\id LUK  
\h Luk 
\toc1 Luk 
\toc2 Luk 
\toc3 Luk 
\mt1 LUK  
\c 1  
\s1 Luk a anjam endi neŋgreŋyosiq Tiofilus aqaq qariŋyej  
\p
\v 1-2 O Tamo Koba Tiofilus, kumbra kalil Qotei a nami gago ambleq di yoqnej qaji di aqa wau tamo naŋgi unoqnsib deqa iga saigoqneb. Naŋgo anjam di tamo gargekoba naŋgi quoqnsib neŋgreŋyoqneb.  
\v 3 Deqa e dego anjam di neŋgreŋyosiy inoq qariŋyqa are qalem. Are qalsimqa anjam aqa damu geregere qalieqajqa deqa nenemosim laqnem. Nenemosim laqnsimqa anjam di utruq na neŋgreŋyosim agi inoq qariŋyonum.  
\v 4 Deqa ni sisiyosim qalieqam, anjam ni nami mermoqneb qaji di bole kalil.   
\s1 Sekaraia aqa ŋauŋ Elisabet a gumaŋej  
\p
\v 5 Herot a Judia sawa naŋgo mandor sonaqa bati deqa atra tamo bei aqa ñam Sekaraia a soqnej. A atra tamo Abiya aqa moma. Sekaraia aqa ŋauŋ a atra tamo gate Aron aqa moma. Aqa ñam Elisabet.  
\v 6 Sekaraia aqa ŋauŋ wo naŋgo kumbra tulaŋ boledamu. Naŋgi Qotei aqa dal anjam kalil geregere dauryoqnsib soqneb. Naŋgi Tamo Koba aqa ŋamgalaq di une saiqoji.  
\v 7 Elisabet aqa miligi ugeej deqa aqa gumbuluŋ wo aŋgro saiqoji sosibqa qelieb.   
\p
\v 8 Bati bei Sekaraia aqa wau qujai naŋgi ti Qotei atraiyqa marsibqa Jerusalem gileb.\fig |alt="Zacharias in temple" src="CN01602b.tif" size="col" loc="Luk 1:8" copy="Cook" ref="Luk 1:8" \fig*  
\v 9 Naŋgo ambleq dena tamo bei giltibqa a Tamo Koba aqa atra tal miligiq gilsim ŋam qaq koitim quleqamqa Qotei atraiyqajqa deqa Jerusalem gileb. Gilsib naŋgi tamo yai giltqab di qalieqajqa deqa naŋgi meniŋ alaŋo bubuŋeb. Meniŋ alaŋonabqa Sekaraia aqa meniŋ na buŋyej. Deqa naŋgi Sekaraia giltonabqa a atra tal miligiq gilsiqa Qotei atraiyej.  
\v 10 Qotei atraiyeqnaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi atra tal oqeq di koroosib Qotei pailyosib soqneb.  
\v 11-12 Onaqa Tamo Koba aqa laŋ aŋgro bei aisiq Sekaraia aqa ulatamuq di brantosiqa atra bijal ŋam qaq koitoqnej qaji baŋ woq di tigelonaq unsiqa tulaŋ ulaugetej.  
\v 13 Onaqa laŋ aŋgro na minjej, “Sekaraia, ni ulaaim. Qotei a ino pailyo quetmqo. Deqa ino ŋauŋ Elisabet a gumaŋosim aŋgro mel oqas. Yim ni aqa ñam Jon waiyqam.  
\v 14 Aŋgro di a ŋambabimqa ni tulaŋ areboleboleimqas. Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi dego a unsibqa tulaŋ areboleboleinjrqas.  
\v 15 Aŋgro di a Tamo Koba aqa ŋamgalaq di ñam koba ti sqas. A wain ti ya siŋgila ti uyoqnqasai. A aqa ai miligiq di soqnimqa Mondor Bole na a siŋgilatoqnqas.  
\v 16 Bunuqna a na Israel gargekoba naŋgi are bulyetnjroqnim naŋgi naŋgo Tamo Koba Qotei areiyoqnqab.  
\v 17 Kristus a bqa laqnimqa Jon a namoosim Qotei aqa medabu o tamo Elaija aqa kumbra ti siŋgila ti osim Kristus aqa gam gereiyetqas. A Kristus aqa gam endegsi gereiyetqas. Abu naŋgo aŋgro naŋgi ti jeu jeu soqnibqa a na naŋgi are bulyetnjroqnim naŋgi are qujaitosib sqab. Tamo uŋgasari Qotei aqa anjam gotraŋyeqnub qaji naŋgi dego a na are bulyetnjroqnim naŋgi kumbra bole bole dauryoqnqab. Jon na degsim tamo uŋgasari naŋgo areqalo gereiyetnjrim soqnibqa Tamo Koba a bqas.”   
\p
\v 18 Onaqa Sekaraia na kamba laŋ aŋgro di minjej, “E tulaŋ qelionum. Ijo ŋauŋ a dego qeliqo. Deqa e kiyersiy qalieqai, ino anjam di bole?”   
\p
\v 19 Onaqa laŋ aŋgro na Sekaraia minjej, “Ijo ñam Gebriel. E Qotei aqa ulatamuq di tigelejunum. Qotei a segi na e qariŋbqoqa bosim anjam bole endi ni mermonum.  
\v 20 Deqa ni que. Ni ijo anjam poimosai deqa bini medabu geteŋmimqa sqam. Bunuqna anjam e ni mermonum qaji aqa damu kalil brantimqa ino medabu olo waqtosim anjam maroqnqam. Bati Qotei na giltqo qaji batiamqa ijo anjam aqa damu kalil brantim ni unqam.” Laŋ aŋgro na degsiqa Sekaraia minjej.   
\p
\v 21 Tamo uŋgasari naŋgi Sekaraia a olo atra talq dena oqedqajqa deqa tariŋoqneb. Osib maroqneb, “Sekaraia a kiyaqa atra tal miligiq di sokobaiyqo?”  
\v 22 Onaqa Sekaraia a oqedosiqa naŋgi anjam minjrqa yonaq keresaiiyej. Deqa naŋgi mareb, “Qotei aqa maŋwa bei atra tal miligiq di brantqoqa Sekaraia a unqo. Deqa a anjam marqa keresai.” Sekaraia aqa medabu geteŋyej deqa a baŋ na segi naŋgi anjam minjroqnej.  
\v 23 Ariya bunuqna aqa atraiyo wauqa bati koboonaqa a olo puluosiqa aqa qureq oqej.  
\v 24 Bati bei aqa ŋauŋ Elisabet a gumaŋej. Deqa a bai 5 aqa talq di soqnej. A boleq di walwelosaioqnej. Osiqa marej,  
\v 25 “Bini Tamo Koba a kumbra tulaŋ boledamu e ebsiqa tamo uŋgasari naŋgo ŋamgalaq di ijo gulbe kobotetbqo.”   
\s1 Laŋ aŋgro Gebriel a Maria aqaq di brantej  
\p
\v 26 Onaqa bai 5 di koboonaqa Qotei na aqa laŋ aŋgro Gebriel olo qariŋyonaqa Galili sawa naŋgo qure bei ñam Nasaret deq aiyej.  
\v 27 Aisiq dia duŋgeŋge bei aqa ñam Maria aqaq di brantej. Tamo bei aqa ñam Josep a na Maria oqajqa saga qameb. Josep a Mandor Koba Devit aqa moma.  
\v 28 Gebriel a Maria aqaq di brantosiqa minjej, “O Maria, kaiye. Tamo Koba a ni ombla unub. A ni kumbra tulaŋ boledamu emqo.”  
\v 29 Onaqa Maria a anjam di qusiqa tulaŋ prugugetej. Osiqa are qalej, “Laŋ aŋgro di aqa anjam e poibosai.”  
\v 30 Onaqa laŋ aŋgro na minjej, “Maria, ni ulaaim. Qotei a ni qa are tulaŋ boledamuiyqo.  
\v 31 Deqa ni gumaŋosim aŋgro mel oqam. Osim aqa ñam Yesus waiyqam.  
\v 32 A ñam tulaŋ kobaquja oqas. Naŋgi a qa maroqnqab, ‘A Qotei Goge Koba aqa Ŋiri.’ Qotei na a giltimqa a Mandor Koba sqas. A na aqa moma Devit nami mandor koba soqnej qaji aqa wau osim a kamba Mandor Koba sqas.  
\v 33 Deqa a Jekop aqa moma kalil naŋgo Mandor Koba sosimqa naŋgi bati gaigai taqatnjroqnqas. Aqa wau di koboqa keresai.”   
\p
\v 34 Onaqa Maria na laŋ aŋgro di minjej, “Kumbra di kiyersi brantqas? E tamo osaiunum.”   
\p
\v 35 Onaqa laŋ aŋgro na minjej, “Mondor Bole a inoq aisim Qotei Goge Koba aqa siŋgila emimqa ni aŋgro oqam. Deqa naŋgi a qa maroqnqab, ‘A Qotei aqa Ŋiri.’ A Qotei aqa segi kumbra ti sqas.   
\p
\v 36 “Ni que. Ino gagai Elisabet a dego aŋgro mel oqas. A qeliosiq gumaŋqo. Naŋgi nami a qa maroqneb, ‘A aŋgro oqa keresai.’ Ariya bini a gumaŋqo bai 6 gilqo.  
\v 37 Qotei a kumbra kalil yqa kere. Kumbra bei a yqa keresai di sosai.”   
\p
\v 38 Onaqa Maria na laŋ aŋgro di minjej, “E Tamo Koba Qotei aqa kaŋgal uŋa. Anjam ni e merbonum qaji di Qotei na dauryosim kumbra degsi ebem.” Onaqa laŋ aŋgro a Maria uratosiqa gilej.   
\s1 Maria a Elisabet unqajqa gilej  
\p
\v 39 Bati deqa Maria a tigelosiqa urur ti Sekaraia aqa qureq oqej. Qure di yambaŋ. A Judia sawaq di unu.  
\v 40 Oqsiq Sekaraia aqa talq di brantosiqa Elisabet itosiq metej, “O gagai Elisabet, kaiye.”  
\v 41-42 Metonaqa Elisabet a Maria aqa anjam di qunaqa aŋgro a Elisabet aqa meneq di anŋilej. Onaqa Mondor Bole a Elisabet aqaq aisiq siŋgila yonaqa a tulaŋ maosiqa Maria minjej, “Qotei a kumbra tulaŋ boledamu ni emqo. Kumbra deqaji Qotei a nami uŋgasari qudei naŋgi enjrosaioqnej. Aŋgro ino meneq di unu qaji a dego Qotei na kumbra tulaŋ boledamu yqo.  
\v 43 O Maria, ni ijo Tamo Koba aqa ai. E uŋa kiyero deqa ni ijo talq bonum?  
\v 44 Ni que. Ni e metbonum e ino anjam quonumqa aŋgro ijo meneq di unu qaji a areboleboleiyqoqa anŋilqo.  
\v 45 Tamo Koba a na ni kumbra boledamu emqas anjam di mermonaqa ni qusim marem, ‘Bole, Qotei aqa anjam di aqa damu brantqas.’ Ni degsi marem deqa ni tulaŋ areboleboleimim sqam.” Elisabet na degsiqa Maria minjej.   
\s1 Maria a Qotei aqa ñam soqtej  
\p
\v 46 Onaqa Maria a kamba medabu waqtosiqa marej,  
\q1 “Ijo are na e Tamo Koba aqa ñam soqtosim a biŋiyeqnum.   
\q1
\v 47 E Qotei qa tulaŋ areboleboleibeqnu. Agi a na iga padalo sawaq na eleŋej.   
\q1
\v 48 E aqa kaŋgal uŋa. E ñam saiqoji. Di uŋgum. Qotei na e uratbosai. A na e nubsiqa areibqo.  
\q1 Deqa bati endeqa ti bunuq qa ti tamo uŋgasari kalil naŋgi e qa endegsib maroqnqab, ‘Qotei na Maria kumbra tulaŋ boledamu yej.’   
\q1
\v 49 Qotei siŋgila koba ti unu qaji a na e aqaryaibeqnu.  
\q1 Qotei aqa ñam getento koba. Une bei aqaq di sosai.   
\q1
\v 50 Qotei a tamo uŋgasari kalil aqa sorgomq di unub qaji naŋgi qa tulaŋ duleqnu. Bati endeqa ti bunuq qa ti Qotei a naŋgi qa duloqnsim sqas.   
\q1
\v 51 Qotei a wau siŋgila koba yeqnu.  
\q1 Tamo uŋgasari naŋgo segi ñam soqtqa are qaleqnub qaji naŋgi Qotei na olo winjreqnaq jaraiyeqnub.   
\q1
\v 52 A na mandor kokba naŋgi kobotnjroqnsiqa tamo uŋgasari naŋgo segi ñam aguq ateqnub qaji naŋgi olo ñam soqtetnjreqnu.   
\q1
\v 53 Tamo uŋgasari mam unub qaji naŋgi Qotei na iŋgi anainjreqnaq naŋgi kere na unub.  
\q1 Ariya tamo uŋgasari iŋgi koba ti unub qaji naŋgi a na uratnjreqnaqa naŋgi iŋgi saiinjreqnu.   
\q1
\v 54-55 A na aqa wau tamo Israel naŋgi aqaryainjreqnu.  
\q1 A nami marej, ‘E Israel naŋgi qa gaigai duloqnqai.’  
\q1 A aqa anjam deqa are qaloqnsiqa agi bini Israel naŋgi aqaryainjreqnu.  
\q1 Qotei aqa anjam di a na nami gago moma utru naŋgi minjrej.  
\q1 Agi a na anjam di Abraham aqa moma kalil naŋgi ti minjrej.”  
\p Maria a medabu waqtosiqa anjam degsi marej.   
\p
\v 56 Bai qalub Maria a Elisabet aqa talq di soqnej. Di koboonaqa a olo puluosiqa aqa qureq gilej.   
\s1 Elisabet a aqaratonaq Jon a ŋambabej  
\p
\v 57 Onaqa Elisabet aqa bati kereonaqa a aqaratej. Aqaratonaqa aqa aŋgro mel ŋambabej.  
\v 58 Ŋambabonaqa aqa qure qujai naŋgi ti aqa leŋ naŋgi ti kalil endegsi poinjrej, “Tamo Koba a Elisabet qa tulaŋ dulosiqa aqa miligi gereiyqoqa aŋgro mel oqo.” Naŋgi degsi poinjrej deqa naŋgi Elisabet koba na areboleboleinjrej.   
\p
\v 59-60 Bati 8 koboonaqa naŋgi aŋgro di muluŋ waiyqa marsib koroeb. Koroosib aqa ñam Sekaraia waiyqa laqnabqa aqa ai na saidnjrsiqa minjrej, “Iga aqa ñam Jon waiyqom.”  
\v 61 Onaqa naŋgi na minjeb, “Ñam di ino leŋ naŋgoq di sosai.”  
\v 62 Degsi minjsib baŋ na Sekaraia nenemyeb, “Ni ino aŋgro ñam yai waiyqam?”  
\v 63 Onaqa a baŋ na minjrej, “Pepa bei osbabqa e aqa ñam neŋgreŋyit niŋgi unqab.” Pepa osi bonabqa endegsi neŋgreŋyej, “Aqa ñam Jon waiyqom.” Degsi neŋgreŋyonaqa naŋgi kalil tulaŋ prugeb.  
\v 64 Onaqa bati qujai deqa Sekaraia aqa meŋ otyonaqa medabu waqtosiqa anjam maroqnsiqa Qotei aqa ñam soqtoqnej.  
\v 65 Bati deqa tamo uŋgasari kalil qure dia soqneb qaji naŋgi kumbra deqa qusib ulaeb. Ulaosib kumbra deqa mare mare laqnabqa naŋgo anjam di tulaŋ kobaonaqa qure kalil Judia sawaq di so qaji naŋgi quekriteb.  
\v 66 Tamo uŋgasari anjam di queb qaji naŋgi kalil maroqneb, “Aŋgro di a tamo kiyero sqas?” Naŋgi degsi maroqneb. Di kiyaqa? Qotei aqa siŋgila aŋgro di aqaq di sonaq uneb deqa.   
\s1 Sekaraia a Qotei aqa medabu osiqa anjam marej  
\p
\v 67 Onaqa Mondor Bole a Jon aqa abu Sekaraia aqaq aisiq siŋgila yonaqa medabu waqtosiqa anjam endegsi marej,  
\v 68 “Iga Tamo Koba Qotei aqa ñam tulaŋ soqtoqnqom. A Israel gago Qotei. Iga aqa segi tamo uŋgasari unum deqa a na bosim iga awaigim iga padalqasai.  
\v 69 Aqa wau tamo Devit aqa leŋ na tamo siŋgila koba bei ŋambabqas. Qotei na tamo di giltej deqa a na iga eleŋqas.  
\v 70 Qotei aqa kumbra deqa nami aqa segi medabu o qaji tamo naŋgi anjam palontoqneb.  
\v 71 Naŋgi anjam endegsib palontoqneb, ‘Qotei a gago jeu tamo naŋgo baŋq dena iga eleŋqas. Osim tamo kalil iga qa ugeeqnub qaji naŋgo baŋq na dego iga eleŋqas.’ Naŋgi anjam degsib palontoqneb.  
\v 72 Qotei a gago moma utru naŋgi qa dulosiqa aqaryainjrej. Aqa segi anjam nami siŋgilatej qaji deqa are qalsiqa naŋgi aqaryainjrej.  
\v 73 Aqa anjam di a siŋgilatosiq gago moma utru Abraham minjej.  
\v 74 Deqa a na gago jeu tamo naŋgo baŋq dena iga eleŋamqa iga aqa wau ojoqnqom. Iga ulaqasai.  
\v 75 Iga bati gaigai Qotei aqa ŋamgalaq di aqa segi kumbra bole tiŋtiŋ dauryoqnqom.  
\v 76 O ijo aŋgro Jon, bunuqna ni Qotei Goge Koba aqa medabu o qaji tamo sqam. Tamo uŋgasari naŋgi degsib ni qa maroqnqab. Tamo Koba a bqa laqnimqa ni namoosim aqa gam gereiyetosim soqnim a bqas.  
\v 77-78 Ni na Qotei aqa segi tamo uŋgasari naŋgi anjam minjroqnimqa naŋgi quoqnsib endegsi poinjroqnqas, ‘Bole, Qotei a iga qa dulej deqa a na gago une kobotetgosim iga eleŋqas.’ Gago Qotei a laŋ goge na suwaŋ qariŋyim gagoq bqas.  
\v 79 Tamo uŋgasari ambruq di sosib moreŋqa ulaeqnub qaji naŋgi Qotei na suwantnjroqnqas. Osim a na iga gam osorgoqnimqa iga lawo kumbra dauryoqnqom.” Sekaraia a anjam degsi marej.   
\p
\v 80 Onaqa Jon a kobaqujaeqnaqa Qotei aqa Mondor na siŋgila yoqnej. A wadau sawaq di sosiqa a na Israel tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam minjrqajqa bati qa tariŋoqnej.   
\c 2  
\s1 Maria a aqaratonaqa Yesus a ŋambabej  
\p
\v 1 Bati deqa Rom naŋgo mandor koba Sisar Ogastus a marej, “Iga sawa sawa kalilq di tamo uŋgasari naŋgo ñam sisiyqom.”  
\v 2 Degsi marnaqa Kwirinius a Siria sawaq di gate sonaqa naŋgi na ñam sisiyeb. Naŋgi nami ñam sisiyosaioqneb.  
\v 3 Deqa tamo uŋgasari kalil naŋgi na naŋgo ñam ateleŋqajqa marsibqa naŋgo segi segi qure utruq gileleŋeb.  
\v 4 Josep a Nasaret qureq dena tigelosiqa Devit aqa qure utruq oqej. Nasaret qure a Galili sawaq di unu. Devit aqa qure utru aqa ñam Betlehem. Betlehem a Judia sawaq di unu. Josep a deq oqej. Di kiyaqa? A Devit aqa leŋ na ŋambabej deqa.  
\v 5 Maria a Josep aqa ŋauŋ soqnej deqa naŋgi aiyel ombla na naŋgo ñam atqa marsibqa Betlehem oqeb. Bati deqa Maria a gumaŋ ti.  
\v 6-7 Naŋgi Betlehem di sonabqa Maria aqa bati kereonaqa a aŋgro ej. Ŋereŋo tal koba qaji tamo na maqej deqa aqa aŋgro matu mel ŋambabonaqa gara na dalaosiq makau naŋgo iŋgi uyo tabirq di ŋeiotej.   
\s1 Laŋ aŋgro naŋgi na kaja taqato tamo naŋgi  //  Qotei aqa anjam minjreb  
\p
\v 8 Qolo qujai deqa qure qalaq di tamo qudei naŋgo kaja ñiŋ uyeqnabqa taqatnjresoqneb.  
\v 9 Onaqa Tamo Koba aqa laŋ aŋgro bei aisiqa naŋgo areq di tigelonaq uneb. Aqa riaŋ na naŋgi suwantnjrnaqa naŋgi unsib tulaŋ ulaugeteb.  
\v 10 Onaqa laŋ aŋgro dena naŋgi minjrej, “Niŋgi ulaaib. E niŋgi anjam bole merŋgwajqa bonum. Merŋgitqa niŋgi qusib tulaŋ areboleboleiŋgwas. Tamo uŋgasari sawa sawa kalilq di unub qaji naŋgi dego tulaŋ areboleboleinjrqas.  
\v 11 Anjam bole agiende. Bini Tamo Koba Kristus a Devit aqa qure utruq di ŋambabqo. A na qujai tamo uŋgasari naŋgi eleŋamqa naŋgi padalqasai.  
\v 12 Aŋgro mom di gara na dalaosib makau naŋgo iŋgi uyo tabirq di ŋeiotonub unu. Niŋgi aisib unsib poiŋgwas.”   
\p
\v 13 Degsi minjreqnaqa laŋ aŋgro tulaŋ gargekoba naŋgi laŋ goge na bosib laŋ aŋgro nami bej qaji a ombla tigelosibqa Qotei aqa ñam soqtoqnsib endegsib maroqneb,  
\v 14 “Laŋ goge di Qotei a ñam kobaquja oqo. Mandamq endi tamo uŋgasari naŋgi lawo na soqnebe. Qotei a naŋgi qa are tulaŋ boleiyeqnu.”   
\s1 Kaja taqato tamo naŋgi Yesus unqajqa marsib Betlehem qureq aiyeb  
\p
\v 15 Laŋ aŋgro naŋgi olo puluosib laŋ qureq oqeqnabqa kaja taqato tamo naŋgi qairosib mareb, “Iga tigelosim Betlehem aisim Tamo Koba a iga kumbra deqa mergwo qaji di unqom.”  
\v 16 Degsib marsibqa gurgur ti aisib Maria Josep wo naŋgo aŋgro mom a makau naŋgo iŋgi uyo tabirq di ŋeiotosib sonab unjreb.\fig |alt="Mary with baby in manger" src="CN01625b.tif" size="span" loc="Luk 2:16" copy="Cook" ref="Luk 2:16" \fig*  
\v 17 Unjrsibqa aŋgro deqa anjam laŋ aŋgro na minjrej qaji di kalil ubtosib saoqneb.  
\v 18 Saeqnab tamo uŋgasari kalil anjam di queb qaji naŋgi prugugetosib are koba qaloqneb.  
\v 19 Ariya Maria a anjam di qusiqa aqa areqaloq di atsiq soqnej.  
\v 20 Onaqa kaja taqato tamo naŋgi olo puluosib gileb. Anjam kalil laŋ aŋgro na minjrnaq queb qaji deqa ti kumbra kalil naŋgi uneb qaji deqa ti naŋgi tulaŋ areboleboleinjrnaqa Qotei aqa ñam soqtoqnsib giloqneb.   
\s1 Naŋgi aŋgro aqa ñam Yesus waiyeb  
\p
\v 21 Ariya Yesus a ŋambabosiq sonaqa bati 8 kereonaqa a muluŋ waiyeb. Osib aqa ñam Yesus waiyeb. Ñam di nami laŋ aŋgro na Maria gumaŋosaisonaq minjej qaji.   
\s1 Simeon Ana wo naŋgi atra talq di Yesus uneb  
\p
\v 22 Juda naŋgo dal anjam bei agiende. Uŋa aŋgrotimqa bati 40 koboamqa naŋgi uŋa aqa jejamu yansetqab. Dal anjam di Moses a nami marej. Deqa Maria aqa jejamu yansetqa bati kereonaqa aqa gumbuluŋ wo Jerusalem gilsibqa atra tal miligiq di Maria aqa jejamu yansetosib Yesus osib Tamo Koba aqa baŋq di ateb.  
\v 23 Agi Moses a nami Tamo Koba aqa dal anjam endegsi neŋgreŋyej, “Aŋgro matu mel ŋambabamqa niŋgi Tamo Koba Qotei aqa baŋq di atiy. Atibqa a Qotei aqa segi tamo sqas.”  
\v 24 Naŋgi aiyel Tamo Koba Qotei aqa dal anjam di dauryosib wagme bei osib Qotei atraiyeb. Agi dal anjam endegsi unu, “Binoŋ aiyel kiyo qebari bunuj aiyel kiyo osib Qotei atraiyiy.”   
\p
\v 25 Jerusalem dia tamo bei soqnej aqa ñam Simeon. Aqa kumbra tulaŋ boledamu. A Qotei aqa sorgomq di geregere soqnej. Mondor Bole na a siŋgilatonaq soqnej. A endegsi are qaloqnej, “Bati brantimqa Qotei na Israel tamo uŋgasari naŋgo are boletetnjrqas.” A degsi are qaloqnsiq deqa bati di brantqajqa tariŋoqnsiq soqnej.  
\v 26 Mondor Bole na nami Simeon minjej, “Ni mati moiqasai. Ni moiyosaisoqnimqa Tamo Koba a na aqa Kristus qariŋyim bamqa ni unsim moiqam.”  
\v 27 Onaqa bati bei Qotei aqa Mondor na Simeon aqa are tigeltetonaqa atra tal miligiq gilej. Gilsiq di sonaqa Maria Josep wo naŋgi dal anjam dauryosib naŋgo aŋgro Yesus osib Qotei aqa baŋq di atqa marsibqa atra tal miligiq gileb.  
\v 28 Onaqa Simeon a Yesus unsiqa a osiq soqoŋyej. Soqoŋyosiqa Qotei aqa ñam soqtosiq endegsi pailyej,   
\q1
\v 29 “O Tamo Koba, e ino wau tamo. Ino anjam ni nami e merbem qaji di ni uratosai. Deqa e lawo na moiqai.   
\q1
\v 30 Ni na ino segi tamo uŋgasari naŋgi eleŋam naŋgi padalaib deqa ino Kristus qariŋyem agi e unonum.   
\q1
\v 31 Tamo uŋgasari kalil naŋgo ŋamdamuq di ni kumbra di yqajqa gam gereiyem.   
\q1
\v 32 Kristus aqa riaŋ na sawa bei bei qaji naŋgi suwantnjroqnqas.  
\q1 Osim ino segi tamo uŋgasari Israel naŋgi dego suwantnjrimqa naŋgo ñam kobaqas.”   
\p
\v 33 Simeon a Yesus qa anjam degsi marnaqa Yesus aqa ai abu naŋgi qusib tulaŋ prugeb.  
\v 34 Onaqa Simeon a naŋgi aiyel qa Qotei pailyosiqa Yesus aqa ai Maria minjej, “Ni que. Qotei na aŋgro endi giltej deqa Israel gargekoba naŋgi uloŋosib padalqab. Gargekoba dego olo tigelosib ŋambile bole oqab. Aŋgro endi a toqor bul soqnimqa gargekoba naŋgi na a jeutoqnqab.  
\v 35 Deqa gargekoba naŋgo areqalo uliejunu qaji di olo boleq dqas. Yimqa serie na ino are qametmo bul are jaqatiŋ oqnqam.”   
\p
\v 36 Bati deqa Qotei aqa medabu o qaji uŋa bei soqnej aqa ñam Ana. A Fanuel aqa aŋgro. A Aser aqa moma. A tulaŋ qeliej. A nami tamo osiqa gumbuluŋ wo wausau 7 soqneb.  
\v 37 Aqa gumbuluŋ moinaqa a segi qobul soqnej. Aqa wausau kalil 84. A qobul sosiqa a bati gaigai qolo ti qanam ti atra tal miligiq giloqnsiqa iŋgi ti ya ti uratoqnsiqa Qotei pailyoqnej. A atra tal uratosaioqnej.  
\v 38 Simeon a anjam marsiq koboonaqa Ana a bosiqa aŋgro kiñala di unsiqa Qotei aqa ñam soqtej. Osiqa Jerusalem tamo uŋgasari kalil Qotei na awainjrqa marsib tariŋoqneb qaji naŋgi Yesus qa sainjroqnej.   
\s1 Maria Josep wo naŋgi olo Nasaret qureq gileb  
\p
\v 39 Maria Josep wo naŋgi Jerusalem dia Tamo Koba aqa dal anjam kalil dauryekritosib naŋgi olo puluosib Galili sawaq gilsib naŋgo segi qure utru Nasaret di soqneb.  
\v 40 Di sosibqa naŋgo aŋgro kiñala Yesus a boleoqnsiqa siŋgilaoqnsiq powo qelikoba oqnej. Qotei a Yesus qa are tulaŋ boleiyoqnej.   
\s1 Yesus aqa wausau 12 kereonaqa a Jerusalem aiyej  
\p
\v 41 Yesus aqa ai abu naŋgi wausau gaigai Juda naŋgo yori bati koba ñam Pasova di unqajqa maroqnsib Jerusalem aiyoqneb.  
\v 42 Deqa Yesus aqa wausau 12 kereonaqa a na aqa ai abu naŋgi daurnjrsiqa yori bati di unqajqa koba na Jerusalem aiyeb.  
\v 43 Aisib yori bati di unsib koboonaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi puluosib naŋgo segi segi qureq olo gileqnabqa aŋgro wala Yesus a segi Jerusalem di soqnej. Aqa ai abu naŋgi deqa qaliesai.  
\v 44 Naŋgi are qaleb, “Yesus a tamo qudei naŋgi daurnjrsiqa nami gilqo kiyo?” Degsib are qalsibqa qanam qujai naŋgi walwelosib gileb. Gilsib gamq di Yesus unosai deqa naŋgi na naŋgo segi kadoi naŋgi ti naŋgo segi leŋ naŋgi ti Yesus qa nene nenemnjroqneb.  
\v 45 Onaqa ugeinjrnaqa naŋgi aiyel olo puluosib Jerusalem aisib dia Yesus qa ŋamoqneb.  
\v 46 Bati qalub naŋgi Yesus qa ŋamoqneb. Ŋamosib gilsib atra tal miligiq di ŋam atsib Yesus a di awesonaq uneb. A dal anjam qalie tamo naŋgo ambleq di awesosiqa naŋgo anjam quoqnsiqa anjam qudei naŋgi nenemnjroqnej.  
\v 47 Aqa powo tulaŋ kobaquja deqa a dal anjam qalie tamo naŋgi kamba anjam bole bole minjreqnaqa tamo kalil aqa anjam di quoqneb qaji naŋgi prugoqneb.  
\v 48 Onaqa aqa ai abu naŋgi a unsib prugugetosib aqa ai na minjej, “O ijo aŋgro, ni kiyaqa aqo ino abu wo kumbra deggonum? Ni que. Aqo aiyel are tulaŋ gulbeigwoqa ni qa ŋamoqnam.”  
\v 49 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi kiyaqa e qa ŋamoqnab? E ijo Abu aqa talq endi sqai. Niŋgi di qaliesai kiyo?”  
\v 50 Onaqa aqa ai abu naŋgi aqa anjam di qusib poinjrosai.   
\p
\v 51 Onaqa Yesus a tigelosiqa aqa ai abu naŋgi daurnjrsiqa Nasaret qureq gileb. Gilsib dia a naŋgo aiyel anjam geregere dauryoqnsiqa naŋgo sorgomq di soqnej. Aqa kumbra kalil di aqa ai na unoqnsiqa tulaŋ areboleboleiyeqnaqa aqa areqaloq di atnaq soqnej.  
\v 52 Yesus a Nasaret qureq di sosiqa a tamo kobaqujaoqnsiqa aqa powo dego qelikobaoqnej. Qotei a Yesus qa are boleiyoqnej. Tamo uŋgasari naŋgi dego Yesus qa are boleinjroqnej.   
\c 3  
\s1 Jon yansnjro qaji a wadau sawaq di Qotei aqa anjam palontoqnej  
\p
\v 1-2 Bunuqna Sekaraia aqa ŋiri Jon a wadau sawaq di sonaqa Qotei na aqa anjam minjnaq quej. Bati deqa Sisar Taiberius a wausau 15 Rom naŋgo mandor koba soqnej. Pontius Pailat a Judia sawa naŋgo gate soqnej. Herot a Galili sawa taqatoqnej. Herot aqa was Filip a Ituria sawa ti Trakonitis sawa ti taqatoqnej. Lisanias a Abilene sawa taqatoqnej. Anas Kaiafas wo naŋgi aiyel atra tamo gate soqneb.  
\v 3 Jon a sawa kalil Jordan ya qalaq di soqneb qaji deq giloqnsiqa Qotei aqa anjam palontoqnsiq tamo uŋgasari naŋgi endegsi minjroqnej, “Niŋgi are bulyibqa e na niŋgi yansŋgwai. Amqa Qotei a nuŋgo une kalil kobotetŋgwas.”  
\v 4 Jon a kumbra degyej deqa anjam bei Qotei aqa medabu o tamo Aisaia nami neŋgreŋyej qaji di aqa damu brantej. A Jon qa anjam endegsi neŋgreŋyej, “Tamo bei a wadau sawaq di tigelosimqa a tulaŋ leleŋoqnsim tamo uŋgasari naŋgi endegsim minjroqnqas, ‘Tamo Koba a bqajqa gam gereiyetiy. Gam tingitetiy.  
\v 5 Botau kalil mororyiy. Mana kokba ti mana kiñilala ti kalil giŋgeŋnjrsib taqal atiy. Gam kaneŋo kalil tingitiy. Gam niñaqejunub qaji kalil di dego gereiyiy.  
\v 6 Yimqa tamo uŋgasari sawa sawa kalilq di unub qaji naŋgi Qotei na padalo sawaq dena eleŋam unqab.’”\fig |alt="John the Baptist" src="CN01651B.tif" size="span" loc="Luk 3:6" copy="Cook" ref="Luk 3:6" \fig*   
\p
\v 7 Tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Jon na yansnjrqa marsibqa aqa areq beqnabqa siŋgila na endegsi minjroqnej, “Niŋgi kumbra uge yo qaji tamo. Niŋgi amal uge bul. Niŋgi yai na merŋgwoqa mondoŋ Qotei aqa minjiŋ nuŋgoq aiyaim deqa ulaosib ijoq bonub?  
\v 8 Niŋgi are bulyiy. Osib nuŋgo kumbra uge kalil uratosib kumbra bole bole yoqniy. Yim e unsiy marqai, ‘Bole, niŋgi are bulyonub.’ Osiy niŋgi yansŋgwai. Niŋgi endegsib are qalaib, ‘Abraham a gago moma utru unu deqa iga Qotei aqa ŋamgalaq di tamo bole.’ Niŋgi degsib are qalaib. Niŋgi quiy. Qotei na marimqa meniŋ kalil endi dego tamo bulyosib tigelosib Abraham aqa moma brantqab.  
\v 9 Qotei na tapor qalat ojsiqa ŋam qomqajqa utruq di atej unu. Deqa ŋam kalil gei bole atosaieqnub qaji di Qotei na tapor dena qomeleŋosim ŋamyuwoq di breinjrqas.”   
\p
\v 10 Jon a tamo uŋgasari naŋgi anjam degsi minjrnaqa naŋgi na kamba nenemyeb, “Ni anjam degsi mergonum deqa iga kumbra kiyeryqom?”  
\v 11 Onaqa Jon na minjrej, “Ni gara aiyel soqnimqa bei osim tamo gara saiqoji di ye. Ni iŋgi uyo soqnimqa qudei osim tamo iŋgi saiqoji di anaiye.”  
\v 12 Onaqa takis o qaji tamo qudei naŋgi Jon na yansnjrqa marsibqa aqa areq bosib nenemyeb, “O Qalie Tamo, ni mare. Iga takis o qaji tamo. Deqa iga kumbra kiyeryqom?”  
\v 13 Onaqa Jon na minjrej, “Nuŋgo gate kokba naŋgi takis silali gembub niŋgi oqajqa merŋgonub kere dego oqniy. Silali bei laŋa goge ataib.”  
\v 14 Onaqa qaja tamo qudei naŋgi Jon aqa areq gilsib nenemyeb, “Ni mare. Iga kumbra kiyeryqom?” Onaqa Jon na minjrej, “Niŋgi tamo naŋgi ugeugeinjraib. Osib naŋgo silali bajiŋoqnaib. Niŋgi tamo qudei gisaŋ na naŋgo jejamuq di une qametnjraib. Niŋgi endegsib are qaloqniy, ‘Gago awai iga eqnum di iga qa kere.’”   
\p
\v 15 Bati di tamo uŋgasari naŋgi Kristus bqajqa tariŋoqnsib soqneb. Deqa naŋgi Jon aqa anjam quoqnsib are qaloqneb, “Jon a Kristus kiyo?”  
\v 16 Onaqa Jon a naŋgo areqalo di qalieosiqa minjrej, “Tamo Koba a bunuqna ijo qoreq na bqas. A tamo siŋgila koba. Ijo siŋgila aqa siŋgila ti keresai. Deqa e a kaŋgalyqajqa e tamo bolesai. E ya na laŋa yansŋgeqnum. Ariya Tamo Koba a bosimqa Mondor Bole aqa siŋgila na ti ŋamyuwo na ti niŋgi yansŋgwas.  
\v 17 A bem sum ñoqoryosim damu eleŋosim aqa talq di atqas. Osim a bem sum aqa suwi breinjrim ŋamyuwo gaigai yuejunu qaji dia yuekritqab.”   
\p
\v 18 Jon na tamo uŋgasari naŋgo are qametnjrqa osiq deqa anjam gargekoba naŋgi minjroqnej. A Qotei aqa anjam bole naŋgi minjroqnej.   
\s1 Herot na Jon ojsiqa tonto talq di waiyej  
\p
\v 19 Bati bei Jon na mandor Herot aqa une qa ŋiriŋtej. Aqa une agi a na aqa segi was aqa ŋauŋ Herodias yaiyosiq ej. Une deqa ti kumbra uge uge kalil Herot a yoqnej qaji deqa ti Jon na ŋiriŋtej.  
\v 20 Deqa Herot a olo kumbra uge bei dego yej. Aqa kumbra uge bei agiende. A Jon ojsiqa tonto talq di waiyej.   
\p
\v 21 Ariya tamo uŋgasari kalil naŋgi yanso eqnabqa Yesus a dego yanso ej. Yanso osiqa bati deqa a tarosiq laŋ goge koqyosiq Qotei pailyeqnaqa laŋ waqej.  
\v 22 Laŋ waqonaqa Mondor Bole a binoŋ bulosiq aisiqa Yesus aqa jejamuq di awoej. Awoonaqa laŋ goge na Qotei aqa anjam bei endegsi brantej, “Ni ijo segi aŋgro qujai. E ni tulaŋ qalaqalaimeqnum. E ni qa tulaŋ areboleboleibeqnu.”   
\s1 Yesus aqa moma naŋgo ñam kalil  
\p
\v 23 Yesus aqa wausau 30 kereonaqa aqa wau utru atej. Naŋgi Yesus qa endegsib maroqneb, “A Josep aqa ŋiri.” Yesus aqa moma naŋgo ñam kalil agi marqai. Josep a Heli aqa ŋiri.  
\v 24 Heli a Matat aqa ŋiri. Matat a Livai aqa ŋiri. Livai a Melki aqa ŋiri. Melki a Janai aqa ŋiri. Janai a Josep aqa ŋiri.  
\v 25 Josep a Matatias aqa ŋiri. Matatias a Amos aqa ŋiri. Amos a Nahum aqa ŋiri. Nahum a Esli aqa ŋiri. Esli a Nagai aqa ŋiri.  
\v 26 Nagai a Mat aqa ŋiri. Mat a Matatias aqa ŋiri. Matatias a Semen aqa ŋiri. Semen a Josek aqa ŋiri. Josek a Joda aqa ŋiri.  
\v 27 Joda a Joanan aqa ŋiri. Joanan a Resa aqa ŋiri. Resa a Serubabel aqa ŋiri. Serubabel a Sealtiel aqa ŋiri. Sealtiel a Neri aqa ŋiri.  
\v 28 Neri a Melki aqa ŋiri. Melki a Adi aqa ŋiri. Adi a Kosam aqa ŋiri. Kosam a Elmadam aqa ŋiri. Elmadam a Er aqa ŋiri.  
\v 29 Er a Josua aqa ŋiri. Josua a Elieser aqa ŋiri. Elieser a Jorim aqa ŋiri. Jorim a Matat aqa ŋiri. Matat a Livai aqa ŋiri.  
\v 30 Livai a Simeon aqa ŋiri. Simeon a Juda aqa ŋiri. Juda a Josep aqa ŋiri. Josep a Jonam aqa ŋiri. Jonam a Eliakim aqa ŋiri.  
\v 31 Eliakim a Melea aqa ŋiri. Melea a Mena aqa ŋiri. Mena a Matata aqa ŋiri. Matata a Natan aqa ŋiri. Natan a Devit aqa ŋiri.  
\v 32 Devit a Jesi aqa ŋiri. Jesi a Obet aqa ŋiri. Obet a Boas aqa ŋiri. Boas a Salmon aqa ŋiri. Salmon a Nason aqa ŋiri.  
\v 33 Nason a Aminadap aqa ŋiri. Aminadap a Atmin aqa ŋiri. Atmin a Arni aqa ŋiri. Arni a Hesron aqa ŋiri. Hesron a Peres aqa ŋiri. Peres a Juda aqa ŋiri.  
\v 34 Juda a Jekop aqa ŋiri. Jekop a Aisak aqa ŋiri. Aisak a Abraham aqa ŋiri. Abraham a Tera aqa ŋiri. Tera a Nahor aqa ŋiri.  
\v 35 Nahor a Seruk aqa ŋiri. Seruk a Reu aqa ŋiri. Reu a Pelek aqa ŋiri. Pelek a Eber aqa ŋiri. Eber a Sela aqa ŋiri.  
\v 36 Sela a Kainan aqa ŋiri. Kainan a Arpaksat aqa ŋiri. Arpaksat a Siem aqa ŋiri. Siem a Noa aqa ŋiri. Noa a Lamek aqa ŋiri.  
\v 37 Lamek a Metusela aqa ŋiri. Metusela a Enok aqa ŋiri. Enok a Jaret aqa ŋiri. Jaret a Mahalalel aqa ŋiri. Mahalalel a Kenan aqa ŋiri.  
\v 38 Kenan a Enos aqa ŋiri. Enos a Set aqa ŋiri. Set a Adam aqa ŋiri. Adam a Qotei aqa ŋiri.   
\c 4  
\s1 Satan a bosiq Yesus walawalaiyoqnej  
\p
\v 1-2 Mondor Bole a Yesus aqa jejamuq di awoonaqa a Jordan yaq dena olo pulueqnaqa Mondor na a wadau sawaq osi gilej. Osi gilsiq uratonaqa bati 40 a di laqnej. Di laqnaqa Satan bosiqa Yesus a une bei atqa marsiqa walawalaiyoqnej.  
\p Bati deqa Yesus a iŋgi uratoqnsiqa qurieŋ ti soqnej. Bati 40 koboonaqa a mamyej.  
\v 3 Onaqa Satan na minjej, “Ni Qotei aqa Ŋiriamqa meniŋ kalil endi minjrim bem bulyibqa ni uye.”  
\v 4 Degsi minjnaqa Yesus na kamba minjej, “Qotei aqa anjam bei nami endegsib neŋgreŋyeb unu, ‘Tamo naŋgi iŋgi uyo na segi ŋambile sqasai.’”   
\p
\v 5 Onaqa Satan a Yesus olo osiqa mana goge kobaq oqsiq dia Yesus tigeltosiqa sawa sawa kalil mandor kokba naŋgi na taqatejunub qaji di Yesus osoryej.  
\v 6 Osoryosiqa minjej, “Sawa sawa kalil di naŋgo siŋgila ti ñoro ti ni emqai. Sawa sawa kalil di ijo. Qotei na nami ebej. Deqa e na tamo bei yqa are soqnim yqai.  
\v 7 Deqa ni ijo ulatamuq endi siŋga pulutosim e qa louimqa sawa sawa kalil di ni emqai.”  
\v 8 Onaqa Yesus na minjej, “Nami Qotei aqa anjam bei endegsib neŋgreŋyeb unu, ‘Ino Tamo Koba Qotei a segi qa louoqnsimqa aqa sorgomq di soqne.’”   
\p
\v 9 Onaqa Satan na Yesus olo osiqa Jerusalem gilsiq atra tal quraq oqsiq goge dia Yesus atsiqa minjej, “Ni Qotei aqa Ŋiriamqa endena prugosim mandamq aiye.  
\v 10 Agi Qotei aqa anjam bei nami endegsib neŋgreŋyeb unu, ‘Qotei na aqa laŋ aŋgro naŋgi minjrimqa bosib ni taqatmqab.’  
\v 11 Anjam bei dego neŋgreŋq di unu. Anjam agiende, ‘Laŋ aŋgro naŋgi bosib baŋ na ni soqtmibqa ino siŋga meniŋ na qalqasai.’”   
\p
\v 12 Onaqa Yesus na kamba Satan minjej, “Qotei aqa anjam bei dego neŋgreŋq di unu. Anjam agiende, ‘Ni ino Tamo Koba Qotei aqa siŋgila laŋa tenemtqa osim a gisaŋyaim.’”   
\p
\v 13 Satan a kumbra kalil dena Yesus uneq waiyqa yonaq ugeiyonaqa a uratosiq ulaŋej. Bunuqna a na olo Yesus walawalaiyqa marsiqa tariŋosiq soqnej.   
\s1 Yesus a Galili sawaq di aqa wau utru atej  
\p
\v 14 Qotei aqa Mondor aqa siŋgila Yesus aqaq di soqnej deqa a olo puluosiqa Galili sawaq aiyej. Aisiq di sonaqa qure kalilq di tamo uŋgasari naŋgi a qa saoqnsib laqneb.  
\v 15 A bati gaigai Juda naŋgo Qotei tal miligiq giloqnsiqa tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam minjreqnaqa naŋgi quoqnsib aqa ñam soqtoqneb.   
\s1 Nasaret qureq di naŋgi Yesus qa minjiŋ oqetnjrej  
\p
\v 16 Onaqa Yesus a dena walwelosiq Nasaret qureq aiyej. Di aqa qure utru. A dia boleej. Aisiq di sosiqa yori bationaqa aqa kumbra gaigai yoqnej qaji di dauryosiqa Juda naŋgo Qotei tal miligiq gilsiqa Qotei aqa anjam sisiyqa osiq tigelej.  
\v 17 Onaqa buk Baibel yonabqa a na waqtosiqa Qotei aqa medabu o tamo Aisaia aqa anjam nami neŋgreŋyej qaji mutu bei itosiq endegsi sisiyej,  
\v 18 “Tamo Koba aqa Mondor ijoq di unu deqa a na e giltbosiqa merbej, ‘Ni na tamo uŋgasari sougetejunub qaji naŋgi ijo anjam bole minjroqne.’ Osiqa a na e qariŋbosiq merbej, ‘Ni na tamo uŋgasari ŋam qandimo unub qaji naŋgi boletnjroqne. Osim tamo uŋgasari naŋgo segi une na ojejunu qaji naŋgi gereinjroqne. Osim tamo uŋgasari jeu tamo naŋgi na ugeugeinjreqnub qaji naŋgi aqaryainjroqne.  
\v 19 Osim anjam endegsi palontoqne, “Tamo Koba a na tamo uŋgasari naŋgi boletnjrqajqa bati brantqo.” ’”   
\p
\v 20 Yesus a anjam degsi sisiyosiq koboonaqa buk Baibel kabutosiqa Qotei tal taqato tamo yosiq a olo awoej. Onaqa tamo uŋgasari kalil Qotei tal miligiq di soqneb qaji naŋgi Yesus koqyesoqneb.   
\p
\v 21 Onaqa Yesus na naŋgi minjrej, “Qotei aqa anjam e endego sisiyonum niŋgi quonub qaji di aqa damu agi bini brantqo.”  
\v 22 Degsi minjrnaqa naŋgi kalil aqa anjam di qusib mareb, “Yesus aqa anjam di bolequja.” Osib olo areqalo kobaiyoqnsib maroqneb, “Yesus a Josep aqa ŋiri. Deqa a powo qabe na osiqa anjam bole endeqaji palontosiq mergeqnu?”   
\p
\v 23 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi yawo anjam endegsib merbqab kiyo, ‘O yu qaŋgra tamo, ni ino segi jejamu gereiye.’ Osib niŋgi endegsib merbqab, ‘Kaperneam qureq di ni maŋwa babteqnam iga deqa queqnum. Maŋwa kere dego ni ino segi qure utruq endi babtim iga unqom.’”  
\v 24 Osiqa Yesus a olo endegsi minjrej, “E bole merŋgwai. Qotei aqa medabu o tamo bei aqa segi qure utruq gilsim anjam minjroqnqas di naŋgi aqa anjam quetqa asginjrqas. Deqa a ñam saiqoji sqas.  
\v 25 E bole merŋgwai. Elaija aqa bati qa laŋ geteŋesonaqa wausau qalub bai 6 gilsiq awa bosaioqnej. Deqa sawa sawa kalilq di naŋgi mam koba eb. Bati deqa Israel sawaq di uŋa qobul gargekoba soqneb.  
\v 26 Sonabqa Qotei na Elaija naŋgoq qariŋyosai. A na Elaija qariŋyonaqa Saidon sawaq gilsiq Sarefat qureq di uŋa qobul bei aqaq di segi brantosiq aqaryaiyej.  
\v 27 Qotei aqa medabu o tamo Elisa dego aqa bati qa tamo gargekoba naŋgo jejamu yu na ugeeleŋej qaji naŋgi Israel sawaq di soqneb. Ariya Elisa a naŋgi boletnjrosai. A Siria sawaq gilsiq dia tamo bei yu na aqa jejamu ugeeleŋej qaji aqa ñam Naman a segi boletej.”   
\p
\v 28-29 Yesus na tamo uŋgasari Qotei tal miligiq di soqneb qaji naŋgi anjam degsi minjrnaqa naŋgi kalil qusibqa minjiŋ ani oqetnjrnaqa tigelosib Yesus ojsib tututosib qure qalaq osi gileb. Naŋgo qure mana goge di soqnej deqa naŋgi Yesus mana goge dena waiyqa mareb.  
\v 30 Onaqa a naŋgo ambleq na loumosiq ulaŋej.\fig |alt="Angry mob with Jesus on cliff" src="CN01680B.TIF" size="span" loc="Luk 4:30" copy="Cook" ref="Luk 4:30" \fig*   
\s1 Yesus a tamo bei aqaq dena mondor uge wiyetej  
\p
\v 31 Onaqa Yesus a Kaperneam qureq gilej. Qure di Galili sawaq di unu. Gilsiq di sosiqa yori batieqnaqa tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam plaltoqnsiq minjroqnej.  
\v 32 Yesus aqa anjam maroqnej di siŋgila ti. A segi anjam di aqa Abu. Deqa tamo uŋgasari kalil naŋgi aqa anjam di quoqnsib tulaŋ prugugetoqneb.   
\p
\v 33 Yori bati bei tamo mondor uge na ojej qaji a Qotei tal miligiq di soqnej. Deqa a tulaŋ leleŋosiqa Yesus minjej,  
\v 34 “O Yesus Nasaret qaji tamo, ni iga kiyergwajqa bonum? Ni iga padaltgwa bonum e? E ni qalie. Ni Qotei aqa segi Ŋiri bolequja. Ino jejamuq di une bei saiqoji.”   
\p
\v 35 Mondor uge dena Yesus degsi minjnaqa a siŋgila na ŋiriŋtosiq minjej, “Ni medabu getentosim tamo di uratosim ulaŋ.” Onaqa mondor uge dena tamo di uratqa osiqa tamo uŋgasari naŋgo ambleq di a waiyonaq mandamq di ŋeiesonaqa uratosiq ulaŋej. Tamo di aqa jejamu yala ugetosai. A bole soqnej.  
\v 36 Onaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus aqa maŋwa di unsibqa naŋgi tulaŋ prugugetosib segi segi maroqneb, “Yesus a anjam bunuj mareqnu. Aqa anjam bunuj di siŋgila ti mareqnu. Agi a na mondor uge naŋgi anjam minjreqnaqa naŋgi aqa anjam dauryoqnsib jaraiyeqnub.”  
\v 37 Tamo uŋgasari naŋgi degsib maroqnsib olo walwelosib sawa sawa kalilq di Yesus aqa maŋwa deqa saoqnsib laqneb.   
\s1 Yesus na Pita aqa mimibe boletej  
\p
\v 38 Onaqa Yesus a tigelosiqa Qotei tal uratosiq Saimon aqa ñam bei Pita aqa tal gogetej. Tal gogetosiqa Saimon aqa mimibe makobaiyonaqa jejamu kaŋkaŋyonaq unej. Deqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na minjeb, “Ni a boletime.”  
\v 39 Onaqa Yesus a gilsiq uŋa maiyej qaji aqa areq di tigelosiqa anjam segi minjnaqa aqa jejamu kaŋkaŋ di koboej. Onaqa uŋa a tigelosiqa naŋgi iŋgi goiyetnjrej.   
\s1 Yesus a tamo uŋgasari gargekoba naŋgi boletnjroqnej  
\p
\v 40 Seŋ aiqa laqnaqa tamo uŋgasari ma utru segi segi so qaji naŋgo was naŋgi na joqoqnsib Yesus aqa areq boqneb. Beqnabqa Yesus na aqa baŋ naŋgo gateq di ateqnaqa naŋgo ma koboeqnaqa naŋgi jaraiyoqneb.  
\v 41 Mondor uge gargekoba dego Yesus na winjreqnaqa naŋgi olo tamo uŋgasari naŋgi uratnjroqnsib jaraiyoqneb. Jaraiyoqnsib tulaŋ leleŋoqnsib Yesus minjoqneb, “Ni Qotei aqa Ŋiri.” Yeqnabqa Yesus a siŋgila na saidnjroqnej, “Niŋgi ijo ñam ubtosib maraib.” Degsi saidnjroqnej. Di kiyaqa? Naŋgi qalie, Yesus a Kristus.   
\s1 Yesus a qure qureq giloqnsiqa Qotei aqa anjam plaltosiq minjroqnej  
\p
\v 42 Onaqa nobqolo ambru Yesus na tamo uŋgasari naŋgi alelnjrsiqa qure di uratosiq wadau sawaq gilej. Gilsiq di sonaqa naŋgi a qa ŋamosib gilsib itosib minjeb, “Ni iga uratgaim.”  
\v 43 Onaqa Yesus na minjrej, “E qure bei beiq dego giloqnsiyqa Qotei aqa anjam bole endegsi minjroqnqai, ‘Niŋgi are bulyibqa Qotei a nuŋgo Mandor Koba sosim niŋgi taqatŋgwas.’ Degsi minjroqnqai. Qotei a deqa e qariŋbonaq mandamq aiyem.”  
\v 44 Yesus na tamo uŋgasari naŋgi degsi minjrsiqa naŋgi uratnjrsiq gilsiq Judia sawaq di walweloqnsiqa Juda naŋgo Qotei tal miligiq giloqnsiqa Qotei aqa anjam palontoqnej.   
\c 5  
\s1 Yesus na Pita minjnaqa a kakaŋ waiyosiq qe ani ej  
\p
\v 1 Bati bei Yesus a Genesaret ya agu kobaqujaq gilsiqa alile dia tigelesonaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Qotei aqa anjam quqwajqa are qalsibqa Yesus aqa areq bosib koroeb.  
\v 2 Koroesonabqa Yesus a ŋam atsiqa qobuŋ aiyel alile di tiryosib sonab unjrej. Qe o qaji tamo naŋgi qobuŋ dena mandamq aisib naŋgo kakaŋ yansoqneb.  
\v 3 Qobuŋ bei Saimon aqa qobuŋ. Yesus a Saimon aqa qobuŋ gogetosiq di awoosiqa Saimon minjej, “Qobuŋ tututim kiñala sasalem.” Onaqa Saimon na qobuŋ tututonaq sasalonaqa Yesus a qobuŋ miligiq di awoosiqa tamo uŋgasari kalil naŋgi alile di sonabqa Qotei aqa anjam plaltosiq minjroqnej.   
\p
\v 4 Anjam minjrsiq koboonaqa a na Saimon minjej, “Niŋgi qobuŋ oyoosib ya robuq oqsib nuŋgo kakaŋ waiyqab qe oqab.”  
\v 5 Onaqa Saimon na kamba minjej, “O Tamo Koba, iga qolo waukobaonum gilsiq nebeqo. Iga qe bei yala osai. Di uŋgum. Ni maronum deqa e kakaŋ olo waiyqai.”  
\v 6-7 Onaqa qe o qaji tamo naŋgi ya robuq oqsib kakaŋ olo waiyosib qe tulaŋ ani eb. Qe ani onabqa naŋgo kakaŋ qe na maqej deqa braŋqa laqnaqa titqa keresaiinjrej. Deqa naŋgi na naŋgo was qudei qobuŋ beiq di soqneb qaji naŋgi metnjrnab bosib koba na kakaŋ titosib qe osib qobuŋ aiyel miligiq di jugonab maqosib tugwa laqneb. \fig |alt="Pulling in net full of fish" src="CN01875B.TIF" size="span" loc="Luk 5:6" copy="Cook" ref="Luk 5:6-7" \fig*  
\v 8 Onaqa Saimon aqa ñam bei Pita a Yesus aqa maŋwa di unsiqa aqa siŋgaq di siŋga pulutosiq minjej, “O Tamo Koba, e une tamo. Deqa ni e uratbosim gile.”  
\v 9 Saimon na Yesus degsi minjej. Di kiyaqa? Aqa was naŋgi ti qe tulaŋ koba eleŋosib prugugeteb deqa.  
\v 10 Sebedi aqa ŋiri aiyel Jems Jon wo naŋgi Saimon ombla wau qujai. Naŋgi dego Yesus aqa maŋwa di unsibqa tulaŋ prugeb. Onaqa Yesus na Saimon minjej, “Ni ulaaim. Ni qe o tamo unum deqa ni qe eqnum. Bunuqna ni degsim olo tamo oqnqam.”  
\v 11 Onaqa naŋgi naŋgo qobuŋ alile dia atsib naŋgo ai abu naŋgi uratnjrsib naŋgo ñoro ti iŋgi iŋgi kalil ti uratosib Yesus dauryeb.   
\s1 Yesus a tamo yu na aqa jejamu ugeeleŋej qaji di boletej  
\p
\v 12 Naŋgi Yesus dauryosib bati bei naŋgi koba na qure beiq gileb. Dia tamo bei yu na aqa jejamu ugeeleŋej qaji a Yesus unsiqa aqa areq bosiqa siŋga pulutosiqa mandamq di ŋam quosiqa Yesus pailyosiq minjej, “O Tamo Koba, ni e boletbqa are soqnim e boletbe. E qalie, ni e boletbqa kere.”  
\v 13 Degsi minjnaqa Yesus a baŋ waiyosiq tamo di aqa jejamu ojej. Ojsiqa minjej, “E ni boletmqa are unu. Deqa ino jejamu olo boleeme.” Onaqa bati qujai deqa aqa yu uge kalil mosoosiq aqa jejamu boleej.  
\v 14 Onaqa Yesus na minjej, “Ino jejamu boleqo deqa ni tigelosim gile. Ni tamo qudei naŋgi ijo ñam ubtosim minjraim. Ni gilsim ino jejamu atra tamo osoryosim atraiyqajqa iŋgi iŋgi Moses a nami marej qaji di osim Qotei atraiyime. Yimqa tamo uŋgasari naŋgi ni numsib marqab, ‘Bole, ino jejamu boleqo.’”  
\v 15 Onaqa a gilsiqa ariya a Yesus aqa anjam di dauryosai. Yesus na a boletej deqa mare mare laqnaqa aqa anjam tulaŋ kobaosiqa sawa sawa kalil keretej. Deqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus aqa anjam quqwajqa ti a na naŋgo ma boletetnjrqajqa ti are qalsibqa boqnsib aqa areq di korooqneb.  
\v 16 Ariya bati gargekoba Yesus a tamo uŋgasari naŋgi alelnjroqnsiq wadau sawaq giloqnsiqa dia a segi sosiq Qotei pailyoqnej.   
\s1 Yesus a tamo bei jejamu laiyej qaji di boletej  
\p
\v 17-18 Bati bei tamo uŋgasari naŋgi olo koroesonabqa Yesus a Qotei aqa anjam palontoqnsiq minjroqnej. Minjreqnaqa bati di Farisi naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti bosib Yesus aqa areq di awesoqneb. Naŋgi Galili sawa ti Judia sawa ti naŋgo qure qureq dena beleŋeb. Naŋgi Jerusalem dena dego beleŋeb. Tamo Koba Qotei aqa siŋgila Yesus aqaq di soqnej deqa a na tamo uŋgasari naŋgo ma boletetnjrqajqa wauoqnej. Onaqa tamo qudei naŋgi tamo bei jejamu laiyej qaji a saperaq di ŋeiotosib Yesus aqa areq di atqa marsibqa qoboiyosib beb.  
\v 19 Bosib ŋam ateb di tamo tulaŋ gargekoba siraŋmeq di jujuŋeb. Deqa naŋgi Yesus aqa areq gilqa keresaiinjrnaqa tal quraq oqsib goge na waqtosibqa tamo sapera qoji gulaintosib ura uratonab Yesus aqa areq aiyej.  
\v 20 Onaqa Yesus a naŋgo areqalo unej di naŋgo areqalo qujai Yesus na tamo jejamu laiyej qaji di boletqa kere. Deqa a na tamo di minjej, “O ijo was, ino une kalil e na kobotetmonum.”  
\v 21 Onaqa dal anjam qalie tamo naŋgi ti Farisi naŋgi ti tal dia awesoqneb qaji naŋgi Yesus aqa anjam di qusibqa naŋgo areqalo na mareb, “Yesus a Qotei misiliŋyqo. Yai na tamo naŋgo une kobotqa kere? Qotei a segi qujai.”  
\v 22 Naŋgi degsib are qaleqnabqa Yesus a naŋgo areqalo di qalieosiqa minjrej, “Niŋgi kiyaqa degsib are qaleqnub?  
\v 23 Anjam kiye e na tamo jejamu laiyqo qaji di minjit niŋgi qusib e qa poiŋgwas? ‘Ino une kalil e na kobotetmonum,’ anjam de kiyo, ‘Ni tigelosim walwel,’ anjam de kiyo?  
\v 24 E segi Tamo Aŋgro. E mandamq endi siŋgila ti unum deqa e na tamo naŋgo une kobotetnjrqa kere. Niŋgi degsi poiŋgwajqa deqa e na tamo di boletqai.” Yesus a naŋgi degsi minjrsiqa tamo jejamu laiyej qaji di koqyosiqa minjej, “E ni mermqai. Ni tigelosim ino sapera osim ino talq gile.”  
\v 25 Degsi minjnaqa a tamo uŋgasari kalil naŋgo ŋamdamuq di tigelosiqa aqa sapera ŋeiesoqnej qaji di qoboiyosiqa Qotei aqa ñam soqtosiqa walwelosiq aqa talq gilej.  
\v 26 Onaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Qotei aqa maŋwa di unsibqa naŋgi tulaŋ prugugetosib Qotei aqa ñam soqtosib a biŋiyeb. Osib naŋgi ulaosib mareb, “Maŋwa iga endego unonum di kumbra bei. Tamo qudei na maŋwa deqaji yeqnab iga nami unosaioqnem.”   
\s1 Yesus na Livai minjej, “Ni e daurbe”  
\p
\v 27 Yesus a dena walwelosiqa takis o qaji tamo bei aqa ñam Livai a takis o talq di awesonaq gilsiq itej. Itosiqa minjej, “Ni e daurbe.”  
\v 28 Onaqa a na aqa iŋgi iŋgi kalil uratosiqa tigelosiq Yesus dauryej.  
\v 29 Osiqa bati bei Livai a maruro atsiqa takis o qaji tamo tulaŋ gargekoba naŋgi ti Yesus aqa segi aŋgro naŋgi ti tamo laŋa laŋaj naŋgi ti metnjrnaq bosib koba na awoosib iŋgi uyoqneb.  
\v 30 Onaqa Farisi naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti bosib kumbra di unsibqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ŋiriŋtnjrsib minjreb, “Niŋgi kiyaqa takis o qaji tamo ti une tamo ti naŋgi koba na awoosib iŋgi ti ya ti uyeqnub?”  
\v 31 Onaqa Yesus a naŋgo anjam di qusiqa minjrej, “Tamo ma saiqoji naŋgi yu qaŋgra tamo aqaq gilosaieqnub. Tamo ma ti naŋgi segi yu qaŋgra tamo aqaq gileqnub.  
\v 32 Tamo bei a marqas, ‘E tamo bole. E une saiqoji.’ E tamo deqaji naŋgi metnjrit ijoq bqajqa deqa mandamq aiyosai. Tamo a marqas, ‘E une ti.’ E tamo deqaji naŋgi metnjrit ijoq bqajqa deqa mandamq aiyem.”   
\s1 Yesus a qurieŋ qa anjam marej  
\p
\v 33 Onaqa Farisi naŋgi na olo Yesus minjeb, “Jon aqa aŋgro naŋgi bati gaigai iŋgi uratoqnsib qurieŋoqnsib Qotei pailyoqnsib unub. Farisi naŋgo aŋgro naŋgi dego kumbra degyeqnub. Ariya ino aŋgro naŋgi kiyaqa qurieŋosaieqnub? Agi naŋgi bati gaigai iŋgi ti ya ti uyoqnsib unub.”  
\v 34 Onaqa Yesus a naŋgo anjam di qusiqa a kamba yawo anjam bei endegsi minjrej, “Tamo bei a uŋa baŋ ojqa bati qa aqa was naŋgi ti soqnibqa naŋgi qurieŋqab e? Sai.  
\v 35 Bunuqna naŋgo was a naŋgi uratnjrimqa bati deqa naŋgi qurieŋoqnsib sqab.”   
\p
\v 36 Osiqa Yesus a olo yawo anjam bei endegsi minjrej, “Tamo bei a gara jugo bunuj osim dena mutu gentosim gara jugo sari braŋoq di qandimqa keresai. Degsi qandimqas di a na gara jugo bunuj di ugeugeiyqas. Amqa gara sari aqa uno bolesaiqas. Di kiyaqa? Gara sari ti gara bunuj ti kerekereqasai.  
\v 37 Tamo bei a wain bunuj osim ya nobu sariq di qamqa keresai. Ya nobu sari di nami kaŋgraŋosiq siŋgilaej. Deqa a wain bunuj qamimqa wain a didiqosim ya nobu sari paratosimqa wain bileŋosim mandamq aiqas. Ya nobu a dego ugeqas.  
\v 38 A ya nobu bunujq di wain bunuj qamimqa ombla bole sqab.  
\v 39 Tamo bei a wain namij uysimqa a olo wain bunuj uyqasai. Di kiyaqa? A marqas, ‘Namij di bole.’”   
\c 6  
\s1 Yesus a segi yori bati aqa Tamo Koba  
\p
\v 1 Yori bati bei Yesus aqa aŋgro naŋgi ti wau ambleq na giloqnsibqa aqa aŋgro naŋgi bem sum gei eleŋoqnsib baŋ na ñoqoryoqnsib uye uye giloqneb.  
\v 2 Naŋgi degsib gileqnabqa Farisi qudei naŋgi bosib naŋgi unjrsib minjreb, “Niŋgi kiyaqa kumbra degyeqnub? Yori bati qa kumbra degyo di getento koba.”  
\v 3 Onaqa Yesus na kamba Farisi naŋgi minjrej, “Nami Devit aqa wau tamo naŋgi ti mamnjrnaqa kumbra yeb qaji di niŋgi buk miligiq di sisiyosai kiyo?  
\v 4 Devit a atra tal miligiq gilsiqa Qotei atraiyqajqa bem uysiqa aqa wau tamo naŋgi dego anainjrnaq uyeb. Bem di getento. Di atra tamo naŋgo segi uyqajqa bem. Devit a degyej di a dal anjam grotej. Ariya a Qotei aqa ŋamgalaq di une saiqoji. Niŋgi anjam di sisiyosai kiyo?”  
\v 5 Osiqa minjrej, “E Tamo Aŋgro. Deqa e segi na yori bati taqatejunum. E segi yori bati aqa Tamo Koba.”   
\s1 Yori bati qa Yesus a tamo baŋ qandamyej qaji di boletej  
\p
\v 6 Olo yori bati bei Yesus a Juda naŋgo Qotei tal miligiq gilsiqa Qotei aqa anjam plaltosiq minjroqnej. Qotei tal miligiq di tamo bei baŋ wo qandamyej qaji a soqnej.  
\v 7 Onaqa dal anjam qalie tamo naŋgi ti Farisi naŋgi ti Yesus koqyoqneb. Naŋgi are qaleb, “Yesus a yori bati qa tamo di boletqas kiyo? Yimqa minjqom, ‘Ni na yori bati grotonum.’” Deqa naŋgi Yesus koqyoqneb.  
\v 8-9 Onaqa Yesus a naŋgo areqalo di qalieosiqa tamo baŋ qandamyej qaji di minjej, “Ni tigelosim gago ambleq au.” Degsi minjnaqa a tigelosiq naŋgo ambleq bonaqa Yesus na Farisi naŋgi minjrej, “E niŋgi anjam bei nenemŋgwai. Iga yori bati qa kumbra bole yqom kiyo kumbra uge yqom kiyo? Tamo bei a padalqa laqnimqa iga na aqaryaiyonam bole sqas di kere kiyo iga a uratonam padalqas di kere kiyo? Dal anjam a kiyersi marqo?”  
\v 10 Yesus na naŋgi kalil degsi minjrsiq koqnjrsiqa tamo baŋ qandamyej qaji di minjej, “Ni ino baŋ waiy.” Degsi minjnaqa aqa baŋ waiyonaq boleej.  
\v 11 Onaqa Farisi naŋgi Yesus aqa kumbra di unsibqa minjiŋ oqetnjrnaqa naŋgi Yesus kiyeryqajqa deqa qairoqneb.   
\s1 Yesus na aqa aŋgro 12 naŋgi giltnjrej  
\p
\v 12 Bati deqa Yesus a segi Qotei pailyqa marsiq manaq oqej. Manaq oqsiq dia Qotei pailyeqnaqa nebeej.\fig |alt="Jesus praying alone" src="cn01698B.tif" size="span" loc="Luk 6:12" copy="Cook" ref="Luk 6:12" \fig*  
\v 13 Nebeonaqa Yesus na tamo kalil a dauryosib laqneb qaji naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa naŋgo ambleq dena aŋgro 12 giltnjrej. Naŋgi a ombla sosib aqa anjam mare mare laqajqa deqa giltnjrej.  
\v 14 Naŋgo ñam agiende. Bei Saimon. Yesus na aqa ñam bei Pita waiyej. Naŋgi aqa was Andru wo. Bei Jems. Naŋgi aqa was Jon wo. Bei Filip. Bei Bartolomyu.  
\v 15 Ariya Matyu Tomas wo. Bei Alfias aqa ŋiri Jems. Bei Saimon agi Rom naŋgi winjrqajqa maroqnej qaji.  
\v 16 Ariya bei Jems aqa ŋiri Judas. Bei Judas Iskariot agi bunuqna Yesus osiqa jeu tamo naŋgo baŋq di atej qaji.   
\s1 Yesus na tamo uŋgasari gargekoba naŋgi boletnjroqnej  
\p
\v 17-18 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi di joqsiqa koba na manaq dena olo aiyeb. Aisib sawa guŋ dia sonabqa tamo uŋgasari gargekoba a dauryosib laqneb qaji naŋgi bosib aqa anjam quqwajqa ti a naŋgo ma boletetnjrqajqa ti koroeb. Tamo uŋgasari laŋa laŋaj gargekoba dego Judia sawa naŋgo qure qureq dena ti Jerusalem dena ti Tair qure wo Saidon qure wo naŋgo sawa alile jojom dena ti beleŋeb. Bonabqa Yesus a tamo kalil mondor uge uge na ojeleŋo qaji naŋgi boletnjroqnej.  
\v 19 Aqa jejamuq na siŋgila gileqnaqa tamo ma ti kalil naŋgo ma kobooqnej. Deqa naŋgi kalil aqa jejamuq di naŋgo baŋ atqa maroqnsib baŋ waiyoqnsib ojoqneb.   
\s1 Tamo yai naŋgi tulaŋ areboleboleinjrqas?  
\p
\v 20 Onaqa Yesus a bulosiqa aqa aŋgro naŋgi koqnjrsiqa endegsi minjrej,  
\p “Niŋgi bini sougetejunub qaji bunuqna Qotei a nuŋgo Mandor Koba sosim niŋgi taqatŋgwas. Deqa niŋgi tulaŋ areboleboleiŋgwas.   
\p
\v 21 “Niŋgi bini mam unub qaji bunuqna kere na sqab. Deqa niŋgi tulaŋ areboleboleiŋgwas.  
\p “Niŋgi bini akam ti unub qaji bunuqna akam uratosib olo kikiqab. Deqa niŋgi tulaŋ areboleboleiŋgwas.   
\p
\v 22-23 “Niŋgi e Tamo Aŋgro daurbeqnub deqa bunuqna tamo qudei na niŋgi jeutŋgoqnsib misiliŋgoqnsib nuŋgo ñam ugeugeiyoqnqab. Nami naŋgo moma naŋgi na Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgi degsib ugeugeinjroqneb. Naŋgi niŋgi ugeugeiŋgibqa, di uŋgum, niŋgi tulaŋ areboleboleiŋgem. Niŋgi quiy. Nuŋgo awai bole agi laŋ goge di unu. Bunuqna niŋgi oqsib awai di itqab.   
\p
\v 24 “Ariya niŋgi bini ñoro koba ti unub qaji niŋgi ŋam atoqniy. Nuŋgo are boletetŋgwajqa iŋgi iŋgi agi niŋgi mandamq endi ekritonub deqa bunuqna niŋgi gulbe koba oqab.   
\p
\v 25 “Niŋgi bini iŋgi qa kere na unub qaji niŋgi dego ŋam atoqniy. Bunuqna niŋgi mam oqab.  
\p “Niŋgi bini kikieqnub qaji niŋgi dego ŋam atoqniy. Bunuqna niŋgi are ugeiŋgim akam ti sqab.   
\p
\v 26 “Tamo kalil naŋgi na nuŋgo ñam soqtetŋgwab di uge. Deqa niŋgi ŋam atoqniy. Nami naŋgo moma naŋgi na dego gisaŋ anjam maro tamo naŋgo ñam soqtetnjroqneb.   
\s1 Niŋgi nuŋgo jeu tamo naŋgi qa boleoqnsib gereinjroqniy  
\p
\v 27 “Niŋgi ijo anjam endi queqnub qaji e na olo endegsi merŋgwai. Tamo qudei na niŋgi jeutŋgoqnibqa niŋgi kamba olo naŋgi jeutnjraib. Niŋgi naŋgi qa boleoqnsib qalaqalainjroqniy.  
\v 28 Tamo qudei na niŋgi misiliŋgoqnibqa niŋgi kamba olo naŋgi misiliŋnjraib. Niŋgi anjam bole bole minjroqniy. Tamo qudei na niŋgi ugeugeiŋgoqnibqa niŋgi kamba olo naŋgi ugeugeinjraib. Niŋgi naŋgi qa Qotei pailyoqniy.  
\v 29 Tamo bei na ula poŋmimqa belosim waliŋe bei osoryimqa poŋyem. Tamo bei a ino gara jugo yaimimqa ni na saidyaim. Olo ino gara jugo bei dego ye.  
\v 30 Tamo bei na ino iŋgi bei yaimqajqa mermimqa ye. Yosim a na kamba olo ni emqajqa minjaim.  
\v 31 Kumbra bole bole tamo naŋgi na niŋgi eŋgwajqa arearetŋgeqnu qaji di niŋgi na olo naŋgi enjroqniy.   
\p
\v 32 “Tamo uŋgasari niŋgi qa boleeqnub qaji naŋgi qa segi niŋgi kamba boleoqnqab di kumbra bolesai. Dal anjam gotraŋyo qaji tamo naŋgi dego kumbra degyeqnub.  
\v 33 Tamo uŋgasari niŋgi geregereiŋgeqnub qaji naŋgi segi niŋgi na kamba geregereinjroqnqab di kumbra bolesai. Dal anjam gotraŋyo qaji tamo naŋgi dego kumbra degyeqnub.  
\v 34 Niŋgi na tamo qudei naŋgi iŋgi bei enjrqa osibqa naŋgi kamba olo niŋgi eŋgwajqa minjrsib iŋgi enjrqab di kumbra tulaŋ bolesai. Dal anjam gotraŋyo qaji tamo naŋgi dego kumbra degyeqnub.  
\v 35 Deqa niŋgi ijo anjam endi quiy. Tamo qudei na niŋgi jeutŋgoqnibqa niŋgi kamba olo naŋgi jeutnjraib. Niŋgi naŋgi qa boleoqnsib naŋgi qalaqalainjroqniy. Osib iŋgi bole bole enjroqnsib naŋgi na kamba olo niŋgi eŋgwajqa minjroqnaib. Niŋgi kumbra degyqab di niŋgi Qotei Goge Koba aqa aŋgro bole sosib awai tulaŋ boledamu oqab. Niŋgi qalie, tamo uŋgasari kumbra uge uge yoqnsib Qotei biŋiyqa urateqnub qaji naŋgi di Qotei na kamba kumbra uge uge enjrosaieqnu. A na naŋgi olo kumbra bole bole enjreqnu. Deqa niŋgi dego Qotei aqa kumbra di dauryosib tamo bole ti tamo uge ti naŋgi turtnjroqnsib kumbra bole bole enjroqniy. Niŋgi kumbra degyqab di niŋgi Qotei aqa aŋgro bole sqab.  
\v 36 Nuŋgo Abu a tamo naŋgi qa duleqnu deqa niŋgi dego Qotei aqa kumbra di dauryosib tamo naŋgi qa duloqniy.   
\s1 Niŋgi na tamo qudei naŋgi peginjraib  
\p
\v 37 “Niŋgi na tamo qudei naŋgi peginjraib. Niŋgi peginjrqasai di Qotei a kamba dego niŋgi pegiŋgwasai. Niŋgi na tamo qudei naŋgo jejamuq di une qametnjraib. Yimqa Qotei a kamba dego nuŋgo jejamuq di une qametŋgwasai. Niŋgi na tamo naŋgo une kalil taqal atetnjroqniy. Yimqa Qotei a dego nuŋgo une kalil taqal atetŋgoqnqas.  
\v 38 Niŋgi na tamo naŋgi lueinjroqnsib iŋgi iŋgi enjroqniy. Yimqa Qotei a kamba dego niŋgi lueiŋgoqnsim iŋgi iŋgi eŋgoqnqas. Osim iŋgi iŋgi tulaŋ koba eŋgoqnsim nuŋgo mogomq di bilentoqnimqa ojqa keresaiiŋgoqnimqa bileŋoqnsib dobulq aiyoqnqab. Niŋgi tamo naŋgi kumbra enjroqnqab kere dego Qotei a kamba niŋgi kumbra eŋgoqnqas.” Yesus na aqa aŋgro naŋgi anjam degsi minjrej.   
\p
\v 39 Osiqa Yesus a olo yawo anjam bei endegsi minjrej, “Tamo bei ŋam qandimo unu qaji a na tamo bei dego ŋam qandimo unu qaji di gam osoryqa keresai. A na aqa baŋ ojsim ombla walwelqab di ombla maŋgalsib subq aiqab.  
\v 40 Skul aŋgro na aqa qalie tamo a buŋyqa keresai. A kobaqujaosimqa di aqa qalie tamo ombla kerekereqab.   
\p
\v 41 “Kiyaqa ni ino was aqa ŋamdamuq di ŋam ñeŋgi kiñala unu di unsimqa ino segi ŋamdamuq di ŋampaŋ kobaquja unu di ni unosai?  
\v 42 Kiyaqa ino segi ŋamdamuq di ŋampaŋ kobaquja soqnimqa ni na tentosim ino was minjqam, ‘Was, e ino ŋamdamuq di ŋam ñeŋgi kiñala unonum di osiy taqal waiyetmqai’? Kiyaqa ni degsi minjqam? Kiyaqa ŋampaŋ kobaquja ino segi ŋamdamuq di unu qaji di ni unosai? Ni gisaŋ tamo. Ni mati ŋampaŋ kobaquja ino segi ŋamdamuq di unu qaji di taqal waiyosim ŋamdamu suwaŋmimqa ariya degam ŋam ñeŋgi kiñala ino was aqa ŋamdamuq di unu qaji di geregere unsim taqal waiyete.”   
\s1 Ŋam uge naŋgi gei uge ateqnub  
\p
\v 43 Osiqa Yesus a olo marej, “Ŋam bole naŋgi gei bole ateqnub. Naŋgi gei uge atosaieqnub. Ŋam uge naŋgi gei uge ateqnub. Naŋgi gei bole atosaieqnub.  
\v 44 Deqa tamo naŋgi ŋam aqa gei unsibqa dena naŋgi poinjrqas, ‘Ŋam di bole. Ŋam di uge.’ Niŋgi maŋ luwit mariŋq dena qura gei osib uyosaieqnub. Sil luwit mariŋq dena wain gei osib uyosaieqnub.  
\v 45 Dego kere tamo bole naŋgo are miligiq di areqalo bole na maqejunu. Deqa naŋgi kumbra bole yeqnub. Ariya tamo uge naŋgo are miligiq di areqalo uge na maqejunu. Deqa naŋgi kumbra uge yeqnub. Tamo naŋgo areqalo kalil naŋgo are miligiq na oqoqnsiq medabuq na branteqnu.”   
\s1 Yesus a tal gereiyo kumbra qa yawo anjam marej  
\p
\v 46 Osiqa Yesus a olo marej, “Kiyaqa niŋgi ‘O Tamo Koba, O Tamo Koba’ e degsib metboqnsib olo ijo anjam dauryosaieqnub?  
\v 47-48 Niŋgi quiy. Tamo uŋgasari naŋgi ijoq bosib ijo anjam qusib dauryqab di naŋgi tal gereiyo tamo bul sqab. Tal gereiyo tamo di a tal utru atqa osiqa tal ai sub bogeleŋosiq guma koba aiyeleŋosiq meniŋ iteleŋej. Bunuqna awa koba bosimqa ya meli dosim tal di qamsim putqasai. Siŋgila na tigelesqas. Di kiyaqa? A meniŋ quraq di tal atej deqa.  
\v 49 Ariya tamo uŋgasari naŋgi ijo anjam qusib olo dauryqa uratqab di naŋgi tamo bei laŋa sub gogeq di aqa tal atej qaji a bul sqas. Tal atnaq sonaqa awa koba bosiqa ya meli dosiqa tal di qamsiq reŋgiŋtosiq putonaq aisiq tulaŋ niñaqej.”   
\c 7  
\s1 Yesus na qaja tamo gate bei aqa kaŋgal tamo boletej  
\p
\v 1 Yesus a anjam kalil degsi marnaqa tamo uŋgasari naŋgi qunabqa a naŋgi uratnjrsiqa Kaperneam qureq aiyej.  
\v 2 Dia qaja tamo gate bei soqnej. A Rom tamo. Aqa kaŋgal tamo a tulaŋ qalaqalaiyoqnej qaji di makobaiyosiqa moiqa laqnej.  
\v 3 Deqa tamo qudei na qaja tamo gate di minjeb, “Yesus a bqo Kaperneam endi unu.” Degsi minjnab quej. Qusiqa Juda gate qudei naŋgi Yesus minjib bosim aqa kaŋgal tamo boletqajqa deqa qariŋnjrnaq gileb.  
\v 4 Gilsib Yesus itosib siŋgila na pailyosib minjeb, “O Tamo Koba, ni iga uratgaim. Qaja tamo gate di a tamo bolequja.  
\v 5 A Juda kalil naŋgi qa tulaŋ boleoqnsiqa gaigai geregereinjreqnu. Agi a na gago Qotei tal gereiyej.”   
\p
\v 6 Naŋgi degsib Yesus minjnab qusiqa tigelosiq naŋgi daurnjrsiq koba na aiyeb. Aisib tal jojomyqa laqnabqa qaja tamo gate dena aqa was qudei naŋgi olo qariŋnjrnaq gilsib gamq di Yesus turosib minjeb, “O Tamo Koba, gago was a marqo, ‘Uŋgum, ni laŋa waukobaaim. E tamo bolesai deqa ni ijo talq baim.  
\v 7 E dego ino areq bqa keresai. Deqa ni anjam segi marimqa ijo kaŋgal tamo a boleqas.  
\v 8 E dego tamo kokba qudei naŋgo sorgomq di unum. Ijo qaja tamo naŋgi ijo sorgomq di unub. E bei minjqai, “Ni gile.” Yimqa a gilqas. Bei minjqai, “Ni au.” Yimqa a bqas. Ijo kaŋgal tamo bei minjqai, “Wau di ye.” Degsi minjitqa a ijo anjam dauryqas.’”   
\p
\v 9 Onaqa Yesus a anjam di qusiqa tulaŋ prugugetej. Osiqa bulosiq tamo uŋgasari gargekoba a dauryoqneb qaji naŋgi minjrej, “E niŋgi endegsi merŋgwai. Qaja tamo gate di a e qa aqa areqalo tulaŋ siŋgilatqo. Israel tamo nami e qa degsi aqa areqalo siŋgilato qaji bei unosai.”  
\v 10 Onaqa qaja tamo gate aqa was naŋgi a na qariŋnjrej qaji naŋgi olo puluosib aqa talq gilsib kaŋgal tamo di a boleosiq sonaq uneb.   
\s1 Yesus a uŋa qobul bei aqa ŋiri moiyej qaji di olo tigeltej  
\p
\v 11 Olo bati bei Yesus a qure beiq aiyej. Qure di aqa ñam Nain. Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi Yesus aqa aŋgro ti koba na aiyeb.  
\v 12 Yesus a qure polomq di branteqnaqa tamo bei nami moiyej qaji a subq atqajqa qoboiyosib giloqneb. Tamo di aqa ai qobulej. Aqa aŋgro qujai bole qujai agi a segi. Aŋgro di qoboiyosib gileqnabqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba qure dia soqneb qaji naŋgi uŋa di koba na walwelosib giloqneb.  
\v 13 Onaqa Tamo Koba a uŋa di unsiqa a qa tulaŋ dulosiqa minjej, “Ni akamaim.”  
\v 14 Degsi minjsiq walwelosiqa baŋ waiyosiq kulum aŋgro jigeb qaji di ojnaqa tamo naŋgi a qoboiyosib giloqneb qaji tigeleb. Onaqa Yesus na aŋgro moiyej qaji di minjej, “O aŋgro, e ni mermqai, ni tigel.”  
\v 15 Degsi minjnaqa a tigelosiq awoosiq anjam maroqnej. Onaqa Yesus na a baŋ ojsiqa osi gilsiqa aqa ai yej.  
\v 16 Onaqa tamo uŋgasari kalil qure dia soqneb qaji naŋgi Qotei aqa maŋwa di unsibqa naŋgi tulaŋ prugugetosib Qotei aqa ñam soqtosib maroqneb, “Bole, bini Qotei aqa medabu o qaji tamo kobaquja a gago ambleq endi brantqo. Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi aqaryainjrqajqa deqa tamo di qariŋyqo bqo.”  
\v 17 Yesus a maŋwa di yonaqa tamo uŋgasari naŋgi unsib deqa mare mare laqnab Judia sawaq di, sawa bei beiq di naŋgi quekriteb.   
\s1 Jon yansnjro qaji aqa aŋgro aiyel naŋgi anjam bei Yesus nenemyeb  
\p
\v 18 Jon aqa aŋgro naŋgi maŋwa kalil Yesus a yoqnej qaji deqa Jon saiyeb.  
\v 19 Saiyonab Jon na aqa aŋgro aiyel naŋgi metnjrnaq aqa areq bonabqa minjrej, “Niŋgi Tamo Koba aqa areq gilsib endegsib nenemyiy, ‘Kristus agi Qotei na nami qariŋyim bqajqa marej qaji di ni kiyo? Ni saiamqa iga tamo bei qa tariŋqom kiyo?’”  
\v 20 Jon na naŋgi aiyel degsi minjrsiq qariŋnjrnaqa Yesus aqa areq gilsib minjeb, “Jon yansnjro qaji a na iga qariŋgwoqa inoq bonum. A ni endegsi nenemmqo, ‘Kristus agi Qotei na nami qariŋyim bqajqa marej qaji di ni kiyo? Ni saiamqa iga tamo bei qa tariŋqom kiyo?’”   
\p
\v 21 Bati deqa Yesus na tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba ma utru segi segi naŋgi ti tamo naŋgo jejamu mondor uge uge na ojeleŋo qaji naŋgi ti boletnjroqnej. Tamo ŋam qandimo gargekoba dego boletnjreqnaqa ŋam poinjroqnej.  
\v 22 Deqa Yesus a tamo aiyel Jon na qariŋnjrej qaji naŋgi di minjrej, “Niŋgi aisib kumbra niŋgi uneqnub qaji deqa ti anjam niŋgi queqnub qaji deqa ti Jon saiyosib minjiy. Endegsib minjiy, ‘Tamo ŋam qandimnjro qaji naŋgi olo ŋam poinjreqnaqa sawa uneqnub. Tamo jejamu lainjro qaji naŋgi olo walweleqnub. Tamo naŋgo jejamu yu na ugeeleŋo qaji naŋgo yu kalil koboeqnu. Tamo dabkala geteŋnjro qaji naŋgo dabkala olo waqeqnu. Tamo moreŋo qaji naŋgi olo tigeleqnub. Tamo sougetejunub qaji naŋgi Qotei aqa anjam bole queqnub.  
\v 23 Tamo naŋgi e qa naŋgo areqalo siŋgilatoqnsib olo ijo ñam ulontosaieqnub qaji naŋgi tulaŋ areboleboleinjreqnu.’”   
\p
\v 24 Onaqa Jon aqa aŋgro aiyel naŋgi Yesus aqa anjam di qusibqa naŋgi olo puluosib Jon minjqajqa aiyeb. Aiyeqnabqa Yesus na tamo uŋgasari gargekoba a ombla soqneb qaji naŋgi Jon qa endegsi minjrej, “Niŋgi tamo kiyero unqajqa wadau sawaq gileb? Niŋgi tamo silai aqa baŋga bul jagwa na pileteqnaqa di unqajqa gileb kiyo? Sai. Jon a tamo deqaji sai.  
\v 25 Deqa niŋgi tamo kiyero unqajqa wadau sawaq gileb? Niŋgi tamo gara bole walaosi laqnu qaji di unqajqa gileb kiyo? Di dego sai. Tamo gara bole walaoqnsib ñoro koba ti unub qaji naŋgi mandor kokba naŋgo talq di unub.  
\v 26 Deqa niŋgi tamo kiyero unqajqa wadau sawaq gileb? Niŋgi Qotei aqa medabu o qaji tamo bei unqajqa gileb kiyo? Od. Agide. Niŋgi deqa unqa gileb. Deqa e niŋgi endegsi merŋgwai. Jon a Qotei aqa medabu o qaji tamo kobaquja. A na Qotei aqa medabu o qaji tamo kalil naŋgi tulaŋ buŋnjrejunu.  
\v 27 Agi nami e mandamq aiyosaisonamqa Qotei a Jon qa endegsi merbej, ‘Ni que. E na ijo anjam maro tamo qariŋyitqa a ni qa namoosim ino gam gereiyetmqas.’ Tamo di agi Jon. Anjam di Qotei aqa neŋgreŋq di unu.  
\v 28 Deqa e bole merŋgwai. Jon yansnjro qaji a na tamo kalil mandamq endi unub qaji naŋgi tulaŋ buŋnjrejunu. Ariya tamo qudei ñam saiqoji unub qaji naŋgi Qotei na taqatnjroqnsiqa naŋgo Mandor Koba unu deqa naŋgi olo Jon tulaŋ buŋyejunub.”   
\p
\v 29 Onaqa tamo uŋgasari naŋgi ti takis o qaji tamo naŋgi ti anjam di qusib mareb, “Bole. Qotei aqa kumbra kalil di bole tiŋtiŋ.” Naŋgi degsib mareb. Di kiyaqa? Naŋgi nami are bulyonab Jon na yansnjrej deqa.  
\v 30 Ariya Farisi naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Jon na yansnjrqa urateb deqa naŋgi gam bole Qotei na osornjrej qaji di qoreiyeb.   
\p
\v 31 Onaqa Yesus a olo marej, “Tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgo kumbra qa e yawo anjam kiyersiy marqai?  
\v 32 E naŋgo kumbra qa endegsi marqai. Naŋgi aŋgro du du bul qure ambleq di alaŋoqnsib aŋgro qudei na qudei minjreqnub, ‘Iga yumba anjamonumqa niŋgi lou tuosai. Iga are uge qa louonumqa niŋgi akamosai.’”  
\v 33 Osiqa Yesus a olo marej, “Jon yansnjro qaji a bosiqa iŋgi ti wain ti uratosiq sonaqa niŋgi a qa mareqnub, ‘A mondor uge ti unu.’  
\v 34 Ariya e Tamo Aŋgro bosimqa iŋgi ti wain ti uyeqnamqa niŋgi e nuboqnsib mareqnub, ‘Niŋgi uniy. Yesus a qunjaŋ ani. A wain uyo ani. A takis o qaji tamo ti une tamo ti naŋgi koba na walweleqnub.’”  
\v 35 Osiqa Yesus a olo marej, “Qotei aqa tamo uŋgasari naŋgi bole qalieeqnub, aqa powo tulaŋ kobaquja.”   
\s1 Uŋa bei a goreŋ quleq ti osiq Yesus aqa siŋga liyoqnej  
\p
\v 36 Bati bei Farisi tamo bei aqa ñam Saimon a Yesus minjej, “Ni ijo talq bamqa aqo ombla iŋgi uyqom.” Onaqa Yesus a Saimon odyosiqa aqa talq gilsiqa Saimon ombla awoosib iŋgi uyoqneb.  
\v 37-38 Onaqa sambala uŋa bei qure dia soqnej qaji a anjam endegsi quej, “Yesus a Saimon aqa talq di sosiqa iŋgi uyeqnu.” A anjam degsi qusiqa goreŋ jaliŋa quleq ti osiqa Saimon aqa tal miligiq gilsiq Yesus aqa qoreq na bosiqa aqa siŋga jojomq di tigelosiq akamej. Akamonaqa aqa ŋam ya Yesus aqa siŋgaq ainaqa siŋga tombol na awoosiq aqa ŋam ya siŋgaq aiyej qaji di aqa segi gate baŋga na piyoqnsiqa Yesus aqa siŋga kundoqyoqnsiqa goreŋ quleq ti dena Yesus aqa siŋga liyoqnej.   
\p
\v 39 Uŋa a kumbra di yonaqa Saimon a unsiqa are qalej, “Yesus a Qotei aqa medabu o tamo unu qamu uŋa endi bosiq aqa jejamu ojqo qaji di sambala uŋa a degsi poiyqo qamu.”   
\p
\v 40 Onaqa Yesus a Saimon aqa areqalo di qalieosiqa minjej, “Saimon, e ni anjam bei mermqai.” Onaqa Saimon na minjej, “O Qalie Tamo, ni mare.”  
\v 41 Onaqa Yesus na yawo anjam endegsi Saimon minjej, “Tamo aiyel na tamo bei silali yaiyeb. Bei na 100 kina yaiyej. Bei na 10 kina yaiyej. Yaiyonabqa minjrej, ‘Bunuqna niŋgi na kamba silali di olo e ebqab.’  
\v 42 Ariya bunuqna naŋgi aiyel na kamba silali di a olo yqa keresai deqa a na naŋgi aiyel minjrej, ‘Uŋgum, niŋgi na silali di olo ebaib. Uratiy.’ Degsi minjrej. Deqa Saimon, ni merbe, tamo yai a tamo deqa tulaŋ are boledamuiyqas? Tamo 100 kina yaiyej qaji a kiyo tamo 10 kina yaiyej qaji a kiyo?”   
\p
\v 43 Onaqa Saimon na minjej, “E are qalonum, tamo 100 kina ej qaji a tamo deqa tulaŋ are boledamuiyqas.” Onaqa Yesus na Saimon minjej, “Ni kere maronum.”   
\p
\v 44 Osiq bulosiqa sambala uŋa di areiyosiq Saimon minjej, “Ni uŋa endi unime. E ino tal miligiq gilonumqa ni ijo siŋga yansetbosai. Ariya uŋa endi a bosiqa aqa ŋam ya na ijo siŋga yansetbosiqa aqa gate baŋga na ijo siŋga piyqo.  
\v 45 E ino tal miligiq gilonumqa ni e kundoqbosai. Ariya uŋa endi a bosiqa ijo siŋga kundoqyoqnaj agi kundoqyoqnsiq unu.  
\v 46 Ni na ijo gate goreŋ na liyosai. Ariya uŋa endi a goreŋ boledamu quleq ti osi bosiqa dena ijo siŋga liyqo.  
\v 47 Deqa Saimon, e ni mermqai. Sambala uŋa endi aqa une tulaŋ gargekoba. E na aqa une kalil kobotetonum deqa a e qa are tulaŋ boledamuiyqo. Ariya e na tamo bei aqa une quja quja segi kobotetqai di a e qa are bolekiñalayqas.”  
\v 48 Osiqa uŋa di minjej, “Ino une kalil e na kobotetmonum.”  
\v 49 Onaqa tamo naŋgi Yesus koba na awoosib iŋgi uyoqneb qaji naŋgi aqa anjam di qusibqa segi segi maroqneb, “Yesus a tamo kiyero deqa a na tamo naŋgo une kobotetnjreqnu?”  
\v 50 Onaqa Yesus na uŋa di minjej, “Ni ino areqalo e qa siŋgilatonum deqa Qotei na ni oqo. Deqa ni are lawo na gilime.”   
\c 8  
\s1 Uŋgasari qudei naŋgi Yesus dauryosib koba na walweloqneb  
\p
\v 1 Bati bei Yesus a walwelosiqa qure kokba ti qure kiñilala ti dia brantoqnsiqa Qotei a tamo uŋgasari naŋgo Mandor Koba sosim naŋgi taqatnjrqas anjam bole di minjre minjre laqnej. Tamo 12 Yesus na giltnjrej qaji naŋgi a ti walweloqneb.  
\v 2 Uŋgasari qudei nami naŋgo jejamuq dena Yesus na mondor uge uge winjrej qaji naŋgi ti uŋa qudei nami mainjrnaqa Yesus na boletnjrej qaji naŋgi ti Yesus dauryosib koba na walweloqneb. Uŋa bei aqa ñam Maria. A Makdala qure qaji. Nami mondor uge 7 naŋgi aqa jejamuq di sonabqa Yesus na winjretej.  
\v 3 Uŋa bei aqa ñam Joana. A Kusa aqa ŋauŋ. Kusa a Mandor Herot aqa tal taqatoqnej qaji. Uŋa bei aqa ñam Susana. Uŋgasari gargekoba naŋgi dego Yesus dauryoqneb. Naŋgi naŋgo segi silali na Yesus aqa aŋgro naŋgi ti iŋgi awaiyetnjroqneb.   
\s1 Yesus a saga yago qa yawo anjam marej  
\p
\v 4 Bati deqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi qure qure kalilq dena bosib Yesus aqa areq di koroonabqa a tigelosiqa yawo anjam endegsi minjrej,  
\v 5 “Tamo bei a saga yago osiq aqa iŋgi wauq di breiyej. Breiyonaqa saga yago qudei gam qalaq aiyeleŋeb. Ainabqa tamo qudei naŋgi walwelosib saga yago di soseleŋonabqa qebari naŋgi bosib uyekriteb.  
\v 6 Saga yago qudei mandam lanjaq di aiyeleŋeb. Mandam di guma meniŋ ti. Gogeq di mandam kiñala. Deqa saga yago aiyeleŋosib urur oqoqujateb. Onaqa mandam olo kaŋgraŋonaq saga yago laosib moreŋeb.  
\v 7 Saga yago qudei sil luwit ambleq di aiyeleŋeb. Dena oqeb qaji sil luwit na dego dauryosiq oqsiq kabutnjrnaq geitosai.  
\v 8 Saga yago qudei mol mandam boledamuq di aiyeb. Di aisib oqoboledamuyosib gei tulaŋ gargekoba ateb. 100 dego.” Yesus na tamo uŋgasari naŋgi yawo anjam degsi minjrsiq koboonaqa a tulaŋ leleŋosiq marej, “Tamo a dabkala ti sqas di a ijo anjam endi geregere quem.”   
\s1 Yesus a kiyaqa tamo uŋgasari naŋgi yawo anjam minjroqnej?  
\p
\v 9 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa yawo anjam di qusibqa naŋgi anjam aqa utru geregere qalieqajqa deqa Yesus nenemyeb.  
\v 10 Nenemyonabqa a na kamba endegsi minjrej, “Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas. Anjam di aqa utru uliejunu. Di Qotei na babtimqa ijo aŋgro niŋgi segi utru qalieqab. Ariya tamo uŋgasari laŋaj naŋgi yawo anjam segi minjroqnqai. Deqa naŋgi ŋam atoqnqab di naŋgi ijo anjam aqa damu unqasai. Naŋgi dab atoqnqab di naŋgi ijo anjam aqa utru poinjrqasai.”   
\s1 Saga yago qa yawo anjam aqa utru Yesus na babtej  
\p
\v 11 Osiqa Yesus a olo marej, “Saga yago qa yawo anjam maronum di aqa utru e na babtitqa niŋgi quiy. Saga yago di Qotei aqa anjam.  
\v 12 Saga yago qudei gam qalaq aiyeb qaji di aqa utru endegsi unu. Tamo qudei naŋgi Qotei aqa anjam qusib naŋgo are miligiq di atib soqnimqa Satan a bosim anjam di olo yainjrqas. Yim naŋgi Qotei aqa anjam naŋgo areqaloq di siŋgilatqa keresai. Deqa Qotei a naŋgi eleŋqasai.  
\v 13 Saga yago qudei mandam lanjaq di aiyeb qaji di aqa utru endegsi unu. Tamo qudei naŋgi Qotei aqa anjam qusib tulaŋ areboleboleinjrimqa anjam di oqujatosib naŋgo areq atqab. Ariya anjam di naŋgo are miligiq tulaŋ guma aiyosai. Deqa sokiñala gulbe bei bei naŋgoq bamqa naŋgo areqalo Yesus qa siŋgilateqnub qaji di naŋgi olo ulontqab.  
\v 14 Saga yago qudei sil luwit ambleq di aiyeb qaji di aqa utru endegsi unu. Tamo qudei naŋgi Qotei aqa anjam quqwab. Ariya bunuqna naŋgo segi jejamu qa ulaqajqa ti ñoro koba oqajqa ti mandam qa iŋgi iŋgi qa areboleboleinjrqajqa ti kumbra dena anjam bole naŋgo are miligiq di unu qaji di tentim loumqas. Saga yago uge naŋgi gei bole atosaieqnub dego kere.  
\v 15 Saga yago qudei mol mandam boledamuq di aiyeb qaji di aqa utru endegsi unu. Tamo qudei naŋgi Qotei aqa anjam qusib ojsib dauryoqnqab. Naŋgo are miligi bolequja deqa naŋgi siŋgila na tigelesosib gulbe qoboiyoqnqab. Saga yago bole naŋgi gei bole ateleŋeqnub dego kere.”   
\s1 Tamo bei a lam qatrentosim kulum miligiq jugwasai  
\p
\v 16 Osiqa Yesus a olo marej, “Tamo bei a lam qatrentosim web na kabutqasai. A bijal surumq di atqasai. Boleq di gaintim warum suwaŋamqa tamo uŋgasari naŋgi tal miligiq gilsib warum geregere unqab.  
\v 17 Dego kere kumbra kalil uliejunu qaji di olo boleq dqas. Iŋgi iŋgi kalil kabuejunu qaji di dego olo boleq dimqa tamo uŋgasari naŋgi unsib utru qalieqab.   
\p
\v 18 “Deqa niŋgi ijo anjam geregere qusib poiŋgem. Tamo a powo ti sqas di Qotei na powo olo yimqa a powo koba oqas. Ariya tamo a powo ti sqasai di powo kiñala aqaq di unu qaji di Qotei na olo yaiyimqa a laŋa sqas. Tamo di a marqas, ‘E powo ti.’ Di sai. A powo saiqoji.”   
\s1 Tamo yai naŋgi Yesus aqa was bole? Tamo yai naŋgi Yesus aqa ai bole?  
\p
\v 19 Onaqa Yesus aqa was naŋgi aqa ai koba na Yesus aqaq bosib talq di iteb. Itosib tamo uŋgasari gargekoba siraŋmeq di jujuŋeb deqa naŋgi aqa areq gilqa keresaiinjrej.  
\v 20 Deqa tamo qudei na Yesus minjeb, “Ino was naŋgi ino ai ombla na ni numqa bonub agi oqeq di tigelejunub.”  
\v 21 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Tamo uŋgasari Qotei aqa anjam qusib dauryeqnub qaji naŋgi ijo ai bole. Naŋgi ijo was bole dego.”   
\s1 Yesus a jagwa ti ya korkor ti anjam minjrnaq laeb  
\p
\v 22-23 Bati bei Yesus aqa aŋgro naŋgi ti qobuŋ bei gogetosibqa Yesus na minjrej, “Iga ya agu taqal beiq gilqom.” Degsi minjrsiqa naŋgi koba na qobuŋ na gileqnabqa Yesus a urŋamyonaqa qobuŋ miligiq di ŋeisiq qambumtej. Onaqa jagwa koba tigelosiq ya korkortosiqa qobuŋ qaloqnsiqa mormaŋ miligiq aiyeqnaqa ya maqonaqa qobuŋ tugwa laqnej.  
\v 24 Deqa Yesus aqa aŋgro naŋgi tulaŋ ulaugetosib aqa areq bosib dudumyosib minjeb, “O Tamo Koba, iga padalqa laqnum.” Degsi minjnabqa Yesus a naŋgo anjam di qusiqa qutuosiqa tigelej. Tigelosiqa jagwa ti ya ti siŋgila na minjrej, “Niŋgi laoiy.” Onaqa jagwa ti ya ti laosib tulaŋ maninej.  
\v 25 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi minjrej, “Niŋgi kiyaqa e qa nuŋgo areqalo siŋgilatosai?” Degsi minjrnaqa naŋgi tulaŋ ulaugetosib segi segi maroqneb, “Yesus a tamo kiyero deqa jagwa ti ya ti minjrqoqa aqa anjam qusib laonub?”   
\s1 Yesus a tamo bei aqa jejamuq na mondor uge gargekoba winjretej  
\p
\v 26 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi ti Galili sawa uratosib ya agu ambleq na potosib qobuŋ na gilsib Gerasa sawaq di tiryeb.  
\v 27 Tiryosib Yesus a mandamq ainaqa qure deqaji tamo bei a bosiqa Yesus itej. Tamo di a mondor uge uge na ojeleŋo qaji. A bati gaigai yosi laqnej. A nami koba degsi soqnej. A talq di ŋeiosaioqnej. A gaigai tamo sub ato sawaq di ŋeioqnej.  
\v 28 Deqa a Yesus unsiqa tulaŋ leleŋosiqa bosiq Yesus aqa areq di siŋga pulutosiqa minjej, “O Yesus, Qotei Goge Koba aqa Ŋiri, ni e kiyerbqa bonum? E ni endegsi mermqai, ni e jaqatiŋ ebaim.”   
\p
\v 29 Mondor uge dena Yesus degsi minjej. Di kiyaqa? Yesus na siŋgila na minjoqnej, “Ni tamo di uratosim ulaŋ.” Mondor uge dena bati gargekoba tamo di aqa jejamu ugeugeiyeteqnaqa tamo qudei na ojoqnsib sil kokba na aqa siŋga ti baŋ ti tontoqnsib geregere taqatoqneb. Yeqnaqa mondor uge dena sil kokba kukoqyeleŋoqnsiqa tamo di oqnsiqa wadau sawaq osi giloqnej.   
\p
\v 30 Deqa Yesus na mondor uge di nenemyej, “Ino ñam yai?” Onaqa minjej, “Ijo ñam Qoto Tamo Gargekoba.” A na Yesus degsi minjej. Di kiyaqa? Mondor uge tulaŋ gargekoba tamo di aqa jejamuq di soqneb deqa.  
\v 31 Onaqa mondor uge naŋgi siŋgila na pailosib Yesus minjeb, “Ni iga sub guma kobaq di waigaim.”   
\p
\v 32-33 Bati deqa bel tulaŋ gargekoba naŋgi mana goge dia suwaroqneb. Deqa mondor uge naŋgi na Yesus minjeb, “Ni iga qariŋgimqa iga bel naŋgo jejamuq gileleŋqom.” Onaqa Yesus a mondor uge naŋgi odnjrnaqa naŋgi na tamo di uratosibqa segi segi bel naŋgo jejamuq gileleŋeb. Gilnabqa bel kalil naŋgi gurgurosib botau dena prugeleŋosib yaq aisib ya uysib moreŋeb.\fig |alt="Pigs rushing down cliff" src="SIL-175.TIF" size="span" loc="Luk 18:33" copy="SIL" ref="Luk 8:32-33" \fig*   
\p
\v 34 Onaqa bel taqatoqneb qaji tamo naŋgi kumbra di unsibqa jaraiyosib qure miligiq aisib tamo uŋgasari kalil naŋgi sainjroqnsib laqneb. Gamq di dego sainjroqnsib laqneb.  
\v 35 Onaqa tamo uŋgasari naŋgi kumbra di unqajqa beb. Bosib Yesus aqa areq di koroosib ŋam ateb di tamo nami mondor uge ti sosiq yosi laqnej qaji aqa areqalo boleosiq gara tigsiq Yesus aqa siŋga jojomq di awesonaq uneb. Unsib ulaugeteb.  
\v 36 Onaqa tamo naŋgi Yesus aqa maŋwa di uneb qaji naŋgi na tamo uŋgasari naŋgi sainjreb. Yesus na mondor uge winjrnaq tamo a boleej deqa sainjreb.  
\v 37 Yesus a maŋwa di babtej deqa tamo uŋgasari kalil Gerasa sawaq di soqneb qaji naŋgi tulaŋ ulaugetosib minjeb, “Ni iga uratgosim ulaŋ.” Onaqa Yesus a qobuŋ gogetosiqa naŋgi uratnjrsiq aiyej.  
\v 38 Aiqa laqnaqa tamo Yesus na mondor uge winjretej qaji a siŋgila na pailosiq minjej, “E ni daurmqai.” Onaqa Yesus na saidyosiq minjej,  
\v 39 “Ni olo ino segi qureq gilsim Qotei na kumbra tulaŋ boledamu emqo deqa naŋgi sainjre.” Onaqa a puluosiq aqa qureq gilsiq Yesus na kumbra tulaŋ boledamu yej deqa tamo uŋgasari kalil naŋgi sainjroqnsiq laqnej.   
\s1 Uŋa bei a Yesus aqa gara ojnaq boletosiq olo aŋgro moiyej qaji a tigeltej  
\p
\v 40 Onaqa Yesus a olo qobuŋ gogetosiqa Galili sawaq gilej. Gilsiq qobuŋ tiryonaq mandamq aisiq ŋam atej di tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi nami bosib a qa tariŋesonab unjrej. Deqa naŋgi a unsibqa tulaŋ areboleboleinjrej.  
\v 41 Onaqa Qotei tal taqato tamo bei aqa ñam Jairus a bosiq Yesus aqa areq di siŋga pulutosiqa pailyosiq minjej, “Ni ijo talq au.”  
\v 42 Degsi minjej. Di kiyaqa? Aqa aŋgro sebiŋ qujai bole qujai moiqa laqnej deqa. Aŋgro aqa wausau 12.  
\p Onaqa Yesus na Jairus odyosiqa tigelosiq a dauryosiq gileqnaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi dego naŋgi aiyel daurnjrsib jujuŋosib giloqneb.  
\v 43 Gileqnabqa naŋgo ambleq di uŋa bei ma ti soqnej qaji a naŋgi daurnjrsiq giloqnej. Uŋa di nami bai na unej leŋ aiyoqnsiq degsi soqnej wausau 12 uratej. Tamo gargekoba naŋgi nami a boletqa yeqnab naŋgi keresaiinjroqnej.  
\v 44 Deqa a Yesus aqa qoreq na dadauryosiqa baŋ waiyosiq Yesus aqa gara mutu ojej. Ojnaqa aqa leŋ aiyoqnej qaji di koboej.  
\v 45 Onaqa Yesus a marej, “Yai na ijo gara ojqo?” Onaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi saidonabqa Pita na Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni unime. Tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi ni daurmosib jujuŋmejunub.”  
\v 46 Onaqa Yesus a kamba marej, “E qalieonum, bei na ijo gara ojqoqa siŋgila qudei ijo jejamu uratosiq aqaq gilqo.”  
\v 47 Onaqa uŋa di a are qalej, “E Yesus aqa gara ojonum ijo ma koboqo di ulitqa keresai.” A degsi are qalsiqa are toŋtoŋyonaqa jiŋga na bosiq Yesus aqa areq di siŋga pulutosiq tamo uŋgasari kalil naŋgo ŋamdamuq di aqa kumbra yej qaji di ubtekritej. A Yesus aqa gara ojej deqa ti aqa ma urur koboej deqa ti ubtej.  
\v 48 Onaqa Yesus na minjej, “O uŋa, ni ino areqalo e qa siŋgilatosim ijoq bonum deqa ino ma agi koboqo. Deqa ni are lawo na gilsim bole soqnime.”   
\p
\v 49 Yesus na uŋa degsi minjeqnaqa tamo bei a Jairus aqa talq dena bosiqa Jairus minjej, “Uŋgum. Ino aŋgro nami moiqo. Deqa ni Qalie Tamo a laŋa wau koba yaim. Uratim aiyem.”  
\v 50 Degsi minjnaqa Yesus a anjam di qusiqa Jairus minjej, “Ni ulaaim. Ni e qa ino areqalo siŋgilatimqa ino aŋgro a boleosim ŋambile sqas.”  
\v 51 Osiqa Jairus ombla gilsib Jairus aqa talq di branteb. Brantosib Yesus na tamo uŋgasari kalil naŋgi tal gogetqa saidnjrsiqa aŋgro moiyej qaji aqa ai abu aqa aŋgro qalub agi Pita na Jon na Jems na naŋgi segi joqsiqa tal gogeteb.  
\v 52 Tamo uŋgasari kalil naŋgi na aŋgro moiyej qaji a akamkobatoqneb. Deqa Yesus na minjrej, “Niŋgi akamaib. Aŋgro di a moiyosai. A laŋa ŋeisiq qambumtejunu.”  
\v 53 Degsi minjrnaqa naŋgi Yesus kikiyeb. Naŋgi qalieeb, “Aŋgro a nami moiyoboletqo.” Degsib qalieosib deqa Yesus kikiyeb.  
\v 54 Onaqa Yesus a warum miligiq gilsiqa aŋgro aqa baŋ ojsiqa soqtosiq minjej, “O Aŋgro, ni tigel.”  
\v 55 Degsi minjnaqa a olo ŋambile osiqa urur tigelej. Onaqa Yesus na aqa ai abu naŋgi minjrej, “Niŋgi iŋgi osib a anaiyiy.”  
\v 56 Aqa ai abu naŋgi Yesus aqa maŋwa di unsib deqa naŋgi tulaŋ prugugeteb. Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi ijo maŋwa endi unonub deqa niŋgi ijo ñam ubtosib tamo qudei minjraib.”   
\c 9  
\s1 Yesus na aqa aŋgro 12 naŋgi wau enjrej  
\p
\v 1 Bati bei Yesus na aqa aŋgro 12 naŋgi koroinjrsiqa siŋgila enjrej. Naŋgi tamo uŋgasari naŋgo jejamuq dena mondor uge uge winjrqajqa ti tamo naŋgo ma kobotetnjrqajqa ti deqa siŋgila enjrej.  
\v 2 Osiqa naŋgi qariŋnjrsiqa minjrej, “Niŋgi giloqnsibqa Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas anjam di minjre minjre laqnsibqa naŋgo ma kobotetnjroqniy.”  
\v 3 Osiqa olo minjrej, “Niŋgi iŋgi iŋgi osib gilaib. Toqoŋ ojaib. Nuŋgo qaquŋ aib. Iŋgi uyo bei osib gilaib. Silali osib gilaib. Gara jugo aiye aiyel aib.  
\v 4 Niŋgi qure bei beiq di brantoqnsibqa tal qujaiq di soqniy. Dena olo tigeloqnsib qure beiq giloqniy.  
\v 5 Tamo naŋgi niŋgi gereiŋgosaiabqa niŋgi qure di uratqa oqnsib nuŋgo siŋga tumbrum butuyoqniy. Yimqa naŋgi nuŋgo kumbra di unsib poinjrqas, ‘Bole, iga kumbra ugetonum.’”  
\v 6 Onaqa Yesus aqa aŋgro 12 naŋgi tigelosib qure qureq giloqnsibqa Yesus aqa anjam bole tamo uŋgasari naŋgi minjre minjre laqnsib naŋgo ma kobotetnjroqneb.   
\s1 Herot a qalieqajqa, “Yesus a tamo yai?”  
\p
\v 7 Mandor Herot a maŋwa kalil Yesus a yoqnej qaji deqa quej. Qusiqa areqalo kobaiyej. Di kiyaqa? Tamo qudei naŋgi maroqneb, “Tamo di a Jon yansnjro qaji. A moisiq olo subq na tigelqo.”  
\v 8 Onaqa qudei naŋgi maroqneb, “Tamo di a Elaija kiyo olo bqo?” Olo qudei naŋgi maroqneb, “Tamo di a Qotei aqa medabu o tamo naŋgi nami soqneb deqaji bei. A olo subq na tigelqo.”  
\v 9 Ariya Herot a segi marej, “Tamo di a Jon sai. Jon agi e na kakro gentem moiyej koboej. Di tamo yai olo bqo? E a qa anjam gargekoba queqnum.” Herot a degsi marsiqa Yesus unqajqa are qalsiq soqnej.   
\s1 Yesus a tamo 5,000 naŋgi iŋgi anainjrej  
\p
\v 10 Onaqa Yesus aqa anjam maro tamo 12 naŋgi olo bosib aqa areq di koroosibqa kumbra kalil naŋgi yoqneb qaji deqa saiyosib minjoqneb. Minjnabqa Yesus a qusiqa naŋgi joqsiq qure bei ñam Betsaida gileb.  
\v 11 Gileqnabqa tamo uŋgasari naŋgi endegsib queb, “Yesus a Betsaida gileqnu.” Degsib qusibqa Yesus dauryosib gileb. Dauryosib gileqnabqa unjrsiqa Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas anjam di minjroqnej. Tamo uŋgasari ma ti so qaji naŋgi dego Yesus dauryosib gileqnabqa a na naŋgi kalil boletnjroqnej.  
\v 12 Onaqa seŋ aisiq bilaqtonaqa Yesus aqa aŋgro 12 naŋgi aqa areq bosib minjeb, “O Tamo Koba, ni na tamo uŋgasari naŋgi minjrimqa qure qureq gilsib dia iŋgi uysib ŋereŋqab. Endi wadau sawa. Iŋgi saiqoji.”  
\v 13 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi na iŋgi anainjriy.” Degsi minjrnaqa naŋgi na kamba minjeb, “Iga iŋgi sai. Iga bem 5 qe aiyela segi unu. Di keresai. Iga aisim iŋgi tulaŋ koba awaiyosim tamo uŋgasari kalil endi naŋgi anainjrqom di dego kereqasai.”  
\v 14 Naŋgi degsib mareb. Di kiyaqa? Tamo 5,000 soqneb deqa.  
\p Onaqa Yesus a kamba aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi na tamo uŋgasari naŋgi minjribqa qur segi segi 50 awoeleŋqab.”  
\v 15 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na tamo uŋgasari naŋgi minjrnab dedegsib awoeleŋeb.  
\v 16 Awoonabqa Yesus na bem 5 ti qe aiyel ti di osiqa laŋ goge tarosiqa Qotei pailyej. Pailyo koboonaqa bem ti qe ti giŋgeŋyosiqa aqa aŋgro naŋgi enjreqnaqa naŋgi na osi giloqnsibqa tamo uŋgasari naŋgi jeisib enjreqnab uyoqneb.  
\v 17 Uynab kalil menetnjrej. Onaqa iŋgi oto urateleŋeb qaji di Yesus aqa aŋgro naŋgi na koroiyosib gumba kokba 12 di jignab maqeleŋej.   
\s1 Pita a Yesus qa poiyonaqa aqa ñam ubtej  
\p
\v 18 Bati bei Yesus aqa aŋgro naŋgi ti sasalosib naŋgi segi sosibqa Yesus a Qotei pailyoqnej. Pailyo koboonaqa a na aqa aŋgro naŋgi endegsi nenemnjrej, “Tamo uŋgasari naŋgi e qa kiyersib mareqnub?”  
\v 19 Onaqa aqa aŋgro naŋgi na minjeb, “Tamo qudei naŋgi mareqnub, ni Jon yansnjro qaji. Qudei naŋgi mareqnub, ni Elaija. Qudei naŋgi mareqnub, ni Qotei aqa medabu o tamo naŋgi nami soqneb deqaji bei agi subq na tigelqo.”  
\v 20 Onaqa Yesus a naŋgi olo nenemnjrej, “Niŋgi segi e qa kiyersib mareqnub?” Onaqa Pita na minjej, “Ni Qotei aqa Kristus.”   
\s1 Yesus a marej, “E moisiy olo subq na tigelqai”  
\p
\v 21 Pita a anjam degsi marnaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi siŋgila na getentnjrsiqa minjrej, “Niŋgi anjam di ubtosib tamo qudei minjraib.”  
\v 22 Osiqa minjrej, “E Tamo Aŋgro. Bunuqna e jaqatiŋ koba oqai. Juda gate naŋgi ti atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti e qoreibosib lubsib moiyotbqab. Bati qalub koboamqa e olo subq na tigelqai.”   
\p
\v 23 Osiqa aqa aŋgro kalil naŋgi endegsi minjrej, “Tamo bei na e daurbqa osimqa a aqa segi areqalo kalil uratekritosim bati gaigai aqa segi ŋamburbas qoboiyosim e daurboqnem.  
\v 24 Tamo bei na aqa segi ŋambile taqatqajqa arearetqas di a padalqas. Ariya tamo bei a e qa are qalsimqa aqa segi ŋambile uratqas di a olo ŋambile bole oqas.  
\v 25 Tamo bei a mandam qa ñoro kalil koroiyosim ariya mondoŋ aqa segi qunuŋ padalqas di ñoro dena a kiyersim olo aqaryaiyqas? Di keresai.  
\v 26 E Tamo Aŋgro. Tamo bei a e qa ti ijo anjam qa ti jemaiyqas di mondoŋ e bosiyqa e kamba tamo deqa jemaibqas. Bati di e ijo segi riaŋ na ti ijo Abu aqa riaŋ na ti ijo Abu aqa laŋ aŋgro naŋgo riaŋ na ti bqai.  
\v 27 E bole merŋgwai. Tamo qudei ijo areq endi tigelejunub qaji naŋgi moreŋosaisoqnibqa Qotei na naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba soqnimqa naŋgi unqab.”   
\s1 Yesus aqa aŋgro qalub naŋgi mana goge di Yesus aqa jejamu bulyonaq unobeiteb  
\p
\v 28 Yesus a anjam degsi marsiq koboonaqa bati 8 onaqa a Qotei pailyqa marsiqa Pita na Jon na Jems na naŋgi qalub joqsiqa koba na manaq oqeb.  
\v 29 Manaq oqsib dia Yesus a Qotei pailyeqnaqa aqa ulatamu bulyonaq naŋgi unobeiteb. Aqa gara dego tulaŋ puloŋosiq qatekritej.  
\v 30 Onaqa tamo aiyel brantosib Yesus ombla anjam maroqneb. Tamo aiyel di Moses Elaija wo.  
\v 31 Naŋgi aiyel riaŋ koba ti Qotei aqa siŋgila ti beb. Bosibqa Yesus a bunuqna Jerusalem dia aqa wau kobotosim moisim mandam uratqas anjam deqa Yesus ombla qairoqneb.  
\v 32 Yesus aqa aŋgro qalub naŋgi tulaŋ urŋamnjrnaqa ŋereŋesoqneb deqa olo qutuosibqa ŋam poinjrnaqa Yesus aqa riaŋ koba de ti tamo aiyel a ombla tigelesoqneb qaji naŋgi ti unjreb.  
\v 33 Onaqa Moses Elaija wo naŋgi olo Yesus urateqnabqa Pita na minjej, “O Tamo Koba, Moses Elaija wo bosib iga koba na endi unum di bolequja. Deqa iga tal kiñilala qalub gereiyqom. Bei ino. Bei Moses aqa. Bei Elaija aqa.” Pita a anjam bei marqa saiiyonaqa anjam di laŋa marej.   
\p
\v 34 Mareqnaqa laŋbi aisiqa naŋgi kabutnjrnaqa naŋgi ulaugeteb.  
\v 35 Onaqa laŋbi miligiq dena anjam bei endegsi brantonaq naŋgi queb, “Endi ijo Aŋgro qujai e segi na giltem qaji. Niŋgi aqa anjam quetoqniy.”  
\v 36 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi anjam di qusib ŋam ateb di Yesus a segi naŋgi koba na sonab uneb. Naŋgi tamo bei unosai. Bati deqa naŋgi kumbra uneb qaji di ubtosib tamo qudei naŋgi minjrosaioqneb. Naŋgi mequmosib soqneb.   
\s1 Yesus a aŋgro mel aqa jejamuq na mondor uge wiyetej  
\p
\v 37 Nebeonaqa naŋgi manaq dena olo aisib tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba mana utruq di tariŋesonab itnjreb.  
\v 38 Onaqa tamo uŋgasari naŋgo ambleq dena tamo bei a brantosiqa tulaŋ maosiq Yesus minjej, “O Qalie Tamo, ni ijo aŋgro mel unime. A ijo aŋgro qujai bole qujai.  
\v 39 Mondor uge na aqa jejamu ojoqnsiqa mandamq waiyeqnaqa a tulaŋ leleŋoqnsiqa aqa medabuq na maul aiyeqnu. Mondor uge dena a qunjimyoqnsiqa aqa jejamu tulaŋ ugeugeiyeqnu. A olo uratosaieqnu.  
\v 40 Deqa e na ino aŋgro naŋgi minjronum, ‘Niŋgi mondor uge di wiyiy.’ Minjronumqa naŋgi na wiyqa yonub keresaiinjrqo.”   
\p
\v 41 Onaqa Yesus a anjam di qusiqa marej, “Niŋgi tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji nuŋgo areqalo e qa siŋgilatosai bole sai. Nuŋgo areqalo ti kumbra ti tulaŋ uge. Bati gembub e niŋgi koba na sosiyqa nuŋgo gulbe di qoboiyoqnqai?” Degsi marsiqa aŋgro di aqa abu minjej, “Ino aŋgro mel di osau.”  
\v 42 Onaqa osi beqnaqa mondor uge dena aqa jejamu ojsiq mandamq waiyosiq qunjimyoqnej. Yeqnaqa Yesus na mondor uge di ŋiriŋtosiq wiyonaq aŋgro aqa jejamu uratonaq boleej. Boleonaqa Yesus na aŋgro di baŋ ojsiq osi gilsiqa aqa abu yej.  
\v 43 Onaqa tamo uŋgasari kalil mana utruq di soqneb qaji naŋgi Qotei aqa maŋwa di unsibqa tulaŋ prugugeteb.  
\s1 Yesus a marej, “E moisiy olo subq na tigelqai”  
\p Tamo uŋgasari naŋgi maŋwa kalil Yesus a yoqnej qaji deqa are koba qaleqnabqa a na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej,  
\v 44 “Niŋgi ijo anjam endi geregere quiy. E Tamo Aŋgro. Jeu tamo naŋgi na e ojsib tamo qudei naŋgo baŋq di atqab.”  
\v 45 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi aqa anjam di qusib anjam aqa utru Qotei na ulitej deqa naŋgi poinjrosai. Deqa naŋgi Yesus nenemyqajqa ulaeb.   
\s1 Yesus aqa aŋgro yai a ñam ti sqas?  
\p
\v 46 Bati bei Yesus aqa aŋgro naŋgi segi segi ŋiriŋosib aŋgro yai a naŋgi kalil buŋnjrsim ñam ti sqas deqa anjam na qotoqneb.  
\v 47-48 Onaqa Yesus a naŋgo areqalo di qalieosiqa aŋgro kiñala bei osiqa aqa areq di tigeltosiqa naŋgi osornjrej. Osornjrsiqa minjrej, “Tamo bei a ijo ñam qa are qalsimqa aŋgro kiñala endeqaji bei osim geregereiyqas di a e dego osim geregereibqas. Tamo a e osim geregereibqas di a na ijo Abu e qariŋbej qaji di dego osim geregereiyqas. Nuŋgo ambleq di tamo bei a aqa segi ñam soqtqa uratqas di tamo dena niŋgi kalil buŋgosim ñam ti sqas.”   
\s1 Tamo naŋgi niŋgi jeutŋgosaieqnub di naŋgi niŋgi koba na wau qujai  
\p
\v 49 Onaqa Jon na Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni que. Iga tamo bei unem. A ino ñam na mondor uge naŋgi winjreqnaqa iga na unsim saidyem. Di kiyaqa? A iga koba na wauosaieqnu deqa.”  
\v 50 Onaqa Yesus na minjej, “Niŋgi a saidyaib. Tamo naŋgi niŋgi jeutŋgosaieqnub di naŋgi niŋgi koba na wau qujai.”   
\s1 Samaria tamo naŋgi na Yesus qoreiyeb  
\p
\v 51 Onaqa Yesus a mandam uratosim laŋ qureq oqwajqa bati jojomonaqa a Jerusalem aiqajqa areqalo qujaitosiqa Jerusalem areiyosiq walwelej.  
\v 52-53 Walweloqnsiqa aqa aŋgro qudei naŋgi qariŋnjrnaqa naŋgi namo aisib Samaria naŋgo qure beiq di brantosib Yesus a di ŋeiqajqa minjrnabqa naŋgi na saideb. Di kiyaqa? A Jerusalem aiyoqnej deqa.  
\v 54 Onaqa Yesus aqa aŋgro aiyel Jems Jon wo naŋgi kumbra di unsibqa minjiŋ oqetnjrnaqa Yesus minjeb, “O Tamo Koba, ni marimqa iga ŋamyuwo metonam laŋ goge na aisim tamo naŋgi di koitnjrqas.”  
\v 55 Onaqa Yesus a bulosiqa naŋgi aiyel ŋiriŋtnjrej.  
\v 56 Osiqa aqa aŋgro kalil naŋgi joqsiqa koba na qure beiq aiyeb.   
\s1 Tamo qudei naŋgi Yesus dauryqajqa mareb  
\p
\v 57 Naŋgi gam dauryosib aiyeqnabqa tamo bei na Yesus minjej, “Ni sawa sawaq giloqnimqa e ni daurmoqnqai.”  
\v 58 Onaqa Yesus na minjej, “Bauŋ juwaŋ naŋgi tal ti. Agi sub miligiq di ŋereŋeqnub. Qebari naŋgi simi ti. Deqa naŋgi simiq di ŋereŋeqnub. Ariya e Tamo Aŋgro ŋeiqajqa tal saiqoji. Deqa ni e daurbqajqa gulbe koba.”  
\v 59 Osiqa tamo bei minjej, “Ni e daurbe.” Degsi minjnaqa tamo dena minjej, “O Tamo Koba, ni e odbimqa e mati aisiy ijo abu qa tariŋoqnqai. A moiyimqa subq atsiy di e ni daurmqai.”  
\v 60 Onaqa Yesus na minjej, “Uŋgum. Tamo moiyo qaji naŋgi segi na tamo moiyo qaji naŋgi subq ateleŋoqnqab. Ariya ni sawa sawaq giloqnsimqa Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas anjam di minjre minjre laqne.”   
\p
\v 61 Onaqa tamo bei na Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni marimqa e mati gilsiy ijo was naŋgi baŋ ojeleŋosiy bosiy ni daurmqai.”  
\v 62 Onaqa Yesus na minjej, “Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas anjam di ni mare mare laqne. Ni que. Tamo bei a kuñi ojsimqa a bulosim qoreq ŋam atoqnqas di a Qotei aqa wau ojqa keresai.”   
\c 10  
\s1 Tamo 72 naŋgi Yesus aqa anjam mare mare laqneb  
\p
\v 1 Bati bei Tamo Koba a na tamo kalil a dauryoqneb qaji naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa naŋgo ambleq dena tamo 72 naŋgi giltnjrej. Naŋgi aqa anjam mare mare laqajqa deqa giltnjrej. Giltnjrsiqa naŋgi aiye aiyel namoosib qure kalil a segi bunuqna walwelosim aiqas qaji naŋgi deq aiqajqa minjrsiqa qariŋnjrnaq aiyeb.  
\v 2 A naŋgi qariŋnjrqa osiqa yawo anjam endegsi minjrej, “Wauq di iŋgi gargekoba melionub. Ariya iŋgi meli bunuj otorqajqa wau tamo gargekoba sai. Deqa niŋgi wau lanja minjibqa a na wau tamo naŋgi qariŋnjrimqa naŋgi aqa wauq gilsib iŋgi meli bunuj otoreleŋqab.   
\p
\v 3 “Deqa niŋgi aiyiy. Niŋgi kaja du du bul unub deqa e na niŋgi qariŋgitqa aisib bauŋ juwaŋ naŋgo ambleq di wauoqnqab.  
\v 4 Niŋgi silali osib aiyaib. Nuŋgo qaquŋ aib. Siŋga tatal jigaib. Niŋgi aiyoqnsibqa gamq di tamo qudei turoqnsibqa naŋgi anjam bei minjraib.  
\v 5 Niŋgi tal bei gogetoqnsibqa tamo uŋgasari tal miligiq di unub qaji naŋgi endegsib minjroqniy, ‘Niŋgi lawo na soqniy.’  
\v 6 Degsib minjroqnibqa lawo tamo bei sqas di a nuŋgo lawo anjam di oqas. Ariya lawo tamo bei sqasai di nuŋgo lawo anjam di olo puluosim nuŋgoq bqas.  
\v 7 Niŋgi qure bei beiq di brantoqnsibqa tal qujaiq di soqniy. Olo tal bei bei gogetoqnaib. Naŋgi na niŋgi joqsib iŋgi ti ya ti anaiŋgoqnibqa uyoqniy. Niŋgi Qotei aqa wau tamo unub deqa nuŋgo awai agi oqniy.   
\p
\v 8 “Niŋgi qure beiq di brantoqnibqa naŋgi niŋgi joqoqnsib iŋgi anaiŋgoqnibqa uyoqniy.  
\v 9 Niŋgi qure dia sosibqa tamo uŋgasari ma ti unub qaji naŋgi boletnjroqnsib endegsib minjroqniy, ‘Qotei a nuŋgo Mandor Koba sosim niŋgi taqatŋgwajqa bati jojomqo.’  
\v 10 Ariya niŋgi qure beiq di brantoqnibqa naŋgi niŋgi gereiŋgosaiabqa niŋgi naŋgi uratnjrqa oqnsib naŋgo qure ambleq di tigeloqnsibqa endegsib minjroqniy,  
\v 11 ‘Niŋgi Qotei qoreiyonub deqa nuŋgo qure qa tumbrum gago siŋga qandratqo qaji agi butuyetŋgonum. Ariya niŋgi endegsib qalieoiy, Qotei a nuŋgo Mandor Koba sosim niŋgi taqatŋgwajqa bati jojomqo.’ O ijo aŋgro, niŋgi degsib minjroqniy.  
\v 12 E niŋgi merŋgwai. Mondoŋ Qotei a tamo uŋgasari naŋgo une qa peginjrqa batiamqa a na qure deqaji naŋgi tulaŋ padaltnjrougetqas. A na Sodom qure naŋgi degsim padaltnjrqasai. A naŋgi gulbe kiñala enjrqas.   
\s1 Tamo uŋgasari are bulyosai qaji naŋgi mondoŋ tulaŋ padalougetqab  
\p
\v 13 “O Korasin qure ti Betsaida qure ti, niŋgi tulaŋ padalougetqab. Di kiyaqa? Maŋwa e nuŋgoq di yoqnem qaji di Tair qure ti Saidon qure ti naŋgoq di brantej qamu naŋgi nami are bulyosib are uge qa gara jigsib ŋam sumq di awoeb qamu.  
\v 14 Deqa e niŋgi endegsi merŋgwai. Mondoŋ Qotei a tamo uŋgasari naŋgo une qa peginjrqa batiamqa a na niŋgi tulaŋ padaltŋgougetqas. A na Tair qure ti Saidon qure ti naŋgi degsim padaltnjrqasai. A naŋgi gulbe kiñala enjrqas.  
\v 15 O Kaperneam tamo uŋgasari, niŋgi laŋ qureq oqwa kere e? Keresai. Qotei na niŋgi breiŋgimqa moiyo qureq aiqab.”   
\p
\v 16 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Tamo bei a nuŋgo anjam qusim dauryqas di a ijo anjam dego qusim dauryqas. Ariya tamo a niŋgi qoreiŋgwas di a na e dego qoreibqas. Tamo a e qoreibqas di a na ijo Abu e qariŋbej qaji di dego qoreiyqas.”   
\s1 Tamo 72 Yesus na qariŋnjrej qaji naŋgi olo aqa areq beb  
\p
\v 17 Yesus na tamo 72 naŋgi di qariŋnjrnaq aisib aqa anjam mare mare laqneb. Onaqa bunuqna naŋgo wau di koboonaqa naŋgi olo puluosib Yesus aqa areq bosib areboleboleinjrnaqa minjeb, “O Tamo Koba, iga ino ñam na mondor uge uge naŋgi winjreqnamqa naŋgi gago anjam dauryoqnsib jaraiyoqneb.”  
\v 18 Onaqa Yesus na minjrej, “Kola minjal urur mandamq aiyeqnu dego kere Satan a urur laŋ goge na uloŋosiq aiyeqnaq e unonum.  
\v 19 Niŋgi quiy. E na Qotei aqa siŋgila niŋgi eŋgonum. Deqa niŋgi siŋgila di osib amal uge ti degiŋ ti naŋgo siŋgila tentoqnsib laqnqab. Gago jeu tamo Satan aqa siŋgila kalil dego niŋgi na kobotoqnqab. Deqa iŋgi bei na yala niŋgi ugeugeiŋgwa keresai.  
\v 20 Mondor uge naŋgi nuŋgo anjam dauryoqnsib jaraiyeqnub di bolequja. Ariya niŋgi deqa tulaŋ areboleboleiŋgaiq. Qotei a nuŋgo ñam laŋ qureq di neŋgreŋyej unu. Niŋgi deqa tulaŋ areboleboleiŋgem.”   
\s1 Yesus a tulaŋ areboleboleiyonaqa Qotei pailyej  
\p
\v 21 Bati deqa Mondor Bole a Yesus aqaq aisiq areqalo siŋgilatetonaqa a tulaŋ areboleboleiyonaqa Qotei endegsi pailyej, “O Abu, ni segi laŋ qa ti mandam qa ti Koba. E ino ñam soqteqnum. Di kiyaqa? Ni ijo anjam kalil powo tamo naŋgi qa ulitoqnsimqa tamo naŋgi aŋgro du du bul unub qaji naŋgi segi qa babteqnam naŋgi poinjreqnu. Od, Abu, ni ino segi areqalo dauryosim agi degyeqnum.”  
\v 22 Yesus a degsi Qotei pailyej. Osiqa marej, “Ijo Abu na iŋgi iŋgi kalil ijo baŋq di ateleŋej unu. E segi Qotei aqa Ŋiri. Tamo bei a e qa qaliesai. Ijo Abu a segi e qa qalie. Tamo bei a ijo Abu qa qaliesai dego. E segi ijo Abu qa qalie. E na tamo qudei naŋgi ijo Abu osornjrqa areibqas di osornjrqai. Yim naŋgi dego ijo Abu qa qalieqab.”   
\p
\v 23 Yesus a degsi marsiqa aqa aŋgro naŋgi joqsiqa naŋgi segi sasalosib a na minjrej, “Niŋgi nuŋgo ŋamdamu na ijo kumbra uneqnub deqa niŋgi tulaŋ areboleboleiŋgem.  
\v 24 Niŋgi quiy. Nami mandor kokba ti Qotei aqa medabu o tamo naŋgi ti gargekoba kumbra niŋgi bini uneqnub qaji di unqajqa are koba soqnej. Ariya naŋgi unosaioqneb. Anjam niŋgi bini queqnub qaji di dego naŋgi quqwajqa are koba soqnej. Ariya naŋgi quosaioqneb.”   
\s1 Samaria tamo bei a kumbra bole yej  
\p
\v 25 Onaqa dal anjam qalie tamo bei a Yesus aqa siŋgila laŋa tenemtqa osiqa endegsi nenemyej, “O Qalie Tamo, e kumbra bole kiye dauryosiy dena e ŋambile gaigai sqai?”  
\v 26 Onaqa Yesus na kamba minjej, “Dal anjam neŋgreŋq di kiyersi unu? Ni gaigai sisiyeqnum. Deqa ni segi na mare.”  
\v 27 Onaqa tamo dena minjej, “Dal anjam endegsi unu, ‘Ni ino Tamo Koba Qotei a tulaŋ qalaqalaiyime. Qalaqalaiyosim ino are miligi ti ino qunuŋ ti ino siŋgila ti ino areqalo ti kalil a yekritime. Osim ni ino segi jejamu gereiyeqnum dego kere ino was naŋgi degsim geregereinjroqnime.’”  
\v 28 Onaqa Yesus na minjej, “Ni kere maronum. Deqa ni kumbra di yoqnqam dena ni ŋambile oqam.”   
\p
\v 29 Onaqa tamo di a diqosiq aqa segi powo babtqa are qalsiq deqa olo Yesus nenemyej, “Tamo yai a ijo was unu deqa e na gereiyqai?”  
\v 30 Onaqa Yesus na kamba yawo anjam endegsi minjej, “Tamo bei a Jerusalem dena tigelosiqa gam dauryosiq Jeriko qureq aiyeqnaqa gamq di bajiŋ tamo qudei naŋgi na a ojsib aqa iŋgi iŋgi kalil yaiyekriteb. Osib aqa gara palontetosib qalougetonab a moiqa jojomonaqa gam qalaq di a uratosib jaraiyeb.\fig |alt="Thieves rob man on road" src="CN01745B.TIF" size="span" loc="Luk 10:30" copy="Cook" ref="Luk 10:30" \fig*  
\v 31 A gam qalaq di ŋeiesonaqa atra tamo bei a gam dena walwelosiq gilsiq tamo di unej. Unsiqa a aqaryaiyqa uratosiqa gam qala beiq na buŋyosiqa gilej.  
\v 32 Onaqa sokiñalayonaq tamo bei a dego gam dena walwelosiq gilej. A Livai tamo. A atra tal taqatoqnej qaji. A gam dena walwelosiq tamo di gam qalaq di ŋeiesonaq unsiqa a dego tamo di aqaryaiyqa uratosiqa gam qala beiq na buŋyosiqa walwelosiq gilej.   
\p
\v 33-34 “Ariya olo sokiñalayonaq Samaria tamo bei a dego gam dena walwelosiq gilej. Gilsiq tamo di unsiqa a qa tulaŋ dulosiqa aqa areq bosiqa goreŋ ti wain ti osiq aqa jejamu pupoiyeleŋeb qaji di yanseleŋosiqa qoseleŋetej. Osiqa a soqtosiqa aqa donki quraq di atsiqa osi gilsiqa tamo ŋereŋo qaji talq di gereiyosiq taqatoqnej.  
\v 35 Onaqa nebeonaqa Samaria tamo di aqa segi qureq gilqa osiqa ŋereŋo qaji tal taqato tamo aqa baŋq di silali baŋga qudei atsiqa minjej, ‘Ni silali endena tamo di geregereiyoqne. E bosiy ino segi silali baŋga gembub ni olo uratqam di ni kamba emqai.’”   
\p
\v 36 Yesus na dal anjam qalie tamo di yawo anjam degsi minjsiqa olo minjej, “Tamo qalub naŋgi gam dena walwelosib gileb. Deqa ni merbe. Tamo yai a tamo gam qalaq di qalnab ŋeiesoqnej qaji aqa was bole?”  
\v 37 Onaqa dal anjam qalie tamo na kamba Yesus minjej, “Samaria tamo agi tamo deqa dulej qaji di aqa was bole.” Onaqa Yesus na minjej, “Ni kere maronum. Deqa ni gilsim kumbra degsim yoqne.”   
\s1 Yesus a Marta Maria wo naŋgo talq di soqnej  
\p
\v 38 Onaqa bati bei Yesus aqa aŋgro naŋgi koba na walwelosib aisib qure beiq di branteb. Qure dia uŋa bei soqnej aqa ñam Marta. A naŋgi joqsiq koba na aqa tal gogeteb.  
\v 39 Marta aqa jaja bei soqnej aqa ñam Maria. A Tamo Koba aqa siŋga jojomq di awoosiqa aqa anjam quoqnej.  
\v 40 Ariya Marta a naŋgo iŋgi goiyetnjrqa marsiqa wau koba yoqnej. Osiqa Yesus aqa areq bosiq minjej, “O Tamo Koba, ijo jaja na e uratbqoqa e segi iŋgi goiyoqnsim iŋgi iŋgi kalil gereiyeqnum. A na e yala aqaryaibosai. Deqa ni na minjimqa a e aqaryaibem.”  
\v 41 Onaqa Tamo Koba a na kamba Marta minjej, “O Marta, ni iŋgi iŋgi kalil qa are koba qaleqnum. Ni iŋgi iŋgi deqa are kobaimaiq.  
\v 42 Iŋgi qujai qa are qalqam di kere. Maria a iŋgi qujai di oqo. Iŋgi di tulaŋ boledamu. Iŋgi di tamo bei na olo yaiyqa keresai.”\fig |alt="Mary and Martha" src="CN01750B.TIF" size="span" loc="Luk 10:42" copy="Cook" ref="Luk 10:42" \fig*   
\c 11  
\s1 Yesus a pailyo kumbra qa anjam palontej  
\p
\v 1 Onaqa bati bei Yesus a sawa beiq gilsiq dia Qotei pailyosiq sonaqa aqa aŋgro bei na minjej, “O Tamo Koba, Jon a nami aqa aŋgro naŋgi pailyqajqa gam osornjroqnej dego kere ni na iga dego pailyqajqa gam osorge.”  
\v 2 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi Qotei pailyqa osibqa endegsib pailyoqniy,  
\q1 ‘O Abu, ino ñam tulaŋ getento.  
\q1 Ni bosim gago Mandor Koba sosim iga taqatgoqnime.   
\q1
\v 3 Gago iŋgi uyo bati gaigai keretgoqnime.   
\q1
\v 4 Tamo naŋgi iga qa une ateqnub qaji naŋgo une kalil iga na kobotetnjreqnum deqa ni kamba gago une kalil dego kobotetgoqnime.  
\q1 Gulbe bei na iga walawalaigosim uneq waigwa laqnimqa ni iga aqaryaigoqnime.’”   
\p
\v 5-6 Osiqa Yesus na olo minjrej, “Ino kadoi bei a qolo jige ino talq bosimqa oqeq di tigelosim mermqas, ‘O kadoi, ijo was a sawa isaq na walwelosiq ijo talq bqoqa e iŋgi bei anaiyqajqa di saiqoji. Deqa ni bem qalub ebimqa e anaiyqai.’  
\v 7 A degsi mermimqa ni na kamba minjqam, ‘Ni e ŋeio ŋam gentbaim. E siraŋ qandimtonum. E ijo aŋgro naŋgi ti ŋeiejunum. Deqa e ni bem emqa keresai.’  
\v 8 Ni na ino kadoi degsi minjimqa a ni tulaŋ waiŋmqas. Waiŋmimqa ni tigelosim bem yqam. A ino kadoi unu ni deqa are qalsim bem yqasai. A ni tulaŋ waiŋmqo deqa ni tigelosim iŋgi keretosim yqam.  
\v 9 Deqa e niŋgi endegsi merŋgwai. Niŋgi iŋgi bei qa Qotei pailyqab di a na eŋgwas. Niŋgi iŋgi bei oqa marsibqa ŋamqab di itqab. Niŋgi siraŋme kindokindoŋabqa Qotei na siraŋ waqtetŋgwas.  
\v 10 Tamo kalil Qotei pailyeqnub qaji naŋgi iŋgi eqnub. Tamo kalil iŋgi qa ŋameqnub qaji naŋgi iteqnub. Tamo kalil siraŋme kindokindoŋeqnub qaji naŋgi Qotei na siraŋ waqtetnjreqnu.   
\p
\v 11 “Tamo bei aqa aŋgro a mamyim qe qa minjimqa a qe yqas. A amal uge yqasai.  
\v 12 A na tuwe tawel qa minjimqa a tuwe tawel yqas. A degiŋ yqasai.  
\v 13 Deqa niŋgi quiy. Niŋgi tamo bolesai. Ariya niŋgi nuŋgo aŋgro naŋgi iŋgi bole bole enjreqnub. Niŋgi naŋgi saidnjrosaieqnub. Nuŋgo kumbra dena niŋgi endegsi poiŋgem, nuŋgo Abu laŋ qureq di unu qaji a dego niŋgi saidŋgosaieqnu. Niŋgi pailyqab di a na aqa Mondor Bole eŋgwas. A na niŋgi saidŋgwasai bole sai.”   
\s1 Tamo qudei naŋgi maroqneb, “Belsebul a Yesus aqa jejamuq di unu”  
\p
\v 14 Onaqa Yesus a tamo bei mondor uge na medabu getentesoqnej qaji di mondor uge wiyetej. Wiyetonaqa a olo boleosiqa anjam maroqnej. Deqa tamo uŋgasari naŋgi Yesus aqa maŋwa di unsibqa tulaŋ prugugeteb.  
\v 15 Onaqa tamo qudei naŋgi dego Yesus aqa maŋwa di unsib Yesus yomuiyosib maroqneb, “Mondor uge naŋgo gate koba Belsebul a Yesus aqa jejamuq di unu. Siŋgila dena a na mondor uge naŋgi winjreqnu.”  
\v 16 Onaqa tamo qudei naŋgi Yesus aqa siŋgila laŋa tenemtqa osib gisaŋyosib minjeb, “Ni Qotei laŋ goge di unu qaji aqa siŋgila bei babtim iga unqom.”  
\v 17 Onaqa Yesus a naŋgo areqalo di qalieosiqa yawo anjam endegsi minjrej, “Tamo naŋgi sawa qujaiq di unub qaji naŋgi segi poaiyelosib qotqab di naŋgi koba na geregere sqa keresai. Naŋgi niñaqosib koboqab. Tamo naŋgi tal qujaiq di unub qaji naŋgi segi poaiyelosib qotqab di naŋgi dego koba na geregere sqa keresai.  
\v 18 Dego kere Satan na aqa segi mondor uge naŋgi winjrqas di naŋgi poaiyelqab. Deqa Satan a kiyersim aqa mondor uge naŋgi olo taqatnjrqas? Di keresai. Niŋgi mareqnub, ‘Yesus a Belsebul aqa siŋgila na mondor uge naŋgi winjreqnu.’  
\v 19 Di sai. E Belsebul aqa siŋgila na mondor uge naŋgi winjrqai di yai aqa siŋgila na nuŋgo aŋgro naŋgi mondor uge winjrqab? Deqa naŋgi segi na merŋgwab, niŋgi anjam groteqnub.  
\v 20 Ariya e Qotei aqa siŋgila na mondor uge naŋgi winjrqai di niŋgi endegsi poiŋgwas, ‘Bole, Qotei a gago Mandor Koba sosim iga taqatgwajqa bati brantqo.’ Niŋgi degsi poiŋgwas.   
\p
\v 21 “Tamo siŋgila koba bei a aŋ ti qaja ti ojeleŋosim aqa segi tal geregere taqatqas di aqa iŋgi iŋgi kalil bole sqab.  
\v 22 Ariya tamo bei tulaŋ siŋgila koba a bosim tamo di ombla qotsim siŋgilaqas di a na qaja ti aŋ ti tal aqa abu a dena siŋgilaoqnej qaji di yaiyeleŋosim aqa iŋgi iŋgi kalil eleŋqas. Osim iŋgi iŋgi di tamo qudei naŋgo baŋq di olo ateleŋqas.   
\p
\v 23 “Tamo bei na e beterbqasai di a na e jeutbqas. Tamo bei a e ombla wauqasai di a na ijo wau ugetetbqas.”   
\s1 Mondor uge a tamo aqa jejamu uratosim olo bqas  
\p
\v 24 Osiqa Yesus a olo marej, “Mondor uge a tamo bei aqa jejamuq dena ulaŋosim sawa kaŋgraŋoq gilqas. Gilsim dia laqnsimqa aqaratqajqa sawa ŋamam ugeiyim marqas, ‘E olo puluosiy ijo tal uratem qaji deq olo aiqai.’  
\v 25-26 A degsi marsimqa aisim tal di nami maŋ solsib iŋgi iŋgi kalil gereiyeb milalejunu di unsimqa olo puluosim gilsim mondor uge 7 tulaŋ ugedamu naŋgi joqsim bosim koba na tal dia sqab. Soqnibqa tamo di aqa so tulaŋ ugeqas. Aqa so uge namij degwasai. Aqa so olo tulaŋ ugedamuqas.”   
\s1 Tamo yai naŋgi tulaŋ areboleboleinjrim sqab?  
\p
\v 27 Yesus a anjam degsi marnaqa tamo uŋgasari naŋgo ambleq dena uŋa bei a brantosiqa tulaŋ leleŋosiqa Yesus minjej, “Ino ai agi ni nami ŋambabtmosiqa muŋgum anaimoqnej qaji a Qotei aqa ŋamgalaq di uŋa tulaŋ bolequja. Deqa a tulaŋ areboleboleiyim sqas.”  
\v 28 Onaqa Yesus na kamba minjej, “Ijo ai a segi areboleboleiyqasai. Tamo naŋgi Qotei aqa anjam quoqnsib dauryeqnub qaji naŋgi dego tulaŋ areboleboleinjrim sqab.”   
\s1 Tamo qudei naŋgi Yesus aqa maŋwa unqajqa minjeb  
\p
\v 29 Onaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus aqa areq di koroeqnabqa a na naŋgi endegsi minjroqnej, “Tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgo kumbra tulaŋ ugedamu. Naŋgi gaigai Qotei aqa maŋwa laŋa unqajqa metbeqnub. Deqa e na Qotei aqa maŋwa bei naŋgi osornjrqasai. Jona aqa maŋwa segi osornjritqa naŋgi unqab.  
\v 30 Agi Jona a segi maŋwa bul sonaqa tamo uŋgasari Ninive qureq di soqneb qaji naŋgi maŋwa di uneb. Dego kere e Tamo Aŋgro maŋwa bul soqnit tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgi maŋwa di unqab.  
\v 31 Mondoŋ Qotei na tamo uŋgasari naŋgi peginjrqa batiamqa uŋa mandor nami guta di sawa taqatoqnej qaji a tigelqas. Tigelosimqa tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgo kumbra uge babtetnjrqas. A degyqas. Di kiyaqa? Uŋa di a nami Solomon aqa powo kobaquja unqa marsiqa sawa isaq na walwelosi bej deqa. Ariya bini tamo bei Solomon tulaŋ buŋyejunu qaji a nuŋgo ambleq di unu.  
\v 32 Mondoŋ Qotei na tamo uŋgasari naŋgi peginjrqa batiamqa Ninive tamo naŋgi dego tigelqab. Tigelosibqa tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgo kumbra uge babtetnjrqab. Naŋgi degyqab. Di kiyaqa? Ninive tamo naŋgi nami Jona aqa anjam qusib are bulyeb deqa. Ariya bini tamo bei Jona tulaŋ buŋyejunu qaji a nuŋgo ambleq di unu.”   
\s1 Ino ŋamdamu a ino jejamu qa puloŋ bul  
\p
\v 33 Osiqa Yesus a olo marej, “Tamo bei a lam qatrentosim tal surumq di atqasai. Kulum miligiq jugwasai. Boleq di gaintim warum suwaŋamqa tamo uŋgasari naŋgi tal miligiq gilsib warum geregere unqab.  
\v 34 Ino ŋamdamu a ino jejamu qa puloŋ bul. Deqa ino ŋamdamu boleqas di ino jejamu kalil suwaŋesqas. Ariya ino ŋamdamu ugeqas di ino jejamu kalil ambruesqas.  
\v 35 Deqa niŋgi geregere unoqniy. Nuŋgo jejamu suwaŋejunu qaji di olo ambruo uge.  
\v 36 Ino jejamu kalil suwaŋekritqas di taqal bei ambruqa keresai. Deqa ino jejamu kalil suwaŋoq di soqneme. Lam puloŋosiq ni suwantmeqnu dego kere.”   
\s1 Farisi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti kumbra uge uge yeqnub  
\p
\v 37 Yesus a anjam degsi marsiq koboonaqa Farisi tamo bei a Yesus aqa areq bosiq minjej, “Aqo ombla ijo talq gilsim iŋgi uyqom.” Osiqa naŋgi ombla aqa talq gilsib awoeb.  
\v 38 Awoosib Yesus a iŋgi uyqa osiqa a mati baŋ yansosaisosiq laŋa uyej. Deqa Farisi tamo a Yesus aqa kumbra di unsiqa tulaŋ prugugetej.  
\v 39 Onaqa Tamo Koba a na minjej, “Niŋgi Farisi nuŋgo kumbra uge agi ubtosiy merŋgwai. Niŋgi ya gambaŋ ti tabir ti qore segi yanseqnub. Niŋgi miligi yansosaieqnub. Di yawo anjam. Aqa damu agiende. Niŋgi babaŋ na tamo bole. Ariya nuŋgo are miligi kumbra uge ti bajiŋ kumbra ti dena maqejunu.  
\v 40 Niŋgi nanari tamo! Qotei a nuŋgo jejamu gereiyosiqa nuŋgo are miligi dego gereiyej. Di niŋgi qaliesai kiyo?  
\v 41 Deqa iŋgi iŋgi kalil nuŋgo are miligiq di unu qaji di niŋgi eleŋosib tamo iŋgi saiqoji naŋgi enjroqniy. Niŋgi kumbra degyibqa nuŋgo iŋgi iŋgi kalil milalesqas.   
\p
\v 42 “O Farisi tamo, niŋgi tulaŋ padalougetqab. Di kiyaqa? Niŋgi dal anjam kiñilala segi dauryeqnub. Agi niŋgi lei ti lombo ti saga ti oqnsib poto 10 yoqnsib oto qujai Qotei atraiyeqnub. Ariya niŋgi Qotei aqa dal anjam kokba dauryqajqa urateqnub. Agi niŋgi kumbra bole bole dauryosaieqnub. Niŋgi Qotei qalaqalaiyosaieqnub. Niŋgi dal anjam kiñilala segi dauryeqnub. Deqa e niŋgi endegsi merŋgwai. Niŋgi are bulyosib dal anjam kokba dauryosib laqniy. Niŋgi dal anjam kiñilala dego dauryqa urataib.   
\p
\v 43 “O Farisi tamo, niŋgi tulaŋ padalougetqab. Di kiyaqa? Niŋgi Qotei tal miligiq di tamo ñam ti naŋgo awo jaramq di awoqajqa tulaŋ areboleboleiŋgeqnu. Niŋgi koro sawaq di dego tamo uŋgasari naŋgi na nuŋgo ñam soqtetŋgosib baŋ ojetŋgwajqa deqa areboleboleiŋgeqnu.   
\p
\v 44 “O Farisi tamo, niŋgi tulaŋ padalougetqab. Di kiyaqa? Niŋgi tamo moiyo qaji sub bul unub. Sub gogeq di mariŋ na kabutqo. Deqa tamo uŋgasari naŋgi quraq na walweloqnqab di naŋgi qalieqasai.”   
\p
\v 45 Yesus a anjam degsi marnaqa dal anjam qalie tamo bei a Yesus aqa anjam di qusiqa minjej, “O Qalie Tamo, ni Farisi naŋgi anjam degsi minjronum deqa ni gago ñam dego ugetoiyonum.”  
\v 46 Onaqa Yesus na kamba minjej, “O dal anjam qalie tamo, niŋgi dego tulaŋ padalougetqab. Di kiyaqa? Niŋgi tamo uŋgasari naŋgi gulbe kokba enjreqnab qoboiyoqnsib unub. Ariya niŋgi na olo naŋgo gulbe di qoboiyetnjrosaieqnub.   
\p
\v 47 “Niŋgi tulaŋ padalougetqab. Di kiyaqa? Nuŋgo moma naŋgi nami Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgi ñumeqnab moreŋoqneb. Ariya niŋgi na olo naŋgo sub gereiyeqnub.  
\v 48 Nuŋgo kumbra dena niŋgi endegsib marobuleqnub, ‘Gago moma naŋgo kumbra bole.’ Niŋgi degsib marobuleqnub. Agi nuŋgo moma naŋgi Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgi ñumoqneb. Ariya niŋgi na olo naŋgo sub gereiyeqnub.   
\p
\v 49 “Utru deqa Qotei powo koba ti unu qaji a endegsi marej, ‘E ijo medabu o tamo naŋgi ti ijo anjam maro tamo naŋgi ti qariŋnjritqa tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgoq giloqnibqa naŋgi na naŋgi jeutnjroqnsib tulaŋ ugeugeinjroqnqab. Osib qudei ñumoqnib moreŋoqnqab.’  
\v 50-51 O dal anjam qalie tamo, Qotei a nuŋgo moma naŋgo une kalil osim tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgo jejamuq di ateleŋqas. Nuŋgo moma naŋgo une di agi naŋgi nami yqajqa utru atsib Kein na Abel qalnaq moiyej. Qotei a mandam atej bati deqa naŋgi une di yqajqa utru ateb. Dena bosi bosib Sekaraia atra bijal ti atra tal ti ambleq di qalnab moiyej. E bole merŋgwai. Une kalil di aqa awai uge Qotei na osim tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgi enjrqas.   
\p
\v 52 “O dal anjam qalie tamo, niŋgi tulaŋ padalougetqab. Di kiyaqa? Tamo uŋgasari naŋgi Qotei qalieqajqa gam itqa mareqnabqa niŋgi na olo gam getentetnjreqnub. Niŋgi segi Qotei qalieqajqa gam itqa keresai. Deqa tamo uŋgasari naŋgi dego gam di itqa yeqnab niŋgi na olo gam getentetnjreqnub.”   
\p
\v 53 Osiqa Yesus a tigelosiqa tal di uratosiq gilej. Bati deqa dal anjam qalie tamo naŋgi ti Farisi naŋgi ti a qa minjiŋ oqetnjrnaqa anjam gargekoba nenemyoqneb.  
\v 54 A anjam bei grotimqa naŋgi a ojqajqa deqa anjam gargekoba nenemyoqnsib a dadauryoqneb.   
\c 12  
\s1 Yesus a Farisi naŋgo kumbra uge qa anjam marej  
\p
\v 1 Onaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus unqajqa bosib koroosib jujuŋkobaeb. Siŋga waiyosib walwelqa keresai. Deqa tamo qudei na tamo qudei naŋgo siŋga sosetnjroqneb. Bati deqa Yesus a aqa aŋgro naŋgi joqsiqa naŋgi sasalosib a na minjrej, “Niŋgi geregere ŋam atoqniy. Farisi naŋgi gisaŋ tamo. Naŋgi anjam maro aiyelteqnub. Bem tiyeqnu qaji sum Farisi naŋgo bem ti bulyimqa bem dena tiyekritosim tulaŋ kobaqujaqas.  
\v 2 Deqa niŋgi quiy. Kumbra kalil kabuejunu qaji di boleq dqas. Anjam kalil uliejunu qaji di tamo naŋgi qusib poinjrqas.  
\v 3 Deqa anjam kalil niŋgi ambruq di mareqnub qaji di suwaŋamqa tamo naŋgi quqwab. Anjam kalil niŋgi warum miligiq di mareqnub qaji di tamo naŋgi bijal gogeq di tigelosib palontqab.”   
\s1 Niŋgi Qotei segi ulaiyiy  
\p
\v 4 Osiqa Yesus a olo marej, “O ijo aŋgro, niŋgi quiy. Niŋgi jeu tamo naŋgi ulainjraib. Naŋgi nuŋgo jejamu segi qalsib moiyotqa kere. Naŋgi niŋgi gulbe bei eŋgwa keresai. Deqa niŋgi naŋgi ulainjraib.  
\v 5 Tamo niŋgi ulaiyqab qaji agi deqa merŋgwai. Qotei a segi nuŋgo jejamu moiyotosim bunuqna nuŋgo qunuŋ dego ŋamyuwoq waiyqa kere. Deqa niŋgi a segi ulaiyiy.   
\p
\v 6 “Niŋgi qalie. Tamo naŋgi qebari sinjir silali kobaquja na awaiyosaieqnub. Silali kiñala na awaiyeqnub. Ariya Qotei na qebari sinjir naŋgi geregere taqatnjreqnu. A na naŋgi uratnjrosaieqnu.  
\v 7 Dego kere Qotei a nuŋgo gate baŋga segi segi sisiyoqnsiq geregere taqateqnu. Deqa niŋgi ulaaib. Niŋgi qebari kalil naŋgi tulaŋ buŋnjrejunub.”   
\s1 Iga Yesus aqa ñam marqajqa jemaigwasai  
\p
\v 8 Osiqa Yesus a olo marej, “E Tamo Aŋgro. Niŋgi mandam tamo naŋgo ulatamuq di ijo ñam boleq atsib marqab di mondoŋ e na kamba Qotei aqa laŋ aŋgro naŋgo ulatamuq di nuŋgo ñam boleq atsiy marqai.  
\v 9 Ariya niŋgi mandam tamo naŋgo ulatamuq di ijo ñam marqajqa asgiŋgwas di mondoŋ e kamba dego Qotei aqa laŋ aŋgro naŋgo ulatamuq di nuŋgo ñam marqajqa asgibqas.   
\p
\v 10 “E Tamo Aŋgro. Tamo bei na e misiliŋbqas une di Qotei na kobotqas. Ariya tamo bei na Mondor Bole misiliŋyqas une di Qotei na kobotqasai.   
\p
\v 11 “Bunuqna Juda tamo kokba naŋgi niŋgi ojsib naŋgo Qotei tal miligiq di tigeltŋgosib nenemŋgibqa niŋgi na kamba anjam kiye minjrqajqa deqa are koba qalaib. Rom naŋgo gate ti naŋgo mandor ti naŋgo ulatamuq di dego niŋgi tigeltŋgibqa niŋgi na kamba anjam minjrqajqa ulaaib.  
\v 12 Bati deqa Mondor Bole na areqalo eŋgimqa niŋgi anjam marqab.”   
\s1 Ñoro tamo qa yawo anjam  
\p
\v 13 Onaqa tamo uŋgasari koroesoqneb qaji naŋgo ambleq dena tamo bei a tigelosiqa Yesus minjej, “O Qalie Tamo, ni ijo was minjimqa a na gago abu moiyej qaji aqa ñoro kalil ambleq na potosim taqal bei ebqas.”  
\v 14 Onaqa Yesus na minjej, “Tamo yai na e giltbqo deqa e nuŋgo gulbe di gereiyqai?”  
\v 15 Degsi minjsiqa tamo uŋgasari kalil naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi ñoro koba oqajqa mamaulŋgaiq. Niŋgi ñoro koba ti sqab dena niŋgi ŋambile bole oqa keresai. Niŋgi ijo anjam deqa geregere are qaloqniy.”   
\p
\v 16 Osiqa yawo anjam bei endegsi minjrej, “Ñoro tamo bei soqnej. Aqa wauq di iŋgi tulaŋ koba melioqnej.  
\v 17 Deqa a endegsi are qalej, ‘E kiyerqai? Ijo iŋgi tulaŋ koba melieleŋqo. Deqa e iŋgi di atqajqa tal keresaiibqo.’  
\v 18 Osiqa marej, ‘E endegyqai. E ijo tal kalil koŋeleŋosiy olo tal kokba ateleŋqai. Osiy ijo iŋgi meli kalil tal kokbaq di jugwai. Ijo ñoro kalil dego dia jugeleŋqai.  
\v 19 Jugeleŋosiy marqai, “Ijo iŋgi iŋgi tulaŋ koba agi atonum unu. Deqa e aqaratosiy laŋa awesqai. Sosiy iŋgi ti ya ti uyoqnsiy areboleboleiboqnqas. Wausau gargekoba gilqas ijo iŋgi iŋgi di koboqasai.” ’  
\v 20 Tamo di a degsi marnaqa Qotei na minjej, ‘Ni nanari tamo. Qolo qujai endeqa e ino qunuŋ yaimitqa ni moiqam. Yimqa iŋgi iŋgi kalil ni na gereiyosim atonum qaji di tamo yai na olo oqas?’ Qotei na degsi minjej.  
\v 21 Dego kere tamo naŋgi ñoro koba koroiyejunub qaji naŋgo ñoro qoji padalqab. Naŋgi laŋ qure qa ñoro saiqoji unub deqa naŋgi Qotei aqa ŋamgalaq di sougetesosib moreŋqab.”   
\s1 Niŋgi bole sqajqa deqa areqalo kobaiyaib  
\p
\v 22 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi mandamq endi bole sqajqa deqa areqalo kobaiyaib. Osib endegsib maraib, ‘Iga iŋgi qabe na osim uyqom? Gara qabe na osim gago jejamu kabutqom?’ Niŋgi degsib maraib.  
\v 23 Niŋgi iŋgi uyo na segi ŋambile oqasai. Niŋgi gara jugoqnqab dena segi nuŋgo jejamu bole sqasai.  
\v 24 Niŋgi qebari naŋgi unjriy. Naŋgi iŋgi yagosaieqnub. Iŋgi otorosib talq di atosaieqnub. Ariya Qotei na qebari naŋgi iŋgi anainjreqnu. Niŋgi qalie, qebari naŋgi qunuŋ saiqoji. Niŋgi tamo qunuŋ ti. Niŋgi qebari naŋgi tulaŋ buŋnjrejunub.  
\v 25 Niŋgi mandamq endi sokobaiyqajqa deqa are koba qalaib. Niŋgi are koba qalqab dena niŋgi nuŋgo segi sqajqa bati olo yala totoryqa keresai. Sai bole sai.  
\v 26 Niŋgi wau kiñala deqaji yqa keresai deqa niŋgi kiyaqa iŋgi qudei qa are koba qaleqnub?   
\p
\v 27 “Niŋgi ŋam so unjriy. Naŋgo wala kiyersib branteqnub di niŋgi qaliesai. Naŋgi segi wauosaieqnub. Naŋgo segi wala gereiyosaieqnub. Deqa e niŋgi endegsi merŋgwai. Nami Solomon a gara wala boledamu jugoqnej. Ariya ŋam so aqa wala dena Solomon aqa wala tulaŋ buŋyejunu.  
\v 28 Maŋ laŋaj a bini oqwas nebe tamo naŋgi na giŋgeŋyosib ŋamyuwoq waiyqab. Maŋ laŋaj di Qotei na wala enjreqnu. Deqa niŋgi kiyaqa Qotei qa nuŋgo areqalo siŋgilatqa yonub keresaiiŋgwo? Niŋgi maŋ laŋaj sai. Niŋgi tamo qunuŋ ti. Deqa niŋgi endegsi poiŋgem, Qotei a niŋgi dego gara eŋgoqnqas.  
\v 29 Niŋgi areqalo kobaiyosib endegsib maraib, ‘Iga iŋgi ti ya ti qabe na osim uyqom?’ Niŋgi degsib maraib.  
\v 30 Tamo uŋgasari Qotei qaliesai qaji naŋgi iŋgi iŋgi deqa are koba qaleqnub. Ariya niŋgi deqa are koba qalaib. Nuŋgo Abu a qalie, niŋgi laŋa sqa keresai. Niŋgi iŋgi iŋgi deqaji oqnsib sqab.  
\v 31 Deqa niŋgi Qotei na taqatŋgosim nuŋgo Mandor Koba sqajqa siŋgilaoqniy. Niŋgi degyqab di Qotei na kamba iŋgi uyo ti gara ti dego eŋgoqnqas.”   
\s1 Niŋgi laŋ qure qa iŋgi iŋgi oqajqa deqa are qaloqniy  
\p
\v 32 Osiqa Yesus a olo marej, “O ijo kaja du du niŋgi ulaaib. Nuŋgo Abu a nuŋgo Mandor Koba sosim niŋgi taqatŋgwajqa areareteqnu.  
\v 33 Deqa niŋgi kumbra endegyiy. Niŋgi nuŋgo ñoro kalil qariŋyosib silali osib tamo iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi di jeisib enjriy. Osib silali jugwajqa quŋ ugeosaieqnu qaji di gereiyosib laŋ qure qa iŋgi iŋgi eleŋosib di jugeleŋoiy. Iŋgi iŋgi di koboqa keresai. Bajiŋ tamo naŋgi bosib oqasai. Sisimbiŋ na ugetqasai. Iŋgi iŋgi di gaigai sqas.  
\v 34 Sawa qabia ino ñoro bole unu dia ino are miligi dego siŋgilatim sqas.”   
\s1 Kaŋgal tamo bole a tal lanja olo bqajqa bati qa tariŋeqnu  
\p
\v 35 Osiqa Yesus a olo marej, “Niŋgi nuŋgo gara tigeleŋosib nuŋgo iŋgi iŋgi kalil gereiyosib waŋal qatrentosib ijo bqajqa bati qa tariŋosib soqniy.  
\v 36 Tamo bei a goiyo kobaq dena olo bosim aqa talq di brantosim siraŋme kindokindoŋamqa aqa kaŋgal tamo naŋgi a qa tariŋejunub qaji naŋgi siraŋme waqtoqujatqab. Dego kere niŋgi ijo bqajqa bati qa tariŋosib soqniy.  
\v 37 Tal lanja aqa kaŋgal tamo naŋgi a qa tariŋosib ŋam atoqnibqa bosim degsi unjrimqa naŋgi tulaŋ areboleboleinjrqas. Deqa a na naŋgi metnjrim awoeleŋabqa iŋgi anainjroqnqas.  
\v 38 A qolo jige kiyo nebeqa laqnimqa kiyo bosim aqa kaŋgal tamo naŋgi a qa tariŋosib ŋam atoqnibqa degsi unjrimqa naŋgi tulaŋ areboleboleinjrqas.   
\p
\v 39 “Niŋgi are qaliy. Bati gembu bajiŋ tamo a bosim tal paratqas di tal lanja a qalieqasai. A nami qalieosiq sonaq qamu bajiŋ tamo a bosiq tal paratqa yonaq unsiq wiyej qamu.  
\v 40 Dego kere e Tamo Aŋgro bqajqa bati niŋgi qaliesai. E bosiy niŋgi pruqtŋgaim deqa niŋgi geregere ŋam atoqnsib e qa tariŋoqnsib soqniy.”   
\s1 Tamo yai a wau tamo bole?  
\p
\v 41 Onaqa Pita na Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni yawo anjam maronum di iga segi quqwajqa kiyo tamo uŋgasari kalil naŋgi dego quqwajqa kiyo?”  
\v 42 Onaqa Tamo Koba a na minjej, “Kaŋgal tamo yai a areqalo bole ti sosiqa gaigai wau bole yeqnu? Kaŋgal tamo di tal lanja na endegsi minjqas, ‘Ni na ijo kaŋgal tamo kalil naŋgi geregere taqatnjroqnsimqa naŋgo iŋgi uyqajqa batioqnimqa iŋgi anainjroqne.’  
\v 43 Degsi minjsimqa sawa beiq gilsim di sqas. Olo puluosim wau kalil a na aqa kaŋgal tamo yej qaji di kalil keretosim soqnimqa a bosim unimqa kaŋgal tamo di a tulaŋ areboleboleiyqas.  
\v 44 Deqa e bole merŋgwai. Kaŋgal tamo di a wau boledamu yej deqa tal lanja na aqa iŋgi iŋgi kalil osim aqa baŋq di atim a na taqatetoqnqas.  
\v 45 Ariya kaŋgal tamo di a endegsi are qalqas, ‘Ijo tamo koba a urur bqasai.’ Degsi are qalsimqa a na kaŋgal tamo ti kaŋgal uŋa ti naŋgi laŋa laŋa kumbaiŋnjroqnqas. Osim iŋgi ti wain ti uyoqnsim nanarioqnqas.  
\v 46 Aqa tamo koba bqajqa bati a qaliesai deqa a kumbra degsim yoqnimqa aqa tamo koba brantoqujatosim unimqa a tulaŋ prugugetqas. Deqa aqa tamo koba na a qalougetosim tamo naŋgi Qotei qa naŋgo areqalo siŋgilatosaieqnub qaji naŋgo so sawaq waiyim aiqas.   
\p
\v 47 “Tal lanja na aqa kaŋgal tamo bei minjqas, ‘Ni wau di ye.’ Yimqa a geregere qusim ariya a olo asgimosim wau di yosaiamqa tal lanja na a kumbaiŋyogargekobatqas.  
\v 48 Ariya tal lanja na aqa kaŋgal tamo bei minjqas, ‘Ni wau di ye.’ Yimqa a geregere quosai deqa a wau di yosaiamqa tal lanja na a jiŋga na kumbaiŋyoqujaitqas. Niŋgi quiy. Qotei na tamo bei wau koba yimqa a wau di ojsim olo wau tulaŋ koba dego ojeme. Qotei na tamo bei aqa baŋq di wau koba atimqa a wau di taqatosim olo wau tulaŋ koba dego taqateme.”   
\s1 Yesus na tamo uŋgasari naŋgi pupoinjrimqa naŋgi jeu jeu sqab  
\p
\v 49 Osiqa Yesus a olo marej, “E ŋamyuwo waiyit mandamq aiqas. E deqa bem. Deqa e Qotei endegsi pailyeqnum, ‘O Abu, ŋamyuwo di urur puloŋeme.’  
\v 50 Niŋgi quiy. E yanso bei oqai. E yanso di osaiunum deqa e are tulaŋ gulbekobaibeqnu.  
\v 51 O ijo aŋgro, niŋgi kiyersib are qalonub? E na qaja kobotitqa tamo uŋgasari naŋgi geregere lawo na sqajqa e deqa bem kiyo? Sai. E na qaja kobotqajqa bosai. E na tamo uŋgasari naŋgi pupoinjritqa naŋgi jeu jeu sqajqa deqa bem.  
\v 52 Bini bati endeqa ti bunuq qa ti tamo 5 tal qujaiq di unub qaji naŋgi ijo ñam qa jeu jeu sqab. Tamo qalub naŋgi na tamo aiyel jeutnjroqnqab. Tamo aiyel naŋgi na tamo qalub jeutnjroqnqab.  
\v 53 Abu naŋgi na naŋgo segi aŋgro mel naŋgi jeutnjroqnqab. Aŋgro mel naŋgi na naŋgo segi abu naŋgi jeutnjroqnqab. Ai naŋgi na naŋgo segi aŋgro sebiŋ naŋgi jeutnjroqnqab. Aŋgro sebiŋ naŋgi na naŋgo segi ai naŋgi jeutnjroqnqab. Aiŋ qeli naŋgi na naŋgo segi aiŋ yala naŋgi jeutnjroqnqab. Aiŋ yala naŋgi na naŋgo segi aiŋ qeli naŋgi jeutnjroqnqab.”   
\s1 Kumbra bini branteqnu qaji di tamo naŋgi utru poinjrosaieqnu  
\p
\v 54 Osiqa Yesus na tamo uŋgasari kalil naŋgi endegsi minjrej, “Seŋ aiyoq dena laŋbi tigelamqa niŋgi unsib marqab, ‘Awa bqas.’ Degsib marqab awa bqas.  
\v 55 Meli jagwa bamqa niŋgi unsib marqab, ‘Sawa kaŋkaŋqas.’ Degsib marqab sawa kaŋkaŋqas.  
\v 56 Niŋgi gisaŋ ani. Niŋgi mandam ti laŋ ti unoqnsib geregere pegiyeqnub. Ariya kiyaqa kumbra bini branteqnu qaji di niŋgi unoqnsib utru poiŋgosaieqnu?”   
\s1 Tamo bei a ni qa anjam soqnimqa niŋgi segi aiyel  //  anjam urur gereiyoqujatiy  
\p
\v 57 Osiqa Yesus a olo marej, “Kumbra bole ti kumbra uge ti di niŋgi kiyaqa geregere pegiyosaieqnub?  
\v 58 Tamo bei a ni qa anjam soqnimqa niŋgi ombla walwelosib anjam pegiyo talq giloqnsibqa gamq di niŋgi segi aiyel anjam urur gereiyoqujatiy. Yosib anjam moiyotosib a ni osim anjam pegiyo talq gilqasai. Ariya niŋgi gamq di anjam gereiyqasai di a na ni osi gilsimqa anjam pegiyo tamo aqa ulatamuq di tigeltmimqa anjam pegiyo tamo a ni osim qaja tamo naŋgo baŋq di atqas. Yimqa naŋgi na ni osib tonto talq di waimqab.  
\v 59 Deqa e ni mermqai. Ni tonto talq dena olo oqedqasai. Ni mati ino une aqa awai kalil keretimqa di ni uratmib oqedqam.”   
\c 13  
\s1 Tamo a are bulyqasai di a padalqas  
\p
\v 1 Onaqa bati deqa tamo qudei naŋgi Yesus aqa areq bosib minjeb, “O Tamo Koba, Galili tamo qudei naŋgi wagme osib Qotei atraiyeqnabqa Pailat na aqa qaja tamo naŋgi qariŋnjrnaq gilsib naŋgi ñumnab naŋgo leŋ aisiq wagme naŋgo leŋ ti tuturej.”  
\v 2 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi kiyersib are qalonub? Galili tamo naŋgi di une gargekoba yoqneb deqa gulbe di naŋgoq di brantej. Galili tamo qudei naŋgi une gargekoba yosaieqnub. Niŋgi degsib are qalonub kiyo?  
\v 3 Di sai. E niŋgi merŋgwai. Niŋgi are bulyqasai di niŋgi kalil dego padalqab.  
\v 4 Jerusalem dia tal olekoba aqa ñam Siloam di puosiqa tamo 18 naŋgi ñumnaq moreŋeb. Deqa niŋgi kiyersib are qalonub? Tamo 18 moreŋeb qaji naŋgi une gargekoba yoqneb deqa naŋgi degsib moreŋeb. Tamo qudei Jerusalem di unub qaji naŋgi une gargekoba yosaieqnub. Niŋgi degsib are qalonub kiyo?  
\v 5 Di sai. E niŋgi merŋgwai. Niŋgi are bulyqasai di niŋgi kalil dego padalqab.”   
\s1 Qura geitosai qaji aqa yawo anjam  
\p
\v 6 Osiqa Yesus a yawo anjam bei endegsi marej, “Tamo bei a aqa wauq di qura yagej. Bunuqna a qura gei oqajqa marsiq bej. Bosiq unej qura geitosai.  
\v 7 Deqa a na aqa wau taqato tamo minjej, ‘Ni que. Wausau qalub gilqo e boqnsim ŋam atoqnem qura geitosai. Deqa uŋgum. Qomsim waiy. A kiyaqa mandam aqa namur laŋa saitqas?’  
\v 8 Onaqa wau taqato tamo na minjej, ‘O Tamo Koba, ni mati uratim soqnem. Wausau qujai endeqa e na qura utruq di moror qamsiy namur atsiy unqai.  
\v 9 Degyitqa wausau bei qa geitqas kiyo sai kiyo? Saiamqa ni marim e qomsiy waiyqai.’” Yesus a yawo anjam degsi marej.   
\s1 Yori bati qa Yesus na uŋa bei boletej  
\p
\v 10-11 Onaqa yori bationaqa Yesus a Juda naŋgo Qotei tal miligiq gilsiqa Qotei aqa anjam minjroqnej. Minjroqnsiqa ŋam atej uŋa bei sonaq unej. Uŋa di a maiyej. Mondor uge na ma yonaqa wausau 18 a groŋosiq laqnej. A tiŋtiŋ tigelqa keresai.  
\v 12 Deqa Yesus na uŋa di unsiq metonaqa aqa areq bonaqa minjej, “O uŋa, ni que. Endego ino ma di ni uratmqas.”  
\v 13 Degsi minjsiqa uŋa aqa jejamuq di baŋ atnaqa aqa ma koboonaqa a tiŋtiŋ tigelosiqa Qotei aqa ñam soqtoqnej.  
\v 14 Onaqa Qotei tal taqato tamo a Yesus aqa maŋwa di unsiqa minjiŋ oqetej. Di kiyaqa? Yesus a yori bati qa uŋa di boletej deqa. Deqa Qotei tal taqato tamo na tamo uŋgasari naŋgi endegsi minjrej, “Bati 6 iga waueqnum. Deqa wau qa bati segi nuŋgo ma boletqajqa boqniy. Yori bati qa nuŋgo ma boletqajqa baib.”  
\v 15 Onaqa Tamo Koba a na kamba minjej, “Niŋgi gisaŋ tamo. Niŋgi yori bati gaigai nuŋgo makau ti donki ti tontonub unub di sil palontoqnsib joqoqnsib ya anainjreqnub.  
\v 16 Ariya uŋa endi a Abraham aqa moma. Satan na ma yonaqa wausau 18 ma ti soqnej. Deqa e kiyaqa yori bati qa aqa ma di uratit sqas? Sai. E boletqai.”  
\v 17 Yesus a degsi marnaqa aqa jeu tamo kalil naŋgi aqa anjam di qusibqa jemainjrej. Kumbra kalil Yesus a yoqnej qaji di tulaŋ bolequja deqa tamo uŋgasari kalil naŋgi tulaŋ areboleboleinjroqnej.   
\s1 Sis yago qa yawo anjam  
\p
\v 18 Onaqa Yesus a olo marej, “Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas. Yawo anjam kiye niŋgi merŋgitqa Qotei aqa kumbra di aqa utru niŋgi geregere poiŋgwas?  
\v 19 Od, e qalieonum. Qotei aqa kumbra di tamo bei na sis yago osiq aqa wauq di yagej dego kere. Bunuqna sis a oqsiq tulaŋ kobaqujaonaqa qebari naŋgi bosib aqa daniq di simi ateleŋeb.”   
\s1 Bem tiyeqnu qaji sum aqa yawo anjam  
\p
\v 20 Osiqa Yesus a olo marej, “Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas. Yawo anjam kiye niŋgi merŋgitqa Qotei aqa kumbra di aqa utru niŋgi geregere poiŋgwas?  
\v 21 Od, e qalieonum. Qotei aqa kumbra di bem tiyeqnu qaji sum bul. Uŋa bei a bem tiyeqnu qaji sum kiñala osiqa bem sum laŋaj ti turtosiq web kobaqujaq di bulyonaqa bem kalil tiyekritej.”   
\s1 Niŋgi siraŋme kiñala miligiq gilqajqa siŋgilaoiy  
\p
\v 22 Yesus a dena tigelosiqa Jerusalem aiqajqa gam dauryosiq qure kokba ti qure kiñilala ti dia Qotei aqa anjam minjre minjre aiyoqnej.  
\v 23 Aiyeqnaqa tamo bei na minjej, “O Tamo Koba, Qotei na tamo quja quja segi eleŋqas kiyo? Ni iga geregere merge.” Onaqa Yesus na kamba minjrej,  
\v 24 “Niŋgi siraŋme kiñala miligiq gilqajqa siŋgilaoiy. E niŋgi merŋgwai. Tamo gargekoba naŋgi siraŋme kiñala miligiq gilqajqa siŋgilaoqnib ugeinjroqnqas.  
\v 25 Tal aqa abu a tigelosim siraŋme kabutimqa niŋgi oqeq di tigelosibqa siraŋme kindokindoŋosib minjoqnqab, ‘O Tamo Koba, ni na siraŋme waqtetgime.’ Amqa a na kamba merŋgwas, ‘Niŋgi tal qabe? E niŋgi qaliesai.’  
\v 26 Degsi merŋgimqa niŋgi na minjqab, ‘O Tamo Koba, iga ni ombla iŋgi ti ya ti uyoqnem. Ni gago qureq di Qotei aqa anjam plaltosim mergoqnem.’  
\v 27 Degsib minjibqa a na kamba merŋgwas, ‘Niŋgi tal qabe? E niŋgi qaliesai. Deqa niŋgi kalil jaraiyiy. Niŋgi kumbra uge yo qaji tamo.’  
\v 28 A na niŋgi degsim merŋgsim niŋgi qalaq di breiŋgwas. Yimqa Abraham, Aisak, Jekop, Qotei aqa medabu o qaji tamo kalil naŋgi ti Qotei na taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas. Soqnimqa niŋgi naŋgi unjrsibqa akamkobaoqnsib pailoqnsib nuŋgo jaqatiŋ qa qalagei anjam atoqnqas.  
\v 29 Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi sawa guta na guma na tauŋ na bebeŋ na ti bosib Qotei aqa siŋgaq di koroeleŋabqa Qotei a naŋgo Mandor Koba sosim naŋgi taqatnjrqas. Yimqa naŋgi Qotei ombla awoosib iŋgi uyoqnqab.  
\v 30 Deqa niŋgi quiy. Tamo qudei bini ñam ti unub qaji naŋgi mondoŋ ñam saiqoji sqab. Ariya tamo qudei bini ñam saiqoji unub qaji naŋgi mondoŋ ñam ti sqab.”   
\s1 Yesus a Jerusalem naŋgi qa dulej  
\p
\v 31 Onaqa bati deqa Farisi qudei naŋgi Yesus aqa areq bosib minjeb, “Mandor Herot a ni lumsim moiyotmqa mareqnu. Deqa ni sawa endi uratosim ulaŋ.”  
\v 32 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Niŋgi gilsib gisaŋ tamo Herot a endegsib minjiy, ‘Yesus a marqo, “Bini e mondor uge uge naŋgi winjroqnsiyqa tamo ma ti naŋgi boletnjroqnqai. Nebe dego e wau di yoqnqai. Ariya alieb e ijo wau di kobotqai.” ’ Niŋgi gilsib Herot degsib minjiy.  
\v 33 Bini e walwelosi aisiy nebe olo tigelosiy aisiy ariya alieb e Jerusalem di brantqai. E degyqai. Di kiyaqa? Jerusalem dia qujai jeu tamo naŋgi na Qotei aqa medabu o tamo naŋgi ñumeqnab moreŋeqnub. Naŋgi qure beiq di naŋgi ñumosaieqnub.   
\p
\v 34 “O Jerusalem qure, O Jerusalem qure, ni na Qotei aqa medabu o tamo naŋgi ñumoqnsim moiyotnjreqnum. Osim tamo uŋgasari Qotei na inoq qariŋnjreqnu qaji naŋgi meniŋ na ñumeqnam moreŋeqnub. Bati gargekoba e ino aŋgro naŋgi tuwe du du bul koroinjrqajqa yeqnam ni saideqnum.  
\v 35 Deqa niŋgi quiy. Qotei a nuŋgo atra tal koba uratetŋgimqa a laŋa sqas. Deqa e niŋgi endegsi merŋgwai. Niŋgi olo e nubqasai. Degsim gilsim mondoŋ e olo laŋ qureq na boqnitqa niŋgi e nubsib marqab, ‘Tamo a bqo endi Tamo Koba aqa ñam na bqo. Deqa Qotei na a tulaŋ geregereiyeqnu.’”   
\c 14  
\s1 Tamo bei jejamu suŋyeleŋej qaji di Yesus na boletej  
\p
\v 1 Yori bati bei Yesus a Farisi gate bei aqa talq gilsiqa a ombla iŋgi uyoqneb. Iŋgi uyeqnabqa tamo qudei tal dia soqneb qaji naŋgi Yesus koqyoqneb.  
\v 2 Yesus aqa areq di tamo bei jejamu suŋyeleŋej qaji a awesoqnej.  
\v 3 Deqa Yesus na tamo di unsiqa dal anjam qalie tamo naŋgi ti Farisi naŋgi ti endegsi nenemnjrej, “Niŋgi mariy. Yori bati qa tamo boletqajqa di kere kiyo? Dal anjam a kiyersi marqo?”  
\v 4 Onaqa naŋgi na kamba anjam bei Yesus minjosai. Naŋgi mequmesoqneb. Deqa Yesus na tamo di aqa jejamu ojsiqa aqa ma boletej. Osiqa qariŋyonaq gilej.  
\v 5 Onaqa Yesus na Farisi naŋgi olo nenemnjrej, “Nuŋgo aŋgro kiyo nuŋgo makau kiyo yori bati qa uloŋosim subq aiyimqa niŋgi na aqaryaiyosib subq dena osib goge atqab e? Niŋgi na merbiy.”  
\v 6 Onaqa naŋgi na kamba olo anjam bei Yesus minjqa yonab keresaiinjrej.   
\s1 Niŋgi na nuŋgo segi ñam soqtaib  
\p
\v 7 Bati deqa Yesus a ŋam atej di tamo qudei naŋgi iŋgi uyo qa marsib talq bosib tamo ñam ti naŋgo awo jaramq di awoosib iŋgi uyeqnab unjrej. Deqa a na naŋgi yawo anjam endegsi minjrej,  
\v 8-9 “Tamo bei na maruro atsim ni metmimqa ni tamo ñam ti naŋgo awo jaramq di namo awoaim. Ni tamo ñam ti naŋgo awo jaramq di awoqam di goiyo lanja na tamo ñam ti bei metim bam ni mermqas, ‘Ni awo jaram di uratosim tamo endi yim awoqas.’ Yim ni jemaimim tamo laŋaj naŋgo awo jaramq di awoqam.  
\v 10 Deqa tamo bei na maruro atsim metmimqa ni tamo laŋaj naŋgo awo jaramq di awo. Yimqa goiyo lanja na bosim mermqas, ‘O was, ni bosim tamo ñam ti naŋgo awo jaramq endi awo.’ Yim tamo kalil iŋgi uyeqnub qaji naŋgo ŋamgalaq di ni ñam ti sqam.  
\v 11 Tamo kalil naŋgo segi ñam soqteqnub qaji naŋgi Qotei na olo ñam aguq atetnjrqas. Ariya tamo naŋgo segi ñam aguq ateqnub qaji naŋgi Qotei na olo ñam soqtetnjrqas.”   
\s1 Niŋgi na tamo sougetejunub qaji naŋgi gereinjriy  
\p
\v 12 Osiqa Yesus na goiyo lanja minjej, “Ni maruro atsimqa ino segi was naŋgi ti ino segi kadoi naŋgi ti tamo uŋgasari ñoro koba ejunub qaji naŋgi ti metnjraim. Ni degyqam di ni endegsi are qalqam, ‘Naŋgi na kamba maruro atsib e metbib gilit iŋgi anaibqab.’  
\v 13 Ni degyaim. Ni maruro atsimqa tamo ñoro saiqoji naŋgi ti tamo jejamu lainjro qaji naŋgi ti tamo siŋga uge naŋgi ti tamo ŋam qandimo naŋgi ti metnjrim bab iŋgi anainjre.  
\v 14 Amqa ni tulaŋ areboleboleimqas. Di kiyaqa? Naŋgi ni kamba iŋgi anaimqa keresai. Deqa mondoŋ tamo bole bole naŋgi olo subq na tigelo batiamqa Qotei na kamba awai tulaŋ boledamu ni emqas.”   
\s1 Yesus a maruro qa yawo anjam marej  
\p
\v 15 Yesus a anjam degsi marnaqa tamo bei Yesus ombla awoosib iŋgi uyoqneb qaji a qusiqa minjej, “Mondoŋ Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas. Sosimqa a na naŋgi iŋgi anainjrim awoosib koba na iŋgi uyoqnqab. Deqa naŋgi tulaŋ areboleboleinjrim sqab.”  
\v 16 Onaqa Yesus na kamba yawo anjam bei endegsi minjej, “Tamo bei a maruro atqa osiqa tamo gargekoba naŋgi aqa maruro unqa metnjrej.  
\v 17 Aqa maruro bati brantonaqa a na aqa kaŋgal tamo bei qariŋyonaq gilsiqa tamo naŋgi di minjrej, ‘Niŋgi boiy. Iŋgi iŋgi kalil gereiyosib atonub unu.’  
\v 18 Degsi minjrnaqa naŋgi kalil bqa urateb. Osib minjoqneb, ‘Iga bqa keresai.’ Bei na minjej, ‘E mandam bunuj awaiyonum. Di unqajqa aiqai. Deqa ni goiyo lanja minje, “E bqa keresai.” ’  
\v 19 Bei na minjej, ‘E makau bunuj 10 awaiyem. Deqa bini e naŋgi wau enjrqai. Deqa ni goiyo lanja minje, “E bqa keresai.” ’  
\v 20 Bei na minjej, ‘E bini uŋa bunuj onum. Deqa e dego bqa keresai.’   
\p
\v 21 “Onaqa kaŋgal tamo a olo puluosiq aisiq anjam kalil naŋgi na minjeb qaji di aqa tamo koba minjnaqa a minjiŋ oqetonaqa olo qariŋyosiqa minjej, ‘Ni urur gilsimqa gam kokbaq di gam kiñilalaq di tamo iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi ti tamo jejamu lainjro qaji naŋgi ti tamo ŋam qandimnjro qaji naŋgi ti tamo siŋga ugeinjro qaji naŋgi ti itnjrsimqa joqsim ijo talq boiy.’  
\v 22 Onaqa kaŋgal tamo a olo gilsiqa tamo naŋgi di kalil joqsi bosiqa aqa tamo koba minjej, ‘O Tamo Koba, e ino anjam dauryosim agi naŋgi kalil joqsi bonum. Ariya ino tal tamo na maqosai unu.’   
\p
\v 23 “Onaqa goiyo lanja na olo aqa kaŋgal tamo qariŋyosiqa minjej, ‘Ni gilsim gam kalilq dena ti nañuq dena ti tamo naŋgi joqsim boiy. Naŋgi kalil babqa ijo tal magwas.  
\v 24 E ni mermqai. Tamo naŋgi e nami metnjronum bqa uratonub qaji naŋgi ijo maruro unqasai.’”   
\s1 Tamo a Yesus dauryqa marsimqa a mati geregere are qalsim Yesus dauryem  
\p
\v 25 Yesus a dena tigelosiqa walwelosiq aiyeqnaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi a dauryosib aiyoqneb. Deqa a bulosiqa naŋgi endegsi minjrej,  
\v 26 “Tamo bei a e daurbqa osimqa aqa abu, aqa ai, aqa ŋauŋ, aqa aŋgro naŋgi, aqa was naŋgi, aqa jaja naŋgi, aqa segi jejamu dego jeutnjrqasai di a ijo aŋgro sqa keresai.  
\v 27 Tamo bei na aqa segi ŋamburbas qoboiyosim e daurbqasai di a ijo aŋgro sqa keresai.”   
\p
\v 28 Osiqa naŋgi endegsi minjrej, “Tamo bei a tal atqa osimqa a mati awoosim tal kobotqajqa aqa awai geregere are qalsim aqa silali sisiyqas. Aqa silali kereqas kiyo sai kiyo degsi are qalqas.  
\v 29-30 A mati degsi are qalqasai di a tal aqa utru atsim bati amble di aqa silali saiamqa tal kobotqa keresaiiyimqa tamo naŋgi unsib a kikiyosib minjqab, ‘Ni tal aqa utru atem di ni kobotqa keresai.’ Yim a jemaiyqas.   
\p
\v 31 “Mandor bei na mandor bei qoto itqa marsimqa a mati awoosim geregere endegsi are qalqas, ‘Ijo qaja tamo 10 tausen naŋgi na mandor di aqa qaja tamo 20 tausen naŋgi ñumsib winjrqa kere kiyo?’  
\v 32 A degsi are qalsim marqas, ‘E na mandor di qoto buŋyqa keresai.’ Degsi marsimqa aqa wau tamo qudei naŋgi qariŋnjrim gilsib mandor di minjqab, ‘Uŋgum, iga qotqa uratonum.’   
\p
\v 33 “Dego kere tamo bei na e daurbqa osimqa a mati aqa segi iŋgi iŋgi kalil uratqasai di a ijo aŋgro sqa keresai.”   
\s1 Bar qa yawo anjam  
\p
\v 34 Osiqa Yesus a olo marej, “Bar a bole. Iŋgiq di bar atoqnib aqa uyo boledamuqas. Ariya bar aqa qajarara koboqas di iŋgi kiye na olo qajararatqas? Di keresai.  
\v 35 Bar aqa qajarara koboqas di a ugeqas. Iga bar di mandam ti bulyonamqa mandam namuryqa keresai. Deqa iga bar di uratosim waiyqom. Tamo a dabkala ti sqas di a ijo anjam endi geregere quem.”   
\c 15  
\s1 Kaja du alelqo qaji aqa yawo anjam  
\p
\v 1 Bati bei takis o qaji tamo naŋgi ti une tamo naŋgi ti kalil Yesus aqa anjam quqwa marsibqa aqa areq bosib koroeb.  
\v 2 Koroonabqa Farisi naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Yesus yomuiyosib mareb, “Yesus a une tamo naŋgi joqoqnsiqa koba na iŋgi uyeqnub.”   
\p
\v 3 Degsib marnabqa Yesus a naŋgo anjam di qusiqa yawo anjam endegsi minjrej,  
\v 4 “Tamo bei aqa kaja 100 naŋgi ñiŋ uyoqnibqa qujai bei alelamqa a na kaja 99 naŋgi uratnjrsim qujai alelqo qaji di ŋamosim gilsim itqas.  
\v 5 Itosim areboleboleiyim soqtosim qoboiyqas.  
\v 6 Qoboiyosim aisim aqa qureq di brantosim aqa was naŋgi ti aqa qure qujai naŋgi ti kalil koroinjrsimqa minjrqas, ‘Niŋgi uniy. Ijo kaja alelqo qaji agi olo itonum! Deqa niŋgi e ombla areboleboleigim sqom!’”  
\v 7 Osiqa Yesus a olo marej, “Dego kere une tamo qujai a are bulyqas di laŋ goge dia naŋgi a qa tulaŋ areboleboleinjrqas. Tamo 99 naŋgi mareqnub, ‘Iga tamo bole une saiqoji. Deqa iga are bulyqasai.’ Naŋgi qa laŋ goge dia naŋgi areboleboleinjrqasai. Ariya une tamo qujai a are bulyqas di naŋgi a qa tulaŋ areboleboleinjrqas.”   
\s1 Silali loumqo qaji aqa yawo anjam  
\p
\v 8 Osiqa Yesus a olo marej, “Uŋa bei aqa meniŋ silali 10 soqnimqa meniŋ silali qujai loumimqa a waŋal qatrentosim aqa talq di maŋ solsim ŋamosim itqas.  
\v 9 Itosim gilsim aqa was naŋgi ti aqa qure qujai naŋgi ti kalil koroinjrsimqa minjrqas, ‘Ijo meniŋ silali qujai loumqo qaji agi olo itonum! Deqa niŋgi e ombla areboleboleigim sqom!’”  
\v 10 Osiqa Yesus a olo marej, “Dego kere une tamo qujai a are bulyqas di Qotei aqa laŋ aŋgro naŋgi a qa tulaŋ areboleboleinjrqas.”   
\s1 Tamo bei aqa ŋiri aiyel qa yawo anjam  
\p
\v 11 Osiqa Yesus a olo marej, “Tamo bei aqa ŋiri aiyel soqneb.  
\v 12 Bati bei ŋiri yala na aqa abu minjej, ‘O Abu, ni ino ñoro kalil ambleq na potosim taqal bei e ebe.’ Degsi minjnaqa abu na aqa ñoro ambleq na potosiqa taqal bei aqa ŋiri yala yej. Taqal bei aqa ŋiri koba yej.  
\v 13 Onaqa bati bei ŋiri yala na aqa ñoro kalil qariŋyosiqa silali osiq tigelosiqa sawa beiq gilej. Gilsiq dia diqosi laqnsiqa aqa silali kalil uyekritej.  
\v 14 Onaqa sawa dia mam koba aiyej deqa ŋiri yala a iŋgi tulaŋ saiiyej.  
\v 15 Deqa a sawa deqaji tamo bei aqaq gilnaqa minjej, ‘Ni ijo bel taqatnjroqnsim iŋgi anainjroqne.’  
\v 16 Onaqa a bel naŋgi taqatnjroqnsiqa iŋgi anainjroqnej. Osiqa are qaloqnej, ‘E mam koba unum. Deqa e endegyqai. Bel naŋgi iŋgi oto uratoqnibqa di oqnsiy uyoqnitqa dena e kereoqnqas.’ A degsi are qalsiq soqnej. Di kiyaqa? Tamo bei na iŋgi anaiyosaioqnej deqa.\fig |alt="Prodigal son with pigs" src="cn01759B.tif" size="span" loc="Luk 15:16" copy="Cook" ref="Luk 15:16" \fig*   
\p
\v 17 “Osiqa olo are qalej, ‘E kumbra grotonum deqa e mam na moiqa laqnum. Ijo abu aqa wau tamo naŋgi iŋgi koba uyeqnub. E segi qujai mam na moiqa laqnum.  
\v 18 Deqa e olo puluosiy ijo abu aqaq aisiy minjqai, “O Abu, e Qotei aqa ŋamgalaq di une kobaquja atonum. Ino ŋamgalaq di dego e une kobaquja atonum.  
\v 19 Deqa e ino aŋgro sqa keresai. Deqa ni marimqa e ino wau tamo sosiy ni wauetmoqnqai.” ’  
\v 20 Degsi are qalsiqa tigelosiq aqa abu aqaq olo aiyej.  
\p “Aiyeqnaqa aqa abu ŋam atsiqa isaq di unsiq a qa tulaŋ dulosiqa urur ti gilsiq a soqoŋyosiqa qalaqalaiyoqnsiqa kundoqyoqnej.  
\v 21 Onaqa minjej, ‘O Abu, e Qotei aqa ŋamgalaq di une kobaquja atonum. Ino ŋamgalaq di dego e une kobaquja atonum. Deqa e ino aŋgro sqa keresai.’  
\v 22 Degsi minjnaqa aqa abu na aqa kaŋgal tamo qudei naŋgi minjrej, ‘Niŋgi urur ti gilsib gara jugo tulaŋ boledamu olekoba di osi bosib jigetiy. Baŋriŋ dego osi bosib aqa baŋ duq di jigetiy. Siŋga tatal dego osib aqa siŋgaq di jigeleŋetiy.  
\v 23 Makau meli bunuj didiqo di qalsib goiyiy. Goisib osib babqa iga koba na uysim areboleboleigim sqom.  
\v 24 Iga degyqom. Di kiyaqa? Ijo aŋgro yala a moiyobulosiq olo ŋambile sosiq bqo deqa. A loumej agi gagoq di olo brantqo.’ Degsi minjrnaqa naŋgi aqa anjam kalil di dauryosib makau goisib koba na awoosib areboleboleinjrnaq soqneb.   
\p
\v 25-26 “Ariya ŋiri koba a wauq di sosiq dena puluosi bosiq tal jojomyosiqa naŋgi areboleboleinjreqnaq lou tueqnab qusiqa kaŋgal aŋgro bei metonaq aqa areq bonaqa nenemyej, ‘Naŋgi kiyaqa lou tueqnub?’  
\v 27 Degsi nenemyonaqa kaŋgal aŋgro dena minjej, ‘Ino was yala a olo bqo. Deqa ino abu na makau meli bunuj didiqo di qalqo naŋgi uyoqnsib areboleboleinjreqnaq lou tueqnub. Aqa aŋgro a bole sosiq olo brantqo deqa lou tueqnub.’  
\v 28 Degsi minjnaq qusiqa ŋiriŋosiq qudalej. Osiqa tal miligiq gilqa uratej. Deqa aqa abu a talq dena oqedosiqa minjej, ‘O ijo aŋgro, ni tal miligiq au. Bamqa iga koba na awoosim iŋgi uysim areboleboleigim sqom.’  
\v 29 Onaqa ŋiri koba a na kamba aqa abu minjej, ‘O Abu, ni que. E wausau gargekoba ino anjam dauryosim ni wauetmoqnem. E ino anjam bei gotraŋyosaioqnem. Ni deqa e qa are qalsim kaja du bei qalsim goiyosaieqnum. E ijo kadoi naŋgi ti koba na areboleboleigosaieqnu.  
\v 30 Ariya ino aŋgro yala a na ino ñoro osiqa gam qaji uŋa naŋgi ombla sambalaoqnsiq silali kalil uyekritej. Osiq olo bqoqa ni a qa tulaŋ areboleboleimqoqa makau meli bunuj didiqo di agi qaletonum.’   
\p
\v 31 “Degsi minjnaqa aqa abu na kamba minjej, ‘O ijo aŋgro, ni gaigai e ombla unum. Ijo iŋgi iŋgi kalil di ino dego.  
\v 32 Ariya bini iga maruro atsimqa areboleboleigeqnu. Di kiyaqa? Ino was a moiyobulosiq olo ŋambile sosiq bqo. A loumej agi gagoq di olo brantqo.’”   
\c 16  
\s1 Yesus a ñoro taqato tamo qa yawo anjam marej  
\p
\v 1 Osiqa Yesus a olo aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Ñoro tamo bei soqnej. Aqa ñoro kalil aqa wau tamo bei na taqatoqnej. Bati bei tamo qudei na ñoro tamo di minjeb, ‘Ino ñoro taqato tamo a ino ñoro kalil laŋa uyeqnu.’  
\v 2 Degsi minjnabqa a na ñoro taqato tamo di metonaq aqa areq bonaqa minjej, ‘Ni qa anjam degsi merbonubqa e quonum. Ni kiyaqa kumbra degyonum? Deqa ijo ñoro kalil ni uyonum qaji di sisiyosim merbimqa e geregere qalieosiy ni kobotmqai. Yim ni ijo ñoro olo bunu taqatqasai.’   
\p
\v 3 “Onaqa ñoro taqato tamo di a segi are qalej, ‘E kiyerqai? Ijo tamo koba a na e kobotbqa marqo. E siŋgila saiqoji deqa e wau bei yqa keresai. E tamo qudei naŋgi minjrit silali laŋa ebqab di e jemaibqas.  
\v 4 Deqa e kiyerqai? E qalieonum. Tamo qudei nami ijo tamo koba aqaq dena ñoro osib naŋgi a kamba olo yqajqa minjeb qaji naŋgi di metnjrqai. Metnjrit ijoq babqa ñoro nami eb qaji di e na aguq atitqa naŋgi e qa tulaŋ areboleboleinjrqas. Deqa ijo tamo koba a na e wibimqa tamo naŋgi dena e osib naŋgo talq di e geregereiboqnqab.’  
\v 5 A degsi are qalsiqa tamo kalil nami aqa tamo koba aqaq dena ñoro eb qaji naŋgi metnjrnaq bonabqa tamo namo bej qaji di nenemyej, ‘Ni ñoro gembub ijo tamo koba aqaq dena em?’  
\v 6 Onaqa minjej, ‘E goreŋ kulum 100 em.’ Degsi minjnaqa ñoro taqato tamo na minjej, ‘Ni olo goreŋ kulum 50 segi neŋgreŋye.’  
\v 7 Osiqa tamo bei nenemyej, ‘Ni ñoro gembub ijo tamo koba aqaq dena em?’ Onaqa minjej, ‘E bem sum aqa quŋ 100 em.’ Degsi minjnaqa ñoro taqato tamo na minjej, ‘Ni olo bem sum aqa quŋ 80 segi neŋgreŋye.’   
\p
\v 8 “Onaqa ñoro tamo a aqa ñoro taqato tamo aqa kumbra gisaŋ di poiyonaqa aqa ñam soqtosiq minjej, ‘Ni keretonum.’ Degsi minjej. Di kiyaqa? Ñoro taqato tamo uge di a powo ti sosiq deqa kumbra gisaŋ di yej. Deqa niŋgi quiy. Mandam endeqa tamo uŋgasari naŋgi mandam qaji powo koba ti unub. Ariya suwaŋqa tamo uŋgasari naŋgi mandam qaji powo kiñala ti unub.   
\p
\v 9 “Deqa e niŋgi endegsi merŋgwai. Niŋgi mandam qaji ñoro uge oqnsib dena tamo uŋgasari naŋgi kumbra bole enjroqnib naŋgi niŋgi qa tulaŋ areboleboleinjroqnqas. Yim bunuqna niŋgi moisib mandam qaji ñoro uge kalil uratibqa Qotei na niŋgi joqsim tal gaigai sqas qaji dia niŋgi geregereiŋgwas.   
\p
\v 10 “Niŋgi ñoro kiñala geregere taqatqab di niŋgi ñoro qelikoba dego geregere taqatqab. Ariya niŋgi ñoro kiñala geregere taqatqasai di niŋgi ñoro qelikoba dego geregere taqatqasai.  
\v 11 Niŋgi mandam qaji ñoro uge geregere taqatqasai di niŋgi laŋ qure qaji ñoro dego geregere taqatqasai. Deqa tamo yai na laŋ qure qaji ñoro nuŋgo baŋq di atqas? Tamo dego bei sosai.  
\v 12 Niŋgi tamo bei aqa ñoro geregere taqatqasai di niŋgi nuŋgo segi ñoro dego geregere taqatqasai. Deqa tamo yai na ñoro bei nuŋgo baŋq di atqas? Tamo dego bei sosai.   
\p
\v 13 “Tamo qujai a tamo kokba aiyel naŋgi wauetnjrqa keresai. A tamo kobaquja bei qalaqalaiyosim olo tamo kobaquja bei jeutqas. Bei aqa anjam dauryosim olo bei qoreiyqas. Dego kere niŋgi silali ti Qotei ti turtnjrsib naŋgi wauetnjrqa keresai.”   
\s1 Yesus a dal anjam qa ti Mandor Koba Qotei qa ti anjam palontej  
\p
\v 14 Onaqa Farisi naŋgi Yesus aqa anjam di qusib a yomuiyeb. Farisi naŋgi bati gaigai silali oqnqajqa are koba soqnej. Utru deqa naŋgi Yesus yomuiyeb.  
\v 15 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Niŋgi are qaleqnub, ‘Iga kumbra bole bole laŋa babaŋ na yoqnim tamo uŋgasari naŋgi na iga nugoqnsib iga tamo bole qa mergwab.’ Niŋgi degsib are qaleqnub. Di gisaŋ. Nuŋgo are miligi di Qotei a segi qalie. Kumbra qudei tamo naŋgi deqa arearetnjreqnu qaji di Qotei aqa ŋamgalaq di kumbra tulaŋ ugedamu.   
\p
\v 16 “Nami Moses aqa dal anjam ti Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgo anjam ti maroqneb dena bosi bosiq Jon aqa bati brantej. Jon aqa bati brantej dena bosiq bini ijo anjam maro tamo naŋgi Qotei aqa anjam bole palonteqnub. Palonteqnab tamo uŋgasari kalil naŋgi Qotei na taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqajqa tulaŋ siŋgilaeqnub.   
\p
\v 17 “Laŋ ti mandam ti koboqab. Ariya Qotei aqa dal anjam mutu kiñala bei koboqasai bole sai.”   
\s1 Tamo bei na aqa ŋauŋ uratqa anjam  
\p
\v 18 Osiqa Yesus a olo marej, “Tamo bei na aqa ŋauŋ uratosim olo uŋa bei oqas di a na aqa ŋauŋ kumbra ugeq waiyqo. Uŋa bei dego aqa gumbuluŋ na a uratimqa bunuqna tamo bei na olo oqas di tamo bunuj dena uŋa di kumbra ugeq waiyqo.”   
\s1 Ñoro tamo Lasarus wo naŋgo sa anjam  
\p
\v 19 Osiqa Yesus a olo marej, “Ñoro tamo bei soqnej. A bati gaigai gara wala bole jugoqnsiqa tulaŋ areboleboleiyeqnaqa iŋgi bole bole uyoqnsiq soqnej.  
\v 20 Aqa tal meq di tamo bei iŋgi tulaŋ saiqoji aqa ñam Lasarus a bati gaigai awooqnsiq ŋeioqnsiq soqnej. Aqa jejamu kalil yu na ugetej.  
\v 21 Deqa a tal meq di awesonaqa ñoro tamo a iŋgi uyeqnaqa ñeŋgi ululoŋeqnaqa osiq uyoqnej. Aqa yuq dena leŋ aiyeqnaqa bauŋ naŋgi boqnsib naŋgo meŋ na yu bilgetoqneb.   
\p
\v 22 “Bati bei Lasarus a moiyej. Moinaqa Qotei aqa laŋ aŋgro naŋgi bosib aqa qunuŋ osib Abraham aqa areq di awoteb. Bunuqna ñoro tamo a dego moinaqa subq ateb.  
\v 23-24 Subq atnabqa aqa qunuŋ aisiq moiyo qureq di soqnej. Sosiqa jaqatiŋ kobaiyeqnaqa tarosiqa Abraham isaq di sonaq unej. Lasarus a Abraham aqa areq di awesonaq unsiqa tulaŋ maosiqa Abraham minjej, ‘O Abu Abraham, e ŋamyuwoq endi sosimqa tulaŋ kaŋkaŋoqnsim jaqatiŋ koba eqnum. Deqa ni e qa are ugeimimqa Lasarus minjim aqa baŋ gei yaq di tuqtosim bosim ijo meŋq di atimqa kiñala ulilibqas.’   
\p
\v 25 “Onaqa Abraham na minjej, ‘O aŋgro, ni are qale. Ni nami mandamq di sosimqa ni iŋgi bole bole uyoqnem. Ariya Lasarus a iŋgi uge uge uyoqnej. Deqa bini Lasarus a sawa boleq endi sosiqa a tulaŋ areboleboleiyeqnu. Ariya ni ŋamyuwoq di sosimqa jaqatiŋ koba eqnum.  
\v 26 Ni ŋam atsim une. Ni iga ti ambleq di sub guma koba unu. Deqa iga sub di laqaiosim nuŋgoq bqa keresai. Niŋgi dego sub di laqaiosib gagoq bqa keresai.’   
\p
\v 27-28 “Onaqa ñoro tamo dena kamba Abraham minjej, ‘O Abraham, ni na Lasarus minjimqa olo puluosim ijo abu aqa talq gilsim ijo was 5 naŋgi saidnjrimqa naŋgi sawa uge endeq bqasai.’  
\v 29 Onaqa Abraham na minjej, ‘Ino was naŋgi Moses aqa dal anjam qalieonub. Naŋgi Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgo anjam dego qalieonub. Naŋgi anjam di dauryqab di kere.’  
\v 30 Onaqa ñoro tamo dena olo minjej, ‘O Abu Abraham, di keresai. Ariya tamo moiyej qaji a subq na tigelosim anjam minjrqas di naŋgi qusib are bulyosib dauryqab.’   
\p
\v 31 “Onaqa Abraham na minjej, ‘Tamo naŋgi Moses aqa dal anjam ti Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgo anjam ti qusib are bulyqasai di tamo bei a subq na tigelosim naŋgi anjam minjrqas di dego naŋgi qusib are bulyqasai.’”   
\c 17  
\s1 Tamo a Yesus aqa aŋgro kiñala bei uneq waiyqas di a tulaŋ padalougetqas  
\p
\v 1 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi olo endegsi minjrej, “Bunuqna tamo qudei na tamo qudei uneq breinjroqnqab. Bole, kumbra di brantoqnqas. Ariya tamo naŋgi kumbra di yoqnqab qaji naŋgi tulaŋ padalougetqab.  
\v 2 Iga tamo deqaji naŋgi ojsim meniŋ kobaquja osim sil na naŋgo kakroq di tontosim breinjrim ya robuq aiqab di kere. Yim naŋgi bunuqna aŋgro kiñala bei uneq waiyqasai.   
\p
\v 3 “Deqa niŋgi geregere ŋam atoqniy. Ino was bei a une bei atimqa ni na minje, ‘Une di urat.’ Yim a ino anjam di qusim are bulyqas di ni aqa une di torei moiyotime.  
\v 4 Ariya a bati qujai qa une 7 ni emoqnsim olo boqnsim ni mermoqnqas, ‘O was, e kumbra grotonum.’ Degsi mermo 7 yimqa ni aqa une kalil di torei moiyotime.”   
\s1 Iga Yesus qa gago areqalo siŋgilatqajqa anjam  
\p
\v 5 Onaqa Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi na minjeb, “O Tamo Koba, gago areqalo ni qa siŋgilateqnum qaji di ni na olo kobaqujatime.”  
\v 6 Onaqa Tamo Koba a na kamba minjrej, “Nuŋgo areqalo e qa siŋgilato qaji di sis yago bul kiñala sqas di kereqas. Degesqas di niŋgi subar endi minjibqa a nuŋgo anjam dauryosim jirim qoji waqosim aisim yuwalq di tigelqas.”   
\s1 Yesus a kaŋgal tamo aqa kumbra qa anjam marej  
\p
\v 7 Osiqa Yesus a olo marej, “Tamo bei na aqa kaŋgal tamo qariŋyonaqa gilsiqa aqa iŋgi wauq di mandam qamsiq bulyej. Osiqa aqa kaja naŋgi dego taqatnjrej. Ariya a wau di kobotimqa aqa tamo koba a na kiyersi minjqas? ‘Ni namo iŋgi uye’ degsi minjqas e? Sai.  
\v 8 A minjqas, ‘Ni ijo iŋgi goiyetbosim gara tigsim iŋgi suweiyosim ebimqa iŋgi ti ya ti uyqai. Uyit menetbimqa bunu ni kamba iŋgi ti ya ti uyqam.’ A na aqa kaŋgal tamo degsi minjqas. Di kiyaqa? A kaŋgal tamo laŋaj deqa.  
\v 9 Kaŋgal tamo dena aqa tamo koba aqa anjam dauryimqa a na kamba aqa ñam soqtetqasai. Osim ‘Ni keretonum’ degsi minjqasai. Di kiyaqa? A kaŋgal tamo laŋaj deqa.  
\v 10 Dego kere niŋgi Qotei aqa kaŋgal tamo sosibqa wau kalil a na niŋgi eŋgoqnqas qaji di yoqniy. Yoqnsib maroqniy, ‘Iga kaŋgal tamo laŋaj. Deqa wau kalil Qotei na iga egeqnu qaji di agi yeqnum.’”   
\s1 Yesus a tamo 10 naŋgo jejamu yu na ugeeleŋej qaji naŋgi boletnjrej  
\p
\v 11 Yesus a dena tigelosiqa Jerusalem aiqajqa gam dauryosiqa Samaria sawa ti Galili sawa ti ambleq na walwelosiq aiyoqnej.  
\v 12-13 Aiyoqnsiq qure beiq di brantej. Onaqa tamo 10 naŋgo jejamu yu na ugeeleŋej qaji naŋgi bosib Yesus itosibqa naŋgi kiñala isaq di tigelosib tulaŋ maosib minjeb, “O Tamo Koba, ni iga qa dulosim aqaryaige.”  
\v 14 Onaqa Yesus a naŋgi unjrsiqa minjrej, “Niŋgi olo puluosib aisib nuŋgo jejamu atra tamo naŋgi osornjriy.” Degsi minjrnaqa naŋgi aiyoqnsibqa gamq di naŋgo yu kalil mosoonaqa naŋgo jejamu boleonaq uneb.  
\v 15 Onaqa naŋgo ambleq dena qujai a segi olo puluosiqa Yesus aqa areq gilej. A leleŋ ti Qotei aqa ñam soqtoqnsiq giloqnej.  
\v 16 Gilsiq Yesus aqa siŋgaq di siŋga pulutosiqa biŋiyosiq minjej, “O Tamo Koba, ni keretosim ijo jejamu boletonum.” Tamo di a Samaria qaji.  
\v 17 Onaqa Yesus a tamo di unsiqa marej, “E na tamo 10 naŋgo jejamu boletetnjronumqa ariya qujai a segi ijoq bqo. Tamo 9 naŋgi qabi unub?  
\v 18 Naŋgi olo ijoq bosai. Naŋgi Qotei aqa ñam soqtosai dego. Sawa bei qaji tamo endi a segi qujai olo bosiq Qotei aqa ñam soqtqo.”  
\v 19 Yesus a degsi marsiqa tamo di minjej, “Ni tigelosim aiye. Ni ino areqalo e qa siŋgilatonum deqa ino jejamu boleqo.”   
\s1 Mondoŋ Tamo Aŋgro a laŋ qureq na bqas  
\p
\v 20 Bati bei Farisi naŋgi Yesus endegsib nenemyeb, “Bati gembu Qotei a bosim aqa segi tamo uŋgasari naŋgo Mandor Koba sosim naŋgi taqatnjrqas?” Onaqa Yesus na minjrej, “Qotei a Mandor Koba sqajqa bati brantoqnimqa maŋwa bei namoqna bam niŋgi unqasai.  
\v 21 Tamo bei na endegsi merŋgwasai, ‘Niŋgi uniy, Mandor Koba a bqo agiende,’ o ‘Mandor Koba a bqo agide.’ Degyqasai. Niŋgi quiy. Bini Qotei a nuŋgo ambleq endi Mandor Koba unu.”   
\p
\v 22 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “E Tamo Aŋgro. Bati bei brantimqa niŋgi ijo bqajqa bati unqa maroqnsib unqasai.  
\v 23 Tamo qudei na niŋgi gisaŋgoqnsib merŋgoqnqab, ‘Niŋgi uniy. Tamo Aŋgro bqo agide,’ o ‘Tamo Aŋgro bqo agiende.’ Degsib merŋgoqnibqa niŋgi naŋgi daurnjraib.  
\v 24 Kola minjaleqnaqa laŋ kalil suwaŋeqnu dego kere mondoŋ e Tamo Aŋgro brantitqa tamo uŋgasari kalil naŋgi e nubqab.  
\v 25 Ariya e brantosaisoqnitqa tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgi na e qoreibosib jaqatiŋ koba ebqab.   
\p
\v 26 “Noa aqa bati qa tamo uŋgasari naŋgi kumbra yoqneb dego kere e Tamo Aŋgro bqajqa bati qa naŋgi kumbra degyoqnqab.  
\v 27 Agi Noa aqa bati qa tamo uŋgasari kalil naŋgi iŋgi ti ya ti uyoqnsib uŋa baŋ ojeleŋoqnsib sonabqa Noa a qobuŋ miligiq gilnaqa awa koba aisiqa mandam ya maqonaqa naŋgi kalil moreŋekriteb.  
\v 28-29 Lot aqa bati qa dego tamo uŋgasari naŋgi iŋgi ti ya ti uyoqnsib iŋgi iŋgi awaiyoqnsib silali oqnsib iŋgi yagoqnsib tal atoqneb. Naŋgi kumbra degyoqnsib sonabqa Lot a Sodom qure uratosiq ulaŋeqnaqa ŋamyuwo ti meniŋ puloŋ ti laŋ goge na awa bul aisiqa Sodom tamo uŋgasari kalil naŋgi padaltnjrej.  
\v 30 Dego kere bunuqna tamo uŋgasari naŋgi kumbra degyoqnsib soqnibqa e Tamo Aŋgro brantqai.   
\p
\v 31 “Bati deqa tamo uŋgasari tal meq di unub qaji naŋgi jaraiqa oqnsib iŋgi iŋgi oqa osibqa olo warum miligiq gilaib. Naŋgi jaraiyoqujatebe. Tamo uŋgasari wauq di unub qaji naŋgi jaraiqa oqnsib iŋgi iŋgi oqa osibqa olo puluosib qureq baib. Naŋgi torei dena jaraiyoqujatebe.  
\v 32 Kumbra nami Lot aqa ŋauŋ aqaq di brantej qaji niŋgi deqa are qaliy.  
\v 33 Tamo bei a aqa segi ŋambile taqatqajqa areqalo kobaiyqas di a padalqas. Ariya tamo bei a aqa segi ŋambile uratqas di a olo ŋambile bole oqas.   
\p
\v 34 “E niŋgi endegsi merŋgwai. Ijo bqajqa bati brantimqa qolo deqa tamo aiyel warum qujaiq di ŋereŋesoqnibqa Qotei na bei laŋ qureq osi oqsimqa bei uratim sqas.  
\v 35 Uŋa aiyel tal qujaiq di saplaŋ gereiyoqnibqa Qotei na bei laŋ qureq osi oqsimqa bei uratim sqas.  
\v 36 Tamo aiyel wau qujaiq di iŋgi yagoqnibqa Qotei na bei laŋ qureq osi oqsimqa bei uratim sqas.” Yesus na aqa aŋgro naŋgi anjam degsi minjrej.  
\v 37 Onaqa naŋgi na kamba nenemyeb, “O Tamo Koba, kumbra kalil di sawa qabia brantqas?” Onaqa Yesus a naŋgi yawo anjam endegsi minjrej, “Tamo naŋgo jejamu qusaeqnu qaji sawa dia qal naŋgi koroqab.”   
\c 18  
\s1 Iga Qotei pailyqajqa asgigwasai  
\p
\v 1-2 Yesus aqa aŋgro naŋgi bati gaigai Qotei pailyoqnib asginjraim deqa a na yawo anjam bei endegsi minjrej, “Qure beiq di anjam pegiyo tamo soqnej. Tamo di aqa kumbra bolesai. A Qotei ulaiyosaioqnej. A tamo uŋgasari naŋgi qa dego are qalosaioqnej.  
\v 3 Qure dia uŋa qobul soqnej. A bati gaigai anjam pegiyo tamo di aqa areq giloqnsiqa minjoqnej, ‘Tamo bei na e gulbe ebeqnu. Deqa ni na aqaryaibosim gago aiyel anjam pegiyetgimqa tamo dena e olo gulbe ebqasai.’  
\v 4 A degsi minjeqnaqa a aqaryaiyqa uratoqnej. Bunuqna a areqalo bei osiqa marej, ‘Bole, e Qotei ulaiyosaieqnum. E tamo uŋgasari naŋgi qa are qalosaieqnum.  
\v 5 Ariya uŋa qobul di a bati gaigai e waiŋboqnsiqa merbeqnu, “Ni aqaryaibe.” A merbo gaigai yeqnu deqa uŋgum e aqa anjam gereiyetqai. E aqa anjam gereiyetqasai di a bati gaigai ijo areq boqnsim sqas. Yim e tulaŋ asgibo uge.’”   
\p
\v 6 Osiqa Tamo Koba a olo marej, “Anjam pegiyo tamo uge aqa anjam marej qaji di niŋgi quiy.  
\v 7 Qusib are qaliy. Qotei a tamo bole. A anjam pegiyo tamo di bul sai. Deqa tamo uŋgasari a na giltnjrej qaji naŋgi qolo ti qanam ti pailyoqnqab di a naŋgo pailyo qusimqa tariŋsokobaiyqasai. A naŋgi urur aqaryainjrqas.  
\v 8 E niŋgi merŋgwai. Qotei na naŋgi urur aqaryainjroqujatqas. Ariya mondoŋ e Tamo Aŋgro bosiyqa tamo uŋgasari mandamq endi unub qaji naŋgi e qa naŋgo areqalo siŋgilatosib soqnib degsi unqai e?”   
\s1 Farisi tamo bei takis o qaji tamo bei wo naŋgi aiyel Qotei pailyeb  
\p
\v 9 Tamo qudei naŋgi mareqnub, “Iga tamo bole. Iga tamo qudei naŋgi unub dego sai.” Yesus na tamo deqaji naŋgi yawo anjam bei endegsi minjrej,  
\v 10 “Tamo aiyel naŋgi Qotei pailyqa marsibqa atra tal miligiq gileb. Bei Farisi tamo. Bei takis o qaji tamo.  
\v 11 Naŋgi atra tal miligiq gilsibqa Farisi tamo a namo tigelosiqa endegsi pailyej, ‘O Qotei, e tamo qudei naŋgi unub dego sai. E gisaŋ na tamo uŋgasari naŋgi silali yainjrosaieqnum. E sambala kumbra yosaieqnum. E kumbra uge bei dego yosaieqnum. E takis o qaji tamo di bul sai.  
\v 12 E gaigai ni pailmqa oqnsim iŋgi ti ya ti urateqnum. E ijo segi iŋgi iŋgi kalil poteleŋoqnsim oto bei ni atraimeqnum.’  
\v 13 Farisi tamo a degsiqa Qotei pailyej. Onaqa takis o qaji tamo a kiñala isaq di tigelesosiqa laŋ goge koqyosim pailyqajqa jemaiyonaqa turuosiqa are soqoŋyosiqa marej, ‘O Qotei, e une ti. Deqa ni e qa dulosim ijo une kalil kobotetbime.’ Takis o qaji tamo a degsiqa Qotei pailyej.”   
\p
\v 14 Yesus a yawo anjam degsi minjrsiqa olo minjrej, “E niŋgi merŋgwai. Takis o qaji tamo di aqa une kalil Qotei na kobotetonaqa a olo puluosiqa aqa talq aiyej. Ariya Farisi tamo di aqa une Qotei na kobotetosai. Di kiyaqa? Tamo kalil naŋgo segi ñam soqteqnub qaji naŋgi Qotei na olo ñam aguq atetnjrqas. Ariya tamo naŋgo segi ñam aguq ateqnub qaji naŋgi Qotei na olo ñam soqtetnjrqas.”   
\s1 Yesus a marej, “Aŋgro du du naŋgi ijo areq bqajqa saidnjraib”  
\p
\v 15 Onaqa tamo uŋgasari qudei naŋgi naŋgo aŋgro du du ti aŋgro mom ti joqsib Yesus na aqa baŋ naŋgo gateq di atetnjrqa marsib aqa areq beb. Beqnabqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na saidnjrsib minjreb, “Nuŋgo aŋgro du du naŋgi joqsib endeq baib.”  
\v 16 Degsib saidnjrnabqa Yesus na aŋgro du du naŋgi di metnjrej. Osiqa aqa aŋgro naŋgi minjrej, “Aŋgro du du naŋgi uratnjrib ijo areq beb. Naŋgi saidnjraib. Tamo uŋgasari naŋgi aŋgro du du bul sqab di Qotei a naŋgo Mandor Koba sosim naŋgi taqatnjrqas.  
\v 17 E bole merŋgwai. Niŋgi aŋgro du du naŋgi bul sqasai di Qotei a niŋgi osim taqatŋgwasai. Deqa a nuŋgo Mandor Koba sqasai dego.”   
\s1 Ñoro tamo bei a Yesus ombla na anjam mareb  
\p
\v 18 Onaqa Juda gate bei na Yesus endegsi nenemyej, “O Qalie Tamo Bole, e kiyersiyqa ŋambile gaigai sqai?”  
\v 19 Onaqa Yesus na kamba minjej, “Ni kiyaqa e tamo bole qa merbonum? Qotei a segi qujai tamo bole.  
\v 20 Ariya ni Qotei aqa dal anjam kalil qalie unum. ‘Ni tamo bei aqa uŋa jejamu ojetaim. Ni tamo bei qalsim moiyotaim. Ni bajiŋaim. Ni tamo bei aqa jejamu laŋa gisaŋyaim. Ni ino ai abu naŋgo sorgomq di geregere sosimqa naŋgo anjam dauryoqne.’”  
\v 21 Onaqa Juda gate dena olo Yesus minjej, “E aŋgro kiñala qa dal anjam kalil di dauryosim boqnem agi bini degsi unum.”  
\v 22 Degsi minjnaq qusiqa kamba minjej, “Ni dal anjam kalil di dauryosim keretonum. Ariya kumbra qujai ni keretosai. Deqa e ni mermqai. Ni gilsim ino iŋgi iŋgi kalil qariŋyosim silali osim tamo iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi jeisim enjre. Degsim enjrsim bosim e daurbe. Osim bunuqna ni laŋ qureq di awai bole itqam.”  
\v 23 Yesus na tamo di degsi minjnaq qusiqa are gulbekobaiyej. Di kiyaqa? A iŋgi iŋgi koba ti soqnej deqa.   
\p
\v 24 Onaqa Yesus a tamo di koqyosiqa marej, “Tamo uŋgasari iŋgi iŋgi koba ti unub qaji naŋgi Qotei na taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqa marsibqa laŋ qureq oqwajqa tulaŋ baŋgi koba.  
\v 25 Kamel a yumba miligiq gilqajqa baŋgi koba. Dego kere tamo uŋgasari iŋgi iŋgi koba ti unub qaji naŋgi Qotei na taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqa marsibqa laŋ qureq oqwajqa tulaŋ baŋgi koba.”  
\v 26 Onaqa tamo qudei Yesus aqa anjam di queb qaji naŋgi na minjeb, “Ni anjam degsi maronum deqa tamo yai naŋgi Qotei na eleŋamqa naŋgi ŋambile gaigai sqa kere?”  
\v 27 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Tamo naŋgi segi ŋambile sqa keresai. Ariya Qotei na naŋgi eleŋqa kere. Di kiyaqa? Qotei a kumbra kalil yqa kere.”   
\p
\v 28 Yesus a naŋgi degsi minjrnaqa Pita na minjej, “O Tamo Koba, ni une. Iga gago iŋgi iŋgi kalil uratosim ni daurmeqnum.”  
\v 29-30 Onaqa Yesus na minjrej, “E bole merŋgwai. Tamo bei a Qotei na taqatosim aqa Mandor Koba sqa marsimqa aqa segi qure, aqa ŋauŋ, aqa was naŋgi, aqa ai abu naŋgi, aqa aŋgro naŋgi ti kalil uratnjrsim e daurbqas tamo di Qotei na iŋgi iŋgi gargekoba olo yeleŋqas. Yimqa mondoŋ a ŋambile gaigai sqas.”   
\s1 Yesus a marej, “E moisiy olo subq na tigelqai”  
\p
\v 31 Yesus na aqa aŋgro 12 naŋgi anjam degsi minjrsiq koboonaqa naŋgi joqsiqa segitnjrsiqa endegsi minjrej, “Niŋgi quiy. E Tamo Aŋgro. Iga Jerusalem aiyeqnum. Dia anjam kalil Qotei aqa medabu o tamo naŋgi nami e qa neŋgreŋyeb qaji di aqa damu brantqas.  
\v 32 Agi tamo qudei na e ojqab. E ojsib tamo naŋgi Qotei qaliesai qaji naŋgo baŋq di e atqab. Yimqa naŋgi na e misiliŋboqnsib miselboqnsib ugeugeiboqnqab.  
\v 33 Osib e kumbaiŋbosib lubsib moiyotbqab. Bati qalub koboamqa e olo subq na tigelqai.”  
\v 34 Yesus na aqa aŋgro naŋgi anjam degsi minjrnaq qusibqa anjam di aqa utru Qotei na ulitej deqa naŋgi geregere poinjrosai.   
\s1 Yesus na tamo bei ŋam qandimyej qaji di boletej  
\p
\v 35 Onaqa Yesus a walwelosi aisiq Jeriko qure jojomyeqnaqa tamo bei ŋam qandimyej qaji a gam qalaq di awesosiqa tamo uŋgasari naŋgi silali qa ŋilnjroqnej.  
\v 36 Tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus dauryosib qatroŋoqnsib aiyeqnab tamo dena qusiqa nenemnjrej, “Niŋgi kiyaqa qatroŋeqnub?”  
\v 37 Onaqa naŋgi na minjeb, “Yesus Nasaret qaji a aiyeqnu.”  
\v 38 Degsi minjnabqa a tulaŋ leleŋosiqa marej, “O Yesus, Devit aqa Ŋiri, ni e qa dulame.”  
\v 39 Onaqa tamo uŋgasari namoeb qaji naŋgi na tamo di ŋiriŋtosib minjeb, “Ni leleŋkobaaim. Kiri.” Degsi minjnabqa a naŋgo anjam quetnjrosai. A olo tulaŋ leleŋoqnsiq Yesus minjoqnej, “O Devit aqa Ŋiri, ni e qa dulame.”  
\v 40 Onaqa Yesus a tigelosiqa tamo uŋgasari naŋgi minjrej, “Tamo di osib ijo areq osi boiy.” Onaqa naŋgi na a osib Yesus aqa areq osi beb. Osi bonabqa nenemyej,  
\v 41 “E ni kiyermqajqa deqa ni e qa leleŋoqnam?” Onaqa minjej, “O Tamo Koba, e olo ŋam poibim sawa unqajqa deqa e ni qa leleŋoqnam.”  
\v 42 Onaqa Yesus na minjej, “Ni e qa ino areqalo siŋgilatonum deqa e ni boletmqai. Deqa ino ŋamdamu olo poimeme.”  
\v 43 Degsi minjnaqa aqa ŋamdamu poiyonaqa sawa unsiqa Qotei aqa ñam soqtosiqa tigelosiq Yesus dauryosiq aiyej. Onaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus aqa maŋwa di unsibqa naŋgi dego Qotei aqa ñam soqtoqneb.   
\c 19  
\s1 Yesus a Sakius aqa talq gilej  
\p
\v 1-3 Onaqa Yesus a aisiqa Jeriko qureq di brantosiq qure ambleq na walweleqnaqa tamo bei aqa ñam Sakius a Yesus tamo kiyero degosiq unqajqa dauryej. Sakius a takis o qaji tamo naŋgo gate. A ñoro koba ti soqnej. A tamo truquyala deqa a Yesus dauryosiq unqajqa yonaq ugeiyej. Di kiyaqa? Tamo gargekoba naŋgi na sawa getenteb deqa.  
\v 4 Deqa Sakius a urur ti aisiq tamo uŋgasari kalil naŋgi buŋnjrsiqa namoosiq gam qalaq di ŋam bei oqsiq ŋam atej. Ŋam atsiqa are qalej, “Yesus a gam endena bamqa e geregere unqai.”  
\v 5 Onaqa Yesus a gam dena walwelosi aisiq ŋam utruq di tigelosiq tarosiq Sakius unsiqa minjej, “O Sakius, ni mandamq aiyoqujat. Bini e ino talq di sqai.”\fig |alt="Zaccheus in tree" src="CN01776B.TIF" size="span" loc="Luk 19:5" copy="Cook" ref="Luk 19:5" \fig*  
\v 6 Degsi minjnaqa a qusiqa mandamq aiyoqujatosiqa tulaŋ areboleboleiyonaqa Yesus osiqa ombla na aqa talq gileb.  
\v 7 Gileqnabqa tamo uŋgasari kalil naŋgi di unsib ŋiriŋosib mareb, “Niŋgi uniy. Yesus a une tamo aqa talq gileqnu.”  
\v 8 Onaqa talq di Sakius a tigelosiqa Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni que. E ijo iŋgi iŋgi kalil ambleq na potosiy tamo iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi jeisi enjrqai. E nami tamo bei gisaŋyosim silali dala qujai yaiyem kiyo? Degamqa e kamba silali dala qolqe olo yqai.”  
\v 9 Onaqa Yesus a Sakius aqa anjam di qusiqa tamo uŋgasari naŋgi minjrej, “Bini Sakius a dego Abraham aqa aŋgro tiŋtiŋqo. Deqa Qotei na a ti tamo kalil aqa talq endi unub qaji naŋgi ti eleŋqo.  
\v 10 E segi Tamo Aŋgro. E na tamo uŋgasari padalo gamq di unub qaji naŋgi ŋamoqnsim eleŋeqnum. E deqa mandamq aiyem.”   
\s1 Silali taqatqajqa yawo anjam  
\p
\v 11 Onaqa tamo uŋgasari naŋgi Yesus aqa anjam di qusib are qaleb, “Bini kiyo Qotei a gago Mandor Koba sosim iga taqatgwajqa bati brantqas?”  
\v 12 Naŋgi degsib are qaleb. Di kiyaqa? Yesus a Jerusalem jojomyej deqa. Onaqa Yesus a yawo anjam bei endegsi minjrej, “Tamo kobaquja bei a sawa isaq gilej. Tamo di a are qalej, ‘E sawa deq gilitqa sawa deqaji naŋgi na e mandor atqab. Yibqa e olo puluosiy bosiy ijo segi qure qujai naŋgo mandor sosiy naŋgi taqatnjrqai.’ A degsi are qalsiqa sawa isaq gilej.  
\v 13 A gilqa osiqa aqa kaŋgal tamo 10 naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonabqa naŋgi segi segi 20 kina enjrsiqa minjrej, ‘Silali endena wauosib silali aqa oto dego oiy. Bunuqna e olo bosiy unqai.’   
\p
\v 14 “Tamo kobaquja a degsi minjrsiqa sawa isaq gilsiq di sonaqa aqa qure qujai naŋgi a qa tulaŋ ugeosib are qaleb, ‘A gago mandor sqasai.’ Degsib are qalsibqa tamo qudei naŋgi qariŋnjrnab sawa deq gilsib sawa deqaji naŋgi minjreb, ‘Tamo di a gago mandor ataib. A na iga taqatgwajqa iga uratonum.’  
\v 15 Ariya sawa deqaji naŋgi na tamo di mandor ateb. Onaqa bunuqna a olo puluosiq aqa segi qureq aisiqa kaŋgal tamo naŋgi wau qa silali enjrej qaji naŋgi metnjrej. Metnjrnaqa naŋgi aqa areq bonabqa a na minjrej, ‘E nami silali eŋgem qaji dena niŋgi wauoqneb olo silali di osorbiy.’   
\p
\v 16 “Onaqa kaŋgal tamo deqaji bei a bosiqa minjej, ‘O Tamo Koba, ino 20 kina ebem qaji dena e waueqnamqa olo 200 kina brantej agiende.’  
\v 17 Onaqa aqa tamo koba a na minjej, ‘Ni kaŋgal tamo bolequja. Ni wau kiñala geregere taqatonum deqa e qure kokba 10 ino baŋq di uratitqa ni na taqatnjroqnqam.’   
\p
\v 18 “Onaqa kaŋgal tamo bei a bosiqa aqa tamo koba minjej, ‘O Tamo Koba, ino 20 kina ebem qaji dena e waueqnamqa olo 100 kina brantej agiende.’  
\v 19 Onaqa aqa tamo koba a na minjej, ‘E qure kokba 5 ino baŋq di uratitqa ni na taqatnjroqnqam.’   
\p
\v 20 “Onaqa kaŋgal tamo bei a bosiqa aqa tamo koba minjej, ‘O Tamo Koba, ni unime. Ino 20 kina ebem qaji agi olo osibetmonum. E gara ñeŋgi na dalaosim atnam soqnej.  
\v 21 E kumbra degyem. Di kiyaqa? E ni qa ulaem deqa. E qalieem, ni tamo ŋiriŋ ani. Tamo qudei naŋgi waueqnab silali branteqnaqa ni segi na eqnum. Tamo qudei naŋgi iŋgi yageqnab melieqnaqa ni segi na otorosim uyeqnum.’   
\p
\v 22 “Onaqa tamo koba dena kamba endegsi minjej, ‘Ni kaŋgal tamo uge. Ino segi anjam dena e ino une ubtosiy ni pegimqai. Ni nami qalieem, e tamo ŋiriŋ ani. Tamo qudei naŋgi waueqnab silali branteqnaqa e segi na eqnum. Tamo qudei naŋgi iŋgi yageqnab melieqnaqa e segi na otorosim uyeqnum. Ni nami e qa degsim qalieem.  
\v 23 Deqa ni kiyaqa ijo silali di osi gilsim silali talq di atosai? Ni di atem qamu e bosimqa silali talq dena ijo silali aqa oto kobaqo qamu turtosim onum qamu.’  
\v 24 Degsi minjsiqa tamo qudei aqa areq di tigelesoqneb qaji naŋgi minjrej, ‘Niŋgi aqa 20 kina di yaiyosibqa kaŋgal tamo nami wauosiqa 200 kina ej qaji di olo yiy.’  
\v 25 Onaqa naŋgi na minjeb, ‘O Tamo Koba, a 200 kina ejunu. Deqa ni kiyaqa 20 kina olo yqa maronum?’   
\p
\v 26 “Onaqa tamo koba a na minjrej, ‘E niŋgi merŋgwai. Tamo a wau geregere taqatoqnqas di Qotei na olo wau koba yimqa a na taqatoqnqas. Ariya tamo a wau geregere taqatqasai di wau kiñala a na taqatejunu qaji di a olo bunu taqatqasai. Qotei na a kobotimqa a laŋa sqas.’  
\v 27 Osiqa minjrej, ‘Tamo naŋgi e qa jeu ateb qaji naŋgi di joqsib boiy. Naŋgi e qa mareb, “Tamo di a gago mandor ataib.” Deqa tamo naŋgi di joqsib bosib ijo ulatamuq endi naŋgi ñumib moreŋqab.’”   
\p
\v 28 Yesus a yawo anjam degsi marsiqa a Jerusalem aiqajqa gam dauryosiq aiyoqnej.   
\s1 Mandor Koba Yesus a Jerusalem aiyej  
\p
\v 29-30 Yesus a aisiqa Betfage qure ti Betani qure ti Oliv mana utruq di jojomyosiqa aqa aŋgro aiyel qariŋnjrsiqa minjrej, “Niŋgi aisib qure bei jojom di unu di brantosib donki bei tontonub unu di unqab. Donki di bunuj tamo bei nami aqa quraq di awoosaioqnej qaji. Niŋgi donki di unsibqa sil palontosib titosib osib boiy.  
\v 31 Niŋgi sil palontoqnibqa tamo bei na nenemŋgwas kiyo, ‘Niŋgi kiyaqa donki aqa sil palonteqnub?’ Degsi nenemŋgimqa niŋgi na minjiy, ‘Tamo Koba a wau ti. Deqa a donki qa mergwo.’”   
\p
\v 32 Yesus a naŋgi aiyel degsi minjrsiq qariŋnjrnaqa aisib anjam Yesus na minjrej qaji di dauryosib donki di uneb.  
\v 33 Unsib sil palonteqnabqa donki aqa abu naŋgi na naŋgi aiyel nenemnjreb, “Niŋgi kiyaqa donki aqa sil palonteqnub?”  
\v 34 Degsi nenemnjrnabqa naŋgi aiyel na kamba minjreb, “Tamo Koba a wau ti. Deqa a donki qa mergwo.”   
\p
\v 35 Degsi minjrnab odnjrnab naŋgi aiyel donki di osib Yesus aqa areq osi gileb. Osi gilsib naŋgo segi gara jugo piqtosib donki aqa quraq di tusib Yesus soqtosib donki aqa quraq di awoteb.  
\v 36 Yesus a donki aqa quraq di awoonaqa donki a walwelosi aiyeqnaqa tamo uŋgasari naŋgi naŋgo gara jugo piqteleŋosib gamq di tueleŋoqneb.  
\v 37 Onaqa Yesus a Oliv mana utru jojomyeqnaqa aqa aŋgro gargekoba naŋgi tulaŋ areboleboleinjreqnaqa leleŋoqneb. Yesus a nami maŋwa gargekoba yeqnaqa naŋgi unoqneb deqa naŋgi Qotei aqa ñam soqtoqnsib endegsib maroqneb,  
\v 38 “Ni Tamo Koba aqa ñam na bonum deqa a ni tulaŋ geregereimeqnu. Ni gago Mandor Koba. Iga Qotei Goge Koba aqa ñam tulaŋ soqtoqnqom! Laŋ qureq di lawo kumbra gaigai sqas.”   
\p
\v 39 Onaqa tamo uŋgasari naŋgo ambleq dena Farisi qudei naŋgi tigelosib Yesus minjeb, “O Qalie Tamo, ni ino aŋgro naŋgo medabu getentetnjrime.”  
\v 40 Onaqa Yesus na minjrej, “Ijo aŋgro naŋgo medabu getentqab di meniŋ naŋgi tamo bulyosib tulaŋ murqumyoqnsib Qotei aqa ñam soqtoqnqab.”   
\s1 Yesus a Jerusalem naŋgi qa akamej  
\p
\v 41 Osiqa Yesus a Jerusalem jojomyosiq unsiqa akamej.  
\v 42 Akamosiq marej, “O Jerusalem tamo uŋgasari, bini bati endeqa niŋgi Qotei aqa kumbra qalieeb qamu niŋgi geregere lawo na unub qamu. Ariya kumbra di niŋgi qa uliejunu deqa niŋgi qalieqa keresai.  
\v 43-44 Deqa niŋgi quiy. Bati bei brantimqa tamo qudei na bosib niŋgi jeutŋgosib nuŋgo qure koba endi agutibqa niŋgi jaraiqa keresaiiŋgwas. Amqa naŋgi na niŋgi qoto itŋgosib tulaŋ ugeugeiŋgosib nuŋgo qure koba endi niñaqyekritqab. Osib qure aqa meniŋ kalil paraparainjrsib breinjribqa meniŋ bei meniŋ bei aqa quraq di sqasai. Meniŋ kalil segisegiqab. Jeu tamo naŋgi bosib niŋgi degŋgwab. Di kiyaqa? Qotei na niŋgi aqaryaiŋgwajqa bati brantqo di niŋgi poiŋgosai deqa.”   
\s1 Tamo uŋgasari naŋgi atra tal miligiq di iŋgi iŋgi qariŋyoqneb  
\p
\v 45 Osiqa Yesus a atra tal koba miligiq gilsiqa ŋam atej di tamo uŋgasari gargekoba naŋgi iŋgi iŋgi qariŋyoqnsibqa dena silali eqnab unjrsiqa naŋgi winjrnaq jaraiyeb.  
\v 46 Naŋgi jaraiyeqnabqa Yesus na minjrej, “Qotei aqa anjam bei nami endegsib neŋgreŋyeb unu, ‘Ijo tal endi pailyqajqa tal.’ Qotei aqa anjam degsi unu. Ariya niŋgi na olo tal endi ugetonubqa a bajiŋ tamo naŋgo tal bulqo.”   
\p
\v 47 Yesus a bati gaigai atra tal miligiq giloqnsiq dia tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam palontosiq minjroqnej. Bati deqa atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Juda gate naŋgi ti Yesus qalib moiqajqa gam ŋamoqneb.  
\v 48 Ariya tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus aqa anjam quqwajqa tulaŋ arearetnjroqnej. Deqa Juda gate naŋgi Yesus qalib moiqajqa gam ŋamonab ugeinjrej.   
\c 20  
\s1 Juda naŋgi na Yesus nenemyeb, “Ni siŋgila qabe na osimqa kumbra endi yeqnum?”  
\p
\v 1-2 Bati bei Yesus a atra tal koba miligiq gilsiq dia tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam bole palontosiq minjroqnej. Onaqa atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Juda gate naŋgi ti bosib nenemyeb, “Ni iga merge. Ni siŋgila qabe na osimqa kumbra endi yeqnum? Yai na ni qariŋmej deqa ni wau endi yeqnum?”  
\v 3 Onaqa Yesus na minjrej, “E kamba anjam bei niŋgi nenemŋgitqa niŋgi e merbiy.  
\v 4 Yai na Jon qariŋyonaqa bosiqa tamo uŋgasari naŋgi yansnjroqnej? Qotei na kiyo? Tamo bei na kiyo? Niŋgi na merbiy.”  
\v 5 Onaqa naŋgi Yesus aqa anjam di qusibqa segi segi qairosib maroqneb, “Iga Yesus minjqom, ‘Qotei na Jon qariŋyej’ degsi minjqom di a iga mergwas, ‘Kiyaqa niŋgi Jon aqa anjam quetosai?’  
\v 6 Ariya iga minjqom, ‘Tamo bei na Jon qariŋyej’ degsi minjqom di tamo uŋgasari naŋgi ŋiriŋosib bosib iga meniŋ na lugwab. Di kiyaqa? Naŋgi mareqnub, ‘Jon a Qotei aqa medabu o qaji tamo bole.’”  
\v 7 Naŋgi degsib qairosib olo Yesus minjeb, “Yai na kiyo Jon qariŋyej di iga qaliesai.”  
\v 8 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Niŋgi degsib merbonub deqa e dego yai na qariŋbonaq bosim wau endi yeqnum di niŋgi merŋgwasai.”   
\s1 Wain wau qa yawo anjam  
\p
\v 9 Osiqa Yesus a olo tamo uŋgasari naŋgi yawo anjam bei endegsi minjrej, “Tamo bei a tigelosiqa aqa wauq gilej. Gilsiqa wain sil yageleŋosiqa wau taqato tamo qudei naŋgo baŋq di aqa wau uratetnjrsiqa sawa isaq gilsiq dia sokobaiyej.  
\v 10 Sonaqa wain gei melionaqa a na aqa kaŋgal tamo bei qariŋyonaqa wau taqato tamo naŋgoq aisiq minjrej, ‘Wau lanja na e qariŋbqo bonum. Deqa niŋgi wain gei ebibqa e na osi gilqai.’ Degsi minjrnaqa naŋgi na a ojsib qalougetosib wiyonab laŋa puluosiq gilej.  
\v 11 Gilnaqa wau lanja na olo kaŋgal tamo bei qariŋyonaq ainaqa a dego qalougetosib ugeugeiyosib wiyonabqa a laŋa puluosiq gilej.  
\v 12 Onaqa wau lanja na olo kaŋgal tamo bei qariŋyonaq ainaqa a dego qalougetosib ugeugeiyosib wiyonab gilej.  
\v 13 Onaqa wau lanja a are qalej, ‘E kiyerqai? E endegyqai. E ijo segi aŋgro qujai e na tulaŋ qalaqalaiyeqnum qaji di qariŋyit aiqas naŋgi aqa anjam quetqab.’  
\v 14 Degsi are qalsiqa aqa segi ŋiri qariŋyonaq aiyej. Aiyeqnaqa wau taqato tamo naŋgi a unsibqa segi segi qairosib mareb, ‘Tamo a bqo endi wau lanja aqa segi ŋiri. A na aqa abu aqa iŋgi iŋgi kalil oqas. Deqa iga a qalsim moiyotosimqa wau endi iga na oqom.’  
\v 15 Degsib marsibqa wau lanja aqa ŋiri ojsib wau qalaq osi gilsib dia qalnab moiyej.  
\p “Deqa niŋgi kiyersib are qalonub? Wau lanja a bosimqa wau taqato tamo uge naŋgi di kiyernjrqas?  
\v 16 E niŋgi merŋgwai. A bosim naŋgi ñumsim moiyotnjrqas. Osim aqa wau di olo yainjrsim tamo qudei naŋgo baŋq di uratetnjrimqa naŋgi na kamba taqatesqab.” Yesus na tamo uŋgasari naŋgi yawo anjam degsi minjrnaqa naŋgi qusib minjeb, “Wau taqato tamo naŋgi kumbra uge di yaib.”   
\p
\v 17 Onaqa Yesus na naŋgi koqnjrsiqa minjrej, “Qotei aqa anjam bei neŋgreŋq di unu. Aqa damu niŋgi poiŋgwo e? Anjam agiende,  
\q1 ‘Tal gereiyo qaji tamo naŋgi na tal ai arqsibqa uge qa marsib taqal waiyeb. Onaqa tal ai di Qotei na olo osiq tumaq di tigeltej unu. Tal ai di tal siŋgilatqajqa deqa tigeltej.’   
\m
\v 18 Niŋgi quiy. Tamo uŋgasari ululoŋosib tal ai quraq aiqab qaji naŋgi di tal ai dena naŋgo tanu giŋgeŋyqas. Ariya tal ai di uloŋosim tamo uŋgasari qudei naŋgoq aisim jejamu ti tanu ti torei paraparainjrqas.”   
\p
\v 19 Onaqa atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti yawo anjam di qusib endegsib qalieeb, Yesus a yawo anjam dena naŋgo jejamuq di une qametnjrej. Naŋgi degsib qalieosib deqa minjiŋ oqetnjrnaqa Yesus ojqa mareb. Ariya naŋgi tamo uŋgasari naŋgi ulainjrsib deqa naŋgi Yesus ojqa uratosib jaraiyeb.   
\s1 “Iga Sisar takis yqom e?”  
\p
\v 20 Ariya atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Yesus koqyesoqneb. Osib endegsib are qaleb, “Iga tamo qudei qariŋnjrnam naŋgi Yesus aqa areq gilsib gisaŋyosib anjam bei nenemyibqa a naŋgi tamo bole edegwas. Osim anjam grotimqa iga qusim ojsim Rom naŋgo gate aqa baŋq di atqom.” Naŋgi degsib are qalsibqa tamo qudei qariŋnjrnab naŋgi Yesus aqa areq gileb.  
\v 21 Gilsib minjeb, “O Qalie Tamo, iga qalie, ni anjam bole maro qaji tamo. Ni anjam bole segi tamo uŋgasari naŋgi minjroqnsim Qotei aqa kumbra osornjreqnum. Ni tamo bei ulaiyosaieqnum. Ni tamo ñam ti naŋgi anjam bei minjroqnsim olo tamo ñam saiqoji naŋgi anjam bei minjrosaieqnum. Ni anjam qujai tamo kalil naŋgi minjreqnum.  
\v 22 Deqa ni iga merge. Iga Sisar takis yqom e? Yqasai e? Ni kiyersi are qalonum?”  
\v 23 Onaqa Yesus a naŋgo areqalo uge di poiyonaqa minjrej,  
\v 24 “Niŋgi meniŋ silali bei osorbiy.” Degsi minjrnaqa naŋgi meniŋ silali bei osi bosib osoryonab unsiqa minjrej, “Meniŋ silali quraq endi tamo yai aqa ulatamu ti ñam ti unu?” Onaqa naŋgi na minjeb, “Di Sisar aqa.”  
\v 25 Onaqa a na minjrej, “Deqa Sisar aqa iŋgi iŋgi a qa olo yiy. Qotei aqa iŋgi iŋgi a qa olo yiy.”  
\v 26 Onaqa naŋgi Yesus aqa anjam di qusibqa tulaŋ prugugetosib mequmosib soqneb. Tamo uŋgasari naŋgo ŋamdamuq di naŋgi Yesus gisaŋyib a anjam bei grotqa yonab ugeinjrej.   
\s1 Tamo moreŋo qaji naŋgi olo subq na tigelqab  
\p
\v 27 Onaqa Sadyusi tamo qudei naŋgi Yesus aqa areq beb. Sadyusi naŋgi mareqnub, “Tamo moreŋo qaji naŋgi olo subq na tigelqasai.”  
\v 28 Deqa naŋgi bosib Yesus endegsib minjeb, “O Qalie Tamo, ni que. Moses a nami dal anjam endegsi neŋgreŋyej, ‘Tamo bei a moiyimqa aqa ŋauŋ aŋgro saiqoji soqnimqa aqa was bei na olo uŋa qobul di osim aqa was moiyej qaji aqa aŋgro ŋambabtetqas.’ Moses a nami dal anjam degsi neŋgreŋyej.  
\v 29 Deqa ni que. Was 7 naŋgi soqneb. Naŋgo was matu a uŋa osiqa moiyej. A aŋgro saiqoji.  
\v 30 Onaqa aqa was yala na olo uŋa qujai di osiqa a dego moiyej. A aŋgro saiqoji.  
\v 31 Onaqa aqa was yala na olo uŋa qobul di osiqa a dego moiyej. A aŋgro saiqoji. Was 7 kalil naŋgi uŋa qujai di osib moreŋeb. Naŋgi aŋgro saiqoji.  
\v 32 Naŋgi kalil moreŋonabqa ariya bunuqna uŋa di a dego moiyej.  
\v 33 Deqa ni iga merge. Mondoŋ subq na tigelo batiamqa tamo kalil naŋgi subq na tigelabqa uŋa di a yai aqa ŋauŋ tiŋtiŋ sqas? Ni qalie, was 7 kalil naŋgi uŋa qujai di eb.”   
\p
\v 34 Onaqa Yesus na minjrej, “Mandamq endi tamo naŋgi uŋateqnub. Uŋa naŋgi tamoteqnub.  
\v 35 Ariya mondoŋ tamo uŋgasari Qotei na subq na tigelqa giltnjrej qaji naŋgi subq na tigelosibqa naŋgi tamotqasai. Naŋgi uŋatqasai.  
\v 36 Naŋgi laŋ aŋgro bul laŋa sqab. Qotei na naŋgi subq na tigeltnjrimqa naŋgi aqa segi aŋgro bole sqab. Deqa naŋgi olo moreŋqa keresai.  
\v 37 Niŋgi quiy. Tamo naŋgi moisib olo subq na tigelqab anjam di aqa utru Moses a nami babtosiq endegsi neŋgreŋyej, ‘Ŋam mariŋ miligiq di puloŋeqnaqa Qotei a ŋam puloŋq di sosiqa Moses metosiq minjej, “E Abraham aqa Qotei. E Aisak aqa Qotei. E Jekop aqa Qotei.” ’  
\v 38 Qotei na Moses degsi minjej deqa iga qalieonum, Qotei a tamo moreŋo qaji naŋgo Qotei sai. A tamo ŋambile so qaji naŋgo Qotei. Deqa tamo kalil naŋgi Qotei aqa ŋamgalaq di ŋambile unub.”   
\p
\v 39-40 Onaqa dal anjam qalie tamo naŋgi Yesus aqa anjam di qusibqa naŋgi olo anjam bei nenemyqajqa ulaeb. Deqa naŋgi na minjeb, “O Qalie Tamo, ino anjam di bole.”   
\s1 Kristus a kiyersim Devit aqa ŋiri sqas?  
\p
\v 41 Onaqa Yesus a olo naŋgi endegsi minjrej, “Dal anjam qalie tamo naŋgi kiyaqa mareqnub, ‘Kristus a Devit aqa ŋiri’?  
\v 42-43 Devit a nami marej, ‘Kristus a ijo Tamo Koba.’ Agi louqa buk miligiq di Devit a anjam endegsi neŋgreŋyej,  
\q1 ‘Tamo Koba a na ijo Tamo Koba minjej,  
\q1 “Ni ijo baŋ woq endi awo.  
\q1 Awesoqnimqa e ino jeu tamo kalil naŋgi eleŋosiy ino sorgomq di atitqa ni na naŋgi taqatnjroqnqam.” ’   
\m
\v 44 Niŋgi uniy. Devit a marej, ‘Kristus a ijo Tamo Koba.’ Deqa Kristus a kiyersim Devit aqa ŋiri sqas?”   
\s1 Dal anjam qalie tamo naŋgi kumbra uge uge yeqnub  
\p
\v 45 Tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus aqa anjam di queqnabqa a na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej,  
\v 46 “Niŋgi dal anjam qalie tamo naŋgo kumbra uge geregere tenemtoqniy. Naŋgi koro sawaq di tamo uŋgasari naŋgi na naŋgo ñam soqtetnjrsib baŋ ojetnjrqajqa deqa gara jugo olekokba jugoqnsib laqnub. Naŋgi Qotei tal miligiq di, goiyo kokbaq di sosibqa tamo ñam ti naŋgo awo jaramq di awoqajqa tulaŋ areboleboleinjreqnu.  
\v 47 Naŋgi uŋa qobul naŋgi gisaŋnjroqnsibqa naŋgo tal ti iŋgi iŋgi ti laŋa yainjreqnub. Osib tamo uŋgasari naŋgi na unjrsib naŋgo ñam soqtetnjrqajqa deqa pailyo olekokba yeqnub. Deqa mondoŋ Qotei na naŋgi awai tulaŋ ugedamu enjrqas.”   
\c 21  
\s1 Uŋa qobul aqa silali kiñala soqnej di Qotei yekritej  
\p
\v 1 Yesus a atra tal miligiq di sosiqa ŋam atej di ñoro tamo naŋgi boqnsib silali ato qaji kulumq di silali ateqnab unjroqnej.  
\v 2 Onaqa uŋa qobul bei ñoro tulaŋ saiqoji a dego bosiqa meniŋ silali kiñilala aiyel segi atej. Atnaqa Yesus na unsiqa aqa aŋgro naŋgi minjrej,  
\v 3 “E bole merŋgwai. Uŋa qobul endi a ñoro tulaŋ saiqoji. Deqa a na ñoro tamo kalil naŋgi buŋnjrsiqa silali kobaquja atqo.  
\v 4 Ñoro tamo naŋgi silali koba ti unub. Naŋgi oto kiñala segi ateqnub. Ariya uŋa qobul endi a silali tulaŋ sai bole sai. Aqa meniŋ silali kiñilala aiyel segi naj agi atekritqo.”   
\s1 Bunuqna jeu tamo naŋgi na atra tal niñaqyqab  
\p
\v 5 Onaqa Yesus aqa aŋgro qudei naŋgi atra tal di koqyosibqa Yesus minjeb, “O Tamo Koba, ni unime. Atra tal walato qaji meniŋ di tulaŋ boledamu. Qotei atraiyqajqa iŋgi iŋgi ti meniŋ ti turtosib atra tal endi walateb.” Onaqa Yesus na kamba minjrej,  
\v 6 “Atra tal niŋgi unonub endi bunuqna jeu tamo naŋgi na bosib tulaŋ niñaqyosib aqa meniŋ kalil paraparainjrsibqa taqal breinjrqab. Yimqa meniŋ bei meniŋ bei aqa quraq di sqasai. Meniŋ kalil segisegiqab.”   
\s1 Gulbe kobaquja bunuqna brantqas  
\p
\v 7 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na kamba nenemyeb, “O Qalie Tamo, bati gembu jeu tamo naŋgi bosib atra tal endi niñaqyqab? Niñaqyqa osibqa kumbra kiye namoqna brantim iga unsim poigwas, ‘Bati di jojomqo’?”  
\v 8 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi geregere ŋam atoqniy. Tamo qudei na niŋgi gisaŋgo uge. Bunuqna gisaŋ tamo gargekoba naŋgi ijo ñam na boqnsib maroqnqab, ‘E Kristus.’ Qudei maroqnqab, ‘Kristus bqajqa bati agi jojomqo.’ Degsib gisaŋosib maroqnibqa niŋgi naŋgi daurnjraib.  
\v 9 Bunuqna sawa bei bei qaji naŋgi aŋ na qotokobaoqnqab. Niŋgi deqa qusib ulaaib. Qotei a nami marej, ‘Kumbra di brantqas.’ Deqa brantem. Ariya kumbra di brantimqa diŋo bati urur brantqasai. Soboleiyosim brantqas.”   
\p
\v 10 Yesus a naŋgi degsi minjrsiqa olo minjrej, “Bati deqa sawa bei ti sawa bei ti qotoqnqab. Mandor kokba qudei naŋgi dego tigeloqnsibqa mandor kokba qudei naŋgi qoto itnjroqnqab.  
\v 11 Sawa bei beiq di mimiŋ kokba ti ma uge ti mam ti iŋgi saio bati branteleŋqas. Laŋ goge di maŋwa bei bei brantoqnibqa tamo uŋgasari naŋgi unoqnsib ulaugetoqnqab.   
\p
\v 12 “Ariya kumbra kalil di brantosaisoqnimqa Juda naŋgi na bosib niŋgi jeutŋgoqnsib ugeugeiŋgoqnsib ojeleŋoqnqab. Ojeleŋoqnsib anjam pegiyo talq di niŋgi tigeltŋgoqnsib tonto talq di breiŋgoqnqab. Osib ijo ñam ugetqa are qaloqnsib niŋgi joqoqnsib Rom naŋgo mandor ti naŋgo gate ti naŋgo ulatamuq di niŋgi tigeltŋgoqnqab.  
\v 13 Yimqa gam dena niŋgi ijo anjam bole palontoqnsib naŋgi minjroqnqab.  
\v 14 Deqa niŋgi na kamba anjam kiye minjrqajqa deqa nami are koba qalaib.  
\v 15 E segi na nuŋgo medabu siŋgilatetŋgosiy powo eŋgitqa niŋgi kamba anjam minjroqnqab. Minjroqnibqa naŋgi nuŋgo anjam di gotraŋyqa yoqnib ugeinjroqnqas.   
\p
\v 16 “Bati deqa nuŋgo ai abu naŋgi ti nuŋgo was naŋgi ti nuŋgo leŋ naŋgi ti nuŋgo kadoi naŋgi ti tigeloqnsib niŋgi ojeleŋoqnsib jeu tamo naŋgo baŋq di ateleŋoqnqab. Osib niŋgi qudei luŋgoqnib moreŋoqnqab.  
\v 17 Niŋgi ijo ñam ejunub deqa tamo uŋgasari kalil naŋgi niŋgi qa tulaŋ ugeoqnsib jeutŋgoqnqab.  
\v 18 Ariya Qotei na niŋgi geregere taqatŋgoqnqas deqa ijo aŋgro bei padalqasai. Niŋgi kalil bole sqab. Nuŋgo gate baŋga bei dego ugeqasai.  
\v 19 Deqa niŋgi gulbe di qoboiyoqnsib siŋgila na tigelesoqniy. Sosib dena niŋgi ŋambile bole oqab.   
\s1 Bunuqna qaja tamo naŋgi Jerusalem qure niñaqyqab  
\p
\v 20 “Bunuqna qaja tamo naŋgi bosib Jerusalem agutesqab. Agutesoqnib niŋgi unsibqa endegsib qalieqab, ‘Bole, Jerusalem padalqajqa bati brantqo.’  
\v 21 Bati deqa tamo uŋgasari Judia sawaq di unub qaji naŋgi jaraiyosib manaq oqoqujatebe. Tamo uŋgasari Jerusalem di unub qaji naŋgi qure uratosib jaraiyoqujatebe. Tamo uŋgasari wauq di, gamq di unub qaji naŋgi olo puluosib qureq baib. Naŋgi torei dena jaraiyoqujatebe.  
\v 22 Bati deqa Qotei na tamo uŋgasari naŋgo une qa kambatnjrougetqas. Yimqa aqa anjam kalil nami neŋgreŋyeb qaji di aqa damu brantqas.  
\v 23 O aiyo! Bati deqa Qotei aqa minjiŋ Juda naŋgoq aiyimqa gulbe tulaŋ kobaquja naŋgo mandamq di brantqas. Deqa uŋa gumaŋ ti uŋa aŋgro mom ti naŋgi jaraiyo baŋgioqnsib gulbe gargekoba oqnqab.  
\v 24 Jeu tamo naŋgi bosib Juda naŋgi serie na ñumoqnib moreŋoqnqab. Osib qudei ojeleŋosib joqsib sawa bei beiq di uratnjroqnqab. Tamo Juda sai naŋgi bosib Jerusalem tulaŋ niñaqyosib siŋgila na taqatesqab. Taqatesoqnib bati Qotei a nami giltej qaji di kereamqa a na naŋgi olo taqal breinjrqas.   
\s1 Tamo Aŋgro a siŋgila ti riaŋ ti laŋbiq na mandamq aiqas  
\p
\v 25 “Bati deqa seŋ ambruqas. Bai dego suwaŋqasai. Bongar naŋgi ululoŋosib mandamq aiyeleŋqab. Yuwal dego korkortosim anjam atoqnqas. Yimqa sawa bei bei qaji naŋgi quoqnib areqalo niñaqyetnjroqnimqa naŋgi tulaŋ ulaugetoqnqab.  
\v 26 Laŋ goge di iŋgi iŋgi kalil reŋgiŋyeleŋamqa tamo uŋgasari naŋgi unsib maroqnqab, ‘Bole, gulbe oqa batiqo.’ Naŋgi degsib maroqnsib ulaugetoqnsib ŋam eririqnjroqnqas.  
\v 27 Bati deqa e Tamo Aŋgro siŋgila ti riaŋ koba ti laŋbiq na mandamq aiyoqnit tamo uŋgasari naŋgi tarosib e nubqab.  
\v 28 Kumbra kalil di brantqa utru atoqnimqa niŋgi ulaaib. Niŋgi tigelosib tarosib ŋam atoqniy. Di kiyaqa? Qotei na niŋgi awaiŋgim niŋgi bole sqajqa bati jojomqo deqa.”   
\s1 Niŋgi qura qa yawo anjam dena poiŋgem  
\p
\v 29 Osiqa Yesus a yawo anjam endegsi minjrej, “Niŋgi qura ti ŋam kalil ti unjriy.  
\v 30 Ŋam baŋga qalsim olo ñalguyoqnimqa niŋgi unsib qalieqab, ‘Seŋ aqa bati jojomqo.’  
\v 31 Dego kere kumbra kalil e ubtosim merŋgonum qaji endi brantimqa niŋgi unsib endegsib qalieoiy, ‘Bole, Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqajqa bati jojomqo.’   
\p
\v 32 “E bole merŋgwai. Tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgi kalil moreŋosaisoqnibqa kumbra kalil e ubtosim merŋgonum qaji endi branteleŋqas.  
\v 33 Laŋ ti mandam ti koboqab. Ariya ijo anjam koboqa keresai.”   
\s1 Niŋgi geregere ŋam atsib soqniye  
\p
\v 34 Osiqa Yesus a olo marej, “Niŋgi geregere ŋam atsib soqniy. Niŋgi ya uge uyoqnsib nanarioqnaib. Nuŋgo segi jejamu qa iŋgi iŋgi qa areqalo kobaiyoqnaib. Aliem urur bel qaleqnu dego kere bati uge di bosim niŋgi pruqtŋgo uge.  
\v 35 Od, bati uge di bosim tamo uŋgasari sawa sawa kalilq di unub qaji naŋgoq di brantoqujatqas.  
\v 36 Deqa niŋgi gaigai ŋam atoqnsib Qotei pailyoqnsib soqniy. Yimqa Qotei a siŋgila eŋgoqnimqa kumbra kalil branteleŋqas qaji di niŋgi na britosib e Tamo Aŋgro ijo ulatamuq di tigelesqab.” Yesus a degsi marej.   
\p
\v 37 Bati gaigai qanam Yesus a atra tal miligiq di sosiqa tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam palontoqnsiq minjroqnej. Qoloeqnaqa a olo qure uratoqnsiqa mana ñam Oliv di ŋeioqnej.  
\v 38 Tamo uŋgasari kalil naŋgi Yesus aqa anjam quqwa maroqnsib nobqolo ambru tigeloqnsibqa atra tal miligiq giloqneb.   
\c 22  
\s1 Judas a Yesus osim jeu tamo naŋgo baŋq di atqas  
\p
\v 1 Onaqa Juda naŋgo yori bati koba jojomej. Yori bati di aqa ñam Bem Tiyosai Qaji Uyqajqa Bati. Qotei a nami Israel naŋgi Isip sawaq di padalqa laqnabqa aqaryainjrej. Deqa olo are qalqajqa yori bati jojomej.  
\v 2 Yori bati jojomonaqa atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Yesus qalsib moiyotqajqa gam ŋamoqneb. Di kiyaqa? Naŋgi tamo uŋgasari naŋgi ulainjreb deqa.   
\p
\v 3 Onaqa Satan a Judas aqa miligiq aiyej. Judas aqa ñam bei Iskariot. A dego Yesus aqa aŋgro 12 naŋgi deqaji bei.  
\v 4 Satan a Judas aqa miligiq aisiq walawalaiyonaqa tigelosiqa atra tamo kokba ti atra tal taqato tamo naŋgi ti naŋgoq gilsiqa minjrej, “E Yesus osiy nuŋgo baŋq di atqai.”  
\v 5 Degsi minjrnaqa naŋgi areboleboleinjrnaqa minjeb, “Ni Yesus osim gago baŋq di atimqa iga ni silali emqom.”  
\v 6 Degsi minjnabqa a naŋgo anjam di qusiqa minjrej, “Di kere.” Osiqa Judas a gilsiq a na Yesus osim naŋgo baŋq di atqajqa gam ŋamoqnej. A are qalej, “Yesus a tamo uŋgasari naŋgi uratnjrsim a segi soqnimqa e na osiy Juda tamo kokba naŋgo baŋq di atqai.”   
\s1 Pita Jon wo naŋgi yori bati aqa iŋgi iŋgi gereiyeb  
\p
\v 7 Onaqa Bem Tiyosai Qaji Uyqajqa Bati brantej. Qotei a nami Israel naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi kaja du du naŋgi ñumeleŋosib siraŋmeq di leŋ liyibqa e na unsiy niŋgi uratŋgwai. E niŋgi padaltŋgwasai.” Qotei a nami Israel naŋgi degsi minjrej. Kumbra deqa olo are qalqajqa yori bati brantonaqa Juda naŋgi mareb, “Iga kaja du du naŋgi ñumeleŋosim Qotei atraiyqom.”  
\v 8 Onaqa bati deqa Yesus na Pita Jon wo naŋgi minjrej, “Bini yori bati koba. Deqa niŋgi aiyel aisib gago iŋgi iŋgi gereiyetgibqa iga koba na iŋgi uyqom.”  
\v 9 Onaqa naŋgi aiyel na minjeb, “Ni iga merge. Iga aisim tal qabia iŋgi iŋgi gereiyqom?”  
\v 10-11 Onaqa Yesus na naŋgi aiyel qariŋnjrsiqa minjrej, “Niŋgi aiyel aisib qure ambleq di tamo bei ya nobu qoboiyosim giloqnim gamq di itosib dauryiy. Niŋgi a dauryosib tal a gogetqas qaji di miligiq gilsib tal lanja endegsib minjiy, ‘Qalie Tamo a marqo, “E ijo aŋgro naŋgi koba na awoosim yori bati aqa iŋgi uyqajqa warum a qabi unu?” ’  
\v 12 Niŋgi degsib minjibqa a na warum kobaquja bei gogeqsi unu di niŋgi osorŋgwas. Warum dia nami jar ti awo jaram ti ateleŋeb unu. Niŋgi aiyel aisib warum dia gago iŋgi iŋgi gereiyeleŋoiy.”  
\v 13 Onaqa naŋgi aiyel aisib anjam kalil Yesus na minjrej qaji degsi brantonab unsibqa iŋgi iŋgi kalil gereiyeleŋeb.   
\s1 Yesus na aqa aŋgro naŋgi bem ti wain ti anainjrej  
\p
\v 14 Onaqa iŋgi uyqa bati brantonaqa Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi ti koba na awoosib iŋgi uyoqneb.  
\v 15 Naŋgi iŋgi uyoqnsibqa Yesus na naŋgi endegsi minjrej, “E jaqatiŋ osaiunum. Deqa e niŋgi koba na awoosim yori bati aqa iŋgi uyqajqa tulaŋ areboleboleibqo.  
\v 16 E niŋgi merŋgwai. E iŋgi endi olo uyqasai. Degsi gilsiy mondoŋ Qotei na niŋgi taqatŋgosim a nuŋgo Mandor Koba soqnimqa iŋgi endi aqa utru e na geregere babtosiy olo uyqai.”   
\p
\v 17 Osiqa a wain osiq gambaŋq di bilentosiqa Qotei pailyosiqa aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi wain gambaŋ endi osib uyiy.  
\v 18 E niŋgi merŋgwai. E wain endi olo uyqasai. Degsi gilsiy mondoŋ Qotei na niŋgi taqatŋgosim a nuŋgo Mandor Koba soqnimqa e olo uyqai.”  
\v 19 Osiqa Yesus a olo Qotei pailyosiqa bem osiq giŋgeŋyosiqa naŋgi enjrsiqa minjrej, “Endi ijo jejamu. E niŋgi aqaryaiŋgwa osim deqa eŋgonum. Deqa niŋgi osib uyiy. Bunuqna niŋgi gaigai uyoqnsib e qa are qaloqniy.”  
\v 20 Onaqa naŋgi bem uynabqa Yesus na olo wain gambaŋ osiq Qotei pailyosiqa minjrej, “Wain gambaŋ endi ijo leŋ. Nuŋgo une kobotqajqa deqa ijo leŋ aisim Qotei aqa anjam bunuj nami gereiyej qaji di siŋgilatqas.  
\v 21 Ariya niŋgi quiy. Ijo aŋgro bei na e osim tamo qudei naŋgo baŋq di atqas. Aŋgro di agi iga koba na endego awoosim iŋgi uyeqnum.  
\v 22 E Tamo Aŋgro. Deqa Qotei na nami merbej, ‘Ni moiqam.’ A degsi merbej deqa e aqa anjam di dauryosiy moiqai. Ariya aŋgro e osim tamo qudei naŋgo baŋq di atqas qaji a tulaŋ padalougetqas.”  
\v 23 Yesus na aqa aŋgro naŋgi degsi minjrnaq qusibqa segi segi maroqneb, “Aŋgro yai a kumbra di yqas?”   
\s1 Yesus aqa aŋgro naŋgi ŋiriŋosib anjam na qotoqneb  
\p
\v 24 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi segi segi ŋiriŋosib yai a aŋgro kalil buŋnjrsim ñam ti sqas deqa anjam na qotoqneb.  
\v 25 Onaqa Yesus na minjrej, “Mandor kokba sawa sawa kalil taqateqnub qaji naŋgi ŋiriŋ na sawa taqateqnub. Yeqnab tamo uŋgasari naŋgi na naŋgo ñam soqtoqnsib mareqnub, ‘Naŋgi sawa taqato tamo bole.’  
\v 26 Ariya kumbra di nuŋgoq di saiq. Nuŋgo ambleq di aŋgro bei a tamo kobaquja sqa marsimqa a mati tamo laŋaj bul soqnem. Osim a tamo kobaquja sqas. Nuŋgo ambleq di aŋgro bei a ñam ti sqa marsimqa a mati nuŋgo wau tamo soqnem. Osimqa a ñam ti sqas.  
\v 27 Niŋgi are qaliy. Tamo yai a tamo kobaquja? Tamo awoosiq iŋgi uyeqnu a kiyo? Tamo wauosiq iŋgi suweiyeqnu a kiyo? Tamo agi awoosiq iŋgi uyeqnu qaji a tamo kobaquja. Ariya ijo kumbra degsi sosai. E nuŋgo ambleq endi sosim niŋgi wauetŋgeqnum.   
\p
\v 28 “O ijo aŋgro, e gulbe qoboiyeqnam niŋgi e uratbosaieqnub. Niŋgi e beterbeqnub.  
\v 29 Ijo Abu na e Mandor Koba atej dego kere e kamba niŋgi mandor ateleŋqai.  
\v 30 Osiy mondoŋ e nuŋgo Mandor Koba sosiy niŋgi koba na iŋgi ti ya ti uyoqnqom. Yimqa niŋgi awo jaram kokbaq di awoosib Jekop aqa aŋgro 12 naŋgo moma kalil naŋgi taqatnjroqnqab.”   
\s1 Pita a gisaŋoqalubtosim marqas, “E Yesus qaliesai”  
\p
\v 31 Osiqa Yesus a olo marej, “O ijo aŋgro kalil Saimon ombla niŋgi quiy. Satan na niŋgi uneq waiŋgwa marqo. Niŋgi siŋgila na tigelesosib e daurbqab kiyo e uratbosib jaraiqab kiyo di Satan a nuŋgo areqalo tenemtosim qalieqajqa deqa niŋgi uneq waiŋgwa marqo. Agi tamo naŋgi bem sum ñoqoryoqnsib damu eleŋeqnub dego kere.  
\v 32 O Pita, e ni qa gaigai endegsim pailyeqnum, ‘O Abu, ni na Pita aqa areqalo siŋgilatetimqa a e uratbqasai.’ E ni qa degsim pailyeqnum. Bole, ni mati uloŋqam. Ariya bunuqna ni olo are bulyosim ijoq bqam. Bosim ino was naŋgi siŋgilatnjroqnqam.”   
\p
\v 33 Onaqa Pita na Yesus minjej, “O Tamo Koba, ni na marimqa aqo ombla tonto talq aisim moreŋqom. E ulaqasai.”  
\v 34 Onaqa Yesus na minjej, “O Pita, ni que. Bini tuwe anjamosaisoqnimqa ni gisaŋoqalubtosim marqam, ‘E Yesus qaliesai.’”   
\s1 Yesus aqa aŋgro naŋgi silali ti qaquŋ ti sebru ti oqab  
\p
\v 35 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi endegsi minjrej, “E niŋgi nami qariŋgosim merŋgem, ‘Niŋgi gilsib ijo anjam mare mare laqniy. Niŋgi silali ti gilaib. Nuŋgo qaquŋ aib. Siŋga taqal jigaib.’ Degsi merŋgonamqa niŋgi iŋgi bei qa truqueb e?” Onaqa naŋgi na minjeb, “Sai. Iga iŋgi bei qa truquosai.”  
\v 36 Onaqa a na minjrej, “Ariya bini e anjam di beltosiy olo endegsi merŋgwai. Nuŋgo silali bei soqnim oiy. Nuŋgo qaquŋ bei soqnim di dego oiy. Niŋgi sebru saiamqa nuŋgo gara jugo bei qariŋyosib silali osib dena sebru awaiyiy.  
\v 37 E niŋgi merŋgwai. Anjam e qa nami neŋgreŋyeb qaji di aqa damu brantqas. Anjam agiende, ‘Tamo uŋgasari naŋgi marqab, “Kristus a une tamo.” ’”  
\v 38 Onaqa Yesus aqa aŋgro naŋgi na minjeb, “O Tamo Koba, ni unime. Iga sebru aiyel ejunum.” Onaqa Yesus na minjrej, “Di kere.”   
\s1 Yesus a Oliv manaq oqsiq dia Qotei pailyej  
\p
\v 39 Yesus aqa kumbra gaigai yoqnej qaji di dauryosiqa Jerusalem uratosiq Oliv manaq oqej. Aqa aŋgro naŋgi dego a dauryosib oqeb.  
\v 40 Oqsib nañu agu beiq di brantosib Yesus na aqa aŋgro naŋgi minjrej, “Niŋgi endegsib pailyiy, ‘O Abu, gulbe bei na iga uneq waigaiq.’”  
\v 41 Yesus a degsi minjrsiqa naŋgi uratnjrsiq kiñala sasalej. Tamo bei na meniŋ waiyim isaq yala gilqas dego kere a sasalosiqa siŋga pulutosiq Qotei pailyej.  
\v 42 A endegsi pailyej, “O Abu, ni marimqa gulbe endi ijoq baiq. Gulbe endi ya uge uyo bul. Uŋgum, ni ijo areqalo dauryaim. Ni ino segi areqalo dauryosim ye.”   
\p
\v 43-44 Yesus a degsi siŋgila na Qotei pailyoqnsiqa a are tulaŋ gulbekobaiyej. Onaqa a ŋeskobaiyosiqa aqa ŋes leŋ ti mandamq aiyoqnej. Bati deqa laŋ aŋgro bei aisiqa Yesus taqyosiqa siŋgilatej.  
\v 45-46 Yesus a pailyo koboonaqa a olo tigelosiqa aqa aŋgro naŋgo areq aisiq ŋam atej di naŋgi are gulbe na ŋereŋesonab unjrej. Unjrnaqa minjrej, “Niŋgi kiyaqa ŋereŋejunub? Niŋgi tigelosib Qotei pailyoqniy. Yim gulbe bei nuŋgoq bqas di gulbe dena niŋgi uneq waiŋgwasai.”   
\s1 Judas a Yesus osiq jeu tamo naŋgo baŋq di atej  
\p
\v 47 Yesus a anjam degsi mareqnaqa aqa aŋgro 12 naŋgi deqaji bei agi Judas a na tamo gargekoba naŋgi joqsiqa Yesus aqa areq di branteb. Brantonabqa Judas a Yesus aqa areq bosiq kundoqyej.  
\v 48 Kundoqyonaqa minjej, “O Judas, e Tamo Aŋgro. Tamo naŋgi endi e ojqajqa deqa ni na e kundoqbonum e?”   
\p
\v 49 Onaqa tamo naŋgi di Yesus ojqa laqnabqa aqa aŋgro naŋgi unsibqa Yesus minjeb, “O Tamo Koba, ni marimqa iga gago sebru osim tamo naŋgi di ñumnam moreŋqab.”  
\v 50 Degsi minjsibqa aqa aŋgro bei na aqa sebru osiqa atra tamo gate aqa kaŋgal tamo bei gateq di qalqajqa sebru waiyej grotosiqa dabkala wo segi gentetej.  
\v 51 Onaqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi minjrej, “Kumbra degyaib. Uratiy.” Degsi minjrsiqa tamo di aqa dabkala ojnaqa olo boleej.   
\p
\v 52 Onaqa Yesus na atra tamo kokba ti atra tal taqato tamo naŋgi ti Juda gate naŋgi ti minjrej, “E leŋ ojo tamo unum deqa kiyo niŋgi sebru ti torom ti eleŋosib e ojqa bonub e?  
\v 53 E bati gaigai atra tal miligiq di niŋgi koba na soqnem. Bati deqa niŋgi yala baŋ waiyosib e ojosai. Ariya bati uge nuŋgoq di brantqo deqa niŋgi e ojonub. Endego ambru aqa siŋgila agi brantqo.”   
\s1 Pita a marej, “E Yesus qaliesai”  
\p
\v 54-55 Onaqa naŋgi Yesus ojsib walwelosib atra tamo gate aqa talq osi gileb. Naŋgi Yesus osi gileqnabqa Pita a kiñala isa isaq na naŋgi daurnjrsiq gilej. Gilsiqa atra tamo gate aqa tal meq di brantej. Brantosiqa qaja tamo qudei naŋgi tal meq di ŋam tuŋguyosib awesonabqa bosiq naŋgi koba na ŋam yoroqnej.  
\v 56 Pita a ŋamyuwo areq di awesonaqa kaŋgal uŋa bei na unsiqa koqyosiq qaja tamo naŋgi minjrej, “Tamo endi Yesus ombla soqneb.”  
\v 57 Onaqa Pita a saidosiq minjej, “Uŋa, e tamo di qaliesai.”  
\v 58 Sokiñalayonaq tamo bei na olo Pita unsiqa minjej, “Ni dego Yesus aqa aŋgro bei.” Onaqa Pita na minjej, “E aqa aŋgro sai.”  
\v 59 Olo kiñala soboleiyonaq tamo bei na Pita koqyosiqa siŋgila na marej, “Tamo endi a dego Galili qaji tamo. Deqa e qalieonum, a Yesus ombla soqneb.”  
\v 60 Onaqa Pita na minjej, “Ni anjam maronum di e poibosai bole sai.” Degsi minjnaqa tuwe anjamej.  
\v 61-62 Tuwe anjamonaqa Tamo Koba a bulosiqa Pita koqyej. Koqyonaqa anjam nami Yesus na minjej qaji, “Bini tuwe anjamosaisoqnimqa ni gisaŋoqalubtosim marqam, ‘E Yesus qaliesai,’” anjam deqa olo are qalsiqa poiyonaqa tal qalaq gilsiqa tulaŋ akamugetej.   
\s1 Naŋgi na Yesus misiliŋyoqnsib baŋ na qaloqneb  
\p
\v 63 Tamo Yesus ojeb qaji naŋgi a misiliŋyoqnsibqa baŋ na qaloqneb.  
\v 64 Qaloqnsibqa aqa ŋamdamu gara na qosetosib minjoqneb, “Ni Kristus amqa ni ubtosim mare, yai na ni lumqo?”  
\v 65 Degsib minjoqnsib olo misiliŋ anjam gargekoba minjoqneb.   
\s1 Yesus a Juda tamo kokba naŋgo ulatamuq di tigelej  
\p
\v 66 Onaqa nobqolo malu qameqnaq Juda gate naŋgi ti atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti koroosib Yesus osib tigeltosib nenemyeb,  
\v 67 “Ni Kristus amqa geregere merge.” Onaqa a na minjrej, “E kamba anjam merŋgwai di niŋgi ijo anjam quetbqasai.  
\v 68 E anjam bei nenemŋgwai di niŋgi olo anjam merbqasai.  
\v 69 Deqa e niŋgi endegsi merŋgwai. E Tamo Aŋgro. Bini bati endeqa ti bunuq qa ti e Qotei siŋgila koba ti unu qaji aqa baŋ woq di awesqai.”   
\p
\v 70 Yesus a naŋgi degsi minjrnaqa naŋgi na minjeb, “Deqa ni Qotei aqa Ŋiri e?” Onaqa a na minjrej, “Od. Anjam niŋgi maronub di kere.”  
\v 71 Onaqa naŋgi Yesus aqa anjam di qusib tulaŋ minjiŋ oqetnjrnaqa segi segi maroqneb, “Aqa une agi a segi babtqo iga quonum. Deqa iga kiyaqa tamo bei olo metonam bosim aqa une marqas?”   
\c 23  
\s1 Juda tamo kokba naŋgi Yesus osib Pailat aqa ulatamuq di tigelteb  
\p
\v 1 Juda tamo kokba naŋgi degsib marsibqa Yesus osi gilsib Rom naŋgo gate Pailat aqa ulatamuq di tigelteb.  
\v 2 Tigeltosib Pailat minjeb, “Iga Yesus uneqnum, a na Juda tamo uŋgasari naŋgi kumbra ugeq breinjreqnu. Osiqa naŋgi mandor koba Sisar takis yqajqa saidnjroqnsiqa minjreqnu, ‘E segi nuŋgo Mandor Koba. E segi Kristus.’” Juda tamo kokba naŋgi degsib Yesus aqa jejamuq di une qameteb.  
\v 3 Onaqa Pailat a naŋgo anjam di qusiqa Yesus nenemyej, “Ni Juda naŋgo Mandor Koba e?” Onaqa Yesus na minjej, “Od. Anjam ni maronum di kere.”  
\v 4 Onaqa Pailat na atra tamo kokba ti tamo uŋgasari kalil naŋgi ti minjrej, “E segi are qalonum, Yesus aqa jejamuq di une bei saiqoji.”  
\v 5 Degsi minjrnaqa naŋgi na kamba minjeb, “Yesus a tamo uŋgasari naŋgi kumbra uge dauryqajqa are tigeltetnjreqnu. Agi a Galili sawaq di aqa wau utru atsiqa dena Judia sawaq aisiq qure qure kalilq di walweloqnsiqa dena bosiq gago qure endia dego kumbra degyeqnu.”   
\s1 Pailat na Yesus qariŋyonaqa Herot aqaq gilej  
\p
\v 6 Onaqa Pailat a naŋgo anjam di qusiqa nenemnjrej, “Yesus a Galili qaji tamo e?”  
\v 7 Degsi nenemnjrnaqa naŋgi na minjeb, “Od, a Galili qaji tamo.” Onaqa Pailat a naŋgo anjam di qusiqa minjrej, “Mandor Herot a Galili sawa taqatejunu. Bini a Jerusalem endi unu. Deqa e Yesus qariŋyitqa a Herot aqaq gilimqa a kamba Yesus aqa anjam quqwas.” Degsi minjrsiqa Yesus qariŋyonaqa Herot aqaq gilej.   
\p
\v 8 Herot a nami Yesus qa anjam quoqnej deqa a Yesus itqajqa arearetoqnej. Yesus a bosim Herot aqa ulatamuq di maŋwa bei yim unqajqa deqa are qaloqnej. Deqa a Yesus aqa ulatamu unsiqa tulaŋ areboleboleiyej.  
\v 9 Onaqa a na Yesus anjam gargekoba nenemyoqnej. Nenemyeqnaqa Yesus a kamba anjam bei marosai. A torei mequmesoqnej.  
\v 10 Deqa atra tamo kokba ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti bosib Herot aqa ulatamuq di tigelosib Yesus aqa jejamuq di une gargekoba qameleŋoqneb.  
\v 11 Onaqa Herot aqa qaja tamo qudei naŋgi ti Yesus tulaŋ ugeugeiyosib misiliŋyoqneb. Osib gara jugo olekoba mandor kokba naŋgi gaigai jigeqnub deqaji bei osib jigetosib qariŋyonab olo Pailat aqaq aiyej.  
\v 12 Bati qujai deqa Herot Pailat wo naŋgi jeu turyeb. Nami naŋgi ombla jeu soqneb.   
\s1 Pailat a marej, “Niŋgi Yesus a ŋamburbasq di qamiy”  
\p
\v 13-14 Onaqa Pailat na atra tamo kokba ti Juda gate naŋgi ti tamo uŋgasari kalil naŋgi ti metnjrnaqa aqa areq bosib koroonabqa endegsi minjrej, “Niŋgi Yesus osib ijo areq di tigeltosib merbonub, ‘Tamo endi a tamo uŋgasari naŋgi kumbra ugeq breinjreqnu.’ Merbonubqa e segi Yesus geregere nenemyonum niŋgi quonub. Une kalil niŋgi aqa jejamuq di qameqnub qaji di e quonum ugeibqo. E aqa jejamuq di une bei itosai.  
\v 15 Herot a dego Yesus aqa jejamuq di une bei itosai. Deqa a na Yesus olo qariŋyqoqa ijoq bqo. Deqa niŋgi quiy. Niŋgi Yesus aqa une bei babtosai. Deqa e a laŋa moiyotqa keresai.  
\v 16-17 Deqa e ijo qaja tamo naŋgi minjrit naŋgi bu toqoŋ na kumbaiŋyosib a uratib gilqas.”   
\p
\v 18 Onaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Pailat aqa anjam di qusibqa naŋgi tulaŋ murqumyosib minjeb, “Ni Yesus urataim. Ni a moiyotime. Osim Barabas oqeq atsim iga ege.”  
\v 19 Barabas a nami tamo qudei naŋgi joqsiqa Rom naŋgi ti qotsib tamo qudei ñumeb deqa qaja tamo naŋgi Barabas osib tonto talq di waiyeb.  
\v 20 Ariya Pailat a Yesus uratim oqedqajqa are soqnej deqa a na tamo uŋgasari naŋgi olo minjrej, “Niŋgi marib e Yesus uratit gilqas.”  
\v 21 Onaqa naŋgi olo tulaŋ murqumyoqnsib waiŋyoqnsib minjoqneb, “Ni Yesus urataim. Ni a ŋamburbasq di qame! Ni a ŋamburbasq di qame!”  
\v 22 Onaqa olo minjrej, “Kiyaqa Yesus qalit moiqas? A une kiye yej deqa a ŋamburbasq di qamqai? Niŋgi Yesus aqa une bei babtosai. Deqa e a laŋa moiyotqa keresai. Deqa e ijo qaja tamo naŋgi minjrit naŋgi bu toqoŋ na kumbaiŋyosib a uratib gilqas.”  
\v 23-24 Onaqa tamo uŋgasari naŋgi olo tulaŋ murqumyoqnsib siŋgila na Pailat saidyoqnsibqa waiŋyoqnsib minjoqneb, “Ni Yesus ŋamburbasq di qame!” Degsib siŋgila na Pailat minjeqnab naŋgo anjam dena Pailat aqa anjam qalotoqnej. Deqa a naŋgo anjam di dauryosiqa minjrej, “Di kere. Uŋgum. E na ijo qaja tamo naŋgi minjrit Yesus osi gilsib ŋamburbasq di qamib moiqas.”  
\v 25 Degsi minjrsiqa Barabas tonto talq dena oqeq atsiqa naŋgi enjrej. Osiqa tamo uŋgasari naŋgo areqalo dauryosiqa Yesus osiqa qaja tamo naŋgo baŋq di atnaqa naŋgi na aqa qawarq di aqa segi ŋamburbas atetosib a osib gileb.   
\s1 Naŋgi Yesus osib ŋamburbasq di qameb  
\p
\v 26 Naŋgi Yesus osi giloqnsibqa gamq di tamo bei walwelosiq Jerusalem aiyeqnaqa a turosib ojsib Yesus aqa qawarq dena ŋamburbas yaiyosib tamo di yonabqa a kamba qoboiyosiqa gam na Yesus dauryosiq giloqnej. Tamo di aqa ñam Saimon. A Sairini qure qaji.   
\p
\v 27 Tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus gam na dauryosib giloqneb. Giloqnsibqa naŋgo ambleq di uŋa qudei naŋgi are tulaŋ gulbeinjrnaqa Yesus qa akamoqnsib lou ti giloqneb.  
\v 28 Gileqnabqa Yesus a qusiqa bulosiqa naŋgi minjrej, “O Jerusalem uŋgasari, niŋgi e qa akamaib. Niŋgi nuŋgo aŋgro naŋgi qa ti niŋgi segi qa ti akamoiy.  
\v 29 Niŋgi quiy. Bati bei brantimqa tamo naŋgi endegsib marqab, ‘Uŋa naŋgo miligi ugeej qaji naŋgi ti uŋa aŋgrotosaieqnub qaji naŋgi ti areboleboleinjrqas. Uŋa aŋgro muŋgum anainjrosaieqnub qaji naŋgi dego areboleboleinjrqas.’ Tamo naŋgi degsib marqab.  
\v 30 Osib mana naŋgi minjrqab, ‘Niŋgi bosib iga kabutgosib ulitgiy.’  
\v 31 O uŋgasari, e ŋam gesgi bul. Tamo naŋgi na e kumbra uge ebeqnub. Tamo naŋgi di ŋam moiyo bul. Deqa kumbra tulaŋ ugedamu naŋgoq di brantqas.”   
\p
\v 32 Bajiŋ tamo aiyel dego ŋamburbasq di ñumib moreŋqajqa marsib Yesus koba na joqsib giloqneb.  
\v 33 Naŋgi giloqnsib sawa agu kiñala bei aqa ñam Tamo Gate Tanu di brantosib dia Yesus ŋamburbasq di qameb. Qamsib bajiŋ tamo aiyel naŋgi dego ŋamburbasq di ñumeb. Bei Yesus aqa baŋ woq di qameb. Bei Yesus aqa baŋ qonaŋq di qameb.  
\v 34 Yesus a ŋamburbas goge di sosiqa a endegsi pailyej, “O Abu, ni na tamo naŋgi e gaintbonub qaji naŋgo une di kobotime. Naŋgi une yonub di naŋgi qaliesai.” Bati deqa qaja tamo naŋgi Yesus aqa gara eleŋqa marsib gilteleŋeb. Osib meniŋ silali alaŋeb. Tamo yai aqa meniŋ na buŋnjrqas di a na gara oqas. Degsib marsib meniŋ silali alaŋosib gara eleŋeb.   
\p
\v 35 Onaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi tigelesosib Yesus koqyeqnabqa Juda gate naŋgi na Yesus misiliŋyoqnsib endegsib maroqneb, “A na tamo uŋgasari naŋgi aqaryainjroqnej. Ariya a na aqa segi jejamu aqaryaiyqa keresai. A maroqnej, ‘E Qotei aqa Kristus. A na e giltbej.’ Anjam di boleamqa a na aqa segi jejamu aqaryaiyosim ŋamburbas uratosim mandamq aiyem.”  
\v 36-37 Qaja tamo naŋgi dego Yesus degsib misiliŋyoqneb. Osib aqa areq gilsib wain isa koba anaiyosib minjeb, “Ni Juda naŋgo Mandor Koba boleamqa ni ino segi jejamu aqaryaiyosim ŋamburbas urat.”  
\v 38 Osib ŋamburbas mutu gogeq di anjam endegsib neŋgreŋyeb, “Tamo endi a Juda naŋgo Mandor Koba.”   
\p
\v 39 Onaqa bajiŋ tamo bei ŋamburbasq di qameb qaji a na Yesus misiliŋyosiqa minjej, “Ni Kristus amqa ni ino segi jejamu aqaryaiyosim aqo aiyel dego aqaryaige.”  
\v 40 Onaqa bajiŋ tamo bei na aqa anjam di qusiqa ŋiriŋtosiq minjej, “Gulbe Yesus a oqo endi ni dego onum. Deqa ni kiyaqa Qotei ulaiyosai?  
\v 41 Aqo aiyel une tamo. Deqa iga kere moreŋqom. Ariya Yesus aqa jejamuq di une bei saiqoji.”  
\v 42 Osiqa Yesus minjej, “O Yesus, mondoŋ ni olo bosim Mandor Koba sosimqa ni e qa are qalsim e ame.”  
\v 43 Onaqa Yesus na minjej, “Bini qujai ni e ombla laŋ qureq di sqom. E bole mermonum.”   
\s1 Yesus a moiyej  
\p
\v 44-45 Qanam jige seŋ bati 12 onaqa sawa kalil tulaŋ ambruosi sonaq gilsiq seŋ bati 3 onaq bilaqtej. Bati qujai deqa gara kobaquja atra tal miligiq di gaiŋesoqnej qaji a goge na braŋosiq aisiq poaiyelej.\fig |alt="Curtain in temple rips" src="CN01843B.TIF" size="span" loc="Luk 23:45" copy="Cook" ref="Luk 23:44-45" \fig*   
\p
\v 46 Onaqa Yesus a tulaŋ leleŋosiqa marej, “O Abu, e na ijo qunuŋ osim ino baŋq di atonum.” Degsi marsiqa mondor titosiq moiyej.   
\p
\v 47 Onaqa qaja tamo naŋgo gate a Yesus degsi mondor titosiq moiyej di unsiqa Qotei aqa ñam soqtosiqa marej, “Bole, Yesus aqa jejamuq di une bei saiqoji.”   
\p
\v 48 Onaqa tamo uŋgasari kalil Yesus unqa beleŋeb qaji naŋgi dego Yesus degsi moiyej di unsibqa a qa are tulaŋ gulbeinjrnaqa are soqoŋyeb. Osib jaraiyosib naŋgo segi segi talq gileleŋeb.   
\p
\v 49 Yesus aqa kadoi kalil naŋgi ti uŋgasari qudei nami Yesus dauryosib Galili sawa uratosib Jerusalem beleŋeb qaji naŋgi ti isaq di tigelesosibqa Yesus a ŋamburbasq di gaiŋosiq moinaq koqyoqneb.   
\s1 Josep a Yesus aqa jejamu osiq subq atej  
\p
\v 50 Tamo bei aqa ñam Josep a soqnej. A Juda naŋgo gate bei. A Arimatea qure qaji. Arimatea a Judia sawaq di unu. Josep a tamo bolequja. Aqa kumbra tulaŋ boledamu.  
\v 51 A endegsi are qaloqnej, “Bunuqna Qotei a bosim gago Mandor Koba sosim iga taqatgwas.” A degsi are qaloqnsiq Qotei qa tariŋoqnsiq soqnej. Juda gate kokba naŋgi Yesus qalib moiqajqa anjam qoseb bati deqa Josep a naŋgi koba na anjam qososai. A naŋgo anjam di uratoqnej.  
\v 52 Tamo di a Pailat aqa areq bosiq nenemyej, “Ni e odbimqa e Yesus aqa jejamu osiy subq atqa kere e?”  
\v 53 Onaqa Pailat na odyonaqa gilsiq Yesus aqa jejamu ŋamburbasq dena osiq gara qat na dalaosiq osi gilsiq sub bei nami meniŋ miligiq di gereiyeb qaji dia atej. Sub di bunuj. Sub dia nami tamo bei jugosaioqneb.  
\v 54 Juda naŋgo yori bati brantqa laqnej deqa yori bati aqa iŋgi iŋgi kalil gereiyosib atnab soqnej.   
\p
\v 55 Bati di uŋgasari qudei nami Yesus dauryosib Galili sawaq dena beleŋeb qaji naŋgi Josep koba na subq gileb. Gilsib Josep na Yesus subq atnaq uneb.  
\v 56 Unsib olo puluosib naŋgo talq aisib ŋam so aqa ya quleq tulaŋ boledamu di gereiyosib atnab soqnej. Ŋam so aqa ya di Yesus aqa jejamuq di liyqajqa marsib deqa gereiyeb. Onaqa yori bati brantonaqa naŋgi Qotei aqa dal anjam dauryosib wau getentosib aqaratosib soqneb.   
\c 24  
\s1 Yesus a olo subq na tigelej  
\p
\v 1 Yori bati koboonaqa nebeonaq nobqolo ambru uŋgasari naŋgi olo tigelosib ŋam so aqa ya quleq boledamu nami gereiyeb qaji di osib Yesus aqa jejamuq di liyqajqa deqa subq gileb.  
\v 2 Naŋgi gilsib ŋam ateb di meniŋ kobaquja sub me getentesoqnej qaji di waqosiq taqal di sonaq uneb.  
\v 3 Unsib sub miligiq aiyeb di naŋgi Tamo Koba Yesus aqa jejamu unosai.  
\v 4-5 Deqa naŋgi are tulaŋ kobainjrej. Onaqa tamo aiyel naŋgi brantosib uŋgasari naŋgo areq di tigelesonab unjrsib tulaŋ ulaugetosib turuosib mandamq di ŋam queb. Tamo aiyel di naŋgo gara tulaŋ minjalo. Onaqa naŋgi na uŋgasari naŋgi minjreb, “Niŋgi kiyaqa tamo moiyo sawaq endi tamo ŋambile unu qaji a qa ŋameqnub?  
\v 6 Yesus a endi sosai. A olo subq na tigelqo. Nami a Galili sawaq di sosiqa bati deqa a na niŋgi endegsi merŋgej, ‘E olo subq na tigelqai.’ Niŋgi aqa anjam deqa olo are walŋgwo kiyo?  
\v 7 Agi a niŋgi endegsi merŋgej, ‘E Tamo Aŋgro ojsibqa une tamo naŋgo baŋq di atib lubib moiqai. Bati qalub koboamqa e olo subq na tigelqai.’”   
\p
\v 8-9 Onaqa uŋgasari naŋgi Yesus aqa anjam deqa olo are qalsibqa subq dena puluosib aisib anjam kalil tamo aiyel na minjreb qaji di Yesus aqa aŋgro 11 naŋgi tamo qudei ti sainjreb.\fig |alt="Two angels at empty tomb" src="cn01853B.tif" size="span" loc="Luk 24:8" copy="Cook" ref="Luk 24:8-9" \fig*  
\v 10 Uŋa bei aqa ñam Maria. A Makdala qure qaji. Bei Joana. Bei Maria. A Jems aqa ai. Uŋgasari qudei dego tamo aiyel naŋgo anjam di qusib aisib Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi sainjreb.  
\v 11 Sainjrnab qunab ugeinjrnaq mareb, “Uŋgasari naŋgo anjam di laŋa sa anjam.”  
\v 12 Onaqa Pita a tigelosiqa urur ti gilsiq sub miligiq di tirosiq ŋam atej di Yesus dalaeb qaji gara di segi sonaq unej. Unsiqa olo puluosiq aqa talq aisiq kumbra deqa are koba qaloqnej.   
\s1 Yesus aqa aŋgro aiyel naŋgi Emeus gamq di Yesus tureb  
\p
\v 13 Bati qujai deqa Yesus aqa aŋgro aiyel naŋgi Jerusalem uratosib qure bei aqa ñam Emeus deq giloqneb. Jerusalem dena tigelosib Emeus qureq gilqajqa kiñala isaq 11 kilomita dego.  
\v 14 Naŋgi aiyel giloqnsibqa kumbra kalil jeu tamo naŋgi na Yesus yoqneb qaji deqa ombla maroqnsib giloqneb.  
\v 15 Gileqnabqa Yesus a segi naŋgoq di brantosiqa naŋgi koba na walwelosib giloqneb.  
\v 16 Naŋgi Yesus uneb ariya naŋgi a qa poinjrosai.   
\p
\v 17 Deqa a na naŋgi aiyel endegsi nenemnjrej, “Niŋgi anjam kiye maroqnsib gileqnub?” Degsi nenemnjrnaqa naŋgi tigeleb. Yesus a moiyej deqa naŋgi aiyel ulatamu tulaŋ ugeinjrej.  
\v 18 Onaqa bei aqa ñam Kliopas a na kamba Yesus minjej, “Tamo gargekoba naŋgi Jerusalem endi unub. Ni segi kiyo kumbra brantej qaji deqa qaliesai?”  
\v 19 Onaqa Yesus na kamba nenemnjrej, “Kumbra kiye brantej?”  
\p Onaqa naŋgi aiyel na minjeb, “Kumbra kalil Nasaret tamo Yesus aqaq di brantej qaji iga deqa mareqnum. A Qotei aqa medabu o qaji tamo bole soqnej. A Qotei ti tamo uŋgasari kalil ti naŋgo ŋamdamuq di maŋwa kokba yoqnej. Osiqa anjam siŋgila ti dego maroqnej.  
\v 20 Ariya a kumbra degyeqnaqa gago gate naŋgi ti atra tamo kokba ti naŋgi na a ojsib Rom naŋgo baŋq di ateb. Atnabqa naŋgi na a osib tigeltosib minjeb, ‘Ni une tamo. Deqa ni moiqam.’ Degsib minjsib a osib ŋamburbasq di qalnab moiyej.  
\v 21 Iga are qalem, ‘Yesus a na qujai iga Israel tamo uŋgasari awaigim iga bole sqom.’  
\p “Anjam bei dego unu. Yesus a moiyej bati qalub gilqo.  
\v 22-23 Yqoqa nobqolo ambru gago uŋgasari qudei naŋgi Yesus aqa subq gilonub naŋgi aqa jejamu unosai. Dena puluosib bosib iga mergonub, ‘Iga subq di laŋ aŋgro qudei unjronumqa naŋgi na mergonub, “Yesus a subq na tigelqo. Deqa a ŋambile unu.” ’ Uŋgasari naŋgi na iga degsi mergonubqa iga tulaŋ prugugetonum.  
\v 24 Tamo qudei naŋgi iga koba na sonam naŋgi dego subq gilonub. Gilsib kumbra kalil uŋgasari naŋgi na unsib saigonub qaji di unonub. Ariya naŋgi Yesus aqa jejamu unosai.”   
\p
\v 25 Onaqa Yesus na kamba minjrej, “Nuŋgo areqalo tulaŋ truquiŋgwo. Qotei aqa medabu o tamo naŋgo anjam nami maroqneb qaji di niŋgi poiŋgosai.  
\v 26 Anjam agiende. Kristus a jaqatiŋ koba osim moisim laŋ qureq oqimqa Qotei na ñam kobaquja yqas.”  
\v 27 Osiqa Yesus a segi qa anjam kalil neŋgreŋq di so qaji di naŋgi sainjrej. A Qotei aqa medabu o tamo kalil naŋgi Moses ombla naŋgo anjam neŋgreŋq di so qaji dena utru atsiq anjam geregere plaltosiq minjroqnej.   
\p
\v 28-29 Ariya naŋgi qalub koba na walwelosib qure naŋgi gilqa mareb qaji di jojomyosib Yesus a naŋgi uratnjrsim gam bei dauryqa laqnaqa naŋgi aiyel na saidyosib minjeb, “Ni iga uratgaim. Qoloqas. Deqa ni iga koba na sqom.” Degsi minjnabqa a naŋgi aiyel daurnjrsiqa naŋgo tal gogetosib koba na soqneb.  
\v 30 Sosib awoosib iŋgi uyoqnsib Yesus a bem osiq Qotei pailyosiqa bem giŋgeŋyosiqa naŋgi aiyel anainjrej.  
\v 31 Anainjrnaqa bati deqa naŋgi Yesus qa poinjrnaqa mareb, “Bole, tamo endi Yesus.” Degsib marnabqa Yesus a naŋgo ambleq na loumosiq ulaŋej.  
\v 32 Ulaŋonaq naŋgi mareb, “Bole, aqo aiyel gamq di walweleqnamqa Yesus a Qotei aqa anjam neŋgreŋq di so qaji di aqa utru geregere plaltosiq mergeqnaqa iga quoqnsim tulaŋ arearetgoqnaj.”   
\p
\v 33 Naŋgi aiyel degsib marsib bati qujai deqa naŋgi tigelosib olo puluosib Jerusalem aisib Yesus aqa aŋgro 11 naŋgi tamo qudei ti koroesonab itnjreb.  
\v 34 Onaqa naŋgi na naŋgi aiyel endegsib minjreb, “Tamo Koba a bole subq na tigelqo. Agi a subq na tigelosiq Saimon aqaq di brantqoqa a bole unqo.”  
\v 35 Degsib minjrnabqa naŋgi aiyel kamba anjam kalil gamq di Yesus na minjrej qaji deqa ti a na bem giŋgeŋyosiq anainjrnaqa naŋgi a qa poinjrej deqa ti naŋgi sainjreb.   
\s1 Yesus aqa aŋgro naŋgi a uneb  
\p
\v 36 Degsib sainjreqnabqa Yesus a segi naŋgo ambleq di brantosiq minjrej, “Niŋgi are lawo soqniy.”  
\v 37 Degsi minjrnaqa naŋgi kalil ulaosib tulaŋ prugugetosib are qaleb, “Iga buga bei unonum kiyo?”  
\v 38 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi kiyaqa e buga qa marsib ulaosib prugonub?  
\v 39 Endi e di. Niŋgi ijo baŋ bile unsib ijo siŋga unsib baŋ waiyosib ijo jejamu ojsib poiŋgwas, e damu ti tanu ti. Buga a damu ti tanu ti saiqoji.”  
\v 40-41 Yesus na naŋgi degsi minjrsiqa aqa baŋ ti siŋga ti naŋgi osornjrnaqa naŋgi unsib tulaŋ areboleboleinjrej. Onaqa naŋgi olo areqalo aiyeltoqnsib are koba qaloqneb. Yeqnaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi iŋgi bei unu e?”  
\v 42-43 Onaqa naŋgi qe bei koiteb qaji di gentosib mutu bei Yesus yonab osiq naŋgo ŋamdamuq di uyej.   
\p
\v 44 Uysiqa minjrej, “E nami niŋgi koba na sosimqa endegsi merŋgoqnem, ‘Dal anjam kalil Moses a e qa neŋgreŋyej qaji di aqa damu brantqas. Anjam kalil Qotei aqa medabu o tamo naŋgi e qa neŋgreŋyeb qaji di dego aqa damu brantqas. Anjam kalil louqa buk miligiq di e qa neŋgreŋyeb qaji di dego aqa damu brantqas.’ E nami niŋgi degsi merŋgoqnem.”  
\v 45 Osiqa Yesus a naŋgo areqalo waqtetnjrnaqa naŋgi Qotei aqa anjam neŋgreŋq di so qaji di aqa utru geregere poinjrej.  
\v 46 Onaqa Yesus na olo minjrej, “Kristus a jaqatiŋ koba osim moisim bati qalub koboamqa a olo subq na tigelqas anjam di neŋgreŋq di unu.  
\v 47-48 Deqa ijo anjam maro tamo naŋgi sawa sawa kalilq giloqnsibqa dia ijo anjam palontoqnqab. Palontoqnib tamo uŋgasari naŋgi quoqnsib are bulyoqnqab. Yimqa Qotei a ijo ñam na naŋgo une kobotetnjroqnqas. O ijo aŋgro, niŋgi segi ijo anjam maro tamo unub deqa kumbra kalil e nami nuŋgo ŋamdamuq di yoqnem qaji deqa tamo uŋgasari naŋgi sainjroqniy. Niŋgi Jerusalem endia wau di utru atsib laqniy.  
\v 49 Niŋgi quiy. Mondor Bole ijo Abu a nami nuŋgoq qariŋyqa marej qaji di e na qariŋyit nuŋgoq bqas. Deqa niŋgi qure endia tariŋoqniy. Tariŋosib soqnibqa laŋ goge na Qotei aqa siŋgila nuŋgoq bqas.”   
\s1 Qotei na Yesus osiq laŋ qureq oqej  
\p
\v 50 Osiqa Yesus na aqa aŋgro naŋgi joqsiqa Jerusalem uratosib Betani qureq gileb. Gilsib dia aqa baŋ soqtosiqa naŋgi qa pailyej.  
\v 51 Pailyeqnaqa Qotei na a metonaq naŋgi uratnjrsiqa laŋ qureq oqej.  
\v 52 A laŋ qureq oqeqnaqa naŋgi siŋga pulutosibqa a qa louosib tulaŋ areboleboleinjrej. Onaqa naŋgi olo puluosib Jerusalem aiyeb.  
\v 53 Aisib bati gaigai atra tal miligiq di sosibqa Qotei aqa ñam soqtoqneb.