\id REV - Bora NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h Apocaríhtsi \toc1 Muhdú pájtyéiñéhjɨ́ Jóáa ájtyumɨ́ne \toc2 Apocaríhtsi \toc3 Ap \mt1 APOCARÍHTSI \mt2 Muhdú pájtyéiñéhjɨ́ Jóáa ájtyumɨ́ne \c 1 \s1 Jetsocríjtó úúballéné tújkeváne \p \v 1 Oo Jóáa Jetsocríjtó ɨɨcúve múnáajpi o íjcyaabe íñe íhyaamɨ o caatúnuube ó úúballé muhdú lléváhréjuco tene pájtyeíñe. Píívyéébéhjáa Jetsocríjtoke néé dibye ɨ́ɨɨcúve múnáadívú teene ibóhówájtsoki. Áanée óhdivu bóhówájtsoobe naavédú nééné pañe níjkyéjɨ múnáájpij tééveri. \v 2 Aane íñe ícyooca o úúballéné muurá ɨ́mɨááné Píívyéébé ihjyu Jetsocríjtóo óhdivu bóhówajtsóné o ájtyumɨ́ne. \p \v 3 Aane ihdyu maímijyu teene éévemej. Áhdure maímijyu teene illéébone cáhcujtsómej. Muurá lléváhréjuco téhaamɨ úúbállenéhjɨ́ pájtyeíñe. \s1 7-hava cahcújtso múnaa íjcyáme éllevu Jóáa cáátunúne \p \v 4 Aane íñe ó caatúnú ámuha 7-hava elle Áátsiá iiñújɨri meíjcyáné cahcújtso múnáa éllevu. Aane óvíi Píívyéébe ipíívyema íjcyátuube iíjcyadúré íjcyaabe ámúhakye pɨ́aabó ɨ́búwajɨ́ɨ́ ámuha meíjcyaki. Áábé Apííchó 7-nevádú nééne óvíi téhdure ámúhakye pɨ́aabóhi. \v 5 Téhdure óvíi Jetsocríjtó páñétúejpi dsɨjɨ́vetúu bóhɨ́tujkénuube ámúhakye pɨ́aabó pámeere ííñújɨri íjcyáné avyéjujté avyéjuube íjcyaábe. Diibye ɨ́mɨáábé íjcyaabe méhdivu ɨ́mɨáájú bóhówátsohíjcyáhi. Muuráhjáa mítyane meke iwájyúnéllii ítyujpácyó waagóoobe téénej tééveri méimítyú méhdityu iwáágóoki. \v 6 Aabée meke picyóó Cááni Píívyéébé avyéjúejte meíjcyaki. Áhdurée meke pícyoobe llúúvájte meíjcyame dííbyeke meɨ́ɨ́cúveki. Aabe ɨ́htsútuube ávyéjuube íjcyáábeke ihdyu metsu maávyéjútsohíjcya paíjyuváré múijyú nɨ́jkéváityúne. Ehdu teéne. \q1 \v 7 Ámuúhaj, muurá pámeere mɨ́amúnaa dííbyekée cáváájcómema maájtyúmɨɨ́ ojtsó pañe tsáábeke. Aane dííbyeke cáhcújtsotúmé iájtyúmɨ́ne taáhi. Ehdu pajtyéiñe ɨ́mɨááne. \p \v 8 Muurá Píívyéébe nééhií: “Oo panévatúré ɨ́htsútuube tapíívyema o íjcyátuube iíjcyadúré o íjcyaabe muurá ímichi téhɨjpɨ oo páneerée o ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɨ́jke oo páneere o nɨ́jkévátsóiíbye.” Ehdu muurá Píívyéébe nééhií. \s1 Críjtoke Jóáa ájtyumɨ́ne \p \v 9 Aane íñe ámúhá nahbe o íjcyaabe ámuha meɨ́cúbáhrámeídyúré ó ɨ́cúbáhrámeíhijcyá téhdure dííbyé avyéjúejpi o íjcyaábe. Áhdure ámuha teene maáábucúdúré ó aabúcuhíjcyá Jetsocríjtó oke pɨ́áábóneri. Okée muurá waagóómé móóáj pɨɨnétú páhbau ‘Páhmoó’ némeítsihvu Píívyéébé ihjyu Jetsocríjtodítyú íjcyane o úwáábohíjcyáné hallútu. \v 10 Aabée tétsihyi o íjcyaabe Píívyéébé wáábyuta íjcyajcóójɨ́ dííbyeke o dúúrúvahíjcyánáa tsaapi táhallú éhnéjcutu kéévánécoba óóma ihjyúvá éhne múúne rojrócó mellíjchune íhjyuvádu. \v 11 Okée neébe: \p —Ímichi oo téhɨjpɨ páneerée o ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɨ́jke oo páneere o nɨ́jkévátsóiíbye. Ahdícyane páneere ícyooca u ájtyumɨ́né waajácúháámɨtu u cáátunúné ú wálloó Áátsiá iiñújɨri 7 coomívá Éépetsoo, Ejmíínaa, Péégamoo, Tiatííraa, Tsáádií, Piradéépiaa, Raoditséaa, éhdú coomívari íjcyáné cahcújtso múnáa éllevu. \p \v 12 Ehdúu oke dibye néénéllii ó révoové múha óóma íhjyuváné o wáájácuki. \v 13 Aabée ó ájtyumɨ́ 7-ihcyúvá óórótu méénúmeíñé peetéihcyúnéj pɨɨne tsaapi mɨ́amúnáajpídyú néébe íjtyúháácyú hallúvú íwajyámú íjcyaabe íjyócunúúbeke. Áábéj pɨɨnétúu óóro mɨ́ɨ́hé chiúcunú ɨ́jpɨ́ujɨ́vújuco íjcyamɨ́ɨ́he. \v 14 Áábé nííwacóo ávyéta tsɨ́tsɨ́ obééjá ɨhjɨ́nédu. Áánetúu íhyálluúúcú éhne múu cúújuwa péétécunúdu. \v 15 Téhdurée íjtyúhaacyu ávyeta ‘rutúrútú’ éhne múúne cúújúwari úwááñewa péétécunúdu. Áánetúu dibye íhjyuváné keeváwu téhiñe níívácunúné íhjyuvádu. \v 16 Aabée ɨ́mɨánéjcúéhójtsɨri ejécunú 7-meváké mɨ́ɨ́cúruke. Áánetúu íhjyútu nɨɨtsúwá kéhɨúcunú ‘pajtyo’ nééwa panéjcuváré tsúhjɨ́vawa. Áábé húmɨ́ ámɨ́tsaráhcóo nuhba ájchúcunúdu. \p \v 17 Áábekée o ájtyúmɨ́ne dííbyé lliiñévú ó áákityéiñú múu dsɨ́jɨvédu. Árónáacáa íhyójtsɨ ɨ́mɨánéjcúehójtsɨ́ táhallúvú ipícyóóne oke neébe: \p —Díhllityédíñe. Muurá ímichi téhɨjpɨ oo páneerée o ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɨ́jke oo páneere o nɨ́jkévátsóiíbye. \v 18 Muuráhjáa o dsɨ́jɨ́veebe tsiiñe ó bohɨ́ɨ́. Aabe tsáhájuco múijyú o dsɨ́jɨ́véityúne. Aabe mɨ́amúnáake cúújúwá pañévú ó waagóóhi. \v 19 Ahdícyane páneere íñe ícyooca tsúúca íjcyánema bóónétu pájtyeíñé u ájtyumɨ́né caatúnú waajácúháámɨtu. \v 20 Muurá táɨ́mɨánéjcúéhójtsɨri 7-meva mɨ́ɨ́cúruke u ájtyumɨ́né 7-hava cahcújtso múnáá uwáábojte íjcyane nééiyóne. Áánetu 7-ihcyúvá peetéihcyúné u ájtyumɨ́né diitye 7-hava cahcújtso múnaa íjcyane nééiyóne. \c 2 \s1 Éépetsórí íjcyáné cahcújtso múnáa éllevu cáátúnúmeíñe \p \v 1 Ahdícyane Éépetsórí íjcyáné cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: “7-meva mɨ́ɨ́cúruke ɨ́ɨ́mɨánéjcúéhójtsɨri éjécunúúbé 7-ihcyúvá óórótu méénúmeíñé peetéihcyúnéj pɨɨne úllehíjcyaabe ámúhakye nééhií: \v 2 Ó waajácú muhdú ámuha meíjcyame ímí táwákimyéí meméénuhíjcyáné panéváré ámuha maáábúcúnema. Téhdure ó waajácú ímí tehdújuco ámuha meúwáábohíjcyáné ímítyúmeke. Muurá Píívyéébé uwáábo múnáadi iiye díllómeíyómeke ámuha méwaajácuhíjcyá állíu múnaáré ditye íjcyane. \v 3 Aane ɨ́mɨááné ó waajácú táwájyuri ámuha meɨ́cúbáhrámeíhijcyáné oke ɨ́hvéjtsotúmére. \v 4 Árónáa ijcyáné tsane ímityúné ámúhá hallúri: ¿Ɨ́veekí tsáhájuco oke ámuha mewájyutú tujkénúu oke ámuha mecáhcújtsóijyu mewájyudu? \v 5 Aane meɨ́tsáávéne méɨhvété ímityúné ámuha meméénuhíjcyánetu. Ááne méímibáávyé éíjyúu ámuha meícyahíjcyádu. Muurá ámuha meímíjpyetétúhajchíí ílluréjuco ámúhakye o ɨ́hvéjtsoíñé wáájácúratúmeréjuco ámuha meíjcyaki. \v 6 Árónáa tehdújuco ámuha metsáríllehíjcyáné nicoraítámú ímityúné méénuhíjcyanéhjɨ́ téhdure idyé o tsárilléne. \v 7 Aane ihdyu óvíi ɨ́mɨááné lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake néhijcyáne. Muurá ɨ́ɨ́nerí táhjátsámeítyúmé ímí ícyahíjcyámeke nihñéétsihvúré ó ájcuú múijyú ditye dsɨ́jɨvéjúcóóítyúne bóhɨɨvu Píívyéébé avyéjuri tsaímíyé ditye iíjcyaki.” \s1 Ejmíínari íjcyáné cahcújtso múnáa éllevu cáátúnúmeíñe \p \v 8 Téhdure Ejmíínari íjcyáné cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: “Ímichi téhɨjpɨ páneerée ípívyéjtsoobe téhdure nɨ́jke íjcyaabe páneere nɨ́jkévátsóiibye éhnée dsɨ́jɨ́veebe tsiiñe bóhɨɨbe ámúhakye nééhií: \v 9 Ó waajácú ɨ́dátsó ámuha meɨ́cúbáhrámeíhijcyáné oke ámuha meúráávyéné déjúcotu. Muurá tsaate íllure iállíñe Píívyéébeéjtedi díllómeíyómé nehníwu ámúhadítyú ihjyúvahíjcyá Naavéneéjtéré iíjcyánélliíhye. Ehdu ɨ́dátsó ámuha ííñújɨri meíjcyárónáa ámúhá avyéjú níjkyéjɨri ijcyáhi. \v 10 Ahdícyane mááábímyeídí éhnííñevu ámuha meɨ́cúbáhrámeííñeri. Muurá ámúhadítyú tsaatéké Píívyéébere wáájácúllémeke Naavéné cúvéhoojánutsómé ámuha méɨ́cúbáhráméií pahójtsɨ́cúj coojɨ́va. Árónáa ihdyu ɨ́hvéjtsotúmé tsaímíyé oke méúráávyeco ámuha medsɨ́jɨ́vétsihvújuco ámúhakye o ávyéjujtsómé ámuha meíjcya múijyú dsɨ́jɨ́véityúmeréjuco. \v 11 Aane ihdyu óvíi ɨ́mɨááné lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake néhijcyáne. Muurá ɨ́ɨ́nerí táhjátsámeítyúmé tsá nihñéétsihvúré wágóóóvéityúne.” \s1 Péégamórí íjcyáné cahcújtso múnaa éllevu cáátúnúmeíñe \p \v 12 Téhdure Péégamórí íjcyáné cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: “Nɨɨtsúwá ‘pajtyo’ nééwa panéjcuváré tsúhjɨ́váwama íjcyaabe ámúhakye nééhií: \v 13 Ó waajácú ámuha muhdú meícyahíjcyáné Naavéné ávyéjújkímyeíñé iiñújɨri. Árome ímí tehdújuco oke ámuha meúráávyehíjcyáné oke ámuha mecáhcújtsónema. Muuráhjáa táuubállé méénuhíjcyaabe Atíípake ditye dsɨ́jɨ́vétsórónáa tsá oke ámuha meɨ́hvéjtsotúne. \v 14 Árónáa ijcyáné tsane ímityúné ámúhá hallúri: Ámúháj pɨɨne ijcyámé tsaate Baraáá uwáábó cáhcujtsóme. Muuráhjáa diibye Baráake úwááboobe ijraéémuke ímítyunévú ɨ́búwajtsómé níjcyotájté ɨɨcúvé máchohíjcyáhi. Téhdurée ihdícyámema dómácócatsíhijcyáme. \v 15 Áhdure idyé ijcyámé tsaate ámúháj pɨɨne nicoraítámú uwáábó o tsárilléné cáhcujtsóme. \v 16 Aane ímityúné ámuha meméénuhíjcyáné ihdyu meɨ́hvéjtsóne méímibáávye. Muurá ámuha meímíbáávyétúhajchíí lléváhréjuco ámúha éllevu o pééiñe ílluréjuco ámúhadi o ɨ́cúbáhraki. \v 17 Aane ihdyu óvíi ɨ́mɨááné lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake néhijcyáne. Muurá ɨ́ɨ́nerí táhjátsámeítyúmeke ó ájcuú ɨ́mɨáájuvu wáájácúratúné majchódú néénevu. Áhdure diityéké ó ájcuú tsɨ́tsɨ́j nééné neewáyuvu wáájácúrátúne mémé tééutu cáátúvaúvu. Aane apáámyéré teeu újcume waajácuú mumémé íjcyane.” \s1 Tiatíírari íjcyáné cahcújtso múnáa éllevu cáátúnúmeíñe \p \v 18 Téhdure Tiatíírari íjcyáné cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: “Píívyéébé Hajchi cúújuwa péétécunúdú íhyálluúúcú néébéj tuháácyú ávyeta ‘rutúrútú’ éhne múúne cúújúwari úwááñewa péétécunúdú néébe ámúhakye nééhií: \v 19 Ó waajácú páneere muhdú ámuha meíjcyame tehdújuco mewájyúcatsíhijcyáne, ímí oke ámuha mecáhcujtsóne, ímí táwákimyéí ámuha meméénúné déjúcotu ámuha meɨ́cúbáhrámeíyóné maáábúcuhíjcyáne. Áhdure ó waajácú táwákimyéí ímí tehdújuco ámuha meméénuhíjcyáné tujkénúu ámuha meméénuhíjcyáné éhnííñevu. \v 20 Árónáa ijcyáné tsane ímityúné ámúhá hallúri: Ámúháj pɨɨne Jetsabéé íjcyalle Píívyéébé ihjyú uubálle múnáálledi díllómeílleke ɨɨná ámuha menéétulle táɨɨcúve múnáake íuwáábori állihíjcyáhi. Muurá nehíjcyalle ihdícyáméhjɨma ditye dómácójcatsíyóné ímityúné íjcyatúne. Áhdure nehíjcyalle ditye níjcyotájté ɨɨcúvé májchoróné ímityúné íjcyatúne. \v 21 Aane ó téhmehíjcyará dille múhdurá iícyahíjcyáné ɨɨ́hvéjtsóne ɨ́mɨáálleréjuco iíjcyaki. Árónáa tsá dille ímílletú iímíjpyeténe. \v 22-23 Áánéllii ó ɨ́hvéjtsoó díílleke dille chemérí ávyétá ɨhnáhó ɨɨ́cúbáhrámeíki. Téhdure dííllej tsɨ́ɨ́mé dsɨ́jɨ́veéhi. Áhdure dííllema ímityúné méénuhíjcyámé ɨ́cúbáhráméií teene ɨɨ́hvéjtsótúhajchííjyu. Áánetu pámeere cahcújtso múnaa waajácuú ɨ́mɨááné mɨ́amúnáá ɨ́buúúné ɨ́jtsaméí o wáájacúne. Aabe ámúhakye ó ájcuú muhdú ámuha meícyahíjcyáne áhdovu. \v 24 Árónáa ijcyámé tsaate ámúhadítyú Tiatíírari diille Jetsabéé uwáábó úráávyetúme. Aame tsá wáájácutú álliúré íjcyane Naavénedítyúré tsááne ɨ́htsútúneri idíllone ditye úráávyehíjcyáne. Áyu éhdunéré tééneri ámúhama ó ihjyúváhi. \v 25 Ahdícyane tsúúca oke ámuha meúraavyémé ímíñeúvú météhmémeícyó tsiiñe o tsááiñévújuco. \v 26 Muurá ɨ́ɨ́nerí táhjátsámeítyúmé o ímillédú nihñéétsihvúré ícyahíjcyámeke ó pícyoó íñujɨ́ɨ́né avyéjujte ditye iíjcyaki. \v 27 Aame mɨ́amúnáake ɨ́htsútú táúhbaá éhne múúne núpájkityu méénúmeíñé lliyíhllóné úméhéiyi mewápújuhcódu. Ehdu ávyéjuutéimye Llihíyóo oke ávyéjujtsódu. \v 28 Áámeke ó ájcuú éhne tsɨ́tsɨ́vé mɨɨcúruwa imíwu ájchúcunúdú néébedívu. \v 29 Aane ihdyu óvíi ɨ́mɨááné lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake néhijcyáne.” \c 3 \s1 Tsáádíyi íjcyáné cahcújtso múnáa éllevu cáátúnúmeíñe \p \v 1 Téhdure Tsáádíyi íjcyáné cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: “Píívyéébé Apííchó 7-nevádú nééne dííbyedi íjcyaabe 7-meváké mɨ́ɨ́cúruke éjécunúhíjcyaabe ámúhakye nééhií: Ó waajácú muhdú ámuha meícyahíjcyáne. Muurá ámuha mékévaúcunúhíjcyará Píívyéébeke ámuha meúráávyénetu. Árónáa tsá ámuha ímí meúráávyetúne. \v 2 Áánéllii téɨɨbúwá meíjcyáne métsúúraméí ímí dííbyeke ámuha meúráávyéíyóneri dííbyedítyú ámuha memújtátuki. Muurá ó waajácú dibye ímillédú ámuha meíjcyatúne. \v 3 Méɨtsáávé éíjyúu ámúhakye ditye úwaabóné tsúúca ámuha mecáhcujtsóne. Ááne meímíbáávyéne tsiiñe ímíñeúvú dííbyeke méuráávye. Muurá ámuha meímíbáávyétúhajchíí éhne múúne naní múnáajpi wáájácúratúné tsáhdu o tsáábe ámúhakye ó tuvááóvaáhi. \v 4 Árónáa ijcyámé tsaate ámúhadítyú ímityúné méénutúme. Aame ɨ́mɨáámé iíjcyánéllii óóma íjcyaá tsaímíyé tsɨ́tsɨ́j nééné wajyámuunévú iújcámeíñema. \v 5 Ɨ́ɨ́nerí táhjátsámeítyúmé ehdu íjcyaáhi. Ááme mémeháñé tsá o páácyúityú wágóóóvéítyúme mémeháñé cáátúváné waajácúháámɨtu íjcyane. Áámeke ó bóhówájtsoó Llihíyodívu, téhdure níjkyéjɨ múnáadívu. \v 6 Aane ihdyu óvíi ɨ́mɨááné lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake néhijcyáne.” \s1 Piradéépiárí íjcyáné cahcújtso múnáa éllevu cáátúnúmeíñe \p \v 7 Téhdure Piradéépiárí íjcyáné cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: “Ɨ́mɨáábé állíúútuube Dabíiúvú avyéjú dííbyedi íjcyaabe pááyucúné tsá múha wátájcóítyuróne. Áhdure dibye wátajcóné tsá múha pááyúcúítyuróne. Aabe ámúhakye nééhií: \v 8 Ó waajácú muhdú ámuha meícyahíjcyáne. Muurá dúhcú ɨ́búwá ámuha menéérome ímí táuwáábó méúráávyehíjcyá oke tóónutúmére. Áánéllii ámuha meúwáábóíñé uwááboju ámúhama o pááyucúné tsá múha wátájcóityúne. \v 9 Árónáa ijcyámé tsaate jodíómú íjcyarómé Naavéné icyánéjcúré úraavyémé íllure iállíñe tahñéjtedi díllómeímye. Árome ɨɨ́cúbáhrámeíñetu ámúhá lliiñévú ɨmɨ́hmóúbáne ámúhakye ávyéjújtsoó ámúhakye o wájyune iwáájácúnema. \v 10 Muurá ɨ́hnáhóóróné pañe ímí oke ámuha mecáhcújtsónéllii ámúhakye ó téhmeé ííñújɨri ɨ́cúbáhraméí íjcyánetu. \v 11 Aane lléváhréjuco o tsááiñe. Áánéllii múu muhdú ámuha meícyahíjcyádú tsaímíyé ijcyá ámúhá wáábyutájuco íjcyáneri ámuha mebáñúmeítyuki. \v 12 Muurá ɨ́ɨ́nerí táhjátsámeítyúmeke ó pícyoó Tápiivyéébé duurúvájá apɨ́hajcúnédú nééme ditye iíjcyaki. Aame tsá múijyú dííbyedítyú ɨ́ɨ́néityúne. Áámedítyú ó caatúnuú dííbye mémema íhcyóómi béhné Jerotsaréé níjkyéjɨri íjcyácóómi méme. Áhdure ó caatúnuú béhne tamyémé diityédítyu. \v 13 Aane ihdyu óvíi ɨ́mɨááné lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake néhijcyáne.” \s1 Raoditséari íjcyáné cahcújtso múnáa éllevu cáátúnúmeíñe \p \v 14 Téhdure Raoditséari íjcyáné cahcújtso múnáá uwáábóóbe éllevu íllu caatúnu: “Píívyéébe páneerée ípívyéjtsoobe iíjcyadúré ícyahíjcyaabe allíútuube ámúhakye nééhií: \v 15 Ó waajácú muhdú ámuha meícyahíjcyáne. Muurá ímí oke ámuha meúráávyéturómé tsá oke meɨ́hvéjtsotúne. Aane ihdyu ó imíllerá tsaímíyé oke ámuha meúraavyéne. Aane ámuha meímíllétúhajchíí óvíjyacóóne. \v 16 Ehdu múhdurá oke ámuha medárɨ́ɨ́vénéllii ílluréjuco ámúhakye o wáágóoíñe. \v 17 Muurá ámuha ménehíjcyá ɨ́htsutúmé ámuha tsaímíyé meíjcyame ɨ́ɨ́netú mepɨ́htotúne. Árónáa tsá ámuha mewáájácúmeítyú nucójpɨtsówu íévejte múúne íjcyadu ámuha meíjcyane. Áhdure tsá ámuha mewáájácúmeítyú hállúvatúmé múúne íjcyadu ámuha meíjcyane. \v 18 Áánéllii oke métáuméí ámúhakye o ímíbájcho núcójpɨ́tsó nénéhjɨtu ámuha mebóhówaúcunújúcóótuki. Muurá ámúhakye o pɨ́áábóneri botsíi ámuha méwájácúúveé ɨ́mɨánejcúvú éhne múúne íhyálluúúné ímityúmé ityáábótsámeíñe botsíi ímíñeúvú ɨ́ɨ́tedu. Óhdi ɨ́mɨá uwááboju íjcyane ímíñeúvú mecáhcújtsóne méímíjpyeté éhne múúne óóro cúújúwari chócóóvénetu iñéhní wágóóóvéné boone ɨ́ɨ́né imíjyaú tene íjcyadu ámuha meíjcyaki. \v 19 Muurá o wájyúmeke ó úwaabó ditye óóma iímíbáávyeki. Ahdícyane ɨ́mɨááméré meíjcyáne méímibáávyé múhdurá ámuha meícyahíjcyánetu. \v 20 Ámúhakye ó pɨ́úvahíjcyá éhne múúne llééhówatu mepɨ́uvádú oke ámuha mecáhcújtsóhajchíí ámúhakye o ímíbájcho tsaímíyé menáhbévájcatsíki. \v 21 Muurá ɨ́ɨ́nerí táhjátsámeítyúmé ímí ícyahíjcyámeke ó pícyoó táúniúvú muhdú llihíyó oke íúniúvú íavyéjuvu pícyohdu. \v 22 Aane ihdyu óvíi ɨ́mɨááné lléébome cáhcujtsó Píívyéébé Apííchó cahcújtso múnáake néhijcyáne.” Ehdúu oke neebe Jetsóo. \c 4 \s1 Píívyéébe ávyéjújtsámeíñe \p \v 1 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ níjkyéjɨtu llééhowa pááyúcunúne. Ááné pañétúu oke tsiiñe éhnée ɨ́hde rojrócó mellíjchúnej kéévádú íhjyúvaabe nééhií: \p —Cáhawáá taéllevu dicha muhdú pájtyéíñehjɨ́vú uke o úújétsoki. \p \v 2 Áijyúu Píívyéébé Apííchó pɨáábori ó ájtyumɨ́ teene níjkyéjɨ́ pañe ávyéjú ijyáwá hallúrí tsaapi ácuúcunúúbeke. \v 3 Áábé ámɨ́tsaráhcóo jájpeé, conarínaa, íjcyáné neewáyúúcú ‘rutúrútú’ nééné ámɨ́tsaráhcódu. Aanée teewa íjyáwá hallútú tuuhi pajtsɨ́cunú imíwu ‘ejmerááda’ némeíñé neewáyú áchaúcunúdu. \v 4 Ááwá úniúúcuríi tsíwahjɨ 24-wava íjcyane idyé ó ájtyumɨ́hi. Áwáhjɨ́ hallúríi téhduméré 24-meva túkevéjtsojte óóró chahíwáánema íjcyame ácújcatyémé wajyámúúné tsɨ́tsɨ́jáhjɨúvu. \v 5 Aanée pañétúéwatu rórihcyóné ɨ́hnáhó ihjyúvá éhne múúne chijchi íhjyuvádu. Áánetúu tééwá úmɨ́wari 7-neva peetéháñé 7-nevádú nééne Píívyéébé Apííchó íjcyáne nááve. \v 6 Téhdurée tééwá úmɨ́wari nújpacyódú ‘raúráú’ nééneé. Átsihyíi 4-meva iyámédú néémé hálluúúné panéjcuvátú íjcyame tééwá hallúrí panéjcuvári. \v 7 Áámedítyúu tsaapi bájú oohííbyécobádu. Áánetúu tsijpi jééú ocájídyu. Áánetúu tsíjpi húmɨ́ mɨ́amúnáájpí humɨ́du. Ááne tsíjpíi méwáájɨ́cobádú néébe wállúrɨ́jɨúcunúhi. \v 8 Áámedítyúu 6-wava íhñúwaane tsáápiitsádítyú íjcyámé hálluúúné patsɨ́hjɨvátúre. Aamée ‘dáij’ néétune cójɨ́hajchótá pécóhajchótá nehíjcyáhi: \q1 Panévatúré ɨ́htsútuube Píívyéébe ɨ́mɨáábé u íjcyaabe iíjcyadúré ú ijcyá dipíívyema íjcyátuúbe. \p \v 9 Ehdúu diitye 4-meva íavyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbé múijyú dsɨ́jɨ́véítyúúbeke duurúvahíjcyá téhdújtsomére. \v 10 Áhdurée idyé diitye 24-meva túkevéjtsojte dííbyé úmɨwávú ɨmɨ́hmóúbáne dííbyeke duurúváhi. Aamée íchahíwááné dííbyé lliiñévú iwájójcóne nééhií: \q1 \v 11 Píívyéébe múúhá avyéjuube u íjcyaabe ihdyu tehdújuco panévatúré ɨ́htsútuube u íjcyaabe u ávyejúúne. Áábeke ihdyu uke muha máávyéjútsohíjcyá páneerée u ímillédú u ípívyéjtsonéhjɨ́ dityájpíyé íjcyáábeke. \m Ehdúu nehíjcyáme. \c 5 \s1 Obééjáwuúdú néébeé \p \v 1 Áhdurée ó ájtyumɨ́ diibye íavyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbé panéjcuváré cáátúvaháámɨ́ waajácuháámɨ́ éjécunúné ɨ́mɨánéjcúéhójtsɨri. Áhaamɨ́ɨ 7-neva wáúmíñúmeíháámɨ́ ténevádú ejké múha ihdícyame téhaamɨ ipááyútuki. \v 2 Áijyúu níjkyéjɨ múnáajpi ɨhtsútuube kéévánécoba nééhií: \p —¿A ijcyámé tsaate ɨ́mɨáámé téhaamɨ pááyúcúiyóme? \v 3 Tsá muurá tsáápíuba níjkyéjɨma ííñújɨri íjcyámedítyú ɨ́mɨáábé íjcyatú téhaamɨ ipááyúcúne éévéiyóme. Téhdure tsúúcajáa dsɨ́jɨ́vémedítyú tsá tsáápíubáré íjcyatúne. \v 4-5 Ehdúu dibye nééneri o táhíjcyárónáa tsaapi diitye túkevéjtsojtédítyú oke nééhií: \p —Tahdíñe bóhoj. Muurá íjcyaabe tsaapi Jodáá dohjɨ́ba múnáajpi Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe bájú oohííbyédú ɨ́htsútuube íjcyaábe. Aabe ihdyu óvíi téhaamɨ paayúcú ɨ́mɨáábée iíjcyane úújétsoóbe. \p \v 6 Ehdúu oke dibye néérónáa teene ávyéjú ijyáwá úníuri diitye túkevéjtsojtémá 4-meva iyámédú nééméj pɨɨne ó ájtyumɨ́ obééjáwuúdú néébe íjyócunúúbeke. Áábekée boohówáné dityée ɨdsɨ́jɨ́vétso dííbyeke méénunéhjɨ. Áábejtóónée 7-jtoova íjcyáábé hálluúúné téhdunéré 7-uva Píívyéébé Apííchó 7-nevádú nééne páneere ííñujɨ́vú wállómeííñe náávé íjcyane. \v 7 Aabée diibye obééjáwuúdú néébe íavyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbe éllevu ipyééne ujcú téhaamɨ dííbyé ɨ́mɨánéjcúéhójtsɨri íjcyaháámɨ. \v 8 Aabée téhaamɨ újcúúbé lliiñévú diitye 24-meva túkevéjtsojtémá 4-meva iyámédú nééme mɨ́hmóubáhi. Aamée ítyujkévevu íjcyumúbáánema íjcyámedi téhdure óóróihllóne. Áihllójɨ́ pañée tsanééré pácúúcu wahpécunú muhdú Píívyéébema dííbyeéjté meíhjyuváné dííbyedívú úújetéhíjcyáne nááve. \v 9-10 Aamée dííbyeke idyúúruváné béhju majtsíjyú májtsívaju íllu nééhií: \q1 Apáábyéré ɨ́mɨáábé u íjcyaabe ihdyu ú piivyété téhaamɨ u pááyucúne. Úpée muurá múúha wájyuri u ɨ́cúbáhrámeíñe ú dsɨ́jɨvéhi. Aabée dítyujpácyó u wáágóónej tééveri múúhakye panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa páhduváré íhjyúvámema ú ímíbajchó ímí Píívyéébema muha meíjcyaki. Áánemáa múúhakye ú picyóó dííbyé avyéjúejte muha meíjcyaki. Áhdurée múúhakye ú picyóó llúúvájte muha meíjcyame dííbyeke meɨ́ɨ́cúveki. Aame muha méíjcyaá ávyéjujte ííñújɨri. \m Ehdúu nééju májtsiváme. \p \v 11-12 Áámekée o ɨ́ɨ́tehíjcyánáa ávyétá mityámé níjkyéjɨ múnaa eevératu íjcyame téhdure kéévánécoba íllu nééju májtsiváhi: \q1 Obééjáwuúdú néébée ɨ́cúbáhrámeííbyé ihdyu tehdújuco panévatúré ɨ́htsútuube íjcyaabe pane wáájacúne. Áhdure tehdújuco dibye ávyejúúne. Áábeke ihdyu metsu maávyéjújtso dúúrúvamére. \m Ehdúu nééju májtsiváme. \p \v 13 Téhdurée idyé ó lleebó páábé ɨhdéejpi níjkyéjɨri, ííñújɨri, ííñújɨ́ pañe, nújpácyó pañe, íjcyame íllu nééju májtsiváne: \q1 Eene ávyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbee, obééjáwuúdú néébeé, íjcyamútsí panévatúré ɨ́htsútujtétsí íjcyámútsikye ihdyu tehdújuco metsu maávyéjújtso dúúrúvaméré múijyú nɨ́jkéváityúne. \p \v 14 Ehdúu nééju ditye májtsíváné boone diitye 4-meva iyámédú nééme nééhií: \p —Ehdu teene tehdújuco. Áánetúu diitye túkevéjtsojte ɨmɨ́hmóúbáne diityétsikye duurúváhi. \c 6 \s1 Waajácuháámɨ páyuuvéne \p \v 1 Átsihdyúu o ɨ́ɨ́ténáa tsúúca diibye Obééjáwuúdú néébe teene waajácúháámɨ́ éjketa tujkénúene idyóváajcáróne paayúcúhi. Áánáacáa ó lleebó chijchi múu íhjyuvádú oke tsaapi diitye 4-meva iyámédú néémedítyú nééneé: \p —Éje, cáhawáá dɨhtécunuj. \v 2 Ahdújucóó o ɨ́ɨ́técunúné dibye pááyúcúháámɨ́ pañe tsɨ́tsɨ́ɨ́beúvú ɨ́ɨ́jú hallúrí tsaapi tubóówama íjcyáábeke. Aabée ɨ́htsútuube méénujcátsityu íjcyáábeke cháhiiwávú ditye ávohjácoobe péé méénujcátsivu tsíjtyeke ityáhjaki. \p \v 3 Ááné hallúvúéháámɨ́ éjketáa idyóváajcáróne dibye pááyúcúnáa idyé oke tsijpi diitye 4-meva iyámédú néémedítyú nééhií: \p —Éje, cáhawáá dɨhtécunuj. \v 4 Ahdújucóo o ɨ́ɨ́técunúné téhaamɨ́ pañe tsijpi ɨɨju tújpáábyeúvú néébeke. Áábé hallúríi íjcyáábeke némeíñé dibye pámeere ííñújɨri mɨ́amúnaa íjcyámeke ityútávájtso ditye illííhyánújcatsíki. Áábedíi ávyétá ɨhtsútú nééné cávaájco. \p \v 5 Ááné hallúvúéháámɨ́ éjketáa idyóváajcáróne dibye pááyúcúnáa idyé diitye 4-meva iyámédú néémedítyú tsijpi oke nééhií: \p —Éje, cáhawáá dɨhtécunuj. Ahdújucóo o ɨ́ɨ́técunúné téhaamɨ́ pañe tsijpi ɨɨju cúúvéébeúvú néébé hallúrí íjcyaabe eevéjɨ́ éjécunúúbeke. \v 6 Áánáacáa ó lleebó diitye 4-meva iyámédú nééméj pɨɨnétú tsaate nééneé: \p —Ícyooca tsájcoojɨ́ wákimyéí hallúvú tsáne áámuréjuco tríígo újcúmeíñe. Áánetu tsebáádá 3 áámuréjuco újcúmeíñe. Áánéllii tsáhájuco múu íjyácunújúcootú bíínójpácyoma dúúrúbajpácyó iújcúíyóneri. \p \v 7 Ááné hallúvúéháámɨ́ éjketáa idyóváajcáróne dibye pááyúcúnáa idyé diitye 4-meva iyámédú néémedítyú nihñéejpíyé oke nééhií: \p —Éje, cáhawáá dɨhtécunuj. \v 8 Ahdújucóo o ɨ́ɨ́técunúné téhaamɨ́ pañe tsijpi ɨɨju llíjcyáábeúvú néébé hallúrí Dsɨjɨ́vé imyémé íjcyáábeke. Áábe déjutúu tsijpi tsáábe mémé Ɨ́cúbáhraméi. Áámútsikyée némeíñé tsahdúnéécuéllé mɨ́amúnaa ííñújɨri íjcyámeke dityétsí ɨdsɨ́jɨ́vétso méénujcátsii, ájyabaa, chemee, íjcyáneri. Áhdurée diityétsikye némeíñé iyámedi diityéké dityétsí ɨdsɨ́jɨ́vétso téhdure tsahdúnéécuélle. \p \v 9 Ááné hallúvúéháámɨ́ éjketáa idyóváajcáróne dibye pááyúcúháámɨ́ pañe idyé ó ájtyumɨ́ Píívyéébé ɨɨcúvé waɨ́jɨ́ lliiñe dííbyé ihjyúu ɨ́hvéjtsotúmé ímí úwáábohíjcyáné hallútú ditye dsɨ́jɨ́vétsóméhjɨke. \v 10-11 Áámé wajyámúúnée tsɨ́tsɨjáhjɨ́ íjcyame wáníjcyámeí kéévánécoba ílluú: \p —Ávyéjuube Píívyéébe ɨ́mɨáábé u íjcyaabe muhdú u néhdújuco u méénúúbeke uke muha menéé ¿múijyú ííñújɨri íjcyame mɨ́amúnaa múúhakyée dsɨ́jɨ́vétsómeke tééné hallútú u ɨ́cúbáhraíñe? Áánélliihyée diityéké némeíñé diityékée ɨdsɨ́jɨ́vetsódú téhdure íñahbémú Críjtó ɨɨcúve múnáake dityéi dsɨ́jɨ́vetsóné ditye ityéhmeki. \p \v 12 Ááné hallúvúéháámɨ́ éjketáa idyóváajcáróne dibye pááyúcúháámɨ́ pañe ó ájtyumɨ́ ávyétá ɨhnáhó ííñujɨ váúmeíñé tujkéveri cóójɨ́ejpi nuhba cúúvenúné ávyeta kímóóvé wajyámuj cúúvédu. Áánetúu péjcóejpi tújpacyóduréjuco íjcyane. \v 13 Áánáacáa mɨ́ɨ́curu dojcó ííñujɨ́vú éhne múúne higyééráhe néévá tsɨ́jpáné kiijyébari dójcodu. \v 14 Áijyúu caame íévehóówá pevétsíiyéjuco éhne múúne waajácuháámɨ́ mepívíyoácódu. Áhdurée cáméwajúnema móóáj pɨɨne íjcyáhbaújɨ́ ɨɨné tsiéllevúréjuco. \v 15 Áijyúu pámeere mɨ́amúnaa ííñújɨri íjcyame ávyéjujtee, ehnéva múnaa, tsíjtyé hójtsɨ́ pañe íjcyamee, tsíjtyé hójtsɨ́ pañe íjcyatúmee, éhdume páátánúmeí néwáyúcobáné raahóvú wáhyejúné pañévu. \v 16 Aamée teene néwáyúcobáneke, cáméwajúneke, nééhií: \p —Múúhá hallúvú méuhnóbá íavyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbé múúhakye iájtyúmɨ́tuki, áhdure Obééjáwuúdú néébe múúhadi ɨ́cúbáhráíyóné ɨhdétu. \v 17 Muurá tsúúca múúhadívú ɨ́cúbáhraméí wajtsɨ́ múha áábúcúítyuróne. Ehdúu nééme téhaamɨ́ pañe o ɨ́ɨ́teme. \c 7 \s1 Ijraéémudítyú tsaate Píívyéébeéjte \p \v 1 Átsihdyúu idyé tsiiñe naavédú nééné pañe ó ájtyumɨ́ 4-meva níjkyéjɨ múnaa ííñújɨri patsɨ́hjɨvárí íjyócújcatyémeke. Téhmehíjcyámée ííñujɨɨ, móañee, bájunee, íjcyane kííjyeba ivááútuki. Áámekée némeíñé ííñújɨma nújpacyo ditye ityútávájtsoki. \v 2 Árónáacáa tsijpi diityédítyú nuhba tsáhícyánéjcutu Píívyéébe mémé cáátúnúmeíñema tsáábe néé kéévánécoba: \v 3 —Métútávájtsodíñéi ííñujɨɨ, móañee, bájunee, íjcyane Píívyéébé ɨɨcúve múnáá úmɨcóónetu dííbye mémé mepícyóótúné hajchóta. \p \v 4-8 Aanée oke tsaate néé 12 dohjɨ́ba múnaa ijraéémú íjcyámedítyú 144,000-mevá úmɨcóónetu teene Píívyéébe mémé tsúúca pícyámeíñe: Jodáá dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Robéé dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Gáá dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Atséé dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Netaríí dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Manatséé dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Tsimeóó dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Revíí dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Itsacáá dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Tsaboróó dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Jotséé dohjɨ́batu 12,000-mevaa, Bejamíí dohjɨ́batu 12,000-mevaa, ehdu. \s1 Tsɨ́tsɨ́jáhjɨma íjcyame \p \v 9-10 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ tétsihyi diibye íavyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbee, Obééjáwuúdú néébeé, íjcyámútsí úmɨ́wari ávyétá mityáné mɨ́amúnaa eevératu panévá íñujɨ́ɨ́ne múnaa íjcyame páhduváré íhjyúvámeke. Áámé wajyámúúnée tsɨ́tsɨ́jáhjɨúvú nééme wájyuhóónema íjcyame kéévánécoba nééhií: \q1 Muurá pajtyéteju tsáá íavyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbee, Obééjáwuúdu néébeé, íjcyámútsidítyu. \m \v 11-12 Téhdurée idyé tétsihyi diitye túkevéjtsojtémá 4-meva iyámédú nééméj pɨɨne pámeere níjkyéjɨ múnaa íjcyame ɨmɨ́hmóúbáne Píívyéébeke dúúruvámé nééhií: \q1 Tehdújuco ihdyu Mépiivyéébé múijyú nɨ́jkéváítyuube panévatúré ɨ́htsútuube ávyéjuube íjcyaabe pane wáájacúne. Áábeke ihdyu metsu maávyéjújtso dúúrúvamére. Ehdu teéne. \m Ehdúu nééme níjkyéjɨ múnaa. \p \v 13 Áánáacáa tsaapi túkevéjtsojtédítyú oke nééhií: \p —¿Aca aatye eene tsɨ́tsɨ́jáhjɨma íjcyámeke ú waajácú kiátú ditye tsááneé? \v 14 Áánélliihyée o nééhií: \p —Tsáha, Ávyéjuúbej, u ihdyu ú waajácú diityéke. \p Áánélliihyée oke neébe: \p —Íjtyée ímíbaavyé Obééjáwuúdú néébé tujpácyó wágóóóvénej tééveri. Aamée ávyétá ɨhnáhó nééné ɨ́cúbáhraméí ííñújɨri íjcyánetu pajtyéhi. \v 15 Áánéllii ícyooca Píívyéébema íjcyame dííbyeke ɨ́ɨ́cúvehíjcyámeke ɨ́ɨ́né imíjyaú pícyoóbe. \v 16 Aame tsáhájuco múijyú ájyabáávatéityúne. Téhdure tsáhájuco ditye ádópívyenúityúne. Tsáhájuco múijyú nuhba diityéké áñúityúne. \v 17 Muurá ávyéjú ijyáwá úníuri íjcyaabe diityé tehméébé Obééjáwuúdú néébe tsaímíyé diityéké túkévejtsómé ɨ́ɨ́né imíjyaú ijcyáhi. Áámedítyú Píívyéébe kímóóve wáágoómé tsá ɨ́ɨ́nerí kímoovéjúcootúne. Ehdúu oke túkevéjtsojtédítyú tsaapi néé naavédú nééne o ɨ́ɨ́téné pañe. \c 8 \s1 Nihñéeháámɨ́ré waajácúháámɨ́ páyuuvéne \p \v 1 Áijyúu idyé nihñééháámɨ́ éjketáré idyóváajcáróne diibye Obééjáwuúdú néébe pááyúcúháámɨ́ pañe ó ɨɨté níjkyejɨ dáíhañéréjuco íjcyane wahájchotáwu. \v 2 Áánáacáa ó ájtyumɨ́ 7-meva níjkyéjɨ múnaa ítyujkévevu rojrócóónema íjcyame Píívyéébé úmɨ́wari íjcyámeke. \v 3 Áánetúu tsaapi dííbyé ɨɨcúvé waɨ́jɨ́ úniúvú íjyócuuvévá dííbyeéjté dííbyema íhjyúvahíjcyáne náávé mítyane pácúúcu óóróíhlló pañe íjcyánema teene icyóvájtsóneri dííbyeke ɨɨ́ɨ́cúveki. \v 4 Aanée teene pácúúcu dibye cóvájtsóne ójtsó úújeté Píívyéébedívu. \v 5 Átsihdyúu dííbyeke ɨɨ́ɨ́cúvéɨ́jɨtu teene llíyíhlló pañévú cújúwayúúhá iújcune dibye ííñújɨ́ hallúvú wááónemáyé apííchówu chíjchímuba ‘roríhrórí’ dóvájaavéhi. \s1 Rojrócóóné llíjchúmeíñe \p \v 6 Áánáacáa diitye 7-meva níjkyéjɨ múnaa tsúúca ímíbájkímyeí írojrócóóné illíjchuki. \p \v 7 Aanée tujkénú tsaapi írojrócó llíjchúné tujkéveri cúújúwama tújpacyo úmeváné páwahjɨ nééne dójcóneri tsahdúnéécuéllé ííñujɨ áiivyé bájúnemájuco. \p \v 8 Ááné boonétúu idyé tsijpi írojrócó llíjchúné tujkéveri cáméhbáúcobádú nééne péétécunúné móóá pañévú áákityéné nújpacyo tsahdúnéécuéllé píívyetétsó tújpacyóvuréjuco. \v 9 Ááneríi tsahdúnéécuéllé téjpacyó pañe íjcyame dsɨ́jɨvéhi. Áhdurée tsahdúnéécuéllé téjpacyórí úllénéj cujúwamɨ́ɨ́né wágóoovéhi. \p \v 10-11 Ááné boonétúu idyé tsijpi írojrócó llíjchúné tujkéveri níjkyéjɨtu ‘Paapáwa’ némeíñé mɨɨcúrúwácoba áákityé péétécunúúbéré páneere téhíñé pañévu. Ááneríi tsahdúnéécuéllé nújpacyo páápañújpácyó mítyame mɨ́amúnaa iádóne dsɨ́jɨvéhi. \p \v 12 Ááné boonétúu idyé tsijpi írojrócó llíjchúné tujkéveri nuhba cóójɨ́ejpii, péjcóejpii, mɨ́ɨ́cúruu, íjcyame tsahdúnéécuéllé áábatémé tsá ímí ájchújúcootúne. \p \v 13 Áijyúu méwaajɨ́dú néébe íévéhóówari wáhpeebe kéévánécoba nééhií: \p —¡Máɨdáátsoju ihdyu ííñújɨ́ hallúrí íjcyáné mɨ́amúnáake tene pájtyeíñé nihñéejtéré 3-meva níjkyéjɨ múnaa írojrócóóné llíjchúcoóca! \c 9 \p \v 1 Áróné illúhwuúrée tsúúca tsijpi írojrócó llíjchúné tujkéveri mɨ́ɨ́cúruwa níjkyéjɨtu ííñujɨ́vú áákityé wáhyéjúcoba ávyéta páñé néhejú watájcó ipááyúcuki. \v 2 Aabée téhejúcoba pááyúcúnetu mítyane ojtso ijchívyé éhne múúne wájcyoha péétene ójtsodu. Aanée cóójɨ́ejpi núhbake wátajcó cúúvénécóbaúvuréjuco. \v 3 Aanée teene ojtsó pañétú tséreemu cájtume tsújaavé páneere ííñújɨri óóvɨmu núúodu mɨ́amúnáake iñúúoki. \v 4-5 Áámekée némeíñé apáámyekéré Píívyéébe mémé íúmɨcóónetu íjcyátúmeke ditye ɨɨ́cúbáhra 5 nuhbává hajchótá diityéké dsɨ́jɨ́vétsotúmére. Téhdurée diityéké némeíñé ííñújɨri páneere úmehéénema bajtsóháñé íjcyane ditye ɨɨ́cúbáhrátuki. \p \v 6 Ehdu tene pájtyécooca mɨ́amúnaa ɨdsɨ́jɨ́véíyóneri íjyácunúrómé tsá dsɨ́jɨ́véityúne. \p \v 7 Aamée diitye tséreemu panéjuco mɨ́amúnáá humɨ́nédú íhyúmɨne nééme óóró chahíwaanédú néénema íjcyame tsúúca íjcyátsíiivyé éhne múúne méénujcátsíllii ɨ́ɨ́jumu íjcyátsíiivyédu. \v 8 Áámé níwacóónée walléémú níwacóóné hajchónéhjɨ́ íjcyámé ihwájɨ́ɨ́né bájú oohííbyécóbá ihwájɨɨnédu. \v 9 Ááméj pɨ́ujɨ́ɨ́née úwáñé mɨɨhónédú néénevu wátájcámeímyé wáhpene ihjyúvá apííchówu éhne múúne méénujcátsivu íjchíemɨ́ɨ́né ɨ́ɨ́jumu llícyuhcóné íhjyuvádu. \v 10 Áámé nuówáánée óóvɨ́mú nuówaanédú tééneri ditye mɨ́amúnáake tsáhojtsɨ́ nuhbává hajchótá ɨ́cúbáhraíñe. \v 11 Áámé avyéjuubée íjcyaabe téhdure wáhyéjúcoba ávyéta páñé néhejú avyéjuube íjcyáábe mémé heeberéómú ihjyúrí Abadóo. Áánetúu gríéégómú ihjyúrí Aporíó ‘tútavájtso múnáajpi’ nééiyóne. \p \v 12 Ehdúu ó ájtyumɨ́ téhaamɨ́ pañe ɨ́cúbáhraméí pájtyene. Árónáacáa némeíñé tsiiñéi míñéécu íjcyane. \p \v 13-14 Átsihdyúu idyé tsiiñe téhaamɨ́ pañe tsijpi diitye níjkyéjɨ múnáadítyú írojrócó llíjchúné tujkéveri Píívyéébé ɨɨcúvé waɨ́jɨ́ óórótu méénúmeíɨ́jɨ́ hallúrí ócájij tóónédú néénéj pɨɨnétú tsaapi dííbyeke nééhií: \p —Tsíñaácó aatye 4-meva naavémuke eene Eoparáátej tééhí úníutu dóhjɨ́vámeke. \v 15 Ahdújucóo dibye tsíñaácómé tsahdúnéécuéllé mɨ́amúnáake dsɨ́jɨ́vetsóné ímichíi ihdyu téijyú wáábyutájuco pícyámeímye. \v 16 Áijyúu némeíñé diityé tsodáhómú ɨ́ɨ́júmudi úlleme 200 millóóné íjcyane. \p \v 17 Ááméj pɨ́ujɨ́ɨ́netúu ímyéénujcátsí mɨɨhóné chíájcatyé páhduváré némɨɨhójɨ́ tújpámɨɨhójɨúvuu, llíjcyámɨɨhójɨúvuu, ajtyúvámɨɨhójɨúvuu, íjcyane. \v 18 Áánetúu diityé ɨɨjúmú níwaúúné bájú oohímyé níwaúúnédú néémé ihjyúháñetu cúújuwaa, ojtsoo, atsóóperee, íjcyane íjchívyéneri tsiiñe mítyane mɨ́amúnaa dsɨ́jɨvé tsahdúnéécuélle. \v 19 Muhdú íhjyáa íhjyúháñema íbówaañe ííñimyémú níwaúúnédú nééneri mɨ́amúnáake lliihyánuhíjcyáme. \p \v 20 Árónáacáa dsɨ́jɨ́vetúmé tsá ímityúné imyéénuhíjcyáné ɨ́hvéjtsotúne. Tsáháa ditye naavémuke icyáánívahíjcyáné ɨ́hvéjtsotúne. Áhdurée tsá ditye ɨ́hvéjtsotú ibóhɨ́úbamáyé íjcyátúmeke óórotu, úwááñéwatu, nééwáyutu, úméhetu, méénúmeímyéhjɨke icyáánívahíjcyane. \v 21 Áhdurée tsá ditye ɨ́hvéjtsotú ɨdsɨ́jɨ́vétsócatsíhijcyáne, iwáábyénúcatsíhijcyáne, ihdícyámema idyómácócatsíhijcyáne, iñánícyatsíhijcyáne. Ehdúu ó ájtyumɨ́ téhaamɨ́ pañe. \c 10 \s1 Níjkyéjɨ múnáajpi waajácúháámɨma íjcyane \p \v 1 Átsihdyúu idyé tsiiñe naavédú nééné pañe ó ájtyumɨ́ tsijpi ɨhtsútuube níjkyéjɨ múnáájpi íhyallútú tuuhi cápátsɨúcunúúbé ojtsó pañe cáámetu níítyéébeke. Áábe húmɨ́ɨ ajchúcunú cóójɨ́ejpi nuhba ájchúcunúdu. Áánetúu íjcyúbaacu peetécunú cúújuwa péétécunúdu. \v 2 Aabée waajácúháámɨ́wu wájɨhtúcunúháámɨ́ éjécunúúbé ɨ́mɨánéjcúejtúhá túvaúcunú móóatu. Áánétúu náníñéjcúejtúhá túvaúcunúúbé ííñújɨtu. \v 3 Aabée éhne múúne bajú oohííbyécoba íhjyuvádú ávyétá ɨhnáhó íhjyúváné tujkéveri 7-meva chíjchimu ihjyúvá ávyétá ɨhnáho. \v 4 Aanée ditye muhdú nééne o cáátúnúíyónáa tsaapi oke cáámetu nééhií: \p —Caatúnudí ditye íhjyuváne. Téhdure muucá dúúbállédí teéne. \p \v 5 Ááné boonétúu diibye níjkyéjɨ múnáajpi eenée móóama ííñújɨtu tárívájaúcunúúbé ɨ́mɨánéjcúehójtsɨ́ cáámevu ihbúcúhi. \v 6 Áánemáa múijyú dsɨ́jɨ́véítyuube páneere íévéhóówari íjcyánéhjɨma ííñujɨ, nújpacyo, múhdúné tsíeméné íjcyanéhjɨ́ ípívyéjtsóóbe mémeri neébe: \p —Ɨ́mɨááné tsúúca páneere nɨ́jkéváíñe éévé úújetéhi. \v 7 Muurá 7-meva níjkyéjɨ múnaa íjcyámedítyú nihñéejpíyé írojrócó llíjchúcúcooca páneere ílluréjuco nɨ́jkévaíñé Píívyéébée múha wáájácutúné íhjyú uubálle múnáake néhdújuco. Ehdúu oke neebe níjkyéjɨ múnáajpi eenée móóama ííñújɨtu tárívájaúcunúúbe. \p \v 8 Áánetúu cáámetu óóma íhjyúvaabe tsiiñe oke nééhií: \p —Aadi níjkyéjɨ múnáajpi eene móóama ííñújɨtu tárívájaúcunúúbedítyú éhaamɨ waajácúháámɨ́wu duúcu. \v 9 Ahdújucóo o pééne o táúmeíñé téhaamɨ́wu dííbyeke. Áánélliihyée oke neébe: \p —Áju, májcho téhaámɨ. Muurá u májchone iimúwu néérone díhbáú pañévú páápáñuúhi. \p \v 10 Ahdújucóo o újcúháámɨ́wu o májchone ɨ́mɨááné iimúwu néérone táhbáú pañévú páápañúhi. \v 11 Átsihvúu oke neébe: \p —Ijcyánéi díhyallúrí tsiiñe pámeere mɨ́amúnáake u úúbálleíñé ɨɨná diityéké pájtyeíñé panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa páhduváré íhjyúvámeke pámeere íavyéjujtémájuco. \c 11 \s1 Míítyétsi uubálle múnáajtétsi \p \v 1 Ehdúu oke iñééné boonétu eevéivu oke iájcúne neébe: \p —Íiiyi dehvété Píívyéébé duurúvájama dííbyé ɨɨcúvé waɨ́jɨ. Áhdure ú ééveé múhdúmevá tééjari dííbyeke dúúrúvahíjcyámeke. \v 2 Áánetu ihdyu tééjá llahájtsɨ́ tsúúca tsííñé iiñújɨ múnáá hójtsɨ́ pañe íjcyane tsá u éévéityúne. Muurá 42 nuhbává tétsii Píívyéébé cóómiyi íjcyame técoomi tútávájtsoóhi. \v 3 Áijyu ó wálloó míítyétsi kímóóvé wajyámuma íjcyamútsí táuubállé méénúímútsikye dityétsí tamyémeri 1,260 coojɨ́vá hajchótá iúúbálle ɨɨná pájtyeíñe. Ehdúu oke neebe cáámetu óóma íhjyúvaábe. \p \v 4 Aane diityétsí íjcyane nééiyóné eene páné iiñújɨ́ avyéjuubéré Píívyéébe íjcyáábé úmɨ́wari orívohéécuma míñéécu peete íjcyane. \v 5 Áámútsikye múnáájtsórómeke dsɨ́jɨ́vétsóimútsí cúújuwa diityé hallúvú ɨɨ́rɨ́pɨácóneri. \v 6 Ehdu ɨɨná pájtyeíñé iúúbálléné hajchótá nééimútsí tene iállétuki. Téhdure nújpacyo tújpacyóvuréjuco dityétsí píívyetétsoíñé ííñújɨri íjcyámeke páhduváré nééne chémeháñeri ichémétsoki. \p \v 7 Árónáa teene iúúbállehíjcyáné dityétsí nɨ́jkévácooca iyáábécobádú néébe teene wáhyéjúcóbá déjúcotu íjchíívyeebe diityétsima imyéénújcatsímútsikye dsɨ́jɨ́vétsoóhi. \v 8 Áámútsí ɨtémehóócú dómájcóratúné ícyahíjcyaá ɨ́htsútu cóómí Máavyéjuubée wátyétyécúmeícyóómí uulléjɨjtónéj pɨɨne técoomíyé Tsodóóma, Ejíhto, némeícóómí pañe. \v 9 Áhóócuúvuke pápihchúúj coojɨ́váj pɨɨnévújuco panévá íñujɨ́ɨ́ne múnaa ɨ́ɨ́tehíjcyáhóócuke tsá múha ímílléityú tsaate cúúune. \v 10 Aame ávyeta tééneri iímíjyúúvéne iwáñehjɨ́vaténé pañe tsíeménehjɨ́vú bohbánújcátsiíhi. Ehdu ímíjyúúveímyé íjyévéhreváa dityétsí diityéké Píívyéébé ihjyu iúwáábóneri pátsárícyohíjcyánélliíhye. \p \v 11 Árónáa téhdune 3 coojɨ́váj pɨɨnévú Píívyéébe tsiiñe diityétsikye bóhɨ́ɨ́tsómútsikye iájtyúmɨ́ne mɨ́amúnaa ávyétá ɨhnáhó íllítyeéhi. \v 12 Áámútsikye tsaapi cáámetu kéévánécoba neéhi: \p —Métsa íllevu. Ahdújuco diityétsí pééiñe cáámevu ojtsó pañévú ímunáá diityétsikye ɨ́ɨ́ténáaáca. \v 13 Áijyu ávyétá ɨhnáhó ííñujɨ vááúmeíñeri técoomítyú tsátsii jááhañe cáhvyábáneri 7,000-meva mɨ́amúnaa dsɨ́jɨ́veéhi. Ááneri cóejte ávyétá ɨhnáhó iíllítyéne Píívyéébe níjkyéjɨri íjcyáábeke ávyéjújtsoóhi. \p \v 14 Ehdu míijyúcújuco ɨ́cúbáhraméí pájtyeíñe. Árónáa íjcyanéi tsiiñe ɨ́ɨ́cúiye tééné boonétú pájtyeíñe. \s1 Níhñéejpíyé írojrócó llíjchune \p \v 15 Aanée nihñéejpíyé níjkyéjɨ múnáajpi írojrócó llíjchúné tujkéveri cáámetu tsaate kéévánécoba nééhií: \q1 Naavéné avyéjú ííñújɨri íjcyaróné Mépiivyééberéjuco cáávacúné iiyéjuco Críjtoma iávyéjuutéki. Ááberéjuco tééjɨ́ avyéjuube íjcyaíñé múijyú nɨ́jkéváityúne. \m \v 16-18 Áánáacáa 24-meva túkevéjtsojte Píívyéébé úmɨ́wari íavyéjú ijyáwááné hallúrí ácújcatyémé dííbyé lliiñévú ɨmɨ́hmóúbáne dííbyeke dúúruvámé nééhií: \q1 Tehdújuco Ávyéjuube Píívyéébe ɨ́htsútuube iíjcyadúré u ícyahíjcyaabe dɨ́ɨhnáhori u ávyéjuuténe. Aabe ííñújɨri íjcyáné mɨ́amúnaa úhdivu cááyóbahíjcyámeke u ɨ́cúbáhráíñe éévé úújetéhi. Áhdure tsúúca dsɨ́jɨvéjúcóórómema muhdúhjáa ditye ícyahíjcyáné u ímíbájchóíñe éévé úújetéhi. Aabe dɨ́ɨɨcúve múnaa ɨ́htsútujtémáyé ɨ́dáátsojte uke iávyejúúlléne ímí díwákimyéí méénuhíjcyámeke tééne áhdovu ú ájcuúhi. Áánetu íllure ííñújɨri mɨ́amúnáake tútávátsohíjcyámedi ú ɨ́cúbáhraáhi. \p \v 19 Ehdúu Píívyéébeke ditye dúúrúvánáa níjkyéjɨri íjcyaja dííbyé duurúvaja páyúcúúvéné pañe ó ájtyumɨ́ dííbyé pityájcoju téhbá pañe íjcyáné cajóónaba. Áánáacáa chíjchímuba dóvájaavéné ávyeta ‘roríhrórí’ néénáa ííñujɨ vááúmeíhi. Áhdurée mítyane nújpácyowááné dojcóhi. \c 12 \s1 Wálleemútsí ápíchó nééné iyáábema \p \v 1-2 Ááné boonétúu idyé tsiiñe muhdú tene pájtyéíñé uubállé ó ájtyumɨ́hi: Tsáápillée ééválle íévéhoowávú óhdivu bóhówaavé cóójɨ́ejpi núhba ájchúdú íwajyámú néélleé. Aallée péjcóejpi núhbá hallúrí íjyócunúllé chahííwá 12-meva mɨ́ɨ́curu. Aallée ihjyúcunúhijcyá iávyéneri. \v 3 Áánáacáa idyé apííchówu níhbácobádú néébe tújpáábyécoba bóhówaavéhi. Áábé níwaúúnée 7-uva íjcyánetu íchahíwááné ávójcatyéhi. Áánétúu íjtyóóne 10-jtoova. \v 4 Aabée ííbówari tsahdúnéécuéllé mɨ́ɨ́cúruke wájojcó ííñújɨ́ hallúvu. Átsihdyúu íjyócúúvetéébé diille eenée ɨtsɨ́ɨ́máváíñeri íjcyállé úniúvú dille tsɨ́ɨ́mávátsɨke idyóókií. \v 5 Áánáacáa tsúúca tsɨ́ɨ́mávalle wájpíwúuke páné iñújɨ́ɨ́né avyéjuube ɨ́htsútuube íjcyáííbyeke. Áábekée Píívyéébe íavyéjuvu ujcú dibye dííbyemáyéjuco iíjcyaki. \v 6 Ááné boonée tsɨɨju úmɨvá ɨ́ɨ́néubárá píívyétúné iiñújɨvu tsátsii Píívyéébe dííllema ɨ́hdénútsihvu. Átsihyíi íjcyálleke dííbyere tehmé 1,260 coojɨ́vá hajchóta. \p \v 7 Ááné boonée níjkyéjɨri níjkyéjɨ múnáá avyéjuube Migyééré ihyájkímuma diibye apííchówu níhbácobádú néébe téhdure ihyájkímuma íjcyáábema méénújcatsíhi. \v 8-9 Aabée Migyééré dííbyeke ityáhjáne waagóó tétsihdyu ííñújɨ́ hallúvú pámeere ihyájkímumájuco éhnéhjáa éíjyuúvú ííñimyédí mɨ́amúnáake tútávátsohíjcyaabe Naavéneke. \p \v 10 Ááné boonétúu tsaapi níjkyéjɨtu kéévánécoba nééhií: \p —Tsúúca Píívyéébe ɨ́htsútuube íjcyaabe íavyéjúejtéké pájtyetétsóíñe éévé úújetéhi. Muuráhjáa Ílli Críjtoke pícyoobe tééné avyéjuube dibye iíjcyaki. Aane tsúúca dííbyeke dííbyé cahcújtso múnáá hallúvú paíjyuváré cójɨ́hajchótá pécóhajchótá álliúúnuhíjcyaabe wágóoovéjucóó níjkyéjɨtu. \v 11 Diibyée tsúúca táhjátsámeí Obééjáwuúdú néébé tujpácyó wágóóóvéneri. Aanée diibye Obééjáwuúdú néébé uwááboju cáhcujtsómé téhdure tsúúca dííbyeke tahjáhi. Áánélliihyée tsá ditye íllityétú ɨdsɨ́jɨ́véíñeri. \v 12 Ahdícyane méimíjyúú pámeere níjkyéjɨri íjcyame. Áánetu ihdyu máɨdáátsoju tene pájtyeíñé ííñújɨri íjcyámeke. Muurá tsúúca Naavéné wahájchotáréjuco íúmɨwa íjcyane iwáájácúne ávyétá ɨhnáhó icyáyobáávaténe nihñéréjuco mɨ́amúnáadi ɨ́cúbáhraíñe. \m Ehdúu tsaapi kéévánécoba néé níjkyéjɨtu. \p \v 13 Aabée diibye níhbácobádú néébe tsúúca ííñujɨ́vú iwágóóóveíñé iwáájácúne imíllerá eenée wájpíwúuke tsɨ́ɨ́máválleke ɨdsɨ́jɨ́vetsóne. \v 14 Árónáacáa Píívyéébere nééjuri méwáájɨ́ núwácobácúdú nééne díílledítyú íjcyáneri wááménelle ípyée iícyahíjcyáhullévú ɨ́ɨ́néubárá píívyétúné iiñújɨvu tsiiñe ííñimyédiyéjuco dibye díílleke ipátsáríjcyótuki. Aallée 3 pijcyábáj pɨɨnévú téhulle íjcyálleke dííbyere Píívyéébe téhmehíjcyáhi. \v 15 Áánélliihyée idyé diibye níhbácobádú néébe dííbyere ííñimye íjcyaabe íllímútuhjácó nújpacyo páneere icyáájávétsóneri díílleke imájcanútsóroki. \v 16 Árónáacáa ííñujɨ wácaavéné nújpacyo adúcúhi. \v 17-18 Áánetúu awáá éhnííñevu díílledívú icyáyobáávaténe díílle hájkímumáyéjuco dibye méénújcatsíñé Jetsocríjtó uwááboju tsaímíyé úraavyémé Píívyéébé taúhbaju néhdújuco ícyahíjcyámema. \c 13 \s1 Ápíchó nééné iyáábemútsícyobácu \p \v 1 Átsihdyúu móóá úniúvú dibye íjyócúúveténáa téémó pañétú apííchówu nééné iyáábécoba ijchívyéhi. Áábé níwaúúnée 7-uva íjcyáúhjɨtu nehníwu Píívyéébedítyú íhjyuváné caatúváhi. Áánetúu íjtyóóne 10-jtoova íjcyánetu íchahíwááne. \v 2 Aabée bájú oohííbyécobádú néébéj tuhááñé báju ɨ́ɨ́júj tuhááñédú néébé ihjyu apííchówu. Áábekée diibye níhbácobádú néébe picyóó ávyéjuube dibye iíjcyaki. \v 3 Áábé níwaúúnetúu tsau tsaate cáváájcou dsɨ́jɨvérou tsiiñe bóhɨ́ɨ́neri panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa mítyane iúllévénúne dííbyeke ávyéjujtsóhi. \v 4 Áhdurée diibye níhbácobádú néébeke ávyéjujtsómé dibye iyáábécóbake ávyéjuutétsónélliíhye. Áánemáa diibye iyáábécóbadítyú néémeé: \p —¿Aca íhya íjcyaabe tsaapi áádidívú úújetéébe? Tsáháubá muurá múha íjcyatú dííbyeke táhjáiyóme. \p \v 5-7 Áábekée diibye níhbácobádú néébe picyóó dibye ííñújɨ́ avyéjuube iíjcya 42 nuhbává hajchóta. Áánemáa táúhbaabe dibye ímityúné Píívyéébedítyú iíhjyúvaki. Ahdújucóo ávyéta néhní dibye íhjyuváné dííbyedítyuu, dííbyé duurúvájatuu, níjkyéjɨri íjcyámedítyuu, íjcyane. Áánemáa dííbyeéjtema imyéénújcatsímyeke táhjaábe. Áábé hójtsɨ́ pañée pámeere páné iñújɨ́ɨ́ne múnaa páhduváré íhjyuváme. \v 8 Aamée pámeere dííbyeke ávyéjujtsó dúúrúvamére. Áánetúu apáámyéré tsá dííbyeke ávyéjújtsotú ííñujɨ́ikyée ípívyéévétúné ɨhdéjuco ɨdsɨ́jɨ́veíñé pítyájcámeííbyé Obééjáwuúdú néébedi íjcyáháámɨtu imyémeháñé íjcyame. \v 9 Aane ihdyu óvíi ɨ́mɨááné lléébome cahcújtsóhi. \v 10 Muurá tsíjtyeke cúvéhoojánúmeke téhdure cuvéhoojánuímye. Tsíjtyeke dsɨ́jɨ́vétsómeke idyé dsɨ́jɨ́vétsoímye. Ahdícyane tsúúca Píívyéébeéjté íjcyame múu ímíñeúvú dííbyeke icyáhcújtsóne ehdu nééronéhjɨ́ aabúcúhi. \p \v 11 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ tsijpi iyáábécoba ííñújɨ́ pañétú íjchivyéné obééjáwúuj tódú íjtyóócu néébeé. Aabée ihjyúvá ávyétá apííchó níhbácobádúu néébe íhjyuvádu. \v 12 Aabée ɨ́htsútuube éhnée tsau íhñíwau cáváájcámeíú tsiiñe bóhɨɨbe iyáábécoba ɨ́htsútuube íjcyadu. Aanée diibye obééjáwúuj tódú íjtyóócu néébe táuhbá pámeere mɨ́amúnaa ííñújɨri íjcyámeke ditye diibye eenée íhñíwau tsau cáváájcámeíú tsiiñe bóhɨ́ɨ́beke idyúúrúvaki. \v 13-14 Áánemáa dííbyé úmɨwávú méénúráítyuróné méénuhíjcyaábe. Aabée mɨ́amúnaa ɨ́ɨ́téneríyé cáámetu niityétsó cúújuwa ííñujɨ́vu. Ááneríi mɨ́amúnáake iállíñe táúhbaabe ditye diibye íhñíwaúu cáváájcámeíú tsiiñe bóhɨ́ɨ́uma íjcyáábé níjcyota imyéénuki. \v 15 Ahdújucóo ditye níjcyóné pañévú dibye ɨ́ɨhnáhoori ibóhɨ́ pícyoobe ihjyúváhi. Áánemáa neebe pámeere múhdumé diibye níjcyotáábeke dúúrúvatúmeke ɨdsɨ́jɨ́vétsoíñe. \v 16 Téhdurée táúhbaabe pámeere ɨdáátsojte tsíjtyé hójtsɨ́ pañe íjcyamee, tsíjtyé hójtsɨ́ pañe íjcyatúmee, ɨ́htsutúmé éhnéva múnaa, íjcyámeke íúmɨcóónetu ɨ́ɨ́mɨánéjcúéhojtsɨ́jɨ́úbatu dííbye mémé iíjcyaki. \v 17 Áijyúu teene dííbye mémema íjcyatúmé tsá píívyetétú ɨɨná iñáhjɨ́henúne. Apáámyérée dííbye mémema, dííbyé nóómerómá, íjcyame piivyété tsíeméné iñáhjɨ́henúne. \p \v 18 Aanée dííbyé nóómero 666 íjcyane ihdyu óvíi wájácúnejcúmé waajácú ímichi cáábyé nóómeró teene íjcyane, ɨɨná nééiyóne. \c 14 \s1 144,000-meva májtsiváne \p \v 1 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ Obééjáwuúdú néébe Tsióó caméwájú hallúrí íjyócunúúbeke. Áábemáa 144,000-meva mɨ́amúnaa íjcyámé úmɨcóónetu dííbye mémema Cááni mémé caatúváhi. \v 2 Áánáacáa níjkyéjɨtu tsane ihjyúvá éhne múu teehi níívácunúné íhjyuvádu. Áhdurée ó lleebó chijchi íhjyuvádu. Árónáacáa botsíi ímíñeúvú ó lleebó éhne múu cúmubááné ditye áámune íhjyuvádú tene íhjyuváne. \v 3-4 Áánáacáa Píívyéébe íavyéjú ijyáwá hallúrí íjcyáábé úníuri 4-meva iyámédú néémema túkevéjtsojte íjcyámé úmɨ́wari diitye 144,000-meva íjcyame májtsivá béhju majtsíjyu. Aajúu tsá múha tsijtye píívyetétú imájtsiváne. Apáámyérée tsúúca Píívyéébe újcume tsaímíyé Obééjáwuúdú néébeke úraavyémé ímityúné méénújúcootúmé piivyété teeju imájtsiváne. Muuráhjáa dííbyej tééveri ííñújɨri íjcyáné mɨ́amúnáadítyú tsúúca pájtyetémeke Cááni Píívyéébema ímí ɨjtsúcunúmútsí tehdújuco ɨ́mɨá ɨɨcúvédu. \v 5 Aamée tsá állíuutúne. Áhdurée tsá ditye ɨ́ɨ́nerí néétsámeítyúne. \s1 Níjkyéjɨ múnaa úúballéne \p \v 6 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ tsijpi níjkyéjɨ múnáajpi íévéhóówari wáhpéébeke. Aabée panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa páhduváré íhjyúvámeke ɨ́mɨáájú pajtyéteju múijyú nɨ́jkéváityúné úwaabóhi. \v 7 Aabée kéévánécoba nééhií: \p —Píívyéébeke ímíñeúvú mecáhcújtsóne máávyejújtso. Muurá tsúúca mɨ́amúnaa muhdú ícyahíjcyáné diityémá dibye ímíbájchóíñe éévé úújetéhi. Ahdícyane dííbyeke méduurúvá páneerée íévéhóówari íjcyánéhjɨma ííñujɨ, móañe, téhíwuúné, méénúúbeke. \p \v 8 Aané boonée idyé tsijpi bóhówááveebe nééhií: \p —Tsúúca Babiróónia ɨ́htsútu cóómí íjcyárocóómí wágóoové panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake técoomí múnaa ímítyúnejcúvúré ɨ́búwátsohíjcyáné déjúcotu. \p \v 9-11 Átsi ehóówari íjcyánéhjɨma ííñujɨ, móañe, téhíwuúné, méénúúbekehdyúu idyé tsijpi bóhówááveebe téhdure kéévánécoba nééhií: \p —Téhdure pámeere múhdumé diibye iyáábécóbama íñíjcyota dúúrúvahíjcyámé úmɨcóónetu, íhyójtsɨ́néúbatu, dííbye mémé cáátúnútsámeímyedívú Píívyéébe ávyétá ɨhnáhó icyáyobáávaténe cúújuwa atsóóperémá péétécunúwá pañévú diityéké waagóoóhi. Aame ɨ́cúbáhráméií múijyú nɨ́jkéváityúné Obééjáwuúdú néébema níjkyéjɨ múnaa íjcyámé úmɨwávu. Aane ditye tééwá pañe ɨ́cúbáhrámeíñe ójtsó tsá múijyú nɨ́jkéváityúne. \p \v 12 Ááné ɨhdétú múu pámeere íñe múhdumé tsúúca Píívyéébeéjté íjcyame dííbyé taúhbaju néhdu ícyahíjcyámé ímíñeúvú Jetsóoke úraavyé panéváré mávaríjchojúúné iáábúcúnema. \p \v 13 Átsihdyúu idyé tsaapi oke níjkyéjɨtu nééhií: \p —Íllu nééne caatúnu: “Maímijyu ihdyu diitye Ávyéjuube Jetsocríjtoke cáhcujtsómé dsɨ́jɨvémé íjcyanej. Muurá Píívyéébé Apííchó néé íwákimyéityu ditye wáyéeevéne. Ááné wákimyéí ímí diityémá nɨjkéváhi.” \s1 Ííñújɨri íjcyame újcúmeíñe \p \v 14 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ iévéhóówari tsɨtsɨ́wu nééne ójtsó hallúrí tsaapi mɨ́amúnáajpídyú néébe ácuúcunúúbeke. Aabée imíwu óóró chahííwama íjcyaabe ejécunú tsuhjɨ́váwu nééwa nɨɨtsúwa. \v 15 Áánáacáa tsijpi níjkyéjɨ múnáajpi Píívyéébé dúúrúvájá pañétú íjchíívyeebe kéévánécoba dííbyeke nééhií: \p —Tsúúca ííñújɨri bajtsóháñé íjcyane keeméhi. Aaneaajpídyú néébe ácuúcunúúbeke. Aabée imíwu óóró chahííwama íjcyaabe ejécunú tsuhjɨ́v ílluréjuco wáhdáhɨ́núne daahɨ́vetso. Tsúúca teene u ááhɨ́vétsóíñe éévé úújetéhi. \v 16 Ahdújucóo dibye iwáhdáhɨnúné ááhɨ́vetsóne. \p \v 17 Ááné boonée idyé tsijpi Píívyéébé duurúvaja níjkyéjɨri íjcyájá pañétú ijchívyé téhdure tsuhjɨ́váwu nééwa nɨɨtsúwá ejécunu. \v 18 Áábekée tsijpi cúújúwá tehméébé Píívyéébé ɨɨcúvé waɨ́jɨ́ íjcyátsihdyu tsáábe kéévánécoba nééhií: \p —Tsúúca óóva néévá naamé ííñújɨri. Aane ílluréjuco pééne daahɨ́vetsóte. \v 19 Ahdújucóo dibye ipyééne iújcune wájojcóné tééné dotsúhcúíhcyú pañévú muhdú Píívyéébe ímítyúmedívú icyáyobáávaténe diityéké ɨ́cúbáhráíñe nááve. \v 20 Ahdújucóo dibye mɨ́amúnáake Jerotsaréé tsiéllevúré ɨ́cúbáhrámé tujpácyó caajávé tétsii ɨ́ɨ́jumu íjcyámé ihjyúháñé tujkévevu 300 kiróómetró hajchótá ííñújɨ́ hallúri. \c 15 \s1 Nihñéenére 7-neva ɨ́cúbáhraméí íjcyane \p \v 1 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ tsiiñe apííchówu nééne íévéhóówari. 7-meváa níjkyéjɨ múnaa bóhówaavé Píívyéébe icyáyobáávaténe nihñéré mɨ́amúnáadi páhduváré ɨ́cúbáhráíñéhjɨma tsáámeé. \p \v 2 Áhdurée ó ájtyumɨ́ éhne múúne tsane nújpacyo ávyeta ‘raúráú’ néhdu nééné pañétú cúújuwa péétécunúne. Ááné úníuríi diitye iyáábécóbá níjcyotáa dúúrúvahíjcyatúmé téhdure dííbye mémema íjcyatúme. \v 3-4 Aamée Píívyéébe diityéké ájcúné cumúbáánema íjcyame májtsivá dííbyé ɨɨcúve múnáajpi Moitséeúvú majtsíjyú Obééjáwuúdú néébedítyú íllu nééjuú: \q1 Panévatúré ɨ́htsútuube Píívyéébe apáábyéré ɨ́mɨáábé u íjcyaabe u állíúútuube páné avyéjuubéré ú ijcyáhi. Áábeke uke panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa iávyejúúlléne duurúvahíjcyáhi. Muurá waajácúmé ɨ́mɨáábé u íjcyánéllii muhdú u néhdújuco u méénune. \m Ehdúu nééju májtsiváme. \p \v 5 Ááné boonée idyé ó ájtyumɨ́ Píívyéébé duurúvájá pañétú páñétúeho mɨ́jcoho páyúcuuvéné dííbyé taúhbajúúné cáátuváné tééhó pañe íjcyaho. \v 6 Téhdurée tééjá pañétú diitye 7-meva níjkyéjɨ múnaa ijchívyé Píívyéébe mɨ́amúnáadi ɨ́cúbáhráíñéhjɨma. Áámé wajyámúúnée ávyéta ‘namɨ́námɨ́’ néémé ocájɨ́mɨɨhéné óórómɨɨhéné diityéké ɨ́jpɨ́ujɨ́ɨ́nevújuco íjcyane. \v 7 Áámekée diitye 4-meva iyámédú néémedítyú tsaapi ajcú diityé tujkévevu óórótu méénúmeíihllójɨvu. Áihllójɨ́ pañée teene Píívyéébe múijyú muhdú íjcyáítyuube mɨ́amúnáadi ɨ́cúbáhraíñe. \v 8 Áánáacáa dííbyé ɨhtsútú ojtsódú nééne wahpécunú duurúvájá pañe. Áijyúu tsá múha tééjá pañévú úcáávetú diitye níjkyéjɨ múnaa mɨ́amúnáadi ɨɨ́cúbahráné nɨ́jkévátúné hajchóta. \c 16 \s1 Ɨ́cubáhraméíihllóne \p \v 1 Áánáacáa tééjá pañétú tsaapi kéévánécoba diitye 7-meva níjkyéjɨ múnáake nééhií: \p —Ííñujɨ́vú mepééne eene éihllójɨ́ pañe íjcyane Píívyéébe mɨ́amúnáá wáábyuta méénune mécahpíñú ditye ɨɨ́cúbáhrámeíki. \p \v 2 Ahdújucóo tsaapi ipyééne ihñéíhlló pañe íjcyane cáhpíóneri pámeere iyáábécóbá níjcyotáa dúúrúvahíjcyámé téhdure dííbye mémema íjcyame áhllávatéhi. \p \v 3 Ááné boonétúu tsijpi ihñéíhlló pañe íjcyane móóácóbá pañévú cáhpíóneri éhne múúne dsɨ́jɨ́vémé tujpácyódú nújpacyo íjcyáneri pámeere téjpacyó pañe íjcyame dsɨ́jɨvéhi. \p \v 4 Ááné boonétúu idyé tsijpi ihñéíhlló pañe íjcyane íayáhíhjí pañévú cáhpíóneri nújpacyo píívyeté tújpacyóvuréjuco. \v 5 Áánemáa neébe: \p —Tehdújuco ihdyu Píívyéébe ɨ́mɨáábé iíjcyadúré u íjcyaabe mɨ́amúnáake u ɨ́cúbahráne. \v 6 Muuráhjáa díhjyú uubálle múnáama tsijtye ímí uke cáhcújtsómé tujpácyó waagóóme. Áánéllii tehdújuco diityéké tújpacyóvú u íjchone. \p \v 7 Ááné boonée tsijpi Píívyéébé ɨɨcúvé waɨ́jɨ́ ijcyátsihdyu nééhií: \p —Tehdújuco ihdyu Píívyéébe panévatúré ɨ́htsútuube ávyéjuube u íjcyaabe mɨ́amúnáake u ɨ́cúbahráne. \p \v 8 Átsihdyúu idyé tsijpi ihñéíhlló pañe íjcyane cóójɨ́ejpi núhbá hallúvú cáhpíóneri nuhba éhnííñevu állóócoténé mɨ́amúnáake áiúcúhi. \v 9 Áánej tsáríi nehníwu Píívyéébedítyú iíhjyúváne ímityúné imyéénuhíjcyánetu tsá ditye ímílletú ɨɨ́hveténe. Áánemáa tsá dííbyeke ditye ávyejúúlletúne. \p \v 10 Átsihdyúu idyé tsijpi ihñéíhlló pañe íjcyane diibye iyáábécoba eenée móóá pañétú íjchíívyéébé avyéjú ijyáwá hallúvú cáhpíóneri dííbyé avyéjú tútávaavéhi. Áijyúu mɨ́amúnaa ávyeta ɨɨ́cúbáhrámeíñe ávyeri ɨ́hnɨ́jɨwááñé ɨhdóhi. \v 11 Aamée éhnííñevúré nehníwu ihjyúvá níjkyéjɨri íjcyaabe Píívyéébedítyú ahlláháñema tsíñéhjɨri ɨɨ́cúbáhrámeíñé déjúcotu. Áánemáa tsá ditye ɨ́hvéjtsotú ímityúné imyéénuhíjcyáne. \p \v 12 Átsihdyúu idyé tsijpi ihñéíhlló pañe íjcyane Eoparááté pañévú cáhpíóneri teehi áraavé ávyéjujte nuhba tsáhícyánéjcutu ítsodáhómuma méénujcátsivu tsááme tsíñejcúehívú ipájtyeki. \p \v 13 Áánáacáa diibye níhbácobádú néébeé, tsijpi iyáábécobádú néébeé, Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpidi díllómeííbyee, éhdúmé ihjyúháñetu naavémú ahcómúdú némehjɨ cájtume méénúráítyúronéhjɨ́ méénuhíjcyáhi. \v 14 Aamée panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake íavyéjujtémá pihjyúcú ɨ́htsútuube Píívyéébe muhdú ditye ícyahíjcyáné diityémá ímibájchócooca dííbyema imyéénújcatsíki. \p \v 15 Áánáacáa Jetsóó oke nééhií: \p —Peecútétsihdyúré muurá ó bóhdɨɨ́ múha ɨ́jtsótúnáa éhne múúne naní múnáajpi tsáhduú. Aane ihdyu ɨ́jtsome maímijyu tsá ɨ́ɨ́nerí núcójpɨ́véityú éhne múúne íévejte íjcyame núcójpɨvédu. \p \v 16 Aanée diitye naavémú tsúúca pihjyúcú pámeekéré mɨ́amúnáake íavyéjujtémájuco tsátsihvu heeberéómú ihjyúrí ‘Amagedóo’ némeítsihvu. \p \v 17 Átsihdyúu idyé nihñéejpíyé ihñéíhlló pañe íjcyane íévéhoowávú cáhpíóné tujkéveri Píívyéébe níjkyéjɨtu ídyuurúvájá pañétú kéévánécoba nééhií: \p —Áyu ícyooca ihdyu tsúúca páneere nɨjkéváhi. \v 18 Áánáacáa ávyétá ɨhnáhó chíjchímuba dóvájaavéné ‘roríhrórí’ nééné tujkéveri ávyétá ɨhnáhó ííñujɨ váúmeí ɨ́hdée ivááúmeíhíjcyáné ehnííñevu. \v 19 Ááneríi Babiróónia ɨ́htsútu cóómí íjcyárocóómí wáhcabá 3-neva panéjcuvávu. Ehdúu técoomí múnaa ímityúné méénuhíjcyáné déjúcotu Píívyéébe icyáyobáávaténe ávyétá ɨhnáhó diityédí ɨ́cúbahráhi. Áhdurée páneere ííñújɨri íjcyácoomíjɨ́ wáhcávyabáhi. \v 20 Áhdurée páneere móáñéj pɨɨne íjcyáhbaújɨma íjchí iiñújɨ́ caméwajúné tsáhájuco íjcyatúne. \v 21 Áijyúu Píívyéébedítyú nehníwu mɨ́amúnaa uhbá dibye diityé hallúvú nújpácyówácobáné dójcótsóneri ɨɨ́cúbáhrámeíñé déjúcotu. \c 17 \s1 Nahtsɨ́wamééwa ɨ́cúbáhrámeíñe \p \v 1 Átsihdyúu tsaapi diitye níjkyéjɨ múnaa 7-meva íjcyámedítyú oke nééhií: \p —Dícha uke o úújétso aalle eene nújpácyó hallúrí íjcyalle ɨ́htsútulle nahtsɨ́wamééwá muhdú ɨ́cúbáhrámeíiñe. \v 2 Muurá panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa íavyéjujtémáyé ímityúné dííllema imyéénúneri ɨ́ɨ́jtsaméí tútávajtsóhi. \p \v 3 Ehdúu naavédú nééne o ɨ́ɨ́téné pañe oke iñééne tsajtyéébé ɨ́ɨ́néubárá píívyétúné iiñújɨvu. Áhullée ó ájtyumɨ́ tújpáábyécoba néébe iyáábeke íhñíwaúúné 7-uva íjcyáábej tóóné 10-jtoova íjcyáábeke. Áábedítyúu mítyane meméháñé caatúvá nehníwu Píívyéébedítyú íhjyuváne. \v 4 Áábé hallúríi diille walle ácuúcunúllé wajyámú ávyéta ímí duujɨ́nuúdú nééja tsániiñe tújpájaúvu. Aallée ícyaavé tsaímíyé óórótu, péérátu, páhduváré imíwu nééné newáyúúnetu, méénúmeíñehjɨ́vu. Aallée ejécunú óóróíhlló pañe páhduváré nééné imítyuháñé imyéénuhíjcyanéhjɨ́ wáhpécunúne. \v 5 Áállé úmɨ́cotúu caatúváné ɨɨnáhjáubáhjáa nééiyóné íllúu: “Ɨ́htsútu cóómí Babiróónia pámeere nahtsɨ́wamééwámúj tsɨɨ́ju; téhdure páneere ímítyunéhjɨ́ ííñújɨri íjcyánéj tsɨɨju técoómi.” \v 6 Áállekée o ɨ́ɨ́téne ó waajácú Píívyéébeéjté ímí Jetsóoke iúráávyéné déjúcotu dsɨ́jɨ́vehíjcyámé tujpácyori dille llíyíícyavéne. \v 7 Ááneríi mítyane o úllévenúúbeke oke níjkyéjɨ múnáajpi nééhií: \p —¿Ɨ́veekí ayájú ɨhnáhórá u úllévenúne? Cáhawáá eene dííbyé hallúrí dille íjcyáné iyáábé 7-uva íhñíwaúúné íjcyáábej tóóné 10-jtoova íjcyáábema diityétsidítyú uke o úúbálleki. \v 8 Muurá diibye tsáhájuco íjcyájúcootúne. Ároobe tsiiñe ibóhɨ́ɨ́ne wáhyéjúcóbá pañétú ijchívyeé múijyú tsiiñe ibóhɨ́júcóóítyúhullévú iwágóóóveki. Áábedi mɨ́amúnaa ullévénuú ííñujɨ́ɨ ípívyéévéijyújuco pájtyetéme mémeháñé cáátúváné waajácúháámɨtu imyémeháñé íjcyatúme. \p \v 9 Aane ihdyu óvíi wájácúnejcúmé waajácú ɨ́ɨ́nerí tene íhjyuváne. Muurá eene 7-baúvá cáméhbaúné hallúrí diille walle ácuúcunúhbaújɨ́ nééiyóné eene 7-uva íhñíwaúúne. \v 10 Áhdure 7-meva ávyéjujte íjcyane nééiyóne. Áámedítyú ícyooca tsaapi ávyéjuube ijcyáhi. Áánetu 5-meva tsúúca téénetu pajtyéhi. Áánetu tsijpi nihñéejpíyé ávyéjúúteé wahájchotáwuúre. \v 11 Áábedítyú diibye iyáábécoba tsúúcajáa dsɨ́jɨvéroobe tsiiñe bóhɨɨbe cámááveéhi. Áábema 8-mevájúcooi teene 7-neva íjcyáné avyéjutu pájtyeíñe. Ároobe bóónétu ávyétá wágoóóveréjuco méénuíñe. \p \v 12 Áábema tsijtye 10-meva wahájchotáwu ávyéjuutéiñe nééiyóné eene 10-jtoova íjtyóóne íjcyane. \v 13 Aame ipítyácójcatsíñe dííbyeke pɨ́ááboó dibye éhnííñevu ɨɨ́htsútúúveki. \v 14 Aame Obééjáwuúdú néébema méénújcatsíyómeke tsanéjcuúré táhjáiibye pámeere ávyéjujté ehnííñevu ɨ́htsútuube ávyéjuube íjcyaábe. Áánetu ihdyu ípyée ityújkevééllémeke dibye újcume ímí dííbyeke úráávyehíjcyámé dííbyema íjcyaáhi. Ehdúu oke neebe níjkyéjɨ múnáajpi. \p \v 15 Átsihdyúu idyé tsiiñe oke neébe: \p —Muurá eene nahtsɨ́wamééwá nújpácyó hallúrí ácuúcunújpácyó ú ájtyumɨ́ mítyane mɨ́amúnaa panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa páhduváré íhjyuvámé dóbééveíñé nééiyóne. \v 16 Áánetu eene iyáábé 10-jtoova íjtyóóne íjcyáábema téhduméré ávyéjujte íjcyame diille nahtsɨ́wamééwake nehnílleéhi. Aame díílleke ityútávájtsóne ɨ́hvéjtsolle íjcyaá ɨ́ɨ́cúvérátulléréjuco. Áálleke bóónétu ílluréjuco ditye cóvájtsoíñe. \v 17 Píívyéébere diityéké tééné ɨ́jtsaméivu ájcuú dibye muhdú néhdújuco tene ipájtyeki. Áánéllii diitye ávyéjujte 10-meva íyáábeke ɨ́htsútúúvétsoó dííbyere Píívyéébe néhdújuco. \v 18 Áánetu diille wálleeke u ájtyumɨ́né panévá iñújɨ́ɨ́né avyéjú comíñé nééiyóne. Ehdúu oke neebe níjkyéjɨ múnáajpi. \c 18 \s1 Babiróónia wágóoovéne \p \v 1 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ tsijpi ɨ́htsútuube íjcyaabe cáámetu níítyéébé ámɨ́tsaráhcó ííñujɨ ájchúcunúúbeke. \v 2 Aabée kéévánécoba nééhií: \p —Tsúúca Babiróónia ɨ́htsútu cóómí íjcyárocóómí wágóóóvéné boone téápajyúrí naavémuréjuco nehníwu nééné wahpéjtema. Aane ihdyu óvi tehdújuco técoomi wágóoovéne. \v 3 ¿Ɨ́veekí panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake ímítyunévú ɨ́búwátsohíjcyacóómi? Téhdure ¿ɨ́veekí técoomíyí álliúré úwáábómeíñé íñujɨ́ɨ́né avyéjujte icyáhcújtsóne ávyétá imítyúné méénuhíjcyáhi? Áhdure técóómi múnaa mítyane iéhnéváíyóneri iíjyácunúne panévá iñújɨ́ɨ́né nahjɨ́he múnáake mítyane dsɨɨdsɨ́nuhíjcyáhi. \v 4 Ehdúu dibye néénáa idyé tsijpi téhullétúré cáámetu nééhií: \p —Méijchívyé écoomítyú múhdumé tahñéjté íjcyame técoomí múnaa ímityúné méénuhíjcyáné ámuha meméénútuki, áhdure tééné hallútú ditye ɨ́cúbáhrámeídyú ámuha meɨ́cúbáhrámeítyuki. \v 5 Muurá técoomí múnáá imítyúcoba éhnííñevúré llíyaaténé oo Píívyéébe múhdurá o ɨ́jtsúcunúnéllii tééné déjúcotu diityéké ó ɨ́cúbáhraáhi. \v 6 Ahdícyane óvi ihdyu diityéké ó ɨ́cúbahrá muhdúhjáa ditye tsíjtyeke ɨ́cúbáhrahíjcyáne áhdó ditye iwáájácuki. \v 7-8 Muurá ɨ́ɨ́búwá pañe imítyájkímyeíñe nehíjcyámé ɨ́htsutúmé íjcyámeke múijyú kímóóve pájtyéityúne. Áhdure nehíjcyámé múijyú muhdú íhcyóómi íjcyáityúne. Áámeke ihdyu tééne áhdó óvi o kímóvejtsómé ɨ́cúbáhrámeí ájyáháñema dsɨjɨ́veri. Muurá panévatúré ɨ́htsútuube Píívyéébe o íjcyaabe diityé imítyú déjúcotu diityéké o ɨ́cúbáhráme cóómí áíívyeéhi. \p \v 9 Aane muurá panévá iñújɨ́ɨ́né avyéjujte técoomí múnáama ímityúné méénuhíjcyámé tsaímíyé ímíjyuuri íjcyarómé técoomi ámópácyoovéné iájtyúmɨ́cooca kímóóveéhi. \v 10 Aame tééneri iíllityéne tsíhyullétúré ɨ́ɨ́teme neéhi: \p —¡Máɨdáátsoju muhdú ɨ́veekí ɨ́htsú cóómijɨ́ɨ́ Babiróónia ɨɨná pajtyej! ¡Ávyeta muhdú meɨ́jtsótútsihdyu peecútéré tsúúca wágóóóvecóómi! Ehdu neeímye. \p \v 11 Ááneri panévá iñújɨ́ɨ́né nahjɨ́he múnaa mítyane kímóóveé ihñénéhjɨ́ kiá iñáhjɨ́henújúcóóítyúneri. \v 12 Muurá técoomi nahjɨ́hénuhíjcyámé óóroó, páráátaá, bóróótseé, iééroó, pééraá, tsíñehjɨ panéváré mítyane áhdómeíñé néwayúúnee, íjcyane. Téhdure nahjɨ́hénuhíjcyámé ɨ́mɨá wajyámúúné ríínoó, tséédaá, íjcyane tújpájáhjɨúvú néénema duujɨ́nuúdúnéjahjɨ. Áhdure nahjɨ́hénuhíjcyámé páhduváré nénehjɨ imyéwu cúvááné uméhéénema imíwu nééné néwáyúúnetu méénúmeíñéhjɨ. \v 13 Áhdure páhduváré nééné pacúúcuháñé imyéwu cúvanéhjɨ́ mííraá, ijtsiéétsoo, íjcyane nahjɨ́hénuhíjcyáme. Majchóháñé nahjɨ́hénuhíjcyámé bíínoó, dúúrubaa, haríínaa, tríígoó, íjcyane. Téhdure teene majchó uménú nahjɨ́hénuhíjcyámé canéérama tsíñehjɨ. Téhdure nahjɨ́hénuhíjcyámé jéémú ocájímuu, obééjámuu, ɨ́ɨ́jumuu, íjchíemɨ́ɨ́nee, mɨ́amúnaa, íjcyane. Ánehjɨ kiá iñáhjɨ́henújúcóóítyúneri kímóóveímye. \v 14 Aame técoomíúvutu neéhi: \p —¿Kiávújuco ícyooca técoomíúvú ɨhtsútuj? Tsúúca páneemáyé técoomi wágóoovéné tsá múijyú maájtyumɨ́júcóóityúne. \p \v 15-16 Aame tééneri iíllityéne técoomíúvú ijcyátsíí kémuélletúré ɨ́ɨ́teme ikímóóvéne neéhi: \p —¡Máɨdáátsoju ɨ́veekí ɨ́htsú cóómijɨ́ɨ́ Babiróónia muhdú ijcya éhne múúne walle imíwu nééné wajyámúúnema íjcyalle tsaímíyé icyáávellédú nécoómi! ¡Ávyeta muhdú meɨ́jtsótútsihdyu peecútéré tsúúca wágóóóvecóómi! Ehdu neeímye. \v 17 Aane muurá muhdú técoomi wágóoovéné cújúwamɨ́ɨ́neri úllehíjcyámé pámeere íavyéjujtémá íwákimyéi múnaa ájtyúmɨɨ́hi. \v 18 Aame técoomi áiivyéné ámópácyoúcunúné ɨɨ́ɨ́téne neéhi: \p —¿A íjcyacóómí tsícyoomi écoomíuvúdú nécoómij? \v 19 Aame ikímóóvéne íhñíwaúúné ibállííñúmeíñe neéhi: \p —¡Máɨdáátsoju muhdú ɨ́veekí écoomi ɨ́htsú cóómijɨ́ɨ́ ɨɨná pajtye técoomívújuco múúhá wákimyéí cújúwamɨ́ɨ́neri muha metsájtyéné hallúvú medsɨ́ɨ́dsɨ́vahíjcyacóómi! Ácoomi ¿ɨ́veekí peecútéré tsúúca wágóoovéhi? \v 20 Ehdu ditye kímóóvénáa pámeere níjkyéjɨ múnáama múhdumé tahñéjté íjcyame táuwááboju úwáábohíjcyámé imíjyuúhi. Áánetu técoomí múnáadi ó ɨ́cúbáhraá tahñéjteke dibye ímityúné dárɨ́ɨ́vehíjcyáné déjúcotu. Ehdúu Píívyéébe nééhií. \p \v 21 Átsihdyúu idyé o ɨ́ɨ́ténáa tsijpi ɨ́htsútuube níjkyéjɨ múnáajpi nééwáyúcoba móóá pañévú iwááóne nééhií: \p —Eene móóá pañévú nééwayu o wááodu muurá ɨ́htsútu cóómí Babiróónia wágóóóvecóómí tsáhájuco múijyú maájtyúmɨ́ityúne. \v 22 Tsáhájuco múijyú técoomí múnaa iwáñehjɨ́vaténe cúmubáánema chiiyóró llíjchune melléébóityúne. Téhdure tsáhájuco técoomíyí ípyée imyéénuhíjcyádú panévá wákimyéí ditye méénune maájtyúmɨ́ityúne. \v 23 Tsáhájuco múijyú técoomi tsaímíyé péétécunúityúne. Tsáhájuco técoomívú ditye ityáábávájcatsíñé wañéhjɨ́né méénúityúne. Páneere técoomí ɨhtsútú nɨjkévaáhi. Muuráhjáa técoomí nahjɨ́he múnaa ɨ́htsutúmé tsíjtyé nahjɨ́he múnáá ehnííñevu íjcyame panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake mútátsohíjcyá waabyénujúúneri. \p \v 24 Áhdurée técoomívú Píívyéébé ihjyú uubálle múnáama pámeere dííbyeéjteke dsɨ́jɨ́vetsóme. Ehdúu níjkyéjɨ múnáajpi néé naavédú nééne o ɨ́ɨ́téné pañe. \c 19 \p \v 1 Átsihdyúu idyé tééné pañéré ó lleebó cáámetu mítyame mɨ́amúnaa kéévánécoba nééneé: \q1 Métsu Mépiivyéébé ɨ́htsútuube ávyéjuube íjcyáábedítyú pajtyéteju tsáábeke maávyéjújtsoki. \v 2 Muurá muhdú tene íjcyadújuco dibye muhdú mɨ́amúnaa ícyahíjcyáné ímíbajchóne. Muuráhjáa nahtsɨ́wamééwá panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake ímítyúneri ityútávájtsóne dííbyé ɨɨcúve múnáake dsɨ́jɨ́vétsóné déjúcotu díílledi ɨ́cúbáhraábe. \m \v 3 Átsihdyúu idyé tsiiñe néémeé: \p —¡Métsu maávyéjújtso Píívyéébeke! Muurá técoomi ɨ́htsútu cóómí áíívyéne ójtsó tsá múijyú ɨ́hvetéityúne. \p \v 4 Áhdurée idyé diitye 24-meva túkevéjtsojtémá 4-meva iyámédú nééme Píívyéébe íavyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbé lliiñévú ɨmɨ́hmóúbáne nééhií: \p —¡Métsu maávyéjújtso Píívyéébeke! \m \v 5 Áhdurée idyé tsijpi tétsihyi íjcyaabe nééhií: \q1 Métsu pámeere ɨ́dáátsojtémá ɨ́htsútujte múhdumé Mépiivyéébé ɨɨcúve múnaa meíjcyame dibye ímillédú meíjcyame dííbyeke maávyéjújtsoki. \s1 Obééjáwuúdú néébe wáñehjɨ́vaténe \p \v 6-8 Átsihdyúu idyé tsiiñe ó lleebó éhne múúne teehi níívácunúné tujkéveri mítyane chíjchimu íhjyuvádú mɨ́amúnaa íhjyuváne. Íllúu néémeé: \q1 Panévatúré ɨ́htsútuube Ávyéjuube Píívyéébe íjcyáábeke ihdyu metsu maávyéjújtsóneri meímíjyuúki. Muurá Obééjáwuúdú néébe tsúúca ihñéjtema wáñehjɨ́váteé éhne múúne tsaapi ityáábáváné wañéhjɨ́ méénudu. Áánéllii tsúúca íjcyátsíiivyémé ɨ́mɨá wajyámúúné tsɨ́tsɨ́jahjɨ́vú iújcámeíñema. \m Ehdúu néémeé. Aane teene tsɨ́tsɨjáhjɨ́ Píívyéébeéjté ɨ́mɨáámé meíjcyane nééiyóne. \p \v 9 Átsihdyúu tsaapi níjkyéjɨ múnáajpi oke nééhií: \p —Íllu caatúnu: “¡Maímijyu ihdyu Obééjáwuúdú néébe méwadyu nééme ihñéjteke imíñútsómema wáñehjɨ́vaténej!” \p Átsihdyúu oke neébe: \p —Ehdu ɨ́mɨááné Píívyéébere nééhií. \p \v 10 Áánélliihyée dííbyé lliiñévú o mɨ́móúúvéne dííbyeke o dúúrúváíyónáa oke neébe: \p —¡Oke duurúvadíñe! Muurá ámuhádúré oo Píívyéébé ɨɨcúve múnáajpi eene ámuha díñahbémuma Jetsocríjtoke ímí meúraavyémé meíjcyadu. Áánéllii ihdyu dííbyekéré Píívyéébeke duurúvá dííbyé uwááboju Jetsóodi íjcyane ámuha meúwáábohíjcyáábeke. Ehdúu oke neebe níjkyéjɨ múnáajpi. \s1 Tsɨ́tsɨ́ɨ́beúvú nééne ɨ́ɨ́jú hallúrí íjcyaábe \p \v 11-13 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ níjkyéjɨri ɨɨju tsɨ́tsɨ́ɨ́beúvú néébeke. Áábé hallúríi ácuúcunúúbe mémé Ɨ́mɨáábé Állíúútuúbe. Tsiiñée dííbye mémé Píívyéébé Ihjyu. Aabe muurá mɨ́amúnaa muhdú meícyahíjcyáné mééma ímíbájchoó muhdú meícyahíjcyádújuco. Aabée íchahíwáánema íjcyáábé hálluúúcú cúújúwayúdú peetécunúhi. Áánetúu imyémé dííbyedítyú cáátúnúmeíñé ɨɨná nééiyóné tsá múha wáájácutúne. Apáábyérée diibye waajácúhi. \v 14 Áábekée mítyame mɨ́amúnaa tsɨ́tsɨjte ɨ́ɨ́júmudi úraavyé ɨ́mɨá wajyámúúné tsɨ́tsɨjáánema íjcyame. \v 15-16 Aabée tsuhjɨ́váwu nééwa nɨɨtsúwá dɨ́beúcunú tééwari panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake ɨɨ́cúbáhráiwa. Áábedítyúu íwajyámutuu, íjcyúbatuu, caatúváné íllu nééneé: “Páné avyéjujté éhnííñevu ɨ́htsútuube avyéjuúbe.” Aane muurá dííbyé hójtsɨ́ pañe panévá iñújɨ́ɨ́ne múnaa íjcyaáhi. Áhdure dííbyej tééveri ɨ́htsútuube Píívyéébe icyáyobáávaténe mɨ́amúnáadi ɨ́cúbáhraá éhne múúne óóva íjtyúhari ditye dótsuhcúdu. \p \v 17-18 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ níjkyéjɨ múnáajpi cóójɨ́ejpi núhbá hallúrí íjyócunúúbeke. Aabée wahpéjteke kéévánécoba nééhií: \p —Píívyéébe néé pámeekéré ɨ́dáátsojtékee, ɨ́htsútujtékee, ɨ́ɨ́júmuke diityédí méénújcatsímyéhjɨmáyé ámuha medóókií. Áámeke wa metsááne medóóvaj. Ehdúu neebe níjkyéjɨ múnáajpi wahpéjteke. \p \v 19 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ diibye iyáábécóbama ihyájkímú panévá iñújɨ́ɨ́né avyéjujte píhcyaavéné diibye ɨ́ɨ́jú hallúrí íjcyaabe téhdure ihyájkímuma íjcyáábema imyéénújcatsíki. \v 20 Árónáacáa diibye iyáábécóbama Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpidíi díllómeííbyé méénúráítyuróné méénúúbema tsúúca diityétsikye ékeevéme. Diibyée eene Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpidi díllómeííbyé íllure állihíjcyá mɨ́amúnáake diibye iyáábécóba mémema íjcyame dííbyé níjcyota dúúrúvahíjcyámeke. Áromútsíi bóhɨɨmútsíyé wágóoové ávyétá ɨhnáhó atsóóperémá péétécunúné cuujúwá pañévu. \v 21 Áánetúu tsijtye ímunáajtéké diibye ɨ́ɨ́jú hallúrí ácuúcunúúbé ɨ́nɨɨtsúwari dsɨ́jɨ́vétsómeke diitye wahpéjté dóóhií. \c 20 \s1 Jetsóó ávyéjuube ííñújɨri íjcyane \p \v 1 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ tsijpi níjkyéjɨ múnáajpi cáámetu ííñujɨ́vú níítyene ápíchó néheju wáhyéjúcóba lláávee, úwááñéhícyobaa, íjcyánema. \v 2 Aabée níhbácobádú néébeke dííbyere ííñimye íjcyaabe Naavéneke tééhiyi idyóhjɨ́núúbeke waaó teene wáhyéjúcóbá pañévu. \v 3 Áábé hallúvúu cóhpéj wátájcoobe dibye mɨ́amúnáake 1,000 píjcyá hajchótá iállíjyúcóótuki. Ááné boonétúu tsiiñe ácádsɨ́ɨ́veebe wahájchotáwuúréjuco. \p \v 4 Áhdurée ó ájtyumɨ́ muhdú mɨ́amúnaa ícyahíjcyáné ditye ímíbájchóiñévú Píívyéébe níwaavémé íavyéjú ijyáwááné hallúrí ácújcatyémeke. Téhdurée idyé ó ájtyumɨ́ Píívyéébé ihjyu Jetsóodi íjcyane úwáábohíjcyámeke tééné hallútúu ditye íhñíwaúúné kípíyúúcuhíjcyámeke. Diityée muurá tsá múijyú diibye iyáábécóbake íñíjcyotámá dúúrúvatúne. Áánélliihyée dííbye mémé tsá diityéké íúmɨcóónetu íhyójtsɨ́néúbatu íjcyatúne. Aamée tsiiñe bóhɨɨme Críjtoma ávyéjuuté téhdune 1,000 píjcyá hajchóta. \v 5 Aane cahcújtso múnaa dsɨ́jɨvémé bóhɨ́tujkénuíñé nééiyóne. Áánetúu tsijtye cáhcújtsotúmé téhdune 1,000 píjcyá boonéturéjuco bóhɨɨ́ne. \v 6 Maímijyu ihdyu tsaímíyé Píívyéébema ícyahíjcyámé tujkénú bóhɨ́ɨ́cunúiñej. Áámeke tsáhájuco bóónétu íjcyáné ɨ́cúbáhraméí dómájcóityúne. Aame Píívyéébema Críjtomútsí ijcyánéjcú lluuvájté íjcyame ávyéjúúteé ííñújɨri téhdune 1,000 píjcyá hajchóta. \p \v 7 Ááné boone tsiiñe Naavéné ácádsɨ́jcaáyóméiíhi. \v 8 Aabe ípyée imyéénuhíjcyádú tsiiñe páné iñújɨ́ɨ́ne múnáakéré iállíñe mújtátsoóhi. Ááne Góoó, Magóoo, íjcyáné iñújɨ́ɨ́cu múnaa ávyétá mityámé eevératu íjcyame Críjtoke néhníllehíjcyámema iúcújcatsíñe dííbyema méénújcatsíimye. \p \v 9 Aanée naavédú nééne o ɨ́ɨ́ténáa pahúllevátú tsááme Píívyéébe íhcyóómi wájyú nécoomi tsúúca mɨ́caavévá pámeere dííbyeéjteke ɨpɨ́rújtsóroki. Árónáacáa Píívyéébe cúújuwa cáámetu diityé hallúvú ɨ́jcaáyóné pámeekéré áiúcú tsáápíúbá coéváratu. \v 10 Áánetúu diibye Naavéné mɨ́amúnáake állihíjcyáábeke waagóoobe cúújuwa atsóóperémá péétécunúwá pañévú tééwá pañe tsúúca iyáábécobaa, iiye Píívyéébé ihjyú uubálle múnáájpidi díllómeíhíjcyaábee, íjcyamútsí íjcyáwá pañévu. Aamée tsúúca tééwá pañe ɨ́cúbáhrámeí múijyú nɨ́jkéváityúne. \s1 Ímibájchoju \p \v 11 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ tsɨ́tsɨ́j nééné avyéjú ijyáwá hallúrí tsaapi ácuúcunúúbeke. Áábedítyúu ííñújɨma íévéhóówari íjcyanéhjɨ́ peíñú pevétsíiyéjuco. \v 12 Áijyúu dííbyé úmɨ́wari ɨ́htsútúméhjɨmáyé ɨ́dáátsojte dsɨ́jɨ́vehíjcyámé tsiiñe bóhɨ́ɨ́medívú pááyuube muhdú ditye ícyahíjcyáné cáátúváné waajácúhaamɨ́ne. Áhdurée paayúcuube pájtyetéme mémeháñé íjcyaháámɨ. Áánemáa diityémá ímíbájchoobe téhaamɨ́jɨ́ pañétú muhdú ditye ícyahíjcyáné cáátúnúmeídyújuco. \v 13 Téijyúu pámeere dsɨ́jɨvémé ijchívyécunú móáñé pañétuu, ííñújɨ́ pañétuu, íjcyane. Áámemáa ímíbájchoobe muhdúhjáa ditye ícyahíjcyánéhjɨ. \v 14 Áijyúu tsáhájuco dsɨjɨ́vé íjcyájúcootúne. Téhdurée ímityúmé dsɨ́jɨvémé úújetéhíjcyatsíí tsúúca wágóoové cúújúwá pañévú ditye wágóóóvéíwá pañévu. \v 15 Ááwá pañévúu wágóoovémé íñe múhdumé pájtyetéme mémeháñé íjcyáháámɨtu imyémé íjcyatúme. \c 21 \s1 Béhné iiñújɨma níjkyejɨ \p \v 1 Átsihdyúu idyé ó ájtyumɨ́ béhné iiñújɨ́ íévéhóówari íjcyánéhjɨma bóhówaavéné ɨ́hdéenéhjɨ́ tsúúca wágóóóvéné boóne. Árónáacáa tsáhájuco móañe íjcyatúne. \v 2 Áijyúu o ɨ́ɨ́ténáa béhné Jerotsaréé niityé níjkyéjɨtu Píívyéébedítyu. Ácoomíi tsaímíyé ɨ́ɨ́né imíjyaú éhne múúne walle ityájɨ́váné wañéhjɨ́ pañe ímíbájkímyeídyu. \v 3 Áánáacáa tsaapi níjkyéjɨtu kéévánécoba nééhií: \p —Ícyooca Píívyéébe ihñéjtéj pɨɨne íjcyaabéréjuco diityéké túkévéjtsoíñe. Áábema íjcyaímyé tsaímiyéjuco. \v 4 Áámema tsáhájuco kímóóve, dsɨjɨ́vé, panévá ɨ́cúbáhraméí, íjcyájúcóóityú tsúúca dibye páneere tsíhdyuréjuco cápáyoácónélliíhye. \p \v 5 Ehdúu dibye nééné boone íavyéjú ijyáwá hallúrí ácuúcunúúbé nééhií: \p —Panéváré béhnéréjuco o ípívyejtsóne. \p Átsihdyúu oke neébe: \p —Cáátunu íñe úúma o íhjyuváne. Tsá álliu tene íjcyatúne. Muurá ɨ́mɨáánéré teéne. Aane múu cáhcujtsóhi. \p \v 6-7 Átsihdyúu tsiiñe oke neébe: \p —Áyu tsúúca páneere muhdú o néhdújuco pájtyene. Aabe panévatúré ɨ́htsútuube tapíívyema o íjcyátuube iíjcyadúré o íjcyaabe ímichi téhɨjpɨ oo páneerée o ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɨ́jke oo páneere o nɨ́jkévátsóiíbye. Aabe áátsɨɨmédú nééme ímítyunévú táhjátsámeítyúmé tsaímíyé iíjcyáíyóneri tsúúrámeímyeke ó ájcuú ɨ́mɨá bóhɨɨvu áhdóratúne. Áámé Piivyéébé ó íjcyaáhi. \v 8 Áánetu oke iúráávyéné déjúcotu ɨɨ́cúbáhrámeííyóneri iíllityéne cáhcújtsotúmee, dsɨ́jɨvétso múnaa, íhdícyámema dómácócatsíhijcyámee, níjcyotájteke dúúrúvahíjcyámee, waabyénu múnaa, állíu múnaa, éhdume wágóóóveé cúújuwa atsóóperémá péétécunúwá pañévu. Ehdu botsíi ávyétá wágoóóveréjuco ditye méénuíñe. Ehdúu oke Píívyéébe nééhií. \s1 Béhcóómi Jerotsarée \p \v 9 Átsihdyúu tsaapi níjkyéjɨ múnáajpi éhnée 7-mevádítyú nihñéenéré ɨ́cúbáhraméí íjcyáíhlloma íjcyaabe oke nééhií: \p —Cáhawáá uke o úújétso Obééjáwuúdú néébé uráávye múnaa éhne múúne tsáápí taaba íjcyadu néémedívu. \v 10 Aanée teene naavédú nééne o ɨ́ɨ́téné pañe oke tsajtyéébé cáméhbáú nɨ́jcaúvu. Átsihdyúu oke úújétsoobe Píívyéébe cóómí Jerotsaréé imíwu nécoomi níjkyéjɨtu ííñujɨ́vú níítyécoomívu. \v 11 Ácoomítyúu ávyeta Píívyéébé ámɨ́tsaráhcó cádiúcunú éhne ‘jájpeé’ némeíñé neewáyú ‘raúráú’ nééu imíwu ‘rutúrútú’ néhduú. \v 12-13 Ácoomí mɨ́jcóo cáámé mɨ́jcócoba ávyéta pɨ́ɨ́mɨ́ némɨjcótú 12-wava lléhowááne. Panéjcuvátúu 3-wavátsá 4-tsɨhjɨ́vatu. Áwáhjɨtúu ijraéémú dohjɨ́bá 12-neva íjcyáne mémeháñé caatúvá téwavádu. Áwahjɨ́ɨ níjkyéjɨ múnaa tsáápiitsa tehméhi. \v 14 Áhdurée idyé témɨjcótú 12-uva néwáyúcobáné ímichi témɨjco éjkeúhjɨ. Áúhjɨtúu idyé téuvádú tsáápiitsa Obééjáwuúdú néébé mamyému mémeháñé caatúváhi. \p \v 15 Áijyúu diibye níjkyéjɨ múnáajpi óóma íhjyúváábedi óórówa eevéwá dibye tééwari técoomi iééve páneere témɨjco íllehówáánemájuco. \v 16-17 Ácoomíi ávyeta tsahdú cóómíyé páhijyáwá nécoomi muhdú mɨ́amúnaa meéévehíjcyádú panéjcuváré icyáámema íwatyúúve éhnéjcú ééveebe tsahájchotáré 2,200 kiróómetro. Áánetúu técoomí mɨjcój pɨ́ɨ́mɨ́ ééveebe 64 ééveta. \p \v 18 Ámɨjcóo méénúmeí tsanééré ‘jájpeé’ némeíñé newáyúúnetu. Áánetúu ipácóómí tsanééré óórótu méénúmeícyóómí mɨ́ɨ́cúmɨjɨ́dú ɨ́ɨ́né imíjyaú ‘rutúrútu’. \v 19-20 Ácoomí mɨjcóo ímichi éjkéné newáyúcobáné ícyáávétsámeí ‘jájpeé, tsapííroo, áágataa, ejmeráádaa, óónitsee, coonaríínaa, critsóóritoo, berííroo, topáátsioo, critsopráátsaa, jatsíjtoo, amatíjtaa’, némeíñé newáyúúné imíwu páhduváré néuhjɨ́tu. \v 21 Áánetúu técoomí mɨjcó llehówááné 12-wava méénúmeí téhdunéré 12-uva péérá newáyúúnetu. Áánetúu pañétúejɨ́jtó técoomí ulléjɨ́jtó téénere óórótu méénúmeíjɨ́jtó mɨ́ɨ́cúmɨjɨ́dú ímíwu ‘rutúrútu’. \p \v 22 Árónáacáa ihdyu tsá o ájtyúmɨtú duurúvaja técoomíyí panévatúré ɨ́htsútumútsí Obééjáwuúdú néébema Píívyéébemútsí tééjadu néémutsi íjcyánélliíhye. \v 23 Ácoomi muurá tsáhájuco núhbamútsí ájchúnej tééveri íjcyáityúne. Muurá ihdyu Píívyéébé ámɨ́tsaráhcoréjuco Obééjáwuúdú néébedítyú ájchúcunúnej tééveri técoomi íjcyaíñe. \v 24 Áábej tééveri pámeere mɨ́amúnaa panévá iiñújɨ́ɨ́né avyéjujtémá tsaímíyé íjcyame técoomi ávyéjújtsoóhi. \v 25 Ácoomí llehówááné tsá wátáhájcatyéityú tene múijyú ííjyunúítyúnélliíhye. \v 26 Muurá técoomívú panévá iñújɨ́ɨ́né avyéjú dóbééveéhi. \v 27 Ácoomíyí tsá ɨɨná ímityúné íjcyáityúne. Tsá núcójpɨ́tsó nénehjɨ méénúmema álliúúmé téhullévú úújetéityúne. Apáámyéré ihdyu múhdumé pájtyetéme mémeháñé Obééjáwuúdú néébedi íjcyáháámɨtu cáátuvámé técoomívú úújéteéhi. \c 22 \p \v 1 Átsihdyúu diibye níjkyéjɨ múnáajpi oke úújetsó tééhivu Obééjáwuúdú néébema Píívyéébemútsí avyéjú íjcyátsihdyu ííñécunúhí páñétúejɨ́jtó técoomí ulléjɨ́jtój pɨɨnétú níívahívu. Aahí nujpácyóo ávyéta ímí ‘raúráú’ néjpacyo meke bohɨ́ɨ́vú ajcúhi. \v 2 Ááhí úníuríi tsanéjcúcuri úmehééné meke medsɨ́jɨvéjúcóóítyúne bóhɨɨvu ájcuhéhjɨ́ ténuhbávádú néévahíjcyahéhjɨ. Áhéhjɨ́haamɨ́née panévá iñújɨ́ɨ́ne múnáake bohɨ́ɨ́vú ajcúhi. \v 3 Aane Obééjáwuúdú néébema Píívyéébemútsí avyéjú técoomí pañe íjcyánéllii tsá ɨ́ɨ́né imítyú íjcyáityú téhulle. Aane téhulle Píívyéébé ɨɨcúve múnaa íjcyame dííbyeke duurúvaáhi. \v 4 Aame dííbyeke ájtyúmɨɨ́ múhdumé dííbye mémé íúmɨcóónetu cáátuváme. Aame ávyéjúúteé dííbyema múijyú nɨ́jkéváityúne. \v 5 Tsáhájuco múijyú téhulle ííjyunúityúne. Áánéllii tsáhájuco peetéháñé íjcyáityúne. Áhdure tsáhájuco nuhba íjcyáityúne. Píívyéébe ɨ́htsútuube íjcyaabéréjuco peete íjcyaíñe. \s1 Jetsocríjtó tsááiñe pɨ́ɨ́hɨ́jucóóne \p \v 6 Átsihdyúu diibye níjkyéjɨ múnáajpi oke nééhií: \p —Íñe uke o nééne muurá ávyeta ɨ́mɨááne. Tsá álliu tene íjcyatúne. Aane múu cáhcujtsóhi. Píívyéébe Íapííchoj tééveri íhjyú uubálle múnáake ɨɨná pájtyeíñé ɨ́hdétújuco wáájácútsohíjcyaabe oke wallóó téhdure dííbyé ɨɨcúve múnáake o úúbálle muhdú lléváhréjuco tene pájtyeíñe. \p \v 7 Muurá Jetsóó nééhií: “¡Lléváhréjuco o tsááiñe! Ahdícyane ihdyu maímijyu ditye íjcyaíñé íñe íhyaamɨ́ pañétú muhdú tene pájtyeíñé cáátuváné cáhcujtsóme.” Ehdúu oke neebe níjkyéjɨ múnáajpi. \p \v 8-9 Aanée ó ájtyumɨ́ ehdu páneere muhdú pájtyeíñé oke úúbállémeíñéhjɨ. Áánélliihyée diibye níjkyéjɨ múnáajpi oke ténehjɨ́vú úújétsóóbé lliiñévú o mɨ́móúúvéne dííbyeke o dúúrúváíyónáa oke neébe: \p —¡Oke duurúvadíñe! Muurá ámuhádúré oo Píívyéébé ɨɨcúve múnáajpi ámuha díñahbémuma dííbyé ihjyú uubálle múnaa meíjcyame íhyaamɨ́ pañe íjcyáné uwááboju ímí ámuha mecáhcujtsómé meíjcyadu. Áánéllii ihdyu dííbyekéré Píívyéébeke duurúva. \p \v 10 Átsihdyúu idyé oke neébe: \p —Tsá múu íñe u cáátúnuháámɨ́ páátánutúne. Muurá muhdú téhaamɨ́ pañe tene nééne lléváhréjuco pájtyeíñe. \v 11 Ahdícyane óvíi Píívyéébema ímí iíjcyáíyóneri tsúúrámeímyé ímíñeúvú ijcyá dííbyema. Áánetu ihdyu óvi ímityúmé iímillédú ijcyáhi. Ehdúu níjkyéjɨ múnáajpi oke nééhií. \p \v 12 Ááné boonétúu idyé Jetsóó oke nééhií: \p —¡Muurá lléváhréjuco o tsááiñe! Aabe ó ájcuú pámeekéré muhdú ditye ícyahíjcyáne áhdovu. \v 13 Aabe panévatúré ɨ́htsútuube o íjcyaabe tapíívyema o íjcyátuube ímichi téhɨjpɨ oo páneerée o ípívyéjtsoóbe. Áhdure nɨ́jke oo páneere o nɨ́jkévátsóiíbye. \p \v 14 Ahdícyane maímijyu ditye íjcyaíñé tsaímíyé ícyahíjcyáme. Muurá béhné Jerotsaréevu iúújetécooca bohɨ́ɨ́vú ájcúné uméhe néévá llééneímye. \v 15 Áánetu ímityúmé waabyénu múnaa, íhdícyámema dómácócatsíhijcyámee, dsɨ́jɨvétso múnaa, níjcyotájteke dúúrúvahíjcyámee, állíu múnaa, íjcyame tsá técoomívú úújetéityúne. \p \v 16 Aane íñe níjkyéjɨ múnáájpikye diéllevu ó wallóó dibye úhdivu ibóhówájtso páneere muhdú pájtyéiñéhjɨ́ uuréjuco tácahcújtso múnáake u wáájácútsoki. Muuráhjáa páneere o ípívyéétsóroobe Dabíiúvúj tsɨɨménémúhaabe ó ijcyá tsɨ́tsɨ́vé mɨɨcúruwádú o néébeé. Ehdúu Jetsóó oke nééhií. \p \v 17 Ahdícyane Píívyéébé Apííchó íhjyú uubálle múnáaj tééveri mɨ́amúnáake pɨ́uváhi. Áhdure Obééjáwuúdú néébé cahcújtso múnaa éhne múúne tsáápí taaba íjcyadu nééme mɨ́amúnáake pɨ́uváhi. Aane ihdyu óvíi lléébome itsááne adóvá bohɨ́ nujpácyotu áhdóratúne. \p \v 18 Aane íñe tsúúca íhyaamɨ́ pañe cáátúváné uwááboju lléébómeke o néé ditye éhnííñevu iiyéjuco tsíñehjɨ iáméjtsótuki. Muurá tehdu méénúmeke Píívyéébe ávyétá ɨhnáhó ɨ́cúbáhraá muhdú téhaamɨ́ pañétú tene néhdújuco. \v 19 Áhdure idyé tééné uwáábójutu tsane wáágóóme mémé páácyúiibye tsúúca pájtyetéme mémeháñé cáátúváháámɨtu. Aame tsá dííbyé cóómivu úújetéityú íñe íhyaamɨ́ pañétú úúbállémeícyoomívu. \p \v 20 Aanée diibye íhyaamɨ́ pañe dííbyé uwááboju íjcyaabe nééhií: \p —Ɨ́mɨááné lléváhréjuco o tsááiñe. \p Áánélliihyée dííbyeke o nééhií: \p —Juújuj, tehdújuco Ávyéjuube Jetsóoj, wa ɨ́ɨ́cúi tsaácoj. \p \v 21 Aabe ihdyu óvíi ámúhakye pɨ́aabó paíjyuváre. Áyu tehdújuco.