\id REV -[bnp] -Aloysius Baki -From 7/2/01 to 16/2/01 10.25 P.M.; Brent and Sandi Wiebe; April 5, 2011. \h Nita Kapiloho \toc1 A Nita Kapiloho A Vure i Vakasiri ne Ioanes na Maki Ge Bele Muri Ma \toc2 Kapiloho \toc3 Kap \mt1 A Nita Kapiloho \mt2 A Vure i Vakasiri ne Ioanes na Maki Ge Bele Muri Ma \imt1 A Nita Vakalohoka \ip E Ioanes i herea a buk iea na pida AD 96. \ip Ni here na tabeke i rua. A tabekena tara (sapta 1–3) i taki a maki i tabuli ngane. Ni here virihi a maka tara na Vure ri made na tanga i polorua. \ip A tabekena tara i taki a maki ge bele muri ma. \ip A puhu iea ni here na tahuna e huriki a bakovi hale ri vakamadihi e huriki a Kristian, a vuhuna e huriki a Kristian ri luhoia e Isu ia a Bakovi Dagi ne ria. A puhu i ngaru ge vakatora e huriki a Kristian nahea ri gi matataro a maka maregoa dagi ge vakahale ria. \ip Ra puhu iea i tahoka a maka nita vakakika na maka maki ge bele muri ma. E huriki a Kristian kunana na tahuna iea ri lohoka vona a maka nita vakakika, pali e huriki ranga i uka. E Isu Kristo ia a Bakovi Dagi. Na limana kunana a Vure bara i ratapile e huriki a pile lobo. E Satan tara bara i ratapilea. Na tahuna e Isu i vakalobo a leho vona, a Vure bara i habi a mapa ne huriki ri made tora, i uka ma ri pe a niluhoi ne ria. Bara ri made turana Vure bara ri uka a maregoa tabu, a vuhuna a Vure bara i rata a maka maki bara ri karaba tabu. \c 1 \s1 A Ngava Muga \p \v 1 \x * \xo 1:1 \xt Kap 22:6\x*Iea ngane a ngava a Vure i vakalongo ne Isu Kristo, ge vakalongo polo ne huriki a vora vona. A ngava na maka maki ge bele malaviriri. I rudua a agelo vona ge vakalongo a ngava nga na vora vona, ra iau, e Ioanes. \v 2 Ngane a vakalongo a maki lobo a matai, ra nitana Vure, a ngava ne Isu Kristo. \v 3 \x * \xo 1:3 \xt Kap 22:7,10\x*E rei a viri ge gi tala a ngava na nita propet iea, ge vivi. E huriki ri longoa, ri longototo a ngava nga ni here, ria ranga ri gi vivi, a vuhuna a parava i valai tabukoi pali. \s1 E Ioanes i Tagui a Tara ne Kristo i Polorua \p \v 4 \x * \xo 1:4 \xt Nim 3:14-15; Kap 3:1; 4:5\x*Iau e Ioanes a here lakea ne mua e huriki a tara na Vure i polorua, mu made o Asia. \p Ra Viri i made mona, i made hosi, bara i hamule valai, i rata kamumu mua, i habi a nivalemu ne mua. Pali e huriki a hanu i polorua, ra ri pesi na ngalana gula hariki vona, ria ranga ri gi rata kamumu mua, ri gi habi a nivalemu ne mua. \v 5 \x * \xo 1:5 \xt Sng 89:27; Kol 1:18\x*E Isu Kristo, ra viri i vakalongo hita na maki lobo a Vure i takia ge taki ne hita, ra viri i mahuri mule na matenga muga ne hita lobo, ra matakari ne huriki a matakari lobo na malala, ia tara ge rata kamumu mua, ge habi a nivalemu ne mua. \p I ngaru hateka hita. Na darana i vakamatukapaga hita na naro hale ne hita. \v 6 \x * \xo 1:6 \xt 1Pe 2:9; Kap 5:10; 20:6\x*I rata hita si bele manga a harikianga vona, si manga a prister na Vure vona, re Tamana. Ne vona kunana a bagetuanga, a nitora lobo ni matakari a maki lobo vakaroro. I muholi. \q1 \v 7 \x * \xo 1:7 \xt Dan 7:13; Sek 12:10; Mat 24:30; Ion 19:34-37; 1Tes 4:17\x*Mu longo! I popote ge valai na bubu. \q2 E huriki lobo ri gi masia. \q1 E huriki ri rabalakia, ria ranga ri gi masia. \q2 E huriki a kabu lobo na malala ri gi masia, ri gi duku. \q1 Ge bele mavonga. I muholi. \p \v 8 \x * \xo 1:8 \xt Kap 21:6; 22:13\x*A Vure e Bakovi Dagi i ta maea, “Iau kunana a nitubuna maki lobo.\f + \fr 1:8 \ft A nita Grik i ta maea, “Iau a Alpa, a Omega.” E Alpa a mugana leta na alpabet na nita Grik. E Omega a ikuna leta na alpabet na nita Grik.\f* Iau kunana a nilobona maki lobo. Iau a made ngane, a made hosi, ga made vakaroro. Iau a tahoka a nitora lobo.” \s1 E Ioanes i Matai a Tuna Bakovi \p \v 9 Iau e Ioanes, a turane mua. Si vaveru na ni bole a nimadihi na rane Isu. A dili turane mua na harikianga na Vure, si pesi tora ni ramaia e Isu. Iau a vara e huriki na nitana Vure, a ngava ne Isu, lakea ni lakavu iau, ni ru dili iau na bavi, koea na bodu e Patmos. \v 10 Na parava ne Bakovi Dagi a Hanu Kiripiripi i bele tora nau. A longo na bitogu a lohona bakovi i gale dagi, i nangi i manga a tavure. \v 11 A loho iea i ta maea, “A maki lobo o matai, o here puru na raukea, o vakaru lakea ne huriki a tara na Vure o Epesus, o Smerna, o Pergamum, o Tiatira, o Sardis, o Piladelpia, o Laodisia.” \p \v 12 Muri a matagege, ta ga masia ra viri i ta turagu, lakea a matai a butu na nipara i polorua, ni rata na gol. \v 13 \x * \xo 1:13 \xt Dan 7:13; 10:5\x*Na koropalana maka butu na nipara nga, a matai a viri i manga a tuna bakovi. I rodoa a varakia ola ola, na ngalana i rea na mota ni rata na gol. \v 14 \x * \xo 1:14 \xt Ese 43:2; Dan 7:9; 10:6; Kap 2:18; 19:12\x*A vuna i kea hateka, manga a vuna sipsip, manga a bubu keakea. A matana i para manga a huvina kanono. \v 15 A vahana ru para manga a bras ni ravu, i para hateka. Ru mata manga a bras ni gutu na kanono, i bele maga hateka. A lohona i nangi dagi, i manga a nangina bokona dari i rere. \v 16 \x * \xo 1:16 \xt Hib 4:12; Kap 2:12; 19:15\x*I nugu na limana a kanena a hada i polorua. A bainat i tahoka a ngina i rua i vere hateka i toro toro tala na ngavana. A matana i para hateka i manga a haro i para na kuru haro. \p \v 17 \x * \xo 1:17 \xt Ais 44:6; 48:12; Kap 2:8; 22:13\x*Na tahuna a masia, a boru puru tabukoi na vahana, a tabuli manga a viri i mate. Pali i padoi iau na limana a kanena, i ta maea, “Naha ni mangenge. Iau kunana a nitubuna maki lobo. Iau kunana a nilobona maki lobo. \v 18 Iau a mahuri. Hosi a mate, pali ngane a mahuri vakaroro. Iau a nugua a ki na matenga, a ki na murine huriki ri mate pali. \v 19 I mavonga, a ngaru ioe go here puru a maki lobo o matai pali, ra maka maki i tabuli ngane, turana maka maki ri gi bele muri ma. \v 20 Pali a hada i polorua a nugu na limagu a kanegu, turana butu na nipara i polorua ni rata na gol, ngane ga taki ioe vona a pelegona nita kapiloho. A hada i polorua nga, a agelo na tara na Vure i polorua. A butu na nipara nga, a tara na Vure i polorua.” \c 2 \s1 A Raukea i Lakea ne Huriki a Epesus \p \v 1 \x * \xo 2:1 \xt Kap 1:16\x*Muri i ta tabu, i ta maea, “O here lakea na agelo ne huriki a tara na Vure o Epesus, o here maea: \pi1 A ngava iea i valai na Bakovi i nugu a hada i polorua na limana a kanena, ra viri i laho na kurukuruna maka butu na nipara i polorua ni rata na gol. \v 2 \x * \xo 2:2 \xt 1Ion 4:1\x*Iau a lohoka vona a narone mua. A lohoka na maka maregoa mu bole pali. A lohoka vona a hini mu hatenono na tahuna e huriki ri vakamadihi mua. A matakilaka vona mu koi ne huriki a bakovi hale. Mu toha e huriki ri taki ta ria a apostolo. Mu matai pali ria ri tatami. \v 3 Mu hatenono, mu pesi tora na tahuna mu bole a maregoa a vuhuna mu luhoi torea a ragu. I uka ma mu tuha malulu, mu tabana ni kinigao. \pi1 \v 4 Pali iau a tahoka a ngava ne mua. I muga mu ngaru hateka iau. Pali ngane mu pe pali a naro ni ngaru hateka iau. \v 5 \x * \xo 2:5 \xt Kap 3:3\x*I mavonga, a ngaru mu gu luhoi mule a naro kamumu ne mua hosi, mu matakilaka vona a hini mu boru valai meli, mu puru liu. Mu pulo a vilone mua, mu rata tabu a maka naro kamumu mu rata hosi na tahuna mu luhoi tora karaba. Ge uka, bara valai, a bole vurokia a butu na nipara ne mua. \v 6 Pali a naro kamumu tara ne mua i maea, mu marikoi a narone huriki a murimuri ne Nikolas, i manga iau tara a marikoi a narone ria. \pi1 \v 7 \x * \xo 2:7 \xt Vuh 2:9; Kap 22:2,19\x*E rei a viri i ngaru ni longokilala, ge longo kamumu, ge luhoi kado a ngava a Hanu Kiripiripi i taki virihi e huriki a tara na Vure. E huriki ri mulangi na vabinga, ga taki ria ri gi kani a kanena kai na nimahuri, ra i pesi na hania\f + \fr 2:7 \ft A ngava e ‘paradiso’ na nita Grik i manga ‘a hania’. Pali ri bolea a ngava iea, ngane a pelegona i manga ‘a hunu’, ra tanga na Vure.\f* na Vure.” \s1 A Raukea i Lakea ne Huriki a Smerna \p \v 8 Muri a bakovi iea i ta tabu, i ta maea, “O here lakea na agelo ne huriki a tara na Vure o Smerna, o here maea: \pi1 A ngava iea i valai na viri ia a nitubuna maki lobo, a nilobona maki lobo, ra viri i mate, i mahuri mule. \v 9 \x * \xo 2:9 \xt 2Ko 11:14-15; Kap 3:9\x*Iau a lohoka vona, mua ni vakamarego, mu bala a maki na malala, pali mu tahoka a mahala. A lohoka ne huriki ri taki ta ria a Iuda muholi, pali ria a tara ne Satan, ri padi a kidune mua. \v 10 \x * \xo 2:10 \xt 2Tim 4:8; Iak 1:12\x*I popote mu gu bole a maregoa, pali naha ni mangenge. Mu longo, e Satan i popote ge ru dili ranga ne mua na bavi, ge toha mua, bara mu tahoka a maregoa na parava i ravulu. Mu pesi tora ni luhoi tora iau, ge vano ge harena na tahuna mu mate, lakea iau bara habi ne mua a mapane mua, ra a nimahuri vakaroro, i manga a viri i mulangi na rihiva i bole a tama. \pi1 \v 11 \x * \xo 2:11 \xt Kap 20:14; 21:8\x*E rei a viri i ngaru ni longokilala, ge longo kamumu, ge luhoi kado a ngava a Hanuna Vure i taki virihi e huriki a tara na Vure. E huriki ri mulangi na vabinga, a ruana matenga i uka ma ge padoi ria.” \s1 A Raukea i Lakea o Pergamum \p \v 12 “O here lakea na agelo ne huriki a tara na Vure o Pergamum, o here maea: \pi1 A ngava iea i valai na viri i tahoka a bainat i tahoka a ngina i rua i vere hateka. \v 13 Iau a lohoka vona mu made vai. A gula hariki ne Satan i tabuli na tanga iea. Pali mu tabana ni pesi tora na ragu. E Antipas, ra bakovi ne mua i kinigao ni taki tala a nitagu, ni rabalaki vonga na tanga ne Satan. Pali i uka ma mu lobo ni luhoi tora iau. \pi1 \v 14 \x * \xo 2:14 \xt Gi 22:1–25:3; 31:16; 2Pe 2:15\x*Pali iau a tahoka a ngava ne mua. E huriki ranga ne mua ri muri mai a nitovo ne Balam. Re Balam hosi, i takia e Balak ge tami e huriki a Israel ri gi puru na hoa. I taki ria ri gi kani a kinani ni habi ne huriki a nitamina vure. I taki ria ri gi mole lae. \v 15 I mavonga, mua ranga, e huriki ranga ri muri mai a nitovo ne huriki a murimuri ne Nikolas. \v 16 I mavonga, mu pulo a vilone mua. Ge uka, bara valai malaviriri, ga vaubi turane ria na bainat, ra i toro toro tala na ngavagu. \pi1 \v 17 \x * \xo 2:17 \xt Nim 16:4,14-15,33-34; Ais 62:2; Ion 6:48-50\x*E rei a viri i ngaru ni longokilala, ge longo kamumu, ge luhoi kado a ngava a Hanu Kiripiripi i taki virihi e huriki a tara na Vure. E huriki ri mulangi na vabinga, ga habi ne ria ranga \tl mana\tl*,\f + \fr 2:17 \ft A “mana”, ra bret a Vure i habi ne huriki a Israel hosi na tahuna ri laho na tabeke i ngeki. O matai ne Nimariu 16.\f* ra i tabuli kapiloho. Ga habi ne ria a kedo keakea, a rane ria karaba ni here vona. A rana karaba iea, i uka tara viri ge lohoka vona. A viri i bole a kedo iea, ia kikeri ge lohoka vona a rana karaba iea.” \s1 A Raukea i Lakea o Tiatira \p \v 18 \x * \xo 2:18 \xt Kap 1:14-15\x*Muri i ta tabu, i ta maea, “O here lakea na agelo ne huriki a tara na Vure o Tiatira, o here maea: \pi1 A ngava iea i valai na Tuna Vure. A matana i para manga a huvina kanono. A vahana ru para manga a bras ni ravu, lakea i para hateka. \v 19 Iau a lohoka na narone mua. Mu vangaru, mu luhoi tora iau, mu vakori, mu hatenono na maregoa. I muga a narone mua i kamumu, pali ngane i kamumu hateka. \pi1 \v 20 \x * \xo 2:20 \xt 1Ki 16:31; 2Ki 9:22\x*Pali iau a tahoka a ngava ne mua, a vuhuna i uka ma mu ta pupukaria ra ngatavine e Iesebel. I taki ta ia a propet, i tovo e huriki a vora nau, i tuli ria ri gi mole, ri gi kani a kinani ni habi lakea ne huriki a nitamina vure. \v 21 A habi a parava ranga ge pulo a vilona, pali i koi ni pulo a vilona, a vuhuna i ngaru hateka a naro hale vona ni ngoi. \v 22 Mu longo! Iau ga habi a gilanga dagi vona. E huriki lobo ri mole turana, ria i uka ma ri gi pulo a vilone ria, ga habi a maregoa dagi ne ria. \v 23 \x * \xo 2:23 \xt Sng 7:9; Jer 17:10; Kap 20:12-13\x*Ga rabalaki e huriki e tuna. Na naro iea, e huriki a tara na Vure lobo ri gi lohoka vona, iau a viri a lohoka na niluhoi, na ningaru ne huriki lobo. Ga habi a mapane mua, i muri mai a narone mua. \v 24 Pali e huriki ranga ne mua o Tiatira, i uka ma mu muri mai a nitovo hale iea. I uka ma mu tovo na maki ni gale a nitovo dagi ne Satan. A taki mua, i uka ma ga habi tara nimava ne mua. \v 25 \x * \xo 2:25 \xt Kap 3:11\x*Mu nugu tata kunana a niluhoi ne mua, ge harena na parava ga valai vona. \pi1 \v 26 \x * \xo 2:26 \xt Sng 2:8-9\x*E huriki ri mulangi na vabinga, ri muri mai a narogu ge vano ge harena na tahuna ri mate, iau ga habi ne ria a nitora, ri gi matakari e huriki lobo i uka ma ria a Iuda. \q1 \v 27 ‘Ri gi matakari tora hateka, ri gi ratapile e huriki a pile ne ria, \q2 i manga a viri i bipoda a ulo, i mapua kesi.’ \mi Ri gi matakari mavonga a vuhuna e Tata i habi nau a nitora ni matakari. \v 28 \x * \xo 2:28 \xt Kap 22:16\x*Muri ga habi ne ria a hada e Lagavago. \v 29 E rei a viri i ngaru ni longokilala, ge longo kamumu, ge luhoi kado a ngava a Hanu Kiripiripi i taki virihi e huriki a tara na Vure.” \c 3 \s1 A Raukea i Lakea o Sardis \p \v 1 \x * \xo 3:1 \xt Kap 1:4,16\x*Muri i ta tabu, i ta maea, “O here lakea na agelo ne huriki a tara na Vure o Sardis, o here maea: \pi1 A ngava iea i valai na Viri i matakari a hanuna Vure i polorua, i nugu a hada i polorua. A lohoka na narone mua. E huriki ri pahaluhoi ta mu tahoka a nimahuri, pali mu mate pali. \v 2 Mu hadongo. Ranga naro kamumu ne mua i tabana, pali i popote ri gi mate. Mu vakatora ria, a vuhuna a leho ne mua, i uka ma mu vakalobo kamumu na matana Vure nau. \v 3 \x * \xo 3:3 \xt Mat 24:43-44; 1Tes 5:2; Kap 2:5; 16:15\x*Mu luhoi tabu a ngava mu longoa, mu longototoa hosi. Mu longototoa, mu pulo a vilone mua. Mua bara mu koi ni hadongo, bara valai manga a viri i panaho. Bara valai vakaturutu, a habi a nimadihi ne mua. \pi1 \v 4 \x * \xo 3:4 \xt Iud 23\x*Pali e huriki ranga ne mua o Sardis ri tabana ri tahoka a rane ria, i uka ma ri vakakatoki a varakia ne ria. Muri bara ri rodo a varakia keakea, ri gi laho turagu, a vuhuna i kara ria ri gi rata mavonga. \v 5 \x * \xo 3:5 \xt Nim 32:32-33; Mat 10:32; Luk 12:8\x*E rei a viri i mulangi, ga vakarodoa na varakia keakea. A rana bara i tabuli vakaroro na buk na nimahuri. I uka ma ga ravunu vurokia. Ga taki tala a rana na matane Tata, na matane huriki a agelo vona. \v 6 E rei a viri i ngaru ni longokilala, ge longo kamumu, ge luhoi kado a ngava a Hanu Kiripiripi i taki virihi e huriki a tara na Vure.” \s1 A Raukea i Lakea o Piladelpia \p \v 7 \x * \xo 3:7 \xt Ais 22:22\x*I ta tabu, i ta maea, “O here lakea na agelo ne huriki a tara na Vure o Piladelpia, o here maea: \pi1 A ngava iea i valai na Viri Malamala, a Viri Muholi, ra viri i tahoka a ki\f + \fr 3:7 \ft A ki iea i vakasiri manga i tahoka a nitora ni matakaria a harikianga ne Davit, ra ni ta muholi vona hosi. Isaia 22:22\f* ne Davit. A maki a talea, i uka tara viri ge tukari mulea. Pali a maki a tukaria, i uka tara viri ge talea. \v 8 \x * \xo 3:8 \xt 1Ko 16:9\x*A lohoka na narone mua. Mu longo! A ru na ngalane mua a dua i mata ka. I uka tara viri ge tukaria. A lohoka ne mua, mu uka nitora. Pali mu longototo a nitagu, i uka ma mu lohopilea a ragu. \v 9 \x * \xo 3:9 \xt Ais 45:14; 49:23; 60:14; Kap 2:9\x*Mu longo! Re huriki a tara ne Satan, ri taki ta ria a Iuda, pali ri tatami. I uka ma ria a Iuda. Mu longo! Ga rata ria ri gi valai mai mua, ri gi turume puru na vahane mua. I mavonga, ri gi matakilaka vona iau a ngaru hateka mua. \v 10 \x * \xo 3:10 \xt Luk 21:19; 2Tim 2:12\x*Mu longototo iau na tahuna a taki mua mu gu hatenono, mu gu pesi tora na maregoa. I mavonga ga matakari mua, i uka ma mu gu dili na tahuna na nitoni, ra popote ge valai na tanga lobo na malala, ge toha e huriki lobo ri made na malala. \pi1 \v 11 Iau ga bele malaviriri. A maki mu tahoka, mu nugu tata torea. A mapane mua, ma ge radia a bakovi tara. \v 12 \x * \xo 3:12 \xt Ais 62:2; 65:15; Kap 14:1; 21:2\x*E rei a viri i mulangi ga vakapesia, ge manga a butu na roho na Vure nau. I uka ma ge pagitala vona a roho iea. Ga here vona a rana Vure nau, a rana tanga na Vure nau, re Ierusalem karaba, ra ge puru valai na Vure nau meli na hunu, ga here vona a ragu karaba. \v 13 E rei a viri i ngaru ni longokilala, ge longo kamumu, ge luhoi kado a ngava a Hanuna Vure i taki virihi e huriki a tara na Vure.” \s1 A Raukea i Lakea o Laodisia \p \v 14 I ta tabu, i ta maea, “O here lakea na agelo ne huriki a tara na Vure o Laodisia, o here maea: \pi1 A ngava iea i valai na viri ni gale I Muholi, ra viri i ta muholi, i taki tala a ngava lobo a Vure i takia ge taki. Ia a vuhuna maki lobo a Vure i ratarike. \v 15 \x * \xo 3:15 \xt Rom 12:11\x*A lohoka vona a narone mua. I uka ma mu piu, i uka ma mu rongo. A ngaru mu gu piu, o mu gu rongo! \v 16 I uka ma mu piu, i uka ma mu rongo, mu nami hurari. I mavonga ga muta tala mua na ngavagu, \v 17 \x * \xo 3:17 \xt Luk 12:21; 1Ko 4:8\x*a vuhuna mu taki ta mu tahoka a mahala, mu ru kadolu a maki i kupo, i uka ma mu ngarua tara maki. Pali mu matasia hateka, mu bala a maki, mu kepa, mu kabobo. \v 18 \x * \xo 3:18 \xt Ais 55:1\x*Ngane a taki mua, a gol nau ni gutu na kanono i maga hateka. Mu konea, mu gu tahoka a mahala. Mu kona nau a varakia keakea, mu gu kavitagu mua vona, i uka ma mu gu kabobo, i uka ma mu gu maruhu tabu. Mu kona nau a marasin na matane mua, mu gu matai tabu. \pi1 \v 19 \x * \xo 3:19 \xt 1Ko 11:32; Hib 12:6; Kap 2:5\x*Iau a tahate e huriki a bakovi a ngatavine a ngaru hateka ria, a habi a nimadihi ne ria. I mavonga, mu habi a hatene mua ni pulo a vilone mua. \v 20 \x * \xo 3:20 \xt Ion 14:23\x*Mu longo! A pesi na logo, a tutulidi. E rei a viri i longo a lohogu, i talea a logo, iau bara dili, a kani turana. \pi1 \v 21 E rei a viri i mulangi, bara ratea ge made turagu na gula hariki nau, i manga a hini iau tara a mulangi hosi, a made turane Tata na gula hariki vona. \v 22 E rei a viri i ngaru ni longokilala, ge longo kamumu, ge luhoi kado a ngava a Hanu Kiripiripi i taki virihi e huriki a tara na Vure.” \c 4 \s1 A Gula Hariki na Vure \p \v 1 \x * \xo 4:1 \xt Kap 1:1,10\x*Muri a mata lakea, a masia a logo i mata ka na hunu. Muri, a longo tabu a lohona viri a longo mugea, ra viri i nangi dagi manga a nangina tavure. I taki iau, i ta maea, “O sike valai. Ga vakasiri ioe vona a maki ge bele muri ma.” \v 2 \x * \xo 4:2 \xt Ais 6:1\x*Malaviriri kunana, a Hanu Kiripiripi i bele tora nau, a matai a gula hariki i tabuli na hunu, a bakovi tara i made vona. \v 3 \x * \xo 4:3 \xt Ese 1:28\x*A bakovi iea i para hidi manga a kedo a iaspa, a kedo a kanelian. A kuriki i pesi halui a gula hariki, i para manga a kedo goma goma ni gale a emeral. \v 4 \x * \xo 4:4 \xt Kap 3:18\x*A gula hariki i ravulu rua a polona i va ri pesi halui a gula hariki iea. E huriki a nupesi ala ravulu rua a polona i va ri made na gula hariki nga. Ri rodo a varakia keakea, ri kube a tama hariki ni rata na gol. \v 5 \x * \xo 4:5 \xt Ese 1:13; Sek 4:2; Kap 1:4; 8:5; 11:19; 16:18\x*A matai a vila i maravila tala na gula hariki, a longoa a nangina hini i kururu. A nipara i polorua ri huvi na ngalana gula hariki. Ra nipara nga, a hanuna Vure i polorua. \v 6 \x * \xo 4:6 \xt Ese 1:5-10,22; 10:14\x*A maki manga a dari i malilo kamumu, i mata manga a glas, i maga hateka, i tabuli na ngalana gula hariki iea. \p A maki mahuri i va to pesi halui a gula hariki, na tabekena i va. A matane tou i kupo hateka, to kavitagu a ngalane tou, a bitone tou. \v 7 A viri tara i mata manga a laion. A viri tara i mata manga a tuna bulmakau. A viri tara, a matana i mata manga a matana bakovi. A viri tara i mata manga a loha i bebe. \v 8 \x * \xo 4:8 \xt Ais 6:2-3; Ese 1:18; 10:12\x*Ra maka maki mahuri nga, tou lobo to tahoka a karapane tou i polotara. Tou lobo to tahoka a matane tou i kupo na tabeke lobo. Pololilo na karapane tou ranga, i vona a matane tou i kupo. I uka ma ri malo ni kavurikea a Vure. Na haro, na rodo ri ta maea, \qc “E Bakovi Dagi i Tuhaka Hateka! \qc I malamala! I malamala! I malamala hateka! \qc I made hosi, i made ngane, bara i made vakaroro!” \p \v 9 Na tahuna a maki mahuri nga to vakabagetua, to togoa, to kavurikea ra viri i made na gula hariki, ra viri i mahuri vakaroro, \v 10 \x * \xo 4:10 \xt Kap 19:4\x*lakea e huriki a nupesi ala ravulu rua a polona i va ri tabuli puru na ngalana, ri kavurikea ra viri i made vakaroro. Ri voro puru na vahana a tama hariki ne ria, ri ta maea, \q1 \v 11 “O Bakovi Dagi ne mia, a Vure ne mia. Ioe kunana i kara ioe \q1 e huriki ri gi vakabagetu ioe, ri gi togo ioe, ri gi kavurike a nitora vomu, \q1 a vuhuna ioe o ratarike a maki lobo na ningaru vomu kunana o ratarike ria, ri bele.” \c 5 \s1 A Raukea, a Tuna Sipsip \p \v 1 \x * \xo 5:1 \xt Ais 29:11; Ese 2:9-10\x*Muri a matai a viri i made na gula hariki, i nugu na limana a kanena a raukea ola ni pilu. A raukea iea ni here a ngava na ngalana, na bitona varago. Ni tango kapi na tabeke i polorua na buluka na kadel. \v 2 Muri a masia a agelo hateka i gale tala dagi, i nana maea, “E rei a bakovi kamumu, i kara ia ge laga vuroki a buluka na kadel ni tango kapi a raukea iea, ge vevea?” \v 3 Pali i uka tara viri meli na hunu, o na malala, o polotano na malala ge kara ia ge vevea a raukea iea, ge masia. \v 4 Lakea a vakatubu ni tangi dagi, a vuhuna i uka tara viri ge kamumu, ge kara ni vevea a raukea iea, ge masia. \v 5 \x * \xo 5:5 \xt Vuh 49:9; Ais 11:1,10; Kap 22:16\x*Pali tara ne huriki a nupesi nga i taki iau, “Naha ni tangi. O mata lakea! A viri ni gale a Laion na kabu ne Iuda, ra Hamone Davit, i mulangi. Ngane i kara ia ge laga vuroki a buluka na kadel i polorua, ra ri kapi karia a raukea, ge vevea.” \p \v 6 \x * \xo 5:6 \xt Sek 4:10; Ion 1:36; Kap 13:8\x*Muri a masia a Tuna Sipsip, i mata manga ni rabalaki pali. I pesi na kurukuruna gula hariki, e huriki a maki mahuri i va. E huriki a nupesi ri pesi haluia. I tahoka a tupina i polorua, a matana i polorua, ra hanuna Vure i polorua ni rudu tala na tabeke lobo na malala. \v 7 A Tuna sipsip i laho lakea, i bolea a raukea iea na limana kanena viri i made na gula hariki. \v 8 \x * \xo 5:8 \xt Sng 141:2; Kap 8:3-4\x*I bole loboa a raukea iea, muri a maki mahuri i va, turana e huriki a nupesi ala ravulu rua a polona i va, ri tabuli puru na ngalana Tuna Sipsip. Ria lobo ri nugu a hap\f + \fr 5:8 \ft A hap i manga popote a gita.\f* turana ulo ni rata na gol ri vona a havu mangisipa. A havu iea a maka nivasileki ne huriki a tara na Vure. \v 9 \x * \xo 5:9 \xt Sng 33:3; 40:3; 96:1; 98:1\x*Lakea ri kaloloa a linge karaba, ri kalolo maea, \q1 “Ioe kunana, i kara ioe go bolea a raukea iea, \q2 go laga vuroki a buluka ni pipikari vona, \q1 a vuhuna ni rabalaki ioe, a daramu i konamule e huriki a bakovi a ngatavine, ri gi ne vona a Vure. \q2 O kona tala ria na kabu lobo na malala, a tabele lobo na malala, a kuli lobo na malala, na robo lobo na malala. \q1 \v 10 \x * \xo 5:10 \xt Nim 19:6; Ais 61:6; Kap 1:6; 20:6\x*O rata ria ri bele manga a harikia, a prister na Vure ne hita. \q2 Ri gi matakari na malala.” \p \v 11 \x * \xo 5:11 \xt Dan 7:10; Hib 12:22\x*Muri a mata lakea, a longo a lohone huriki a agelo ala kupo, ala kupo hateka, ni keri ni gi! Ri pesi halui a gula hariki, a maka maki mahuri, e huriki a nupesi, \v 12 ri gale tala dagi, ri ta maea, \q1 “E huriki lobo ri gi kavurikea a Tuna Sipsip, ra ni rabalaki! \q1 Ri gi matakilaka vona a nitora dagi vona, a mahala dagi vona, a lohokanga vona, a harikianga vona! \q1 Ri gi togoa, ri gi vakabagetua, ri gi kavurikea!” \p \v 13 Muri a longo a maki mahuri lobo na hunu, a maki mahuri lobo na malala, polotano na malala, pololilo na dari, ria lobo ri ta maea, \q1 “A viri i made na gula hariki, turana Tuna Sipsip, \q1 si gi vakabagetu, si gi togo, si gi kavurike vakaroro rua!” \m \v 14 A maki mahuri i va ri ta maea, “I muholi!” Lakea e huriki a nupesi ri tabuli puru, ri kavurike rua. \c 6 \s1 A Buluka i Polorua \p \v 1 \x * \xo 6:1 \xt Kap 4:6-7; 5:1,6\x*Ngane a masia a Tuna Sipsip i laga talea tara buluka ni pipikari a raukea vona. Lakea tara ne huriki a maki mahuri ala va i ta dagi manga a hini i kururu, i ta maea, “O valai!” \v 2 \x * \xo 6:2 \xt Sek 1:8; 6:1-6\x*A mata lakea, a matai a hos keakea!\f + \fr 6:2 \ft Hos keakea: Keakea i vakasiri manga a viri i vaubi i mulangi.\f* A bakovi i rike vona i nugu a kiniperi. Ni habi vona a tama hariki. Ia a bakovi hateka. I pagitala ge vaubi ne huriki, ge mulangi. \p \v 3 Na tahuna a Tuna Sipsip i lagea a ruana buluka ni pipikari a raukea vona, lakea a longo a ruana maki mahuri i ta maea, “O valai!” \v 4 Lakea i pagitala tabu tara hos, a hos vururu.\f + \fr 6:4 \ft Hos Vururu: I vururu manga kanono, i vakasiri manga a viri bara i vaubi, i rabalaki e huriki ala kupo.\f* A bakovi i rike vona, ni habi vona tara bainat dagi, ni habi a nitora ge vakalobo a nivalemu na malala, e huriki a bakovi ri gi varabalaki. \p \v 5 Na tahuna a Tuna Sipsip i lagea a toluna buluka, a longoa a toluna maki mahuri i ta maea, “O valai!” Lakea a mata lakea, a hos katokato\f + \fr 6:5 \ft Hos katokato: I vakasiri manga e huriki ri gi mate na vitoloa, a pago.\f* i pagitala valai! A bakovi i rike vona i nugu a skel. \v 6 Lakea a longo a lohona viri i pesi na kurukurune huriki a maki mahuri i va, i ta maea, “A mapana maki ni kani i rike hateka! A lita na vit ni gi kona na mapana bakovi i leho na parava i taku. A lita i tolu na barli ranga, ni gi kona na mapana bakovi i leho na parava i taku. Pali naha ni ratapile a vina oliv, naha ni ratapile a vain!”\f + \fr 6:6 \ft O matai ne Mateo 24. Bara i tahoka a pago hateka, a vitoloa dagi, lakea a mapana maki ni kani lobo bara i rike.\f* \p \v 7 Na tahuna a Tuna Sipsip i lagea a vuana buluka, lakea a longoa a lohona vuana maki mahuri, i ta maea, “O valai!” \v 8 \x * \xo 6:8 \xt Jer 15:1-3; Ese 5:12,17; 14:21\x*A mata lakea, a masia a hos havura! A bakovi i rike vona, a rana e Matenga. A viri ni gale A Murine Huriki Ri Mate Pali i muri vona. Ni habi ne rua a nitora ni rabalaki e huriki ala kupo (¼)\f + \fr 6:8 \ft ¼ i manga e huriki lobo ni ru na tete i va, lakea a tete tara bara i mate.\f* Ru gu rabalaki ria na bainat, na pago, na gilanga dagi, ru gu rudu a maka maki ri tegi na robo ri gi kara mate ria. \p \v 9 Na tahuna a Tuna Sipsip i lagea a limana buluka, a matai a hanune huriki ri made na taruna dede na nihabi. Re huriki nga ni rabalaki a vuhuna ri taki tala ne huriki a nitana Vure. \v 10 Ra hanune huriki nga ri gale dagi, ri ta maea, “O Bakovi Dagi, ioe o tahoka a nitora lobo. Ioe o kiripiripi. Ioe a vuhuna ngava muholi. Garika go pelekado e huriki na malala, go koli a naro hale ne ria, ri rabalaki mia?” \v 11 \x * \xo 6:11 \xt Kap 7:9,13; 19:14\x*Muri ni habi ne ria a varakia ola keakea, ni taki ria ri gi dava popote taro, ge harena na tahuna e huriki e turane ria, ra ri leho palupu, ge rabalaki ria taro e huriki, i manga a hini ria ranga ni rabalaki muga. A Vure i lohoka i riva e huriki ri gi mate maea. \p \v 12 \x * \xo 6:12 \xt Mat 24:29; Apo 2:20; Kap 8:12; 11:13; 16:18\x*Na tahuna a Tuna Sipsip i lagea a polotarana buluka, a vuruke dagi i bele na malala. A haro i kato manga a gabu. A keva i mapulo i vururu manga a dara. \v 13 \x * \xo 6:13 \xt Ais 34:4\x*A maka hada na hunu ri mapasi puru na malala, i manga a kanena kai a pik i pado, ri mapasi na vilu dagi. \v 14 \x * \xo 6:14 \xt Kap 16:20\x*A hunu ni lopi manga a raukea, i marakavelu. A maka lolo lobo, a bodu lobo ri ha taro a murine ria, ri mariu lakea na hini ranga. \v 15 \x * \xo 6:15 \xt Ais 2:10,19,21\x*Lakea e huriki a hariki na malala, e huriki a bakovi dagi, e huriki a ubu na tara, e huriki a bakovi na mahala, e huriki ri tahoka a nitora, e huriki lobo, re huriki a vorakato, e huriki i uka ma ria a vorakato, ria lobo ri ha, ri kapiloho pololilo na maka babe, polotano na maka kedo dagi na lolo. \v 16 \x * \xo 6:16 \xt Luk 23:30\x*Ri gale tala, ri taki a maka lolo, a maka kedo, ri ta maea, “Mu taho mia, mu ruhulolo mia na matana Viri i made na gula hariki, mu ruhulolo mia na rongova na Tuna Sipsip, \v 17 \x * \xo 6:17 \xt Jol 2:11; Mal 3:2\x*a vuhuna a parava dagi na rongova ne rua i bele ngane. Pali e rei ge mahuri?” \c 7 \s1 E Huriki a Israel ala 144,000 Ri Bole a Kilakila \p \v 1 \x * \xo 7:1 \xt Jer 49:36; Dan 7:2\x*Muri a masia a agelo i va ri pesi na harena malala i va, ri kapi kari a vilu na malala i va, nahea ri gi ngalu a malala, a dari, a maka kai. \v 2 Muri a masia a agelo tara i valai na nirikena haro. I nugua a kilakila na Vure Mahuri, i gale tala dagi, i taki a agelo i va, ra ni habi ne ria a nitora ni ratapile a malala a dari, \v 3 \x * \xo 7:3 \xt Ese 9:4,6; Kap 9:4\x*i ta maea, “Mu dava. Naha ni rata hale ma a malala, a dari, a maka kai. Mi gi ru taro a kilakila na Vure ne teu na dumene huriki a vora vona.” \v 4 \x * \xo 7:4 \xt Ese 9:4; Kap 14:1,3\x*Muri a longo ri ala riva e huriki ni ru a kilakila ne ria. Ri ala 144,000, ri valai na kabu lobo ne Israel. \q1 \v 5 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Iuda ni ru a kilakila ne ria. \q1 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Reuben. \q1 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Gad. \q1 \v 6 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Aser. \q1 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Naptali. \q1 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Manase. \q1 \v 7 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Simeon. \q1 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Levi. \q1 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Isakar. \q1 \v 8 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Sebulun. \q1 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Iosep. \q1 Ri ala 12,000 ri valai na kabu ne Bensamin. \s1 A Tara Dagi na Tanga Lobo na Malala \p \v 9 Muri a matai a tara dagi hateka, ni keri ni gi! Ri valai na robo lobo na malala, na kabu lobo na malala, na kuli lobo na malala, na tabele lobo na malala. Ri pesi na ngalana gula hariki, na ngalana Tuna Sipsip. Ri rodo a varakia ola keakea, ri nugu a pagana niu. \v 10 \x * \xo 7:10 \xt Kap 5:6-7\x*Ria lobo ri gale dagi, ri ta maea, \q1 “A Vure ne hita, ra i made na gula hariki, i korimule hita! \q1 A Tuna Sipsip tara, i korimule hita!” \m \v 11 E huriki a agelo lobo ri pesi haluia a gula hariki, e huriki a nupesi, a maki mahuri i va. Ri tabuli puru na matane ria, na ngalana gula hariki, ri kavurikea a Vure, \v 12 \x * \xo 7:12 \xt Kap 5:12\x*ri ta maea, \q1 “I muholi! \q1 A Vure ne hita i bagetu kamumu hateka! \q1 I tahoka a nipara dagi hateka! \q1 I tahoka a lohokanga lobo! \q1 Si gi kavurike vakaroro ia! Si gi togo vakaroro ia! \q1 I tahoka a nitora lobo! I tuhaka hateka! \q1 I muholi!” \p \v 13 Muri tara ne huriki a nupesi i nana iau, “Re huriki nga ri rodo a varakia ola keakea, ria e rei? Ri valai vai?” \p \v 14 \x * \xo 7:14 \xt Dan 12:1; Mat 24:21\x*Lakea a koli a ta maea, “Bakovi dagi ioe o lohoka ne ria.” \p Muri i taki iau, i ta maea, “Ri pagitala valai na tahuna maregoa dagi. Ri loi a varakia ne ria na darana Tuna Sipsip, lakea ri kea mahaha. \q1 \v 15 “I mavonga ri pesi na ngalana gula hariki na Vure. \q2 Na haro, na rodo ri kavurike ia kunana. \q2 A viri i made na gula hariki ge made turane ria, ge matakari ria. \q1 \v 16 \x * \xo 7:16 \xt Ais 49:10\x*I uka ma ri gi vitolo tabu. I uka ma ri gi marohu tabu. \q2 A haro i uka ma ge kani ria. \q2 I uka ma ri gi kakarongo tabu, \q1 \v 17 \x * \xo 7:17 \xt Sng 23:2; Ais 25:8; Kap 21:4\x*a vuhuna a Tuna Sipsip, ra i pesi na ngalana gula hariki, ge matakari ria manga a matakari na sipsip. \q2 Ge tuli ria, ri gi lakea na naru bele, ra naru na nimahuri. \q1 A Vure ge ravunu na matane ria a luhane ria, i uka ma ri gi tangi tabu.” \c 8 \s1 A Poloruana Buluka \p \v 1 Na tahuna a Tuna Sipsip i laga vuroki a poloruana buluka ni pipikari a mapiluna raukea vona, e huriki na hunu ri mangaulu tata, i uka ma ri ta, i harena na minit i 30. \v 2 Muri a matai a agelo ala polorua nga, ra ri pepesi na ngalana Vure. Ni habi ne ria a tavure i polorua. \v 3 \x * \xo 8:3 \xt Nim 30:1-3; Kap 5:8\x*A agelo tara i valai, i pesi tabukoi na dede na nihabi. I nugu a ulo ni rata na gol. Ni habi vona a havu mangisipa i kupo ge habi turana maka nivasileki ne huriki a tara na Vure, ge habi na dede na nihabi, ra ni rata na gol, i pesi na ngalana gula hariki. \v 4 A pokona mangisipa, turana maka nivasileki ne huriki a tara na Vure, ru malaga rike na limana agelo, ru sike na matana Vure. \v 5 \x * \xo 8:5 \xt Nim 19:16-19; Levi 16:12; Kap 11:19; 16:18\x*Muri, a agelo i bolea a ulo iea, i tahonia na kanono na dede na nihabi. I voro purua na malala, lakea i kururu i pelaka, i maravila, a vuruke i pulua a malala. \s1 A Agelo i Va To Vaki a Tavure ne Tou \p \v 6 Muri a agelo i polorua, ra ri nugu a tavure i polorua, ri dava ni vaki. \p \v 7 \x * \xo 8:7 \xt Nim 9:23-26; Ese 38:22; Jol 2:30\x*A agelo muga i vakia a tavure vona, lakea a vala kedo\f + \fr 8:7 \ft A vala kedo a ais, i boru valai na hunu i manga a kedo.\f* turana kanono, a dara, ni voro puru na malala. A maka maki ni nagi na tabeke i tolu. A tabekena malala i taku, a tabekena kai i taku ni gutu na kanono, i lobo. A varili lobo na malala i nono lobo liu. \p \v 8 A ruana agelo i vakia a tavure vona. Lakea a maki tara i manga a lolo dagi i nono ni voro puru na dari. \v 9 A maka maki ni nagi na tabeke i tolu. A tabekena tara na dari i mapulo i manga a dara. A tabeke tara na maka maki mahuri na dari ri mate. A maka sip ranga, a tabeke tara ne ria ri mabubu. \p \v 10-11 \x * \xo 8:10-11 \xt Jer 9:15\x*A toluna agelo i vakia a tavure vona. A maka naru ni nagi na tabeke i tolu. Lakea a hada dagi tara ni gale e Vingungu, i huvi dagi, i mapasi tala na hunu, i puru na tabekena tara na maka naru, a naru bele. Lakea a maka naru ri mapulo, ri vagole. Lakea e huriki ala kupo ri mate a vuhuna ri ninu a naru vagole iea. \p \v 12 \x * \xo 8:12 \xt Ese 32:7; Kap 6:12-13\x*A agelo i va i vakia a tavure vona. Muri a haro, a keva, a maka hada ni ubi, lakea a nipara ne ria i puru.\f + \fr 8:12 \ft ⅓ i manga a nipara ne ria ni ru na nagi i tolu, lakea a nagi tara ni ratapile, i uka ma i para.\f* A haro, a rodo, ranga, ni ratapile. Na haro, i uka ma i para a haro na tahuna ranga. Na rodo, a keva a hada i uka ma ri para na tahuna ranga. \p \v 13 \x * \xo 8:13 \xt Kap 9:12; 11:14\x*Muri a masia a loha, i bebe polo meli, i gale tala dagi, i ta maea, “A vuranga! A vuranga! A vuranga i popote ge bele ne huriki ri made na malala na tahuna a agelo i tolu, ra to tabana, to go vaki a tavure ne tou!” \c 9 \s1 A Limana Agelo i Vaki a Tavure \p \v 1 \x * \xo 9:1 \xt Kap 20:1\x*Muri a limana agelo i vakia a tavure vona, lakea a masia a hada i mapasi tala na hunu, i puru na malala. Ni habi vona a ki na lovo i marangeo. \v 2 \x * \xo 9:2 \xt Vuh 19:28; Nim 10:12-15; Jol 2:2,10\x*I talea a logo na lovo i marangeo, lakea a pokona kanono dagi i poko tala vona, i ratea a hini i katoki, i kavitagua a haro. \v 3 Muri a kabuna koa ri pagitala vona a pokona kanono iea, ri puru valai na malala. Ni habi ne ria a nitora ni tura e huriki, i manga a maka kira. \v 4 \x * \xo 9:4 \xt Kap 7:3\x*Ni taki ria nahea ri gi ratapile a varili, a maka hurumade, a maka kai. Ri gi ratapile kunana e huriki a bakovi a ngatavine ri uka kilakila na Vure ge tabuli na dumene ria. \v 5 Ni taki ria ri gi vakamadihi hale e huriki nga na keva i lima, pali i uka ma ri gi rabalaki ria. Ri vakamadihi ria na nimadihi na kira i tura a viri. \v 6 \x * \xo 9:6 \xt Jop 3:21; Jer 8:3\x*Na tahuna iea, e huriki bara ri ngaru ni mate, pali bara ri keri. Ri gi matakana a dala na nimate, pali bara ri keri ni mate. \p \v 7 \x * \xo 9:7 \xt Jol 2:4\x*A maka koa nga, ri mata manga a hos ni kisi na vabinga. Ri kube a maki i mata manga a tama hariki ni rata na gol. A matane ria i manga a bakovi. \v 8 \x * \xo 9:8 \xt Jol 1:6\x*A vune ria i ola, i manga a vuna ngatavine. A ngine ria i manga a ngina laion. \v 9 \x * \xo 9:9 \xt Jol 2:5\x*Ri rodo na ngalane ria a maki manga a galeu ni rata na aen. A nangina karapane ria i manga a nangina a maka hos i kupo hateka ri lalu a karis, ri nunu lakea na vabinga. \v 10 A kuna ria i manga a kuna kira, i tahoka a nitora ni habi a nimadihi ne huriki a bakovi a ngatavine na keva i lima. \v 11 A hariki ne ria, a agelo na lovo i marangeo. A rana a hariki iea na nita Hibru, e Abadon. Na nita Grik, ni gale Apolion.\f + \fr 9:11 \ft A pelegona ngava i rua nga, ‘A Mari ni Ratapile e Huriki’.\f* \p \v 12 A mugana vuranga i lobo. A vuranga i rua ru tabana. \s1 A Polotarana Agelo \p \v 13 Muri a polotarana agelo i vakia a tavure vona, lakea a longo a lohona viri i pagitala na tupina i va na dede na nihabi ni rata na gol, ra i tabuli na ngalana Vure. \p \v 14 A lohona viri iea i takia a polotarana agelo, ra i nugu a tavure, i ta maea, “O puga a agelo ala va, ra ni kolo tabukoi na naru dagi e Iupretis.” \v 15 Lakea i vano, i puga a agelo i va nga, ra ni kolo puru hosi, ri gi davea a pida, a keva, a parava, a aua iea. E huriki a bakovi a ngatavine na malala ni kalipida na tete i tolu. Lakea e huriki a agelo nga, ri gi vano, ri gi rabalakia a tete i taku. \v 16 E huriki a nugumaheto ra ri rike na hos ri ala 200 milion. A longo ni gi tala ria. \v 17 A matai na vuregu, a maka hos nga, turana e huriki ri rike ne ria ri mata maea: ri rodo a galeu na ngalane ria, ni kalu ri vururu manga a kanono, ri goma goma manga a hunu,\f + \fr 9:17 \ft Ri goma goma manga a kedo a sapaia, ra i manga a hunu.\f* ri ngango ngango manga a viku. A gina maka hos nga ri mata manga a gina laion. I pagitala na ngutune ria a pokona kanono, a viku. \v 18 Ri rabalaki e huriki a bakovi a ngatavine ala kupo\f + \fr 9:18 \ft ⅓ i manga ni ru na tete i tolu e huriki a bakovi a ngatavine, lakea a tete tara i mate\f* na maki hale i tolu: a kanono, a pokona kanono, a viku. A maki i tolu nga, to pagitala na ngutune ria, \v 19 a vuhuna a nitora na maka hos nga, i tabuli na ngutune ria, na kune ria. A kune ria i manga a mata, ri kara mate e huriki. \p \v 20 \x * \xo 9:20 \xt Sng 115:4-7; 135:15-18; Dan 5:23; Kap 16:9,11\x*E huriki a bakovi a ngatavine, ra i uka ma ri mate na maki hale i tolu nga, i uka ma ri pulo a vilone ria, i uka ma ri lobo ni vasileki na hanitu, a nitamina vure ni rata na gol, a silva, a brans, a kedo, a kai. A maka nitamina vure nga ri keri ni matai, ri keri ni longo, ri keri ni laho. \v 21 E huriki nga, ri rabalaki a viri, ri rata a muto, ri mole, ri panaho, i uka ma ri pulo a vilone ria, ri gi ngalahere na maka naro hale nga. \c 10 \s1 A Agelo Turana a Buk Kiroko \p \v 1 Muri a matai tabu tara agelo hateka i puru valai na hunu. A bubu i kavitagua. A kuriki i pesi haluia a gina. A matana i para manga a haro. A vahana ru para manga a kanono. \v 2 I nugua a raukea ni veve na limana a kanena. A vahana a kanena i vakapesi langea na dari. A vahana a maurina i vakapesia na malala. \v 3 I gale tala dagi hateka, i manga a laion i roro, lakea a kururu i polorua ri koli. \v 4 \x * \xo 10:4 \xt Dan 12:4,9\x*Na tahuna a kururu i polorua nga ri koli, ta ga here puru a ngava ri taki, pali a longo tabu a lohona viri tara i ta valai na hunu, i ta maea, “Naha ni here a ngava na kururu i polorua nga. O ruhulolo kunana.” \v 5 \x * \xo 10:5 \xt Vin 32:40; Dan 12:7\x*Muri a agelo, ra i pesi na dari a vahana tara, na malala a vahana tara, i toto rike na hunu a limana a kanena, \v 6 i kaba na rana Viri i mahuri vakaroro, ra viri i ratarike a hunu, a maka maki lobo pololilo vona, turana malala, a maka maki i tabuli vona, turana dari, a maka maki i tabuli pololilo vona. I kaba, i taki i uka tabu ni dava, \v 7 \x * \xo 10:7 \xt Amo 3:7\x*a vuhuna na tahuna a poloruana agelo ge vaki a tavure vona, a niluhoi kapiloho na Vure ge bele muholi. Ge bele manga kunana a Velenga Kamumu a Vure i vakalongo ne huriki a vora vona, re huriki a propet. \p \v 8 Muri a longo tabua a lohona viri, ra a longo muga, i ta valai na hunu, i ta maea, “O vano, o bolea a raukea ni veve puru pali, ra i tabuli na limana agelo i pesi langa na dari, a malala.” \v 9 \x * \xo 10:9 \xt Ese 2:8–3:3\x*Lakea a vano maia a agelo, a takia ge habia nau a raukea. Lakea i taki iau, i ta maea, “O bolea, o kania. Bara i ratea a tamudimu ge madihi, pali bara i namika na ngavamu, i manga a ame.” \v 10 A bolea a raukea na limana agelo, a kania. I namika manga a ame, pali na tahuna a kani loboa, i madihi a tamudigu. \v 11 Muri ni taki iau, “O ta propet tabu, o vakalongo e huriki vona a Vure ge rata navai na kabu i kupo, a robo i kupo, e huriki ri ta na tabele legelege, a hariki i kupo.” \c 11 \s1 A Bakovi ala Rua Ru Vakalongo a Ngava \p \v 1 \x * \xo 11:1 \xt Ese 40:3; Sek 2:1-2\x*Muri ni habi nau a lebo ne vona ni rovai a maki, i manga a kodo na nilaho, lakea i taki maea iau, “O vano o rovai a niolana, a nibolana roho na Vure turana dede na nihabi. O gi palupu e huriki ri vasileki vonga. \v 2 \x * \xo 11:2 \xt Luk 21:24; Kap 13:5\x*Pali naha ni rovai a mataruma, polovavo na Roho na Vure. Naha ni rovai, a vuhuna a tabeke iea ni habi ne huriki i uka ma ria a Iuda, ri gi paha katoa a tanga na Vure\f + \fr 11:2 \ft A tanga na Vure, re Ierusalem. O masia ne Lukas 21.\f* na keva i ravulu va a polona i rua. \v 3 \x * \xo 11:3 \xt Dan 7:25; Luk 21:24\x*Ga rudu a bakovi ala rua nau, ru gu taki tala ne huriki a ngava nau. Ru gu rea na varakia katokato, ru gu rata a nita propet na parava i 1,260.”\f + \fr 11:3 \ft A parava i 1,260 i manga a keva i tolu, a kalavana.\f* \p \v 4 \x * \xo 11:4 \xt Sek 4:3,11-14\x*A bakovi ala rua nga, rua a kai a oliv i rua, a butu na nipara i rua, ra ri pesi na matana Vure, re Bakovi Dagi na tanga lobo na malala. \v 5 \x * \xo 11:5 \xt 2Sam 22:9; Sng 97:3\x*E rei a viri i ngaru ni rata hale rua, a kanono bara i pagitala na ngavane rua, bara i gutu parina e huriki a pile ne rua. E huriki ri ngaru ni rata hale rua bara ri mate vona a naro iea. \v 6 \x * \xo 11:6 \xt Nim 7:17-20; 1Sam 4:8; 1Ki 17:1\x*Ru tahoka a nitora ni tukaria a hunu, i uka ma ge boru a vala na parava lobo ru rata a nita propet. Ru tahoka a nitora ni rata a maka naru ri gi mapulo manga a dara. Ru tahoka a nitora ni ratapile a malala na vuranga legelege, na ningaru ne rua. \p \v 7 \x * \xo 11:7 \xt Dan 7:21; Kap 12:17; 13:7; 17:8\x*Na tahuna ru vakalobo a leho ne rua ni ta propet, e Livoa bara i sike valai na lovo i marangeo, bara i vaubi turane rua. Bara i mulangi, i rabalaki rua, \v 8 \x * \xo 11:8 \xt Luk 13:34\x*lakea a podane rua ru gu tabuli na rosi na tanga dagi, ra ni ta vakakika vona e Sodoma, e Egipto, na tanga ni paditata na kai tavalavala a Bakovi Dagi ne rua. \v 9 E huriki a bakovi a ngatavine na kuli lobo, na kabu lobo, na tabele lobo, na robo lobo na malala ri gi matanono a podane rua na parava i tolu, a kalavana. Ri gi hate kari, nahea ni gi tanu rua. \v 10 E huriki lobo na malala ri gi vivi hateka na matenga ne rua. Ri gi rata a habu dagi, ri gi vahabi a maki, a vuhuna a propet ala rua nga ru habi a nimadihi dagi ne huriki na malala, ru mate pali. \p \v 11 \x * \xo 11:11 \xt Ese 37:5,10\x*Pali muri na parava i tolu, a kalavana, a Vure i bango dili ne rua a bangona na nimahuri, ru pesi rike. Lakea e huriki lobo ri matai rua, ri mangenge hateka. \v 12 \x * \xo 11:12 \xt 2Ki 2:11\x*Muri ru longoa a lohona viri na hunu i ta dagi, i taki rua, i ta maea, “Muru sike valai!” Lakea ru sike na hunu turana bubu, pali e huriki a pile ne rua ri matanono kunana. \p \v 13 \x * \xo 11:13 \xt Kap 6:12; 16:18\x*Na tahuna iea kunana a vuruke dagi i pori. A tanga dagi ni nagi na tabeke i ravulu. A tabekena tara, a roho lobo ri mapuka puru. A bakovi a ngatavine ala 7,000 ri mate na vuruke iea, pali e huriki ri tabana ri mangenge hateka, ri vakabagetua a rana Vure na hunu. \p \v 14 \x * \xo 11:14 \xt Kap 9:12\x*A ruana vuranga i lobo ngane. A toluna vuranga i popote ge valai. \s1 A Poloruana Tavure \p \v 15 \x * \xo 11:15 \xt Nim 15:18; Sng 10:16; Dan 2:44; 7:14\x*Muri, a poloruana agelo i vakia a tavure vona. Lakea a longo e huriki ri ta dagi meli na hunu, ri ta maea, \q1 “A harikianga na malala ngane ne vona e Bakovi Dagi ne hita, turana e Kristo\f + \fr 11:15 \ft A pelegona a ngava e ‘Kristo’ i maea, “A viri i vulakia ge korimule e huriki.”\f* vona. \q2 Ge matakari na parava vakaroro, i uka nilobona.” \m \v 16 Lakea e huriki a nupesi ala ravulu rua a polona i va, ra ri made na matana Vure na gula hariki ne ria, ri tabuli puru na matane ria, ri kavurikea a Vure, \v 17 ri ta maea, \q1 “O Bakovi Dagi, Vure Tuhaka Hateka, mi kavurike ioe. \q2 O made ngane. O made hosi. \q1 O vakasiri a nitora dagi vomu, \q2 o vakatubu ni matakari. \q1 \v 18 \x * \xo 11:18 \xt Sng 110:5; 115:13; Rom 2:5; Kap 20:11-13\x*E huriki i uka ma ria a Iuda, i madihi a hatene ria, pali a rongova vomu i bele. \q1 A parava i bele pali, go pelekado e huriki ri mate pali, \q2 go rata kamumu e huriki a vora vomu, re huriki a propet, \q1 e huriki a tara na Vure, e huriki lobo ri togoa a ramu, \q2 e huriki a bakovi tavula, e huriki a bakovi dagi. \q1 A parava i bele pali go ratapile e huriki ri ratapile a malala.” \p \v 19 \x * \xo 11:19 \xt Hib 9:4; Kap 8:5; 15:5; 16:21\x*Muri a Roho na Vure meli na hunu, ni tala. A Tava na Ngava Dagi ni matai i tabuli pololilo na Roho vona. A vila i maravila, i kururu, i pelaka, a vuruke i pori, a vala kedo dagi i boru. \c 12 \s1 A Kilakila na Hunu \p \v 1 Muri a kilakila vakaturutu i bele na hunu. A ngatavine i varaki na haro. A keva i tabuli polotano na vahana. I kubea a tama ni rata na hada i ravulu a polona i rua. \v 2 \x * \xo 12:2 \xt Mai 4:10\x*I singou, i bolea a nimadihi, i haloho, a vuhuna i pahea a koma. \v 3 \x * \xo 12:3 \xt Dan 7:7\x*Muri a kilakila tara i bele tabu na hunu. A masia a mata dagi i vururu! A mapana i polorua, a pelengana i ravulu. I kube na maka gina a tama hariki i polorua. \v 4 \x * \xo 12:4 \xt Dan 8:10\x*A maka hada ni nagi na tabeke i tolu, lakea a kuna mata i kovo pasi a tabekena hada i taku, ri boru puru na malala. Ra mata iea, i tabuli na ngalana ngatavine, ra i pahea a koma. I davea a ngatavine ge poda, a vuhuna i ngaru ni kania a koma. \v 5 \x * \xo 12:5 \xt Sng 2:9; Ais 7:14; 66:7; Kap 19:15\x*Muri a ngatavine i podea a koma bakovi, ra viri ge matakari a tanga lobo na malala. Ge matakari ria na naro hateka, i manga a viri i matakari e huriki na lebo ni rata na aen. A ngatavine i poda, pali e tuna ni kini paru na limana, ni bole sike na Vure, na gula hariki vona. \v 6 Lakea a ngatavine i ha lakea na tabeke a Vure i kado puru pali vona, na tabeke i ngeki. I made vonga, ni gi matakari na parava ge 1,260. \s1 E Satan Ni Voro Puru na Malala \p \v 7 \x * \xo 12:7 \xt Iud 9\x*Muri a vabinga dagi i bele na hunu. E Mikael turana e huriki a agelo vona ri vaubi turana Mata Dagi, e huriki a agelo vona. A mata dagi turana e huriki a agelo vona, ri koli, \v 8 pali i uka ma ri gao, i uka ma ri mulangi, lakea ni tono tala ria na hunu. \v 9 \x * \xo 12:9 \xt Vuh 3:1,14; Luk 10:18; Kap 20:2\x*Lakea a Mata Dagi ni voro puru. Ra mata hosi ni gale a hanitu, o e Satan. Ra viri i tami e huriki lobo na malala. Ni voro puru na malala turana e huriki a agelo vona. \p \v 10 \x * \xo 12:10 \xt Jop 1:9-11; Sek 3:1\x*Muri a longoa a lohona viri i gale dagi na hunu, i ta maea, \q1 “Ngane a Vure i korimule hita pali. A nitora, a harikianga na Vure ne hita i bele pali. \q2 A nitora na Kristo vona i bele pali, \q1 a vuhuna ra viri i padi virihi bala e huriki e turane hita, ni voro puru pali. \q2 Ra viri mona kuduvi i pesi na matana Vure, i padi virihi ria. \q1 \v 11 E huriki e turane hita ri mulangi vona pali \q2 na darana Sipsip, \q2 na ngava muholi ri vakalongo e huriki vona. \q1 Ri mulangi a vuhuna i uka ma ri mangenge ni mate. \q1 \v 12 \x * \xo 12:12 \xt Ais 44:23; 49:13\x*I mavonga, mu vivi, mua e huriki mu made na hunu. \q1 Pali mua e huriki mu made na malala, mu made na dari, bara mu bole a vuranga! \q2 A hanitu i puru valai mai mua. \q1 I madihi hateka a hatena, \q2 a vuhuna i lohoka vona a parava vona i popote kunana i tabana.” \p \v 13 Na tahuna a Mata Dagi i matakilaka vona ni voro puru na malala, i vano, i valili vona a ngatavine, ra muga i podea a koma bakovi. \v 14 \x * \xo 12:14 \xt Dan 7:25; 12:7\x*Pali a ngatavine ni habi a karapana i rua, i manga a karapana loha dagi, ge bebe ha na Mata Dagi, ge lakea na tabeke i ngeki, na tabeke ni gi matakari ia vona na pida i tolu, a kalavana. \v 15 Lakea a mata i muta tala a naru, i tua lakea na ngatavine, ta ge vakapasiri ia vona. \v 16 Pali a malala i koria a ngatavine, i ngapanganga, i todoa a naru, ra i muta talea a mata. \v 17-18 \x * \xo 12:17-18 \xt Kap 11:7\x*Muri a mata, i madihi hateka a hatena vona a ngatavine, lakea i vano, i vaubi turana e huriki e tuna ranga, re huriki ri longo mai a vinara na Vure, ri luhoi tora a ngava muholi ne Isu. A mata i vano, i pesi na lavu na dari. \c 13 \s1 A Livoa Muga \p \v 1 \x * \xo 13:1 \xt Kap 12:3; 17:3,7-12\x*Muri a masia tara livoa i pagitala na dari. A mapana i polorua. A pelengana i ravulu, i tabuli ne ria a tama hariki i ravulu. Ni here na maka gina takutaku a maka rana. A pelegona rana nga ri ta hale na Vure. \v 2 \x * \xo 13:2 \xt Dan 7:4-6\x*A livoa iea i mata manga a pusi dagi tara ni gale a lepad. A vahana i manga a vahana bea. A ngavana i manga a ngavana laion. A mata dagi i habi a nitora dagi vona, i habia a gula hariki vona, a nitora ni matakari. \v 3 \x * \xo 13:3 \xt Kap 17:8\x*A gina tara i mata manga i tahoka a harena bainat i mate vona, pali ni vakamahuri pali, a harena bainat i mavu pali. E huriki lobo na malala ri turutu vona, ri ramaia e Livoa iea. \v 4 Ri kavurikea a Mata Dagi, a vuhuna i habi ne Livoa a nitora. Ri kavurike tabua e Livoa, ri ta maea, “I uka tara viri i manga a Livoa iea. E rei i kara ni vaubi turana?” \p \v 5 \x * \xo 13:5 \xt Dan 7:8,25; 11:36; Kap 11:2\x*A Vure i mata taroa e Livoa, i bibi rike mulea, i harogia a Vure. Ni habi a nitora vona ge matakari e huriki na keva i ravulu va a polona i rua (42). \v 6 Lakea i harogia a Vure, i harogia a rana, i harogia a murina a Vure i made vona, i harogi e huriki ri made na hunu. \v 7 \x * \xo 13:7 \xt Kap 11:7\x*A Vure i mata taroa, i vaubi turana e huriki a tara na Vure, i mulangi. I habi a nitora vona ge matakari e huriki lobo na malala, e huriki a kabu lobo, a kuli lobo, a maka tabele lobo, a maka robo lobo na malala. \v 8 \x * \xo 13:8 \xt Sng 69:28; Kap 17:8; 20:12,15; 21:27\x*E huriki lobo na malala bara ri kavurikea e Livoa. Pali e huriki a rane ria ni here dili muga na nidoko na malala na buk na nimahuri na Sipsip, i uka ma ri gi kavurikea.\f + \fr 13:8 \ft A nita Grik i uka ma i kavakava hateka, ge tabuli vai a ngava e ‘muga na nidoko na malala.’ A pelegona tara bara i maea: “E huriki lobo na malala ri gi kavurikea, re huriki a rane ria i uka ma ni here dili na buk na nimahuri na Sipsip, ra ni rabalaki hosi, muga na nidoko na malala.” I manga i maea, a Vure i lohoka muga na nidoko na malala ge rudu vilia e Tuna ge mate na murine hita. O masia ne 1 Petrus 1:19-20.\f* \p \v 9 E rei a viri i ngaru ni longokilala, ge longo kamumu, ge luhoi kado: \q1 \v 10 \x * \xo 13:10 \xt Jer 15:2; 43:11; Kap 14:12\x*E huriki ni gi lakavu, \q2 bara ni lakavu ria. \q1 E huriki ni gi rabalaki na bainat, \q2 bara ri mate na bainat. \m I mavonga, e huriki a tara na Vure ri gi hatenono, ri gi luhoi torea a Vure. \s1 A Ruana Livoa \p \v 11 Muri a matai tabua tara livoa, i pagitala valai na malala. A pelengana i rua, i manga a tuna sipsip. A nitana i manga a nitana Mata Dagi. \v 12 I tahoka a nitora manga e Livoa muga, i matakari na rana. I rata e huriki lobo na malala ri kavurikea e Livoa muga, ra viri ni padi a gina, pali i mahuri mule. \v 13 \x * \xo 13:13 \xt 1Ki 18:24-39; Mat 24:24; Kap 19:20\x*A ruana livoa i rata a maka nivakasiri dagi. A nivakasiri tara i ratea, i vakaboru na hunu a kanono, na matana e huriki a bakovi a ngatavine. \v 14 Ni mata taro ge rata a maka nivakasiri na murina Livoa muga, lakea i tami e huriki lobo na malala, i taki ria ri gi kau a hanuna Livoa iea, ne vona ni togoa e Livoa, a harena bainat i tabuli na gina, pali i uka ma i mate, i mahuri. \v 15 Ni mata taro ge ratea a hanuna Livoa iea ge mahuri, ge ta, ge vakuku ni gi rabalaki e huriki ri koi ni kavurike a hanune Livoa iea. \v 16 \x * \xo 13:16 \xt Kap 14:9-11; 16:2; 20:4\x*A ruana Livoa i vakuku e huriki lobo, e huriki a bakovi dagi, e huriki a bakovi tavula, e huriki ri tahoka a mahala, e huriki a matasia, e huriki a vora, e huriki i uka ma ria a vora, e huriki lobo ni gi ru a kilakila na limana kanene ria, o na dumene ria. \v 17 A kilakila iea, a rane Livoa muga, o a namba na rana. E rei a viri i uka kilakila, i uka ma ge kona a maki, i uka ma ge habi a maki ni gi kona. \v 18 Mu luhoi kamumu. A viri i tahoka a lohokanga dagi ge luhoi kado a namba ne Livoa. A namba vona a namba na bakovi tara, ra 666. \c 14 \s1 A Tuna Sipsip \p \v 1 Muri a mata lakea. A Tuna Sipsip i pesi na lolo e Sion turana e huriki ala 144,000. A rana, turana rane Tamana ni here na dumene ria. \v 2 \x * \xo 14:2 \xt Kap 1:15; 19:6\x*Muri i roro valai na hunu, i manga a naru dagi i roro, i manga a nangina hini i kururu i pelaka. I nangi manga e huriki ala kupo ri sigi a gita ne ria. \v 3 \x * \xo 14:3 \xt Ais 42:10; Kap 5:9; 7:4\x*Ri pesi na ngalana gula hariki, na ngalana e huriki a maki mahuri i va, na ngalana e huriki a nupesi ala 24, ri kalolo a linge karaba. I uka tara viri ge tovoa a linge iea. E huriki ala 144,000, ra ni konamule na malala, ria kunana ri tovoa a linge iea. \v 4 E huriki nga i uka ma ri mahita turana ngatavine. Ri malamala. Ri ramai vakaroro a Tuna Sipsip. I konamule ria ne huriki a bakovi lobo, ri gi ne vona a Vure, ne vona a Tuna Sipsip. \v 5 I uka ma ri tatami kilala, a vuhuna ri malamala. \s1 A Agelo i Tolu To Vakalongo a Ngava \p \v 6 Muri a masia a agelo tara, i bebe polomeli, i vakalongo e huriki na malala na Velenga Kamumu, ra i tabuli vakaroro. I vakalongo ne huriki lobo: a robo lobo, a kabu lobo, a maka tabele lobo, a kuli lobo. \v 7 I gale tala dagi, i ta maea, “Mu mangenge na Vure, mu vakabagetua, a vuhuna a parava i bele pali, ge pelekado a narone huriki lobo. Mu kavurikea a viri i ratarike a hunu, a malala, a dari, a maka naru bele.” \p \v 8 \x * \xo 14:8 \xt Ais 21:9; Jer 51:7-8; Kap 17:2; 18:2-3\x*Muri a ruana agelo i valai, i ta maea, “A tanga dagi e Babilon i vurua! I vurua a vuhuna ri tami e huriki lobo ri muri mai a naro hale ne ria ni ngoi lae, i manga a viri i ninu a naru vagole, i manga.” \p \v 9 \x * \xo 14:9 \xt Kap 13:12-17\x*Muri, i muri valai a toluna agelo, i ta dagi, i ta maea, “E huriki ri kavurikea e Livoa turana hanuna, ri bole a kilakila na dumene ria o na limane ria, \v 10 \x * \xo 14:10 \xt Vuh 19:24; Sng 75:8; Ais 51:17,22; Jer 25:15-16; Ese 38:22; Kap 16:19; 20:10\x*bara ri ninu vona a naru vagole na rongova na Vure, i uka ma ge kiroko. A kanono, a viku ru gu ratapile ria na matane huriki a agelo na Vure, na matane Tuna Sipsip. \v 11 \x * \xo 14:11 \xt Ais 34:10\x*A pokona nimadihi ne ria ge poko rike vakaroro. Ri uka nimalo, ri gi bole a nimadihi mavonga na haro, na rodo, re huriki ri kavurikea e Livoa turana hanuna, ri bole a kilakila na rana.” \p \v 12 \x * \xo 14:12 \xt Kap 13:10\x*I mavonga, e huriki a tara na Vure ri gi luhoi kado ri gi hatenono, re huriki ri longototo a vinara na Vure, ri luhoi torea e Isu. \p \v 13 Muri a longo a lohona viri i gale na hunu, i ta maea, “O here maea: I vakatubu ngane, e huriki ri luhoi torea e Bakovi Dagi, pali ri mate, ri gi vivi.” A Hanuna Vure i ta maea, “I muholi hateka ri gi vivi. Ri gi malo na leho dagi ri ratea, a vuhuna ni lohoka vona pali a naro kamumu ri ratea!” \s1 A Parava ni Mirio \p \v 14 \x * \xo 14:14 \xt Dan 7:13\x*A mata rike tabu, a masia a bubu keakea. I made langa vona a viri i manga a tuna bakovi. I kubea a tama hariki ni rata na gol. I nugu a vito i vere hateka. \v 15 Lakea a agelo tara tabu i pagitala na Roho na Vure, i gale tala dagi, i takia ra viri i made langa na bubu, i ta maea, “A maki ni kani na malala i moro pali. A parava ni mirio i valai pali. O bolea a vito vomu, o vali kadolu!” \v 16 Lakea a bakovi i made langa na bubu i bolea a vito vona, i voro tamali purua na malala, i vali kadolu a maki ni kani i moro na malala. \p \v 17 Muri a agelo tara tabu i pagitala na Roho na Vure na hunu. Ia tara i nugua a vito i vere hateka. \v 18 \x * \xo 14:18 \xt Jol 3:13\x*Muri a agelo tara i pea a dede na nihabi, i pagitala na Roho na Vure, i valai. A agelo iea i tahoka a nitora ni matakari a kanono na dede. I gale tala dagi, i takia a agelo, ra i nugua a vito vere, i ta maea, “A kanena vain i rara pali. O bolea a vito vere vomu, o vali kadolu na malala a kanena vain, a vuhuna i rara pali.” \v 19 Lakea a agelo i voro tamalia a vito vona, i vali kadolu na malala a kanena vain, i voro dili ria na muri ni paha bebe a vain na rongova na Vure, ni gi paha bebe. \v 20 \x * \xo 14:20 \xt Ais 63:3; Kap 19:15\x*Ni paha bebe a maka kanena vain polovavo na tanga. Lakea a darane huriki ni paha bebe, i tua tala na murina, i tua na kilomita i 300! A niutu vona, i rike na aen na ngutuna maka hos, ra i manga a mita i taku, a kalavana. \c 15 \s1 A Tavila i Polorua \p \v 1 Muri a kilakila vakaturutu i bele na hunu. I dagi hateka, e huriki ri turutu vona. A matai a agelo ala polorua, ri nugu a vuranga i polorua. A vuranga nga, a iku na maka vuranga lobo, a vuhuna ri gi vakaloboa a rongova na Vure. \p \v 2 Muri a masia tara maki, i mata manga a dari ni rata na glas, ni pulo turana kanono. A matai tabu e huriki ri rangi mugea e Livoa turana hanuna, ri rangia a namba na rana. Ri pesi na harena dari ni rata na glas, ri nugu a hap,\f + \fr 15:2 \ft A hap i manga popote a gita.\f* i habi ne ria a Vure. \v 3 \x * \xo 15:3 \xt Nim 15:1; Sng 139:14; 145:17\x*Ri kalolo a linge ne Moses, a vora na Vure, a linge na Tuna Sipsip. Ri kalolo maea, \q1 “O Bakovi Dagi, a Vure tuhaka hateka! \q2 E huriki ri turutu na maka maki o rata, ri dagi hateka! \q1 Hariki ne huriki lobo na malala, \q2 A naromu i muholi, i malamala! \q1 \v 4 \x * \xo 15:4 \xt Sng 86:9; Jer 10:6-7\x*O Bakovi Dagi, e huriki lobo ri vakabagetua a ramu, \q2 ri mangenge vomu. \q1 Ioe kikeri o malamala. \q1 E huriki na tanga lobo ri gi valai \q2 ri gi kavurike ioe, \q1 a vuhuna i bele kavakava a naro kiripi vomu.” \p \v 5 \x * \xo 15:5 \xt Nim 38:21\x*Muri a masia a Roho na Vure na hunu ni tala, ra Kape na Ngava Dagi. \v 6 E huriki a agelo i polorua ri pagitala valai, ri nugu a vuranga i polorua. Ri rodo a varakia ola keakea, ri kabakaba, ri para hateka. Ri huraki a mota ni rata na gol. \v 7 Tara ne huriki a maki mahuri i va i valai, i habi ne ria a tavila i polorua ni rata na gol. A tavila nga ri vona a rongova na Vure, ra i mahuri vakaroro. \v 8 \x * \xo 15:8 \xt 1Ki 8:10-11; 2Sto 5:13-14; Ais 6:4\x*Ngane a pokona bagetuanga turana nitora na Vure i vakavonu a Roho. E huriki ri keri ni dili na roho, i harena na tahuna a vuranga i polorua na agelo i polorua ri lobo. \c 16 \s1 A Tavila i Polorua na Rongova na Vure \p \v 1 Muri a longoa a lohona viri i gale tala dagi na Roho na Vure, i taki e huriki a agelo ala polorua, i ta maea, “Mu vano, mu guru puru na malala a tavila i polorua nga, ra ri vona a rongova na Vure.” \p \v 2 \x * \xo 16:2 \xt Nim 9:10; Kap 13:12-17\x*Lakea a mugana agelo i vano, i guru puru na malala a tavila vona. I rata mavonga, e huriki ri tahoka a kilakila ne Livoa, ri kavurike a hanuna, i tuvu ne ria a ngarava dagi i rongo hateka. \p \v 3 \x * \xo 16:3 \xt Nim 7:17-21\x*A ruana agelo i guru puru na dari a tavila vona. I rata mavonga, a dari i mapulo, i bele manga a darana podana bakovi, lakea a maki mahuri lobo i tabuli na dari ri mate. \p \v 4 A toluna agelo i guru puru na maka naru, a naru bele, a tavila vona. I rata mavonga, a naru i mapulo i manga a dara. \v 5 Muri a longoa a agelo, ra i matakari a maka naru, i ta maea, \q1 “Ioe o Malamala hateka, ra Viri o made ngane, o made hosi. \q2 A naro o pelekado e huriki vona i kamumu. \q1 \v 6 I kamumu, a vuhuna ri rabalaki e huriki a tara na Vure, e huriki a propet, i tua a darane ria. \q2 I mavonga i kamumu o habi ne ria a dara, ri gi ninu!” \m \v 7 \x * \xo 16:7 \xt Sng 19:9; Kap 15:3\x*Muri a longoa a dede na nihabi i ta maea, \q1 “O Bakovi Dagi, Vure Tuhaka hateka, \q2 i muholi hateka, a naro vomu ni pelekado e huriki i malamala, i kamumu.” \p \v 8 A vana agelo i guru puru na haro a tavila vona, i ratea a haro i gutu parina e huriki. \v 9 \x * \xo 16:9 \xt Kap 9:20-21\x*A haro i kara hateka, i gutu parina kesi e huriki. Pali i uka ma ri pulo a vilone ria, ri gi vakabagetua a Vure. Ri harogia a rana Vure, ra viri i matakari a maka vuranga nga. \p \v 10 \x * \xo 16:10 \xt Nim 10:22; Ais 8:21-22\x*A limana agelo i guru puru na gula hariki ne Livoa, a tavila vona. A uvo i kavitagua a harikianga vona. A nimadihi dagi i bele ne huriki, lakea ri kani mule a tabelene ria. \v 11 Pali i uka ma ri pulo a vilone ria, ri gi ngalahere na naro hale ne ria. Ri harogia a Vure meli na hunu na nimadihi dagi ri bole, na maka ngarava i tuvu ne ria. \p \v 12 \x * \xo 16:12 \xt Ais 11:15\x*A polotarana agelo i guru puru na naru dagi e Iupretis a tavila vona. I rata mavonga, a naru dagi e Iupretis i mara, ge kado puru a dala na tara ne huriki a hariki ri gi valai na nirikena haro. \v 13 Muri a matai a hanitu i tolu, to page tala na ngavana Mata Dagi, a ngavane Livoa, a ngavana nitamina propet. A hanitu nga to mata manga a puho. \v 14 \x * \xo 16:14 \xt Kap 19:19\x*A leho na hanitu nga, to go havai, to go rata a nivakasiri, to go tuli valai e huriki a hariki lobo na malala, ri gi vapopo turana maka tara ne ria, ri gi vaubi na parava dagi na Vure i tuhaka hateka ge pelekado e huriki vona. \p \v 15 \x * \xo 16:15 \xt Mat 24:43-44; Kap 3:3\x*“Mu longo! Popote ga valai vakaturutu, i manga a panaho! E huriki i uka ma ri mahita, ri matapara, ri rodo a varakia ri gi vivi, a vuhuna i uka ma ri gi bobo. I uka ma ni gi matai a mudune ria.” \v 16 \x * \xo 16:16 \xt Sek 12:11\x*A hanitu i tolu nga, to tuli valai e huriki a hariki nga, ri vapopo na tanga tara, ra ni gale na nita Hibru e Armagada.\f + \fr 16:16 \ft A pelegona a ngava e ‘Armagada’ i maea, ‘a lolo o Megido.’\f* \s1 A Poloruana Tavila \p \v 17 A poloruana agelo i guru puru na vilu a tavila vona. I rata mavonga, a lohona viri tara i gale tala dagi na Roho na Vure, na gula hariki, i ta maea, “I lobo pali!” \v 18 \x * \xo 16:18 \xt Kap 4:5; 8:5\x*Muri a vila i maravila, i kururu, i pelaka. A vuruke dagi hateka i pori. Hosi, na tahuna a bakovi i tubu ni made na malala, i valai i harena mona, i uka tara vuruke dagi ge pori maea. \v 19 \x * \xo 16:19 \xt Kap 14:10\x*A vuruke i ratapilea a tanga dagi iea, i pukea na tabeke i tolu. A tanga dagi lobo na malala ri mapuka puru. A Vure i luhoia a tanga dagi e Babilon, i ratea ge ninu a kikei na naru vagole na rongova vona. \v 20 \x * \xo 16:20 \xt Kap 6:14\x*A vuruke i rata a bodu lobo ri marakavelu, a lolo lobo ri mapuka puru. \v 21 \x * \xo 16:21 \xt Nim 9:23-24; Kap 11:19\x*A vala kedo dagi i boru valai na hunu, ri taho e huriki. A nimava na vala kedo i taku i manga a kilo i 50! E huriki a bakovi a ngatavine ri harogia a Vure, a vuhuna a vuranga iea i dagi hateka. \c 17 \s1 A Ngatavine a Ngoi e Babilon \p \v 1 \x * \xo 17:1 \xt Jer 51:12-13\x*Muri a agelo tara, a turane huriki a agelo ala polorua, ra ri guru tala a tavila i polorua, i valai, i taki iau, “O valai, ga vakasiri ioe vona a Vure ge vakamadihi navai a ngoi dagi, ra i made langa na naru i kupo.\f + \fr 17:1 \ft E Babilon i tahoka a naru i kupo.\f* \v 2 \x * \xo 17:2 \xt Ais 23:17; Jer 51:7; Kap 14:8\x*E huriki a hariki na malala ri rata hateka a naro na molenga turana. Ngane ri manga, i manga a viri i ninu a naru vagole, i manga.” \v 3 \x * \xo 17:3 \xt Kap 13:1\x*Lakea a Hanuna Vure i bele tora nau, a agelo i kaloho iau, miri lakea na tabeke i ngeki. A masia vonga a ngatavine i made langa na livoa vururu. Ni here vona a maka rana ri ta hale na Vure. A livoa iea, a mapana i polorua, a pelengana i ravulu. \v 4 \x * \xo 17:4 \xt Jer 51:7; Kap 18:16\x*A ngatavine i rodoa a varakia kuakua, vururu. I bagetu vona a maki ni rata na gol, a kedo mata kamumu, a meki. I nugu a kikei ni rata na gol, i vonu vona a naru katoki, ra i manga a kanena naro katoki vona ni mole. \v 5 A rana ni here na dumena matana, i tahoka a pelegona kapiloho. Ni here maea, \q1 “A tanga dagi e Babilon. \q1 E kinane huriki a ngoi, \q2 a kinana maka naro katoki na malala.” \m \v 6 \x * \xo 17:6 \xt Kap 18:24; 19:2\x*A masia a ngatavine iea, i ninu pali a darane huriki a tara na Vure, a dara ne huriki ri mate a vuhuna ri vakalongo e huriki ne Isu. I ninu a darane ria, i manga. \p Na tahuna a masia, a turutu. \v 7 \x * \xo 17:7 \xt Kap 13:1\x*Pali a agelo i taki iau, i ta maea, “I navai o turutu? Ga taki ioe vona a pelegona kapiloho na ngatavine iea, turana livoa i rike vona, i tahoka a mapana i polorua, a pelengana i ravulu. \v 8 \x * \xo 17:8 \xt Dan 12:1; Kap 11:7; 13:1-8\x*Ra livoa o masia, hosi i made, pali ngane i uka. Ngane i popote ge sike valai na lovo i marangeo, ni gi ratapile. E huriki ri made na malala, re huriki, a rane ria i uka ma ni here dili na buk na nimahuri muga na nidoko na malala, bara ri masia a livoa iea, ri ngapa, a vuhuna i muga i made, pali ngane i uka ma i tabuli, pali muri ma bara i bele tabu. \p \v 9 “Mu luhoi kamumu. A mapana livoa i polorua ri manga a lolo i polorua, ra i made ne ria a ngatavine iea. \v 10 A maka mapana livoa iea, ri manga tabu a hariki ala polorua. A hariki ala lima ri mate pali. Tara i made ngane. Pali a viri tara i uka ma i bele ma. Na tahuna i bele, i uka ma ge made tabaka. \p \v 11 “Pali a livoa, ra i made muga, pali ngane i uka ma i tabuli, i manga a polotoluna hariki. Ia e turane huriki a hariki ala polorua. Pali bara ni ratapile. \p \v 12 \x * \xo 17:12 \xt Dan 7:7,24\x*“A pelengana livoa i ravulu o matai pali, ri manga a hariki i ravulu. I uka ma ri bole ma a nitora. Muri ma bara ri bole a nitora ni matakari, manga a hariki. Bara ri matakari turana e Livoa na parava popote kunana. \v 13 E huriki a hariki nga ri tahoka a ningaru i taku kunana. Bara ri habi na livoa a nitora ne ria ni matakari. \v 14 Bara ri vaubi na Tuna Sipsip, lakea a Tuna Sipsip bara i ratapile ria, a vuhuna ia a Bakovi Dagi ne huriki a bakovi dagi. Ia a Hariki ne huriki a hariki. I gale e huriki ri laho turana, i vulaki ria, ri rata a maki lobo i taki ria ri gi rata.” \p \v 15 Muri a agelo i ta maea, “A maka naru o masia a ngoi i made langa ne ria, ri manga e huriki a bakovi a ngatavine na robo lobo, na tabele lobo na malala. \v 16 \x * \xo 17:16 \xt Kap 18:8\x*Pali a livoa, ra o masia baroko, turana pelengana, bara ri marikoi a ngoi iea. A livoa tara, ge marikoi vona. Bara ri ratapilea, ri kali tala a varakia vona, ge bobo. Bara ri kani a bobona, ri gutua na kanono ge lobo. \v 17 Ri gi rata mavonga, a vuhuna a Vure i habi a niluhoi ne ria ri gi rata mavonga, ri gi ratea a ningaru na Vure, ri gi tahoka a ningaru i taku kunana, ri gi habi na livoa a nitora ne ria ni matakari, ge matakari, ge vano ge harena na tahuna a nitana Vure i bele muholi. \p \v 18 “Pali a ngatavine, ra o masia baroko, i manga a tanga dagi i matakari e huriki a hariki na malala.” \c 18 \s1 E Babilon Ni Ratapile \p \v 1 Muri a matai tabua tara agelo i pe a hunu, i puru valai. I tahoka a nitora dagi. A bagetuanga vona i parai a malala, i ratea i palala hateka. \v 2 \x * \xo 18:2 \xt Ais 13:21; 34:11-14; Jer 50:39; Kap 14:8\x*I gale tala dagi hateka, i ta maea, \q1 “A tanga dagi e Babilon i vurua, i vurua pali! \q2 Ngane i made vona kunana e huriki a hanitu, \q2 a maka kadirovo hale, \q2 a maka maki ri tegi ri hale. \q1 \v 3 I bele maea, a vuhuna a tanga lobo na malala ri ninu vona \q2 a naru vagole na moleanga vona, ri manga. \q1 E huriki a hariki na malala ri mole turana. \q2 E huriki a bakovi ni habi a maki ni gi kona, ri bole a moni dagi, a vuhuna i kona ne ria a maki i kupo, a vuhuna i ngaru ni tahoka a mahala i kupo.” \p \v 4 \x * \xo 18:4 \xt Ais 48:20; Jer 50:8; 51:6,45; 2Ko 6:17\x*Muri a longo tabu a lohona viri tara i ta valai na hunu, i ta maea, \q1 “Mua e huriki a ngate nau, mu ha taroa a tanga iea, \q2 ma mu gu ramai a naro hale vona, \q2 mu gu bole a vuranga turana. \q1 \v 5 \x * \xo 18:5 \xt Vuh 18:20-21; Jer 51:9\x*A naro hale vona i lolo rike hateka, i padoi a hunu. \q2 A Vure i uka ma i longo kaburungi. \q1 \v 6 \x * \xo 18:6 \xt Sng 137:8; Jer 50:15,29; 2Tes 1:6\x*Mu rata virihi ia, i manga a hini i rata virihi e huriki ranga. \q2 Mu koli balaka rua a naro hale vona. \q2 Mu guru puru na kikei na vain vona a vain i vagole hateka na vain i habi ne huriki ranga. \q1 \v 7 \x * \xo 18:7 \xt Ais 47:7-9\x*I vakabagetu mule ia, i pitei na mahala dagi vona. \q2 I mavonga, mu vakamadihia, mu ratea ge dedo. \q1 Mu rata mavonga, a vuhuna i taki mulea, i ta maea, \q2 ‘Iau a hariki ngatavine. Iau, i uka ma a havuri. \q2 I uka ma ge bele nau a vuranga, ga dedo.’ \q1 \v 8 \x * \xo 18:8 \xt Kap 17:16\x*I mavonga, a vuranga i kupo ge bele vona na parava i taku kunana. \q2 A matenga, a nidedo, a vitoloa ge bele vona. \q1 A kanono ge gutu parinea, ge lobo, \q2 a vuhuna a viri i pelekadoa i gao hateka, ra Vure, a Bakovi Dagi.” \p \v 9 \x * \xo 18:9 \xt Ese 26:17; 27:30-35\x*“E huriki a hariki na malala, ra ri mole turana, ri vivi ni muri mai a ningaru hale lobo na kakaine ria turana, bara ri tangi, ri haloho na tahuna ri masia a pokona kanono vona. \v 10 Bara ri mangenge na nimadihi dagi hateka i bolea, ri pesi basi, ri ta maea, \q1 “‘Omo! O tanga dagi-o, \q2 ra tanga kamumu e Babilon! \q1 A Vure i pelekado ioe, o lobo maki tavula-o.’ \p \v 11 \x * \xo 18:11 \xt Ese 27:36\x*“E huriki a bakovi ri habi a mahala ni kona, ri tangi ngane. E rei ge kona ngane a mahala ne ria? \v 12 \x * \xo 18:12 \xt Ese 27:12-13,22\x*E rei ge kona a gol, a silva, a kedo mata kamumu, a meki, a lavalava a mapana i dagi, a lavalava kuakua, a lavalava vururu ne ria. E rei ge kona a kai manginoro, a maki ni rata na togana elepen, a maki ni rata na kai a mapana i dagi, a maki ni rata na bras, a aen, a kedo padikuku ne ria? \v 13 E rei ge kona a kulina kai manginoro ni kuku vona, a insens, a vain, a vel, a plaoa, a vit, a bulmakau, a sipsip, a hos, a karis, a vorakato. E rei ge kona ngane? \p \v 14 “Bara ri ta maea, ‘A maki kamumu o ngaru hateka na hatemu ni bole, ngane i tabuli basi vomu. A maka mahala o vakabagetu mule ioe vona ri velu pali, i uka ma ni gi matai tabu!’ \v 15 \x * \xo 18:15 \xt Ese 27:31,36\x*E huriki ri habi a maka maki nga ni kona, re huriki ri bole a mahala i kupo na tanga dagi iea, bara ri mangenge na nimadihi dagi i bolea, bara ri pesi basi, ri dedo, ri tangi maea, \q1 \v 16 \x * \xo 18:16 \xt Kap 17:4\x*“‘Omo! A tanga kamumu-o, \q2 e huriki ri made vona ri rodo a varakia kamumu hateka, a lavalava kuakua, a lavalava vururu. \q2 O vakabagetu mule ioe na gol, na kedo mata kamumu, a meki! \q1 \v 17 \x * \xo 18:17 \xt Ais 23:14; Ese 27:27-29\x*Pali malaviriri kunana, a mahala lobo vona i lobo liu.’ \p “E huriki a bakovi ni vakanunu a sip, e huriki a taho dari, ra ri leho na dari, bara ri pesi basi, \v 18 \x * \xo 18:18 \xt Ese 27:32\x*ri tangi dagi, ri matanono mavonga a pokona tanga dagi iea, ri ta maea, ‘I uka tabu tara tanga ge kamumu manga a tanga iea.’ \v 19 Bara ri dua, ri voro langa na gine ria a habulo, ri haloho, ri tangi dagi, ri ta maea, \q1 “‘Omo! A tanga kamumu-o! \q2 E huriki a tahona aga \q2 ri bole a mahala i kupo vona! \q1 Pali malaviriri kunana i vurua, i ngeki. \q1 \v 20 \x * \xo 18:20 \xt Vin 32:43; Ais 44:23; Jer 51:48\x*Mua e huriki mu made na hunu, mu vivi! \q2 Mua e huriki a tara na Vure, e huriki a apostolo, e huriki a propet, mu vivi, \q1 a vuhuna a Vure i ratapilea a tanga iea, a vuhuna ri rata hale mua!” \p \v 21 \x * \xo 18:21 \xt Jer 51:63-64; Ese 26:21\x*Muri a agelo hateka i bole rikea a kedo dagi, i manga a kedo ni ubi vila a vit vona. I bolea, i voro purua na dari, i ta maea, \q1 “A tanga dagi e Babilon tara, ni gi voro puru hale, \q2 i uka ma ni gi matai tabu. \q1 \v 22 \x * \xo 18:22 \xt Ais 24:8; Ese 26:13\x*A nangina gita, a pinoli, a tavure, a kalova \q2 i uka ma ni gi longo tabu pololilo vomu. \q1 E huriki a mari ni rata a maki \q2 i uka ma ni gi matai tabu pololilo vomu. \q1 A nangina kedo ni ubi vila a vit \q2 i uka ma ni gi longo tabu pololilo vomu. \q1 \v 23 \x * \xo 18:23 \xt Jer 7:34; 16:9; 25:10\x*A nipara \q2 i uka ma ge parai tabu ioe. \q1 A lohona bakovi a ngatavine ru parangi karaba \q2 i uka ma ni gi longo tabu pololilo vomu. \q1 E huriki a bakovi vomu ni habi a maki ni kona, ri dagi hateka ne huriki lobo na malala, \q2 o tami e huriki lobo na malala na muto vomu. \q1 \v 24 \x * \xo 18:24 \xt Jer 51:49; Kap 17:6\x*Pali a Vure i matai pololilo vona a darane huriki a propet, e huriki a tara na Vure, \q2 e huriki lobo ni rabalaki na malala.” \c 19 \s1 E Huriki na Hunu Ri Vivi \p \v 1 Muri a longo meli na hunu a maki i nangi manga e huriki ala kupo hateka ri roro, ri ta maea, \q1 “Kavurikea a Vure! \q1 A Vure ne hita i gao hateka, i tahoka a bagetuanga dagi, i korimule hita! \q2 \v 2 \x * \xo 19:2 \xt Vin 32:43; Kap 6:10\x*A naro i pelekado e huriki vona i muholi, i malamala. \q1 I vakamadihi pali a ngoi dagi, \q2 ra viri i vakahale e huriki lobo na malala na moleanga vona. \q1 A Vure i koli a narona ni rabalaki e huriki a vora vona.” \m \v 3 Muri ri gale tala tabu, ri ta maea, \q1 “Kavurikea a Vure! \q1 A pokona e Babilon i nono bara i sike vakaroro, i uka nilobona.” \p \v 4 Muri e huriki a nupesi ala ravulu rua a polona i va (24), turana maki mahuri ala va, ri tabuli puru na ngalane ria, ri kavurikea a Vure, ra i made na gula hariki, ri ta maea, \q1 “I muholi. Kavurikea a Vure!” \p \v 5 Muri a longoa a lohona viri tara na gula hariki i ta maea, \q1 “Mua e huriki a vora na Vure, \q2 mua e huriki a bakovi dagi, a bakovi tavula, \q1 ra mu mangenge na Vure, \q2 mu kavurikea a Vure ne hita!” \s1 A Habu na Parangia na Tuna Sipsip \p \v 6 \x * \xo 19:6 \xt Kap 14:2\x*Muri a longoa a maki i nangi manga a lohona e huriki ala kupo hateka ri roro. I nangi manga a bokona dari i rere, a hini i kururu i pelaka. Ri gale tala, ri ta maea, \q1 “Kavurikea a Vure! \q2 E Bakovi Dagi, a Vure ne hita i tuhaka hateka, i matakari a maki lobo! \q1 \v 7 \x * \xo 19:7 \xt Ais 61:10; Kap 21:2\x*Si gi vivi, si gi pitei \q2 si gi vakabagetua, \q1 a vuhuna a parava i bele pali ne Tuna Sipsip ge parangi. \q2 E Girihina i kisi puru mule ia pali, i davea. \q1 \v 8 Ni habi vona ge rodoa a varakia keakea, i para hateka, \q2 i kamumu hateka.” \p A varakia, ra mapana i dagi hateka, i manga a maka naro kamumu ne huriki a tara na Vure. \p \v 9 \x * \xo 19:9 \xt Mat 22:2\x*Muri a agelo i taki iau, i ta maea, “O here maea: E huriki a Vure i gale ria ri gi valai na habu na parangia na Tuna Sipsip, ri gi vivi.” Muri i taki iau, “A ngava nga, a ngava muholi na Vure.” \p \v 10 \x * \xo 19:10 \xt Apo 10:25-26; Kap 22:8-9\x*I ta mavonga, lakea a turume puru na vahana, ta ga kavurikea, pali i koi, i ta maea, “Naha ni rata mavonga! Iau tara a vora vona kunana manga ioe, manga e huriki e turamu, ra ri luhoi tora a ngava muholi ne Isu. O kavurike kunanea a Vure.” \p A nitora ne huriki ri taki tala a nita propet, a ngava muholi ne Isu. \s1 A Bakovi i Rike na Hos Keakea \p \v 11 \x * \xo 19:11 \xt Sng 96:13; Ais 11:4; Kap 1:5; 6:2\x*Muri a masia a hunu, i mata ka. A masia hos keakea! A viri i rike vona ni gale a ‘Viri Muholi’, a ‘Viri i Rata Lobo a Leho ni Habi Vona.’ I pelekado e huriki na naro i malamala, i vakatubu a vabinga na naro i malamala. \v 12 \x * \xo 19:12 \xt Dan 10:6; Kap 1:14; 2:17\x*A matana i manga a huvina kanono. I kube na gina a tama hariki i kupo. Ni here na kulina a rana. A rana iea, i uka tara viri ge lohoka vona. Ia kikeri i lohoka vona. \v 13 \x * \xo 19:13 \xt Ais 63:1-3; Ion 1:1,14\x*I rodoa a varakia olaola, ni lutu na dara. A rana e Nitana Vure. \v 14 E huriki a nugumaheto na hunu ri rike na hos keakea, ri ramaia. Ria lobo ri rodo a varakia keakea karaba. \v 15 \x * \xo 19:15 \xt Sng 2:9; Kap 1:16; 14:20\x*A bainat i vere hateka i pagitala na ngavana. Ge ratapile e huriki i uka ma ria a Iuda, “ge matakari hateka ria, i manga a viri i matakari e huriki na lebo ni rata na aen.” Ge pahabebe e huriki na murina ni pahabebe na rongova na Vure i Tuhaka Hateka. \v 16 \x * \xo 19:16 \xt Kap 17:14\x*Ni here na varakia, na lebona a rana tara, ra i maea, \pc ‘A Hariki ne huriki a hariki, \pc a Bakovi Dagi ne huriki a bakovi dagi.’ \p \v 17 \x * \xo 19:17 \xt Ese 39:17-20\x*Muri a masia a agelo tara, i pesi langa na haro. I gale tala dagi, i taki a maka kadirovo ri bebe na hunu, i ta maea, “Mu valai, mu vapopo, mu davea a habu dagi na Vure. \v 18 Mu valai, mu kani a bobone huriki a hariki, e huriki a ubu, e huriki a bakovi hateka, a maka hos turana e huriki ri rike ne ria, a bobone huriki a vora, e huriki i uka ma ria a vora, e huriki a bakovi tavula, e huriki a bakovi dagi, e huriki a bakovi lobo.” \v 19 Muri a matai e Livoa turana e huriki a hariki na malala, turana maka tara ne ria, ri vapopo ta ri gi vaubi turana viri i made na hos keakea, a tara vona. \v 20 \x * \xo 19:20 \xt Kap 13:12-17; 20:10\x*Pali e Livoa ni lakavu turana nitamina propet vona, ra i rata muga a maka nivakasiri dagi na matane Livoa, i tami e huriki ri bole a kilakila ne Livoa, ri vasileki na hanuna. Rua varago ni voro puru mahuri na lovo na kanono, a viku. \v 21 Pali e huriki ranga, a bainat i pagitala na viri i rike na hos keakea i tolo mate ria, lakea a maka kadirovo ri valai, ri kani a bobone ria, ri maru. \c 20 \s1 A Pida i Ravulu Rangale (1,000) \p \v 1 \x * \xo 20:1 \xt Kap 9:1\x*Muri a matai tabu tara agelo, i pea a hunu, i puru valai. I nugua a ki na lovo i marangeo turana sen dagi. \v 2 \x * \xo 20:2 \xt Vuh 3:1; Kap 12:9\x*I puru valai, i lakavua a Mata Dagi, ra mata i laho paru hosi, ra hanitu, e Satan. I lakavua, i kolotatea ge tabuli na pida i ravulu rangale (1,000). \v 3 I voro purua na lovo i marangeo, i tukari tahoa, i uka ma ge tami tabu e huriki, ge vano ge harena na tahuna a pida i ravulu rangale ge lobo. Muri na pida nga, bara ni puga, ge laho na parava popote kunana. \p \v 4 \x * \xo 20:4 \xt Dan 7:9,22,27; 1Ko 6:2; Kap 13:17\x*Muri a matai a maka gula hariki. E huriki ri made ne ria, a Vure i habi a leho ne ria, ri gi pelekado a narone huriki. A matai tabu a hanune huriki a bakovi. E huriki nga ri taki tala a ngava ne Isu, a nitana Vure, i uka ma ri kavurikea e Livoa, o a hanuna, i uka ma ri bole a kilakila vona na dumene ria, na limane ria, lakea ni palakudu a lohone ria. Ngane ri mahuri mule, ri matakari turane Kristo na pida i ravulu rangale. \v 5-6 \x * \xo 20:5-6 \xt Kap 1:6\x*Iea a mugana nimahuri mule na matenga. E huriki ri mahuri mule muga ri malamala, a Vure i vakabagetu ria, a vuhuna a ruana matenga i uka ma ge ratapile ria. Ge ria e huriki a prister na Vure, a prister ne Kristo. Ri gi matakari turana na pida i ravulu rangale. Pali e huriki ranga i uka ma ri mahuri mule ma. A pida i ravulu rangale ge lobo taro, muri ri gi mahuri mule. \s1 E Satan Ni Rata Pile \p \v 7 Na tahuna a pida i ravulu rangale i lobo, e Satan ni gi puga, ni gi vakaha na bavi vona. \v 8 \x * \xo 20:8 \xt Ese 38:2,9,15-16\x*Bara i pagitala valai, i tami e huriki lobo na tabeke lobo na malala, re huriki a Gog, a Magog. Bara i gale valai ria, ri gi vapopo, ri gi vaubi. Ri ala kupo hateka, ni keri ni gi, i manga a hire na lavu. \v 9 \x * \xo 20:9 \xt 2Ki 1:10\x*Ri laho na bila dagi na malala, ri pesi halui a mada ne huriki a tara na Vure, na tanga dagi a Vure i ngaru hatekea. Pali a kanono i mapasi tala na hunu, i gutu parina e huriki a nugumaheto nga, ri lobo. \v 10 \x * \xo 20:10 \xt Sng 11:6; Kap 19:20; 21:8\x*Lakea a hanitu, ra viri i tami e huriki nga, ni voro puru na darilomu na viku, a kanono, muga a nitamina propet turana e Livoa, ni voro puru vonga. To go bole a nimadihi dagi na haro, na rodo, na parava vakaroro, i uka nilobona. \s1 Ni Pelekado e Huriki \p \v 11 Muri a masia a gula hariki keakea dagi, i made vona tara viri. A malala a hunu ru ha taroa, i uka ma ni matai tabu. \v 12 \x * \xo 20:12 \xt Dan 7:9-10; Mat 25:31-46; Apo 17:31; 2Ko 5:10; Kap 13:8\x*Lakea a matai e huriki ri mate pali, re huriki a bakovi dagi, e huriki a bakovi tavula, ria lobo ri pesi na ngalana gula hariki. A maka buk ni veve. A buk tara tabu ni veve, ra buk na nimahuri. Ni pelekado a narone huriki lobo ri mate pali, i ramai a ngava ni here na buk nga, ra a maka narone ria ri rata hosi na malala. \v 13 \x * \xo 20:13 \xt Rom 2:6; 1Pe 1:17; Kap 2:23; 22:12\x*E huriki ri mate na dari, ri mahuri mule na matenga. E huriki ri mate pali, ri made na murine huriki ri mate pali, ri pesi rike mule na matenga, lakea ni pelekado ria takutaku, i ramai a narone ria ri rata na malala. \v 14 Muri, a matenga, a muri ne huriki ri mate pali, ni voro puru na darilomu na kanono. A naro iea ni gale a ruana matenga, a darilomu na kanono. \v 15 E rei a viri, a rana i uka ma i tabuli na buk na nimahuri, ni voro puru ria na darilomu na kanono. \c 21 \s1 A Hunu a Malala Karaba \p \v 1 \x * \xo 21:1 \xt Ais 65:17; 2Pe 3:13\x*Muri a matai a hunu karaba, a malala karaba. A hunu muga, a malala muga ru lobo. I uka tabu a dari. \v 2 \x * \xo 21:2 \xt Ais 52:1; 61:10; Hib 11:16; 12:22; Kap 3:12\x*A masia a tanga na Vure, re Ierusalem karaba, i valai na Vure, i puru valai na hunu, i manga a ngatavine i parangi karaba i bagetu kamumu hateka, i davea e girihina. \v 3 \x * \xo 21:3 \xt Levi 26:11-12; Ese 37:27; Sek 2:10; 2Ko 6:16\x*A longoa a lohona viri i gale valai na gula hariki, i ta dagi, i ta maea, “Mu longo! A Vure i made turana e huriki a bakovi. Ge made turane ria, ge ria e huriki a ngate vona, ge ia a Vure ne ria. \v 4 \x * \xo 21:4 \xt Ais 35:10; 65:19; Kap 7:17\x*Ge ravu vuroki a luhane ria, i uka ma ri gi tangi tabu, i uka ma ri gi mate tabu, i uka ma ri gi dodo tabu, i uka ma ri gi bole tabu a nimadihi, a vuhuna a maka maki hosi i lobo.” \p \v 5 \x * \xo 21:5 \xt 2Ko 5:17\x*Lakea a viri i made na gula hariki i ta maea, “Mu longo! A rata a maki lobo ri bele karaba tabu.” Muri i ta maea, “O here puru a ngava nga, a vuhuna ri muholi, ri gi bele muholi.” \p \v 6 \x * \xo 21:6 \xt Ais 55:1; Jer 2:13; Ion 7:37; Kap 1:8,17; 22:17\x*Muri i ta maea tabu, “I lobo! Iau a Alpa, a Omega. Iau a nidoko na maki lobo, a nilobona maki lobo. A habi tavula ne huriki ri marohu a naru i valai na naru bele na nimahuri. \v 7 \x * \xo 21:7 \xt 2Sam 7:14; 1Sto 17:13; Sng 89:26-27\x*E huriki ri mulangi, ga habi a maki nga ne ria. Ge iau a Vure ne ria, ge ria e huriki e tugu. \v 8 \x * \xo 21:8 \xt Mat 25:41; Kap 20:15; 22:15\x*Pali e huriki ri mangenge, e huriki i uka ma ri luhoi tora, e huriki ri katoki na matagu, e huriki ri rabalaki a viri, e huriki ri mole, e huriki ri rata a muto, a malulu, e huriki ri vasileki na nitamina vure, e huriki ri tatami, a murine ria a darilomu i nono na viku a kanono. Ia ni gale a ruana matenga.” \s1 E Ierusalem Karaba \p \v 9 Muri a turana e huriki a agelo ala polorua, ra ri guru tala a tavila i polorua na ikuna vuranga i polorua, i valai, i taki iau, i ta maea, “O valai, ga vakasiri ioe vona e Girihina Tuna Sipsip, ra i parangi karaba vona.” \v 10 \x * \xo 21:10 \xt Ese 40:2\x*Lakea a Hanu Kiripiripi i bele tora nau, a agelo i bole sike iau na mapana lolo dagi. I vakasiri iau vona a tanga na Vure, e Ierusalem, i puru valai na Vure na hunu. \v 11 \x * \xo 21:11 \xt Ais 60:1-2,19\x*A nipara dagi na Vure i paraia. I bagetu kamumu i manga a kedo i mata kamumu hateka, i manga a kedo a iaspa, a glas. \v 12 \x * \xo 21:12 \xt Ese 48:30-35\x*A tanga iea i tahoka a nure dagi ni tura halui. I tahoka a logo i ravulu a polona i rua. A agelo i matakari a logo takutaku. A logo takutaku, ni here a rana kabu takutaku ne Israel. \v 13 A logo i tolu to pesi na tabeke na nirikena haro. A logo i tolu to pesi na tabeke mule sike. A logo i tolu to pesi na tabeke mule puru. A logo i tolu to pesi na tabeke na nirolona haro. \v 14 A nure iea, ni hae langa na kedo i ravulu a polona i rua. A kedo takutaku nga, ni here a rana a apostolo takutaku na Tuna Sipsip ala ravulu a polona i rua. \p \v 15 \x * \xo 21:15 \xt Ese 40:3; Kap 11:1\x*Ra agelo i ta turagu, i nugu a kodo ni rovai, ni rata na gol, ne vona ni rovai a tanga, a nure vona, turana maka logo vona. \v 16 A harena tanga i va, ri palupulupu. A niolana tanga i palupu turana nibolana. A agelo i rovaia na kodo vona. A niolana, a nibolana a nirike vona i manga a kilomita i 2, 200. \v 17 Muri i rovaia a nure na tanga. I bele manga a mita i 66 na nirovai na bakovi, ra i rovai a maka maki vona a agelo iea. \v 18 \x * \xo 21:18 \xt Ais 54:11-12\x*A nure ni rata na kedo a iaspa. A tanga ni rata na gol, i maga manga a glas. \v 19 A vuhuna nure na tanga, ni vakabagetu na kedo mata kamumu legelege. A viri muga a kedo a iaspa, a ruana a kedo a sapaia, a toluna kedo a agete, a vana kedo a emeral gomagoma. \v 20 A limana kedo a oniks, a polotarana kedo a kanelian, a poloruana kedo a krisolait, a polotoluna kedo a beril. A polovana kedo a topas. A ravuluna kedo a krisoprase, a ravulu a polona takuna kedo a iasint. A ravulu a polona ruana kedo a ametis. \v 21 A logo i ravulu a polona i rua, ni rata takutaku na meki dagi i taku. A dala na tanga ni rata na gol, i maga hateka, i manga a glas. \p \v 22 I uka roho na Vure ge tabuli pololilo na tanga dagi, a vuhuna e Bakovi Dagi, a Vure Tuhaka Hateka, rua a Tuna Sipsip, rua a roho na Vure. \v 23 \x * \xo 21:23 \xt Ais 60:19-20; Kap 22:5\x*A tanga iea, i uka ma i ngarua a haro, a keva ru gu paraia, a vuhuna a nipara dagi na Vure i paraia, a Tuna Sipsip i manga a nipara vona. \v 24 \x * \xo 21:24 \xt Ais 60:3,5\x*E huriki a kabu lobo bara ri laho na nipara vona. E huriki a hariki lobo na malala ri gi bole valai a mahala ne ria, ri gi habia na Vure ne vona ni togoa. \v 25 \x * \xo 21:25 \xt Ais 60:11\x*A maka logo vona, i uka ma ni gi tukari, a vuhuna a rodo i uka ma ge puru vonga. \v 26 E huriki na tanga lobo bara ri bole valai vona a mahala ne ria, ri gi habi na Vure ne vona ni togoa. \v 27 \x * \xo 21:27 \xt Ais 52:1; Ese 44:9; 1Ko 6:9-10\x*I uka tara maki katoki ge dili vona. I uka tara viri i rata a naro ni maruhu vona, o a naro taminga ge dili vonga. E huriki ri gi dili vona kunana, e huriki a rane ria ni here dili na buk na nimahuri na Tuna Sipsip. \c 22 \s1 A Naru Nimahuri \p \v 1 \x * \xo 22:1 \xt Ese 47:1\x*Muri a agelo i vakasiri iau vona a naru na nimahuri. I parahidi manga a glas, i tua tala na gula hariki na Vure, a gula hariki na Tuna Sipsip. \v 2 \x * \xo 22:2 \xt Vuh 2:9; Ese 47:12; Jol 3:18; Sek 14:8\x*I tua tala, i tua na kurukuruna dala dagi na tanga. Na gaga varago na naru, a kai na nimahuri ri pesi. Ri vua balaka ravulu a polona i rua (12) na pida i taku. Ri vua na keva takutaku. A pagana kai iea, ne vona ni vakamahuri e huriki na tanga lobo. \v 3 I uka tabu tara maki ni ruduraha. A gula hariki na Vure, na Tuna Sipsip ru gu tabuli na tanga iea. E huriki a vora vona ri gi kavurikea. \v 4 \x * \xo 22:4 \xt Mat 5:8; Kap 3:12\x*Ri gi masia a matana. A rana bara ni here na dumene ria. \v 5 \x * \xo 22:5 \xt Dan 7:18,27; Kap 5:10; 20:6; 21:23,25\x*A rodo i uka ma ge bele tabu vonga. I uka ma ri gi ngarua a nipara, o a haro, a vuhuna a Vure e Bakovi Dagi ia a nipara ne ria. Ri gi matakari turana na parava vakaroro, i uka nilobona. \s1 E Isu Ge Hamule Valai Malaviriri \p \v 6 \x * \xo 22:6 \xt Kap 1:1\x*Muri a agelo iea i taki iau, “A ngava nga ri muholi, ri gi bele muholi. E Bakovi Dagi, a Vure ne huriki a propet, i rudua a agelo vona, ge vakasiri e huriki a vora vona, a ra maka maki i popote ge valai.” \p \v 7 \x * \xo 22:7 \xt Kap 1:3\x*E Isu i ta maea, “Mu longo! I popote ga hamule valai! E huriki ri longototo a nita propet i tabuli na buk iea, ri gi vivi.” \p \v 8 \x * \xo 22:8 \xt Kap 19:10\x*Iau, e Ioanes, iau a viri a longo, a matai a maki nga. Na tahuna a longo ria, a turume puru, ta ga kavurikea a agelo i vakasiri iau. \v 9 Pali i taki iau, i ta maea, “Naha ni rata mavonga! Iau tara a vora manga ioe, e huriki e turamu, e huriki a propet, e huriki ri longo mai a ngava na buk iea. O kavurike kunanea na Vure.” \p \v 10 Muri i taki iau, “Naha ni ruhulolo a nita propet na buk iea, a vuhuna a parava i popote ge valai. \v 11 \x * \xo 22:11 \xt Dan 12:10\x*E huriki a bakovi hale, ri gi rata mavonga a naro hale. E huriki ri katoki na matana Vure, ri gi katoki mavonga. E huriki a bakovi malamala, ri gi malamala mavonga. E huriki a bakovi na Vure, ri gi ramai mavongea a Vure.” \p \v 12 \x * \xo 22:12 \xt Ais 40:10; Jer 17:10; Kap 2:23\x*E Isu i ta maea, “Mu longo! Ga valai malaviriri, ga habi ne huriki lobo a mapane ria, i ramai a narone ria. \v 13 \x * \xo 22:13 \xt Ais 44:6; Kap 1:8,17; 21:6\x*Iau a Alpa, a Omega. Iau a viri a muga, iau a iku. Iau a nidokona maki lobo, a nilobona maki lobo. \p \v 14 \x * \xo 22:14 \xt Vuh 2:9; 3:22\x*“E huriki ri loi a varakia ne ria ri gi vivi, a vuhuna a Vure bara i taki ria ri kani na kai na nimahuri, ri gi dili na logo, ri gi dili na tanga. \v 15 Pali e huriki a ligo, re huriki a bakovi hale, e huriki a bakovi na malulu, a muto, e huriki ri mole, e huriki ri rabalaki a viri, e huriki ri kavurike a nitamina vure, e huriki ri ngaru hateka a naro taminga, bara ri made polovavo. \p \v 16 \x * \xo 22:16 \xt Gi 24:17; Ais 11:1,10; Rom 1:3; Kap 2:28; 5:5\x*“Iau e Isu, a rudua a agelo nau ge vakalongo vomu a ngava nga, go taki e huriki a tara nau na tabeke lobo. Iau a vuhune Davit, iau a hamone Davit. Iau a hada e Lagavago.” \p \v 17 \x * \xo 22:17 \xt Ais 55:1; Kap 21:6\x*A Hanuna Vure, e girihine Tune Sipsip ru ta maea, “O valai.” E huriki ri longo, ria ranga ri gi ta maea, “O valai.” E huriki ri marohu ri gi valai. E huriki ri ngaru ni ninu ri gi valai, ri gi kiru a naru, i uka ma ri gi konea. \p \v 18 \x * \xo 22:18 \xt Vin 4:2; 12:32\x*Mua e huriki mu longo a nita propet na buk iea, mu matadoko. E rei a viri ge ru dili tabu ranga ngava na nita propet iea, a Vure tara ge habi vona a maka nimadihi dagi ni taki tala na buk iea. \v 19 Pali e rei a viri i ravunu vuroki ranga nita propet i tabuli na buk iea, a Vure bara i ratea i uka ma ge kani na kai na nimahuri, i uka ma ge dili na tanga vona, i manga a ngava ni taki tala na buk iea. \p \v 20 \x * \xo 22:20 \xt Mat 24:30-31; 1Ko 16:22\x*A viri i ta muholi na ngava nga i ta maea, “I muholi, iau ga valai malaviriri.” \p I muholi. O Isu, a Bakovi Dagi, o valai! \p \v 21 E Isu a Bakovi Dagi ge rata kamumu hita lobo. I muholi.