\id EPH - Anjam NT [boj] -Papua New Guinea 2014 (DBL -2017) 
\h Efesus 
\toc1 Efesus 
\toc2 Efesus 
\toc3 Ef 
\mt1 EFESUS  
\c 1  
\s1 Yesus na Pol qariŋyej  
\p
\v 1 E Pol. Kristus Yesus na e qariŋbej deqa e aqa anjam mare mare laqnum. Qotei aqa segi areqalo na e wau di ebej. Niŋgi Qotei aqa segi tamo uŋgasari Efesus qureq di unub qaji. Niŋgi Kristus Yesus geregere dauryeqnub. E anjam endi neŋgreŋyosim nuŋgoq qariŋyonum.  
\v 2 Gago Abu Qotei wo Tamo Koba Yesus Kristus wo naŋgi aiyel niŋgi qa are boleinjrimqa niŋgi lawo na soqniy.   
\s1 Kristus na laŋ qaji iŋgi bole bole iga egej  
\p
\v 3 Iga Qotei aqa ñam soqtoqnqom. A gago Tamo Koba Yesus Kristus aqa Abu Qotei. A Kristus aqa siŋgila na laŋ qaji iŋgi bole bole iga egej. A gago qunuŋ qa are qalsiq deqa iŋgi di iga egej.  
\v 4 Qotei a mandam atosaisosiqa bati deqa a na iga giltgej. Di kiyaqa? Iga Kristus beteryosim Qotei aqa segi kumbra boleq di sosim aqa ŋamgalaq di une saiqoji sqajqa deqa.  
\v 5 Tulaŋ nami Qotei na iga qalaqalaigosiqa iga aqa segi aŋgro sqa marsiqa Yesus Kristus aqa wau na iga eleŋej. Qotei aqa segi areqalo na a degyej.  
\v 6 Aqa kumbra dena a iga qa are boleiyej. Aqa Ŋiri Yesus a tulaŋ qalaqalaiyeqnu qaji aqa siŋgila na a degyej. Deqa aqa ñam tulaŋ goge oqoqnqas.   
\p
\v 7 Qotei a iga qa are tulaŋ boledamuiyej. Aqa kumbra di aqa utru agiende. A na Kristus qariŋyonaqa a gago uneq na iga awaigwa marsiq moiyej. Moisiq aqa leŋ aiyej dena Qotei na gago une kalil kobotetgej.  
\v 8 A iga qa are tulaŋ boleiyosiq qalie ti powo ti kalil iga egej.  
\v 9 Nami Qotei a are qalej, “Kristus a wau di yqas.” Osiqa aqa areqalo di ulitesoqnej. Ariya bini a na olo aqa areqalo di boleq atsiq iga osorgeqnu.  
\v 10 Deqa iga qalieonum, Qotei na iŋgi iŋgi kalil mandam ti laŋ qure ti di unub qaji naŋgi taqatnjroqnqas. Osim gilsim gilsim bati a nami atej qaji di brantimqa a iŋgi iŋgi kalil di olo osim Kristus aqa baŋq di atim Kristus a naŋgo gate sqas.   
\p
\v 11 Qotei a mareqnaqa iŋgi iŋgi kalil babeleŋeqnu. Tulaŋ nami a aqa segi areqalo dauryosiq iga na Kristus beteryosim iga aqa segi tamo uŋgasari sqajqa marsiq giltgej.  
\v 12 Iga Juda unum deqa iga namoqna Kristus qa gago areqalo siŋgilatem. Gago kumbra dena Qotei aqa ñam tulaŋ goge oqoqnqas.   
\p
\v 13 Niŋgi sawa bei bei qaji niŋgi dego Qotei aqa anjam bole queb. Anjam bole agiende. Qotei a Yesus aqa wau na niŋgi eleŋej. Niŋgi Yesus qa nuŋgo areqalo siŋgilatosib a beteryesonab Qotei na aqa anjam nami marej qaji di dauryosiq aqa toqor niŋgi eŋgej. Deqa niŋgi aqa segi tamo uŋgasari unub. Toqor di aqa Mondor Bole.  
\v 14 Iga Mondor ejunum deqa iga qalieonum, bunuqna iga iŋgi bole bole Qotei a nami aqa segi tamo uŋgasari naŋgi enjrqa marej qaji di oqom. Qotei a gago uneq na iga awaigej deqa iga iŋgi bole bole di oqom. Iga deqa bini tariŋoqnsim unum. Gago kumbra dena Qotei aqa ñam tulaŋ goge oqoqnqas.   
\s1 Pol a Efesus Kristen naŋgi qa pailyej  
\p
\v 15 E endegsi quem. Niŋgi Tamo Koba Yesus qa nuŋgo areqalo siŋgilatoqnsib Qotei aqa segi tamo uŋgasari kalil naŋgi qalaqalainjreqnub.  
\v 16 Deqa e gaigai Qotei biŋiyoqnsim niŋgi qa pailyeqnum.  
\v 17 A gago Tamo Koba Yesus Kristus aqa Qotei. A gago Abu riaŋ koba ti unu qaji. Deqa e niŋgi qa endegsi pailyeqnum, “O Abu, ni na Efesus Kristen naŋgi areqalo bole enjrimqa naŋgi ino anjam aqa utru geregere poinjrim ni qa bole qalieoqnqab.”  
\v 18 O ijo was, ijo are koba endegsi unu. Qotei na nuŋgo areqalo suwantetŋgimqa iŋgi tulaŋ bole bole a nami niŋgi eŋgwa osiq metŋgej qaji di niŋgi qalieqab. Agi niŋgi iŋgi di oqajqa tariŋoqnsib unub. Iga Qotei aqa segi tamo uŋgasari unum deqa a na iŋgi di iga egwa marsiq gereiyetgej unu.  
\v 19 Qotei a siŋgila koba ti unu. Siŋgila dena a na gaigai iga Yesus qa gago areqalo siŋgilateqnum qaji iga aqaryaigeqnu. Qotei aqa siŋgila di tulaŋ kobaquja. Deqa iga na ubtosim marqa keresai. Aqa siŋgila kobaquja di gagoq di waueqnu. Niŋgi siŋgila di qalieqajqa deqa e niŋgi qa Qotei pailyeqnum.  
\v 20 Siŋgila di nami Kristus aqaq di wauoqnej. Agi Kristus a moinaqa Qotei aqa siŋgila kobaquja dena a na Kristus olo subq na tigeltosiq laŋ qureq osi oqsiq aqa baŋ woq di awotej.  
\v 21 Deqa Kristus na mondor siŋgila naŋgi ti gate kokba ti mandor naŋgi ti tamo kokba ti kalil naŋgi tulaŋ buŋnjrsiqa goge kobaq di unu. A na tamo kalil bini bati endeqa ñam koba ejunub qaji naŋgi ti tamo kalil bunuqna ñam koba oqab qaji naŋgi ti tulaŋ buŋnjrsiqa goge kobaq di unu.  
\v 22 Qotei na iŋgi iŋgi kalil osiqa Kristus aqa sorgomq di atej unub. Deqa Kristus a iŋgi iŋgi kalil di naŋgo gate koba sosiqa Qotei aqa segi tamo uŋgasari kalil naŋgi taqatnjreqnu.  
\v 23 Tamo uŋgasari naŋgi di agi Kristus aqa jejamu qujai unub. Kristus a naŋgi ti iŋgi iŋgi kalil ti ekritosiq tulaŋ keretnjrejunu.   
\c 2  
\s1 Iga moreŋesobulonam Qotei a iga qa are boleiyosiq qalaqalaigej  
\p
\v 1 Nami niŋgi une yoqnsib laqneb deqa niŋgi moreŋesobuleb.  
\v 2 Bati deqa niŋgi mandam qa kumbra uge uge na walweloqneb. Niŋgi mondor uge uge laŋ goge di unub qaji naŋgo gate koba Satan aqa kumbra dauryoqneb. Satan a segi mondor siŋgila koba. Deqa a tamo uŋgasari Qotei aqa anjam gotraŋyeqnub qaji naŋgo are miligiq di siŋgila na waueqnu.  
\v 3 Nami iga kalil dego naŋgi koba na laqnsimqa gago jejamu qa areqalo uge uge namij dauryoqnem. Deqa Qotei a iga ti naŋgi qa ti minjiŋ ani oqetej.   
\p
\v 4-5 Bole, iga une yoqnsim laqnem deqa iga moreŋesobulem. Ariya bati deqa Qotei a iga qa tulaŋ dulosiq qalaqalaigej deqa a na iga Kristus ombla ŋambile egej. A iga qa are boleiyej aqa kumbra dena a na iga eleŋej.  
\v 6 Osiqa iga Kristus Yesus ombla olo subq na tigeltgobulosiqa iga laŋ qureq joqsi oqsiqa Kristus aqa awo jaram kobaq di awotgej.  
\v 7 Kristus Yesus aqa wau na Qotei a iga qa are tulaŋ boledamuiyosiq iga boletgej. Aqa kumbra di a na tamo uŋgasari kalil bunuqna brantoqnqab qaji naŋgi osornjroqnqas.  
\v 8 Niŋgi Yesus qa nuŋgo areqalo siŋgilatonabqa Qotei a niŋgi qa are boleiyej. Aqa kumbra dena a na niŋgi eleŋej. Niŋgi wau bole yonab dena Qotei na niŋgi eleŋosai. Qotei a niŋgi laŋa eleŋej awai saiqoji.  
\v 9 Od, niŋgi wau bole yonab dena Qotei na niŋgi eleŋosai. Deqa niŋgi nuŋgo segi ñam soqtqa keresai.  
\v 10 Kristus Yesus aqa wau na Qotei a gago are bulyetgonaqa iga tamo uŋgasari bunuj brantem. Deqa kumbra bole bole kalil Qotei a nami iga dauryqajqa gereiyetgej qaji di iga dauryoqnsim walweloqnqom.   
\s1 Kristus a moiyej dena a jeu kobotej  
\p
\v 11 Niŋgi qalie, Juda naŋgi muluŋ aiyeqnub. Di naŋgo kumbra. Deqa naŋgi na niŋgi misiliŋgoqnsib endegsib merŋgeqnub, “Niŋgi muluŋ aiyosai qaji tamo.” Naŋgi naŋgo segi baŋ na tamo naŋgi muluŋ breinjreqnub. Ariya niŋgi geregere are qaliy. Niŋgi Juda sai. Niŋgi sawa bei bei qaji.  
\v 12 Deqa niŋgi nami Kristus aqaq di sosai. Niŋgi isaq di soqneb. Niŋgi nami Israel naŋgi ti sosai dego. Qotei a marej, “E na Israel naŋgi iŋgi bole bole enjrqai.” Osiqa aqa anjam di siŋgilatosiq soqnej. Ariya a na iŋgi bole bole di niŋgi eŋgwa marosaioqnej. Deqa niŋgi iŋgi bole bole deqa tariŋosaioqneb. Niŋgi mandamq endi laŋa Qotei qaliesai soqneb.  
\v 13 Ariya bini niŋgi Kristus Yesus beteryesosibqa Qotei aqa jojomq di unub. Nami niŋgi isaq di sonabqa bati deqa Kristus a niŋgi qa moisiq aqa leŋ aiyej. Aqa kumbra dena a na niŋgi joqsiqa Qotei aqa areq bej.  
\v 14 Kristus a segi na jeu kobotej deqa bini iga kalil koba na so bole unum. Nami Juda naŋgi ti sawa bei bei qaji naŋgi ti jeu atoqnsib soqneb. Deqa jeŋ a naŋgo ambleq di sosiqa naŋgi potnjrej. Ariya Kristus a moisiq dena jeŋ di waqtosiqa jeu kobotosiqa Juda naŋgi ti sawa bei bei qaji naŋgi ti turtnjrsiqa sawa qujaiq di atej.  
\v 15 A moiyej gam dena a na Moses aqa dal anjam mutu kalil taqal atekritej. A na Juda naŋgi ti sawa bei bei qaji naŋgi ti turtnjrej deqa naŋgi tamo bunuj brantosib tamo qujaiosib unub. Kumbra dena Kristus na jeu kobotosiqa iga kalil lawo kumbraq di atej unum.  
\v 16 A na Juda naŋgi ti sawa bei bei qaji naŋgi ti turtnjrim naŋgi koba na tamo qujaiosib sqajqa deqa marsiq ŋamburbasq di moiyej. Moisiq dena a jeu kobotej.  
\v 17 A bosiqa anjam bole endegsi palontoqnej, “Bini niŋgi jeu turyqajqa kumbraq di unub.” A na anjam bole di niŋgi sawa isaq di unub qaji ti tamo uŋgasari jojom di unub qaji naŋgi ti palontosiq merŋgoqnej.  
\v 18 Kristus aqa wau dena iga koba na Mondor qujai ejunum. Deqa iga kalil are qujaitosim unum. Mondor dena gam waqtetgej deqa iga gaigai gago Abu Qotei aqa ulatamuq di brantoqnqom.   
\s1 Kristen naŋgi Qotei aqa tal bul unub  
\p
\v 19 Deqa bini niŋgi olo yauŋ tamo sosai. Niŋgi Qotei aqa aŋgro tiŋtiŋ unub. Niŋgi ti Qotei aqa segi tamo uŋgasari kalil naŋgi ti koba na was bole unub.  
\v 20 Niŋgi Qotei aqa tal bul unub. Qotei a segi na tal di gereiyej. Qotei aqa anjam maro tamo naŋgi ti aqa medabu o qaji tamo naŋgi ti tal ai bul tigelejunub. Qotei a segi na tal di tigeltej. Kristus Yesus a segi tal ai tuma qaji. A segi na tal di siŋgilatejunu.  
\v 21 Tal di aqa tanu kalil naŋgi Kristus beteryejunub deqa naŋgi kalil koba na siŋgila na tigelejunub. Qotei na tal di gereiyoqnsiq unu. Deqa tal di kobaqujaoqnsiqa Tamo Koba aqa segi tal bul tigelejunu.  
\v 22 Niŋgi dego Kristus beteryejunub deqa Qotei na niŋgi ti aqa segi tamo uŋgasari kalil naŋgi ti koroiŋgej unub. Deqa niŋgi aqa segi so tal bul unub. Qotei aqa Mondor wo naŋgi aiyel na tal di gereiyosib miligiq di unub.   
\c 3  
\s1 Pol na sawa bei bei qaji naŋgi Kristus aqa anjam bole minjre minjre laqnu  
\p
\v 1 O ijo was, Qotei a niŋgi kumbra tulaŋ boledamu eŋgej. E kumbra deqa saoqnsim laqnam tamo qudei na e ojsib tonto talq endi waibeb unum. E Pol. E na niŋgi sawa bei bei qaji aqaryaiŋgwa osim deqa Kristus Yesus aqa wau ojeqnum. Utru deqa e tonto talq endi unum.  
\v 2 Niŋgi queb, Qotei a e qa are boleiyosiq wau ebej. O ijo was kalil, Qotei a niŋgi qa dego are boleiyqajqa deqa e wau yeqnum.  
\v 3 Qotei na jeu kobotej anjam di nami ulitesoqnej ariya a na olo boleq atsiqa e osorbej. E deqa anjam truquyala endi neŋgreŋyonum.  
\v 4 Niŋgi ijo anjam endi sisiyosib qalieosib mariy, “Bole, Kristus aqa anjam nami uliesoqnej qaji di aqa utru Pol a geregere poiyeqnu.”  
\v 5 O ijo was, Qotei na uli anjam di tamo uŋgasari nami soqneb qaji naŋgi minjrosaioqnej. Ariya bini a na aqa Mondor aqa siŋgila na uli anjam di babtosiq aqa anjam maro tamo naŋgi ti aqa medabu o qaji tamo naŋgi ti minjreqnu.  
\v 6 Uli anjam di aqa utru agiende. Qotei na sawa bei bei qaji naŋgi ti Juda naŋgi ti turtnjrsiqa sawa qujaiq di atej. Naŋgi Yesus aqa anjam bole ojejunub deqa naŋgi kalil tamo qujaiosib iŋgi bole bole Qotei a nami Kristus Yesus aqa wau na naŋgi enjrqa marej qaji di oqab.  
\v 7 E Yesus aqa anjam bole di mare mare laqajqa deqa Qotei a e qa are boleiyosiqa e wau tamo atej. Osiqa aqa segi siŋgila kobaquja e ebej.  
\v 8 E tamo bolesai. Qotei aqa segi tamo uŋgasari kalil naŋgi na e tulaŋ buŋbejunub. Di uŋgum. Qotei a e qa are boleiyej deqa e sawa bei beiq di Kristus aqa anjam mare mare laqnum. Kristus aqa anjam agiende. A na iŋgi tulaŋ bole bole iga egwas. Iŋgi bole bole di aqa utru iga na ubtosim marqa keresai.  
\v 9 Niŋgi qalie, Qotei a mandam ti iŋgi iŋgi kalil ti ateleŋej unub. Ariya kumbra a yqajqa nami aqa areqaloq di soqnej qaji di a na ulitej. Bini a na aqa areqalo di olo boleq atqa marsiq e wau ebej.  
\v 10 Od, a na aqa segi qalie ti powo ti boleq atqa marsiq e wau ebej. Deqa laŋ aŋgro siŋgila kokba ti mondor laŋ goge di unub qaji naŋgi ti bini Qotei aqa areqalo di unoqnsib geregere poinjreqnu. Qotei aqa areqalo agiende. A na Juda naŋgi ti sawa bei bei qaji naŋgi ti turtnjrsim sawa qujaiq di atqas.  
\v 11 Tulaŋ nami Qotei a kumbra di yqajqa are qalej. Ariya bini a gago Tamo Koba Kristus Yesus aqa wau na kumbra di yeqnu.  
\v 12 Iga Yesus qa gago areqalo siŋgilateqnum deqa iga ulaosaieqnum. Iga bole qalieonum, iga Qotei aqa ulatamuq di brantqajqa gam agi Yesus a segi qujai.  
\v 13 Deqa niŋgi quiy. E niŋgi qa osim Yesus aqa wau ojeqnum. E wau di ojeqnum deqa e gulbe koba qoboiyeqnum. Niŋgi deqa are koba qalaib. Niŋgi are koba qalqab di niŋgi uloŋqab. Deqa niŋgi ijo gulbe deqa areboleboleiŋgem. Ijo gulbe dena niŋgi aqaryaiŋgimqa niŋgi Qotei ombla so bole gaigai sqab.   
\s1 Pol a Efesus Kristen naŋgi qa pailyeqnu  
\p
\v 14 Deqa ijo was, e siŋga pulutoqnsim Abu Qotei biŋiyeqnum.  
\v 15 A tamo uŋgasari kalil laŋ ti mandam ti di unub qaji naŋgo Abu. Deqa a na naŋgo ñam segi segi breiyetnjreqnu.  
\v 16 E niŋgi qa endegsim pailyeqnum, “O Abu, ni nami iŋgi tulaŋ bole bole Efesus Kristen naŋgi gereiyetnjrem. Deqa ni naŋgo are miligiq di ino Mondor atim soqnim dena naŋgi tulaŋ siŋgilaqab.  
\v 17 Amqa naŋgi Kristus qa naŋgo areqalo siŋgilatesoqnib kumbra dena Kristus a naŋgo are miligiq di sqas. O Abu, ni na Efesus Kristen naŋgi siŋgilatnjrimqa qalaqalaiyo kumbra naŋgo are miligiq di tulaŋ siŋgilatib soqneme. Mandam na ŋam jirim ojesonaqa ŋam a siŋgila na tigelejunu dego kere.” O ijo was, e niŋgi qa degsim Qotei pailyeqnum.  
\v 18-19 Deqa niŋgi ti Qotei aqa segi tamo uŋgasari kalil naŋgi ti siŋgila osib Kristus aqa qalaqalaiyo kumbra qa geregere qalieosib soqniy. Aqa qalaqalaiyo kumbra di tulaŋ kobaquja. A tulaŋ olekoba. A tulaŋ goge koba. A tulaŋ guma koba. Od, Kristus aqa qalaqalaiyo kumbra dena powo ti qalie ti kalil tulaŋ buŋyejunu. Deqa niŋgi aqa qalaqalaiyo kumbra qa geregere qalieosib soqniy. Soqnib iŋgi bole bole kalil Qotei na ekritosiq keretejunu qaji di dego nuŋgoq di maqesqas.   
\p
\v 20 Qotei aqa siŋgila a gago are miligiq di waueqnu. Aqa siŋgila dena gago areqalo ti pailyo ti kalil tulaŋ buŋyejunu.  
\v 21 Deqa Qotei aqa segi tamo uŋgasari kalil naŋgi Kristus Yesus aqa ñam na bati gaigai Qotei aqa ñam soqtoqnsib gilsib gilsib diŋo bati itqab. Bole.   
\c 4  
\s1 Iga Kristus aqa jejamu qujai  
\p
\v 1 E Pol. E Tamo Koba aqa wau ojeqnum deqa e tonto talq endi unum. Qotei na niŋgi a dauryqa osiq metŋgej. Deqa e nuŋgo are tigeltetŋgitqa niŋgi kumbra Qotei a tulaŋ areareteqnu qaji di yoqnsib walweloqniy.  
\v 2 Osib niŋgi nuŋgo segi ñam aguq atoqnsibqa niŋgi segi segi qa lawo kumbra yoqniy. Kristen tamo qudei na niŋgi une bei eŋgibqa niŋgi kamba olo naŋgi qa urur minjiŋ oqaiq. Niŋgi naŋgi qalaqalainjroqnsib gulbe naŋgi na niŋgi eŋgeqnub qaji di qoboiyetnjroqniy.  
\v 3 Osib niŋgi nuŋgo Kristen was kalil naŋgi koba na are qujaitosib lawo na sqajqa siŋgilaoqniy. Kumbra di agi Qotei aqa Mondor na iga osorgeqnu.  
\v 4 Iga kalil Kristus aqa jejamu qujai unum. Iga kalil Mondor qujai ejunum. Qotei na niŋgi iŋgi qujai qa tariŋqa osiq metŋgej. Iŋgi qujai di agi laŋ qureq di unu.  
\v 5 Tamo Koba qujai dego unu agi Kristus. Iga a qa qujai gago areqalo siŋgilateqnum. Iga kalil yanso qujai em.  
\v 6 Qotei qujai unu. A gago kalil qa Abu. A na qujai tamo uŋgasari kalil naŋgi taqatnjreqnu. A naŋgo are miligiq di waueqnu. A naŋgo ambleq di unu.   
\p
\v 7 Kristus a iga kalil qa are boleiyosiq segi segi siŋgila egej.  
\v 8 Agi Qotei aqa anjam bei nami endegsib neŋgreŋyeb unu,  
\q1 “Qotei a tonto tamo gargekoba naŋgi eleŋosiqa joqsiq laŋ goge oqej.  
\q1 Oqsiq dia naŋgi siŋgila enjrej.”   
\m
\v 9 O ijo was, Kristus a laŋ goge oqej anjam di aqa utru agiende. A mati oqosai. A mati moiyo qureq aiyej.  
\v 10 Aisiq dena olo tulaŋ goge oqsiq laŋ qure kalil buŋyekritosiq torei oqej. A degyej. Di kiyaqa? A na iŋgi iŋgi kalil ekritosim keretqajqa deqa.  
\v 11 Deqa a segi qujai na tamo naŋgi siŋgila enjreqnu. Tamo qudei naŋgi a na siŋgila enjreqnaqa naŋgi aqa anjam mare mare laqnub. Tamo qudei naŋgi a na siŋgila enjreqnaqa naŋgi aqa medabu oqnsib aqa anjam babteqnub. Tamo qudei naŋgi a na siŋgila enjreqnaqa naŋgi aqa anjam bole palontoqnsib tamo uŋgasari naŋgi are bulyetnjreqnub. Tamo qudei naŋgi a na siŋgila enjreqnaqa naŋgi Qotei aqa anjam plaltoqnsib Kristen tamo uŋgasari naŋgi taqatnjreqnub.  
\v 12 Kristus na tamo naŋgi di siŋgila enjreqnu. Di kiyaqa? Naŋgi na kamba iga Qotei aqa segi tamo uŋgasari siŋgilatgimqa iga Kristus aqa wau geregere ojqajqa deqa. Gago wau dena Kristus aqa jejamu a so bole sqas. Kristus aqa jejamu agi iga segi.  
\v 13 Wau di gilsim gilsim mondoŋ iga kalil gago areqalo torei Kristus qa siŋgilaboletosim koba na are qujaitosim sqom. Sosim bati deqa iga kalil Qotei aqa Ŋiri qa bole qalieqom. Kumbra dena iga tulaŋ boleoqnsim siŋgila ti sosim Kristus aqa segi kumbra bole kalil ekritosim keretqom.  
\v 14 Gisaŋ tamo naŋgi maqu kumbra yoqnsib anjam koba laŋa laŋa maroqnsib laqnub. Jagwa na yuwal tigelteqnaqa oqe aiyeqnu dego kere anjam dena tamo uŋgasari qudei naŋgo areqalo niñaqyetnjreqnu. Ariya iga aŋgro kiñilala bul sqasai deqa anjam dena gago areqalo niñaqyetgwasai.  
\v 15 Iga gisaŋ anjam di qusim dauryqasai. Iga qalaqalaiyo kumbra dauryoqnsim anjam bole segi maroqnqom. Osim dena iga kalil boleoqnsim siŋgilaoqnsim gago Gate Koba Kristus beteryesqom.  
\v 16 Iga kalil Kristus aqa jejamu qujai unum deqa iga qudei aqa baŋ bul. Iga qudei aqa siŋga bul. Iga qudei aqa ŋamdamu bul. A na aqa baŋ ti siŋga ti ŋamdamu ti di turtoqnsiqa qujaitejunu. Deqa iga segi segi kalil Kristus beteryoqnsim aqa wau geregere ojoqnsim aqa qalaqalaiyo kumbra dauryoqnqom. Kumbra dena iga tulaŋ boleoqnsim siŋgilaoqnqom.   
\s1 Niŋgi so bunuj ti areqalo bunuj ti soqniy  
\p
\v 17 Deqa e Tamo Koba aqa ñam na niŋgi siŋgila na endegsi merŋgwai. Sawa bei bei qaji naŋgo areqalo tulaŋ niñaqejunu deqa niŋgi na naŋgo kumbra uge uge olo dauryosib walwelaib.  
\v 18 Naŋgo qalie ti powo ti tulaŋ ambruejunu. Naŋgi tulaŋ nanarioqnsib laqnub. Naŋgo are miligi geteŋejunu. Deqa Qotei aqa ŋambile naŋgoq di sosai.  
\v 19 Naŋgi kumbra uge uge yoqnsib ariya naŋgi deqa jemainjrosaieqnu. Naŋgi torei kumbra ugeq aiyejunub. Naŋgi kumbra uge jigat yqajqa are tulaŋ prugnjreqnu.   
\p
\v 20-21 E qalie, niŋgi Kristus aqa anjam ojejunub deqa niŋgi sawa bei bei qaji naŋgo kumbra uge di dauryosaieqnub. Nami anjam plalto tamo naŋgi na Kristus aqa anjam merŋgeqnab niŋgi quoqneb. Anjam di gisaŋ sai. Di Yesus aqa anjam bole.  
\v 22 Niŋgi so namijq di sosib walweloqneb bati deqa so namij dena niŋgi gisaŋgeqnaqa niŋgi kumbra uge uge yqajqa are prugŋgoqnej. Nuŋgo kumbra dena niŋgi padalqa gamq di breiŋgoqnej. Deqa bini niŋgi so namij di torei uratiy.  
\v 23 Uratosib areqalo bunujq di soqniy.  
\v 24 Niŋgi so bunuj osib gara bul jigsib soqniy. Qotei na niŋgi a bul sqa marsiqa nuŋgo so bunuj di gereiyetŋgej. Niŋgi qalie, tamo naŋgi so bunujq di unub qaji naŋgo kumbra tulaŋ bole tiŋtiŋ branteqnu. Deqa naŋgi Qotei aqa segi kumbra boleq di unub.   
\p
\v 25 Deqa niŋgi gisaŋ kumbra kalil uratekritosib anjam bole segi Kristen tamo uŋgasari naŋgi minjroqniy. Niŋgi kalil Kristus aqa jejamu qujai unub deqa niŋgi kumbra degyoqniy.  
\v 26 Niŋgi minjiŋ oqimqa ariya niŋgi urur minjiŋ kobotiy. Niŋgi minjiŋ ti soqnib qoloaiq. Qoloqas di niŋgi olo une bei ato uge.  
\v 27 Niŋgi urur minjiŋ kobotqasai di niŋgi Satan gam waqtetibqa a na niŋgi olo uneq breiŋgwas.  
\v 28 Ariya bajiŋ tamo naŋgi olo bajiŋaib. Naŋgi naŋgo segi baŋ na wauoqnsib dena iŋgi iŋgi oqnsib tamo uŋgasari iŋgi qa truqueqnub qaji naŋgi aqaryainjroqnebe.  
\v 29 Niŋgi nuŋgo medabu waqtoqnsib anjam uge maroqnaib. Niŋgi anjam bole segi maroqnsib dena tamo uŋgasari gulbe ti unub qaji naŋgi siŋgilatnjroqniy. Yimqa naŋgi nuŋgo anjam quoqnib dena Qotei a naŋgi qa are boleiyosim kumbra bole enjroqnqas.  
\v 30 Qotei na aqa toqor niŋgi eŋgej deqa niŋgi aqa segi tamo uŋgasari unub. Toqor di agi aqa Mondor Bole. Diŋo batiamqa a nuŋgo uneq na niŋgi torei awaiŋgwas. Deqa niŋgi na Mondor di are gulbe yaib.  
\v 31 Niŋgi are uge ti minjiŋ ti ŋiriŋ ti qoto ti misiliŋ anjam ti kumbra uge uge ti kalil torei uratiy.  
\v 32 Osib niŋgi na nuŋgo Kristen was naŋgi kumbra bole bole enjroqnsib naŋgi qalaqalainjroqnsib naŋgo une kobotetnjroqniy. Qotei a Kristus aqa ñam na nuŋgo une kalil kobotetŋgej deqa niŋgi na kamba olo nuŋgo Kristen was naŋgo une dego kobotetnjroqniy.   
\c 5  
\s1 Niŋgi suwaŋ qaji tamo uŋgasari sosib suwaŋoq di laqniy  
\p
\v 1 Qotei na niŋgi tulaŋ qalaqalaiŋgeqnu. Niŋgi aqa segi aŋgro tiŋtiŋ unub deqa kumbra a segi yeqnu qaji di niŋgi dego dauryosib yoqniy.  
\v 2 Kristus na iga tulaŋ qalaqalaigosiq aqa segi ŋambile uratosiq iga qa moiyej. Dego kere niŋgi qalaqalaiyo kumbra dauryosib walweloqniy. Atra tamo naŋgi atraiyo iŋgi iŋgi sabaŋ quleq ti bolequja di oqnsib Qotei atraiyeqnub dego kere Kristus na aqa segi ŋambile Qotei atraiyosiq moinaqa Qotei a deqa tulaŋ areboleboleiyej.   
\p
\v 3 Niŋgi sambala kumbra yaib. Niŋgi kumbra jigat dego yaib. Niŋgi tamo qudei naŋgo iŋgi iŋgi qa mamaulŋgaiq. Nuŋgo ambleq di kumbra uge deqaji saiq. Iga Qotei aqa segi tamo uŋgasari unum deqa iga kumbra kalil deqaji dauryqasai.  
\v 4 Anjam jiga ti nanari anjam ti alaŋ anjam ti di dego niŋgi maroqnaib. Iga anjam deqaji marqom di kumbra bolesai. Deqa niŋgi anjam bei marqa oqnsib anjam bole segi maroqnsib Qotei biŋiyoqniy.  
\v 5 Niŋgi endegsib qalieoiy. Tamo bei a sambala kumbra ti kumbra jiga ti mamaul kumbra ti dauryqas di Kristus aqa Abu Qotei wo naŋgi aiyel na a taqatqasai. Osib aqa Mandor Kokba sqasai dego. Mamaul kumbra di gisaŋ qotei qa louo bul.   
\p
\v 6 O ijo was, tamo qudei na niŋgi kumbra uge deqaji yqajqa titŋgoqnsib anjam laŋa laŋa merŋgoqnibqa niŋgi naŋgo anjam di qusib dauryaib. Tamo uŋgasari Qotei aqa anjam gotraŋyeqnub qaji naŋgi kumbra uge deqaji yeqnub deqa Qotei a naŋgi qa tulaŋ minjiŋ oqeteqnu.  
\v 7 Deqa niŋgi tamo uŋgasari deqaji naŋgi ti beteroqnaib.  
\v 8 Niŋgi nami ambruq di soqneb. Ariya bini Tamo Koba a na niŋgi eleŋosiq aqa suwaŋoq di atej unub. Deqa niŋgi suwaŋ qaji tamo uŋgasari sosib suwaŋoq di laqniy.  
\v 9 Suwaŋ a na kumbra endeqaji babteqnu. Tamo uŋgasari suwaŋoq di unub qaji naŋgi kumbra bole bole yeqnub. Naŋgi kumbra tiŋtiŋ dauryeqnub. Naŋgi anjam bole mareqnub.  
\v 10 O ijo was, kumbra kalil Tamo Koba a tulaŋ areareteqnu qaji di niŋgi geregere qalieqa osib dauryoqniy.  
\v 11 Osib tamo uŋgasari ambruq di sosib kumbra uge uge yeqnub qaji naŋgi ti beteroqnaib. Naŋgi kumbra deqaji yeqnub deqa naŋgi kumbra bole bei babtosaieqnub. Deqa niŋgi na tamo uŋgasari naŋgi di endegsib minjroqniy, “Nuŋgo kumbra di uge.”  
\v 12 Tamo uŋgasari ambruq di unub qaji naŋgi ulioqnsib kumbra yeqnub. Di kiyaqa? Naŋgo kumbra di tulaŋ ugedamu. Deqa iga naŋgo kumbra uge qa yala marqasai bole sai. Marqom di iga jemaigwas.  
\v 13 Ariya suwaŋ a na kumbra kalil boleq ateqnu.  
\v 14 Suwaŋ a kumbra bei boleq atqas di a suwaŋobulqas. Agi anjam bei endegsi unu,  
\q1 “O tamo ŋeiejunum qaji ni olo subq na tigel.  
\q1 Yim Kristus na ni suwaŋ emqas.”   
\p
\v 15 Deqa ijo was, niŋgi nuŋgo segi segi walwel geregere taqatosib soqniy. Niŋgi nanari tamo bulosib walwelaib. Niŋgi powo ti sosib walweloqniy.  
\v 16 Bini bati uge. Deqa niŋgi bati laŋa ñaŋguiyaib. Bati soqnim niŋgi Qotei aqa kumbra yoqniy.  
\v 17 Niŋgi nanari kumbra yoqnaib. Niŋgi Tamo Koba aqa areqalo geregere qalieosib dauryoqniy.   
\p
\v 18 Niŋgi ya uge uyoqnsib nanarioqnaib. Kumbra dena niŋgi ugeugeiŋgwas. Deqa niŋgi Qotei aqa Mondor aqa kumbra dauryoqnibqa a na niŋgi taqatŋgesqas.  
\v 19 Niŋgi nuŋgo Kristen was naŋgi ti koba na anjam maroqnsibqa bati deqa niŋgi Qotei qa louoqniy. Lou qudei neŋgreŋq di unu qaji dena ti lou qudei Qotei aqa Mondor na nuŋgo are miligiq di tigelteqnu qaji dena ti niŋgi Qotei qa louoqniy. Osib nuŋgo medabu na ti nuŋgo are miligi na ti Tamo Koba a qa louoqniy.  
\v 20 Kumbra kiye nuŋgoq di brantoqnim, uŋgum, niŋgi bati gaigai gago Tamo Koba Yesus Kristus aqa ñam na Qotei biŋiyoqniy.   
\s1 Pol a tamo uŋa wo naŋgi anjam minjrej  
\p
\v 21 Kristus a nuŋgo Tamo Koba unu deqa niŋgi a qa ulaoqnsibqa Qotei aqa tamo uŋgasari kalil naŋgo sorgomq di soqniy.   
\p
\v 22 O uŋgasari, niŋgi Tamo Koba aqa sorgomq di unub deqa niŋgi nuŋgo gumbuluŋ naŋgo sorgomq di dego soqniy.  
\v 23 Kristus a gago gate koba unu dego kere nuŋgo gumbuluŋ naŋgi nuŋgo gate unub. Iga kalil Kristus aqa jejamu qujai unum. A na iga eleŋej.  
\v 24 O uŋgasari, Qotei aqa tamo uŋgasari naŋgi Kristus aqa sorgomq di unub dego kere niŋgi bati gaigai nuŋgo gumbuluŋ naŋgo sorgomq di soqniy.   
\p
\v 25 O tamo, niŋgi na nuŋgo ŋauŋ naŋgi tulaŋ qalaqalainjroqniy. Agi Kristus na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi tulaŋ qalaqalainjrsiq aqa segi ŋambile uratosiq naŋgi qa moiyej dego kere.  
\v 26 Kristus a ya na ti aqa segi anjam na ti naŋgi yansnjrej deqa naŋgi Qotei aqa kumbra boleq di unub.  
\v 27 Kristus a naŋgi qa moiyej. Di kiyaqa? A na naŋgi aqa segi qa marsim naŋgi Qotei aqa kumbra boleq di atim naŋgi tulaŋ boledamu une saiqoji sqajqa deqa.  
\v 28 Deqa tamo, niŋgi nuŋgo ŋauŋ naŋgi dego tulaŋ qalaqalainjroqniy. Agi niŋgi nuŋgo segi jejamu qalaqalaiyeqnub dego kere. Tamo naŋgi naŋgo ŋauŋ naŋgi qalaqalainjrqab di naŋgi naŋgo segi jejamu dego qalaqalaiyqab.  
\v 29 Iga qalie, tamo naŋgi naŋgo segi jejamu jeutosaieqnub. Naŋgi naŋgo jejamu geregereiyoqnsib iŋgi bole bole anaiyeqnub. Kristus na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi geregereinjreqnu dego kere.  
\v 30 Iga kalil Kristus aqa jejamu qujai unum. Iga segi segi aqa siŋga ti baŋ ti unum.  
\v 31 Agi Qotei aqa anjam bei nami endegsib neŋgreŋyeb unu, “Tamo bei na aqa ai abu naŋgi uratnjrsimqa aqa segi ŋauŋ wo beterosib jejamu qujaitosib sqab.”  
\v 32 Qotei aqa uli anjam di tulaŋ kobaquja. E na Kristus a ti aqa segi tamo uŋgasari naŋgi ti sigitnjrsim agi niŋgi merŋgonum.  
\v 33 O tamo, Qotei a niŋgi qa osiq anjam di marej. Deqa niŋgi na nuŋgo ŋauŋ naŋgi qalaqalainjroqniy. Niŋgi nuŋgo segi jejamu qalaqalaiyeqnub dego kere. Ariya uŋgasari, niŋgi kamba dego nuŋgo gumbuluŋ naŋgo sorgomq di sosibqa naŋgi kumbra bole enjroqniy.   
\c 6  
\s1 Pol a aŋgro naŋgi ti naŋgo ai abu naŋgi ti anjam minjrej  
\p
\v 1 O aŋgro, niŋgi na Tamo Koba a beteryejunub deqa niŋgi nuŋgo ai abu naŋgo anjam dauryoqniy. Niŋgi kumbra degyqab di bolequja.  
\v 2-3 Agi Qotei a dal anjam endegsi marej, “Ni ino ai abu naŋgo sorgomq di sosim naŋgo anjam dauryoqne.” Osiqa olo anjam endegsi totoryej, “Ni degyqam di ni bole sosim mandamq endi so kobaiyqam.” Qotei a anjam degsi totoryej. A nami dal anjam bei marqa osiqa anjam degsi totoryosaioqnej.   
\p
\v 4 O abu, niŋgi na nuŋgo aŋgro naŋgo areqalo ugetetnjraib. Naŋgi minjiŋ oqetnjro uge. Niŋgi Tamo Koba aqa ŋamgalaq di naŋgi dalnjroqnsib tingitnjroqniy.   
\s1 Pol a kaŋgal tamo naŋgo wau qa gate naŋgi ti anjam minjrej  
\p
\v 5-6 O kaŋgal tamo niŋgi quiy. Niŋgi nuŋgo wau qa gate naŋgo sorgomq di sosibqa naŋgi qa ulaoqniy. Niŋgi Kristus qa wau bole yeqnub dego kere niŋgi gaigai nuŋgo wau qa gate naŋgi qa wau bole yoqniy. Niŋgi gisaŋ na naŋgo ŋamgalaq di laŋa wau bole yobulaib. Niŋgi Kristus aqa kaŋgal tamo dego unub. Deqa niŋgi nuŋgo are miligiq na Qotei aqa areqalo dauryosib nuŋgo wau qa gate naŋgi qa wau bole yoqniy.  
\v 7 Niŋgi mandam tamo naŋgi segi wauetnjrosaieqnub. Niŋgi Tamo Koba a dego waueteqnub. Niŋgi deqa are qaloqnsib are bole na nuŋgo wau qa gate naŋgi wauetnjroqniy.  
\v 8 Niŋgi are qaliy. Niŋgi wau bole yqab di Tamo Koba a na kamba awai boledamu eŋgwas. Niŋgi kaŋgal tamo unub kiyo niŋgi kaŋgal tamo sai kiyo di uŋgum. Niŋgi wau bole yoqniy.   
\p
\v 9 Ariya wau qa gate, niŋgi dego nuŋgo kaŋgal tamo naŋgi kumbra bole enjroqniy. Niŋgi naŋgi ula enjroqnaib. Tamo Koba a laŋ goge di unu. A nuŋgo Tamo Koba unu. A kaŋgal tamo naŋgo Tamo Koba dego unu. Aqa ŋamgalaq di tamo uŋgasari kalil naŋgi kerekere unub deqa a kumbra qujai na naŋgi peginjreqnu. Niŋgi deqa are qaloqnsib nuŋgo kaŋgal tamo naŋgi kumbra bole enjroqniy.   
\s1 Niŋgi qoto tamo bulosib qoto qa iŋgi iŋgi jigeleŋoiy  
\p
\v 10 Ariya e ijo anjam getentqai. Niŋgi Tamo Koba a beteryejunub deqa niŋgi aqa siŋgila kobaquja osib siŋgila na tigelesoqniy.\fig |alt="Soldier" src="hk00194b.tif" size="col" loc="Eph 6:10" copy="BFBS (Knowles)" ref="Efesus 6:10" \fig*  
\v 11 Osib qoto qa iŋgi iŋgi Qotei na niŋgi eŋgeqnu qaji di jigeleŋosib siŋgila na tigelosib Satan aqa gisaŋ anjam ti aqa uli kumbra ti gotraŋyoqnsib qotoqniy.  
\v 12 Niŋgi geregere are qaliy. Iga mandam tamo uŋgasari naŋgi ti qotosaieqnum. Iga laŋ goge qaji siŋgila ti Satan aqa mondor uge uge naŋgi ti aqa gate kokba naŋgi ti qoteqnum. Naŋgi kalil ambru qa bati endeqa mandam taqatoqnsib unub.  
\v 13 Deqa bati uge endi niŋgi qoto qa iŋgi iŋgi Qotei na eŋgeqnu qaji di eleŋosib siŋgila na tigelosib qotoqniy. Yim bunuqna qoto koboamqa niŋgi siŋgila na tigelesqab.   
\p
\v 14 Deqa niŋgi siŋgila na tigelesqa marsibqa anjam bole alalag bul di tigsib tigeloiy. Osib kumbra bole tiŋtiŋ gara jugo bul jigsib dena nuŋgo are targa kabutiy.  
\v 15 Qotei na jeu kobotej deqa iga a ti are qujaitosim unum. Anjam bole di niŋgi siŋga tatal bul jigsib mare mare laqniy.  
\v 16 Niŋgi qoto qa iŋgi iŋgi kalil di jigekritosib ariya Yesus qa dego nuŋgo areqalo siŋgilatosib soqniy. Nuŋgo areqalo di dumu bul osib tigeloiy. Yimqa tamo uge Satan na qaja ti ŋamyuwo ti niŋgi qa waiyoqnimqa nuŋgo dumu dena niŋgi na qaja ti ŋamyuwo ti di gotraŋyoqnqab.  
\v 17 Qotei na niŋgi eleŋej aqa kumbra di niŋgi gate tatal bul jigsib soqniy. Sosib Mondor aqa sebru dego ojsib dena qotoqniy. Sebru di Qotei aqa anjam.  
\v 18 Niŋgi Mondor aqa siŋgila na gaigai Qotei pailyoqniy. Niŋgi aqarataib. Niŋgi Qotei na aqaryaiŋgwa maroqnsib pailyoqniy. Niŋgi pailyqajqa urato uge deqa niŋgi geregere ŋam atoqnsib soqniy. Sosib Qotei aqa segi tamo uŋgasari kalil naŋgi qa pailyoqniy.  
\v 19 Osib e qa dego endegsib pailyoqniy, “O Abu, ni na Pol aqa medabu siŋgilatetimqa a ulaqasai. A ino anjam bole nami uliesoqnej qaji di ubtoqnsim tamo uŋgasari naŋgi minjroqnqas.”  
\v 20 O ijo was kalil, Qotei na e qariŋbonaqa e aqa anjam bole di mare mare laqnem deqa jeu tamo naŋgi na e tonto talq endi waibeb unum. E anjam bole di marqajqa wau ti. Deqa niŋgi e qa Qotei pailyoqnibqa a na e siŋgilatboqnim e ulaqasai. E aqa anjam di siŋgila na tamo uŋgasari naŋgi minjroqnqai.   
\s1 Anjam getento  
\p
\v 21 Ariya Tikikus a nuŋgoq bqo deqa a na ijo wau kalil qa niŋgi saiŋgwas. Tikikus a gago Kristen was bole. A Tamo Koba aqa wau tamo bole.  
\v 22 E na a qariŋyonum nuŋgoq bqo. Iga kiyersim unum di a na niŋgi merŋgwas. Osim nuŋgo are siŋgilatetŋgwas.   
\p
\v 23 O Kristen was kalil, Tamo Koba Yesus Kristus aqa Abu Qotei wo naŋgi aiyel na nuŋgo are latetŋgebe. Osib niŋgi aqaryaiŋgibqa niŋgi naŋgi aiyel qa nuŋgo areqalo siŋgilatoqnsib qalaqalaiyo kumbra dauryoqniy.  
\v 24 Tamo uŋgasari kalil gago Tamo Koba Yesus Kristus qalaqalaiyqajqa uratosaieqnub qaji naŋgi qa Qotei a are boleiyeme. Bole.