\id PHP - Bola Bible; Brent and Sandi Wiebe; April 4, 2011. 
\h Pilipai 
\toc1 A Raukea e Paulus i Here Lakea ne Huriki a 
\toc2 Pilipai 
\toc3 Pili 
\mt1 Pilipai  
\mt2 A Raukea e Paulus i Here Lakea ne Huriki a  
\mt1 Pilipai  
\imt1 A Nita Vakalohoka  
\ip E Paulus a apostolo i herea a raukea iea lakea ne huriki o Pilipai. A bolekori vona e Timoti i turana na tahuna iea, ra i maea ni kilala a rana na nitubu na raukea (1:1).  
\ip E Paulus i herea ra raukea iea na pida 31 muri ne Isu i mate. I mata manga na pida e 61-62 AD. Na tahuna i herea ra raukea iea, i made na bavi na pida i va.  
\ip E Paulus i herea a raukea iea, a vuhuna i ngaru e huriki a Pilipai ri gi lohoka maea, a Vure bara i korimule e huriki lobo ri luhoi torea e Kristo. Nahea ri gi ramai a maka vinara, a naro ni lotu ne huriki a Iuda. I ta maea a vuhuna e huriki ranga ri tovo maea, a bakovi ni gi pala a kulina ge bele manga a Iuda taro, muri bara ia a viri ne Kristo muholi (3:2-3). E Paulus i ngaru ni kori e huriki a tara ne Kristo vona ra niluhoi iea i uka ma i muholi.  
\ip E Paulus i matai e huriki ri luhoi tora o Pilipai ri manga a turana ni tagari a velenga kamumu ne Kristo.  
\c 1  
\s1 A Mugana Nita  
\p
\v 1 \x * \xo 1:1 \xt Apo 16:12-40\x*Iau e Paulus. A raukea iea i valai ne maria e Timoti, a vora ne Isu Kristo. A here lakea ne mua a tara ne Isu Kristo, e huriki a gare na lotu, e huriki a vora na lotu, mu made o Pilipai.  
\v 2 A Vure, e Tamane hita, e Isu Kristo a Bakovi Dagi, ru gu rata kamumu mua, ru gu habi a nivalemu ne mua.   
\s1 A Nivasileki ne Paulus  
\p
\v 3 Na tahuna a luhoi mua, a kavurikea a Vure.  
\v 4 Na tahuna a vasileki, a vivi hateka, a nanea a Vure ge tuhori mua,  
\v 5 a vuhuna mu kori iau ni vakalongo a Velenga Kamumu, i vakatubu na tahuna mu longo karabea, i valai i harena mona.  
\v 6 \x * \xo 1:6 \xt 1Ko 1:8\x*A lohoka vona, a Hanu Kiripiripi, ra i tubu ni rata a leho kamumu pololilo ne mua, bara i leho i vano i harena na tahuna i vakalobo a leho iea, na parava e Isu Kristo ge hamule valai vona.   
\p
\v 7 I kamumu ga ngaru hateka mua, a vuhuna a ru mua na hategu. Iau a made na bavi, o a laho, a tagari a Velenga Kamumu, a vakasiri e huriki i muholi a Vure i rata kamumu iau, i manga a hini i rata kamumu mua.  
\v 8 A ngaru hateka mua na ningaru lobo ne Isu Kristo. A Vure i lohoka vona a ta muholi.  
\v 9 A vasileki ne mua, mu gu vangaru hateka tabu, a lohokanga ne mua ge bele dagi, a naro ni matakilaka vona a maki kamumu, a maki hale, ge bele dagi.  
\v 10 \x * \xo 1:10 \xt 1Tes 5:23\x*Muri bara mu ngaru kunana a maki kamumu hateka, bara mu malamala, mu uka tabu a ngava na parava e Kristo ge hamule valai.  
\v 11 Bara mu ramai kunana a maka naro malamala a vuhuna e Isu Kristo i leho pololilo ne mua, lakea e huriki bara ri kavurikea a Vure.   
\s1 A Velenga Kamumu i Rere Lae  
\p
\v 12 Mua e huriki a turagu, a ngaru mu gu lohoka vona, a hini iau ni ru dili na bavi i ratea a Velenga Kamumu i rere lae.  
\v 13 \x * \xo 1:13 \xt Apo 28:30\x*E huriki a tagari na ruma hariki, turana e huriki lobo koea ri lohoka vona iau ni ru dili na bavi a vuhuna a ramaia e Kristo.  
\v 14 Lakea i ranga e huriki a turane hita koea, e Bakovi Dagi i rata ria i uka ma ri mangenge ngane, ri taki tala kavakava a nitana Vure, a vuhuna iau ni ru dili na bavi.   
\p
\v 15 I muholi ngi, e huriki ranga, ri gege iau, ri ngaru ni rangi iau, lakea ri vara e huriki ne Kristo. Pali e huriki ranga ri vara na niluhoi kamumu.  
\v 16 Ri vara a vuhuna ri ngaru iau, ri lohoka vona a Vure i habi a leho nau ni tagari a Velenga Kamumu.  
\v 17 Re huriki ri gege iau, ri vara e huriki ne Kristo, ri tamilalu kunana. Ri ngaru ni rangi iau, ri ngaru ni habi a maregoa nau pololilo na bavi.  
\v 18 I uka maki. Ri vara muholi, o ri tamilalu kunana, e Kristo ni taki tala ne huriki. Iau a vivi kunana.  
\s1 E Paulus i Pesi Tora na Naro ne Isu  
\p Bara vivi mavonga,  
\v 19 \x * \xo 1:19 \xt 2Ko 1:11\x*a vuhuna a lohoka vona a nivasileki ne mua turana nikori na Hanu ne Isu Kristo ge korimule iau.  
\v 20 A pasimata, a luhoi tora vona a hini i uka ma ga maruhu. Ga pesi tora, i uka ma ga mangenge, lakea a ra maki ge bele nau, ga mate, o ga mahuri, e huriki ri gi matai a narogu hosi, i valai i harena mona, ri gi togoa e Kristo.  
\v 21 \x * \xo 1:21 \xt Gal 2:20\x*Pali ne nau, a luhoi maea. Na tahuna a mahuri, bara rata a leho ne Kristo. Na tahuna a mate, bara made kamumu hateka.  
\v 22 Na tahuna a mahuri, bara rata a leho i kupo. Pali i vai a viri kamumu? Ga mahuri, o ga mate?  
\v 23 \x * \xo 1:23 \xt 2Ko 5:8\x*A hate varua. A ngaru ni vano, ga made turane Kristo, a vuhuna a naro iea i rangi a naro lobo.  
\v 24 Pali i kamumu tabu ga mahuri, ga tuhori mua.  
\v 25 A lohoka vona ngi, lakea a lohoka vona bara made taro turane mua, ga tuhori mua, mu gu koru rike na naro na ni luhoi tora, mu gu vivi.  
\v 26 I mavonga bara mu kavurikea e Isu Kristo a vuhuna bara bele tabu ne mua.   
\p
\v 27 \x * \xo 1:27 \xt Epe 4:1; 1Tes 2:12\x*Pali a maki dagi hateka, mu gu laho na naro i karea a Velenga Kamumu ne Kristo. Muri ga bele ne mua, o i uka, bara longo ne mua, ta mu pesi tora na ningaru i taku, na niluhoi i taku, mu rura ni leho palupu ni tagari a Velenga Kamumu, ra si luhoi torea.  
\v 28 Naha ni mangenge ne huriki a pile ne mua. Na tahuna mu rata mavonga, bara i vakasiri kavakava ria, ria bara ri vurua, pali a Vure bara i korimule mua.  
\v 29 \x * \xo 1:29 \xt Apo 16:19-40\x*A naro a Vure i kisi puru ne mua, i ngaru mu gu luhoi torea e Kristo. Pali i uka ma ngi kunana. I ngaru tabu mu gu bole a nimadihi na rana,  
\v 30 i manga a nimadihi mu matai iau a bolea, pali ngane mu longo i tabana ma i lobo.   
\c 2  
\s1 A Niluhoi ne Hita Ge Manga ne Kristo  
\p
\v 1 E Kristo i vakatora a hatene mua. A hini i ngaru hateka mua i vakatora a niluhoi ne mua. A Hanu Kiripiripi i rata mua mu made kamumu palupu. Mu vangaru, mu vakori.  
\v 2 I mavonga, mu rata iau ga vivi dagi. Mu pesi palupu na niluhoi i taku, mu vangaru, mu made na nivalemu, na niluhoi i taku kunana.  
\v 3 \x * \xo 2:3 \xt Gal 5:26\x*Naha ni luhoi mua kunana. Naha ni vakadagi a rane mua. Mu vakakiroko mua, mu rata manga e huriki lobo ri dagi ne mua.  
\v 4 \x * \xo 2:4 \xt 1Ko 10:24\x*Mua takutaku, naha ni luhoi ni korimule kunana mua. Mu vakori.  
\v 5 Pali a vilone mua ge manga a vilone Isu Kristo.  
\v 6 \x * \xo 2:6 \xt Ion 1:1-2; 17:5\x*E Kristo ia a Vure, pali i uka ma i luhoi ni nugu tata a murina ni made manga a Vure.  
\v 7 \x * \xo 2:7 \xt Ion 1:14; 2Ko 8:9\x*I vakakiroko liu ia, i bele manga a vora. Ni poda ia, i bele manga a bakovi. Na tahuna i bele manga a bakovi,  
\v 8 \x * \xo 2:8 \xt Hib 5:8; 12:2\x*i vakakiroko ia, i longototoa a Vure, i vano i harena na tahuna i mate na kai tavalavala.  
\v 9 \x * \xo 2:9 \xt Apo 2:33; Epe 1:20-21; Hib 1:3-4\x*I mavonga a Vure i vakadagi hateka ia. I vunua a rana, ra i rangi a rana e huriki lobo.  
\v 10 \x * \xo 2:10 \xt Rom 14:11\x*Ngane e huriki lobo bara ri turume puru na ngalane Isu, e huriki meli na hunu, e huriki na malala, e huriki polotano na malala.  
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Rom 10:9\x*E huriki lobo bara ri taki tala ne Isu Kristo ia a Bakovi Dagi. Na naro iea ri gi kavurikea a Vure, e Tamane hita.   
\s1 Si Gi Para  
\p
\v 12 I mavonga, mua e huriki a turagu, mu longototo, i manga a hini mu longototo vakaroro. Ngane i uka ma a made turane mua, a ngaru mu gu longototo hateka. Mu mangenge na Vure, mu togoa, mu rura ni vakatora a niluhoi ne mua, lakea a Vure ge korimule mua,  
\v 13 a vuhuna a Vure i leho pololilo ne mua, i habi a ningaru ne mua, a nitora ne mua ni rata a maki i vivi vona.   
\p
\v 14 A maki lobo mu rata, naha ni deke, naha ni hehe,  
\v 15 \x * \xo 2:15 \xt Dan 12:3; Pili 1:10\x*lakea i uka tara viri ge padi virihi mua. Bara mu malamala kunana. Bara mua e huriki a tuna Vure, mu uka ngava na kurukuruna e huriki a bakovi ri putu ngingi na tahuna mona. Bara mu para manga a hada na kurukurune ria.  
\v 16 Mu nugu tata tora a ngava na nimahuri, lakea na parava e Kristo i valai vona, bara vivi ne mua, i uka ma a nunu tavula, i uka ma a leho tavula.  
\v 17 Iau bara vivi kunana ni bele turane mua manga a nihabi na vain, ni gi guru tala langa na nihabi ne mua, a leho ne mua, ra hini mu luhoi torea e Kristo, bara vivi turane mua.  
\v 18 \x * \xo 2:18 \xt Pili 3:1; 4:4\x*Mua ranga, bara mu vivi turagu.   
\s1 E Timoti Rua e Paproditus  
\p
\v 19 E Isu a Bakovi Dagi bara i ngaru, bara rudu lakenea ne mua e Timoti. Muri bara vivi na tahuna i hamule valai nau, i vakalongo iau ne mua.  
\v 20 I uka a turagu manga e Timoti. I luhoi hateka mua.  
\v 21 \x * \xo 2:21 \xt 2Tim 4:10\x*E huriki ranga koea i uka ma ri luhoi a maki ne Isu Kristo. Ri luhoi kunana a maki ne ria.  
\v 22 Pali mu lohoka vona e Timoti. I vakasiri pali a narona i kamumu hateka. I leho turagu ni vakalongo a Velenga Kamumu, i manga a koma i tuhoria e tamana.  
\v 23 Na tahuna a longo a ra maki ge bele nau, bara rudu lakenea malaviriri.  
\v 24 A luhoi torea e Bakovi Dagi ge tuhori iau, lakea tabukoi bara lakene ne mua.   
\p
\v 25 \x * \xo 2:25 \xt Pili 4:18\x*Pali muga ga rudu mulea ne mua e Paproditus. I manga e turagu muholi. Miri leho palupu ni tagari a Velenga Kamumu. Ia a vinuru ne mua, mu rudu vilia ge tuhori iau.  
\v 26 I dodo hateka mua. I loho lege ne mua, a vuhuna mu longo ta i giloa.  
\v 27 I muholi hateka, i giloa, i tabukoi ge mate. Pali a Vure i dodoa. I uka ma i dodo kunana ia. Iau tara, i dodo iau, ma ge mate, ga dodo hatekea.  
\v 28 I mavonga a ngaru hateka ni rudu mulea, mu gu vivi ni matai tabu ia. Iau tara, i uka ma ga loho lege lae vona.  
\v 29 I mavonga, na tahuna i bele, mu vivi, mu taguia na narone Bakovi Dagi. Mu togo e huriki a bakovi maea,  
\v 30 a vuhuna i tabukoi ge mate na leho ne Kristo. I putu purua a gilanga vona, i kori polo iau na rane mua.   
\c 3  
\s1 A Bakovi i Luhoia e Kristo Ia a Bakovi Malamala  
\p
\v 1 Mua e huriki a turagu, mu vivi ne Bakovi Dagi. A ngava iea i uka ma i vakapae iau ni here tabu lakene mua. Bara i kori mua.   
\p
\v 2 Mu matadoko vona e huriki ri katoki hateka manga a ligo,\f + \fr 3:2 \ft E Paulus i gale ria a ligo, re huriki a nitamina mari ni tovo, ri taki e huriki, ta ni gi pala a kuline ria. Na matane Paulus, e huriki nga ri katoki hateka, manga a ligo.\f* e huriki a mari ni rata a naro hale, re huriki ri pala vuroki mule a kuline ria.  
\v 3 \x * \xo 3:3 \xt Rom 2:29\x*Pali hita kunana a Israel muholi, si kavurikea e Isu Kristo na nitora na Hanuna Vure, ra hita i uka ma si luhoi hateka a kakaine hita.  
\v 4 \x * \xo 3:4 \xt Apo 22:3; 2Ko 11:18\x*Pali iau a tahoka a vuhuna ni luhoi a kakaigu. E rei a viri i luhoi i tahoka a vuhuna ni luhoi a kakaina, iau a tahoka a vuhuna dagi.  
\v 5 \x * \xo 3:5 \xt Luk 1:59; Apo 23:6; 2Ko 11:22\x*Iau ni pala a kuligu na polotoluna parava muri ne iau ni poda. Iau a bakovi o Israel. A kabu nau, a kabu ne Bensamin. Iau a Hibru muholi. Na naro ni ramai a vinara, iau a Pariseo.  
\v 6 \x * \xo 3:6 \xt Apo 8:3\x*Na naro ni kinigao na leho na Vure, iau a vakamadihi hosi a tara ne Kristo. A pahaluhoi ta a malamala, a ramai lobo a vinara.  
\v 7 \x * \xo 3:7 \xt Mat 13:44-46\x*Hosi a pahaluhoi ta a maki nga a maki dagi hateka. Pali ngane a matai ria a maki tavula a vuhuna i dagi hateka a maki i ratea e Kristo.  
\v 8 Na tahuna a luhoia a hini a lohoka ne Isu Kristo, a Bakovi Dagi nau, a maki lobo ranga a maki tavula na matagu. A vuhuna a lohoka ne Kristo, a maki lobo nau a matai i manga a lulu kunana. A vuroki lobo, ga bolea e Kristo,  
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt Rom 3:21-22\x*ga rihi ia. I mavonga i uka ma ga malamala a vuhuna a ramai lobo a vinara. A Vure i rata iau a malamala a vuhuna a luhoi torea e Kristo. A naro ni bele malamala na matana Vure i bele na tahuna si luhoi torea e Kristo.  
\v 10 \x * \xo 3:10 \xt Rom 6:3-5; 8:17\x*A ngaru ni lohoka vona e Kristo. A ngaru ni lohoka vona a nitora i vakamahuri mulea na matenga. A ngaru ni bole a nimadihi i manga ia i bole, ga mate manga ia i mate.  
\v 11 Na naro iea, a ngarua a Vure ge vakamahuri mule iau na matenga.   
\s1 E Paulus i Rura  
\p
\v 12 \x * \xo 3:12 \xt 1Tim 6:12,19\x*I uka ma a taki a mulangi pali, o a moro liu pali. Pali a rura ni bele manga e Isu Kristo, a vuhuna i vulaki iau.  
\v 13 Mua e huriki a turagu, i uka ma a luhoi a bele pali manga e Kristo. Pali a maki a ratea i maea: i uka ma a luhoi tabu a maki muga. A toni a bulugu ni bole a maki muri.  
\v 14 \x * \xo 3:14 \xt 1Ko 9:24\x*A toni a bulugu, ga bole a mapagu meli na hunu, ra Vure i gale hita vona na tahuna si luhoi torea e Isu Kristo.  
\v 15 \x * \xo 3:15 \xt 1Ko 2:6\x*Hita e huriki si moro pali na niluhoi torea e Kristo si gi luhoi maea. E rei ne mua mu luhoi tebi, a Vure bara i vakalohoka mua.  
\v 16 Pali a ra lohokanga si bole pali, si gi nugu tatea.   
\p
\v 17 \x * \xo 3:17 \xt 1Ko 4:16\x*Mua e huriki a turagu, mu rata manga iau. Mu matanono, mu toni e huriki ri laho manga a hini a vakasiri mua mu gu laho vona.  
\v 18 I kupo e huriki ri laho manga a pile na kai tavalavala ne Kristo. Balaka kupo a vakalongo mua ne ria. Ngane a vakalongo tabu mua, a tangi.  
\v 19 \x * \xo 3:19 \xt Rom 16:18\x*A vure ne ria, a ningaru hale na kakaine ria. A bagetua ne ria a maka naro ni maruhu ri rata. Ri luhoi kunana a maki na malala. Bara ri vurua.  
\v 20 \x * \xo 3:20 \xt Epe 2:6,19\x*Pali a tanga muholi ne hita, meli na hunu. Si davea e Bakovi Dagi, e Isu Kristo, ge valai vona, ge korimule hita.  
\v 21 \x * \xo 3:21 \xt 1Ko 15:28,42-53\x*Bara i rata a kakaine hita tavula i mapulo, bara i bele manga a kakaine Kristo, ra i bagetu hateka. Bara i rata mavonga na nitora vona, ra i rata a maki lobo i tabuli na limana.   
\c 4  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt 1Tes 2:19-20\x*I mavonga, mua e huriki a turagu, mu pesi tata mavonga turana e Bakovi Dagi. A ngaru hateka mua, a vivi ne mua. A ngaru hateka ni matai mua. Mu vakabagetu a leho nau.   
\s1 E Paulus i Vakatora a Niluhoi ne Huriki  
\p
\v 2 O Eudia, o Sintike, a ngaru muru gu pesi palupu na niluhoi i taku, a vuhuna muru rihi e Bakovi Dagi.  
\v 3 \x * \xo 4:3 \xt Luk 10:20\x*Pali ioe Sisogos\f + \fr 4:3 \ft E Sisigos, a nita Grik. A pelegona i manga e “turagu muholi.”\f* tara, o kori a ngatavine ala rua nga. Rua varago ru leho turagu ni vakalongo a Velenga Kamumu. Mete leho turana e Klemen, e huriki ranga, a rane ria ni here na buk na nimahuri.   
\p
\v 4 Mu vivi vakaroro ne Bakovi Dagi. A taki tabu, mu vivi.  
\v 5 \x * \xo 4:5 \xt Hib 10:25,37; Iak 5:8-9\x*Mu ta madoru mai e huriki lobo. E Bakovi Dagi i tabukoi ge valai,  
\v 6 \x * \xo 4:6 \xt Mat 6:25-34; Kol 4:2\x*i mavonga naha ni loho pae vona tara maki. Pali mu vasileki na maki lobo. Mu takia a Vure a ra maki mu ngarua. Mu kavurike ia vona a maki lobo i rata pali.  
\v 7 \x * \xo 4:7 \xt Ais 26:3; Ion 14:27; Kol 3:15\x*Lakea a nivalemu na Vure, ge matakari a hatene mua, a niluhoi ne mua, a vuhuna mu rihi e Isu Kristo. A nivalemu iea i kamumu hateka, si keri ni lohoka lobo vona, i uka harena.   
\p
\v 8 Mua e huriki a turagu, a maka naro i muholi, a maka naro ni togo, a maka naro malamala, a naro kiripiripi, a naro kamumu e huriki ri ngaru, a naro e huriki ri kavurikea, a maka maki i kamumu, a maka maki e huriki ri kavurike, mu luhoi tata a maki nga.  
\v 9 \x * \xo 4:9 \xt Rom 16:20\x*A maka naro a tovo mua vona, a ngava mu longo nau, a naro mu matai a rata, mu rata, lakea a Vure na nivalemu bara i made turane mua.   
\s1 A Kinori  
\p
\v 10 A kavurikea e Bakovi Dagi a vuhuna mu luhoi tabu iau. Hosi mu luhoi iau, pali mu uka dala ni kori iau.  
\v 11 I uka ma a bala tara maki, pali a tovo pali ni vivi kunana. Iau a tahoka a maki, o a bala a maki, a vivi kunana.  
\v 12 Iau a made navai, a bala a maki, o a tahoka a maki i kupo, a maru, o a vitolo, iau a lohoka ni made kamumu kunana.  
\v 13 \x * \xo 4:13 \xt 2Ko 12:10\x*E Kristo i vaka­tora iau, lakea a kara ni rata a maki lobo.   
\p
\v 14 Pali i kamumu mu kori iau na tahuna a bole a maregoa.  
\v 15 \x * \xo 4:15 \xt 2Ko 11:9\x*Pali mua, a tara na Vure o Pilipai, mu lohoka vona, na tahuna a vara karaba ne mua a Velenga Kamumu, muri a pe a tabeke ne Masedonia, i uka tara na Vure ge tuhori iau na nilaho nau. Mua kunana mu tuhori iau.  
\v 16 Iau a made o Tesalonika, mu vakaru nau a kinori ne mua balaka rua.  
\v 17 I uka ma a ta maea mu gu vakaru tabu a kinori. A ta maea, a vuhuna a ngarua a Vure ge rata kamumu mua a vuhuna mu rata kamumu iau.  
\v 18 Pali ngane i uka ma a bala tara maki. A tahoka i kupo hateka, a vuhuna e Paproditus i habi polo nau a kinori mu vakaru valai turana. I manga a nihabi manginoro, a Vure i burongia, i vivi.  
\v 19 A vuhuna mu rihi e Isu Kristo, a Vure nau ge vakatahoka mua na maki lobo mu bala vona, ge ramai a mahala vona na hunu, i kupo hateka.  
\v 20 A Vure, e Tamane hita. Ne vona kunana a bagetuanga lobo vakaroro. I muholi.   
\s1 E Paulus i Tarulu e Huriki  
\p
\v 21 A talo e huriki a tara na Vure ri rihi e Isu Kristo. E huriki a turane hita koea ri tagui mua.  
\v 22 E huriki a tara na Vure koea ri talo rike ne mua. E huriki ri leho polo­lilo na rumahariki ne Kaiser, ria ranga ri talo mua.   
\p
\v 23 E Isu Kristo a Bakovi Dagi ge rata kamumu mua.