\id MRK  
\h Mak 
\toc1 Mak 
\toc2 Mak 
\toc3 Mak 
\mt1 MAK  
\c 1  
\s1 Jon yansnjro qaji a anjam palontoqnej  
\p
\v 1 Qotei aqa Ŋiri Yesus Kristus aqa anjam bole e utruq na saqai.   
\p
\v 2 Nami Qotei na aqa Ŋiri Yesus endegsi minjej, “Ni que. E na ijo anjam maro tamo qariŋyitqa a ni qa namoosim ino gam gereiyetmqas.  
\v 3 A wadau sawaq di tulaŋ leleŋoqnsim tamo uŋgasari naŋgi endegsi minjroqnqas, ‘Tamo Koba a bqajqa gam gereiyetiy. Aqa gam tingitetiy.’” Qotei a nami aqa Ŋiri degsi minjej. Onaqa aqa medabu o qaji tamo Aisaia a anjam di neŋgreŋyonaq soqnej.   
\p
\v 4-5 Bunuqna Jon yansnjro qaji a wadau sawaq di brantej. Brantosiq dia tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam palontosiq minjroqnej. Tamo uŋgasari Judia sawaq di soqneb qaji naŋgi ti Jerusalem qureq di soqneb qaji naŋgi ti kalil Jon aqa areq gileqnabqa a na naŋgi endegsi minjroqnej, “Niŋgi are bulyibqa Qotei na nuŋgo une kalil kobotetŋgwas. Amqa e na niŋgi yansŋgwai.” Degsi minjreqnaqa naŋgi na naŋgo une kalil babteqnabqa Jordan yaq di yansnjroqnej.   
\p
\v 6 Jon a wadau sawaq di soqnej di a iŋgi iŋgi saiqoji. Deqa a gara jugo kamel aqa juŋgum na gereiyo qaji di jugoqnsiqa alalag na siŋgilatosiq laqnej. A iŋgi uyo saiqoji deqa a sis ti bisim qaq ti uyoqnej.  
\v 7 A Qotei aqa anjam palontoqnsiqa tamo uŋgasari naŋgi endegsi minjroqnej, “Tamo Koba a bunuqna ijo qoreq na bqas. A tamo siŋgila koba. Ijo siŋgila aqa siŋgila ti keresai. Deqa e a kaŋgalyqajqa e tamo bolesai.  
\v 8 E ya na niŋgi yansŋgeqnum. Ariya Tamo Koba a bosimqa Mondor Bole aqa siŋgila na niŋgi yansŋgwas.” Jon na tamo uŋgasari naŋgi anjam degsi minjroqnej.   
\s1 Jon na Yesus yansej  
\p
\v 9 Bati bei Yesus a Jon na yansqa marsiqa Nasaret qureq dena tigelosiqa Galili sawa uratosiq Jon aqa areq bej. Bonaqa Jon na Jordan yaq di yansej.  
\v 10 Yansonaqa a yaq na tigelosiqa tarosiq laŋ goge koqyonaqa laŋ waqej. Laŋ waqonaqa Qotei aqa Mondor a binoŋ bulosiq aisiq Yesus aqa jejamuq di awoej.  
\v 11 Awoonaqa laŋ goge dena Qotei na Yesus metonaqa aqa kakro quej. A endegsi minjnaq quej, “Ni ijo Aŋgro qujai. E ni tulaŋ qalaqalaimeqnum. E ni qa tulaŋ areboleboleibeqnu.”   
\s1 Satan a bosiq Yesus walawalaiyoqnej  
\p
\v 12-13 Onaqa Mondor a Yesus wadau sawaq osi gilsiqa di uratonaqa bati 40 a di laqnej. Di laqnaqa Satan bosiqa Yesus a une bei atqa marsiqa walawalaiyoqnej. Yesus a wagme juwaŋ naŋgi ti soqneb. Sonabqa Qotei aqa laŋ aŋgro naŋgi bosib Yesus siŋgilatoqneb.   
\s1 Yesus a Galili sawaq di aqa wau utru atej  
\p
\v 14 Bati bei Jon a tonto talq di waiyonab sonaqa Yesus a olo Galili sawaq aiyej. Aisiq dia Qotei aqa anjam bole palontoqnej.  
\v 15 A endegsi maroqnej, “Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqajqa bati jojomqo. Deqa niŋgi are bulyosib Qotei aqa anjam bole nuŋgo areqaloq di siŋgilatiy.”   
\s1 Yesus na tamo qolqe naŋgi metnjrnaq a dauryeb  
\p
\v 16 Osiqa Yesus a Galili ya agu kobaqujaq gilej. Gilsiq alile dia walweloqnsiqa ŋam atej di Saimon aqa was Andru wo naŋgi qe o qaji tamo soqneb deqa naŋgi kakaŋ waiyeqnab unjrej.  
\v 17 Unjrsiqa minjrej, “Niŋgi aiyel e daurbiy. Niŋgi qe o qaji tamo unub deqa niŋgi qe eqnub. Dego kere e wau eŋgitqa niŋgi olo tamo oqnqab.”  
\v 18 Yesus a naŋgi degsi minjrnaqa naŋgi naŋgo kakaŋ uratosib Yesus dauryeb.   
\p
\v 19 Onaqa Yesus a olo walwelosiq gilokiñalayosiqa Sebedi aqa ŋiri Jems aqa was Jon wo naŋgi aiyel qobuŋ miligiq di kakaŋ braŋo qandimeqnabqa unjrsiqa metnjrej.  
\v 20 Metnjrnaqa naŋgo abu Sebedi wau tamo ti qobuŋ miligiq di sonabqa naŋgi uratnjrsib Yesus dauryeb.   
\s1 Yesus a tamo bei aqaq dena mondor uge wiyetej  
\p
\v 21 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti walwelosib gilsib Kaperneam qureq di branteb. Brantosib sonabqa Juda naŋgo yori batiej. Deqa Yesus a Juda naŋgo Qotei tal miligiq gilsiqa Qotei aqa anjam palontosiq minjroqnej.  
\v 22 Aqa anjam palontej di siŋgila ti. Dal anjam qalie tamo naŋgo anjam maroqneb de ti keresai. Yesus a segi anjam di aqa abu. Aqa anjam dena dal anjam qalie tamo naŋgo anjam tulaŋ buŋyoqnej. Deqa tamo uŋgasari naŋgi Yesus aqa anjam di qusib tulaŋ prugeb.   
\p
\v 23 Bati di tamo bei mondor uge na ojej qaji a Qotei tal miligiq di awesoqnej. Deqa a Yesus unsiqa tulaŋ leleŋosiqa minjej,  
\v 24 “O Yesus Nasaret qaji tamo, ni iga kiyergwajqa bonum? Ni iga padaltgwa bonum e? E ni qalie. Ni Qotei aqa Tamo Boledamu. Ino jejamuq di une bei saiqoji.”  
\v 25 Onaqa Yesus na mondor uge di ŋiriŋtosiq minjej, “Ni medabu getentosim tamo di uratosim ulaŋ.”  
\v 26 Degsi minjnaqa mondor uge dena tamo di kunjimyosiqa tulaŋ leleŋosiqa a uratosiq ulaŋej.  
\v 27 Onaqa tamo uŋgasari naŋgi Yesus aqa maŋwa di unsibqa naŋgi tulaŋ prugosib segi segi maroqneb, “Yesus a tamo kiyero? A anjam bunuj mareqnu. Aqa anjam bunuj di siŋgila ti mareqnu. A segi anjam di aqa abu. Agi a na mondor uge naŋgi minjreqnaqa naŋgi aqa anjam dauryosib jaraiyeqnub.”  
\v 28 Tamo uŋgasari naŋgi degsib maroqneb. Osib naŋgi walwelosib Galili sawa keretosib Yesus aqa maŋwa deqa saoqnsib laqneb.   
\s1 Yesus na Pita aqa mimibe boletej  
\p
\v 29 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti Qotei tal uratosib Saimon Andru wo naŋgo tal gogeteb. Jems Jon wo naŋgi koba na tal gogeteb.  
\v 30 Tal gogetosibqa Saimon aqa mimibe makobaiyonaq jejamu tulaŋ kaŋkaŋyonaqa ŋeiesonaq uneb. Deqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na Yesus minjeb, “Ni na uŋa di boletqa kere e?” Onaqa minjrej, “Od, e na boletqa kere.”  
\v 31 Degsi minjrsiqa uŋa maiyej qaji aqa areq gilsiqa baŋ ojsiqa tigeltej. Tigeltonaqa aqa jejamu kaŋkaŋ di koboonaqa a tigelosiqa naŋgi iŋgi goiyetnjrej.   
\s1 Yesus a tamo uŋgasari gargekoba naŋgi boletnjroqnej  
\p
\v 32 Seŋ aiyeqnaqa qure deqaji tamo uŋgasari ma utru segi segi so qaji naŋgi ti mondor uge uge na ojeleŋo qaji naŋgi ti naŋgo was naŋgi na joqoqnsib Yesus aqa areq boqneb.  
\v 33 Boqnsib Yesus soqnej qaji tal meq di korooqneb.  
\v 34 Onaqa Yesus na tamo uŋgasari kalil ma ti soqneb qaji naŋgi boletnjroqnej. Osiqa mondor uge naŋgi dego winjroqnej. Mondor uge naŋgi di Yesus qa qalieeb deqa naŋgi aqa ñam ubtqa mareqnab a na naŋgi saidnjroqnej.   
\s1 Yesus a Galili sawaq di Qotei aqa anjam mare mare laqnej  
\p
\v 35 Onaqa nobqolo ambru Yesus na tamo uŋgasari naŋgi alelnjrsiqa wadau sawaq gilsiqa dia Qotei pailyoqnej.  
\v 36-37 Pailyeqnaqa aqa aŋgro naŋgi Saimon koba na a qa ŋamosib gilsib itosib minjeb, “Tamo uŋgasari kalil naŋgi ni qa ŋameqnub.”  
\v 38 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Niŋgi tigelabqa iga qure qureq giloqnsimqa dia Qotei aqa anjam palontoqnsim tamo uŋgasari naŋgi minjroqnqom. E wau di yqajqa deqa mandamq aiyem.”  
\v 39 Degsi minjrsiqa walweloqnsiqa qure qure kalil Galili sawaq di brantoqnsiqa Juda naŋgo Qotei tal miligiq giloqnsiqa Qotei aqa anjam palontoqnsiq minjroqnej. Osiqa mondor uge uge naŋgi winjreqnaqa naŋgi na tamo uŋgasari naŋgoq dena jaraiyoqneb.   
\s1 Yesus a tamo yu na aqa jejamu ugeeleŋej qaji di boletej  
\p
\v 40 Onaqa tamo bei yu na aqa jejamu ugeeleŋej qaji a Yesus aqa areq bosiqa aqa siŋgaq di siŋga pulutosiqa pailyosiq minjej, “O Tamo Koba, ni e boletbqa are soqnimqa e boletbe.”  
\v 41 Onaqa Yesus na tamo di aqa yu unsiqa a qa dulosiqa baŋ waiyosiq ojej. Ojsiqa minjej, “E ni boletmqa are unu. Deqa ino jejamu olo boleeme.”  
\v 42 Onaqa bati qujai deqa aqa yu kalil mosoosiq aqa jejamu boleej.  
\v 43 Onaqa Yesus a siŋgila na minjej, “Ni tigelosim gile.  
\v 44 Ino jejamu boleqo deqa ni tamo qudei naŋgi minjraim. Ni gilsim ino jejamu atra tamo osoryosim atraiyqajqa iŋgi iŋgi Moses a nami marej qaji di osim Qotei atraiye. Yimqa tamo uŋgasari naŋgi ni numsib marqab, ‘Bole, ino jejamu boleqo.’”  
\v 45 Onaqa a gilsiqa ariya a Yesus aqa anjam di dauryosai. Yesus na boletej deqa a anjam mare mare laqnaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi quekriteb. Deqa Yesus a segitosiqa gilsiq wadau sawaq di soqnej. Tamo uŋgasari naŋgi a jujuŋyaib deqa a qure beiq di brantosaioqnej. A wadau sawaq di sonaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi qure qure kalilq dena tigeloqnsib aqa areq beleŋoqneb.   
\c 2  
\s1 Yesus a tamo bei jejamu laiyej qaji di boletej  
\p
\v 1 Bati bei Yesus a olo Kaperneam gilsiq di sonaqa qure deqaji naŋgi endegsib queb, “Yesus a gago qureq olo bqo. A talq di unu.”  
\v 2 Deqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi bosib siraŋmeq di jujuŋonabqa Yesus a Qotei aqa anjam palontosiq minjroqnej.  
\v 3 Onaqa tamo qolqe naŋgi na tamo bei jejamu laiyej qaji a saperaq di atsibqa qoboiyosib Yesus aqa talq osi beb.  
\v 4 Osi bosib ŋam ateb di tamo uŋgasari gargekoba naŋgi siraŋme juŋonab unjreb. Deqa naŋgi Yesus aqa areq gilqa keresaiinjrnaqa tal quraq oqsib goge na waqtosibqa tamo sapera qoji gulaintosib ura uratonab Yesus aqa areq aiyej.  
\v 5 Onaqa Yesus a naŋgo areqalo unej di naŋgo areqalo qujai Yesus na tamo jejamu laiyej qaji di boletqa kere. Degsi unsiq deqa tamo di minjej, “O ijo aŋgro, ino une kalil e na kobotetmonum.”\fig |alt="Paralytic on rooftop" src="CN01686B.TIF" size="span" loc="Mrk 2:5" copy="Cook" ref="Mak 2:5" \fig*   
\p
\v 6 Onaqa dal anjam qalie tamo qudei warum dia awesoqneb qaji naŋgi Yesus aqa anjam di qusibqa naŋgo areqalo na mareb,  
\v 7 “Yesus a kiyaqa anjam degsi marqo? A Qotei misiliŋyqo. Yai na tamo naŋgo une kobotqa kere? Qotei a segi qujai.”  
\v 8 Naŋgi degsib are qaleqnabqa Yesus a naŋgo areqalo di qalieosiqa minjrej, “Niŋgi kiyaqa areqalo di onub?  
\v 9 Anjam kiye e na tamo jejamu laiyqo qaji di minjitqa niŋgi qusib e qa poiŋgwas? ‘Ino une kalil e na kobotetmonum,’ anjam de kiyo, ‘Ni tigelosim ino sapera osim walwel,’ anjam de kiyo?  
\v 10 Ariya e segi Tamo Aŋgro. E mandamq endi siŋgila ti unum deqa e na tamo naŋgo une kobotetnjrqa kere. Niŋgi degsi poiŋgwajqa deqa e na tamo di boletqai.” Yesus a naŋgi degsi minjrsiqa tamo jejamu laiyej qaji di koqyosiqa minjej,  
\v 11 “E ni mermqai. Ni tigelosim ino sapera osim ino talq gile.”  
\v 12 Degsi minjnaqa aqa jejamu boleonaqa a tigelosiqa aqa sapera osiqa tamo uŋgasari kalil naŋgo ŋamdamuq di walwelosiq gilej. Onaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus aqa maŋwa di unsibqa naŋgi tulaŋ prugugetosib Qotei aqa ñam soqtosib mareb, “Maŋwa iga endego unonum di kumbra tulaŋ bei. Tamo bei na maŋwa deqaji bei yeqnaq iga nami unosaioqnem.”   
\s1 Yesus na Livai minjej, “Ni e daurbe”  
\p
\v 13 Onaqa Yesus a olo alile ainaqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi bosib aqa areq di koroonabqa a na Qotei aqa anjam palonteqnaq naŋgi quoqneb.  
\v 14 Dena walwelosiq takis o qaji tamo bei aqa ñam Livai a takis o talq di awesonaq gilsiq itej. A Alfias aqa ŋiri. A itosiq minjej, “Ni e daurbe.” Degsi minjnaqa a tigelosiqa Yesus dauryej.   
\p
\v 15 Onaqa bati bei Yesus aqa aŋgro naŋgi ti Livai aqa talq gilsib awoosib iŋgi uyoqneb. Naŋgi segi sai. Une tamo ti takis o qaji tamo ti gargekoba naŋgi dego koba na Yesus dauryosib Livai aqa talq di awoosib Yesus aqa aŋgro naŋgi ti iŋgi uyoqneb.  
\v 16 Onaqa Farisi qudei naŋgi bosib Yesus a une tamo ti takis o qaji tamo ti naŋgi koba na iŋgi uyeqnab unjrsibqa Yesus aqa aŋgro naŋgi minjreb, “Yesus a kiyaqa une tamo ti takis o qaji tamo ti naŋgi koba na iŋgi uyeqnub?”  
\v 17 Onaqa Yesus a Farisi naŋgo anjam di qusiqa minjrej, “Tamo ma saiqoji naŋgi yu qaŋgra tamo aqaq gilosaieqnub. Tamo ma ti naŋgi segi yu qaŋgra tamo aqaq gileqnub. Tamo bei a marqas, ‘E tamo bole. E une saiqoji.’ E tamo deqaji naŋgi metnjrit ijoq bqajqa deqa mandamq aiyosai. Tamo a marqas, ‘E une ti.’ E tamo deqaji naŋgi metnjrit ijoq bqajqa deqa mandamq aiyem.”   
\s1 Yesus a qurieŋ qa anjam marej  
\p
\v 18 Bati bei Jon aqa aŋgro naŋgi ti Farisi naŋgi ti iŋgi uratoqnsib qurieŋoqneb. Deqa naŋgi Yesus aqa areq bosib minjeb, “Jon aqa aŋgro naŋgi iŋgi uratoqnsib qurieŋeqnub. Farisi naŋgo aŋgro naŋgi dego iŋgi uratoqnsib qurieŋeqnub. Ariya ino aŋgro naŋgi kiyaqa qurieŋosaieqnub?”  
\v 19 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Tamo bei a uŋa baŋ ojqa bati qa aqa was naŋgi ti soqnibqa naŋgi qurieŋqab e? Sai.  
\v 20 Bunuqna naŋgo was a naŋgi uratnjrimqa bati deqa naŋgi qurieŋoqnsib sqab.   
\p
\v 21 “Tamo bei a gara jugo bunuj osim dena mutu gentosim gara jugo sari braŋoq di qandimqa keresai. Degsi qandimqas di bunuqna a na gara jugo sari di yansimqa gara mutu bunuj a kiñalaosim gara jugo sari di uratim braŋ qelikobaqas.  
\v 22 Tamo bei a wain bunuj osim ya nobu sariq di qamqa keresai. Ya nobu sari di nami kaŋgraŋosiq siŋgilaej deqa a wain bunuj qamimqa wain a didiqosim ya nobu sari paratosimqa wain bileŋosim mandamq aiqas. Ya nobu a dego ugeqas. A wain bunuj osim ya nobu bunujq di qamqas di kere.”   
\s1 Yesus a segi yori bati aqa Tamo Koba  
\p
\v 23 Yori bati bei Yesus aqa aŋgro naŋgi ti wau ambleq na giloqnsibqa aqa aŋgro naŋgi bem sum gei eleŋoqnsib uye uye giloqneb.  
\v 24 Naŋgi degsib gileqnabqa Farisi qudei naŋgi bosib unjrsibqa Yesus minjeb, “Ino aŋgro naŋgi kiyaqa kumbra degyeqnub? Yori bati qa kumbra degyo di getento koba.”   
\p
\v 25 Onaqa Yesus na kamba Farisi naŋgi minjrej, “Nami Devit aqa wau tamo ti naŋgi mamnjrnaqa kumbra yeb qaji di niŋgi buk miligiq di sisiyosai kiyo?  
\v 26 Abiatar a atra tamo gate sonaqa bati deqa Devit a atra tal miligiq gilsiqa Qotei atraiyqajqa bem uysiqa aqa wau tamo naŋgi dego anainjrnaq uyeb. Bem di getento. Di atra tamo naŋgo segi uyqajqa bem. Devit a degyej di a dal anjam grotej. Ariya a Qotei aqa ŋamgalaq di une saiqoji. Niŋgi anjam di sisiyosai kiyo?”   
\p
\v 27 Osiqa minjrej, “Qotei a yori bati qa are qalsiq tamo naŋgi atosai. A tamo naŋgi qa are qalsiq yori bati atej.  
\v 28 E Tamo Aŋgro. Deqa e segi na yori bati taqatejunum. E segi yori bati aqa Tamo Koba.”   
\c 3  
\s1 Yori bati qa Yesus a tamo baŋ qandamyej qaji di boletej  
\p
\v 1 Olo yori bati bei Yesus a Juda naŋgo Qotei tal miligiq gilsiqa tamo bei baŋ qandamyej qaji a di sonaq unej.  
\v 2 Onaqa Farisi naŋgi Yesus koqyoqneb. Naŋgi are qaleb, “Yesus a yori bati qa tamo di boletqas kiyo? Yimqa minjqom, ‘Ni na yori bati grotonum.’” Deqa naŋgi Yesus koqyoqneb.  
\v 3 Onaqa Yesus a tamo baŋ qandamyej qaji di minjej, “Ni tigelosim au.”  
\v 4 Degsi minjnaqa a tigelosiqa Yesus aqa areq gileqnaqa Yesus na Farisi naŋgi nenemnjrej, “Iga yori bati qa kumbra bole yqom kiyo kumbra uge yqom kiyo? Tamo bei a padalqa laqnimqa iga na aqaryaiyonam a bole sqas di kere kiyo iga na uratonam a padalqas di kere kiyo? Dal anjam a kiyersi marqo? Niŋgi na merbiy.” Onaqa Farisi naŋgi kamba olo anjam bei Yesus minjosai. Naŋgi mequmesoqneb.  
\v 5 Naŋgo are geteŋnjresoqnej deqa Yesus a naŋgi koqnjrej. Osiqa naŋgi qa minjiŋ oqetonaqa tamo baŋ qandamyej qaji di minjej, “Ni ino baŋ waiy.” Degsi minjnaqa aqa baŋ waiyonaq boleej.  
\v 6 Onaqa Farisi naŋgi Qotei talq dena oqedosib Herot aqa wau tamo naŋgi ti koba na koroosib naŋgi kiyersib Yesus qalib moiqajqa deqa qairoqneb.   
\s1 Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi Yesus dauryoqneb  
\p
\v 7-8 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti tigelosib tamo uŋgasari kalil naŋgi uratnjrsib alile aisib di soqneb. Bati deqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi endegsib queb, “Yesus a maŋwa gargekoba yeleŋeqnu.” Degsib qusibqa Yesus dauryosib alile aisib aqaq di korooqneb. Galili sawa naŋgi ti Judia sawa naŋgi ti Jerusalem qure naŋgi ti Idumia sawa naŋgi ti qure kalil Jordan ya taqal beiq di soqneb qaji naŋgi ti Tair qure ti Saidon qure ti naŋgi kalil beleŋosib Yesus aqaq di korooqneb.  
\v 9 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Qobuŋ bei atib soqnem. Tamo uŋgasari naŋgi bosib e jujuŋbaib deqa e qobuŋ gogetosiy di awoqai.” Onaqa aqa aŋgro naŋgi qobuŋ bei atnab soqnej. Naŋgi degyeb. Di kiyaqa?  
\v 10 Yesus a nami tamo uŋgasari gargekoba naŋgi boletnjroqnej. Deqa tamo ma ti kalil naŋgi aqa areq boqnsibqa naŋgo baŋ aqa jejamuq di atqa maroqnsib a jujuŋyoqneb.  
\v 11 Tamo mondor uge uge na ojeleŋo qaji naŋgi dego Yesus aqa areq boqneb. Boqnsibqa mondor uge naŋgi na Yesus unoqnsib aqa siŋgaq di siŋga pulutoqnsib leleŋoqnsib minjoqneb, “Ni Qotei aqa Ŋiri.”  
\v 12 Degsib minjeqnabqa a naŋgi siŋgila na saidnjroqnsiq minjroqnej, “Niŋgi ijo ñam ubtosib maraib.”   
\s1 Yesus a tamo 12 naŋgi giltnjrej  
\p
\v 13 Onaqa Yesus a dena walwelosiqa manaq oqej. A endegsi are qalej, “E na tamo qudei giltnjritqa naŋgi e koba na laqnsibqa ijo wau ojoqnqab.” A degsi are qalsiqa manaq oqsiq dia tamo qudei naŋgi metnjrnaqa aqa areq beb.  
\v 14 Bonabqa a na tamo 12 naŋgi giltnjrej. Naŋgi a ombla sqajqa deqa ti a na naŋgi qariŋnjrimqa naŋgi aqa anjam mare mare laqajqa deqa ti naŋgi giltnjrej.  
\v 15 Naŋgi na mondor uge uge tamo uŋgasari naŋgo jejamuq dena winjrqajqa deqa ti naŋgi giltnjrej.  
\v 16 Tamo 12 giltnjrej qaji naŋgo ñam agiende. Bei Saimon. Yesus na aqa ñam bei Pita waiyej.  
\v 17 Bei Sebedi aqa ŋiri Jems aqa was Jon wo. Naŋgo ñam bei Yesus na Boanerges wainjrej. Ñam di aqa damu, “Tamo kola bul.”  
\v 18 Ariya Andru Filip wo. Bei Bartolomyu Matyu wo. Bei Tomas. Bei Alfias aqa ŋiri Jems. Bei Tadius. Bei Saimon agi Rom naŋgi winjrqajqa maroqnej qaji.  
\v 19 Ariya bei Judas Iskariot agi bunuqna Yesus osiqa jeu tamo naŋgo baŋq di atej qaji.   
\s1 Tamo qudei naŋgi maroqneb, “Yesus a Belsebul aqa siŋgila na waueqnu”  
\p
\v 20 Onaqa Yesus a tal bei gogetosiq di sonaqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi olo bosib korooqneb. Deqa aqa aŋgro naŋgi ti iŋgi uyqa bati saiinjrej.  
\v 21 Yesus aqa was naŋgi aqa ai koba na degsib qusibqa Yesus oqajqa marsib qure deq gileb. Naŋgi maroqneb, “Yesus a nanariqo kiyo?”   
\p
\v 22 Onaqa dal anjam qalie tamo qudei Jerusalem dena beb qaji naŋgi Yesus yomuiyoqnsib maroqneb, “Mondor uge naŋgo gate koba Belsebul a Yesus aqa jejamuq di unu. Siŋgila dena Yesus na mondor uge naŋgi winjreqnu.”  
\v 23 Onaqa Yesus a naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa yawo anjam bei endegsi minjrej, “Satan na aqa segi mondor uge naŋgi kiyersim winjrqas? Di keresai.  
\v 24 Tamo naŋgi qure qujaiq di unub qaji naŋgi segi poaiyelosib qotqab di naŋgi koba na geregere sqa keresai.  
\v 25 Tamo naŋgi tal qujaiq di unub qaji naŋgi segi poaiyelosib qotqab di naŋgi dego koba na geregere sqa keresai.  
\v 26 Dego kere Satan na aqa segi mondor uge naŋgi jeutnjrsim winjrqas di aqa siŋgila koboosim aqa wau uloŋqas.   
\p
\v 27 “Tamo bei a tamo siŋgila koba bei aqa tal gogetosim aqa iŋgi iŋgi kalil bajiŋqa keresai. A mati tamo siŋgila di sil na tontim soqnimqa di aqa iŋgi iŋgi kalil bajiŋqas. Tontqasai di aqa iŋgi iŋgi bajiŋqa keresai.   
\p
\v 28 “E bole merŋgwai. Tamo uŋgasari naŋgo une kalil Qotei na kobotetnjrqas. Tamo uŋgasari naŋgi misiliŋ anjam mareqnub une di dego Qotei na kobotetnjrqas.  
\v 29 Ariya tamo a Mondor Bole misiliŋyqas une di Qotei na kobotqasai. Une di tamo aqa jejamuq di gaigai sqas.”  
\v 30 Yesus na dal anjam qalie tamo naŋgi anjam degsi minjrej. Di kiyaqa? Naŋgi maroqneb, “Yesus a mondor uge ti.”   
\s1 Yesus a marej, “Ijo ai ijo was naŋgi tal qabe?”  
\p
\v 31 Onaqa Yesus aqa was naŋgi aqa ai koba na bosib tal oqeq di tigeleb. Yesus a warum miligiq di sonaqa naŋgi oqeq di tigelosib tamo qudei minjreb, “Iga Yesus qa bonum. Deqa niŋgi a minjib endeq bem.”  
\v 32 Onaqa tamo uŋgasari Yesus aqa areq di awesoqneb qaji naŋgi na Yesus minjeb, “Ino was naŋgi ino ai ombla na ni qa bonub agi oqeq di tigelejunub.”  
\v 33 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Ijo ai ijo was naŋgi tal qabe?”  
\v 34 Degsi minjrsiqa tamo uŋgasari aqa areq di awesoqneb qaji naŋgi koqnjrsiqa minjrej, “Niŋgi segi ijo ai ijo was naŋgi.  
\v 35 Niŋgi quiy. Tamo a Qotei aqa areqalo dauryoqnqas di a ijo was bole. A ijo jaja bole. A ijo ai bole.”   
\c 4  
\s1 Yesus a saga yago qa yawo anjam marej  
\p
\v 1-2 Onaqa Yesus a olo alile ainaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi bosib aqaq di koroonabqa a sasalosiqa qobuŋ bei gogetosiq di awoej. Awoosiqa tamo uŋgasari kalil naŋgi alile di sonabqa a na yawo anjam gargekoba minjroqnej.  
\p A na yawo anjam bei endegsi minjrej,  
\v 3 “Niŋgi quiy. Tamo bei a gilsiqa aqa iŋgi wauq di saga yago breiyeleŋej.  
\v 4 Breiyonaqa jagwa na saga yago qudei puyonaqa gam qalaq aiyeleŋeb. Ainabqa qebari naŋgi bosib uyekriteb.  
\v 5 Saga yago qudei mandam lanjaq di aiyeleŋeb. Mandam di guma meniŋ ti. Gogeq di mandam kiñala. Deqa saga yago aiyeleŋosib urur oqoqujateb.  
\v 6 Naŋgo jirim tulaŋ guma aiyosai deqa seŋ oqsiq kaŋkaŋonaqa naŋgi laosib moreŋeb.  
\v 7 Saga yago qudei sil luwit ambleq di aiyeleŋeb. Dena oqeb qaji sil luwit na dego dauryosiq oqsiq kabutnjrnaq geitosai.  
\v 8 Saga yago qudei mol mandam boledamuq di aiyeb. Di aisib oqoboledamuyosib gei tulaŋ gargekoba ateleŋeb. Qudei 30. Qudei 60. Qudei 100.”  
\v 9 Yesus na tamo uŋgasari naŋgi yawo anjam degsi minjrsiq koboonaqa olo endegsi minjrej, “Tamo a dabkala ti sqas di a ijo anjam endi geregere quem.”   
\s1 Yesus a kiyaqa tamo uŋgasari naŋgi yawo anjam minjroqnej?  
\p
\v 10 Onaqa Yesus na tamo uŋgasari naŋgi uratnjrsiqa a kiñala qalaq gilsiqa a segi sonaqa aqa aŋgro 12 naŋgi ti tamo qudei a dauryosib laqneb qaji naŋgi ti aqa areq bosibqa aqa yawo anjam di aqa utru geregere qalieqajqa deqa nenemyeb.  
\v 11 Nenemyonabqa a na kamba endegsi minjrej, “Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas. Anjam di aqa utru uliejunu. Di Qotei na babtimqa ijo aŋgro niŋgi segi utru qalieqab. Ariya tamo uŋgasari qala qalaq di unub qaji naŋgi yawo anjam segi minjroqnqai.  
\v 12 Deqa naŋgi ŋam atoqnqab di ijo anjam aqa damu unsib poinjrqasai. Naŋgi dab atoqnqab di ijo anjam aqa utru quqwasai. Osib poinjrqasai dego. Deqa naŋgi are bulyosib Qotei aqaq bqa keresai. Deqa Qotei a naŋgo une kobotetnjrqasai.”   
\s1 Saga yago qa yawo anjam aqa utru Yesus na babtej  
\p
\v 13 Osiqa Yesus a olo aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Saga yago qa yawo anjam maronum di aqa utru niŋgi poiŋgosai e? Dego di niŋgi kiyersib ijo yawo anjam kalil qa poiŋgwas?  
\v 14 Tamo a saga yago breiyej di a Qotei aqa anjam breiyej.  
\v 15 Saga yago qudei gam qalaq ainabqa qebari naŋgi bosib uyekriteb di aqa utru endegsi unu. Tamo qudei naŋgi Qotei aqa anjam quqwab. Ariya anjam di naŋgo are miligiq di soqnimqa Satan a urur bosim anjam di olo yainjrqas. Qotei na naŋgo are miligiq di anjam di atej ariya Satan a bosim olo yainjrqas.  
\v 16 Saga yago qudei mandam lanjaq di aiyeb qaji di aqa utru endegsi unu. Tamo qudei naŋgi Qotei aqa anjam qusib tulaŋ areboleboleinjrimqa anjam di oqujatosib naŋgo areq atqab.  
\v 17 Ariya anjam di naŋgo are miligiq tulaŋ guma aiyosai. Deqa sokiñala Qotei aqa anjam gotraŋyo qaji tamo qudei na bosib naŋgi gulbe enjrsib ugeugeinjrqab. Yimqa naŋgo areqalo Yesus qa siŋgilateqnub qaji di naŋgi olo ulontqab.  
\v 18-19 Saga yago qudei sil luwit ambleq di aiyeb qaji di aqa utru endegsi unu. Tamo qudei naŋgi Qotei aqa anjam qusibqa ariya bunuqna naŋgi olo mandam qa iŋgi iŋgi qa are koba qaloqnsib ñoro koba oqnqajqa are prugnjroqnqas. Yimqa kumbra dena naŋgi gisaŋnjrsim Qotei aqa anjam naŋgo are miligiq di tentim loumqas. Saga yago uge naŋgi gei bole atosaieqnub dego kere.  
\v 20 Saga yago qudei mol mandam boledamuq di aiyeb qaji di aqa utru endegsi unu. Tamo qudei naŋgi Qotei aqa anjam qusib naŋgo are miligiq di geregere ojsib siŋgilatqab. Deqa Qotei aqa anjam di naŋgo are miligiq di saga bul tulaŋ kobaqas. Qudei 30. Qudei 60. Qudei 100.”   
\s1 Tamo bei a lam qatrentosim puloŋamqa guwe na kabutqasai  
\p
\v 21 Osiqa Yesus a olo minjrej, “Tamo bei a lam qatrentosim puloŋamqa guwe na kabutqasai. Bijal surumq di atqasai. Boleq di gaintim warum suwaŋesqas.  
\v 22 Dego kere kumbra kalil uliejunu qaji di Qotei na boleq atqas. Kumbra kalil kabuejunu qaji di dego Qotei na babtqas.  
\v 23 Tamo a dabkala ti sqas di a ijo anjam endi geregere quem.”   
\p
\v 24 Osiqa Yesus a olo minjrej, “Anjam niŋgi queqnub qaji di geregere quoqniy. Niŋgi geregere quoqnqab kere dego Qotei a kamba powo eŋgoqnqas. Osim olo powo tulaŋ koba eŋgoqnqas.  
\v 25 Tamo a powo ti sqas di Qotei na powo olo yimqa a powo koba oqas. Ariya tamo a powo ti sqasai di powo kiñala aqaq di unu qaji di Qotei na olo yaiyim a laŋa sqas.”   
\s1 Saga yago naŋgi segi oqeleŋeqnub  
\p
\v 26 Osiqa Yesus a olo marej, “Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas. Kumbra di tamo bei a saga yago breiyeqnu dego kere.  
\v 27 Tamo di a qolo ŋeioqnsiqa nobqolo a olo tigeloqnsiqa walweleqnu. A kumbra degyeqnaqa saga yago naŋgi segi kokitoqnsibqa oqeleŋeqnub. Saga yago naŋgi kiyersib oqeleŋeqnub di tamo a qaliesai.  
\v 28 Mandam a segi waueqnaqa saga yago naŋgi kokitoqnsibqa baŋgateqnub. Dena sotoqnsibqa geitoqnsibqa melieqnub.  
\v 29 Meli sau bqo deqa tamo di a bosim serie na giŋgeŋyosim oqas.”   
\s1 Sis yago qa yawo anjam  
\p
\v 30 Osiqa Yesus a olo marej, “Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas. Kumbra di aqa utru niŋgi geregere poiŋgwajqa deqa yawo anjam bei endegsi merŋgwai.  
\v 31-32 Kumbra di tamo bei na sis yago osiq aqa wauq di yagej dego kere. Sis yago naŋgi tulaŋ kiñilala kas yago bul. Iŋgi iŋgi qudei naŋgo yago kokba yala. Sis yago naŋgi tulaŋ kiñilala. Ariya sis yago di tamo bei na osim aqa wauq di yagimqa bunuqna a oqsim tulaŋ kobaqujaqas. Osim ŋam qudei buŋnjrsim dani kokba ateleŋqas. Amqa qebari naŋgi bosib aqa waburq di awoeleŋqab.”   
\s1 Yesus a yawo anjam gargekoba maroqnej  
\p
\v 33 Yesus na tamo uŋgasari naŋgi yawo anjam gargekoba deqaji minjroqnej. Naŋgi aqa yawo anjam quqwa kere deqa a degsi minjroqnej.  
\v 34 A anjam bei minjrosaioqnej. Yawo anjam segi minjroqnej. Olo segitoqnsiqa aqa segi aŋgro naŋgi yawo anjam aqa utru geregere plaltosiq minjroqnej.   
\s1 Yesus a jagwa ti ya korkor ti anjam minjrnaq laeb  
\p
\v 35 Onaqa bilaqtonaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Iga gilsim ya agu taqal beiq di brantqom.”  
\v 36 Degsi minjrsiqa naŋgi koba na tamo uŋgasari kalil naŋgi uratnjrsibqa qobuŋ na gileqnabqa tamo qudei naŋgi dego naŋgo qobuŋ osib Yesus dauryosib giloqneb.  
\v 37 Yesus aqa aŋgro naŋgi ti qobuŋ na gileqnabqa jagwa tulaŋ koba tigelosiq ya korkortosiqa qobuŋ qaloqnsiqa mormaŋ miligiq aiyeqnaqa ya maqej.  
\v 38 Yesus a nami qobuŋ bunuq di gate kuluŋ atsiqa ŋeisiq qambumtej. Deqa aqa aŋgro naŋgi tulaŋ ulaugetosib aqa areq bosib dudumyosib minjeb, “O Qalie Tamo, iga padalqa laqnum. Ni deqa are qalosai kiyo?”  
\v 39 Onaqa Yesus a tigelosiqa jagwa ti ya ti siŋgila na minjrej, “Niŋgi laoiy.” Minjrnaqa jagwa laej. Ya dego maninej.  
\v 40 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi kiyaqa ulaosib e qa yala poiŋgosai?”  
\v 41 Onaqa aqa aŋgro naŋgi olo tulaŋ ulaugetosib segi segi maroqneb, “Yesus a tamo kiyero deqa jagwa ti ya ti minjrqoqa aqa anjam qusib laonub?”   
\c 5  
\s1 Yesus a tamo bei aqa jejamuq na mondor uge gargekoba winjretej  
\p
\v 1 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti qobuŋ na gilsib ya agu taqal beiq di brantosib Gerasa sawaq di tiryeb.  
\v 2 Tiryosib Yesus a qobuŋ uratosiq mandamq ainaqa tamo bei a tamo sub ato sawaq dena brantosiq Yesus aqa areq bej. Tamo di a mondor uge uge na ojeleŋo qaji.  
\v 3 A bati gaigai tamo sub ato sawaq di ŋeioqnej. A tamo siŋgila koba. Tamo bei na a ojqa keresai. Sil kokba na a tontqa keresai dego.  
\v 4 Bati gargekoba tamo qudei naŋgi aqa siŋga ti baŋ ti sil kokba na tonteqnabqa a olo kukoqyoqnej. Tamo bei na a ojqa keresai bole sai.  
\v 5 A bati gaigai qolo ti qanam ti tamo sub ato sawaq di tulaŋ leleŋoqnsiqa aqa segi jejamu meniŋ na pupoiyoqnej. A manaq di dego kumbra di yoqnej.   
\p
\v 6-8 Deqa a isaq na ŋam atsiqa Yesus unsiqa urur ti aqa areq bosiqa aqa siŋgaq di siŋga pulutej. Onaqa Yesus na mondor uge di minjej, “O mondor uge, ni tamo di uratosim ulaŋ.” Degsi minjnaqa mondor uge dena tulaŋ leleŋosiqa siŋgila na pailosiq Yesus minjej, “O Yesus, Qotei Goge Koba aqa Ŋiri, ni e kiyerbqajqa bonum? E Qotei aqa ñam na ni mermqai, ni e jaqatiŋ ebaim.”  
\v 9 Onaqa Yesus na mondor uge di nenemyej, “Ino ñam yai?” Degsi nenemyonaqa minjej, “Ijo ñam Qoto Tamo Gargekoba. Iga mondor tulaŋ gargekoba tamo endi aqa jejamuq di unum.”  
\v 10 Osiqa siŋgila na pailosiq Yesus minjej, “Ni iga sawaq beiq waigaim.”   
\p
\v 11 Bati deqa bel tulaŋ gargekoba naŋgi mana goge dia suwaroqneb.  
\v 12 Deqa mondor uge naŋgi na Yesus minjeb, “Ni iga qariŋgimqa iga bel naŋgo jejamuq gileleŋqom.”  
\v 13 Mondor uge naŋgi degsib Yesus minjnabqa a na naŋgi odnjrnaqa tamo di uratosibqa bel naŋgo jejamuq gileleŋeb. Gilnabqa bel kalil naŋgi gurgurosib botau dena prugeleŋosib yaq aisib ya uysib moreŋeb. Bel moreŋeb qaji naŋgi sisiyeb 2,000.   
\p
\v 14 Onaqa bel taqatoqneb qaji tamo naŋgi kumbra di unsibqa jaraiyosib qure miligiq aisib tamo uŋgasari kalil naŋgi sainjroqnsib laqneb. Gamq di dego sainjroqnsib laqneb. Onaqa tamo uŋgasari naŋgi kumbra di unqajqa beb.  
\v 15 Bosib Yesus aqa areq di koroosib ŋam ateb di tamo nami mondor uge ti soqnej qaji aqa areqalo boleosiq gara tigsiq awesonaq uneb. Unsib tulaŋ ulaugeteb. Di kiyaqa? Mondor uge tulaŋ gargekoba nami tamo di aqa jejamuq di soqneb deqa.  
\v 16 Onaqa tamo naŋgo ŋamdamu na Yesus a mondor uge di winjrnaq uneb qaji naŋgi bel qa ti mondor uge qa ti tamo uŋgasari naŋgi sainjrnab queb.  
\v 17 Qusibqa Yesus minjeb, “Ni gago sawa endi uratosim sawa beiq gile.”   
\p
\v 18 Onaqa Yesus a qobuŋ gogetosiq gilqa laqnaqa tamo aqaq na Yesus na mondor uge uge winjretej qaji a siŋgila na pailosiq minjej, “E ni daurmqai.”  
\v 19 Onaqa Yesus na saidyosiq minjej, “Ni olo ino segi qureq gile. Gilsim Tamo Koba a ni qa dulosiqa kumbra tulaŋ boledamu emqo deqa ino was naŋgi sainjre.”  
\v 20 Onaqa a puluosiq aqa qureq gilsiq Yesus na a kumbra tulaŋ boledamu yej deqa Dekapolis sawa (ñam di aqa damu, Qure 10) dia tamo uŋgasari kalil naŋgi sainjroqnsiq laqnej. Sainjreqnaqa naŋgi aqa anjam quoqnsib tulaŋ prugoqneb.   
\s1 Uŋa bei a Yesus aqa gara ojnaq boletosiq olo aŋgro moiyej qaji a tigeltej  
\p
\v 21 Onaqa Yesus a olo qobuŋ gogetosiqa ya agu taqal beiq gilej. Gilsiq qobuŋ tiryonaq mandamq aisiq alile di sonaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba bosib aqaq di korooqneb.  
\v 22-23 Koroosib sonabqa Qotei tal taqato tamo bei aqa ñam Jairus a walwelosiq Yesus unsiqa aqa areq bosiqa siŋga pulutosiqa siŋgila na pailyosiq minjej, “O Tamo Koba, ijo aŋgro sebiŋ a moiqa laqnu. Deqa ni bosim ino baŋ aqa jejamuq di atimqa a olo boleosim ŋambile sqas.”  
\v 24 Onaqa Yesus na Jairus odyosiqa a dauryosiq gileqnaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi dego naŋgi aiyel daurnjrsib jujuŋosib giloqneb.  
\v 25 Gileqnabqa naŋgo ambleq di uŋa bei ma ti soqnej qaji a naŋgi daurnjrsiq giloqnej. Uŋa di a nami bai na unej leŋ aiyoqnsiq degsi soqnej wausau 12 uratej.  
\v 26 Yu qaŋgra tamo gargekoba naŋgi nami a boletqa yeqnab a jaqatiŋkobaiyoqnej. A ma gereiyo talq giloqnsiqa silali koba urateqnaqa naŋgi aqa jejamu gereiyeqnabqa a boleosaioqnej. Aqa ma olo kobaqujaoqnej.  
\v 27-28 Deqa a Yesus aqa ñam qusiqa are qalej, “E aqa gara mutu segi baŋ na ojitqa ijo ma koboqas.” Degsi are qalsiqa Yesus aqa qoreq na dadauryosiqa baŋ waiyosiq aqa gara mutu ojej.  
\v 29 Ojnaqa aqa leŋ aiyoqnej qaji di koboej. Koboonaqa a aqa segi jejamu qalieosiqa marej, “Bole, ijo ma saiqo.”  
\v 30 Onaqa Yesus a poiyej, “Siŋgila qudei ijo jejamu uratosiq gilqo.” Degsi poiyonaqa bulosiq tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba soqneb qaji naŋgi unjrsiqa nenemnjrej, “Yai na ijo gara ojqo?”  
\v 31 Degsi nenemnjrnaqa aqa aŋgro naŋgi na minjeb, “Ni kiyaqa degsi nenemonum? Ni une. Tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi ni daurmosib jujuŋmejunub.”  
\v 32 Onaqa Yesus a uŋa gara mutu ojej qaji di unqajqa ŋam atoqnej.  
\v 33 Onaqa uŋa di a endegsi qalieej, “Ijo ma saiqo deqa Yesus a e nubqajqa ŋam ateqnu.” A degsi qalieosiqa tulaŋ ulaugetosiq are toŋtoŋyonaqa jiŋga na bosiq Yesus aqa areq di siŋga pulutosiq a segi qa ubtosiq minjej, “E na ino gara mutu ojonum.”  
\v 34 Onaqa Yesus na minjej, “O uŋa, ni ino areqalo e qa siŋgilatosim ijoq bonum deqa ino ma agi koboqo. Deqa ni are lawo na gilsim bole soqnime.”   
\p
\v 35 Yesus a uŋa degsi minjeqnaqa tamo qudei naŋgi Jairus aqa talq dena bosibqa gamq di Jairus Yesus wo turosib naŋgi na Jairus minjeb, “Uŋgum. Ino aŋgro a nami moiqo. Deqa ni na Qalie Tamo a laŋa wau koba yaim. Uratim aiyem.”  
\v 36 Onaqa Yesus a naŋgo anjam di qusiqa Jairus minjej, “Ni ulaaim. Ni e qa ino areqalo siŋgilatime.”  
\v 37-39 Degsi minjsiqa tamo uŋgasari kalil naŋgi a dauryqa saidnjrsiqa Jems aqa was Jon wo Pita ombla naŋgi segi joqsiqa Jairus koba na gilsib aqa talq di branteb. Brantosib Yesus a ŋam atej di tamo uŋgasari gargekoba naŋgi qatroŋ koba yoqnsib akam murqumyeqnab unjrej. Unjrsiqa tal gogetosiqa minjrej, “Niŋgi kiyaqa qatroŋ koba yoqnsib akameqnub? Aŋgro di a moiyosai. A laŋa ŋeisiq qambumtejunu.”  
\v 40 Degsi minjrnaqa naŋgi Yesus kikiyeb. Naŋgi qalieeb, “Aŋgro a nami moiyoboletqo.” Degsib qalieosib deqa Yesus kikiyeb. Onaqa Yesus a naŋgi kalil minjrej, “Niŋgi sasaloiy.” Degsi minjrnaqa naŋgi sasalonabqa Yesus a aŋgro moiyej qaji aqa ai abu osiqa aqa segi aŋgro qalub naŋgi dego joqsiqa aŋgro aqa warum miligiq gilej.  
\v 41 Gilsiq aŋgro aqa baŋ titosiqa minjej, “Talita, kum.” Di Hibru anjam. Anjam di aqa damu, “O aŋgro, ni tigel.”  
\v 42 Degsi minjnaqa aŋgro di a olo ŋambile osiqa urur tigelej. Tigelosiq walwelej. Aŋgro aqa wausau 12. Onaqa naŋgi kalil Yesus aqa maŋwa di unsibqa tulaŋ prugeb.  
\v 43 Onaqa Yesus a naŋgi siŋgila na endegsi minjrej, “Niŋgi ijo maŋwa endi unonub deqa tamo qudei minjraib.” Osiqa marej, “Niŋgi aŋgro endi iŋgi anaiyiy.”   
\c 6  
\s1 Yesus aqa qure utru naŋgi aqa anjam quetosai  
\p
\v 1 Onaqa Yesus a sawa di uratosiqa aqa aŋgro naŋgi joqsiqa aqa segi qure utruq gilej.  
\v 2 Gilsiq di sonaqa yori batiej. Deqa a Juda naŋgo Qotei tal miligiq gilsiqa tamo uŋgasari gargekoba sonabqa tigelosiqa Qotei aqa anjam palontosiq minjroqnej. Minjreqnaqa tamo uŋgasari naŋgi aqa anjam qusibqa tulaŋ prugugetosib maroqneb, “Yesus a powo qabe na osiqa anjam siŋgila endeqaji palontosiq mergeqnu? A kiyersiq maŋwa endeqaji babteleŋeqnu?  
\v 3 Iga qalie, a laŋa tal gereiyo qaji tamo. A Maria aqa ŋiri. A Jems na Joses na Judas na Saimon na naŋgo was. Aqa jaja kalil naŋgi agi iga koba na endi unum.” Tamo uŋgasari naŋgi degsib yomu anjam marsib Yesus qa ugeeb.  
\v 4 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Qotei aqa medabu o qaji tamo bei aqa segi qure utruq gilsim anjam minjroqnqas di naŋgi aqa anjam quetqa asginjrqas. Deqa a ñam saiqoji sqas. Aqa segi talq di dego a ñam saiqoji sqas. Ariya a qure bei beiq giloqnsim anjam minjroqnqas di naŋgi aqa anjam quetoqnsib aqa ñam soqtoqnqab.”  
\v 5 Yesus a naŋgi degsi minjrsiqa aqa segi qure utruq di maŋwa bei yqajqa keresaiiyej. A tamo quja quja segi naŋgo gateq di aqa baŋ atnaqa naŋgo ma koboej.  
\v 6 Aqa segi qure utru naŋgi a qa naŋgo areqalo siŋgilatosai deqa a are gulbeiyej.  
\s1 Yesus na aqa aŋgro 12 naŋgi wau enjrej  
\p Onaqa Yesus a walwelosiqa qure bei beiq giloqnsiqa Qotei aqa anjam palontoqnej.  
\v 7 Osiqa bati bei a na aqa aŋgro 12 naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa naŋgi tamo uŋgasari naŋgo jejamuq na mondor uge uge winjroqnqajqa deqa siŋgila enjrej. Osiqa minjrej, “Niŋgi aiye aiyel giloqnsibqa qure qureq di ijo anjam palontoqnsib laqniy.  
\v 8 Niŋgi iŋgi iŋgi osib gilaib. Iŋgi uyo bei aib. Nuŋgo qaquŋ aib. Silali osib gilaib. Toqoŋ segi osib walweliy.  
\v 9 Siŋga tatal dego jigsib giliy. Gara jugo aiye aiyel aib.”  
\v 10 Osiqa minjrej, “Niŋgi qure bei beiq di brantoqnsibqa tal qujaiq di soqniy. Dia sosib dena olo tigelosib qure beiq giloqniy.  
\v 11 Tamo bei na niŋgi gereiŋgwa uratimqa kiyo nuŋgo anjam quqwa asgiyimqa kiyo niŋgi qure di uratqa oqnsib nuŋgo siŋga tatal tumbrum butuyoqniy. Yimqa naŋgi nuŋgo kumbra di unsib poinjrqas, ‘Bole, iga kumbra ugetonum.’”  
\v 12 Yesus na aqa aŋgro 12 naŋgi degsi minjrsiq qariŋnjrnaqa naŋgi qure qureq giloqnsibqa Qotei aqa anjam palontoqnsib tamo uŋgasari naŋgi endegsib minjroqneb, “Niŋgi are bulyiy.”  
\v 13 Osib mondor uge uge naŋgi winjroqnsibqa tamo uŋgasari naŋgo gateq di goreŋ bilenteqnabqa naŋgo ma saioqnej.   
\s1 Herot a are qalej, “Yesus a Jon yansnjro qaji”  
\p
\v 14 Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa ñam mare mare laqnabqa Mandor Herot a quej. Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi dego qusib maroqneb, “Tamo di a Jon yansnjro qaji. A moisiq olo subq na tigelqo. A deqa siŋgila osiqa maŋwa endeqaji babteleŋeqnu.”  
\v 15 Onaqa tamo qudei naŋgi maroqneb, “Tamo di a Elaija olo bqo.” Onaqa qudei naŋgi maroqneb, “Tamo di a Qotei aqa medabu o tamo naŋgi nami soqneb deqaji bei.”  
\v 16 Ariya Herot a segi Yesus aqa ñam qusiqa marej, “Tamo di a Jon e nami kakro gentetem qaji. A moisiq olo subq na tigelqo.”   
\p
\v 17-18 Herot a nami aqa was Filip aqa ŋauŋ Herodias yaiyosiq ej. Deqa Jon yansnjro qaji a na Herot minjoqnej, “Ni ino segi was aqa uŋa em di kumbra bolesai. Ni kumbra ugeteqnum.” Jon na Herot degsi minjoqnej. Deqa Herot a Jon qa minjiŋ oqetonaqa aqa qaja tamo qudei naŋgi qariŋnjrnaqa gilsib Jon ojsib sil na qosisib tonto talq di waiyeb.  
\v 19 Bati deqa Herot aqa ŋauŋ a Jon qa tulaŋ ŋiriŋugetej deqa a na Herot waiŋyosiq minjoqnej, “Ni na Jon qalim moiyem.” Yeqnaqa Herot na saidyoqnej.  
\v 20 Di kiyaqa? A Jon qa ulaoqnej deqa. Deqa a Jon geregere taqatoqnej. A endegsi qalieej, “Jon a tamo bole. Aqa jejamuq di une bei saiqoji. A Qotei aqa tamo tiŋtiŋ.” Herot a degsi qalieosiq deqa a Jon taqatoqnsiqa aqa anjam quoqnej. Quoqnsiqa are koba qaloqnej. A Jon aqa anjam quqwajqa tulaŋ arearetoqnej.   
\p
\v 21 Ariya bati bei Herot aqa ŋauŋ a Jon qalim moiqajqa gam endegsi itej. Herot aqa ŋambabo bationaqa Herot na maruro atsiqa aqa tamo kokba ti aqa qaja tamo naŋgo gate kokba ti Galili sawa taqato tamo naŋgi ti metnjrnaq bosib aqa talq di koroeb.  
\v 22 Koroosib iŋgi uyeqnabqa Herot aqa ŋauŋ aqa aŋgro sebiŋ a warum miligiq bosiqa naŋgi lou tuetnjreqnaqa naŋgi a unsibqa tulaŋ areboleboleinjrej. Deqa Herot na aŋgro sebiŋ di minjej, “Ni ijo iŋgi kiye oqajqa merbqam e ni emqai.”  
\v 23 Osiqa aqa anjam di olo siŋgilatosiqa minjej, “Ni ijo ñoro kalil ambleq na potosim oqajqa marqam emqai. E ijo anjam di uratqasai bole sai.”   
\p
\v 24 Onaqa aŋgro sebiŋ a gilsiqa aqa ai nenemyej, “E iŋgi kiye qa Herot minjqai?” Onaqa minjej, “Ni Jon yansnjro qaji aqa gate qa mare.”  
\v 25 Onaqa a olo urur ti warum miligiq gilsiqa Herot minjej, “Ni Jon yansnjro qaji aqa gate tabirq di atsim ebe.”  
\v 26 Onaqa Herot a Jon qalim moiqajqa are sosai deqa a are tulaŋ gulbekobaiyej. Ariya aqa segi anjam tamo kalil naŋgo ulatamuq di marsiq siŋgilatej qaji deqa are qalsiq aŋgro sebiŋ di saidyqa uratej.  
\v 27-28 Osiqa aqa qaja tamo bei qariŋyosiqa minjej, “Ni gilsim Jon aqa kakro gentosim aqa gate osau.” Degsi minjnaqa a gilsiqa tonto talq di Jon aqa kakro gentosiqa aqa gate tabirq di atsiqa osi bosiq aŋgro sebiŋ di yej. Yonaqa a na osi gilsiqa aqa ai yej.   
\p
\v 29 Onaqa bunuqna Jon aqa aŋgro naŋgi deqa qusibqa bosib Jon aqa qusa osi gilsib subq ateb.   
\s1 Yesus a tamo 5,000 naŋgi iŋgi anainjrej  
\p
\v 30 Bati bei Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi olo aqa areq di koroosib kumbra kalil naŋgi yoqneb qaji deqa ti anjam kalil naŋgi palontoqneb qaji deqa ti Yesus saiyoqneb.  
\v 31 Bati deqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi gile be eqnab Yesus aqa aŋgro naŋgi ti iŋgi uyqa bati saiinjrej. Deqa a na naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi tigeliy. Iga tamo uŋgasari naŋgi uratnjrsim segitosim wadau sawaq di kiñala aqaratqom.”  
\v 32 Degsi minjrsiqa aqa aŋgro naŋgi joqsiqa koba na qobuŋ gogetosib wadau sawaq gileb.   
\p
\v 33 Naŋgi qobuŋ na gileqnabqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus unsibqa aqa ulatamu poinjrnaqa naŋgo qure qureq na tigelosib siŋga na gurgurosib gilsib Yesus tiryqajqa sawaq di namoqna branteb.  
\v 34 Onaqa Yesus a qobuŋ na gilsiq tiryosiqa ŋam atej di tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi nami tiryqa sawaq di tariŋesonab unjrej. Naŋgi kaja bul mandor saiqoji. Deqa Yesus a naŋgi qa dulosiqa Qotei aqa anjam gargekoba minjroqnej.  
\v 35 Onaqa seŋ aisiq bilaqtonaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa areq bosib minjeb, “O Tamo Koba, endi wadau sawa. Seŋ aiqo. Qoloqas.  
\v 36 Deqa ni na tamo uŋgasari naŋgi minjrimqa qure qureq gilsib dia iŋgi uysib ŋereŋqab.”  
\v 37 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi na iŋgi anainjriy.” Degsi minjrnaqa naŋgi na kamba minjeb, “Iga kiyersim iŋgi anainjrqom? Iga 200 kina qabe na osimqa iŋgi awaiyosim naŋgi anainjrqom?”  
\v 38 Onaqa Yesus na nenemnjrej, “Niŋgi iŋgi gembub unu? Niŋgi gilsib uniy.” Onaqa naŋgi gilsib unsib minjeb, “Iga bem 5 qe aiyela segi unu.”   
\p
\v 39 Onaqa Yesus na tamo uŋgasari kalil naŋgi minjrej, “Niŋgi qur segi segi yosibqa ñiŋq di awoeleŋoiy.”  
\v 40 Onaqa naŋgi kalil dedegsib awoeb. Qudei naŋgi qur segi segi 100 awoeleŋeb. Qudei naŋgi qur segi segi 50 awoeleŋeb.  
\v 41 Awoonabqa Yesus na bem 5 ti qe aiyel ti di osiqa laŋ goge tarosiq Qotei pailyej. Pailyo koboonaqa bem giŋgeŋyosiqa aqa aŋgro naŋgi enjrsiqa minjrej, “Bem endi jeisib tamo uŋgasari naŋgi anainjriy.” Osiqa qe aiyel dego giŋgeŋyosiqa aqa aŋgro naŋgi enjrsiqa minjrej, “Qe endi dego jeisib tamo uŋgasari naŋgi anainjriy.” Degsi minjrnaqa naŋgi bem ti qe ti osi giloqnsibqa tamo uŋgasari naŋgi jeisib anainjreqnab uyoqneb.  
\v 42 Uynab kalil menetnjrej.  
\v 43 Onaqa iŋgi oto urateleŋeb qaji di Yesus aqa aŋgro naŋgi na koroiyosib gumba kokba 12 di jignab maqeleŋej.  
\v 44 Tamo kalil bem ti qe ti uyeb qaji naŋgi sisiyeb 5,000.\fig |alt="Jesus feeds 5,000" src="cn01717B.tif" size="span" loc="Mrk 6:44" copy="Cook" ref="Mak 6:44" \fig*   
\s1 Yesus a ya baŋgaq na walwelej  
\p
\v 45 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi qobuŋ gogetosib namoosib gilsib Betsaida qureq di tiryosib soqniy. E na tamo uŋgasari naŋgi minjritqa naŋgo qure qureq jaraiyoqnib e bqai.”  
\v 46 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi namoosib qobuŋ na gileqnabqa Yesus na tamo uŋgasari naŋgi minjrnaq jaraiyeqnabqa a segi Qotei pailyqa marsiq manaq oqej.  
\v 47-50 Oqsiq a segi mana goge di sonaqa bilaqtej. Onaqa aqa aŋgro naŋgi qobuŋ na gileqnabqa ya agu ambleq di jagwa koba tigelosiqa ya korkortosiqa naŋgi pulutnjrej. Nobqolo ambru Yesus a ya baŋgaq na walwelosiqa aqa aŋgro naŋgi daurnjrsiq gilej. Gilsiq naŋgi jojomnjrsiq buŋnjrqa laqnaqa ŋam ateb di Yesus a ya baŋgaq na walwelosiq naŋgoq beqnaqa unsib mareb, “Di buga beqnu.” Osib tulaŋ ulaugetosib leleŋkobaeb. Onaqa Yesus na minjrej, “Nuŋgo are siŋgilatiy. Endi e beqnum. Ulaaib.”  
\v 51-52 Degsi minjrsiqa qobuŋ gogetonaqa jagwa laej. Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi tulaŋ prugugeteb. Di kiyaqa? Naŋgi Yesus aqa maŋwa di unsib utru geregere poinjrosai deqa. Nami Yesus na tamo 5,000 naŋgi iŋgi anainjrej maŋwa di dego aqa aŋgro naŋgi unsib poinjrosai. Naŋgo are geteŋnjresoqnej.   
\s1 Yesus a Genesaret sawaq di ma tamo gargekoba naŋgi boletnjroqnej  
\p
\v 53 Ariya Yesus aqa aŋgro naŋgi koba na qobuŋ na gilsib ya agu taqal beiq di brantosib Genesaret sawaq di tiryeb.  
\v 54-55 Tiryonabqa qure deqaji naŋgi na Yesus unsibqa aqa ulatamu poinjrnaqa gurgur ti qure qureq giloqnsibqa Yesus tiryej qaji sawa di ubtosib tamo uŋgasari naŋgi minjroqneb. Minjreqnab quoqnsib naŋgo ma tamo naŋgi saperaq di ateleŋoqnsib qoboiyoqnsib Yesus aqa areq osi beleŋeqnab a na naŋgi boletnjroqnej.  
\v 56 A qure kiñilala ti qure kokba ti ga gamq di dego branteqnaqa tamo uŋgasari naŋgi a unoqnsibqa tamo ma ti naŋgi joqoqnsib naŋgo qure ambleq di atoqnsib endegsib minjoqneb, “O Tamo Koba, naŋgi ino gara mutu segi ojibqa naŋgo ma saioqnqas.” Onaqa Yesus a naŋgi odnjreqnaqa ma tamo kalil naŋgi aqa gara mutu ojoqneb. Ojeqnab naŋgo ma kalil kobooqnej.   
\c 7  
\s1 Yesus a Qotei aqa dal anjam ti moma naŋgo kumbra qa ti marej  
\p
\v 1 Onaqa Farisi naŋgi ti dal anjam qalie tamo qudei ti naŋgi Jerusalem dena bosibqa Yesus aqa areq di koroeb.  
\v 2 Koroosib ŋam ateb di Yesus aqa aŋgro qudei naŋgi baŋ yansosaisosib laŋa iŋgi uyeqnab unjreb.  
\v 3 Farisi naŋgo kumbra agiende. Bati gaigai naŋgi iŋgi uyqa oqnsib mati baŋ yanseqnub. Naŋgi baŋ yansqasai di naŋgi iŋgi uyqasai. Juda kalil naŋgi kumbra degyeqnub. Di naŋgo moma naŋgo kumbra dauryeqnub.  
\v 4 Naŋgi iŋgi qariŋyo sawaq dena boqnsibqa iŋgi uyqa oqnsib mati naŋgo jejamu geregere yanseqnub. Naŋgi naŋgo jejamu yansqasai di naŋgi iŋgi uyqasai. Naŋgi kumbra deqaji gargekoba yeqnub. Naŋgo ya gambaŋ, ya nobu, web dego mati geregere yanseleŋoqnsib iŋgi uyeqnub. Kumbra di naŋgo moma naŋgoq dena eleŋosib dauryeqnub.  
\v 5 Deqa bati di Farisi naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Yesus nenemyeb, “Ino aŋgro naŋgi kiyaqa gago moma naŋgo kumbra gotraŋyeqnub? Agi naŋgi iŋgi uyqa oqnsib mati baŋ yansosaisosib laŋa uyeqnub.”  
\v 6 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Niŋgi gisaŋ tamo. Niŋgi anjam maro aiyelteqnub. Qotei aqa medabu o qaji tamo Aisaia a kere niŋgi qa anjam endegsi neŋgreŋyej, ‘Tamo naŋgi di naŋgo medabu na ijo ñam soqteqnub. Ariya naŋgo are miligi e qa sosai. Isaq di unu.  
\v 7 Naŋgi laŋa babaŋ na e qa loueqnub. Osib mandam tamo naŋgo dal anjam palontoqnsib olo beltoqnsib mareqnub, “Anjam endi Qotei aqa anjam.” ’  
\v 8 Aisaia a anjam degsi neŋgreŋyej. Aqa anjam di bole. Agi niŋgi Qotei aqa dal anjam gotraŋyoqnsibqa olo mandam tamo naŋgo dal anjam dauryqajqa tulaŋ siŋgilaeqnub.”   
\p
\v 9 Yesus na Farisi naŋgi anjam degsi minjrsiqa olo minjrej, “Niŋgi Qotei aqa dal anjam gotraŋyoqnsibqa olo nuŋgo segi moma naŋgo kumbra dauryeqnub.  
\v 10 Moses a marej, ‘Ni ino ai abu naŋgo sorgomq di geregere sosimqa naŋgo anjam dauryoqne. Tamo bei na aqa ai abu naŋgi misiliŋnjrimqa a qalib moiyem.’ Moses a degsi marej.  
\v 11 Ariya niŋgi mareqnub, ‘Tamo bei aqa ai kiyo aqa abu kiyo iŋgi qa truquamqa a na minjqas, “Ijo iŋgi iŋgi ejunum endi e ni emqa kere. Eo. E ni emqasai. E nami Qotei atraiyqa giltem deqa e ni aqaryaimqasai.” ’  
\v 12 A degsi minjqas di niŋgi marqab, ‘A keretqo. A na aqa ai abu naŋgi aqaryainjraiq.’ Niŋgi degsib marqab.  
\v 13 Nuŋgo kumbra dena niŋgi Qotei aqa anjam gotraŋyoqnsibqa olo nuŋgo segi moma naŋgo kumbra dauryeqnub. Niŋgi kumbra deqaji gargekoba yeqnub.”   
\s1 Iŋgi kiye na tamo a jiga yeqnu?  
\p
\v 14 Yesus a Farisi naŋgi anjam degsi minjrsiqa olo tamo uŋgasari kalil naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa minjrej, “Niŋgi kalil ijo anjam endi geregere qusib poiŋgem.  
\v 15 Tamo bei a iŋgi uyimqa aqa miligiq aiqas dena tamo jiga yqasai. Iŋgi uge uge tamo aqa miligiq na oqoqnsiq branteqnu qaji dena tamo jiga yeqnu.  
\v 16 Tamo a dabkala ti sqas di a ijo anjam endi geregere quem.”   
\p
\v 17 Yesus na tamo uŋgasari naŋgi anjam degsi minjrsiq koboonaqa a naŋgi uratnjrsiqa tal miligiq gilej. A tal miligiq gilsiq di sonaqa aqa aŋgro naŋgi na aqa yawo anjam di aqa utru qa nenemyeb.  
\v 18-19 Nenemyonabqa minjrej, “Niŋgi dego ijo yawo anjam di aqa utru poiŋgosai e? Niŋgi quiy. Tamo naŋgi iŋgi uyeqnabqa aisiq meneq di unu. Meneq dena bi talq di waiyeqnub. Iŋgi di tamo aqa are miligiq aiyosai. Aqa bi aniq aiqo koboqo. Deqa iŋgi dena tamo jiga yqa keresai.” Yesus aqa anjam dena a iŋgi uyo kalil jiga saiqoji qa marej.  
\v 20 Osiqa aqa aŋgro naŋgi olo minjrej, “Iŋgi uge uge tamo aqa miligiq na oqoqnsiq branteqnu qaji dena tamo jiga yeqnu.  
\v 21 Di kiyaqa? Iŋgi uge uge di tamo aqa are miligiq na branteqnu. Iŋgi uge uge di agi ubtosiy merŋgwai. Areqalo uge uge, uŋa qa laoqa, bajiŋoqa, tamo qaloqa,  
\v 22 was aqa ŋauŋ anjamyoqa, was aqa ñoro qa maulyoqa, kumbra uge uge yoqa, gisaŋoqa, laŋa laŋa laoqa, was qa ugeoqa, was yomuiyoqa, aqa segi ñam soqtoqa, nanari kumbra yoqa.  
\v 23 Kumbra uge uge deqaji tamo aqa are miligiq na brantoqnsiq dena tamo jiga yeqnu.”   
\s1 Fonisia qure qaji uŋa a Yesus qa aqa areqalo siŋgilatej  
\p
\v 24 Onaqa Yesus a dena tigelosiqa walwelosiq Tair qure naŋgo sawaq gilej. Tamo naŋgi a qa qalieaib deqa a uliosiq gilej. Gilsiq tal bei gogetosiq sosiqa a uliesqa keresai. Tamo qudei naŋgi a unsib mareb, “Yesus a gago sawaq bqo. A talq di unu.”  
\v 25 Degsib marnabqa uŋa bei a qusiqa aqa aŋgro sebiŋ a mondor uge ti soqnej deqa a Yesus aqa talq giloqujatosiqa aqa areq di siŋga pulutej.  
\v 26 Uŋa di a Grik qaji. A Juda uŋa sai. A Siria sawaq di ŋambabej. A Fonisia qure qaji. A Yesus aqa areq di siŋga pulutosiq a waiŋyoqnsiqa minjoqnej, “Ni na mondor uge di wiyimqa a ijo aŋgro uratosim ulaŋqas.”  
\v 27 Onaqa Yesus na minjej, “Iga aŋgro du du naŋgi mati iŋgi anainjrim uyib menetnjrqas di kumbra bole. Iga aŋgro du du naŋgo iŋgi yainjrsim olo bauŋ naŋgi anainjrqom di kumbra bolesai.”   
\p
\v 28 Onaqa uŋa dena olo Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni kere maronum. Ariya e kamba anjam bei mermit ni que. Aŋgro du du naŋgi iŋgi uyeqnabqa iŋgi ñeŋgi ululoŋeqnaqa bauŋ naŋgi dego uyeqnub.”   
\p
\v 29 Onaqa Yesus na minjej, “O uŋa, ni kere maronum. Ni degsi maronum deqa ni gilime. Mondor uge a ino aŋgro uratosiq ulaŋqo.”  
\v 30 Degsi minjnaqa a aqa talq gilsiqa ŋam atej di mondor uge a nami aqa aŋgro uratonaqa a bijalq di ŋeiesonaq unej.   
\s1 Tamo bei dabkala geteŋo meŋ siŋgilaej qaji di Yesus na boletej  
\p
\v 31 Onaqa Yesus a Tair qure naŋgo sawa uratosiqa Saidon qure ambleq na walwelosiqa Dekapolis sawaq gilsiqa Galili ya aguq di brantej.  
\v 32 Di brantosiq sonaqa tamo qudei na tamo bei dabkala geteŋo meŋ siŋgilaej qaji a osi bosibqa Yesus pailyosib minjeb, “O Tamo Koba, ni ino baŋ aqa gateq di atimqa a boleqas.”  
\v 33 Onaqa Yesus a tamo di osiqa tamo uŋgasari naŋgi uratnjrsiq a segi sosiqa aqa baŋ gei aiyel tamo di aqa dabkalaq jigej. Jigsiqa aqa segi maul osiqa tamo di aqa meŋ toŋyetej.  
\v 34 Osiqa laŋ tarosiqa are tulaŋ gulbekobaiyonaqa jagwa titosiq marej, “Efata.” Di Hibru anjam. Anjam di aqa damu, “Dabkala waqeme.”  
\v 35 A degsi marnaqa tamo di aqa dabkala waqej. Aqa meŋ dego boleej. Boleonaqa a anjam bole maroqnej.  
\v 36 Onaqa Yesus na tamo uŋgasari naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi kumbra unonub endi tamo qudei naŋgi ubtosib minjraib.” Degsi minjrnaqa naŋgi aqa anjam di quetosai. Naŋgi giloqnsibqa Yesus aqa maŋwa deqa mare mare laqneb.  
\v 37 Mare mare laqnabqa tamo gargekoba naŋgi quoqnsib tulaŋ prugoqnsib maroqneb, “Maŋwa kalil Yesus a yeqnu qaji di a geregere yeqnu. Agi a na tamo dabkala geteŋnjro qaji naŋgi boletnjreqnaqa naŋgo dabkala olo waqeqnaqa naŋgi anjam queqnub. Tamo meŋ siŋgilainjro qaji naŋgi dego gereinjreqnaqa naŋgi anjam bole mareqnub.”   
\c 8  
\s1 Yesus a tamo 4,000 naŋgi iŋgi anainjrej  
\p
\v 1 Onaqa bati bei Yesus a wadau sawaq di sonaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi olo aqa areq di korooqneb. Naŋgi iŋgi saiqoji. Deqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa minjrej,  
\v 2 “Tamo uŋgasari naŋgi bati qalub e koba na soqneb naŋgi iŋgi saiqoji. Deqa e naŋgi qa are ugeibqo.  
\v 3 Naŋgi qudei isaq na beb. Deqa e naŋgi mam ti suweinjritqa gamq di naŋgi mam na lao uge.”  
\v 4 Degsi minjrnaqa naŋgi na kamba minjeb, “Sawa endi wadau. Deqa iga qabe na iŋgi osimqa tamo uŋgasari gargekoba endi anainjronam kereqas?”  
\v 5 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi bem gembub unu?” Onaqa minjeb, “Bem 7 unu.”   
\p
\v 6 Onaqa Yesus na tamo uŋgasari naŋgi minjrej, “Niŋgi kalil mandamq di awoeleŋoiy.” Degsi minjrnaqa naŋgi kalil mandamq di awoonabqa Yesus na bem 7 di osiqa Qotei pailyej. Pailyosiqa bem giŋgeŋyosiqa aqa aŋgro naŋgi enjreqnaqa naŋgi na osi giloqnsibqa tamo uŋgasari naŋgi anainjreqnab uyoqneb.  
\v 7 Qe kiñilala qudei dego soqneb. Deqa Yesus na qe di osiqa Qotei pailyosiqa aqa aŋgro naŋgi minjrej, “Qe endi dego tamo uŋgasari naŋgi anainjriy.” Degsi minjrnaqa naŋgi na qe di osib tamo uŋgasari naŋgi jeisib anainjreqnab uyoqneb.  
\v 8 Uynab kalil menetnjrej. Onaqa iŋgi oto urateleŋeb qaji di Yesus aqa aŋgro naŋgi na koroiyosib gumba kokba 7 di jignab maqeleŋej.  
\v 9 Tamo kalil iŋgi uyeb qaji naŋgi sisiyeb 4,000.  
\p Onaqa Yesus na tamo uŋgasari kalil naŋgi suweinjrnaqa naŋgo qure qureq giloqneb.  
\v 10 Naŋgi gileqnabqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi olo joqsiqa koba na qobuŋ gogetosib Dalmanuta sawaq gileb.   
\s1 Farisi naŋgi Qotei aqa maŋwa bei unqajqa mareb  
\p
\v 11 Onaqa Farisi naŋgi Yesus aqa areq bosibqa a anjam bei grotimqa qusib a ojqajqa deqa a ombla anjam na qoteb. Osib gisaŋyosib minjeb, “Ni Qotei aqa maŋwa bei babtim iga unqom.”  
\v 12 Degsib Yesus minjnabqa a naŋgi qa are tulaŋ gulbeiyonaqa jagwa titosiqa minjrej, “Niŋgi tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji kiyaqa e Qotei aqa maŋwa bei laŋa babtit niŋgi unqajqa metbeqnub? Niŋgi quiy. E Qotei aqa maŋwa bei niŋgi osorŋgwasai.”  
\v 13 Yesus a Farisi naŋgi degsi minjrsiqa naŋgi uratnjrsiqa olo qobuŋ gogetosiqa ya agu taqal beiq gilej.   
\s1 Bem tiyeqnu qaji sum qa yawo anjam  
\p
\v 14 Bati deqa Yesus aqa aŋgro naŋgi bem oqajqa are walnjrej. Bem qujai bole qujai qobuŋ miligiq di soqnej.  
\v 15 Onaqa Yesus a yawo anjam bei endegsi minjrej, “Niŋgi geregere ŋam atsib soqniy. Bem tiyeqnu qaji sum Farisi naŋgo bem ti bulyimqa bem dena tiyekritosim tulaŋ kobaqujaqas. Herot aqa bem dego tiyekritosim tulaŋ kobaqujaqas.”  
\v 16 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa yawo anjam di qusibqa segi segi maroqneb, “Iga bem osai deqa kiyo mergwo?”  
\v 17 Onaqa Yesus a naŋgo anjam di qalieosiqa nenemnjrej, “Niŋgi kiyaqa bem osai deqa mareqnub? Kiyaqa niŋgi e qa poiŋgosai unu? Nuŋgo are geteŋgejunu kiyo?  
\v 18 Niŋgi ijo siŋgila unoqnsib unosaibuleqnub. Niŋgi ijo anjam quoqnsib quosaibuleqnub.  
\v 19 E nami bem 5 giŋgeŋyosimqa tamo 5,000 anainjronam uynab menetnjrnaqa niŋgi iŋgi oto koroiyosib gumba kokba gembub jignab maqeleŋej?” Onaqa naŋgi na Yesus minjeb, “Gumba 12.”  
\v 20 Onaqa olo minjrej, “Bati bei e bem 7 dego giŋgeŋyosimqa tamo 4,000 anainjronam uynab menetnjrnaqa niŋgi iŋgi oto koroiyosib gumba kokba gembub jignab maqeleŋej?” Onaqa minjeb, “Gumba 7.”  
\v 21 Onaqa minjrej, “Niŋgi kiyaqa e qa poiŋgosai unu?”   
\s1 Yesus a tamo ŋam qandimyej qaji boletej  
\p
\v 22 Yesus na aqa aŋgro naŋgi degsi minjrsiqa koba na qobuŋ na gilsib Betsaida qureq di tiryeb. Tiryosib mandamq ainabqa tamo qudei na tamo bei ŋam qandimyej qaji a Yesus aqa areq osi bosib minjeb, “Ni ino baŋ aqa gateq di atimqa a olo boleosim ŋam poiyqas.”  
\v 23 Onaqa Yesus a tamo di aqa baŋ ojsiqa qure polomq osi gilsiqa aqa ŋamdamuq di misel atetej. Osiqa aqa gateq di aqa baŋ atsiqa nenemyej, “Ni sawa unqa kere e?”  
\v 24 Onaqa a ŋam atsiqa marej, “E tamo naŋgi unjronum naŋgi ŋamtaŋ bul anŋileqnub.”  
\v 25 Onaqa Yesus a olo tamo di aqa ŋamdamuq di aqa baŋ atnaqa a ŋam atej ŋamdamu bole suwaŋej. A sawa kalil geregere unej.  
\v 26 Onaqa Yesus na minjej, “Ni ino talq gilime. Ni qure miligiq gilaim.”   
\s1 Pita a Yesus qa poiyonaqa aqa ñam ubtej  
\p
\v 27 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi olo joqsiqa koba na walwelosib Sisaria Filipai qure naŋgo sawaq di brantosib gamq di Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi nenemnjrej, “Tamo uŋgasari naŋgi e qa kiyersib mareqnub?”  
\v 28 Onaqa naŋgi na minjeb, “Tamo qudei naŋgi mareqnub, ni Jon yansnjro qaji. Qudei naŋgi mareqnub, ni Elaija. Qudei naŋgi mareqnub, ni Qotei aqa medabu o tamo naŋgi nami soqneb deqaji bei.”  
\v 29 Onaqa Yesus na olo nenemnjrej, “Niŋgi segi e qa kiyersib mareqnub?” Onaqa Pita na minjej, “Ni Kristus.”  
\v 30 Pita a anjam degsi ubtonaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi siŋgila na getentnjrsiqa minjrej, “Niŋgi anjam di olo tamo qudei minjraib.”   
\s1 Yesus a marej, “E moisiy olo subq na tigelqai”  
\p
\v 31 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “E Tamo Aŋgro. Bunuqna e jaqatiŋ koba oqai. Juda gate naŋgi ti atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti e qoreibosib lubsib moiyotbqab. Bati qalub koboamqa e olo subq na tigelqai.”  
\v 32 Yesus a anjam degsi ubtosiq marnaqa Pita na Yesus osiqa qalaq gilsiqa ŋiriŋtej.  
\v 33 Onaqa Yesus a bulosiqa aqa aŋgro naŋgi koqnjrsiqa Pita ŋiriŋtosiq minjej, “Ni Satan bul. Deqa ni ijo qoreq gile. Ni Qotei aqa areqalo dauryosai. Ni mandam tamo naŋgo areqalo dauryonum. Dauryosim agi ni na anjam di merbonum.”   
\p
\v 34 Osiqa Yesus na tamo uŋgasari kalil naŋgi ti aqa segi aŋgro naŋgi ti metnjrnaqa aqa areq bonabqa minjrej, “Tamo bei na e daurbqa osimqa a aqa segi areqalo kalil uratekritosim aqa segi ŋamburbas qoboiyosim e daurbem.  
\v 35 Tamo bei na aqa segi ŋambile taqatqajqa arearetqas di a padalqas. Ariya tamo bei a e qa ti ijo anjam bole qa ti are qalsimqa aqa segi ŋambile uratqas di a olo ŋambile bole oqas.  
\v 36 Tamo bei a mandam qa ñoro kalil koroiyosim ariya mondoŋ aqa segi qunuŋ padalqas di ñoro dena a kiyersim aqaryaiyqas? Di keresai.  
\v 37 Aqa qunuŋ padalqas di a awai kiye atsim dena aqa qunuŋ olo aqaryaiyosim a ŋambile sqas? Di keresai.  
\v 38 E Tamo Aŋgro. Tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgi Qotei torei qoreiyoqnsib une atoqnsib laqnub. Deqa bini bati endi tamo bei a e qa ti ijo anjam qa ti jemaiyqas di mondoŋ e ijo Abu aqa riaŋ na ti aqa laŋ aŋgro naŋgo riaŋ na ti bosiyqa e kamba tamo deqa jemaibqas.”   
\c 9  
\p
\v 1 Osiqa Yesus a olo aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “E bole merŋgwai. Tamo qudei ijo areq endi tigelejunub qaji naŋgi moreŋosaisoqnibqa Qotei a siŋgila ti bqas. Bosim naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba soqnim naŋgi unqab.”   
\s1 Yesus aqa jejamu bulyonaq aqa aŋgro qalub naŋgi unobeiteb  
\p
\v 2 Osiqa bati 6 onaqa Yesus a tigelosiqa Pita na Jems na Jon na naŋgi segi qalub joqsiqa koba na mana goge kobaq oqsib di soqneb. Sosibqa Yesus aqa jejamu bulyonaq naŋgi unobeiteb.  
\v 3 Aqa gara dego tulaŋ puloŋosiq qatekritej. Tamo bei na gara yansqas degsim qatqa keresai.  
\v 4-5 Onaqa Moses Elaija wo naŋgi brantosib Yesus koba na anjam maroqneb. Mareqnabqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na naŋgi aiyel unjrsibqa Pita a Yesus minjej, “O Tamo Koba, Moses Elaija wo naŋgi bosib iga koba na endi unum di bolequja. Deqa ni marimqa iga tal kiñilala qalub gereiyqom. Bei ino. Bei Moses aqa. Bei Elaija aqa.”  
\v 6 Yesus aqa aŋgro naŋgi tulaŋ ulaugeteb deqa Pita a anjam bei marqa saiiyonaqa anjam di laŋa marej.  
\v 7 Onaqa laŋbi aisiqa naŋgi kabutnjrnaqa laŋbi miligiq dena anjam bei endegsi brantonaq naŋgi queb, “Endi ijo Aŋgro qujai e na tulaŋ qalaqalaiyeqnum qaji. Niŋgi aqa anjam quetoqniy.”  
\v 8 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi bulosib ŋam ateb di Yesus a segi naŋgi koba na sonab uneb. Naŋgi tamo bei unosai.   
\p
\v 9 Onaqa naŋgi Yesus ombla manaq dena olo aiyoqnsibqa Yesus na minjrej, “Maŋwa niŋgi mana goge di unonub qaji di ubtosib tamo qudei minjraib. Bunuqna e Tamo Aŋgro moisiy olo subq na tigelotqa bati deqa niŋgi na ubtosib minjroqnqab.”  
\v 10 Onaqa naŋgi Yesus aqa anjam di qusib segi segi maroqneb, “Yesus a kiyaqa subq na tigelqa marqo? Anjam di aqa utru iga poigosai.” Degsib maroqnsib Yesus aqa anjam di naŋgo areqaloq di atnab soqnej.   
\p
\v 11 Osib naŋgi Yesus minjeb, “Dal anjam qalie tamo naŋgi mareqnub, ‘Elaija a namo bamqa Kristus a bunuqna bqas.’ Anjam di kiyaqa degsib mareqnub?”  
\v 12 Onaqa Yesus na minjrej, “Naŋgo anjam di bole. Elaija a namo bosim tamo uŋgasari kalil naŋgo areqalo gereiyetnjrsim soqnim bunuqna Kristus a bqas. Ariya anjam kiye neŋgreŋq di unu? Anjam agiende. Jeu tamo naŋgi na e Tamo Aŋgro kumbra uge ebibqa e jaqatiŋ koba oqai.  
\v 13 E niŋgi olo merŋgwai. Elaija agi bej. Bonaqa gulbe kalil naŋgi a yqajqa are soqnej qaji agi yeb. Anjam di nami a qa neŋgreŋyeb unu.”   
\s1 Yesus a aŋgro mel aqa jejamuq na mondor uge wiyetej  
\p
\v 14 Onaqa Yesus na aqa aŋgro qalub naŋgi di joqsiqa koba na aisib mana utruq di branteb. Brantosib ŋam ateb di Yesus aqa aŋgro qudei naŋgi ti dal anjam qalie tamo qudei ti anjam na qoteqnab unjreb. Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi dego Yesus aqa aŋgro naŋgi kaiŋnjresonab unjreb.  
\v 15 Onaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus unsibqa tulaŋ prugugetosib gurgur ti aqa areq bosib minjeb, “O Tamo Koba, bilaq bole.”  
\v 16 Degsib minjnabqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi nenemnjrej, “Niŋgi naŋgi ti anjam kiye na qoteqnub?”  
\v 17 Onaqa tamo uŋgasari naŋgo ambleq dena tamo bei brantosiqa Yesus minjej, “O Qalie Tamo, e ijo aŋgro mel osi bonum agiende. Ni na a boletqajqa deqa osi bonum. A mondor uge ti. Deqa aqa medabu geteŋyejunu.  
\v 18 Mondor uge dena aqa jejamu ojoqnsiqa mandamq waiyeqnaqa ara gijiriqtoqnsiqa tindaŋeqnu. Oqnsiqa maul aiyeqnu. Deqa e na ino aŋgro naŋgi minjronum, ‘Niŋgi mondor uge di wiyiy.’ Minjronumqa naŋgi na wiyqa yonub keresaiinjrqo.”   
\p
\v 19 Onaqa Yesus a anjam di qusiqa marej, “Niŋgi tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji nuŋgo areqalo e qa siŋgilatosai bole sai. Bati gembub e niŋgi koba na sosiyqa nuŋgo gulbe di qoboiyoqnqai? Aŋgro mel di ijo areq osi boiy.”  
\v 20 Onaqa osi bonabqa mondor uge dena Yesus unsiqa aŋgro di qunjimyonaqa a mandamq aisiqa belbelonaqa aqa medabuq na maul aiyoqnej.   
\p
\v 21 Onaqa Yesus na aŋgro di aqa abu nenemyej, “Bati gembub a degesoqnej?” Onaqa minjej, “A aŋgro kiñala qa degesoqnej agi bini unu.  
\v 22 Mondor uge na a qalsim moiyotqa oqnsiqa bati gaigai a ŋamyuwoq o yaq waiyeqnu. Deqa ni na iga aqaryaigwa kereamqa aqaryaige.”  
\v 23 Onaqa Yesus na minjej, “‘Kereamqa’ degsi merbaim. Tamo bei a e qa aqa areqalo siŋgilatqas di a kumbra kalil yqa kere.”  
\v 24 Onaqa tamo dena leleŋosiqa Yesus minjej, “E ni qa ijo areqalo siŋgilatonum. Ariya ijo areqalo olo gulbeibeqnu. Deqa ni na aqaryaibimqa e geregere ijo areqalo ni qa siŋgilatqai.”  
\v 25 Onaqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi gurgur ti bosib Yesus aqa areq di koroeqnabqa Yesus a naŋgi unjrsiqa mondor uge di ŋiriŋtosiq minjej, “Ni mondor uge. Ni na aŋgro di aqa dabkala getentonum. Ni aqa medabu dego getentonum. Deqa ni aŋgro di uratosim olo aqa jejamuq gilaim.”  
\v 26 Degsi minjnaqa mondor uge a leleŋkobaosiqa aŋgro di siŋgila na qunjimyosiqa a uratosiq ulaŋej. Ulaŋonaqa aŋgro di a moiyobulosiqa ŋeiesonaqa tamo qudei naŋgi unsib mareb, “A moiqo.”  
\v 27 Onaqa Yesus na aŋgro di aqa baŋ titonaqa a boleosiq tigelej. \fig |alt="Jesus heals epileptic" src="CN01730B.TIF" size="span" loc="Mrk 9:27" copy="Cook" ref="Mak 9:27" \fig*   
\p
\v 28 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa areq lumu bosib nenemyeb, “Iga kiyaqa mondor uge di wiyqa yonumqa keresaiigwo?”  
\v 29 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi mondor uge deqaji winjrqa osibqa Qotei pailyoqniy. Dena qujai niŋgi na mondor uge winjrib jaraiqab. Gam bei na sai.”   
\s1 Yesus a marej, “E moisiy olo subq na tigelqai”  
\p
\v 30 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi olo joqsiqa koba na sawa di uratosib Galili sawa ambleq na walwelosib giloqneb. Tamo uŋgasari naŋgi a qa qalieaib deqa naŋgi uliosib giloqneb.  
\v 31 Giloqnsibqa gamq di Yesus na aqa aŋgro naŋgi anjam endegsi minjrej, “E Tamo Aŋgro. Jeu tamo naŋgi na e ojsibqa tamo qudei naŋgo baŋq di atib lubib moiqai. Bati qalub koboamqa e olo subq na tigelqai.”  
\v 32 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa anjam di geregere poinjrosai. Deqa naŋgi a olo nenemyqajqa ulaeb.   
\s1 Yesus aqa aŋgro yai a ñam ti sqas?  
\p
\v 33 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti gilsib Kaperneam qureq di branteb. Brantosib tal bei gogetosib di sosibqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi nenemnjrej, “Niŋgi gamq di anjam kiye na qotoqnab?”  
\v 34 Onaqa naŋgi mequmosib soqneb. Di kiyaqa? Naŋgi gamq di Yesus aqa aŋgro yai a naŋgi kalil buŋnjrsim ñam ti sqas deqa anjam na qotoqneb.  
\v 35 Onaqa Yesus a awoosiqa aqa aŋgro 12 naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa minjrej, “Tamo bei a ñam ti sqa marsimqa a mati tamo kalil naŋgo kaŋgal tamo soqnem. Osimqa a ñam ti sqas.”  
\v 36 Yesus a naŋgi degsi minjrsiqa aŋgro kiñala bei osiqa naŋgo ambleq di tigeltosiqa olo soqoŋyosiqa naŋgi minjrej,  
\v 37 “Tamo bei a ijo ñam qa are qalsimqa aŋgro kiñala endeqaji bei osim geregereiyqas di a e dego osim geregereibqas. Tamo a e osim geregereibqas di a na e segi geregereibqasai. A na ijo Abu e qariŋbej qaji di dego osim geregereiyqas.”   
\s1 Tamo naŋgi iga jeutgosaieqnub di naŋgi iga koba na wau qujai  
\p
\v 38 Onaqa Jon na Yesus minjej, “O Qalie Tamo, ni que. Iga tamo bei unem. A ino ñam na mondor uge naŋgi winjreqnaqa iga na unsim saidyem. Di kiyaqa? A iga koba na wauosaieqnu deqa.”  
\v 39 Onaqa Yesus na minjej, “Niŋgi a saidyaib. A ijo ñam na maŋwa bei babtqas di a urur olo e misiliŋbqa keresai.  
\v 40 Tamo naŋgi iga jeutgosaieqnub di naŋgi iga koba na wau qujai.  
\v 41 Tamo bei a endegsi are qalqas, ‘Tamo di a Kristus dauryeqnu qaji tamo.’ A degsi are qalsimqa tamo di osim ya tigsim anaiyqas di Qotei na kamba awai bole yqas. Yimqa aqa awai bole di tamo bei na olo yaiyqa keresai.”   
\s1 Niŋgi une torei uratiy  
\p
\v 42 Osiqa Yesus a olo marej, “Tamo bei na aŋgro kiñala bei e qa aqa areqalo siŋgilateqnu qaji di osim uneq waiyqas di a kumbra tulaŋ ugedamu yqo. Iga tamo di ojsim meniŋ kobaquja osim sil na aqa kakroq di tontosim waiyim ya robuq aiqas di kere.  
\v 43-44 Ino baŋ na ni titmosim uneq waimqa laqnimqa baŋ di gentosim waiy. Ni degye. Di kiyaqa? Ni baŋ geŋo sosimqa une bei yqasai di kere. Di ni ŋambile gaigai sqam. Ariya ni baŋ aiyel ti sosimqa une yqam di keresai. Di Qotei na ni ŋamyuwoq waimqas. Ŋamyuwo di mosoqasai. Gaigai yuoqnqas.  
\v 45-46 Ino siŋga na ni titmosim uneq waimqa laqnimqa siŋga di gentosim waiy. Ni degye. Di kiyaqa? Ni siŋga geŋo sosimqa une bei yqasai di kere. Di ni ŋambile gaigai sqam. Ariya ni siŋga aiyel ti sosimqa une yqam di keresai. Di Qotei na ni ŋamyuwoq waimqas.  
\v 47 Ino ŋamdamu na ni titmosim uneq waimqa laqnimqa ŋamdamu di otorosim waiy. Ni degye. Di kiyaqa? Ni ŋamdamu qujai ti sosimqa une bei yqasai di kere. Di Qotei a ino Mandor Koba sosim ni taqatmqas. Ariya ni ŋamdamu aiyel ti sosimqa une yqam di keresai. Di Qotei na ni ŋamyuwoq waimqas.  
\v 48 Ŋamyuwo di mosoqasai. Gaigai yuoqnqas. Ŋamyuwoq di tamo naŋgo ambli bati gaigai sqab. Naŋgi moreŋqa keresai.”   
\p
\v 49 Osiqa Yesus a olo marej, “Ijo aŋgro kalil naŋgi jaqatiŋ oqnsib sqab. Atraiyo iŋgiq di bar atoqnsib ŋamyuwo na koiteqnub dego kere.   
\p
\v 50 “Bar a bole. A qajarara koba. Ariya bar aqa qajarara koboqas di iŋgi kiye na olo qajararatqas? Di keresai. Dego kere niŋgi bar bul sosibqa nuŋgo was naŋgi koba na geregere lawo na laqniy.”   
\c 10  
\s1 Yesus a uŋa uratqajqa anjam marej  
\p
\v 1 Osiqa Yesus a sawa di uratosiqa Judia sawaq gilsiq Jordan ya taqal beiq di soqnej. A di sonaqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi bosib aqaq di koroonabqa aqa kumbra gaigai yoqnej qaji di olo dauryosiqa Qotei aqa anjam plaltosiq minjroqnej.   
\p
\v 2 Onaqa Farisi naŋgi olo Yesus aqa areq bosibqa a anjam bei grotimqa qusib naŋgi a ojqajqa deqa laŋa gisaŋyosib endegsib nenemyeb, “Tamo bei na aqa uŋa uratqa kere e? Gago dal anjam degsi unu e?”  
\v 3 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Moses a dal anjam kiyersi marej?”  
\v 4 Onaqa naŋgi na minjeb, “Moses a marej, ‘Tamo bei na aqa ŋauŋ uratqa osimqa pepa bei neŋgreŋyosim yosim di a uratqas.’”  
\v 5 Onaqa Yesus na minjrej, “Nuŋgo are geteŋgejunu deqa Moses a dal anjam degsi neŋgreŋyosiq niŋgi eŋgej.  
\v 6 Ariya niŋgi quiy. ‘Tulaŋ nami Qotei a mandam ti iŋgi iŋgi kalil ti gereiyosiqa a tamo uŋa wo dego gereinjrej.  
\v 7-8 Deqa tamo bei na aqa ai abu naŋgi uratnjrsimqa aqa ŋauŋ wo beterosib jejamu qujaitosib sqab.’ Qotei aqa anjam di neŋgreŋq di unu. Deqa tamo uŋa wo naŋgi jejamu qujai sqab. Naŋgi olo jejamu aiyel sqasai.  
\v 9 Qotei na naŋgi aiyel turtnjrej deqa tamo bei na olo potnjraiq.”   
\p
\v 10 Osiqa Yesus a tal bei gogetosiq di sonaqa aqa aŋgro naŋgi aqa areq bosib aqa anjam deqa nenemyeb.  
\v 11 Nenemyonabqa minjrej, “Tamo bei na aqa ŋauŋ uratosim olo uŋa bei oqas di a na aqa ŋauŋ kumbra ugeq waiyqo.  
\v 12 Uŋa a dego aqa gumbuluŋ uratosimqa olo tamo bei oqas di a na aqa gumbuluŋ kumbra ugeq waiyqo.”   
\s1 Aŋgro du du naŋgi Yesus aqa areq beb  
\p
\v 13 Onaqa tamo uŋgasari qudei naŋgi naŋgo aŋgro du du joqsib Yesus na aqa baŋ naŋgo gateq di atetnjrqa marsib Yesus aqa areq beb. Beqnabqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na saidnjrsib minjreb, “Nuŋgo aŋgro du du naŋgi joqsib endeq baib.”  
\v 14 Degsib saidnjrnabqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi ŋiriŋtnjrsiqa minjrej, “Aŋgro du du naŋgi uratnjrib ijo areq beb. Naŋgi saidnjraib. Tamo uŋgasari naŋgi aŋgro du du deqaji bul sqab di Qotei a naŋgo Mandor Koba sosim naŋgi taqatnjrqas.  
\v 15 E bole merŋgwai. Tamo naŋgi aŋgro du du bul sqasai di Qotei na naŋgi osim taqatnjrqasai. Deqa a naŋgo Mandor Koba sqasai dego.”  
\v 16 Osiqa Yesus na aŋgro du du naŋgi di soqoŋnjrsiqa aqa baŋ naŋgo gateq di atetnjrsiqa naŋgi qa Qotei pailyej.   
\s1 Ñoro tamo bei a Yesus ombla anjam mareb  
\p
\v 17 Osiqa Yesus a dena tigelosiqa gam dauryosiq gileqnaqa tamo bei urur ti aqa areq bosiqa aqa siŋgaq di siŋga pulutosiqa nenemyej, “O Qalie Tamo Bole, e kumbra bole kiye dauryosiy dena e ŋambile gaigai sqai?”  
\v 18 Onaqa Yesus na kamba minjej, “Ni kiyaqa e tamo bole qa merbonum? Qotei a segi qujai tamo bole.  
\v 19 Ariya ni Qotei aqa dal anjam qalie. Anjam agiende. ‘Ni tamo bei qalsim moiyotaim. Ni tamo bei aqa uŋa jejamu ojetaim. Ni bajiŋaim. Ni tamo bei aqa jejamu laŋa gisaŋyaim. Ni was bei aqa iŋgi iŋgi laŋa gisaŋ na yaiyaim. Ni ino ai abu naŋgo sorgomq di geregere sosimqa naŋgo anjam dauryoqne.’”  
\v 20 Onaqa tamo dena olo Yesus minjej, “O Qalie Tamo, e aŋgro kiñala qa dal anjam kalil di dauryosim boqnem agi bini degsi unum.”  
\v 21 Onaqa Yesus a tamo di koqyosiqa qalaiyosiq minjej, “Ni dal anjam kalil di dauryosim keretonum. Ariya kumbra qujai ni keretosai. Deqa e ni mermqai. Ni gilsim ino iŋgi iŋgi kalil qariŋyosim silali osim tamo iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi jeisim enjre. Degsim enjrsim bosim e daurbe. Yimqa bunuqna ni laŋ qureq di awai bole itqam.”  
\v 22 Yesus na tamo di degsi minjnaq qusiqa are tulaŋ gulbekobaiyej. A iŋgi iŋgi koba ti soqnej deqa ulatamu ugeiyonaqa ulaŋej.   
\p
\v 23 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi koqnjrsiqa endegsi minjrej, “Tamo uŋgasari iŋgi iŋgi koba ti unub qaji naŋgi Qotei na taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqa marsibqa laŋ qureq oqwajqa baŋgi koba.”  
\v 24 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa anjam di qusibqa tulaŋ prugeb. Onaqa Yesus na olo minjrej, “O ijo aŋgro, niŋgi quiy. Tamo uŋgasari naŋgi Qotei na taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqa marsibqa laŋ qureq oqwajqa tulaŋ baŋgi koba.  
\v 25 Kamel a yumba miligiq gilqajqa baŋgi koba. Dego kere tamo uŋgasari iŋgi iŋgi koba ti unub qaji naŋgi Qotei na taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqa marsibqa laŋ qureq oqwajqa tulaŋ baŋgi koba.”  
\v 26 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa anjam di qusibqa olo tulaŋ prugugetosib segi segi maroqneb, “Yesus a anjam degsi mergwo deqa tamo yai naŋgi Qotei na eleŋamqa naŋgi ŋambile gaigai sqa kere?”  
\v 27 Onaqa Yesus a naŋgi koqnjrsiqa minjrej, “Tamo naŋgi segi ŋambile sqa keresai. Ariya Qotei na naŋgi eleŋqa kere. Di kiyaqa? Qotei a kumbra kalil yqa kere.”   
\p
\v 28 Onaqa Pita na Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni une. Iga gago iŋgi iŋgi kalil uratosim ni daurmeqnum.”  
\v 29-30 Onaqa Yesus na minjrej, “E bole merŋgwai. Tamo naŋgi e qa ti ijo anjam bole qa ti are qaloqnsib naŋgo segi tal, naŋgo was naŋgi, naŋgo jaja naŋgi, naŋgo ai abu naŋgi, naŋgo aŋgro naŋgi ti naŋgo wau kalil dego uratnjrsib e daurbqab di Qotei na olo tal, was, jaja, ai, aŋgro, wau gargekoba naŋgi enjrqas. Yimqa jeu tamo naŋgi dego bosib naŋgi gulbe enjroqnqab. Ariya mondoŋ naŋgi ŋambile gaigai sqab.  
\v 31 Deqa niŋgi quiy. Tamo gargekoba bini ñam koba ti unub qaji naŋgi mondoŋ ñam saiqoji sqab. Ariya tamo gargekoba bini ñam saiqoji unub qaji naŋgi mondoŋ ñam koba ti sqab.”   
\s1 Yesus a marej, “E moisiy olo subq na tigelqai”  
\p
\v 32 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi joqsiqa koba na gam dauryosib Jerusalem aiyoqneb. Aiyoqnsibqa Yesus a namoeqnaqa aqa aŋgro naŋgi bunuqna dauryoqnsibqa are toŋtoŋnjroqnej. Tamo uŋgasari qudei gam na dauryoqneb qaji naŋgi dego ulaosib aiyoqneb. Onaqa Yesus na aqa aŋgro 12 naŋgi segitnjrsiqa a une kiye turqas deqa naŋgi sainjroqnej.  
\v 33-34 A na naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi quiy. E Tamo Aŋgro. Iga Jerusalem aiyeqnum. Dia tamo qudei na e ojsib dal anjam qalie tamo naŋgi ti atra tamo kokba ti naŋgo baŋq di e atqab. Yimqa naŋgi na ijo jejamu laŋa gisaŋyosib merbqab, ‘Ni une ti. Deqa ni moiqam.’ Naŋgi e degsib gisaŋbosib e olo ojsib tamo naŋgi Qotei qaliesai qaji naŋgo baŋq di e atqab. Yimqa naŋgi na e misiliŋboqnsib miselboqnsib bu toqoŋ na e kumbaiŋboqnqab. Osib e ŋamburbasq di lubsib moiyotbqab. Bati qalub koboamqa e olo subq na tigelqai.”   
\s1 Jems Jon wo naŋgi aiyel tamo kokba sqajqa mareb  
\p
\v 35 Onaqa Sebedi aqa ŋiri aiyel Jems Jon wo naŋgi Yesus aqa areq bosib minjeb, “O Qalie Tamo, aqo aiyel anjam bei mermonam ni gago anjam dauryqa kere kiyo?”  
\v 36 Onaqa Yesus na naŋgi aiyel nenemnjrej, “E niŋgi kiyerŋgwajqa deqa niŋgi ijoq bonub?”  
\v 37 Onaqa naŋgi aiyel na Yesus minjeb, “Mondoŋ ni riaŋ koba ti laŋ goge na bosim gago Mandor Koba sosimqa bati deqa ni marimqa aqo aiyel ino baŋ woq ino baŋ qonaŋq di awoqom.”   
\p
\v 38 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Anjam niŋgi merbonub di aqa utru niŋgi geregere poiŋgosai. E jaqatiŋ koba oqai. Jaqatiŋ di ya uge uyo bul. E gulbe koba dego oqai. Gulbe di tamo naŋgi ya tuqtnjro bul. Jaqatiŋ ti gulbe ti e oqai di niŋgi aiyel dego oqa kere e?”  
\v 39 Onaqa naŋgi na minjeb, “Od, aqo aiyel oqa kere.”  
\p Onaqa Yesus na olo naŋgi aiyel minjrej, “Bole, jaqatiŋ e oqai di niŋgi dego oqab. Gulbe e oqai di niŋgi dego oqab.  
\v 40 Ariya tamo yai naŋgi ijo baŋ woq ijo baŋ qonaŋq di awoqab di e na marqa keresai. Di ijo wau sai. Tamo naŋgi Qotei na giltnjrej qaji naŋgi segi ijo baŋ woq ijo baŋ qonaŋq di awoqab.”   
\p
\v 41 Yesus aqa aŋgro 10 naŋgo ŋamdamuq di Jems Jon wo naŋgi na anjam di Yesus minjeb deqa qusib naŋgi aiyel qa ŋiriŋeb.  
\v 42 Onaqa Yesus na aqa aŋgro 10 naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa minjrej, “Niŋgi qalie, mandor kokba sawa sawa kalil taqateqnub qaji naŋgi naŋgo segi ñam soqtoqnsib tamo uŋgasari naŋgi ŋiriŋ na taqatnjreqnub.  
\v 43 Ariya kumbra di nuŋgoq di saiq. Nuŋgo ambleq di aŋgro bei a ñam ti sqa marsimqa a mati nuŋgo wau tamo soqnem. Osim a ñam ti sqas.  
\v 44 Nuŋgo ambleq di aŋgro bei a tamo kobaquja sqa marsimqa a mati nuŋgo kaŋgal tamo soqnem. Osimqa a olo tamo kobaqujaqas.  
\v 45 E Tamo Aŋgro. Niŋgi ijo kumbra qalieosib degsib dauryoqniy. Ijo kumbra agiende. E na tamo uŋgasari naŋgi wauetnjreqnum. E deqa bem. Tamo uŋgasari naŋgi e wauetbqajqa e deqa bosai. Bunuqna e ijo segi ŋambile uratosiy tamo uŋgasari garkekoba naŋgi eleŋqai.”   
\s1 Yesus na tamo ŋam qandimo boletej  
\p
\v 46 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi joqsiqa koba na walwelosib aisib Jeriko qureq di branteb. Brantosib Jeriko qure ambleq na walwelosib olo Jeriko uratosib aiyeqnabqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus dauryosib koba na aiyoqneb. Aiyeqnabqa tamo bei ŋam qandimyej qaji aqa ñam Bartimeus a gam qalaq di awesosiqa tamo uŋgasari naŋgi silali qa ŋilnjroqnej. Bartimeus a Timeus aqa ŋiri.  
\v 47 A gam qalaq di awesosiqa anjam endegsi quej, “Yesus Nasaret qaji a beqnu.” A degsi qusiqa tulaŋ leleŋosiq marej, “O Yesus, Devit aqa Ŋiri, ni e qa dulame.”  
\v 48 Onaqa tamo uŋgasari gargekoba Yesus dauryosib aiyoqneb qaji naŋgi na Bartimeus ŋiriŋtosib minjeb, “Ni leleŋkobaaim. Kiri.” Degsib minjeqnabqa a naŋgo anjam quetnjrosai. A olo tulaŋ leleŋoqnsiq Yesus minjoqnej, “O Devit aqa Ŋiri, ni e qa dulame.”  
\v 49 Onaqa Yesus a tigelosiqa tamo uŋgasari naŋgi minjrej, “Tamo di metib ijo areq bem.” Onaqa naŋgi na tamo ŋam qandimyej qaji di metosib minjeb, “Ni are siŋgilat. Ni tigel. Yesus a ni metmeqnu.”  
\v 50 Degsib minjnab qusiqa aqa gara jugo taqal atsiqa urur tigelosiqa Yesus aqa areq bej.  
\v 51 Bonaqa Yesus na nenemyej, “E ni kiyermqajqa deqa ni e qa leleŋoqnam?” Onaqa minjej, “O Tamo Koba, e olo ŋam poibim sawa unqajqa deqa e ni qa leleŋoqnam.”  
\v 52 Onaqa Yesus na minjej, “Ni e qa ino areqalo siŋgilatonum deqa e ni boletmqai. Deqa ino ŋamdamu olo poimimqa ni aiye.” Degsi minjnaqa aqa ŋamdamu poiyonaqa sawa unsiqa tigelosiq Yesus dauryosiq aiyej.   
\c 11  
\s1 Yesus a donki aqa quraq di awoosiq Jerusalem aiyej  
\p
\v 1 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi koba na walwelosib aisib Jerusalem jojomyosib Betfage qure ti Betani qure ti dia branteb. Qure aiyel di agi Oliv mana utruq di unu. Di brantosib Yesus na aqa aŋgro aiyel qariŋnjrsiqa minjrej,  
\v 2 “Niŋgi aisib qure bei jojom di unu di brantosib donki bei tontonub unu di unqab. Donki di bunuj tamo bei nami aqa quraq di awoosaioqnej qaji. Niŋgi donki di unsib sil palontosib titosib osi boiy.  
\v 3 Niŋgi sil palontoqnibqa tamo bei na nenemŋgwas kiyo, ‘Niŋgi kiyaqa donki aqa sil palonteqnub?’ Degsi nenemŋgimqa niŋgi na minjiy, ‘Tamo Koba a wau ti deqa donki qa mergwo.’ Yimqa a na donki qariŋyim ijoq bqas.”  
\v 4-5 Yesus a naŋgi aiyel degsi minjrsiq qariŋnjrnaqa aisib gam jojomq di donki uneb. Donki di tal meq di tontonab sonaq uneb. Unsib sil palonteqnabqa tamo qudei gamq di tigelesoqneb qaji naŋgi na naŋgi aiyel nenemnjreb, “Niŋgi kiyaqa donki aqa sil palonteqnub?”  
\v 6 Onaqa naŋgi aiyel na anjam Yesus a minjrej qaji di tamo naŋgi di minjrnab odnjrnabqa donki di osib Yesus aqa areq osi beb.  
\v 7 Bosib naŋgo aiyel gara jugo piqtosib donki aqa quraq di tunabqa Yesus a segi donki gogetosiqa quraq di awoej.  
\v 8 Awoonaqa donki a walwelosi aiyeqnaqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi beleŋosib naŋgo segi gara jugo piqteleŋosib gamq di tueleŋoqneb. Tamo qudei naŋgi nañuq dena ŋam baŋga giŋgeŋyosibqa osi bosib di dego gamq di tueleŋoqneb.  
\v 9 Onaqa Yesus a donki quraq di awoosiq walweleqnaqa tamo uŋgasari namooqneb qaji naŋgi ti bunuoqneb qaji naŋgi ti tulaŋ leleŋoqnsibqa maroqneb, “Iga ni qa tulaŋ areboleboleigeqnu. Ni Tamo Koba aqa ñam na bonum deqa a ni tulaŋ geregereimeqnu.  
\v 10 Ni gago moma Devit aqa wau osimqa ni kamba gago Mandor Koba sosim iga taqatgwajqa bonum. Deqa iga Qotei laŋ goge di unu qaji aqa ñam soqtoqnqom!” Tamo uŋgasari naŋgi degoqnsib leleŋ ti Yesus dauryoqneb.   
\p
\v 11 Onaqa Yesus a walwelosi aisiq Jerusalem di brantosiqa atra tal koba miligiq gilej. Gilsiq iŋgi iŋgi kalil atra tal miligiq di soqnej qaji di koqyoqnej. Osiq bilaqtonaqa a olo atra tal koba uratosiq aqa segi aŋgro 12 naŋgi joqsiqa koba na puluosib Betani qureq gileb.   
\s1 Yesus a qura minjej, “Ni olo bunu geitqasai”  
\p
\v 12 Nebeonaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti olo tigelosib Betani qure uratosib aiyeb. Naŋgi aiyoqnsibqa gamq di Yesus a mamyej.  
\v 13 Onaqa a isaq na ŋam atsiqa qura baŋga ti sonaq unsiqa aqa gei unqajqa utruq gilej. Gilsiq unej qura gei bei saiqoji. Geitqa bati sai deqa baŋga segi sonab unej.  
\v 14 Unsiqa qura di minjej, “Ni olo bunu geitqasai. Tamo bei a bosim ino gei bei oqasai.” Degsi minjnaqa aqa aŋgro naŋgi queb.   
\s1 Yesus na tamo uŋgasari naŋgi atra talq dena winjrej  
\p
\v 15 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti walwelosi aisib Jerusalem di branteb. Brantosib Yesus a atra tal koba miligiq gilsiqa ŋam atej di tamo uŋgasari gargekoba naŋgi iŋgi iŋgi qariŋyoqnsibqa dena silali eqnab unjrsiqa naŋgi winjrnaq jaraiyeb. Tamo qudei naŋgi silali piloqneb. Qudei naŋgi binoŋ qariŋyoqnsib dena silali oqneb. Deqa Yesus a naŋgo jar ti jaram ti bilbelyosiqa naŋgi dego winjrnaq jaraiyeb.  
\v 16 Osiqa tamo uŋgasari atra tal miligiq di iŋgi iŋgi osi laqneb qaji naŋgi dego saidnjrsiqa winjrnaq jaraiyeb.  
\v 17 Naŋgi kalil jaraiyeqnabqa Yesus na minjrej, “Qotei aqa anjam bei nami endegsib neŋgreŋyeb unu, ‘Ijo tal endi tamo uŋgasari kalil naŋgo pailyqajqa tal.’ Qotei aqa anjam degsi unu. Ariya niŋgi na olo tal endi ugetonubqa a bajiŋ tamo naŋgo tal bulqo.”   
\p
\v 18 Onaqa atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Yesus aqa anjam di qusibqa naŋgi a qa ulaosib a qalib moiqajqa gam ŋamoqneb. Di kiyaqa? Tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus aqa anjam quqwajqa tulaŋ arearetnjroqnej deqa.  
\v 19 Ariya bilaqtonaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi koba na olo Jerusalem uratosib gileb.   
\s1 Qura a laosiq moiyej  
\p
\v 20 Nebeonaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti olo tigelosib gam dauryosib aiyoqnsib qura di olo uneb utru ti kalil laosiq moiyej.  
\v 21 Onaqa Pita a Yesus aqa anjam nami qura minjej qaji deqa olo are qalsiqa Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni unime. Qura ni ya ŋiriŋtem qaji agi laosiq moiqo.”  
\v 22 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi Qotei qa nuŋgo areqalo siŋgilatiy.  
\v 23 E bole merŋgwai. Tamo bei a areqalo aiyeltqasai di a mana kobaquja endi minjqas, ‘Ni tigelosim yuwalq aiye.’ Aqa are miligiq di a endegsi are qalqas, ‘Bole, mana di a ijo anjam dauryqas.’ Degsi are qalqas di mana a aqa anjam dauryosim tigelosim yuwalq aiqas.  
\v 24 Deqa niŋgi quiy. Niŋgi iŋgi bei qa Qotei pailyqa osibqa endegsib are qaliy, ‘Iŋgi di Qotei na egwas.’ Degsib are qalsib pailyqab di a na eŋgwas.  
\v 25 Deqa niŋgi Qotei pailyqa osibqa tamo bei qa anjam soqnimqa niŋgi na aqa une kobotosib Qotei pailyiy. Yimqa nuŋgo Abu laŋ qureq di unu qaji a kamba nuŋgo une kalil kobotetŋgwas.  
\v 26 Ariya niŋgi tamo di aqa une kobotetqasai di nuŋgo Abu laŋ qureq di unu qaji a dego nuŋgo une kobotetŋgwasai.”   
\s1 Juda naŋgi na Yesus nenemyeb, “Ni siŋgila qabe na osimqa kumbra endi yeqnum?”  
\p
\v 27 Osiqa Yesus a aqa aŋgro naŋgi koba na walwelosib aisib olo Jerusalem di branteb. Brantosib Yesus a atra tal koba miligiq gilsiq dia walweleqnaqa atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Juda gate naŋgi ti Yesus aqa areq bosib nenemyeb,  
\v 28 “Ni iga merge. Ni siŋgila qabe na osimqa kumbra endi yeqnum? Yai na ni qariŋmej deqa ni bosim wau endi yeqnum?”   
\p
\v 29 Onaqa Yesus na minjrej, “E kamba anjam bei niŋgi nenemŋgwai. Nenemŋgitqa niŋgi e merbibqa e yai na qariŋbonaq bosim wau endi yeqnum di ubtosiy merŋgwai.  
\v 30 Niŋgi na merbiy. Yai na Jon qariŋyonaqa bosiqa tamo uŋgasari naŋgi yansnjroqnej? Qotei na kiyo? Tamo bei na kiyo?”   
\p
\v 31 Onaqa naŋgi Yesus aqa anjam di qusibqa segi segi qairosib mareb, “Iga Yesus minjqom, ‘Qotei na Jon qariŋyej,’ degsi minjqom di a iga mergwas, ‘Kiyaqa niŋgi Jon aqa anjam quetosai?’  
\v 32 Ariya iga minjqom, ‘Tamo bei na Jon qariŋyej,’ degsi minjqom di dego keresai.” Naŋgi tamo uŋgasari naŋgi ulainjrsib deqa degsib qaireb. Di kiyaqa? Tamo uŋgasari naŋgi maroqneb, “Jon a Qotei aqa medabu o qaji tamo bole.”  
\v 33 Naŋgi degsib qairosib olo Yesus minjeb, “Yai na kiyo Jon qariŋyej di iga qaliesai.” Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Niŋgi degsib merbonub deqa e dego yai na qariŋbonaq bosim wau endi yeqnum di niŋgi merŋgwasai.”   
\c 12  
\s1 Wain wau qa yawo anjam  
\p
\v 1 Yesus na Juda tamo kokba naŋgi degsi minjrsiqa olo yawo anjam bei endegsi minjrej, “Tamo bei a tigelosiqa aqa wauq gilej. Gilsiqa wain sil yageleŋosiqa jeŋ qosej. Qoso koboonaqa meniŋ qura gogeq di tabir kuru bul gereiyej. Wain sil geitimqa wain gei koroiyosib paraparaiyosib aqa ya dia bilentqajqa deqa gereiyej. Osiqa wauq di tal atsiqa wau taqato tamo qudei naŋgo baŋq di aqa wau uratetnjrsiqa sawa isaq gilsiq di soqnej.  
\v 2 Sonaqa wain gei melionaqa a na aqa kaŋgal tamo bei qariŋyonaqa wau taqato tamo naŋgoq aisiqa minjrej, ‘Wau lanja na e qariŋbqo bonum. Deqa niŋgi wain gei ebibqa e na osi gilqai.’  
\v 3 Degsi minjrnaqa naŋgi na a ojsib qalougetosib wiyonab laŋa puluosiq gilej.  
\v 4 Gilnaqa wau lanja na olo kaŋgal tamo bei qariŋyonaq ainaqa a dego ojsib aqa gate paratetosib tulaŋ ugeugeiyeb.  
\v 5 Onaqa wau lanja na olo kaŋgal tamo bei qariŋyonaq ainaqa a dego qalougetosib moiyoteb. Olo kaŋgal tamo gargekoba naŋgi qariŋnjreqnaqa aiyeqnab qudei ñumougetoqneb. Qudei moiyotnjroqneb.  
\v 6 Onaqa wau lanja a endegsi are qalej, ‘Ijo segi aŋgro qujai e na tulaŋ qalaqalaiyeqnum qaji di qariŋyit aiqas di naŋgi a qalqasai. Naŋgi aqa anjam quetqab.’  
\v 7 Degsi are qalsiqa aqa segi ŋiri qariŋyonaq aiyej. Aiyeqnaqa wau taqato tamo naŋgi a unsibqa segi segi qairosib mareb, ‘Tamo a bqo endi wau lanja aqa segi ŋiri. A na aqa abu aqa iŋgi iŋgi kalil oqas. Deqa iga a qalsim moiyotosimqa wau endi iga na oqom.’  
\v 8 Degsib marsibqa wau lanja aqa ŋiri ojsib qalnab moinaqa aqa jejamu osib wau qalaq di waiyeb.   
\p
\v 9 “Deqa niŋgi kiyersib are qalonub? Wau lanja a bosimqa wau taqato tamo uge naŋgi di kiyernjrqas? E niŋgi merŋgwai. A bosim naŋgi ñumsim moiyotnjrqas. Osim aqa wau di olo yainjrsim tamo qudei naŋgo baŋq di uratetnjrimqa naŋgi na kamba taqatesqab.   
\p
\v 10 “Qotei aqa anjam bei unu. Niŋgi anjam di nami sisiyosai kiyo? Anjam agiende,  
\q1 ‘Tal gereiyo qaji tamo naŋgi na tal ai arqsibqa uge qa marsib taqal waiyeb.  
\q1 Onaqa tal ai di Qotei na olo osiq tumaq di tigeltej unu.  
\q1 Tal ai di tal siŋgilatqajqa deqa tigeltej.   
\q1
\v 11 Tamo Koba a segi na tal ai di tigeltej deqa iga unsim mareqnum,  
\q1 “Tal ai di tulaŋ bolequja.” ’”   
\p
\v 12 Onaqa Juda tamo kokba naŋgi yawo anjam di qusib endegsib qalieeb, Yesus a yawo anjam dena naŋgo jejamuq di une qametnjrej. Naŋgi degsib qalieosib deqa Yesus ojqa mareb. Ariya naŋgi tamo uŋgasari naŋgi ulainjrsib deqa naŋgi Yesus ojqa uratosib jaraiyeb.   
\s1 “Iga Sisar takis yqom e?”  
\p
\v 13-14 Juda tamo kokba naŋgi jaraiyosib Farisi naŋgi ti Herot aqa wau tamo qudei ti naŋgoq aisib minjreb, “Niŋgi Yesus aqaq gilsib anjam bei nenemyibqa a anjam grotim iga qusim ojqom.” Degsib minjrsib naŋgi qariŋnjrnab Yesus aqa areq gilsib minjeb, “O Qalie Tamo, iga qalie, ni anjam bole maro qaji tamo. Ni anjam bole segi tamo uŋgasari naŋgi minjroqnsim Qotei aqa kumbra osornjreqnum. Ni tamo bei ulaiyosaieqnum. Ni tamo ñam ti naŋgi anjam bei minjroqnsim olo tamo ñam saiqoji naŋgi anjam bei minjrosaieqnum. Ni anjam qujai tamo kalil naŋgi minjreqnum. Deqa ni iga merge. Iga Sisar takis yqom e? Yqasai e? Ni kiyersi are qalonum?”   
\p
\v 15 Onaqa Yesus a naŋgo gisaŋ anjam di poiyonaqa minjrej, “Kiyaqa niŋgi e anjam bei grotitqa qusib e ojqajqa deqa gisaŋbeqnub? Meniŋ silali bei osi boiy. Osbab e unqai.”  
\v 16 Degsi minjrnaqa naŋgi meniŋ silali bei osi bosib osoryonab unsiqa minjrej, “Meniŋ silali quraq endi tamo yai aqa ulatamu ti ñam ti unu?” Onaqa naŋgi na minjeb, “Di Sisar aqa.”  
\v 17 Onaqa a na minjrej, “Deqa Sisar aqa iŋgi iŋgi a qa olo yiy. Qotei aqa iŋgi iŋgi a qa olo yiy.” Onaqa naŋgi Yesus aqa anjam di qusibqa tulaŋ prugugeteb.   
\s1 Tamo moreŋo qaji naŋgi olo subq na tigelqab  
\p
\v 18 Onaqa bati deqa Sadyusi tamo qudei naŋgi Yesus aqa areq beb. Sadyusi naŋgi mareqnub, “Tamo moreŋo qaji naŋgi olo subq na tigelqasai.” Deqa naŋgi bosib Yesus endegsib minjeb,  
\v 19 “O Qalie Tamo, ni que. Moses a nami dal anjam endegsi neŋgreŋyej, ‘Tamo bei a moiyimqa aqa ŋauŋ aŋgro saiqoji soqnimqa aqa was bei na olo uŋa qobul di osim aqa was moiyej qaji aqa aŋgro ŋambabtetqas.’ Moses a nami dal anjam degsi neŋgreŋyej.  
\v 20 Deqa ni que. Was 7 naŋgi soqneb. Naŋgo was matu a uŋa osiqa moiyej. A aŋgro saiqoji.  
\v 21 Onaqa aqa was yala na olo uŋa qujai di osiqa a dego moiyej. A aŋgro saiqoji. Onaqa aqa was yala na olo uŋa di ej. Osiqa a dego moiyej. A aŋgro saiqoji.  
\v 22 Was 7 kalil naŋgi uŋa qujai di osib moreŋeb. Naŋgi aŋgro saiqoji. Naŋgi kalil moreŋonabqa ariya bunuqna uŋa di a dego moiyej.  
\v 23 Deqa ni iga merge. Mondoŋ subq na tigelo batiamqa tamo kalil naŋgi subq na tigelabqa uŋa di a yai aqa ŋauŋ tiŋtiŋ sqas? Ni qalie, was 7 kalil naŋgi uŋa qujai di eb.”   
\p
\v 24 Onaqa Yesus na minjrej, “Qotei aqa anjam neŋgreŋq di unu qaji di aqa damu niŋgi poiŋgosai e? Qotei aqa siŋgila dego niŋgi poiŋgosai e? Od, niŋgi poiŋgosai. Utru deqa niŋgi anjam grotonub. Grotosib agi nenembonub.  
\v 25 Mondoŋ tamo uŋgasari naŋgi subq na tigelosibqa naŋgi uŋatqasai. Naŋgi tamotqasai. Naŋgi laŋ aŋgro bul laŋa sqab.   
\p
\v 26 “Niŋgi quiy. Tamo naŋgi moisib olo subq na tigelqab anjam di aqa utru Moses a nami babtosiq neŋgreŋyej. Di niŋgi sisiyosai kiyo? Ŋam mariŋ miligiq di puloŋeqnaqa Qotei a ŋam puloŋq di sosiqa Moses metosiq endegsi minjej, ‘E Abraham aqa Qotei. E Aisak aqa Qotei. E Jekop aqa Qotei.’  
\v 27 Qotei na Moses degsi minjej deqa iga qalieonum, Qotei a tamo moreŋo qaji naŋgo Qotei sai. A tamo ŋambile so qaji naŋgo Qotei. Anjam di niŋgi tulaŋ grotonub!”\fig |alt="Moses at burning bush" src="CO00785B.TIF" size="span" loc="Mrk 12:27" copy="Cook" ref="Mak 12:27" \fig*   
\s1 Dal anjam kiye a tulaŋ bolequja?  
\p
\v 28 Onaqa dal anjam qalie tamo bei a bosiqa Yesus a Sadyusi naŋgi ti anjam na qoteqnab unjrej. Yesus a geregere Sadyusi naŋgi kamba anjam minjrnaqa qusiqa Yesus nenemyej, “Qotei aqa dal anjam kiye a segi qujai tulaŋ bolequja? Dal anjam kiye a dal anjam kalil buŋnjrejunu?”  
\v 29 Onaqa Yesus na minjej, “Dal anjam tulaŋ bolequja agi mermqai. ‘O Israel niŋgi quiy. Gago Tamo Koba Qotei a segi qujai Tamo Koba.  
\v 30 Deqa ni ino Tamo Koba Qotei a tulaŋ qalaqalaiyime. Qalaqalaiyosim ino are miligi ti ino qunuŋ ti ino areqalo ti ino siŋgila ti kalil a yekritime.’ Dal anjam di a segi qujai tulaŋ bolequja. A na dal anjam kalil buŋnjrejunu.  
\v 31 Ariya dal anjam deqaji bei dego mermqai. Dal anjam agiende. ‘Ni ino segi jejamu gereiyeqnum dego kere ino was naŋgi degsim geregereinjroqnime.’ Dal anjam boledamu aiyel agi e na mermonum. Dal anjam deqaji bei saiqoji.”   
\p
\v 32 Onaqa dal anjam qalie tamo dena kamba Yesus minjej, “O Qalie Tamo, ni bole maronum. Qotei a segi qujai. Qotei bei saiqoji.  
\v 33 Iga a tulaŋ qalaqalaiyosim gago are miligi ti gago powo ti gago siŋgila ti kalil a yekritqom di kumbra bolequja. Iga gago segi jejamu gereiyeqnum dego kere gago was naŋgi degsim geregereinjroqnqom di dego kumbra bolequja. Dal anjam aiyel di tulaŋ boledamu. Iga iŋgi iŋgi Qotei atraiyqom di laŋa kiñala. Iga iŋgi bei ŋamyuwo na koitosim Qotei atraiyqom di dego laŋa kiñala. Ariya iga dal anjam aiyel di dauryqom di tulaŋ bolequja.”   
\p
\v 34 Dal anjam qalie tamo di a tulaŋ poiyonaqa anjam degsi marnaqa Yesus a qusiqa minjej, “Ni anjam tulaŋ boledamu maronum. Deqa sokiñala Qotei na ni taqatmosim ino Mandor Koba sqas.”  
\p Onaqa tamo uŋgasari naŋgi olo anjam bei Yesus nenemyqajqa ulaeb.   
\s1 Kristus a kiyersim Devit aqa ŋiri sqas?  
\p
\v 35 Onaqa Yesus a atra tal koba miligiq di sosiqa Qotei aqa anjam plaltoqnej. Osiqa tamo uŋgasari naŋgi anjam bei endegsi minjrej, “Dal anjam qalie tamo naŋgi kiyaqa mareqnub, ‘Kristus a Devit aqa ŋiri’?  
\v 36 Devit a nami marej, ‘Kristus a ijo Tamo Koba.’ Agi Mondor Bole na Devit aqa medabu siŋgilatetonaqa a endegsi marej,  
\q1 ‘Tamo Koba a na ijo Tamo Koba minjej,  
\q1 “Ni ijo baŋ woq endi awo.  
\q1 Awesoqnimqa e ino jeu tamo kalil naŋgi eleŋosiy ino sorgomq di atitqa ni na naŋgi taqatnjroqnqam.” ’   
\m
\v 37 Niŋgi uniy. Devit a marej, ‘Kristus a ijo Tamo Koba.’ Deqa Kristus a kiyersim Devit aqa ŋiri sqas?”  
\s1 Dal anjam qalie tamo naŋgi kumbra uge uge yoqneb  
\p Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi sosibqa Yesus aqa anjam quqwajqa tulaŋ arearetnjroqnej.  
\v 38 Yesus a anjam bei endegsi plaltosiq minjrej, “Niŋgi dal anjam qalie tamo naŋgo kumbra uge geregere tenemtoqniy. Naŋgi koro sawaq di tamo uŋgasari naŋgi na naŋgo ñam soqtetnjrsib baŋ ojetnjrqajqa deqa gara olekokba jugoqnsib laqnub.  
\v 39 Naŋgi Qotei tal miligiq di, goiyo kokbaq di sosibqa tamo ñam ti naŋgo awo jaramq di awooqnqajqa deqa areboleboleinjreqnu.  
\v 40 Naŋgi uŋa qobul naŋgi gisaŋnjroqnsibqa naŋgo tal ti iŋgi iŋgi ti laŋa yainjreqnub. Osib tamo uŋgasari naŋgi na unjrsib naŋgo ñam soqtetnjrqajqa deqa pailyo olekokba yeqnub. Deqa mondoŋ Qotei na naŋgi awai tulaŋ ugedamu enjrqas.”   
\s1 Uŋa qobul aqa silali kiñala soqnej di Qotei yekritej  
\p
\v 41 Osiqa Yesus a atra tal miligiq di sosiqa silali ato qaji kulum jojomq di awoej. Awoosiqa ŋam atej di tamo uŋgasari naŋgi boqnsib silali ateqnab unjroqnej. Ñoro tamo gargekoba naŋgi boqnsib silali tulaŋ kokba atoqneb.  
\v 42 Onaqa uŋa qobul bei ñoro tulaŋ saiqoji a dego bosiqa meniŋ silali kiñilala aiyel segi atej.  
\v 43 Atnaqa Yesus na unsiqa aqa aŋgro naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa minjrej, “E bole merŋgwai. Uŋa qobul endi a ñoro tulaŋ saiqoji. Deqa a na ñoro tamo kalil naŋgi buŋnjrsiqa silali kobaquja atqo.  
\v 44 Ñoro tamo naŋgi silali koba ejunub. Naŋgi oto kiñala segi ateqnub. Ariya uŋa qobul endi a silali tulaŋ sai bole sai. Aqa meniŋ silali kiñilala aiyel segi naj agi atekritqo.”   
\c 13  
\s1 Bunuqna jeu tamo naŋgi na atra tal niñaqyqab  
\p
\v 1 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi joqsiqa koba na atra tal koba uratosib giloqnsibqa aqa aŋgro bei na minjej, “O Qalie Tamo, ni unime. Atra tal endi tulaŋ bolequja. Atra tal walato qaji meniŋ di tulaŋ boledamu!”  
\v 2 Onaqa Yesus na kamba minjej, “Atra tal ni unonum endi bunuqna jeu tamo naŋgi na bosib tulaŋ niñaqyosib aqa meniŋ kalil paraparainjrsibqa taqal breinjrqab. Yimqa meniŋ bei meniŋ bei aqa quraq di sqasai. Meniŋ kalil segi segiqab.”   
\s1 Gulbe kobaquja bunuqna brantqas  
\p
\v 3 Osiqa Yesus a Oliv manaq oqsiq atra tal areiyosiq awesonaqa Pita na Jems na Jon na naŋgi qalub Yesus aqa areq bosib lumu nenemyeb,  
\v 4 “Ni iga merge. Bati gembu jeu tamo naŋgi bosib atra tal endi niñaqyqab? Niñaqyqa osibqa kumbra kiye namoqna brantim iga unsim poigwas, ‘Bati di jojomqo’?”   
\p
\v 5 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi geregere ŋam atoqniy. Tamo qudei na niŋgi gisaŋgo uge.  
\v 6 Bunuqna gisaŋ tamo gargekoba naŋgi ijo ñam na bosib tamo uŋgasari naŋgi minjroqnqab, ‘E Kristus.’ Degsib tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi gisa gisaŋnjroqnqab.   
\p
\v 7 “Bunuqna sawa bei bei qaji naŋgi aŋ na qotokobaoqnqab. Niŋgi deqa qusib ulaaib. Qotei a nami marej, ‘Kumbra di brantqas.’ Deqa brantem. Ariya kumbra di brantimqa diŋo bati urur brantqasai. Soboleiyosim brantqas.  
\v 8 Bati deqa sawa bei ti sawa bei ti qotoqnqab. Mandor qudei naŋgi tigeloqnsibqa mandor qudei naŋgi qoto itnjroqnqab. Sawa bei beiq di mimiŋ kokba ti mam ti iŋgi saio bati branteleŋqas. Kumbra kalil di uŋa aŋgrotqa osiqa mati jaqatiŋ kiñala eqnu dego kere.   
\p
\v 9 “Deqa niŋgi geregere ŋam atoqniy. Kumbra kalil di brantosaisoqnimqa Juda naŋgi na bosib niŋgi ojeleŋosib anjam pegiyo talq di niŋgi tigeltŋgoqnqab. Osib naŋgo Qotei tal miligiq di niŋgi kumbaiŋgoqnsib olo niŋgi joqoqnsib Rom naŋgo gate ti naŋgo mandor ti naŋgo ulatamuq di niŋgi tigeltŋgoqnqab. Yimqa niŋgi ijo anjam bole palontoqnsib naŋgi minjroqnqab.  
\v 10 Sawa sawa kalilq di dego niŋgi ijo anjam bole ubtosib mare mare laqnibqa tamo uŋgasari naŋgi quoqnqab. Amqa diŋo bati brantqas.  
\v 11 Naŋgi na niŋgi ojoqnsib anjam pegiyo talq di tigeltŋgoqnibqa niŋgi endegsib are qalaib, ‘Iga na kamba anjam kiyersi minjrqom?’ Niŋgi degaib. Bati deqa Qotei na powo eŋgoqnimqa niŋgi kamba anjam minjroqnqab. Niŋgi segi na anjam minjrqasai. Mondor Bole na nuŋgo medabu siŋgilatetŋgim niŋgi anjam marqab.  
\v 12 Bati deqa kumbra uge endeqaji brantqas. Tamo qudei na naŋgo segi was naŋgi ojoqnsib qaja tamo naŋgo baŋq di atoqnibqa naŋgi na naŋgi ñumoqnib moreŋoqnqab. Tamo qudei na naŋgo segi aŋgro naŋgi dego degsib ojoqnqab. Aŋgro qudei na naŋgo segi ai abu naŋgi jeutnjroqnsib ojoqnsib qaja tamo naŋgo baŋq di atoqnibqa naŋgi na naŋgi ñumoqnib moreŋoqnqab.  
\v 13 Niŋgi ijo ñam ejunub deqa tamo kalil naŋgi niŋgi qa are tulaŋ ugeinjroqnqas. Ariya niŋgi ijo ñam siŋgila na ojsib gilsib diŋo bati itqab di Qotei na niŋgi eleŋqas.”   
\s1 Iŋgi tulaŋ ugedamu brantqas  
\p
\v 14 Osiqa Yesus a olo marej, “Diŋo batiamqa iŋgi tulaŋ ugedamu a Qotei aqa getento warum miligiq di tigelesoqnim niŋgi unqab.” E Mak. Tamo uŋgasari ijo anjam endi sisiyeqnub qaji naŋgi geregere sisiyosib poinjrem. Poinjrim marqab, bole. Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi olo endegsi minjrej, “Niŋgi iŋgi ugedamu di unsibqa bati deqa tamo uŋgasari Judia sawaq di unub qaji naŋgi jaraiyosib manaq oqoqujatebe.  
\v 15 Tamo uŋgasari tal meq di unub qaji naŋgi jaraiqa oqnsib iŋgi iŋgi oqa osibqa olo warum miligiq gilaib. Naŋgi jaraiyoqujatebe.  
\v 16 Tamo uŋgasari wauq di unub qaji naŋgi jaraiqa oqnsib naŋgo gara jugo oqa osibqa olo puluosib qureq baib. Naŋgi torei dena jaraiyoqujatebe.  
\v 17 Bati deqa uŋa gumaŋ ti uŋa aŋgro mom ti naŋgi jaraiyo baŋgioqnsib gulbe koba oqab.  
\v 18 Deqa niŋgi endegsib pailyoqniy, ‘Gulbe di awa bati qa brantaiq.’  
\v 19 Niŋgi degsib pailyoqniy. Di kiyaqa? Bati deqa tamo uŋgasari naŋgi gulbe tulaŋ kobaquja oqab. Gulbe deqaji nami brantosaioqnej. Qotei na mandam atej bati deqa gulbe deqaji brantosai dena bosi bosiq agi bini unum. Bunuqna laŋa ambleq di dego brantqasai. Agi bati qujai deqa brantqas.  
\v 20 Gulbe di aqa bati Tamo Koba a na truqutqas. A na truqutqasai di tamo uŋgasari kalil naŋgi padalekritqab. Aqa segi tamo uŋgasari nami giltnjrej qaji naŋgi padalaib deqa a na gulbe di aqa bati truqutqas.   
\p
\v 21 “Bati deqa tamo qudei na merŋgwab, ‘Niŋgi uniy. Kristus a bqo agiende’ o ‘Kristus a bqo agide.’ Degsib merŋgibqa niŋgi naŋgo anjam quetnjraib.  
\v 22 Tamo qudei naŋgi bosib gisaŋosib maroqnqab, ‘E Kristus.’ Qudei naŋgi maroqnqab, ‘E Qotei aqa medabu o qaji tamo bole.’ Degsib maroqnsib maŋwa kokba gargekoba babtoqnqab. Naŋgo maŋwa dena naŋgi na tamo uŋgasari kalil areqalo niñaqyetnjroqnqab. Osib Qotei aqa segi tamo uŋgasari nami giltnjrej qaji naŋgo areqalo dego niñaqyetnjrqajqa wauoqnqab.  
\v 23 Deqa niŋgi geregere ŋam atsib soqniy. Kumbra kalil di brantosaisonaqa e namoqna merŋgonum.”   
\s1 Tamo Aŋgro a siŋgila ti riaŋ ti bqas  
\p
\v 24 Osiqa Yesus a olo marej, “Gulbe kalil di naŋgo bati koboamqa seŋ ambruqas. Bai dego suwaŋqasai.  
\v 25 Bongar naŋgi laŋ goge na ululoŋosib mandamq aiyeleŋqab. Laŋ goge dia iŋgi iŋgi kalil reŋgiŋyeleŋqab.  
\v 26 Bati deqa e Tamo Aŋgro siŋgila ti riaŋ koba ti laŋbiq na mandamq aiyoqnit tamo uŋgasari naŋgi tarosib e nubqab.  
\v 27 Yimqa bati deqa e na ijo laŋ aŋgro naŋgi qariŋnjritqa naŋgi sawa sawa kalil keretosib Qotei aqa segi tamo uŋgasari nami giltnjrej qaji naŋgi laŋ utru utruq na koroinjrqab.”   
\s1 Niŋgi qura qa yawo anjam dena poiŋgem  
\p
\v 28 Osiqa Yesus a olo marej, “E na qura qa yawo anjam niŋgi merŋgitqa dena geregere poiŋgem. Qura baŋga qalsim olo ñalguyoqnimqa niŋgi unsib qalieqab, ‘Seŋ aqa bati jojomqo.’  
\v 29 Dego kere kumbra kalil e ubtosim merŋgonum qaji endi brantimqa niŋgi unsib endegsib qalieoiy, ‘Bole, Kristus bqajqa bati jojomqo. A siraŋmeq di tigelejunu.’  
\v 30 E bole merŋgwai. Tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgi kalil moreŋosaisoqnibqa kumbra kalil endi brantqas.  
\v 31 Laŋ ti mandam ti koboqab. Ariya ijo anjam koboqa keresai.”   
\s1 Yesus bqajqa bati di tamo bei a qaliesai  
\p
\v 32 Osiqa Yesus a olo marej, “Ijo bqajqa bati tamo qujai bei a qaliesai. Laŋ aŋgro naŋgi qaliesai. E Qotei aqa Ŋiri e segi dego qaliesai. Ijo Abu a segi qalie.   
\p
\v 33 “Niŋgi ijo bqajqa bati qaliesai deqa niŋgi geregere ŋam atsib soqniy.  
\v 34 Ijo bqajqa bati di tamo bei a sawa isaq gilej dego kere. A gilqa osiqa aqa kaŋgal tamo naŋgo baŋq di aqa tal ti iŋgi iŋgi ti uratetnjrsiqa naŋgi wau segi segi enjrej. Aqa kaŋgal tamo bei minjej, ‘Ni siraŋmeq di tigelesosim geregere ŋam atoqne.’  
\v 35 Degsi minjej. Dego kere niŋgi geregere ŋam atsib soqniy. Di kiyaqa? Tal lanja a olo bqajqa bati niŋgi qaliesai. A bilaq kiyo, qolo kiyo, tuwe anjamoqnimqa kiyo, nobqolo kiyo bqas.  
\v 36 A boqujatosim niŋgi ŋereŋesoqnib nuŋgaim deqa niŋgi geregere ŋam atsib soqniy.  
\v 37 E anjam merŋgonum qaji endi tamo kalil naŋgi dego minjreqnum. Ijo anjam agiende, ‘Niŋgi geregere ŋam atsib soqniy.’” Yesus na aqa aŋgro naŋgi degsi minjrej.   
\c 14  
\s1 Juda tamo kokba naŋgi Yesus qalib moiqajqa gam ŋamoqneb  
\p
\v 1 Onaqa Juda naŋgo yori bati koba jojomej. Yori bati di aqa ñam Bem Tiyosai Qaji Uyqajqa Bati. Qotei a nami Israel naŋgi Isip sawaq di padalqa laqnabqa aqaryainjrej. Deqa olo are qalqajqa bati jojomej. Bati aiyel soqnej. Deqa atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti endegsib nenemoqneb, “Iga kiyersim Yesus lumu na ojsim qalsim moiyotqom?”  
\v 2 Osib mareb, “Iga yori bati qa Yesus ojqasai. Ojqom di tamo uŋgasari naŋgi iga nugsib ŋiriŋosib qoto tigelto uge.”   
\s1 Uŋa bei a goreŋ quleq ti osiq Yesus aqa gateq di bilentej  
\p
\v 3 Onaqa Yesus a Betani qureq gilsiqa tamo bei nami yu na aqa jejamu ugeeleŋej qaji aqa ñam Saimon aqa talq di soqnej. Sosiqa iŋgi uyeqnaqa uŋa bei a goreŋ quleq ti tulaŋ boledamu silali kobaquja na awaiyej qaji di jaliŋaq jigsiqa osi bosiqa aqa medabu paratosiqa Yesus aqa gateq di bilentej.  
\v 4 Onaqa tamo qudei tal miligiq di awesoqneb qaji naŋgi uŋa di aqa kumbra unsibqa ŋiriŋosib segi segi maroqneb, “Uŋa di a kiyaqa goreŋ di laŋa ñaŋguiyqo?  
\v 5 A goreŋ di osiq tamo qudei enjrqo qamu meniŋ silali 300 yonub qamu gilsiq tamo iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi jeisi enjrqo qamu di kere.” Osib naŋgi uŋa di ŋiriŋteb.  
\v 6 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Niŋgi kiyaqa uŋa di gulbe yeqnub? A kumbra bole ebqo.  
\v 7 Tamo iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi bati gaigai niŋgi ti sqab. Deqa niŋgi na naŋgi aqaryainjrqa are soqnimqa aqaryainjroqniy. Ariya e bati gaigai niŋgi ti sqasai.  
\v 8 E moiqai. Moiyitqa e subq atqab. Uŋa di a e qa are qalsiqa ijo jejamuq di goreŋ bilentosiq dena ijo jejamu subq atqajqa gereiyetbqo. A na kumbra di e qa yqa kere agi yqo.  
\v 9 E bole merŋgwai. Bunuqna ijo wau tamo naŋgi sawa sawa kalilq di ijo anjam bole mare mare laqnsibqa uŋa endena kumbra ebqo qaji deqa are qaloqnsib a qa saoqnqab.”   
\s1 Judas a Yesus osim atra tamo kokba naŋgo baŋq di atqas  
\p
\v 10 Onaqa Judas Iskariot a tigelosiqa atra tamo kokba naŋgoq gilej. Judas a Yesus aqa aŋgro 12 naŋgi deqaji bei. A naŋgoq gilsiqa minjrej, “E Yesus osiy nuŋgo baŋq di atqai.”  
\v 11 Degsi minjrnaqa naŋgi qusib tulaŋ areboleboleinjrnaqa minjeb, “Ni Yesus osim gago baŋq di atimqa iga ni silali emqom.” Degsib minjnabqa a gilsiqa a Yesus osim naŋgo baŋq di atqajqa gam ŋamoqnej.   
\s1 Yesus aqa aŋgro naŋgi ti yori bati aqa iŋgi uyeb  
\p
\v 12 Ariya Bem Tiyosai Qaji Uyqajqa Bati brantej. Qotei a nami Israel naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi kaja du du naŋgi ñumeleŋosib siraŋmeq di leŋ liyibqa e na unsiy niŋgi uratŋgwai. E niŋgi padaltŋgwasai.” Qotei a nami Israel naŋgi degsi minjrej. Kumbra deqa olo are qalqajqa yori bati brantonaqa Juda naŋgi mareb, “Iga kaja du du naŋgi ñumeleŋosim Qotei atraiyqom.” Onaqa bati deqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na endegsib nenemyeb, “Ni iga merge. Iga aisim tal qabia yori bati aqa iŋgi iŋgi gereiyetmonamqa ni iŋgi uyqam?”  
\v 13 Onaqa Yesus na aqa aŋgro aiyel qariŋnjrsiqa minjrej, “Niŋgi aiyel aisib qure ambleq di tamo bei ya nobu qoboiyosim giloqnim gamq di itosib dauryiy.  
\v 14 Niŋgi a dauryosib tal a gogetqas qaji di miligiq gilsib tal lanja endegsib minjiy, ‘Qalie Tamo a marqo, “E ijo aŋgro naŋgi koba na awoosim yori bati aqa iŋgi uyqajqa warum a qabi unu?” ’  
\v 15 Niŋgi degsib minjibqa a na warum kobaquja bei gogeqsi unu di niŋgi osorŋgwas. Warum dia nami jar ti awo jaram ti ateleŋeb unu. Niŋgi aiyel aisib warum dia gago iŋgi iŋgi gereiyeleŋoiy.”  
\v 16 Onaqa naŋgi aiyel qure miligiq aisib anjam kalil Yesus na minjrej qaji degsi brantonab unsibqa iŋgi iŋgi kalil warum dia gereiyeleŋeb.   
\p
\v 17-18 Onaqa bilaqtonaqa Yesus aqa aŋgro 12 naŋgi ti koba na aisib tal gogetosib awoosib iŋgi uyoqnsibqa Yesus a naŋgi endegsi minjrej, “E bole merŋgwai. Niŋgi ijo aŋgro 12. Nuŋgo ambleq dena aŋgro bei a tigelosim e osim tamo qudei naŋgo baŋq di atqas. Aŋgro di agi iga koba na iŋgi uyeqnum.”  
\v 19 Degsi minjrnaq qusibqa are tulaŋ gulbekobainjrnaqa segi segi Yesus nenemyoqneb, “O Tamo Koba, ni e qa kiyo maronum?”  
\v 20 Onaqa minjrej, “Aŋgro aqo ombla endego tabir qujaiq di bem quiq di tuqteqnum qaji a na e osim tamo qudei naŋgo baŋq di atqas. A dego ijo aŋgro 12 niŋgi deqaji bei.  
\v 21 Niŋgi quiy. E Tamo Aŋgro moiqai. Nami Qotei aqa anjam e qa degsib neŋgreŋyeb. Deqa uŋgum. E anjam di dauryosiy moiqai. Ariya aŋgro e osim tamo qudei naŋgo baŋq di atqas qaji a tulaŋ padalougetqas. A nami ŋambabosai qamu di kere.”   
\s1 Yesus na aqa aŋgro naŋgi bem ti wain ti anainjrej  
\p
\v 22 Osiqa Yesus aqa aŋgro naŋgi koba na iŋgi uyoqnsibqa Yesus a Qotei pailyosiqa bem bei osiq giŋgeŋyosiqa naŋgi enjrsiqa endegsi minjrej, “Endi ijo jejamu. Osib uyiy.”  
\v 23 Osiqa wain osiqa gambaŋq di bilentosiqa Qotei pailyosiqa aqa aŋgro naŋgi enjrnaqa naŋgi kalil osib uyeb.  
\v 24 Onaqa Yesus na minjrej, “Wain gambaŋ endi ijo leŋ. Tamo uŋgasari gargekoba naŋgo une kobotetnjrqajqa deqa ijo leŋ aiqas. Aisim Qotei aqa anjam bunuj nami gereiyej qaji di siŋgilatqas.  
\v 25 E bole merŋgwai. E wain endi olo uyqasai. Degsi gilsiy mondoŋ diŋo batiamqa Qotei a nuŋgo Mandor Koba soqnimqa e olo wain bunuj uyqai.”   
\p
\v 26 Yesus na aqa aŋgro naŋgi degsi minjrsiqa naŋgi koba na louosib koboonaqa qure uratosib Oliv manaq oqeb.\fig |alt="Last Supper" src="CN01803B.TIF" size="span" loc="Mrk 14:26" copy="Cook" ref="Mak 14:26" \fig*   
\s1 Yesus na aqa aŋgro naŋgi minjrej, “Niŋgi kalil e uratbosib jaraiqab”  
\p
\v 27 Yesus aqa aŋgro naŋgi ti manaq oqoqnsibqa Yesus na minjrej, “Niŋgi kalil ijo ñam ulontosib e uratbosib jaraiqab. Nuŋgo kumbra deqa Qotei aqa anjam bei nami endegsib neŋgreŋyeb unu, ‘E na kaja naŋgo mandor qalitqa kaja naŋgi segi segi jaraiqab.’ Qotei aqa anjam nami degsib neŋgreŋyeb.  
\v 28 Ariya bati qalub koboamqa e olo subq na tigelosiy niŋgi qa namoosiy Galili sawaq gilitqa niŋgi bunuqna e daurbosib dia e itbqab.”  
\v 29 Onaqa Pita na minjej, “Aŋgro kalil naŋgi ino ñam ulontosib jaraiqab e segi ino ñam ulontqasai.”  
\v 30 Onaqa Yesus na kamba Pita minjej, “E bole mermqai. Qolo qujai endeqa ni ijo ñam ulitqam. Tuwe anjamoaiyeltosaisoqnimqa ni gisaŋoqalubtosim marqam, ‘E Yesus qaliesai.’”  
\v 31 Onaqa Pita a tulaŋ saidosiq minjej, “Sai. E ni ombla moiqa marimqa, uŋgum, e ino ñam ulitqasai bole sai.” Onaqa Yesus aqa aŋgro kalil naŋgi anjam qujai di minjoqneb.   
\s1 Yesus a Getsemani nañu aguq di aqa Abu pailyej  
\p
\v 32 Yesus aqa aŋgro naŋgi koba na walwelosib nañu agu beiq di branteb. Nañu agu di aqa ñam Getsemani. Di brantosib Yesus na aqa aŋgro naŋgi minjrej, “Niŋgi endi awesoqniy. E kiñala sasalosiy ijo Abu pailyosiy bqai.”  
\v 33 Degsi minjrsiqa aqa aŋgro qalub agi Pita na Jems na Jon na naŋgi segi joqsiqa pailyqajqa sasalej. Sasalosiqa pailyoqnsiqa a are tulaŋ gulbekobaiyej.  
\v 34 Osiqa aqa aŋgro qalub naŋgi di minjrej, “E are tulaŋ gulbekobaibqo. Gulbe dena e moiyepratonum. Deqa niŋgi e ombla endi sosimqa ŋam atoqniy.”  
\v 35-36 Degsi minjrsiqa olo kiñala sasalosiqa mandamq di ŋam quosiqa endegsi pailyej, “O Aba. (Di Hibru anjam. Aqa damu, “O Abu.”) Gam bei soqnimqa ni na marimqa gulbe aqa bati bqo endi e buŋbosim gilem. Ni kumbra kalil yqa kere. Deqa ni marimqa gulbe endi ijoq baiq. Gulbe endi ya uge uyo bul. Uŋgum, ni ijo areqalo dauryaim. Ni ino segi areqalo dauryosim ye.”   
\p
\v 37 Yesus a degsi Qotei pailyosiq olo tigelosiqa aqa aŋgro naŋgo areq aisiq ŋam atej di naŋgi are gulbe na ŋereŋesonab unjrej. Deqa Yesus na Pita minjej, “O Saimon, ni ŋeiejunum e? Ni ŋam sokiñalayqa keresai e?  
\v 38 Niŋgi ŋereŋaib. Niŋgi ŋam sosib pailyoqniy. Yim gulbe bei nuŋgoq bqas di gulbe dena niŋgi uneq waiŋgwasai. Bole, nuŋgo are miligiq di niŋgi e daurbqajqa are unu. Ariya niŋgi segi gulbe di oqajqa siŋgila saiqoji.”   
\p
\v 39-40 Osiqa Yesus a olo puluosi sasalosiq a nami pailyej qaji degsi olo pailyosiq bosiqa aqa aŋgro qalub naŋgi urŋamnjrnaqa ŋereŋesonab unjrej. Unjrnaqa naŋgi Yesus anjam bei minjqa keresaiinjrej.   
\p
\v 41 Olo gilsiq Qotei pailyosiq bosiq aqa aŋgro naŋgi itnjrsiq minjrej, “Niŋgi aqaratosib geregere ŋereŋejunub e? Uŋgum. Bati koboqo. Niŋgi uniy. E Tamo Aŋgro osib une tamo naŋgo baŋq di atqajqa bati bqo.  
\v 42 Niŋgi tigelab gilqom. Tamo e osim une tamo naŋgo baŋq di atqajqa agi brantqo.”   
\s1 Judas a Yesus osiq jeu tamo naŋgo baŋq di atej  
\p
\v 43 Onaqa Yesus aqa aŋgro 12 naŋgi deqaji bei agi Judas a na tamo gargekoba naŋgi sebru ti torom ti eleŋonab joqsiqa Yesus aqa areq di branteb. Juda gate naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti atra tamo kokba ti naŋgi na naŋgi qariŋnjrnab Yesus ojqa beb.  
\v 44 Judas a nami naŋgi ti qairosib anjam gereiyosib a na endegsi minjrej, “E na tamo kundoqyqai agide. A ojsib geregere taqatosib osib giliy.”   
\p
\v 45 Onaqa Judas a Yesus aqa areq bosiq minjej, “O Tamo Koba.” Degsi minjsiq kundoqyej.  
\v 46 Kundoqyonaqa tamo naŋgi brantosib baŋ waiyosib Yesus ojeb.   
\p
\v 47 Onaqa Yesus aqa aŋgro bei jojom di tigelesoqnej qaji a na aqa sebru osiqa atra tamo gate aqa kaŋgal tamo gateq di qalqajqa sebru waiyej grotosiqa dabkala segi gentetej.  
\v 48 Onaqa Yesus na tamo naŋgi di minjrej, “E leŋ ojo tamo unum deqa kiyo niŋgi sebru ti torom ti eleŋosib e ojqa bonub e?  
\v 49 E bati gaigai atra tal miligiq di niŋgi koba na sosimqa Qotei aqa anjam plaltoqnem. Bati deqa niŋgi yala baŋ waiyosib e ojosai. Niŋgi kumbra degyeb deqa Qotei aqa anjam neŋgreŋq di so qaji di aqa damu brantej.”  
\v 50 Yesus a naŋgi degsi minjrnaqa aqa aŋgro kalil naŋgi a uratosib jaraiyeb.   
\s1 Aŋgro wala bei a yosi ulaŋej  
\p
\v 51 Bati deqa aŋgro wala bei a ŋeio gara segi na kabuosiq Yesus dauryej. Onaqa tamo naŋgi na aŋgro di ojeb.  
\v 52 Ojnabqa a ŋeio gara segi naŋgo baŋq di uratosiqa yosi ulaŋej.   
\s1 Juda tamo kokba naŋgi Yesus aqa jejamuq di  //  une qametqa marsib koroeb  
\p
\v 53 Onaqa tamo naŋgi na Yesus osib atra tamo gate aqa talq osi gileb. Dia atra tamo kokba ti Juda gate naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti kalil koroesoqneb. Koroesonabqa tamo naŋgi na Yesus osi gilsib naŋgo ulatamuq di tigelteb.  
\v 54 Naŋgi Yesus osi gileqnabqa Pita a kiñala isa isaq na Yesus dauryosiq uli uliosiq gilsiq torei atra tamo gate aqa tal meq di brantej. Brantosiqa naŋgi Yesus kiyeryib unqajqa deqa are qalsiq qaja tamo qudei naŋgi tal meq di ŋam tuŋguyosib awesonabqa bosiq naŋgi koba na ŋam yoroqneb.   
\p
\v 55 Onaqa atra tamo kokba ti Juda gate naŋgi ti kalil koroesosibqa naŋgi Yesus aqa jejamuq di une qametqa are qalsib anjam ŋamoqneb. Di kiyaqa? Anjam dena naŋgi Yesus qalib moiqajqa deqa. Anjam ŋamonab ŋamonab ugeinjrej.  
\v 56 Deqa naŋgi tamo gargekoba metnjreqnab boqnsib gisaŋ anjam Yesus aqa jejamuq di qameleŋoqneb. Naŋgi anjam laŋa laŋa maroqneb. Naŋgo anjam di qujaiosai.  
\v 57 Onaqa naŋgo ambleq dena tamo qudei naŋgi tigelosib Yesus aqa jejamu laŋa gisaŋyosib mareb,  
\v 58 “Tamo endi a endegsi marnaq iga quem, ‘E atra tal koba endi tamo na gereiyo qaji di koŋgrontosiyqa bati qalub qa olo atra tal bei tamo na gereiyosai qaji di tigeltqai.’”  
\v 59 Ariya naŋgo anjam di dego qujaiosai. Naŋgi anjam laŋa laŋa maroqneb.   
\p
\v 60 Onaqa atra tamo gate a naŋgo anjam di qusiqa a tigelosiqa Yesus aqa areq bosiq nenemyej, “Tamo naŋgi endi une gargekoba ino jejamuq di qameqnub. Di ni kamba anjam bei marqasai e?”  
\v 61 Onaqa Yesus a torei mequmej. A anjam bei yala marosai.  
\p Deqa atra tamo gate na olo nenemyej, “Ni Kristus e? Ni Qotei Goge Koba aqa Ŋiri e? Ni e merbe.”  
\v 62 Onaqa Yesus na minjej, “Od. Agi e segi. Ni que. E Tamo Aŋgro. Bunuqna e laŋ qureq oqsiy Qotei siŋgila koba ti unu qaji aqa baŋ woq di awesosiy olo laŋbiq na boqnit niŋgi e nubqab.”  
\v 63 Onaqa atra tamo gate a Yesus aqa anjam di qusiqa a tulaŋ minjiŋ oqetonaqa aqa segi gara jugo bumbraŋyosiqa marej, “Aqa une agi a segi na babtqo iga quonum. Deqa iga kiyaqa tamo bei olo metonam bosim aqa une marqas?  
\v 64 Aqa misiliŋ anjam niŋgi quonub. Deqa niŋgi kiyersib marqab?” Onaqa naŋgi kalil mareb, “A bole une ti. Deqa qalib moiyem.”   
\p
\v 65 Naŋgi kalil degsib marnabqa naŋgo ambleq dena tamo qudei naŋgi tigelosib Yesus miselyoqneb. Osib aqa ŋamdamu gara na qosetosib baŋ na qaloqnsib minjoqneb, “Ni Kristus amqa ni ubtosim mare, yai na ni lumqo?” Onaqa qaja tamo qudei naŋgi Yesus aqa areq boqnsib a ula poŋyoqneb.   
\s1 Pita a gisaŋoqalubtosiq marej, “E Yesus qaliesai”  
\p
\v 66-67 Ariya Pita a tal meq di awesosiq ŋam yoreqnaqa atra tamo gate aqa kaŋgal uŋa bei a bosiqa Pita unsiqa koqyosiq minjej, “Ni dego Yesus Nasaret qaji aqa aŋgro bei. Ni nami a dauryosim laqnem.”  
\v 68 Onaqa Pita a tulaŋ saidosiq minjej, “Ni anjam merbonum di e qaliesai.” Degsi minjsiqa tigelosiq tal qala beiq gilsiq di soqnej.  
\v 69 Sonaqa kaŋgal uŋa dena olo Pita unsiqa tamo naŋgi jojom di tigelesoqneb qaji naŋgi minjrej, “Tamo di a dego Yesus aqa aŋgro bei.”  
\v 70 Onaqa Pita a olo tulaŋ saidej.  
\p Olo kiñala soboleiyonaq tamo qudei Pita aqa areq di tigelesoqneb qaji naŋgi Pita koqyosib minjeb, “Ni Galili qaji tamo. Deqa iga qalieonum, ni Yesus aqa aŋgro bei.”  
\v 71 Onaqa Pita a olo tulaŋ siŋgila na saidosiq marej, “E tamo di qaliesai bole sai. E bole maronum. E gisaŋot Qotei na e lubem.”  
\v 72 A degsi marnaqa tuwe anjamej. Tuwe anjamonaqa Pita a qusiqa anjam nami Yesus na minjej qaji, “Tuwe anjamoaiyeltosaisoqnimqa ni gisaŋoqalubtosim marqam, ‘E Yesus qaliesai,’” anjam deqa olo are qalsiqa poiyonaqa tulaŋ akamugetej.   
\c 15  
\s1 Juda tamo kokba naŋgi Yesus osib Pailat aqa baŋq di ateb  
\p
\v 1 Onaqa nobqolo malu qameqnaq atra tamo kokba ti Juda gate naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti kalil koroesosibqa Yesus qalib moiqajqa anjam keretoqneb. Anjam kereonaq naŋgi Yesus aqa baŋ tontetosib osi gilsib Rom naŋgo gate Pailat aqa baŋq di ateb.  
\v 2 Onaqa Pailat na Yesus nenemyej, “Ni Juda naŋgo Mandor Koba e?” Onaqa Yesus na minjej, “Od. Anjam ni maronum di kere.”  
\v 3 Onaqa atra tamo kokba naŋgi Yesus aqa anjam di qusib minjiŋ oqetnjrnaqa aqa jejamuq di une gargekoba qametoqneb.  
\v 4 Deqa Pailat na olo Yesus minjej, “Naŋgi une gargekoba ino jejamuq di qameleŋeqnub. Ni kamba anjam bei marqasai e?”  
\v 5 Onaqa Yesus a torei mequmej. A anjam bei yala marosai. Deqa Pailat a tulaŋ prugugetej.   
\s1 Pailat a marej, “Niŋgi Yesus a ŋamburbasq di qamiy”  
\p
\v 6 Pailat aqa kumbra agiende. Wausau gaigai yori bati koba brantoqnimqa Juda tamo uŋgasari naŋgi tamo qujai aqa ñam maroqnibqa Pailat na tamo di tonto talq dena uratoqnsim enjroqnqas.  
\v 7 Bati deqa tamo bei aqa ñam Barabas a tonto talq di soqnej. A nami tamo qudei joqsiqa Rom naŋgi ti qotsib tamo qudei ñumnab moreŋeb. Deqa a ojsib tonto talq di waiyeb.  
\v 8 Waiyonab sonaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Pailat aqa areq gilsibqa a naŋgo yori bati qa kumbra gaigai yoqnej qaji di olo yqajqa minjeb.  
\v 9 Minjnabqa a na nenemnjrej, “E Juda naŋgo Mandor Koba uratosiy eŋgwai e? Niŋgi na merbiy.”  
\v 10 Pailat a naŋgi degsi nenemnjrej? Di kiyaqa? A qalieej, atra tamo kokba naŋgi Yesus qa ugeosib deqa a ojsib Pailat aqa baŋq di ateb.  
\v 11 Onaqa atra tamo kokba naŋgi na tamo uŋgasari kalil naŋgo areqalo tigeltetnjreb. Tamo uŋgasari naŋgi Pailat minjibqa a na Barabas uratosim enjrsimqa olo Yesus qalim moiqajqa deqa naŋgo areqalo tigeltetnjreb.  
\v 12 Onaqa Pailat na olo minjrej, “E niŋgi Barabas eŋgwajqa merbonub deqa e Yesus kiyeryqai? Agi niŋgi a qa mareqnub, ‘A Juda naŋgo Mandor Koba.’”  
\v 13 Onaqa naŋgi kalil murqumyosib minjeb, “Ni a ŋamburbasq di qame.”  
\v 14 Onaqa minjrej, “Kiyaqa Yesus qalit moiqas? A une kiye yqo deqa a ŋamburbasq di qamqai?” Degsi minjrnaqa naŋgi olo tulaŋ murqumyoqnsib waiŋyoqnsib minjoqneb, “Ni a ŋamburbasq di qame.”  
\v 15 Onaqa Pailat a naŋgo are latetnjrqa osiqa naŋgo anjam di dauryosiqa Barabas tonto talq dena oqeq atsiqa naŋgi enjrej. Enjrsiqa olo Yesus osiq qaja tamo naŋgo baŋq di atsiqa minjrej, “Niŋgi Yesus bu toqoŋ na kumbaiŋyiy.” Degsi minjrnaqa naŋgi na Yesus osib kumbaiŋyeb. Kumbaiŋyosib koboonaqa Pailat na olo minjrej, “Niŋgi Yesus ŋamburbasq di qamqajqa osib giliy.”   
\s1 Qaja tamo naŋgi Yesus misiliŋyoqneb  
\p
\v 16-17 Pailat na qaja tamo naŋgi degsi minjrnaqa naŋgi Yesus baŋ ojsib Rom naŋgo tal kobaqujaq osi gileb. Osi gilsib qaja tamo kalil naŋgi metnjrnab bosib tal dia koroeb. Koroosib gara jugo olekoba lent mandor kokba naŋgi gaigai jigeqnub deqaji bei osib Yesus jigeteb. Osib sil luwit osib lulumosib sil dena mandor naŋgo gate tatal bul gereiyosib aqa gateq di atetosib siŋgila na teqiyeb.  
\v 18 Osib gisaŋ na Yesus biŋiyoqnsib minjoqneb, “O Juda naŋgo Mandor Koba, kaiye!”  
\v 19 Degsib Yesus minjoqnsib bu toqoŋ na aqa gateq di qaloqnsib miselyoqnsib aqa areq di siŋga pulutoqneb.  
\v 20 Naŋgi degsib Yesus misiliŋyosib koboonaqa gara lent di piqtetosib aqa segi gara olo jigetosib aqa qawarq di aqa segi ŋamburbas atetosib a baŋ ojsib gaintqa sawaq osi gileb.   
\s1 Naŋgi Yesus osib ŋamburbasq di qameb  
\p
\v 21 Naŋgi Yesus osi giloqnsibqa gamq di tamo bei walwelosiq Jerusalem aiyeqnaqa a turosib ojsib Yesus aqa qawarq dena ŋamburbas yaiyosib tamo di yonabqa a kamba qoboiyosiqa gam na Yesus dauryosiq giloqnej. Tamo di aqa ñam Saimon. A Sairini qure qaji. A Aleksander Rufus wo naŋgo abu.   
\p
\v 22 Naŋgi Yesus osi gilsib sawa agu kiñala bei aqa ñam Golgota di branteb. Ñam di aqa damu, “Tamo gate tanu.”  
\v 23 Di brantosib qaja tamo naŋgi na wain ti kial aqa ya isa koba de ti bulyosib Yesus anaiyonab uyo oneiyonaq ugeiyonaq uratej.  
\v 24 Onaqa qaja tamo naŋgi na Yesus osib ŋamburbasq di qameb. Qamsib Yesus aqa gara eleŋqa marsib gilteleŋeb. Osib meniŋ silali alaŋeb. Tamo yai aqa meniŋ na buŋnjrqas di a na gara oqas. Degsib marsib meniŋ silali alaŋosib gara eleŋeb.\fig |alt="Soldiers at cross" src="CN01837B.TIF" size="span" loc="Mrk 15:24" copy="Cook" ref="Mak 15:24" \fig*   
\p
\v 25 Seŋ bati 9 onaqa nobqolo naŋgi Yesus ŋamburbasq di qameb.  
\v 26 Qamsib ŋamburbas mutu gogeq di anjam endegsib neŋgreŋyeb, “Tamo endi a Juda naŋgo Mandor Koba.” Yesus a nami maroqnej, “E Juda naŋgo Mandor Koba.” Yesus aqa une deqa osib anjam di neŋgreŋyeb.  
\v 27 Bati deqa bajiŋ tamo aiyel dego ŋamburbasq di gaintnjrsib ñumeb. Bei Yesus aqa baŋ woq di qameb. Bei Yesus aqa baŋ qonaŋq di qameb.  
\v 28 Kumbra dena Qotei aqa anjam bei neŋgreŋq di so qaji di aqa damu brantej. Agi endegsib neŋgreŋyeb, “Tamo uŋgasari naŋgi marqab, ‘Kristus a dego une tamo.’”   
\p
\v 29 Yesus a ŋamburbas goge di sonaqa tamo uŋgasari naŋgi aqa ulatamuq dena walwelosib gile beoqnsib a misiliŋyoqnsib gate gaiŋyoqnsib minjoqneb, “Ni nami marem, ‘E atra tal koba koŋgrontosiyqa bati qalub qa olo tigeltqai.’ Ni nami degsi marem.  
\v 30 Ino anjam di boleamqa ni ino segi jejamu aqaryaiyosim ŋamburbas uratosim mandamq aiye.”  
\v 31 Atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti dego Yesus degsib misiliŋyoqneb. Osib segi segi maroqneb, “A na tamo uŋgasari gargekoba naŋgi aqaryainjroqnej. Ariya a na aqa segi jejamu aqaryaiyqa keresai.  
\v 32 A maroqnej, ‘E segi Kristus. E Israel naŋgo Mandor Koba.’ Aqa anjam di boleamqa a ŋamburbas uratosim mandamq aiyimqa iga unsim marqom, ‘Bole.’” Onaqa bajiŋ tamo aiyel Yesus ombla gaintnjreb qaji naŋgi dego Yesus degsib misiliŋ anjam minjoqneb.   
\s1 Yesus a moiyej  
\p
\v 33 Qanam jige seŋ bati 12 onaqa sawa kalil tulaŋ ambruosi sonaq gilsiq seŋ bati 3 onaq bilaqtej.  
\v 34 Onaqa Yesus a tulaŋ leleŋosiqa marej, “Eloi, Eloi, lama sabaktani?” Di Hibru anjam. Anjam di aqa damu, “O ijo Qotei. O ijo Qotei. Ni kiyaqa e qoreibonum?”  
\v 35 Onaqa tamo qudei Yesus aqa areq di tigelesoqneb qaji naŋgi aqa anjam di qusib mareb, “Niŋgi quiy. A Elaija meteqnu.”  
\v 36 Degsib marnabqa tamo bei a urur ti gilsiq gara ñeŋgi bei osiq wain isa kobaq di tuqtosiqa soruq di qosisiqa osi bosiqa Yesus anaiyqajqa soqtosiqa aqa medabuq di atej. Osiqa marej, “Iga mati tariŋosim koqyesqom. Elaija a bosim Yesus ŋamburbasq dena osim mandamq atqas kiyo?”  
\v 37 Onaqa Yesus a olo tulaŋ leleŋosiqa mondor titosiq aqa ŋambile uratosiq moiyej.   
\p
\v 38 Bati qujai deqa gara kobaquja atra tal miligiq di gaiŋesoqnej qaji a goge na braŋosiq aisiq poaiyelej.  
\v 39 Yesus a degsi mondor titosiq moiyej deqa qaja tamo naŋgo gate Yesus aqa areq di tigelesoqnej qaji a unsiqa marej, “Bole. Tamo endi a Qotei aqa Ŋiri.”   
\p
\v 40 Uŋgasari qudei naŋgi isaq di tigelesosib Yesus koqyoqneb. Bei Maria Makdala qure qaji. Maria bei agi Jems yala Joses wo naŋgo ai. Uŋa bei Salome.  
\v 41 Yesus a nami Galili sawaq di sonaqa uŋgasari naŋgi dena a dauryosib laqnsib kaŋgalyoqneb. Bunuqna Yesus a Galili sawa uratosiqa a na naŋgi qalub uŋgasari qudei ti joqsiqa koba na Jerusalem beleŋeb.   
\s1 Josep a Yesus aqa jejamu osiq subq atej  
\p
\v 42 Juda naŋgo yori bati brantqa laqnej deqa yori bati aqa iŋgi iŋgi kalil gereiyosib atnab soqnej.  
\v 43 Onaqa bilaqtonaqa tamo bei aqa ñam Josep a Yesus aqa jejamu osim subq atqa marsiqa Pailat nenemyqa gilej. Josep a Juda naŋgo gate bei. A Arimatea qure qaji. Aqa kumbra tulaŋ boledamu. Deqa tamo uŋgasari kalil naŋgi a qa maroqneb, “A tamo bolequja.” A endegsi are qaloqnej, “Bunuqna Qotei a bosim gago Mandor Koba sosim iga taqatgwas.” A degsi are qaloqnsiq Qotei qa tariŋoqnsiq soqnej. A Pailat aqa talq gilsiqa aqa areq di tigelej. A ulaosai. Osiqa Pailat nenemyej, “Ni e odbimqa e Yesus aqa jejamu osiy subq atqa kere e?”  
\v 44 Onaqa Pailat a tulaŋ prugugetosiq marej, “Yesus a urur moiqo e?” Osiqa qaja tamo naŋgo gate a metonaq bonaq nenemyej, “Yesus a bole moiqo e?”  
\v 45 Onaqa minjej, “Od, a moiqo.” Onaqa Pailat a anjam di qusiqa Josep odyosiq minjej, “Di kere. Ni Yesus aqa jejamu am. Osim subq ate.”  
\v 46 Onaqa Josep a gilsiqa gara qat awaiyosiqa Yesus aqa jejamu ŋamburbasq dena osiqa gara qat na dalaosiq osi gilej. Osi gilsiqa sub bei nami meniŋ miligiq di gereiyeb qaji dia atsiqa meniŋ kobaquja belbeltosiq dena sub me getentej.  
\v 47 Josep na Yesus subq ateqnaqa Maria Makdala qure qaji wo Maria bei agi Joses aqa ai wo bosib koqyesoqneb.   
\c 16  
\s1 Yesus a olo subq na tigelej  
\p
\v 1 Onaqa yori bati koboonaqa Salome na Maria Makdala qure qaji na Jems aqa ai Maria na naŋgi qalub ŋam so aqa ya quleq tulaŋ boledamu awaiyeb. Ŋam so aqa ya di Yesus aqa jejamuq di liyqajqa deqa awaiyeb.  
\v 2-3 Osib nobqolo ambru naŋgi tigelosib Yesus aqa jejamuq di liyqajqa deqa subq giloqnsib gamq di segi segi maroqneb, “Yai na meniŋ kobaquja sub me getentejunu qaji di beltosim taqal atetgwas?”  
\v 4 Degsib maroqnsib gilsib ŋam ateb di meniŋ kobaquja waqosiq taqal di sonaq uneb. Meniŋ di tulaŋ kobaquja.  
\v 5 Onaqa naŋgi sub miligiq aisib aŋgro wala bei baŋ woq di awesonaq unsib ulaugeteb. Aŋgro wala di aqa gara tulaŋ qat.   
\p
\v 6 Onaqa aŋgro wala na minjrej, “Niŋgi ulaaib. E qalie, niŋgi Nasaret tamo Yesus ŋamburbasq di qameb qaji a qa ŋameqnub. A endi sosai. A subq na tigelqo. Niŋgi bosib sub miligi uniy. A ŋeioteb qaji lume agi unu.  
\v 7 Niŋgi unsibqa olo puluosib aisib Yesus aqa aŋgro qudei naŋgi Pita ombla endegsib minjriy, ‘Yesus a subq na tigelqo. Tigelosiq niŋgi qa namoosiq Galili sawaq gilqo. Agi a nami niŋgi endegsi merŋgej, “E niŋgi qa namoosiy Galili sawaq gilqai.” Deqa niŋgi dego Galili sawaq gilsib dia a itqab.’”   
\p
\v 8 Onaqa naŋgi qalub tulaŋ ulaugetosib are toŋtoŋnjrnaqa sub uratosib olo puluosib aiyeb. Aiyoqnsibqa gamq di tamo uŋgasari naŋgi turoqnsib anjam bei minjrosaioqneb. Naŋgi laŋa aiyoqneb. Di kiyaqa? Naŋgi tulaŋ ulaugeteb deqa.   
\s1 Maria Makdala qure qaji a Yesus unej  
\p
\v 9 Yori bati koboonaqa nobqolo ambru Yesus a subq na tigelosiqa mati Maria Makdala qure qaji aqaq di brantonaq unej. Maria agi nami Yesus na mondor uge 7 naŋgi aqaq dena winjretej qaji.  
\v 10-11 A Yesus unsiqa olo puluosi gilsiq Yesus aqa aŋgro qudei nami Yesus dauryosib laqneb qaji naŋgi are ugeinjrnaqa akameqnabqa itnjrsiqa minjrej, “E Yesus unonum. A ŋambile unu.” Onaqa naŋgi Maria aqa anjam di qunab ugeinjrej. Naŋgi aqa anjam deqa poinjrosai.   
\s1 Yesus aqa aŋgro aiyel naŋgi gamq di Yesus uneb  
\p
\v 12 Olo bati bei Yesus aqa aŋgro aiyel naŋgi nañu gam bei dauryosib gileqnabqa Yesus aqa jejamu bulyosiqa naŋgoq di brantonaq uneb.  
\v 13 Unsibqa naŋgi olo puluosib aisib Yesus aqa aŋgro qudei naŋgi minjreb, “Yesus a gagoq di brantqoqa iga unonum.” Degsib minjrnabqa naŋgi dego qunab ugeinjrej. Naŋgi anjam deqa poinjrosai.   
\s1 Yesus na aqa aŋgro naŋgi wau enjrej  
\p
\v 14 Olo bati bei Yesus aqa aŋgro 11 naŋgi tal miligiq di awoosib iŋgi uyeqnabqa Yesus a naŋgoq di brantej. A nami subq na tigelonaqa tamo qudei na unsib naŋgi sainjrnab qunab ugeinjrej. Naŋgo are geteŋnjresoqnej. Deqa Yesus a segi naŋgoq di brantosiqa naŋgi ŋiriŋtnjrej.  
\v 15 Osiqa minjrej, “Niŋgi tigelosib sawa sawa kalil keretoqnsib tamo uŋgasari kalil naŋgi ijo anjam bole minjre minjre laqniy.  
\v 16 Tamo uŋgasari naŋgi e qa naŋgo areqalo siŋgilatosib yanso oqab di Qotei na naŋgi eleŋqas. Ariya tamo uŋgasari naŋgi e qa naŋgo areqalo siŋgilatqasai di Qotei na naŋgi eleŋqasai. A na naŋgo une qa peginjrsim awai uge enjrqas.  
\v 17 Tamo uŋgasari e qa naŋgo areqalo siŋgilatqab qaji naŋgi maŋwa gargekoba endeqaji babtoqnqab. Naŋgi ijo ñam na mondor uge uge winjroqnqab. Qotei na naŋgo meŋ bulyetnjroqnimqa naŋgi qure utru bei bei naŋgo anjam bunuj maroqnqab.  
\v 18 Naŋgi baŋ waiyosib amal uge ojoqnqab. Naŋgi ya isa koba qaja ti di uyoqnib dena moreŋqasai. Naŋgi ma tamo naŋgo gateq di baŋ atoqnib naŋgi olo boleoqnqab.”   
\s1 Yesus a laŋ qureq oqej  
\p
\v 19 Tamo Koba Yesus na aqa aŋgro naŋgi degsi minjrnaqa Qotei a Yesus laŋ qureq osi oqsiqa aqa baŋ woq di awotej.  
\v 20 Onaqa aqa aŋgro naŋgi jaraiyosib sawa sawa kalil keretoqnsib Qotei aqa anjam palontoqneb. Palonteqnabqa Tamo Koba a naŋgi koba na wauoqnsiqa maŋwa gargekoba babtoqnsiqa dena naŋgo anjam siŋgilatoqnej.