\id ACT - Anjam NT [boj] -Papua New Guinea 2014 (DBL -2017) 
\h Aposel 
\toc1 Yesus Aqa Anjam Maro Tamo Naŋgi 
\toc2 Aposel 
\toc3 Ap 
\mt1 YESUS AQA ANJAM MARO TAMO NAŊGI  
\c 1  
\s1 Yesus na aqa Mondor qariŋyim aqa aŋgro naŋgoq aiqas  
\p
\v 1 O Tiofilus, e nami anjam bei neŋgreŋyosim inoq qariŋyem. Kumbra kalil Yesus a yoqnej qaji deqa ti anjam kalil a na tamo uŋgasari naŋgi minjroqnej qaji deqa ti utruq na neŋgreŋyem.  
\v 2 Neŋgreŋyosim gilsimqa Qotei na Yesus osiq laŋ qureq oqej di patem. Yesus a laŋ qureq oqosaisosiqa aqa segi aŋgro giltnjrej qaji naŋgi koroinjrnaqa Mondor Bole na aqa medabu siŋgilatetonaqa minjrej, “Niŋgi ijo wau ojoqnsib ijo anjam mare mare laqniy.”  
\v 3 Yesus a jaqatiŋ osiq moisiq olo ŋambile sosiqa aqa aŋgro naŋgoq di brantoqnsiqa maŋwa gargekoba yeqnaqa naŋgi unoqneb. Unoqnsib maroqneb, “Bole.” Bati 40 qa a naŋgoq di brantoqnej. Brantoqnsiqa Qotei a tamo uŋgasari naŋgo Mandor Koba sosim naŋgi taqatnjrqas anjam di minjroqnej.  
\v 4 Onaqa bati bei Yesus na aqa aŋgro naŋgi di olo koroinjrsiqa minjrej, “Niŋgi Jerusalem urataib. Ijo Abu aqa Mondor niŋgi nami eŋgwa marej qaji deqa tariŋoqnsib soqniy. E nami niŋgi deqa merŋgoqnem.  
\v 5 Jon a ya na tamo uŋgasari naŋgi yansnjroqnej. Ariya bati qudei koboamqa e Mondor Bole aqa siŋgila na niŋgi yansŋgwai.”   
\p
\v 6 Onaqa bati bei Yesus a olo aqa aŋgro naŋgi koroinjrnaqa naŋgi na endegsib nenemyeb, “O Tamo Koba, bini bati endeqa kiyo ni na Rom naŋgo siŋgila kobotosim iga Israel tamo uŋgasari siŋgila egimqa iga kamba mandam endi taqatqom?”  
\v 7 Onaqa Yesus na minjrej, “Niŋgi bati di qalieqa maraib. Di nuŋgo wau sai. Di ijo Abu aqa wau. A segi na bati di giltej unu.  
\v 8 Ariya Mondor Bole a nuŋgoq bamqa niŋgi siŋgila osib e qa anjam mare mare laqniy. Niŋgi Jerusalem endia, Judia sawaq di, Samaria sawaq di, sawa sawa kalil keretosib e qa anjam mare mare laqniy.”   
\s1 Yesus a laŋ qureq oqej  
\p
\v 9 Yesus na aqa aŋgro naŋgi anjam degsi minjrsiqa a mandam uratosiq laŋ goge oqeqnaqa naŋgi a koqyesoqneb. Onaqa laŋbi na a kabutonaqa naŋgi a olo unosai.  
\v 10-11 Naŋgi laŋ goge tarosib ŋam ateqnabqa tamo aiyel gara qat jigeb qaji naŋgi bosib naŋgo areq di tigelosib minjreb, “O Galili tamo, niŋgi kiyaqa laŋ goge tarosib ŋam ateqnub? Yesus a niŋgi uratŋgsiqa laŋ goge oqeqnaq niŋgi unonub mondoŋ a degsim olo bqas.”\fig |alt="Jesus ascends" src="CN01883B.TIF" size="span" loc="Act 1:11" copy="Cook" ref="Aposel 1:10-11" \fig*   
\s1 Yesus aqa aŋgro naŋgi na tamo bei giltonab a Judas aqa sawa ej  
\p
\v 12-13 Mana naŋgi soqneb qaji aqa ñam Oliv mana. Mana di Jerusalem jojomq di unu. Naŋgi dena olo puluosib Jerusalem aisib tal gogetosib naŋgo warum bei gogeqsi naŋgi gaigai soqneb qaji deq gileb. Yesus aqa aŋgro warum deq gileb qaji naŋgo ñam agiende. Pita, Jon, Jems, Andru, Filip, Tomas, Bartolomyu, Matyu, Alfius aqa ŋiri Jems, Jems bei aqa ŋiri Judas, Saimon agi nami Rom naŋgi winjrqajqa maroqnej qaji. Yesus aqa aŋgro 11 naŋgi di warum deq gileb.  
\v 14 Naŋgi ti uŋgasari qudei ti Yesus aqa was naŋgi ti aqa ai Maria dego naŋgi koba na gaigai warum dia korooqnsibqa are qujaitoqnsib Qotei pailyoqneb.   
\p
\v 15 Bati bei tamo uŋgasari 120 Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi koroosib sonabqa Pita a naŋgo ambleq di tigelosiqa minjrej,  
\v 16-17 “O ijo was niŋgi quiy. Qotei aqa anjam bei neŋgreŋq di unu qaji di aqa damu bini brantqo. Anjam di aqa damu Qotei a nami brantqa marej deqa agi brantqo. Anjam di Qotei aqa Mondor na Devit minjnaq qusiqa neŋgreŋyonaq soqnej. A Judas qa neŋgreŋyej. Judas agi iga koba na sosimqa Yesus aqa wau ojoqnem. Niŋgi qalie, bunuqna a na jeu tamo naŋgi gam osornjrnaqa Yesus ojeb.” Pita a naŋgi anjam degsi minjrej.   
\p
\v 18 Judas aqa kumbra tulaŋ uge. Aqa kumbra uge agiende. Juda tamo kokba naŋgi na a silali yonabqa Yesus osiqa naŋgo baŋq di atej. A silali di osiqa mandam taqal bei awaiyej. Awaiyosiqa a mandam dia uloŋosiqa aqa mene paraonaqa bi bileŋej.  
\v 19 Bunuqna tamo uŋgasari kalil Jerusalem di soqneb qaji naŋgi deqa qusibqa mandam di aqa ñam “Akeldama” waiyeb. Di naŋgo segi anjam na ñam waiyeb. Ñam di aqa damu, “Leŋ Aiqajqa Mandam.”   
\p
\v 20 Ariya Pita a olo marej, “Devit a nami Qotei louqa buk miligiq di Judas qa endegsi neŋgreŋyej, ‘Aqa tal laŋa sqas. Tamo bei na olo aqa tal oqasai.’ Osiqa olo Judas qa endegsi neŋgreŋyej, ‘Tamo bei na kamba aqa wau ojqas.’   
\p
\v 21 “Deqa ijo was niŋgi quiy. Iga tamo bei giltonamqa a na Judas aqa sawa osim iga ti Yesus aqa wau ojqom. Iga nami Tamo Koba Yesus dauryosim laqnamqa bati deqa tamo naŋgi iga koba na soqnem deqaji bei giltqom.  
\v 22 Jon yansnjro qaji aqa bati qa Yesus na aqa wau utru atej dena bosi bosiq Qotei a Yesus yaigosiqa laŋ qureq oqej. Bati deqa tamo naŋgi iga koba na soqnem deqaji bei giltonamqa a iga ti Yesus aqa wau ojqom. Ojsimqa Yesus a moisiq olo subq na tigelej deqa mare mare laqnqom.”   
\p
\v 23 Pita a naŋgi anjam degsi minjrnaqa naŋgi na tamo aiyel giltnjreb. Josep Matias wo giltnjreb. Josep aqa ñam bei Barsabas. Aqa ñam bei Jastas.  
\v 24 Naŋgi aiyel giltnjrsibqa endegsib pailyeb, “O Tamo Koba, ni tamo kalil naŋgo areqalo qalie. Deqa tamo aiyel endi ni yai giltqam di iga osorgimqa tamo dena Judas aqa sawa osim aqa wau ojqas.  
\v 25 Judas a wau di uratosiqa moisiq sawa uge ni nami a aiqajqa giltem qaji deq aiyej.”  
\v 26 Naŋgi degsib pailyosib koboonaqa tamo yai na kamba Judas aqa wau ojqas deqa marsibqa meniŋ silali alaŋeb. Alaŋonabqa Matias aqa meniŋ na buŋyej. Deqa naŋgi Matias giltonabqa a Yesus aqa anjam maro tamo 11 naŋgi koba na sosib wauoqneb.   
\c 2  
\s1 Qotei aqa Mondor a mandamq aiyej  
\p
\v 1-2 Onaqa Juda naŋgo yori bati koba ñam Pentikos di brantej. Juda naŋgo moma naŋgi nami iŋgi meli bunuj otoreleŋeb. Deqa olo are qalqajqa yori bati brantonaqa Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi tal qujaiq di koroosib soqneb. Sonabqa laŋ goge na jagwa koba anjam ato bulosiq tal naŋgi awesoqneb qaji deq aiyej. Aisiq tal keretej.  
\v 3 Onaqa iŋgi bei a ŋam puloŋ bulosiqa aisiq segi segiosiqa naŋgo gateq di awoeleŋonaq uneb.  
\v 4 Bati deqa Mondor Bole a naŋgo segi segi are miligiq aisiq meŋ bulyetnjrnaqa naŋgi kalil qure utru segi segi naŋgo anjam mareleŋoqneb.   
\p
\v 5 Bati deqa Juda tulaŋ gargekoba sawa sawa kalilq di ŋambabeb qaji naŋgi Jerusalem di soqneb. Naŋgi kalil Qotei qa louoqneb qaji.  
\v 6-7 Jagwa koba di anjam ato bulonaqa naŋgi kalil queb. Qusibqa maŋwa di unqajqa bosib koroeb. Koroosib naŋgo segi segi qure utru anjam Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi na mareqnab qusibqa prugugetoqneb. Osib maroqneb, “Tamo uŋgasari kalil endi Galili qaji.  
\v 8 Naŋgi kiyersib gago segi segi qure utru anjam mareqnab iga queqnum?  
\v 9 Iga qudei Partia, Midia, Elam, Mesopotemia, Judia, Kapadosia, Pontus, Esia qaji.  
\v 10 Iga qudei Frigia, Pamfilia, Isip qaji. Iga qudei Libia sawa agi Sairini sawa jojom deqaji. Iga qudei Rom qaji.  
\v 11 Iga qudei Juda tamo tiŋtiŋ. Iga qudei Juda naŋgo lou dauryqa marsim naŋgo miligiq aiyem. Iga qudei Krit. Iga qudei Arebia qaji. Naŋgi kiyersib gago segi segi qure utru anjam na Qotei aqa maŋwa kalil qa saeqnab iga queqnum?”  
\v 12 Juda kalil naŋgi anjam degsib marsibqa prugugetoqnsib segi segi maroqneb, “Endi kumbra kiyero?”  
\v 13 Onaqa naŋgi qudei yomuoqnsib maroqneb, “Naŋgi wain bunuj uysib deqa nanariosib anjam laŋa laŋa mareqnub.”\fig |alt="Tongues of fire" src="CN01890B.TIF" size="span" loc="Act 2:13" copy="Cook" ref="Aposel 2:13" \fig*   
\s1 Pita a anjam palontej  
\p
\v 14 Onaqa Yesus aqa aŋgro 11 naŋgi Pita ombla tigelosibqa Pita na aqa medabu waqtosiqa endegsi marej, “Niŋgi Juda ti tamo kalil Jerusalem endi unub qaji niŋgi ti ijo anjam endi qusib poiŋgem.  
\v 15 Niŋgi maronub, ‘Tamo uŋgasari naŋgi di wain uysib nanarionub.’ Di sai. Endego nobqolo koba. Wain uyqa bati sai.  
\v 16 Maŋwa niŋgi bini unonub qaji endeqa Qotei aqa medabu o tamo Joel a nami marej. Agi a endegsi marej,  
\v 17 ‘Qotei a marqo, “Diŋo bati jojomoqnimqa e na ijo Mondor qariŋyitqa tamo uŋgasari kalil naŋgoq aiqas. Aisim nuŋgo aŋgro mel ti nuŋgo aŋgro sebiŋ ti naŋgi siŋgila enjrimqa naŋgi ijo medabu osib anjam maroqnqab. Nuŋgo aŋgro wala naŋgi ti nuŋgo tamo bole bole naŋgi ti areqalo waqtetnjroqnimqa ŋeio buloqnsibqa ijo kumbra gargekoba unoqnqab.  
\v 18 Bati deqa e na ijo Mondor qariŋyitqa ijo wau tamo ti ijo wau uŋa ti naŋgoq aisim siŋgila enjroqnimqa naŋgi ijo medabu osib anjam maroqnqab.  
\v 19 Laŋ goge dia e maŋwa gargekoba yoqnqai. Mandamq di dego maŋwa gargekoba yoqnqai. Leŋ ti ŋamyuwo ti qurem koba ti qariŋyit mandamq aiqas.  
\v 20 Seŋ ambruqas. Bai lentosim leŋ bulqas. Amqa Tamo Koba a riaŋ koba ti siŋgila koba ti bqas.  
\v 21 Bati deqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi Tamo Koba aqa ñam metosib pailyibqa a na naŋgo pailyo qusim naŋgi kalil eleŋamqa naŋgi so bole gaigai sqab.” ’ Qotei aqa medabu o qaji tamo Joel a nami anjam degsi marej.   
\p
\v 22 “Deqa Israel tamo uŋgasari, niŋgi ijo anjam endi quiy. Niŋgi qalie, Qotei a Yesus Nasaret qaji aqa siŋgila na maŋwa gargekoba nuŋgo ambleq di yoqnej. A degyoqnej. Di kiyaqa? Niŋgi poiŋgwajqa, Qotei na a qariŋyonaq bej.  
\v 23 Bunuqna Qotei na Yesus olo osiq nuŋgo baŋq di atej. A nami kumbra degyqa marsiq aqa segi areqalo dauryosiq degyej. Degyonaqa niŋgi na Yesus ojsib tamo uge naŋgo baŋq di atnabqa naŋgi a osib ŋamburbasq di qalnab moiyej. Nuŋgo kumbra dena niŋgi segi na Yesus qalsib moiyoteb.  
\v 24 Onaqa Qotei na Yesus olo subq na tigeltosiqa moiyo aqa gulbe kobotej. Deqa moiyo na Yesus a olo ojqa keresai.  
\v 25 Agi Devit a nami Yesus qa endegsi marej,  
\q1 ‘Tamo Koba a bati gaigai ijo ulatamuq di sonaq e uneqnum.  
\q1 A ijo baŋ woq di unu deqa e padalqasai.   
\q1
\v 26 Deqa e tulaŋ areboleboleibeqnu. E arebolebole na anjam mareqnum.  
\q1 O Qotei, iŋgi bole bole ni na e ebqajqa marem qaji di e oqajqa tariŋoqnsim unum.   
\q1
\v 27 Ni ijo qunuŋ uratim moiyo qureq aiqasai.  
\q1 Ni ino segi aŋgro bolequja ni na giltem qaji aqa jejamu dego subq di uratim qusaqasai.   
\q1
\v 28 Ŋambile sqajqa gam di ni na e osorbeqnum.  
\q1 Ni e ombla sqam deqa e tulaŋ areboleboleibeqnu.’  
\m Devit a nami anjam degsi marej.   
\p
\v 29 “O ijo was, e bole merŋgwai. Gago moma Devit a moinaqa subq ateb. Aqa sub agi bini unu iga gaigai uneqnum.  
\v 30-31 Nami Qotei na Devit minjej, ‘Mondoŋ ino moma naŋgi paraosibqa leŋ dena tamo bei a ŋambabqas. Amqa e na tamo di giltitqa ni mandor koba unum dego kere a kamba ino sawa osim Mandor Koba sqas.’ Qotei a nami Devit anjam degsi minjsiqa aqa anjam di siŋgilatosiqa olo minjej, ‘E ijo anjam di uratqasai. E dauryqai.’ Devit a Qotei aqa medabu o tamo soqnej deqa kumbra Qotei na mondoŋ yqas qaji di Devit a nami qalieej. Osiqa Kristus qa endegsi marej, ‘Bunuqna a subq na tigelqas.’ Osiqa olo marej, ‘Qotei na Kristus moiyo qureq di uratqasai. Aqa jejamu dego subq di uratim qusaqasai.’  
\v 32 O ijo was, Yesus qujai di Qotei a subq na tigeltonaqa iga kalil ŋamdamu na unem. Deqa bini iga a qa mare mare laqnum.  
\v 33 A laŋ qureq oqsiq ñam kobaquja osiq Qotei aqa baŋ woq di awoej. Osiqa Mondor Bole niŋgi nami eŋgwa marej qaji di aqa Abu aqaq dena yaiyosiqa qariŋyqo aiqoqa niŋgi unsib nuŋgo dabkala na dego quonub.  
\v 34 Devit a subq na tigelosiq laŋ qureq oqosai. Ariya a Kristus qa endegsi marej,  
\q1 ‘Tamo Koba a na ijo Tamo Koba minjej,  
\q1 “Ni ijo baŋ woq endi awo.   
\q1
\v 35 Awesoqnimqa e ino jeu tamo kalil naŋgi eleŋosiy ino sorgomq di atitqa ni na naŋgi taqatnjrqam.” ’  
\m Devit a nami Kristus qa degsi marej.   
\p
\v 36 “Deqa Israel tamo uŋgasari, niŋgi kalil endegsi poiŋgem. Yesus agi niŋgi na ŋamburbasq di qalnab moiyej qaji a Qotei na olo giltosiqa a gago Tamo Koba Kristus ñam waiyej.”   
\s1 Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi are bulyosib yanso eb  
\p
\v 37 Onaqa tamo uŋgasari naŋgi Pita aqa anjam di qunabqa anjam dena naŋgo are qametnjrej. Deqa naŋgi na Yesus aqa aŋgro naŋgi Pita ombla minjreb, “O gago was niŋgi na mergiy. Iga kiyeronamqa Qotei na iga eleŋamqa iga padalqasai?”  
\v 38 Onaqa Pita na kamba minjrej, “Niŋgi segi segi are bulyosib Qotei aqaq boiy. Babqa iga Yesus Kristus aqa ñam na niŋgi yansŋgonam Qotei na nuŋgo une kalil kobotetŋgwas. Osim aqa Mondor Bole niŋgi laŋa eŋgwas. Awai saiqoji.  
\v 39 Qotei a nami marej, ‘E na niŋgi ti nuŋgo aŋgro ti tamo kalil isa isaq di unub qaji naŋgi ti ijo Mondor eŋgwai.’ Qotei a nami degsi marej. Deqa niŋgi quiy. Gago Tamo Koba Qotei a aqa anjam di uratqasai. Tamo uŋgasari kalil a na metnjrim aqaq bqab qaji naŋgi aqa Mondor enjrqas.”   
\p
\v 40 Pita a anjam deqaji gargekoba siŋgila na naŋgi minjroqnej. Osiqa olo endegsi minjrej, “Tamo uŋgasari bini bati endeqa unub qaji naŋgi kumbra uge uge yoqnsib laqnub. Niŋgi naŋgi ti Qotei na padaltŋgaim deqa niŋgi geregere ŋam atoqniy.”  
\v 41 Pita a anjam degsi marnaqa bati deqa tamo uŋgasari 3,000 naŋgi aqa anjam di qusib naŋgo are miligiq di ateb. Osib naŋgi yanso eb. Naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb deqa naŋgi tamo uŋgasari nami Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgo miligiq aisib koba na soqneb.   
\s1 Yesus aqa tamo uŋgasari kalil naŋgi are qujaitoqnsib soqneb  
\p
\v 42 Tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi bati gaigai aqa anjam maro tamo naŋgo anjam quoqnsib dauryoqneb. Naŋgi are qujaitoqnsib bem gentoqnsib uyoqnsibqa Qotei pailyoqnsib soqneb.  
\v 43 Qotei na Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi di siŋgila enjreqnaqa naŋgi maŋwa gargekoba yoqneb. Yeqnab Yesus aqa tamo uŋgasari kalil naŋgi maŋwa di unoqnsib Qotei aqa ñam soqtoqneb.  
\v 44 Tamo uŋgasari kalil Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi bati gaigai korooqnsibqa are qujaitoqnsib soqneb. Naŋgo iŋgi iŋgi kalil di koba qaji degsib maroqnsib segi segi qa jei jeiyoqneb.  
\v 45 Naŋgo mandam ti iŋgi iŋgi ti qariŋyeleŋeqnab tamo qudei na awaiyoqnsib silali enjreqnab oqnsib Yesus aqa tamo uŋgasari iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi jeisib enjroqneb.  
\v 46-47 Naŋgi bati gaigai are qujaitoqnsib sosibqa atra tal miligiq di korooqnsib louoqneb. Naŋgo segi segi talq di dego korooqnsibqa bem gentoqnsib uyoqneb. Naŋgi arebolebole ti lawo na sosibqa Qotei aqa ñam soqtoqnsib koba na iŋgi uyoqneb. Degyeqnabqa tamo uŋgasari kalil naŋgi naŋgo kumbra di unoqnsib naŋgi qa tulaŋ areboleboleinjroqnej. Bati gaigai tamo uŋgasari qudei naŋgi are bulyeqnab Tamo Koba a na naŋgi eleŋeqnaqa naŋgi boqnsib tamo uŋgasari nami Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgo miligiq aiyoqnsib koba na soqneb.   
\c 3  
\s1 Pita Jon wo naŋgi na tamo siŋga qandamo boleteb  
\p
\v 1-2 Bati gaigai bilaq seŋ keliŋteqnaqa Juda tamo uŋgasari naŋgi atra tal miligiq giloqnsib dia Qotei pailyoqneb. Pailyo bati bei Pita Jon wo naŋgi aiyel pailyqa marsib atra tal miligiq gilqa laqnabqa tamo bei ai miligiq na siŋga qandamo ŋambabej qaji a atra tal siraŋme jojomq di awesoqnej. Bati gaigai aqa was naŋgi a qoboiyoqnsib boqnsib siraŋme jojomq di ateqnabqa awooqnsiqa tamo uŋgasari atra tal miligiq gileqnabqa silali qa ŋilnjroqnej. Siraŋme di aqa ñam Siraŋme Boledamu.  
\v 3 Bati deqa Pita Jon wo naŋgi atra tal miligiq gilqa laqnabqa unjrsiqa silali qa ŋilnjrej.  
\v 4 Onaqa naŋgi aiyel na tamo di koqyosibqa Pita na minjej, “Ni aqo nige.”  
\v 5 Degsi minjnaqa a are qalej, “Naŋgi aiyel silali bei ebqab.” Degsi are qalsiqa naŋgi aiyel koqnjresoqnej.  
\v 6 Onaqa Pita na minjej, “E silali saiqoji. Ijo iŋgi bei unu di ni emqai. Yesus Kristus Nasaret qaji aqa ñam na e ni mermonum, ‘Ni tigelosim walwel.’”  
\v 7-8 Degsi minjsiqa aqa baŋ woq di ojsiq tigeltonaqa aqa siŋga tombol siŋgilaonab tigeloqujatosiq walwelej. Osiqa Pita Jon wo naŋgi aiyel daurnjrsiqa atra tal miligiq gilsiq tulaŋ areboleboleiyeqnaqa pruprugoqnsiq Qotei aqa ñam soqtoqnej.  
\v 9-10 A degyeqnaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi a unsibqa are koba qaloqneb. Osib maroqneb, “Tamo siŋga qandamo bati gaigai atra tal siraŋme jojomq di awooqnsiqa silali qa ŋileqnu qaji agi a di.” \fig |alt="Lame man healed" src="cn01897B.tif" size="span" loc="Act 3:10" copy="Cook" ref="Aposel 3:9-10" \fig*   
\s1 Pita a atra tal miligiq di anjam palontej  
\p
\v 11 Tamo di a Pita Jon wo naŋgi aiyel daurnjrsiq laqnaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi a unoqnsib are koba qaloqneb. Deqa naŋgi gurgur ti bosib atra tal meq di Pita Jon wo sonabqa koba na korooqneb. Atra tal me di aqa ñam Solomon aqa Tal Me.  
\v 12 Tamo uŋgasari naŋgi bosib koroeqnab Pita a naŋgi unjrsiqa endegsi minjrej, “O Israel tamo uŋgasari, niŋgi kiyaqa aqo aiyel tamo di boletonum unsibqa are koba qaleqnub? Niŋgi kiyaqa aqo aiyel nugsibqa endegsib mareqnub, ‘Naŋgo segi siŋgila na ti kumbra bole na ti tamo di boletonub walwelqo’? Niŋgi degsib maraib.  
\v 13 Qotei aqa wau tamo Yesus aqa siŋgila na tamo di boleosiq walwelqo. Qotei a Abraham, Aisak, Jekop, gago moma kalil naŋgi ti naŋgo Qotei. A na Yesus laŋ qureq osi oqsiq ñam kobaquja yej. Yesus qujai di niŋgi na osib jeu tamo naŋgo baŋq di ateb. Onaqa Pailat a olo Yesus tonto talq dena oqeq atqajqa marnaqa niŋgi na saideb.  
\v 14 Yesus a Qotei aqa segi Tamo Boledamu. A une saiqoji. Ariya niŋgi na Yesus qoreiyosib saidosib Pailat minjeb, ‘Tonto tamo bei oqeq atsim ege.’ Niŋgi na Pailat degsib minjnabqa a nuŋgo anjam di dauryosiqa leŋ ojo tamo osiqa oqeq atsiq eŋgej.  
\v 15 Ariya Yesus a segi ŋambile qa utru. Di niŋgi na qalnab moiyej. Moinaqa Qotei na olo subq na tigeltonaqa iga gago ŋamdamu na unem. Deqa bini iga a qa mare mare laqnum.  
\v 16 Aqo aiyel Yesus qa gago areqalo siŋgilateqnum deqa iga aqa ñam na tamo siŋga qandamo di boletonum a siŋgilaqo. Tamo siŋga qandamo di niŋgi qalie. Niŋgi gaigai a unoqneb. Yesus a segi na aqo aiyel siŋgila egwoqa a qa gago areqalo siŋgilatosim tamo di boletonumqa nuŋgo ŋamdamuq di walwelqo.   
\p
\v 17 “O gago was, e qalieonum, niŋgi ti nuŋgo gate naŋgi ti une kobaquja ateb di niŋgi poiŋgosai.  
\v 18 Niŋgi kumbra di yeb deqa Qotei aqa medabu o tamo kalil naŋgo anjam nami maroqneb qaji di aqa damu Qotei na babtej. Agi Qotei na naŋgo medabu siŋgilatetnjreqnaqa naŋgi endegsib maroqneb, ‘Qotei aqa Kristus a jaqatiŋ koba osim moiqas.’   
\p
\v 19-20 “Deqa ijo was kalil, niŋgi are bulyosib Tamo Koba aqaq boiy. Babqa a na nuŋgo une kobotetŋgsim niŋgi siŋgila bunuj eŋgwas. Osim mondoŋ a na Yesus olo qariŋyim nuŋgoq bqas. Tamo di agi Kristus Qotei a nami niŋgi qa osiq giltej qaji.  
\v 21 A laŋ qureq oqej di unu. A di soqnimqa Qotei na mandam bunuj ti laŋ bunuj ti atqa bati brantimqa a olo bqas. Qotei a nami aqa kumbra deqa anjam marej. Osiqa aqa anjam di aqa medabu o qaji tamo naŋgi minjreqnaqa naŋgi na neŋgreŋyoqneb.   
\p
\v 22 “Nami Moses a Yesus qa endegsi marej, ‘Mondoŋ Tamo Koba Qotei na aqa medabu o qaji tamo bei e bul nuŋgo ambleq dena tigeltimqa a anjam merŋgoqnqas. Anjam merŋgoqnimqa niŋgi aqa anjam kalil qusib dauryoqniy.  
\v 23 Tamo uŋgasari kalil aqa anjam quqwa uratqab qaji naŋgi Qotei na ñumim moreŋqab. Deqa naŋgi olo Qotei aqa tamo uŋgasari naŋgo ambleq di sqasai.’ Moses a nami Yesus qa degsi marej.  
\v 24 Qotei aqa medabu o qaji tamo kalil naŋgi dego nami Yesus qa anjam degsib maroqneb. Agi Samuel a utru atsiqa a Yesus bqajqa bati qalieosiq deqa Yesus qa anjam maroqnej. Samuel a moinaqa Qotei aqa medabu o tamo kalil bunuqna branteleŋeb qaji naŋgi dego Yesus bqajqa bati qalieosib deqa anjam maroqneb.   
\p
\v 25 “Qotei a niŋgi eleŋqa osiq deqa aqa medabu o qaji tamo naŋgi qariŋnjreqnaqa aqa anjam mare mare laqneb. A nami nuŋgo moma utru naŋgi ti koba na anjam qosisibqa Abraham endegsi minjej, ‘Mondoŋ ino moma naŋgi paraosibqa leŋ dena tamo bei ŋambabqas. Ŋambabosim tamo uŋgasari sawa sawa kalilq di unub qaji naŋgi boletnjrqas.’ Qotei a niŋgi eleŋqa osiq deqa anjam di Abraham minjej.  
\v 26 Osiqa bunuqna aqa wau tamo Yesus a qariŋyonaq nuŋgoq aiyej. Qotei a are qalej, a Yesus qariŋyim a niŋgi kalil boletŋgimqa niŋgi nuŋgo kumbra uge uge kalil uratqab. Qotei a degsi are qalsiq Yesus qariŋyonaq nuŋgoq aiyej.”   
\c 4  
\s1 Naŋgi na Pita Jon wo ojeleŋosib tonto talq di breinjreb  
\p
\v 1-3 Pita Jon wo naŋgi na tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam minjreqnabqa atra tamo naŋgi ti Sadyusi naŋgi ti atra tal taqato tamo naŋgo gate ombla na tulaŋ minjiŋ oqetnjrnaqa bosib naŋgi aiyel ojeleŋosib tonto talq di breinjreb. Di kiyaqa? Naŋgi aiyel maroqneb, “Yesus a moisiq olo subq na tigelej deqa tamo kalil naŋgi dego moisib olo subq na tigelqab.” Deqa naŋgi aiyel tonto talq di breinjreb. Bilaqtej deqa naŋgi aiyel tonto talq di uratnjrnab sonab nebeej.  
\v 4 Bati deqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Qotei aqa anjam quoqnsib Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb. Naŋgi kalil turteb 5,000.   
\s1 Pita Jon wo naŋgi Juda gate kokba naŋgo ulatamuq di tigeleb  
\p
\v 5 Nebeonaqa Juda naŋgo tamo kokba ti gate naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti Jerusalem di koroeb.  
\v 6 Atra tamo gate Anas aqa leŋ kalil naŋgi ti dego koroeb. Bei Kaiafas. Bei Jon. Bei Aleksanda.  
\v 7 Koroosib Pita Jon wo naŋgi metnjrnab bonab naŋgo ambleq di tigeltnjreb. Tamo siŋga qandamyonaq olo boleej qaji a dego osi bosib tigelteb. Osib Pita Jon wo nenemnjreb, “Niŋgi siŋgila qabe na osib tamo endi boleteb? Niŋgi yai aqa ñam na boleteb?”   
\p
\v 8-9 Onaqa Mondor Bole a Pita aqa miligiq aisiq medabu siŋgilatetonaqa a na naŋgi endegsi minjrej, “O Israel tamo kokba ti gate niŋgi ti ijo anjam endi quiy. Aqo aiyel na tamo siŋga qandamo endi boletem deqa niŋgi iga osib nuŋgo ŋamdamuq di tigeltgonub. Tamo endi a kiyersi boleej deqa niŋgi qalieqa osib nenemgonub.  
\v 10 Deqa niŋgi ti Israel tamo uŋgasari kalil ti ijo anjam endi qusib poiŋgem. Nasaret tamo Yesus Kristus agi niŋgi na ŋamburbasq di qalnab Qotei a olo subq na tigeltej qaji aqa ñam na tamo endi a boleqo. Boleosiq nuŋgo ulatamuq endi tigelesonaq niŋgi unonub.  
\v 11 Yesus a tal ai bul. Niŋgi tal gereiyo qaji tamo bul. Niŋgi na tal ai di arqsibqa uge qa marsib taqal waiyeb. Onaqa Qotei na olo tal ai di osiqa tal siŋgilatqajqa deqa tumaq di tigeltej unu.  
\v 12 Niŋgi quiy. Tamo bei aqa ñam na Qotei na iga eleŋqasai. Yesus aqa ñam na qujai Qotei na iga eleŋqas. Amqa iga padalqasai. Iga eleŋqajqa tamo bei saiqoji. Sawa bei beiq di Qotei na tamo bei iga osorgosai bole sai.”   
\p
\v 13 Pita Jon wo naŋgi siŋgila na anjam di maroqneb naŋgi ulaosai. Deqa Juda tamo kokba naŋgi tulaŋ prugeb. Di kiyaqa? Naŋgi qalieeb, naŋgi aiyel nami skul beiq gilosai. Naŋgi tamo laŋaj. Degsib qalieosib poinjrej, naŋgi aiyel nami Yesus ombla laqneb.  
\v 14 Tamo siŋga qandamyonaq olo boleej qaji a Pita Jon wo naŋgo areq di tigelesonaq Juda tamo kokba naŋgi unsibqa anjam bei kamba marqa keresaiinjrej.   
\p
\v 15 Deqa naŋgi na Pita Jon wo minjrnabqa taqal beiq gilnabqa naŋgi segi qairosib mareb,  
\v 16 “Iga naŋgi aiyel kiyernjrqom? Naŋgi aiyel maŋwa kobaquja yonubqa Jerusalem tamo uŋgasari kalil naŋgi quekritonub. Deqa iga gisaŋ qa marqa keresai.  
\v 17 Uŋgum, iga na naŋgi aiyel Yesus aqa ñam mare mare laqajqa saidnjrqom. Yimqa naŋgo anjam kobaqasai.”  
\v 18 Juda tamo kokba naŋgi degsib qairosib naŋgi aiyel olo metnjrnab bonabqa siŋgila na saidnjrsib minjreb, “Niŋgi aiyel olo Yesus aqa ñam maroqnaib. Medabu getentiy.”   
\p
\v 19 Onaqa Pita Jon wo naŋgi na kamba minjreb, “Aqo aiyel Qotei aqa anjam dauryqa uratosim olo nuŋgo anjam dauryqom di Qotei aqa ŋamgalaq di kumbra bole e? Niŋgi segi mariy.  
\v 20 Aqo aiyel medabu getentqa keresai. Qotei aqa maŋwa kalil gago ŋamdamu na unoqnem qaji deqa iga mare mare laqnqom. Aqa anjam kalil gago dabkala na quoqnem qaji di dego iga mare mare laqnqom. Iga uratqa keresai.”   
\p
\v 21 Onaqa Juda tamo kokba naŋgi na olo naŋgi aiyel Yesus aqa ñam marqajqa siŋgila na saidnjrsib uratnjrnab gileb. Naŋgi aiyel na tamo siŋga qandamo boletonabqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi unsibqa Qotei aqa ñam soqtoqneb. Deqa Juda tamo kokba naŋgi tamo uŋgasari naŋgi ulainjreb. Naŋgi naŋgo aiyel jejamuq di une bei babtosai deqa naŋgi ñumqa keresai. Utru deqa naŋgi tamo uŋgasari naŋgi ulainjrsib naŋgi aiyel uratnjrnab gileb.  
\v 22 Tamo siŋga qandamo naŋgi aiyel na boleteb qaji di aqa wausau 40.   
\s1 Yesus aqa wau tamo naŋgi Qotei pailyeb  
\p
\v 23 Juda tamo kokba naŋgi na naŋgi aiyel uratnjrnab gilsib tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgoq di branteb. Brantosib anjam kalil atra tamo kokba ti tamo gate ti naŋgi na minjreb qaji deqa sainjreb.  
\v 24 Sainjrnab qusibqa tulaŋ areboleboleinjrej. Deqa naŋgi kalil medabu qujaitosib Qotei endegsib pailyeb, “O Tamo Koba, ni na laŋ ti mandam ti yuwal ti iŋgi iŋgi kalil ti atem unub.  
\v 25 Nami ni na Mondor Bole qariŋyonamqa aisiq ino wau tamo agi gago moma Devit aqa medabu siŋgilatetonaqa endegsi marej,  
\q1 ‘Kiyaqa sawa bei bei qaji naŋgi minjiŋ oqetnjreqnu?  
\q1 Kiyaqa naŋgo areqalo tulaŋ nanarieqnaq naŋgi Qotei ti qotqajqa qaireqnub?   
\q1
\v 26 Sawa bei beiq di mandor kokba naŋgi tigeloqnsib Kristus qalib moiqajqa deqa siŋgilaeqnub.  
\q1 Gate kokba naŋgi na Tamo Koba aqa Kristus wo qoto itnjrqajqa deqa koroeqnub.’   
\p
\v 27 “O Qotei, Devit aqa anjam di aqa damu gam endena brantej. Herot wo Pontius Pailat wo Israel naŋgi ti sawa bei bei qaji naŋgi ti kalil qure endia koroosibqa ino segi wau tamo bole Yesus ni nami giltem qaji a ugeugeiyqa marsibqa anjam kereteb.  
\v 28 O Qotei, ni nami marem, ‘Naŋgi Yesus qalib moiqas.’ Ino anjam di agi naŋgi dauryosib Yesus qalnab moiyej. Naŋgo segi areqalo na naŋgi Yesus qalosai. Ino siŋgila na ti ino areqalo na ti naŋgi Yesus qalnab moiyej.  
\v 29 O Tamo Koba, Juda tamo kokba naŋgi minjiŋ oqetnjrqoqa iga ula egwajqa anjam mergonub di ni unime. Iga ino wau tamo unum. Deqa ni iga siŋgila egoqnimqa iga ino anjam maroqnqom. Iga ulaqasai.  
\v 30 Ni iga siŋgila egoqnimqa iga ino wau tamo bole Yesus aqa ñam na tamo uŋgasari naŋgi boletnjroqnqom. Osim ino maŋwa kokba babtoqnqom.”   
\p
\v 31 Naŋgi degsib Qotei pailyosib koboonaqa tal naŋgi koroesoqneb qaji di reŋgiŋej. Onaqa Mondor Bole aisiqa naŋgi siŋgila enjrnaqa naŋgi Qotei aqa anjam mare mare laqneb. Naŋgi ulaosai.   
\s1 Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi na naŋgo Kristen was naŋgi aqaryainjroqneb  
\p
\v 32 Bati deqa tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi kalil are qujaitoqnsib soqneb. Tamo bei na aqa iŋgi iŋgi saiaosiq aqa segi qa marosaioqnej. Naŋgo iŋgi iŋgi kalil di koba qaji degsib maroqnsib segi segi qa jei jeiyoqneb.  
\v 33 Tamo Koba Yesus aqa anjam maro tamo kalil naŋgi aqa wau ojoqneb. A subq na tigelej anjam di naŋgi mare mare laqneb. Naŋgo anjam di siŋgila ti. Naŋgi mare mare laqnab Qotei a naŋgi qa are tulaŋ boleiyoqnej.  
\v 34-35 Tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi kalil iŋgi kere soqneb. Bei a iŋgi qa truquosaioqnej. Di kiyaqa? Naŋgi naŋgo segi mandam ti tal ti qariŋyeqnabqa tamo qudei na awaiyoqnsib silali enjroqneb. Enjreqnab silali di osi boqnsib Yesus aqa anjam maro tamo naŋgo baŋq di ateqnab naŋgi na tamo iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi jeisib enjroqneb.   
\p
\v 36 Naŋgo ambleq di tamo bei soqnej aqa ñam Josep. Aqa ñam bei Barnabas. Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi na ñam di waiyeb. Aqa ñam di aqa damu, “Tamo are siŋgilatetnjro qaji.” Barnabas a Livai aqa leŋ. A Saiprus nui qaji.  
\v 37 Aqa mandam bei soqnej di tamo qudei na awaiyosib silali yonab osi gilsiq Yesus aqa anjam maro tamo naŋgo baŋq di atej.   
\c 5  
\s1 Ananaias aqa ŋauŋ Safaira wo naŋgi Qotei gisaŋyeb  
\p
\v 1-2 Ariya tamo bei soqnej aqa ñam Ananaias. Aqa ŋauŋ aqa ñam Safaira. Ananaias aqa mandam bei tamo qudei na awaiyosib silali yonabqa a silali di osiqa aqa ŋauŋ wo anjam keretosib silali oto aqa segi qa ulitosiq oto bei osi gilsiq Yesus aqa anjam maro tamo naŋgo baŋq di atej.  
\v 3 Onaqa Pita na minjej, “Ananaias, kiyaqa Satan a ino are miligiq aiqoqa ni Mondor Bole a gisaŋyonum? Ino mandam awaiyonub silali osim kiyaqa oto bei ino segi qa marsim ulitonum?  
\v 4 Nami ino mandam awaiyosaisonabqa di ino segi mandam. Ariya bunuqna mandam awaiyosib silali emonub di ino segi silali. Ni segi na silali di taqatosim ni wau kiye yqa osim ye. Ni kiyaqa gisaŋosim maronum, ‘Silali kalil agi osi bonum’? Ni kiyaqa kumbra uge di yqajqa are qalonum? Ni que. Ino gisaŋ anjam di ni na tamo naŋgi minjrosai. Ni Qotei gisaŋyqa osim minjonum.”  
\v 5-6 Pita a degsi marnaqa Ananaias a anjam di qusiqa moiyoqujatosiq mandamq di uloŋej. Onaqa aŋgro wala naŋgi bosib aqa jejamu gara na dalaosib osi gilsib subq ateb. Subq atnabqa tamo uŋgasari kumbra deqa queb qaji naŋgi tulaŋ ulaugeteb.   
\p
\v 7 Sokiñalayonaq Ananaias aqa ŋauŋ bej. Aqa gumbuluŋ moiyej di a qaliesai.  
\v 8 A bonaqa Pita na minjej, “Ni mare. Ni ino gumbuluŋ wo nuŋgo mandam bei tamo qudei na awaiyosib silali eŋgonub qaji agi ino gumbuluŋ na osi bosiq ebqo endi segi e?” Onaqa minjej, “Od. Silali kalil agide.”  
\v 9 Degsi minjnaqa Pita na minjej, “Kiyaqa ni ino gumbuluŋ wo anjam keretosib kumbra uge di yonub? Niŋgi are qalonub, Tamo Koba aqa Mondor a nuŋgo kumbra di unqasai. Degosib niŋgi yonub. Ni que. Aŋgro wala ino gumbuluŋ subq atonub qaji naŋgi bosib siraŋmeq di tigelonub. Naŋgi ni dego qoboimosib gilsib subq atqab.”  
\v 10 Degsi minjnaqa a dego moiyoqujatosiq Pita aqa siŋgaq di uloŋej. Onaqa aŋgro wala naŋgi bosib a moiyej di unsib qoboiyosib gilsib aqa gumbuluŋ aqa areq di subq ateb.  
\v 11 Onaqa tamo uŋgasari kalil kumbra deqa queb qaji naŋgi tulaŋ ulaugeteb. Kristen kalil naŋgi dego ulaugeteb.   
\s1 Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi maŋwa gargekoba babtoqneb  
\p
\v 12 Bati deqa Qotei na Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi siŋgila enjreqnaqa naŋgi maŋwa gargekoba yeqnabqa tamo uŋgasari naŋgi unoqneb. Tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi kalil are qujaitoqnsibqa atra tal meq di korooqnsibqa Qotei qa louoqneb. Tal me di aqa ñam Solomon aqa Tal Me.  
\v 13 Jerusalem dia tamo uŋgasari laŋa laŋaj kalil naŋgi na tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgo ñam soqtetnjroqnsibqa naŋgi ti koba na koroqajqa ulaoqneb.  
\v 14 Tamo ti uŋa ti tulaŋ gargekoba naŋgi Tamo Koba Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqnsib boqnsib tamo uŋgasari nami Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgo miligiq aiyeqnab naŋgi tulaŋ kobaoqneb.  
\v 15 Kobaoqnsib naŋgo ma tamo naŋgi saperaq di ŋeiotnjroqnsib qoboinjroqnsib gam qalaq di ateleŋoqneb. Di kiyaqa? Pita a gam na walwelosim giloqnimqa aqa seŋ qunuŋ na naŋgi waburtnjroqnimqa naŋgo ma kobooqnqajqa deqa.  
\v 16 Qure kiñilala kalil Jerusalem jojomq di soqneb qaji dena dego tamo mainjro qaji naŋgi ti tamo mondor uge uge na ojeleŋo qaji naŋgi ti joqsib boqneb. Joqsib beqnab naŋgi kalil boleoqneb.   
\s1 Laŋ aŋgro na Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi  //  tonto talq dena oqeq atej  
\p
\v 17-18 Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi kumbra degyeqnabqa atra tamo gate aqa wau qujai agi Sadyusi naŋgi ti koba na unsib minjiŋ oqetnjrnaqa naŋgi ojeleŋosib tonto talq di breinjrnab soqneb.  
\v 19 Sonabqa qoloej. Onaqa Tamo Koba aqa laŋ aŋgro bei aisiqa tonto tal siraŋme waqtosiq naŋgi joqsiq oqedeb. Oqedonabqa laŋ aŋgro na minjrej,  
\v 20 “Niŋgi gilsib atra tal miligiq di tigelosib tamo uŋgasari naŋgi ŋambile gaigai sqajqa anjam palontosib minjroqniy.”  
\v 21 Onaqa naŋgi laŋ aŋgro aqa anjam di dauryosib nobqolo malu qameqnaqa atra tal miligiq gilsib dia tigelosib tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam palontosib minjroqneb.  
\p Bati deqa atra tamo gate aqa wau qujai ti naŋgi na Juda tamo kokba ti Israel tamo gate ti naŋgi metnjrnab bosib koroeb. Koroosib anjam keretosib naŋgo qaja tamo naŋgi minjreb, “Niŋgi aisib Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi tonto talq dena joqsib boiy.”  
\v 22 Onaqa qaja tamo naŋgi aisib tonto talq di brantosib ŋam ateb Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi di sosai. Naŋgi degsi unsib deqa olo puluosib bosib Juda tamo kokba naŋgi minjreb,  
\v 23 “Iga aiyonum di tonto tal siraŋme qandimesonaq unonum. Tal taqato tamo naŋgi aŋ ti siraŋmeq di tigelenab. Ariya iga siraŋ waqtosim miligiq gilonum di iga tamo bei unosai.”   
\p
\v 24 Degsib minjrnabqa atra tamo kokba ti atra tal taqato tamo naŋgo gate ombla na anjam di qusib are koba qalsib maroqneb, “Tamo naŋgi di kiyersib tonto tal uratosib jaraiyonub?”  
\v 25 Onaqa tamo bei bosiqa naŋgi minjrej, “Niŋgi quiy. Tamo niŋgi na tonto talq di breinjreb qaji naŋgi atra tal miligiq di sosibqa anjam plalteqnab tamo uŋgasari naŋgi queqnub.”  
\v 26 Degsi minjrnaqa qaja tamo naŋgi ti atra tal taqato tamo naŋgo gate ombla na atra tal miligiq gileb. Gilsib Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi di sonab unjrsib ojeleŋosib joqsib gileb. Siŋgila na ojsib gilosai. Lawo na joqsib gileb. Tamo uŋgasari naŋgi ŋiriŋosib meniŋ osib naŋgi ñumaib deqa ulaosib lawo na joqsib gileb.   
\s1 Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi aqa anjam marqajqa ulaosai  
\p
\v 27 Joqsib gilsib Juda tamo kokba naŋgo ulatamuq di tigeltnjreb. Tigelonabqa atra tamo gate na naŋgi ŋiriŋtnjrsiqa minjrej,  
\v 28 “Niŋgi Yesus aqa ñam mare mare laqajqa iga siŋgila na saidŋgem. Di niŋgi na olo mare mare laqnabqa tamo uŋgasari kalil Jerusalem endi unub qaji naŋgi quekriteqnub. Di segi sai. Niŋgi gago jejamuq di une qamoqnsib mareqnub, iga na Yesus ŋamburbasq di qalnam moiyej.”   
\p
\v 29 Atra tamo gate na Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi degsi minjrnaqa naŋgi Pita ombla na kamba minjeb, “Iga Qotei aqa anjam segi dauryqom di kere. Iga tamo naŋgo anjam dauryqasai.  
\v 30 Di bole, niŋgi na Yesus ŋamburbasq di qalnab moiyej. Moinaqa gago moma utru naŋgo Qotei na olo subq na tigeltej.  
\v 31 Yesus qujai di Qotei na laŋ qureq osi oqsiqa aqa baŋ woq di awotej. Deqa Yesus a gago Tamo Koba. A na qujai iga eleŋamqa iga padalqasai. Yesus qujai dena iga Israel tamo uŋgasari are bulyetgoqnsiqa gago une kobotetgeqnu.  
\v 32 Iga gago segi ŋamdamu na Yesus aqa kumbra di unoqnem deqa mare mare laqnum. Mondor Bole a dego Yesus aqa kumbra di ubtosiq mareqnu. Mondor di agi Qotei na tamo uŋgasari aqa anjam dauryeqnub qaji naŋgi enjreqnu.”   
\s1 Gamaliel a Juda tamo kokba naŋgi dalnjrej  
\p
\v 33 Onaqa Juda tamo kokba naŋgi Yesus aqa anjam maro tamo naŋgo anjam di qusibqa minjiŋ ani oqetnjrnaqa naŋgi ñumib moreŋqajqa maroqneb.  
\v 34 Onaqa naŋgo ambleq dena Farisi tamo bei aqa ñam Gamaliel a tigelej. A dal anjam qalie tamo kobaquja. Tamo kalil naŋgi bati gaigai a qa maroqneb, “A tamo bolequja.” A tigelosiqa Juda tamo kokba naŋgi minjrej, “Niŋgi mati tamo naŋgi endi minjrib taqal beiq gileb.”  
\v 35 Onaqa naŋgi taqal beiq gilnabqa Gamaliel na olo Juda tamo kokba naŋgi minjrej, “O Israel tamo, niŋgi na tamo naŋgi endi gulbe enjrqa osibqa mati geregere are qaliy.  
\v 36 Niŋgi qalie, nami yala tamo bei aqa ñam Teudas a tigelosiqa aqa segi ñam soqtoqnsiqa maroqnej, ‘E tamo kobaquja.’ Degsi mareqnaqa tamo 400 a dauryoqneb. Onaqa Rom naŋgi na bosib a qalnab moinaqa tamo kalil a dauryoqneb qaji naŋgi segi segi jaraiyonab aqa wau koboej.  
\v 37 Bunuqna tamo uŋgasari naŋgo ñam sisiyo bati qa Galili qaji tamo bei aqa ñam Judas a dego tigelosiqa Rom naŋgi ti qotqajqa maroqnsiqa tamo naŋgo are tigeltetnjreqnaqa naŋgi a dauryoqneb. Onaqa Rom naŋgi na a qalnab moinaqa tamo kalil a dauryoqneb qaji naŋgi segi segi jaraiyeb.  
\v 38 Deqa niŋgi quiy. Niŋgi tamo naŋgi endi uratnjrib naŋgo wau yoqnebe. Naŋgi naŋgo segi areqalo na wau endi tigeltqab di naŋgo wau koboqas.  
\v 39 Ariya naŋgi Qotei aqa areqalo na wau endi tigeltqab di niŋgi na naŋgi kobotnjrqa keresai. Niŋgi naŋgi ñumqab di niŋgi Qotei ti qotqab.”  
\p Gamaliel na Juda tamo kokba naŋgi degsi minjrnaqa naŋgi aqa anjam di dauryosib Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi ñumqa urateb.  
\v 40 Osib naŋgi metnjrnabqa naŋgi olo bonabqa bu toqoŋ na naŋgi kumbaiŋnjrsib naŋgi Yesus aqa ñam olo marqajqa siŋgila na saidnjrsib naŋgi uratnjreb.  
\v 41 Onaqa naŋgi koro sawa di uratosib gileb. Qotei a are qalej, naŋgi Yesus aqa ñam qa jaqatiŋ ti jemai ti oqa kere. Deqa naŋgi areboleboleinjrnaq gileb.  
\v 42 Naŋgi Yesus aqa anjam mare mare laqajqa uratosaioqneb. Naŋgi bati gaigai Yesus aqa anjam plaltoqnsib maroqneb. Atra tal miligiq di, tamo uŋgasari naŋgo segi segi talq di naŋgi anjam endegsib maroqneb, “Yesus a bole Kristus.”   
\c 6  
\s1 Tamo 7 naŋgi iŋgi jeiyo wau ojqajqa giltnjreb  
\p
\v 1 Bati deqa Juda tulaŋ gargekoba naŋgi are bulyoqnsib Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb. Juda qudei naŋgi Grik qaji. Deqa naŋgi Grik anjam qalie. Juda qudei naŋgi Hibru qaji. Deqa naŋgi Hibru anjam qalie. Bati bei Grik qaji Juda naŋgi tigelosib Hibru qaji Juda naŋgi qa ŋiriŋeb. Di kiyaqa? Iŋgi jeiyo batieqnaqa Hibru qaji Juda naŋgi na Grik qaji Juda naŋgo uŋa qobul naŋgi uratnjroqnsib naŋgo segi uŋa qobul naŋgi iŋgi jeisib enjroqneb.  
\v 2 Deqa Yesus aqa anjam maro tamo 12 naŋgi na tamo uŋgasari kalil Yesus dauryoqneb qaji naŋgi koroinjrsib minjreb, “Iga Yesus aqa anjam maro tamo unum. Gago wau qujai agi iga Qotei aqa anjam mare mare laqnum. Iga gago wau di uratosim iŋgi jei jeiyoqnqasai.  
\v 3 Deqa ijo was, niŋgi tamo 7 nuŋgo ambleq dena giltnjriy. Tamo endeqaji giltnjriy. Naŋgo kumbra tulaŋ boledamu. Qotei aqa Mondor a naŋgoq di sosiqa naŋgi siŋgilatnjreqnu. Naŋgi powo koba ti unub. Niŋgi tamo deqaji giltnjrsib wau enjribqa naŋgi na iŋgi jeiyetŋgoqnqab.  
\v 4 Iga Yesus aqa anjam maro tamo unum deqa iga bati gaigai Qotei pailyoqnsim Yesus aqa anjam mare mare laqnqom. Gago wau bole agide.”   
\p
\v 5 Onaqa Kristen naŋgi kalil anjam di qusib odosib tamo 7 naŋgi giltnjreb. Bei aqa ñam Stiven. Stiven aqa areqalo kalil Yesus qa siŋgilatoqnej. A areqalo aiyeltosaioqnej. Mondor Bole a Stiven aqa are miligiq aiyoqnsiqa siŋgilatoqnej. Bei aqa ñam Filip. Bei Prokorus. Bei Nikanor. Bei Timon. Bei Parmenas. Bei Nikolas. Nikolas aqa qure utru Antiok. A Juda tamo sai. A nami Jerusalem bosiqa Juda naŋgo lou dauryqa marsiq naŋgo miligiq aiyej.  
\v 6 Kristen naŋgi na tamo 7 naŋgi di giltnjrsib Yesus aqa anjam maro tamo naŋgo ulatamuq di tigeltnjrnab naŋgo gateq di baŋ atsib naŋgi qa Qotei pailyeb.   
\p
\v 7 Bati deqa Qotei aqa anjam tulaŋ kobaoqnej. Jerusalem dia tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb. Atra tamo gargekoba naŋgi dego Qotei aqa anjam dauryoqnsibqa Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb.   
\s1 Stiven a Juda tamo kokba naŋgo ulatamuq di tigelej  
\p
\v 8 Qotei a Stiven qa are tulaŋ boleiyoqnsiq a siŋgila yeqnaqa a na tamo uŋgasari kalil Jerusalem di soqneb qaji naŋgo ŋamdamuq di maŋwa gargekoba yoqnej.  
\v 9 Onaqa bati bei Juda tamo qudei naŋgi tigelosib Stiven ombla anjam na qotoqneb. Tamo naŋgi di Juda naŋgo Qotei tal beiq di gaigai louoqneb. Naŋgi nami kaŋgal tamo sosibqa olo bunuqna naŋgo segi wau ojoqneb deqa naŋgi Qotei tal dia louoqneb. Qotei tal di aqa ñam endegsib waiyeb, “Tamo Naŋgo Segi Wau Ojo Qaji Naŋgo Qotei Tal.” Tamo naŋgi di Stiven ombla anjam na qotoqneb. Naŋgi nami Sairini qure ti Aleksandria qure ti Silisia sawa ti Esia sawaq dena ti beleŋeb.  
\v 10 Naŋgi Stiven ombla anjam na qoteqnab Qotei aqa Mondor na Stiven powo koba yoqnej deqa naŋgi aqa anjam qalotqa keresai.  
\v 11 Deqa naŋgi lumu na tamo qudei naŋgi metnjrnab bonab minjreb, “Niŋgi Stiven aqa jejamu laŋa gisaŋyiy.” Degyosib silali enjreb. Silali enjrnab naŋgi gisaŋosib mareb, “Stiven a Moses Qotei wo qa misiliŋ anjam mareqnaq iga quoqnem.”  
\v 12 Naŋgi anjam degsib marnabqa Juda tamo uŋgasari naŋgi ti Juda gate naŋgi ti dal anjam qalie tamo naŋgi ti qusibqa Stiven qa minjiŋ oqetnjrnaqa a ojeb. A ojsib koro sawaq osi gilsib Juda tamo kokba naŋgo ulatamuq di tigelteb.  
\v 13 Tigeltosib tamo qudei naŋgi dego osi bonab naŋgi Stiven aqa jejamu laŋa gisaŋyosib mareb, “Tamo endi a bati gaigai Qotei aqa atra tal qa ti Moses aqa dal anjam qa ti misiliŋ anjam mareqnu.  
\v 14 Bati bei a endegsi marnaq iga quem, ‘Nasaret tamo Yesus a na atra tal endi niñaqyosim Moses aqa dal anjam iga nami egej qaji di dego kobotosim dal anjam bunuj egwas.’”  
\v 15 Onaqa tamo kalil koro sawaq di awesoqneb qaji naŋgi Stiven koqyoqneb. Koqyoqnsib aqa ulatamu laŋ aŋgro aqa ulatamu bulonaq uneb.   
\c 7  
\s1 Stiven a Qotei aqa anjam plaltej  
\p
\v 1 Onaqa atra tamo gate a na Stiven nenemyej, “Naŋgo anjam maronub di bole e?”  
\v 2-3 Onaqa Stiven a kamba marej, “O ijo was ijo abu ti niŋgi ijo anjam endi quiy. Nami gago moma utru Abraham a Mesopotemia sawaq di sosiqa Haran qureq gilosaisonaqa gago Qotei laŋ qureq di unu qaji a Abraham aqa ulatamuq di brantosiqa minjej, ‘O Abraham, ni ino sawa ti ino was naŋgi ti uratnjrsimqa mandam mutu bei e na osormitqa deq gilime.’  
\v 4 Qotei na Abraham degsi minjnaqa a tigelosiqa Kaldia sawa uratosiq Haran qureq gilsiq di soqnej. Bunuqna aqa abu moinaqa Qotei na a qariŋyonaq mandam mutu iga bini unum qaji endeq bosiq soqnej.  
\v 5 Sonaqa Qotei na mandam mutu endi a yosai. A aŋgro saiqoji sonaqa Qotei na minjej, ‘Bunuqna e na ni ti ino moma kalil ŋambabqab qaji naŋgi ti mandam mutu endi eŋgwai.’  
\v 6 Osiqa minjej, ‘Mati ino moma kalil naŋgi sawa beiq di yauŋ tamo soqnibqa sawa deqaji tamo naŋgi na wau koba enjroqnsib ugeugeinjroqnibqa wausau 400 gilqas.  
\v 7 Yimqa e na kamba sawa deqaji tamo naŋgi peginjrsiy ñumitqa ino moma naŋgi sawa di uratosib bosib mandam mutu endia sosib e qa louoqnqab.’ Qotei na nami Abraham degsi minjej.  
\v 8 Osiqa Abraham ombla anjam qosisiqa minjej, ‘Ni muluŋ unqam.’ Degsi minjnaqa Abraham aqa aŋgro Aisak a ŋambabonaqa bati 8 qa muluŋ waiyej. Bunuqna Aisak aqa aŋgro Jekop a ŋambabej. Olo bunuqna Jekop aqa aŋgro 12 naŋgi dego ŋambabeb. Di gago moma utru 12.   
\p
\v 9-10 “Onaqa bati bei Jekop aqa aŋgro 11 naŋgi naŋgo was Josep qa ugeosib a ojsib tamo qudei naŋgo baŋq di atnabqa naŋgi na silali enjrsib Josep osi sumsib Isip sawaq di uratonab soqnej. Josep a Isip sawaq di gulbe ti sonaqa Qotei na aqaryaiyoqnsiqa geregereiyoqnej. Osiqa Josep powo koba yeqnaqa Isip naŋgo mandor a di unoqnsiqa Josep qa are boleiyonaq soqnej. Deqa a na Josep minjej, ‘Ni gate koba sosim Isip sawa taqatqam.’ Degsi minjej deqa Josep a Isip sawa taqatoqnej. A mandor aqa tal dego taqatoqnej.   
\p
\v 11 “Bunuqna Isip sawa ti Kenan sawa ti naŋgi mam koba osib gulbe kobaquja iteb. Gago moma utru naŋgi dego iŋgi saiinjrej.  
\v 12 Onaqa Jekop a endegsi quej, ‘Isip sawaq di iŋgi unu.’ Qusiqa gago moma utru naŋgi qariŋnjrnaq iŋgi awaiyqajqa Isip sumeb. Sumsib iŋgi awaiyosib olo puluosib beb.  
\v 13 Bunuqna Jekop na gago moma utru naŋgi olo iŋgi awaiyqa qariŋnjrnaq Isip sumeb. Sumsib naŋgo was Josep aqa ulatamuq di tigelonab a segi qa babtonaq naŋgi a qa poinjrej. Josep a aqa abu qa ti aqa was naŋgi qa ti dego babtonaq Isip naŋgo mandor a naŋgi qa poinjrej.  
\v 14 Deqa Josep na aqa was naŋgi olo qariŋnjrnaq aisib Josep aqa leŋ kalil aqa abu Jekop ombla joqsib Isip sumeb. Tamo ti uŋa ti kalil turtonab 75.  
\v 15 Bati deqa Jekop a Isip sumsiqa dia sosiq moiyej. Gago moma utru naŋgi dego dia moreŋeb.  
\v 16 Onaqa naŋgo qusa osi bosib Sekem qureq di subq ateleŋeb. Sub di nami Abraham a Hamor aqa aŋgro naŋgoq dena awaiyej.   
\p
\v 17 “Ariya Israel naŋgi Isip uratosib mandam mutu iga bini unum qaji endeq bqajqa bati jojomej. Bati jojomonaqa Israel naŋgi tulaŋ gargekobaeb. Agi nami Qotei na Abraham minjej, ‘Bunuqna e na ni ti ino moma naŋgi ti mandam mutu endi eŋgwai.’  
\v 18 Bati deqa Isip naŋgo mandor bei tigelej. A Josep qa poiyosai.  
\v 19 Deqa a na gago moma naŋgi gisa gisaŋnjroqnsiq ugeugeinjroqnej. Naŋgo aŋgro ŋambabeqnab a na naŋgi minjreqnaq osi giloqnsib nañuq di uratnjreqnab moreŋoqneb.  
\v 20 Bati deqa Moses a ŋambabej. Qotei a Moses qa are tulaŋ boleiyonaq soqnej. Bai qalub qa Moses aqa ai abu naŋgo talq di a ulitosib geregereiyoqneb.  
\v 21 Bunuqna naŋgi Moses osib yaq di uratonab sonaqa Isip naŋgo mandor aqa aŋgro sebiŋ na itosiq aqa segi qa marsiq a boletonaq tamo kobaqujaej.  
\v 22 A Isip naŋgo skul kobaq giloqnsiq powo koba oqnej. Deqa a tamo siŋgila koba soqnej. A siŋgila na wauoqnsiqa anjam maroqnej.   
\p
\v 23-24 “Moses aqa wausau 40 kereonaqa a na aqa was Israel naŋgi unjrqajqa marsiqa gilsiq naŋgoq di brantej. Brantonaqa Isip tamo bei na Israel tamo bei qalougeteqnaq unsiqa a kamba Israel tamo di aqaryaiyosiq Isip tamo qalnaq moiyej.  
\v 25 Osiqa are qalej, ‘Ijo was Israel naŋgi ijo kumbra di unsib endegsi poinjrqas, “Bole, Qotei a Moses giltimqa a na iga joqsim Isip sawa uratqom.” ’ Naŋgi degsi poinjrosai.  
\v 26 Nebeonaqa Moses a olo walwelosi gilsiq Israel tamo aiyel qoteqnab unjrsiqa naŋgi aiyel potnjrsiq minjrej, ‘Niŋgi aiyel was wo. Kiyaqa niŋgi qoteqnub?’  
\v 27 Degsi minjrnaqa tamo aqa was qaloqnej qaji a na tigelosiqa Moses aqa baŋ gotraŋyetosiqa minjej, ‘Yai na ni gago gate koba atqoqa iga taqatgosim gago une gereiyqa bonum?  
\v 28 Ya ni na Isip tamo bei qalnam moiyej degsim e olo lubsim moiyotbqam e?’  
\v 29 Onaqa Moses a anjam di qusiqa a ulaŋosiq gilsiq Midian sawaq di yauŋej. Di sosiqa uŋa osiqa aŋgro mel aiyel ŋambabtnjrej.   
\p
\v 30 “A di sosiqa wausau 40 koboonaqa Sainai mana aqa wadau sawaq di ŋam luwit yusiq puloŋeqnaqa Qotei aqa laŋ aŋgro bei ŋam puloŋq di sonaq unej.  
\v 31-32 Unsiqa are koba qalsiqa olo geregere unqa osiqa ŋam luwit utruq gilej. Gilnaqa ŋam puloŋ miligiq di Tamo Koba a na anjam endegsi minjej, ‘O Moses, e ino moma naŋgo Qotei. E Abraham aqa Qotei. E Aisak aqa Qotei. E Jekop aqa Qotei.’ Degsi minjnaqa Moses a qusiqa ulaugetosiq gindagindaŋej. Osiqa ŋam puloŋ di unqa uratosiqa turuej.  
\v 33 Onaqa Tamo Koba a na olo minjej, ‘Mandam mutu kiñala ni tigelejunum endi getento koba. Deqa ino siŋga tatal piqt.  
\v 34 Ni que. Ijo segi tamo uŋgasari naŋgi Isip sawaq di gulbe koba ti sonab e unjreqnum. Naŋgi akamkobaeqnab e queqnum. Deqa e na naŋgi Isip naŋgo mandor aqa baŋq dena eleŋqai. E deqa ni mermqa bonum. Deqa ni tigel. E ni qariŋmitqa Isip aiqam.’ Qotei na Moses degsi minjej.   
\p
\v 35 “O ijo was, Moses qujai di nami Israel naŋgi na qoreiyosib minjeb, ‘Yai na ni gago gate koba atqoqa iga taqatgosim gago une gereiyqa bonum?’ Agi a qujai Qotei na gate koba atsiqa qariŋyonaqa a Israel naŋgoq aisiqa aqaryainjrej. Laŋ aŋgro ŋam luwitq di sosiqa Moses aqaq di brantej qaji a Moses siŋgilatonaq a kumbra di yej.  
\v 36 Moses qujai dena Isip aisiq dia maŋwa gargekoba yoqnej. Osiqa Israel naŋgi joqsiqa Isip uratosib gilsib wadau sawaq di, Yuwal Lentq di Moses na maŋwa gargekoba yeqnaqa wausau 40 koboej.  
\v 37 Moses qujai dena Israel naŋgi minjrej, ‘Bunuqna Qotei na aqa medabu o qaji tamo bei e bul nuŋgo ambleq dena tigeltimqa a na niŋgi anjam merŋgoqnqas.’  
\v 38 Moses qujai dena Israel naŋgi joqsiq wadau sawaq di korooqneb. Di gago moma naŋgi. Moses qujai di Sainai manaq oqsiq dia laŋ aŋgro bei na anjam minjnaqa a ombla soqneb. Sosibqa Moses a anjam ŋambile unu qaji di Qotei aqaq dena yaiyosiqa gago moma naŋgi enjrej.   
\p
\v 39 “Ariya Moses a Sainai mana goge di sonaqa gago moma naŋgi na aqa anjam dauryqa uratosib a qoreiyosib olo puluosib Isip aiqajqa maroqneb.  
\v 40 Osib atra tamo gate Aron endegsib minjeb, ‘Ni gago qotei qudei gereiyetgimqa naŋgi na iga joqsib puluosim Isip olo aiqom. Moses agi iga Isip dena joqsi bej qaji bini a qabitqo kiyo di iga qaliesai.’ Naŋgi na Aron degsib minjeb.  
\v 41 Minjsib bati deqa naŋgi na makau sigitosib aqa sulum gereiyosib gisaŋ qotei di atraiyosib areboleboleinjroqnej.  
\v 42 Naŋgi kumbra degyeb deqa Qotei na naŋgi qoreinjrnaqa naŋgi seŋ ti bai ti bongar ti biŋinjroqneb. Naŋgo kumbra deqa Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgi bunuqna endegsib neŋgreŋyeb, ‘O Israel tamo uŋgasari, niŋgi wausau 40 wadau sawaq di sosibqa makau ti kaja ti ñumoqnsib gisaŋ qotei naŋgi atrainjroqneb. Niŋgi e atraibosaioqneb.  
\v 43 Niŋgi gisaŋ qotei Molek aqa tal ti gisaŋ qotei Refan aqa bongar ti sigitosib naŋgo sulum gereiyosib wadau sawaq di osi laqnsib naŋgi biŋinjroqneb. Nuŋgo une deqa e niŋgi wiŋgitqa niŋgi sawa endi uratosib Babilon qure taqal beiq gilsib di sqab.’ Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgi anjam degsib neŋgreŋyeb.   
\p
\v 44 “Gago moma naŋgi wadau sawaq di sosibqa Qotei aqa tal gara na gereiyo qaji di osi laqneb. Tal di Qotei na nami sigitosiqa Moses osoryonaqa degsi gereiyej. Tal dia Qotei na aqa anjam bole babtoqnej.  
\v 45 Bunuqna gago moma naŋgi tal di onabqa Josua na naŋgi joqsi bosiqa mandam mutu endia soqneb. Sonabqa Qotei a Josua minjnaqa a na sawa bei bei qaji naŋgi winjrnaq jaraiyonabqa Qotei a gago moma naŋgi mandam mutu endi enjrej. Bati deqa gago moma naŋgi Qotei aqa tal di osi bosib mandam mutu endia atnab soqnej gilsi gilsiq Devit aqa batiej.  
\v 46 Qotei a Devit qa are boleiyonaq soqnej deqa Devit a endegsi pailyej, ‘O Jekop aqa Qotei, ni e odbimqa e ni sqajqa tal kobaquja gereiyetmqai.’  
\v 47 Ariya a tal gereiyosai. Bunuqna Devit aqa ŋiri Solomon a na tal di Qotei gereiyetej.\fig |alt="The Tabernacle" src="cn01921b.tif" size="span" loc="Act 7:47" copy="Cook" ref="Aposel 7:47" \fig*   
\p
\v 48 “O was niŋgi quiy. Qotei Goge Koba a tal tamo na gereiyo qaji dia sqasai. Aqa medabu o qaji tamo bei a nami anjam endegsi marej,  
\v 49 ‘Tamo Koba a marqo, “Laŋ qure a ijo awo jaram koba. Mandam a ijo siŋga atqajqa sawa. Deqa e sqajqa tal niŋgi na gereiyetbqa keresai. E aqaratqajqa sawa bei sosai.  
\v 50 E ijo segi baŋ na iŋgi iŋgi kalil di gereiyem unu.” ’”   
\p
\v 51 Stiven a anjam kalil di marekritosiq olo Juda tamo kokba naŋgi siŋgila na endegsi minjrej, “Niŋgi anjam gotraŋyo ani tamo. Nuŋgo are Qotei aqaq di sosai. Niŋgi sawa bei bei qaji naŋgi bul. Niŋgi Qotei aqa anjam quqwa urateqnub. Niŋgi bati gaigai Mondor Bole aqa anjam dego quqwa urateqnub. Nuŋgo moma naŋgi kumbra deqaji yoqneb agi niŋgi na olo yeqnub.  
\v 52 Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgi na nuŋgo moma naŋgi anjam endegsib minjroqneb, ‘Kumbra Bole Yeqnu Qaji Tamo a bqas.’ Degsib minjreqnab naŋgi quqwa uratoqneb. Osib Qotei aqa medabu o qaji tamo kalil naŋgi ugeugeinjroqnsib ñumoqneb. Bei uratosaioqneb. Ariya tamo di a bonaqa niŋgi na nuŋgo moma naŋgo kumbra uge di dauryosib agi tamo di ojsib jeu tamo naŋgo baŋq di ateb. Atnabqa naŋgi na qalnab moiyej. Tamo di agi Yesus.  
\v 53 Moses a laŋ aŋgro naŋgo baŋq dena dal anjam yainjrej. Dal anjam di niŋgi na osib olo dauryqa urateqnub.” Stiven a Juda tamo kokba naŋgi degsi minjrej.   
\s1 Naŋgi Stiven meniŋ na qalsib moiyoteb  
\p
\v 54 Onaqa Juda tamo kokba naŋgi Stiven aqa anjam di qunab are qametnjrnaqa minjiŋ ani oqetnjrnaqa qalagei anjam atoqnej.  
\v 55 Bati qujai deqa Mondor Bole na Stiven siŋgila yonaqa a laŋ goge tarosiqa Qotei aqa riaŋ koba unej. Unsiqa Yesus a dego Qotei aqa baŋ woq di tigelesonaq unej.  
\v 56 Osiqa Juda tamo kokba naŋgi minjrej, “Niŋgi quiy. Laŋ waqwoqa Tamo Aŋgro a Qotei aqa baŋ woq di tigelesonaq e unonum.”   
\p
\v 57 Stiven a naŋgi degsi minjrnaqa naŋgi kalil aqa anjam di quqwa uratosib tulaŋ murqumyosib naŋgo dabkala baŋ na getentosib gurgur ti gilsib siŋgila na Stiven ojeb.  
\v 58 Ojsib meniŋ na qalib moiqajqa titosib qure polomq osi gileb. Osi gilsib meniŋ na qaloqneb. Tamo naŋgi nami Stiven aqa jejamu laŋa gisaŋyeb qaji naŋgi na naŋgo gara jugo piqteleŋosib aŋgro wala bei aqa ñam Sol aqa siŋgaq di koroiyeb.  
\v 59 Tamo kalil naŋgi meniŋ na Stiven qaleqnabqa a moiqa osiqa endegsi pailyej, “O Tamo Koba Yesus, ni na ijo qunuŋ ame.”  
\v 60 Degsi pailyosiqa siŋga tombol na awoosiq tulaŋ maosiq marej, “O Tamo Koba, naŋgi e lubonub naŋgo une deqa ni na kambatnjraime.” A degsi pailyosiqa moiyej.\fig |alt="Stoning of Stephen" src="cn01923B.tif" size="span" loc="Act 7:60" copy="Cook" ref="Aposel 7:60" \fig*   
\c 8  
\p
\v 1-2 Naŋgi Stiven qalnab moinaqa Sol a di unsiqa tulaŋ areboleboleiyej. Osiqa marej, “Keretosib Stiven qalnub moiqo.” Onaqa tamo qudei Qotei aqa kumbra dauryoqneb qaji naŋgi Stiven moiyej deqa akamkobaoqnsib bosib aqa jejamu osib subq ateb.  
\s1 Sol a Kristen naŋgi ugeugeinjroqnej  
\p Bati deqa Jerusalem dia Juda tamo kokba naŋgi Kristen naŋgi qa minjiŋ oqetnjrnaqa ugeugeinjroqneb. Deqa Kristen naŋgi segi segi jaraiyosib Judia sawa ti Samaria sawa ti deq giloqneb. Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi segi Jerusalem di soqneb. Naŋgi jaraiyosai.  
\v 3 Sol a dego Kristen naŋgi qa minjiŋ oqeqnaqa ugeugeinjroqnej. A naŋgo segi segi talq giloqnsiqa tamo ti uŋa ti ojeleŋoqnsiqa naŋgi joqoqnsiq aiyoqnsiqa tonto talq di breinjroqnej.   
\s1 Samaria qureq di naŋgi Qotei aqa anjam mare mare laqneb  
\p
\v 4 Yesus aqa tamo uŋgasari jaraiyeb qaji naŋgi sawa bei beiq di Qotei aqa anjam bole palontoqnsib laqneb.  
\v 5 Filip a Samaria naŋgo qure kobaqujaq gilsiq dia naŋgi Kristus aqa anjam minjroqnej.  
\v 6 Minjroqnsiqa maŋwa gargekoba yeqnaqa naŋgi unoqnsib Filip aqa anjam dauryoqneb.  
\v 7 Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi mondor uge ti sonabqa Filip na mondor uge wiyetnjreqnaqa mondor uge naŋgi naŋgo jejamu uratoqnsib tulaŋ leleŋoqnsib jaraiyoqneb. Tamo uŋgasari jejamu lainjro qaji ti siŋga qandamnjro qaji ti gargekoba Filip na boletnjroqnej.  
\v 8 Deqa qure dia tamo uŋgasari naŋgi tulaŋ areboleboleinjroqnej.   
\p
\v 9 Qure dia quñam tamo bei soqnej aqa ñam Saimon. A nami quñam gargekoba yoqnsiqa aqa segi ñam soqtoqnsiqa maroqnej, “E tamo kobaquja.” Degyeqnaqa tamo uŋgasari qure dia soqneb qaji naŋgi a ulaiyoqnsibqa biŋiyoqneb.  
\v 10 Deqa tamo ñam ti tamo laŋaj ti kalil qure dia soqneb qaji naŋgi Saimon aqa anjam quoqnsib dauryoqneb. Osib aqa ñam soqtoqnsib maroqneb, “Tamo endi a siŋgila koba. A Qotei aqa siŋgila na waueqnu.”  
\v 11 Naŋgi degyoqneb. Di kiyaqa? Saimon a nami quñam qaloqnsiq maŋwa gargekoba yoqnej deqa. Degsi yonaq yonaq naŋgi a unoqnsib biŋiyoqneb.  
\v 12 Ariya Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas anjam bole di Filip a palontoqnsiqa Yesus Kristus aqa ñam mare mare laqnej. Laqnaqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi quoqnsib are bulyoqnsib Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb. Degyeqnabqa Filip na naŋgi yansnjroqnej.  
\v 13 Onaqa Saimon a dego Filip aqa anjam di qusiqa quñam uratosiq are bulyosiq aqa areqalo Yesus qa siŋgilatej. Deqa Filip na Saimon dego osiq yansej. Yansonaqa Saimon a Filip dauryosiq laqnsiqa Qotei na Filip aqa baŋ na maŋwa gargekoba yeqnaq unoqnsiqa tulaŋ prugoqnej.   
\p
\v 14-15 Bati deqa Samaria tamo uŋgasari gargekoba naŋgi Qotei aqa anjam osib Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb. Deqa Yesus aqa anjam maro tamo Jerusalem di soqneb qaji naŋgi degsi qusibqa Pita Jon wo qariŋnjrnab Samaria naŋgoq gileb. Gilsib Samaria naŋgi qa endegsib Qotei pailyeb, “O Abu, ni na Samaria naŋgi ino Mondor Bole enjrime.” Degsib Qotei pailyeb.  
\v 16 Di kiyaqa? Bati di Qotei aqa Mondor naŋgoq aiyosaisoqnej deqa. Naŋgi Tamo Koba Yesus aqa ñam na segi yanso eb.  
\v 17 Ariya naŋgi aiyel Samaria naŋgi qa pailyoqnsibqa naŋgo gateq di baŋ ateqnab naŋgi Qotei aqa Mondor oqneb.   
\p
\v 18 Pita Jon wo naŋgi degyeqnabqa Saimon a unsiqa silali osi bosiqa naŋgi aiyel silali enjrqa osiqa minjrej,  
\v 19 “Niŋgi e dego siŋgila ebibqa e kamba tamo qudei naŋgo gateq di baŋ atoqnitqa naŋgi Mondor Bole oqnqab.”   
\p
\v 20 Degsi minjrnaqa Pita na minjej, “Qotei aqa siŋgila endi a na iga laŋa egwo. Iga silali na awaiyosai. Deqa ni silali na awaiyqa maraim. Ni kumbra ugetonum. Deqa ni ino silali qoji padalqam.  
\v 21 Ino are miligi Qotei na unqo bolesai. Deqa ni iga ombla wau endi ojqa keresai.  
\v 22-23 E ni numonum ino are miligi tulaŋ uge. Ino kumbra uge dena ni siŋgila na ojejunu. Deqa ni are bulyosim ino kumbra uge di urat. Osim Tamo Koba pailyimqa a ino are uge di taqal waiyetmqas. Yim a ni qa olo are boleiyqas.”  
\v 24 Onaqa Saimon na minjrej, “Niŋgi segi aiyel e qa Tamo Koba pailyiy. Yimqa e padalqa merbonub di e padalqasai.”   
\p
\v 25 Ariya Pita Jon wo naŋgi qure dia Tamo Koba aqa anjam bole palontoqnsib aqa kumbra kalil qa saoqneb. Osib bati bei olo puluosib Jerusalem aiyoqnsib Samaria naŋgo qure qure kalilq di brantoqnsib Yesus aqa anjam bole minjre minjre aiyeqnab quoqneb.   
\s1 Filip a Itiopia tamo bei itosiq Yesus qa saiyoqnej  
\p
\v 26 Onaqa Tamo Koba aqa laŋ aŋgro bei a Filip aqaq aisiqa minjej, “Ni tigelosim gam Jerusalem dena Gasa qureq aiyejunu deq aiye.” Gam di wadau sawaq di unu.  
\v 27 Onaqa Filip a laŋ aŋgro aqa anjam di qusiqa tigelosiq gam deq aiyej. Aisiq ŋam atej di Itiopia tamo bei a Qotei louqajqa Jerusalem gilsiq dena puluosiq Itiopia sawaq olo aiyeqnaqa gamq di turej. Tamo di a tamo kobaquja. A Itiopia naŋgo mandor aqa ñoro taqatoqnej. Mandor di aqa ñam Kandasi. A uŋa. Aqa ñoro ti silali ti kalil tamo dena taqatoqnej.  
\v 28 Aqa karis goge di awoosiqa Qotei aqa medabu o tamo Aisaia aqa anjam neŋgreŋq di so qaji di sisiyoqnsiq aiyoqnej.  
\v 29 Onaqa Mondor na Filip minjej, “Ni gilsim karis di jojomye.”  
\v 30 Degsi minjnaqa Filip a ururosiq karis jojomyosiqa tamo di a Aisaia aqa anjam sisiyeqnaqa qusiqa nenemyej, “Ni anjam sisiyeqnum di aqa damu poimqo e?”  
\v 31 Onaqa tamo dena minjej, “E kiyersiy anjam endi aqa damu poibqas? Tamo bei na anjam endi aqa damu plaltosim merbimqa e poibqas.” Osiqa Filip metonaqa a karis gogetosiqa ombla awoeb.   
\p
\v 32 Tamo di a Qotei aqa anjam endegsi sisiyoqnej, “A kaja du bul qalib moiqajqa osi gileb. Kaja naŋgi juŋgum joqetnjreqnab mequmosib unub dego kere a mequmesoqnej.  
\v 33 Naŋgi a tulaŋ ugeugeiyosib gisaŋ anjam gargekoba aqa jejamuq di laŋa qametoqneb. Deqa a mandamq endi olo sqasai. A aŋgro saiqoji unu deqa tamo qudei na aqa aŋgro bei qa marqa keresai.” \fig |alt="Philip and the Ethiopian" src="CN01932B.TIF" size="span" loc="Act 8:33" copy="Cook" ref="Aposel 8:33" \fig*   
\p
\v 34 Itiopia tamo dena anjam di sisiyekritosiq Filip minjej, “Ni e merbe. Qotei aqa medabu o qaji tamo aqa anjam endi yai qa neŋgreŋyej? A segi qa kiyo tamo bei qa kiyo neŋgreŋyej?”  
\v 35 Onaqa Filip a anjam dena utru atsiq Qotei aqa anjam qudei ti turtosiq Yesus qa saiyoqnej.  
\v 36 Onaqa naŋgi gam dauryosib aiyoqnsib gam qalaq di ya bei sonaq unsibqa Itiopia tamo dena Filip minjej, “Ni une. Ya agide. Iŋgi bei na e getentbqa keresai. Deqa ni e yansbe.”  
\v 37 Onaqa Filip na minjej, “Ni are bulyosim ino areqalo kalil Yesus qa siŋgilatqam di e ni yansmqai.” Onaqa minjej, “E ijo areqalo Yesus Kristus qa siŋgilatosim poibqo, a Qotei aqa Ŋiri.”   
\p
\v 38 Degsi minjsiqa aqa karis tigeltosiq naŋgi aiyel mandamq aisib Filip na a osiq yaq aisiq yansej.  
\v 39 Onaqa naŋgi aiyel yaq dena tigelonabqa Tamo Koba aqa Mondor na Filip loumtosiq osi gilsiqa sawa beiq di atnaqa Itiopia tamo a olo Filip unosai. A yanso ej deqa a tulaŋ areboleboleiyonaqa gam dauryosiq aiyej.  
\v 40 Onaqa Filip a Asdot qureq di brantosiq dena walweloqnsiqa qure qureq di Yesus aqa anjam bole tamo uŋgasari naŋgi minjroqnsiq gilsiq Sisaria qureq di brantej.   
\c 9  
\s1 Sol a are bulyosiq Yesus qa aqa areqalo siŋgilatej  
\p
\v 1 Bati deqa Sol na tamo uŋgasari Tamo Koba Yesus dauryoqneb qaji naŋgi ugeugeinjrsim moiyotnjrqajqa siŋgila na maroqnej. Deqa a atra tamo gate aqaq gilsiqa minjej,  
\v 2 “Ni anjam bei neŋgreŋyosim ebimqa e anjam di osiy gilsiy Damaskus qureq di Juda tamo kokba naŋgi enjrqai. Enjritqa naŋgi na anjam di sisiyosib e odbibqa tamo uŋgasari Damaskus qureq di Yesus aqa gam dauryeqnub qaji naŋgi tontnjrsiy joqsiy Jerusalem bqai.”  
\v 3-4 Degsi minjnaqa anjam di neŋgreŋyosiq yonaqa walwelosi gilsiq Damaskus qure jojomyeqnaqa gamq di puloŋ siŋgila koba minjal ti laŋ goge na aqaq aisiq tulaŋ riaŋonaqa a uloŋosiq mandamq di ŋeiej. Ŋeiesosiqa Yesus aqa kakro quej. Yesus na minjej, “O Sol, ni kiyaqa e ugeugeibeqnum?”  
\v 5 Onaqa Sol na minjej, “O Tamo Koba, ni yai?” Onaqa minjej, “E Yesus agi ni na ugeugeibeqnum.  
\v 6 Deqa ni tigelosim Damaskus qureq gile. Gilsim dia tamo bei itqam. A na ni wau kiye yqam di mermqas.”   
\p
\v 7 Onaqa tamo naŋgi Sol ombla walweloqneb qaji naŋgi Yesus aqa kakro qusib ŋam ateb naŋgi tamo bei unosai. Deqa naŋgi ulaosib mequmosib laŋa tigelesoqneb.  
\v 8 Onaqa Sol a mandamq dena tigelosiqa ŋam plaltej a sawa unqa keresai. Deqa naŋgi a babaŋyosib Damaskus qureq osi gileb.  
\v 9 Sol a bati qalub ŋam qandimyonaq soqnej. Deqa a iŋgi bei uyosai. A ya uyosai dego.   
\p
\v 10 Damaskus qureq di tamo bei aqa ñam Ananaias a soqnej. A Yesus dauryoqnej qaji. Tamo Koba a na aqa areqalo waqtetosiqa ŋeiobilqei na minjej, “O Ananaias.” Onaqa minjej, “Tamo Koba, e agiende.”  
\v 11 Onaqa Tamo Koba a na minjej, “Ni tigelosimqa gam bei aqa ñam Tiŋtiŋ di dauryosim gilsim Judas aqa talq di brantqam. Tarsus tamo bei aqa ñam Sol a dia pailyoqnsiq unu di unqam.  
\v 12 E na Sol aqa areqalo waqtetonumqa a ŋeiobilqei na kumbra endegsi unqo. Tamo bei aqa ñam Ananaias a bosim Sol aqaq di baŋ atimqa ŋam poiyim sawa unqas.”   
\p
\v 13-14 Onaqa Ananaias na kamba minjej, “O Tamo Koba, Sol a Jerusalem dia ino tamo uŋgasari naŋgi tulaŋ ugeugeinjreqnu. Atra tamo kokba naŋgi na a qariŋyonab Damaskus qure endeq bej. A qure endia tamo uŋgasari ino ñam metoqnsib pailmeqnub qaji naŋgi tontnjrsim joqsim Jerusalem aiqajqa deqa bej. Tamo gargekoba naŋgi degsib mareqnab e queqnum.”  
\v 15 Onaqa Tamo Koba a na Ananaias minjej, “Ni ijo anjam dauryosim Sol aqaq gile. Sol a ijo wau tamo. E na a giltem deqa a ijo ñam osi walwelosim sawa sawa kalilq di tamo uŋgasari Qotei qaliesai qaji naŋgi ti mandor kokba ti Israel naŋgi ti ijo ñam ubtosim minjroqnqas.  
\v 16 A ijo ñam qa gulbe gargekoba itoqnqas. Gulbe di e na osoryoqnit itoqnqas.”   
\p
\v 17 Onaqa Ananaias na minjej, “Od, Tamo Koba, e ino anjam dauryqai.” Osiqa tigelosiq gilsiq Sol soqnej qaji tal di gogetosiqa Sol aqaq di baŋ atsiqa minjej, “O ijo was Sol, Tamo Koba Yesus agi gamq di a segi qa babtonaq ni unem qaji a na e endegsi merbqo, ‘Ni gilsim Sol boletimqa aqa ŋamdamu olo poiyqas. Yimqa Mondor Bole a Sol aqa are miligiq aisim a siŋgilatqas.’ O Sol, Yesus na e degsi merbosiqa qariŋbqoqa agi e inoq bonum.”  
\v 18 Ananaias na Sol degsi minjnaqa bati qujai deqa iŋgi bei qe gajige bul Sol aqa ŋamdamuq dena uloŋonaq ŋam poiyonaqa sawa unej. Sawa unsiqa tigelonaq Ananaias na Yesus aqa ñam na yansej.  
\v 19-20 Yansonaqa a iŋgi uynaqa jejamu siŋgilaej.  
\s1 Sol a Damaskus qureq di maroqnej, “Yesus a Qotei aqa Ŋiri”  
\p Sol a bati qudei Damaskus qureq di tamo uŋgasari Yesus dauryoqneb qaji naŋgi koba na korooqneb. A Juda naŋgo Qotei tal dego miligiq giloqnsiqa naŋgi endegsi minjroqnej, “Yesus a Qotei aqa Ŋiri.”  
\v 21 Yeqnaqa tamo uŋgasari aqa anjam quoqneb qaji naŋgi tulaŋ prugoqnsib maroqneb, “Niŋgi uniy. Sol a Yesus aqa anjam mare mare laqnu. A nami Jerusalem dia tamo uŋgasari Yesus aqa ñam metoqnsib pailyeqnub qaji naŋgi ugeugeinjroqnej. Osiqa Damaskus endia dego naŋgi tontnjrsim atra tamo kokba naŋgoq olo joqsim aiqajqa bej.” Tamo uŋgasari naŋgi degsib maroqnsib tulaŋ prugoqneb.   
\p
\v 22 Sol a siŋgila na Qotei aqa wau yeqnaqa aqa siŋgila ti powo ti tulaŋ kobaoqnej. Deqa a Qotei aqa anjam geregere plaltoqnsiqa endegsi maroqnej, “Yesus a bole Kristus Qotei na qariŋyej qaji.” Degsi mareqnaqa Juda tamo kokba Damaskus di soqneb qaji naŋgi aqa anjam qalotqa keresaiinjroqnej.   
\s1 Juda tamo kokba naŋgi Sol qalsib moiyotqajqa maroqneb  
\p
\v 23 Onaqa bati gargekoba yala koboonaqa Juda tamo kokba naŋgi koroosib mareb, “Iga Sol qalsim moiyotqom.”  
\v 24-25 Naŋgi degsib marsibqa Sol a ulaŋaim deqa naŋgi qolo ti qanam ti qure aqa siraŋme kalil taqatesoqneb. Taqatesonabqa tamo uŋgasari Sol dauryoqneb qaji naŋgi na qolo a osib gumbaq di jigsib qure aqa jeŋ gogetosib sil na gumba tontosib goge na ura uratonab jeŋ qalaq aiyej.   
\s1 Sol a Jerusalem aisiq di soqnej  
\p
\v 26 Bunuqna Sol a walwelosiqa Jerusalem di brantosiq tamo uŋgasari Yesus dauryoqneb qaji naŋgoq gilsiqa minjrej, “E niŋgi koba na Qotei aqa wau ojqom.” Degsi minjrnaqa naŋgi a ulaiyosib saidyeb. Di kiyaqa? A Yesus dauryoqnej di naŋgi poinjrosai deqa.  
\v 27 Onaqa Barnabas na Sol osiqa Yesus aqa anjam maro tamo naŋgoq gilsiqa Sol a nami gamq di Tamo Koba unnaqa anjam minjej qaji deqa naŋgi sainjrej. Sol a Damaskus dia Yesus aqa ñam na anjam mare mare laqnej a ulaosaioqnej deqa ti Barnabas na naŋgi sainjrej.  
\v 28 Deqa naŋgi Sol osib koba na soqneb. Sosibqa Sol a Jerusalem dia Tamo Koba aqa ñam na anjam mare mare laqnej. A ulaosaioqnej.  
\v 29 Bati bei Sol a Juda tamo qudei ti anjam na qotoqneb. Tamo naŋgi di Grik anjam maro qaji. Naŋgi Sol ombla anjam na qotsibqa naŋgi a qa ugeosib mareb, “Iga Sol qalsim moiyotqom.”  
\v 30 Onaqa Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi deqa qusibqa Sol osib Sisaria qureq osi gileb. Gilsib dena Sol qariŋyonabqa Tarsus qureq gilej.   
\p
\v 31 Bati deqa Judia sawaq di, Galili sawaq di, Samaria sawaq di dego tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi geregere lawo na soqneb. Naŋgi bati gaigai Tamo Koba aqa sorgomq di sonabqa Mondor Bole na are siŋgilatetnjroqnej. Tamo uŋgasari gargekoba naŋgi are bulyoqnsib Kristen naŋgo miligiq aiyeqnab naŋgi tulaŋ kobaoqneb.   
\s1 Pita na Ainias boletej  
\p
\v 32 Ariya Pita a sawa bei beiq di laqnsiqa gilsiq Lida qureq di brantej. Brantosiqa Qotei aqa segi tamo uŋgasari qure dia soqneb qaji naŋgi itnjrej.  
\v 33-34 Dia tamo bei soqnej aqa ñam Ainias. A jejamu laiyonaq soqnej. Wausau 8 a bijalq di ŋeiesoqnej. Onaqa Pita na unsiqa minjej, “Ainias, Yesus Kristus na ni boletmqo. Deqa ni tigelosim ino bijal qale.” Degsi minjnaqa aqa jejamu siŋgilaonaq a tigelej.  
\v 35 Onaqa tamo uŋgasari kalil Lida qure ti Saron sawa ti dia soqneb qaji naŋgi tamo di boleonaq unsibqa naŋgi are bulyosib Tamo Koba qa naŋgo areqalo siŋgilateb.   
\s1 Pita na Tabita tigeltej  
\p
\v 36 Jopa qureq di uŋa bei soqnej aqa ñam Tabita. A Yesus dauryoqnej qaji. Grik anjam na aqa ñam Dorkas. A uŋa bolequja. A gaigai kumbra tulaŋ bolequja yoqnsiqa tamo uŋgasari iŋgi iŋgi saiqoji naŋgi lueinjroqnsiq iŋgi anainjroqnej.  
\v 37 Bati bei a maiyosiq moiyej. Moinaqa uŋa qudei na aqa jejamu yansosib warum bei goge di atnab soqnej.  
\v 38 Lida qure di Jopa qure jojom. Deqa Jopa qureq di tamo uŋgasari Yesus dauryoqneb qaji naŋgi Pita a Lida qureq di soqnej di qusibqa tamo aiyel qariŋnjrnab aisib Pita minjeb, “Ni urur au. Ni iga daurgosim koba na Jopa qureq gilqom.”  
\v 39 Onaqa Pita a tigelosiqa naŋgi daurnjrsiqa koba na gilsib Jopa qureq di branteb. Brantonabqa naŋgi Pita osib uŋa moiyej qaji aqa warum miligiq gileb. Gilnabqa uŋa qobul kalil naŋgi Pita aqa areq di koroosib akamoqneb. Osib gara jugo ti gara tugo ti nami Dorkas a naŋgi koba na sosibqa gereiyeleŋej qaji di Pita osoryeb.  
\v 40 Onaqa Pita a naŋgi minjrej, “Niŋgi kalil oqediy.” Degsi minjrnaqa naŋgi oqedonab siŋga pulutosiq Qotei pailyej. Pailyosiq koboonaqa uŋa moiyej qaji aqa areq gilsiqa minjej, “O Tabita, ni tigel.” Degsi minjnaqa a ŋam plaltosiqa Pita unsiq tigelosiq awoej.  
\v 41 Onaqa Pita na aqa baŋ ojsiq tigeltej. Tigeltosiqa Qotei aqa segi tamo uŋgasari naŋgi ti uŋa qobul naŋgi ti metnjrnaqa naŋgi warum miligiq bosib Tabita uneb a ŋambile soqnej.  
\v 42 Onaqa Jopa qureq di tamo uŋgasari kalil naŋgi maŋwa deqa qusibqa naŋgi gargekoba Tamo Koba qa naŋgo areqalo siŋgilateb.  
\v 43 Onaqa Pita a bati gargekoba yala Jopa qureq di soqnej. Tamo bei wagme aqa jegara na iŋgi iŋgi gereiyo qaji aqa ñam Saimon aqa talq di a ombla soqneb.   
\c 10  
\s1 Laŋ aŋgro bei na Kornilius anjam minjej  
\p
\v 1 Sisaria qureq di tamo bei soqnej aqa ñam Kornilius. A Rom tamo. A qaja tamo naŋgo gate. A na qaja tamo 100 naŋgi taqatnjroqnej. Qaja tamo naŋgi di Itali sawa qaji.  
\v 2 Kornilius a Qotei aqa kumbra dauryoqnej qaji. Deqa tamo uŋgasari kalil a ombla tal qujaiq di soqneb qaji naŋgi a ti Qotei aqa sorgomq di soqneb. Juda naŋgi iŋgi iŋgi saiinjreqnaqa a naŋgi silali qa aqaryainjroqnej. A bati gaigai Qotei pailyoqnej.  
\v 3 Ariya bati bei seŋ keliŋtonaqa Qotei na Kornilius aqa areqalo waqtetonaqa ŋeio bulosiqa Qotei aqa laŋ aŋgro bei aqaq bonaq unej. Unnaqa laŋ aŋgro dena minjej, “O Kornilius.”  
\v 4 Onaqa Kornilius na laŋ aŋgro di koqyosiqa tulaŋ ulaugetosiq minjej, “O Tamo Koba, ni kiyaqa ijoq bonum?”  
\p Onaqa laŋ aŋgro dena minjej, “Qotei a gaigai ino pailyo queqnu. Juda naŋgi iŋgi iŋgi saiinjreqnaqa ni na naŋgi aqaryainjreqnum. Ino kumbra di Qotei a unoqnsiq deqa a ni qa tulaŋ areboleboleiyeqnu.  
\v 5 Deqa ni que. Ni na tamo qudei naŋgi qariŋnjrimqa Jopa qureq aisib dia tamo bei aqa ñam Saimon ñam bei Pita a itqab. A itosib osib babqa a na anjam bei ni mermqas.  
\v 6 A tamo bei wagme aqa jegara na iŋgi iŋgi gereiyo qaji aqa ñam Saimon aqa talq di unu. Aqa tal agi alile qalaq di unu.”   
\p
\v 7 Laŋ aŋgro dena Kornilius anjam degsi minjsiq olo ulaŋonaqa Kornilius na aqa kaŋgal tamo aiyel metnjrnaqa aqa areq beb. Qaja tamo qujai dego metonaq aqa areq bej. Qaja tamo di a Qotei aqa kumbra dauryoqnej qaji. A bati gaigai Kornilius ombla sosiqa wauetoqnej.  
\v 8 Onaqa Kornilius na anjam kalil laŋ aŋgro a marej qaji di naŋgi qalub minjrsiqa qariŋnjrnaq Jopa qureq aiyeb.   
\s1 Pita a ŋeio bulej  
\p
\v 9 Naŋgi walwelosi aisib gamq di qoloinjrnaqa ŋereŋeb. Olo nebeonaqa tigelosib aisib Jopa qure jojomyeqnabqa bati qujai deqa Pita a Qotei pailyqa osiqa warum bei gogeqsi deq oqej. Di qanam jige.  
\v 10-11 Oqsiq warum dia sonaqa a mamyonaqa uŋa qudei naŋgi minjrnaqa iŋgi goiyeteb. Iŋgi goiyeqnabqa Qotei na Pita aqa areqalo waqtetonaqa a ŋeio bulej. A ŋeio bulosiqa laŋ waqonaq iŋgi bei gara kobaquja bul plalosiq mutu qolqeq di ojeleŋosib laŋ goge dena ura uratonab aiyeqnaq unej.  
\v 12 Gara miligiq di wagme utru segi segi soqneb. Bel ti bauŋ ti amal ti bagu ti qebari ti sonab unjrej.  
\v 13 Unjrsiqa kakro bei quej. A marej, “Pita, ni tigelosim wagme bei qalsim uye.”  
\v 14 Onaqa Pita na minjej, “O Tamo Koba, e uyqasai! Wagme uge uge deqaji e nami uyosaioqnem. Wagme deqaji uyqajqa di getento koba.”  
\v 15 Osiqa Pita a kakro di olo quej. A marej, “Iŋgi iŋgi e jiga saiqoji qa maronum di ni olo uge qa maraim.”  
\v 16 Gara di degsi aiyoqalubtosiqa olo torei oqej.\fig |alt="Peter's vision of animals" src="cn01945B.tif" size="span" loc="Act 10:16" copy="Cook" ref="Aposel 10:16" \fig*   
\p
\v 17 Ŋeio di aqa utru Pita a poiyosai. Deqa a are koba qalsiq soqnej. Onaqa tamo qalub Kornilius na qariŋnjrej qaji naŋgi Jopa qureq di brantosib tamo qudei naŋgi endegsib nenemnjreb, “Saimon aqa tal qabi unu?” Degsib nenemnjrnabqa naŋgi na minjreb, “Saimon aqa tal agide.” Onaqa naŋgi walwelosib Saimon aqa tal meq di tigeleb.  
\v 18 Tigelosib maosib mareb, “Saimon ñam bei Pita a tal endi unu e?”  
\v 19 Pita a ŋeio deqa are koba qaleqnaqa Qotei aqa Mondor na minjej, “Ni que. Tamo qalub bosib ni qa maronub.  
\v 20 Deqa ni tigelosim naŋgi daurnjrsim gile. Ni are gulbeimaiq. E na naŋgi qariŋnjronum bonub.”   
\p
\v 21 Onaqa Pita a tal uratosiq mandamq aisiq naŋgo areq di brantosiq minjrej, “Niŋgi tamo ŋameqnub qaji agi e di. Niŋgi kiyaqa bonub?”  
\v 22 Onaqa naŋgi na minjeb, “Qaja tamo gate aqa ñam Kornilius a tamo bolequja. A Qotei aqa sorgomq di sosiqa kumbra bole dauryeqnu. Juda kalil naŋgi a qa mareqnub, ‘A tamo bolequja.’ Ni que. Ya bilaq Qotei aqa laŋ aŋgro bei a Kornilius aqaq di brantosiq minjej, ‘Ni tamo qudei naŋgi qariŋnjrimqa aisib Pita minjib ino talq bosim anjam bei mermim quqwam.’”  
\v 23 Onaqa Pita a naŋgo anjam di qusiqa naŋgi joqsiqa tal a soqnej qaji dia koba na soqneb. Ŋereŋosib nebeonaqa Pita a naŋgi koba na tigelosib gileb. Jopa tamo qudei Yesus dauryoqneb qaji naŋgi dego koba na gileb.   
\s1 Pita a Kornilius aqa talq gilej  
\p
\v 24 Naŋgi gilsib gamq di qoloinjrnaqa ŋereŋeb. Olo nebeonaqa naŋgi tigelosib gilsib Sisaria qureq di branteb. Kornilius a naŋgi qa tariŋoqnsiq ŋam atoqnej. A na aqa tamo si naŋgi ti aqa segi leŋ naŋgi ti kalil minjrnaq bosib a ti koroosib tariŋoqneb.  
\v 25 Onaqa Pita a gilsiqa Kornilius aqa talq di brantej. Brantosiqa tal gogetonaqa Kornilius a bosiqa Pita aqa siŋgaq di siŋga pulutosiqa a biŋiyej.  
\v 26 Onaqa Pita na Kornilius tigeltosiq minjej, “Ni tigel. Ni e biŋibaim. Aqo ombla mandam tamo.”  
\v 27 Degsi minjsiqa naŋgi ombla anjam qairosib warum bei miligiq gileb. Warum miligiq di tamo uŋgasari gargekoba naŋgi koroesonab unjrej.   
\p
\v 28 Unjrsiqa minjrej, “Niŋgi qalie, e Juda tamo. Niŋgi Juda tamo sai. Niŋgi sawa bei qaji. Deqa gago Juda kumbra agiende. Iga nuŋgo tal gogetqajqa getento koba. Iga niŋgi koba na laqajqa dego getento koba. Moses aqa dal anjam nami degsi neŋgreŋyej unu. Ariya Qotei na e endegsi merbej, ‘Sawa bei bei qaji naŋgi ijo ŋamgalaq di tamo uge edegaim.’ Qotei na e degsi merbej.  
\v 29 Deqa niŋgi e qa anjam qariŋyonab e nuŋgo anjam gotraŋyosai. E nuŋgo anjam dauryosim bosim nuŋgo tal gogetonum. Deqa niŋgi merbiy, niŋgi kiyaqa e qa anjam qariŋyeb?”   
\p
\v 30-31 Onaqa Kornilius na Pita minjej, “Ya ya endi bati qolqe gilqo seŋ bati kere endego seŋ keliŋtonaqa e pailyeqnamqa tamo bei gara tulaŋ qat jigsiqa bosiq ijo ulatamuq di tigelosiqa merbej, ‘O Kornilius, Qotei a gaigai ino pailyo queqnu. Juda naŋgi iŋgi iŋgi saiinjreqnaqa ni na naŋgi aqaryainjreqnum. Ino kumbra di Qotei a unoqnsiq deqa a ni qa tulaŋ areboleboleiyeqnu.  
\v 32 Deqa ni que. Ni na tamo qudei naŋgi qariŋnjrimqa Jopa qureq aisib dia tamo bei aqa ñam Saimon ñam bei Pita a itqab. A itosib osib babqa a na anjam bei ni mermqas. A tamo bei wagme aqa jegara na iŋgi iŋgi gereiyo qaji aqa ñam Saimon aqa talq di unu. Aqa tal agi alile qalaq di unu.’  
\v 33 Laŋ aŋgro na e degsi merbonaqa e tamo qudei naŋgi urur qariŋnjrnam Jopa qureq aisib inoq di branteb. Brantonabqa ni na naŋgi daurnjrsim agi ijo talq bonum. Deqa e ni qa tulaŋ areboleboleibqo. Endego iga kalil endia koroosimqa Qotei aqa ŋamgalaq di awejunum. Deqa anjam kalil Tamo Koba a na ni mermej qaji di mergimqa iga quqwom.” Kornilius na Pita degsi minjej.   
\s1 Pita a anjam bole palontej  
\p
\v 34 Onaqa Pita a tigelosiqa naŋgi endegsi minjrej, “Endego e qalieonum, Qotei a tamo qudei bole qa maroqnsiq olo tamo qudei uge qa marosaieqnu. Aqa ŋamgalaq di tamo kalil kerekere unub.  
\v 35 Deqa sawa sawa kalilq di tamo uŋgasari kumbra bole bole yoqnsib Qotei aqa sorgomq di unub qaji naŋgi Qotei na tulaŋ areinjreqnu.  
\v 36 Bole, nami Qotei na aqa anjam bole qariŋyonaqa Israel naŋgo segiq aiyej. Anjam bole di aqa damu endegsi unu. Tamo uŋgasari naŋgi Qotei ti ombla jeu atoqnsib sonabqa Yesus Kristus na jeu kobotej. Yesus a tamo kalil naŋgo Tamo Koba.  
\v 37 Niŋgi qalie, Jon a bosiqa tamo uŋgasari naŋgi yanso qa anjam minjroqnej. Bati deqa Yesus Nasaret qaji a Galili sawaq di aqa wau utru atsiqa walweloqnsiqa Judia sawa naŋgo qure kalil keretoqnsiq wauoqnej.  
\v 38 Qotei na aqa Mondor Bole ti aqa siŋgila ti Yesus yonaqa a walweloqnsiqa kumbra bole bole yoqnej. Yoqnsiqa tamo uŋgasari Satan na ugetnjro qaji naŋgi kalil boletnjroqnej. Qotei a Yesus ombla soqneb deqa a siŋgila ti wauoqnej.  
\v 39 Yesus a Juda naŋgo sawa ti Jerusalem qure ti dia maŋwa gargekoba yeqnaqa iga gago ŋamdamu na unoqnem. Iga deqa bini saoqnsim laqnum. Ariya naŋgi na Yesus osib ŋamburbasq di qalsib moiyoteb.  
\v 40 Bati qalub koboonaqa Qotei na Yesus olo subq na tigeltonaqa a tigelosiqa gago ŋamdamuq di branteqnaqa iga unoqnem.  
\v 41 A Juda kalil naŋgo ŋamdamuq di brantosaioqnej. Iga Qotei na aqa anjam mare mare laqajqa giltgej qaji gagoq di segi brantoqnej. Agi a subq na tigelosiqa iga koba na awooqnsimqa iŋgi ti ya ti uyoqnem.  
\v 42 A na mergej, ‘E segi qujai Qotei na giltbej qaji. Deqa mondoŋ e na tamo ŋambile so qaji ti tamo moreŋo qaji ti naŋgi peginjrqai. Niŋgi na tamo uŋgasari naŋgi e qa degsib minjroqniy.’ Yesus na iga degsi mergej.  
\v 43 O ijo was, Qotei aqa medabu o qaji tamo kalil naŋgi nami endegsib maroqneb, ‘Qotei na tamo uŋgasari kalil Kristus qa naŋgo areqalo siŋgilatqab qaji naŋgi aqa ñam na naŋgo une kobotetnjrqas.’”   
\s1 Qotei na sawa bei bei qaji naŋgi aqa Mondor Bole enjrej  
\p
\v 44-46 Pita a anjam degsi mareqnaqa bati qujai deqa Mondor Bole aisiqa tamo kalil Pita aqa anjam quoqneb qaji naŋgo meŋ bulyetnjrnaqa naŋgi qure utru segi segi naŋgo anjam poinjrnaqa mareleŋoqneb. Maroqnsib Qotei aqa ñam soqteqnabqa Juda Kristen Pita koba na beb qaji naŋgi di qusibqa tulaŋ prugeb. Di kiyaqa? Bati di Qotei na sawa bei bei qaji naŋgi dego aqa Mondor enjrej deqa. Onaqa Pita a endegsi marej,  
\v 47 “Iga Juda tamo unum. Iga nami Qotei aqa Mondor em. Dego kere bini sawa bei bei qaji naŋgi aqa Mondor onub. Deqa tamo bei na iga naŋgi yansnjrqajqa saidgwa keresai.”  
\v 48 Osiqa naŋgi minjrej, “Niŋgi Yesus Kristus aqa ñam na yanso oiy.” Degsi minjrnaqa naŋgi na yanso osib Pita minjeb, “Ni bati qudei iga koba na endi sqom.” Degsi minjnabqa a naŋgi koba na soqneb.   
\c 11  
\s1 Pita a Jerusalem aiyej  
\p
\v 1 Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi ti Yesus aqa tamo uŋgasari kalil Judia sawaq di soqneb qaji naŋgi ti anjam endegsib queb, “Sawa bei bei qaji naŋgi dego Qotei aqa anjam osib naŋgo areqaloq di siŋgilateb.”  
\v 2 Onaqa bati bei Pita a Jerusalem aisiq di sonaqa Juda tamo qudei Yesus dauryoqneb qaji naŋgi na Pita ŋiriŋtosib minjeb,  
\v 3 “Sawa bei bei qaji naŋgi muluŋ unosaieqnub. Deqa ni kiyaqa naŋgo tal gogetosim naŋgi ti awoosim iŋgi uyoqnem?”   
\p
\v 4 Onaqa Pita a naŋgo anjam di qusiqa utruq na anjam endegsi sainjrej,  
\v 5 “E Jopa qureq di pailyeqnamqa Qotei na ijo areqalo waqtetbonaqa e ŋeio bulem. E ŋeio bulosimqa iŋgi bei gara kobaquja bul plalosiq mutu qolqeq di ojeleŋosib laŋ goge na ura uratonab ijo ulatamuq ainaq unem.  
\v 6 Unsim geregere gara miligi peleiyosim wagme utru segi segi unjrem. Wagme juwaŋ ti amal ti bagu ti qebari ti gara miligiq di sonab unjrem.  
\v 7 Unjrsimqa kakro bei quem. A merbej, ‘O Pita, ni tigelosim wagme bei qalsim uye.’  
\v 8 Onaqa e marem, ‘O Tamo Koba, e uyqasai! Wagme uge uge deqaji e nami uyosaioqnem. Wagme uge deqaji uyqajqa di getento koba.’  
\v 9 Onaqa kakro di a olo laŋ goge na brantej. A marej, ‘Iŋgi iŋgi e jiga saiqoji qa maronum di ni olo uge qa maraim.’  
\v 10 Gara di degsi aiyoqalubtosiqa wagme kalil gara ti olo torei goge oqej.   
\p
\v 11 “Bati qujai deqa tamo qalub naŋgi bosib e soqnem qaji tal meq di tigeleb. Tamo bei na naŋgi Sisaria qureq dena qariŋnjrnaq ijoq beb.  
\v 12 Bonab Qotei aqa Mondor na e merbej, ‘Ni tigelosim naŋgi qalub daurnjrsim gile. Ni are gulbeimaiq.’ Degsi merbonaqa e tigelosim naŋgi qalub daurnjrsim Yesus aqa tamo 6 agi endia tigelejunub qaji naŋgi koba na gilem. Gilsim Sisaria qureq di brantosim tamo di aqa tal gogetem.  
\v 13-14 Gogetonamqa tamo dena iga endegsi saigej, ‘Laŋ aŋgro bei a bosiqa ijo talq endi tigelesonaq e unem. Unnamqa merbej, “Ni na tamo qudei naŋgi qariŋnjrimqa Jopa qureq aisib dia tamo bei aqa ñam Saimon ñam bei Pita a itqab. A itosib osib babqa a na ni Qotei aqa anjam mermimqa anjam dena Qotei na ni oqas. Osim tamo uŋgasari kalil ni ombla tal qujaiq endi unub qaji naŋgi dego eleŋqas.” ’  
\v 15 O ijo was, tamo dena iga degsi saigonaqa e kamba anjam marqa yeqnamqa Mondor Bole a tamo kalil tal dia koroesoqneb qaji naŋgoq aiyej. Mondor a nami iga Juda gagoq aiyej dego kere naŋgoq aiyej.  
\v 16 Naŋgoq ainaqa e unsimqa Tamo Koba aqa anjam nami marej qaji deqa olo are qalem. Agi a endegsi marej, ‘Jon a ya na tamo uŋgasari naŋgi yansnjroqnej. Ariya e Mondor Bole aqa siŋgila na niŋgi yansŋgwai.’  
\v 17 O ijo was niŋgi quiy. Iga nami Tamo Koba Yesus Kristus qa gago areqalo siŋgilatonamqa Qotei na aqa Mondor Bole iga egej. Bini sawa bei bei qaji naŋgi dego Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateqnabqa Qotei na aqa Mondor naŋgi enjreqnu. Deqa Qotei aqa wau di e na getentqa keresai.”   
\p
\v 18 Onaqa Juda tamo Pita ŋiriŋteb qaji naŋgi aqa anjam di qunabqa naŋgo ŋiriŋ koboej. Deqa naŋgi Qotei aqa ñam soqtosib mareb, “Bole, Qotei a sawa bei bei qaji naŋgi dego are bulyetnjreqnu. Deqa naŋgi dego ŋambile gaigai sqab.”   
\s1 Antiok qureq di tamo uŋgasari gargekoba naŋgi are bulyoqneb  
\p
\v 19 Ariya Juda tamo Stiven qaleb qaji naŋgi na Kristen naŋgi ugeugeinjreqnab segi segi jaraiyosib Fonisia sawa ti Saiprus nui ti Antiok qure ti deq gileleŋeb. Gilsib dia Qotei aqa anjam mare mare laqneb. Laqnsibqa Juda naŋgi segi Qotei aqa anjam minjroqneb. Sawa bei bei qaji naŋgi Qotei aqa anjam minjrosaioqneb.  
\v 20 Ariya Kristen qudei naŋgi Saiprus ti Sairini ti dena tigelosib Antiok qureq aisib Grik naŋgi dego Tamo Koba Yesus aqa anjam bole minjroqneb.  
\v 21 Kristen naŋgi di Tamo Koba aqa siŋgila ti wauoqneb deqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqnsib are bulyoqneb.   
\p
\v 22 Onaqa Yesus aqa tamo uŋgasari Jerusalem di soqneb qaji naŋgi kumbra deqa qusibqa Barnabas qariŋyonab Antiok gilej.  
\v 23 Antiok gilsiqa Qotei a Grik naŋgi qa dego are boleiyoqnsiqa aqaryainjroqnej di unej. Unsiqa tulaŋ areboleboleiyej. Deqa a na naŋgi kalil are siŋgilatetnjroqnsiqa minjroqnej, “Niŋgi Tamo Koba a gaigai dauryoqnsib soqniy.”  
\v 24 Barnabas a tamo bolequja. Mondor Bole aqaq di sonaqa a siŋgila ti wauoqnej. Aqa areqalo kalil Tamo Koba Yesus qa siŋgilatosiq soqnej. Deqa a Yesus aqa anjam mareqnaqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi quoqnsib Yesus aqaq boqneb.   
\p
\v 25 Ariya bati bei Barnabas a Sol ŋamqajqa marsiq Tarsus qureq gilej.  
\v 26 Gilsiq Sol ŋamosiq itosiq ombla puluosib Antiok olo aiyeb. Aisib dia wausau qujai Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi koba na wauoqneb. Wauoqnsibqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi Qotei aqa anjam minjroqneb. Antiok dia tamo uŋgasari Yesus dauryoqneb qaji naŋgo ñam Kristen wainjreb.   
\p
\v 27 Onaqa bati bei Qotei aqa medabu o qaji tamo qudei naŋgi Jerusalem dena walwelosib Antiok beb.  
\v 28 Bei aqa ñam Agabus. Naŋgi Antiok bonabqa Qotei aqa Mondor na Agabus medabu siŋgilatetonaqa a tigelosiqa marej, “Sawa sawa kalilq di naŋgi mam koba oqab.” Agabus a degsi marej. Mam di bunuqna Mandor Koba Klodius aqa bati qa brantej.  
\v 29 Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi Agabus aqa anjam di qusibqa naŋgi naŋgo segi segi silali soqnej di koroiyeb. Koroiyosib naŋgo Kristen was Judia sawaq di soqneb qaji naŋgi aqaryainjrqa marsib silali qariŋyonab naŋgoq aiyej.  
\v 30 Silali di naŋgi Barnabas Sol wo enjrnabqa naŋgi na osi aisib Kristen gate Judia sawaq di soqneb qaji naŋgo baŋq di ateb.   
\c 12  
\s1 Herot na Pita ojsiqa tonto talq di waiyej  
\p
\v 1 Bati deqa Mandor Herot na Yesus aqa tamo uŋgasari qudei naŋgi ojeleŋosiqa ugeugeinjroqnej.  
\v 2 Osiqa a na qaja tamo bei qariŋyonaqa gilsiq Jon aqa was Jems serie na qalnaq moiyej.  
\v 3 A degyonaqa Juda tamo kokba naŋgi areboleboleinjrej di qalieosiq deqa Pita dego ojej. Bati di Bem Tiyosai Qaji Uyqajqa Yori Bati Koba.  
\v 4 Herot a Pita ojsiqa tonto talq di waiyosiqa qaja tamo 16 naŋgi minjrnaqa naŋgi Pita taqatesoqneb. Herot a endegsi are qalej, “Yori bati koba ñam Pasova di koboamqa e Pita osiy Juda naŋgo ulatamuq di tigeltqai.”  
\v 5 Pita a tonto talq di sonaqa Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi siŋgila na Pita qa pailyoqneb.   
\s1 Laŋ aŋgro bei a bosiqa Pita tonto talq dena oqeq atej  
\p
\v 6 Herot a marej, “Nebeamqa e na Pita osiy Juda naŋgo ulatamuq di tigeltqai.” Qolo deqa qaja tamo aiyel na Pita osib tonto tal miligiq di warum beiq waiyosib ambletosib sil kokba aiyel na tontonab ŋeiesoqnej. Qaja tamo qudei naŋgi tonto tal siraŋme jojomq di tigelesosib taqatoqneb.  
\v 7 Onaqa qolo qujai deqa Tamo Koba aqa laŋ aŋgro bei a warum miligiq di brantoqujatej. Aqa riaŋ na warum di tulaŋ suwantej. Onaqa laŋ aŋgro dena Pita jar baŋgaq di kontosiqa dudumyej. Dudumyosiq minjej, “Ni tigeloqujat.” Degsi minjnaqa sil kokba aiyel Pita aqa baŋ qoseb qaji di pambloŋosib uloŋeb.  
\v 8 Onaqa laŋ aŋgro na olo Pita minjej, “Ino gara tigsim ino siŋga tatal jige.” Onaqa Pita a degyonaqa olo minjej, “Ino gara jugo dego jigsim e daurbe.”  
\v 9 Degsi minjnaqa Pita a warum di uratosiq laŋ aŋgro dauryosiq gilej. Laŋ aŋgro a bole Pita oqeq atej di Pita a poiyosai. A are qalej, “E ŋeiobilqeionum kiyo?”  
\v 10 Naŋgi walwelosib qaja tamo bei tonto tal taqatesoqnej qaji di buŋyosib gilsib olo qaja tamo bei buŋyosib siraŋme kobaquja ain na gereiyo qaji di brantonab siraŋ a segi waqonaqa naŋgi aiyel oqedeb. Siraŋme di tonto talq dena oqedosim qureq aiqajqa siraŋme. Naŋgi siraŋme dena oqedosib gam dauryosib giloqnsib laŋ aŋgro na Pita uratosiq ulaŋej.   
\p
\v 11 Onaqa Pita a poiyonaqa marej, “Bole. Endego e qalieonum, Juda naŋgi e lubqa laqnabqa Tamo Koba a na aqa laŋ aŋgro qariŋyqoqa bosiq e aqaryaibosiqa Herot aqa baŋq dena e oqo.”  
\v 12 Pita a degsi poiyonaqa walwelosi gilsiq Jon aqa ñam bei Mak aqa ai Maria aqa talq di brantej. Tal miligiq di Kristen gargekoba naŋgi koroesosib Pita qa pailyoqneb.  
\v 13-14 Onaqa Pita a tal meq di brantosiqa siraŋmeq di tigelosiq kindokindoŋosiq maeqnaqa kaŋgal uŋa bei aqa ñam Roda a bosiqa siraŋ waqtqa osiqa Pita aqa kakro qusiq tulaŋ areboleboleiyej. Onaqa a siraŋ waqtqa uratosiqa olo urur ti warum miligiq gilsiqa naŋgi minjrej, “Pita bqo agi tal meq di tigelejunu!”  
\v 15 Onaqa naŋgi na minjeb, “Ni nanarionum. Di Pita sai.” Degsi minjnabqa a tulaŋ siŋgilaosiqa minjrej, “E nanariosai. E bole maronum. Pita a bqo aqa kakro quonum.” Onaqa naŋgi na minjeb, “Di Pita sai. Di aqa laŋ aŋgro kiyo?”   
\p
\v 16 Onaqa Pita a siraŋmeq di tigelesosiqa kindokindoŋeqnaqa naŋgi kalil bosib siraŋ waqtosib Pita unsib tulaŋ prugeb.  
\v 17 Onaqa Pita a aqa baŋ soqtonaqa naŋgi kirionabqa Tamo Koba a na tonto talq dena oqeq atej deqa naŋgi sainjrej. Osiqa minjrej, “Niŋgi gilsib Yesus aqa tamo uŋgasari kalil Jems ombla endegsib minjriy, ‘Pita a tonto talq dena oqedqo.’” Pita a naŋgi degsi minjrsiqa naŋgi uratnjrsiq tal beiq gilej.   
\p
\v 18 Nebeonaqa qaja tamo tonto tal taqatesoqneb qaji naŋgi ŋam ateb Pita a tonto talq di sosai. Naŋgi degsi unsibqa tulaŋ ulaugetosib are koba qaloqnsib maroqneb, “Pita a qabitqo?”  
\v 19 Onaqa Herot na aqa qaja tamo qudei naŋgi minjrej, “Niŋgi tonto talq gilsib Pita osib boiy.” Degsi minjrnaqa naŋgi tonto talq gilsib Pita qa ŋamonab ugeinjrej. Ugeinjrnaqa olo puluosib aisib Herot minjeb, “Pita a tonto talq di sosai.” Degsib Herot minjnabqa a segi gilsiq qaja tamo tonto tal taqatesoqneb qaji naŋgi nenemnjrnaqa minjeb, “Pita a qabitqo kiyo di iga qaliesai.” Naŋgi degsib Herot minjnabqa a na aqa qaja tamo qudei naŋgi minjrej, “Naŋgi Pita geregere taqatosai deqa niŋgi na naŋgi ñumib moreŋqab.” Osiqa bunuqna Herot a Judia sawa uratosiqa Sisaria qureq gilsiq di soqnej.   
\s1 Herot a moiyej  
\p
\v 20 Herot a nami Tair qure ti Saidon qure ti naŋgi qa ŋiriŋugetej. Deqa tamo uŋgasari qure aiyel dia soqneb qaji naŋgi koroosib mareb, “Iga tamo qudei qariŋnjrimqa naŋgi Sisaria qureq aisib Herot aqa are latetqab. Yim aqa ŋiriŋ koboqas.” Naŋgi degsib marsib tamo qudei qariŋnjrnabqa naŋgi aisib Herot aqa talq di brantosib tal taqato tamo aqa ñam Blastus endegsib minjeb, “Ni na Herot minjim a odimqa iga a ombla qairqom. Yim aqa ŋiriŋ koboqas.” Sawa kalil Herot a taqatoqnej qaji naŋgoq dena Tair ti Saidon ti naŋgi na iŋgi awaiyoqneb. Utru deqa naŋgi Herot aqa ŋiriŋ kobotqajqa mareb. Onaqa Blastus a naŋgo anjam di qusiqa gilsiq Herot minjej.   
\p
\v 21 Minjnaqa Herot a qusiqa odosiqa naŋgi koba na qairqajqa bati atej. Bati brantonaqa naŋgi koroonabqa Herot a naŋgi anjam bei minjrqa osiqa mandor kokba naŋgo wala gaigai jigeqnub deqaji bei jigsiqa aqa awo jaram kobaq di awoosiq naŋgi anjam minjroqnej.  
\v 22 Minjreqnaqa tamo uŋgasari koroesoqneb qaji naŋgi aqa anjam di quoqnsib tulaŋ areboleboleinjrnaqa leleŋosib maroqneb, “Herot a mandam tamo sai. A dego qotei bei. Deqa a anjam degsi mareqnu.”  
\v 23 Herot a Qotei bole aqa ñam soqtosai. A aqa segi ñam soqtoqnsiqa anjam maroqnej. Deqa Tamo Koba aqa laŋ aŋgro bei urur aisiq Herot a ma uge yonaqa aqa bi ani ambli na uynab a moiyej.   
\p
\v 24 Bati deqa Tamo Koba aqa anjam tulaŋ kobaoqnsiqa qure qure kalil keretoqnej.   
\p
\v 25 Onaqa Barnabas Sol wo naŋgi Jerusalem dia naŋgo wau kobotosib olo puluqa laqnsib Jon aqa ñam bei Mak a osib koba na Antiok qureq gileb.   
\c 13  
\s1 Antiok qureq di Kristen naŋgi na Barnabas Sol wo giltnjreb  
\p
\v 1 Antiok dia Qotei aqa medabu o tamo naŋgi ti Qotei aqa anjam plalto tamo naŋgi ti Kristen naŋgo ambleq di soqneb. Naŋgo ñam agiende. Bei Barnabas. Bei Simeon aqa ñam bei Niger. Bei Lusius. A Sairini qaji. Bei Manain. A nami Mandor Herot ombla tal qujaiq di aŋgro kiñilala sosib boleeb. Bei Sol.  
\v 2 Naŋgi Tamo Koba a qa louoqnsib iŋgi ti ya ti uratosib sonabqa Mondor Bole na naŋgi minjrej, “Niŋgi Barnabas Sol wo naŋgi aiyel giltnjrsib qariŋnjribqa naŋgi gilsib wau e na enjronum qaji di ojqab.”  
\v 3 Onaqa naŋgi iŋgi ti ya ti uratosib pailyosib naŋgo aiyel gateq di baŋ atsib qariŋnjrnab gileb.   
\s1 Saiprus nuiq di Barnabas Sol wo naŋgi Yesus aqa anjam bole maroqneb  
\p
\v 4 Mondor Bole na naŋgi aiyel qariŋnjrnaq gilsib Selusia qureq di brantosib dia qobuŋ bei gogetosib qobuŋ na gilsib Saiprus nuiq di branteb.\fig |alt="Map of Paul's 1st journey" src="Paul1-BW BOJ.tif" size="span" loc="Act 13:1–14:28" copy="SIL" ref="Aposel 13:4" \fig*  
\v 5 Brantosib Salamis qureq di tiryosib dena naŋgi siŋga na walweloqnsib Juda naŋgo Qotei tal qudei miligiq giloqnsib Qotei aqa anjam minjre minjre laqneb. Jon aqa ñam bei Mak a naŋgi aiyel daurnjrsiq aqaryainjroqnej.   
\p
\v 6 Naŋgi Saiprus nui aqa qure kalil keretosib Pafos qureq di branteb. Osib qure dia quñam tamo bei aqa ñam Barjisas iteb. A Juda tamo. A na tamo uŋgasari naŋgi gisa gisaŋnjroqnsiqa endegsi minjroqnej, “E Qotei aqa medabu o qaji tamo bole.”  
\v 7-8 Rom naŋgo gate koba bei aqa ñam Sergius Paulus a Pafos qureq di soqnej. Barjisas a gaigai Sergius Paulus dauryosiq laqnej. Sergius Paulus a qalie tamo kobaquja. A na Barnabas Sol wo naŋgi metnjrnaqa aqa areq bosib Qotei aqa anjam minjoqneb. Onaqa Barjisas (Grik anjam na aqa ñam Elimas) a are qalej, “E na Barnabas Sol wo naŋgo anjam gegentoqnqai. Sergius Paulus a Yesus qa aqa areqalo siŋgilato uge.”  
\v 9-10 Sol aqa ñam bei Pol. Mondor Bole a Pol aqa miligiq aisiq siŋgila yonaqa a na Elimas koqyosiq minjej, “Ni Satan aqa aŋgro. Ni kumbra bole kalil jeutosim laqnum. Ni gisaŋ anjam marqajqa ino areqaloq di maqejunu. Ni gisaŋ kumbra yqajqa tulaŋ siŋgilaeqnum. Ni Tamo Koba aqa anjam bole beltoqnsimqa olo gisaŋ anjam segi mareqnum. Ino kumbra uge di ni uratqa keresai.  
\v 11 Deqa ni que. Endego Tamo Koba aqa siŋgila inoq aiyimqa ni ŋamdamu geteŋmimqa bati gargekoba yala seŋ unqasai.” Degsi minjnaqa aqa ŋamdamu ambruiyonaqa a sawa unqa keresai. Deqa a na tamo qudei naŋgi metnjroqnsiqa endegsi minjroqnej, “Niŋgi ijo baŋ ojsib e gam osorbiy.”  
\v 12 Sergius Paulus a Tamo Koba aqa siŋgila di unsiqa Qotei aqa anjam Pol Barnabas wo naŋgi maroqneb qaji di poiyonaqa tulaŋ prugosiq Yesus qa aqa areqalo siŋgilatej.   
\s1 Pol a Pisidia sawaq di Qotei aqa anjam palontej  
\p
\v 13 Onaqa tamo naŋgi Pol dauryosib laqneb qaji naŋgi a koba na Pafos qure uratosib qobuŋ na gilsib Pamfilia sawaq di brantosib Perga qureq di tiryeb. Tiryosib dia Jon Mak a naŋgi uratnjrsiqa olo puluosiq Jerusalem aiyej.  
\v 14-15 Onaqa Pol Barnabas wo naŋgi Perga qure uratosib siŋga na walwelosib Pisidia sawaq gilsib Antiok qureq di branteb. Brantosib di sonabqa yori batiej. Deqa naŋgi Qotei tal miligiq gilsib awoonabqa Juda gate kokba naŋgi tigelosib Moses aqa dal anjam ti Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgo anjam ti sisiyoqneb. Sisiyosib koboonaqa naŋgi na Pol Barnabas wo minjreb, “O gago was aiyel, niŋgi gagoq bonub deqa tamo uŋgasari naŋgo are siŋgilatetnjrqajqa anjam bei soqnim tigelosib mariy.”   
\p
\v 16 Onaqa Pol a tigelosiqa aqa baŋ soqtonaqa tamo uŋgasari naŋgi kirionabqa endegsi minjrej, “O Israel niŋgi ti tamo uŋgasari kalil Qotei aqa sorgomq di unub qaji niŋgi ti ijo anjam endi quiy.  
\v 17 Qotei a nami gago moma naŋgi giltnjrnaqa naŋgi Isip sawaq di tulaŋ gargekobaonabqa Qotei a siŋgila na naŋgi joqsiqa Isip uratosib gileb. Gago moma naŋgi di agi Israel.  
\v 18 Naŋgi gilsib wausau 40 wadau sawaq di sonabqa Qotei a naŋgo gulbe qoboiyetnjroqnej.  
\v 19 Osiqa Kenan sawaq di qure kokba 7 padaltnjrsiqa naŋgo mandam pupoiyoqnsiq gago moma naŋgi enjroqnej. Qotei a naŋgi degnjroqnsiq bosi bosiq wausau 450 koboej.  
\v 20 Di koboonaqa Qotei a gago moma qudei naŋgi giltnjrsiqa gate kokba atsiqa siŋgila enjreqnaqa siŋgila dena naŋgi na Israel tamo uŋgasari naŋgi taqatnjroqneb. Degsib yonab yonab Qotei aqa medabu o qaji tamo Samuel aqa bati brantej.   
\p
\v 21 “Onaqa Israel naŋgi na Samuel minjeb, ‘Ni na tamo bei giltimqa a gago mandor koba sosim iga taqatgwas.’ Degsib Samuel minjnabqa a na Kis aqa ŋiri Sol giltonaqa a Israel naŋgo mandor koba soqnej. Sol a Benjamin aqa leŋ. A Israel naŋgo mandor koba sonaqa wausau 40 koboej.  
\v 22 Onaqa Qotei na Sol kobotosiqa olo Devit giltonaqa a kamba Israel naŋgo mandor koba soqnej. Qotei a Devit qa endegsi marej, ‘E Jesi aqa ŋiri Devit unonum, aqa kumbra tulaŋ boledamu. E Devit aqa kumbra qa tulaŋ arearetbeqnu. E qalieonum, a ijo areqalo kalil dauryoqnqas.’  
\v 23 O ijo was niŋgi quiy. Qotei aqa anjam bei a nami marej qaji di a segi dauryosiqa Devit aqa leŋ naŋgoq dena tamo bei giltosiqa qariŋyonaq Israel gagoq bej. Tamo di aqa ñam Yesus. A iga padalo sawaq na eleŋqajqa deqa Qotei na qariŋyonaq bej.   
\p
\v 24 “Yesus na aqa wau utru atosaisonaqa Jon a namoqna bosiqa Israel naŋgi endegsi minjroqnej, ‘Niŋgi are bulyibqa e na niŋgi yansŋgwai.’  
\v 25 Osiqa aqa wau kobotqa osiqa olo endegsi maroqnej, ‘Niŋgi e qa kiyersib mareqnub? E nami merŋgem, e Kristus sai. Kristus a ijo qoreq na bqas. Aqa ñam kobaquja. E ñam saiqoji. E tamo laŋaj. Deqa e na Kristus kaŋgalyqajqa e tamo bolesai.’ Jon a degsi maroqnej.   
\p
\v 26 “O Abraham aqa moma niŋgi ti tamo kalil Qotei aqa sorgomq di unub qaji niŋgi ti ijo anjam endi quiy. Niŋgi kalil ijo was. Qotei a iga padalo sawaq na eleŋqas anjam di a na qariŋyonaq gagoq bej.  
\v 27 Tamo uŋgasari Jerusalem di unub qaji naŋgo gate ti naŋgi na Yesus qalib moiqajqa anjam qoseb. Di kiyaqa? Yesus a bole Kristus di naŋgi poinjrosai deqa. Qotei aqa medabu o tamo naŋgo anjam yori bati gaigai sisiyeqnub qaji di aqa damu dego naŋgi poinjrosai. Utru deqa naŋgi na Yesus qalib moiqajqa anjam qoseb. Naŋgo kumbra dena naŋgi Qotei aqa medabu o tamo naŋgo anjam keretosib yeb.  
\v 28 Naŋgi Yesus aqa une bei babtosai. Naŋgi a moiyotqajqa utru saiqoji. Deqa naŋgi laŋa aqa jejamuq di une qamsib Pailat minjeb, ‘Yesus a une ti deqa ni a ŋamburbasq di gaint.’ Degsib minjnabqa a na Yesus osiq qaja tamo naŋgo baŋq di atnaqa naŋgi a qalnab moiyej.  
\v 29 Anjam kalil Qotei aqa medabu o tamo naŋgi nami neŋgreŋyeb qaji di Juda naŋgi keretosib yosib agi Yesus qalsib moiyoteb. Moiyotosib ŋamburbasq dena osib subq ateb.  
\v 30-31 Onaqa Qotei na olo Yesus subq na tigeltonaqa a tigelosiqa tamo naŋgi nami a ombla Galili sawa uratosib Jerusalem aiyeb qaji naŋgo ŋamdamuq di bati gargekoba branteqnaqa naŋgi unoqneb. Deqa bini naŋgi Yesus qa anjam saoqnsib laqnabqa Juda tamo uŋgasari kalil naŋgi queqnub.   
\p
\v 32 “Nami Qotei na gago moma naŋgi anjam bole endegsi minjrej, ‘E na Kristus qariŋyit bosim tamo uŋgasari naŋgi eleŋqas.’ Qotei aqa anjam bole di bini aqo Barnabas wo na niŋgi merŋgeqnum.  
\v 33 Qotei na anjam bole di aqa damu babtqa osiq deqa Yesus olo subq na tigeltej. Gago moma naŋgo leŋ agi iga. Deqa Yesus a gagoq bej. Devit a nami louqa buk miligiq di Yesus qa endegsi neŋgreŋyej,  
\q1 ‘Ni ijo aŋgro bole.  
\q1 Bini e ni ŋambabtmonum.’  
\m Devit a lou namba 2q di anjam di neŋgreŋyej.  
\v 34 Bunuqna Yesus a moinaqa Qotei na subq na tigeltej deqa Yesus a olo moiqasai. Aqa jejamu subq di qusaqasai dego. Agi Qotei a nami marej, ‘E nami Devit boletem dego kere e niŋgi boletŋgwai. E bole merŋgonum.’  
\v 35 Deqa niŋgi quiy. Nami Devit a Qotei minjej, ‘Ni ino segi aŋgro bolequja ni na giltem qaji aqa jejamu subq di uratim qusaqasai.’ Devit a degsi Qotei minjsiqa louqa buk miligiq di neŋgreŋyej.  
\v 36 Niŋgi qalie, Devit a mandamq di sosiqa a Qotei aqa areqalo dauryoqnej. A moinaqa aqa jejamu subq ateb. Aqa moma naŋgi nami subq ateleŋeb a dego degsib subq ateb. Onaqa aqa jejamu subq di qusaej.  
\v 37 Ariya tamo Qotei na subq na tigeltej qaji aqa jejamu qusaosai. Tamo di agi Yesus.  
\v 38 O ijo was, niŋgi endegsi poiŋgem. Yesus qujai di aqa ñam na Qotei a nuŋgo une kobotetŋgwas. E Yesus qujai deqa anjam plaltoqnsim niŋgi merŋgeqnum.  
\v 39 Niŋgi Moses aqa dal anjam dauryqab gam dena Qotei a nuŋgo une kobotetŋgwasai. A niŋgi tamo bole qa merŋgwasai dego. Tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateqnub qaji naŋgi segi Qotei na une kobotetnjroqnsiq naŋgi tamo bole qa minjreqnu.  
\v 40 Deqa niŋgi geregere ŋam atoqniy. Qotei aqa medabu o tamo naŋgo anjam naŋgi nami maroqneb qaji di aqa damu nuŋgoq bo uge. Agi naŋgi endegsib maroqneb,  
\v 41 ‘O ijo anjam misiliŋyo qaji tamo, nuŋgo bati qa e na maŋwa bei babtitqa niŋgi di unsib tulaŋ prugwab. Tamo bei na maŋwa deqa saiŋgwas di niŋgi bole qa marqasai. Deqa niŋgi padalougetqab.’” Pol a anjam degsi marej.   
\p
\v 42 Onaqa lou koboonaqa Pol Barnabas wo naŋgi Qotei talq dena oqedonabqa tamo uŋgasari naŋgi na minjreb, “Yori bati bei niŋgi bosib anjam deqaji olo mergibqa iga quqwom.”  
\v 43 Tamo uŋgasari naŋgi jaraiyeqnabqa naŋgo ambleq di Juda gargekoba naŋgi na Pol Barnabas wo naŋgi daurnjreb. Sawa bei bei qaji qudei nami Qotei aqa sorgomq di sqa marsib Juda naŋgo miligiq aiyeb qaji naŋgi dego Pol Barnabas wo naŋgi daurnjreb. Deqa naŋgi aiyel na naŋgo are siŋgilatetnjroqnsib endegsib minjroqneb, “Qotei a niŋgi qa are boleiyeqnu aqa kumbra di niŋgi geregere ojesoqniy.”   
\p
\v 44 Onaqa yori bati bei tamo uŋgasari kalil Antiok qureq di soqneb qaji naŋgi Qotei aqa anjam quqwa marsibqa bosib Qotei talq di koroeb.  
\v 45 Onaqa Juda naŋgi na naŋgi unjrsib are ugeinjrej. Deqa Pol a anjam mareqnaqa naŋgi na aqa anjam gegentoqnsib a misiliŋyoqneb.  
\v 46 Yeqnab Pol Barnabas wo naŋgi na Juda naŋgi siŋgila na endegsib minjreb, “Qotei na aqo Barnabas wo qariŋgosiq mergej, ‘Niŋgi namoqna Juda naŋgi segi ijo anjam minjroqniy.’ Mergej deqa iga bosim Qotei aqa anjam niŋgi Juda segi namoqna merŋgeqnum. Merŋgeqnamqa niŋgi na gago anjam gotraŋyeqnub. Nuŋgo kumbra dena niŋgi nuŋgo segi jejamuq di une atoqnsib niŋgi ŋambile gaigai sqajqa gam urateqnub. Deqa niŋgi quiy. Bini aqo aiyel niŋgi uratŋgsimqa sawa bei bei qaji naŋgoq giloqnsim Qotei aqa anjam naŋgi minjroqnqom.  
\v 47 Iga degyqom. Di kiyaqa? Tamo Koba a nami iga endegsi mergej, ‘E ni qariŋmitqa ni puloŋ bul sosim sawa bei bei qaji naŋgoq giloqnqam. Giloqnsim laŋ utru qolqeq di tamo uŋgasari naŋgi ijo anjam minjroqnim e na naŋgi eleŋqai.’”   
\p
\v 48 Onaqa sawa bei bei qaji naŋgi Pol aqa anjam di qusibqa tulaŋ areboleboleinjrnaqa Tamo Koba aqa anjam biŋiyoqneb. Deqa qure dia tamo uŋgasari Qotei na nami ŋambile gaigai sqajqa giltnjrej qaji naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb.  
\v 49 Bati deqa Tamo Koba aqa anjam tulaŋ kobaosiqa sawa di keretej.  
\v 50 Onaqa Juda naŋgi Pol Barnabas wo naŋgi qa tulaŋ minjiŋ oqetnjrnaqa uŋa kokba qudei Qotei qa louoqneb qaji naŋgi ti qure deqa gate kokba ti naŋgo are ugetetnjreb. Are ugetetnjrnabqa naŋgi tigelosib Pol Barnabas wo naŋgi ugeugeinjrsib naŋgi aiyel qure dia sqajqa siŋgila na saidnjrsib winjrnab jaraiyeb.  
\v 51 Deqa naŋgi aiyel naŋgo siŋga tumbrum butuyosib qure di urateb. Juda naŋgi naŋgo segi une qalieqajqa deqa naŋgi aiyel kumbra di yeb. Yosib Aikoniam qureq aiyeb.  
\v 52 Bati deqa Antiok qureq di Mondor Bole a tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgo are miligiq aiyoqnsiqa naŋgi siŋgilatnjreqnaqa naŋgi tulaŋ areboleboleinjroqnej.   
\c 14  
\s1 Pol Barnabas wo naŋgi Aikoniam qureq di  //  Qotei aqa anjam palontoqneb  
\p
\v 1 Pol Barnabas wo naŋgi Aikoniam dia Juda naŋgo Qotei tal miligiq gileb. Gilnabqa tamo uŋgasari naŋgi koroesonabqa tigelosib Qotei aqa anjam palontosib minjroqneb. Minjreqnabqa naŋgo aiyel anjam dena tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba Juda ti Grik ti are qametnjrnaqa naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb.  
\v 2 Onaqa Juda qudei naŋgi Pol Barnabas wo naŋgo anjam quqwa uratosib Grik qudei naŋgo are ugetetnjrnabqa naŋgi Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi qa ugeosib misiliŋnjroqneb.  
\v 3 Deqa naŋgi aiyel Aikoniam qureq di sokobaiyosib Tamo Koba a tamo uŋgasari naŋgi qa are boleiyeqnu anjam di mare mare laqneb. Naŋgi aiyel ulaosai. Tamo Koba a na naŋgi aiyel siŋgila enjreqnaqa naŋgi maŋwa gargekoba yoqneb. Yeqnabqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi maŋwa di unoqnsib endegsi poinjroqnej, “Bole, naŋgo aiyel anjam di Qotei aqa anjam.”  
\v 4 Onaqa qure dia tamo uŋgasari naŋgi poeleŋosib qudei naŋgi Juda naŋgi daurnjrsib olo qudei naŋgi Pol Barnabas wo naŋgi daurnjreb.  
\v 5 Deqa Grik qudei ti Juda qudei ti naŋgo gate naŋgi ti endegsib are qaleb, “Iga na naŋgi aiyel ugeugeinjrsim meniŋ na ñumsim moiyotnjrqom.”   
\p
\v 6 Onaqa naŋgo areqalo di Pol Barnabas wo naŋgi qalieosib jaraiyosib Likonia sawa naŋgo qure aiyel Listra ti Derbe ti deq aiyeb. Aisib sawa bei jojom di dego branteb.  
\v 7 Brantosib dia Yesus aqa anjam bole mare mare laqneb.   
\s1 Pol Barnabas wo naŋgi Likonia sawaq di Yesus aqa anjam bole maroqneb  
\p
\v 8 Listra qureq di tamo bei ai miligiq na siŋga qandamo ŋambabej qaji a soqnej. A nami walwelosaioqnej. Aqa siŋga siŋgila saiqoji. Awogaigaisoqnej.  
\v 9 Bati deqa Pol a Qotei aqa anjam palonteqnaqa tamo di a quoqnej. Onaqa Pol na tamo di koqyosiqa aqa areqalo unej aqa areqalo qujai Qotei na a boletbqa kere.  
\v 10 Degsi unsiq deqa tamo di metosiq minjej, “Ni tigelosim walwel.” Minjnaqa a tigeloqujatosiq walwelej.   
\p
\v 11 Pol a kumbra di yonaqa tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi unsibqa naŋgo segi Likonia anjam na leleŋoqnsib maroqneb, “Niŋgi uniy. Gago qotei naŋgi tamo bulyosib gagoq bonub.”  
\v 12 Naŋgi degsib leleŋoqnsib Barnabas minjeb, “Ni gago qotei Sus.” Pol a Qotei aqa anjam plaltoqnej deqa naŋgi a minjeb, “Ni gago qotei Hermes.”  
\v 13 Qure polomq di naŋgo qotei Sus aqa atra tal soqnej. Deqa atra tamo a makau qudei osiq ŋam so na walatnjrsiqa Pol Barnabas wo naŋgi aiyel atrainjrqa marsiqa tamo uŋgasari gargekoba joqsiq naŋgi koba na qure polomq gileb.   
\p
\v 14 Onaqa Yesus aqa anjam maro tamo aiyel Barnabas Pol wo naŋgi deqa qusibqa are tulaŋ gulbeinjrnaqa naŋgo segi gara bumbraŋyosib gurgur ti tamo uŋgasari naŋgo ambleq aisib leleŋosib minjreb,  
\v 15 “O tamo uŋgasari, niŋgi kiyaqa kumbra endi yeqnub? Aqo aiyel mandam tamo, niŋgi ti kere. Aqo aiyel na Yesus Kristus aqa anjam bole niŋgi merŋgeqnum. Di kiyaqa? Niŋgi are bulyosib gisaŋ qotei kalil endi torei uratnjrsib Qotei ŋambile so qaji a qa nuŋgo areqalo siŋgilatqajqa deqa. Qotei agi a na laŋ ti mandam ti yuwal ti iŋgi iŋgi kalil ti gereiyej.  
\v 16 Bole, nami Qotei na sawa bei bei qaji naŋgi uratnjreqnaqa naŋgi naŋgo segi areqalo dauryoqnsib laqneb.  
\v 17 Bati deqa Qotei a niŋgi qa uliosaioqnej. Niŋgi a qa qalieqajqa deqa a bati gaigai niŋgi geregereiŋgoqnej. A laŋ goge na awa eŋgeqnaqa iŋgi uyo kalil aqa bati qa melieqnaqa niŋgi uyoqnsib areboleboleiŋgoqnej.”  
\v 18 Onaqa tamo uŋgasari naŋgi Pol Barnabas wo naŋgo anjam di qusib quosaibulosib olo minjreb, “Niŋgi gago qotei.” Degsib minjroqnsib naŋgi aiyel atrainjrqajqa tulaŋ siŋgilaeqnab naŋgi na saidnjroqneb.   
\p
\v 19 Onaqa Juda tamo qudei naŋgi Antiok dena ti Aikoniam dena ti walwelosib Listra qureq bosib dia tamo uŋgasari naŋgo are ugetetnjrnabqa naŋgi tigelosib Pol meniŋ na qaleb. Osib a giriŋyosib gilsib qure qalaq di ateb. Naŋgi are qaleb, “A moiqo.”  
\v 20 Onaqa tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi Pol aqa areq gilsib Pol a mandamq di ŋeiesonaq a kaiŋyesonabqa tigelosiqa olo qure miligiq gilej. Nebeonaqa a Barnabas osiqa ombla walwelosib Derbe qureq aiyeb.   
\s1 Pol Barnabas wo naŋgi na Kristen naŋgi siŋgilatnjreb  
\p
\v 21 Naŋgi aiyel Derbe qureq aisib dia Yesus aqa anjam bole plalteqnabqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi Yesus dauryoqneb. Onaqa bunuqna naŋgi aiyel olo puluosib qure kalil naŋgi nami laqneb qaji deq olo giloqneb. Listra qure ti Aikoniam qure ti Antiok qure ti deq giloqneb.  
\v 22 Naŋgi aiyel degsib giloqnsibqa tamo uŋgasari nami Yesus dauryoqneb qaji naŋgi siŋgilatnjroqnsib minjroqneb, “Niŋgi Yesus qa nuŋgo areqalo siŋgilatoqnsib soqniy. Niŋgi gulbe gargekoba iteleŋqab di uŋgum. Gulbe di nuŋgoq boqnibqa Qotei a nuŋgo Mandor Koba sosim niŋgi taqatŋgwas.”  
\v 23 Qure kalilq di naŋgi aiyel na Kristen gate ateleŋoqneb. Osib iŋgi ti ya ti uratoqnsib Kristen gate naŋgi qa pailyoqneb. Osib naŋgi joqsib Tamo Koba agi nami a qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji aqa baŋq di atoqneb.   
\s1 Pol Barnabas wo naŋgi olo Antiok qureq aiyeb  
\p
\v 24 Bunuqna Barnabas Pol wo naŋgi aiyel Pisidia sawa amble potosib walwelosib Pamfilia sawaq di branteb.  
\v 25 Brantosib Perga qureq aisib dia Yesus aqa anjam palontoqnsib minjroqneb. Dena tigelosib Atalia qureq aiyeb.  
\v 26 Aisib dena qobuŋ gogetosib aisib Antiok qure agi nami naŋgi dena tigelosib walweleb qaji di olo branteb. Dia nami Kristen naŋgi koroosib naŋgi aiyel qa pailyosib qariŋnjrnab gileb. Qotei a naŋgi aiyel qa are boleiyim naŋgi aiyel siŋgila na wauoqnqajqa deqa pailyeb. Ariya naŋgi aiyel wau di kobotosib qure deq olo aiyeb.  
\v 27 Aisib Kristen naŋgi koroinjrsibqa wau kalil Qotei a naŋgo baŋ na yoqnej qaji deqa naŋgi sainjroqneb. Sainjroqnsib endegsib minjroqneb, “Qotei na sawa bei bei qaji naŋgi dego gam waqtetnjreqnaqa naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateqnub.”  
\v 28 Naŋgi aiyel Antiok qureq di tamo uŋgasari Yesus dauryoqneb qaji naŋgi koba na sokobaiyeb.   
\c 15  
\s1 Kristen naŋgi Jerusalem di koroeb  
\p
\v 1 Bati bei tamo qudei naŋgi Judia sawaq dena walwelosib Antiok qureq gilsib dia Kristen naŋgi endegsib minjreb, “Niŋgi Moses aqa dal anjam dauryosib muluŋ uniy. Yimqa Qotei a niŋgi eleŋqas. Niŋgi muluŋ unqasai di Qotei a niŋgi eleŋqasai.”  
\v 2 Degsib minjrnabqa Pol Barnabas wo naŋgi qusibqa tamo naŋgi di ŋiriŋtnjrsib naŋgi ti anjam na qotoqneb. Onaqa Kristen kalil naŋgi koroosib anjam endegsib kereteb, “Iga na Pol Barnabas wo Yesus aqa tamo qudei ti naŋgi qariŋnjrim Jerusalem aiqab. Aisib dia Yesus aqa anjam maro tamo naŋgo gate naŋgi ti koba na anjam di gereiyqab.”   
\p
\v 3 Naŋgi degsib anjam keretosib naŋgi qariŋnjrnab aiyeb. Naŋgi aiyoqnsibqa Fonisia sawa ti Samaria sawa ti dia Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi itnjroqnsibqa endegsib minjroqneb, “Qotei na sawa bei bei qaji naŋgi dego are bulyetnjreqnu.” Degsib minjreqnab naŋgi kalil quoqnsib tulaŋ areboleboleinjroqnej.   
\p
\v 4 Naŋgi aisib Jerusalem di brantonabqa Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi ti Kristen kalil ti naŋgo gate ti naŋgi na minjreb, “Niŋgi kere bonub.” Onaqa Pol Barnabas wo naŋgi tigelosib wau kalil Qotei a naŋgo baŋ na yoqnej qaji deqa naŋgi sainjreb.  
\v 5 Sainjrnabqa Farisi tamo qudei Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi qusibqa tigelosib mareb, “Sawa bei bei qaji naŋgi gago miligiq aiqa osibqa naŋgi mati muluŋ unsib Moses aqa dal anjam dauryqab di kere.”   
\p
\v 6-7 Naŋgi degsib marnabqa Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi ti Kristen gate naŋgi ti anjam di gereiyqa koroeb. Koroosib anjam gargekoba mareleŋoqneb. Onaqa Pita a tigelosiqa naŋgi endegsi minjrej, “O ijo was kalil niŋgi qalie, Qotei a nami nuŋgo ambleq dena e giltbej. E na sawa bei bei qaji naŋgi Yesus aqa anjam bole minjroqnitqa naŋgi quoqnsib Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatqajqa deqa giltbej.  
\v 8 Qotei a tamo kalil naŋgo areqalo qalie. A na aqa Mondor Bole nami iga egej dego kere sawa bei bei qaji naŋgi enjreqnu. Aqa kumbra dena a na iga osorgeqnu, a na sawa bei bei qaji naŋgi dego eleŋqajqa are qaleqnu.  
\v 9 Qotei a gam bei na iga Juda eleŋoqnsiq olo gam bei na sawa bei bei qaji naŋgi eleŋosaieqnu. Naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateqnub gam dena qujai Qotei na naŋgo are miligi yansetnjreqnu.  
\v 10 Deqa niŋgi kiyaqa tamo uŋgasari Yesus dauryeqnub qaji naŋgi gulbe koba enjreqnub? Nuŋgo kumbra dena niŋgi Qotei aqa areqalo ugeteteqnub. Gulbe di nami gago moma naŋgi qoboiyqa keresai. Bini iga dego qoboiyqa keresai.  
\v 11 Iga endegsi poigeqnu, Tamo Koba Yesus a iga ti sawa bei bei qaji naŋgi qa ti are boleiyeqnu kumbra dena qujai Qotei na iga kalil eleŋeqnu.”   
\p
\v 12 Pita a naŋgi degsi minjrnaqa naŋgi kalil aqa anjam di qusibqa naŋgi mequmesoqneb. Onaqa Barnabas Pol wo naŋgi kamba tigelosib Qotei na nami naŋgi aiyel siŋgilatnjreqnaqa naŋgi sawa bei bei qaji naŋgo ambleq di maŋwa gargekoba yoqneb deqa naŋgi sainjrnab queb.   
\p
\v 13 Sainjrsib koboonaqa Jems a kamba tigelosiqa marej, “O ijo was, niŋgi e na anjam bei merŋgit quiy.  
\v 14 Saimon a mergwo, ‘Qotei a sawa bei bei qaji naŋgo ambleq dena aqa segi tamo uŋgasari naŋgi eleŋqa osiq giltnjrej.’  
\v 15 Saimon aqa anjam de ti Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgo anjam ti utru qujai. Agi Qotei aqa medabu o qaji tamo bei a anjam endegsi neŋgreŋyej,  
\v 16 ‘Tamo Koba a marqo, “Bunuqna e olo bosiy Devit aqa tal uloŋej qaji di olo tigeltqai. Tal aqa iŋgi iŋgi kalil ugeeleŋeb qaji di dego bunuj ateleŋqai.  
\v 17 Amqa sawa bei bei qaji naŋgi e itbqa maroqnsib ijoq boqnqab. E na naŋgi giltnjritqa naŋgi ijo segi tamo uŋgasari sqab.”  
\v 18 Tamo Koba aqa anjam di a nami babtej agi bini olo babtoqnsiq mareqnu.’   
\p
\v 19 “Deqa ijo was, e ijo areqalo endegsi merŋgwai. Sawa bei bei qaji naŋgi are bulyoqnsib Qotei aqaq boqnibqa iga naŋgi gulbe bei enjrqasai.  
\v 20 Iga anjam truquyala segi neŋgreŋyosim naŋgoq qariŋyqom. Anjam agiende. ‘Niŋgi gisaŋ qotei atrainjro qaji iŋgi uyoqnaib. Niŋgi sambala kumbra yoqnaib. Wagme sil na kakro tontnjrnab moreŋeb qaji di niŋgi uyoqnaib. Wagme leŋ ti dego uyoqnaib.’ Iga anjam truquyala di segi neŋgreŋyosim sawa bei bei qaji naŋgoq qariŋyqom.  
\v 21 Iga qalie, nami koba Juda naŋgi Moses aqa dal anjam qure qureq di palontoqneb agi bini palontoqnsib unub. Yori bati gaigai naŋgi naŋgo Qotei tal kalil miligiq di Moses aqa dal anjam sisiyeqnub.”   
\s1 Kristen naŋgi anjam neŋgreŋyosib  //  sawa bei bei qaji naŋgoq qariŋyeb  
\p
\v 22 Jems a anjam degsi marnaqa Yesus aqa anjam maro tamo naŋgi ti Yesus aqa tamo uŋgasari kalil ti naŋgo gate ti naŋgo ambleq dena tamo aiyel giltnjreb. Tamo aiyel di qariŋnjrib Pol Barnabas wo naŋgi daurnjrsib Antiok qureq gilqajqa deqa giltnjreb. Tamo aiyel giltnjreb qaji naŋgo ñam Judas aqa ñam bei Barsabas naŋgi Sailas wo. Naŋgi aiyel Kristen gate soqneb.  
\v 23 Naŋgi qariŋnjrqa osibqa anjam truquyala endegsib neŋgreŋyosib naŋgo baŋq di ateb,  
\p “O was niŋgi kaiye. Iga Yesus aqa anjam maro tamo iga ti Kristen gate ti anjam endi neŋgreŋyosim nuŋgoq qariŋyonum. Niŋgi Antiok qure ti Siria sawa ti Silisia sawa ti di unub. Niŋgi sawa bei bei qaji.  
\v 24 Iga nami quem, tamo qudei naŋgi gago ambleq na tigelosib nuŋgoq gilsib naŋgo segi areqalo na anjam bei merŋgeb. Merŋgsib anjam dena nuŋgo areqalo niñaqyetŋgeb. Tamo naŋgi di iga na qariŋnjrosai.  
\v 25 Deqa iga kalil koroosim areqalo qujaitosim tamo aiyel giltnjrsimqa nuŋgoq qariŋnjronum. Naŋgo ñam Judas Sailas wo. Iga na naŋgi ti gago Kristen was bole aiyel Barnabas Pol wo naŋgi ti nuŋgoq qariŋnjronum.  
\v 26 Barnabas Pol wo naŋgi gago Tamo Koba Yesus Kristus aqa ñam siŋgila na ojsib waueqnub. Jeu tamo naŋgi na naŋgi aiyel ñumib moreŋqajqa mareqnab naŋgi ulaosaieqnub.  
\v 27 Deqa iga naŋgi aiyel Judas Sailas wo koba na nuŋgoq qariŋnjronum. Judas Sailas wo naŋgi na gago anjam neŋgreŋyonum qaji endi niŋgi olo merŋgib quqwab.  
\v 28 O was niŋgi quiy. Iga Mondor Bole ombla areqalo qujaitosim anjam endi qosonum. Niŋgi gago anjam truquyala endi segi qusib dauryqab di kereqas. Iga niŋgi gulbe koba eŋgwasai. Gago anjam truquyala agiende.  
\v 29 Niŋgi gisaŋ qotei atrainjro qaji iŋgi uyoqnaib. Wagme leŋ ti uyoqnaib. Wagme sil na kakro tontnjrnab moreŋeb qaji di uyoqnaib. Sambala kumbra dego yoqnaib. Niŋgi kumbra di segi dauryqab di niŋgi geregere sqab. Koboqo.” Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi anjam di neŋgreŋyeb.   
\p
\v 30 Neŋgreŋyosib tamo qolqe naŋgo baŋq di atsib naŋgi qariŋnjrnab gileb. Gilsib Antiok di brantosib Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi koroinjrsibqa anjam neŋgreŋyeb qaji di enjreb.  
\v 31 Onaqa naŋgi kalil anjam di sisiyosib anjam dena naŋgo are siŋgilatetnjrnaqa naŋgi tulaŋ areboleboleinjrej.  
\v 32 Judas Sailas wo naŋgi Qotei aqa medabu o qaji tamo soqneb deqa naŋgi aiyel anjam olekoba Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi minjrnab qunabqa anjam dena naŋgo are siŋgilatetnjrej.  
\v 33-34 Naŋgi aiyel bati qudei Antiok di sonabqa bunuqna Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi na minjreb, “O gago was aiyel niŋgi olo aiyiy.” Degsib minjrsib qariŋnjrnabqa naŋgi aisib Yesus aqa anjam maro tamo Jerusalem di soqneb qaji naŋgoq di olo branteb.  
\v 35 Onaqa Pol Barnabas wo naŋgi Antiok di sosibqa Kristen qudei ti koba na wauoqnsibqa Tamo Koba aqa anjam plaltoqnsib tamo uŋgasari naŋgi minjroqneb.   
\s1 Pol Barnabas wo naŋgi ŋiriŋkobaosib poeb  
\p
\v 36 Onaqa bati bei Pol na Barnabas minjej, “Aqo aiyel nami qure qureq di Tamo Koba aqa anjam palontoqnem qaji deq olo gilsimqa Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi unjrqom. Naŋgi kiyersib unub kiyo di unjrqom.”  
\v 37 Onaqa Barnabas na Pol minjej, “Di kere. Iga Jon olo osim koba na gilqom.” Jon aqa ñam bei Mak.  
\v 38 Onaqa Pol a siŋgila na Barnabas saidyoqnej, “Eo. Mak a nami iga koba na wauqa gilnamqa Pamfilia sawaq di a na iga uratgosiq Jerusalem aiyej deqa iga a olo osi gilqasai.”  
\v 39 Pol na Barnabas degsi saidyeqnaqa naŋgi aiyel anjam titosib ŋiriŋkobaosib poeb. Deqa Barnabas a Mak osiqa qobuŋ na Saiprus nuiq gileb.  
\v 40 Ariya Pol a Sailas osiqa ombla gilqa laqnabqa Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi na minjreb, “Tamo Koba a niŋgi qa are boleiyeme.” Osib naŋgi aiyel qariŋnjrnab gileb.  
\v 41 Naŋgi aiyel gilsib Siria sawa ti Silisia sawa ti ambleq na walweloqnsibqa qure qureq di brantoqnsibqa Kristen naŋgi itnjroqnsib Qotei aqa anjam minjroqnsib siŋgilatnjroqneb. \fig |alt="Map of Paul's 2nd journey" src="Paul2-BW BOJ.tif" size="span" loc="Act 15:36–18:22" copy="SIL" ref="Aposel 15:41" \fig*   
\c 16  
\s1 Timoti a Pol dauryej  
\p
\v 1 Onaqa bati bei Pol a walwelosiq Derbe qureq di brantej. Dena tigelosiq Listra qureq gilej. Dia tamo bei soqnej aqa ñam Timoti. A Yesus dauryoqnej qaji. Aqa ai a Juda uŋa. A Yesus qa aqa areqalo siŋgilatej qaji. Timoti aqa abu a Grik tamo.  
\v 2 Listra qure ti Aikoniam qure ti dia Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi maroqneb, “Timoti a tamo bolequja.”  
\v 3 Sawa dia Juda naŋgi qalieeb, Timoti aqa abu a Grik tamo. Deqa Pol a Timoti osiqa a ombla wauqa marsiqa muluŋ waiyej.  
\v 4 Bati bei naŋgi aiyel Sailas koba na gilsib qure qureq di walweloqneb. Walweloqnsibqa Jerusalem dia anjam qoseb qaji di Kristen naŋgi qusib dauryqajqa deqa minjroqnsib laqneb. Anjam di Yesus aqa anjam maro tamo naŋgo gate naŋgi ti qoseb.  
\v 5 Bati deqa Qotei na tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi siŋgilatnjroqnej. Bati gaigai tamo uŋgasari gargekoba are bulyoqnsib Kristen naŋgo miligiq aiyeqnab naŋgi tulaŋ kobaoqneb.   
\s1 Pol a ŋeio bulosiqa Masedonia tamo bei unej  
\p
\v 6 Bati bei Pol na Sailas na Timoti na naŋgi qalub walwelosib Frigia sawa ti Galesia sawa ti dia Qotei aqa anjam mare mare giloqneb. Naŋgi Esia sawaq di Yesus aqa anjam marqa laqnabqa Mondor Bole na naŋgi saidnjrej.  
\v 7-8 Deqa naŋgi walwelosib Misia sawaq di branteb. Dena Bitinia sawaq gilqa laqnabqa Yesus aqa Mondor na naŋgi olo saidnjrnaqa naŋgi Misia sawa amble potosib sumsib torei Troas qureq di branteb.  
\v 9 Naŋgi Troas di sosibqa qolo Pol a ŋeio bulosiqa Masedonia tamo bei unej. Masedonia tamo di a Pol aqa ulatamuq di tigelosiq minjej, “Ni Masedonia bosim iga aqaryaige.”\fig |alt="Paul sleeps and has vision" src="Cn01981B.tif" size="col" loc="Act 16:9" copy="Cook" ref="Aposel 16:9" \fig*  
\v 10 Pol a ŋeio degsi unej deqa iga tigelosim Masedonia sawaq sumem. Iga endegsi poigej, “Qotei na iga metgwo deqa iga Masedonia sawaq di tamo uŋgasari naŋgi Yesus aqa anjam bole minjroqnqom.”   
\s1 Lidia a Yesus qa aqa areqalo siŋgilatej  
\p
\v 11 Onaqa iga Troas qureq dena qobuŋ gogetosim Samotres nui tiŋyosim sumem. Sumsim nui di buŋyosim nebeonaqa Neapolis qureq di tiryem.  
\v 12 Dena iga siŋga na walwelosim Filipai qureq di brantem. Qure di nami Rom naŋgi bosib awoeb qaji. Qure di Masedonia naŋgo qure kobaquja. Iga sumsim bati gargekoba yala qure dia soqnem.  
\v 13 Onaqa Juda naŋgo yori bationaqa iga qure polomq aisim ya qala beiq di brantem. Iga are qalem, “Ya qalaq di Juda naŋgo pailyo sawa unu kiyo?” Degosim aiyem. Aisim uŋgasari qudei dia koroesonab naŋgi itnjrsimqa naŋgi koba na awoosim Qotei aqa anjam minjroqnem.  
\v 14 Naŋgo ambleq di uŋa bei soqnej aqa ñam Lidia. A gara lent oqnsiq qariŋyeqnaqa tamo naŋgi na awaiyoqneb. Di aqa silali wau. Aqa qure utru Taiataira. A Qotei qa louoqnej qaji. A ya qalaq di sonaqa Qotei na aqa areqalo waqtetonaqa a Pol aqa anjam qusiq poiyonaqa are bulyej.  
\v 15 Deqa tamo uŋgasari Lidia aqa talq di soqneb qaji naŋgi Lidia a ti yanso eb. Onaqa Lidia na iga mergej, “E Tamo Koba a qa ijo areqalo siŋgilatonum niŋgi bole edegosib bosib ijo talq endi iga koba na sqom.” Lidia a tulaŋ siŋgilaej deqa iga aqa talq di a koba na soqnem.   
\s1 Filipai qureq di Pol Sailas wo naŋgi tonto talq di breinjreb  
\p
\v 16 Onaqa bati bei iga olo pailyo sawaq aiyeqnamqa kaŋgal uŋa bei bosiqa gamq di iga itgej. Uŋa di a mondor uge ti soqnej. Mondor uge dena kumbra bunuqna branteleŋqas qaji di ubtosiq minjeqnaqa a kamba tamo qudei naŋgi minjroqnej. Minjreqnaqa naŋgi quoqnsib silali koba yeqnab osi giloqnsiqa aqa tamo kokba naŋgo baŋq di atoqnej.  
\v 17 Iga Pol koba na aiyeqnamqa uŋa di a iga daurgoqnsiqa tulaŋ leleŋoqnsiqa maroqnej, “Tamo naŋgi di Qotei Goge Koba aqa wau tamo. Naŋgi anjam palontoqnsib Qotei a niŋgi padalo sawaq na eleŋqajqa gam osorŋgeqnub.”  
\v 18 Bati gargekoba uŋa dena anjam degsi maroqnsiq iga daurgoqnej. Deqa bati bei Pol a uŋa deqa minjiŋ oqnaqa bulosiqa mondor uge di minjej, “E Yesus Kristus aqa ñam na ni mermonum, ni uŋa di uratosim ulaŋ.” Degsi minjnaqa mondor uge dena uŋa di uratosiq ulaŋej.   
\p
\v 19-20 Pol a kumbra degyej deqa uŋa di aqa tamo kokba naŋgi silali oqajqa gam saiinjrej. Gam sainjrnaqa di unsibqa Pol Sailas wo naŋgi ojsib koro sawaq joqsib gilsib Rom gate naŋgo ulatamuq di tigeltnjreb. Tigeltnjrsibqa Rom gate naŋgi endegsib minjreb, “Tamo aiyel naŋgi dena iga tamo uŋgasari qure endia unum qaji gulbe koba egeqnub. Naŋgi aiyel Juda tamo.  
\v 21 Naŋgi aiyel kumbra osorgeqnub qaji di iga Rom tamo na dauryqajqa getento koba.”  
\v 22 Onaqa tamo uŋgasari kalil qure dia soqneb qaji naŋgi anjam di qusibqa Pol Sailas wo naŋgo jejamuq di une qametnjroqneb. Onaqa Rom gate naŋgi na naŋgi aiyel ojsib qaja tamo naŋgo baŋq di ateb. Atnabqa naŋgi na osib gara bumbraŋyetnjrsib bu toqoŋ na kumbaiŋnjreb.  
\v 23 Naŋgi kumbaiŋnjro gargekobatosib tonto talq di breinjrsib tonto tal taqato tamo a minjeb, “Ni na naŋgi aiyel siŋgila na tontnjrsim geregere taqatnjresoqne.”  
\v 24 Degsib minjnabqa a naŋgi aiyel joqsiqa tonto tal miligiq di warum beiq di breinjrsiq ŋamtaŋ kobaquja na naŋgo siŋga gitantetnjrej.\fig |alt="Paul and Silas in stocks" src="cn01988b.tif" size="span" loc="Act 16:24" copy="Cook" ref="Aposel 16:24" \fig*   
\p
\v 25 Onaqa qolo jige Pol Sailas wo naŋgi tonto tal miligiq di Qotei pailyoqnsib loueqnabqa tamo naŋgi tonto talq di soqneb qaji naŋgi quoqneb.  
\v 26 Bati qujai deqa mimiŋ koba dosiqa siŋgila na tonto tal reŋgiŋyonaqa siraŋme kalil waqeleŋeb. Sil kokba kalil tamo naŋgi tontnjreb qaji di pambloŋeleŋeb.  
\v 27-28 Onaqa tonto tal taqato tamo a tigelosiqa ŋam atej di siraŋme kalil waqeleŋesonaq unej. Deqa a are qalej, “Tonto tamo kalil naŋgi jaraiyonub.” Degsi are qalsiqa aqa serie osiq aqa segi jejamu qalqa yonaqa Pol a maosiq minjej, “Ni ino segi jejamu qalaim. Iga kalil endi unum. Iga jaraiyosai.”  
\v 29-30 Pol a degsi tonto tal taqato tamo di minjnaqa a na qaja tamo qudei naŋgi metnjrnaq waŋal osi bonab warum suwaŋej. Onaqa a tulaŋ ulaugetosiq gindagindaŋosiq urur ti warum miligiq gilsiq Pol Sailas wo naŋgo siŋgaq di ŋam quosiq ŋeiej. Dena tigelosiqa naŋgi aiyel joqsiq oqedosiq nenemnjrej, “O tamo kokba aiyel, e kumbra kiye yitqa Qotei na e oqas?”   
\p
\v 31 Onaqa naŋgi aiyel na minjeb, “Ni Tamo Koba Yesus qa ino areqalo siŋgilatime. Yimqa Qotei na ni ti tamo uŋgasari kalil ni ombla tal qujaiq di unub qaji naŋgi ti eleŋqas.”  
\v 32 Degsi minjsibqa Tamo Koba aqa anjam plalteqnabqa a quoqnej. Tamo uŋgasari kalil a ombla tal qujaiq di soqneb qaji naŋgi dego quoqneb.  
\v 33 Onaqa qolo deqa tonto tal taqato tamo a na naŋgi aiyel yu qosetnjrsiqa tamo uŋgasari kalil a ombla tal qujaiq di soqneb qaji naŋgi koba na yanso eb.  
\v 34 Onaqa a na naŋgi aiyel joqsiqa aqa talq gilsib dia iŋgi anainjrej. Tamo uŋgasari kalil a ombla tal qujaiq di soqneb qaji naŋgi a ti tulaŋ areboleboleinjrej. Di kiyaqa? Naŋgi are bulyosib Qotei qa naŋgo areqalo siŋgilateb deqa.   
\p
\v 35 Ariya nebeonaqa Rom gate naŋgi na qaja tamo qudei naŋgi qariŋnjrnab aisib tonto tal taqato tamo di minjeb, “Ni na tamo aiyel di oqeq atim naŋgi sumeb.”  
\v 36 Onaqa a naŋgo anjam di qusiqa Pol minjej, “Rom gate naŋgi na qaja tamo qudei qariŋnjronub bosib e endegsib merbonub, ‘Ni na naŋgi aiyel oqeq atim naŋgi sumeb.’ Naŋgi e degsib merbonub. Deqa niŋgi aiyel are lawo sumiy.”  
\v 37 Onaqa Pol a anjam di qusiqa qaja tamo naŋgi minjrej, “Aqo aiyel Rom tamo. Gate naŋgi na gago une bole babtosai. Naŋgi aqo aiyel laŋa ojsib tamo uŋgasari naŋgo ŋamdamuq di kumbaiŋgosib tonto talq endi waigeb. Bini naŋgi lumu na iga olo oqeq atib sumqajqa maronub. Deqa iga sumqasai. Naŋgi segi bosib iga tonto talq endena oqeq atib sumqom.”   
\p
\v 38 Onaqa qaja tamo naŋgi olo gilsib Rom gate naŋgi Pol aqa anjam di minjrnabqa qusib ulaeb. Di kiyaqa? Pol Sailas wo naŋgi Rom tamo deqa.  
\v 39 Deqa Rom gate naŋgi Pol Sailas wo naŋgo are latetnjrqa marsibqa tonto talq aisib minjreb, “Bole, iga grotonum.” Degsib minjrsibqa siraŋ waqtetnjrsib joqsib oqedeb. Oqedosib naŋgi aiyel minjreb, “Niŋgi qure endi uratosib sumiy.”  
\v 40 Degsib minjrnabqa naŋgi aiyel tonto tal uratosibqa walwelosib Lidia aqa talq gileb. Gilsib dia Yesus aqa tamo uŋgasari qudei naŋgi itnjrsibqa Yesus aqa anjam na naŋgo are siŋgilatetnjreb. Osib naŋgi uratnjrsib qure di uratosib sumeb.   
\c 17  
\s1 Tesalonaika naŋgi na Pol Sailas wo ojqa mareb  
\p
\v 1 Pol aqa wau qujai naŋgi ti sumsib Amfipolis qureq di brantosib dena walwelosib Apolonia qureq sumeb. Dena tigelosib sumsib Tesalonaika qureq di branteb. Dia Juda naŋgo Qotei tal bei soqnej.  
\v 2 Deqa Pol aqa kumbra gaigai yoqnej qaji di dauryosiqa Qotei tal miligiq gilej. Gilsiqa yori bati qalub qa Qotei aqa anjam neŋgreŋq di so qaji di plaltoqnsiqa Juda tamo uŋgasari naŋgi minjroqnej.  
\v 3 Pol a anjam geregere plaltosiq endegsi minjroqnej, “Qotei aqa anjam nami neŋgreŋyeb qaji di aqa utru agiende. Kristus a jaqatiŋ koba osim moisim olo subq na tigelqas.” Osiqa minjroqnej, “Yesus agi e niŋgi a qa merŋgeqnum qaji a bole Kristus.”  
\v 4 Pol a naŋgi anjam degsi minjreqnaqa tamo uŋgasari qudei naŋgi aqa anjam di qusib poinjrnaqa Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatosib Pol Sailas wo daurnjreb. Grik tamo gargekoba Qotei qa louoqneb qaji naŋgi ti uŋa kokba qudei ti naŋgi dego Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatosib Pol Sailas wo daurnjreb.   
\p
\v 5 Onaqa Juda naŋgi Pol Sailas wo naŋgi qa minjiŋ oqetnjrnaqa tamo uge qudei iŋgi qariŋyo sawaq dena joqsib tamo uŋgasari kalil naŋgo are ugetetnjreb. Osib Pol Sailas wo ojqa marsib tamo bei aqa ñam Jeson aqa talq gurgur ti gileb. Naŋgi aiyel tal dia ŋereŋoqneb. Gilsib naŋgi aiyel tamo uŋgasari naŋgo ulatamuq di tigeltnjrqa marsib naŋgi aiyel qa ŋamoqneb.  
\v 6-7 Ŋamonab ugeinjrnaq naŋgi Jeson laŋa ojsib Yesus aqa tamo uŋgasari qudei dego ojeleŋosib giriŋnjrsib aisib qure deqa gate kokba naŋgo ulatamuq di tigeltnjreb. Tigeltnjrsib leleŋosib endegsib maroqneb, “Pol Sailas wo qure qureq di tamo uŋgasari naŋgo areqalo niñaqyetnjroqnsib laqnub. Agi naŋgi gago qure endeq bonabqa Jeson na naŋgi joqsiqa aqa talq di gereinjrej unub. Tamo aiyel dena gago mandor koba Sisar aqa dal anjam gotraŋyoqnsib mareqnub, ‘Mandor koba bei unu aqa ñam Yesus.’ Naŋgi aiyel degsib mareqnub.”  
\v 8 Juda naŋgi na anjam di Pol Sailas wo naŋgo jejamuq di qametnjrnabqa qure deqa gate kokba ti tamo uŋgasari gargekoba ti naŋgi qusibqa naŋgi aiyel qa minjiŋ oqetnjrej.  
\v 9 Onaqa qure deqa gate kokba naŋgi na Yesus aqa tamo uŋgasari qudei Jeson a ti minjreb, “Naŋgo aiyel une di niŋgi na awaiyosib silali atibqa iga niŋgi uratŋgnam gilqab.” Onaqa naŋgi silali atnabqa gate kokba naŋgi na naŋgi uratnjrnab gileb.   
\s1 Pol Sailas wo Beria qureq di Qotei aqa anjam maroqneb  
\p
\v 10 Onaqa qolo qujai deqa Yesus aqa tamo uŋgasari Tesalonaika di soqneb qaji naŋgi na Pol Sailas wo qariŋnjrnab walwelosib sumsib Beria qureq di branteb. Di brantosib Juda naŋgo Qotei tal miligiq gilsib Qotei aqa anjam palontosib minjroqneb.  
\v 11 Juda tamo uŋgasari Beria di soqneb qaji naŋgo kumbra tulaŋ boledamu. Tesalonaika di soqneb qaji naŋgi bul sai. Naŋgi Qotei aqa anjam quqwajqa tulaŋ areboleboleinjroqnej. Bati gaigai naŋgi Qotei aqa anjam neŋgreŋq di so qaji di geregere peleiyoqneb. Pol Sailas wo naŋgo anjam bole kiyo sai kiyo di naŋgi qalieqa marsib deqa naŋgo aiyel anjam ti Qotei aqa anjam neŋgreŋq di so qaji de ti geregere tenemtoqneb.  
\v 12 Deqa qure dia Juda gargekoba naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb. Grik tamo uŋgasari kokba qudei dego Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb.   
\p
\v 13 Onaqa Juda naŋgi Tesalonaika di soqneb qaji naŋgi Pol a Beria qureq sumsiq dia dego Qotei aqa anjam palontoqnej di qusibqa minjiŋ oqetnjrnaqa mareb, “Iga Pol qalqom.” Degsib marsibqa Beria qureq bosib dia tamo uŋgasari naŋgo are ugetetnjreb.  
\v 14 Degyonabqa Kristen naŋgi na Pol qariŋyonab alile aiyej. Ariya Sailas Timoti wo naŋgi aiyosai. Naŋgi Beria di soqneb.  
\v 15 Tamo naŋgi Pol suweiyeb qaji naŋgi a osib koba na torei Atens qureq sumeb. Sumsib Atens qureq di naŋgi Pol uratosib olo puluqa laqnabqa Pol na minjrej, “Niŋgi oqsib Sailas Timoti wo minjrib ijoq boqujateb.”   
\s1 Pol a Atens qureq di Yesus aqa anjam plaltoqnej  
\p
\v 16 Onaqa Pol a Atens qureq di Sailas Timoti wo naŋgi qa tariŋesosiqa qure ambleq di walweloqnsiqa gisaŋ qotei naŋgo sulum gargekoba unoqnsiqa are tulaŋ gulbekobaiyoqnej.  
\v 17 Deqa a bati gaigai Juda naŋgo Qotei tal miligiq giloqnsiqa Juda naŋgi ti Grik naŋgi Qotei qa louoqneb qaji naŋgi ti Yesus aqa anjam plaltosiq minjroqnej. Atens naŋgo koro sawaq di dego a bati gaigai tigeloqnsiqa tamo uŋgasari naŋgi Yesus aqa anjam plaltosiq minjroqnej.  
\v 18 Bati bei Grik naŋgo qalie tamo qudei Atens di soqneb qaji naŋgi Pol ombla anjam na qotoqneb. Qudei naŋgi qalie tamo koba Epikurias aqa skulq dena qalie eb. Qudei naŋgi skul bei aqa ñam Stoik dena qalie eb. Pol a naŋgi endegsi minjroqnej, “Yesus a moisiq olo subq na tigelej. Deqa mondoŋ tamo kalil naŋgi dego subq na tigelqab.” Pol a naŋgi degsi minjroqnej deqa naŋgi Pol ombla anjam na qotoqnsib segi segi maroqneb, “Pol a anjam laŋa laŋa mareqnu. A anjam kiyersi mergwajqa bqo?” Qudei naŋgi maroqneb, “Pol a qure bei naŋgo qotei qa mergeqnu kiyo?”  
\v 19 Naŋgi degsib maroqnsib Pol osib naŋgo koro sawa aqa ñam Areopagus deq osi gileb. Osi gilsib naŋgo ambleq di tigeltosib minjeb, “Anjam bunuj ni mareqnum qaji di aqa utru geregere mergimqa iga qusim qalieqom.  
\v 20 Anjam bunuj ni mareqnum qaji di aqa utru bei. Iga anjam deqaji nami quosaioqnem. Deqa ni na anjam aqa utru geregere mergimqa iga qalieqom.”  
\v 21 Bati gaigai Atens naŋgi ti tamo uŋgasari sawa bei beiq na Atens beleŋeb qaji naŋgi ti korooqnsibqa anjam bunu bunuj maroqneb.   
\p
\v 22 Deqa Pol a naŋgo koro sawa ambleq di tigelosiqa minjrej, “O Atens tamo uŋgasari, e unonum, niŋgi qotei gargekoba louetnjreqnub.  
\v 23 E nuŋgo qure ambleq di walweloqnsimqa nuŋgo louqajqa iŋgi iŋgi kalil uneleŋosim gilsim atra bijal bei unonum. Atra bijal di aqa quraq di anjam endegsi neŋgreŋyonab sonaq unonum, ‘Atra bijal endi qotei bei iga qaliesai qaji aqa atra bijal.’ O Atens tamo uŋgasari niŋgi ijo anjam endi quiy. E Qotei niŋgi qaliesai qaji di ubtosiy merŋgwai. A Qotei bole. Niŋgi a qa qaliesai. Niŋgi a qa laŋa loueqnub.\fig |alt="Areopagus in Athens" src="cn01996B.tif" size="span" loc="Act 17:23" copy="Cook" ref="Aposel 17:23" \fig*   
\p
\v 24 “Qotei di a laŋ ti mandam ti iŋgi iŋgi kalil dego gereiyeleŋej. A segi qujai laŋ qa ti mandam qa ti Tamo Koba. Deqa atra tal tamo na gereiyo qaji Qotei a dia sqasai.  
\v 25 Iga mandam tamo unum deqa iga na Qotei aqaryaiyosim iŋgi bei yqa keresai. A iŋgi bei qa truquosaieqnu. A segi iŋgi iŋgi kalil naŋgo utru. A segi na iga ŋambile egeqnu. Iŋgi iŋgi kalil dego a segi na iga egeqnu.  
\v 26-27 Qotei dena nami tamo qujai Adam gereiyonaqa aqa moma naŋgi paraosibqa sawa sawa kalil kereteb. Qotei na tamo uŋgasari naŋgo segi segi sqajqa bati ateleŋej. Naŋgo segi segi sqajqa mandam beli dego ateleŋej. A degyej. Di kiyaqa? Tamo uŋgasari naŋgi a qa ŋamosib ŋamosib itqajqa deqa. O Atens tamo uŋgasari niŋgi quiy. Qotei a isaq di sosai. A nuŋgo jojomq di unu.  
\v 28 A segi na iga ŋambile egeqnaqa iga bole sosim walweleqnum. Nuŋgo segi powo tamo qudei naŋgi nami deqa are qalsib endegsib mareb, ‘Iga dego Qotei aqa aŋgro.’  
\v 29 Di bole. Iga Qotei aqa aŋgro. Deqa niŋgi quiy. Qotei a sulum bul sai. Tamo naŋgi gol na silva na meniŋ na ti sulum gereiyeqnub. Naŋgo segi baŋ na ti qalie na ti sulum di gereiyeqnub. Qotei a sulum deqaji bul unu niŋgi edegaib.   
\p
\v 30 “Nami tamo uŋgasari naŋgi nanari soqneb. Naŋgi Qotei qaliesai. Deqa naŋgi gisaŋ qotei naŋgo sulum gereinjroqnsib biŋinjroqneb. Bati di Qotei a naŋgo kumbra di unoqnsiqa unosaibuloqnsiqa naŋgi kambatnjrosaioqnej. Ariya bini Qotei na tamo uŋgasari sawa sawa kalilq di unub qaji naŋgi endegsi minjreqnu, ‘Niŋgi are bulyiy.’  
\v 31 Qotei a bati atej unu. Bati di brantimqa a na tamo uŋgasari kalil naŋgo une qa peginjrqas. Aqa segi kumbra bole na ti aqa Ŋiri Yesus Kristus giltej qaji aqa wau na ti naŋgo une qa peginjrqas. Tamo uŋgasari naŋgi degsib qalieqajqa deqa Qotei na Yesus subq na tigeltej.”   
\p
\v 32 Onaqa tamo uŋgasari naŋgi subq na tigelo qa anjam di qusibqa naŋgi qudei Pol kikiyeb. Ariya naŋgi qudei na Pol minjeb, “Anjam di bunuqna ni na olo mergim iga quqwom.”  
\v 33 Onaqa Pol a naŋgi uratnjrsiqa gilej.  
\v 34 Tamo qudei naŋgi Pol aqa anjam di qusib poinjrnaqa Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatosib Pol dauryeb. Bei aqa ñam Dionisius. A koro sawa deqaji gate koba. Uŋa bei aqa ñam Damaris. Tamo uŋgasari qudei dego naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatosib Pol dauryeb.   
\c 18  
\s1 Pol a Korin qureq di Yesus aqa anjam plaltoqnej  
\p
\v 1 Onaqa bati bei Pol a Atens qure uratosiqa walwelosiq Korin qureq gilej.  
\v 2 Gilsiq dia Juda tamo bei aqa ñam Akwila itej. Akwila aqa qure utru Pontus. Nami yala Akwila aqa ŋauŋ Prisila wo Itali sawa uratosib Korin beb. Rom naŋgo mandor koba Klodius a marej, “Juda naŋgi Rom qureq endi sqasai. Kalil jaraiqab.” Deqa naŋgi aiyel Itali sawa uratosib Korin qureq beb. Bosib Korin di sonabqa Pol a gilsiq naŋgi itnjrej.  
\v 3 Pol a naŋgi ti silali wau qujai. Deqa naŋgi koba na Korin di sosibqa silali qa wauoqneb. Naŋgo silali wau di naŋgi gara na tal gereiyoqneb.  
\v 4 Yori bati gaigai Pol a Juda naŋgo Qotei tal miligiq giloqnsiqa Juda ti Grik ti naŋgi Yesus aqa anjam plaltosiq minjroqnej. Aqa anjam dena naŋgo are qametnjrimqa naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatqajqa deqa osiq anjam minjroqnej.   
\p
\v 5 Onaqa bati bei Sailas Timoti wo naŋgi Masedonia sawa uratosib gilsib Korin dia Pol itosib naŋgi koba na soqneb. Deqa Pol na aqa silali wau uratosiqa Qotei aqa anjam qa segi wauoqnej. Osiqa Juda naŋgo Qotei tal miligiq giloqnsiqa naŋgi siŋgila na endegsi minjroqnej, “Yesus a bole Kristus Qotei na qariŋyej qaji.”  
\v 6 Degsi minjreqnaqa naŋgi aqa anjam di quoqnsib gotraŋyoqnsib a misiliŋyoqneb. Deqa Pol na aqa segi gara jugo tumbrum butuyosiqa minjrej, “Niŋgi padalqab di nuŋgo segi une na padalqab. Ijo une na sai. Deqa bini e niŋgi uratŋgsiy tamo Juda sai naŋgoq giloqnsiyqa Yesus aqa anjam minjroqnqai.”  
\v 7 Pol na Juda naŋgi degsi minjrsiqa naŋgo Qotei talq dena oqedosiq tamo bei aqa ñam Titius Jastus aqa talq di soqnej. Titius a Qotei qa louoqnej qaji. Aqa tal di Juda naŋgo Qotei tal jojomq di soqnej.  
\v 8 Bati deqa Qotei tal taqato tamo aqa ñam Krispus a ti tamo uŋgasari kalil a ombla tal qujaiq di soqneb qaji naŋgi ti Pol aqa anjam qusib Tamo Koba a qa naŋgo areqalo siŋgilateb. Korin tamo uŋgasari gargekoba naŋgi dego Pol aqa anjam qusib Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatosib yanso eb.   
\p
\v 9 Bati bei qolo Pol a ŋeio bulosiqa Tamo Koba Yesus unnaqa minjej, “O Pol, ni ulaaim. Ni qure endia sosimqa ino medabu waqtoqnsimqa boleq di ijo anjam mare mare laqne. Mequmaim.  
\v 10 E ni ombla sqai deqa tamo bei na ni ugeugeimqasai. Qure endia ijo segi tamo uŋgasari gargekoba unub.”  
\v 11 Onaqa Pol a anjam di dauryosiqa Korin dia wausau qujai bai 6 sosiqa tamo uŋgasari naŋgi Qotei aqa anjam plaltoqnsiq minjroqnej.   
\p
\v 12 Ariya Rom naŋgo gate koba Galio a Akaia sawa taqatesonaqa bati deqa Korin dia Juda naŋgi Pol qa minjiŋ oqetnjrnaqa a ojsib koro sawaq osi gilsib Galio aqa awo jaram namoq di tigelteb.  
\v 13 Tigeltosib Galio minjeb, “Tamo endena iga Juda gago dal anjam gotraŋyoqnsiqa Qotei louqajqa gam bei osorgeqnu.”  
\v 14 Onaqa Pol a kamba anjam marqa laqnaqa Galio na getentosiqa Juda naŋgi minjrej, “O Juda tamo uŋgasari niŋgi quiy. Tamo endi a une kobaquja bei yimqa kiyo tamo bei qalim moiyimqa kiyo niŋgi a ojsib bosib ijo ulatamuq endi tigeltqab di e nuŋgo anjam quqwai.  
\v 15 Ariya niŋgi nuŋgo segi dal anjam qa ti nuŋgo segi moma naŋgo ñam qa ti maronub deqa e nuŋgo anjam di gereiyqasai. Di ijo wau sai. Niŋgi segi na gereiyiy.”  
\v 16-17 Galio a awo jaramq di awesosiqa Juda naŋgi degsi minjrsiqa naŋgi winjrej. Onaqa Juda naŋgi naŋgo Qotei tal taqato tamo aqa ñam Sostenes a ojsib Galio aqa awo jaram namoq di qalougeteb. Qaleqnab Galio a di unsiqa a deqa yala are qalosai. Unsiq unosaibulej.   
\s1 Pol a Jerusalem olo aisiq dena Antiok qureq gilej  
\p
\v 18 Pol a bati gargekoba yala Korin di soqnej. Sosiqa Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi uratnjrsiqa Prisila Akwila wo naŋgi joqsiqa koba na Siria sawaq aiqa marsib qobuŋ gogeteb. Naŋgi qobuŋ gogetqa yosib Pol a mati Senkria qureq di Juda naŋgo kumbra dauryosiqa aqa segi gate baŋga ti me juŋgum ti gentej. Nami a bati qudei Qotei pailyoqnsiq deqa aqa gate baŋga ti me juŋgum ti uratonaq soqnej.  
\v 19-21 Ariya naŋgi Senkria qureq di qobuŋ gogetosib aisib Efesus qureq di tiryeb. Tiryosib mandamq aisib Pol a Juda naŋgo Qotei tal miligiq gilsiqa naŋgi Qotei aqa anjam plaltosiq minjroqnej. Onaqa naŋgi Pol aqa anjam qusib minjeb, “Ni bati qudei iga koba na endi sqom.” Minjnabqa a na naŋgi saidnjrsiqa aiqa osiqa minjrej, “Qotei na odbimqa bunuqna e nuŋgoq olo bqai.” Degsi minjrsiqa a qobuŋ gogetosiq aiyej. A na Prisila Akwila wo naŋgi Efesus qureq di uratnjrsiq aiyej.  
\v 22 Pol a aisiqa Sisaria qureq di tiryosiqa qobuŋ uratosiqa siŋga na walwelosi aisiq Jerusalem di brantej. Brantosiqa Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi itnjrsiqa koba na soqneb. Osiqa naŋgi olo uratnjrsiqa walwelosiq Antiok qureq gilej.   
\p
\v 23 Gilsiq Antiok dia bati gargekoba yala sosiqa dena walwelosiq Galesia sawa ti Frigia sawa ti dia laqnej. Laqnsiqa naŋgo qure kalilq di brantoqnsiqa tamo uŋgasari Yesus dauryoqneb qaji naŋgi koroinjroqnsiqa Qotei aqa anjam na siŋgilatnjroqnej.   
\s1 Apolos a Efesus qureq di Qotei aqa anjam plaltoqnej  
\p
\v 24 Onaqa bati bei Juda tamo bei aqa ñam Apolos a Efesus qureq bosiq dia wauoqnej. Aqa qure utru Aleksandria. A Qotei aqa anjam maro tamo. A Qotei aqa anjam tulaŋ qaliedamu. Deqa a na Qotei aqa anjam kalil neŋgreŋq di so qaji di geregere plaltoqnej.  
\v 25 Tamo qudei na nami Tamo Koba aqa gam Apolos osoryeb deqa a siŋgila na Yesus aqa anjam plaltoqnej. A Jon yansnjro qaji aqa wau qa segi qalieej.  
\v 26 Deqa bati bei a Juda naŋgo Qotei tal miligiq di siŋgila na anjam palonteqnaqa Prisila Akwila wo naŋgi aqa anjam qusibqa a osib qalaq gilsibqa Qotei aqa gam bole geregere osoryonab a poiyej.  
\v 27 Onaqa bunuqna Apolos a marej, “E Akaia sawaq gilqai.” A degsi marnaqa Yesus aqa tamo uŋgasari Efesus qureq di soqneb qaji naŋgi na odyosib minjeb, “Di kere. Ni gilime.” Degsib minjsibqa anjam bei neŋgreŋyosib Apolos yonab a na osi gilsiqa Yesus aqa tamo uŋgasari Akaia sawaq di soqneb qaji naŋgi enjrej. Endegsib neŋgreŋyeb, “O gago was niŋgi quiy. Apolos a nuŋgoq bqo. Deqa niŋgi a osib geregereiyiy.” Ariya Apolos a Akaia sawaq di sosiqa a na tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi Qotei aqa anjam minjreqnaqa anjam dena naŋgi siŋgilatnjroqnej. Qotei a nami naŋgi eleŋqa marsiq deqa naŋgi qa are boleiyej. Gam dena naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb.  
\v 28 Apolos a tamo uŋgasari naŋgo ŋamdamuq di Juda naŋgo anjam siŋgila na gotraŋyoqnej. A Qotei aqa anjam neŋgreŋq di so qaji dena naŋgi endegsi osornjrej, Yesus a bole Kristus.   
\c 19  
\s1 Pol a Efesus qureq di Qotei aqa anjam palontoqnej  
\p
\v 1-2 Apolos a Korin di sonaqa Pol a Esia sawa yambaŋ naŋgo qure qureq di walweloqnej. A walwelosi aisiq Efesus qureq di brantosiqa tamo qudei Yesus dauryoqneb qaji naŋgi sonab itnjrsiqa endegsi nenemnjrej, “Niŋgi Yesus qa nuŋgo areqalo siŋgilatosib bati deqa niŋgi Mondor Bole eb e?” Onaqa naŋgi na saideb, “Eo. Mondor Bole unu kiyo sai kiyo di iga nami quosaioqnem.”\fig |alt="Map of Paul's 3rd journey" src="Paul3-BW BOJ.tif" size="span" loc="Act 18:23–21:17" copy="SIL" ref="Aposel 19:1-2" \fig*  
\v 3 Onaqa Pol na olo nenemnjrej, “Niŋgi anjam kiye qusib yanso eb?” Onaqa naŋgi na minjeb, “Jon yansnjro qaji aqa anjam segi iga qusim dena yanso em.”   
\p
\v 4 Onaqa Pol na olo minjrej, “Jon na tamo uŋgasari naŋgi endegsi minjroqnej, ‘Niŋgi are bulyibqa e na yansŋgwai.’ Osiqa minjroqnej, ‘Niŋgi tamo ijo qoreq na bqas qaji a qa nuŋgo areqalo siŋgilatiy.’ Tamo Jon aqa qoreq na bqajqa maroqnej qaji agi Yesus.”  
\v 5 Onaqa naŋgi Pol aqa anjam di qusib poinjrnaqa Tamo Koba Yesus aqa ñam na yanso eb.  
\v 6 Yanso onabqa Pol a naŋgo gateq di aqa baŋ atnaqa Mondor Bole naŋgoq aisiq meŋ bulyetnjrnaqa bati qujai deqa naŋgi qure utru segi segi naŋgo anjam mareleŋoqneb. Osib naŋgi Qotei aqa medabu osib anjam palontoqneb.  
\v 7 Bati deqa tamo 12 naŋgi Mondor eb.   
\p
\v 8 Pol a bai qalub Efesus dia Juda naŋgo Qotei tal miligiq giloqnsiqa Qotei aqa anjam minjroqnej. Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas anjam di aqa utru Juda naŋgi geregere poinjrqajqa deqa Pol a siŋgila na minjroqnej.  
\v 9 Degyeqnaqa Juda qudei naŋgi Pol aqa anjam di qusibqa naŋgi a qa ugeosib aqa anjam dauryqa urateb. Osib ŋambile gaigai sqajqa gam Yesus na babtej qaji di misiliŋyosib tamo uŋgasari naŋgi endegsib minjroqneb, “Yesus aqa gam di uge.” Deqa Pol a naŋgi uratnjrsiqa tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji naŋgi segi joqsiqa tamo bei aqa ñam Tiranus aqa skul kobaq gileb. Gilsib dia Pol a bati gaigai Qotei aqa anjam plaltoqnej.  
\v 10 Pol a wausau aiyel degyoqnej. Deqa tamo uŋgasari kalil Esia sawaq di soqneb qaji Juda ti Grik ti naŋgi Tamo Koba aqa anjam quoqneb.   
\s1 Skeva aqa ŋiri 7 naŋgi mondor uge naŋgi winjrqajqa wauoqneb  
\p
\v 11 Qotei a Pol aqa baŋ na maŋwa gargekoba babtoqnej.  
\v 12 Deqa tamo qudei na naŋgo gara ñeŋgi oqnsib Pol aqa jejamuq di betertoqnsib gara di olo osi giloqnsib tamo mainjro qaji naŋgo jejamuq di ateqnab naŋgo ma saioqnej. Tamo mondor uge ti so qaji naŋgo jejamuq di dego gara ñeŋgi ateqnab mondor uge naŋgi jaraiyoqneb.   
\p
\v 13 Juda tamo qudei naŋgi dego sawa sawaq di walweloqnsibqa mondor uge naŋgi winjrib jaraiqajqa wauoqneb. Naŋgi silali oqajqa deqa marsib wau di yoqneb. Onaqa bati bei naŋgi qudei Tamo Koba Yesus aqa ñam na mondor uge bei wiyqa osib mondor uge endegsib minjeb, “Iga Yesus agi Pol a deqa anjam palonteqnu qaji aqa ñam na ni mermonum, ni tamo di uratosim ulaŋ.”  
\v 14 Juda naŋgo atra tamo koba Skeva aqa ŋiri 7 naŋgi kumbra di degyeb.  
\v 15 Degyonabqa mondor uge na naŋgi kamba minjrej, “E Yesus qalie. E Pol dego qalie. Ariya niŋgi tal qabe?”  
\v 16 Onaqa tamo mondor uge ti so qaji a siŋgila na prugosiq naŋgo qawarq di awoosiq naŋgi ñumougetnjrsiq jejamu niñaqyetnjrej. Osiqa naŋgo gara bumbraŋyetnjrnaqa naŋgi tal uratosib yosi jaraiyeb.  
\v 17 Onaqa tamo uŋgasari kalil Juda ti Grik ti Efesus qureq di soqneb qaji naŋgi kumbra deqa qusibqa ulaugeteb. Osib naŋgi Tamo Koba Yesus aqa ñam tulaŋ soqtoqneb.  
\v 18 Bati deqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb. Deqa naŋgi boqnsib naŋgo kumbra uge uge nami yoqneb qaji di tamo kalil naŋgo ŋamdamuq di ubtoqneb.  
\v 19 Tamo uŋgasari gargekoba quñam qaloqneb qaji naŋgi dego boqnsib naŋgo quñam qalo qaji buk kalil koroiyoqnsibqa tamo uŋgasari naŋgo ulatamuq di koiteleŋoqneb. Buk di nami silali na awaiyo qaji. Awai sisiyeb 50,000 kina.  
\v 20 Naŋgi kumbra degyeb deqa Tamo Koba aqa anjam tulaŋ kobaoqnsiqa sawa sawaq gileqnaqa tamo uŋgasari gargekoba naŋgi quoqneb.\fig |alt="Burning sorcery books" src="cn02002B.tif" size="span" loc="Act 19:20" copy="Cook" ref="Aposel 19:20" \fig*   
\s1 Efesus naŋgi Pol qa minjiŋ oqetnjrnaqa murqumyoqneb  
\p
\v 21 Efesus qureq di Pol a Qotei aqa wau yoqnsiq koboonaqa Qotei aqa Mondor na Pol areqalo yonaqa a endegsi marej, “E Masedonia sawa ti Akaia sawa ti dia walweloqnsiyqa dena aisiy Jerusalem di brantqai.” Osiqa marej, “Di koboamqa e Jerusalem uratosiy gilsiy Rom qure dego unqai.”  
\v 22 Pol a degsi marsiqa tamo aiyel a koba na wauo qaji Timoti Erastus wo naŋgi qariŋnjrnaqa namoosib Masedonia sawaq gileb. Pol a segi Esia sawaq di soqnej. A bunuqna Masedonia sawaq gilqa marsiqa naŋgi aiyel namoqna qariŋnjrnaq gileb.   
\p
\v 23 Bati deqa Efesus dia tamo qudei naŋgi ŋambile gaigai sqajqa gam Yesus na babtej qaji deqa ŋiriŋkobaoqneb.  
\v 24 Naŋgo ŋiriŋ aqa utru agiende. Tamo bei aqa ñam Demitrius a silva oqnsiq dena iŋgi iŋgi gereiyoqnej. A na gisaŋ qotei bei aqa ñam Artemis aqa atra tal sigitoqnsiqa atra tal sulum kiñilala silva na gereiyoqnej. Gereiyeqnaqa tamo uŋgasari naŋgi awaiyeqnabqa tamo qudei a koba na wauo qaji naŋgi a ti dena silali koba oqneb.  
\v 25 Bati bei Demitrius a na aqa wau qujai naŋgi ti tamo qudei wau deqaji yoqneb qaji naŋgi ti koroinjrsiqa endegsi minjrej, “Niŋgi quiy. Gago wau endena iga silali koba eqnum.  
\v 26 Ariya Pol a gago wau endi ugeteqnu. Agi a gam endena ugeteqnu. A na tamo uŋgasari gargekoba naŋgo are tigeltetnjroqnsiqa minjreqnu, ‘Tamo naŋgi baŋ na qotei gereiyo qaji di qotei bolesai. Di gisaŋ qotei.’ Yeqnaqa naŋgi aqa anjam di dauryoqnsib qotei Artemis qoreiyoqnsib Artemis aqa atra tal sulum dego awaiyqa urateqnub. Pol aqa kumbra di niŋgi uneqnub. Aqa anjam dego niŋgi queqnub. Aqa kumbra di a Efesus endia segi yosai. Esia sawa keretoqnsiqa dia dego a kumbra di yeqnu.  
\v 27 Pol aqa kumbra dena gago silali wau endi uloŋqas. Di segi sai. Gago qotei koba Artemis aqa atra tal aqa ñam dego ugeqas. Amqa tamo uŋgasari kalil naŋgi Artemis aqa ñam soqtqa uratqab. Niŋgi qalie, Esia sawaq endi tamo uŋgasari naŋgi Artemis aqa ñam soqtoqnsibqa a qa loueqnub. Sawa sawa kalilq di dego tamo uŋgasari naŋgi Artemis aqa ñam soqteqnub. Pol aqa anjam mareqnu qaji dena Artemis aqa ñam koba di torei ulontqas.”   
\p
\v 28 Onaqa sulum gereiyo tamo naŋgi anjam di qusib minjiŋ ani oqetnjrnaqa tulaŋ murqumyoqnsib maroqneb, “Efesus gago qotei Artemis a qotei kobaquja.”  
\v 29 Naŋgi degsib murqumyeqnabqa tamo uŋgasari kalil Efesus di soqneb qaji naŋgi qusibqa naŋgi dego murqumyoqneb. Osib Masedonia tamo aiyel Pol dauryosib beb qaji agi Gaius Aristarkus wo naŋgi ojeb. Ojsib naŋgi aiyel giriŋnjrsib qure deqa gate kokba naŋgo ulatamuq di tigeltnjrqa marsib gurgurosib koro sawaq joqsib gileb.  
\v 30 Onaqa Pol a deqa qusiqa tamo uŋgasari naŋgo are latetnjrqa marsiqa naŋgo ambleq aiqa laqnaqa tamo uŋgasari Yesus dauryeb qaji naŋgi na saidyeb.  
\v 31 Rom tamo kokba qudei Esia sawa taqatoqneb qaji naŋgi Pol qalieeb deqa naŋgi dego anjam qariŋyosib minjeb, “Ni koro sawa miligiq gilaim.”   
\p
\v 32 Tamo uŋgasari tulaŋ gargekoba naŋgi koro sawaq di koroosib murqumyoqneb. Utru kiye qa naŋgi bosib koroeb di naŋgi qaliesai. Utru bei bei qa maroqnsibqa laŋa laŋa murqumyoqneb.  
\v 33 Onaqa Juda qudei naŋgi na tamo uŋgasari naŋgo are latetnjrqa marsib Juda tamo bei aqa ñam Aleksander osib koro sawa ambleq di atnabqa tamo uŋgasari naŋgi a unsib mareb, “Tamo di aqa une qa kiyo iga bosim koroonum?” Onaqa Aleksander a tamo uŋgasari naŋgi anjam bei minjrqa osiq tigelej. Tigelosiqa naŋgi kiriqa osiq aqa baŋ soqtej.  
\v 34 Baŋ soqtonaqa naŋgi kiriosai. Naŋgi poinjrej, Aleksander a Juda tamo. Deqa naŋgi kalil olo murqumyoqnsib maroqneb, “Efesus gago qotei Artemis a qotei kobaquja.” Naŋgi anjam qujai di tulaŋ waiŋoqnsib sokobaiyeb.   
\p
\v 35 Onaqa Efesus naŋgo gate bei a kamba tamo uŋgasari naŋgi anjam minjrqa osiq tigelej. Tigelosiqa naŋgi kiriqa osiq aqa baŋ soqtonaqa naŋgi kirieleŋonabqa minjrej, “O Efesus tamo uŋgasari niŋgi quiy. Efesus endia niŋgi na qotei koba Artemis aqa atra tal taqateqnub. Artemis aqa sulum nami laŋ goge na uloŋosiq mandamq aiyej qaji di dego niŋgi na taqateqnub. Tamo uŋgasari kalil naŋgi di qalie.  
\v 36 Deqa tamo bei na anjam di gotraŋyqa keresai. O ijo was, niŋgi grotosib une bei yaib deqa niŋgi mati lawo na sosib geregere are qaliy.  
\v 37 Tamo aiyel Gaius Aristarkus wo naŋgi une saiqoji. Niŋgi na naŋgi laŋa joqsib bonub. Naŋgi gago atra talq dena iŋgi bei bajiŋosai. Naŋgi gago qotei Artemis aqa ñam misiliŋyosai dego.  
\v 38 Deqa Demitrius aqa wau qujai naŋgi ti tamo qudei qa anjam bei soqnimqa joqsib Rom gate kokba naŋgo ulatamuq di tigeltnjrsib anjam marqab.  
\v 39 Niŋgi dego tamo qudei qa anjam bei soqnimqa bati atibqa Rom gate kokba naŋgi koroosib nuŋgo anjam gereiyqab.  
\v 40 Bini iga laŋa ŋiriŋ tigeltonum utru saiqoji. Deqa Rom gate kokba naŋgi bosib koro endeqa utru nenemgibqa iga na kamba anjam bei minjrqa keresaiigo uge.”  
\v 41 Tamo gate dena tamo uŋgasari naŋgi anjam degsi minjrsiqa naŋgi winjrnaq jaraiyeb.   
\c 20  
\s1 Pol a Masedonia sawa ti Grik sawa ti dia walweloqnej  
\p
\v 1 Onaqa tamo uŋgasari naŋgo murqumyo koboonaqa Pol na Kristen naŋgi metnjrnaqa aqa areq di koroonabqa naŋgi siŋgilatnjrej. Osiqa naŋgi uratnjrsiqa Masedonia sawaq gilej.  
\v 2 Gilsiq sawa dia walweloqnsiqa Kristen naŋgi itnjroqnsiqa Qotei aqa anjam gargekoba minjroqnej. Minjreqnaqa aqa anjam dena naŋgi siŋgilatnjroqnej. Onaqa a sumsiq Grik naŋgo sawaq di brantej.  
\v 3 Brantosiqa sawa dia bai qalub sosiqa dena qobuŋ na Siria sawaq aiqa laqnaqa Juda tamo qudei na Pol qalsib moiyotqa mareqnab qusiqa endegsi are qalej, “E olo puluosiy siŋga na Masedonia sawaq oqsiy dena Siria sawaq aiqai.”  
\v 4-5 A degsi are qalsiqa tigelosiq Masedonia sawaq oqwa osiqa tamo qudei naŋgi joqsiqa koba na oqeb. Tamo di naŋgo ñam agi marqai. Bei Sopater. A Pirus aqa ŋiri. A Beria qure qaji. Tesalonaika tamo aiyel Aristarkus Sekundus wo. Bei Gaius. A Derbe qure qaji. Bei Timoti. Esia tamo aiyel Tikikus Trofimas wo. Tamo kalil naŋgi di Pol ombla Masedonia sawaq oqsib dia iga Pol koba na uratgosib namo aisib Troas qureq di branteb. Brantosib dia iga qa tariŋoqneb.  
\v 6 Onaqa Juda naŋgo bem tiyosai qaji uyqa bati koboonaqa iga Filipai qureq di qobuŋ bei gogetosim qobuŋ na aisim bati 5 koboonaqa Troas qureq di tiryem. Tiryosim dia tamo naŋgi iga qa tariŋoqneb qaji naŋgi itnjrsimqa bati 7 naŋgi koba na soqnem.   
\s1 Yutikus a uloŋosiq moinaqa Pol na olo tigeltej  
\p
\v 7 Onaqa Juda naŋgo yori bati koboonaqa nebeonaq qolo iga Kristen naŋgi koroinjrsimqa naŋgi koba na bem gentosim uyoqnem. Bem uyeqnamqa Pol na Qotei aqa anjam minjroqnej. A anjam olekoba mareqnaq qolo jigeej. Di kiyaqa? Nebeamqa a naŋgi uratnjrsim aiqas.  
\v 8 Naŋgi koroesonabqa warum goge dia waŋal gargekoba pumbloŋoqneb.  
\v 9 Aŋgro wala bei aqa ñam Yutikus a siraŋme kiñala dadaŋ gogeqsi aqa areq di awesoqnej. Onaqa Pol a anjam tulaŋ olekoba mareqnaqa Yutikus a urŋamyonaqa tibiboqnej. Osiq qambumtosiqa warum goge dena uloŋosiq mandamq aiyej. Onaqa naŋgi kalil mandamq aisib Yutikus osib soqteb a moiyej.  
\v 10 Pol a dego mandamq aisiqa aŋgro wala di soqoŋyej. Soqoŋyonaqa a olo ŋambile ej. Deqa Pol na tamo uŋgasari kalil naŋgi minjrej, “Niŋgi are gulbeiŋgaiq. A ŋambile unu.”  
\v 11 Pol a naŋgi degsi minjrsiqa olo warum gogeq oqsiq dia bem giŋgeŋyonaqa naŋgi uyeb. Uynabqa Pol na olo anjam olekoba naŋgi minjreqnaqa nebeej. Nebeonaqa Pol a naŋgi uratnjrsiqa aiqa osiqa endegsi minjrej, “O ijo was niŋgi quiy. E aiyeqnum. Deqa niŋgi bole soqniy.”  
\v 12 Aŋgro wala di a ŋambile soqnej deqa aqa was naŋgi tulaŋ areboleboleinjrnaqa a osib naŋgo talq gileb.   
\s1 Pol a Troas qure uratosiqa Miletus qureq aiyej  
\p
\v 13 Ariya iga na Pol uratosim namoosim qobuŋ bei gogetosim aisim Asos qureq di tiryem. Di kiyaqa? Pol a nami iga endegsi mergej, “Niŋgi namooiy. E bunuqna siŋga na walwelosiy aisiy Asos qureq di niŋgi itŋgwai. Osiy dena niŋgi koba na qobuŋ gogetosim aiqom.” Pol a iga degsi mergej deqa iga namo qobuŋ na aisim Asos qureq di tiryosim Pol qa tariŋoqnem.  
\v 14 Bunuqna Pol a Asos qureq bosiq dia iga itgonaqa iga koba na qobuŋ gogetosim aisim Mitilini qureq di tiryem.  
\v 15 Nebeonaqa iga dena qobuŋ na aisim Kios nui qalaq di tigelosim ŋereŋem. Olo nebeonaqa iga qobuŋ na aisim Samos nui qalaq di tigelosim ŋeiem. Olo nebeonaqa iga aisim Miletus qureq di tiryem.  
\v 16 Pol na iga endegsi mergej, “Iga Efesus qure buŋyosim urur Jerusalem aiqom. Aisim di soqnimqa Juda naŋgo iŋgi meli bunuj otoro bati ñam Pentikos di brantim unqom. E Esia sawaq endi bati olekoba sqasai.” Pol na iga degsi mergej.   
\s1 Pol a Efesus naŋgo Kristen gate naŋgi anjam minjrej  
\p
\v 17-19 Iga Miletus qureq di tiryonamqa Pol na tamo qudei naŋgi qariŋnjrnaqa naŋgi siŋga na gilsib Efesus di brantosib Kristen gate naŋgi endegsi minjreb, “Niŋgi Miletus qureq aisib dia Pol itosib aqa areq di koroabqa a na niŋgi anjam bei merŋgwas.” Onaqa Kristen gate naŋgi tigelosib Miletus qureq aisib dia Pol itosib aqa areq di koroonabqa a na naŋgi anjam endegsi minjrej,  
\p “O Kristen gate niŋgi quiy. E Esia sawaq di branto ŋasiti e nuŋgoq bosim niŋgi koba na soqnem. Sosimqa e bati gaigai Tamo Koba aqa anjam niŋgi merŋgoqnem. E ijo segi ñam soqtqajqa are qalosaioqnem. Ijo kumbra di niŋgi qalie. E niŋgi koba na sosimqa gulbe gargekoba itoqnsim akamoqnem. Bati gargekoba Juda naŋgi na e lubsib moiyotbqa mareqnab dena e are gulbekobaiboqnej.  
\v 20 Niŋgi qalie, e bati gaigai nuŋgo koro sawaq di, nuŋgo segi segi talq di are siŋgilatetŋgwajqa anjam merŋgoqnem. E anjam deqaji niŋgi merŋgwajqa uratosaioqnem.  
\v 21 E bati gaigai Juda tamo ti Grik tamo ti naŋgi siŋgila na endegsi minjroqnem, ‘Niŋgi are bulyosib Qotei aqaq bosib gago Tamo Koba Yesus qa nuŋgo areqalo siŋgilatiy.’ E degsi minjroqnem.  
\v 22 Deqa niŋgi quiy. Qotei aqa Mondor na ijo are tigeltetbej deqa e Jerusalem aiyeqnum. Dia kumbra kiye ijoq di brantqas di e qaliesai.  
\v 23 E qure qureq di laqnamqa Mondor Bole na e endegsi merbeqnu, ‘Ni Jerusalem dia tonto talq aisim gulbe koba oqam.’ Deqa e qalieonum, kumbra di ijoq bqas.   
\p
\v 24 “Di uŋgum. E ijo segi jejamu qa are qalosaieqnum. Wau kalil Tamo Koba Yesus na ebej qaji di e yosiy kobotqajqa are qaleqnum. Wau di endegsi unu. E siŋgila na Yesus aqa anjam bole tamo uŋgasari naŋgi minjre minjre laqnqai. Yesus aqa anjam bole di aqa damu agiende. Qotei a tamo uŋgasari naŋgi qa are boleiyeqnu.   
\p
\v 25 “Deqa niŋgi quiy. E nami nuŋgo ambleq di sosimqa anjam endegsi palontoqnem, ‘Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas.’ Ariya bini e qalieonum, e niŋgi uratŋgitqa niŋgi ijo ulatamu olo unqasai.  
\v 26-27 Bati e nuŋgo ambleq di sosimqa e Qotei aqa areqalo kalil ubtosim niŋgi merŋgekritem. E wau di uratosaioqnem. Deqa tamo bei a nuŋgo ambleq di padalqas di ijo une na sai.  
\v 28 O Kristen gate, niŋgi nuŋgo segi segi so geregere taqatosib Qotei aqa tamo uŋgasari naŋgi dego geregere taqatnjroqniy. Qotei aqa tamo uŋgasari naŋgi di kaja du du bul. Qotei na aqa Ŋiri Yesus Kristus aqa leŋ aiyej qaji dena naŋgi awainjrej. Deqa niŋgi naŋgo gate bole sosibqa naŋgi geregere taqatnjroqniy. Wau di Mondor Bole na niŋgi eŋgej.  
\v 29 E qalie, e niŋgi uratŋgitqa gisaŋ anjam maro tamo qudei naŋgi nuŋgo ambleq aisib Qotei aqa tamo uŋgasari naŋgi ugeugeinjroqnqab. Bauŋ juwaŋ na kaja naŋgi ugeugeinjreqnub dego kere.  
\v 30 Nuŋgo ambleq dena dego tamo qudei naŋgi tigelosib Qotei aqa anjam bole olo bubulyoqnsibqa gisaŋ anjam maroqnqab. Naŋgi degyqab. Di kiyaqa? Tamo uŋgasari Yesus dauryeqnub qaji naŋgi qusibqa Qotei aqa anjam bole ulontosib olo gisaŋ tamo naŋgi di daurnjrqajqa deqa.  
\v 31 Deqa niŋgi geregere ŋam atoqniy. Osib ijo anjam e bati gaigai niŋgi merŋgoqnem qaji deqa are qaloqniy. Agi wausau qalub e niŋgi koba na sosimqa qolo ti qanam ti Qotei aqa anjam niŋgi merŋgoqnsim akamoqnem. E wau di uratosaioqnem. Niŋgi ijo anjam deqa geregere are qaloqniy.   
\p
\v 32 “Bini e niŋgi Qotei aqa baŋq di atitqa a na niŋgi geregere taqatŋgwas. Qotei a niŋgi qa are boleiyej anjam di niŋgi siŋgila na ojesoqnibqa anjam dena niŋgi siŋgilatŋgwas. Amqa iŋgi bole bole Qotei a nami aqa segi tamo uŋgasari naŋgi enjrqa marej qaji di niŋgi oqab.   
\p
\v 33 “E silali qa ti gara qa ti tamo bei ŋilyosaioqnem.  
\v 34 Niŋgi qalie, e iŋgi bei qa truquoqnsimqa e segi wauoqnsim ijo iŋgi awaiyoqnem. Osim tamo naŋgi e koba na soqnem qaji naŋgi dego iŋgi anainjroqnem.  
\v 35 Kumbra kalil e nuŋgo ambleq di yoqnem qaji di niŋgi segi unoqneb. Kumbra di niŋgi dauryosib yoqniy. Kumbra agiende. Niŋgi waukobaoqnsibqa tamo uŋgasari siŋgila saiqoji unub qaji naŋgi aqaryainjroqniy. Niŋgi Tamo Koba Yesus aqa anjam nami marej qaji deqa are qaloqnsib degsib wauoqniy. Agi Yesus a segi nami endegsi marej, ‘Tamo bei na tamo bei iŋgi yqas di tamo iŋgi oqas qaji a areboleboleiyqas. Ariya tamo dena iŋgi yqas qaji a olo tulaŋ areboleboleiyqas.’”   
\p
\v 36 Pol na Efesus Kristen gate naŋgi anjam degsi minjrsiq koboonaqa siŋga pulutosiqa naŋgi koba na Qotei pailyeb.  
\v 37 Pailyo koboonaqa gate naŋgi akamkobaoqnsib Pol soqoŋyosib kundoqyoqneb.  
\v 38 Pol na minjrej, “Niŋgi ijo ulatamu olo unqasai.” Aqa anjam deqa naŋgi are tulaŋ gulbeinjrej. Onaqa naŋgi na iga suweigonab iga alile aisim naŋgi uratnjrsim qobuŋ gogetosim aiyem.   
\c 21  
\s1 Pol a qobuŋ na Jerusalem aiyoqnej  
\p
\v 1 Iga qobuŋ na aisim Kos nui buŋyosim nebeonaqa Rodes nuiq di tiryonam olo nebeej. Nebeonaqa iga Rodes nui uratosim aisim Patara qureq di tiryem.  
\v 2 Dia qobuŋ bei Fonisia sawaq aiqa laqnaqa iga qobuŋ di gogetosim aiyem.  
\v 3 Iga qobuŋ na aisim Saiprus nui jojomyosim baŋ qonaŋq waiyosim buŋyosim aiyem. Aisim Siria sawa buŋyosim Tair qureq di tiryem. Tiryonamqa tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi na iŋgi iŋgi kalil waŋgarosib mandamq di ateleŋeb.  
\v 4 Qure dia iga Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi itnjrsimqa bati 7 naŋgi koba na soqnem. Sonamqa Qotei aqa Mondor na anjam ubtosiqa naŋgi endegsi minjrej, “Pol a Jerusalem dia gulbe koba itqas.” Degsi minjrnaq qusibqa Pol waiŋyoqneb, “Ni Jerusalem aiyaim.” Onaqa Pol na kamba minjroqnej, “Sai. E Jerusalem aiqai.”  
\v 5 Onaqa bati 7 koboonaqa iga Pol koba na qure di uratosim qobuŋ gogetqa marsim alile aiyem. Yesus aqa tamo kalil naŋgo uŋa ti aŋgro ti naŋgi na iga suweigosib alile aisim dia iga koba na siŋga pulutosim Qotei pailyem.  
\v 6 Pailyo koboonaqa iga naŋgi baŋ ojsimqa minjrem, “Niŋgi bole soqniy.” Onaqa naŋgi na iga mergeb, “Niŋgi aiyiy.” Degsib mergonab iga qobuŋ gogetonamqa naŋgi olo puluosib naŋgo qureq gileb.   
\s1 Qotei aqa medabu o qaji tamo Agabus a anjam bei Pol minjej  
\p
\v 7 Ariya iga qobuŋ na Tair qure uratosim aisim Tolemes qureq di tiryem. Tiryosim dia Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi itnjrsimqa bati qujai naŋgi koba na soqnem.  
\v 8 Nebeonaqa iga Tolemes qure uratosim walwelosi aisim Sisaria qureq di brantem. Brantosim Yesus aqa anjam maro tamo Filip aqa tal gogetosimqa a ombla soqnem. Nami Jerusalem dia tamo 7 naŋgi iŋgi jeiyo wau enjreb deqaji bei agi Filip.  
\v 9 Filip aqa aŋgro sebiŋ qolqe naŋgi a ombla soqneb. Naŋgi Qotei aqa medabu o qaji uŋa.   
\p
\v 10 Bati qudei iga Sisaria qureq di sonamqa Qotei aqa medabu o qaji tamo Agabus a Judia sawaq dena walwelosiq gagoq bej.  
\v 11 Bosiqa Pol aqa alalag yaiyosiqa qombilgej. Qombil aqa utru agiende. Agabus na Pol aqa alalag osiq aqa segi baŋ ti siŋga ti alalag dena qosej. Osiqa mergej, “Mondor Bole na e endegsi merbqo, ‘Jerusalem dia Juda naŋgi na tamo alalag endi tigeqnu qaji aqa siŋga ti baŋ ti endegsib qosqab. Qosisib a osi gilsib tamo Juda sai naŋgo baŋq di atibqa naŋgi na a ugeugeiyqab.’”   
\p
\v 12 Onaqa iga Agabus aqa anjam di qusimqa tamo uŋgasari qudei qure dia soqneb qaji naŋgi iga ti Pol minjoqnem, “Ni Jerusalem aiyaim.”  
\v 13 Onaqa Pol na iga mergej, “Niŋgi kiyaqa akamoqnsib are gulbetetbeqnub? E Tamo Koba Yesus aqa ñam qa tonto talq di waibqab di kere. Aqa ñam qa e lubib moiqai di kere. E gulbe di uratqasai. E itqai.”  
\v 14 Pol a degsi gago anjam quqwa uratosiq mergonaqa iga na olo saidyosai. Iga marem, “Uŋgum. Pol a Tamo Koba aqa areqalo dauryosim Jerusalem aiyem.”   
\s1 Pol a Jerusalem di brantej  
\p
\v 15 Bati qudei koboonaqa iga Jerusalem aiqa marsimqa gago iŋgi iŋgi kalil gereiyosim tigelosim aiyem.  
\v 16 Aiqa yeqnam Sisaria tamo qudei Yesus dauryoqneb qaji naŋgi na iga suweigosib koba na aisim Jerusalem di brantem. Brantosim naŋgi na iga tamo bei aqa ñam Nason aqa talq di uratgeb. Deqa iga Nason ombla aqa talq di soqnem. Nason a nami koba Yesus dauryoqnsiq soqnej. Aqa qure utru Saiprus.  
\v 17 Iga Jerusalem di brantonamqa Yesus aqa tamo uŋgasari dia soqneb qaji naŋgi na iga nugsibqa tulaŋ areboleboleinjrnaqa iga osib geregereigeb.   
\p
\v 18-19 Nebeonaqa iga Pol dauryosim Jems unqajqa gilem. Gilsim Kristen gate kalil naŋgi Jems koba na koroesonabqa Pol a naŋgi kaiyeinjrej. Osiqa wau kalil Qotei a Pol aqa baŋ na sawa bei beiq di tamo uŋgasari naŋgo ambleq di yoqnej qaji deqa naŋgi sainjrej.   
\s1 Kristen gate naŋgi na Pol minjeb, “Ni atra tal miligiq gile”  
\p
\v 20 Onaqa Kristen gate naŋgi Pol aqa anjam di qusibqa tulaŋ areboleboleinjrnaqa Qotei aqa ñam soqtoqneb. Osib Pol minjeb, “O gago was Pol, ni qalie, Juda tulaŋ gargekoba naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateqnub. Naŋgi Moses aqa dal anjam dauryqajqa dego siŋgilaeqnub.  
\v 21 Deqa tamo qudei na Juda naŋgi endegsib minjreqnub, ‘Pol na Juda tamo uŋgasari sawa bei beiq di unub qaji naŋgi Moses aqa dal anjam dauryqa saidnjreqnu. Osiqa naŋgi endegsi minjreqnu, “Nuŋgo aŋgro naŋgi muluŋ breinjraib. Kumbra kalil Moses a nami niŋgi dauryqa merŋgej qaji di uratiy.” ’ O Pol, tamo qudei na Juda naŋgi degsib minjreqnub.  
\v 22 Juda naŋgi quqwab, ni Jerusalem bonum. Deqa iga kiyerqom?  
\v 23 Od, iga qalieonum. Iga ni endegsi mermim ni degye. Gago ambleq endi Juda tamo qolqe unub. Naŋgi nami gago Juda kumbra dauryosib Qotei pailyqa osib naŋgo gate baŋga ti me juŋgum ti urateb unub.  
\v 24 Deqa ni naŋgi joqsim atra tal miligiq gilsim une kobotqajqa kumbra Moses a nami marej qaji di naŋgi koba na dauryosib yiy. Osim wagme awaiyetnjrimqa naŋgi na Qotei atraiyosib naŋgo gate baŋga ti me juŋgum ti joqwab. Ni degyimqa Juda tamo kalil naŋgi ino kumbra di unsib endegsib qalieqab, ‘Bole, Pol a dego Moses aqa dal anjam dauryo qaji tamo. Anjam naŋgi a qa mareqnub qaji di bolesai.’  
\v 25 Ariya Pol, ni qalie, iga nami anjam bei neŋgreŋyosim sawa bei bei qaji naŋgoq qariŋyem. Naŋgi di Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateb qaji. Iga anjam endegsim qariŋyem, ‘Niŋgi gisaŋ qotei atrainjro qaji iŋgi bei uyoqnaib. Wagme leŋ ti uyoqnaib. Wagme sil na kakro tontnjrnab moreŋeb qaji di uyoqnaib. Sambala kumbra dego yoqnaib.’ Iga nami anjam degsim qosisim neŋgreŋyosim naŋgoq qariŋyem.”  
\v 26 Onaqa Pol na tamo qolqe naŋgi di joqsiqa nebeonaqa atra tal miligiq gilsiq une kobotqajqa kumbra Moses a nami marej qaji di naŋgi koba na dauryosib yeb. Osiqa atra tamo naŋgi minjrej, “Une kobotqajqa bati koboamqa iga gago segi segi wagme osim Qotei atraiyqom.”   
\s1 Juda tamo qudei naŋgi atra tal miligiq di Pol ojeb  
\p
\v 27-28 Une kobotqajqa bati 7 di koboqa laqnaqa Juda tamo qudei Esia sawaq dena beleŋeb qaji naŋgi Pol a atra tal miligiq di sonaq unsibqa a ojeb. Ojsib leleŋoqnsib tamo uŋgasari kalil naŋgo areqalo ugetetnjrqa marsibqa Pol aqa jejamuq di une qamsib minjreb, “O Israel tamo uŋgasari, niŋgi kalil bosib iga aqaryaigiy. Pol a sawa sawa kalilq di iga Juda qa ti Moses aqa dal anjam qa ti atra tal qa ti misiliŋ anjam mareqnaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi queqnub. Di segi sai. A dego Grik tamo qudei naŋgi joqoqnsiqa koba na atra tal miligiq gileqnub. Aqa kumbra dena a na Qotei aqa atra tal ugeteqnu.”  
\v 29 Naŋgi degsib mareb. Di kiyaqa? Nami Efesus tamo bei aqa ñam Trofimus a Pol ombla Jerusalem dia laqnabqa unjrsib are qaleb, “Pol a tamo di osiqa atra tal miligiq gilej.”   
\p
\v 30 Onaqa tamo uŋgasari kalil Jerusalem di soqneb qaji naŋgi anjam di qusibqa minjiŋ oqetnjrnaqa gurgur ti koroosib Pol ojeb. Ojsib giriŋyosib atra tal oqeq atsib atra tal aqa siraŋme kalil kabuteleŋeb.   
\s1 Rom qaja tamo naŋgi bosib Pol olo eb  
\p
\v 31 Onaqa naŋgi Pol moiyotqa marsibqa baŋ na qaloqneb. Qaleqnabqa Rom qaja tamo naŋgo gate koba a anjam endegsi quej, “Jerusalem endia tamo uŋgasari kalil naŋgi minjiŋ ani oqetnjreqnu.”  
\v 32 A degsi qusiqa aqa qaja tamo qudei naŋgo gate naŋgi ti joqsiqa gurgurosib tamo uŋgasari naŋgo ambleq ainabqa unjrsibqa Pol qalqa urateb.  
\v 33 Onaqa qaja tamo naŋgo gate koba a bosiqa Pol ojsiqa aqa qaja tamo naŋgi minjrej, “Sil siŋgila kokba aiyel osi bosib a tontiy.” Onaqa naŋgi bosib Pol tontonabqa qaja tamo naŋgo gate koba a na tamo uŋgasari kalil naŋgi endegsi nenemnjrej, “Tamo endi yai? A une kiye yqo deqa niŋgi a qaloqnab?”  
\v 34 A naŋgi degsi nenemnjrnaqa naŋgi olo leleŋkobaoqnsib anjam utru segi segi mareleŋoqneb. Qudei naŋgi anjam bei maroqneb. Qudei naŋgi anjam bei maroqneb. Naŋgi degsib mareleŋoqnsib ariya naŋgi Pol aqa une geregere ubtosib marqa keresai. Deqa qaja tamo naŋgo gate koba a na aqa qaja tamo naŋgi minjrnaqa naŋgi Pol osib naŋgo ŋeio talq osi gileb.  
\v 35-36 Osi giloqnsib naŋgo ŋeio tal jojomyeqnabqa tamo uŋgasari kalil naŋgi minjiŋ ani oqetnjrnaqa naŋgi daurnjroqnsib murqumyoqnsib maroqneb, “Niŋgi na Pol qalsib moiyotiy.” Naŋgi degsib maroqneb deqa qaja tamo naŋgi na Pol soqtosib naŋgo qawarq di atsib osi giloqneb.   
\s1 Pol a tigelosiqa Yesus aqa anjam palontej  
\p
\v 37 Naŋgi Pol osi giloqnsib naŋgo ŋeio tal gogeq di atqa laqnabqa Pol a Grik anjam na qaja tamo naŋgo gate koba endegsi nenemyej, “E ni anjam bei mermqa kere e?” Onaqa minjej, “Ni Grik anjam qalie e?  
\v 38 E endegsi are qalonum. Ni Isip tamo bei nami Rom ti qotqa marsiqa tigelosiq qaja tamo 4,000 joqsiqa wadau sawaq di laqnej qaji agi ni edegonum.”  
\v 39 Onaqa Pol na minjej, “E tamo di sai. E Juda tamo. Ijo qure utru Tarsus. Tarsus a qure kobaquja. A Silisia sawaq di unu. Deqa ni mare. E na tamo uŋgasari kalil endi anjam bei minjrqa kere e?”  
\v 40 Onaqa qaja tamo naŋgo gate koba a na Pol odyonaqa tetaq di tigelosiqa aqa baŋ soqtonaqa tamo uŋgasari kalil naŋgi kiri kirionabqa Hibru anjam na endegsi minjrej,   
\c 22  
\p
\v 1 “O ijo was ti ijo abu ti e kamba anjam bei merŋgit quiy.”  
\v 2 Pol a Hibru anjam na naŋgi degsi minjrnaqa naŋgi torei kiri kiriosib sonab olo endegsi minjrej,  
\v 3 “E Juda tamo. Ijo qure utru Tarsus. Tarsus a Silisia sawaq di unu. E dia ŋambabonam ijo ai abu naŋgi na e Jerusalem osi bonabqa e endia tamo kobaqujaem. Kobaqujaosimqa Gamaliel aqa skul kobaq di soqnem. Sonamqa Gamaliel na gago moma naŋgo dal anjam geregere plaltosiq osorboqnej. Deqa e Qotei aqa kumbra dauryqajqa tulaŋ siŋgilaoqnem. Agi bini niŋgi Qotei aqa kumbra dauryqajqa siŋgilaeqnub dego kere.  
\v 4 E na tamo uŋgasari Yesus aqa gam dauryoqneb qaji naŋgi moiyotnjrqa maroqnsim naŋgi tulaŋ ugeugeinjroqnsim tontnjroqnsim tonto talq di breinjroqnem.  
\v 5 Niŋgi na Juda tamo kokba ti atra tamo gate a ti naŋgi nenemnjribqa ijo kumbra deqa niŋgi saiŋgwab. Agi e atra tamo gate endegsi minjem, ‘Ni anjam bei neŋgreŋyosim ebimqa e anjam di osiy gilsiy Damaskus qureq di Juda gate kokba naŋgi enjrqai. Enjritqa naŋgi na anjam di sisiyosib e odbibqa tamo uŋgasari Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilateqnub qaji naŋgi ojeleŋosiy joqsiy bosiy Jerusalem endia tonto talq di breinjrqai.’ E degsim atra tamo gate minjem.   
\s1 Pol a kiyersi Kristen tamo brantej deqa saej  
\p
\v 6-7 “Deqa e walwelosi gilsim Damaskus jojomyeqnamqa qanam jige puloŋ siŋgila koba minjal ti laŋ goge na aisiq ijo ulatamuq di tulaŋ riaŋonaqa e uloŋosim mandamq di ŋeiem. Ŋeiesosim kakro bei brantonaq quem. A endegsi merbej, ‘O Sol, ni kiyaqa e ugeugeibeqnum?’  
\v 8 Onaqa e na kamba minjem, ‘O Tamo Koba, ni yai?’ Onaqa merbej, ‘E Yesus Nasaret qaji agi ni na ugeugeibeqnum.’  
\v 9 Tamo e ombla soqneb qaji naŋgi dego puloŋ di uneb. Ariya anjam Yesus na merbej qaji di naŋgi poinjrosai.   
\p
\v 10 “Onaqa e na olo Yesus minjem, ‘O Tamo Koba, e wau kiye yqai?’ Onaqa Tamo Koba a na merbej, ‘Ni tigelosim Damaskus gilsim dia tamo bei itqam. Wau e ni emqai qaji di a na ubtosim mermqas.’  
\v 11 Puloŋ di tulaŋ riaŋosiq ŋam qamotbonaqa e ŋam ambruibonaqa ŋam atqa keresai. Deqa tamo naŋgi e ombla soqneb qaji naŋgi ijo baŋ ojsib e babaŋbosib Damaskus osi gileb.   
\p
\v 12 “Damaskus dia tamo bei soqnej aqa ñam Ananaias. A Qotei aqa dal anjam dauryoqnej qaji. Juda tamo uŋgasari kalil Damaskus di soqneb qaji naŋgi a qa maroqneb, ‘A tamo bolequja.’  
\v 13 E Damaskus gilsim di sonamqa Ananaias na e itbosiqa ijo areq di tigelosiq merbej, ‘O ijo was Sol, ino ŋamdamu olo poimeme.’ Degsi merbonaqa bati qujai deqa ijo ŋamdamu poibonaqa e olo ŋam atsim Ananaias aqa ulatamu unem.  
\v 14 Onaqa Ananaias na olo merbej, ‘Gago moma naŋgo Qotei a ni giltmqo. Ni aqa areqalo qalieosim Yesus unsim aqa medabuq na anjam bei quqwajqa deqa ni giltmqo. Yesus a kumbra bole tiŋtiŋ yeqnu qaji tamo.  
\v 15 Deqa ni aqa anjam mare mare laqnsimqa kumbra ni unem qaji ti anjam ni quem qaji deqa ti tamo uŋgasari kalil naŋgi sainjroqne.  
\v 16 Deqa ni tariŋaim. Ni urur tigelosim yanso ame. Osim Yesus aqa ñam metosim pailye. Yimqa Qotei na ino une kalil kobotetmqas.’ Ananaias na e degsi merbej.   
\s1 Pol a nami sawa bei bei qaji naŋgoq gilej deqa saej  
\p
\v 17-18 “Bati bei e olo Jerusalem bosimqa atra tal miligiq di Qotei pailyoqnsimqa e ŋeio bulosim Yesus unem. Yesus unnamqa merbej, ‘Ni Jerusalem endia ijo anjam maroqnqam di Juda naŋgi ni quetmoqnqasai. Deqa ni Jerusalem endi saim. Ni urur tigelosim Jerusalem uratosim gile.’  
\v 19-20 Onaqa e na Yesus minjem, ‘O Tamo Koba, Juda naŋgi qalie, nami e naŋgo Qotei tal miligiq giloqnsimqa tamo uŋgasari ni qa naŋgo areqalo siŋgilatoqneb qaji naŋgi ojeleŋoqnsim toqoŋ na ñumoqnsim tonto talq di breinjroqnem. Naŋgi ino wau tamo Stiven meniŋ na qaleqnabqa e jojom di tigelosim tamo naŋgi a qaloqneb qaji naŋgo gara jugo taqatesosim endegsi minjroqnem, “Niŋgi keretosib Stiven qalonub moiqo.” Ijo kumbra di Juda naŋgi qalie.’  
\v 21 Onaqa Yesus na e olo merbej, ‘Ni gile. E ni qariŋmitqa ni sawa isaq gilsim dia sawa bei bei qaji naŋgi ijo anjam minjroqnqam.’”   
\s1 Pol a na qaja tamo naŋgi minjrej, “E Rom tamo”  
\p
\v 22 Pol a tamo uŋgasari naŋgi anjam degsi minjroqnsiq a sawa bei bei qaji naŋgoq gilqa marnaqa anjam qujai di naŋgi qusib minjiŋ ani oqetnjrnaqa tulaŋ leleŋoqnsib maroqneb, “Pol a qalib moiyem. Tamo deqaji mandamq endi olo saiq.”  
\v 23 Naŋgi degsib maroqnsib murqumyoqnsib naŋgo gara jugo piqteleŋosib naŋgo baŋ na wi ramboiyoqnsib breiyeqnab goge oqoqnej.  
\v 24 Onaqa qaja tamo naŋgo gate koba a na aqa qaja tamo naŋgi minjrej, “Niŋgi Pol osib nuŋgo ŋeio tal miligiq di bu toqoŋ na kumbaiŋyiy. Kumbaiŋyosib nenemyibqa aqa une kiye qa tamo uŋgasari naŋgi murqumyoqnsib a qalib moiqajqa mareqnub di a na geregere merbimqa e quqwai.”  
\v 25 Onaqa qaja tamo naŋgi Pol sil na tontosib kumbaiŋyqa laqnabqa a na qaja tamo gate bei jojom di tigelesoqnej qaji di minjej, “E Rom tamo. Deqa niŋgi ijo une mati qalieosaiosib e laŋa kumbaiŋbqab di kumbra bole kiyo?”   
\p
\v 26 Onaqa qaja tamo gate dena Pol aqa anjam di qusiqa a qaja tamo naŋgo gate koba aqa areq gilsiqa nenemyej, “Pol a Rom tamo. Deqa ni a kiyeryqam?”  
\v 27 Degsi nenemyonaq qusiqa Pol aqa areq gilsiq minjej, “Ni merbe, ni bole Rom tamo e?” Onaqa Pol na minjej, “Od. E Rom tamo.”  
\v 28 Degsi minjnaqa qaja tamo naŋgo gate koba dena olo Pol minjej, “E silali kobaquja waiyonamqa deqa naŋgi na e Rom tamo ateb.” Onaqa Pol na kamba minjej, “E silali waiyosai. Ijo ai abu naŋgi Rom qaji deqa e Rom tamo tiŋtiŋ.”  
\v 29 Onaqa qaja tamo naŋgi Pol aqa anjam di qusib a kumbaiŋyqa urateb. Qaja tamo naŋgo gate koba a dego Pol aqa anjam di qusiq a ulaej. Di kiyaqa? A na aqa qaja tamo naŋgi minjrnaqa Pol sil na tonteb deqa.   
\s1 Pol a Juda tamo kokba naŋgi anjam minjrej  
\p
\v 30 Onaqa nebeonaqa Juda naŋgi na une kiye Pol aqa jejamuq di qametoqneb di qaja tamo naŋgo gate koba a qalieqa marsiqa Pol osiq sil palontetosiq atra tamo kokba ti Juda tamo kokba ti naŋgi metnjrnaq bosib koroonabqa Pol osiqa naŋgo ulatamuq di tigeltej.   
\c 23  
\p
\v 1 Onaqa Pol a Juda tamo kokba naŋgi koqnjrsiqa endegsi minjrej, “O ijo was niŋgi quiy. E nami Qotei aqa ŋamgalaq di kumbra bole bole yoqnem agi bini yoqnsim unum. Deqa e are gulbe saiqoji.”  
\v 2 Onaqa atra tamo gate aqa ñam Ananaias a Pol aqa anjam di qusiqa tamo naŋgi Pol aqa areq di tigelesoqneb qaji naŋgi minjrej, “Niŋgi Pol aqa medabuq di qaliy.”  
\v 3 Onaqa Pol na Ananaias minjej, “Qotei na ni dego lumqas. Ni ŋamtaŋ babaŋq di ŋam qaq na limo bul. Deqa ino uno boledamu ariya ino are miligi jigat. Agi ni Moses aqa dal anjam dauryosim ijo une qalieqajqa tigeltbonum. Osim ni olo Moses aqa dal anjam gotraŋyosim naŋgi ijo medabuq di lubqajqa minjronum. Di kumbra uge.”   
\p
\v 4 Onaqa tamo naŋgi Pol aqa areq di tigelesoqneb qaji naŋgi aqa anjam di qusibqa minjeb, “Ni kiyaqa Qotei aqa atra tamo gate degsi misiliŋyonum?”  
\v 5 Degsib minjnabqa Pol na minjrej, “O ijo was, tamo endi a atra tamo gate di e qaliesai. Deqa e anjam grotonum. Agi Qotei aqa anjam bei nami endegsib neŋgreŋyeb unu, ‘Niŋgi nuŋgo gate koba a anjam uge minjaib.’”   
\p
\v 6 Juda tamo kokba awesoqneb qaji naŋgo ambleq di Sadyusi tamo ti Farisi tamo ti soqneb. Pol a di qalieosiq deqa leleŋosiq minjrej, “O ijo was niŋgi quiy. E Farisi tamo. Ijo abu a dego Farisi tamo. Deqa e endegsi are qalonum, tamo kalil moreŋo qaji naŋgi mondoŋ olo subq na tigelqab. E anjam deqa ijo areqalo tulaŋ siŋgilateqnum. Anjam deqa qujai naŋgi na e ojsib nuŋgo ŋamdamuq di tigeltbonub.”   
\p
\v 7 Pol na naŋgi degsi minjrnaqa Farisi ti Sadyusi ti naŋgi poeleŋosib ŋiriŋkobaeb.  
\v 8 Di kiyaqa? Sadyusi naŋgi mareqnub, “Tamo moreŋo qaji naŋgi olo subq na tigelqasai. Laŋ aŋgro saiqoji. Mondor dego saiqoji.” Ariya Farisi naŋgi mareqnub, “Tamo moreŋo qaji naŋgi subq na tigelqab. Laŋ aŋgro unub. Mondor naŋgi dego unub.”  
\v 9 Deqa naŋgi kalil poeleŋosib ŋiriŋkobaosib murqumyoqneb. Onaqa Farisi naŋgo dal anjam qalie tamo qudei naŋgi tigelosib siŋgila na mareb, “Iga Pol aqa anjam quonum di a une saiqoji. Mondor bei na kiyo laŋ aŋgro bei na kiyo anjam minjqoqa a degsi marqo.”  
\v 10 Naŋgi degsib marnabqa qoto anjam tulaŋ kobaej. Onaqa qaja tamo naŋgo gate koba a di unsiqa are qalej, “Naŋgi Pol aqa jejamu tulaŋ ugeugeiyqab.” A degsi are qalsiqa ulaosiq aqa qaja tamo naŋgi metnjrnaqa bosib Juda naŋgo baŋq dena Pol yainjrsib naŋgo ŋeio talq olo osi gileb.   
\p
\v 11 Gilsib di sonab nebeosiq olo qoloonaqa Tamo Koba a bosiqa Pol aqa areq di tigelosiq minjej, “Ni are siŋgilatime. Ulaaim. Ni Jerusalem endia ijo anjam siŋgila na mareqnum dego kere ni Rom gilsim dia ijo anjam minjroqnqam.”   
\s1 Juda tamo qudei naŋgi Pol qalsib moiyotqajqa anjam qoseb  
\p
\v 12 Onaqa olo nebeonaqa Juda tamo qudei naŋgi koroosibqa are qujaitosib anjam endegsib qoseb, “Iga Pol qalsim moiyotqom. Gago anjam di iga bole dauryqom. Iga uratqasai bole sai. Deqa iga Pol moiyotosaisosimqa iga iŋgi ti ya ti mati uyqasai. Iga Pol qalsim moiyotosimqa bati deqa iga olo iŋgi ti ya ti uyqom.”  
\v 13 Juda tamo 40 naŋgi anjam degsib qoseb.  
\v 14 Osib Juda gate naŋgi ti atra tamo kokba ti naŋgoq gilsib minjreb, “Iga anjam endegsi qosonum. Iga Pol qalsim moiyotqom. Gago anjam di iga bole dauryqom. Iga uratqasai bole sai. Deqa iga Pol moiyotosaisosimqa iga iŋgi ti ya ti mati uyqasai. Iga Pol qalsim moiyotosimqa bati deqa iga olo iŋgi ti ya ti uyqom. Iga anjam degsi qosonum.  
\v 15 Deqa niŋgi ti Juda tamo kokba kalil naŋgi ti endegyiy. Niŋgi na qaja tamo naŋgo gate koba a minjiy, ‘Ni Pol osau. Osbamqa iga olo koroosimqa aqa anjam geregere qusim aqa une qalieqom.’ Niŋgi na qaja tamo naŋgo gate koba a degsib minjibqa a Pol osi bosim nuŋgoq di brantosaisoqnimqa gamq di iga Pol qalsim moiyotqom.”   
\p
\v 16 Onaqa Pol aqa jaja aqa ŋiri a naŋgo anjam di qusiqa tigeloqujatosiq qaja tamo naŋgo ŋeio talq gilsiqa anjam di Pol minjej.  
\v 17 Minjnaq qusiqa qaja tamo gate bei metonaq aqa areq bonaq minjej, “Ni aŋgro wala endi osim nuŋgo gate koba aqa areq osi aiyimqa a na anjam bei minjqas.”  
\v 18 Onaqa qaja tamo gate dena aŋgro wala di osiqa aqa gate koba aqa areq osi aisiqa minjej, “Tonto tamo Pol a na e merbqo, ‘Ni aŋgro wala endi osi aiye.’ Degbqo deqa agi ino areq osi bonum. A ni anjam bei mermqas.”   
\p
\v 19 Onaqa qaja tamo naŋgo gate koba a na aŋgro wala di baŋ titosiqa kiñala sasalosiqa nenemyej, “Ni anjam kiye merbqam?”  
\v 20 Onaqa minjej, “Juda tamo kokba naŋgi anjam bei kereteb. Naŋgi na ni endegsib mermqab, ‘Nebe ni Pol gagoq osau. Osbamqa iga koroosim aqa anjam geregere qusim aqa une qalieqom.’ Naŋgi ni degsib mermqab.  
\v 21 Deqa ni naŋgo anjam di quetnjraim. Tamo 40 naŋgi anjam endegsib qosisib maronub, ‘Iga Pol qalsim moiyotqom. Gago anjam di iga bole dauryqom. Iga uratqasai bole sai. Deqa iga Pol moiyotosaisosimqa iga iŋgi ti ya ti mati uyqasai. Iga Pol qalsim moiyotosimqa bati deqa iga olo iŋgi ti ya ti uyqom.’ Naŋgi anjam degsib qosonub. Deqa bini naŋgi gamq di tariŋeqnub. Ni na Pol osi aiyoqnimqa gamq di naŋgi Pol qalsib moiyotqab.”  
\v 22 Onaqa qaja tamo naŋgo gate koba a aŋgro wala aqa anjam di qusiqa minjej, “Ni gile. Ni anjam degsi merbonum di tamo qudei minjraim. Torei tent.”   
\s1 Naŋgi na Pol qariŋyonabqa Rom naŋgo gate Feliks aqaq gilej  
\p
\v 23 Osiqa a na aqa qaja tamo gate aiyel naŋgi metnjrnaqa aqa areq bonab minjrej, “Niŋgi na qaja tamo 200 siŋga na walwelo qaji naŋgi ti qaja tamo 200 aŋ osi laqnub qaji naŋgi ti qaja tamo 70 hos na walwelo qaji naŋgi ti minjribqa naŋgi bini qolo seŋ bati 9 Pol osib Sisaria qureq gilqab. Niŋgi na endegsib minjriy, ‘Nuŋgo walwelqajqa iŋgi iŋgi gereiyosib soqniy.’”  
\v 24 Osiqa olo naŋgi aiyel minjrej, “Niŋgi Pol aqa hos qudei dego gereiyib soqnem. Pol a hos goge di awoamqa niŋgi na geregere taqatosib osi gilsib Rom naŋgo gate Feliks aqa talq di brantiy.” Qaja tamo naŋgo gate koba a na naŋgi aiyel degsi minjrej.  
\v 25 Osiqa anjam bei endegsi neŋgreŋyej,   
\p
\v 26 “O Gate Koba Feliks, ijo ñam Klodius Lisias. E qaja tamo naŋgo gate koba. Ijo anjam endi ni sisiyqajqa deqa e neŋgreŋyosim inoq qariŋyonum. O kaiye.  
\v 27 Tamo agi inoq osi bonub qaji aqa ñam Pol. Juda naŋgi na a ojsib moiyotqa laqnabqa e ijo qaja tamo naŋgi ti aisim Juda naŋgo baŋq dena yainjrem. E qalieem, Pol a Rom tamo. Deqa e na a aqaryaiyosim naŋgo baŋq dena yainjrem.  
\v 28 Naŋgi Pol aqa jejamuq di une kiye qametoqneb di e qalieqa osimqa Pol osi aisim Juda tamo kokba naŋgo ulatamuq di tigeltem.  
\v 29 Tigeltonamqa naŋgi anjam gargekoba mareleŋeqnabqa e qusimqa endegsi poibej, Juda tamo kokba naŋgi naŋgo segi dal anjam qa maroqnsib deqa Pol aqa jejamuq di une qametoqneb. Naŋgi Pol aqa une kobaquja bei babtosai. Deqa e na a laŋa moiyotqa keresai. Tonto talq di laŋa waiyqa keresai dego. E degsi poibej.  
\v 30 Ariya bini e quonum, naŋgi Pol qalsib moiyotqajqa anjam qosonub. E di qusim deqa agi Pol inoq qariŋyonum. E na tamo naŋgi Pol aqa jejamuq di une qameteqnub qaji naŋgi endegsi minjrqai, ‘Niŋgi Sisaria qureq gilsib Feliks aqa ulatamuq di tigelosib Pol aqa une geregere minjib a quqwas.’”   
\p
\v 31 Qaja tamo naŋgo gate koba a anjam degsi neŋgreŋyej. Onaqa aqa qaja tamo naŋgi aqa medabu dauryosib qolo Pol osib Antipatris qureq osi gilsib dia ŋereŋeb.  
\v 32 Nebeonaqa qaja tamo siŋga na walwelo qaji naŋgi ti qaja tamo aŋ osi laqneb qaji naŋgi ti Antipatris qureq dena olo puluosib Jerusalem aisib naŋgo ŋeio talq di soqneb. Onaqa qaja tamo hos na walwelo qaji naŋgi segi Pol suweiyosib torei Sisaria qureq osi gileb.  
\v 33 Osi gilsibqa naŋgo gate koba aqa anjam neŋgreŋyej qaji di Feliks yosib Pol osib aqa ulatamuq di tigelteb.  
\v 34 Onaqa Feliks a anjam di sisiyosiqa Pol nenemyej, “Ni sawa qabe qaji?” Onaqa Pol na minjej, “E Silisia sawa qaji.”  
\v 35 Degsi minjnaqa Feliks na olo minjej, “Tamo naŋgi ino jejamuq di une qameqnub qaji naŋgi babqa e ino anjam geregere quqwai.” Osiqa qaja tamo naŋgi minjrnaqa naŋgi na Pol osib tamo koba Herot aqa talq di waiyosib taqatoqneb.   
\c 24  
\s1 Juda naŋgi Pol aqa jejamuq di une qametoqneb  
\p
\v 1 Bati 5 koboonaqa atra tamo gate Ananaias a ti Juda gate qudei ti naŋgo anjam taqyo tamo bei aqa ñam Tertulus a ti Sisaria qureq gileb. Gilsib Feliks aqa ulatamuq di tigelosibqa Pol aqa jejamuq di une qametoqneb.  
\v 2 Onaqa Feliks na Pol metonaq warum miligiq bosiqa aqa ulatamuq di tigelesonaqa Tertulus a Pol aqa jejamuq di une qametqa osiqa Feliks minjej, “O Gate Koba Feliks, ni gago sawa endi geregere taqateqnum deqa bini iga bole unum. Iga qoto saiqoji. Ni iga geregere aqaryaigoqnsimqa gago gulbe kalil kobotetgeqnum.  
\v 3 Deqa iga ni qa tulaŋ areboleboleigeqnaqa ino ñam soqteqnum.   
\p
\v 4 “E anjam olekoba ni mermqasai. Ni asgimo uge. Deqa ni gago anjam truquyala endi que.  
\v 5 Iga tamo endi uneqnum, a tamo uge. A kumbra uge uge yoqnsiqa Juda tamo uŋgasari sawa sawa kalilq di unub qaji naŋgo ambleq di qoto tigelteqnu. Osiqa naŋgi pupoinjroqnsiqa minjreqnu, ‘Niŋgi gago Juda kumbra uratosib olo Nasaret tamo a dauryiy.’  
\v 6-7 A na gago atra tal dego ugeteqnu. Deqa iga a ojsim gago segi dal anjam na aqa une qa pegiyqa laqnamqa qaja tamo naŋgo gate koba Lisias a bosiqa gago anjam gentosiqa gago baŋq dena Pol siŋgila na yaigej.  
\v 8 Yaigosiqa mergej, ‘Niŋgi Pol qa anjam bei soqnimqa gilsib Rom naŋgo gate Feliks aqa ulatamuq di mariy.’ Deqa iga bosim ino ulatamuq endi Pol aqa une agi mermonum. Deqa Gate Koba Feliks, ni segi na Pol nenemyimqa une kalil iga aqa jejamuq di qameqnum qaji di bole kiyo sai kiyo di a segi na mermimqa ni quqwam.” Tertulus a anjam degsiqa Feliks minjej.   
\p
\v 9 Onaqa Juda tamo kalil naŋgi tigelosib Tertulus aqa anjam di siŋgilatosib mareb, “Aqa anjam di bole.”   
\s1 Pol a kamba Feliks aqa ulatamuq di tigelosiq anjam marej  
\p
\v 10 Onaqa Feliks a Pol aqa anjam quqwajqa osiq aqa baŋ soqtosiq Pol metonaqa a kamba tigelosiqa Feliks minjej, “E qalieonum, ni wausau gargekoba sawa endi taqatesoqnem agi bini taqatejunum. Deqa e kamba ijo anjam mermqai.  
\v 11 Ya ya endi e Qotei louqajqa Jerusalem aiyem. E aiyem bati 12 gilqo. Ni segi na Juda naŋgi nenemnjrimqa degsib mermqab.  
\v 12 E Jerusalem aisim di sosimqa e anjam na qotosaioqnem. Qoto tigeltosaioqnem dego. E qoto bei tigelteqnam Juda naŋgi e nubosai. E atra talq di, Juda naŋgo Qotei talq di, qure ambleq di dego lawo na soqnem. E kumbra uge bei yosaioqnem.  
\v 13 Deqa une kalil Juda naŋgi ijo jejamuq di qameqnub qaji di bolesai. Naŋgi ijo une bei ubtosib marqa keresai.   
\p
\v 14 “Ijo une qujai agiende. E Yesus aqa gam dauryeqnum. Juda naŋgi endegsib mareqnub, ‘Yesus aqa gam bunuj dena tamo uŋgasari naŋgi poeleŋeqnub.’ O Gate Feliks, gam di qujai e dauryoqnsimqa gago moma naŋgo Qotei qa loueqnum. Osim Moses aqa dal anjam kalil qa ti Qotei aqa medabu o tamo naŋgo anjam kalil nami neŋgreŋyoqneb qaji deqa ti ijo areqalo siŋgilateqnum.  
\v 15 Mondoŋ Qotei na tamo bole ti tamo uge ti naŋgi olo subq na tigeltnjrqas. Qotei qujai deqa e ijo areqalo siŋgilatoqnsim subq na tigelo bati qa tariŋoqnsim unum. Juda naŋgi dego degyeqnub.  
\v 16 E subq na tigelo bati qa tariŋeqnum deqa e bati gaigai Qotei aqa ŋamgalaq di, tamo uŋgasari kalil naŋgo ŋamgalaq di kumbra bole bole yoqnsim laqnum. Deqa e are gulbe saiqoji unum.   
\p
\v 17 “E sawa bei beiq di Qotei aqa wau yoqnsim wausau qudei koboonaqa agi ya ya endi e Jerusalem aiyem. E silali qudei osi aisim Juda Kristen naŋgi mam soqneb deqa enjrem. Silali qudei dego osim Qotei atraiyem.  
\v 18 Bati deqa e atra tal miligiq gilsim dia une kobotqajqa kumbra Moses a nami marej qaji di dauryosim yeqnamqa Juda naŋgi na e nubeb. E tamo uŋgasari gargekoba joqsim atra tal miligiq gilosai. Osim qoto bei tigeltosai dego.  
\v 19 Ariya Juda tamo qudei Esia sawaq dena Jerusalem aiyeb qaji naŋgi na e ojeb. Deqa tamo naŋgi di e qa anjam bei soqnimqa bosib ino ulatamuq endi tigelosib ijo une marqab.  
\v 20 Naŋgi bqasai di ni na Juda tamo agi endia tigelejunub qaji naŋgi nenemnjre. Nenemnjrimqa e Jerusalem dia Juda tamo kokba naŋgo ulatamuq di tigelesonam une kiye ijo jejamuq di iteb di ni mermqab.  
\v 21 Bole, ijo anjam qujai endeqa naŋgi na ijo jejamuq di une qametbeb. E naŋgo ulatamuq di tigelosim leleŋosim endegsi minjrem, ‘Tamo kalil moreŋo qaji naŋgi mondoŋ olo subq na tigelqab. Anjam deqa qujai niŋgi na e tigeltbonub.’” Pol a Feliks degsi minjej.   
\p
\v 22 Feliks a nami tamo uŋgasari Yesus aqa gam dauryoqneb qaji naŋgo kumbra qalieej. Deqa a na Juda naŋgi endegsi minjrej, “Nuŋgo anjam di mati soqnem. Qaja tamo naŋgo gate koba Lisias a bamqa niŋgi olo anjam di maribqa e qusiy gereiyqai.”  
\v 23 Osiqa qaja tamo gate bei minjej, “Ni na Pol osim tonto talq di waiyosim taqatesoqne. A gulbe bei yaim. Aqa was naŋgi a unqa bosib iŋgi iŋgi qa aqaryaiyqa maroqnibqa ni na saidnjraim.”   
\s1 Pol a tonto talq di sonaqa wausau aiyel koboej  
\p
\v 24 Bati qudei koboonaqa Feliks aqa ŋauŋ Drusila wo tonto talq di brantosibqa Feliks na Pol metonaq aqa areq bej. Drusila a Juda uŋa. Pol a bosiqa tamo naŋgi Kristus Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatqajqa kumbra qa Feliks minjnaq quej.  
\v 25 Kumbra bole tiŋtiŋ dauryqajqa ti tamo naŋgo segi segi so geregere taqatqajqa ti Qotei na mondoŋ tamo naŋgo une qa peginjrqajqa ti Pol na Feliks minjnaq quej. Qusiqa ulaosiq Pol minjej, “Ni mati aisim ino warumq di soqne. Bunuqna e bati atsiy ni metmit bosim anjam di olo plaltim e quqwai.”  
\v 26 Feliks a bati gargekoba Pol aqa anjam quqwajqa metoqnej. Aqa anjam quqwajqa deqa segi metosaioqnej. A endegsi are qaloqnej, “E Pol metit a bosim silali ebimqa e tonto talq dena a uratqajqa deqa kiyo merbqas?” Osiq deqa metoqnej.   
\p
\v 27 Wausau aiyel koboonaqa Feliks a Judia sawa taqato wau di uratonaqa tamo bei aqa ñam Porsius Festus a kamba Feliks aqa wau osiqa Judia sawa taqatesoqnej. Feliks na Juda naŋgo are boletetnjrqajqa deqa a Pol tonto talq di uratonaq soqnej.   
\c 25  
\s1 Pol a marej, “E Sisar aqa ulatamuq di tigelqai”  
\p
\v 1 Festus a Judia sawaq aisiq Sisaria qureq di soqnej. Bati qalub koboonaqa a dena tigelosiqa Jerusalem aiyej.  
\v 2-3 Aisiq di sonaqa atra tamo kokba ti Juda tamo kokba ti naŋgi bosib Festus aqa ulatamuq di tigelosib Pol aqa jejamuq di olo une qamoqneb. Osib Festus minjeb, “Ni anjam qariŋyim qaja tamo naŋgi Sisaria qureq dena Pol osib Jerusalem osi beb. Osbab gago are boleqas.” Naŋgi degsib Festus minjeb. Di kiyaqa? Naŋgi nami anjam endegsib qoseb, “Qaja tamo naŋgi Pol osi boqnibqa gamq di iga Pol qalsim moiyotqom.”  
\v 4 Onaqa Festus na kamba minjrej, “Pol a Sisaria dia tonto talq di unu. Bati qudei koboamqa e segi olo Sisaria gilqai.  
\v 5 Deqa niŋgi Pol qa anjam bei soqnimqa niŋgi na tamo ñam ti qudei giltnjrib naŋgi e daurbosib koba na Sisaria gilqom. Gilsim dia naŋgi ijo ulatamuq di tigelosib Pol aqa une bei ubtosib merbib e quqwai.”   
\p
\v 6 Festus a bati 8 o 10 Jerusalem di sosiqa olo puluosiq Sisaria gilej. Juda tamo qudei naŋgi a dauryosib gileb. Nebeonaqa Festus a aqa awo jaram kobaq di awoosiqa aqa qaja tamo naŋgi minjrej, “Niŋgi Pol osi boiy.” Minjrnaqa naŋgi na Pol osi bosib Festus aqa ulatamuq di tigelteb.  
\v 7 Onaqa Juda tamo Festus dauryosib Jerusalem dena beb qaji naŋgi Pol kalilyosib Festus aqa ulatamuq di tigelosib une gargekoba Pol aqa jejamuq di qameleŋoqneb. Naŋgo anjam di utru saiqoji.  
\v 8 Onaqa Pol a kamba marej, “E Juda gago dal anjam bei gotraŋyosaioqnem. E gago atra tal qa anjam uge bei marosaioqnem. E Rom naŋgo mandor koba Sisar a dego kumbra uge bei yosaioqnem. Deqa e une saiqoji.”   
\p
\v 9 Pol a degsi marnaqa Festus a Juda naŋgo are boletetnjrqajqa deqa Pol endegsi nenemyej, “Ni Jerusalem aisim dia ijo ulatamuq di tigelosim ino anjam olo marqa kere e?”  
\v 10 Onaqa Pol na minjej, “E bini Sisar aqa awo jaram namoq endi tigelejunum. Endia ijo anjam marqai. Ni qalie, e Juda naŋgi qa une bei yosai.  
\v 11 Une kobaquja bei ijo jejamuq di soqnimqa uŋgum e moiqai. Ariya une kalil Juda naŋgi ijo jejamuq di qameqnub qaji di bolesaiamqa tamo bei na e laŋa osim naŋgo baŋq di atqa keresai. Deqa e Sisar aqa ulatamuq di tigelitqa a ijo anjam qusim gereiyetbqas.”  
\v 12 Pol na Festus degsi minjnaqa a warumq dena oqedosiqa Rom tamo kokba qudei naŋgi koba na anjam qairosib olo warum miligiq gilsiqa Pol minjej, “Ni Sisar aqa ulatamuq di tigelqa maronum deqa e ni qariŋmitqa Sisar aqaq gilqam.”   
\s1 Festus na Agripa nenemyej, “Ni Pol kiyeryqam?”  
\p
\v 13 Onaqa bati qudei koboonaqa Rom naŋgo mandor bei aqa ñam Agripa aqa jaja Bernaisi wo Festus unqajqa marsib Sisaria aiyeb.  
\v 14 Aisib bati gargekoba yala Sisaria di sonabqa Festus na Agripa minjej, “Tamo bei aqa ñam Pol a nami Feliks na tonto talq di waiyej unu.  
\v 15 Deqa e Jerusalem di sonamqa Juda gate naŋgi ti atra tamo kokba ti naŋgi na Pol aqa jejamuq di une qamsib endegsib merbeb, ‘Ni Pol aqa une qa marsim ojsim ino qaja tamo naŋgo baŋq di atimqa naŋgi na qalib moiyem.’  
\v 16 Onaqa e na kamba endegsi minjrem, ‘Iga tamo bei laŋa ojsim qaja tamo naŋgo baŋq di atqa keresai. Rom gago kumbra degsi sosai. Tamo qudei naŋgi tamo bei qa anjam soqnimqa naŋgi mati aqa une ubtib qusimqa a kamba aqa anjam marqas di kere.’   
\p
\v 17 “E na Juda naŋgi degsi minjrnamqa naŋgi e daurbosib Sisaria beb. E tariŋosai. Nebeonaqa naŋgi koroesonabqa e ijo awo jaramq di awoosim ijo qaja tamo naŋgi minjrnamqa naŋgi Pol osi bosib ijo ulatamuq di tigelteb.  
\v 18 Onaqa Juda naŋgi tigelosib Pol aqa jejamuq di une gargekoba qameleŋoqneb. E nami are qalem, naŋgi une kokba Pol aqa jejamuq di qamqab. Naŋgi degyosai.  
\v 19 Naŋgi naŋgo segi louqa kumbra qa ŋiriŋoqnsib Pol ombla anjam titoqneb. Osib tamo bei qa dego anjam titoqneb. Pol a maroqnej, ‘Tamo di a moiyej olo ŋambile unu. Aqa ñam Yesus.’  
\v 20 Onaqa e naŋgo anjam deqa utru itqa yonam keresaiibonaqa Pol nenemyem, ‘Ni Jerusalem aisim dia ijo ulatamuq di tigelosim ino anjam olo marqa kere e?’  
\v 21 E degsi Pol nenemyonamqa a saidosiq merbej, ‘E mati tonto talq endi sqai. Sosiy bunuqna e Mandor Koba Sisar aqa ulatamuq di tigelitqa a ijo anjam qusim gereiyetbqas.’ Pol na e degsi merbonaqa e ijo qaja tamo naŋgi minjrem, ‘Niŋgi Pol osib tonto talq di waiyosib taqatesoqniy. Bunuqna e Pol qariŋyitqa Sisar aqaq gilqas.’”  
\v 22 Festus a Agripa degsi minjnaqa Agripa na minjej, “E dego Pol aqa anjam quqwai.” Onaqa Festus na minjej, “Nebe ni aqa anjam quqwam.”   
\p
\v 23 Nebeonaqa Agripa Bernaisi wo gara wala boledamu jigsib koro sawaq beb. Qaja tamo naŋgo gate kokba ti tamo ñam ti kalil naŋgi dego bosib koro sawaq di koroeb. Onaqa Festus na aqa qaja tamo naŋgi minjrnaqa naŋgi Pol osi bosib Agripa aqa ulatamuq di tigelteb.  
\v 24 Tigeltonab Festus na Agripa minjej, “O Mandor Agripa, Pol agi osi bonub. Ni unime. Niŋgi koroonub qaji dego Pol uniy. E Jerusalem di sonamqa Juda kalil naŋgi murqumyoqnsib endegsib merboqneb, ‘Pol a moiyem. A olo mandamq endi saiq.’ Naŋgi bosib Sisaria endia dego anjam degsib merboqneb.  
\v 25 E Pol aqa jejamuq di une kobaquja bei unosai deqa e a laŋa moiyotqa keresai. Ariya Pol na merbej, ‘E Mandor Koba Sisar aqa ulatamuq di tigelitqa a ijo anjam qusim gereiyetbqas.’ Onaqa e na Pol minjem, ‘Di kere. E ni qariŋmitqa Rom gilqam.’  
\v 26 O Mandor Agripa, e Pol aqa jejamuq di une bei unosai. Deqa e a qa anjam kiye neŋgreŋyit gago Tamo Koba Sisar aqaq gilqas? Laŋa qariŋyqai di Sisar a ŋiriŋqas. Deqa e Pol osi bosim ino ulatamuq endi tigeltonum. Ni segi na Pol nenemyimqa aqa une bei babtim niŋgi kalil qusib merbibqa une deqa neŋgreŋyit Sisar aqaq gilqas.  
\v 27 E are qalonum, tamo a une saiqoji soqnimqa e laŋa qariŋyit Sisar aqaq gilqas di kumbra bolesai.”   
\c 26  
\s1 Pol a Agripa aqa ulatamuq di tigelosiq anjam marej  
\p
\v 1 Onaqa Agripa na Pol minjej, “Ni kamba ino anjam marimqa e quqwai.” Degsi minjnaqa Pol na aqa baŋ soqtosiqa endegsi marej,  
\v 2 “O Mandor Agripa, bini e ino ulatamuq endi tigelejunum. Une kalil Juda naŋgi ijo jejamuq di qameqnub qaji di bolesai. Deqa e na kamba ijo anjam marit ni que. Yim e areboleboleibqas.  
\v 3 Gago Juda kumbra kalil di ni qalie. Iga gaigai anjam titeqnum qaji di ni dego qalie. Deqa ni ijo anjam endi quime. Ni asgimaiq.   
\p
\v 4 “Juda kalil naŋgi e qa qalie unub. E aŋgro wala qa Judia sawa ti Jerusalem qure ti dia soqnem.  
\v 5 Naŋgi nami koba ijo kumbra qaliesoqneb. Naŋgi ni degsi mermqa are soqnimqa mermqab. Naŋgi qalie, e aŋgro wala qa Farisi naŋgo ambleq di sosimqa naŋgo kumbra dauryoqnem. Farisi naŋgo kumbra di siŋgila koba. Kumbra dena gago Juda kumbra kalil tulaŋ buŋyejunu.  
\v 6 Bini e iŋgi bole bole Qotei a nami gago moma naŋgi enjrqa marej qaji di oqajqa tariŋoqnsim unum. Utru deqa e ino ulatamuq endi tigelejunum.  
\v 7 Gago moma naŋgi di agi Jekop aqa aŋgro 12 naŋgo moma. Naŋgi e ti koba na iŋgi bole bole di oqajqa tariŋoqnsim qolo ti qanam Qotei qa loueqnum. O Mandor Agripa, utru deqa Juda naŋgi ijo jejamuq di une qametbeqnub.  
\v 8 Kiyaqa niŋgi qudei endegsib are qaleqnub, ‘Qotei na tamo moreŋo qaji naŋgi olo subq na tigeltnjrqasai’?   
\p
\v 9 “Bole, e segi nami Yesus Nasaret qaji aqa ñam ugeugeiyoqnsim jeutosim laqnem.  
\v 10 E Jerusalem dia kumbra uge di yoqnem. Atra tamo kokba naŋgi na e odbeqnabqa e Qotei aqa tamo uŋgasari naŋgi ojeleŋoqnsim tonto talq di breinjroqnem. Osim Juda gate naŋgi koba na areqalo qujaitosim maroqnem, ‘Naŋgi ñumsib moiyotnjriy.’  
\v 11 E bati gargekoba Juda naŋgo Qotei tal kalil miligiq giloqnsimqa dia Yesus aqa tamo uŋgasari naŋgi ojeleŋoqnsim ugeugeinjroqnem. E endegsi are qaloqnem, ‘E naŋgi jaqatiŋ koba enjritqa naŋgi ulaosib Yesus qoreiyosib aqa ñam misiliŋyqab.’ Degsi are qaloqnsim naŋgi ugeugeinjroqnem. E naŋgi qa minjiŋ ani oqetbeqnaqa naŋgi daurnjroqnsimqa qure isa isaq giloqnsim dia naŋgi itnjroqnsim ugeugeinjroqnem.   
\s1 Pol a kiyersi Kristen tamo brantej deqa saej  
\p
\v 12-13 “O Mandor Agripa, e degyeqnamqa bati bei atra tamo kokba naŋgi na e qariŋbonabqa Damaskus qureq gilem. E gileqnamqa qanam jige puloŋ siŋgila koba minjal ti laŋ goge na ijoq ainaq unem. A tulaŋ riaŋosiqa tamo e koba na walweloqnem qaji naŋgi ti iga suwantgej. Aqa riaŋ di seŋ ti keresai. Riaŋ dena seŋ aqa riaŋ tulaŋ buŋyej.  
\v 14 Suwantgonaqa iga kalil ululoŋosim mandamq di ŋereŋem. E ŋeiesosimqa tamo bei aqa kakro quem. A Hibru anjam na e endegsi merbej, ‘O Sol, ni kiyaqa e ugeugeibeqnum? Ni e ugeugeibeqnum dena ino segi jejamu dego ugeugeiyeqnum. Ni qaja na ino jejamu qoruyqam dego kere.’  
\v 15 Onaqa e na minjem, ‘O Tamo Koba, ni yai?’ Onaqa a na merbej, ‘E Yesus agi ni na ugeugeibeqnum qaji.  
\v 16 Deqa ni tigel. E ni giltmonum deqa ni ijo wau tamo sosimqa kumbra ni bini unonum qaji ti kumbra bunuqna osormoqnqai qaji ti deqa mare mare laqnqam.  
\v 17 Bunuqna e ni qariŋmitqa ni Juda naŋgi ti sawa bei bei qaji naŋgi ti naŋgoq giloqnqam. Deqa ni naŋgi qa ulaaim. E ni taqatmesoqnitqa naŋgi ni moiyotmqasai.  
\v 18 Ni naŋgoq giloqnsim ijo anjam minjroqnimqa naŋgi e qa poinjroqnim ambru uratosib suwaŋoq boqnqab. Ni na naŋgi are bulyetnjroqnimqa naŋgi Satan aqa siŋgila uratosib Qotei aqaq boqnqab. Amqa e na naŋgo une kalil kobotetnjritqa iŋgi bole bole e nami enjrqa marem qaji di naŋgi oqab. E na naŋgi ti tamo uŋgasari kalil e qa naŋgo areqalo siŋgilateqnub qaji naŋgi ti Qotei aqa segi kumbra boleq di ateleŋit sqab.’   
\s1 Pol a nami Qotei aqa anjam palontoqnej a deqa Agripa saiyej  
\p
\v 19 “Deqa Mandor Agripa, laŋ goge dena puloŋ ainaqa e unsimqa anjam Yesus na merbej qaji di dauryem. E gotraŋyosai.  
\v 20 E aqa anjam di dauryosim tigelosim Damaskus qureq gilem. Gilsim dia Qotei aqa anjam plaltoqnsimqa tamo uŋgasari naŋgi endegsi minjroqnem, ‘Niŋgi are bulyosib Qotei aqaq boiy. Bosib kumbra bole bole yoqnibqa tamo uŋgasari naŋgi na niŋgi nuŋgsib merŋgwab, “Bole, niŋgi are bulyonub.” ’ E Jerusalem dia, Judia sawaq di, sawa bei beiq di dego tamo uŋgasari naŋgi anjam di minjroqnem.  
\v 21 Utru deqa Juda tamo qudei na atra tal miligiq di e ojsib moiyotbqa maroqneb.  
\v 22 Ariya naŋgi e moiyotbosai. Qotei na e taqatboqnej deqa bini e ino ulatamuq endi tigelosimqa ni ti tamo kokba ti tamo laŋaj ti Qotei aqa anjam palontosim merŋgeqnum. E anjam bei palontosaieqnum. Nami Moses a ti Qotei aqa medabu o tamo naŋgi ti kumbra bunuqna branteleŋqas qaji di ubtosib maroqneb. Naŋgo anjam di segi e bini palonteqnum.  
\v 23 Naŋgo anjam di aqa utru agiende. Kristus a jaqatiŋ koba osim moiqas. Osim a tamo kalil qa namoosim subq na tigelosim Juda naŋgi ti sawa bei bei qaji naŋgi ti anjam minjroqnimqa naŋgi suwaŋoq boqnqab.”   
\s1 Pol na Agripa minjej, “Ni Kristus qa ino areqalo siŋgilat”  
\p
\v 24 Pol a anjam degsi mareqnaqa Festus na aqa anjam gentosiqa leleŋosiq minjej, “Pol, ni nanarionum. Ino qalie kobaquja dena ni tulaŋ nanaritmqo.”  
\v 25 Onaqa Pol na minjej, “O Gate Koba Festus, e nanariosai. Ijo anjam endi bole. E areqalo bole na anjam mareqnum.  
\v 26 Mandor Agripa a ijo anjam endi aqa utru nami qalieosiq soqnej. Deqa e na minjqa ulaosai. Yesus aqa kumbra kalil endi uli na brantosaioqnej. A boleq di unu.  
\v 27 O Mandor Agripa, ni kiyersi are qalonum? Qotei aqa medabu o tamo naŋgo anjam nami neŋgreŋyeb qaji di bole e? Od, e qalieonum, ni maronum, di bole.”   
\p
\v 28 Onaqa Agripa na Pol nenemyej, “E sokiñala Kristen tamo brantqai ni degsi are qalonum e?”  
\v 29 Onaqa Pol na minjej, “Ni sokiñala Kristen tamo brantqam di kere. Sokobaiyosim Kristen tamo brantqam di kere. Ariya e na Qotei endegsi pailyeqnum, ‘O Abu, tamo bini ijo anjam queqnub qaji naŋgi ti Mandor Agripa a ti naŋgi e unum degsib soqnebe. Ariya e sil na tontbeb unum naŋgi degsib sqajqa e ni pailmosai.’”   
\p
\v 30-31 Onaqa Agripa Bernaisi wo tamo kalil awesoqneb qaji naŋgi ti Festus koba na tigelosib warumq dena oqedeb. Oqedosib endegsib qairosib mareb, “Iga Pol aqa jejamuq di une kobaquja bei unosai bole sai. Deqa iga a qalsim moiyotqa keresai. A tonto talq di waiyqa keresai dego.”  
\v 32 Naŋgi degsib marsibqa Agripa na Festus minjej, “Pol a Sisar aqa ulatamuq di tigelqa marosai qamu ni na endego a tonto talq dena uratonum oqedqo qamu.”   
\c 27  
\s1 Pol a qobuŋ na Rom qureq giloqnej  
\p
\v 1 Onaqa iga qobuŋ na Itali sawaq gilqajqa anjam qosisib Pol tamo qudei ti tonto talq dena joqsib qaja tamo naŋgo gate bei aqa ñam Julius aqa baŋq di ateb. Julius a Rom tamo.\fig |alt="Ship ready to sail" src="cn02017B.tif" size="span" loc="Act 27:1" copy="Cook" ref="Aposel 27:1" \fig*  
\v 2 A na iga Pol ombla tonto tamo naŋgi ti joqsiqa Adramitium qure naŋgo qobuŋ bei Esia sawaq gilqa laqnaqa iga qobuŋ di gogetosim koba na gilem. Aristarkus a iga koba na gilem. Aristarkus aqa qure utru Tesalonaika agi Masedonia sawaq di unu. Qobuŋ di yuwal qala qalaq na dauryosim qunduŋ kalil aiqa mareb.  
\v 3 Iga gilsim nebeonaqa Saidon qureq di tiryem. Tiryonamqa Julius a Pol qa dulosiq odyonaqa qobuŋ uratosiq aqa Kristen was qudei naŋgi itnjrnaqa naŋgi na iŋgi iŋgi qa aqaryaiyeb.  
\v 4 Onaqa iga Saidon qure uratosim gileqnamqa jagwa na gotraŋgonaqa iga Saiprus nui taqyosim gilem.  
\v 5 Gilsim yuwal gentosim Silisia sawa ti Pamfilia sawa ti di brantosim yuwal qala qalaq na dauryosim gilsim Lisia sawaq di brantosim Maira qureq di tiryem.   
\p
\v 6 Dia Julius a Aleksandria qure naŋgo qobuŋ bei Itali sawaq gilqa laqnaqa unsiqa a na iga Pol ombla tonto tamo naŋgi ti joqsiqa qobuŋ di gogetem.  
\v 7 Gogetosim jiŋga na gileqnamqa bati gargekoba koboej. Onaqa jagwa na gotraŋgonaqa iga siŋgila na gilsim Nidas qure jojomyem. Dena jagwa na olo gotraŋgonaqa iga gilqa keresaiigonaqa qobuŋ bulyosimqa Krit nui aqa luwi bei ñam Salmone di tiŋyosim oqem.  
\v 8 Oqsim luwi di buŋyosimqa tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi waukobaosib oqsib Krit nui qoreq di beterosib qala qalaq na gileb. Iga gilsim sawa bei aqa ñam Qunduŋ Boledamu di Lasea qure jojom di brantem.   
\p
\v 9-10 Iga bati gargekoba uratem deqa Juda naŋgo qurieŋo bati koboej. Yuwal ugeqa batiej deqa Pol na tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi quiy. E qalieonum, iga qobuŋ na gilqom di iga gulbe koba itqom. Qobuŋ aqa iŋgi iŋgi gargekoba loumqas. Qobuŋ dego tugwas. Qobuŋ a segi sai. Iga tamo kalil dego padalqom.”  
\v 11 Pol a naŋgi degsi minjrnaqa qobuŋ kuñi ojo tamo wo qobuŋ aqa abu wo naŋgi aiyel na Pol aqa anjam di dauryqa uratosib gilqa mareb. Julius a dego Pol aqa anjam dauryqa uratosiqa naŋgo aiyel anjam taqyej.  
\v 12 Deqa iga qobuŋ na gilem. Qunduŋ iga soqnem qaji di jagwa bati qa qobuŋ beterqajqa qunduŋ bolesai. Deqa tamo gargekoba naŋgi mareb, “Jagwa bati brantqa jojomqo deqa iga qunduŋ endi uratosim gilsim Finiks qunduŋq di jagwa bati qa beterosim sqom.” Finiks a Krit nuiq di unu. Dia jagwa bati qa beterqajqa qunduŋ bolequja. \fig |alt="Map of Paul's journey to Rome" src="Paul4-BW BOJ.tif" size="span" loc="Act 27:1–28:14" copy="SIL" ref="Aposel 27:12" \fig*   
\s1 Jagwa koba bonaqa yuwal ugeej  
\p
\v 13 Onaqa jagwa lawo guta na bonaqa tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi mareb, “Jagwa endena iga puygim gilsim Finiks qunduŋq di tiryqom.” Degsib marsib anka titosib qobuŋ miligiq di atsib dena iga Krit nui aqa qala dauryosim gilem.  
\v 14-15 Gileqnamqa manaq dena meli jagwa koba bosiq gotraŋgonaqa gilqa keresaiigonaqa iga loo goge oqsim di sonamqa jagwa na segi osi laqnej.  
\v 16-17 Onaqa iga nui kiñala bei aqa ñam Kauda aqa qoreq di otosim sonamqa nui dena jagwa getentonaqa yuwal kiñala laej. Deqa tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi waukobaosib qobuŋ du soqtosibqa qobuŋ ani gogeq di atsib sil na qoseb. Qobuŋ du uloŋaim deqa sil na qoseb. Osib olo sil bei osib qobuŋ ani yuwal na paraparaaim deqa sil na kaiŋyosib siŋgilateb. Qobuŋ ururosim Afrika sawa jojomyosim dia sargum gogetosim paraaim deqa ulaosib qobuŋ rer qalnab aiyej. Naŋgi degyeb deqa jagwa na segi osi laqnej.  
\v 18 Nebeonaqa iga loo goge di sonam jagwa tulaŋ kobaosiq iga gotraŋgonaqa yuwal ugeonaqa qobuŋ tuqepratej. Deqa tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi iŋgi iŋgi qudei breinjrnabqa yuwalq aiyeb.  
\v 19 Olo nebeonaqa naŋgi qobuŋ aqa parara ti oyo ti osib breinjrnab yuwalq aiyeb.  
\v 20 Bati gargekoba iga seŋ ti bongar ti unosai. Iga namoqna are qalem, “Iga padalqasai.” Ariya jagwa siŋgila koba boqnsiqa iga gotraŋgoqnej deqa gago areqalo namij di iga uratosim marem, “Iga padalqom. Jagwa endi koboqasai.”   
\p
\v 21 Bati gargekoba tamo qobuŋq di so qaji naŋgi iŋgi uyosai. Deqa Pol a naŋgo ambleq di tigelosiqa minjrej, “O tamo niŋgi quiy. E nami merŋgem, niŋgi Krit nui uratosib gilaib. Niŋgi ijo anjam di dauryosai deqa agi iga gulbe koba itonum. Niŋgi uniy. Qobuŋ aqa iŋgi iŋgi gargekoba loumeleŋqo.  
\v 22 Deqa e niŋgi olo endegsi merŋgwai. Niŋgi are laeme. Tamo bei padalqasai. Iga kalil bole sqom. Qobuŋ segi padalqas.  
\v 23-24 Ya qolo ijo Qotei agi e bati gaigai a qa loueqnum qaji aqa laŋ aŋgro bei bosiqa ijo areq di tigelosiq merbej, ‘O Pol, ni ulaaim. Ni Sisar aqa ulatamuq di tigelqam. Deqa Qotei na ni taqatmim ni padalqasai. Tamo kalil ni ombla qobuŋ na gileqnub qaji naŋgi dego Qotei na taqatnjrim naŋgi padalqasai.’ Laŋ aŋgro na e degsi merbej.  
\v 25 Deqa niŋgi ulaaib. E qalieonum, Qotei aqa anjam qolo merbej qaji di a dauryosim degyqas.  
\v 26 Ariya niŋgi quiy. Iga qobuŋ na gilsim nui beiq di sargum gogetim qobuŋ a ojotqas.”   
\p
\v 27 Pol na naŋgi degsi minjrnaqa iga Mediterenian yuwalq di otosim sonamqa jagwa na segi osi laqnej. Yori aiyel koboonaqa qolo jige yuwal a mandam qaleqnaq anjam ateqnaq tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi qusibqa are qaleb, “Iga nui bei jojomyonum kiyo?”  
\v 28 Naŋgi degsib are qalsibqa yuwal aqa robu qalieqajqa deqa sil waiyonab ainaq uneb di tarag yala, 40 mita. Dena iga gilokiñalayosimqa naŋgi olo sil waiyosib uneb di tulaŋ taragej, 30 mita.  
\v 29 Degsib unsibqa are qaleb, “Iga gilsim nuiq di sargum gogetim qobuŋ a ojotqas.” Degsib are qalsibqa ulaosib mareb, “Iga anka waiyonamqa qobuŋ tigelqas.” Degsib marsibqa qobuŋ bunuq dena anka qolqe waiyonab yuwalq aiyej. Onaqa naŋgi endegsib waiŋoqneb, “Urur suwaŋeme.”  
\v 30 Onaqa tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi endegsib are qaleb, “Iga qobuŋ uratosim qobuŋ du na jaraiqom.” Naŋgi degsib are qalsibqa gisaŋosib tamo naŋgi minjreb, “Iga qobuŋ namoq dena anka waiyqom.” Degsib minjrsib qobuŋ du uli na osib qobuŋ ani aqa namoq na gaintonabqa yuwalq aiyej.  
\v 31 Degyeqnabqa Pol a di unsiqa qaja tamo naŋgi ti naŋgo gate Julius a ti endegsi minjrej, “Tamo qobuŋq di wauo qaji naŋgi jaraiqa mareqnub. Naŋgi jaraiqab di niŋgi kalil padalqab.”  
\v 32 Onaqa qaja tamo naŋgi qobuŋ du aqa sil gentonabqa jagwa na osi ulaŋej.   
\p
\v 33 Nebeqa laqnaqa Pol na tamo kalil naŋgi endegsi minjrej, “Niŋgi iŋgi uyiy. Bati olekoba niŋgi iŋgi uyosai. Nuŋgo are ŋeiosai dego. Agi yori aiyel gilqo.  
\v 34 Deqa e siŋgila na endegsi merŋgwai, niŋgi iŋgi uysib dena niŋgi siŋgilaqab. Osib niŋgi kalil bole sqab. Bei padalqasai.”  
\v 35 Pol na tamo kalil naŋgi degsi minjrsiqa bem bei osiq naŋgo ulatamuq di Qotei pailyosiqa bem gentosiq uyej.  
\v 36 Degonaqa tamo kalil naŋgi areboleboleinjrnaqa naŋgi kamba dego bem eleŋosib uyeb.  
\v 37 Iga tamo qobuŋq di soqnem qaji kalil 276.  
\v 38 Tamo kalil naŋgi iŋgi uynab menetnjrnaqa qobuŋ otqajqa marsibqa bem sum osib waiyeleŋonabqa yuwalq aiyej.   
\s1 Qobuŋ paraparaej  
\p
\v 39 Onaqa nebeonaqa naŋgi ŋam atsib mandam bei uneb. Naŋgi mandam di poinjrosai. Naŋgi qunduŋ bei dego uneb. Qunduŋ di aqa alile bolequja ulul ti. Unsib are qaleb, “Iga alile dia qobuŋ tiryqom.”  
\v 40 Degsib are qalsibqa anka nami waiyeb qaji sil serie na giŋgeŋyosibqa anka yuwalq di urateleŋeb. Osib kuñi tonteb qaji sil di palontosib kuñi ojsib rer giryosib alile di tiryqajqa aiyeb.  
\v 41 Aisib qobuŋ namoq sargum bei gogetosiq dia ojotonaq soqnej. Onaqa yuwal kokbayosiqa qobuŋ bunuq di qalnaqa paraparaej.  
\v 42 Onaqa qaja tamo naŋgi mareb, “Tonto tamo naŋgi qawaiŋosib jaraiyaib deqa iga na ñumnam moreŋqab.”  
\v 43 Degsib marnabqa naŋgo gate Julius a are qalej, “Naŋgi Pol dego qalib moiyaim deqa e na naŋgi saidnjrqai.” Degsi are qalsiqa naŋgi minjrej, “Tonto tamo naŋgi ñumaib.” Osiqa tamo qawaiŋo qalie naŋgi minjrej, “Niŋgi namo prugosib yuwalq aisib qawaiŋosib alile di patiy.”  
\v 44 Osiqa tamo qawaiŋo qaliesai qaji naŋgi minjrej, “Qobuŋ paraparaqo qaji aqa sarqei niŋgi na eleŋosib bileq atsib dena otosib aisibqa alile di patiy.” A degsi minjrnaqa naŋgi degyosib iga kalil koba na alile dia geregere pateleŋem.\fig |alt="Shipwreck" src="cn02045B.tif" size="span" loc="Act 27:44" copy="Cook" ref="Aposel 27:44" \fig*   
\c 28  
\s1 Pol a Malta nuiq di soqnej  
\p
\v 1 Iga kalil alile dia patonamqa nui di aqa ñam Malta degsi mergonab quem.  
\v 2 Onaqa tamo uŋgasari nui dia soqneb qaji naŋgi kumbra tulaŋ boledamu dauryosib iga geregereigeb. Osib awa boqnej deqa iga yorgonaqa ŋam tuŋguyosib mergeb, “Niŋgi bosib ŋamyuwo areq endi awooiy.” Degsib mergonabqa iga ŋamyuwo areq di awoonam jejamu kaŋkaŋgej.  
\v 3 Onaqa Pol a ŋam koroiyosiqa ŋamyuwoq di atnaqa amal uge ŋam miligiq di soqnej qaji kaŋkaŋyonaqa oqedosiqa Pol aqa baŋq di uñiyosiqa gaiŋesoqnej.  
\v 4 Onaqa nui deqaji tamo uŋgasari naŋgi amal uge Pol aqa baŋq di uñiyosiq gaiŋesonaqa unsibqa segi segi maroqneb, “Tamo endi a leŋ ojo tamo kiyo? A yuwalq di moiyosai deqa gago qotei na a kambatosiqa amal uge qariŋyqoqa a uñiyqo. Deqa a moiqas.”  
\v 5 Onaqa Pol na aqa baŋ butuyonaqa amal uloŋosiqa ŋamyuwoq ainaqa Pol a bole soqnej. Aqa jejamu yala gulbe bei osai.  
\v 6 Onaqa naŋgi Pol koqyoqneb. Aqa jejamu suŋyqas kiyo a moisim uloŋoqujatqas kiyo degsib marsibqa tariŋkobaeb. Tariŋonab tariŋonab Pol aqa jejamuq di gulbe bei brantosai. Deqa naŋgi areqalo bei osib mareb, “Tamo endi a qotei bei.”\fig |alt="Snake bites Paul" src="CN02051B.TIF" size="span" loc="Act 28:6" copy="Cook" ref="Aposel 28:6" \fig*   
\p
\v 7 Nui deqaji tamo bei aqa ñam Publius a soqnej. A tamo kobaquja. A na nui di taqatoqnej. Aqa tal jojom di soqnej deqa a na iga joqsiqa aqa talq gilsiqa dia bati qalub iga geregereigoqnej.  
\v 8 Iga aqa talq di sonamqa aqa abu makobaiyonaqa ŋeiesoqnej. Aqa jejamu tulaŋ kaŋkaŋyosiqa bi mormantej. Deqa Pol na aqa areq gilsiqa Qotei pailyosiq aqa jejamuq di baŋ atnaqa aqa ma koboosiq olo boleej.  
\v 9 A degyonaqa nui deqaji tamo uŋgasari mainjrej qaji naŋgi qusibqa Pol aqa areq beqnabqa a na naŋgi kalil boletnjroqnej.  
\v 10 Ariya nui deqaji tamo uŋgasari naŋgi na iga geregereigoqnsib kumbra tulaŋ boledamu egoqneb. Bunuqna iga nui di uratqa laqnamqa iŋgi iŋgi kalil iga saiigeleŋej qaji di naŋgi na olo egeleŋonab gago iŋgi iŋgi kereej.   
\s1 Pol a Rom qureq di brantej  
\p
\v 11 Iga nui dia bai qalub soqnem. Di koboonaqa iga qobuŋ bei gogetosim gilem. Qobuŋ di jagwa bati qa nui dia beterosiq soqnej. Qobuŋ di Aleksandria qure qaji. Qobuŋ aqa namoq di qotei bei aqa ñam Sus aqa aŋgro aiyel naŋgo sulum gereiyosib atnab soqnej.  
\v 12 Iga qobuŋ na gilsim Sirakyus qureq di tiryosimqa bati qalub di soqnem.  
\v 13 Dena qobuŋ na gilsim Regium qureq di tiryosim ŋeiem. Nebeonaqa jagwa guta na bonaqa iga qobuŋ na gileqnam qoloej. Olo nebeonaq iga gilsim Puteoli qureq di tiryem.  
\v 14 Dia iga Yesus aqa tamo uŋgasari qudei naŋgi itnjrem. Itnjrnamqa naŋgi na metgonabqa iga bati 7 naŋgi koba na soqnem. Sosimqa naŋgi olo uratnjrsimqa siŋga na walwelosim Rom qureq di brantqa marsim gilem.  
\v 15 Rom dia Yesus aqa tamo uŋgasari qudei naŋgi iga beqnam qusibqa gamq di iga turqajqa marsib walwelosib aiyeb. Naŋgi aiyeqnabqa iga giloqnsim gam qalaq di qure ñam Apius Iŋgi Qariŋyo Qure dia naŋgi qudei turem. Olo gilsimqa qure ñam Ŋereŋo Tal Qalub dia naŋgi qudei turem. Turosim unjrsimqa Pol a tulaŋ areboleboleiyonaqa Qotei biŋiyosiqa aqa are siŋgilakobaiyej.   
\p
\v 16 Ariya iga gilsim Rom di brantem. Brantonam Rom naŋgo gate naŋgi odonabqa Pol a aqa segi talq di soqnej. Qaja tamo qujai na a taqatoqnej.   
\s1 Pol a Rom dia Yesus aqa anjam bole maroqnej  
\p
\v 17 Bati qalub koboonaqa Pol na Juda tamo gate naŋgi metnjrnaqa bosib aqa areq di koroonab minjrej, “O ijo was niŋgi quiy. Jerusalem dia Juda naŋgi e laŋa ojsib Rom naŋgo baŋq di atnab naŋgi na e tonto talq di waibeb. E Juda gago kumbra bei ugeugeiyosaioqnem. Gago moma naŋgo kumbra bei dego gotraŋyosaioqnem.  
\v 18 Deqa e Rom gate kokba naŋgo ulatamuq di tigelosim ijo anjam marnamqa naŋgi qusibqa ariya naŋgi une kobaquja bei ijo jejamuq di unosai. Deqa naŋgi e laŋa moiyotbqa uratosib tonto talq dena e uratim oqedqajqa mareb.  
\v 19 Marnabqa Juda naŋgi na Rom gate kokba naŋgo anjam di gotraŋyeb. Deqa e gam bei saiqoji. E marem, ‘E Sisar aqa ulatamuq di tigelqai. Yim a ijo anjam quqwas.’ E degsi marem. Ariya e Juda naŋgi qa anjam bei yala sosai.  
\v 20 O ijo was, e niŋgi nuŋgsiy ijo anjam merŋgwajqa deqa metŋgonum. E iŋgi bole bole Qotei a nami Israel gago moma naŋgi enjrqa marej qaji di oqajqa tariŋoqnsim unum. Utru deqa e sil kokba endena tontbonub.” Pol a degsiqa Juda tamo gate naŋgi minjrej.   
\p
\v 21 Onaqa naŋgi na Pol minjeb, “Judia sawaq di tamo qudei naŋgi ni qa anjam bei neŋgreŋyosib gagoq qariŋyosai. Juda tamo bei na bosiq ni qa anjam uge bei mergosai dego.  
\v 22 Deqa ni segi na ino anjam mergim iga quqwom. Iga qalieonum, sawa sawa kalilq di tamo uŋgasari naŋgi mareqnub, ‘Yesus aqa gam bunuj di uge. Gam dena tamo uŋgasari naŋgi poeleŋeqnub.’” Juda tamo gate naŋgi na Pol degsib minjeb.   
\p
\v 23 Ariya naŋgi olo koroqajqa bati ateb. Koro bati di brantonaqa Juda gargekoba naŋgi nobqolo bosib Pol aqa talq di koroeb. Koroonabqa Pol a tigelosiqa anjam utru atsiq anjam olekoba naŋgi minjreqnaq gilsiq bilaqtej. Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas anjam di aqa utru plaltosiqa minjroqnej. Moses aqa dal anjam na ti Qotei aqa medabu o qaji tamo naŋgo anjam na ti anjam mutu quja quja eleŋoqnsiqa naŋgo are qametnjrimqa naŋgi Yesus qa naŋgo areqalo siŋgilatqajqa deqa siŋgila na minjroqnej.  
\v 24 Minjreqnaqa Juda qudei naŋgi Pol aqa anjam di qusib mareb, “Anjam di bole.” Onaqa naŋgi qudei Pol aqa anjam qusib quosaibulosib mareb, “Anjam di bolesai.”  
\v 25 Naŋgi degsib areqalo aiyeltosib tigelosib jaraiqa laqnabqa Pol na anjam qujai endegsi minjrej, “Mondor Bole a kere Qotei aqa medabu o tamo Aisaia aqa medabuq na gago moma naŋgi anjam endegsi minjroqnej,  
\v 26 ‘Niŋgi dab atoqnqab di ijo anjam aqa utru poiŋgoqnqasai. Niŋgi ŋam atoqnqab di ijo anjam aqa damu dego poiŋgoqnqasai.’ Agi Qotei na Aisaia minjej, ‘Ni naŋgoq giloqnsimqa anjam degsi minjroqne.  
\v 27 O Aisaia, tamo uŋgasari di naŋgo are miligi geteŋnjrejunu. Naŋgo dabkala na ijo anjam quqwajqa asginjreqnu. Naŋgi ŋam bruŋejunub. Deqa naŋgo ŋamdamu na ijo kumbra unqa keresai. Naŋgo dabkala na ijo anjam qusib utru poinjrqa keresai. Naŋgi are bulyosib ijoq bqa keresai dego. Deqa e na naŋgi boletnjrqasai.’ Qotei na Aisaia degsi minjej.”   
\p
\v 28-29 Osiqa Pol a olo Juda naŋgi minjrej, “O ijo was niŋgi endegsi poiŋgem. Qotei na sawa bei bei qaji naŋgi eleŋqa marsiqa anjam qariŋyonaqa naŋgoq gilej. Naŋgi qusib dauryqab.”   
\p
\v 30 Onaqa Pol aqa segi tal awaiyoqnej qaji dia wausau aiyel soqnej. Sonaqa tamo uŋgasari naŋgi a unqajqa beqnabqa a na naŋgi kalil joqoqnsiqa aqa talq di koba na awooqnsib qairoqneb.  
\v 31 Qotei na aqa segi tamo uŋgasari naŋgi taqatnjrsim naŋgo Mandor Koba sqas anjam di aqa utru Pol na plaltoqnsiqa naŋgi sainjroqnej. Tamo Koba Yesus Kristus qa dego anjam plaltosiq sainjroqnej. Pol a anjam deqaji marqajqa ulaosaioqnej. A anjam deqaji mareqnaqa tamo bei na saidyosaioqnej.