\id ROM - Bora NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h Romááno \toc1 Róómári íjcyáme éllevu Páávoro cáátúnuháámɨ \toc2 Romááno \toc3 Ro \mt1 ROMÁÁNO \mt2 Róómári íjcyáme éllevu Páávoro cáátúnuháámɨ \c 1 \s1 Duurúvaju \p \v 1 Oo Páávoro o íjcyáábekée Píívyéébe picyóó Jetsocríjtoj tééveri mepájtyetéiñe mééma dibye méénúné uwááboju úwááboobéré o péhíjcyaki. Aabe íñe íhyaamɨ ó caatúnú Jetsocríjtó ɨɨcúve múnáajpi o íjcyaábe. \p \v 2 Mekée ipájtyetétsoíñé tsúúcajátújuco Píívyéébe íhjyú uubálle múnáaj tééveri cáátunúné íwaajácúháámɨtu. \v 3 Aanéhjáa Ílli Jetsocríjtó Máavyéjuube tsɨ́ɨ́jú icyánéjcutu mɨ́amúnáajpi Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe íjcyáábej tééveri méénuúbe. \v 4 Aabée dsɨ́jɨ́veebe tsiiñe bóhɨ́ɨ́netu méwaajácú ɨ́mɨááné Píívyéébé Hajchi ɨ́htsútuube dibye íjcyane Cáání icyánéjcutu. \p \v 5 Áábej tééveríi meke ímíbájchoobe méhdi ɨɨ́dáátsóvénema. Áánemáa meke pícyoobe dííbyé uwááboju úwááboméré mepéhíjcya panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake diityédítyú cáhcujtsómé teene iúráávyeki. \v 6 Aane muurá tsúúca ámuha tsaate dííbyeéjté méijcyá Róómá múnáadítyú Píívyéébe ámúhakye tújkevéélléméjuco. \v 7 Ááme éllevu íñe íhyaamɨ ó caatúnú ámúhakyée iwájyúnéllii dibye újcúme éllevu. Aabe ihdyu Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri óvíi ámúhakye panévatu pɨ́aabó ímí ámuha meíjcyaki. \s1 Róómávu Páávoro ipyééíñeri ɨ́jtsámeíñe \p \v 8 Muurá ímí Píívyéébeke ámuha meúráávyéné uubállé tsúúca pahúllevá múnaáré waajácúhi. Áánéllii ámúhá hallúvú mítyane ó téhdútsohíjcyá Píívyéébeke Jetsocríjtoj tééveri. \v 9 Áábeke ó ɨ́ɨ́cúvehíjcyá Íllídityu íjcyáné uwááboju o úwáábóneri. Aabe waajácú ɨ́mɨááné ámúhá hallúvú dííbyeke pɨáábó o táúmeíhijcyáne. \v 10 Áhdure ó táúmeíhijcyá dibye ímíllécooca ámúhakye o ááhɨ́vetéki. \v 11 Mítyane ó ijyácunú ámúhakye o ááhɨ́véíyóneri íñe dííbyeke meúráávyejɨ́jtó éhnííñevu ámúhakye o úwáábo ímí ámuha meúráávyeki. \v 12 Ehdu ó ɨ́jtsámeí tsaméhjɨ́ panéjcuvávú mepɨ́áábójcatsí ímí dííbyeke mecáhcújtsoki. \p \v 13 Aane, ámuha, táñahbémuke ó úúballé mítyane ámúhakye o ááhɨ́vetéíyóneri o íjyácunúhíjcyároobéi ámúhakye o ááhɨ́vetétúne. Ó imíllé ámúhadítyú tsíjtyeke Píívyéébedívú o wáájácutsóné muhdú pahúllevá múnáá pañe o méénuhíjcyádu. \v 14 Muurá táhallúrí teene dibyée Jetsocríjtoj tééveri mééma mepájtyetéiñe méénunévú pamévakéré o wáájácútsóiyóné ɨ́htsútujtémáyé ɨ́dáátsojtéke. \v 15 Áánéllii mítyane ó imíllé ámuha Róómá múnáake o úúballéné dibyée mééma mepájtyetéiñe méénune. \s1 Ɨ́mɨáájú meúraavyéné menúcojpɨ́lletúne \p \v 16 Aabe tsá o núcojpɨ́lletú Críjtodítyú ɨ́mɨáájú íjcyane o úwaabóné ɨ́htsutúnée Píívyéébe mewájyuri méénune íjcyánélliíhye. Aane pámeere cáhcujtsómé pájtyéteé jodíómuu, jodíómú íjcyáturómee, íjcyame. \v 17 Ááné uwááboju meke waajácutsó muhdú ɨ́mɨááné Píívyéébeke mecáhcújtsómeke dibye ɨ́mɨáámedíyéjuco díllone. Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: “Píívyéébeke cáhcújtsómeke ɨ́mɨáámedi dibye díllome pájtyéteéhi.” \s1 Mɨ́amúnaa ímityúné íjcyane \p \v 18 Muurá ímityúné ícyahíjcyámedívú icyááyóbáne diityédí ɨ́cúbáhráiibye ɨ́mɨáájú ímílletúmé tééneríyé tsúúrámeíhíjcyáné hallútu. \v 19 Muurá waajácurómé Píívyéébeke dííbyere ɨ́mɨááné iíjcyane bóhówátsohíjcyánetu. \v 20 Muurá dííbyeke maájtyúmɨ́túrónáa méwaajácú dibye íjcyane páneerée múhdúné tsíeméné dibye ípívyéjtsónetu. Aane ɨ́mɨááné tsá tene téévéturó múijyú nɨ́jkéváítyuube dibye íjcyane ɨ́htsútuúbe. Áánéllii iímillédú ícyahíjcyámé tsá nééítyuró dííbyeke iwáájácutúne. \v 21 Iwáájacújúcóóróóbeke tsá ditye ávyejúúllehíjcyatúne. Tsá ditye téhdútsohíjcyatú dibye diityéké panévatúré pɨ́áábohíjcyárónáaáca. Tehdu imyéénúíyótsihvu ɨ́tsámeíhijcyámé átéréénéhjɨri. Aame ɨ́dátsó teene íimítyú pañe ícyahíjcyá ɨ́ɨmɨ́aane wáájácutúmé éhne múu cúúvétsii íjcyadu. \v 22 Aame ɨ́dátsó bañúháñé némeíhijcyá waajácu múnaa iíjcyane átéréejte ɨ́ɨ́néubárá wáájácutúmé íjcyame. \v 23 Muurá Píívyéébe múijyú muhdú íjcyáítyúúbedi ɨ́ɨ́cúvetúmé mɨ́amúnáama páhduváré nééné iyámé ‘tsucátsúcá’ íjcyáítyúme náávé iñíjcyone díllohíjcyá Píívyéébedi. Ánehjɨ́ré duurúvahíjcyámé ɨ́mɨáábeke idyúúrúváíyótsihvu. \p \v 24 Áánéllii diityéké ílluréjuco dibye ɨ́hvejtsóné ditye awáá iímillédú iíjcyaki. Aame méénuhíjcyá panéváré núcójpɨ́tsó nénehjɨ. \v 25 Ehdu méénuhíjcyámé ɨ́mɨáájú dííbyé uwááboju icyáhcújtsóíyótsihvu állíuháñéré icyáhcújtsónélliíhye. Aame dííbyeke dúúrúvatúmé kéénerá dibyée ípívyéjtsonéhjɨ́ré duurúvahíjcyáhi. \p \v 26 Áánéllii diityéké ɨ́hvéjtsoobe ditye awáá iímillédú nucójpɨtsówu iíjcyaki. Muurá tsamééré walléémú dómácócatsíhijcyáhi. \v 27 Téhdure tsamééré wajpíímú dómácócatsíhijcyá nucójpɨtsówu wálléémuma iíjcyáiyóné iímíllétúnema. Ááné nɨ́jcaúvú muurá ɨ́cúbáhrámeíhijcyáme. \p \v 28 Muurá Píívyéébedi ditye ɨ́ɨ́cuvéjúcóótúnéllii awáá ɨ́hvéjtsoobe diityéké ímityúneréjuco ditye imyéénu imyéénúítyuróne. \v 29 Ahdújuco muurá páhduváré nééné imítyuháñé ditye méénuhíjcyáne. Mítyane iéhnéváíyóneri ijyácunúhijcyáme. Ihdícyáméhjɨma dómácócatsíhijcyáme. Nomíutáávahíjcyáme. Dsɨ́jɨvétso múnaa íjcyame téhdure állíu múnaa. Caayóbáme. Átéréénéhjɨri ihjyúvahíjcyáme. \v 30 Píívyéébeke iéhdɨɨválléne tsíjtyedítyú nehníwu íhjyúvahíjcyáme. Uuhɨ́vatépíwu nééme ɨtsúcunúmeíhijcyá ɨ́htsutúmé iíjcyane. Ímityúnéré imyéénúíyóneri íjcyame tsá cáánímuke icyáhcújtsóiyóné ímílletúne. \v 31 Wáájácúmeítyúmé imyéénúityúnéré ihjyúvahíjcyáhi. Muucá iwájyútúnéllii tsá ditye múhdí ɨ́dáátsóvehíjcyatúne. \v 32 Waajácurómé ehdu néémeke Píívyéébe wáágóoíñe. Árónáa éhnííñevúré tehdu dárɨ́ɨ́vémeíhijcyáme. Ááneréi íjcyárónáa tsijtye ímityúné íjcyane duurúvahíjcyáme. \c 2 \s1 Mɨ́amúnaa íjcyanéjuco Píívyéébe nééneé \p \v 1 Aane ámuha diityédúré menééme ¿ɨ́veekí múhdurá ditye íjcyáneri méihjyúvahíjcyáhi? Tsá ámuha menééítyuró diityédú ámuha menéétune. Muurá tsijtye ímityúné íjcyáneri ámuha meíhjyúvahíjcyámé hallúrí téhdure ijcyáné ímityúné diityédúré ámuha menéénélliíhye. \v 2 Muurá méwaajácú múhdurá ícyahíjcyámema teene Píívyéébe ímíbájchoíñe. \v 3 Ámuháubá méɨjtsúcunú ímityúné tsijtye íjcyáneri ámuha téhdure menééme meíhjyúvahíjcyámé mepállójcoíñé Píívyéébe pámeemáyé muhdú ditye ícyahíjcyáné ímíbájchócoóca. \v 4 Muurá múhajchótájucó dibye ámúhá imítyúcoba áábúcuhíjcyáné ámúhakye iwájyúne teene ámuha meɨ́hvéjtsóne ɨ́mɨánejcúvuréjuco mepájtyéroki. \v 5 Árónáa ¿ɨ́veekí tsá ámuha meɨ́hvejtsópityú teéne? Áánéllii íllure ámúhá hallúvú llíyájkímyeíñé Píívyéébe icyáyobáávatécooca mɨ́amúnáama teene ímíbájchócooca ámuha tééné déjúcotu meɨ́cúbáhrámeíiñe. \v 6 Téijyu pámeere méújcuú muhdú meícyahíjcyáne áhdo. \v 7 Muurá dííbyé avyéjú múijyú nɨ́jkéváítyúneri tsúúrámeíhijcyámé dibye ímillédú íjcyámeke ájcúiibye múijyú ditye dsɨ́jɨvéjúcóóítyúne bóhɨɨ́vu. \v 8 Áánetu teene ímílletúmé íimítyujɨ́jtóré úráávyehíjcyámeke icyááyóbáne waagóóiibye ditye ɨ́cúbáhrámeííhyullévu. \v 9 Muurá jodíómuma tsijtye jodíómú íjcyátúrómedítyú pámeere múhdumé ímityúné ícyahíjcyámé ɨ́cúbáhráméiíhi. \v 10 Áánetu diityédítyú ímí Píívyéébeke cáhcújtsómeke ávyéjuutétsóiibye tsaímiyéjuco dííbyema ditye iíjcyaki. \p \v 11 Muurá tsahdúré meke wájyuube pámeekéré mɨ́amúnáake. Tsá dibye tsaatéké múhdurá ɨ́jtsúcunútúne. \v 12 Árónáa dííbyé taúhbajúu Moitséeúvudi íjcyane muhdú nééne wáájácúturómé ímityúné méénuhíjcyámeke waagóóiíbye. Muurá teene taúhbaju muhdú nééne wáájácúturómé waajácurá ɨ́ɨ́jtsaméiyi keená ímityúné íjcyane imyéénúítyuróne. Áánetu teene wáájácurómé ímityúné ícyahíjcyámeke awáá tééné déjúcotu waagóóiíbye. \v 13 Muurá teene wáájácurómé tene néhdu íjcyátúmeke tsá ɨ́mɨáámedi dibye díllotúne. Tene néhdu íjcyámekéré dílloobe ɨ́mɨáámedi. \v 14 Muurá tsaate jodíómú íjcyatúmé teene wáájácúturómé ɨ́ɨ́ɨ́búwaríyé tehdújuco ímí ícyahíjcyáne. \v 15 Ɨ́ɨ́ɨ́búwaríyé muurá waajácúmé muhdú múu ímí íjcyane. Áhdure waajácúmé ímityúné iíjcyane. \v 16 Muurá Píívyéébe Jetsocríjtoj tééveri mɨ́amúnaa muhdú ícyahíjcyáné ímíbájchoó muhdú ámúhakye o úwáábóne o néhijcyádu. \s1 Píívyéébé taúhbaju jodíómú úraavyéne \p \v 17 Árónáa ¿ɨ́veekí ámuha jodíómú Píívyéébeéjté meíjcyámedi dííbyé taúhbaju íjcyájúcóóneúvuri mémítyákímyeíhijcyáhi? \v 18 Aame ɨ́mɨááné ámuha méwaajácurá kéjɨjtó meúráávyéiyóné dibye ímilléne. Muurá dííbyé taúhbájutu keená ɨ́mɨáánee, ímityúnee, íjcyane tsúúca ámuha méwaajácúhi. \v 19 Áánéllii ámuha méɨtsúcunúmeíhijcyá téjɨjto wáájácutúmé éhne múúne hállúvatúmé íjcyadu néémé túkevéjtsojte ámuha meíjcyane. \v 20 Ámuha méɨjtsúcunúmeí dííbyé icyánéjcú wáájácutúmé tsɨɨmédúréi néémé uwáábojte ámuha meíjcyane dííbyé taúhbaju ámuha mewáájacújúcóóneúvuri. \v 21 Muurá ámuha méúwáábohíjcyá tsíjtyeke. Árónáa ¿ɨ́veekí tsá ámuha meícyahíjcyatú ámuha meúwáábohíjcyádu? Muurá ámuha méúwáábohíjcyá menáníváítyuróne. Árónáa ¿ɨ́veekí ámuha ménánihíjcyáhi? \v 22 Áhdure ámuha méúwáábohíjcyá ihdícyáméhjɨma medómácójcatsíítyuróne. Árónáa ¿ɨ́veekí ámuha méméénuhíjcyá teéne? Áhdure ámuha ménehíjcyá níjcyotájteke mecááníváítyuróne. Árónáa ¿ɨ́veekí téhdure ɨ́ɨ́vane ámuha diityé duurúvajááné pañétú tsíeméné méékéévehíjcyáhi? \v 23 Muurá ámuha dííbyé taúhbaju mewáájácúneri memítyákímyeíhíjcyarómé tsá tene néhdu meíjcyatúne. Ááneri ámuha tsá maávyejúúlletú Píívyéébeke. \v 24 Téénetu muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: “Ámuha jodíómú meíjcyarómé ímítyú meícyahíjcyánetu jodíómú íjcyatúmé néhní ihjyúvahíjcyá Píívyéébedítyu.” \p \v 25 Muurá dííbyeéjté meíjcyáné uubállé mékíhdyahɨ́rótsámeíyómé dííbyé taúhbaju néhdu meíjcyátúhajchíí tsá ɨ́ɨ́netú meke tene pɨ́áábotúne. Aame ihdícyamédúré méijcyáhi. \v 26 Muurá jodíómú íjcyatúmé kíhdyahɨ́rótsámeítyurómé dííbyé taúhbaju néhdu íjcyámeke dílloobe ihñéjtedi tsíjtyere íjcyárómeke. \v 27 Áánetu mee jodíómú meíjcyarómé ménéétsáméií diityédívú ímichi mééma teene taúhbaju íjcyaróné ímí meúráávyétúnélliíhye. \v 28 Muurá Píívyéébeéjté meíjcyáné uubállé mekíhdyahɨ́rótsámeíjyúcoorómé dííbyé taúhbaju néhdu meíjcyátúhajchíí tsá dííbyeéjté meíjcyatúne. \v 29 Muurá ihdyu dííbyeke ímí cáhcujtsómé dibye ímillédú íjcyame ɨ́mɨááné dííbyeéjte. Áámeke ímí ɨjtsúcunúúbé tsáijyu múúne mɨ́amúnaa ímítyú ɨ́jtsúcunúrómeke. Tehdu Píívyéébe hállúejpi meke ɨ́ɨ́ténejɨ́ɨ́vari. Muurá ihdyu ímichi ɨ́ɨ́teebe méɨ́ɨ́búuri muhdú meícyahíjcyáne. \c 3 \p \v 1 ¿Aca meke pɨ́aabóné jodíómú meíjcyane? ¿A téhdure meke pɨ́aabóné mekíhdyahɨ́rótsámeíñe? \v 2 Ɨ́mɨáánéhde meke pɨ́aabóné íñée íuwáábojúvú ímichi meke dibye níwááveíñúmedítyú tene bóhówaúcunúnélliíhye. \v 3 Árónáa ijcyámé tsaate dííbyeke ímí úráávyetúme. ¿A ehdu tsaate múhdurá dííbyeke úráávyénéllii tsáhájuco dibye ɨ́mɨáábé íjcyáityúne? \v 4 Tsáhaá, muurá ihdyu ɨ́mɨáábé diíbye. Áánetu mee mɨ́amúnaa állíu múnaa. Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Píívyéébe u íhjyuváné tsá álliu íjcyatúne. Áábedítyú tsá múha nééítyuró ímítyuube u íjcyane. \p \v 5 Muurá ímityúmé meíjcyárómeke Píívyéébe wájyúnetu méwaajácú ɨ́mɨáábé dibye íjcyane. Árónáa tsaate nehíjcyá ímítyuube dibye íjcyane, ¿ɨ́veekívá méimítyú hallútú méhdi ɨ́cúbáhrahíjcyaabe téénetu ɨ́mɨáábé dibye íjcyane bóhówaúcunúnáaáca? ¿A téénéllii ímítyuube diíbye? \v 6 Tsáhaá. Muurá ímítyuube iíjcyaca tsá dibye muhdú meícyahíjcyáné mééma ímíbájchóítyuróne. \p \v 7 Áhdurévá állíu múnaa meíjcyánetu ɨ́mɨáábé dibye íjcyane bóhówaúcunúnáa ¿ɨ́veekí meke díllohíjcyaabe ímítyúmedi? \v 8 Áánélliihyéubá ímityúmeréjuco meíjcyáiyóné méimítyú mééma ɨnɨ́jkéva ɨ́mɨáánevu. Ehdu muurá nehíjcyáme. Áhdurévá ímityúné o úwaabóné nehíjcyámé óhdityu. Árónáa álliúré teene ehdu óhdityu ditye néhijcyáne. Muurá ihdyu ɨ́mɨááné tehdu méénuhíjcyámé wágóóóveéhi. \s1 Mɨ́amúnaa ímityúné íjcyane \p \v 9 ¿Aanéhaca muhdú teéne? ¿A mee jodíómú ɨ́mɨáámé tsijtye jodíómú íjcyátúmé ehnííñevu? Tsáhaá. Muurá méwaajácú pámeere mɨ́amúnaa ímityúmé meíjcyane. \v 10 Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Tsá tsaatéubáré mɨ́amúnáadítyú ɨ́mɨáámé íjcyatúne. \v 11 Tsá múha ímílletú Píívyéébeke icyáhcujtsóne. \v 12 Pámeere muurá dííbyedi ɨ́ɨ́cúvetúmé ímítyúné pañe íjcyame tsá wáájácúmeítyúne. Áánéllii tsá tsaatéubáré ɨ́mɨáámé íjcyatúne. \v 13 Muurá diityé ɨ́jtsaméí nehníwu éhne múúne níkyehéjú nehníwu cúvahdu. Aame allíúwu nééme íhjyuváné meke tútávajtsó éhne múúne ííñimyé namíjtyá meke tútávajtsódu. \v 14 Tsanééré ímityúné imíllémé iíhjyuváne. \v 15 Aame ímí ɨjtsúcunú mɨ́amúnáake múu dsɨ́jɨ́vetsóne. \v 16 Ehdu idyárɨ́ɨ́véjcatsíñeri íllure kímóvétsócatsíhijcyáme. \v 17 Aame tsá wáájácutú ímí iíjcyáiyóne. \v 18 Áhdure tsá ditye íllityú Píívyéébeke. \m Ehdu nééne Píívyéébé waajácúháámɨtu mɨ́amúnáadítyu. \p \v 19 Muurá méwaajácurá muhdú dibye ímillédú meíjcyáiyóné taúhbajúu dibye mééma méénúnetu. Árónáa tene néhdu meíjcyámejɨ́ɨ́ tsá menééítyuró ɨ́mɨáámé meíjcyane. Áánéllii pámeere mɨ́amúnaa ímityúmé méijcyá Píívyéébedívu. \v 20 Muurá dííbyé taúhbaju meúraavyémé ɨ́mɨáámé meíjcyane meɨ́jtsúcunúmeíyómeke tsá dibye díllotú ɨ́mɨáámedi tene néhdu meíjcyátúnélliíhye. Íllure téénej tééveri méwaajácú ímityúmé meíjcyane. \s1 Jetsocríjtoke mecáhcújtsóneríyé mepájtyeténe \p \v 21 Tsá Píívyéébe ɨ́mɨáámedi meke díllotú ítyaúhbaju meúráávyérómeke. Muurá dííbyé waajácúháámɨtu íhjyú uubálle múnaa meke úúballé ɨ́ɨ́netú meke ɨ́mɨáámedi dibye díllone. \v 22 Muurá ihdyu Jetsocríjtóo mewájyuri dsɨ́jɨvéné mecáhcújtsómeke dílloobe ɨ́mɨáámedi. Árónáa idyé tsá apáámyekéré meéke. Muurá ihdyu pámeere mɨ́amúnaa múhdumé dííbyeke ɨ́mɨááné cáhcújtsómeke dílloobe ɨ́mɨáámedi tsaatéké múhdurá ɨ́jtsúcunútuúbe. \v 23 Muurá pámeere mɨ́amúnaa ímityúné meméénume tsá Píívyéébe ímillédú meíjcyatúne. \v 24 Árónáacáa meke mítyane ɨɨ́daatsólléne Jetsocríjtoj tééveri ɨ́mɨáámedi dílloobe múhdumé dííbyeke mecáhcújtsómeke. \v 25 Muuráhjáa Críjtodívú pájaabe dííbyé tujpácyó wágóóóvéneri méimítyú iímíbáávye pámeere dííbyeke mecáhcujtsómé mewágóóóvéíyónetu mepájtyetéki. Téhdurée tééneri ímíbájchoobe méɨhdé múnáaúvú dííbyeke úráávyehíjcyámé imítyuháñé éíjyuúvú iáábúcuhíjcyáne. \v 26 Ehdu néénetu méwaajácú Píívyéébe iíjcyadúré ɨ́mɨáábé íjcyane. Áánéllii ɨ́mɨáámedi dílloobe ímí Jetsóoke cáhcújtsómeke. \p \v 27 Aane íñe ¿ɨ́veekí mémítyájkímyeíiyáhi? ¿Aca meere meímíbáávyémeke Píívyéébe ɨ́mɨáámedi dillóhi? Tsáhaá. Muurá ihdyu Jetsóoke mecáhcújtsónetúré meke ɨ́mɨáámedi dílloóbe. \v 28 Tsá teene dííbyé taúhbaju meúráávyérómeke dibye ɨ́mɨáámedi díllóítyuróne. \p \v 29 ¿Aanéhaca íñe apáámyéré mee jodíómuke pájtyetétsóiíbye? Tsáhaá. Muurá téhdure jodíómú íjcyátúrómeke pájtyetétsóiíbye. \v 30 Muurá tsáápiiye Píívyéébeé. Tsá tsijpi íjcyatúne. Aabe dilló ɨ́mɨáámedi dííbyeke ɨ́mɨááné cáhcújtsómeke pamévakéré mee jodíómuma jodíómú íjcyátúrómeke. \v 31 Árónáa idyé tsá dííbyé taúhbaju mewáágóotú dibyée mééma mepájtyetéiñe Jetsóoj tééveri méénune mecáhcújtsóné hallúhcuri. Muurá ihdyu téénej tééveri éhnííñevu ímí méúraavyé teéne. \c 4 \s1 Aavaráadítyú íjcyáné uwááboju \p \v 1 Cáhawáá méɨjtsúcunu muhdúhjáa nétsihdyu méɨhdé múnáajpi Aavaráaúvuke ɨ́mɨáábedi Píívyéébe díllone. \v 2 Tsáháa dibye ímí íjcyánéllii ɨ́mɨáábedi dibye díllotúne. Tehdúu tene nééca muurá tééneri mítyájkímyeííyoóbe. Árónáacáa ihdyu Píívyéébere pɨ́áábónéllii tsá dibye mítyájkímyeítyúne. \v 3 Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: “Aavaráá Píívyéébeke ímí cáhcújtsónéllii ɨ́mɨáábedi dííbyeke dílloóbe.” Ehdu nééne Píívyéébé waajácúháámɨtu. \v 4 Aane muurá tsaatéké diityé wákimyéi áhdó maájcune tsá pevénéré maájcutú meímíllénema. Muurá ihdyu diityé wákimyéi áhdóré máajcúhi. \v 5 Ahdu muurá Píívyéébe tsá meke ɨ́mɨáámedi díllotú meere ɨɨná ɨ́mɨááné íjcyane meméénúnélliíhye. Ɨ́mɨáámedi meke dílloobe apááñéré méimítyutúu meke dibye ímíjpyetétsóné mecáhcújtsómeke. \v 6 Ehdúhjáa muurá dibye méénune Dabíiúvú iwáájácúne néé ɨ́ɨ́ne ímí méénútúrómeke dibye ɨ́mɨáámedi díllome ímí íjcyane. \v 7-8 Illúhjáa muurá neébe: \q1 Maímijyu ditye íjcyane Píívyéébe diityédí ɨɨ́dáátsóvéne íimítyú diityédítyú wáágóómé hallúrí ɨɨná íjcyájúcootúme. \p \v 9 ¿Aanéhaca íñe apáámyéré mee jodíómú ímí méíjcyaáhi? Tsáhaá. Muurá téhdure jodíómú íjcyáturómé ímí íjcyaáhi. Aavaráaúvúhjáa muurá ímí Píívyéébeke cáhcújtsónéllii dííbyeke ɨ́mɨáábedi dílloóbe. \v 10 ¿Aanéhacáa múijyútú ɨ́mɨáábedi dílloobe dííbyeke? ¿A dibyée dííbyeéjpí iíjcyáné uubállé kíhdyahɨ́rótsámeíñé boonétu? Tsáhaá. Teenéikyée dibye méénúmeítyúné ɨhdéjuco dibye ɨ́mɨáábedi díllone dibye ímí cáhcújtsónélliíhye. \v 11 Ááné uubállée bóónétúi kíhdyahɨ́rótsámeííbye. Áánéllii diibye ídyéjúcóejpi kíhdyahɨ́rótsámeítyurómé ímí Píívyéébeke cáhcújtsómeke ɨ́mɨáámedi dibye díllómedítyu. \v 12 Téhdure kíhdyahɨ́rótsámeímyé ímí Píívyéébeke cáhcújtsómedítyú ídyéjúcóejpi diibye Aavaráaúvú dibyéhjáa ímí cáhcujtsódú ditye cáhcújtsónélliíhye. \s1 Aavaráá Píívyéébeke cáhcujtsóne \p \v 13 Píívyéébéhjáa muurá dííbyeke néé pámeere dííbyéj tsɨɨménémúúháábema diityéké ííñujɨ́vú iájcuíñé ímí dibye dííbyeke cáhcújtsónélliíhye. Tsáháa Píívyéébé taúhbaju néhdu iíjcyánéllii dibye tééné pɨáábó újcutúne. \v 14 Muurá dííbyé taúhbaju néhdu meíjcyánej tééveríyé meke dibye pɨ́ááboca bañúháñé Críjto dsɨ́jɨvéné mécáhcújtsóiyáhi. \v 15 Muurá íllure teene taúhbaju méhdivu neetsó méimítyuvu. Teene íjcyátuca tsá ɨɨná méhdivu néétsóítyuróne. \p \v 16 Áánéllii Aavaráakéhjáa iájcuíñé Píívyéébe nééné pɨáábó téhdure méújcuú íñe múhdumé dííbyeúvúj tsɨɨménémúhaabe meíjcyame Píívyéébeke mecáhcujtsóme. Tsá ɨ́nehjɨ́ meméénúnetu meújcúityú teéne. Muurá pámeere múhdumé dííbyeúvúu Píívyéébeke ímí cáhcujtsódú cáhcujtsómé újcuú tééné pɨáábo. Áánéllii diibye Aavaráaúvú ídyéjúcóejpi Píívyéébeke mecáhcújtsómedítyu. \v 17 Téénetúhjáa muurá Píívyéébe néé íwaajácúháámɨtu: “Uke ó meménú mítyame mɨ́amúnááj caanídyú u néébe ímichi diityé déjúcóejpi u íjcyaki.” Ehdúhjáa neebe dííbyedítyú panévatúré ɨ́htsútuube íjcyaabe dsɨ́jɨ́vémeke bóhɨ́ɨ́tsóóbeke dibye cáhcújtsoóbe. Áhduréhjáa cáhcújtsoobe dííbyedítyúu mɨ́amúnáake illíyaatétsoíñé dibye nééne tenéi pánéévétúrónáaáca. \p \v 18 Ávyetáhjáa múha cáhcújtsóítyuróné cáhcújtsoobe Aavaráá Píívyéébeke. Árodújucóhjáa dibye íjcyane pámeere múhdumé Píívyéébeke cáhcújtsómedítyú ídyéjúcóejpi. Téénetúhjáa idyé neebe dííbyeke: “Úhdityu llíyaaténé mɨ́amúnaa mítyame íjcyaáhi.” \v 19 Ehdúhjáa dibye nééne cáhcújtsoobe ‘muhtsi metsɨ́ɨ́mávácóóíñejɨ́ɨ́’ néétuubéré keeméjuco 100 pijcyábá íjcyáróóbeúvu. Téhduréhjáa mewa Tsáára tsúúca ɨtsɨ́ɨ́máváíyotsɨ́hjɨ́ pájtyérónáa cáhcújtsoobe dityétsí tsɨ́ɨ́mávaíñé Píívyéébe nééneé. \v 20 Ávyetáhjáa ɨ́mɨááné dííbyema tene pánééveíñé iwáájácúne ɨ́hdére tééné hallúvú dííbyeke téhdújtsoobe dúúrúvaabére. \v 21 Muuráhjáa ɨ́mɨááné waajácuube Píívyéébe ɨ́htsútuube íjcyaabe iñéhdu méénuíñe. \v 22 Ehdúhjáa ímí dibye cáhcújtsónéllii Píívyéébe dííbyeke ɨ́mɨáábedi dillóhi. \p \v 23 Árónáacáa tsá apáábyeúvúré ímí cáhcújtsónéllii dibye dííbyeke ɨ́mɨáábedi díllone cáátúvatúne. \v 24 Téhdurée caatúváné Máavyéjuubée Jetsóoke bóhɨ́ɨ́tsóóbeke mecáhcújtsómeke idyé dibye ɨ́mɨáámedi dílloíñe. \v 25 Muuráhjáa Jetsóó dsɨ́jɨvé mewájyuri méimítyú iwáágóoki. Áábekée Píívyéébe bóhɨɨtsó dííbyej tééveri ɨ́mɨáámedi meke idílloki. \c 5 \s1 Píívyéébe ɨ́mɨáámedi meke díllone \p \v 1 Muurá ɨ́mɨááné Píívyéébeke mecáhcújtsómeke dílloobe ɨ́mɨáámedi. Tsáhájuco múhdurá meke dibye ɨ́jtsúcunútú Máavyéjuubée Jetsocríjtó tsúúca méimítyú mééma ímíbájchónélliíhye. \v 2 Muurá teene mecáhcújtsónej tééveri Píívyéébe meke pɨ́aabó tsaímíyé dííbyema meíjcyaki. Áánéllii méwaajácú dííbyeéjté meíjcyámeke dibye ávyéjújtsóneri meímíjyúúveíñe. \v 3 Téhdure méímíjyúúvéiyá meɨ́cúbáhrámeíyóneri. Muurá ténehjɨ panéváré máaabúcuhíjcyá ɨ́mɨááméré meíjcyaki. \v 4 Áánetu méwaajácú ímí Píívyéébeke meúráávyémema iñéhdújuco dibye méénuíñe. \v 5 Ááneri tsá menúcójpɨ́vétsámeíityú dibye meke báñúítyúnélliíhye. Muurá méwaajácú dibye meke wájyune Íapííchó méɨ́buúúné pañévú dibye pícyóónej tééveri. \p \v 6 Muuráhjáa méimítyú déjúcotu mewágóóóvéíyónetu tsá meere mepájtyetétsámeíítyuróne. Árónáacáa Críjto dsɨ́jɨvé pámeere ímityúmé meíjcyáme wájyuri meke ipájtyetétsoki. \v 7 Tsá muurá múha ímílléítyuró tsíjtye wájyuri ɨdsɨ́jɨvéne. ¿Mityá ijcyámé tsaate ɨ́mɨáábé íjcyáábeke ipájtyetétso dsɨ́jɨ́véiyóme? \v 8 Árónáacáa muurá Píívyéébe Críjtoke wallóó dibye ɨdsɨ́jɨ́ve ímityúmé meíjcyárómeke ipájtyetétsoki. Ááneríi meke úújétsoobe mítyane meke iwájyune. \v 9 Áánéllii meke dílloobe ɨ́mɨáámedi dibyée mewájyuri dsɨ́jɨ́vénej tééveri. Aame dííbyej tééveríyé mépájtyeté dibye meke ɨ́cúbáhráíyónetu. \v 10 Muuráhjáa Píívyéébema tsá meíjcyáítyuró ímityúmé meíjcyánélliíhye. Árónáacáa Ílli Jetsocríjtó mewájyuri dsɨ́jɨ́véneri méímíbaavyéjucóó dííbyema. Aame méwaajácú mepájtyetéiñe dibye mépañe íjcyánélliíhye. \v 11 Ááneri méimíjyúú Críjtóo mééma ímíbájchónej tééveri ímí Píívyéébema meíjcyáneri. \s1 Adáá tútávajtsóné Críjto ímíbajchóne \p \v 12 Muuráhjáa tsáápihdítyúré ímityúné ííñujɨ́vú ípívyeevéné tsówayúcú pámeere mɨ́amúnáake. Átsihdyúu íjcyane íñe médsɨ́jɨ́vehíjcyá ímityúmé meíjcyánélliíhye. \v 13-14 Muuráhjáa Píívyéébé taúhbajúi íjcyátúnáa tsúúca mɨ́amúnaa ímityúmé ícyahíjcyá Adáaúvudítyú Moitséeúvudívújuco íjcyáné mɨ́amúnaa. Árómé hallúríhjyáa tsá ɨɨná íjcyatú dityée muhdú meíjcyáiyóné Píívyéébe ímilléné wáájácútúnélliíhye. Árónáacáhjáa dsɨ́jɨ́vehíjcyámé Adáaúvúu méénudu nééné imítyú méénúturóme. Aanée muurá ímichi dííbyedítyú íjcyane pámeere mɨ́amúnáake tútávajtsódú ɨ́ɨ́vane téhdure Críjto dsɨ́jɨ́véneri pámeere mɨ́amúnaa ímíjpyetéjucóó múhdumé teene cáhcujtsóme. \p \v 15 Muuráhjáa diibye Adáaúvú Píívyéébe dííbyeke bóijcyúné lléébótúné déjúcotu íñe pámeere mɨ́amúnaa médsɨ́jɨ́vehíjcyáhi. Áánélliihyéhjáa ihdyu Píívyéébe meke ɨɨ́daatsólléne Ílli Jetsocríjtoj tééveri meenú mepájtyetéiñe. Aane tsá ɨ́nehjɨ́ meméénúneri mepájtyetéítyuróne. Apááñéré dííbyeke mecáhcújtsóneri mépájtyetéhi. \v 16 Aanée dííbyeúvú ímityúné méénúné déjúcotu pámeere ímityúmeréjuco meíjcyame méwágóóóvéiyáhi. Árónáacáa Píívyéébe mééma ímíbajchóhi. Áánéllii apááñéré ɨ́mɨááné dííbyeke mecáhcújtsómeke dílloobe ɨ́mɨáámedi ímityúmé meíjcyárómeke. \v 17 Muurá méwaajácú tsáápiiyée ímityúné méénúné déjúcotu pámeere meímítyuuvémé mewágóóóvéiyóne. Téhdure méwaajácú Píívyéébe Jetsocríjtoj tééveri ɨ́mɨáámedi meke díllome dííbyé avyéjuri meíjcyaíñé múijyú dsɨ́jɨ́véítyúmeréjuco. \v 18 Tsúúcajáa mééma ímíbaavyéné tsaapi ɨ́mɨáábé íjcyáábej tééveri Adáaúvú ímityúné méénúné déjúcotu pámeere wágóóóvéiyóne. \p \v 19 Muuráhjáa tsáápí lleebótú nɨ́jcaúvú íñe ímityúmé meé. Áhdurée idyé tsáápiiye ɨ́mɨáábé íjcyáábej tééveri Píívyéébe dilló ɨ́mɨáámedi dííbyeke cáhcújtsómeke. \p \v 20 Muuráhjáa dibye teene muhdú meíjcyáíyóné taúhbaju pícyóónej tééveri éhnííñevu méwaajácú ɨ́mɨááné ímityúmé meíjcyane. Aane ehdu menéérómeke dibye ɨ́daatsóllénetu méwaajácú mítyane meke dibye wájyune. \v 21 Aanée ɨ́mɨááné ímityúmé meíjcyáné déjúcotu pámeere méwágóóóvéiyáhi. Árónáacáa Píívyéébe mítyane meke iwájyúnéllii ɨ́mɨáámedi díllome tsúúca méujcú medsɨ́jɨvéjúcóóítyúne bóhɨ́ Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri. \c 6 \s1 Críjtokéréjuco meúraavyéne \p \v 1 ¿A ehdu Píívyéébe meke mítyane wájyúnéllii tsá meɨ́hvetéityú ímityúné meícyahíjcyánetu dibye meke éhnííñevu iúújétso muhdú meke iwájyune? Tsáhaá. \v 2 Tsúúca muurá téénetu méijchívyé ɨ́mɨáámeréjuco meíjcyaki. Ahdícyane tsáhájuco tsiiñe meméénúítyuró teene ímityúné téénéejte meíjcyájúcóótúnélliíhye. \v 3 ¿Aca tsá ámuha mewáájácutú mépée Jetsocríjtoéjteréjuco meíjcyáné uubállé metsójtsótsámeíñe? \v 4 Muurá tééneri méúújetsó ímítyúnéjcutu dsɨ́jɨ́vemédú meíjcyane. Téhdure tééneri ménaavénú Críjtóo dsɨ́jɨ́véébeke Píívyéébe ɨ́ɨhnáhoori bóhɨ́ɨ́tsoobe tsíhdyuréjuco íjcyadu ícyooca tsíhdyuréjuco meíjcyane. \p \v 5 Muuráhjáa Críjto dsɨ́jɨvédú ɨ́ɨ́vane ímítyunéhjɨ́ meɨ́hvéjtsóhajchíí idyé dibyée bóhɨhdu ɨ́ɨ́vane tsaímiyéjuco meíjcyaíñé Píívyéébema. \v 6-7 Muurá méwaajácú ímityúnée meícyahíjcyáné tsúúca Críjto méhdityu wáágoóné páwachékevu ɨdsɨ́jɨ́véneri. Áánéllii téénetu meíjchivyémé tsáhájuco tééné pañe meíjcyatú éhne múúne tsaapi tsaaté hójtsɨ́ pañe íjcyadu. \v 8 Aanée méhdityu Críjto ɨdsɨ́jɨ́véneri wáágóónéllii méwaajácú dibye íjcyadu meíjcyaíñe. \v 9 Muurá méwaajácú ípyée ɨdsɨ́jɨ́vénetu bóhɨɨbe múijyú tsiiñe dsɨ́jɨvéjúcóóityúne. \v 10 Tsáneerée dsɨ́jɨ́veebe páneere méimítyú iwáágóoki. Aabe ícyooca ijcyá Píívyéébema tsaímiyéjuco. \v 11 Ahdu dibye íjcyadu meíjcyá dsɨ́jɨ́vemédú ímítyúné icyánéjcutu. Ááne ɨ́mɨáámeréjuco meíjcyá dibye ímillédú tsúúca dííbyeéjté ámuha meíjcyame. \p \v 12 Ahdícyane panéváré ímityúné ámuha meméénúíyóneri méúmúúpivyéjúcohdíñe. Óvíjyacóóné ténehjɨ ámuha meméénuhíjcyáne. Métáhjátsámeíjyúcohdí téénevu. \v 13 Píívyéébedívuréjuco méɨ́hvéjtsaméí ámúhakye dibye ityúkévéjtso tsaímíyé ámuha meíjcyaki. \v 14 Tsá téénevu metáhjátsámeíítyuró Jetsóoke mecáhcujtsóme. Muuráhjáa méhdi ɨɨ́dáátsóvéne dsɨ́jɨ́veebe téénej tééveri meke iímíbájcho téénevu metáhjátsámeíjyúcóótuki. Aame méijcyá Píívyéébé pɨáábó pañe. Tsáhájuco teene ɨ́hdééné taúhbájú pañe meíjcyájúcootúne. \s1 Ímítyúnetu meíjchivyéne \p \v 15 ¿A ehdu tene néénéllii éhnííñevúré méméénúiyá ímityúne? Tsáhaá. Ílluréjuco metsu téénetu meɨ́hvetéki. \v 16 Muurá ámuha méwaajácú tsáné avyéjúúbema íjcyame dibye ímillédú íjcyane. Ahdu muurá ímítyúné pañe meíjcyame tééné nɨ́jcaúvú íllure méwágóoovéhi. Áánetu ihdyu Píívyéébe ímillédú meícyane ímí mééma nɨjkéváhi. \v 17 Ahdu ícyooca méijcyá tsúúcajáa téénetu meíjchivyémé dííbyé uwáábójú pañéréjuco. Ááné hallúvú ihdyu mítyane ó téhdujtsó dííbyeke. \v 18 Aane tsúúcajáa téénetu meíjchivyémé ícyooca ɨ́mɨááneréjuco meúraavyéne. \v 19 Áánéllii teene ímíñeúvú méuráávyé ɨ́hdée ímityúné íjcyaróné ámuha meúráávyehíjcyádu. Áijyu ihdyu ámuha méíjcyaá ɨ́mɨááné Píívyéébeéjteréjuco. Ehdu íñe ámúhakye o néé ímíñeúvú ámuha mewáájácuki. \p \v 20 Muuráhjáa ámuha ímítyúné pañe meíjcyácooca tsá meímílletú ɨ́mɨájɨ́jtó meúraavyéne. \v 21 Ehdúu éíjyu múhdurá núcójpɨ́tsó meícyahíjcyáné déjúcotu muurá méwágóóóvéiyáhi. \v 22 Árónáa tsúúca téénetu meíjchivyémé Píívyéébeéjté meíjcyame ɨ́mɨáámeréjuco meíjcyáiyóne. \v 23 Muurá ímityúné méénuhíjcyámé ɨ́dátsó wágóóóveé tééné déjúcotu. Áánetu Píívyéébeke ímí úráávyémeke ájcúiibye múijyú ditye dsɨ́jɨvéjúcóóítyúne bóhɨɨvu Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri. \c 7 \s1 Táábávajcátsityu íjcyáné uwáábo \p \v 1 Ámuúha táñahbémuj, ámuha muurá méwaajácú tsaaté túkevéjtsójú pañe meíjcyane meíjcyáné hajchóta. Áánetu medsɨ́jɨ́véné boone tsáhájuco tééné pañe meíjcyatúne. \v 2 Muurá walle ityájɨ́vácooca ijcyá ájyú túkevéjtsójú pañe. Aane dibye díílledívú dsɨ́jɨ́véhajchíí tsáhájuco tééné pañe dille íjcyájúcootúne. \v 3 Áijyu ihdyu tsá muhdú tene néétu dille tsíjpiikyéréjuco tájɨ́váiyóne. Áánetu ájyu dsɨ́jɨ́vétúnáa tsíjpiikye dille tájɨ́váhajchíí ávyeta ímityúné méénulle ɨ́veekí ájyu ímíubááné íjcyánáa tsíjpiima iíjcyáneri. \p \v 4 Ahdu ámuha táñahbémú tsáhájuco meíjcyatú taúhbájú pañe eene walle ájyu dsɨ́jɨ́véné boone dííbyé túkevéjtsójú pañe íjcyájúcóótulle íjcyadu. Muurá méijcyá Críjtóo ɨdsɨ́jɨ́vénetu bóhɨ́ɨ́bé uráávye múnaáréjuco. Muuráhjáa mééma ímíbájchoobe Píívyéébe ímillédú meíjcyaki. \v 5 Ɨ́hdéuvúu muurá meímillédú meíjcyame ímityúné méméénuhíjcyáhi. Áánetúu teene Píívyéébé taúhbaju meke bóíjcyúrónáa éhnííñevúré méméénuhíjcyá ímityúné tééné déjúcotu mewágóóóvéiyóne. \v 6 Árónáa tsáhájuco tééné pañe meíjcyatúne. Aame ícyooca ɨ́mɨááné meímílléne tsaímíyé Píívyéébeke méúráávyehíjcyá tsíhdyuréjuco méɨ́jtsaméí mecápáyoovéme. Tsáhájuco taúhbaju néénélliihyéré dibye ímillédú meíjcyatúne. \s1 Ímityúné méhdityu íjcyane \p \v 7 ¿Áánélliihyéhaca teene taúhbaju ímityúne? Tsáhaá. Teene muurá ihdyu meke waajácutsó keená ímityúné íjcyanévu. Muuráhjáa tene íjcyátuca tsá o wáájácúítyuró ímítyúneri meúmúúpivyéné ímityúné íjcyane. Muurá íllu nééneé: “Tsá múu úmúúpívyetú ímítyúneri.” \v 8 Téhdurée tene íjcyátuca tsá o wáájácúítyuró kénehjɨ́ ímityúné íjcyane. Aane o wáájacújúcóóroobe éhnííñevúré ó imíllehíjcyá ténehjɨ́ré o méénune. \v 9 Ópée teene taúhbaju o wáájácútúné hajchótá ó ɨtsúcunúhijcyá ímí o íjcyane. Árónáacáhjáa ihdyu múhdurá ó dárɨ́ɨ́vémeíhijcyáhi. Ááné nɨ́jcaúvúhjáa o wágóóóvéiyóné tsúúca ó waajácúhi. \v 10 Píívyéébée teene ítyaúhbaju mééma meenú tsaímíyé dííbyema meíjcyároki. Árónáacáhjáa tehdu o íjcyátúné déjúcotu ó wágóóóvéiyáhi. \v 11 Ópée ó ɨjtsúcunú ímí tehdújuco o ícyahíjcyáne. Árónáacáa téénej tééveri ó waajácú ímityúné o ícyahíjcyáné déjúcotu íllure o wágóóóvéiyóne. \p \v 12 Árónáa tsá ímityúné teene taúhbaju íjcyatúne. Muurá ímí tehdújuco teene ɨ́mɨáájú íjcyane. \v 13 Aane ¿ɨ́veekí o wágóóóvéíyonévú oke tene wáájácútsónáa ó nehíjcyá ɨ́mɨáájú tene íjcyane? ¿Mityá ímítyuube o íjcyanévú tene oke wáájácútsótuca tsá o wágóóóvéítyuróne? Áánerá ihdyu ó wágóóóvéiyá tahllííñé táimítyú déjúcotu. Muurá teene taúhbaju ɨ́mɨáájú íjcyaróné méhdivu bóhówajtsó méimítyu. \p \v 14 Aane méwaajácú teene Píívyéébedítyúré tsááneé. Árónáa óhdityúré íjcyane ímítyúné pañe ó ícyahijcyáhi. \v 15 Aabe tsá o wáájácúmeítyú muhdú o íjcyane. Ɨ́mɨáánéré o méénune o ímíllérónáa ímityúnéré ó méénuhíjcyá o méénúítyuróne. \v 16 Aane ímityúné o méénuhíjcyánetu ó waajácú ɨ́mɨááné Píívyéébé taúhbaju néhdu o íjcyaca ímí o íjcyáiyóne. \v 17 Árónáa teene ímityúné tápañe íjcyanéré oke ɨ́búwájtsóneri ó méénuhíjcyá teéne. \v 18 Aane ó waajácú ɨ́mɨááné ímítyuube o íjcyane. Ó imíllehíjcyará ɨ́mɨáánéré o méénune. Árónáa tsá o méénuhíjcyatúne. \v 19 Ááne ímityúné o méénúítyurónéré ɨ́veekíhjyáubá ó méénúhijcyáhi. \v 20 Árónáa ihdyu téénere tápañe íjcyane oke ɨ́búwájtsóneri teene ó méénuhíjcyáhi. \p \v 21 Íllu muurá ó ícyahíjcyáhi: Ɨ́mɨáánéré o méénúíyócooca ímityúnéré óhdivu dsɨɨnévahíjcyáhi. \v 22 Ó imíllehíjcyará Píívyéébé taúhbaju néhdu o íjcyane. \v 23 Árónáa ímítyúné ɨ́jtsaméí tápañe íjcyane oke tútávátsohíjcyáhi. \p \v 24 ¡Aabe máɨdáátsoju ehdɨ́ɨ́váiibye o íjcyanej! ¿Aanéhaca íñe múha oke pájtyetétsoó ehdu o ícyahíjcyáné nɨ́jcaúvú o wágóóóvéíyónetu? \v 25 Muurá íjcyaabe Píívyéébe apáábyéré tsúúca téénetu Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri oke pájtyetétsoóbe. Áánéllii mítyane ó téhdútsohíjcyá dííbyeke. Aabe ihdyu óvíi ícyooca ó ijcyá dibye ímillédu. Árónáa táimítyú tápañe íjcyane oke pátsárícyohíjcyáhi. \c 8 \s1 Píívyéébé Apííchó meke túkévejtsóne \p \v 1 Muurá Críjtoéjté iímillédú íjcyájúcootúmé Píívyéébé Apííchó túkevéjtsó pañéréjuco íjcyámé hallúrí tsá ɨɨná íjcyatúne. \v 2 Aane muurá Jetsocríjtoéjpí o íjcyánej tééveri Píívyéébé Apííchó tsúúca tápañe íjcyánéllii tsáhájuco ímítyúné pañe o íjcyatúne. Aabe tsáhájuco o wagóóóvéityúne. \v 3 Muuráhjáa ítyaúhbaju meúráávyerómé mepájtyetéítyúrónéllii Íllíkye wálloobe mehdu néébe dsɨ́jɨ́vénej tééveri méhdityu méimítyú iwáágóoki. \v 4 Ehdúu mééma méénuube muhdú teene taúhbaju néhdu meíjcyaki. Aame tsáhájuco meímillédú meíjcyatú Píívyéébé Apííchoréjuco meke túkévéjtsóné pañe meíjcyánélliíhye. \p \v 5 Muurá iímillédúré íjcyame tééneríyé tsúúrámeíhijcyáhi. Áánetu ihdyu Píívyéébé Apííchó túkévéjtsóné pañe íjcyame tsúúrámeí dibye ímillédú iíjcyáíyóneri. \v 6-7 Muurá meímillédú meícyahíjcyáneríyé metsúúrámeímyé ílluréjuco metútávaavéne. Ááneríyé muurá tsúúrámeímyé tsá ímílletú Píívyéébema ímí iíjcyáiyóne. Aame tsá ávyejúúlletú dííbyé taúhbaju. Áánetu dibye ímillédú meíjcyáíyóneri metsúúrámeímyé tsaímíyé dííbyema méijcyáhi. \v 8 Muurá iímillédúré ícyahíjcyámé tééneríyé itsúúrámeíñéllii tsá Píívyéébe ímillédú íjcyatúne. \p \v 9 Aane óvíi ɨ́mɨááné Píívyéébé Apííchó túkevéjtsó pañe ámuha meíjcyáhajchíí tsáhájuco ɨ́hdée ámuha meícyahíjcyádú meíjcyatúne. Muurá Íapííchovu Críjto meke ájcune ípañe íjcyatúmé tsá dííbyeéjté íjcyatúne. \v 10 Muurá médsɨ́jɨ́veé méimítyú déjúcotu Críjtoéjté meíjcyaróme. Árónáa tsá muhdú meíjcyáityú tsúúca Píívyéébe meke ɨ́mɨáámedi díllónélliíhye. \v 11 Aane ɨ́mɨááné mépañe Íapííchó íjcyáhajchíí muurá téhdure meke bóhɨ́ɨ́tsóiibye Jetsóokée ibóhɨɨtsódu. \p \v 12 Ahdícyane tsáhájuco meímillédú meíjcyáityúne, ámuúha táñahbémuj. \v 13 Muurá tehdu meícyahíjcyáné meɨ́hvéjtsótúhajchíí méwágóóóveéhi. Áánetu Píívyéébé Apííchó pɨáábori teene metáhjáhajchíí mépájtyéteéhi. \p \v 14 Muurá íñe múhdumé tééné túkevéjtsó pañe meíjcyame ɨ́mɨááné dííbyej tsɨ́ɨ́mé méijcyáhi. \v 15 Aane teene mépañe íjcyame dííbyeke mecáánivámé ménehíjcyáhi: “Llihíyo múúháj Caánij.” Áánéllii tsá dííbyedi menúhnévéítyuróne. \v 16 Ehdu Píívyéébé Apííchó mépañe íjcyáneri méwaajácú ɨ́mɨááné dííbyej tsɨ́ɨ́mé meíjcyane. \v 17 Aane tsúúca dííbyej tsɨ́ɨ́mé meíjcyame Críjtóo ɨ́cúbáhrámeídyú meɨ́cúbáhrámeímyé dííbyema máávyéjúúteé Cááníi dííbyeke nééné avyéjuri. \v 18 Muurá ɨ́mɨááné meɨ́cúbáhrámeíhijcyámé ɨ́ɨ́né imíjyaúréjucó meíjcyaíñé Píívyéébé avyéjuri. \v 19 Páneere muurá dibyée ípívyejtsóné téhmehíjcyá múijyú dibye ihñéjteke ávyéjújtsoíñe. \v 20 Muuráhjáa páneere dibye ípívyejtsóné tútávaavé dibye ímillédúre. \v 21 Árónáa ihdyu ímíbáávyeíñéi ɨ́ɨ́tsɨɨme meíjcyámeke dibye tsíhdyuréjuco ímíjpyetétsóijyu. \v 22 Muurá páneere dibyée ípívyejtsóné tsá ímí néétune. Aane téhmehíjcyá múijyú iímíbáávyeíñé éhne múúne walle ɨtsɨ́ɨ́máváné boone iímíbáávyeíñé téhmehíjcyádu. \v 23 Árónáa tsá apááñéré teene ɨ́cúbáhrámeítyúne. Téhdure mee tsúúca Píívyéébeéjté meíjcyámé pañe Íapííchó íjcyarómé méɨ́cúbáhrámeíhijcyáhi. Aame téhdure météhmehíjcyá ɨ́ɨ́tsɨ́ɨ́medíi meke idíllómeke dibye tsíhdyuréjuco ímíbájchoíñe. \v 24 Ehdu méúmɨwa nééne mecáhcújtsóhajchíí mééma pánééveíñé tehdújuco. Muurá tsane meɨ́tsohíjcyáné tsúúca maájtyúmɨ́cooca ílluréjuco meɨ́hveténé meɨ́jtsohíjcyánetu. \v 25 Áánetu meɨ́tsohíjcyáné maájtyúmɨ́túné hajchótá tsá meɨ́hvetétú meɨ́jtsónetu. \p \v 26 Muurá meɨ́hnáhóótúnéllii Píívyéébé Apííchó meke pɨ́áábohíjcyá panéváré maáábúcuki. Muurá meere pɨáábó dííbyeke muhdú metáúmeíítyúrónéllii téénere wáájácúratúné mépañétú ihjyúvahíjcyáhi. \v 27 Aane Píívyéébe pámé ɨ́jtsaméíyé wájácú néébe waajácú ɨɨná dííbyé Apííchó mépañe íjcyane taúmeíñe. Muurá táúmeíhijcyáné ihñéjté meíjcyámé hallúvú dibye ímillédú meíjcyaki. \s1 Ihñéjteke Píívyéébe pɨ́aabóne \p \v 28 Muurá méwaajácú panéváré meke pájtyénej tééveri Píívyéébe meke pɨ́aabóné ɨ́mɨááné dííbyeke mewájyúmeke tsúúcajátújucóo ipítyájcámeídyú meke iújcúmeke. \v 29 Muuráhjáa tsúúcajátújuco dibye meke wáájacúné íhñéjté meíjcyame Íllídyu menééímyeke. Aame cahcújtso múnaa meíjcyámedítyú diibye Ílli ímichi ídyéjúcóejpi. \v 30 Ehdúu tsúúcajátújuco meke iwáájácúmeke dibye ɨ́mɨáámedi díllone dííbyé avyéjúejte meíjcyaki. \p \v 31 Áánéllii Píívyéébe mééma ijcyá meke ɨpɨ́ááboki. Aanéjɨ́ɨ́ ¿múha muhdú meke méénúiyáhi? \v 32 Muuráhjáa Íllíkye wájyútuubéré ɨ́hvejtsó mewájyuri dibye ɨdsɨ́jɨ́veki. Aabéjɨ́ɨ́ muhdú tsá meke panévatúré pɨ́áábóityúne. \v 33 ¿Mityá ijcyámé tsaate dibyée meke újcume mewágóóóvéiyóné néémeé? Muuráhjáa tsúúca dibye ɨ́mɨáámedi meke díllómé hallúrí tsáhájuco ɨɨná íjcyatúne. \v 34 Aanéjɨ́ɨ́ ¿múha nééjuri méwágóóóvéiyáhi? Muuráhjáa Críjto mewájyuri ɨdsɨ́jɨ́véne bóhɨɨbe ícyooca íavyéjuri Píívyéébé úníuri íjcyaabe máhallúvú táúmeíhijcyá pɨáábo. \v 35 Áánéllii dibye meke wájyúmeke tsá ɨɨná dííbyedítyú dówajcáróítyuróne. Muurá meɨ́cúbáhrámeíyonéhjɨ, mávaríjchoháñe, ájyabááne, mewájyamúúvátunéhjɨ, ápíchó nééronéhjɨ́, téhdure dsɨjɨ́vé íjcyaróné tsá meke dówajcáróítyuró dííbyedítyu. \v 36 Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Dihñéjté muha meíjcyáné hallútú múúhakye dsɨ́jɨ́vétsohíjcyáiyómé éhne múúne obééjámuke ditye dsɨ́jɨ́vetsódu. \p \v 37 Ehdu ápíchó nééronéhjɨ́ métáhjahíjcyá Jetsocríjtó meke wájyúúbej tééveri. \v 38-39 Aane muurá ó waajácú Píívyéébe meke wájyúmeke ɨɨná dííbyedítyú meke dówajcáróítyuróne. Muurá dsɨjɨ́vé íjcyaróne, bóhɨɨme ííñújɨ́ hallúrí meíjcyaróne, níjkyéjɨ múnaa íjcyaróme, naavémú íjcyaróme, ííñújɨri ɨ́htsútujte ávyéjujte íjcyaróme, ícyooca tééné pañe meíjcyáronéhjɨ, bóónétu meke pájtyéiñéhjɨ, téhdure caame íévéhóówari íjcyánéhjɨma ííñújɨri íjcyáronéhjɨ́ tsá meke dííbyedítyú dówajcáróítyuró Máavyéjuubée Jetsocríjtoj tééveri dibye meke iwájyune úújétsómeke. \c 9 \s1 Píívyéébe ijraéémuke ihñéjtedívú mémenúne \p \v 1 Aane Críjtoéjpí o íjcyánéllii ámuha cáhcújtsótúmeke o néé ɨ́mɨááné mítyane ámúhadi o ɨ́dáátsovéné ímityúné ámúhá hallúrí íjcyáneri. \v 2 Tápañe Píívyéébé Apííchó íjcyane waajácú teene múhduúvúrá o ɨ́jtsúcunúne ɨ́dátsó o íjcyane. \v 3 Muurá ámuha tamúnaa ámúhá imítyú déjúcotu mewágóóóvéíyónéllii ámúhakye o wájyúne oore Críjtodítyú ó wágóóóvéiyá ehdu o méénúneri ámuha mepájtyetéca. \v 4 Muurá Píívyéébe meke tsúúca ɨ́ɨ́tsɨ́ɨ́medi díllorómé tsá dííbyeke melléébohíjcyatú Ijraééj tsɨɨménémúhaabe meíjcyaróme. Árónáa ihdyu méwáábyutáró dííbyé avyéju. Áánélliihyéhjáa muurá méénuube muhdú meíjcyáíñé pityájcójuma taúhbaju. Áhduréhjáa neebe dííbyeke medúúrúvahíjcyámeke tsaímíyé meke ipícyooíñe. \v 5 Muuráhjáa méɨhdé múnáaúvúj tsɨɨménémúhaabe Críjto mɨ́amúnáajpi tsɨ́ɨ́jú icyánéjcutu. Aabe páné avyéjuube ijcyá Píívyéébe múijyú nɨ́jkéváityúné dúúrúvámeíhíjcyaábe. \p \v 6 Árónáa Píívyéébée mééma imyéénuíñé nééne tsá tsaate méhdityu cáhcújtsotú diityéjúcooro Ijraééj tsɨɨménémúhaabe meíjcyárómedítyu. ¿Íhya mityá paméváré dííbyeéjté meíjcyátúnéllii tsá ditye cáhcútsohíjcyatúne? Muurá ɨtsúcunúhijcyámé ípyée iñéhdu dibye méénutúné tsúúca dibye méénújúcooróne. \v 7 Muuráhjáa tsá pámeekéré Aavaráaúvúj tsɨɨménémúháábeke dibye wábyújtsotú diityéj tééveri mɨ́amúnaa pájtyétéiñe imyéénuíñe. Íllúhjáa muurá neebe dííbyeke: “Daachi Itsáadítyú llíyaatémé íjcyaá páñétúejte dɨ́jtsɨɨménémúhaábe.” \v 8 Ehdu néénetu méwaajácú ɨ́mɨááné diibye Aavaráaúvúj tsɨɨménémúhaabe íjcyarómé pámeere Píívyéébeéjté íjcyatúne. Muurá ihdyu ípyée iñéhdu dibye dííbyeke ájcuube Itsáaúvudítyú llíyaatémé páñétúejte dííbyéj tsɨɨménémúhaábe. \v 9 Íllúhjáa muurá neebe dííbyeke: “Ámúhtsikye o nééne éévé úújetéijyu dítyáába tsɨ́ɨ́mávaá wájpiíkye.” \p \v 10 Ehdúhjáa muurá Píívyéébe diityétsikye néhdújuco tene páneevéné diityétsima. Aanéhjáa diityétsí hajchi méɨhdé múnáajpi Itsáadívú mewa Rebécá tsɨ́ɨ́mavá míítyétsikye tsaíjyúre. \v 11-12 Aanéhjáa dilléi diityétsikye tsɨ́ɨ́mávátúné ɨhdéjuco Píívyéébe nééne díílleke: “Ámíáábé ehnííñevu bóneebe avyéjuúhi.” Ehdúhjáa neebe diityétsikye muhdú dityétsí íjcyaíñé diityétsimái tene pánéévétúrónáa íhjyáa ipítyájcámeídyújuco. \v 13 Téénetúréhjáa muurá idyé íllu neebe tsiiñe íwaajácúháámɨtu: “Jacóóboke ó wajyú Etsaóoke o wájyúné ehnííñevu.” \p \v 14 ¿Áánélliihyéhaca ímítyuube diibye Píívyéébeé? Tsáhaá, tsá ímítyuube dibye íjcyatúne. \v 15 Íllúhjáa muurá téhdure neebe Moitséeúvuke: “O ímíllémedi o ɨ́dáátsóvémeke ó pɨ́ááboóhi.” \v 16 Tsá muurá méhdityu tene íjcyatú Píívyéébe méhdi ɨ́dáátsovéne. Muurá ihdyu iiye ityújkevééllémedíjyuco dibye ɨ́dáátsovéne. \v 17 Muuráhjáa Ejíhtó avyéjuube Paraóoúvuke idyé neébe: “Oorée uke ávyéjúúbedívú ó picyóó uke pájtyénéhjɨtu pámeere ííñújɨri íjcyáné mɨ́amúnaa iwáájácu ɨ́mɨááné ɨ́htsútuube o íjcyane.” Ehdúhjáa Paraóoúvuke neebe Píívyéébeé. \v 18 Aabe ɨ́mɨááné ityújkevééllémedi ɨɨ́dáátsóvéne pɨ́aabóhi. Áánetu tsaate illéébone ímíllétúmeke pícyoobe ditye iímillédú iíjcyaki. \p \v 19 Árónáacáubá tsaate nééiyáhi: “Dííbyere meke pícyohdújuco meíjcyámeke ¿ɨ́veekí nehíjcyaabe ímityúmé meíjcyane?” Árónáa tsá mee mɨ́amúnaa Píívyéébe iwáájacúdú méénune múhdurá meɨ́jtsúcunúítyuróne. \v 20 ¿Aca muutá mee dííbyema metáhjájcatsíki? ¿Aca núpájkiíhlló nééiyá téihllóo níjcyómeke ɨ́veekí múhdurá ditye níjcyone? \v 21 Muurá núpájkityu nícyohíjcyámé piivyété páhduváré iímillédú iñíjcyone. Piivyétémé ɨ́mɨááné wáábyuta iñíjcyone. Áhdure piivyétémé átérééné wáábyuta iñíjcyone. \p \v 22 Muurá Píívyéébe iímillédúré aabúcuhíjcyá dibye wáágóoímyé múhdurá ícyahíjcyanéhjɨ. Ehdu aabúcuhíjcyaabe diityéj tééveri iúújétso ɨ́ɨhtsútuu, ícyaayóbaa, íjcyane. \v 23 Áánetu tsúúca dibye méhdi ɨ́dáátsovémé méijcyá dííbyé avyéjúejte tsúúcajátújucóo meke dibye újcume. Ehdu méénuube mejtééveri íavyéjú ɨhtsútú iúújétsoki. \v 24 Muuráhjáa ihdyu dííbyere meke ujcú íavyéjúejte meíjcyáímyeke jodíómudítyuu, jodíómú íjcyátúmedítyuu, íjcyane. \v 25 Íllúhjáa muurá dibye nééne Otséá caatúnúhi: \q1 Tahñéjté íjcyátúné mɨ́amúnaa ɨ́dátsó ɨ́ɨ́cúvératúmé ícyahíjcyámeke ó újcuú tahñéjteréjuco ditye iíjcyaki. \m \v 26 Téhdure tsiiñe nééneé: \q1 Tahñéjté íjcyátúrómeke áátsɨ́ɨ́medíyéjuco o dílloíñé ɨ́mɨáábé Píívyéébe o íjcyaábe. \m \v 27-28 Áánetúhjáa Itsaíá néé mee ijraéémudítyu: “Píívyéébe ɨ́ɨ́cúiyéjuco muhdú mɨ́amúnaa ííñújɨri ícyahíjcyáné ímíbájchócooca Ijraééj tsɨɨménémúhaabe ávyétá mityámé íjcyárómedítyú uhjéméré pájtyéteéhi.” \v 29 Áhduréhjáa tsiiñe neébe: \q1 Páné ɨhdéene íjcyáné avyéjuube íjcyaabe Píívyéébe méhdi ɨɨ́dáátsóvétuca tsúúca meke waagóóiyá tsaaté coéváratu éhnée Tsodóómaa, Gomóóraa, íjcyácoomícyu múnáake imyéénudu. \s1 Jodíómú tsá cáhcújtsotú Jetsóoj tééveri mepájtyeténe \p \v 30 Aane ¿aca muhdú íñe teéne? Muurá jodíómú íjcyátúrómeke tsúúca Píívyéébe dilló ɨ́mɨáámedi éíjyúu ténéhjɨ éllevu íjcyatúmé botsíi dííbyeke cáhcújtsórómeke. \v 31 Áánetu mee ijraéémú métsúúrámeíhíjcyará dííbyé taúhbaju meúraavyémeke dibye meke ɨ́mɨáámedi díllóíyóneri. Árónáa tsá meke dibye díllotú ɨ́mɨáámedi. \v 32 Aane ¿ɨ́veekí tsá meke dibye díllotú ɨ́mɨáámedi? Muurá méɨjtsúcunúhijcyá teene taúhbaju meúráávyénetu dibye meke ɨ́mɨáámedi díllóiyóne. Árónáa tsá tene néhdu meíjcyatúne. Áhdure Jetsóópe mééma méénune mecáhcújtsótúnéllii tsá dibye meke díllotú ɨ́mɨáámedi. Íllure mébáñúmeíhijcyá éhne múúne nééwáyutu mecábóhcámeíúdú néébeke mecáhcújtsótúnélliíhye. \v 33 Íllu muurá Píívyéébe néé íwaajácúháámɨtu: \q1 Tsióo múnáá pañévú ó pícyoó tsáápiikye éhne múúne nééwáyutu mecábóhcámeímyé maáákityéúdú néébeke. Áábeke cáhcujtsómé tsá ɨ́ɨ́nerí báñúmeíityúne. Ehdúhjáa Píívyéébe nééhií. \c 10 \p \v 1 Ámuúha táñahbémuj, ó imíllé memúnaa jodíómú pájtyeténe. Áánéllii ávyétá ɨhnáhó pɨáábó diityé hallúvú ó táúmeíhijcyá Píívyéébeke. \v 2 Ɨ́mɨááné imíllerómé dííbyeke iúraavyéne. Árónáa tsá ímí ditye úráávyetúne. \v 3 Tsá ditye cáhcújtsotú Críjtóo mewájyuri dsɨ́jɨvéné mecáhcújtsómeke ɨ́mɨáámedi dibye díllone. Imíllerómé iiye ímí iíjcyáiyóné diityéké ɨ́mɨáámedi dibye idílloki. \v 4 Árónáa tsá dííbyé taúhbaju meúráávyémeke dibye ɨ́mɨáámedi díllotúne. Muuráhjáa ihdyu Críjto mewájyuri dsɨ́jɨvéné mecáhcújtsómeke dílloobe ɨ́mɨáámedi. \p \v 5 Árónáacáhjáa ihdyu Moitséeúvú néé ɨ́mɨááné Píívyéébé taúhbaju néhdu íjcyámeke dibye ɨ́mɨáámedi díllóiyóné ditye ipájtyetéki. Árónáa tsá múha ávyeta tene néhdu íjcyáítyuróne. \v 6 Áánélliihyée Críjtoj tééveri mepájtyetéiñe dibye méénune mecáhcújtsómeke ihdyu dílloobe ɨ́mɨáámedi. Aane tsá múu ɨ́jtsámeítyú Críjtoke níjkyéjɨ́ pañe iñéhcotéiyóné dibye meke ɨpɨ́ááboki. \v 7 Áhdure tsá múu ɨ́jtsámeítyú níjkyéné pañe dííbyeke iñéhcotéiyóné dibye meke ɨpɨ́áábo tehdu téhulle íjcyácóóbekéjɨ́ɨ́vari. Muurá tsúúca mééma diíbye. \v 8 Íllu muurá téénetu nééneé: “Tsúúca ámúhama ijcyájúcooróné pajtyété teene ámuha mecáhcújtsóne tsíjtyeke meúúbálléiyóne.” Aane muurá muha mecáhcujtsómé íñe méúwáábohíjcyáhi. \v 9 Muuráhjáa Jetsocríjtó dsɨ́jɨ́véébeke Píívyéébe bóhɨɨtsóné méɨ́ɨ́búuri mecáhcujtsómé dííbyeke maávyejúúlléne teene tsíjtyeke meúúbálléhajchíí mépájtyéteéhi. \v 10 Muurá ɨ́mɨááné méɨ́ɨ́búuri mecáhcujtsóné tsíjtyeke meúúbálléhajchíí ɨ́mɨáámedi meke dibye díllome mépájtyéteéhi. \p \v 11 Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: “Dííbyeke cáhcujtsómé tsá ɨ́ɨ́nerí báñúmeítyúne.” \v 12 Ahdícyane pámeere tsííñé mɨ́amúnáama mee jodíómú Jetsocríjtoke mecáhcujtsómé mépájtyéteéhi. Muurá tsáápiiye pámé avyéjuubéré íjcyaabe pɨ́áábohíjcyá pámeekéré dííbyedi tsúúrámeímyeke. \v 13 Íllu muurá nééneé: “Dííbyedi tsúúrámeímyé pájtyéteéhi.” \v 14 Árónáa ¿aca múhdutú dííbyedi tsúúrámeíiyómé dííbyeke cáhcújtsómejɨ́ɨ́vari? Áhdure ¿múhdutú cáhcújtsóiyómé dííbyeke wáájácúmejɨ́ɨ́vari? ¿Kiátú waajácúiyómé teene dííbyedítyú íjcyáné uwááboju múha diityéké úúbállémejɨ́ɨ́vari? \v 15 Áhdure ¿múhdutú tsaate diityéké úúbálléiyá múha diityéké téénevu pícyóómejɨ́ɨ́vari? Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: “Maímijyu diitye ɨ́mɨáájú úúbállehíjcyámej.” \p \v 16 Ehdu Píívyéébé waajácúháámɨtu tene néérónáa muurá tsá paméváré tééneri ɨ́ɨ́cúvehíjcyatúne. Muuráhjáa Itsaíaúvú nééhií: “Píívyéébeéj, ¿a ijcyámé tsaate méuwáábori ɨ́ɨ́cúvehíjcyámej?” \v 17 Aane muurá Jetsocríjtodítyú íjcyáné uwááboju melléébone ímíñeúvú mewáájácúcooca tsúúca mécáhcujtsóhi. \p \v 18 ¿A tééné uwááboju tsáhái múijyú mee ijraéémú melléébotúne? Áánerá tsúúca mélléébohíjcyaráhi. Muurá tsiiñe Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Tsúúca pahúllevávú ííñújɨri tsújaavéné Críjtodítyú íjcyáné uwááboju. \m \v 19 Ehdu Píívyéébé waajácúháámɨtu nééronéubá ¿mityá tsá mewáájácutúne? Muuráhjáa dííbyere Píívyéébe néé íllu Moitséeúvuj tééveri: \q1 Tsííñé mɨ́amúnáakéréjuco o pájtyetétsóneri ámuha menómíutááváne diityédívú mécayóbááváteé átéréejte ditye íjcyane ámuha meɨ́tsúcunúhíjcyárómedívu. \m \v 20 Áhduréhjáa idyé tsiiñe dííbyeúvuj tééveri neébe: \q1 Oke wáájácútúné mɨ́amúnaa táɨɨbúwá íjcyáturómé tsúúca tahñéjté ijcyáhi. \p \v 21 Áhduréhjáa mee ijraéémudítyú Isaíaúvuj tééveri neébe: “Ó nehíjcyará aatye lléébópítyúné mɨ́amúnáake ditye ookéréjuco iúráávyeki.” \c 11 \s1 Tsaate ijraéémú pájtyeténe \p \v 1 ¿Aanéhaca ehdu menéénéllii meke ɨ́hvéjtsoobe Píívyéébeé? Tsáhaá. Muuráhjáa oo ámúha múnáajpi Aavaráaúvúj tsɨɨménémúhaabe ímichi Bejamíí dohjɨ́ba múnáajpi o íjcyáábeke újcuúbe. \v 2 Tehdu meke ɨ́hvéjtsóíyóóbejɨ́ɨ́ tsúúcajátújucóhjáa ihñéjté meíjcyaíñé iñéémeke. \v 3 Muuráhjáa Eríaúvú nééhií: “Píívyéébeéj, díhjyú uubálle múnáake ɨdsɨ́jɨ́vétsóne dɨ́ɨɨcúvé waɨ́jɨ́ɨ́né wácávyáhcohíjcyáme. Áánetu íñe apáábyeréjuco o íjcyáábeke téhdure oke dsɨ́jɨ́vétsóllehíjcyáme.” \v 4 Ehdúhjáa dibye Píívyéébeke néérónáa neébe: “Árónáa muurá ijcyámé 7,000-meva tahñéjté íjcyame ‘Baáa’ némeíñé níjcyotáábeke cáánívahíjcyatúme.” Ehdúhjáa Píívyéébe néé Eríaúvuke. \v 5 Aane muurá ijcyámé tsaate méhdityu dibyée ɨɨ́dáátsóvéne újcume ímí dííbyeke úráávyehíjcyáme. \v 6 Muuráhjáa meke iwájyúnéllii meke pájtyetétsoóbe. Tsáháa ɨ́nehjɨ́ meméénúnéllii mepájtyetétúne. Muurá meere mepájtyetétsómeícyá tsá dibye meke wájyúneri mepájtyetéítyuróne. \p \v 7 Muurá mee ijraéémú mepájtyetéíyóneri meíjyácunúrómé tsáhái mepájtyetétúne. Árónáa ijcyájucóómé tsaate dibye újcume tsúúca pájtyetéme. \v 8 Áánetu dííbyé waajácúháámɨtu dííbyeke lléébohíjcyátúmedítyú nééneé: “Píívyéébere diityé ɨ́jtsaméí mújtatsó ditye iájtyumɨ́júcooróné iwáájácútuki. Áhdure illéébójúcooróné ditye icyáhcújtsótuki. Aame muurá téhdupíyé ícyoóca.” \v 9 Áhduréhjáa Dabíiúvú nééhií: \q1 Óvi ditye náhbévácatsíhíjcyáné wañéhjɨ́né dahpédú nééne diityéké mújtatsó ímí Píívyéébema ditye iíjcyátu diityémá ímítyú tene ɨnɨ́jkévaki. \v 10 Óvi ijcyámé éhne múúne hállúvatúmé íjcyadu íimítyuháñé diityéké mújtatsómé iímíbáávyétuki. \m Ehdúhjáa neebe Dabíiúvu. \s1 Jodíómú íjcyáturómé pájtyeténe \p \v 11 ¿Anéhaca íñe ávyéta mújtaréjuco mee jodíómú Píívyéébedítyú meméénune? Tsáhaá. Muurá ihdyu dííbyere Píívyéébe nééjuri ehdu mééma teene jodíómú íjcyatúmé tééné hóówari pájtyeténetu meɨ́ɨ́váne botsíi tééneri metsúúrámeíki. \v 12 Ehdu Píívyéébeke melléébotúmé ímítyú meíjcyaróné pɨ́aabó tsíjtyeke jodíómú íjcyátúmeke. Aanéjɨ́ɨ́ awáá muurá dííbyeke meúráávyécooca éhnííñevu pɨ́ááboíñé pamévakére. \p \v 13 Aane ícyooca diitye jodíómú íjcyátúrómeke o nééhií: Ámúha éllevúu oke Píívyéébe wallóó ámúhakye dííbyé uwáábojúvú o wáájácútsoki. Ááné wákimyéí o méénune ímí ó ɨjtsúcunúhi. \v 14 Aane tsáijyu múu íñe ámúhakye o úwáábóneri ímí ámuha meíjcyane tsaate tamúnáadítyú ɨɨ́ɨ́téne ámuhádú ímíjpyeté ipájtyetéki. \v 15 Muuráhjáa múúhakye múu ɨ́hvejtsódú Píívyéébe méénúné hóówari tsíjtye múnaa ámuha meíjcyarómé méímíbaavyé tsaímiyéjuco dííbyema ámuha meíjcyaki. Aanéjɨ́ɨ́ muurá muha dííbyema meímíbáávyécooca mébóhɨ́ɨ́teé tsúúcajáa dsɨ́jɨ́vemédú muha menéérome. \v 16 Muurá tsáoobɨ́ráutu pááaho meméénuho ímí néhajchíí páneere ímíhyeé. Áhdure úméhe bájkyé ímí néhajchíí páheere ímíhyeé. Ahdúu muurá méɨhdé múnáajpi Aavaráaúvú Píívyéébeéjpí íjcyánéllii téhdure mee dííbyedítyú mellíyaatémé méijcyá Píívyéébeéjté íñe múhdumé dííbyeke mecáhcujtsóme. \p \v 17 Muuráhjáa páñétúehe oríívóhé wajcánédú muuha jodíómú menéérómedítyú tsaatéké waagóoobe diityéjúcooro páñétúejte ihñéjté muha meíjcyárómedítyu. Áámé cápayóóvée ámúhakye dibye újcume ámuha méijcyá éhne múúne bájú oríívóhe wájcá ɨ́mɨááhetu mecámahjácódu. Áánéllii muurá ámuha téhdure Píívyéébeéjté íñe muha meíjcyadu. \v 18 Árónáa ihdyu méɨjtsúcunúmeídí muha páñétúejte meíjcyárómé ehnííñevu ámuha meíjcyane. Muurá múúhadítyú ámuha méejécunú éhne úmehe tébajkyéjɨtu éjécunúdú ímichi tujkénúejte muha meíjcyánélliíhye. \p \v 19 Íhya mityá ámuha menééhií: Diityéjúcooro páñétúejte íjcyárómeke ɨɨ́hvéjtsóne meekéréjuco dibye újcune diityé cápayóóve. \v 20 Ihdyúhdée tehdújuco múúhakye dibye ɨ́hvejtsóné muha mecáhcújtsótúnélliíhye. Áámé cápayóóvée ámúhakye újcuube ímí dííbyeke ámuha mecáhcújtsónélliíhye. Aame téɨɨbúwá meíjcya. Mémítyájkímyeídí tééneri. \v 21 Muuráhjáa páñétúejte ihñéjté muha meíjcyárómedi ɨ́dáátsóvétuubéré múúhakye ɨ́hvejtsóhi. Aabe téhdure ámúhadi ɨ́dáátsóvéíyónejɨ́ɨ́ ímítyú ámuha dííbyema meíjcyáhajchííjyu. \v 22 Muurá Píívyéébe ɨ́mɨáábé dííbyema ímí meíjcyámema. Áánetu ímítyú meíjcyámeke múhdurá ɨjtsúcunúúbe. Áánéllii ɨ́mɨááméré méíjcyaco tsúúcajáa ámúhakye dibye újcume. Ímí ámuha meíjcyátúhajchíí tsáhájuco ámúhadi dibye ɨ́ɨ́cúvéityúne. \v 23 Muurá tamúnaa ímíbáávyéhajchíí diityéké újcúiíbye. Muurá piivyéteebe tsiiñe diityéké iújcune. \v 24 Muuráhjáa ámuha tsííñé mɨ́amúnaa meíjcyárómeke dibye újcume ámuha méijcyá éhne múúne bájú oríívóhe wájcá ɨ́mɨááhetu cámaavédu. Aanéjɨ́ɨ́ muurá tamúnaa ímichi awáá ihñéjte íjcyámeke tsiiñe újcúiíbye. \s1 Nihñéré ijraéémú pájtyeténe \p \v 25 Ámuúha táñahbémuj, ó imíllé ámúhakye o úúballéné muhdúhjáa mepájtyetéiñe Píívyéébe wáájácúratúné Críjtoj tééveri méénune. Áronée tamúnaa tsá cáhcújtsotú tééné hóówari ámuha tsííñe múnaa dííbyeke cáhcujtsómé mepájtyetéki. Ááneri ihdyu mémítyájkímyeídíñe. \v 26 Muurá téhdure tamúnáadi ɨɨ́dáátsóvéne pɨ́áábóiibye ditye ipájtyetéki. Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Tsióo múnaa ijraéémudítyú íjcyáiibye tsaapi diityéké pájtyetétsoóbe. Aabe waagóoó diityé imítyu. \v 27 Ehdu diityéké ó ímíbájchoó ópée o néhijcyádújuco. \m Ehdu nééne Píívyéébé waajácúháámɨtu. \p \v 28 Aane tamúnaa jodíómú tsaríllé Críjtóo mepájtyetéiñe méénúné uwááboju téénej tééveri ámuha jodíómú meíjcyátúrómeke téhdure Píívyéébe ɨpɨ́ááboki. Árónáa ihdyu tsá dibye ɨ́hvéjtsóturó múúhakye. Muurá mítyane múúhakye wájyuube múúhá ɨhdé múnáaúvukée ihñéjtedívú imyéménúnélliíhye. \v 29 Aabe iñéhdu imyéénúnéllii tsá ihñéjteke ɨ́hvéjtsotúne. Téhdure meke ɨpɨ́aabóné tsá dibye dójtúcutúne. \v 30 Áábekée muurá tsá ámuha melléébohíjcyatúne. Ahdu muurá ícyooca tamúnaa téénej tééveri dibye ámúhadi ɨɨ́dáátsóvéne ɨpɨ́ááboki. \v 31 Ááné boone téhdure ámúhadíi ɨɨ́dáátsovédú diityédí ɨɨ́dáátsóvéne pɨ́áábóiibye ditye icyáhcújtsoki. \v 32 Muurá dííbyere Píívyéébe meke pamévá mɨ́amúnáake ɨ́hvejtsó dííbyema múhdurá meíjcya pámehdíyé méhdi ɨɨ́dáátsóvéne tsahdúré meke ɨpɨ́ááboki. \p \v 33 Aabe ɨ́htsútuube íjcyaabe panéváré wáájácuube muhdú meke túkévétsohíjcyáné mewáájácúíyonévú tsá méɨ́jtsaméí úújetétúne. \v 34 ¿Mityá ijcyámé tsaate dííbyé ɨ́jtsaméivu úújetémej? ¿A ijcyámé tsaate dííbyeke úwaabóiyóme? \v 35 ¿A ijcyámé tsaate tsíeménevu ditye dííbyeke ájcúnéllii tééné pɨ́améí dibye pɨ́áábohíjcyáme? \v 36 Muuráhjáa ihdyu páneere dííbyere Píívyéébe ípívyejtsóné dííbye tájpíyé ijcyáhi. Ááné avyéjuube diíbye. Ahdícyane metsu dííbyeke maávyéjújtso paíjyuváré múijyú nɨ́jkéváityúne. Ehdu teéne. \c 12 \s1 Píívyéébé túkevéjtsójú pañe meíjcyane \p \v 1 Ahdícyane, ámuúha táñahbémuj, Píívyéébe mítyane meke ɨ́daatsóllénéllii ámúhakye o néé dííbyedívú ámuha meɨ́hvéjtsámeíñe dííbyé túkevéjtsójú pañéréjuco ámuha meíjcyame dííbyeke meúráávye muhdú dibye ímillédu. Ehdu muurá ámuha meíjcyáneri dííbyeke méduurúváiyáhi. \v 2 Tsá múu íjcyájúcootú íñe ɨ́jɨɨri mɨ́amúnaa múhdurá ícyahíjcyádu. Mécápayóóvé ámúhá ɨ́jtsaméí ámuha mewáájácu tsaímíyé meíjcyáiyóné Píívyéébe ímilléne. \p \v 3 Muuráhjáa meke ɨɨ́daatsóllédú íjcyaabe oke picyóó ámúhá uwááboobe o íjcyaki. Aabe ámúhakye o néé ámuha meɨ́jtsúcunúmeítyu panéváré ámuha mewáájacúne. Múu ímíñeúvú iíjcyáne ɨ́jtsámeí dííbyeke icyáhcújtsóneri. \v 4 Muurá méjpi pívátsɨhjɨ́vá íjcyane tsá tsáné wáábyutáré íjcyatúne. \v 5 Ahdu Críjtoéjté pívámeva meíjcyarómé tsáápihdyúré menééme mépɨ́áábócatsíhijcyáhi. \p \v 6 Áámekée Píívyéébere iímillédú meke ájcúneri mépiivyété páhduváré nénehjɨ meméénune. Áánéllii tehdu nénehjɨ méméénuhíjcyá ímíñeúvú meɨ́jtsámeíñema. Muurá tsaate ɨɨná pájtyeíñé ɨ́hdéjuco iwáájacúné úúbállehíjcyámé tehdújuco úúbállehíjcyáné dííbyeke icyáhcujtsódú íjcyame. \v 7 Áhdure tsíjtyeke ɨpɨ́aabóné píívyetémé múu ímíñeúvú pɨ́aabóhi. Áhdure iúwaabóné píívyetémé múu ímíñeúvú úwaabóhi. \v 8 Áhdure múhdurá néémeke iímíjpyetétsóné píívyetémé múu ímíñeúvú meenúhi. Tsáneetu pɨ́htómeke ɨpɨ́aabóné píívyetémé múu pɨ́aabó pájúvatúmére. Tsaatéké ityúkévejtsóné píívyetémé múu ímíñeúvú túkévejtsóhi. Ɨ́dáátsómeke ɨpɨ́aabóné píívyetémé múu pɨ́aabó ímíjyuuri. \s1 Muhdú Críjtoéjté íjcyáiyóne \p \v 9-10 Ámúhakye o néé ámuha mewájyújcatsí pamévamáyé muhdú tsané nahbémú wájyújcatsídyu. Ááne máavyéjúúllejcátsí panévatúre. Ímítyúneri ɨ́ɨ́cúvetúmé ɨ́mɨáánéré méuráávye ímí ámuha meíjcyaki. \p \v 11 Óvéheetúmé ímíñeúvú meméénú Píívyéébeke ámuha meɨ́ɨ́cúvéné wákimyéi. \p \v 12 Aame múu imíjyúú ímí ámúhá úmɨwa néénélliíhye. Ɨɨ́cúbáhrámeíyóné múu iáábúcúne óóchévetúmé paíjyuváré ihjyúvahíjcyá Píívyéébema. \p \v 13 Áhdure tsijtye dííbyeéjté íjcyámeke mépɨ́áábohíjcyá ditye pɨ́htónéhjɨtu. Ámúhakye ááhɨ́vémeke múu tsaímíyé waatsúcúhi. \p \v 14 Tsaate ámúhakye tsáríllérómeke tsá múu tsárílletúne. Íllure múu diityé hallúvú pɨáábó táúmeí Píívyéébeke. \p \v 15 Áánetu ímíjyúúmema múu téhdure imíjyúúhií. Kímóóveri íjcyámema múu kímoovéhi. \p \v 16 Mépɨ́áábojcátsí ímíñeúvú pájúvatúmére. Tsá múu iiye iéllevu ávyéjuuháñé ɨpɨ́úváne ‘mityáhmítyá’ néétune. Múu pamévamáyé tsahdúré nahbéváhi. Tsá múu ɨ́jtsúcunúmeítyú pámé ehnííñevu iwáájacúne. \p \v 17 Tsaate ámúhakye ímityúné méénúmeke tsá múu pɨ́ámeítyúne. Múu ɨ́mɨáánéré meenú ímí ditye ámúhakye ɨɨ́jtsúcunúki. \v 18 Tsaímíyé meíjcyá pamévamáyé úhbájcatsítyúme. \v 19 Ámuúha táñahbémuj, tsaate ímityúné ámúhakye méénúhajchíí tsá múu íjyácunútú diityéké iáhdó iújcúíñeri. Múu ɨ́hvejtsó Píívyéébere muhdú iwáájacúdú diityémá iímíbájchoki. Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: “Ooréi ó ɨ́cúbáhraá ímityúné ámúhakye méénúmeke. Ehdu o néé Píívyéébe o íjcyaábe.” \v 20 Áhdure idyé tsiiñe nééneé: “Ámúhakye múnáájtsórómeke mépɨáábó panévatúre. Ditye ájyabáávatéhajchíí múu májchotsóhi. Ditye iádóíyóneri íjcyáhajchíí múu ijchóhi. Ehdu ámuha diityéké tsaímíyé meɨ́ɨ́cúvéhajchíí muurá ílluréjuco ditye núcójpɨ́veíñé ámúhakye iñéhníllehíjcyáneri.” Ehdu muurá meke úwaabóné Píívyéébé waajácúháámɨtu. \v 21 Ahdícyane ímítyunévú métáhjátsámeídíñe. Múu ɨ́mɨááméré iíjcyáíyóneríyé tsúúrámeí ímityúné ámúhakye idyómájcótuki. \c 13 \p \v 1 Múu avyéjuullé pámeere méiiñújɨ́ ávyéjujtéke. Muurá Píívyéébere diityéké pícyoome ijcyá patsɨ́hjɨvári. \v 2 Aame nééne lléébotúmé muurá tsá Píívyéébeke ávyejúúlletúne. Aane ehdu néémeke tééné hallútú ɨ́cúbáhraímyé diitye ávyéjujte. \v 3 Árómedi ímí meíjcyame tsá meíllityétúne. Áánetu ímityúné méénuhíjcyámé diityéké illíhi. Aane ámúhá hallúrí ímityúné iíjcyátu ɨ́mɨááméré meíjcyá muhdú diityé taúhbajúúné néhduú. Áijyu ímí ámuha méíjcyaáhi. \v 4 Muurá Píívyéébere picyóó diityéké téénevu diityé túkevéjtsó pañe ímí meíjcyaki. Áánéllii ímityúné méénuhíjcyámé diityéké illíhi. Muurá tsá pevénéré ditye úvanúítyuró ímityúné méénúmeke. \v 5 Áánéllii múu avyéjuullé diityéke. Tsá múu ditye ámúhakye ɨ́cúbáhráíyóné apííchoríyé ávyejúúlletúne. Múu avyéjuullé diityéké muhdú Píívyéébeke maávyejúúllédú dííbyerée diityéké pícyóónélliíhye. \v 6 Ááne ɨɨná néétuméré mááhdohíjcyá méiiñújɨ́ avyéjúúbé wáábyuta ditye áhdótsohíjcyáné Píívyéébere diityéké pícyóómé túkevéjtsó pañe meíjcyánélliíhye. \p \v 7 Múu pamévakéré ajcú diityé wáábyuta íjcyanévu. Áhdure ámúhakye pɨáábó táúmeímyeke mépɨáábo. Méiiñújɨ́ avyéjujte meke áhdotsóné múu diityéké iávyejúúlléne ahdóhi. \p \v 8 Tsá múu tsaatédítyú iñáhjɨ́henúné áhdotúmé íjcyatúne. Múu áhdójucóóhií. Muurá Píívyéébé taúhbaju néhdu meíjcyame tsíjtyeke méwajyúhi. Imílleebe muurá pamévamáyé mewájyújcatsíñe. \v 9 Muurá dííbyé taúhbajúúné nééhií: “Tsá múu ihdícyáméhjɨma dómácójcatsítyúne. Tsá múu dsɨ́jɨ́vétsotú mɨ́amúnáake. Tsá múu nánívatúne. Tsá múu állíuutúne. Tsá múu ímítyúneri úmúúpívyetúne.” Ehdu Píívyéébé taúhbajúúné néhdu meíjcya tsiiñe íllu néé dííbyé taúhbaju: “Pamévakéré múu wajyú muhdú u wájyúmeídyu.” \v 10 Muurá ɨ́mɨááné pamévake mewájyume tsá múijyú ímityúné meméénúítyuróne. Aane tehdu meíjcyame méijcyá dííbyé taúhbaju néhduú. \p \v 11 Áánéllii metsu meíjcya téɨɨbúwá muhdú dibye ímillédu. Tsúúca muurá pɨɨhɨ́né mepájtyetémé tsíhdyuréjuco meímíbáávyeíñe. \v 12 Muurá ímityúné meícyahíjcyáné tsúúca nɨjkévaríjyuco. Áánéllii óvíjyacóóné tehdu meícyahíjcyáne. Métsu metsúúrámeí muhdú ímí meíjcyáíyóneri téénetúréjuco mebóhówaúcunúki. \v 13 Métsu panévatúré ɨ́mɨááméré meíjcya ímítyúnetu menéétsámeítyuki. Óvíjyacóóné mewáñehjɨ́vaténé pañe mellíyíícyávehíjcyáne. Áhdure óvíjyacóóné ihdícyáméhjɨma medómácócatsíhijcyáne. Óvíjyacóóné menéhnílléjcatsíñe menómíutáávahíjcyáne. \v 14 Métsu Ávyéjuube Jetsocríjtodívuréjuco meɨ́hvéjtsámeí dibye meke túkévejtsómé ímí meíjcyaki. Óvíjyacóóné meímillédú meíjcyane. \c 14 \s1 Tsá meíhjyúváítyuró ménahbémudi \p \v 1 Tsaate Píívyéébeke cáhcújtsorómé ímí dííbyé uwááboju wáájácútúmema tsá múu táhjájcatsítyú tééneri. Tsaímíyé múu nahbévájcatsí diityéma. \v 2 Muurá ijcyámé tsaate pamévakéré dóómeé. Áánetu ijcyámé tsijtye Píívyéébé uwááboju ímí wáájácutúmé pamévakéré idyóóiyóné múhdurá ɨɨ́jtsúcunúne pevéne májchóré májchome. \v 3 Aane panéváré dóóme tsá múu múhdurá ɨ́jtsúcunútú tsijtye ténehjɨ dóótune. Áhdure panéváré dóótume tsá múu íhjyúvatú panéváré dóómedi. Muurá idyé diityéké Píívyéébe wajyú téhdure ihñéjté íjcyámeke. \v 4 ¿Aca muutá mee muhdú Píívyéébeke tsijtye úráávyéneri meíhjyúvaki? Óvíi ihdyu dííbyere néé ditye muhdú íjcyane. Tsáijyu múúne ímí ijcyáme, ¿mityá tsáhaáj? Muurá ihdyu dííbyere piivyété diityéké ɨpɨ́aabóné ditye ímí iíjcya muhdú iíjcyáiyódu. \p \v 5 Muurá ijcyámé tsaate kéjcoojɨ́ dííbyeke idyúúrúvahíjcyáné éhnííñevu ímí ɨ́jtsúcunúme. Áánetu ijcyámé tsaate pajcóójɨváré idyúúruváné ímí ɨjtsúcunúme. Aane ihdyu óvíi iímíllejcóójɨ́ dííbyeke dúúrúvahíjcyámé téjcoojɨ duurúváhi. \v 6 Áhdure panéváré dóóme óvi dóóhií. Áánetu panéváré dóótume óvi tsá dóótune. Muurá pevéne májchó íjcyáróné hallúvú Píívyéébeke téhdujtsóme. Áhdure tsijtye téhdujtsó dó hallúvu. Ááneri muurá pámeere tsahdúré ávyéjujtsó dííbyeke. \p \v 7 Tsá muurá meere meímillédú meíjcyatúne. Muurá Píívyéébere meke picyóó dííbyeke mebóhówájtsoki. Aame médsɨ́jɨvé dibye ímílléijyu. \v 8 Muurá mebóhɨ́ɨ́né hajchótá méijcyá dííbyé hójtsɨri. Aame medsɨ́jɨ́vécooca téhdure tsá kiávú dííbyedítyú mepéétune. Muurá dííbyemáyé méijcyá dííbyeéjté meíjcyánélliíhye. \v 9 Téénélliihyée muurá Críjto dsɨ́jɨ́veebe tsiiñe bohɨ́ɨ́hií. Aabe muurá téhdure dsɨ́jɨ́vetúméi dííbyé cahcújtso múnaa íjcyámé avyéjuúbe. Áhdure dííbyé cahcújtso múnaápe íjcyame tsúúca dsɨ́jɨvéjúcóómé avyéjuube diíbye. \p \v 10 Aanéjɨ́ɨ́ tsá múu ámúhá nahbémú cahcújtso múnaa múhdurá íjcyáneri íhjyúvatúne. Tsá múu diityé piivyétetu néétune. Muurá pámeere mépíhcyááveé Críjtodívú dibye meke iñéé ɨ́mɨááné muhdú meícyahíjcyáne. \v 11 Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Píívyéébe o íjcyáábeke pámeere mɨ́amúnaa iwáájácúne táúmɨwávú ɨmɨ́hmóúbáne oke duurúvaáhi. \m \v 12 Aane muurá pámeere méúúbálleé dííbyeke muhdú meícyahíjcyáné meke dibye díllóijyu. \s1 Tsá ménahbémuke metútávájtsóityúne \p \v 13 Áánéllii tsá múu tsaate múhdurá íjcyáneri íhjyúvatúne. Métsu ɨ́mɨááméré meíjcya ménahbémú Píívyéébeke cáhcújtsónetu diityéké metútávájtsótuki. \v 14 Muurá Críjtoéjpí o íjcyaabe ó waajácú panéváré medóórone muhdú néétune. Árónáa tsaate panéváré medóóne ímityúné ɨ́jtsúcunúmé óvi tsá dóótune. \v 15 Aane teene dóótúmeke ámuha medóóneri métútávájtsóhajchíí muurá tsá ámuha diityéké mewájyutúne. Áánéllii múu téɨɨbúwá ijcyá ámuha tsaatéké memújtátsótu téhdurée diityé wájyuri Críjto dsɨ́jɨ́vémeke. \v 16 Aame tsáma ménéétsámeídí tehdújúcooro néérone ámúhadívú ímítyú ɨ́tsúcunúhíjcyámedívu. \v 17 Muurá Píívyéébé avyéjúejte meíjcyame tsá apááñéré méjpi tééne tájpí íjcyáneri metsúúrámeíítyuróne. Téhdure métsúúrámeíiyá dibye Íapííchó mépañévú pícyóónej tééveri ímíjyuuri tsaímíyé meíjcyáíyóneri. \v 18 Ehdu muurá Jetsocríjtoke meúraavyéné Píívyéébe ímí ɨjtsúcunúhi. Téhdure mɨ́amúnaa ímí ɨjtsúcunúhi. \p \v 19 Ahdícyane metsu dííbyeéjté meíjcyame mepɨ́áábójcatsííyóneri metsúúrámeí tsaímíyé meíjcyame dííbyeke meúráávyeki. \v 20 Áánéllii médohdí ámúhá nahbémú dóótunéhjɨ́ Píívyéébeke ditye úráávyénetu ámuha diityéké metútávájtsótuki. Tsáháturo dooháñé ímityúné íjcyatúne. Árónáa tsaate ménahbémú ímityúné ɨ́jtsúcunúné médohdí ditye ɨ́ɨ́ténáa diityéké ámuha metútávájtsótuki. \v 21 Áánéllii tsá ditye dóótunéhjɨ́ medóóítyuróne. Áhdure tsá maádóítyuró ávyéjpacyóné diityéké metútávájtsótuki. Panéváré ímityúné ditye ɨ́jtsúcunúnéhjɨ́ tsá meméénúítyuró Píívyéébeke ditye úráávyénetu diityéké metútávájtsóíyónélliíhye. \v 22 Áánetu tsane ámuha meméénune ímí tehdújuco ámuha meɨ́jtsúcunúné múu meenúhi. Árónáa ihdyu tsá múu tééneri tsíjtyeke pátsáríjcyotúne. Muurá ɨ́ɨ́né imíjyaú méijcyá ímítyúnetu menéétsámeítyúme. \v 23 Muurá tsaate ímityúné ɨɨ́jtsúcunúróné idyóhajchíí tsúúca ímityúné meenúhi. Panéváré ímityúné meɨ́jtsúcunúróné meméénúhajchíí muurá tsúúca ímityúné mémeenúhi. \c 15 \s1 Tsíjtyeke mepɨ́aabóne \p \v 1 Aane tsúúca ímí Píívyéébeke mecáhcujtsómé metsu mepɨ́áábo eene dííbyeke cáhcújtsorómé múhdurá ɨ́tsúcunúhíjcyámeke ditye ímíñeúvú iwáájácuki. Tsá meere ímí meíjcyáíyóneri metsúúrámeíítyuróne. \v 2 Áánéllii metsu mepɨ́áábo tsíjtyeke ditye éhnííñevu ímí Píívyéébeke iúráávyeki. \v 3 Tsáháa muurá Críjto íjyácunútú iiye tsaímíyé iíjcyáíyóneri. Muuráhjáa dííbyeke pajtyéné Píívyéébé waajácúháámɨtu íllu tene néhdújuco: “Úhdi úúhɨ́vatémé óhdíjyuco úúhɨ́vatéhijcyáne.” \v 4 Ehdúhjáa páneere Píívyéébe caatúnútsohíjcyá meke tene úwáábónej tééveri óóchévetúmé meɨ́tsohíjcya ɨ́ɨ́né imíjyaú dííbyema meíjcyaíñe. \v 5 Muurá piivyéteebe meke ɨpɨ́aabóné mávaríjchojúúné maáábúcuki. Aabe ihdyu óvíi ámúhakye pɨ́aabó ámuha ímí meíjcya panévatúré muhdú dibye ímillédú Críjtóo ícyahíjcyádu. \v 6 Aame máávyejújtsó dííbyeke Máavyéjuube Jetsocríjtój Caaníkye. \s1 Jodíómú íjcyátúrómeke ɨ́mɨáájú úwáábómeíñe \p \v 7 Ímíñeúvú múu nahbévájcatsí muhdúhjáa Críjto meke náhbevádú tééneri Píívyéébeke maávyéjújtsoki. \v 8 Muuráhjáa múúhá ɨhdé múnáaúvuke Píívyéébe néhdújuco Críjto tsááne muuha jodíómuke ɨpɨ́ááboki. Áánetu méwaajácú muhdú iñéhdu ɨ́mɨááné dibye méénune. \v 9 Áhdurée tsaabe ámuha jodíómú meíjcyáturómedi ɨɨ́dáátsóvéne dibye ámúhakye pájtyetétsóné hallúvú dííbyeke ámuha medúúrúvaki. Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Uke o ávyéjujtsóné dúúrúvaabéré ó mátsívahíjcyaá jodíómú íjcyátúrómé pañétu. \m \v 10 Áhdure tsiiñe nééneé: \q1 Pámeere jodíómuma jodíómú íjcyáturómé méímijyúúvé tsamééré Píívyéébeéjté ámuha meíjcyame. \m \v 11 Téhdure tsítsihdyu nééneé: \q1 Pámeere panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa máávyejújtsó Píívyéébeke. \m \v 12 Téhduréhjáa Itsaíá dííbyere Píívyéébe túkévéjtsóneri íllu caatúnúhi: \q1 Itsaííj tsɨɨménémúháábedítyú íjcyáiibye tsaapi téhdure jodíómú íjcyátúrómé avyéjuube íjcyaábe. Áábedívú cátsɨ́pááveímye. Ehdúhjáa Itsaíá caatúnúhi. \p \v 13 Ahdícyane óvíi Píívyéébeke ámuha mecáhcújtsómeke ímíjyúúvétsoobe tsaímíyé ámuha meíjcyaki, dííbyé Apííchó ámúhá pañe íjcyánej tééveri ímí dííbyema meíjcyaíñé ámuha meɨ́jtsoki. \p \v 14 Muurá ó waajácú dííbyé icyánéjcú tsúúca ámuha táñahbémú mewáájácúnéllii mepɨ́áábócatsíhijcyáne. Aame ímí tehdújuco ámuha meúwáábócatsíhijcyáne. \v 15 Aane íñe íhyaamɨ ámúha éllevu o cáátúnúháámɨ́ pañe ámúhakye o néé ámuha maábájɨ́ɨ́vétu muhdú Píívyéébeke meúraavyéne. Íllu íñe ámúhakye ó úwáábohíjcyá iwáábyudúu múhdurá o nééróóbeke Píívyéébe oke níwaavénéjuco. \v 16 Okée muurá níwááveebe ámúhakye jodíómú íjcyátúrómeke o úwáábo Jetsocríjtoj tééveri mepájtyetéiñe mééma dibye méénúné uwááboju. Aane táwákimyéí íjcyaabe ámúhakye ó úwáábohíjcyá Píívyéébema ámuha meímíjpyetéki. Muurá dííbyé Apííchoj tééveri ámuha meímíbáávyémeke ímí ɨjtsúcunúiíbye. \p \v 17 Aane íñe Jetsocríjtoéjpí o íjcyaabe Píívyéébeke o ɨ́ɨ́cúvéneri ó imíjyúúhií. \v 18 Muurá tajtyééveri méénuhíjcyaabe méénúráítyúronéhjɨ́ téénetu ámuha jodíómú íjcyáturómé mecáhcújtso dííbyeke. \v 19 Ehdu ó méénuhíjcyá panéváré dííbyé Apííchó pɨááboríye. Aane tsúúca pahúlleváré ó úwáábohíjcyá Críjtóo mééma mepájtyetéiñe méénune Jerotsaréetu Irííricó iiñújɨvújuco. \v 20 Aane ó imíllé o úwaabóné dííbyeke waajácútúmeke. Áánéllii tsá o úwaabójúcootú tsúúca tsaate uwáábohíjcyátsɨ́hjɨ múnáake. \v 21 Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Múijyú dííbyé uubállé lléébohíjcyatúmé dííbyedítyú íjcyáné uwááboju illéébone cáhcújtsoóhi. \s1 Róómávu ipyééiñe Páávoro ɨ́jtsámeíñe \p \v 22 Ehdu íñe tsaate múijyúikyé Críjtodítyú íjcyáné uwááboju lléébótúmedi o ɨ́ɨ́jɨ́vénéllii tsá o píívyetéhíjcyatú ámúhakye o ááhɨ́veténé mítyane o ímíllérónáaáca. \v 23 Árone íñe múhdúne píjcyájucó ámúhakye o ájtyúmɨ́íyóneri o íjyácunúhíjcyaabe tsúúca ó nɨjkévá ííllé iñújɨ́ɨ́ne múnáake o úwáábónetu. \v 24 Aabe Ejpááñá iiñújɨvu o péécooca ámúhakye ó aahɨ́veíñuúhi. Átsihdyu o péébeke óvíi ámuha oke panévatúré mépɨ́aabó ímí o úújetéki. \v 25-26 Árónáa tujkénúi ó úlléjeé Jerotsaréeri téhulle ménahbémú íjcyámeke Matsedóóniámá Acááyá iñújɨ́ɨ́curi íjcyáné cahcújtso múnaa pɨ́áábóne dsɨ́ɨ́dsɨdívú o ájcutéébe. \v 27 Imíllémé íicyánéjcutu ɨpɨ́aabóné téhulle íjcyáné cahcújtso múnáake. Muuráhjáa ímichi diitye jodíómudítyú teene pajtyété uwááboju tsújaavéné diityédívú úújetéhi. Áánéllii tehdújuco diityéké ditye panévatúré pɨ́áábóiyóne. \v 28 Ahdícyane óvíi teene dsɨɨdsɨ Jerotsaréevu o pícyóhjéné boonétú Ejpááñavu o péébe ámúhakye ó aahɨ́veíñúhi. \v 29 Muurá ó waajácú ámúhadívú o úújetécooca meímíjyúúveíñé mítyane Críjto meke pɨ́áábohíjcyáneri. \p \v 30-31 Ahdícyane, ámuúha táñahbémuj, muurá íñe Máavyéjuube Jetsocríjtoéjté meíjcyame méwajyújcatsí Píívyéébé Apííchó meke pɨ́áábóneríye. Áánéllii ámúhakye o néé táhallúvú dííbyeke ámuha pɨáábó métáúmeí oke dibye ityéhme cáhcújtsótúné mɨ́amúnaa ímityúmé íjcyame oke ityútávájtsótu téhulle Jodéá iiñújɨri íjcyame. Áhdure métáuméí diitye Jerotsaréeri íjcyáné cahcújtso múnáá hallúvú ímí ditye ɨɨ́jtsúcunú diityé éllevu dsɨ́ɨ́dsɨke o tsájtyene. \v 32 Aane óvíi Píívyéébe ímílléhajchíí ámúhadívú o úújetécooca ímí ménahbévájcatsíhi. \v 33 Ahdícyane óvíi ámúhakye pɨ́ááboobe ɨ́búwajɨ́ɨ́ ámuha meíjcyaki. Ehdu teéne. \c 16 \s1 Páávoro pítyajcóne \p \v 1 Téhdure ménaalle Péébe Tséékeréá cóómiyi íjcyáné cahcújtso múnáake pɨ́áábohíjcyalle ámúhakye aahɨ́véteéhi. \v 2 Áálleke ímíñeúvú méwaatsúcuco Máavyéjuube Jetsóo mémeri muhdú dííbyé cahcújtso múnaa meíjcyame mewájyújcatsídyu. Ááne mépɨ́ááboco ímíñeúvú panévatúré ɨ́ɨ́ne tájpí dille íjcyáíñetu. Muurá tsaatéké ɨpɨ́áábóné tsanéjcuvu téhdure oke pɨ́áábohíjcyalle. \p \v 3 Téhdure ámúhakye o néé Piritsíírama Akííramútsikye ámuha meúúbálle diityétsikye o dúúruváne. Diityétsíi oke pɨ́áábohíjcyá Jetsocríjtó uwááboju o úwáábónetu. \v 4 Áhdurée oke pájtyetétsomútsí ápíchó néénetu. Áánéllii ó téhdujtsó diityétsikye. Téhdure tsijtye jodíómú íjcyatúmé cahcújtso múnaa téhdujtsó diityétsikye. \v 5 Téhdure diityétsi jávú diityétsima píhcyáávehíjcyáné cahcújtso múnáake ó duurúváhi. Téhdure táñahbévaabe Epéénetóké ó duurúváhi. Diibyée muurá Acááyá iiñújɨ múnáadítyú cáhcújtsótujkénú Críjtoke. \v 6 Téhdure Maaríake ó duurúvá éhnée mítyane ámúhama wákímyeíhíjcyálleke. \v 7 Téhdure ó duurúvá tamúnáajtétsí Adoróónicómá Joníamútsikye, diityétsimáa cúvéhóójari muha meíjcyámútsikye. Diityétsíhjyáa táɨhdéjuco cáhcujtsóné Críjtoke. Áámútsikye uwáábojte ímí ɨjtsúcunúhi. \p \v 8 Áhdure Píívyéébeéjpí tsijpi táñahbévaabe Áápiríake ó duurúváhi. \v 9 Téhdure Obáánoke ó duurúvá Jetsocríjtó uwááboju muha meúwáábohíjcyánetu múúhakye náhbénuhíjcyáábeke. Téhdure mítyane o ɨ́vámeííbyeke Etáákikye ó duurúváhi. \v 10 Téhdure Apééré ímí Críjtoke úráávyehíjcyáábeke ó duurúváhi. Téhdure Arijtóóboró hájkímuke ó duurúváhi. \v 11 Téhdure tamúnáajpi Herodióoke ó duurúváhi. Natsíítso hájkímú Píívyéébeéjté íjcyámeke idyé ó duurúváhi. \v 12 Téhdure ó duurúvá Tripéénamúpɨke Tripóótsama téénere Píívyéébé uwááboju méénuhíjcyámúpɨke. Téhdure ménaalle Péétsida tééné wákimyéí méénuhíjcyálleke ó duurúváhi. \v 13 Téhdure ó duurúvá Róópóke Ávyéjuube Jetsocríjtoéjpí íjcyáábeke. Tsɨ́ɨ́juke idyé ó duurúvá ávyeta waháródú o ɨ́jtsúcunúlleke. \v 14 Téhdure ó duurúvá Atsíícritoo, Peregóótee, Hééremaa, Paatoróóbaa, Hééremee, éhdúmema pámeere tsijtye íjcyámeke. \v 15 Téhdure ó duurúvá Piróórogoo, Jóóriaa, Neréoke íñáállemaa, Oríípaa, éhdúmema tsijtye cahcújtso múnaa íjcyámeke. \p \v 16 Téhdure pámeere íílle íjcyáné cahcújtso múnaa ámúhakye duurúváhi. Ahdícyane óvíi téhdure ámuha mewájyújcatsíñe méduurúvájcatsíhi. \p \v 17 Ámuúha táñahbémuj, téɨɨbúwá meíjcyá eene múhdurá ɨ́ɨ́jtsaméí nééme ímí Píívyéébeke ámuha meúráávyénetu ámúhakye tútávájtsóíyómeke. Muurá íñe ámuha mewáájácúné uwááboju tsíñejcúvúré úwáábohíjcyáme. Áánéllii tsá múu tehdu néémedívú pɨ́ɨ́hɨtúne. \v 18 Tsá muurá tehdu nééme Máavyéjuube Jetsocríjtoke ɨ́ɨ́cúvetúne. Muurá iiye tsaímíyé iíjcyáíyóneríyé tsúúrámeíhijcyáme. Aame pánehjɨ́dú iíhjyúváneri íllure mútátsohíjcyá ímí wáájácútúmeke. \v 19 Árónáa tsúúca mítyame waajácú ímí Píívyéébeke ámuha meúraavyéne. Ááneri ó imíjyúú mítyane. Ahdícyane óvíi ámuha mébóhówaúcunú ɨ́mɨáánéré ámuha meméénúnetu, tsá ímítyúnetu. \v 20 Muurá Píívyéébe ámúhá pañévú picyóó ámuha tsaímíyé meíjcyáíñé ɨ́jtsaméi. Aabe ámúhama táhjaá Naavéneke ámúhakye dibye imújtátsótuki. Aane óvíi Máavyéjuube Jetsocríjtó ámúhakye pɨ́aabóhi. \p \v 21 Téhdure ámúhakye ó úúballé táwákimyéityu oke pɨ́áábohíjcyaabe Timotéó ámúhakye dúúruváne. Téhdure tsijtye tamúnaa ámúhakye duurúvá Róótsioo, Jatsóoo, Tsotsíípatee, éhdume. \p \v 22 Téhdure páñetu íhyaamɨ cáátúnuube Téétsio ámúhakye duurúváhi. \p \v 23 Téhdure Gááyo ámúhakye duurúvá dííbyé jari o íjcyaábe. Tééjavu muurá cahcújtso múnaa dóbéévehíjcyáhi. Téhdure ícyoomí dsɨ́ɨ́dsɨ́ tehméébé Erájtoma ménahbe Wáátómutsi ámúhakye duurúváhi. \v 24 Aane óvíi Máavyéjuube Jetsocríjtó ámúhakye pɨ́aabóhi. Ehdu teéne. \s1 Píívyéébeke medúúruváne \p \v 25 Ahdícyane metsu medúúrúva Píívyéébeke. Diibye ihdyu piivyété ámúhakye ityúkévejtsóné ímí ámuha meúráávye Ílli Jetsocríjtó uwááboju ámúhakye o úwaabóne. Ehdúhjáa muurá mee mɨ́amúnáake ipájtyetétsoíñé tsúúcajátújuco ɨɨnéikyé iípívyéjtsótúnáa dibye pítyájcámeíñé tsá ɨ́hdé múnáaúvú wáájácutúne. \v 26 Árone tsúúca dííbyé ihjyú uubálle múnaáhjáa néhdújuco panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake úwáábómeíñé ditye icyáhcújtso dííbyere Píívyéébe múijyú muhdú íjcyáítyuube néhdújuco. \p \v 27 Ahdícyane metsu medúúrúva dííbyeke Ílli Jetsocríjtoj tééveri múijyú nɨ́jkéváityúné ɨ́htsútuube íjcyaabe pane wáájácúúbeke. Áyu tehdújuco.