\id EPH - Bora NT -Peru 2008 (DBL -2013) \h Epéétsio \toc1 Éépetsórí íjcyáme éllevu Páávoro cáátúnuháámɨáá \toc2 Epéétsio \toc3 Ep \mt1 EPÉÉTSIO \mt2 Éépetsórí íjcyáme éllevu Páávoro cáátúnuháámɨ \c 1 \s1 Duurúvaju \p \v 1 Oo íñe Páávoro íhyaamɨ ó caatúnú elle ámuha Éépetsórí meíjcyame Jetsocríjtoke meúráávyéme éllevu Píívyééberée dííbyedítyú íjcyáné uwááboju o úwáábóiñévú oke pícyoóbe. \v 2 Áámeke óvíi ámúhakye pɨ́áábohíjcyamútsí ɨ́búwajɨ́ɨ́ ámuha meíjcyaki. \s1 Críjtoke mecáhcújtsóne áhdo \p \v 3 Ahdícyane ihdyu óvíi Máavyéjuube Jetsocríjtój Caani Píívyéébeke méduurúváhi. Muurá ímí Máavyéjuube Jetsocríjtoma meíjcyámeke tsaímíyé níjkyéjɨtu panévatúré pɨ́áábohíjcyaábe. \v 4 Tsúúcajátújucóhjáa ííñujɨ́ɨ iípívyéjtsótúné ɨhdéjuco dibye wábyujtsóné Jetsocríjtoj tééveri meke iújcúmeke iímíbájchoíñé méimítyú máhallúrí iíjcyájúcóótu dííbyeéjté meíjcyame ɨ́ɨ́netú menéétsámeítyuki. \v 5 Mítyanéhjáa meke íwájyúnéllii ɨ́jtsámeííbyé dííbyej tééveri meke ipájtyetétsómeke ɨ́ɨ́tsɨ́ɨ́medíyéjuco idílloíñe. Ahdújucóo dibye meke tsɨ́ɨ́mavámé dííbyeéjté meíjcyane dibyéhjáa méhdityu ɨ́jtsámeídyújuco. \v 6 Áánéllii paíjyuváré dííbyeke méduurúvahíjcyá ávyetáa méhdi ɨɨ́dáátsóvéne dibye meke pɨ́áábónélliíhye. Mekée muurá pɨ́ááboobe Íllíkye mítyane dibye wájyúúbeéjté meíjcyaki. \v 7 Muuráhjáa ávyétá ɨhnáhó meke iwájyúnéllii dibye dsɨ́jɨ́vénej tééveri méimítyuháñé mééma ímíbájchoobe mepájtyetéki. \v 8 Ááneríi meke úújétsoobe mítyane meke iwájyune. Áánemáa meke ájcuube panéváré mewáájácúíñé tujkévejúvu. \v 9 Téhdurée meke waajácútsoobe tsúúcajátújucóo muhdú meke ipájtyetétsoíñé ɨɨ́tsámeíhijcyáné tsúúca mééma ipánéévétsonévu. \v 10 Aane ehdu ípityájcó páneere pájtyéné boone Críjtoke pícyóóiibye pámeere níjkyéjɨma ííñújɨri íjcyámé avyéjuube dibye iíjcyaki. \p \v 11 Dííbyej tééveríhjyáa muurá tsúúcajátújuco dibye meke újcune íavyéjúejte meíjcyaki. \v 12 Ehdúhjáa méénuube muhdú ɨɨ́jtsúcunúdú íñée tujkénú muha Críjtoke mecáhcújtsómema ámuha bóónétu mecáhcujtsómé pámeere dííbyeke maávyéjújtso dúúrúvamére. \v 13 Muurá Críjtodítyú pajtyéteju íjcyane ámuha mecáhcújtsómé pañe tsúúca Píívyéébé Apííchó íjcyame ɨ́mɨááné ámuha méijcyá dííbyeéjté dibyée néhdújuco. \v 14 Aane muurá dííbyé Apííchó tsúúca mépañe íjcyánetu méwaajácú ɨ́mɨááné meke dibye múijyú iñéijyu pícyooíñé íavyéjuvu tsaímiyéjuco dííbyema meíjcyaki. Ahdícyane metsu dííbyeke medúúrúvahíjcya ávyéjújtsomére. \s1 Cahcújtso múnáá hallúvú Páávoro Píívyéébeke tújkéveeju táúmeíñe \p \v 15 Muurá ó waajácú tehdújuco ámuha Máavyéjuube Jetsóoke mecáhcujtsómé ímí pamévamáyé cahcújtso múnáama mewájyúcatsíhijcyáne. \v 16 Áánéllii paíjyuváré ámúhá hallúvú Píívyéébeke ó téhdútsohíjcyáhi. \v 17 Téhdure ó táúmeíhijcyá dííbyeke Máavyéjuube Jetsocríjtój Caani íjcyáábeke dibye ámúhakye iájcu ítyujkévé ɨ́jtsaméityu dibyée Jetsóoj tééveri méhdivu úújétsámeíñé ímíñeúvú ámuha mewáájácuki. \v 18 Aane óvíi ámúhakye tújkévejúvú ájcuube dííbyé avyéjúejtée ámuha meíjcyáímyeke dibye újcúmé úmɨwa ɨ́ɨ́né imíjyaú nééne ámuha ímíñeúvú mewáájácuki. \v 19 Áhdure idyé óvíi ámúhakye waajácútsoobe muhdɨ́ɨ́vané ɨ́ɨhtsútú íjcyáne tájpí íñe dííbyeke mecáhcujtsómé meícyahíjcyanévu. \v 20 Áánevúu muurá meke úújétsoobe Críjto dsɨ́jɨ́véébeke tsiiñe ibóhɨ́ɨ́tsóne íúniúvú níjkyejɨ́vú itsájtyéébeke iávyéjújtsóneri. \v 21 Áábekée pícyoobe íñe múhdumé ávyéjujte níjkyéjɨrii, ííñújɨrii, íjcyámé avyéjuube páñétúejpi dibye iíjcyaki. Áábedívú muurá tsá múha úújetétú íñe ícyooca íjcyáné avyéjujtédítyu. Áhdure bóóne íjcyárómedítyú tsá múha úújetéityú dííbyedívu. \v 22 Áánélliihyée muurá dííbyé hójtsɨ́ pañévú pícyoobe páneere íñe múhdúné tsíeméné íjcyane. Áhdurée dííbyeke pícyoobe múhdumé dííbyé cahcújtso múnaa íjcyámé túkevéjtsoobe dibye iíjcyaki. \v 23 Muurá dííbyé cahcújtso múnaa méijcyá tsané múnaa dííbyema. Aabe páneere ejécunú íñe múhdúné tsíeméné íjcyane. \c 2 \s1 Píívyéébe meke pájtyetétsóne \p \v 1 Muuráhjáa dííbyere Píívyéébe ámúhakye pájtyetétsó Críjtoj tééveri ámúhá imítyuháñé déjúcotu ámuha mewágóóóvéíyómeke. \v 2 Muuráhjáa ɨ́hde ámuha ímityúné méícyahíjcyá íñe ɨ́jɨ éhné Naavéné túkevéjtsoju Píívyéébedítyú mɨ́amúnáake múhdurá ɨ́tsámeíchohíjcyánéréi ámuha meúráávyénélliíhye. \v 3 Ehdúu ɨ́mɨááné méícyahíjcyá ímityúmé eene ícyooca tsaate íjcyadu. Mépée meímíllejɨ́jtóré méúráávyehíjcyá méhdityúré íjchívyéné allíujúúne. Ááné déjúcotúu muurá máhallúrí ijcyájúcooróné Píívyéébe méhdi ɨ́cúbáhráiyóné eene ícyooca tsíjtyé hallúrí tene íjcyadu. \v 4 Árónáacáa ihdyu mítyane meke iwájyúnéllii méhdi ɨɨ́dáátsóvéne meke pájtyetétsoobe Críjtoj tééveri mewágóóóvétu dííbyedúréjuco meíjcyaki. \v 5 Ehdúu Píívyéébe méhdi ɨɨ́dáátsóvéne meke pɨ́aabó mepájtyetéki. \v 6 Muuráhjáa Críjtoke ibóhɨ́ɨ́tsóneri meke ávyejújtsoobe dííbyema meíjcya níjkyéjɨri íavyéjuri. \v 7 Ehdúu mééma méénuube Críjtoj tééveri bóónétu íjcyáné mɨ́amúnáake iwáájácútso ɨ́mɨááné meke iwájyune. \v 8 Aane íñe tsúúca mepájtyeténé tsá meere meɨ́hnáhori meméénutúne. Píívyéébere ihdyu meke ɨɨ́dáátsóllénéllii pájtyetétsó Íllíkye mecáhcújtsónej tééveri. \v 9 Tsá mepájtyetétú ɨ́nehjɨ́ meméénúnélliíhye. Áánéllii tsá tééneri memítyájkímeíítyuróne. \v 10 Muuráhjáa Píívyéébe Jetsocríjtoj tééveri méɨ́jtsaméí cápáyoácó ɨ́mɨááneréjuco meméénuhíjcyaki. Ehdúhjáa tsúúcajátújuco meke iímíbájchoíñé ɨɨ́jtsámeídyújuco dibye méénune. \s1 Críjtoke cáhcujtsómé ímí íjcyane \p \v 11 Aane cáhawáá méɨjtsúcunu muhdúhjáa ámuha meícyahíjcyáne. Muuráhjáa tamúnaa jodíómú ihdícyámedíyé ámúhakye díllohíjcyáhi. Áánemáa iiye díllómeíhijcyámé ɨ́mɨáámé Píívyéébeéjté iíjcyane íjpííye ikíhdyahɨ́rótsámeíñélliíhye. \v 12 Téijyúikyée muurá ɨ́mɨááné tsá ámuha mewáájácutú Mépájtyetétsoobe Críjtoke. Áánélliihyée tsá ámuha Píívyéébeéjté meíjcyatúne. Ɨ́dátsóhrée ámuha waagóojte meíjcyame tsá mewáájácutú muhdúhjáa Críjtoj tééveri meke dibye ipájtyetétsoíñé pítyájcámeíñe. \v 13 Árónáa ihdyu ícyooca Jetsocríjtóo mewájyuri dsɨ́jɨ́véébema ámuha meíjcyánéllii tsúúca ámuha méijcyá Píívyéébema. \v 14 Áhdure muurá dííbyej tééveríyé ícyooca muuha jodíómuma ámuha méijcyá tsaímiyéjuco ɨ́hdée múhdurá medárɨ́ɨ́vécatsíhíjcyaróme. Aame ícyooca ámuha jodíómú meíjcyátúrómema méijcyá tsamééréjuco. \v 15 Muuráhjáa Moitséeúvuj tééveri Píívyéébe ájcúné taúhbajúúné hallútú jodíómú íjcyátúmema tamúnaa jodíómú tsáríllécatsíhíjcyanéhjɨ́ Críjto ɨ́dsɨ́jɨ́véneri nɨjkévatsóhi. Ehdúu mééma méénuube íñe pamévá mɨ́amúnaa meíjcyarómé dííbyeke mecáhcújtsómé tsame dííbyeéjté meíjcyame ɨ́mɨáámeréjuco meíjcyaki. \v 16 Muuráhjáa múhdurá medárɨ́ɨ́vécatsíhíjcyanéhjɨ́ Críjto mééma nɨjkévatsó páwachékevu ɨdsɨ́jɨ́véneri. Ehdúu ímíbájchoobe pamévá mɨ́amúnaa meíjcyarómé tsamééréjuco meíjcyame tsaímíyé Píívyéébema meíjcyaki. \p \v 17 Ehdúu Críjto itsááne muuha jodíómuke waajácutsó muhdú tsaímíyé Píívyéébema muha meíjcyaíñé tsúúca dííbyeke muha mewáájacújúcóórómeke. Áhdurée ámuha jodíómú meíjcyatúmé awáá dííbyeke mewáájácútúmeke muurá waajácútsoóbe. \v 18 Áánéllii dííbyej tééveri Méécááni Píívyéébema tsaméhjɨ́ menáhbévájcatsí dííbyé Apííchó mééma íjcyane meke pɨ́áábóneri. \v 19 Áánéllii tsáhájuco ámuha tsíjtye múnaa meíjcyájúcootúne. Muurá ícyooca méijcyá tsané múnaáréjuco Píívyéébé avyéjúejte tsúúca dííbyeéjté meíjcyame. \v 20 Muuráhjáa muha Jetsóó mamyémú Píívyéébé ihjyú uubálle múnáama uwáábó medéjucóónúné pañévú tsúúca ámuha méúcaavéhi. Aane muurá ímichi páñétúejpi Jetsocríjtó dííbye tájpí meíjcyaabe éhne múúne jaa ímichi ápɨ́hajcúné hallúrí íjcyadu néébeé. \v 21 Aame íñe ícyooca éhnííñevu dííbyema méllíyaatéhijcyá ɨ́mɨááméré Píívyéébema meíjcyaki. \v 22 Aane muurá Críjtoma meíjcyame jahdu menéémé pañe Píívyéébe ijcyá Íapííchoj tééveri. \c 3 \s1 Jodíómú íjcyátúmé uwááboobe Páávoro \p \v 1 Ááné hallútú íñe oo Páávoro o íjcyáábeke cuvéhoojánúmé ámuha jodíómú meíjcyátúmeke Críjtodítyú íjcyáné uwááboju o úwáábohíjcyáné hallútu. \v 2 Tsúúca íhya ámuha méwaajácú Píívyéébée meke ɨɨ́daatsólléne oke níwaavéné ámuha jodíómú meíjcyátúrómeke téénevu o wáájácútsoki. \v 3 Muuráhjáa ihdyu dííbyere óhdivu bóhówajtsó ámúhakye téhdure Críjtoj tééveri ɨpɨ́ááboíñé wáájácúratúné ipítyájcámeíñe. Aanée muurá tsúúca ámúhakye ó úúballé áyánéwu éhnée ɨ́hde ámúha éllevu o cáátúnúháámɨ́ pañe. \v 4 Téhaamɨ́ɨ ámuha meéévénetu íhya tsúúca méwaajácú ɨ́mɨáánéjucóo oke dibye téénevu wáájácutsóne. \v 5 Tsáháa muurá teene éíjyu múnáaúvudívú dibye bóhówajcárotúne. Aanée íñe ícyooca tsúúca bóhówajcároobe Íapííchoj tééveri íhjyú uubálle múnáama dííbyeéjté muha meíjcyame Jetsóó mamyémú meíjcyámedívu. \v 6 Ahdícyane ámuha jodíómú meíjcyáturómé tsúúca méijcyá Píívyéébé avyéjúejte muha meíjcyadu Jetsocríjtodítyú ɨ́mɨáájú úwáábómeíñé ámuha mecáhcujtsódú íjcyame. Aame ícyooca méijcyá tsamééréjuco Píívyéébée Críjtoj tééveri iájcuíñé nééne meújcuímye. \p \v 7 Ehdu nééne íñe úwááboobéré ó pehíjcyá o méénúítyuróné Píívyéébée téénevu oke pícyoonéjuco. Aane ihdyu ó méénuhíjcyá dííbyé pɨááboríye. \v 8 Aabe oo pámeere múhdumé Píívyéébeéjté meíjcyámedítyú ɨ́ɨdáátsoóbe. Áróóbekée oke ityújkevéélléne níwááveebe Críjtodi ɨ́ɨ́né imíjyaú meíjcyáné uwááboju íjcyanévú ámuha jodíómú íjcyátúrómeke o wáájácútsoki. \v 9 Ahdújuco muurá o bóhówátsohíjcyáné pámehdívúré teene wáájácúratúnée Píívyéébe páneere ípívyéjtsoobe tsúúcajátújuco pítyájcámeíñe. \v 10 Aane muurá Píívyéébe meke úcuhíjcyá paméváré dííbyeke mecáhcujtsómé tsamééréjuco meíjcya téénetu níjkyéjɨri íjcyáné ɨhtsútujte iwáájácu muhdɨ́ɨ́vané dííbyé tujkéveju íjcyane. \v 11 Ehdúhjáa imyéénuíñé pítyájcámeííbyé tsúúcajájuco. Ahdújucóo muurá dibye teene méénune Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri. \v 12 Ahdícyane dííbyej tééveri tsúúca Píívyéébema menáhbévájcatsí ɨ́ɨ́nerí íllityétúmé ɨ́mɨáánéjuco Críjtoke mecáhcújtsónélliíhye. \v 13 Áánéllii ámúhakye o néé ámuha meɨ́hvéjtsótu íñe tééné déjúcotu ámúhállii o ɨ́cúbáhrámeíhíjcyáné uwááboju. Íllure méímijyúúvé tééneri múhdurá ɨ́jtsúcunútúme. \s1 Críjto meke wájyune \p \v 14 Ehdu Méécááni Píívyéébé tujkéveju mééma íjcyánéllii dííbyé úmɨwávú o mɨ́móúúvéne ó ihjyúvahíjcyá dííbyema dúúrúvaabére. \v 15 Áábé cahcújtso múnaa meíjcyame muurá tsúúca méijcyá dííbyé dohjɨ́ba múnaa tsaate tsúúca níjkyéjɨríjyuco íjcyámema íñe ííñújɨri meíjcyame. \v 16 Áánéllii ó táúmeíhijcyá dííbyeke Íapííchoj tééveri dibye ámúhá pañévú ipícyo ɨ́ɨhnáhó ámúhakye tene ɨtsɨ́pájtsoki. \v 17 Áhdure ó táúmeíhijcyá Críjto éhnííñevu ámúhakye ɨpɨ́áábo ímí dííbyeke ámuha meúráávyeki. \v 18 Aame óvíi ámuha tsijtye cahcújtso múnáama méwajyújcatsí ímíñeúvú ámuha mewáájácu ávyeta muhdú ɨ́mɨááné Críjto meke wájyune méɨ́jtsaméí pɨrúúvé íjcyane. \v 19 Aane ámúhá hallúvú ó táúmeíhijcyá pɨáábó Píívyéébe ɨ́mɨáábé íjcyáábeke muhdú dibye íjcyadu ámuha meíjcyaki. \p \v 20 Áánéllii ihdyu metsu dííbyeke medúúrúva ávyéjújtsomére. Muurá meke pɨ́ááboobe dííbyeke metáúmeíñé ehnííñevu meɨ́jtsámeítyúrónemájuco. Ehdu muurá meke pɨ́áábohíjcyaabe Íapííchó mééma íjcyánej tééveri. \v 21 Aane ihdyu óvíi dííbyeke méduurúvahíjcyá dííbyé cahcújtso múnaa meíjcyame paíjyuváré múijyú nɨ́jkéváityúné ípyée ipítyájcámeídyújuco Jetsocríjtoj tééveri mepájtyetéiñe dibye méénúnélliíhye. Ehdu teéne. \c 4 \s1 Píívyéébeéjté meíjcyane Íapííchoj tééveri \p \v 1 Aane muurá Máavyéjuube Jetsocríjtodítyú íjcyáné uwááboju úwááboobéré o péhíjcyáné hallútú íñe cúvéhóójari oo ícyoóca. Aabe ámúhakye o néé tsúúca Píívyéébe ámúhakye újcume ímíñeúvú ámuha meíjcya muhdú meíjcyáiyódu. \v 2 Áhdure idyé ámúhakye o néé tsaɨ́ɨ́buwáré ɨdáátsóméhjɨúvú ámuha meíjcyáne mewájyújcatsí pamévamáye. Aame ímityúné ámúhama íjcyaróné máaabúcuhíjcyá ímí ámuha meíjcyaki. \v 3 Ááne métsúúraméí tsané múnaáréjuco ámuha meíjcyame dííbyé Apííchó pɨáábori tsaímíyé ámuha meíjcyáíyóneri. \v 4 Muurá íñe tsané múnaáréjuco meíjcyámema ijcyáné tsáneere Píívyéébé Apííchó meke ityúkévéjtsoki. Áánéllii téhdure ijcyáné tsáneere dííbyé avyéjú méwáábyuta. \v 5 Aabe tsáápiiye Máavyéjuube apáábyéré íjcyáábeke mecáhcujtsóhi. Áábe mémeríyé muurá métsójtsómeíhijcyáhi. \v 6 Áánéllii diibye tsáápiiye Mépiivyéébé ijcyá apáábyekéré pámeere mecáánívahíjcyaábe. Áábé hójtsɨri pámeere méijcyá dííbye tájpíye. Aabe kiá méhdityu iíjcyátúnéllii panéváré mejtééveri méénuhíjcyáhi. \p \v 7 Árónáa ihdyu tsáápiitsa mépiivyété muhdú nénehjɨ meméénune Píívyéébée Críjtoj tééveri meke ájcune. \v 8 Muurá dííbyé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Naavénekée ityáhjáne dííbyé hójtsɨ́ pañe ícyahíjcyámeke iíjchívyétsóne peebe cáámevu. Aame ihñéjteréjuco íjcyame dibye nééjuríyé piivyété páhduváré nénehjɨ imyéénune. \p \v 9 ¿Aanéhaca ɨɨná nééiyóné teene dibyée cáámevu pééneé? Téénetu muurá méwaajácú ɨ́htsútuubée íjcyároobe ííñujɨ́vú iñíítyéne ɨ́dáátsonúne. \v 10 Árónáacáa bóónétu tsiiñe peebe cáámevu níjkyejɨ́vú páñétúétsihvu ávyéjuube iíjcyáki. \v 11 Áábe tájpí muurá páneere íjcyaabe meke ihñéjteke ájcúné waajácuríyé mépiivyété páhduváré nénehjɨ meméénune. Muurá tsaate piivyété dííbyé ihjyu úwááboméré ipyéhijcyáne. Áhdure tsijtye piivyété iwáájacúné muhdú méúmɨwa íjcyane. Tsijtye piivyété tsúúca Píívyéébeke cáhcújtsómeke ímíñeúvú muhdú múúne téjɨjto meúraavyéné iúwaabóne. \v 12-13 Ehdu muurá Críjto meke pɨ́áábohíjcyá ihñéjté meíjcyame dííbyé wákimyéí ímí meméénu éhnííñevu dííbyé cahcújtso múnaa illíyaaté pámeere dííbyeke mecáhcujtsómé mewáájácu muhdúhjáa Píívyéébé Hajchi íjcyane dibyée íjcyadu meíjcyaki. \v 14 Áijyu ihdyu muurá tsá múha meke mújtátsóityú íhdityúré iújcúné uwáábori muhdú tsɨɨméké memújtátsóiyódu. \v 15 Aane ihdyu cáhawáá metsu ɨ́mɨááméré meíjcyáne ímíñeúvú meúráávye teene ɨ́mɨááju. Áijyu ɨ́mɨááné Críjto métúkevéjtsoobe íjcyáábeéjté meíjcyame éhnííñevu méímíbáávyeéhi. \v 16 Áábe tájpí pámeere dííbyeéjté méíjcyame mewájyújcatsíñe panévatúré mepɨ́áábójcatsímyé muurá éhnííñevu mellíyaatémé ímí Píívyéébeke méúraavyéhi. \s1 Críjtoke meúraavyéne \p \v 17 Áánéllii ámúhakye o néé Máavyéjuube Jetsocríjto mémeri Píívyéébeke wáájácutúmé ícyahíjcyádú ámuha meíjcyájúcóótuki. Muurá ímityúné diityé ɨ́jtsaméí íjcyánéllii iímillédú ícyahíjcyáme. \v 18 Tsá ditye wáájácutú muhdú ímí iíjcyáiyóné Píívyéébé ɨ́jtsaméí diityé pañe íjcyátúnélliíhye. Aame tsá íjcyáityú dííbyema ɨ́mɨánéjcú iwáájácúiyóné iímílletúnélliíhye. \v 19 Muurá éhnííñevúré ‘nucójpɨ’ néétune méénuhíjcyá panéváré ímityúne. \v 20-21 Árónáacáa ihdyu tsá ámuha teene mewáájatú Críjto ɨ́mɨá uwááboju ámúhakye úwáábócoóca. \v 22 Ahdícyane ámúhakye o néé ámuha meɨ́hvéjtso ɨ́mɨájɨ́jtóo ámuha mewáájácútúné hajchótá ímityúné íjcyaróné ɨ́mɨááneúvúdú ámuha meɨ́tsúcunúhijcyáné tsáijyu múu ámúhadi íjcyáhréi nééneé. \v 23-24 Ámúhá ɨ́jtsaméí mecápáyóóvéne ɨ́mɨánejcúvuréjuco mepájtyé muhdú meíjcyáiyóné Píívyéébe ímíllénejcúvú tsaímiyéjuco ámuha meíjcyánetu mebóhówaúcunúki. \p \v 25 Óvíjyacóóné ámuha maállícyatsíhijcyáne. Múu ɨ́mɨáánéré ihjyúvá pamévamáyé íñahbémuma. Tsamééré meíjcyame tsá metútávátsójcatsíítyuróne. \p \v 26 Tsá múu tsaatédívú icyáyobáávatéhajchíí páñetétsójcatsítyúne. Ɨ́ɨ́cúi múu ímíbáchójcatsíhi. Tsá múu tsiélleréjuco ɨ́jtsúcunútú teéne. \v 27 Tsá múu Naavénedívú táhjátsámeítyúne. \p \v 28 Áhdure tsáijyu múúne tsaate ámúhadítyú nánihíjcyámé ílluréjuco méɨhvété téénetu. Mewákímyeíñe tsijtye vííóméhjɨke mépɨáábo. \p \v 29 Áhdure tsá múu íhjyúvatú ímítyúneri. Ɨ́mɨááneríyé múu ihjyúvá éhnííñevu tsíjtyeke tene ɨpɨ́áábo Píívyéébeke ditye úráávyénetu. \v 30 Ahdícyane óvíjyacóóné múhdurá medárɨ́ɨ́vémeíhijcyáné Píívyéébé Apííchó mépañe íjcyane mekímóvéjtsótuki. Muurá teene mépañévú dibye pícyóónej tééveri méwaajácú ɨ́mɨááné dííbyeéjteréjuco meíjcyámeke dibye újcúvaíñe. \p \v 31 Ahdícyane ílluréjuco méɨhvété ímityúné ámuha medárɨ́ɨ́véjcatsíñe páhduváré nehníwu meúhbácatsíhíjcyánetu. \v 32 Ááne ɨ́mɨááméré meíjcyáne ténehjɨ méímíbáchojcátsí muhdúhjáa Píívyéébe ámúhadi ɨɨ́dáátsóvéne Críjtoj tééveri ámúhakye ímíbajchódu. \c 5 \s1 Píívyéébeéjté meíjcyáiyóne \p \v 1 Muurá ámuha ɨ́mɨááné tsúúca Píívyéébej tsɨ́ɨ́mé meíjcyámeke wájyuúbe. Áánéllii métsúúraméí dííbyedi dibye íjcyadu ámuha meíjcyaki. \v 2 Ááne méwájyujcátsí muhdú Críjto meke wájyudu. Muuráhjáa meke iwájyúnéllii meke ipájtyetétso ɨ́hvéjtsámeííbyeke dsɨ́jɨ́vetsómé éhne múu obééjake dsɨ́jɨ́vetsódu. Ááneríi Píívyéébe mítyane ímíjyuuvéhi. \p \v 3 Ahdícyane tsúúca dííbyeéjté ámuha meíjcyame tsáhájuco múu ɨ́jtsámeítyú ihdícyámema idyómácójcatsííyóneri. Óvíjyacóóné panéváré ímityúné ámuha meméénune. \v 4 Áhdure tsá múu átéréenéhjɨ́ úbálléjcatsítyúne. Múu Píívyéébeke ityéhdújtsóneríyé ihjyúváhi. \v 5 Muurá ihdícyáméhjɨma dómácócatsíhijcyámé tsá Píívyéébé avyéjúejte íjcyatúne. Áhdure tsíñéhjɨ́ imítyuháñé méénuhíjcyámema panéváré ímítyúneri úmúúpívyehíjcyámé tsá dííbyé avyéjúejte íjcyatúne. Aane muurá tsúúca ámuha méwaajácúhi. Ténéhjɨríyé muurá íjcyame tsá dííbyeke icyááníváíyóne éllevu íjcyatúne. \v 6 Ahdícyane máállítsámeídí múhdurá ícyahíjcyámé átéréenéhjɨ́ úwáábohíjcyámedívu. Muurá ehdu ditye ícyahíjcyáné hallútu Píívyéébe ɨ́cúbáhraá ávyétá ɨhnáhó diityédí dííbyeke ditye lléébohíjcyátúné hallútu. \v 7 Áánéllii tsá múu tehdu néémema náhbévatúne. \p \v 8 Muuráhjáa ɨ́hde ámuha tehdu ímítyúné pañe méícyahíjcyá ɨ́mɨáájú ámuha mewáájácútúnélliíhye. Árónáa ícyooca tsúúca ámuha méwaajácújucóó Ávyéjuube Críjtoéjté ámuha meíjcyame. Aame ihdyu óvíi ámuha méijcyá ɨ́mɨáámeréjuco. \v 9 Muurá téjɨjto mewáájacúmé ɨ́mɨáámeréjuco meíjcyame tsíjtyeke mépɨ́aabóhi. \v 10 Áánéllii ihdyu métsúúraméí Máavyéjuube Críjtoke ámuha meímíjyújtsóíyóneri. \v 11 Aame ihdyu tsá múu náhbénutú ɨ́mɨáájú wáájácutúmé ímityúné méénuhíjcyáne. Íllure múu úwaabó keená ɨ́mɨáájú íjcyane ditye iwáájácuki. \v 12 Ehdu muurá teevétari wáájácúratúné ditye méénuhíjcyáneri meíhjyúváiyóné nucójpɨtsóhi. \v 13 Aane muurá íñe Jetsocríjtó uwááboju diityédívú bóhówajtsó páneere ímityúné ditye méénuhíjcyáne. \v 14 Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééneé: \q1 Muhdú éhne múu dsɨ́jɨvémé íjcyadu wáájácúmeítyuube u íjcyaabe cána wájácúúvéne ímíñeúvú dɨ́jtsaméí Críjto uke iwáájácútso ɨ́mɨájɨjtóvu. \m Ehdu nééne Píívyéébé waajácúháámɨtu. \p \v 15 Aane cána metéɨ́búwáávéne ímíñeúvú méɨ́jtsaméí muhdú ámuha meícyahíjcyáneri. Tsá múu ɨ́mɨánéjcú wáájácutúmé ícyahíjcyádú íjcyatúne. Múu ímíñeúvú ijcyá tsúúca ɨ́mɨánéjcú ámuha mewáájacúme. \v 16 Muurá ɨhnáhóóné Píívyéébeke meúraavyéné panéváré múhdurá néénélliíhye. Áróné pañe múu tsúúrámeíhijcyá ténejcúríye. \v 17 Tsá múu ávyeta pevé ɨ́ɨ́buwáré íjcyatú wáájácúmeítyúme. Múu tsúúrámeí muhdú meíjcyáiyóné Píívyéébe ímílléneri tehdu ámuha meíjcyaki. \v 18 Tsá múu llíyíícyávetúne. Muurá tehdu meíjcyáhajchíí ílluréjuco metútávááveíñe. Áánéllii ámúhá pañévú dííbyé Apííchó meújcú ámúhakye tene ityúkévéjtsoki. \v 19 Ááne múu ámúhá ɨ́buúúnetu íjchívyéne májtsiyi dííbyeke dúúrúvaméré ihjyúvájcatsí ténejcúri. \v 20 Áhdure idyé múu dííbyeke paíjyuváré téhdútsohíjcyá panévá hallúvú Máavyéjuube Jetsocríjto mémeri. \s1 Métáábama mewájyújcatsíñe \p \v 21 Múu Píívyéébeke ámuha maávyejúúllédú panéjcuvávú avyéjúúlléjcatsíhi. \p \v 22 Ahdícyane óvíi ámúhá taabámú ámuha ájyúmuke avyéjuullé Máavyéjuube Jetsocríjtoke iávyejúúllédu. \v 23 Muurá ájyu méwá túkevéjtsoobe Mépájtyetétsoobe Críjto ihñéjté meíjcyámé túkevéjtsoobe íjcyadu. \v 24 Áábeke ihñéjté meíjcyame maávyéjúúlléne mecáhcujtsódú óvíi walléémú téhdure ájyúmuke iávyejúúlléne cáhcujtsóhi. \p \v 25 Áhdure idyé wajpíímú íicyánéjcutu múu méwámyuke iávyejúúlléne wajyú Críjtóo meke ihñéjteke mítyane iwájyúnéllii wájyúmeítyuubéré dsɨ́jɨvédu. \v 26 Muuráhjáa dsɨ́jɨ́veebe mewájyuri dííbyé uwááboju mecáhcújtsónej tééveri meke iímíbájchoki. \v 27 Aame tsúúca méímíbaavyé ɨ́ɨ́né imítyú méhdi íjcyájúcootúmé ɨ́mɨááméré dííbyema meíjcyaki. \v 28 Ahdícyane múu ímíñeúvú wajyú méwakye muhdú ámuha mewájyúmeídyu. Muurá ímí meíjcyane meímílleebe métáábake méwajyúhi. \v 29-30 Tsá muurá méjpi meere meɨ́cúbáhráítyuróne. Muurá mewájyúmeíñéllii ímí météhmémeí panévatúré muhdú Críjto ihñéjté meíjcyámeke téhmehíjcyádu. \v 31 Muurá Píívyéébé waajácúháámɨtu nééne wajpi cáánímútsidítyú ɨɨ́ɨ́néne ityáábávállema tsahéécoréjuco íjcyaíñe. \v 32 Ehdu ámúhakye o nééné pañe ijcyáné muhdú Críjto ihñéjtema íjcyáné uwááboju. \v 33 Ahdícyane tsiiñe ámúhakye o néé ámúhá taabámuke ámuha mewájyu muhdú ámuha mewájyúmeídyu. Áhdure idyé diitye ámúhá taabámú óvíi íicyánéjcutu ámúhakye iávyejúúlléne wajyúhi. \c 6 \p \v 1 Áhdure tsɨɨme múu lleebó cáánímuke. Ehdu Píívyéébeéjté meíjcyane ímílleébe. \v 2-3 Muurá dííbyé taúhbaju nééhií: “Ámúháj caanímuke mewájyúne máavyéjuulle cáámene ííñújɨ́ hallúrí ámuha meíjcyaki.” Ehdu muurá ítyaúhbaju néhdu íjcyámeke pɨ́ááboóbe. \p \v 4 Áánéllii cáánimu tsá múu uhbádúré úwáábotú ɨ́ɨ́tsɨ́ɨ́meke. Muurá tehdu nééné uwáábó diityéké ímítyúnejcúvúré ɨ́jtsámeíchóiyáhi. Áánéllii múu ímíñeúvú choocóré úwaabó diityéké Píívyéébé icyánéjcú dííbyeke ditye icyáhcújtsoki. \p \v 5 Áhdure idyé tsíjtyé hójtsɨ́ pañe íjcyame múu diityéké iávyejúúlléne ditye táuhbáné meenú Críjtoke ɨɨ́ɨ́cúvéiyódu. \v 6 Tsá múu íavyéjujte ɨ́ɨ́técoocáré ímí wákímyeítyú ditye ámúhakye ímí ɨɨ́jtsúcunúrokíye. Múu ditye ámúhama íjcyátúrónáa tsaímíyé wákímyeí ɨ́mɨááné Críjtó ɨɨcúve múnaa ámuha meíjcyaki. Ehdu meíjcyane imílleebe Píívyéébeé. \v 7 Áánéllii múu ɨ́mɨááméré meenú íwákimyéí Máavyéjuube Jetsocríjtoke ɨɨ́ɨ́cuvénéjuco. \v 8 Muurá tsaaté hójtsɨ́ pañe íjcyámema tehdu íjcyátúrómeke tsahdúré áhdóiibye muhdú ditye íjcyadújuco. \p \v 9 Áánéllii múu íavyéjujte íicyánéjcutu ímíñeúvú picyóó ɨ́cúbáhratúméré íúníu múnáake. Cáhawáá méɨjtsúcunuj, muurá pámé Avyéjuube Píívyéébe níjkyéjɨri íjcyaabe tsá tsaatéké éhnííñevu ímí ɨ́jtsúcunútúne. Muurá tsahdúré meke wájyuube pámeekére. \s1 Ímítyunéhjɨ́ metáhjane \p \v 10 Ámuúha táñahbémuj, ícyooca ihdyu méɨ́tsutúúvé Máavyéjuube Jetsocríjtoj tééveri dííbyé ɨhnáhoóri. \v 11 Aame Píívyéébe ámúhakye tújkévejtsódú ímíñeúvú météhmeméí Naavéné ámúhakye mújtátsóiyóné ámuha metáhjaki. \v 12 Tsá muurá mɨ́amúnáama memúnáátsócatsíhíjcyatúne. Muurá ihdyu mémúnáátsócatsíhijcyá diibye Naavéne ájkímú íjpííma íjcyátúné mɨ́amúnaa ímityúmé íjcyame Píívyéébeke wáájácútúméke iímillédú dárɨ́ɨ́vehíjcyámema. \v 13 Áánéllii ámúhakye o néé muhdú Píívyéébe ámúhakye túkévejtsódú ímíñeúvú ámuha meíjcya tehdɨ́ɨ́vanéhjɨ́ ámuha maáábúcúne ɨ́htsutúmé meíjcyaki. \p \v 14 Ahdícyane imíchi meíjcyáne ɨ́mɨáájú ímíñeúvú ámúhá pañévú mepícyó éhne múúne cóhpene ócájɨmɨ́ɨ́hé méhdityu chíúcunúdu. Ááne ɨ́mɨááméré meíjcyá ímítyunévú ámuha metáhjátsámeítyu éhne múúne méénujcátsi múnaa ityáhjátsámeítyu túémɨɨhóvú pícyámeídyu. \v 15 Ímíñeúvú meíjcyátsííívyéne méúwáábohíjcyá tsaímíyé meíjcyáné uwááboju éhne múúne tsodáhó íjtyúhápaajɨ́nevu iújcámeíñe íjcyátsíiivyédu. \v 16 Aame ímíñeúvú mécahcújtsó ámúhá watájcódú nééne téénej tééveri ámúhakye Naavéné mújtátsóiyóné ámuha metáhjaki. \v 17 Aane íñe tsúúca pajtyété mééma íjcyane tsáma méɨ́hvéjtsodí éhne múúne tsodáhoke íwatájcojɨ pɨ́aabódú nééne ímítyúnéhjɨtu meke téhmehíjcyáne. Áhdure Píívyéébé ihjyu ménɨɨtsúwádú nééne Íapííchoj tééveri mééma íjcyane ímíñeúvú meújcú ámúhá pañévu. \v 18 Aane ámúhá pañe íjcyánej tééveri óóchevélletúmé dííbyema paíjyuváré méihjyúvahíjcya. Métáuméí dííbyeke pɨáábó ímí ámuha meíjcyaki. Áhdure métáuméí pahúlleváré dííbyeéjté íjcyámé hallúvú dibye diityéké ɨpɨ́ááboki. \v 19 Téhdure táhallúvú métáuméí dibye oke ityúkévétso muhdú mepájtyeténé úwáábojúvú pamévakéré o wáájácútsoki. \v 20 Muuráhjáa tééné wákimyéivu oke Píívyéébe pícyoobe íñe tééné déjúcotu ícyooca oo cúvéhóójari. Árónáa ihdyu táhallúvú métáuméí pɨáábó núhnévétuubéré o úwáábohíjcya ímíñeúvú muhdú tene néhdújuco. \s1 Páávoro pítyajcóne \p \v 21 Aane cáhawáá ihdyu óvíi ménahbe Tííkico tééné wákimyéityu oke pɨ́áábohíjcyaabe ímíñeúvú ámúhakye táuubállé meenúhi. Diibye waajácú páneere muhdú o íjcyaabe ɨɨná o méénuhíjcyáne. \v 22 Áánéllii dííbyeke ámúha éllevu ó wallóó dibye ámúhakye iúúbálle muhdú muhtsi meícyahíjcyáné ámuha mewáájácúne metsájpɨnúki. \p \v 23 Ahdícyane óvíi Méécááni Píívyéébe Máavyéjuube Jetsocríjtoma ámúhakye pɨ́aabó ímí ámuha dííbyeke mecáhcujtsómé mewájyújcatsíñe ɨ́búwajɨ́ɨ́ meíjcya ɨ́ɨ́nerí ɨ́jtsámeíjyúcootúme. \v 24 Áámeke ihdyu óvíi ámúhakye pɨ́áábohíjcyaabe múhdumé ɨ́mɨááné ámuha Máavyéjuube Jetsocríjtoke mewájyúmeke. Áyu tehdújuco.