\id COL - Bola Bible, Brent and Sandi Wiebe; April 4, 2011. \h Kolosi \toc1 A Raukea e Paulus i Here Lakea ne Huriki a Kolosi \toc2 Kolosi \toc3 Kol \mt2 A Raukea e Paulus i Here Lakea ne Huriki a \mt1 Kolosi \imt1 A Nita Vakalohoka \ip E Paulus a apostolo i herea ra raukea iea. Muga ne ia i luhoi torea e Kristo, i kavurike ia na hini ia a Iuda. Pali i uka ma ia a Iuda kunana, ia na tara ni gale a Pariseo, ra ri lohoka na vinara, ri ramai lobo a rabu na lotu na Iuda. E Paulus i lohoka maea, a Iuda tara i luhoi torea e Kristo i uka ma ge ramai lobo a rabu na lotu ne ria. \ip A Vure i kado purua e Paulus ge tovo a nitane Kristo ne huriki a Iuda, e huriki i uka ma ria a Iuda. E Paulus a Iuda, ni poda o Tarsus, a tanga i matakaria e Rom. I made na tanga iea na pida ranga muri na hini i luhoi torea e Kristo (Gal 1:21). Ra i maea, i lohoka vona a rabu na lotu ne huriki a Rom, a Grik. \ip Ra raukea iea i here palupu turana raukea i here lakea ne huriki a tara ne Kristo o Epesus, o Pilipai. I mata manga na parava iea tara, e Paulus i herea ra raukea i lakea ne Pilemon, i made o Kolosi. E Paulus i here ra raukea nga na pida i ravulu tolu muri ne Isu i mate, i mahuri mule. \ip A tanga e Kolosi i tabuli na gagana naru e Likus iea o Asia kiroko. Ra robo iea mona ni gale e Teki. A tanga e Laodisia e Hirapolis ru pesi na tabeke na nirolona haro ne Kolosi, tabukoi na tanga e Epesus. A tanga e Epesus i tabukoi na gagana dari. Bara viri i pea e Kolosi ge laho lakea o Epesus, bara i laho na kilomita i 160. \ip E huriki a Perga a tahotanga na tanga e Kolosi. Pali e huriki a Iuda turana e huriki a Grik ri valai ri made turane ria. A tara ne Kristo o Kolosi, e huriki a Perga, a Grik, turane huriki a Iuda. \ip E Paulus i herea a raukea iea na tahuna i made na bavi o Rom, a vuhuna i luhoi torea e Kristo (Apostolo 28:16-31). Na tahuna e Paulus i made na bavi, e Epapras a matakari na tara ne Kristo o Kolosi i valai i gosia, i vakalongoa vona e huriki a bakovi ranga o Kolosi ri tovo a ngava taminga. Lakea e Paulus i here lakea ne ria, i taki ria ri gi nugutatea a ngava muholi ne Isu Kristo. E Paulus i taki ria nahea ri gi longo mai a maka mari ni vara taminga. \c 1 \s1 E Paulus a Apostolo ne Isu Kristo \p \v 1 Iau e Paulus. A Vure i vulaki iau ge iau a apostolo ne Isu Kristo. Maria e Timoti miri herea a raukea iea. \v 2 A here lakene mua e huriki a tara na Vure o Kolosi. A Vure i ru herehere mua, mu madoko turane Kristo. A Vure, e tamane hita, ge rata a naro kamumu ne mua, ge habi a nivalemu ne mua. \p \v 3 \x * \xo 1:3 \xt Epe 1:15-16\x*Maria e Timoti miri vasileki vakaroro ne mua, miri kavurikea a Vure, e Tamane Bakovi Dagi ne hita, e Isu Kristo, \v 4 a vuhuna miri longo mua mu luhoi hatekea e Isu Kristo, mu ngaru e huriki a tara na Vure. \v 5 \x * \xo 1:5 \xt Epe 1:13; 1Pe 1:4\x*Mu rata mavonga, a vuhuna mu pasimata na tahuna e Isu ge bole mua, mu gu made turana vakaroro na hunu. Mu vakatubu ni pasimata mavonga na tahuna mu longo a ngava muholi, a Velenga Kamumu. \v 6 Ra Velenga Kamumu ne Isu Kristo ni tovo e huriki vona na tanga lobo na malala, lakea i rata ranga e huriki ri pulo a vilone ria. I manga kunana a naro i bele ne mua na tahuna mu longo muga a Velenga Kamumu, mu matakilalea a rabu muholi na nidodo na Vure. \v 7 \x * \xo 1:7 \xt Kol 4:12; Pmn 23\x*E Epapras a viri i tovo mua vona a Velenga Kamumu. Miri ngaru hatekea a bakovi iea. Ia tara a vora ne Kristo, i tuhori maria. I rata kamumu a leho lobo e Kristo i habi vona. \v 8 I vakalongo maria vona mu longototoa a Hanuna Vure, mu ngaru e huriki lobo. \s1 E Paulus i Vasileki \p \v 9 \x * \xo 1:9 \xt Epe 1:16-17\x*Na tahuna miri longo a nuverei ne mua, miri vasileki vakaroro ne mua. Miri nana vakaroro a Vure ge rata mua, mu gu gao na maki na Vure, ge habi a lohokanga ne mua, mu gu lohoka na ningaru vona. \v 10 Miri vasileki mavonga, a vuhuna miri ngaru mu gu laho na naro e Bakovi Dagi i ngaru mu gu laho vona, ge vivi ne mua, a leho kamumu ne mua ge tahoka a kanena, mu gu lohoka kamumu tabu na Vure. \v 11 \x * \xo 1:11 \xt Epe 1:19; 3:16\x*A Vure ge vakatora hateka mua na nitora dagi lobo vona, lakea i uka ma mu gu tuha malulu, mu gu hatenono, \v 12 \x * \xo 1:12 \xt Epe 1:11,18\x*mu gu vivi ni kavurikea e Tamane hita, ra i rata mua mu kara ni bole a tabeke na maka maki i kisi puru pali meli na hunu, ne huriki a bakovi a ngatavine vona. \v 13 \x * \xo 1:13 \xt Luk 22:53; Epe 2:2\x*A Vure i korimule hita na nitora ne Satan, i bole hita lakea na harikianga ne Tuna a hatena. \v 14 \x * \xo 1:14 \xt Epe 1:7\x*Ia a viri i korimule hita, i puga vuroki a naro hale ne hita. \s1 A Naro ne Kristo \p \v 15 \x * \xo 1:15 \xt Ion 1:18; 2Ko 4:4\x*A Vure, i uka tara viri ge masia. Pali e Tuna i manga kunana a Vure, i vakasiri hita na Vure. E Tuna a Tabua i dagi hateka na maki lobo ni ratarike, \v 16 a vuhuna na limane Kristo kunana, a Vure i ratarike a maki lobo. I ratarike a maka maki na malala, a maka maki na hunu. I ratarike a maka maki si matai, a maka maki i uka ma si matai. I ratarike e huriki a hanitu, e huriki a agelo ri tahoka a nitora dagi turana maka maki ranga ri tahoka a nitora, ri matakari koea na malala. A Vure i rata na limane Kristo a maki lobo ge ne vone Kristo. \v 17 \x * \xo 1:17 \xt Ion 1:1; 8:58\x*Na tahuna a maka maki i uka ma ni ratarike ma, e Isu Kristo i made muga pali. Na nitora vona, a maki lobo i tabuli kamumu. \v 18 \x * \xo 1:18 \xt Apo 26:23; Epe 1:22-23; Kap 1:5\x*E Kristo i muga ne huriki a tara na Vure. Ia a vuhuna maki lobo, ia a viri i muga i pesi rike mule na matenga, ge muga na maki lobo, \v 19 \x * \xo 1:19 \xt Kol 2:9\x*a vuhuna a Vure i ngaru a rabuna lobo ge tabuli vona. \v 20 \x * \xo 1:20 \xt Epe 1:10; 2:16\x*Na nimatene Kristo na kai tavalavala, a Vure i rata a maki lobo koea na malala, meli na hunu, ri made kamumu tabu turana na nivalemu. \p \v 21 \x * \xo 1:21 \xt Rom 5:10; Epe 2:12\x*Muga mu marava basi na Vure. Na niluhoi ne mua, mua a pile na Vure. A vilone mua i hale. \v 22 \x * \xo 1:22 \xt Rom 5:10; Epe 5:27\x*Na nimatena, e Kristo i rata mua ngane mu made turana Vure na nivalemu. I rata mavonga a vuhuna i ngaru mu gu valai tabukoi na Vure, mu gu made malamala na matana, i uka ma ge pelekado mua. \v 23 A maka ngava nga i muholi na tahuna mu nugutata, mu pesi tora na niluhoi ne mua, ma ge turari mua a maki tara bara mu vorotaparaki a maki si pasimata ni matai na Velenga Kamumu. Iau e Paulus a vora ni vakalongo a Velenga Kamumu iea, ra mu longoa pali, ni vakalongo lae ne huriki lobo na malala. \s1 E Paulus i Tuhori e Huriki a Kolosi \p \v 24 Ngane a vivi, a vuhuna a bole a ni­madihi ga kori mua, ga tuhori mua e huriki a tara na Vure, mua a kakaine Kristo. A nimadihi a bole na kakaigu na rane Kristo, i uka ma ge lobo mala­viriri. Bara i tabana. \v 25 \x * \xo 1:25 \xt Epe 3:2,7-8\x*A Vure i vulaki iau, ge iau a vora ni vakalongo a Velenga Kamumu ne mua, mu gu lohoka kamumu vona. \v 26 \x * \xo 1:26 \xt Rom 16:25-26; Epe 3:5,9\x*Muga, a ngava iea i kapiloho ne huriki e tubune hita, pali ngane ni pukatala ne huriki a tara na Vure, ni vaka­lohoka ria vona. \v 27 Na ningaru vona kunana, a Vure i puka talea a niluhoi kapiloho vona ne ria. I ngaru ri gi lohoka vona a niluhoi kapiloho. Ra niluhoi kapiloho vona i kamumu hateka, i habi a nipara dagi ne huriki i uka ma ria a Iuda. A niluhoi kapiloho i maea: a Vure i ngaru e Kristo ge made pololilo ne mua e huriki i uka ma mua a Iuda. Ngane mu malamala bara mu pasimata vona a Vure ge bole dili mua na hunu. \p \v 28 Miri vakalongo mua vona a Velenga Kamumu ne Isu Kristo. Miri tovo e huriki na lohokanga lobo, miri taki ria ri gi muri mai a nitana Vure, a vuhuna miri ngaru e huriki lobo ri gi malamala, ri gi lakea na Vure. Na tahuna ri gi bele na Vure, miri ngaru ria ri gi bele manga e Kristo. \v 29 \x * \xo 1:29 \xt Epe 3:7,20; Pili 4:13\x*Iau a leho hateka i valai i harena mona. Ra nitora na Vure i tabuli nau, a habi loboa na leho iea. \c 2 \s1 Naha Ni Muri Mai a Ngava Taminga \p \v 1 Mua e huriki a Kolosi, turana e huriki a Laodisia, turana e huriki ranga i uka ma ri matai iau ma, a ngaru mu gu lohoka nau, a leho hateka ni tuhori mua. \v 2 A leho hateka ni tuhori mua mu gu pesi tora palupu, mu gu vangaru. A leho hateka ni tuhori a niluhoi ne mua, mu gu lohoka vona a nita kapiloho na Vure. E Kristo kunana ia a vuhuna a nita kapiloho iea. \v 3 \x * \xo 2:3 \xt 1Ko 1:24,30\x*A lohokanga lobo, a niluhoi kamumu lobo i tabuli ne Kristo. \p \v 4 \x * \xo 2:4 \xt Rom 16:18\x*A here lakea ne mua a ngava iea, a vuhuna a marikoi tara viri ge tami mua na ngava taminga i nangi kamumu. \v 5 \x * \xo 2:5 \xt 1Ko 5:3\x*Iau i uka ma made turane mua, pali a niluhoi nau i tabuli turane mua vakaroro. A vivi vona a hini mu pesi taku mu luhoi torea e Kristo. \p \v 6 Lakea, i manga a hini mu bolea hosi e Isu Kristo ge ia a Bakovi Dagi ne mua, ngane a ngaru mu gu laho turana vakaroro. \v 7 \x * \xo 2:7 \xt Epe 3:17\x*Mu laho turana maea: Mu madoko turane Kristo, mu koru rike na rabuna, mu pesi tora na niluhoi ne mua i manga kunana a ngava ni tovo muga mua vona, mu kavurike vakaroroa a Vure. \p \v 8 Mu matadoko ne huriki, ma ri gi tami mua, ri gi kolotata mua na ngava tavula na niluhoi na malala. A niluhoi iea i uka ma i valai ne Kristo, i valai ne huriki a gare hosi, ne huriki a hanitu. \v 9 \x * \xo 2:9 \xt Ion 1:14,16\x*Nahea ri gi tami mua, a vuhuna a naro lobo na Vure i tabuli pololilo na kakaine Kristo. \v 10 \x * \xo 2:10 \xt Epe 1:21-22\x*Mu madoko pali turane Kristo, ra viri i rangi lobo a maka hanitu, a nitora koea na malala. \v 11 \x * \xo 2:11 \xt Rom 2:29\x*Mu madoko turane Kristo, i puga vuroki a naro hale ne mua, i manga a rabu ni pala a kulina viri. \v 12 \x * \xo 2:12 \xt Rom 6:4\x*Na tahuna ni vahilolo mua, i manga a Vure i tanu mua turane Kristo. Lakea mu pesi rike turane Kristo, a vuhuna mu luhoi tora a nitora na Vure, ra nitora na Vure i vakamahuri mulea e Kristo na matenga. \v 13 \x * \xo 2:13 \xt Epe 2:1,4-5\x*Hosi mu marava basi na Vure, i manga mu mate pali, a vuhuna mu rata vakaroro a naro hale. Pali a Vure i vakamahuri mua, mu gu made na nimahuri karaba turane Kristo. A Vure i puga vuroki lobo a naro hale ne hita. \v 14 \x * \xo 2:14 \xt Epe 2:14-16; 1Pe 2:24\x*A maka naro hale lobo si rata ni here puru, muri ma bara ni pelekado hita, si vurua ne ria, a vuhuna si longotaro a vinara. Pali a Vure i ravunu vuroki pali a ngava na maka naro hale ne hita ta ni gi pelekado hita vona. I ravunu vuroki lobo a maka ngava nga, i paditata na kai tavalavala turane Kristo na tahuna i mate. \v 15 Muri i vakalobo a nitora ne huriki a hanitu, a taua ri matakari koea na malala. I vakasiri kavakava e Kristo i ratapile ria pali na tahuna i mate na kai tavalavala. I rangi ria, i rata ria ri manga a maki tavula na matane huriki. \s1 Naha Ni Muri Mai a Vinara na Malala \p \v 16 \x * \xo 2:16 \xt Rom 14:1-13\x*Lakea, nahea tara viri ge pelekado mua na maki mu kani, na maki mu ninu, na habu na lotu, na habu na keva karaba o na Parava Nimalo. \v 17 \x * \xo 2:17 \xt Hib 8:5\x*Naha ni longo mai ria, a vuhuna a maka naro nga, a hanuna maki ta ge bele muri ma. Pali a ngava muholi, si longo ne Kristo. \v 18 Naha ni vakahale mua mu gu longo mai a viri i tamilalu ni vakakiroko ia, ge taki mua mu gu kavurike e huriki a agelo. A bakovi maea i luhoi hateka a maki i vurena vona. I uka ma i luhoi a Vure. I bibi rike mule tavula ia na maka niluhoi viliha. \v 19 \x * \xo 2:19 \xt Epe 2:21; 4:16\x*A bakovi maea i uka ma i pesi tata turane Kristo. E Kristo i muga, i matakari e huriki a murimuri vona ri laho palupu. I manga kunana a gina bakovi, i habi a maki ni kani vona a maka tabeke lobo na kakaina, lakea ri leho, ri koru palupu na nitora na Vure. \p \v 20 \x * \xo 2:20 \xt Gal 4:3,9; 1Tim 4:3\x*Mu mate pali turane Kristo, lakea e huriki a hanitu i uka ma ri gi matakari tabu mua. Pali i navai mu tabana ni muri mai a vinara na malala, a vilo hosi na malala i ta maea, \v 21 “Naha ni nugua a maki iea! Naha ni kania a maki iea! Naha ni padoia a maki iea!” \v 22 \x * \xo 2:22 \xt Mat 15:9\x*Ra maka vinara nga, i uka ma ri gi tabuli vakaroro, bara ri lobo, a vuhuna a ngava na malala kunana. \v 23 Muholi, a maka vinara na malala nga ri mata manga a niluhoi kamumu. E huriki ri ramai a maka vinara nga ri tatami ni kavurike a Vure. Ri tatami ni vakakiroko ria, ri ngaru ni vakalobo a ningaru na naro hale na hatene ria, lakea ri ubi mule ria. Pali a maka naro nga, ri keri ni vaka­lobo a ningaru na rabu hale pololilo na hatene ria. \c 3 \p Si Mahuri Mule Pali Turane Kristo \p \v 1 \x * \xo 3:1 \xt Sng 110:1; Mrk 12:36; 16:19; Epe 1:20\x*A Vure i vakamahuri mua pali turane Kristo. I mavonga, mu luhoi kunana a maki na hunu. E Kristo i made vonga na limana kanena Vure. \v 2 \x * \xo 3:2 \xt Mat 6:33\x*Naha ni luhoi a maki na malala, mu luhoi kunana a maki na hunu. \v 3 Mu luhoi a maki na hunu, a vuhuna mu mate pali, mu kapiloho turane Kristo pololilo na Vure. \v 4 E Kristo i rata hita si mahuri. Na tahuna ge valai tabu, bara mu pesi turana na bagetuanga vona. \p \v 5 \x * \xo 3:5 \xt Rom 6:6,11; Epe 4:19; 5:3-6\x*Lakea ngane, mu vakalobo liu a maka naro hale na malala i tabuli na hatene mua. Naha ni rata a rabu na molenga, naha ni gaodeko, naha ni ngutu na bakovi o a ngatavine tara. Naha ni ngutu na maki na viri tara. A viri i ngutu na maki na viri tara i manga kunana i kavurike a vure tebi. \v 6 A naro hale nga kunana ri vakabele a rongova dagi na Vure. \v 7 Hosi mu ramai a maka ningaru hale nga. \v 8 \x * \xo 3:8 \xt Epe 4:25-29; 5:4\x*Pali ngane naha ni rata tabu a maka naro hale nga: naha ni hinihate, naha ni mata robo, naha ni marikoi a viri, naha ni padimomo, naha ni harogi a viri, \v 9 \x * \xo 3:9 \xt Epe 4:22,25\x*naha ni tami e huriki a turane mua. Naha ni rata tabu a maka vilo nga, a vuhuna mu pe pali a naro hosi, \v 10 \x * \xo 3:10 \xt Epe 4:24\x*mu bole pali a vilo karaba. Ra vilo karaba a Vure i ratarikea, i rata karabea vakaroro, ge manga a vilona, lakea bara mu lohoka muholi na Vure. \v 11 \x * \xo 3:11 \xt Gal 3:28\x*Na matana Vure e huriki a Iuda, e huriki i uka ma ria a Iuda, e huriki ni pala a kuline ria, e huriki i uka ma ni pala a kuline ria, e huriki a bakovi na robo, e huriki a vora, e huriki i uka ma ria a vora, ria lobo ri palupulupu na matana Vure. E Kristo ia a maki lobo, i made pololilo ne huriki ri luhoi torea. \p \v 12 \x * \xo 3:12 \xt 1Pe 2:9\x*A Vure i vulaki mua pali, ge mua e huriki a tara vona, i ngaru hateka mua. Lakea ngane mu dodo e huriki ri tahoka a maregoa, mu tuhori ria. Naha ni kavurike mule mua, mu vakakiroko mua, mu made madoru turane huriki a turane mua. Mu hatenono, naha ni hinihate. \v 13 \x * \xo 3:13 \xt Epe 4:2,32\x*Mu made kamumu turana e huriki lobo, mu lohopile a naro hale ri rata virihi mua vona. I manga kunana e Bakovi Dagi i puga vuroki a naro hale ne mua, mua ranga mu lohopile a naro hale ni rata virihi mua vona. \v 14 \x * \xo 3:14 \xt Rom 13:8-10\x*Mu ngaru e huriki a turane mua. Ra naro ni vangaru i rangi a naro lobo, i rata e huriki ri vamade palupu. \p \v 15 \x * \xo 3:15 \xt 1Ko 12:27; Epe 4:4; Pili 4:7\x*A nivalemu ne Kristo ge matakari a niluhoi ne mua, ge ratea a niluhoi ne mua ge kamumu, a vuhuna a Vure i vulaki mua mu gu made palupu na nivalemu i manga a kabu i taku. Mu kavurike vakaroroa a Vure. \v 16 \x * \xo 3:16 \xt Epe 5:19\x*Mu bolea a nitane Kristo ge tabuli kamumu pololilo na hatene mua. Mua takutaku mu tovo mu habi a niluhoi kamumu ne huriki a turane mua. Mu kalolo a maka linge na lotu, a linge vasileki, mu kavurikea a Vure. \v 17 \x * \xo 3:17 \xt 1Ko 10:31; Epe 5:20\x*A ra maki mu taki, a ra maki mu rata, mu rata na rane Isu a Bakovi Dagi, mu kavurikea a Vure e Tamane hita. \p \v 18 \x * \xo 3:18 \xt Epe 5:22\x*Mua o huriki a ngatavine, mu longototo e girihine mua. A naro iea i malamala na matane Bakovi Dagi. \p \v 19 \x * \xo 3:19 \xt Epe 5:25\x*Mua o huriki a bakovi, naha ni rata hale e girihine mua. Mu ngaru ria. \p \v 20 \x * \xo 3:20 \xt Epe 6:1\x*Mua o huriki a koma mu longototo e tamane mua e kinane mua, a vuhuna e Bakovi Dagi i vivi vona a naro iea. \p \v 21 \x * \xo 3:21 \xt Epe 6:4\x*Mua o huriki a tamana koma, naha ni tahate vakaroro e huriki e tune mua. Bara mu tahate vakaroro ria, bara i madihi a hatene ria, ri rihate. \p \v 22 \x * \xo 3:22 \xt Epe 6:5-8\x*Mua o huriki a vora, mu longototo a ngavane huriki a bakovi dagi ne mua koea na malala. Naha ni leho kunana na tahuna ri pesi tabukoi ne mua. Naha ni leho ni gi bibi rike a rane mua. Mu leho kamumu a vuhuna mu ngaru ni togo a Vure. \v 23 A ra leho mu rata, mu rata na hatene mua. Naha ni leho manga mu rata a leho na bakovi kunana. Mu leho manga mu rata a leho ne Bakovi Dagi, \v 24 a vuhuna mu lohoka vona, muri ma e Kristo a Bakovi Dagi bara i kona kamumu mua. Bara mu bolea ra mapa i ta muholi vona ge habi ne huriki a tara vona. E Kristo kunana a viri mu vora vona. \v 25 \x * \xo 3:25 \xt Rom 2:11\x*Mu longo kamumu. A viri i rata a naro hale, a Vure bara i vakamadihia na naro hale i ratea. A Vure i pelekado a narone huriki lobo na naro i taku kunana. \c 4 \p \v 1 \x * \xo 4:1 \xt Epe 6:9\x*Mua e huriki a tahona vora, mua ranga, mu rata a naro kamumu ne huriki a vora, a vuhuna mu lohoka vona, mua ranga mu tahoka a Tahone mua i made na hunu. \s1 A Naro na Nivasileki \p \v 2 \x * \xo 4:2 \xt Epe 6:18; Pili 4:6\x*Mu vasileki vakaroro, naha ni malo. Na tahuna mu vasileki, mu matadoko, mu kavurikea a Vure. \v 3 \x * \xo 4:3 \xt Rom 15:30; Epe 6:19\x*Mu vasileki na Vure ge tuhori maria, ge kado a dala ne maria, miri gi vakalongo tabu a nita kapiloho ne Kristo. Ngane a made na bavi, a vuhuna a vakalongo e huriki na nita iea. \v 4 Mu vasileki nau ga tovo kavakava e huriki vona ra ngava iea, i manga a hini a Vure i ngaru ga rata. \v 5 \x * \xo 4:5 \xt Epe 5:15-16\x*Mu luhoi kamumu, mu rata a naro malamala ne huriki i uka ma ri luhoi torea e Isu Kristo. Na tahuna mu made turane ria, mu taki kunana a maki ne Kristo. \v 6 \x * \xo 4:6 \xt Epe 4:29; 1Pe 3:15\x*Mu ta kamumu mai ria, mu tuveve kamumu ria vona a nita muholi. Na tahuna ri nana mua, mu koli kamumu a ninana ne ria. \s1 E Paulus i Rudu e Tikikus e Onesimus \p \v 7 \x * \xo 4:7 \xt Epe 6:21\x*E Tikikus bara i vakalongo mua vona iau a made navai. A ngaru hatekea. I rata kamumu a leho lobo e Bakovi Dagi i habia vona, miri leho palupu ne Bakovi Dagi. \v 8 \x * \xo 4:8 \xt Epe 6:22\x*A rudu lakenea, ge vakalongo mua vona a leho miri rata koea, ge vaka­tora a niluhoi ne mua. \v 9 \x * \xo 4:9 \xt Pmn 10-12\x*A bakovi na tanga ne mua, e Onesimus, ia tara a rudua ge turane Tikikus. E Onesimus i luhoi torea e Bakovi Dagi, miri ngaru hatekea. Rua varago ru gu vakalongo mua vona a maka maki i bele koea. \s1 E Paulus i Talo e Huriki \p \v 10 \x * \xo 4:10 \xt Apo 12:12; 13:13; 15:37-39; 2Tim 4:11\x*E Aristakus i dili turagu na bavi koea, i talo rike a haro kamumu ne mua. E Markus, e tarine Barnabas, ia tara i talo rike ne mua. Hosi a vakalongo mua vona e Markus. Na tahuna ge bele iene, mu tagui ia. \v 11 A bakovi ni gale e Isu, a rana kalale vona e Iustus, ia tara i talo rike a haro kamumu ne mua. Ra bakovi nga, tou kunana a bakovi o Israel, to leho turagu koea ni tovo e huriki na nitana Vure. To vakatora a niluhoi nau. \p \v 12 \x * \xo 4:12 \xt Kol 1:7; Pmn 23-24\x*E Epapras ia a bakovi na tanga ne mua, a vora ne Isu Kristo, ia tara i talo mua. I vasileki hateka vakaroro ne mua mu gu pesi tora na ningaru lobo na Vure, mu gu gao ni ramai a Vure, mu gu longo mai a ngavana Vure. \v 13 Iau a taki mua, i leho hateka ni kori mua turane huriki ri made na vuhutanga e Laodisia, e Hirapolis. \v 14 E Lukas, ra dokta si ngaru hatekea, turane Demas rua ranga ru talo rike a haro kamumu ne mua. \p \v 15 A ngaru mu gu habi a nitalo nau ne huriki a tara na Vure o Laodisia. A haro kamumu na ngatavine e Nimpa, turana e huriki a tara ri vapopo na ruma vona. \v 16 Na tahuna mu gi loboa a raukea iea, mu vakaru lakea ne huriki a tara o Laodisia, ria ranga ri gi gia. Pali ra raukea tara a vakaru lakea o Laodisia, ia tara mu bolea mu gia. \p \v 17 \x * \xo 4:17 \xt Pmn 2\x*Mu takia e Arkipus mu ta maea, “Ra leho o bolea ne Bakovi Dagi, o leho kamumu vona o vakaloboa.” \p \v 18 \x * \xo 4:18 \xt 1Ko 16:21\x*Iau e Paulus a herea na limagu a ngava nitalo nga, a talo rike a haro kamumu ne mua lobo. Mu luhoi iau, a tabana na nimade na bavi. A Vure ge rata a naro kamumu ne mua.