\id LEV - Bola Bible; Brent and Sandi Wiebe; February 09, 2011 \h E Levi \toc1 A Leho Na Kabu Ne Levi \toc2 E Levi \toc3 Levi \mt2 A Leho Na Kabu Ne \mt1 Levi \imt1 A Nita Vakalohoka \ip E Moses i herea a puhu na hinere iea. Ni luhoi i here a puhu na hinere i lima, ni gale na nita Hibru a “Tora”. Ra puhu ne Levi, a toluna puhu na hinere i herea. \ip Ni luhoi e Moses i herea tabukoi na pida e 1,400 BC, ra muga ne Kristo ni poda. \ip Ni luhoi e Moses i herea na tahuna e huriki a Israel ri laho viliha na tabeke i ngeki. \ip I here lakea ne huriki a Israel ne vona ni tuhori e huriki a prister, re huriki na kabu ne Levi, ri gi matakari kamumu a maki na lotu ne huriki a Israel. \ip A puhu na hinere iea i taki a leho na kabu ne Levi. Ra kabu a Vure i vulakia ge rata a leho na prister, ge matakari a lotu ne huriki a Israel. Ra puhu iea i tahoka a maka vinara legelege, i taki a maka naro ge rata e huriki a prister ri gi matakari kamumu e huriki a Israel na lotu ne ria. I tahoka tabu ranga ngava ne vona ni vakasiri a nimade ne huriki a Israel, ge tuhori ria, ri gi ramai kamumu a maka habu dagi na lotu. \ip A pelegona a maka vinara i maea: A Vure i kiripiripi, i rata a naro kamumu i malamala, i vakasiri e huriki a Israel ri gi matakari kamumu ria, ri gi made tabukoi vona. A Vure i rata a naro kamumu, a naro malamala, si gi rihia, si gi rata a maka naro i ngaru. \ip Na tahuna e huriki a koma ne Israel ri ngaru ni lohoka na nitana Vure, bara ri vakatubu ne sapta 16-27 na puhu ne Levi. Ra maka septa nga i tahoka a maka ngava i kupo, ne vona ni vakasiri e huriki ri gi ramai a vilo kamumu. Muri e Isu i vakalongo tabu a tabeke tara na ngava iea. I tabuli ne sapta 19:18, i ta maea, “O ngaru e huriki a turamu i manga a hini o ngaru mule ioe.” \is2 YHWH: BAKOVI DAGI \ip A rana Vure na hinere, ni here na nita Hibru i manga e YHWH, o Iave. A pelegona nita Hibru iea, i manga, “Iau ra Iau.” Na tahuna o matai a ngava e BAKOVI DAGI, a leta lobo ri dagi, i vakasiri manga na nita Hibru a ngava e YHWH i tabuli. \c 1 \s1 A Vinara na Nihabi Gutu-Vuro \p \v 1 E Levi E BAKOVI DAGI i gale pololilo na Kape na Vaponga, i takia e Moses i ta maea, \v 2 E Levi “O taki e huriki a Israel, a viri i ngaru ni habi a nihabi nau, ge bolea tara bulmakau, a sipsip, o a meme ge habia. \p \v 3 “Bara a viri i ngaru ni habi a nihabi gutu-vuro nau, ge bolea a bulmakau a toga ge gavutuvutu. Ge ratea a nihabi iea, ge taparaki lakea tabukoi na matana Kape na Vaponga, lakea iau, e BAKOVI DAGI, bara ngarua. \v 4 Ge ru langea na gina bulmakau iea a limana, lakea iau bara ngarua a nihabi vona, bara i kavitagua a naro hale vona. \v 5 Muri ge rabalakia a bulmakau iea na matane BAKOVI DAGI, lakea e huriki a prister, e tune Aron bakovi, ri gi bole a darana, ri gi lakea na dede i tabuli tabukoi na matana Kape na Vaponga, ri gi voro tamali na tabeke lobo na dede. \v 6 Muri ra bakovi iea ge riri talea a kulina bulmakau, ra nihabi gutu-vuro, ge poka kesikesia. \v 7 E huriki a prister, e tune Aron, ri gi tunua na dede a kanono, ri gi ru langa na kanono a kai. \v 8 Muri ri gi bole a maka bobona, a gina, a maka vina ri gi ru langa na kanono na dede. \v 9 Pali a mahalana, a vahana, ge loi kamumu na naru. Muri ge habi na prister ge gutu lobo na dede, ge a nihabi gutu-vuro, ge a nihabi ni gutu na kanono. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongi a mangina kinani, bara i vivi. \p \v 10 “Bara a viri i habi a sipsip o a meme ne vona ni habi gutu-vuro, ge bolea a toga ge gavutuvutu. \v 11 Ge rabalakia na matane BAKOVI DAGI na tabeke mule sike na dede. E huriki a prister ri gi bole a darana, ri gi voro tamali lakea na tabeke lobo na dede. \v 12 Ge poka kesikesia, ge bole a mapana, a vina, ge habi na prister, ge ru langa na kanono na dede. \v 13 Pali a maka mahalana, a pakana ge vahilolo na naru. Muri ge habi na prister ge gutu lobo na dede, ge a nihabi gutu-vuro, ge a nihabi ni gutu na kanono. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongi a mangina kinani, bara i vivi. \p \v 14 “Bara a viri i ngaru ni habi a kadirovo ge a nihabi gutu-vuro ne BAKOVI DAGI, ge bolea tara balu, ge habia na prister. \v 15 Muri a prister ge bolea a balu ge lakea na dede, ge horia a lohona ge mate. Ge rakudu talea a gina balu, ge gutua na kanono na dede, ge guru tala na gagana dede a darana. \v 16 Ge pasi vuroki a vuna balu, ge kini talea a guruna ra i tabuli vona a maki i kani, ge vuroki lakea na tabeke ni ru kadolu a habulo vona, na tabeke na nirikena haro na dede. \v 17 A prister ge nugua na karapana balu ge tua tala, pali nahea ge tuarape kesikesia. Muri ge habi na prister ge gutu langa na kanono na dede, ge a nihabi gutu-vuro, ge a nihabi ni gutu na kanono. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongia a mangina kinani, bara i vivi.” \c 2 \s1 A Vinara na Nihabi na Vit \p \v 1 E BAKOVI DAGI i taki tabua e Moses, “Na tahuna a bakovi tara i ngaru ni habi ne BAKOVI DAGI ranga vit, ge vila tala a kulina vit, ge bole a kanena, ge rata a plaoa kamumu. Ge guru langa vona a namona oliv, a havu mangisipa. \v 2 Muri ge bole a maki nga ge lakea ne huriki e tune Aron, re huriki a prister. A prister tara ge ragamu tala na limana ranga plaoa kamumu, turana a namona oliv, a havu mangisipa. Muri ge habi na prister ge gutu langa na dede, ge a nihabi ni gutu na kanono. A nihabi iea ge ratea e BAKOVI DAGI ge luhoia. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongia a mangina kinani, bara i vivi. \v 3 A maka nihabi na vit i tababana ni gi habi ne Aron turane huriki e tuna bakovi, ra nihabi iea, a nihabi ni gutu na kanono ni taba ne vona e BAKOVI DAGI. \p \v 4 “Mua bara mu ngaru ni gutu a bret na oven ge a nihabi, naha ni vuli turana a is. Mu bole a plaoa kamumu mu vuli turana a namona oliv, mu rata a bret, ge a nihabi. Mua mu marikoi ni rata a bret, mu rata a bisket ge i uka is, mu ravu na namona oliv. \v 5 Mua bara mu ngaru ni nono a plaoa na ulo kabelabela ge a nihabi, mu bole a plaoa kamumu ge uka is, mu vuli turana a namona oliv, mu gutu. \v 6 Mu pua a bret ge momo, mu guru langa vona a namona oliv, ge a nihabi na vit. \v 7 Mua bara mu rata a bret ge a nihabi, mu gutu na ulo, mu bole a plaoa kamumu, mu vuli turana a namona oliv. \v 8 Mu bolea a nihabi na vit, mu rata a maki nga, mu taparaki lakea na prister ge bole lakea na dede, ge habi ne BAKOVI DAGI. \v 9 Muri a prister ge bole tala na nihabi na vit a tabekena popote, a maki iea ge ratea e BAKOVI DAGI ge luhoia. Ge gutu na dede, ge a nihabi ni gutu na kanono. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongia a mangina kinani, bara i vivi. \v 10 A maka nihabi na vit i tababana ni gi habi ne Aron turane huriki e tuna bakovi, ra nihabi iea, a nihabi ni gutu na kanono ni taba ne vona e BAKOVI DAGI. \p \v 11 “Naha ni vuli a is turana plaoa ge a nihabi na vit ne BAKOVI DAGI, a vuhuna i uka ma go gutu a is, a ame na nihabi go habi ne BAKOVI DAGI na kanono. \v 12 Ioe bara o ngaru, o vuli a is, a ame turana a maki i moro muga na hania, ge a nihabi ne BAKOVI DAGI, pali naha ni gutu na dede ge huli manginoro a mangina. \v 13 A maka nihabi lobo na vit, ni gi ru a mami vona. Naha ni longokaburungi ni ru a mami na maka nihabi ne mua, a vuhuna a mami a kilakila na ngava dagi mu rata turana Vure. Mu ru a mami na maka nihabi lobo. \p \v 14 “Mua bara mu habi ne BAKOVI DAGI a vit i moro muga na hania, mu tutu, mu gutu na kanono, muri mu habi vona. \v 15 Mu bole a namona oliv, a havu mangisipa mu guru langa na maka vit, ge a nihabi na vit. \v 16 A prister ge bole tala a vit popote, a namona oliv, turana a maka havu mangisipa, a maki nga ge ratea e BAKOVI DAGI ge luhoia, ge a nihabi ni gutu na kanono lakea vona.” \c 3 \s1 A Nihabi na Nivalemu Turana Vure \p \v 1 E BAKOVI DAGI i taki tabua e Moses, “A bakovi bara i habi a nihabi na nivalemu lakea ne BAKOVI DAGI, ge bolea a bulmakau a toga o a bulmakau a kinana ge gavutuvutu, ge habia ne BAKOVI DAGI. \v 2 Ra bakovi iea ge ru langea na gina bulmakau a limana, muri ge rabalakia a bulmakau na matana Kape na Vaponga. E huriki a prister, re huriki e tune Aron, ri gi voro tamali a darana bulmakau na tabeke lobo na dede. \v 3-4 Ra bakovi iea ge bole tala na nihabi na nivalemu maka vina i kavitagu a mahalana bulmakau, a maka vina pololilo na mahalana bulmakau, turana a vuanalipi i rua, turana a vina i rako taho rua, a kinake tara ni riri tala turana a vuanalipi. Ge habi na prister, ge gutu na kanono, ge a nihabi ne BAKOVI DAGI. \v 5 E huriki e tune Aron ri gi gutu na dede a maki nga turana maka nihabi ni gutu-vuro i tabuli na kanono, ge a nihabi ni gutu na kanono. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongia a mangina kinani, bara i vivi. \p \v 6 “A bakovi bara i habia a tuna sipsip o a meme ge a nihabi na nivalemu lakea ne BAKOVI DAGI, ge bolea a toga o a kinana, ge gavutuvutu. \v 7 Na tahuna i habia a tuna sipsip ge a nihabi, ge rua na matane BAKOVI DAGI. \v 8 Ra bakovi iea ge ru langea a limana na gina sipsip, muri ge rabalakia a sipsip na matana Kape na Vaponga. Muri e huriki e tune Aron, ri gi voro tamali a darana sipsip na tabeke lobo na dede. \v 9 Muri ge bole tala na nihabi na nivalemu a tabekena sipsip ni gi gutu, ge a nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI. Ge bole a maka vina, a vina i kavitagu a mahalana, a vina na mahalana, a vina na kuna. A kuna sipsip ni gi pala tala tabukoi liu na tuha burena. \v 10 Ge hali tala a vuanalipi i rua turana a vina i rako taho rua, a kinake tara ni riri tala turana a vuanalipi. \v 11 A prister ge gutu langa na dede a maki nga ge a kinani, ge a nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI. \p \v 12 “Na tahuna a bakovi ge habi a meme ge a nihabi, ge bole lakea na matane BAKOVI DAGI. \v 13 Ra bakovi iea ge ru langea na gina meme a limana, muri ge rabalakia a meme na matana Kape na Vaponga. Muri e huriki e tune Aron, ri gi voro tamali a darana meme na tabeke lobo na dede. \v 14 Na nihabi iea, a bakovi ge habi a nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI: ge bole tala a vina i kavitagu a mahalana meme, a maka vina pololilo na mahalana, \v 15 turana a vuanalipi i rua turana a vina i rako taho rua, a kinake tara ni riri tala turana a vuanalipi. \v 16 A prister ge gutu a maki nga na dede ge a kinani, ge a nihabi ni gutu na kanono, i manginoro a mangina. A vina nga ne vona e BAKOVI DAGI. \p \v 17 “Ra vinara iea ge tabuli turana a hamone mua vakaroro. I vai a tabeke mu made vona, bara mu ramai kunanea: Naha ni kani a vina kanirau o mu gu ninu a darana.” \c 4 \s1 A Nihabi na Naro Hale \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 “O taki e huriki a Israel e rei a viri i rata ruru a naro hale, i putu puru a maka vinara ne BAKOVI DAGI, ge ramai a naro nga: \p \v 3 “Na tahuna a prister dagi i rata a naro hale i habi a rarenga ne huriki, ge bolea tara bulmakau karaba, a toga ge gavutuvutu, ge habia ne BAKOVI DAGI ne vona a nihabi na naro hale vona. \v 4 A prister ge bolea a bulmakau iea ge lakea na matana Kape na Vaponga na matane BAKOVI DAGI, ge ru langa a limana na gina bulmakau. Muri ge rabalakia na matane BAKOVI DAGI. \v 5 A prister ni gamai ge bole ranga darana bulmakau iea, ge bole dili na Kape na Vaponga. \v 6 Muri a prister ge lutua na dara a kukulimana, ge voro tamali balaka polorua na matane BAKOVI DAGI tabukoi na kala dagi i naviri mule a Tabeke Nitaba Hateka. \v 7 Muri a prister ge lakea na dede na havu mangisipa i pesi na matane BAKOVI DAGI pololilo na Kape na Vaponga, ge ru na maka tupi na dede ranga dara. A darana bulmakau a toga i tababana, ge bole tala na matana Kape na Vaponga, ge guru na taruna dede na nihabi gutu-vuro. \v 8 Muri ge bole tala na nihabi na naro hale a vina, ra vina i kavitagu a mahalana, a vina pololilo na mahalana, \v 9 turana a vuanalipi i rua turana a vina i rako taho rua, a kinake tara ni riri tala turana a vuanalipi. \v 10 A prister ge gutu a mahalana nga, ge gutu na dede na nihabi gutu-vuro. Ge rata manga a vina bulmakau ni rata na nihabi na nivalemu. \v 11 Pali ge bole a kulina, a bobona, a gina, a maka vahana, a maka mahalana, a tahena, \v 12 a maka tabekena i tababana, ge bole tala na mada na hini i matapado ni guru a habulo vona, ge gutu na kanono vonga polomeli na mola. \p \v 13 “Na tahuna e huriki a Israel ri rata ruru a naro hale, ri putu puru a vinara ne BAKOVI DAGI, pali ria i uka ma ri lohoka vona, ra naro ri ratea ri tahoka a ngava vona. \v 14 Muri na tahuna ri matakilaka vona a naro hale ne ria, ri gi bole lakea na matana Kape na Vaponga tara bulmakau karaba a toga, ge a nihabi na naro hale ne ria. \v 15 Na matane BAKOVI DAGI, e huriki a gare na vaponga ri gi ru langa a limane ria na gina bulmakau, muri ri gi rabalakia na matane BAKOVI DAGI. \v 16 Muri a prister ni gamai ge bole dili na Kape na Vaponga ranga darana, \v 17 ge lutua na dara a kukulimana, ge voro tamali balaka polorua na matane BAKOVI DAGI tabukoi na kala dagi i naviri mule a Tabeke Nitaba Hateka. \v 18 Ge lakea na dede i pesi na matane BAKOVI DAGI pololilo na Kape na Vaponga, ge ravu na maka tupina dede ranga dara. A darana bulmakau a toga i tababana, ge bole paru, ge guru na taruna dede na nihabi gutu-vuro na matana Kape na Vaponga. \v 19 Muri ge bole a vina lobo, ge gutu na dede, \v 20 ge rata manga a naro i ratea na nihabi na naro hale vona. I mavonga kunana a prister ge rata a nihabi ge kavitagu ria, lakea bara ni puga vuroki a naro hale ne ria. \v 21 Muri ge bole talea a bulmakau a toga iea na mada, ge gutua na kanono, i manga a hini i gutu muga a bulmakau na naro hale vona. Ra bulmakau e huriki a Israel ri habia, a nihabi na naro hale ne ria. \p \v 22 “Na tahuna a matakari tara i rata ruru a naro hale, i putu puru a vinara ne BAKOVI DAGI, a Vure vona, ra naro i ratea, i tahoka a ngava vona. \v 23 Muri ge matakilaka vona a naro hale i ratea, ge bolea tara meme a toga ge gavutuvutu, ge a nihabi. \v 24 Na matane BAKOVI DAGI ge ru langa a limana na gina meme, muri ge rabalakia na hini ni rabalaki a maka kanirau ne vona a nihabi gutu-vuro. Iea a nihabi na naro hale. \v 25 Muri a prister ge lutua na darana meme iea a kukulimana, ra nihabi na naro hale, ge ravu na maka tupina dede na nihabi gutu-vuro. Muri ge bole paru a dara i tababana, ge guru na taruna dede. \v 26 Muri ge gutu a vina meme iea na dede, ge manga a naro i ratea na nihabi na nivalemu. I mavonga kunana a prister ge rata a nihabi ne vona ni kavitagu a matakari iea, a naro hale vona ni gi puga vuroki. \p \v 27 \x * \xo 4:27 \xt Gi 15:27-28\x*“Na tahuna a bakovi tavula tara i rata ruru a naro hale, i putu puru a vinara ne BAKOVI DAGI, ra naro i ratea, i tahoka a ngava vona. \v 28 Na tahuna i matakilaka vona a naro hale i ratea, ge bole vilia tara meme a kinana ge gavutuvutu, ge a nihabi na naro hale vona. \v 29 Ge ru langea a limana na gina meme iea, ra nihabi na naro hale, muri ge rabalakia na tabeke ni gutu a nihabi gutu-vuro. \v 30 Muri a prister ge lutua na darana meme a kukulimana, ge ravu na maka tupina dede na nihabi gutu-vuro, ge bole paru a dara i tababana, ge guru na taruna dede. \v 31 Ge bole tala a vina meme lobo, ge manga a naro ni bole tala a vina na nihabi na nivalemu, ge gutu na dede. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongi a mangina kinani, bara i vivi. I mavonga kunana a prister ge kavitagua a bakovi iea, a naro hale vona ni gi puga vuroki. \p \v 32 “A bakovi bara i habia tara tuna sipsip ge a nihabi na naro hale, ge bolea a sipsip a kinana ge gavutuvutu. \v 33 Ge ru langea a limana na gina sipsip, ra nihabi na naro hale, muri ge rabalakia na hini ni rabalaki a maka kanirau ne vona a nihabi gutu-vuro. \v 34 Muri a prister ge lutu a kukulimana na darana sipsip, ra nihabi na naro hale, ge ravu na maka tupina dede na nihabi gutu-vuro, ge bole paru a dara i tababana, ge guru na taruna dede. \v 35 Ge bole tala lobo a vina tuna sipsip, ge manga a naro ni rata na nihabi na nivalemu. A prister ge gutu na dede langa na maka nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI. I mavonga kunana a prister ge rata a nihabi ne vona ni kavitagu a bakovi iea, a naro hale vona ni gi puga vuroki.” \c 5 \s1 A Vinara ni Puga Vuroki a Naro Hale Viliha \p \v 1 E BAKOVI DAGI i taki tabua e Moses, “Na tahuna ni tuli tara viri ge vakalongo a mari ni pelekado a ngava na maki i masia na bakovi tara i ratea, o na maki i longoa na bakovi tara i takia, pali ra bakovi iea i uka ma i taki talea a maki i masia o i longoa, ra bakovi iea i rata a naro hale, bara ni vakamadihi. \p \v 2 “Na tahuna a bakovi i padoia tara maki i mate i manga a kanirau, a sipsip, a bulmakau, a maki i karaka viliha, ra bakovi iea i muto. Na tahuna a bakovi iea i lohoka vona a maki i ratea, i tahoka a ngava. \p \v 3 \x * \xo 5:3 \xt Levi 12:2\x*“Na tahuna a bakovi tara i padoia a maki muto na bakovi tara, pali i uka ma i lohoka vona ra bakovi iea i muto. Na tahuna i lohoka vona a naro i ratea, i tahoka a ngava na naro hale vona. \p \v 4 “Na tahuna a bakovi tara i kaba tavula ni ratana a maki hale o ni ratana a maki kamumu, i uka ma i lohoka vona a naro hale i ratea. Na tahuna i lohoka vona, i tahoka a ngava. \p \v 5 “Na tahuna a bakovi i lohoka vona i ratea tara naro hale maea, ge taki tala a naro hale vona ne BAKOVI DAGI. \v 6 Ne vona ni koli a naro hale vona, a bakovi ge habia tara tuna sipsip o a meme ge a kinana, ge a nihabi na naro hale. A prister ge kavitagua a bakovi iea na naro hale vona. \p \v 7 “Pali ia ge uka a moni ni kona a sipsip, ge bole a balu ge rua ge bole valai ne BAKOVI DAGI, ge vakalobo a maregoa vona. A balu tara ge a nihabi ni puga vuroki a naro hale, a balu tara ge a nihabi ni gutu-vuro. \v 8 Ge bole lakea na prister ra balu nga, lakea a prister ge habi mugea tara, ne vona ni puga vuroki a naro hale. A prister ge horia a lohona balu, pali nahea ge rakudu talea a mapana. \v 9 A prister ge voro tamali a darana popote na gagana dede. A darana ranga ge bole paru, ge guru polotano na dede. Ra balu iea a nihabi na naro hale. \v 10 Muri ge habia a balu tara ge a nihabi gutu-vuro, ge ramaia a naro na vinara na nihabi. I mavonga kunana a prister ge habia a balu ne vona ni kavitagu a bakovi iea, lakea a naro hale vona bara ni puga vuroki. \p \v 11 “Pali na tahuna a bakovi ge uka a moni ni kona a balu ge rua, ge bole vilia a kilo na plaoa ge taku, ne vona a naro hale i ratea. Nahea ge ru a namona oliv o ge ru a havu mangisipa vona, a vuhuna ra plaoa iea a nihabi na naro hale. \v 12 Ge bole lakea na prister, ge ragamu tala ranga, a nihabi iea ge ratea e BAKOVI DAGI ge luhoia. Lakea a prister ge gutu na dede a plaoa popote nga, turana a nihabi na maki ni kani ni gutu na kanono ne vona e BAKOVI DAGI. Ra plaoa iea a nihabi na naro hale. \v 13 I mavonga a prister ge rata a nihabi ne vona ni kavitagu a bakovi iea, lakea a naro hale vona ni gi puga vuroki. A plaoa i tababana, ge bole a prister, i manga a nihabi na vit.” \s1 A Vinara na Nihabi na Rarenga \p \v 14 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 15 “Na tahuna a bakovi tara i longokaburungi ni habi a maki ni taba ne BAKOVI DAGI, i manga a hini i taki ge habi, i rata a naro hale. Ra bakovi iea ge bole vilia a sipsip a toga, ge habia ne BAKOVI DAGI ge vakaloboa a naro hale vona. A prister ge takia vona a mapana sipsip ge konea vona ge ramaia a mapana maki ni kona na mailo na Vure. Muri a bakovi iea ge bole vilia na prister tara sipsip a toga, a mapana ge maea. \v 16 Ra maki ni taba i uka ma i habi muga ne BAKOVI DAGI, ngane ge habi ge ru langa tabu ranga ( ).\f + \fr 5:16 \ft i manga bara o veru a maki ge tabuli a tabekena i lima, o ru tabua a tabekena ge taku.\f* Muri a prister ge habia a sipsip iea ge a nihabi na rarenga, ge kavitagua a bakovi iea, lakea a naro hale vona bara ni puga vuroki. \p \v 17 “A bakovi tara bara i putu puru ruru a vinara ne BAKOVI DAGI, pali i uka ma i lohoka vona, ra bakovi iea i rata a naro hale, bara i tahoka a ngava. \v 18 Lakea ge bole lakea na prister a tuna sipsip a toga ge gavutuvutu. A prister ge takia i riva a mapana, ge a nihabi na rarenga. Lakea a prister ge kavitagua a bakovi iea na hini i rata ruru a naro hale, lakea a naro hale vona bara ni puga vuroki. \v 19 Iea a nihabi na rarenga, a vuhuna i rata a naro hale na matane BAKOVI DAGI.” \c 6 \s1 A Naro Hale Ranga i Tahoka a Mapana \p \v 1 \x * \xo 6:1 \xt Gi 5:5-8\x*E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 “Bara a bakovi i putu puru a vinara ne BAKOVI DAGI, i rata a naro hale na tahuna i panaho, i tami, i rata marogo a maki na turana i matakari, i biu a turana, \v 3 i matavisia tara maki i uka ma i habi mulea, i kaba tavula i uka ma i muholi a nitana, ra bakovi iea i rata a naro hale. \v 4-5 A bakovi i rata a naro hale nga, ge koli a naro hale nga i rata. Na tahuna i rata a nihabi na rarenga vona, ge koli mule taro na tahona a maki nga. A bakovi ge bole a maki, ge habi mulea, turana a maki popote tabu ( ). \v 6 A bakovi ge koli a rarenga vona, ge bolea tara sipsip a toga ge gavutuvutu, ge lakea na prister, ge ratea a nihabi na rarenga ne BAKOVI DAGI. A prister ge takia i riva a mapana. \v 7 Muri a prister ge kavitagua a bakovi iea, na matane BAKOVI DAGI, lakea ra naro hale i ratea i tahoka a ngava vona, bara ni puga vuroki.” \s1 A Nihabi Gutu-Vuro \p \v 8 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 9 “O vakuku e Aron turane huriki e tuna na vinara na nihabi gutu-vuro. Ra nihabi iea ri gi gutu na dede, a kanono ge nono mavonga na rodo malaku, ge harena na hatelanga. \v 10 Muri a prister ge rodo a nirodo ola ola, a poho ni rata na kala kamumu, ge lakea na dede ge bole a habulo i vona a havu na nihabi gutu-vuro, ge ru tabukoi na dede. \v 11 Muri ge kali tala a nirodo ola ola vona ge rodo a nirodo ola ola ranga, ge bole tala na mada a havu na kanono, ge ru na tabeke i matapado. \v 12 A kanono na dede ni gi rata ge nono vakaroro, nahea ge mate. Na hatelanga lobo a prister ge tunu rikea a kanono, ge bole a maka sipsip a bulmakau na nihabi gutu-vuro ge gutu. A maka vina sipsip a bulmakau na nihabi na nivalemu ranga ge gutu vonga. \v 13 A kanono ge nono vakaroro na dede, nahea ge mate. \s1 A Nihabi na Vit \p \v 14 “A vinara na nihabi na vit i maea: e huriki e tune Aron ri gi bolea a nihabi na vit, ri gi habia ne BAKOVI DAGI tabukoi na dede. \v 15 I tara ne ria ge ragamu ranga plaoa kamumu ge guru langa vona a namona oliv, a havu mangisipa. Muri ge gutu a plaoa na kanono na dede. Ra plaoa popote nga, ge ratea e BAKOVI DAGI ge luhoia. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongi a mangina kinani, bara i vivi. \v 16 A maka plaoa i tababana ge kani e Aron turane huriki e tuna bakovi. Ri gi bole a plaoa ri gi rata a bret i uka is, ri gi kani na Tabeke Nitaba, na matana Kape na Vaponga. \v 17 A bret nahea ni gi vuli turana is ni gi gutu, a vuhuna ra nihabi iea ni taba, i manga a nihabi na naro hale, a nihabi na rarenga. A habi ne huriki a prister a kalavana plaoa ge ne ria, ra kalavana maki ni gutu na kanono ni habi nau, a habi ne ria. \v 18 E huriki a bakovi na kabu ne Aron kunana ri gi kani a nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI. Ra vinara iea ni gi ramai vakaroro muri ma. A ra maki i padoi a nihabi nga, ni taba.” \p \v 19 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 20 “E huriki e tune Aron bakovi ri gi habi a nihabi ne BAKOVI DAGI na tahuna ri bole karaba a leho na prister. Na parava ni gamai tara ne ria ge ia a prister, ge habia nau tara nihabi. Ge bolea tara kilo i taku na plaoa, ge a nihabi na vit, ge habia na hatelanga a kalavana tara, na malunga a kalavana tara. \v 21 A prister ge vuli kamumu a plaoa turana a namona oliv, ge gutu na ulo kabelabela. Muri ge keve kesikesi, ge habi ne BAKOVI DAGI manga a nihabi na vit, na tahuna i burongia a mangina kinani bara i vivi. \v 22 E rei a hamone Aron a bakovi ni gamai ge bole a murina, ge habi a nihabi iea ne BAKOVI DAGI. I manga a hini e BAKOVI DAGI i vakuku ria ri gi ramai vakaroro. E huriki a prister bara ri gutu-vuro lobo liu a nihabi. \v 23 E huriki a prister nahea ri gi kani a nihabi na vit ri bole valai e huriki. A kanono ge gutu ge vuro lobo liu, a havulana kunana ge tabuli.” \s1 A Nihabi na Naro Hale \p \v 24 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 25 “O vakuku e Aron turane huriki e tuna na vinara na naro hale. A nihabi iea ni gi rabalaki na murina ni rabalaki a kanirau na nihabi gutu-vuro na matane BAKOVI DAGI. A nihabi iea ni taba hateka. \v 26 A prister ge habia a nihabi iea ne vona a naro hale, ia kunana ge kani a nihabi na tabeke ni taba, ra na matana Kape na Vaponga. \v 27 A ra maki i padoia a bobona nihabi iea, bara ni taba. A darana nihabi iea ni gi voro tamali na varakia tara, mu vahiloloa na tabeke ni taba. \v 28 A prister ge nonoa a nihabi iea na ulo ni rata na taka, muri ge ubipodea ra ulo iea. Pali ia ge nonoa na ulo ni rata na bras, ge tuhari kamumua, muri ge loi kamumua na naru. \v 29 E rei a bakovi na tara na prister i kara ge kani a nihabi iea, a vuhuna ra nihabi iea ne vona e BAKOVI DAGI. \v 30 Pali a nihabi na naro hale, a darana sipsip o a bulmakau vona ni bole dili na Kape na Vaponga, ne vona ni kavitagu a naro hale ne huriki na Tabeke Nitaba, nahea ri gi kani a bobona. Ni gi gutu na kanono.” \c 7 \s1 A Nihabi na Rarenga \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses ta maea, “A nihabi na rarenga i kiripiripi hateka. A vinara na nihabi iea i maea: \v 2 A sipsip a toga na nihabi na rarenga ni gi rabalaki na tabeke ni rabalaki a kanirau na nihabi gutu-vuro. A darana ni gi voro tamali na gagana dede i va. \v 3 A vina ri gi habi nau na dede turana a vina na kuna, a kinakena, \v 4 a vuanalipi i rua turana a vina, a kinake i kavitagu a hate turana a mahalana ranga. \v 5 A prister ge gutu-vuro a vina nga na dede ge habi nau. Ra sipsip iea a nihabi na rarenga. \v 6 Ra nihabi na rarenga i kiripiripi hateka. E huriki a prister ri kara ni kanina. Ri gi kania na tabeke nitaba. \v 7 A nihabi na rarenga i manga kunana a nihabi na naro hale. A vinara ne rua i taku kunana. A prister i habi a nihabi iea, i kavitagu e huriki vona, ge bole a bobona kanirau, ge kani. \v 8 A prister i rata a nihabi gutu-vuro ne huriki a bakovi, ge bole a kulina ge vona. \v 9 I manga kunana a prister i rata a nihabi na vit ni gutu na oven, na ulo, na ulo kabelabela. Ge bole ge kani. \v 10 A maka nihabi na vit ni vuli, o i uka ma ni vuli turana namona oliv, ge vaveru e huriki e tune Aron. \s1 A Nihabi na Nivalemu \p \v 11 “A nita na nihabi na nivalemu turane BAKOVI DAGI i maea: \p \v 12 “Na tahuna a bakovi i ngaru ni habi a nihabi ni kavurikea e BAKOVI DAGI, ge habi turana a bret i uka is ni vuli turana namona oliv. Ge habi turana a bisket ni ravu na namona oliv, a skon ni vuli kamumu turana a namona oliv. \v 13 Ra nihabi na nivalemu vona, i habi ne vona ni kavurike e BAKOVI DAGI, ge bole ranga bret i tahoka is ge habi turana. \v 14 A bakovi ge bole takutaku na maka nihabi na bret ge habi ne BAKOVI DAGI. Ra bret nga ne vona a prister ra i voro tamali a darana sipsip, a bulmakau ne vona a nihabi na nivalemu. \v 15 Ra bobona sipsip, a bulmakau ni rata a nihabi vona, a bakovi ge kani lobo na parava iea kunana, nahea ge tabuli ranga balena ge palala taho a hini. \p \v 16 “Pali i tebi a nihabi na bakovi i ngaru ni rata a nihabi ne vona ni ta muholi, o ge habi nau a nihabi na ningaru vona. A bobona sipsip, a bulmakau ni gi kani na parava iea. A bobona ni kani kaleva i kara ni gi kani na parava muri. \v 17 A bobona sipsip, a bulmakau na nihabi ni kani kaleva na parava muri, ni gi gutu na kanono na toluna parava, ge vuro lobo liu. \v 18 A viri i kani a bobona sipsip, a bulmakau ni kani kaleva na toluna parava, na tahuna i habia a nihabi na nivalemu, i uka ma ga ngarua, a vuhuna a nihabi vona i muto na matana Vure. E rei i kania a bobona sipsip, a bulmakau iea i tahoka a ngava. \p \v 19 “Na tahuna a bobona sipsip, a bulmakau i padoi a maki muto, naha ni kani. Ni gi bole ni gi gutu na kanono ge vuro lobo liu. E huriki ri matapado na matagu ri gi kani ra bobona sipsip, a bulmakau. \v 20 Pali a bakovi i uka ma i matapado, i kania a bobona sipsip, a bulmakau na nihabi na nivalemu ne BAKOVI DAGI, ni gi tono tala na kabu vona. \v 21 A viri i muto na tahuna i padoi a maki i muto na bakovi na ngatavine, a maki i muto na kanirau, a maki i muto na maki i karaka viliha, a maki ranga ri muto ri muma hateka, lakea i kani a bobona sipsip a bulmakau na nihabi na nivalemu ne BAKOVI DAGI, na tahuna i rata mavonga, ia tara ni gi tono tala na kabu vona.” \s1 Naha Ni Kani a Vina, a Darana Kanirau \p \v 22 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 23 “O vakalongo e huriki a Israel o ta maea: Naha ni kani a vina bulmakau, a sipsip, a meme. \v 24 Naha ni kani a vina sipsip, a bulmakau i mate tavula, a vina sipsip, a bulmakau i rabalaki a kanirau hateka. Mu bole a vina mu rata a maki ranga vona. Pali naha ni kani. \v 25 A bakovi i kani a vina kanirau, ra i kara ni gi habi ne BAKOVI DAGI manga a nihabi ni gutu na kanono, ni gi tono tala na kabu vona. \v 26 \x * \xo 7:26 \xt Vuh 9:4; Levi 17:10-14; 19:26; Vin 12:16,23; 15:23\x*E LeviI uka ma ngi kunana. Naha ni kani a darana maki tara. I vai a tanga mu made vona, naha ni kani a darana kadirovo, a darana kanirau. \v 27 A bakovi a ngatavine i longotaroa a vinara iea, ni gi tono tala na kabu vona.” A Kalavana Kinani ne Vona e Huriki a Prister \p \v 28 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 29 “O vakalongo e huriki a Israel o ta maea: A viri i ngaru ni habi a kanirau ge a nihabi na nivalemu, ge ru hereherea tara balena ge vona e BAKOVI DAGI. \v 30 Ra bakovi iea ge bole valai a vina turana siana, ge a nihabi ni gutu na kanono. A prister ge bolea a siana ge tabari e BAKOVI DAGI vona. \v 31 A prister ge gutu a vina sipsip, a bulmakau na dede, pali a siana sipsip, a bulmakau ge ne vona e Aron, e huriki e tuna. \v 32 A pona na kanena ri gi habia na prister, ge manga a sika vona na nihabi na nivalemu ne mua. \v 33 E rei e tune Aron i rata a nihabi na nivalemu na darana, na vina kanirau, ge bole a pona na kanena kanirau iea. \v 34 Iau e BAKOVI DAGI a bole tala na nihabi na nivalemu ne huriki a Israel a siana, ra ni tabari iau vona, a pona sipsip, a bulmakau, a habi ne Aron a prister, turane huriki e tuna bakovi. E huriki a prister kunana ri gi bole vakaroro ne huriki a Israel a maka kalavana nihabi nga. \p \v 35 “Ra kalavana nihabi nga, ni bole valai ne BAKOVI DAGI, ge a nihabi ni gutu na kanono. E BAKOVI DAGI i pasivunu a kalavana nihabi nga ne vona e Aron turane huriki e tuna bakovi, na parava ni gamai ria ri gi leho manga a prister vona. \v 36 Na tahuna ni gamai ria, e BAKOVI DAGI i vakuku e huriki a Israel, ri gi habi ne huriki a prister ra kalavana nga. Ra vinara iea ri gi ramai vakaroroa muri ma. \p \v 37 “Ra ngava nga, a vinara na nihabi gutu-vuro, a nihabi na vit, a nihabi na naro hale, a nihabi na rarenga, a nihabi na bakovi ni gamai ge ia a prister, a nihabi na nivalemu. \v 38 E BAKOVI DAGI i habi ne Moses a vinara nga na lolo e Sinai, na tahuna e huriki a Israel ri made na tabeke i ngeki. Na parava e BAKOVI DAGI i vakuku e huriki a Israel ri gi habi a nihabi, i habi ne ria a vinara nga.” \c 8 \s1 E Aron, e Huriki e Tuna Ni Gamai \r (Nimariu 29:1-37) \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 2 “O tuli e Aron turane huriki e tuna bakovi. O bole a nirodo ola ola, a nibiri ne vona ni gamai, a bulmakau a toga ge a nihabi na naro hale, a sipsip a toga ge rua, a kulopi na bret i uka is. \v 3 Muri o gale palupu e huriki a bakovi a ngatavine ri gi valai na matana Kape na Vaponga.” \v 4 E Moses i rata a maki e BAKOVI DAGI i vakuku ia vona, i gale palupu e huriki lobo, ri vapopo na matana Kape na Vaponga. \p \v 5 E Moses i taki ria, “E BAKOVI DAGI i vakuku iau vona tara maki ga ratea ngane.” \v 6 I gale e Aron turane tuna mai, ri valai ri pesi na matane huriki, i vahilolo ria na naru. \v 7 Muri i vakarodoa na nirodo e Aron, i bolea a kala i manga a palabele, i vakarea ia vona. Muri i vakarodoa e Aron na nirodo ola ola, i vakarea ia na kala dagi. I bolea a palabele\f + \fr 8:7 \ft A palabele a mavidana kala olaola ni rea halui a kakaina viri.\f* ni vakabagetu, i kolo tatea a kala dagi ne Aron. \v 8 I bolea a kala na ngala i koloa na ngalane Aron. I bole a kedo kiroko i rua\f + \fr 8:8 \ft A rana kedo kiroko nga e Urim e Tumim.\f* ne vona ni bole a lohokanga na ningaru na Vure, i ru pololilo na kala na ngala. \v 9 I bolea a hoi\f + \fr 8:9 \ft A hoi a mavidana kala ola ola ni kae ni vakakube a prister dagi vona.\f* i ru halui a gine Aron vona. Muri i bolea a hulongi ni rata na gol, i topia na hini muga na hoi. Ra hulongi iea, i vakasiri e Aron ia a bakovi na Vure. E Moses i rata a maki nga, i ramai a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku ia vona. \p \v 10 Muri e Moses i bolea a nibiri, i gamai a Mailo na Vure turana a maka maki i tabuli pololilo vona, ge ne vona e BAKOVI DAGI kunana. \v 11 I bole tabua a nibiri i voro tamali langa na dede balaka polorua, i gamai a maka mahala ri tabuli vona, a tavila na hilova turana a dede kiroko vona. A maka maki nga ne vona e BAKOVI DAGI kunana. \v 12 I bolea a nibiri i guru langea na gine Aron, i gamaia, ge vona e BAKOVI DAGI kunana. \v 13 Muri e Moses i tuli e huriki e tune Aron ri valai, i vakarodo ria na nirodo, i vakarea ria na palabele, i vakatama ria na tama, i ramaia a ngava e BAKOVI DAGI i vakukua vona. \p \v 14 Muri e Moses i bolea a bulmakau a toga, ge a nihabi na naro hale. Lakea e Aron turana e tuna mai ri ru langa a limane ria na gina. \v 15 Muri e Moses i rabalakia a bulmakau, i lutu a kukulimana na darana, i ravu na maka tupina dede na nihabi gutu-vuro. Na naro iea kunana i gamaia a dede i matapado na matana Vure. Muri i bole paru a darana i tababana, i guru na taruna dede, i gamaia, i kavitagua. \v 16 Lakea e Moses i bole a vina pololilo na mahalana, a kinake i kavitagu a hate, a vuanalipi i rua turana vina, i gutu-vuro na dede. \v 17 Pali i bole ranga balena bulmakau turana a kulina, a bobona, a tahena, i gutu-vuro polovavo na mada, i ramai a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku e Moses vona. \p \v 18 Muri e Moses i bolea tara sipsip a toga ge a nihabi gutu-vuro. Lakea e Aron turane huriki e tuna ri ru langa a limane ria na gina. \v 19 Muri e Moses i rabalakia, i bole a darana, i voro tamali langa na tabekena dede i va. \v 20 I pala kesikesia a sipsip, i gutu a gina, a vina, a balena. \v 21 I vahilolo a maka mahalana, a vahana. I gutu loboa langa na dede. Ra sipsip iea a nihabi gutu-vuro ni rata na kanono, i manginoro a mangina. Ia a nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI, i ramaia a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku e Moses vona. \p \v 22 Muri e Moses i bole tabua tara sipsip a toga, ne vona ni gamai a bakovi ge ia a prister. Lakea e Aron turane huriki e tuna ri ru langa a limane ria na gina sipsip. \v 23 Muri e Moses i rabalakia a sipsip iea, i bole ranga darana, i ravu na taruna talingana kanena ne Aron, na kukukoru na limana kanena, na kukukoru na vahana kanena. \v 24 Muri i tuli valai e huriki e tune Aron, i ravu a dara na taruna talingana kanene ria, na kukukoru na limana kanena ne ria, a vahana kanena ne ria. I bole paru a dara i tababana, i voro tamali lakea na tabekena dede i va. \v 25 Muri i bole a vina, a vina na kuna, a vina na mahalana, a kinake i kavitagu a hate, a vuanalipi i rua turana a vina, a pona kanena. \v 26 Muri e Moses i lakea na kulopi i vonu vona a bret i uka is, i tabuli na matane BAKOVI DAGI, i bole tala a bret i uka is, a bret ni gutu na namona oliv, a bisket i taku, i ru langa na vina, a pona kanena. \v 27 Lakea e Moses i ru a maki ni kani nga na limane Aron turane huriki e tuna, ri bole na limane ria, ri tabari e BAKOVI DAGI vona. \v 28 Muri e Moses i bole mule ne ria a maki ni kani, i gutu-vuro na dede turana a nihabi gutu-vuro ranga. Ra maki nga, a nihabi ni gamai e huriki a prister, i manginoro a mangina. Ia a nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI. \v 29 Muri e Moses i bolea a siana, i tabari e BAKOVI DAGI vona, manga a nihabi nitabari. Ra balena sipsip a toga iea, a sika ne Moses na nigamai e huriki a prister, i manga a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku e Moses vona. \p \v 30 E Moses i bole a merena nibiri na nigamai, turana a dara i tabuli na dede, i voro tamali langa ne Aron, ne huriki e tuna, na nirodo ne ria. Na naro iea kunana e Moses i gamai e Aron, e huriki e tuna, turana a maka nirodo ne ria. \p \v 31 Muri e Moses i taki e Aron turane huriki e tuna, i ta maea, “Mu nono a balena sipsip o a bulmakau iea na matana Kape na Vaponga. Mu kani kinika na maka bret ri tabuli na kulopi. Ra kulopi iea i tahoka a maka bret, a bisket ne vona a nihabi nigamai. Na naro iea bara mu ramai a ngava a vakuku e Moses vona, a ta maea, ‘E Aron, e huriki e tuna ri gi kani.’ \v 32 Na tahuna mu kani mu maru, a maka kalavana maki ni kani mu gutu-vuro na kanono. \v 33 Muri mu pagitala na matana Kape na Vaponga, mu made vonga na parava ge polorua, ge harena na tahuna ge lobo a parava ge polorua na Habu na Nigamai. \v 34 E BAKOVI DAGI i taki hita si gi rata a maki i manga a hini si rata mona, bara i kavitagu mua. \v 35 I taki iau pali, ta mu gu made na matana kape na haro, na rodo, ge harena na parava i polorua mu gu rata a maki i taki. Bara mu longotaro a ngavana, bara mu mate, a vuhuna ra ngava iea e BAKOVI DAGI i vakuku iau vona.” \v 36 E Aron turane huriki e tuna, ri ramai kunana a ngava lobo e BAKOVI DAGI i vakuku e Moses vona. \c 9 \s1 E Huriki a Prister Ri Vakatubu a Leho \p \v 1 Na polotoluna parava, e Moses i gale palupu e Aron turana e huriki e tuna bakovi, e huriki a gare ne Israel. \v 2 Lakea i takia e Aron i ta maea, “O bolea tara bulmakau karaba a toga, a sipsip a toga ru gavutuvutu, o habi ne BAKOVI DAGI. A bulmakau ge a nihabi na naro hale, a sipsip ge a nihabi gutu-vuro. \v 3 O taki e huriki a Israel ri gi bolea tara meme a toga, ge a nihabi na naro hale, a tuna bulmakau, a tuna sipsip, ru pida takutaku, ru gavutuvutu, ge a nihabi gutu-vuro. \v 4 Muri e huriki ri gi habi a bulmakau, a sipsip a toga, ge a nihabi na nivalemu. A nihabi na vit ni vuli turana namona oliv, ia tara ni gi habi ne BAKOVI DAGI. Ri gi rata a maki nga, a vuhuna mona e BAKOVI DAGI ge bele, ri gi masia na matane ria. \p \v 5 E huriki ri bole valai na matana Kape na Vaponga a maka maki e Moses i vakuku ria vona ri gi bole. Muri e huriki lobo ri valai tabukoi ri pesi na matane BAKOVI DAGI. \v 6 Lakea e Moses i taki ria, i ta maea, “E BAKOVI DAGI i taki mua mu gu ratea a nihabi, muri bara mu masia a bagetua vona.” \p \v 7 \x * \xo 9:7 \xt Hib 7:27\x*Muri e Moses i takia e Aron i ta maea, “O valai na dede o ratea a nihabi na naro hale vomu, a nihabi gutu-vuro vomu. O rata a nihabi ge rua, ne vona ni kavitagu ioe, ne vona ni kavitagu e huriki, i ramaia a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku.” \p \v 8 Lakea e Aron i valai na dede i rabalakia a bulmakau karaba, ra nihabi na naro hale vona. \v 9 Muri e huriki e tuna, ri bole valai vona a dara, lakea i lutua a kukulimana na dara, i ravu na tupi i va na dede. Muri i guru tala paru na taruna dede a dara i tababana. \v 10 Pali i gutu-vuro na dede a vina, a vuanalipi, a kinake i kavitagu a hate, i ramai a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku e Moses vona. \v 11 Pali a bobona, a kulina bulmakau i bole tala, i gutu-vuro polovavo na mada. \p \v 12 Muri e Aron i vakalobo a leho nga, i rabalakia tara kanirau ge a nihabi gutu-vuro. E huriki e tuna ri bole a dara ri habi vona, i voro tamali langa na gagana dede i va. \v 13 Ri habi vona a mapana, a maka balena kanirau, i gutu-vuro langa na dede. \v 14 Muri i loi a maka mahalana, a vahana i rua, i gutu langa na dede turana nihabi gutu-vuro. \p \v 15 Muri e Aron i bole a nihabi ne huriki, i rabalakia a meme, i habia, ge a nihabi na naro hale ne huriki, i manga a nihabi muga. \v 16 I bole valai tabu a nihabi gutu-vuro, i habia, i ramaia a nita na vinara. \v 17 I bole valai tabu a nihabi na vit, i ragamu tala ranga, i gutu-vuro na dede. I gutu turana a nihabi gutu-vuro ni rata na hatelanga. \p \v 18 \x * \xo 9:18 \xt Levi 3:1-11\x*Muri e Aron i rabalaki a bulmakau a sipsip a toga, ge a nihabi na nivalemu ne huriki. Lakea e huriki e tuna ri bole a darana sipsip, a bulmakau, ri habi vona, i voro tamali na gagana dede i va. \v 19 Pali e Aron i bole a vina sipsip, a bulmakau nga: a vina kuna, a vuanalipi, a kinake i kavitagu a hate. \v 20 I bole a vina i ru langa na siana sipsip, a bulmakau nga, i gutu-vuro na dede. \v 21 Pali a siana, a pona bulmakau a sipsip, e Aron i tabari e BAKOVI DAGI vona, i manga a nihabi na nitabari, i ramai a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku e Moses vona. \p \v 22 \x * \xo 9:22 \xt Gi 6:22-26\x*Na tahuna e Aron i habi lobo a nihabi na naro hale, a nihabi gutu-vuro, a nihabi na nivalemu, i toto langa a limana ne huriki, i gamai ria. Muri i pea a dede i puru. \p \v 23 Muri e Moses e Aron ru dili na Kape na Vaponga. Na tahuna ru pagitala ru gamai e huriki. Muri ri masia a bagetua ne BAKOVI DAGI i bele kavakava. \v 24 Malaviriri kunana a kanono i pagitala valai ne BAKOVI DAGI, i vakalobo liu a maka nihabi gutu-vuro, turana a balena vina kanirau. Na tahuna e huriki ri masia a naro iea i bele, ri haloho, ri tabuli bararapuru na malala. \c 10 \s1 E Nadap e Abihu Ru Mate \p \v 1 Na tahuna iea e tune Aron ala rua, e Nadap, e Abihu, ru pi a kanono, ru ru dili na ulo kiroko ni rata na aen, ru guru puru a havu mangisipa na ulo, ru habi a kanono i uka ma ni taba ne BAKOVI DAGI. Pali e BAKOVI DAGI i uka ma i taki rua ru gu rata mavonga. \v 2 Lakea i malaviriri kunana e BAKOVI DAGI i rudua a kanono i puru valai i gutu parina rua ru mate na matana. \v 3 Muri e Moses i takia e Aron, “E BAKOVI DAGI i ta maea: \q1 ‘E huriki ri leho nau, \q2 ri gi lohoka kamumu vona iau a kiripiripi. \q1 Na matane huriki lobo, \q2 bara vakasiri ria vona a nitora dagi, a bagetua nau.’” \q1 E Aron i longoa a nita iea, i uka ngavana. \p \v 4 Muri e Moses i gale e Misael, e Elsapan, e tune Usiel, e tamane Aron kiroko, ru valai vona. Lakea i taki rua i ta maea, “Muru valai, muru kaloho tala a podane turane marua na mailo na Vure, muru bole tala na mada.” \v 5 Ru vano ru kaloho tala na mada a podane rua, i manga a ngava e Moses i vakuku. Pali uka ma ru kali tala a nirodo na bakovi nga ru mate. \p \v 6 Ngane e Moses i habi a ngava tabu ne Aron turana e tuna ala rua, e Eleasar, e Itamar. I taki tou i ta maea, “Nahea ge patoka a vune matou, naha ni rape a varakia matou, ma ga moto rata mavonga bara moto mate, a rongova ne BAKOVI DAGI bara i bele ne huriki. Pali e huriki a viri ne mua a Israel, ria ri gi kalo vona ra bakovi nga e BAKOVI DAGI i rabalaki rua na kanono. \v 7 Naha ni pe taroa a Kape na Vaponga, ma moto go mate. A gamai matou pali, matou a vora ne BAKOVI DAGI kunana.” I mavonga, to longoa a nitane Moses, to ramaia. \s1 A Vinara ne Huriki a Prister \p \v 8 E BAKOVI DAGI i takia e Aron i ta maea, \v 9 “Na tahuna ioe turana e tumu ala rua moto dili na Kape na Vaponga, naha ni ninu a vain a naru vagole, ma moto go mate. Ra vinara iea, ge ramai vakaroroa e huriki a hamone matou. \v 10 Moto tovo matou ni matakilaka vona a maki ni taba, a maki i uka ma ni taba, a maki i kaba, a maki i muto. \v 11 Bara moto tovo e huriki a Israel na maka vinara e BAKOVI DAGI i vakuku e Moses vona.” \p \v 12 \x * \xo 10:12 \xt Levi 6:14-18\x*E Moses i taki e Aron turana e tuna ala rua ru tababana ni mahuri, e Eleasar, e Itamar, i ta maea, “Moto bole a vit i tababana na nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI, moto rata a bret i uka is, moto kani tabukoi na dede, a vuhuna a bret iea ni taba. \v 13 Moto kani na hini ni taba pololilo na nure na Kape na Vaponga. A naguna vit ni gutu kaleva ra ni habi ne BAKOVI DAGI, moto bole ge ne matou, ne vona e tune matou bakovi, moto bole tala na nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI, i ramaia a ngava ni vakuku iau vona. \v 14 \x * \xo 10:14 \xt Levi 7:30-34\x*Pali matou turana e huriki e tune matou bakovi, e tune matou ngatavine, mu bolea na nihabi na nivalemu ne huriki a Israel a siana ni tabari, a pona a sipsip, a bulmakau. A tabeke tara i matapado na matana Vure, moto vano moto kani vonga. \v 15 E huriki a bakovi, a ngatavine ri gi habi a vahana, a siana bulmakau, a sipsip turana a vina, moto bole moto tabari e BAKOVI DAGI vona. Muri moto gutu-vuro na dede a vina, pali moto bole a pona, a siana, moto kani. Ra pona, a siana sipsip, a bulmakau bara ne matou kunana vakaroro, turana e huriki e tune matou, i manga a ngava e BAKOVI DAGI i vakuku.” \p \v 16 Na tahuna e Moses i nana kado tou na a ra maki to ratea vona a meme na nihabi na naro hale, to takia ta to gutua pali na kanono! Lakea e Moses i tahate e Eleasar e Itmar, i ta maea, \v 17 \x * \xo 10:17 \xt Levi 6:24-26\x*“I navai i uka ma moto kani a nihabi na naro hale pololilo na kape? Ra nihabi iea ni taba hateka. Ni habi ne matou, moto go kube a rarenga ne huriki, moto go kavitagu ria na matane BAKOVI DAGI. \v 18 Matou i uka ma moto bole a darana nihabi ge dili na Tabeke Nitaba, pali i navai i uka ma moto kani pololiloa vonga, ge ramaia a ngava iau a vakuku mua vona?” \p \v 19 Lakea e Aron i takia e Moses, “O longo, mona e huriki ri habi a nihabi na naro hale ne ria, a nihabi gutu-vuro. Pali ge a ra, a maki hale i bele nau pali. I mavonga, na tahuna ga kani a nihabi na naro hale mona, e BAKOVI DAGI ge ngarua a narogu?” \v 20 Na tahuna e Moses i longoa a ngavane Aron, i kamumu a lohona. \c 11 \s1 A Maki Kaba, a Maki Muto \p \v 1 E BAKOVI DAGI i taki e Moses e Aron, \v 2 ru gu taki e huriki a Israel ru gu ta maea, “A maki mahuri ri laho na malala, mu gu kani, ra nga: \v 3 a sipsip, a bulmakau a tagulana vahana ria i bako, ri ngau a varili manga a bulmakau. \p \v 4-6 “Pali naha ni kani a kanirau manga a kamel, a gola,\f + \fr 11:4-6 \ft A gola i manga a murongi, i dupi na kedo.\f* a murongi talinga ola, a vuhuna ri ngau a varili manga a bulmakau, pali i uka ma i bako a tagulana vahane ria. Ri muto ni kani. \v 7 Naha ni kani a boro, a vuhuna a tagulana vahana i bako, pali i uka ma i ngau a varili. I muto ni kani. \v 8 Naha ni kani ra maka kania nga, naha ni nugu na tahuna ri mate, a vuhuna ri muto.\f + \fr 11:8 \ft Ranga kanirau, i uka ma ni matai na tabeke ne Bola. I ranga rana kanirau nga, na nita Hibru i uka ma ni lohoka vona.\f* \p \v 9 “A maki na naru, na dari bara mu kani, ra nga: a maka manu ri tahoka a honane ria a pelengane ria. \v 10 Pali a kabuna maki mahuri na naru, na dari, i uka honane ria, i uka pelengane ria, naha ni kani. Mu pile. \v 11 A maka maki nga mu pile, lakea naha ni kani ria, naha ni nugu ria na tahuna ri mate. \v 12 Mu longo kamumu, naha ni kani a manu i uka pelengane ria, a honane ria. Mu pile. \p \v 13 “Naha ni kani a kadirovo nga, a vuhuna ri muto. Mu pile: a loha, a kinikinimanu, pangopango-kaba, \v 14 a luama vokuvoku, a luama katokato, a maka luama viliha, \v 15 a maka kokoa viliha, \v 16 a kadirovo i manga a mengo, a haloho, a nae, a maka loha viliha, \v 17 a kuku kiroko, a kadirovo i manga a pato ni gale a komaran, a kuku dagi, \v 18 a maka kuku viliha, a kadirovo i manga a kongo, \v 19 a kadirovo ni gale a stork, a maka luhou viliha, a kadirovo ni gale a hupoe, a kopa.\f + \fr 11:19 \ft Ranga kadirovo, i uka ma ni matai na tabeke ne Bola. I ranga rana kadirovo nga, na nita Hibru i uka ma ni lohoka vona.\f* \p \v 20 “Naha ni kani a maki ri tahoka a karapane ria, ri laho na vahane ria i va. Mu pile. \v 21 Pali mu kani a maki ri tahoka a karapane ria, ri laho na vahane ria i va, ri page viliha na malala. \v 22 I mavonga mu kani a maka koa lobo. \v 23 Pali a maki ri tahoka a karapane ria, ri tahoka a vahane ria i va, mu pile. \p \v 24 “Naha ni padoi a maki nga. A viri i padoia tara maki i mate, bara i muto i harena na malunga liu. \v 25 A viri i bole rikea tara maki i mate, ra bakovi iea i muto, ge loi pasi a varakia vona, pali bara i muto mavonga i harena na malunga liu. \p \v 26 “A maka kanirau a tagulana vahane ria i uka ma i bako hateka, o i uka ma ri ngau a varili, ri muto. A viri i padoi a kanirau nga, bara i muto. \v 27 A maka kanirau ri laho na vahane ria i va, i kabelabela a vahane ria, ri muto. Naha ni padoia tara ge mate. A viri i padoi a podana kanirau i mate, bara i muto mavonga i harena na malunga liu. \v 28 A bakovi i bole rikea a kanirau i mate, ge vahiloloa a varakia vona, pali ia bara i muto mavonga i harena na malunga liu, a vuhuna ra maki nga ri muto. \p \v 29-30 “Na maka kanirau ri laho lae na malala ri muto: a murongi, a kuruve, a kapore, a karapoda-dole, a tabelebako, a miho. \v 31 Ra maki nga ri laho viliha na malala, ri muto. Naha ni padoi na tahuna ri mate. Mua bara mu rata mavonga, bara mu muto i harena na malunga liu. \v 32 Na tahuna a maki nga ri mate ri boru langa na maki tara, ra maki iea i muto. A podana ge boru langa na maki ni rata na kai, na kala, na kulina bulmakau, na beke, ra maki lobo nga ri muto. Mu bole mu loi na naru, pali bara ri muto mavonga i harena na malunga liu. \v 33 Bara maki tara i mate i boru dili na ulo, a maka maki i tabuli pololilo ri muto. Mu bolea a ulo mu ubipodea. \v 34 A maki ni kani i tabuli pololilo vona, i muto. A naru i tabuli pololilo vona, ia tara i muto. \v 35 Bara podana maki mate i boru langa na stov, na oven ni rata na taka, ra maki nga ru muto, mu ubipoda. \v 36 Pali bara a maki mate i boru langa na naru i tua, o na lomu, a naru i uka ma ge muto. Pali a maki i padoi a maki nga i mate, bara i muto. \v 37 A maki i mate i boru langa na vutuna maki ni varo, a vutuna maki i kamumu kunana, i uka ma ri muto. \v 38 Pali a vutuna maki i tabuli na naru, lakea a maki i mate i boru langa ne ria, ra vutuna maki nga ri muto. \p \v 39 “A kanirau tara ra i kara ni gi kani, i mate, a viri i padoia bara i muto i harena na malunga liu. \v 40 A viri i kania a balena kanirau iea o i nugua, ge vahilolo a maka varakia vona. Pali ia bara i muto mavonga i harena na malunga liu. \p \v 41-42 “Naha ni kani a maki kiroko ri karaka o ri laho tabukoi viliha na malala, a maki i kupo a vahana. \v 43 Naha ni kani a maki nga. Bara mu kani, mu muto. \v 44 \x * \xo 11:44 \xt Levi 19:2; 1Pe 1:16\x*Iau e BAKOVI DAGI, a Vure ne mua. Mu habi mua nau, bara mu kiripiripi, a vuhuna iau a kiripiripi. Naha ni kani a maka kuruve, a maki kiroko ranga ri karaka viliha na malala, ma mu gu muto. \v 45 Iau e BAKOVI DAGI, a bole tala mua o Egipto a taparaki valai mua koea, ge iau a Vure ne mua. Mu ramai a naro ge kiripiripi, a vuhuna iau a kiripiripi. \p \v 46 “Mu bolea pali ra vinara iea. I taki a maka kanirau, a maka kadirovo, a maka manu, a maka maki kiroko ri karaka ri laho na malala. \v 47 Mu pelekado kamumu a maki matapado, a maki muto, a maki mahuri mu gu kani, a maki mahuri i uka ma mu gu kani.” \c 12 \s1 A Naro ni Vakamatapado a Ngatavine \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 2 “O taki e huriki a Israel, na tahuna a ngatavine i singou, i poda a koma bakovi, a ngatavine bara i muto na parava i polorua, i manga a hini i matai a keva. \v 3 \x * \xo 12:3 \xt Vuh 17:12; Luk 2:21\x*Na polotoluna parava ni gi pala a kulina koma bakovi. \v 4 Muri a ngatavine ge made tabu na ruma na parava ge ravulu tolu a polona i tolu (33), a vuhuna a darana i tua tala na tahuna i poda a koma. Nahea ge nugua tara maki ni gamai, o ge lakea na mailo na Vure, a vuhuna i muto. Ra ngatavine iea bara i muto mavonga ge harena na tahuna ni vakamatapado. \v 5 Pali na tahuna a ngatavine ge poda a koma ngatavine, a ngatavine bara i muto na parava i ravulu a polona i va, i manga na tahuna i matai a keva. A ngatavine ge made tabu na ruma na parava ge ravulu polotara a polona i polotara (66), muri ge matapado, a vuhuna a darana i tua tala na tahuna i poda a koma vona. \p \v 6 “Na tahuna a maka parava ni vaka­matapado i lobo, a ngatavine ge habi na prister na matana Kape na Vaponga tara tuna sipsip, a pida vona i taku, ge a nihabi ni gutu-vuro. Ge habi tabua a balu, ge a nihabi na naro hale. \v 7 A prister ge bole a sipsip, a balu na ngatavine, ge habi ne BAKOVI DAGI, ge kavitagua a ngatavine. Ngane bara i matapado, a darana i uka ma ge rata tabu ia ge muto. A ngatavine i poda a koma bakovi o a koma ngatavine, ge ramaia a vinara iea. \v 8 \x * \xo 12:8 \xt Luk 2:24\x*Pali a ngatavine iea ge uka a moni ni kona a tuna sipsip, ge bole valai a balu ge rua. A balu tara ne vona a nihabi gutu-vuro. A balu tara ne vona a nihabi na naro hale. A prister ge habi ne BAKOVI DAGI a balu nga i rua, ge kavitagua a ngatavine. Muri a ngatavine bara i matapado na matane BAKOVI DAGI.” \c 13 \s1 A Gilanga na Kulina Viri \p \v 1 E BAKOVI DAGI i taki e Moses e Aron i ta maea, \v 2 “Na tahuna a viri i tahoka a ngarava, a loto, a maki tara i kavuvu i vururu na kulina, lakea i vakabele a patala,\f + \fr 13:2 \ft A gilanga a patala, ra lepra.\f* a bakovi ni gi tuli lakea ne Aron a prister, o ge lakea ne tuna tara a prister. \v 3 A prister ge lei kamumua a hini i hale na kulina. Na tahuna i matai a vungana na kulina i kea, a gilanga i dupi dili na kulina, ra gilanga iea a patala. Muri na prister i lei loboa, ge vakalongoa i muto. \v 4 Pali a hini hale na kulina i uka ma i kea a vungana ge dupi, ge tonoa ge hamule na ruma vona, ge made kikeri tabu na parava ge polorua. \v 5 Na poloruana parava a prister ge lei tabua. Pali a prister ge masia i uka ma i mavu i rako lae na kulina a gilanga, ge takia a bakovi ge made kikeri tabu na parava ge polorua. \v 6 Na poloruana parava a prister ge matai tabua, a gilanga na kulina i lobo o i uka. A gilanga ge lobo, a prister ge takia i matapado, ra gilanga iea a gilanga tavula. Muri a bakovi ge vahilolo a maka varakia vona, ge matapado ia. \v 7 Pali muri na parava i vakasiri ia na prister, a gilanga na kulina i bele tabu, a bakovi iea ge vano ge matai tabua a prister. \v 8 A prister ge lei kamumu tabua a gilanga na kulina. A gilanga ge rako lae na kulina, ra bakovi iea i tahoka a patala. A prister ge vakalongoa i muto. \p \v 9 “A viri i tahoka a patala ni gi tuli lakea na prister. \v 10 A prister ge lei kamumua a kulina, ge masia a kulina i vaki, i kea, i ratea a vungana i kea, i mapoka a hini i vaki, \v 11 ra bakovi iea i tahoka a patala. A prister ge vakalongoa a bakovi iea i muto. Ngane a prister i lohoka vona, ra bakovi iea i muto, pali nahea ge tonoa ge made kikeri. \p \v 12 “Na tahuna a prister i masia a patala i rako lae na kulina viri, i tubu na gina i puru na vahana, \v 13 a prister ge lei kamumu tabua a kulina. Ia ge masia a gilanga i rako lobo na kulina, i ratea a kulina i kea, a kulina ge kea lobo, ra bakovi iea i matapado, a vuhuna a kulina i kea lobo pali. \v 14 Pali na tahuna a patala i mapoka, i tabuli kavakava a bobona, ra bakovi iea i muto. \v 15 A prister ge lei tabua a patala, ge masia i mapoka, i tabuli kavakava a bobona, ra bakovi iea i muto. Ra gilanga maea i hale hateka. \v 16 Pali na tahuna a gilanga i lobo, i keke a murina, ra bakovi iea ge hamule lakea tabu na prister. \v 17 A prister ge lei kamumua a kulina a bakovi iea, bara i masia i lobo, i keke a murina a patala, ra bakovi iea i matapado. Muri ge vakalongoa i matapado pali. \p \v 18 “A viri tara ge tahoka a loto na kulina, a loto vona i mavu, \v 19 muri a murina loto i keke, i vaki tala, i vururu, ra bakovi iea ge lakea na prister. \v 20 A prister ge lei kamumua a murina loto na bakovi. Na tahuna i mata visi a vungana na tabeke i vaki i kea, a ngarava vona i ngara i dupi, a prister ge takia a bakovi iea i muto. I tahoka a patala. \v 21 Pali na tahuna a prister iea i lei kamumu a loto, i masia i uka ma i ngara, i uka ma i kea a vungana, ge tonoa ge made kikeri na parava ge polorua. \v 22 Muri na parava ge polorua ge lobo, a loto ge vaki dagi, ra loto iea a maki hale, lakea a prister ge takia a bakovi i muto. \v 23 Pali bara a loto iea i tabuli na hini i taku kunana, i uka ma i rako ge tuvu lakea na hini ranga, ra loto iea a vuruna loto muga, a prister ge takia a bakovi iea i matapado. \p \v 24 “Na tahuna a viri i gutua a kanono a kulina, i lele a bobona, i vururu keakea o i keakea, \v 25 a prister ge lei kamumua a ngarava vona, ge masia a vungana ge kea na hini i gutua a kanono, i ngara i dupi, ra gilanga iea a patala. A hini i gutua a kanono i vakabelea a patala. A prister ge takia i muto. \v 26 Pali na tahuna a prister i lei a kulina, i uka ma i matai a vungana ge kea na hini i gutua a kanono, i uka ma i ngara, a prister ge takia a bakovi ge made kikeri na parava ge polorua. \v 27 Na poloruana parava a prister ge lei kamumu tabua a bakovi. A gilanga vona ge rako lae, a prister ge takia i muto. I tahoka a patala. \v 28 Pali a ngarava i uka ma i ngara, a harena kanono i kamumu kunana, a prister ge vakalongoa a bakovi iea i matapado, a vuhuna a ngarava vona a murina hini i gutua a kanono. \p \v 29 “Na tahuna a bakovi, a ngatavine i vona a vuruputuka a gina, o i pero a sivana, \v 30 a prister ge lei kamumua. A prister ge masia a vuruputuka, a pero ge dupi dili na kulina, a vungana ge ngango ngango, i makudu lae a vuna, ngane a prister ge vakalongoa i muto. A gilanga vona, a patala, i makali. \v 31 Na tahuna a prister i lei kamumua a vuruputuka a pero na bakovi, i matai i uka ma i dupi dili, a vuna i uka ma i koru rike ma, ge takia a bakovi ge made kikeri taro na parava ge polorua. \v 32 Na poloruana parava, a prister ge lei tabua a kulina bakovi iea. A vuruputuka a pero i uka ma i tuvu lakea na hini ranga, i uka ma i ngango a vungana, i uka ma i dupi dili, \v 33 a bakovi iea ge ali a vuna na gina, a sivana, pali nahea ge ali a hini i tuvu vona a vuruputuka a pero. Muri a prister ge takia ge made kikeri na parava ge polorua. \v 34 Na poloruana parava, a prister ge lei tabua a vuruputuka a pero na bakovi iea. A vuruputuka a pero i uka ma i ngara, ge takia a bakovi iea i matapado. Muri ge loi a maka kala vona bara i matapado ia. \v 35 Pali a vuruputuka a pero ge rako lae muri na tahuna a prister i takia i matapado, \v 36 a prister ge lei tabua a kulina, i masia i rako lae na kulina a gilanga, nahea ge matakana a vuna i ngango, a vuhuna a bakovi iea i muto. \v 37 Pali a prister i lei kamumua a bakovi, i matai a vuruputuka a pero i uka ma i ngara, i tuvu mule a ivu, a prister ge takia a bakovi iea i matapado. \p \v 38 “Na tahuna a bakovi, a ngatavine tara i tahoka a maki i keke lae na kulina, \v 39 a prister ge lei kamumua a hini keke. I uka ma i kea hateka, a maki tavula. A bakovi iea i matapado. \p \v 40 “Na tahuna a vuna bakovi i makudu tala na gina i lete, ra bakovi iea i mata­pado. \v 41 A vuna bakovi i makudu na hini polomeli na dumena, i lete, ra bakovi iea i matapado. \v 42 Pali bara a ngarava tara ge bele na lete vona i vururu i kea, ra gilanga iea a patala. \v 43 Muri a prister ge lei kamumua a ngarava iea, ge vururu ge vona kume, ra ngarava iea i mata manga a patala. \v 44 Ra gilanga i tabuli na gina i hale hateka, a patala. A prister ge takia a bakovi iea i muto. \p \v 45 “A viri i tahoka tara ngarava hale maea ra patala, ge rea na matutuna varakia, nahea ge pelengea a vuna. Ge kavitagua a ngavana na limana, ge gale maea, ‘Iau a muto! Iau a muto!’ \v 46 A bakovi i tahoka a gilanga maea, i muto. Ge pagitala na mada, ge made kikeri polovavo. \s1 A Vinara na Limuta \p \v 47-48 “Na parava ranga a limuta i tuvu na maka varakia ni rata na vuna sipsip, na kala, na kulina bulmakau. \v 49 Ra maki iea ge goma o ge vururu, bara i rako lae, ni gi bole ni gi vakasiri na prister. \v 50 A prister ge bolea ge lei kamumua, ge ru herehere na tabeke tara, ge harena na parava ge polorua. \v 51 Na poloruana parava ge lei kamumu tabua. A limuta ge tuvu lobo vona, bara i ratapilea. A maki i tuvu vona i muto. \v 52 A prister ge bole a maki nga ge rungani na kanono, a vuhuna a maki i manga a patala i bele ne ria. \p \v 53 “Bara prister ge masia a maki iea i maea kunana, i uka ma i tuvu tala tabu na maka varakia, \v 54 ge taki ria ri gi loi a maka varakia, ri gi ru here na parava ge polorua tabu. \v 55 Muri a prister ge lei tabu a maka varakia, muri na tahuna ni loi, ge matai a limuta i tababana vonga o i uka. Na tahuna i matai i tababana vonga, pali i uka ma i vulala tala, ge vakalongo ra maka varakia ri muto. Mu gu rungani na kanono. A limuta ge tabuli na ngalana, o na bitona, mu rungania. \p \v 56 “Pali a prister ge lei kamumu tabu a maka varakia ni loi, ge masia a maki i manga a limuta i lobo o i uka. Bara i lobo, ge rape tala a hini i madoko vona a limuta ge vuroki. \v 57 Muri a limuta ge bele tabu na varakia, na maki ni rata na kulina bulmakau, a tahona a maki nga ge bole ge rungani na kanono. \v 58 Pali na tahuna i loi a maka kala o a maki ni rata na kulina bulmakau, i malavuroki a limuta, ge vahilolo tabu, bara ri matapado.” \p \v 59 Ra ngava iea a vinara na maki i manga a patala i vakahale a maki ri muto: ra nirodo, a kala ni rata na hotu kamumu, a vuna sipsip, a maka maki ni rata na vuna bulmakau. Ra vinara iea i taki a maki i matapado, a maki i muto. \c 14 \s1 A Naro ni Vakamatapado a Patala \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 2 \x * \xo 14:2 \xt Mat 8:4; Mrk 1:44; Luk 5:14; 17:14\x*“Ra ngava iea a vinara na viri i tahoka a patala. Na tahuna a gilanga vona i lobo, i ngaru ni matapado, ni gi tuli lakea na prister. \v 3 A prister ge tuli talea na mada, ge lei kamumua a gilanga vona. A gilanga na patala vona i lobo muholi, \v 4 a prister bara i vakuku ria, ri bole polo vona a kadirovo mahuri kaba­kaba ge rua, a mavilana a kai a sida, a mota vururu, a rahana kai a hisop. \v 5 A prister ge vakuku ria ri gi bolea tara ulo, ri gi kiru a naru, ri gi bole vilia. Muri ri gi bole langea na ulo tara kadirovo mahuri, ri gi rabalakia, ge sisi puru na ulo a darana. \v 6 A prister ge bole tabua tara kadirovo mahuri, a mavilana kai a sida, a mota vururu, a rahana kai a hisop, ge lutu na naru i tahoka a dara. \v 7 Muri ge voro tamali balaka polorua langa na bakovi i vona a patala a dara. A prister ge vakalongoa i matapado pali, muri ge bole talea a kadirovo mahuri ge vakabebea. \p \v 8 “A bakovi i ngaru ni matapado, ge vahilolo a varakia vona, ge ali vuroki a vuna na kakaina, ge hilolo ge matapado. Muri bara i dili valai na mada, pali bara i made polovavo taro na kape vona na parava ge polorua. \v 9 Na poloruana parava ge ali vuroki lobo a maka vuna na kakaina, a vungana na matana, a karirana. Ge hilolo, ge loi a maka kala vona, muri bara i matapado. \p \v 10 “Na polotoluna parava ge bole a tuna sipsip a toga ge rua ge gavutuvutu, a sipsip a kinana ge gavutuvutu a pida vona ge taku, a kilo na plaoa kamumu ge tolu ni vuli turana namona oliv ge a nihabi na vit. Ge bole turana a kikei na namona oliv. \v 11 A prister ge tulia a bakovi iea turana a maka nihabi vona, ge lakea na matana Kape na Vaponga na matane BAKOVI DAGI. \p \v 12 “A prister ge bolea tara sipsip turana a kikei na namona oliv, ge a nihabi na rarenga. Muri ge tabari e BAKOVI DAGI vona, ge manga a nihabi. \v 13 Muri a prister ge rabalakia a tuna sipsip na tabeke ni rabalaki a sipsip, a bulmakau na nihabi na naro hale, na nihabi gutu-vuro. A prister ge rata mavonga, a vuhuna ra nihabi iea a nihabi na rarenga, i manga kunana a nihabi na naro hale. Ra nihabi nga ni gamai hateka ne vona e huriki a prister kunana. \v 14 A prister ge bole ranga darana sipsip ge ravu polotano na talingana kanena bakovi. Ge bole tabu ranga ge ravu na kukukoru na limana a vahana a kanena. \v 15 Muri a prister ge bole a namona oliv ge guru langa na bolana limana a maurina. \v 16 Muri ge lutua na namona oliv iea a kukulimana a kanena, ge voro tamali balaka polorua na matane BAKOVI DAGI. \v 17 I ranga namona oliv i tababana ni gi ravu na talingana kanena bakovi ra ni vakamatapado, na kukukoru na limana kanena, na kukukoru na vahana kanena, polomeli na dara na nihabi na rarenga. \v 18 A namona oliv i tababana na limana, a prister ge ravu na gina bakovi ta ni gi vakamatapado, ge kavitagua na matane BAKOVI DAGI. \v 19 Muri a prister ge habi a nihabi na naro hale, ge kavitagua a bakovi ge matapado. Muri ge rabalakia a tuna sipsip ne vona a nihabi gutu-vuro. \v 20 Muri ge habia a sipsip, a bulmakau iea na dede, turana a nihabi na vit, ge kavitagua a bakovi iea, ge matapado. \p \v 21 “Pali a bakovi i uka moni ni kona a maki ge a nihabi ni vakamatapado mule ia, ge bolea tara tuna sipsip a toga, ge a nihabi na rarenga. Muri a prister ge bolea, ge tabari rike e BAKOVI DAGI vona, ne vona ni kavitagua a bakovi iea. A bakovi ge bolea a kilo na plaoa kamumu ge taku, ge vuli turana a namona oliv, ge rata a nihabi na vit. Ge bole turana a kikei na namona oliv ge rua. \v 22 Ge bole valai a balu ge rua, a vuhuna i uka moni ni kona a sipsip. A balu muga, ge a nihabi na naro hale, a balu muri ge a nihabi ni gutu-vuro. \p \v 23 “Na polotoluna parava, ge bole lakea na prister na matana Kape na Vaponga a balu nga, na matane BAKOVI DAGI, ne vona ni vakamatapado ia. \v 24 A prister ge bolea a tuna sipsip ne vona a nihabi na rarenga, turana a namona oliv, ge tabari e BAKOVI DAGI vona. \v 25 A prister ge rabalakia a tuna sipsip iea, ge ratea a nihabi na rarenga. Ge bole a dara popote na sipsip, ge ravu na talingana bakovi, ra talingana a kanena. Ge bole ranga, ge ru tabu na kukukoru na limana a kanena, na vahana a kanena. \v 26 A prister ge bole a namona oliv ge guru langa na bolana limana a maurina, \v 27 ge lutua a kukulimana a kanena na naruna oliv iea, ge voro tamali balaka polorua na matane BAKOVI DAGI. \v 28 Muri a prister ge ravu a namona oliv na talingana a kanena bakovi, na kukukoru na limana a kanena, na kukukoru na vahana a kanena. A naro iea ge ratea na tabeke ni ru a darana sipsip na nihabi na rarenga. \v 29 A namona oliv ranga i tababana, ge ravu na gina bakovi i ngaru ia ge matapado. Na naro iea, a prister i rata a nihabi ne vona ni kavitagu a bakovi iea na matane BAKOVI DAGI. \v 30 A prister ge bole a balu nga i rua i bole valai a bakovi ge a nihabi, \v 31 ge habia tara ge a nihabi na naro hale. A viri tara ge a nihabi gutu-vuro, turana a nihabi na vit. Na naro iea, a prister i kavitagua a bakovi iea na matane BAKOVI DAGI, ra i ngaru ni matapado. \v 32 Ra vinara iea a vinara na viri i tahoka a patala, pali i uka moni ni kona a nihabi na nivakamatapado.” \s1 A Naro ni Vakamatapado a Ruma \p \v 33 E BAKOVI DAGI i taki e Moses e Aron, \v 34 “Muri bara mu vano mu made na malala e Kenan, ra malala a habia ne mua, ge ne mua liu. Na tahuna mu made pali o Kenan, ga ratea a limuta ge tuvu na ruma tara, \v 35 lakea a tahona ruma i masia a maki iea i bele na ruma vona, ge lakea na prister, ge vakalongoa vona a limuta i bele na ruma vona. \v 36 Muri a prister ge vakukua a tahona ruma ge bole tala na ruma a maki lobo vona, ma ge muto. Muri a prister ge dili ge lei a ruma. \v 37 Ge lei kamumua a maki i vakahale a gagana ruma. Na tahuna i matai a maki gomagoma i vururu ri rata a maka dupi kiroko pololilo na gagana ruma, \v 38 a prister ge pagitala ge tukaria a hinebi, ge vakalongoa vona a ruma ge mata kopu na parava ge polorua. \v 39 Na poloruana parava a prister ge hamule ge lei kamumu tabua a ruma. A maki iea ge rako lae na gagana ruma, \v 40 a prister ge vakuku ria ri gi puka vuroki a maka kedo i rako ne ria a limuta, ri gi vuroki na lovo na lulu polovavo na tanga dagi. \v 41 Ri gi haruri vuroki a maka simen ni kavitagu a gaga vona pololilo na ruma, ri gi bole tala tabu ri gi vuroki na murina lulu polovavo na tanga. \v 42 Muri ri gi bole a maka kedo karaba ri gi kuloi a maka kedo ri vuroki, ri gi kapi tabua a gagana ruma. Ri gi bole a simen karaba, ri gi pipikari tabu a murina a hini ni haruri vuroki a simen hale vona. \p \v 43 “Na tahuna a limuta ge bele tabu na gagana ruma, muri ne ria ri rata a maka leho nga, \v 44 a prister ge hamule tabu na ruma ge lei tabua. A maki iea i rako lae, i vakahale a ruma. A ruma iea i muto. \v 45 Lakea ri gi pukea a ruma, ri gi vuroki a maka kedo, a simen, a kai. Ri gi kaloho tala na tanga dagi, ri gi vuroki na murina lulu. \v 46 A bakovi tara i dili vona a ruma ni tukari, a bakovi iea i muto, bara i muto mavonga i harena na malunga liu. \v 47 E rei a viri i kani o i mahita vona a ruma iea, ge vahilolo a maka varakia vona. \p \v 48 “Na tahuna a prister i valai ge matai a ruma, i matai a gagana ruma i kamumu, i uka ma i tuvu vona a limuta, ge taki ria vona a ruma i matapado, a vuhuna a limuta ta ge ratapile a ruma i uka ma i bele tabu. \v 49 A naro ni rata kamumu a ruma ge matapado na matana Vure i maea: A prister ge bole a kadirovo ge rua, a mavilana kai a sida, a mota vururu, a rahana kai a hisop. \v 50 I ranga e huriki ri gi bolea a ulo ri gi kiru a naru, ri gi bole vilia. A prister ge bole langea na ulo a kadirovo tara, ge rabalakia, ge sisi puru na ulo a darana. \v 51 Muri ge bole a mavilana a kai a sida, a rahana kai a hisop, a mota vururu turana a kadirovo mahuri tara. Ge lutu a maki nga na ulo i vona a dara a naru, ge voro tamali langa na ruma balaka polorua. \v 52 A prister ge rata maea a ruma, lakea bara i matapado. \v 53 Muri bara i pugea a kadirovo mahuri i bebe lakea na robo. Ra naro iea ne vona ni vakalobo a maki i muto na ruma, lakea a ruma bara i matapado.” \p \v 54 Ra vinara nga ne vona a gilanga na kuli ra patala, a hini i makali, \v 55 ne vona a limuta i tuvu na varakia na ruma, \v 56 ne vona a loto, a pero, a vuruputuka. \p \v 57 Ra vinara nga ne vona a gilanga na kuli, a limuta, ri vakasiri mua na maki i matapado, na maki i muto. \c 15 \s1 A Maki i Muto na Kakaina Viri \p \v 1 E BAKOVI DAGI i taki e Moses e Aron, i ta maea, \v 2 “O taki e huriki a Israel, a bakovi i tahoka a kume i pagitala na kapuna, ra kume iea i rata ia i muto. \v 3 Na tahuna kume i pagitala turana a miha, o i gatuka i roga mule a dalana miha, ra bakovi iea i muto. \v 4 A kiri vona i muto, a maki lobo i made vona, ngi ranga i muto. \p \v 5-6 “E rei a viri i nugu a kiri vona o i made na hini i made muga vona, ge loi pasi a maka varakia vona, ge hilolo ia, pali bara i muto mavonga i harena na malunga liu. \p \v 7 “A viri i padoi a bakovi i tahoka a gilanga iea, bara i muto i harena na malunga liu. Muri ge loi pasi a kala vona, ge hilolo ia. \p \v 8 “A bakovi i tahoka a gilanga iea i kalupe tahoa tara viri, ra viri i kalupe tahoa i muto, bara i muto i harena na malunga liu. Muri ge loi pasi a varakia vona, ge hilolo ia. \p \v 9 “A bakovi i tahoka a gilanga iea i made na sarel\f + \fr 15:9 \ft A sarel a maki ni made vona ngane na hos, a vilvil. Huriki hosi ri made langa na sarel na karis, a sarel na hos.\f* na hos, ra sarel iea i muto. \v 10 A viri i padoi a sarel vona, bara i muto i harena na malunga liu. A viri i kaloho a sarel na bakovi i giloa, ra bakovi i kaloho a sarel i muto bara i harena na malunga liu. Muri ge hilolo, ge loi a varakia vona, bara i matapado. \p \v 11 “Ra bakovi i tahoka a gilanga i uka ma i loi pasi a limana lakea i padoia a tara viri, ra viri i padoia bara i muto i harena na malunga liu. Muri ge loi pasi a varakia vona, ge hilolo ia. \p \v 12 “Ia bara i padoi a ulo, ra ulo i padoia ni gi ubipoda. Pali ia ge padoi a tavila, ra tavila iea ni gi loi pasi. \p \v 13 “Na tahuna a bakovi i lobo a gilanga vona, ra bakovi iea ge dava na parava ge polorua tabu, muga ne ia ge matapado. Ge lobo a parava i polorua, ge loi pasi a varakia vona, ge hilolo ia, bara i matapado. \v 14 Na polotoluna parava ge bole a balu ge rua, ge lakea na Kape na Vaponga ge habi na prister. \v 15 A prister iea ge bole a balu nga, ge rata a leho vona. A balu muga ge a nihabi na naro hale, a balu tara ge a nihabi gutu-vuro. Na naro iea kunana a prister ge kavitagua na matane BAKOVI DAGI a bakovi i lobo a gilanga vona. \p \v 16 “A bakovi tara i mahita i maguru tavula a kuvena, ra bakovi iea i muto, bara i muto i harena na malunga liu. Muri ge vahilolo loboa a kakaina, bara i matapado. \v 17 A kuvena ge maguru taho a kala vona, o a maki ni rata na kulina bulmakau, ra maki nga ri muto, bara i muto i harena na malunga liu. Muri ge bole ge vahilolo. \v 18 A bakovi i mahita turana a ngatavine, ra bakovi a ngatavine nga ru muto, bara ru muto i harena na malunga liu, muri bara ru hilolo, ru matapado. \p \v 19 “A ngatavine i matai a keva, bara i muto mavonga na parava i polorua. A viri i padoia bara i muto i harena na malunga liu. \v 20 A maki lobo i mahita vona i made vona, ri muto. \v 21-22 E rei a viri i padoi a kiri o a maki i made vona, bara i muto i harena na malunga liu. Muri ge vahilolo a varakia vona ge hilolo, ge matapado. \v 23 A ra maki a ngatavine i made vona, a moke o a maki tara, e rei a viri i padoia bara i muto, i harena na malunga liu. \v 24 A bakovi i mahita turana a ngatavine i matai a keva, ra bakovi iea i muto, bara i harena na parava ge polorua. Ra kiri i mahita vona bakovi i muto. \p \v 25 “A ngatavine i pori vona a dara na parava ranga na tahuna i uka ma i matai a keva, o na tahuna i tua mavonga a darana na tahuna i matai a keva, bara i muto ge harena na dara i lobo ni tua tala vona, i manga a hini i matai a keva. \v 26 A kiri i mahita vona, a hini i made vona, ngi ranga i muto. \v 27 A viri i padoi a maki nga, bara i muto i harena na malunga liu. Muri ge loi a kala vona, ge hilolo ia. \p \v 28 “Muri na dara i lobo ni tua, ge dava na parava ge polorua, muri bara i matapado. \v 29 Na polotoluna parava ge bole a balu ge rua, ge bole lakea na matana Kape na Vaponga, ge habi na prister. \v 30 A prister ge habia tara ne vona a nihabi na naro hale, i tara ne vona a nihabi gutu-vuro. Na naro iea a prister bara i kavitagua a ngatavine na matane BAKOVI DAGI, a vuhuna i muto na hini i pori vona a dara. \p \v 31 “Muru habi tora a ngava ne huriki a Israel, ri gi matakari kamumu ria na tahuna ri muto na matagu. A mailogu i tabuli na kurukurune ria. Na tahuna ri muto nahea ri gi dili vona, ma ri gi mate, a vuhuna ri vakamutoa a mailogu.” \p \v 32 Ra vinara nga, ne vona a bakovi i rali tala a kume na kakaina, a kuve i maguru tala tavula na kapuna, i rata ia i muto. \v 33 I taki tabu, a ngatavine na tahuna i matai a keva, a kume i rali tala na muduna bakovi, o a ngatavine i pori vona a dara, a bakovi i mahita turana a ngatavine i muto. \c 16 \s1 A Parava ni Kavitagu a Naro Hale \p \v 1 Hosi e tune Aron bakovi ala rua ru habi a nihabi ne BAKOVI DAGI, pali e BAKOVI DAGI i uka ma i taki rua ru gu habi a nihabi, lakea i rabalaki rua. \v 2 \x * \xo 16:2 \xt Hib 6:19\x*Muri e BAKOVI DAGI i takia e Moses, “O takia e turamu e Aron, nahea ge dili na ningaru vona na Tabeke Nitaba Hateka na bitona kala dagi. Pali na tahuna i ngaru e rei a kilala ge dili vona, ge dili. A vuhuna iau a made pololilo na bubu, a bele kavakava na murina nidodo na Tava na Ngava Dagi. Ia ge dili tavula na tabeke iea, bara i mate. \p \v 3 \x * \xo 16:3 \xt Hib 9:7\x*“Na tahuna e Aron ge dili na Tabeke Nitaba Hateka, muga ge bolea tara bulmakau karaba a toga, ge rata a nihabi na naro hale, a sipsip a toga tara ge bolea, ge a nihabi ni gutu-vuro. \v 4 Na tahuna e Aron ge dili na Tabeke Nitaba Hateka, ge hilolo, ge rodo a maka nirodo keakea na prister: a poho, a nirodo ola ola, a palabele, a hoi. \v 5 E huriki a Israel ri gi bole a meme a toga ge rua ne vona ni rata a nihabi na naro hale, a sipsip a toga tara ne vona a nihabi gutu-vuro, ri gi habi ne Aron. \p \v 6 “E Aron ge habia a nihabi na bulmakau, ne vona ni puga vuroki a naro hale vona, ne vona ni kavitagu ia turane huriki a kabu vona. \v 7 Muri ge bole lakea ne BAKOVI DAGI na matana Kape na Vaponga a meme nga i rua. \v 8 E Aron ge bole a kedo ge rua i tahoka a ngava. Ne vona e BAKOVI DAGI tara, ne vona e Asasel\f + \fr 16:8 \ft A pelegona ngava e ‘Asasel’ na nita Hibru i uka ma ni lohoka vona: ranga ni luhoi ta a rana hanitu na tabeke i ngeki, ranga ni luhoi ta a rana a tabeke na taua na malala golea. O masia Levi 16:26.\f* tara. Ge ruhulolo a kedo nga, ge bole tala takutaku ge kurahi iau vona tara, ge kurahi e Asasel vona tara. \v 9 E Aron ge bolea ra meme i kurahi e BAKOVI DAGI vona, ge habia, ge a nihabi na naro hale ne huriki. \v 10 Pali a meme i kurahi e Asasel vona, nahea ge rabalakia. Ni gi bole mahuri lakea na matane BAKOVI DAGI, ni gi vakakaloho vona a maka naro hale ne huriki, ge kaloho lakea ne Asasel na tabeke i ngeki. \p \v 11 “E Aron ge bole valai a nihabi ni puga vuroki a naro hale, ge ramaia ra naro iea, ge kavitagu ia turane huriki na kabu vona. Muri ge rabalakia a bulmakau a toga, ge a nihabi na naro hale vona. \v 12-13 Muri ge bole lakea na dede a ulo kiroko ni rata na aen, ge ru dili a katona kanono vona, ge bole lakea na matane BAKOVI DAGI na Tabeke Nitaba Hateka. Ge ragamu na limana balaka rua a havu mangisipa, ge guru dili na ulo i vona a katona kanono. A pokona a ulo bara i kavitagua a murina nidodo na Tava na Ngava Dagi. E Aron nahea ge masia a hini nga, ma ge mate. \v 14 Ge bole ranga darana bulmakau iea ge lutua a kukulimana, ge voro tamali langa na murina nidodo na Tava na Ngava Dagi, na tabeke na nirikena haro. Muri ge bole tabu na kukulimana, ge voro tamali balaka polorua na ngalana murina nidodo. \p \v 15 \x * \xo 16:15 \xt Hib 9:12\x*“Muri ge rabalakia ra meme ni habi na naro hale ne huriki. Ge bole dilia na Tabeke Nitaba Hateka a darana, ge voro tamali langa na murina nidodo na Tava na Ngava Dagi, na hini muga na murina nidodo, i manga a hini i rata pali na darana bulmakau. \v 16 Na naro iea kunana i kavitagu a naro hale ne huriki a Israel, i ratea a Tabeke Nitaba Hateka i matapado, a vuhuna ri tagege, ri longotaro a nitane BAKOVI DAGI, ri rata a naro hale, lakea i muto ra hini nga. A Kape na Vaponga i pesi na kurukurune ria, pali a naro hale ne ria i rata a maki na kape ri muto. E Aron ge bole a dara popote ge voro langa na kape, ge matapado tabu, i manga a naro i rata na Tabeke Nitaba Hateka. \v 17 E Aron ge ratea a nihabi iea ne vona ni kavitagu ia, e huriki a kabu vona, turana e huriki a Israel. Na tahuna i dili na Tabeke Nitaba Hateka nahea tara viri ge dili na Kape na Vaponga, ge harena na tahuna e Aron i pagitala. \p \v 18 “Muri ge pagitala, ge lakea na dede ra i tabuli na matane BAKOVI DAGI, ge rata a leho ni kavitagua. Ge bole a darana bulmakau, a meme, ge ru na tupina dede. \v 19 Muri ge lutua a kukulimana tara na dara, ge voro tamali balaka polorua langa na dede. Na naro iea kunana i ratea a dede nitaba, i matapado na naroanga ne huriki a Israel. \p \v 20 “Muri ne Aron ge kavitagu loboa a Tabeke Nitaba Hateka, a Kape na Vaponga, a dede na nihabi ni gutu-vuro, ge bole lakea na matana kape a meme mahuri. \v 21 Muri ge ru langa varago na gina meme mahuri a limana, ge taki tala a maka vilo hale, a maka tagenga, a naro hale lobo ne huriki a Israel. Na naro iea kunana, i ru langa na gina meme a maka naro hale ne ria. Muri ge habia na bakovi ni vulaki pali, ge turaria lakea na tabeke i ngeki a meme, ge taparakia vonga. \v 22 Ra meme iea ge kaloho a naro hale lobo ne huriki a Israel. A viri i turaria, ge taparakia na tabeke i ngeki. \p \v 23 \x * \xo 16:23 \xt Ese 44:19\x*“Muri na leho iea ge lobo, e Aron ge dili na Kape na Vaponga, ge kali tala vonga a maka nirodo i rodo na tahuna i dili na Tabeke Nitaba Hateka, ge taparaki vonga. \v 24 Ge vano ge hilolo na naru pololilo na nure i pesi halui a kape. Muri ge dili tabu na kape, ge rodo ge bagetu na maka bagetua na prister dagi. Na tahuna i pagitala ge rata a nihabi gutu-vuro ge rua, i tara ne vona, i tara ne huriki, ne vona ni kavitagu ia, ni kavitagu e huriki. \v 25 Ge gutu langa na dede a vina sipsip, a bulmakau nevona a nihabi na naro hale ne huriki. \p \v 26 “Ra bakovi i taparakia a meme i lakea ne Asasel, ge kali tala a maka varakia vona, ge hilolo, ge dili tabu na mada. \v 27 \x * \xo 16:27 \xt Hib 13:11\x*Ri gi bole tala na mada a bulmakau, a meme, ra muga ni bole lakea na Tabeke Nitaba Hateka a darane rua ne vona a nihabi na naro hale. Ni gi gutu a kuline rua, a bobone rua, a tahene rua, ri gi vuro lobo liu. \v 28 Ra bakovi i gutu-vuro a sipsip, a bulmakau nga, ge vano ge vahilolo a nirodo vona, ge hilolo ia, muri ge dili tabu na mada.” \s1 A Parava ni Kavitagu a Naro Hale \p \v 29 \x * \xo 16:29 \xt Levi 23:26-32; Gi 29:7-11\x*E BAKOVI DAGI i ta tabu, “Mu ramai vakaroroa a vinara iea. Na ravuluna parava, na poloruana keva, mua a Israel turane huriki a mosi ri made ne mua, mu peremu na kinani, naha ni raulo, naha ni leho, mu malo kunana. \v 30 A vuhuna na parava iea kunana a prister ge rata a nihabi ne vona ni kavitagu mua, bara mu matapado na matane BAKOVI DAGI. \v 31 Ra parava dagi iea, a Parava Nimalo. Mu malele ha na maki nivivi, mu malo kunana. Ra vinara iea mu ramai vakaroroa. \v 32 E rei a prister ni gamai ge bole a murine tamana, ge ia a prister dagi, ia kunana ge ratea a leho ge kavitagu e huriki, ge rodoa a nirodo keakea na prister. \v 33 Muri ge rata a nihabi ni kavitagu, ge matapado a Tabeke Nitaba Hateka, a Kape na Vaponga, a dede, e huriki a prister, e huriki a Israel lobo. \p \v 34 “Ra vinara iea mu ramai vakaroroa. A vinara iea ni kavitagu a naro hale, ni gi rata balaka taku na maka pida lobo, ne vona a naro hale ne huriki a Israel.” \p E Moses i rata lobo a maki e BAKOVI DAGI i vakuku ia vona ge rata. \c 17 \s1 Naha Ni Kani a Maki Vona Dara \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 “O taki e Aron turana e tuna mai, e huriki lobo a Israel vona a maka vinara nga e BAKOVI DAGI i vakuku ria vona: \v 3 Na tahuna a bakovi tara i habi a bulmakau, a tuna sipsip, a meme pololilo o polovavo na mada, \v 4 pali i uka ma i bole vilia na matana Kape na Vaponga, ge habia manga a nihabi ne BAKOVI DAGI na matana mailo vona, i putu puru a vinara, i vakatua a dara, i tahoka a ngava. Ni gi tono tala na kabu vona. \v 5 Ra vinara iea i ta pupukari ne huriki a Israel nahea ri gi rabalaki a sipsip, a bulmakau, ri gi rata a nihabi polovavo na mada. Ri gi bole a sipsip, a bulmakau ri gi lakea na matana Kape na Vaponga, ri gi rata a nihabi na nivalemu turane BAKOVI DAGI. \v 6 Muri a prister ge bolea a darana sipsip, a bulmakau, ge voro tamali na gagana dede tabukoi na matana kape, ge gutu na dede a vina sipsip, a bulmakau. Na tahuna e BAKOVI DAGI i burongi a mangina bara i vivi. \v 7 Pali nahea ri gi habi tabu a nihabi na meme taua. Na tahuna ri rata mavonga, ri manga a ngoi, ri mata here ne BAKOVI DAGI ri kavurike viliha a vure ranga. Ra maka vinara nga ge tabuli tora turane ria, e huriki a hamone ria bara ri ramai vakaroro muri ma. \p \v 8 “O taki ria e rei tara ne ria, o a mosi tara i made turane ria, i ngaru ni habi a nihabi ni gutu-vuro, \v 9 pali i uka ma i taparaki lakea na matana Kape na Vaponga ni gi habi ne BAKOVI DAGI, bara ni tono tala na kabu vona. \p \v 10 \x * \xo 17:10 \xt Vuh 9:4; Levi 7:26-27; 19:26; Vin 12:16,23; 15:23\x*“E rei tara ne ria na kabu ne Israel o a mosi tara i made turane ria, i rabalakia a kanirau, i ninu o i kani a darana, bara iau a pile vona, ni gi lili tala na kabu vona. \v 11 \x * \xo 17:11 \xt Hib 9:22\x*A dara i habi a nimahuri ne huriki a bakovi, a kanirau, i mavonga a taki maea mua. A prister ge guru na dede a darana kanirau, ne vona ni kavitagu a nimahuri vona, a vuhuna a dara kunana a maki ge kavitagu e huriki ri gi mahuri. \v 12 I mavonga e BAKOVI DAGI i taki e huriki a Israel, nahea tara ne ria, o a mosi tara i made turane ria, ge kani a bobona maki i vona a dara. \p \v 13 “Na tahuna a Israel tara o a mosi tara i pango, i lakavua tara kanirau, o a kadirovo i kara ni kanina, ge guru tala na malala a darana, ge kavitagua na malala, \v 14 a vuhuna a nimahuri ne huriki lobo, a nimahuri na maka kanirau i tabuli na dara. Na naro iea kunana, e huriki a Israel nahea ri gi kani a bobona kanirau i vona a dara. A viri i kani a bobona sipsip, a bulmakau i vona a dara bara ni tonotala na kabu vona. \v 15 Na tahuna a tahotanga o a mosi i kani a maki i mate, o i lakavua a kanirau hateka, ra bakovi iea i muto, bara i harena na malunga liu. Muri ge loi a maka varakia vona ge hilolo ia, bara i matapado. \v 16 Ia i uka ma ge loi na naru a varakia vona, i uka ma ge hilolo, bara i tahoka a ngava.” \c 18 \s1 Naha Ni Ramai a Naro na Molenga \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “Iau kunana e BAKOVI DAGI, a Vure ne mua. \v 3 Hosi mu made na robo e Egipto, pali naha ni ramai a maka narone ria. Ngane ga taparaki mua lakea na malala e Kenan, pali naha ni ramai a narone ria, a vinara ne ria. \v 4 Mu ramai kunana a vinara nau, mu rata kunana a maki a taki mua vona mu gu rata. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a habi ne mua a ngava nga. \v 5 \x * \xo 18:5 \xt Neh 9:29; Ese 18:9; 20:11-13; Luk 10:28; Rom 10:5; Gal 3:12\x*Mu rata lobo a vilo kamumu a ngaru mu gu rata, mu ramai a maka vinara a habi ne mua. E rei a viri i rata maea, bara i made kamumu. Iau e BAKOVI DAGI a takia a ngava iea. \p \v 6 “Iau e BAKOVI DAGI a habi ne mua a vinara nga: Naha ni masigoro ni mahita turana, ni parangi vona tara ngatavine na kabu vomu. Ra naro maea, i muma hateka. \p \v 7 “Naha ni mahita turane kinamu. Bara o rata mavonga, o vakamaruhu e tamamu. \p \v 8 \x * \xo 18:8 \xt Levi 20:11; Vin 22:30; 27:20\x*“Naha ni mahita turana a ngatavine i parangi tabu vona e tamamu. Bara o rata mavonga, o vakamaruhu e tamamu. \p \v 9 \x * \xo 18:9 \xt Levi 20:17; Vin 27:22\x*“Naha ni mahita turane kurabamu, o e tune tamamu ngatavine, o e tune kinamu ngatavine. Ra ngatavine nga e kurabamu. I made na ruma vomu, o i made na tabeke tara, ia e kurabamu kunana. \p \v 10 “Naha ni mahita turana e tubumu ngatavine, re tune tumu bakovi a ngatavine, e tune tumu ngatavine a ngatavine. Ra naro iea bara i rata ioe o maruhu hateka. \p \v 11 “Naha ni mahita turane tune girihine tamamu ngatavine, a vuhuna ia e tune tamamu. Ra ngatavine iea e kurabamu. \p \v 12 \x * \xo 18:12 \xt Levi 20:19-20\x*“Naha ni mahita turana e kurabane tamamu, a vuhuna ia e balomu. \p \v 13 “Naha ni mahita turana e kinamu tara, a vuhuna ia a viri vomu. \p \v 14 “Naha ni mahita turana e girihine tamamu tara, a vuhuna ra ngatavine iea e kinamu. Bara o mahita turana, o rata e tamamu tara i maruhu. \p \v 15 \x * \xo 18:15 \xt Levi 20:12\x*“Naha ni mahita turana e girihine tumu bakovi, a vuhuna ia e kamu. \p \v 16 \x * \xo 18:16 \xt Levi 20:21\x*“Naha ni mahita turana e girihine turamu, a vuhuna ia e kua vomu. Ioe bara o rata mavonga, bara o vakamaruhu e turamu. \p \v 17 \x * \xo 18:17 \xt Levi 20:14; Vin 27:23\x*“Naha ni mahita turana a ngatavine, turana e tuna a ngatavine. Naha ni mahita turana e tubumu, a vuhuna ia e tubumu. A naro iea i muma hateka. \p \v 18 “Naha ni parangi tabu e tarine girihimu na tahuna i tababana ni mahuri e girihimu, ma go rata rua ru gu vatahate mule ne rua. Ra naro iea i uka ma i kamumu. \p \v 19 \x * \xo 18:19 \xt Levi 20:18\x*“Naha ni mahita turana a ngatavine i matai a keva, a vuhuna na tahuna iea i muto. \p \v 20 \x * \xo 18:20 \xt Levi 20:10\x*“Naha ni mahita turana e girihina bakovi i made tabukoi vomu, bara o rata mavonga o muto. \p \v 21 \x * \xo 18:21 \xt Levi 20:1-5\x*“Naha ni habi e tune mua ne Molek.\f + \fr 18:21 \ft E Molek a vure ne huriki a Kenan.\f* Bara mu rata mavonga, mu vakahale a rana Vure ne mua. Iau e BAKOVI DAGI a takia a ngava iea. \p \v 22 \x * \xo 18:22 \xt Levi 20:13\x*“Naha ni mahita turana a bakovi tara i manga a naro ni mahita turana ngatavine. Ra naro iea i muma hateka. \p \v 23 \x * \xo 18:23 \xt Nim 22:19; Levi 20:15-16; Vin 27:21\x*“Naha ni tari a ligo, a boro, a maki maea. A ngatavine tara nahea ge rata mavonga. Ra naro iea i muma hateka, i rata a viri i muto na matagu. \p \v 24 “Naha ni rata a maka naro hale nga, ma mu gu muto na matagu. E huriki i uka ma ri lohoka na Vure muholi, ri made na robo e Kenan, ri rata a maka naro hale nga, ri muto na matagu. I mavonga a vakatubu ni lili tala ria, mu gu bole a malala ne ria. \v 25 A naro hale ne ria i ratea a malala iea i muto. Lakea a rata halea a malala ne ria, i marikoi ne ria, i lua tala ria. \v 26 Pali mua turana e huriki a mosi ri made turane mua, mu ramai a maka vinara nau a habi ne mua. Naha ni ramai a narone huriki ri made muga na robo iea, a vuhuna a narone ria i mavuru hateka, a marikoi vona. \v 27 Mu lohoka vona e huriki ri made muga vona a robo iea, a narone ria i mavuru, i ratea a malala i muto. \v 28 Naha ni rata mavonga. Mua bara mu rata mavonga, a malala bara i lua tala mua i manga a hini i lua tala e huriki ri made muga vonga. \p \v 29 “E rei tara ne mua i ratea tara naro mavuru maea, bara ni tono tala na kabu vona. \v 30 Mu ramai a maka ngava a habi ne mua. Naha ni ramai a maka naro mavuru ne huriki ri made muga vona a malala iea. Mua bara mu ramai a maka naro mavuru nga, bara mu muto na matagu. Mu longo, iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua a taki a ngava nga.” \c 19 \s1 A Maka Vinara Viliha \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 \x * \xo 19:2 \xt Levi 11:44-45; 1Pe 1:16\x*ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “Mu ramai a naro malamala, a vuhuna iau e BAKOVI DAGI, a Vure ne mua, a malamala. \v 3 \x * \xo 19:3 \xt Nim 20:8,12; Vin 5:12,16\x*Mua takutaku mu togo e kinane mua e tamane mua. Mu malo na Parava Nimalo. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea. \v 4 \x * \xo 19:4 \xt Levi 26:1; Nim 20:23; 34:17; Vin 27:15\x*Naha ni ha taro iau mu gu kavurike a vure ranga. Naha ni kau na kai, na aen a vure, mu gu kavurike. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea. \p \v 5 “Na tahuna mu rata a nihabi na nivalemu ne BAKOVI DAGI, mu ramai a vinara a habi ne mua. Mua bara mu rata mavonga, bara ngaru a nihabi ne mua. \v 6 A bobona kanirau na nihabi na nivalemu ni gi kani na parava ni rabalaki vona, o na parava muri. I ranga ge tabuli polo na toluna parava, naha ni kani, mu gutu na kanono ge vuro. \v 7 A viri i kani a bobona kanirau na toluna parava, i uka ma ga ngarua a nihabi vona, a vuhuna i muto. \v 8 E rei a bakovi i kani a bobona sipsip, a bulmakau na toluna parava i vakahale a maki ni habi nau, i tahoka a ngava, bara ni tono tala na kabu vona. \s1 O Ngarua e Turamu i Manga o Ngaru Mule Ioe \p \v 9 \x * \xo 19:9 \xt Levi 23:22; Vin 24:19-22\x*“Na tahuna mu mirio a vit, naha ni mirio na harena hania, naha ni hamule mu gu poi a masigo. Ge tabuli ngi. \v 10 Na tahuna mu pasi pali a kanena vain, naha ni hamule tabu ni poi kado a masigo, a kanena mu pasi kaleva na rahana. Ge tabuli ngi ne vona e huriki a matasia, a mosi. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea. \p \v 11 \x * \xo 19:11 \xt Nim 20:15-16; Vin 5:19-20\x*“Naha ni panaho a maki, naha ni tami a viri ni rata marogo a maki vona. Naha ni ta marapusi. \p \v 12 \x * \xo 19:12 \xt Nim 20:7; Vin 5:11; Mat 5:33\x*“Na tahuna mu ta muholi ni rata a maki, naha ni kaba tavula na ragu ni tami a viri. I uka ma mu ramai a nita muholi mu rata, mu vakahale a ragu. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea. \p \v 13 \x * \xo 19:13 \xt Vin 24:14-15\x*“Naha ni rata hale a viri mu gu panaho a maki vona. Na tahuna mu taki a viri ge rata a leho ne mua, mu kona liu ia na parava iea. Naha ni nugu mule a mapana, mu gu habi kuduvi. \p \v 14 \x * \xo 19:14 \xt Vin 27:18\x*“Naha ni harogi a viri i vou. Naha ni ru na dala a maki, ge sibo vona a kepa ge boru. Mu mangenge vona a Vure ne mua. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea. \p \v 15 \x * \xo 19:15 \xt Nim 23:6-8; Vin 16:19\x*“Na tahuna mu varamai na ngava, mu rata a naro kamumu na nipelekado a ngava. Naha ni tuhori a matasia, o go mangenge na bakovi na mahala. A ngava mu rata ge malamala kunana. \p \v 16 “Naha ni laho viliha ni padimomo a turamu. A bakovi tara ni vakapesi na ngava ni gi pelekado, pali ra ngava ni padi virihi ia vona i uka ma i muholi, mu ta tala mu tuhoria. Bara mu ngavarubu, bara ni rabalaki tavula a bakovi iea. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea. \p \v 17 \x * \xo 19:17 \xt Mat 18:15\x*“Na tahuna a viri i rata hale ioe, naha ni mata robo vona. O pelekado a ngava muru vatahate vona. Ma go ru mavongea na niluhoi vomu a ngava muru vatahate vona, bara o dili na naro hale. \p \v 18 \x * \xo 19:18 \xt Mat 5:43; 19:19; 22:39; Mrk 12:31; Luk 10:27; Rom 13:9; Gal 5:14; Iak 2:8\x*“Naha ni koli a naro hale na viri i rata virihi ioe vona, naha ni tepu vakaroroa. O ngaru e huriki a turamu, i manga a hini o ngaru mule ioe. Iau e BAKOVI DAGI a takia a ngava iea. \s1 Mu Ramai a Vinara Nau \p \v 19 \x * \xo 19:19 \xt Vin 22:9-11\x*“Mu ramai a maka vinara nau. Naha ni mata taroa a sipsip ge radia a meme, ge vakabele a tuna. Naha ni varo palupu na hania ge taku a vutuna maki legelege. Naha ni rodo a nirodo i uka ma ni rata na maki i taku. \p \v 20 “Na tahuna a bakovi i mahita turana a vorakato ngatavine, ni taki ta ni gi habi na bakovi tara ge konea ge matukapaga, pali ra bakovi iea i uka ma i konea ma, mu tuli rua lakea na tabeke ni vapelekado. Muri ni gi vakamadihi rua. Pali naha ni rabalaki rua, a vuhuna ra ngatavine iea, i uka ma ni vakamatukapaga ma. \v 21 A viri i mahita turana a vorakato ge lavea tara sipsip a toga, ge bole lakea na matana Kape na Vaponga, ge a nihabi na rarenga. \v 22 A prister ge bolea a sipsip iea, ge rata a nihabi na rarenga na matane BAKOVI DAGI, ge kavitagua a bakovi iea, na naro hale i ratea. Lakea a naro hale vona bara ni puga vuroki. \p \v 23 “Na tahuna mu lakea na malala e Kenan, mu varo a maka kai i vona a kanena. Pali naha ni kani a kanena kai na pida ge tolu. \v 24 Na vana pida mu habi ne BAKOVI DAGI a maka kanena kai, ne vona ni kavurike iau vona. \v 25 Na limana pida mu kani a maka kanena kai. Mua bara mu ramai a maka ngava nau, a maka kai ne mua bara ri vua kupo. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea. \p \v 26 \x * \xo 19:26 \xt Vuh 9:4; Levi 7:26-27; 17:10-14; Vin 12:16,23; 15:23; 18:10\x*“Naha ni kani a bobona kanirau i vona a dara. Naha ni rata a malulu legelege. \p \v 27 \x * \xo 19:27 \xt Levi 2:5; Vin 14:1\x*“Naha ni pali a ivu na tabalane mua, naha ni palakudu ge kapo a ivu na sivane mua. \p \v 28 “Naha ni tolo a kuline mua na tahuna a viri i mate, naha ni siri a kuline mua. Iau e BAKOVI DAGI a takia a ngava iea. \p \v 29 \x * \xo 19:29 \xt Vin 23:17\x*“Naha ni ramai a narone huriki ri kavurike a vure ranga, ri mata taro e tune ria ngatavine ge ria a ngoi. Bara mu rata mavonga, mu ha taro iau, mu ramai a maka vure ranga, a maka naro hale bara ri bele kupo na tanga ne mua. \p \v 30 \x * \xo 19:30 \xt Levi 26:2\x*“Naha ni leho na Parava Nimalo. Mu rata kamumua mu togoa a mailo nau. Iau e BAKOVI DAGI a takia a ngava iea. \p \v 31 \x * \xo 19:31 \xt Vin 18:11; 1Sam 28:3; 2Ki 23:4; Ais 8:19\x*“Na tahuna mu ngaru a niluhoi kamumu, naha ni lakea ne huriki a bakovi na malulu, a bakovi na muto. Bara mu rata mavonga, mu muto na matagu. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea. \p \v 32 “Mu rata kamumu mu togo e huriki a gare. Mu mangenge nau, a Vure ne mua. Iau e BAKOVI DAGI a takia a ngava iea. \p \v 33 \x * \xo 19:33 \xt Nim 22:21; Vin 24:17-18; 27:19\x*“Naha ni rata hale e huriki a mosi ri made na malala ne mua. \v 34 Mu rata kamumu ria, i manga a hini mu rata kamumu a bakovi o Israel. Mu ngaru ria i manga a hini mu ngaru mule mua, a vuhuna hosi mu made manga a mosi o Egipto. Iau e BAKOVI DAGI, a Vure ne mua, a takia a ngava iea. \p \v 35 \x * \xo 19:35 \xt Vin 25:13-16; Snd 20:10; Ese 45:10\x*“Na tahuna mu rovai a maki, mu guru dili a maki, mu gi a maki ge kona e huriki, naha ni ta tami. \v 36 Mu rovai kamumu, mu guru kamumu, mu gi kamumu a maka maki. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a tuli tala mua na robo o Egipto, a takia a ngava iea. \p \v 37 “Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a vakuku mua mu gu longototo a maka vinara nau, a nitagu.” \c 20 \s1 A Vinara Ni Vakamadihi a Viri i Longotaro \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses \v 2 ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “E rei tara ne mua, o a mosi i made turane mua, ge habi e tuna ne Molek ge a nihabi, ra bakovi iea ni gi rabalaki. E huriki a tahotanga ri gi padimatea na kedo. \v 3 Ra bakovi i habi e tuna ne Molek, i rata a mailo nau i muto, i ratapile a ragu. Ra bakovi iea a pile nau, bara lili talea ne huriki a Israel. \v 4 Pali na tahuna e huriki ri mata taroa a bakovi iea i habia tara e tuna ne Molek, lakea i uka ma ri rabalakia, \v 5 iau bara marikoi vona turane huriki a kabu vona, bara lili tala ria na kabu ne ria, a vuhuna ri kavurikea e Molek. \p \v 6 “Na tahuna a bakovi tara i lakea na bakovi na malulu o na bakovi na muto, ra bakovi iea i pe iau pali, i ramai a naro na uvo. Ra bakovi iea bara a ngalahere vona, a lili talea ne huriki a viri vona. \p \v 7 “I mavonga, mu habi mua nau bara mu laho malamala, a vuhuna iau, e BAKOVI DAGI a Vure ne mua. \v 8 Mu longototo a vinara nau, a vuhuna iau e BAKOVI DAGI a rata mua mu malamala. \p \v 9 \x * \xo 20:9 \xt Nim 21:17; Mat 15:4; Mrk 7:10\x*“E rei a viri i harogi e tamana o e kinana, ni gi rabalaki, a vuhuna ia kunana i vakabele mule a vuranga vona. \s1 A Maregoa na Naro na Molenga \p \v 10 \x * \xo 20:10 \xt Nim 20:14; Levi 18:20; Vin 5:18\x*“Bara a bakovi i rata a naro na molenga ne girihina bakovi tara, ra bakovi a ngatavine nga ni gi rabalaki, a vuhuna rua kunana ru vakabele a vuranga ne rua. \p \v 11 \x * \xo 20:11 \xt Levi 18:8; Vin 22:30; 27:20\x*“Bara bakovi i mahita turane girihine tamana, i vakahale e tamana. A bakovi a ngatavine nga ni gi rabalaki. Rua kunana ru vakabele a vuranga ne rua. \p \v 12 \x * \xo 20:12 \xt Levi 18:15\x*“Bara bakovi i mahita turana e kana, a bakovi a ngatavine nga ni gi rabalaki. Rua kunana ru vakabele a vuranga ne rua. \p \v 13 \x * \xo 20:13 \xt Levi 18:22\x*“Bara bakovi i mahita turana a bakovi turana, i manga i mahita turana a ngatavine, ra bakovi nga ru rata a naro i muma hateka ni gi rabalaki, a vuhuna a naro ru ratea i uka ma i ramai a vilo, rua kunana ru vakabele a vuranga ne rua. \p \v 14 \x * \xo 20:14 \xt Levi 18:17; Vin 27:23\x*“Bara bakovi i parangi a ngatavine turana e kinana, tou lobo ni gi gutu na kanono, a vuhuna to rata a naro hale hateka. Ra naro maea nahea ni gi mata taro ge bele ne mua. \p \v 15 \x * \xo 20:15 \xt Nim 22:19; Levi 18:23; Vin 27:21\x*“Bara bakovi i tari a ligo o a maki tara, ra bakovi iea ni gi rabalaki, a ligo tara ni gi rabalaki. \p \v 16 “Bara ngatavine i lakea mai a ligo i mahita turana, a ngatavine turana a ligo ni gi rabalaki; a vuhuna a ngatavine a ligo ru vakabele mule a vuranga ne rua. \p \v 17 \x * \xo 20:17 \xt Levi 18:9; Vin 27:22\x*“Bara bakovi i parangi mule e kurabana, o e tune tamana, o e tune kinana, ra bakovi a ngatavine nga a narone rua i muma hateka. Ni gi lili tala na kabu ne rua, ru gu hatakia a maregoa na naro ru ratea. \p \v 18 \x * \xo 20:18 \xt Levi 18:19\x*“Bara bakovi i mahita turana a ngatavine na tahuna a ngatavine i matai a keva, a bakovi a ngatavine nga ru rata a naro i muto, ni gi lili tala na kabu ne rua. \p \v 19 \x * \xo 20:19 \xt Levi 18:12-14\x*“Naha ni mahita turana e balomu o kinamu tara, a vuhuna bara o vakahale a viri vomu, marua varago bara ni vakamadihi na naro muru ratea. \p \v 20 “Bara bakovi i mahita turane girihine tamana tara o e girihine hana, ra bakovi iea i vakamaruhu e tamana tara o e hana. A bakovi a ngatavine nga bara ni vakamadihi na narone rua, i uka ma ru gu vakabele a koma. \p \v 21 \x * \xo 20:21 \xt Levi 18:16\x*“Bara bakovi i parangi polo vona e girihine turana, ra bakovi iea i vakahale e turana, i muto. Ra bakovi a ngatavine nga, bara ru bala e tune rua. \s1 Mu Made Malamala \p \v 22 “Mu ramai a ngava dagi, a vinara nau. A malala e Kenan ngane ga taparaki lokovonga mua vona, i uka ma ge lua tala mua, bara mu vivi ni made vona. \v 23 Naha ni ramai a narone huriki ri made na uvo vonga. Ri rata a naro hale nga lakea a marikoi hateka ne ria. Ngane ga lili tala ria na robo iea, muri bara mu bolea. \v 24 A taki mua pali na maka uve, a kai ni kani, ri koru kamumu vona a malala iea. Ga habia ne mua, ge ne mua liu. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a vulaki tala mua ne huriki a kabu ranga ge mua e huriki a viri nau. \p \v 25 “Mu pelekado a kanirau, a kadirovo i kaba mu kani, pali naha ni kani a viri i muto. A taki mua pali vona a maka kanirau, a kadirovo, a maki kiroko ri karaka ri muto, naha ni kani a vuhuna ri muto. \v 26 Lakea bara mu malamala na matagu, a vuhuna iau e BAKOVI DAGI a malamala, a ru here mua ne huriki a kabu ranga ge mua e huriki a ngate nau. \p \v 27 “E huriki a bakovi na malulu, a bakovi na muto, mu padimate na kedo. Ria kunana ri vakabele mule a vuranga ne ria.” \c 21 \s1 A Naro Malamala ne Huriki a Prister \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, “O taki e huriki a prister re huriki e tune Aron o ta maea. ‘A prister nahea ge kalo na tahuna a viri i mate na kabu vona, nahea ge padoi a podana. Ra naro maea i rata ia i muto na matagu. \v 2 Pali na tahuna a viri vona i mate, i kara ni kalo, ni padoi a podana: re kinana, e tamana, e tuna, e turana, \v 3 e kurabana a sirula i made na ruma e tamana. A prister i kamumu ge kalo ne kurabana i mate, pali bara i muto. \v 4 Pali nahea ge vano ge taringia e lahuana o e kana i mate, ma ge muto na matagu. \p \v 5 \x * \xo 21:5 \xt Levi 19:27-28; Vin 14:1\x*“‘E huriki a prister nahea ri gi ali vuroki a ivu na gine ria, nahea ri gi pali vuroki a karira na garene ria, nahea ri gi tolotolo a kuline ria, ri gi vakasiri ria ri dodo. \v 6 Ri gi malamala na matana Vure ne ria, nahea ri gi vakahale a rana. Ri gi malamala, a vuhuna ri rata a nihabi na kanono, ri habi ne BAKOVI DAGI. Ra nihabi nga i manga a maki ni kani na Vure ne ria. \p \v 7 “‘Naha ni parangi na ngatavine a ngoi, o na ngatavine i parangi pali, o na ngatavine i mahita turana a bakovi tara pali, a vuhuna e huriki a prister ria ne vona a Vure kunana. \v 8 Mua mu matai e huriki a prister ri malamala, a vuhuna ri habi a nihabi na Vure ne mua. Iau e BAKOVI DAGI, a Vure ne mua, a malamala, a rata e huriki a ngate nau ri malamala. \p \v 9 “‘Bara e tuna prister a ngatavine i ngoi viliha, i vakamaruhu e tamana. Mu bolea mu gutua na kanono, ge mate. \p \v 10 “‘A prister dagi ni gamai, ni bole tala ne huriki e turana, ge rata a leho vona, na tahuna ni guru langa a nibiri na gina, ni vakarodo na nirodo na prister. Pali na tahuna i ramai a naro ni kalo na tahuna a viri vona i mate, nahea ge ratea a vuna ge patoka, nahea ge rape a maka varakia vona. \v 11 A prister dagi nahea ge lakea na hini i tabuli vona a podana a viri i mate, ma ge muto na matagu. E tamana e kinana ru mate, ngi ranga nahea ge lokovonga. \v 12 Nahea ge ha taroa a mailo na Vure vona ge lakea na ruma i tabuli vona a viri i mate. Ia bara i rata mavonga i ratea a mailo nau i muto. Iau a gamaia pali na nibiri, a habia ne mua ge ia a prister dagi. Iau e BAKOVI DAGI a takia a ngava iea. \p \v 13 “‘A prister dagi ge parangi a sirula, \v 14 nahea ge parangi a havuri, a ngatavine i pilea e girihina, a ngoi, a ngatavine ni mahita turana pali. Ra ngatavine maea, nahea ge parangi ne ria. Ge parangi kunana a sirula na kabu vona ne Levi. \v 15 Ia i uka ma i longo maia a nitagu, e huriki e tuna bara ri muto na matagu. Iau e BAKOVI DAGI, a ratea i malamala.’” \p \v 16 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 17 “O takia e Aron, nahea tara hamona ge nabatabuna ge habi a nihabi nau. Ra vinara iea ge tabuli vakaroro. \v 18 E huriki a bakovi ri nabatabuna nahea ri gi habi a nihabi nau: ra kepa, a beu, a rupere mabebe, a mata marango, \v 19 a vaha maputu, a lima maputu, \v 20 a bito poku, a moku, a mata gelo, a bakovi i tuvu vona a pero, a bakovi i dole. \v 21 Nahea tara hamone Aron a prister, ge nabatabuna ge valai tabukoi, ge habi a nihabi ni gutu na kanono na Vure vona. \v 22 Pali i kara ni kani a kinani ni taba mu habi na Vure vona, ge bole tala na kinani a habi ne mua a prister mu gu kani. \v 23 Pali a vuhuna i nabatabuna, nahea ge lakea tabukoi na kala dagi i kavitagu a Tabeke Nitaba Hateka, nahea ge lakea tabukoi na dede i pesi vonga, ma ge vakamuto a mailo nau. Iau e BAKOVI DAGI a rata a maki nga i malamala.” \p \v 24 Ra ngava nga, e Moses i vakalongo e Aron, e huriki e tuna, e huriki a Israel. \c 22 \s1 A Maka Nihabi na Vure \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 “O taki e Aron turane huriki e tuna bakovi, ri gi togo a nihabi ni taba e huriki a Israel ri habi nau, ma ri gi vakahalea a ragu. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea. \p \v 3 “Na tahuna a bakovi tara na kabu na prister i muto, nahea ge valai tabukoi na maka nihabi ni taba ne huriki a Israel ri habi nau. A viri ge valai tabukoi, bara lili talea, i uka ma ge leho manga a prister tabu na matagu. Ra vinara iea mu ramai vakaroroa. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea. \p \v 4-5 “Na tahuna a bakovi tara na hamone Aron ge tuvu vona a patala, o ge pori a kume na ngarava vona, nahea ge kani a maki ni kani ni taba, ge matapado taro, muri ge kani. A prister i padoi a podana viri mate, o i padoi a kuvena i maguru tala mule vona, o i padoi a maki ri muto ri karaka viliha, o i padoi a bakovi i muto, i muto na matagu, \v 6 bara i muto mavonga i harena na malunga liu. Muri ge hilolo kamumu taro na naru, ge kani a nihabi ni habi nau. Ia i uka ma i hilolo, nahea ge kani. \v 7 Muri na haro i rolo, bara i matapado, ge kani a nihabi ni taba, a vuhuna a maki ni kani ri habi nau, ne vone ria e huriki a prister. \v 8 Nahea ge kani a bobona sipsip, a bulmakau i mate tavula o i rabalakia a kanirau hateka. Na tahuna i kani a bobona, bara i muto na matagu. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea. \p \v 9 “E huriki a prister ri gi ramai lobo a maka vinara a habi ne ria. Ria i uka ma ri ramai a vinara, bara ri tahoka a ngava, a rabalaki ria. Iau e BAKOVI DAGI, a gamai ria ge ria a prister nau, a takia a ngava iea. \p \v 10 “E huriki a bakovi tavula nahea ri gi kani a maka nihabi ni taba. E huriki a mosi, a vora na prister, ngi ranga nahea ri gi kani. \v 11 Pali a vorakato i konea a prister ge vona, o ni poda na tabeke vona, i kara ge kani a maki ni kani i bole a prister. \v 12 Bara prister i tahoka e tuna a ngatavine, i parangi a bakovi tavula, i uka ma ia a prister, ra ngatavine iea nahea ge kani a maki ni kani ni gamai. \v 13 Pali ra ngatavine iea ge mate e girihina o ni pile, i uka e tuna, i hamule lakea ne tamana i made turana, ra ngatavine iea i kara ni kani a maki ni kani na prister. Pali e huriki a bakovi tavula, i uka ma ri gi kania. \p \v 14 “A bakovi tavula i kani ruru a maki ni kani ni gamai, ge koli lakea na prister a maki i kani, ge ru langa tabu ranga. \v 15 E huriki a prister ri gi matadoko, nahea tara bakovi tavula ge kani a maki ni kani ni taba, ma ri gi rata hale a nihabi ne huriki a Israel ri habi ne BAKOVI DAGI. \v 16 Bara ri mata taroa tara bakovi tavula i kani a maki ni kani ni taba, ra bakovi iea i tahoka a ngava, ge koli a maki ni kani na prister, a vuhuna iau kunana e BAKOVI DAGI a rata ria ri malamala.” \s1 A Nihabi i Ngaru e BAKOVI DAGI \p \v 17 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 18 “O taki e Aron, e huriki e tuna, turane huriki a Israel. Na tahuna a bakovi tara ne mua, a mosi tara i made turane mua, i habi a nihabi gutu-vuro ne vona ni vakaloboa tara nita muholi i takia ne BAKOVI DAGI, o na ningaru vona kunana, \v 19 ge bolea tara bulmakau, a sipsip, o a meme, ge a toga ge gavutuvutu, lakea bara ngarua a nihabi vona. \v 20 \x * \xo 22:20 \xt Vin 17:1\x*Pali na tahuna i habi nau a maki nabatabuna, bara pile, i uka ma ga ngaru. \v 21 A bakovi i ngaru ni habi ne BAKOVI DAGI a nihabi na nivalemu ne vona ni vakalobo a nita muholi vona, o ge habi na ni ngaru vona kunana, ge bolea tara sipsip o a bulmakau, ge gavutuvutu. Ia bara i rata mavonga, bara ngarua a nihabi vona. \v 22 Naha ni habia ne BAKOVI DAGI a sipsip, a bulmakau i kepa, i maputu a vahana, i tekiteki, i tahoka a ngarava. Naha ni habi na dede a kanirau maea, ge a nihabi ni gutu na kanono lakea ne BAKOVI DAGI. \v 23 Na tahuna mu habi a nihabi na ningaru ne mua kunana, mu bole a sipsip, a bulmakau i laho puru rike, i uka maki. Pali naha ni habi nau a sipsip, a bulmakau maea ge vona a nihabi na nita muholi. I uka ma ga ngarua. \v 24 Naha ni habi ne BAKOVI DAGI a kanirau ni ratapile a dolena, ni pala a dolena, ni kini momo a dolena, ni rape a dolena. Naha ni ratea a naro iea na tahuna mu made na malala ne mua. \v 25 Naha ni habi ne BAKOVI DAGI a nihabi na kinani mu bole na mosi. Ra sipsip, a bulmakau maea, i uka ma i kamumu na matagu, i uka ma ga ngaru.” \p \v 26 E BAKOVI DAGI i takia e Moses i ta maea, \v 27 “Na tahuna a tuna bulmakau, a tuna sipsip, a tuna meme ni poda, ge laho turane kinana na parava ge polorua taro. Muri bara mu ngaru, mu bole lakea na dede mu habia, ge a nihabi ni gutu na kanono lakea ne BAKOVI DAGI. Iau bara ngarua. \v 28 Pali naha ni rabalaki a bulmakau turana e tuna, a sipsip turana e tuna, a meme turana e tuna na parava i taku kunana. \v 29 Na tahuna mu rata a nihabi mu gu kavurike e BAKOVI DAGI vona, mu ramai a vinara na nihabi bara ngaru a nihabi ne mua. \v 30 A maka nihabi ni gi kani lobo na parava iea kunana. Naha ni gi ru ranga ni gi kani na hatelanga kuduvi. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea. \p \v 31 “Iau e BAKOVI DAGI a ngaru mua, mu gu longototo mu gu ramai a maka vinara nau. \v 32 Naha ni vakahalea a ragu. Mua o huriki a kabu ne Israel, a ngaru mua lobo mu gu matakilaka nau a kiripiripi. Iau e BAKOVI DAGI a rata mua mu kiripiripi. \v 33 A tuli tala mua o Egipto a taparaki valai mua koea, ge iau a Vure ne mua. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea.” \c 23 \p A Maka Habu ni Kavurike a Vure \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 ge taki e huriki a Israel na maka habu dagi ne BAKOVI DAGI ri gi ramai, ge ta maea, “Na tahuna mu vapopo mu kavurike iau vona a parava nga a vulaki. \s1 A Parava Nimalo \p \v 3 \x * \xo 23:3 \xt Nim 20:8-10; 23:12; 31:15; 34:21; 35:2; Vin 5:12-14\x*“Mu tahoka a parava i polotara ni rata a leho. Pali na poloruana parava, a Parava Nimalo, naha ni leho vona. Mu vapopo mu kavurike iau. Na hini vai mu made vona mu luhoia a Parava Nimalo ne BAKOVI DAGI, mu ratea ge a parava nau. \s1 A Habu na Nipagepolo \r (Ni Gi 28:16-25; Nimariu 12:14-20; Vinara 16:1-8) \p \v 4 “Ngane ga taki mua vona a maka parava dagi e BAKOVI DAGI i vulaki, mu gu rata a habu vona. Na pida lobo mu vapopo vona a parava nga, mu vasileki. \v 5 \x * \xo 23:5 \xt Nim 12:1-13; Vin 16:1-2\x*Na parava ravulu a polona i va (14th) na mugana keva, ge vakatubu na haro i rolo, mu ratea a Habu na Nipagepolo. \v 6 \x * \xo 23:6 \xt Nim 12:14-20; 23:15; 34:18; Vin 16:3-8\x*Na parava ravulu a polona i lima (15th) na keva iea kunana, a Habu na Bret I Uka Is mu vakatubua. Na parava ge polorua mu kani a bret i uka ma ni vuli turana a is. \v 7 Na mugana parava na vik mu vapopo mu kavurike iau, naha ni rata a leho mu rata na parava vakaroro. \v 8 Mu rata a nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI na parava ge polorua. Na poloruana parava mu vapopo tabu, mu kavurike iau. Na parava iea naha ni rata a leho mu rata bala.” \s1 A Habu na Kanena Maki i Moro Muga \p \v 9 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 10 ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “Na tahuna mu vano mu made vona a malala iau a habia ne mua, mu mirio a vit, mu bole lakea na prister a galesi na vit mu rotu muga. \v 11 Na parava muri na Parava Nimalo, a prister ge tabari e BAKOVI DAGI vona a nihabi nga, bara i ngaru mua. \v 12 Na parava mu tabaria a nihabi na vit, mu habi turana a tuna sipsip ge gavutuvutu, ge tahoka a pida i taku, ge a nihabi gutu-vuro ne BAKOVI DAGI. \v 13 Mu bole a kilo na plaoa ge rua, mu vuli turana a namona oliv, ge a nihabi na vit ni gutu na kanono ne vona e BAKOVI DAGI. Mu habi turana a nihabi ni gutu-vuro, i manginoro a mangina. Mu bole a lita na vain ge taku, ge a nihabi na vain, mu habi turana a nihabi nga i rua. \v 14 Pali mua, i uka ma mu bole valai nau, iau a Vure ne mua, a galesi na vit nga, naha ni kani a vit mu bole karaba na hania. Na tahuna mu habi pali, ngane mu kara ni kani a bret i uka is, o ni vuli turana a is. Ra vinara nga, ge ramai vakaroro e huriki a hamone mua muri ma. \s1 A Habu na Nimirio \r (Ni Gi 28:26-31; Vinara 16:9-12) \p \v 15 \x * \xo 23:15 \xt Nim 23:16; 34:22; Vin 16:9-12\x*“I tubu na parava muri na Parava Nimalo, ra parava mu tabari iau vona a galesi na vit, mu gi a vik ge polorua. \v 16 Mu gi a parava ge ravulu lima, muri na vik i polorua ge lobo, mu habi tabua a nihabi na vit karaba ne BAKOVI DAGI. \v 17 Mu bole tala na hini mu made vona a balena bret ge rua, ra bret mu rata na kilo i rua na plaoa kamumu, mu vuli turana a is, mu gutu. Muri mu tabari iau e BAKOVI DAGI vona a nihabi na kanena maki i moro muga. \v 18 Mu habi turana maki ranga, ra bret iea. Mu habi a tuna sipsip ge polorua, a pida na viri taku i taku, a bulmakau a toga, a sipsip a toga ge rua. A sipsip, a bulmakau nga ri gi gavutuvutu, mu habi nau ge a nihabi ni gutu-vuro. Mu habi turana a nihabi na vit, a nihabi na vain. Ra nihabi maea i huli kamumu a mangina, a ngaru hatekea. \v 19 Mu bolea tara meme a toga, mu rata a nihabi na naro hale. A sipsip a toga ge rua, a pida ne rua ge taku, ge a nihabi na nivalemu. \v 20 A prister ge bole a maki nga ge tabari e BAKOVI DAGI vona, turana a bret ni rata na vit i moro muga. Ra nihabi nga, a maki nau kunana, bara habi ne huriki a prister. \v 21 Na parava mu ratea a nihabi iea, mu vapopo mu vasileki. Naha ni rata a leho mu rata bala vona a parava iea. E huriki a hamone mua ri bele muri ma, na hini vai ri made vona, ri gi ramai vakaroroa a vinara iea. \p \v 22 \x * \xo 23:22 \xt Levi 19:9-10; Vin 24:19-22\x*“Na tahuna mu mirio a vit na malala ne mua, naha ni bole a vit na harena hania. Naha ni hamule tabu ni poi a masigo. Ge tabuli vonga ngi, ge bole e huriki a matasia, e huriki a mosi. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea.” \s1 A Habu ni Vaki a Tavure \r (Ni Gi 29:1-6) \p \v 23 E BAKOVI DAGI i takia e Moses \v 24 ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “Na mugana parava na poloruana keva naha ni leho, mu malo. Na tahuna mu longo a nangina tavure, mu vapopo mu vasileki. \v 25 Na parava iea naha ni rata a leho mu rata vakaroro, pali mu bole a nihabi ni rata na kanono mu habi nau.” \s1 A Habu ni Puga Vuroki a Naro Hale \r (Ni Gi 29:7-11) \p \v 26 \x * \xo 23:26 \xt Levi 16:29-34\x*E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 27 “Na ravuluna parava na poloruana keva, mu vapopo mu ratea a habu ni kavitagu e huriki. Na parava iea mu vapopo, mu vasileki. Mu peremu ni kani, mu habi a nihabi ni gutu na kanono ne BAKOVI DAGI. \v 28 Naha ni leho vona a parava iea, a vuhuna ia a Parava na Nikavitagu. A prister ge rata a nihabi ni kavitagu mua na matane BAKOVI DAGI a Vure ne mua. \v 29 A viri i uka ma i vakaperemua na parava iea, bara ni lili tala na kabu vona. \v 30 E rei a bakovi i rata a leho vona a parava iea, bara ratapilea. \v 31 Naha ni ratea tara leho. Mu ramai vakaroroa a vinara iea. E huriki a hamone mua ri bele muri ma, na hini vai ri made vona, ria ranga ri gi ramaia a vinara iea. \v 32 Mu malo kamumu vona a parava iea. Ra habu iea ge vakatubu na polovana parava na malunga liu, ge harena na malunga liu tabu na ravuluna parava. Na parava iea naha ni kania tara maki, naha ni vakavivi mua vona tara maki.” \s1 A Habu na Kape \r (Ni Gi 29:12-40; Vinara 16:13-17) \p \v 33 \x * \xo 23:33 \xt Vin 16:13-15\x*E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 34 ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “Na parava i ravulu a polona i lima, na poloruana keva mu vakatubua a Habu na Kape ne BAKOVI DAGI. Mu made na maka kape na parava ge polorua. \v 35 Na mugana parava na vik iea, mu vapopo mu vasileki, naha ni rata a leho mu rata na parava vakaroro. \v 36 Na parava lobo na vik iea mu ratea a nihabi ni gutu na kanono ge lakea ne BAKOVI DAGI. Na polotoluna parava mu vapopo tabu mu kavurike iau, mu ratea a nihabi tara ni gutu na kanono ge lakea ne BAKOVI DAGI, mu vakaloboa a habu iea. Na parava iea naha ni rata a leho mu rata na parava vakaroro. \p \v 37 “Iau a vulaki a parava nga, ge ria a habu ne BAKOVI DAGI. Mu vapopo mu vasileki, mu habi a nihabi ni gutu-vuro, a nihabi na vit, a nihabi na vain, a nihabi ranga na parava nga. \v 38 Ra nihabi nga ni rata langa tabu na nihabi na Parava Nimalo ne BAKOVI DAGI, ranga maki mu habi nau, a nihabi na nita muholi, turana a nihabi na ningaru ne mua.” \p \v 39 E BAKOVI DAGI i taki tabua e Moses na Habu na Kape, i ta maea, “Na parava ravulu a polona i lima na keva polorua, muri kunana ne mua mu mirio, mu ratea a habu ne BAKOVI DAGI na parava ge polorua. Na mugana parava, na polotoluna parava na habu mu malo, naha ni leho. \v 40 Na mugana parava mu bole ranga kanena kai kamumu, a pagana niuniu, a rahana kai i paga bolabola, a rahana kai i paga madilidili, mu pitei na matane BAKOVI DAGI na parava ge polorua. \v 41 Na pida lobo na poloruana keva mu rata a habu ne BAKOVI DAGI na parava ge polorua. E huriki a hamone mua, ria ranga ri gi ramaia a vinara iea. \v 42 Mua a tahotanga o Israel mu made na kape na hania na parava ge polorua, \v 43 lakea e huriki a hamone mua bara ri lohoka vona a tahuna a tuli tala mua o Egipto mu valai koea, mu made na maka kape kiroko maea. Iau e BAKOVI DAGI, a Vure ne mua, a takia a ngava iea.” \p \v 44 E Moses i longo a ngava nga, i vakalongo e huriki a Israel vona a maka habu i vulaki e BAKOVI DAGI. \c 24 \s1 A Vinara ni Matakari a Lam \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 “O vakuku e huriki a Israel ri gi bole valai a namona oliv, ne vona a maka lam ri tabuli pololilo na kape nau. E huriki a prister ri gi nami na rodo vakaroro a lam nga. \v 3 E Aron ge nami ria na malunga liu, ri gi para na rodo ge harena na hatelanga pokopoko. A lam nga ri gi tabuli polovavo na kala dagi i naviri mule a Tava na Ngava Dagi na Kape na Vaponga. A vinara iea, a habia ne mua, mu gu ramai vakaroroa. E huriki a hamone mua ranga, ri gi ramaia. \v 4 E Aron ge matakari kamumu a maka lam ri tabuli langa na butu ni rata na gol kabakaba, ri gi para vakaroro na matane BAKOVI DAGI. \s1 A Bret Ni Habi ne BAKOVI DAGI \r (Nimariu 27:20-21) \p \v 5 \x * \xo 24:5 \xt Nim 25:30\x*“O bole a plaoa kamumu o rata a bret ge ravulu a polona i rua. O guru tala a kilo ge rua na plaoa, o ratea a bret ge taku. \v 6 Muri o ru a bret nga na dede ni rata na gol na matagu. O ru na tete ge rua a maka bret, a bret ge polotara na tete i taku. \v 7 O ru ranga havu mangisipa ni gi rungani, ge huli a mangina turana a tete na bret ge rua, muri ri gi habi ne BAKOVI DAGI a havu mangisipa, ge a nihabi ni gutu na kanono, ge ratea e BAKOVI DAGI ge luhoi mule ra bret nga. \v 8 E Aron ge ru na dede na matane BAKOVI DAGI a maka bret na Parava Nimalo lobo. A nihabi iea, a nihabi ne huriki a Israel, ri gi ramai vakaroroa a ngava dagi iea, ri gi ratea a naro iea. \v 9 \x * \xo 24:9 \xt Mat 12:4; Mrk 2:26; Luk 6:4\x*Ra bret nga ne vona e Aron turane huriki a prister na kabu vona. Ri gi kani pololilo na Tabeke Nitaba, a vuhuna ra maki ni kani nga a kalavana nihabi ni taba hateka, ni gutu na kanono ni habi nau. Ra kalavana nga, ne vona e huriki a prister ri gi kani vakaroro.” \s1 A Viri i Harogi a Vure Ni Gi Vakamadihi \p \v 10-11 A bakovi tara, e tamana a Egipto, e kinana a Israel. A rane kinana e Selomit, e tune Dibri na kabu ne Dan. Re tune Selomit i made na mada, i vaubi turana a Israel tara. Na tahuna ru vaubi, ra bakovi iea i kurahi a rane BAKOVI DAGI i harogia. Muri ri turari lakea ne Moses. \v 12 Lakea e Moses i ru dilia na bavi, ge davea e BAKOVI DAGI, ge takia na a ra naro ge rata virihia vona. \p \v 13 Lakea e BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 14 “O turari talea na mada a bakovi iea. E huriki ri longoa i harogi iau, ri gi ru langa na gina a limane ria. Ri rata mavonga, ri gi vakasiria ra bakovi iea i tahoka a maregoa pali, ri gi padimatea na kedo. \v 15 Muri o taki e huriki a Israel, e rei a viri i harogi iau, i tahoka a ngava. Bara i bole a vuranga vona. \v 16 A Israel, o a mosi i kurahi a ragu na tahuna i harogirogi, ra bakovi iea ni gi padimate na kedo. \s1 A Naro ni Koli \p \v 17 \x * \xo 24:17 \xt Nim 21:12\x*“E rei a viri i rabalaki a bakovi, ni gi rabalaki. \v 18 E rei a viri i rabalaki a kanirau na bakovi tara, ge kolia a kanirau na bakovi iea. \v 19 Bara bakovi i ratapile a kakaina viri, mu koli mu ratapilea a kakaina. \v 20 \x * \xo 24:20 \xt Nim 21:23-25; Vin 19:21; Mat 5:38\x*Bara bakovi i ubiputu a tuhana viri, mu koli mu ubiputua a tuhana. A bakovi i ratapile a matana viri, mu koli mu ratapilea a matana. A bakovi i ubisigo a ngina viri, mu koli mu ubisigo a ngina. A bakovi i rata hale navai a viri, mu koli mu rata mavongea. \v 21 A bakovi i rabalaki a kanirau, ge kolia a kanirau i rabalakia. Pali a bakovi i rabalaki a viri, a bakovi iea ni gi rabalaki. \v 22 \x * \xo 24:22 \xt Gi 15:16\x*Ra vinara iea ne vona e mua e huriki a tahotanga ne Israel, turana a mosi ri made turane mua. Iau e BAKOVI DAGI, a Vure ne mua, a takia a ngava iea.” \p \v 23 Muri e Moses i taki e huriki a Israel, ri turari talea ra bakovi i harogia a Vure, ri padimatea na kedo. Na naro iea kunana e huriki a Israel ri ramaia a vinara e BAKOVI DAGI i vakuku e Moses vona. \c 25 \s1 A Pida Nimalo \r (Vinara 15:1-11) \p \v 1 \x * \xo 25:1 \xt Nim 23:10-11\x*E BAKOVI DAGI i takia e Moses na lolo e Sinai, \v 2 ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “Na tahuna mu made pali vona a malala a habia ne mua, na poloruana pida lobo naha ni varo a maki ni kani na hania. Ge tabuli tavula a malala. A malala ge malo, ge manga a hini mu malo na Parava Nimalo. Mu rata mavonga, mu togoa a pida iea, a vuhuna a pida ne BAKOVI DAGI. \v 3 Na pida i polotara mu varo a maki ni kani, mu puri kamumu a rahana vain, mu ru kadolu a kanena maki ni varo na hania. \v 4 Pali na poloruana pida naha ni leho vona a malala, ge malo. Pali ra pida iea a pida ne BAKOVI DAGI. Naha ni varo a maki ni kani, naha ni puri a rahana vain ne mua. \v 5 Naha ni mirio a vit i rike tavula, naha ni pasi a kanena vain i uka ma ni puri a rahana. Mu mata taro ge tabuli, a vuhuna na pida iea a malala ge malo. \v 6 Pali na pida iea a maki ni kani ri rike tavula na malala ne vona ni kani kunana. I uka ma ne vona ni ru palupu, o ni gi rata a vain vona. Mua, turana a vora ne mua, e huriki a mosi, mu kani. \v 7 A maka bulmakau, a sipsip, a meme, a kanirau ri tegi, ria ranga ri gi kani. \s1 A Pida na Nihabimule a Maki \r (Vinara 15:1-18; Nimariu 21:1-11) \p \v 8 “Balaka polorua mu gi a pida ge polorua, ge bele na pida i ravulu va a polona i polova (49). \v 9 Muri na ravuluna parava na poloruana keva, mu pupu a tavure na tabeke lobo na robo ne mua. Ra parava iea a parava dagi ni kavitagu e huriki. \v 10 A pida i ravulu lima (50) ge vakatubu na tahuna mu vaki a tavure vona, ra pida iea a pida ne BAKOVI DAGI. Mu vakalongo e huriki vona a maregoa ne ria i lobo ngane, ri gi made kamumu. Na pida iea a viri i kona a malala na bakovi tara, ge habi mulea na tahona, o ge habi mulea na hamona tara. E huriki a vora ri gi pe a tahone ria, ri gi hamule mai a kabu ne ria. \v 11 Ra ravulu limana pida (50th), a pida ne huriki lobo ri gi made kamumu ri gi vivi. Na pida iea naha ni varo a maki ni kani na malala ne mua, naha ni bole a vit i rike tavula, naha ni pasi a kanena vain na rahana i uka ma ni puri. \v 12 Mu luhoi kamumu, ra pida iea, a pida ni vaki a tavure, a pida nau kunana. Mu kani kunana a maki i rike tavula na malala ne mua. \p \v 13 “Na Pida na Nihabimule a Maki iea mua e huriki mu habi a malala ni kona, mu bole mule a malala ne mua. \p \v 14-15 “Na tahuna mu habi a malala ne huriki ranga ri gi konea, mu luhoi kamumu i riva a pida i tababana ge bele vona a Pida na Nihabimule a Maki. Mu gi kamumu, ge balaka riva ge varo a maki, ge mirio, lakea a mapana malala ge ramai i riva a pida i tababana. \v 16 A pida i kupo i tababana, a mapana ge rike. A pida i popote i tababana, a mapana ge puru, a vuhuna i uka ma i kona a malala, i kona a maki ni kani i bole vona a malala iea. \v 17 Naha ni tami a turamu. Mu mangenge na Vure ne mua, mu rata a maka naro kamumu kunana. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea. \p \v 18 “I mavonga mu ramai kamumu a maka ngava, a vinara ne BAKOVI DAGI. Bara mu rata mavonga bara mu made kamumu vona a malala iea. \v 19 A malala bara i vakabele a maki ni kani i kupo, bara mu made kamumu hateka vona a malala iea. \v 20 Ma ge ranga ne mua ge nana maea, ‘A ra mi gi kania vona na poloruana pida na tahuna i uka ma mi varo a maki ni kani?’ \v 21 Naha ni loho lege lae. E BAKOVI DAGI bara i gamai a malala na polotarana pida, ge bele kupo a maki ni kani, mu kani na pida i tolu. \v 22 Na tahuna mu varo a maki ni kani na polotoluna pida, bara mu tababana ni kani a maki mu mirio na polotarana pida. Bara mu tahoka a maki ni kani i harena na maki ni kani karaba i moro na polovana pida. \p \v 23 “Na tahuna a bakovi i kona a malala, nahea ge bolea ge ne vona liu. A vuhuna i uka ma malala vona. A malala ne nau, a ru mua mu gu made vona, manga a mosi ni vakamade tamilalu na malala. \v 24 A bakovi tara ne mua i konamulea a malala ne mua, ge lohoka kamumu vona, a tahona malala i ngaru ni konamulea ge bole mulea a malala. \p \v 25 “Bara bakovi tara i bala maki i ngaru ni habi a malala vona ni gi kona, a kabu vona muholi ge koria ge konamulea, muri ge habi mulea vona. \v 26 Bara bakovi i uka viri vona ge tuhoria, ia kunana ge konea. Na tahuna i kupo a maka moni vona, ge konamulea a malala iea. \v 27 Ge gi i riva a pida i tababana ge kona a maka pida ni koli a maki nga, ge gi i riva a mapana a kanena maki ni varo ge vakabele a malala na pida nga. Ge bole a moni ga mapana kanena maki nga, ge habi na bakovi i kona a malala vona hosi, ge bole mulea a malala iea. \v 28 Pali a bakovi iea ge uka moni, i uka ma i konamulea a malala iea, a malala ge tabuli na bakovi i konea, ge harena na Pida na Nihabimule a Maki ge bele tabu muri ma. Na tahuna a pida iea i bele, a bakovi i kona a malala ge habi mulea na tahona a malala. \p \v 29 “Bara bakovi i tahoka a ruma i pesi na tanga dagi ni tura halui na nure, i konea a bakovi tara, a tahona i tahoka a pida i taku ni konamulea a ruma vona. \v 30 Bara pida i taku i lobo, lakea i uka ma i konamulea a ruma, ra ruma iea ngane ne vona a bakovi i konea turane huriki a hamona. I uka ma ge habi mulea na Pida na Nihabimule a Maki. \v 31 Pali a maka ruma ri pesi na tanga kiroko i uka ma ni tura halui, mu luhoi kamumu, ri manga kunana a hania. A tahona ruma i kara ni konamulea a ruma vona. Na Pida na Nihabimule a Maki a bakovi i konea pali a ruma, ge habi mulea na tahona a ruma. \p \v 32 “Pali e huriki a Levi nahea ri gi ramaia a vinara iea. Ria ri ngaru ni kona mule a ruma na tanga dagi ni tura halui a nure, bara ri kona mule. \v 33 Na tahuna a Levi tara i habi a ruma vona ni kona, pali i marikoi ni konamulea, ra bakovi i konea a ruma ge habi mulea na Levi na Pida na Nihabimule a Maki a ruma, a vuhuna mua lobo a Israel e BAKOVI DAGI i habi a malala ne mua, pali e huriki a Levi i uka ma i habi a malala ne ria. I habi kunana a maka tanga dagi ne ria. A maka ruma ri pesi na maka tanga dagi ne vona e huriki a Levi kunana vakaroro. \v 34 Pali a malala na harena maka tanga dagi ne huriki a Levi, nahea ge kona e huriki. Ra malala ngi ne vona e huriki a Levi vakaroro. \s1 A Naro ni Matakari e Huriki a Matasia \p \v 35 \x * \xo 25:35 \xt Vin 15:7-8\x*“Na tahuna a Israel tara i made tabukoi vomu i bala maki, o tuhoria ge manga a naro mu rata virihi e huriki a mosi vona. Mu rata mavonga a hulu matasia bara i vivi ni made turane mua. \v 36-37 \x * \xo 25:36-37 \xt Nim 22:25; Vin 23:19-20\x*Na tahuna i bole a moni ne mua, ge koli kunana a moni i bole. Naha ni takia ge ru langa tabu ranga. Na tahuna i kona a maki ni kani, naha ni vakarike hateka a mapana ni bole a moni dagi vona. Mu mangenge vona a Vure, bara a hulu matasia i made turane mua. \v 38 Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua. A tuli tala mua o Egipto, a taparaki valai mua koea, a habia ne mua a robo e Kenan, ge iau a Vure ne mua. \p \v 39 \x * \xo 25:39 \xt Nim 21:2-6; Vin 15:12-18\x*“Na tahuna a turamu tara i matasia hateka, i ngaru mua mu gu konea ge ia a vorakato, naha ni takia ge rata hateka a leho manga e huriki a vorakato. \v 40 Ge made turane mua, manga a vora. Ge leho ne mua, ge harena na Pida na Nihabimule a Maki. \v 41 Na pida iea, ia turane girihina, e huriki e tuna ri gi pe mua, ri gi hamule mai a kabu ne ria ri made na malala ne tubune ria. \v 42 Hosi e huriki a Israel ri made manga a vorakato o Egipto. Muri a tuli tala ria vonga, ge ria a vora nau. Ngane naha ni kona mule a viri ne ria ge a vorakato ne ria. \v 43 Naha ni vakavora hateka ria. Mu togo iau, mu rata kamumu ria. \p \v 44 “Mu ngaru ni bole a vorakato, mu bole tala na maka robo basi. \v 45 Mua mu ngaru tabu, mu kona e huriki a mosi ri made na tanga ne mua, turana a kabu ne ria ni poda ria na malala ne mua, ge ria a vorakato ne mua. \v 46 Na tahuna mu mate, e huriki e tune mua a bakovi ri gi bole e huriki a vorakato, ri gi rata a leho ne ria vakaroro. Na tahuna e huriki a viri ne mua ri leho manga a vorakato, naha ni vakavora hateka ria. \p \v 47 “Na tahuna a mosi tara i tahoka hateka a mahala i made turane mua, pali a turane mua tara i bala a mahala, ra mosi iea i kara ge konea a turane mua ge a vorakato vona, o ge ia a vorakato na kabu vona tara. \v 48 Muri na mosi i konea a Israel iea, ge ia a vorakato vona, a viri vona tara i kara ni konamulea, \v 49 o e tamana tara, o e turana tara, o a viri na kabu vona tara, ria ranga ri kara ni konamulea. Pali ra bakovi iea ge tahoka a moni, bara i kara ni kona mule ia, ge vano. \v 50 Ge gi palupu a maka pida ri tababana ge harena na Pida na Nihabimule a Maki. A matakari iea ge ru a mapana a vora na pida nga. Ra bakovi iea o a kabu vona tara, ge konamulea na mapa ge maea: \v 51 a pida vona i kupo i tababana, a bakovi iea ge koli mule a moni i kupo lakea na matakari, ge kona mule ia; \v 52 a pida vona i popote i tababana na Pida na Nihabimule a Maki, ge koli mule a moni popote lakea na mata­kari, ge ramai a maka pida i leho vona, ge kona mule ia. \v 53 A matakari ge luhoia ra vorakato iea ge manga a vora ni kona na pida takutaku, nahea ge vakavora hatekea. \p \v 54 “Ra bakovi iea i uka ma ni kona mule vona tara naro iea, ia turane huriki e tuna ri gi hamule mai a kabu ne ria na Pida na Nihabimule a Maki. \v 55 Naha ni mata taroa tara Israel ge ia a vorakato vakaroro, a vuhuna iau a tuli tala mua o Egipto, a taparaki valai mua koea, ge mua a vora nau. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, a takia a ngava iea.’” \c 26 \s1 Mu Ramai a Ngava ne BAKOVI DAGI \r (Vinara 7:12-24; 28:1-14) \p \v 1 \x * \xo 26:1 \xt Nim 20:4; Levi 19:4; Vin 5:8; 16:21-22; 27:1\x*E BAKOVI DAGI i taki tabua e Moses, ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “Naha ni kau na kai na kedo a hanuna vure ranga, o mu gu bole a kedo dagi mu gu vakapesi, ge a vure ne mua mu gu turume na ngalana, a vuhuna iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua. \p \v 2 “Naha ni leho na Parava Nimalo. Mu togoa a mailo nau. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea. \p \v 3 \x * \xo 26:3 \xt Vin 11:13-15; 28:1-14\x*“Mua bara mu ramai a vinara nau, mu rata a maki a ngaru mu gu rata, \v 4 bara ratea a vala i boru, i rata a maki ni kani ri rike kamumu na malala ne mua. A maka kai bara ri vua kamumu. \v 5 A maki ni kani bara ri bele kupo. Bara mu mirio mavonga a vit i harena na tahuna a vain i rara ni pasi. Bara mu pasi mavonga a kanena vain i rara, i harena na tahuna mu varo tabu a vit. Bara mu kani mu maru, mu made kamumu na malala ne mua. \p \v 6 “Iau bara habi a nivalemu ne mua mu made kamumu. Na tahuna mu mahita, i uka ma mu gu mangenge vona tara maki. Ga lili vuroki a maka livoa hateka na robo ne mua. E huriki a pile i uka ma ri gi ratapile mua. \v 7 Na tahuna mu vaubi turane huriki a pile, bara mu valili ne ria, mu ratapile ria. \v 8 A bakovi i ala lima ne mua bara ri valili na pile ala ravulu mule ma murina balaka taku (100). A bakovi i ala ravulu mule ma murina balaka taku (100) ne mua bara ri valili na pile ala ravulu rangale (10,000), ri ratapile ria. \p \v 9 “Iau bara rata kamumu mua, a habi ne mua e huriki e tune mua ri ala kupo. Bara vakatorea a ngava dagi a takia ne mua hosi. \v 10 A maki ni kani mu mirio na pida muga, bara i tabuli i harena na pida muri. A maki mu kani kaleva, bara mu vuroki tala, mu bole a maki ni kani karaba, mu ru na murine ria. \v 11 Iau ga made na mailo nau na kurukurune mua, i uka ma ga ngalahere ne mua. \v 12 \x * \xo 26:12 \xt 2Ko 6:16\x*Ga laho turane mua, ge iau a Vure ne mua, mua ge mua e huriki a tara nau. \v 13 Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua. Hosi mua a vorakato o Egipto ni vakavora hateka, muri a tuli tala mua vonga, a taparaki valai mua koea, lakea i uka ma ge mua a vorakato tabu ne ria. A ratapilea a nitora na bakovi i vakavora hateka mua, ngane mu laho na pesivahane mua. \s1 A Vure Ge Vakamadihi e Huriki Ri Longotaro \p \v 14 “Pali mua mu longotaro a ngavagu i uka ma mu ramai a vinara nau, \v 15 mu putu puru a vinara nau, mu ngalahere na ngavagu, mu longotaro a ngava dagi a rata turane mua, \v 16 bara vakamadihi mua maea: bara vakamangenge hateka mua, a habi a gilanga dagi ne mua, ra gilanga iea bara i rata a kuline mua i rongo, bara mu kepa, ge ratea a kakaine mua i malosi. Bara mu varo a maki ni kani na hania, pali i uka ma mu gu kani a kanena, a vuhuna e huriki a pile bara ri valai, ri kani a maki mu varo. \v 17 Iau bara iau a pile ne mua. E huriki a pile bara ri valai, ri vaubi turane mua, ri ratapile mua, ri matakari mua. Na tahuna i uka viri ge valili ne mua, bara mu mangenge tavula mu ha. \p \v 18 “Muri na tahuna a vakamadihi mua na naro nga, pali i uka ma mu ramai tabu a ngavagu, bara vakamadihi hateka mua. \v 19 Bara ratapile a tagenga, a nitora ne mua. A vala i uka ma ge boru, a malala bara i tora manga a kedo. \v 20 A maki ni kani i uka ma ri gi koru rike na hania, a maka kai i uka ma ri gi vua. A tuhakanga ne mua bara i lobo tavula. \p \v 21 “Na tahuna a maka maregoa nga ri bele ne mua, pali mu tababana ni tagege, bara luhoi a maka naro hale mu rata, a habi mua a maregoa hale, i dagi hateka na maregoa muga. \v 22 Ga rudu a maka livoa hateka ri gi lakene ri gi rabalaki e huriki e tune mua, a maka bulmakau ne mua, ga rata mua mu ala popote, i uka viri ge laho na dala ne mua. \p \v 23 “Muri na tahuna a vakamadihi maea mua, i uka ma mu longototo a nitagu, mu tababana ni tagege, \v 24 bara luhoi a naro hale ne mua, a ratapile mua hateka tabu. \v 25 Mu ratapilea pali a ngava dagi, ngane ga rudu e huriki a pile ri gi vaubi turane mua. Na tahuna mu made pololilo na tanga dagi ni tura halui, mu luhoi ta mu made kamumu, pali bara rudua a gilanga dagi i ratapile mua. Na tahuna mu bole a maregoa na gilanga, bara habi mua na limane huriki a pile ne mua. \v 26 Na tahuna iea bara vakaperemu mua na maki ni kani. A ngatavine ala ravulu bara ri vatunu vona a kanono i taku, ri gutu a maki ni kani popote. Muri bara mu vaveru, mu kani, pali i uka ma mu gu maru. \p \v 27 “Muri na hini a rata a naro nga, pali mu tababana ni tagege mu longotaro a ngavagu, \v 28 bara tahate hateka na naro hale mu rata, iau kunana a habi a nimadihi dagi hateka ne mua. \v 29 Muri bara mu vitolo hateka, mu rabalaki mu kani e huriki e tune mua. \v 30 Iau bara ratapile a maka roho na nivasileki na maka vure ne mua meli na lolo, bara puka a maka dede na havu mangisipa. Bara rabalaki mua, a voro rike a podane mua na hanuna vure a ratapile muga pali. Lakea bara marikoi hateka ne mua. \v 31 Ga ratapile a tanga dagi, a roho na nivasileki ne mua. I uka ma ga ngaru a maka nihabi mu rata. \v 32 Ga ratapile hatekea a malala ne mua. Na tahuna e huriki a pile ne mua ri bolea a malala iea ri made vona, bara ri turutu vona a maki i bele vona. \v 33 Bara rata e huriki a pile ri vaubi turane mua, ri lili tala mua, mu vapida lae mu mariu lakea na maka tanga basi. A malala ne mua bara i tabuli tavula, a maka tanga dagi ne mua bara ni ratapile. \p \v 34-35 “Na tahuna mu made na malala ne huriki a pile, a malala ne mua bara i tabuli tavula i malo. Muga na tahuna mu made vona a malala iea, i uka ma mu habi a nimalo vona a malala na poloruana pida ge ramai a ngava a taki. Pali na tahuna a malala i tabuli tavula, bara i malo kamumu. \p \v 36 “Na tahuna mu made na robo ne huriki a pile, bara rata mua mu mangenge hateka. Bara mu longo tavulea a nangina vilu i ngalu a pagana kai, bara mu ha, i manga ni valili ne mua na tahuna na vabinga. Na tahuna mu ha, bara mu boru, mu ratapile lae mua na tahuna i uka viri ge valili ne mua. \v 37 Bara mu boru langa, mu tabuli taho lae mua, i manga a viri i lele a bainat na vabinga, pali i uka viri ge valili mua na bainat. Na tahuna e huriki a pile ri ngaru ni vaubi turane mua, bara mu keri ni vaubi turane ria. \v 38 Muri bara mu mate na robo ne huriki a pile, a malala ne ria bara i todo mua. \v 39 E huriki ranga ne mua ri tababana na robo ne huriki a pile, bara i takutaku i bole a vuranga i lobo tavula, a vuhuna e huriki a gare ne mua ri rata a maka naro hale. \p \v 40 “Pali muri e huriki ne mua bara ri taki tala a naro hale ne ria, ne huriki a gare ne ria, a vuhuna ra ri tagege ri longotaro a ngavagu. \v 41 Mu tagege, lakea iau a vakamadihi mua, a rudu lakea mua na robo ne huriki a pile. Pali na tahuna e huriki a hamone mua ri hatakia pali a nimadihi na naro hale, ri pulo a vilone ria ri duku. \v 42 \x * \xo 26:42 \xt Vuh 17:7-8; 26:3-4; 28:13-14\x*Muri bara luhoi mulea a ngava dagi a ratea turana e Iakop, e Isak, e Abraham, ga luhoi mulea a malala e Kenan. \v 43 Pali muga mu pe purua a malala ge malo na pida ge kupo, ge bole a murina a maka pida i uka ma mu ru a malona a malala ge malo. Mu bole a nimadihi na naro hale mu rata, na hini mu ngalahere na maka vinara mu longotaro a ngavagu. \v 44 Na tahuna mu made na robo ne huriki a pile, i uka ma ga pe puru mua liu, o ga ratapile lobo mua. Ma ga rata mavonga, a ngava dagi a rata turane mua bara i lobo tavula. Iau e BAKOVI DAGI a Vure ne mua, i uka ma ga ratea a naro maea. \v 45 Ga luhoi mua, ga luhoi tabua a ngava dagi a ratea ne huriki e tubune mua. A vakasiri a nitora dagi nau na maka tanga lobo, na tahuna a tuli tala ria na robo e Egipto, a taparaki valai ria koea. A bole valai ria nau, ge iau a Vure ne ria. Iau e BAKOVI DAGI, a takia a ngava iea.” \p \v 46 A vinara nga e BAKOVI DAGI i habi ne Moses na lolo e Sinai, ge ramai e huriki a Israel. \c 27 \s1 A Nita Muholi Lakea ne BAKOVI DAGI \p \v 1 E BAKOVI DAGI i takia e Moses, \v 2 ge taki e huriki a Israel, ge ta maea, “A viri i ta muholi ge habi ranga viri lakea nau, ge habi na prister ranga moni ge vakatorea a nita muholi vona. \v 3 Ge pasia a mapana bakovi o ngatavine vona ge maea: a bakovi i tahoka a pida i ravulu rua, i harena na pida i ravulu polotara (60), ni gi kona na moni silva i 50, i ramai a nimavana moni\f + \fr 27:3 \ft Hosi e huriki a Iuda a moni ne ria ni gale a sekel, a gera. A nimavana sekel i manga 11 gram na silva. A gera i manga ½ gram.\f* na mailo ne BAKOVI DAGI. \v 4 A ngatavine i tahoka a pida i ravulu rua, i harena na pida i ravulu polotara (60), ni gi kona na moni silva i 30. \v 5 A viri i tahoka a pida i lima, i harena na pida i ravulu rua, a bakovi ni gi kona na moni silva i 20. A ngatavine ni gi kona na moni silva i ravulu. \v 6 A koma i tahoka a keva i taku, i harena na pida i lima, a koma bakovi ni gi kona na moni silva i lima. A koma ngatavine ni gi kona na moni silva i tolu. \v 7 A viri a pida vona i rangi a pida i ravulu polotara (60), a bakovi ni gi kona na silva moni i 15. A ngatavine ni gi kona na silva moni i ravulu. \v 8 Na tahuna a bakovi i ratea a nita tora iea, i uka moni ge kona mule ia, o ge kona mule a turana, a bakovi iea ge lakea na prister. A prister ge kali purua a mapana bakovi iea, bara i kara ni kona. \p \v 9 “Bara bakovi i ta muholi ge habia ne BAKOVI DAGI tara kanirau ge a nihabi, ge habia a kanirau ra a taki mua vona ta mu gu habia. A kanirau maea mu habia ni taba. \v 10 Ra bakovi iea, nahea ge kuloia a kanirau ge habia nau a viri nabatabuna. Nahea ge kuloia a kanirau nabatabuna ge habia nau a viri gavutuvutu. Ia ge rata mavonga, ra kanirau varago nga bara ne nau kunana. \v 11 A kanirau i muto nahea ni gi habi ne BAKOVI DAGI. A kanirau maea ni gi bole lakea taro na prister. \v 12 A prister ge masia a kanirau iea i muto o i kaba, ge takia a mapana. Ra mapana nahea ni gi pulo. \v 13 A bakovi iea i ngaru ge konamulea ra kanirau iea, ge konamulea na moni i takia a prister, ge ru langa tabu ranga ( ). \p \v 14 “Bara bakovi i habi a ruma vona i malamala lakea ne BAKOVI DAGI, a prister ge matai taroa a ruma iea i kamumu o i hale, lakea a prister ge takia a mapana. Ra mapana nahea ni gi pulo. \v 15 Bara bakovi iea ge ngaru ni konamulea, ge habi nau a mapana ruma, ge ru langa tabu ranga ( ). \p \v 16 “Bara bakovi i habi ne BAKOVI DAGI a tabekena malala na kabu vona, a prister ge matai kamumua a malala, ge riva a vutuna vit ni gi varo vona a malala iea. A malala iea i kara ni gi varo vona a vutuna vit ge ravulu rua a kilo vona, a mapana malala iea ge a moni silva i ravulu lima (50). \v 17 Bara i habia nau na Pida na Nihabimule a Maki, a mapana ge tabuli mavonga, nahea ni gi pulo lae. \v 18 Pali ia ge habia nau muri na Pida na Nihabimule a Maki, a prister ge gi palupu a maka pida ri tababana, ge bele na pida ni vakoli, ge kali purua a mapana malala iea. \v 19 Bara bakovi i habi a malala vona nau, ia ge ngaru ni konamulea a malala iea, ge konamulea na mapana i takia a prister, ge ru langa tabu ranga ( ). \v 20 Bara i uka ma i konamulea nau a malala iea, o i habia na bakovi tara i konea, ra malala iea i uka ma ni gi kona mule na tahuna a Pida Nivakoli i valai tabu. \v 21 Na tahuna a Pida na Nihabimule a Maki ge bele, a bakovi i konea a malala iea ge habia ne BAKOVI DAGI. Lakea ra malala iea ge tabuli ga malala nau liu, bara habia ne huriki a prister. \p \v 22 “Bara bakovi i habia ne BAKOVI DAGI a hania i konea, i uka ma a tabeke na malala ne tubuna, \v 23 a prister ge gi kadolu i riva a pida i tababana ge bele vona a Pida na Nihabimule a Maki. Ge takia a mapana malala ge harena vona a pida iea. Na pida iea kunana ge habia na prister a mapana malala. Ra mapana malala i malamala na matane BAKOVI DAGI. \v 24 Na Pida na Nihabimule a Maki, a bakovi ge habi mulea na tahona a malala vona. \v 25 A mapana maki nga ni gi pasi ramai a moni na mailo ne BAKOVI DAGI. \p \v 26 “Na tahuna mu habia ne BAKOVI DAGI a kanirau, naha ni bolea a tabua na kanirau, a vuhuna a tabua na maka kanirau ne BAKOVI DAGI. A tabua na bulmakau a sipsip, ngi ranga ne BAKOVI DAGI. \v 27 Pali bara tabua i podea a kanirau i muto, mu konamulea na mapana i takia a prister, mu ru langa tabu ranga ( ). Na tahuna a bakovi i marikoi ni konamulea a kanirau, a prister ge takia tara viri ge konea na mapana i takia. \p \v 28 \x * \xo 27:28 \xt Gi 18:14\x*“Na tahuna a bakovi i ru herea tara maki ge ne vona e BAKOVI DAGI, i manga a bakovi, a ngatavine, a kanirau, a malala i bolea ne tubuna, nahea ge takia tara bakovi ge konea, ia tara i uka ma ge konamulea na prister, a vuhuna i malamala hateka a maki ni taba ne BAKOVI DAGI. \p \v 29 “A bakovi ni ru here ni gi ratapile, nahea ni gi kona mule, ni gi rabalaki. \p \v 30 \x * \xo 27:30 \xt Gi 18:21; Vin 14:22-29\x*“A maki ni kani ni varo na hania, i manga a vuana vit, a vutuna kai, mu ru kadolu na galesi ge ravulu. Muri mu habia nau e BAKOVI DAGI, a galesi ge taku i malamala na matagu. \v 31 Bara bakovi tara i ngaru ni kona mule ranga maki ni kani nga, ge konamulea na mapana, ge ru langa tabu ranga ( ). \v 32 Bara o tahoka a sipsip o a bulmakau i ravulu, o ru herea ge taku, ge malamala lakea ne BAKOVI DAGI. \v 33 Ra kanirau o habia nau i kamumu o i hale, naha ni kuloia. Pali bara o kuloia ra kanirau nga, rua varago ru malamala, i uka ma ni gi kona mule.” \p \v 34 A vinara nga e BAKOVI DAGI i habi ne Moses na lolo e Sinai, ge longo e huriki a Israel, ri gi ramai.