\id ROM - Burum Mindik NT (Gen, Ruth, Jona) [bmu] -Papua New Guinea 2002 (DBL -2014) \h Rom \toc1 Polnöŋ Rom yeŋgöra kimbi alök. \toc2 Rom kimbi \toc3 Rom \mt1 Rom kimbi \mt2 Polnöŋ Rom yeŋgöra kimbi alök. \imt1 Jim-asa-asari \ip Jim-asa-asari Rom sitinöŋ kopa malgetka urumeleŋ kambuŋi kambuŋi yeŋön sutŋine simbisembel deŋda malget. Juda tosatŋan uruŋini meleŋda Juda ahakmemenöŋ aka Köna keunöŋ qekötahöba sileŋini yandiba sömbup qahö nemba malget. Kian kantrigö urumeleŋ kambu yeŋön Anutugö kalem möriamŋi qekötahöba Anutugö Köna keu bapŋe qahö anda söŋgöröqök aka siŋgisöndok amqeba akingö mötket. (6.15) Anutunöŋ Juda könagesö ölŋi andö eŋguba salupŋine kian ambazip eŋgoholi buŋaŋi akeri, miaŋgöra söŋgaiba ilit eŋgiget. (11.18-20) Mewö aka Juda urumeleŋ yeŋön silikŋini walŋi mewöyök wuataŋgögeraŋgöra aka jijiwilit ak eŋgiba malget. Juda kambu yeŋön kian kantrigö urumeleŋ alaurupŋini qepureim eŋgiba Juda silikŋini qahö wuataŋgögeraŋgöra aka keuŋini töhöreŋ jim teköba söŋgöröqök aket. (2.17-20; 14.3) \ip Mindirim eŋgimamgöra Polnöŋ kambu yahöt yeŋgöra goro keu nanŋök nanŋök eŋgimakza. Juda yeŋgö könaŋini indeliga (2.21-27) kian kantri yeŋön söŋgaiget. Keu bohonŋi kewö jiyök, ‘Jisös möt nariinga Anutunöŋ mötnaripnini eka keunini jim teköiga solanibin. Köna murutŋi kun qahö ahöza.” (1.17) Kian kantri ambazip söŋgöröqökŋini qekömapköra könaŋini indela kewö jiyök: “Anutunöŋ nanŋini ölöpŋinaŋgöra aka qahöpmö, nanŋi ak-kömukömuŋaŋgöra aka iŋini möwölöhöm eŋgiyök. (11.30-32) Miaŋgöra mönö kapaŋ köla Köna keu tem köla malme. (7.12-24) Körekmakörek siŋgisöndokö kösö gwarönöŋ mala ayuhubingö akzinmö, (3.23; 5.12) Anutunöŋ nanŋi irimsesewölŋan etmapköra aka Kraist melaiyök. (5.8-9) Uŋa Töröŋan meköba siŋgisöndok aka kömupkö kukösumnöhök pösat neŋgima. Miaŋgöra siŋgisöndok ahakmeme mosöta (6.11-14) mindiriba jöpaköm aŋguba kopa yeŋgö sutŋine kopa tandök kude malme.” Goro mewö eŋgiiga ösöŋösöŋ tem köla mindiriba malget. Polnöŋ nalö mutukŋi Rom ani naŋgöm waŋgigetka toroqeba Spein kantrinöŋ anmamgö möta mewö ohoyök. \iot Buk kiaŋgö bahöŋi bohonŋi 7 mi kewö: \io1 Jim asa-asari keu aka keu bohonŋi \ior 1.1-17\ior* \io1 Körekŋan siŋgisöndokö amötqeqegöra osizin \ior 1.18–3.20\ior* \io1 Anutunöŋ amöt qem neŋgimakzawaŋgö könaŋi \ior 3.21–4.25\ior* \io1 Kraistpuk malmal dölökŋaŋgö könaŋi \ior 5.1–8.39\ior* \io1 Israel yeŋön Anutugö mötmöt areŋnöŋ malje \ior 9.1–11.36\ior* \io1 Urumeleŋ neŋgö silik ahakmemegö keu \ior 12.1–15.13\ior* \io1 Keu teteköŋi aka nanŋi yaizökzök keuŋi \ior 15.14–16.27\ior* \c 1 \p \v 1 Pol ni Jisös Kraistkö nup meme azia aka Rom urumeleŋ ambazip embuk keu eraum mötpingöra kaba kimbi ohozal. Anutunöŋ noholiga melaimelai azi aposol akzal. Anutunöŋ Ölöwak Buŋaŋi jim sehimamgöra möwölöhöm niŋgiiga maljal. \p \v 2 Anutunöŋ oyaeŋkoyaeŋ akingö Ölöwak Buŋaŋi indelmapkö keuŋi mi qeljiŋe jöhöba jiiga kezapqetok ambazipnöŋ möta Buŋa Kimbi töröŋi miaŋgöreŋ ohogetka ahöza. \v 3 Ölöwak Buŋagö könaŋi mi nanŋi nahönŋi Jisös Kraist. Yaŋön gölme azi ewö kiŋ Deiwidkö gwölönarökurupŋi yeŋgöreŋök asuhuyök. \p \v 4 Suep azi ewö Uŋaŋan solanŋi töröŋi ahök. Anutunöŋ i mem guliiga kömupnöhök wahöriga kukösumŋan aukŋe asuhuyök. Anutunöŋ mewö miaŋön nanŋi Nahönŋi akzawaŋgö keuŋi mi jim köhöiba kuŋgum waŋgiyök. Kembuninaŋgö könaŋi mewö. \v 5 Kraistnöŋ nupkö ölŋi kewö asuhumapköra mörök: Neŋön kian kantriŋi kantriŋi liliköba Jisösgö qetŋi sutŋine jim sehiinga möta uruŋini meleŋda möt narim waŋgiba keuŋi tem köla malme. Miaŋgöra aposol nupŋi aka kalem möriamŋi mi neŋgiiga memba maljin. \v 6 Anutunöŋ ambazip Jisös Kraistkö buŋaya aka malmegöra eŋgoholöhi, Rom iŋini mewöyök yeŋgö sutŋine malje. \p \v 7 Uruŋini meleŋda Rom sitinöŋ maljei, nöŋön körek eŋgöra kimbi ki ohozal. Anutunöŋ iŋini nanŋi ambazip sarakŋi malmegöra eŋgohola jöpaköm eŋgimakza. Anutu Iwinini aka Kembu Jisös Kraist yetkön mönö kalem möriam eŋgiyohotka luainöŋ malme. Mewö köulukömakzal. \s1 Polnöŋ Anutu möpöseiba kewö köuluköyök: \p \v 8 Gölmeŋi gölmeŋi pakpak yeŋön Rom eŋgö mötnaripŋinaŋgö kösohotŋi jigetka mörakzal. Miaŋgöra keuni könahiba Jisös Kraistnöŋ nam köl niŋgiiga körek eŋgöra aka Anutuni saiwap jimakzal. \v 9 Nöŋön mötmöt sihimni pakpak Anutugö nupnöŋ ala welenŋi qeba Nahönŋaŋgö Ölöwak Buŋaŋi jim asarimakzal. Miaŋgöreŋ sundan iŋini mötmörim eŋgimakzali, mi Anutunöŋ naŋgöba jimakza. \p \v 10 Nalö dop kewö jiba köulukömakzal, “O Anutu, nöŋön Rom yeŋgöreŋ anmamgö möta nalö köröpŋi lök mambötzal. Miaŋgöra mönö sihimgahö dop jinöŋga köna asuhuiga nalö kewöŋe ölöp anmam.” Mewö. \v 11 Eŋgeka mötnaripŋinan köhöimapköra möta ölöp nup memegö mötmöt kalem kun eŋgimam. Miaŋgöra nalö mutukŋa eŋgöreŋ kaba eŋgekŋamgö awöweŋgöba maljal. \v 12 Kewö akingö awöweŋgömakzal: Nöŋön eŋgekiga mutulaŋgöba ni aka iŋini denöwö möt narimakzini, mi eraum möta urunöŋ naŋgöba körö-ölöwak qem aŋgubin. \p \v 13 \x * \xo 1.13 \xt Apo 19.21\x*O urumeleŋ alaurupni, iŋini mönö kewö mötmöriba malme: Nöŋön kian kantri tosatŋi yeŋgö sutŋine liliköba uruŋini kuŋgum eŋgibiga meleŋgeri, miaŋgö dop eŋgö sutŋine mewöyök ölŋi asuhui ekŋamgö mötzal. Miaŋgöra nalö gwötpuk lök eŋgöreŋ kusuk kamamgö areŋi ala malalmö, yuai tosatŋan mönö nalöŋi nalöŋi jöhöm niŋgiiga osial. \v 14 Anutugö jeŋe tosa kewö ahöm niŋgiza: Ambazip kambu könaŋi könaŋi bauköm eŋgimamaŋgö keuŋan mönö nöŋgö qakne ahöza. Mötmöt ambazip aka gukmaulem ambazip mieŋgö welenqeqeŋini öröröŋ akzal. Mindimindiri keu Grik mötzei aka qandam \f + \fr 1.14 \ft Qandam, Siawari imbinöŋ qandak, Nei keunöŋ bus kanaka, ambazip arökŋe nanŋinök tönpin mala mötmöt miriŋini qahö gukmaulemnöŋ malget. \f* mala nanŋini keuŋine irohowaroho jimakzei, mi körek bauköm eŋgimamgö mötzal. \v 15 Mewö möta Ölöwak Buŋa mi Rom siti eŋgöra mewöyök jim asarimamgö amqeba urukönöp ahakzal. Mewö. \s1 Ölöwak Buŋagö kukösumŋi kewö: \p \v 16 \x * \xo 1.16 \xt Mak 8.38\x*Anutugö kukösumŋan nini körek mem letot neŋgiiga nalö kewöŋe Suepkö buŋaya akzin. Juda neŋön mutuk urunini meleŋda mi möt nariin aka neŋgö andönine kantri tosatŋi yeŋön mewöyök mi möt nariget. Miaŋgöra Anutunöŋ kukösumŋi Ölöwak Buŋanöŋ ali ahözawaŋgöra mi algamusum qahö ahakzal. \v 17 \x * \xo 1.17 \xt Hab 2.4\x*Ölöwak Buŋanöŋ mönö solanŋi akingö könaŋi indelakza. Buŋa keu kun kewö ohoget ahöza, “Solanŋi akzawi, yaŋön mönö Anutu möt nariba mewö miaŋön köhöiba mal öŋgöma. Keu miaŋgö könaŋi kewö: Nini Anutu könahiba möt nariinga mötnaripnini eka keunini jim teköiga solaniin aka gölmenöŋ malbinaŋgö dop toroqeba möt narim waŋgiba jeŋe solanimakin.” Mewö. \s1 Neŋgö siŋgisöndoköra Anutugö irimŋan seholimakza. \p \v 18 Ölöp solanibinakmö, ambazip keu ölŋi ahakmemeŋinan közaŋgöba siksauk memakzei, Anutunöŋ mi Suepnöŋ euyaŋ-göreŋök uba ehi qahö dop köliga irimŋi seholimakza. Ambazip mewöŋi pakpak eŋgeka aŋgöjörakŋini qetala silikŋini bölöŋaŋgöra aka kazikŋi indeli asuhumakza. \v 19 Mi kewögöra: Anutugö könaŋi möt kutubinaŋgö dop akzawi, mi mönö nanŋak indel eŋgiiga sutnine aukŋeyök ahöiga mörakze. \p \v 20 Anutugö malmalŋi qahö ehakzinmö, kukösumŋi mi Suep gölme miwikŋaim etkiba miaŋgöreŋök könahiba kondela mala koriga nalö teteköŋi qahö asuhumakza. Miaŋgöra Anutugö börösöwöŋi törörök ehinga bem aködamunŋambuk akzawaŋgö könaŋan mönö ölöp möt kutubinaŋgö dop akza. Miaŋgöra ambazipnöŋ yuai kunöŋ möndöba nanŋine keuŋinaŋgö likepŋi naŋgöba jibingö osimakze. \v 21 \x * \xo 1.21 \xt Ef 4.17-18\x*Anutugö könaŋi möt kutuba malgetmö, töndup “Yaŋön bemnina,” mewö qahö jiba i qahö möpöseigetka qetbuŋaŋi sutŋine qahö ahöyök. Mewö qahö ahöyökmö, keu omaŋi laŋlaŋ mötmörigetka mötmötŋinan löwöriiga mötök aket. Uru mötkutukutuŋini qahö miaŋön mönö ömuŋ köla pandaman meiga jipjap malje. Miaŋgöra “Anutugö könaŋi qahö mötzin,” jiba möndömöndö laŋ aketka qahö dop kölja. \p \v 22 “Mötkutukutu ambazip maljin,” jiba sileŋini memba öŋgöba malgetmö, mewö miaŋön uruqahö ambazip akze. \v 23 \x * \xo 1.23 \xt Dut 4.16-18\x*Anutu qetbuŋaŋi asakmararaŋambuk nalö teteköŋi qahö mal öŋgömawi, i qahö möpöseiba waikŋi qahö memba malgetmö, i mosöta salupŋe tandö lopioŋ aka imut tosatŋi kuŋguget. Tandö lopioŋ söhögetka kaisoŋgolomŋinan azi kömukömuŋaŋgö dop akze. Imut tosatŋi megetka nei sömbup aka gölmenöŋ bapŋinan köla ölölöŋgömakzei, mieŋgö dop akze. Yeŋön mi sipköba bem ewö möpöseim eŋgiba malget. \p \v 24 Mewö aka malgeraŋgöra Anutunöŋ i andö eŋguiga nanŋini uruŋinaŋgö sihim kömbönaŋini laŋ wuataŋgöba serowilin aka nanŋini sileŋini gamu qeba mem et al aŋguba malje. \v 25 Anutugö keu ölŋi mosöta salupŋe keu muneŋi qekötahöget. Miwimiwikŋai Toŋi ölŋa qahö göda qeba welenŋi qahö qeba malgetmö, yuai miwikŋaiyöhi me nanŋini böröŋinan megeri, miaŋgö sihimŋi asuhui möta börösöwö mieŋgö waikŋini memba möpöseim eŋgiba malget. Mewö malgetmö, neŋön miwimiwikŋai Tonini mi nalö teteköŋi qahö möpöseimakin. Keu mi ölŋa. \p \v 26 Mewö aka malgeraŋgöra Anutunöŋ i andö eŋguiga nanŋini sihim kömbönaŋini gamuŋambuk mi laŋ wuataŋgöba kewö aket: Yeŋgö ambiurupŋinan awanöm köna diŋdiŋi mosöta nanŋinak meleŋda amimba malget. \v 27 Azi yeŋön mewöyök ambibuk amimba malmal mosöta goŋgiget. Kaisero akitkö sihim kömbönaŋini mi azi sutŋine öröm aŋguba mötketka könöpŋambuk aiga nanŋinak meleŋda amimba aŋgöjörakŋinambuk aka malget. Goŋgiba jaubatbat malgeraŋgö likepŋi mi Anutunöŋ dopŋine meleŋ eŋgiiga qakŋine öŋgöiga böliget. \p \v 28 Anutugö könaŋi möt kutubingöra mötketka eretŋi aiga mosötketka Anutunöŋ mönö mewöŋanök i andö eŋguiga nanŋini mötmötŋini goŋgoŋan galöm köl eŋgiiga ahakmeme gamuŋambuk aka memba malget. \v 29 Ahakmeme goŋgoŋi aka silik bölöŋi könaŋi könaŋi miaŋön uruŋini kokolak qeiga kewö ahakze: Yuaigö nepaqepalok membagun membingö köpösöŋgöba isimkakalek ahakze. Tosatŋi yeŋgöreŋ yuaigöra körögisigisi ahakze. Ambazip eŋguget kömumakze. Aŋgururuk aka tosatŋi tilipköm eŋgimakze. Ambazip tosatŋi jiliwitiŋ qakŋe bölöŋi ak eŋgibingö mörakze. Keu ambazip kezapŋine saŋep alget geiga diwoŋdawoŋ anakza. \p \v 30 Andöqeqe keu jimakze. Anutugö yom jimakze. Silik bölöŋi könöpŋambuk tem köla wuataŋgömakze. Jakbak-öraŋböraŋ aka sileŋini memba wahörakze. Silenöŋ alal aka silik bölöŋi murutŋi murutŋi miwikŋaimakze. Iwinam keuŋini qahö tem kölakze. \p \v 31 Mötmötŋini qahö tohoiga uruqahö mala keu laŋ jöhöba qahö wuataŋgömakze. Ala-ala qahö aka tosatŋi yeŋgöra wösömötmöt qahö ak eŋgimakze. \v 32 Anutunöŋ köna diŋdiŋi kewö jim kutui ahöza: Ambazip bölöŋi mewöŋi ahakzei, yeŋön mönö kömup köhöikŋaŋgö buŋaya akŋeaŋgö dop akze. Yeŋön jimkutukutu mi möt asarizemö, töndup nanŋinak bölöŋi mi ahakze aka miyök qahöpmö, tosatŋan mewö aketka “Ölöp!” jiba imbi köla naŋgöm eŋgimakze. Mewö. \c 2 \s1 Anutunöŋ keunini kewöta diŋdiŋanök jim tekömakza. \p \v 1 \x * \xo 2.1 \xt Mat 7.1; Luk 6.37\x*O alani, gi tosatŋi yeŋgö keuŋini jim tekömakzan me qahö? Gi tosatŋi yeŋgö keuŋini jim teköba nangak ahakmeme miyöhök ahakzan. Miaŋgöra alagahö keuŋi kun jim teközan ewö, mönö nangahö keu mewöyök jim tekönöŋga miaŋgö lömbötŋan nangi qake öŋgöma. Miaŋgöra öŋgöŋgöŋi me eretŋi akzani, mi töndup mönö yuai kunöŋ möndöba nangahö keugö likepŋi naŋgöba jimamgö osimakzan. \v 2 Ambazip ahakmeme bölöŋi mewöŋi ahakzei, Anutunöŋ yeŋgö keuŋini keu ölŋaŋgö dop kewöta jim tekömakza, mi mötzin. \p \v 3 Miaŋgöra denöwö mötmörizan? Gi gölme azia aka töndup yuai mewöŋi ahakzei, yeŋgö keuŋini jim teköba nangak ahakmeme miyöhök aknöŋga dop kölja me qahö? Anutunöŋ keugi kewöta jim teköba likepŋi meleŋ gihiiga ölŋa göhö qake öŋgöma. Anutugöra jeŋe qahö mömölaköba asambötman. \p \v 4 Anutunöŋ ala ak neŋgiba bölöŋamninaŋgö likepŋi zilaŋ qahö meleŋmapmö, mamböta möta mökösöŋmakzawi, keu miaŋgöra jijiwilit akzan me? Anutunöŋ uruölöpŋi kondela urugi meleŋ-mangöra öröm gihimakzawi, miaŋgöra tönpin malbanbuk. \v 5 Gi kezapjupjup aka urugi qahö meleŋmani, mewö miaŋön Anutugö jeŋe qahö mömölakömanmö, irimsesewölŋan göhö qake sehiba öŋgöma. Kazik nalöŋan kam kuŋguiga keunini diŋdiŋanök jim teköma. Likepŋi meleŋ neŋgimawi, nalö miaŋgöreŋ irimsesewölŋi mönö aukŋe indeliga eka mötpin. \p \v 6 \x * \xo 2.6 \xt Sum 62.12; Qam 24.12\x*Anutunöŋ mönö “Ahakmemeninaŋgö dop mohot mohot neŋgöra likepŋi meleŋ neŋgimawi,” mi kewö: \v 7 Anutunöŋ qetbuŋaŋi neŋgimapköra mamböta aködamuninambuk akingöra kapaŋ köla pöndaŋ kinda nup ölöpŋi ölöpŋi memba maljini, neŋgöra malmal köhöikŋi neŋgima. Mi neŋgiiga nalö teteköŋi qahö oyaeŋkoyaeŋ mal öŋgöbin. \v 8 Mewö mal öŋgöbinmö, ambazip nanŋinaŋgörök mötmöriba giriŋjabak memba Buŋa keu ölŋi andö qeba keu bölöŋi wuataŋgömakzei, Anutugö irimŋan mönö miaŋgöra seholiiga kazikŋi ali qakŋine öŋgöma. \v 9 Kazikŋi mi mutuk Juda neŋgö qakŋine öŋgöiga neŋgö andönine kantri tosatŋi aiaka bölöŋi ahakzei, körek yeŋgö qakŋine mewöyök öŋgöiga sihimbölö kahasililiŋ möta malme. \p \v 10 Mewö malmemö, Juda aka neŋgö andönine kantri tosatŋan mewöyök urunini meleŋda aiaka ölöpŋi ahakzini, Anutugö aködamunŋan mönö körek neŋgö qaknine öŋgöiga qetbuŋa neŋgiiga luainöŋ malbin. \v 11 \x * \xo 2.11 \xt Dut 10.17\x*Anutunöŋ ambazip tosatŋi qahö neŋgek soriba tosatŋi qahö qepureim eŋgimakzapmö, dop mohotnöŋ kewöt neŋgimakza. \p \v 12 Miaŋgö könaŋi kewö: Kantri tosatŋi yeŋön Anutugöreŋ Köna keu qahö oyoŋda möta siŋgisöndok laŋ ahakzei, yeŋön mönö körekŋanök tönpin mala ayuhume. Juda neŋön Anutugöreŋ Köna keu oyoŋda möta töndup siŋgisöndok ahakzini, Anutunöŋ mönö keu miaŋgö dop körek kewöt neŋgiba keunini jim teköma. \v 13 Ambazip Anutugöreŋ Köna keu öne mörakzei, yeŋön Anutugö jeŋe solanŋi qahö akze. Qahöpmö, Köna keu tem köla wuataŋ-gömakzei, Anutunöŋ mönö yeŋgö keuŋini jim teköiga solanize. \v 14 Kantri tosatŋan Anutugöreŋ Köna keu qahö memba maljemö, tosatŋan töndup laŋ nanŋini imbi miaŋgö dop mötmöriba ahakze. Anutugö köna keuŋi qahö mötzemö, töndup mötmötŋinan jim kutum eŋgiiga Anutugö köna keugö dop aka miaŋgö bapŋe malje. \p \v 15 Mewö maljeaŋgö könaŋi mi aukŋe asuhuba kewö ahöza: Anutunöŋ ambazip miwikŋaim neŋgiba miaŋgöreŋ Köna keuŋaŋgö jimkutukutuŋi mi körek neŋgö urunine ali ahöza. Miaŋgöra Anutunöŋ keuŋi jiba saŋep alakzawi, mi kian kantri yeŋön mewöyök mörakze. Mi uruŋinaŋgö kezapŋan mötketka keuŋini jiiga Anutubuk öröröŋ mörakze. Anutunöŋ urumötmöt eŋgiyöhi, miaŋön nalö tosatŋe keu jakeŋe ala kuŋgum eŋgiiga möt bölimahakze aka nalö tosatŋe keuŋini naŋgöba jiiga möt ölöwahakze. \v 16 Ölöwak Buŋa jim asarimakzali, miaŋgö dop nalö ketaŋe kewö asuhuma: Kraist Jisösnöŋ Anutu bauköm waŋgiiga ambazip neŋgöreŋ keu tölapŋi tölapŋi kewöta jim teköm neŋgima. Mewö. \s1 Köna keu miaŋön könaŋamnini denöwö indelja? \p \v 17 Gi nangi qetki Juda azia qeta Köna keunöŋ amöt qem gihimapkö möt nariba “Anutugö buŋaya akzal,” jiba silegi möpöseinöŋga dop kölja me qahö? \v 18 Gi Anutugö jitŋaŋgö dop malmalgö keuŋi möt sölöŋgöba maljan. Anutugö Köna keu kusum gihigeraŋgöra aka köna qetpuk sorok wuataŋgömamgö jiba keu pakpak kewöta ölŋi aka muneŋi mendeŋmakzan. \v 19 Gi “Ölöp jegömöl ambazip alabaukŋini aka eŋguaŋgitmam,” jiba aiweliköm aŋgumakzan. Söŋaupnöŋ maljei, mi mem asarim eŋgimanaŋgö dop awösamkakak akzan. \p \v 20 Mewö aka kewö jimakzan, “Köna keu kusum niŋgigetka mötkutukutu lök miwikŋaiba keu ölŋaŋgö könaŋi mötzal.” Mewö jiba amqeba kewö jimakzan, “Ni ölöp ambazip mötmötŋini qahö yeŋgö böhiŋina akŋam. Ölöp mönö namande yeŋgö qaqazuŋina aka kusum eŋgimakŋam.” \v 21 Mewö jiba tosatŋi kusum eŋgiba wuanöŋgöra nangi qahö kusum aŋgumakzan? “Yoŋgorö kude meman,” jiba ambazip uruŋini kuŋgum eŋgimakzanmö, nangak yoŋgorö meme aknöŋga qahö dop kölja. \p \v 22 “Sero yoŋgorö kude akŋan,” mewö jinöŋ mötketka nangak kaisero akzan me qahö? Tandö lopioŋ sisit mem eŋgimakzanmö, töndup nangak jöwöwöl jikenöŋ öŋgöba yuaiŋi aŋgön köla kiom qeba memakzan. Mi qahö dop kölja. \p \v 23 Anutugöreŋ Köna keubuk maljanaŋgöra silegi laŋ memba öŋgömakzanmö, nangak mi walöŋda mewö miaŋön Anutugö qetbuŋaŋi memba et ala malnöŋga gamuŋambuk ahakza. \v 24 \x * \xo 2.24 \xt Ais 52.5\x*Miaŋgö keuŋi mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, “Eŋgö silikŋinaŋgöra aka kian kantri könagesö yeŋön Anutugö qetŋi ilita sutŋine mepaqepaik ahakze.” \p \v 25 Anutugöreŋ Köna keu wuataŋgöba maljan ewö, Anutugö aiwesökŋi silege yandigeri, miaŋön mönö bauköm gihiiga dop kölja. Mi dop köljapmö, köna keu walöŋda siŋgisöndok ahakzan ewö, mönö aiwesöki qahö memeŋi mewö tandök aka öne laŋ maljan. \v 26 Tosatŋan Anutugö aiwesökŋi sileŋine qahö yandigetka töndup köna keugö jimkutukutuŋi wuataŋgömakze ewö, Anutunöŋ aiwesök mi sileŋine ahözawaŋgö dop ewö eŋgehiga dop kölja. \p \v 27 Mewö eŋgehiga yeŋgöreŋök kunŋan ölöp Köna keugö dop göhö keugi töhönŋi kewöta jim teköiga etman. Anutugö aiwesökŋi silege yandigetka Köna keugö bohonŋi mohot mohot möt aŋgön köla maljanmö, mi walöŋda siŋgisöndok ahakzanaŋgöra aka etman. \v 28 Azi kunŋan silenöhök Juda azia akza ewö, yaŋön mönö Juda azi ölŋi qahö akza. Mewöyök Anutugö aiwesökŋi sileŋeyök yandigetka yaŋgiseŋ ahakze ewö, mi mönö aiwesök omaŋi, ölŋi qahö. \p \v 29 \x * \xo 2.29 \xt Dut 30.6\x*Ölŋi qahöpmö, azi kun uruŋan Juda azia akzawi, yaŋön mönö Juda azi ölŋi akza. Mewöŋanök Anutunöŋ urunini qesöŋda Uŋaŋi Töröŋi miaŋgöreŋ ali maljawi, miaŋön mönö aiwesök ölŋi akza. Köna keugö bohonŋi wuataŋgöba azi sileŋi yandigetka gölme ambazipnöŋ mötketka öŋgömakzapmö, Anutunöŋ aiwesökŋi urunine kinjawaŋgöra möri öŋgöi möpöseim neŋgimakza. Mewö. \c 3 \s1 Anutunöŋ keuŋi pöndaŋ wuataŋgömakza. \p \v 1 Mewö ahöiga Juda ambazip maljini, miaŋön mönö denöwö bauköm neŋgibawak? Anutugö aiwesökŋi silenine yandigeri, miaŋgö ölŋan mönö denöwö ahum neŋgiza? \v 2 Ölŋan mönö malmal pakpak miaŋgöreŋ gwötpuk ahuba ölŋa bauköm neŋgimakza. Miaŋgö keuŋi mutukŋi kewö: Anutunöŋ Buŋa keuŋi neŋgiiga buŋanina aiga maljin. \p \v 3 Mewö maljinmö, neŋgöreŋök tosatŋan Anutu qahö möt narim waŋgiba malgetka denöwö ak eŋgima? Yaŋgiseŋ malgeraŋgö likepŋi meleŋda mönö denöwö ak neŋgima? Urukalemŋi jöhöba aŋgön köliga omaŋi akŋa me denöwö? \v 4 \x * \xo 3.4 \xt Sum 51.4\x*Mi qahöpmahöp! Nini körek pakpak muneŋ ambazip akzinmö, Anutunöŋ öl töhönŋi akza. Anutugö könaŋi mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, \q1 “Keu jakeŋe ala qesim gihigetka keugahö likepŋi jim asariba miaŋgöreŋ diŋdiŋi aka luhut al eŋgiba kinman. Göhö könaŋamgi mewö miwikŋaiba naŋgöba jime.” \p \v 5 Neŋön ahakmeme goŋgoŋi wuataŋgöinga Anutunöŋ qindiŋaim neŋgiiga ahakmemeŋi diŋdiŋan mewö aukŋe asuhuza ewö, neŋön keu miaŋgöra mönö denöwö jibinak? Ni keu mi gölme ambazip mötmötkö dop kewö jizal: Anutunöŋ likepŋi meleŋniga irimsesewölŋan qaknine öŋgözawi, yaŋgö mötmötŋan mewö goŋgiza me qahö? \v 6 Qahö, mi yapmakek! Anutunöŋ goŋgoŋi akawak ewö, yaŋön gölmeŋi gölmeŋi neŋgö keunini mönö denöwö kewöta törörök jim teköbawak? \p \v 7 Nöŋön muneŋ azia akiga Anutunöŋ keuŋi ölŋan qindiŋaim niŋgiiga yaŋgö qetbuŋaŋan mewö aukŋe asuhum tiŋgitza. Mewö aiga nöŋön siŋgisöndok ahali, Anutunöŋ miaŋgö keuŋi mönö denöwögöra jim teköza? Nömosöri nani imbi-imbi malbi dop kölbawak me qahö? Keuŋan mönö qahö löwöriba etma. \v 8 Mönö kewö jiinga dop kölbawak, “Nini ölöp bölöŋi toroqeba ahinga Anutunöŋ mi qindiŋaiiga ölöpŋaŋgö ölŋan asuhuiga keuŋan qetbuŋaŋambuk akŋa.” Tosatŋan neŋgöra keu sirongen mewö jiba toroqeba kewö jimakze, “Polnöŋ keu mewö jiba miaŋgö dop laŋ ahakza.” Mewö aka jigeraŋgö keuŋi mi Anutunöŋ kewöta dopŋine jim teköm eŋgima, mötzal. Mewö. \s1 Ambazip kunŋan solanŋi qahö akza. \p \v 9 Keu mewö eraum möta mi denöwö jim teköbinak? Juda neŋön kantri tosatŋi eŋgoŋgita Anutugö jeŋe diŋdiŋi akzin me qahö? Saumbaŋ! Miaŋgö keuŋi lök qeljiŋe kewö jim köhöinin: Juda me kantri tosatŋi akinak, nini körekmakörek siŋgisöndok ahinga köpeim neŋgiiga maljin. Miaŋgöra silenini memba öŋgöbingö osimakzin. \v 10 \x * \xo 3.10 \xt Sum 14.1-3; 53.1-3\x*Miaŋgö keuŋi mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, \q1 “Kunŋan kun solanŋi diŋdiŋi qahö kötökŋi akza. \q2 \v 11 Kungö uruŋe mötmöt qahö ahum kutui laŋ malje. Kunŋan kun Anutu miwikŋaimamgö qahö kapaŋ kölakza. \q1 \v 12 Qahöpmö, körekŋan mönö köna oŋgita jaŋjuŋ aka malje. \q1 Körekmakörekŋan mönö böliba Anutugö jeŋe aŋgöjörakŋinambuk akze. Ölöpŋi ahakzawi, mohot-töwa kun mi qahöpmahöp miwikŋaizal. \q1 \v 13 \x * \xo 3.13 \xt Sum 5.9; 140.3\x*Nesilamŋinan isimkakalek ahakze. \q1 Jöl ginaginaŋinan qaksirigö löm ewö aŋaŋiba kiniga kömupkö qösösökŋi ewö miaŋön ambazip laŋ ayuhum eŋgimakze. Keu bölöŋi mi qatögö jitŋi möröm warabe ewö numbuŋine kokolak qeba ahöiga jitŋinan ambazip laŋ eŋgöhömakze. \q1 \v 14 \x * \xo 3.14 \xt Sum 10.7\x*Sait keu kömbukŋambuknöŋ mönö numbuŋini kokolak qeiga ambazip laŋ qesuahöm eŋgimakze. \q1 \v 15 \x * \xo 3.15 \xt Ais 59.7-8\x*Ambazip laŋ eŋguba sepŋini mokomegöra könaŋinan kik-kek ösumok anda kamakze. \q1 \v 16 Könaŋini goŋgii maljeaŋgö aiwesökŋini kewö akza: Denike lilikömakzei, miaŋgöreŋ mönö köndeŋ-möndeŋ aketka ambazip uruŋinan böliba kömbuhi-makza. \q1 \v 17 Luainöŋ malmalgö könaŋi mi qahö möt kutum yaköze. \q1 \v 18 \x * \xo 3.18 \xt Sum 36.1\x*Anutu göda qebingö keuŋi mi uruŋine qahö ahöza. Jitŋi oŋgitpinbuköra keŋgötŋini qahö möta önewat laŋ malje.” \p Anutugöreŋ keu mewö ahöza. \p \v 19 Anutunöŋ Köna keu kewögöra neŋgiyök, mi mötzin: Köna keu pakpak miaŋön gölme dop jöhöm neŋgimakza. Nini keu miaŋgö bapŋe anda tem köla malinga dop kölma. Qahö tem kölbin ewö, Anutunöŋ mönö likepŋi meleŋ neŋgii ayuhubin. Miaŋgöra sömbunini möta möndömöndönini mosöta keu bök mala tem köl waŋgiinga dop kölma. Anutunöŋ ambazip könanini mewö indelöha ahöza. \p \v 20 \x * \xo 3.20 \xt Sum 143.2; Gal 2.16\x*Köna keunöŋ jöhöm neŋgimakzapmö, nini lökŋanök mi wuataŋgöbingö osimakzin. Anutugöreŋ Köna keunöŋ siŋgisöndok qiwikŋaiiga aukŋe eka ölöp möt kutubinmö, köna miaŋön Anutugö jeŋe solanŋi akingö osibin. Mewö. \s1 Solanŋi akinaŋgö könaŋi mi mötnarip. \p \v 21 Naninak osimakzinmö, Anutunöŋ Köna keu wuataŋgöba solanŋi akingöra mi qahö jiyökmö, köna murutŋi kewö areŋgöba jii ahöza: Anutunöŋ nanŋak keunini jim teköiga yaŋgö jeŋe solanibin. Anutunöŋ keu mi Moses aka kezapqetok ambazip yeŋgöra indeliga naŋgöba jiba Buŋa Kimbinöŋ ohogetka nalö kewöŋe aukŋe asuhuiga mötzin. \p \v 22 \x * \xo 3.22 \xt Gal 2.16\x*Miaŋgöra denike denike neŋön Jisös Kraist möt narizini, Anutunöŋ mönö körek neŋgö keunini jim teköiga solanibin. Ambazip kambu murutŋi murutŋi neŋön Anutugö jeŋe öröröŋ akzin. \v 23 Ambazip körek neŋön siŋgisöndok aka Anutugö asakmararaŋaŋgöra osizin. \p \v 24 Mi osizinmö, Anutugö kalem möriamŋan asuhuiga Kraist Jisösnöŋ sohopnini meyök. Anutunöŋ kalem miaŋgöra aka keunini jim teköiga solanibin. \v 25 Mutuk siŋgisöndok aka malgeri, Anutunöŋ mi möta mökösöŋda likepŋi zilaŋ qahö meleŋ eŋgiyök. Mi qahö meleŋ eŋgiba nanŋi ahakmeme solanŋan aukŋe asuhumapköra möta Kraist Jisös jöwöwöl sömbup ewö aliga qeget kömuiga Anutugö jeŋe köl könjörat neŋgimapkö könaŋa ahök. Sepŋi mokoyöhi, mi möt nariinga mewö miaŋön siŋgisöndoknini mosöri solanibin. \v 26 Könaŋi mi nalö kewöŋe aukŋe asuhumapköra möta Jisös mewö ak waŋgiyök. Anutugö ahakmeme solanŋi mi kewö: Nanŋak solanŋi akza aka kunŋan Jisös möt narizawi, mönö yaŋgö keuŋi jim teköiga solanimakza. \p \v 27 Mewö aiga mönö wanigöra silenini mem öŋgöbinak? Yuai kungöra aka qahöpmahöp. Köna keu wuataŋgöba solanŋi akingöra mi osizin. Mewö solanŋi qahö akinmö, Jisös möt nariinga Anutunöŋ neŋgeka keunini jim teköiga solanimakin. \v 28 Keu ki jim teköba kötŋi kewö jim köhöizin: Köna keu wuataŋgömakzinaŋgöra qahöpmö, Jisös möt narim waŋgizinaŋgöra aka Anutunöŋ keunini jim teköiga solanimakin. \v 29 Anutunöŋ Juda neŋgö Anutuninanök qahö akza. Mönö kantri tosatŋi yeŋgö Anutuŋina mewöyök akza me qahö? Mönö yeŋgö Anutuŋina mohot akza. \p \v 30 \x * \xo 3.30 \xt Dut 6.4; Gal 3.20\x*Anutunöŋ mohot akza. Miaŋgöra silenini yandiget maljini, neŋön möt narim waŋgiinga mem solanim neŋgimakza aka sileŋini qahö yandiget maljei, mi mewöyök möt narim waŋgigeraŋgöra aka mem solanim eŋgimakza. \v 31 Mötnarimegö keu jiba miaŋön kuŋgum eŋgiba mewö miaŋön Köna keu memba et alinga omaŋi akŋa me qahö? Mi yapmakek qahöpmö, Anutugöreŋ Köna keu mi qahö qeapkömakzinmö, mi mem köhöimakzin. Mewö. \c 4 \s1 Abrahamnöŋ Anutu möt nariba solanŋi ahök. \p \v 1 Nini bömön jalönini Abrahamgö könaŋaŋgöra denöwö jibin? Yaŋön Anutugö könaŋi denöwö miwikŋaiba yaŋgö jeŋe solanŋi ahök? \v 2 Ölŋa, Anutunöŋ yaŋgö keuŋi ahakmemeŋi ölöpŋaŋgöra aka jim teköiga solanibawak ewö, yaŋön miaŋgöra ölöp sileŋi memba öŋgöbawakmö, mi Anutugö jeŋe qahö. \v 3 \x * \xo 4.3 \xt Jen 15.6; Gal 3.6\x*Miaŋgö keuŋi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, “Abrahamnöŋ Anutu möt nariiga mötnaripŋi ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solaniyök.” Keu mewö ahöza. \p \v 4 Keuŋi mönö kalema jim teköiga solaniyökmö, kunŋan nup meiga galömŋan töwaŋi kalema qahöpmö, nup memakzawaŋgö dop ek kewöta töwaŋi waŋgimakza. \v 5 Gölme galömnöŋ mewö waŋgimakzapmö, Anutunöŋ aŋgöjörak ambazip neŋgö keunini jim teköiga solanimakin. Miaŋgöra kunŋan oyaeŋkoyaeŋ akŋamgöra nup qahö memba Anutu öne möt narim waŋgizawi, Anutunöŋ mönö mötnaripŋi mi ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solanima. \p \v 6 Deiwidnöŋ mewöyök keu miaŋgö könaŋi naŋgöba keu kewö indela jiyök, “Kunŋan oyaeŋkoyaeŋ akŋamgöra nup qahö meiga Anutunöŋ mötnaripŋi ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solanizawi, yaŋön mönö simbawoŋ akza.” \v 7 \x * \xo 4.7 \xt Sum 32.1-2\x*Mewö jiiga keuŋi mi kewö ohoget ahöza, \q1 “Ambazip Köna keu walöŋgetka Anutunöŋ siŋgisöndokŋini mosöta köl könjörari maljei, yeŋön mönö simbawoŋ akze. \q1 \v 8 Kembunöŋ kungö siŋgisöndokŋi saŋgoŋda ehi dop köliga likepŋi qakŋe qahö ali öŋgömawi, yaŋön mönö oyaeŋkoyaeŋ akza.” \p Keu mewö ahöza. \p \v 9 Anutunöŋ oyaeŋkoyaeŋ akingö könaŋi mewö indela Anutugö aiwesökninambuk neŋgörök jii ahöza me qahö? Mi qahö. Mi mönö kantri tosatŋi aiwesökŋini qahö yeŋgöra mewöyök ahöza. Neŋön lök kewö jiba ohozin, “Abrahamnöŋ Anutu möt nariiga mötnaripŋi ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solaniyök.” \p \v 10 Mönö wani nalönöŋ ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solaniyök? Anutugö aiwesökŋi sileŋe yandiget malöhi, nalö miaŋgöreŋ qahöpmö, mutuk öne malöhi, Anutunöŋ mönö nalö miaŋgöreŋ mötnaripŋi ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solaniyök. \p \v 11 \x * \xo 4.11 \xt Jen 17.10\x*Mutuk öne mala Anutu möt nariiga keuŋi jim teköiga solaniyök. Miaŋgö andöŋe dop köljawaŋgö aiwesökŋi mi sileŋe yandimegöra jiiga muŋgem supap ewö ahök. Mewö aiga yaŋgö andöŋe Anutugö aiwesökninambuk qahö mala möt narim waŋgiinga mötnaripnini ehi dop köliga keunini jim teköiga solanibini, Abrahamnöŋ körek neŋgö bömön jalönina ahök. \v 12 Bömön jalönini yaŋön öne mala nalö miaŋgöreŋ uruŋi meleŋda Anutu möt nariba malöhi, nini aiwesökninambuk yaŋgö dop aka maljin. Anutugö aiwesökninambuk mala urunini meleŋda maljini, mönö neŋgö bömönina mewöyök ahök. Aiwesök yandim neŋgigetka öne laŋ qahö maljinmö, Abrahamgö köna lasupŋi wuataŋgöba möt narimakzin. Mewö. \s1 Anutugö jöhöjöhö keu möt nariinga ölŋambuk akŋa. \p \v 13 \x * \xo 4.13 \xt Jen 17.4-6; 22.17-18; Gal 3.29\x*Anutunöŋ Abraham gölme buŋa qem waŋgiiga toŋi aiga gwölönarökurupŋan yaŋgö andöŋe mewö mal öŋgömegö keuŋi jiba jöhöyök. Keu mi Köna keu wuataŋgöyöhaŋgöra aka qahö jiyökmö, Anutunöŋ mötnaripŋi ehi dop köliga keuŋi jim teköi solanŋi ahöhaŋgöra keu mi jiyök. \p \v 14 \x * \xo 4.14 \xt Gal 3.18\x*Tosatŋan oyaeŋkoyaeŋ akingöra Köna keunöŋ qekötahöba mewö miaŋön Anutugöreŋ yuai mi buŋa qem aŋgubeak ewö, yeŋön mönö möt naribingö keuŋi qeapkögetka omaŋi akawak. Mewö Anutugö jöhöjöhö keugöra qahö osiinga keu miaŋön omaŋi akapuk. \v 15 Anutugöreŋ Köna keu walöŋninga irimŋi seholiiga kazikŋan qaknine öŋgömakzapmö, Köna keu qahö ahöbawak, mewö siŋgisöndokö keuŋi qahö jibinak. \p \v 16 \x * \xo 4.16 \xt Gal 3.7\x*Abrahamnöŋ mewö mindirim neŋgiba körek neŋgö bömönini akza. Miaŋgöra jöhöjöhö keuŋi neŋgiyöhi, mi Köna keunöŋ qekötahömakzei, yeŋgörök qahöpmö, Abraham ahök ewö möt narimakzini, neŋgöreŋ mewöyök ölŋambuk akŋapköra mörök. Miaŋgöra Anutunöŋ jöhöjöhö keuŋi mi kewö areŋgöba alök: Mi möt nariinga ölŋi körek neŋgöra kalema neŋgiiga kalem möriamŋan aukŋe asuhumakza. \p \v 17 \x * \xo 4.17 \xt Jen 17.5\x*Abrahamgö keuŋi kun mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, “Nöŋön gi kuŋgum gihibiga ambazip könagesö gwötpuk yeŋgö iwiŋina akŋan.” Keu miaŋgö dop Abrahamnöŋ Anutugö jeŋe iwi ak neŋgimakza. Anutunöŋ kömukömuŋi mem gulim eŋgimakza. Könagesö malmalŋini qahö, mi jebuk maljeaŋgö tandök ewö eŋgoholi asuhumakze. Abrahamnöŋ mönö Anutu mewöŋi möt narim waŋgiyök. \p \v 18 \x * \xo 4.18 \xt Jen 15.5\x*Anutunöŋ mutuk Abrahamgöra kewö jii mörök, “Göhö gwölönarökurupkan ahum sehigetka jaŋgöŋini seŋgelau ewö aiga malme.” Jöhöjöhö keu mi möta denöwö ölŋambuk asuhubawak, mi qahö mörökmö, mi töndup jörömqöröm aka ambazip könagesö gwötpuk yeŋgö iwiŋini akŋamgö mamböta malök. Jöhöjöhö keu mutukŋaŋgö dop asuhumapköra mönö Anutu möt narim waŋgiba malök. \v 19 \x * \xo 4.19 \xt Jen 17.17\x*Saragö köröŋan morö memegö dop qahö aiga nanŋak yambuŋi lök 100:kö dop ahök. Miaŋgöra nanŋi mötmöriiga lök azi namŋi sileŋi waziba sohosoholiŋi ahökmö, töndup Anutugöreŋ keunöŋ ölŋambuk akŋapköra möt narim waŋgiba maliga Abrahamgö mötnaripŋan qahö sörauba löwöriyök. \p \v 20 Qahö löwöriyökmö, keuŋan ölŋambuk akŋapkö möt nariba miaŋgöreŋ köhöiba kinök. Anutugö jöhöjöhö keugöra uruŋan an qem kam qem uruyahöt qahö ahökmö, mötnaripŋan köhöiiga Anutu möpöseiba maliga Anutugö qetbuŋaŋan sehiyök. \v 21 Anutunöŋ yuai asuhumapkö keuŋi jiba jöhöba mi ak tekömamgö köhöimakzawi, mi möt köhöim teköba uruyahöt kun qahö aka malök. \v 22 Mewö aka malöhaŋgöra Anutunöŋ Abrahamgö mötnaripŋi ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solaniyök. \v 23 Mötnaripŋi ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solaniyöhi, keu mi Abrahamgörök qahö ohoget ahöza. \p \v 24 Abrahamgörök qahöpmö, neŋgöra aka mewöyök mi ohoget ahöza. Nini Kembunini Jisös mem gulii kömupnöhök wahöröhi, Anutu ia möt narim waŋgiinga mötnaripnini ehi dop köliga jim teköm neŋgiiga solanibin. \v 25 \x * \xo 4.25 \xt Ais 53.4-5\x*Anutunöŋ neŋgö siŋgisöndok-ninaŋgöra aka Jisös qahö aŋgön köli kömuyök aka solanŋi akingöra aka mem guliiga kömupnöhök wahöta malja. Mewö. \c 5 \s1 Anutugö jeŋe solaniba söŋgaiba luainöŋ maljin. \p \v 1 Neŋön Anutu möt nariinga keunini jim teköiga solanizin. Miaŋgöra Kembunini Jisös Kraistnöŋ mönö nam köl neŋgiiga Anutubuk luai miwikŋaiba maljin. \v 2 Mewöyök Jisös Kraist möt nariinga nam köl neŋgiiga kalem möriam buŋa qem aŋgubingö könaŋi miwikŋaiba nalö kewöŋe kalem möriam uruŋe maljin. Anutugö asakmararaŋ uruŋe aŋgotpingö jörömqöröm aka söŋgaimakzin. \p \v 3 Miaŋgörök qahö söŋgaimakzinmö, wahöjaliŋ möta miaŋgöra mewöyök söŋgaimakzin. Köŋjiliŋ möta mökösöŋda mewö miaŋön kapaŋkölköl miwikŋaibin. Mi möta miaŋgöra söŋgaimakzin. \v 4 Kapaŋkölköl miwikŋaiba esapesapnöŋ köhöiba kinbin. Esapesap-nöŋ köhöiba kininga jörömqörömninan köhöimakŋa. \v 5 Anutunöŋ Uŋa Töröŋi al neŋgiiga köna asuhuiga urukalemŋi mokoiga urunine geiga maljin. Miaŋgöra jörömqöröm aka oyaeŋkoyaeŋ akingö al mamböta gamumamusum qahö miwikŋaibin. \p \v 6 Miaŋgö könaŋi kewö: Nini mutuk lölöwöröŋi ösumnini qahö malini, Kraistnöŋ mönö nalö diŋdiŋi miaŋgöreŋök kömumba ambazip aŋgöjörakninambuk neŋgö sohopnini meyök. \v 7 Kunöŋ Köna keu törörök wuataŋgöba diŋdiŋi akzawi, ala mewöŋaŋgöra kunŋan ölöp qahö kömumbawak? Mi möriga osibawakmö, kunöŋ urukalem gwötpuk ambazip ak eŋgimakzawi, alaŋi kunŋan yaŋgöra aka ölöp sileŋi köleŋda kömumamgö mötpawak. \p \v 8 Ambazipnöŋ mewö ahakzinmö, Anutunöŋ uruŋan jöpaköm neŋgimakzawi, yaŋön mi kewö kondelök: Yaŋön Kraist melaiiga eta mutuk aŋgöjörak ambazip malini, nalö miaŋgöreŋök mönö neŋgöra aka kömuyök. \v 9 Kömuiga nalö kewöŋe sepŋan saŋgoŋda jim teköm neŋgiiga solaniba maljin. Töndup mi korembeŋi ewö aiga ölŋan mönö könaŋgep kewö asuhuma: Anutunöŋ siŋgisön-dokö urukönöpŋi aukŋe kondeliga yuai kanjamŋambuk gölmenöŋ asuhuma. Mi asuhuiga Anutugö jeŋe solanŋi akzinaŋgöra Jisösnöŋ mönö jeŋberereŋ miaŋgöreŋök meköm neŋgiiga oyaeŋkoyaeŋ akin. \p \v 10 Nini mutuk Anutugö kerökurupŋi malini, nalö miaŋgöreŋ nanŋi Nahönŋi melaii kömumba miaŋön töwanini ahiga Anutubuk ala-ala ahin. Ahini, miaŋön korembeŋi akzapmö, ölŋi bohonŋan könaŋgep kewö asuhuma: Töwanini ali Anutugö alaurupŋi malinga Jisösnöŋ köhöiba maljawaŋgöra mönö amqeba meköm neŋgiiga oyaeŋkoyaeŋ akin. \v 11 Kembunini Jisösnöŋ Anutugö amötqeqe nupŋi meiga Anutunöŋ töwanini ali yambuk ala-ala ahini, miyöhök qahöpmö, ölŋa Anutubuk jöpaköm aŋguba kinda köiraŋ köla söŋgaimakzin. Mewö. \s1 Adamgöra aka köhömuŋi akzinmö, Kraistköra aka gulibin. \p \v 12 \x * \xo 5.12 \xt Jen 3.6\x*Azi mohotnöŋ siŋgisöndok gölmenöŋ kondoriga asuhuyök. Anutunöŋ siŋgisöndok miaŋgö likepŋi aliga kömup asuhuyök. Miaŋgö dop ambazip körek neŋön siŋgisöndok aka malinga kömupnöŋ miaŋgöra ambazip körek pakpak dop köl neŋgii maljin. \v 13 Mutuk Köna keu qahö asuhuiga nalö miaŋgöreŋ mewöyök siŋgisöndok lök aukŋe asuhuba ahöyökmö, Köna keu qahö ahöiga siŋgisöndokö keuŋi mi qahö jim kewöta laŋ malget. \p \v 14 Adamgö nalöŋeyök könahiba laŋ mala kotketka Mosesgö nalöŋe Köna keu asuhuyök. Ambazip nalö sutŋe miaŋgöreŋ siŋgisöndok aketmö, Adamnöŋ köna walöŋnöhi, miaŋgö dowök qahö walöŋda malgetmö, kömupnöŋ töndup i mewöyök galöm köl eŋgii malget. \p Adam, azi mutukŋi yaŋön mönö azi kun kamawaŋgö söpsöpŋa ahök. \p \v 15 Söpsöpŋa ahökmö, könaŋiri mi öröröŋ qahö akzahot. Adamnöŋ Köna keu walöŋda eri siŋgisöndok asuhum sehiba ambazip gwötpuk dop köl eŋgiiga kömumba malget. Mi kömupkö könaŋi akzapmö, oyaeŋkoyaeŋ akingö könaŋi mi kun. Mi kewö: Azi mohot Jisös Kraist yaŋön nam köl neŋgiba kalem möriamŋi indeliga Anutugö kalemŋan aukŋe asuhuba ambazip gwötpuk dop köla qesalöpköm neŋgiyök. \v 16 Toroqeba kewö jimam: Köna yahöt mi öröröŋ qahö akzahot. Azi mohotnöŋ siŋgisöndok aiga Anutunöŋ keuŋi jim teköiga siŋgisöndok ambazip körek neŋön könöp siagö buŋaya akzin. Mi gölme azigö könaŋi akzapmö, Suep azigö könaŋi mi kun. Mi kewö: Nalö gwötpuk Anutugö Köna keu walöŋninga kalemŋi kondela jim teköm neŋgiiga solanimakzin. \p \v 17 Mi dumge jimam: Azi mohotnöŋ Köna keu walöŋda kömup kondoriga ambazip körekmakörek kömumba maljin. Adamgö siŋgisöndoköra aka kömupnöŋ körek dop köla galöm köl neŋgii laŋ malin. Mi köna etqeqeŋi akzapmö, Anutu ösum-mumuŋaŋgö könaŋi mi kewö: Ambazip nini solanŋi akingö kalemŋi mi keleŋmaleleŋ buŋa qem aŋguba kalem möriamŋaŋgö uruŋe maljini, neŋön mönö oyaeŋkoyaeŋ akin. Azi mohot Jisös Kraist yaŋön naŋgöba inahöm neŋgiiga suahö \f + \fr 5.17 \ft Jembon oŋi nene (Siawari keunöŋ qariwe ilikŋi nene) ewö köhöiba mal öŋgöbin.’ ewö köhöiba mal öŋgöbin. \f* \p \v 18 Dumge kunbuk jimam: Azi mohotnöŋ Anutugö Köna keu walöŋda eri Anutunöŋ keuŋi jim teköiga ambazip körek neŋön könöp siagö buŋaya ahin. Mewöŋanök azi kunŋan solanŋi akingö kondoriga urunini meleŋninga Anutunöŋ ölöp ambazip pakpak neŋgö keunini jim teköiga solaniba köhöiba mal öŋgöbin. \v 19 Dumge kunbuk kewö jimam: Azi mohotnöŋ qeqetal aka siŋgisöndok bohon köli sehiiga ambazip sehisehiŋi neŋön meleŋda siŋgisöndok ambazip ahin. Mewöŋanök azi kunŋan Anutugö jitŋi tem köla siŋgisöndokninaŋgö töwaŋi aliga köna asuhuiga Anutunöŋ ambazip sehisehiŋi neŋgö keunini jim teköiga solanibin. \p \v 20 Mutuk öne laŋ mala kotketmö, Mosesgö nalöŋe Anutunöŋ Köna keu ambazip siŋgisöndokŋini möt kutumegöra toroqem eŋgiyök. Mi toroqem eŋgiyökmö, mi mötketka siŋgisöndokŋinan sehiba aukŋe asuhuyök. Mewö aiga Anutunöŋ mönö kalem möriamŋi mewöyök mem sehiiga siŋgisöndok oŋgita asuhuyök. \v 21 Siŋgisöndokö kukösumŋi mi ketaŋi. Miaŋgöra siŋgisöndok ahinga miaŋön galöm köl neŋgiiga köhömuŋi mala kömumba mala korin. Anutugö kalem möriamŋi miaŋön mönö mewöŋanök kukösumŋambuk akza. Jisös Kraist Kembuninan solanibingö kondoriga Anutunöŋ keunini jim teköiga diŋgiba malmal köhöikŋi miwikŋaiba nalö teteköŋi qahö mal öŋgöbin. Mewö. \c 6 \s1 Siŋgisöndok andö qeba Kraistpuk guliba malme. \p \v 1 Anutunöŋ kalem möriamŋi neŋgii sehimapköra siŋgisöndok toroqeba aka malbin me qahö? Miaŋgöra mönö denöwö jiinga dop kölma? \v 2 Siŋgisöndok yapmakek! Nini siŋgisöndokö kösönöhök lolohoba urunini walŋan qamöt ewö aiga siŋgisöndok akingö tököba maljin ewö, mönö denöwögöra siŋgisöndoknöŋ toroqeba galöm köl neŋgii malbinak? \p \v 3 Keu ki mötze me qahö: Nini körek Kraistköreŋ qeköta-höbingöra aka o melun mem neŋgiget. Miaŋgöreŋ urunini walŋan mönö Jisös qeget kömuyöhaŋgö tandök kömui malbingöra o melun mi mem neŋgiget. \p \v 4 \x * \xo 6.4 \xt Kol 2.12\x*Iwinöŋ asakmararaŋi kondela Kraist mem gulii kömupnöhök wahöröhi, neŋgö uruninan mewöyök kölöŋaiiga dölökŋi aka malinga dop kölma. Iwininan nini Kraistkö tandök ewö guliba wahöta ahakmeme dölökŋi aka memba malbingöra mötza. Miaŋgöra o melun mi kewögöra mem neŋgiget: Urunini walŋan Jisösbuk mohotŋe kömumba ahömapköra urunini walŋi mi mewö löm kölget. \p \v 5 Urunini walŋan Kraistpuk öröröŋ kömui miaŋgöreŋ yambuk qekötahöba maljin ewö, Iwininan nini mewöyök Kraistpuk kinbingöra mötza. Kraistnöŋ kömupnöhök wahöröhi, mönö yaŋgö tandök öröröŋ guliba malinga dop kölma. \v 6 Urusilegö sihim kömbönaŋnini bölöŋan siŋgisöndok akingö köpösöŋgömakzawi, Anutunöŋ sihim mi köndeŋni gemapköra mörakza. Anutunöŋ siŋgisöndoknöŋ toroqeba galöm köl neŋgii welenŋi qeba malbinbuköra mötza. Miaŋgöra urunini walŋi mi Kraistpuk maripomnöŋ lök qeiga kömuyök. Miaŋgö dop maljin, mi mötzin. \p \v 7 Kungö uruŋi walŋan kömuiga yaŋön mönö siŋgisöndokö kösönöhök lolohoba malja. \v 8 Urunini walŋan Kraistpuk kömuyök ewö, mewöŋanök yambuk guliba mal köhöibingö möt narizin. \p \v 9 Mewö möt nariba Kraistkö könaŋi kewö ahöi möt yaközin: Anutunöŋ i mem gulii kömupnöhök wahöta mal köhöiba kunbuk qahö kömuma. Kömupnöŋ i qahö toroqeba galöm köliga mal öŋgöma. \v 10 Kömup kömuyöhi, mewö miaŋön mönö nalö mohot miaŋgöreŋ siŋgisöndokö kukösumŋi köndeŋniga nalö teteköŋi qahö lölöwöröŋi ahöm öŋgöma. Malmal köhöikŋi maljawi, mi mönö Anutugöra mala mal öŋgöma. \v 11 Qamötnöŋ siŋgisöndok akingö osime. Iŋini mönö mewöŋanök nanŋinaŋgö mötketka qamöt ewö aiga Kraist Jisösbuk qekötahöba kinda Anutugöra köhöiba malme. \p \v 12 Sileŋini kömumawi, miaŋgö sihim kömbönaŋi bölöŋan galöm köl eŋgiiga i tem köl waŋgiba siŋgisöndok akepuköra mi mönö jöhöba malme. \v 13 Miaŋgöra sile kitipŋini pakpak mi mönö siŋgisöndok Toŋaŋgö böröŋe kude alme. Mala mewö algetka buŋaŋi aiga bohon köliga aŋgöjörak asuhubapuk. Mewö qahöpmö, köhömuŋeyök gulibagun mönö nanŋini Anutu tököm waŋgime. Sile kitipŋini pakpak mi Anutugö böröŋe algetka buŋaŋi aiga bohon köliga ahakmeme solanŋi asuhumakŋa. \v 14 Iŋini Köna keu bapŋe qahöpmö, kalem möriam uruŋe malje. Miaŋgöra siŋgisöndoknöŋ mönö öne jöhöba galöm köl eŋgii malbepuk. Mewö. \s1 Solanŋi malmalgö Toŋi welen qeba malme. \p \v 15 Miaŋgöra denöwö jibinak? Nini Köna keu bapŋe qahöpmö, kalem möriam uruŋe mala siŋgisöndok ahinga dop kölja me qahö? Mi yapmakek! \v 16 To yahöt akzahot. Nanŋini yetköreŋök kungö böröŋe al aŋguba jitŋi tem köla welenŋi qemakzei, miaŋgöra mönö keu ki möt yaköme: Iŋini kun jitŋi tem kölakzei, mönö yaŋgö welenqeqeurupŋi akze. Siŋgisöndok Toŋaŋgö welenqeqeurupŋi akze ewö, yaŋön mönö eŋguaŋgiriga kömum köhöime. Anutugö jitŋi tem köla welenŋi qemakze ewö, yaŋön mönö keuŋini jim teköiga solanŋi aka mal öŋgöme. \p \v 17 Iŋini mutuk siŋgisöndok Toŋaŋgö welenqeqeurupŋi aka malget. Mewö malgetka Buŋa keu mindiŋgöm eŋgimakŋapköra kusum eŋgigetka mötket. Mi möta miaŋgö dop uruŋini meleŋda nalö kewöŋe Buŋa keu törörök tem köla Anutugö könaŋi wuataŋgömakze. Mewö möta eŋgöra “Anutu saiwap!” jiba maljin. \v 18 Mi wuataŋgöba siŋgisöndokö kösönöhök lolohoba Anutugö welenŋi qeba ahakmeme solanŋi aka memba malje. \p \v 19 Urusileŋinan lölöwöröŋi akzawaŋgöra aka keu miaŋgö könaŋi mi mönö gölme ambazip neŋgö keu jijigö dop nöŋön kewö jimam: Iŋini mutuk sile kitipŋini pakpak tököba iwilele Toŋaŋgö (Satangö) böröŋe ala welenŋi qeba malget. Mewö malgetka ahakmeme aŋgöjörakŋambuk asuhuiga uruŋinan tölöhoi malget. Mewö malgetmö, nalö kewöŋe sile kitipŋini pakpak mi mönö tököba Anutugö böröŋe alme. Mewö ala welenŋi qegetka ahakmeme solanŋi asuhuiga sarakŋi ahakŋe. \p \v 20 Iŋini siŋgisöndok Toŋaŋgö welenqeqeurupŋi malgeri, nalö miaŋgöreŋ ahakmeme solanŋi mi qahö wuataŋgögetmö, nanŋini imbi-imbi laŋ malget. \v 21 Nalö kewöŋe ahakmeme miaŋgöra gamuŋini mötzemö, nalö miaŋgöreŋ mewö aka mala ölŋi mönö denöwö miwikŋaiget? Ahakmeme gamuŋambuk miaŋgö ölŋi mi kömup köhöikŋi. \p \v 22 Nalö kewöŋe Anutunöŋ siŋgisöndokö kösönöhök pösat eŋgiiga lolohoba Anutugö welenqeqeurupŋi aketka ölŋi asuhuiga sarakŋi ahakze. Mewö aka malmal köhöikŋi mala teteköŋe oyaeŋkoyaeŋ aka mal öŋgöme. \v 23 Siŋgisöndok ahinga Toŋan töwa neŋgiiga kömup köhöikŋi miwikŋaibinmö, Anutugö kalemŋi mi oyaeŋkoyaeŋ malmal. Kraist Jisös Kembuninambuk qekötahöba kinbin ewö, mönö köhöiba teteköŋi qahö mal öŋgöbin. Mewö. \c 7 \s1 Awanöm malmalgö söpsöp keu \p \v 1 O urumeleŋ alaurupni, iŋini Köna keu mötzeaŋgö dop eŋgöra kewö jimam: Köna keunöŋ ambazip jöhöm neŋgiza. Gölmenöŋ mal öŋgöbinaŋgö dop mönö miaŋgö bapŋe malbin, iŋini mi mötze me qahö? \v 2 Miaŋgö söpsöpŋi kun kewö: Köna keunöŋ ambi apŋambuk jöhöiga azinöŋ malmawaŋgö dop awanöm malmahotmö, apŋan kömuma ewö, anömŋan mönö awanöm malmalgö Köna keunöhök lolohoma. \p \v 3 Miaŋgöra apŋan jebuk maliga azi kungöra Oŋ! jiiga mema ewö, yaŋgö qetŋi mönö qesabulum ambia jimakzin. Mewö jimakzinmö, apŋan kömuma ewö, Köna keu miaŋön qahö toroqeba jöhöi malma. Mewö mala azi kun memawi, yaŋön mönö qesabulum ambia qahö akŋa. \p \v 4 Miaŋgöra urumeleŋ alaurupni, eŋgö könaŋamŋinan mönö mewöŋanök ahöza. Iŋini mewöyök azi kungö buŋaŋi akŋegöra Kraistpuk qekötahöget. Anutunöŋ i mem gulii kömupnöhök wahöriga malmalninan ölŋi Anutugöra miwikŋaii asuhumapköra mörakza. Kraistnöŋ kömuiga uruŋini walŋan yambuk kömuiga qamöt ewö aka Köna keugö buŋaŋi qahö malje. \v 5 Mutuk urusilegö sihim kömbönaŋi bölöŋan galöm köl neŋgiiga laŋ malin. Nalö miaŋgöreŋ Köna keunöŋ sölölöhöba kuŋgum neŋgiiga siŋgisöndok akingö sihim kömbönaŋnini bölöŋan asuhum tiŋgita galöm köl neŋgiget. Miaŋgöra urusileninan wahöriga malmalninan kömup köhöikŋaŋgö ölŋi miwikŋaiba laŋ malin. \p \v 6 Mewö malinmö, mutuk keu miaŋön jöhöm neŋgiiga gwaröŋe mala köna keugö bohonŋi mohot mohot wuataŋgöbingö kapaŋ köla nupŋi memba malin. Kraistpuk qekötahöba kininga urunini walŋan yambuk kömuiga nalö kewöŋe köna keugö buŋa ahinaŋgöreŋök lolohoba kunbuk welenŋi qahö qemakzin. Nalö kewöŋe könaŋamninan kölöŋaiiga Uŋa Töröŋan inahöm neŋgiiga amqeba Anutugö nupŋi memakzin. Mewö. \s1 Siŋgisöndok akinbukö kapaŋ köla aum-mörimakzin. \p \v 7 \x * \xo 7.7 \xt Eks 20.17; Dut 5.21\x*Miaŋgöra denöwö jibinak? Köna keu nanŋak siŋgisöndok-ŋambuk akza me qahö? Mi yapmakek! Köna keunöŋ mönö siŋgisöndokö könaŋi kondel niŋgiiga möral. Köna keu kun kewö ahöza, “Kungöreŋ yuaigöra kude köpösöŋgöman.” Mewö qahö jibawak ewö, nöŋön yuaigö köpösöŋgömakzali, miaŋgö könaŋi qahö möt kutubileŋak. Miaŋgöra Köna keu qahö möt kutubileŋak, mewö siŋgisöndok qahö möt yaköbileŋak. \p \v 8 Köna keu qahö ahöbawak, siŋgisöndoknöŋ mönö keu omaŋi aka köhömuŋi akawak. Mewö akawakmö, jöjöpaŋ keu mötpiga sel jöhöm niŋgiiga mi walöŋmamaŋgö könaŋi ahuiga siŋgisöndok aki asuhuyök. Jöjöpaŋ keunöŋ mönö kuŋgum niŋgiiga urunan wahöriga sihim kömbönaŋni bölöŋi könaŋi könaŋi asuhum tiŋgitketka bölöŋaŋgöra laŋ köpösöŋgömakzal. \v 9 Mutuk Köna keu qahö möta tönpin malalmö, jöjöpaŋ keu mötpiga miaŋön aŋgön köl niŋgiyöhaŋgöra siŋgisöndokö sihimnan guliiga urunan wahöri mi ahal. Siŋgisöndok akiga mem kömum niŋgiiga köhömuŋi ahal. \p \v 10 Anutunöŋ jöjöpaŋ keu mi wuataŋgöba mal köhöimamgöra aka al niŋgiyökmö, keu mi wuataŋgömamgö esapköbiga mem kömum niŋgiiga köhömuŋi ahal. Köhömuŋi ahali, miaŋön mönö aukŋe asuhui miwikŋaial. \v 11 \x * \xo 7.11 \xt Jen 3.13\x*Jöjöpaŋ keu möt kutubiga sel jöhöm niŋgiiga mi walöŋmamaŋgö könaŋi ahui jöjöpaŋ keunöŋ kuŋgum niŋgiiga siŋgisöndoknöŋ tilipköm niŋgiiga mi ahal. Siŋgisöndok aka keunambuk ahal. Mewö miaŋön Anutugö jöjöpaŋ keu miaŋön siŋgisöndok bohon köliga aki mem kömum niŋgiiga köhömuŋi ahal. \p \v 12 Mewö ahalmö, töndup Köna keu miaŋön mönö kömbukŋi aka sarakŋi akza. Miaŋgö jöjöpaŋ keuŋan mönö diŋdiŋi aka ölöpŋi akza. \v 13 Mewö aiga jöjöpaŋ keu ölöpŋi miaŋön mem kömum niŋgiiga köhömuŋi ahal me qahö? Mi yapmakek! Keu ölöpŋan qahöpmö, Köna keunöŋ mönö nani siŋgisöndoknaŋgö könaŋi indeli möt kutuyal. Siŋgisöndokö gamuŋi aukŋe asuhui kanjamŋambuk mötmamgöra aka jöjöpaŋ keu miaŋön siŋgisöndokö selŋi jöhöiga urunan wahöri walöŋda siŋgisöndok ahal. Nani siŋgisöndokni miaŋön mönö mem kömum niŋgiiga köhömuŋi ahal. Mewö. \s1 Urune siŋgisöndokö yarö ahöi maljal. \p \v 14 Uŋa Töröŋan Köna keu neŋgiiga diŋdiŋi akzawi, mi mötzinmö, nöŋön siŋgisöndok azia aka sihim kömbönaŋni bölöŋambuk akzal. Eta kölbiga siŋgisöndoknöŋ galöm köl niŋgiiga tem köla welenŋi qeba siŋgisöndok ahakzal. \p \v 15 \x * \xo 7.15 \xt Gal 5.17\x*Miaŋgöra yuai ölöpŋi akŋamgö mörakzali, mi qahö ahakzal. Mimö, yuai bölöŋi akŋamgö tököba sisitŋi memakzali, mönö mia ahakzal. Miaŋgöra yuai ahakzali, nöŋön miaŋgö könaŋi ölöp qahö möt kutumakzal. \v 16 Miaŋgöra yuai bölöŋi akŋamgö ölan aka mia ahakzal ewö, Köna keunöŋ mönö töndup ölöpŋi akza. Köna keugöra mönö urumohot akzal. \p \v 17 Mewö aiga nöŋön nanak mi qahö toroqeba ahakzalmö, siŋgisöndok urune ahözawaŋön mönö kuŋgum niŋgiiga mi ahakzal. \v 18 Ahakmeme ölöpŋi akŋamgö sihimŋi ölŋa mörakzalmö, mi akŋamgö ösumnan qahö asuhum niŋgimakza. Miaŋgöra nöŋgö urune yuai ölöpŋi kun qahö ahözapmö, urusilenan mönö siŋgisöndok akŋamgö kuŋgum niŋgimakza, mewö mötzal. \v 19 Miaŋgöra yuai ölöpŋi akŋamgö sihimŋi mörakzali, mia qahö ahakzalmö, yuai bölöŋi qahö akŋamgö mörakzali, mönö mia ahakzal. \v 20 Mewö aiga yuai akŋamgö tökömakzali, mia töndup ahakzal ewö, mi nanak qahö toroqeba ahakzalmö, siŋgisöndok urune ahözawaŋön mönö kuŋgum niŋgiiga mia ahakzal. \p \v 21 Miaŋgöra nani könani kewö ahöi miwikŋaimakzal: Yuai ölöpŋi akŋamgö sihimŋi mötpiga bölöŋaŋgö sihimŋan mönö uruni jöhöiga qakömakzal. \v 22 Miaŋgö könaŋi kewö: Uruneyök göröken Anutugöreŋ Köna keugöra urumohot aka tem kölmamgö mörakzal. \p \v 23 Mewö mörakzalmö, sileneyök göröken nani könaŋamni kewö ahöi miwikŋaimakzal: Silenaŋgö kitipŋi mieŋön siŋgisöndokö bohonŋi aketka akŋamgö mörakzal. Siŋgisöndok akŋamgö sihimnan mönö urusihimni ölöpŋi mi memba et almapköra möri auba yarö qemakzahot. Siŋgisöndok akŋamgö sihim kömbönaŋnan mönö silenaŋgö kitipŋi kitipŋi sölölöhöm eŋgiba jöhöm niŋgiiga kösö gwarönöŋ maljal. \v 24 O nöŋön bölim teköba aŋgöjöraknambuk akzal. Urusilenaŋgö sihimŋi bölöŋan noaŋgiri kömup köhöikŋi kömumbileŋbuköra mönö daŋön sohopni memba amöt qem niŋgibawak? \p \v 25 O Jisös Kraist Kembuni, mönö yambuk nam köla “Anutu saiwap!” jizal. Könaŋamnan mewö aiga nanak urunanöhök Anutugöreŋ Köna keugö bapŋe anda welenŋi qemakzalmö, sileni siŋgisöndokŋambuk miaŋgöreŋ göröken siŋgisöndok akŋamgö sihim kömbönaŋnan jöhöm niŋgiiga miaŋgö kösö gwarönöŋ maljal. Mewö. \c 8 \s1 Uŋa Töröŋan tim töndanini aiga mal köhöizin. \p \v 1 Miaŋgöra ambazip Kraist Jisösbuk qekötahöba kinjini, Anutunöŋ mönö neŋgö keunini jim teköiga nalö kewöŋe könöp siagö buŋa qahö aka maljin. \v 2 Miaŋgö könaŋi kewö: Gi siŋgisöndokö sihimŋi tem köla malnöŋaŋgöra aka kömup köhöik-ŋaŋgö buŋaya aka malnöŋ. Mewö malnöŋmö, Kraist Jisösbuk qekötahöba kinöŋga malmal köhöikŋaŋgö Uŋaŋan mönö kömup köhöikŋaŋgö kösönöhök pösat gihiiga maljan. \p \v 3 Ambazip urusilenine sihim kömbönaŋnini bölöŋi mi ahöza. Mi wuataŋgöinga Köna keugö ösumŋan löwöriba malmal köhöikŋi neŋgimapkö osiiga qaköin. Qaköba urusileninan siŋgisöndok aka malini, Anutunöŋ siŋgisöndok miaŋgö keuŋi jim teköba likepŋi kewö meleŋnök: Yaŋön nanŋi Nahönŋi melaiiga gölmenöŋ eta siŋgisöndok azigö sile tandök ahök. Toroqeba siŋgisöndokö jöwöwöl tandök ewö aiga ohogetka kömuyök. Anutunöŋ malmal köhöikŋaŋgö könaŋi mewö mesarök. \p \v 4 Anutunöŋ könaŋi mi kewögöra mesarök: Köna keunöŋ nini solanŋi aka diŋdiŋi malbingöra jim kutum neŋgimakzawi, Anutunöŋ keu miaŋgö ölŋan neŋgöreŋ asuhum tekömapköra mörök. Miaŋgöra nini urusileninaŋgö sihim kömbönaŋnini bölöŋi wuataŋgöbingö tököba Uŋa Töröŋaŋgöreŋ naŋgöba jitsihitŋi wuataŋgöba ahakzin. \v 5 Ambazip urusileŋinaŋgö sihim kömbönaŋi bölöŋi wuataŋgömakzei, yeŋgö uruŋinan mönö siŋgisöndoköreŋ göröken akingö ahöza. Ambazip Uŋa Töröŋaŋgöreŋ naŋgöba jitsihitŋi wuataŋgöba ahakzini, neŋgö uruninan mönö Uŋa Töröŋaŋgöreŋ göröken akingö ahöza. \v 6 Urusileninaŋgö sihim kömbönaŋnini bölöŋan mönö öröm neŋgiiga kömup köhöik-ŋaŋgöreŋ anbingöra ahözapmö, Uŋa Töröŋan urunine luai qeiga mal köhöibingö sihimŋi mörakza. \p \v 7 Anutunöŋ Köna keu neŋgiiga siŋgisöndok akingö sihim kömbönaŋninan mönö keu miaŋgö bapŋe qahö anakza. Mi anmamgö osiza. Mi osiiga laŋ mala uruninan Anutu qetala kerök ak waŋgimakzin. \v 8 Ambazip urusilegö sihim kömbönaŋinan galöm köl eŋgigetka laŋ maljei, yeŋön mönö Anutugö jeŋe dop kölbingö jiiga qaköme. \p \v 9 Yeŋön qakömemö, Anutugö Uŋa Töröŋan eŋgö uruŋine malja ewö, yaŋön mönö galöm köl eŋgii malje. Urusilegö sihim kömbönaŋini bölöŋi mieŋön mönö iŋini qahö galöm köl eŋgimakze. Kraistkö Uŋa Töröŋan kungö uruŋe qahö geiga öne maljawi, yaŋön Kraistkö buŋaŋi qahö akza. \v 10 Qahö akzapmö, Kraistnöŋ eŋgö uruŋine malja ewö, sileŋinan siŋgisöndoköra aka kömumemö, uŋaŋinan solanŋi akzeaŋgöra aka mal köhöim öŋgöme. \v 11 \x * \xo 8.11 \xt 1 Kor 3.16\x*Anutunöŋ Kraist Jisös mem gulii kömupnöhök wahöröhi, yaŋgö Uŋaŋan uruŋine malja ewö, yetkön iŋini Anutubuk qekötahöba kingetka sileŋini köhömuŋi mi mewöyök mem gulimahot. \p \v 12 O urumeleŋ alaurupni, guliba maljinaŋgöra neŋön mönö Anutugöreŋ tosabuk maljin. Urusilegö sihim kömbönaŋnini bölöŋi wuataŋgöbinaŋgö tosaŋi qahöpmö, Uŋa Töröŋaŋgö jitŋi tem köla malbingö tosaŋan mönö ahöm neŋgiza. Miaŋgöra nanini imbi-imbi laŋ malbinbuk. \v 13 Urusilegö sihim kömbönaŋini bölöŋi wuataŋgöba malje ewö, iŋini mönö kömup köhöikŋaŋgö buŋaya akŋe. Mewö akŋemö, Anutugö köulukögetka Uŋa Töröŋan urusileŋinaŋgö ahakmeme bölöŋi mem kömumakŋa ewö, mewö miaŋön mönö guliba mal köhöiba malme. \v 14 Anutugö Uŋaŋan ambazip eŋguaŋgiri maljei, yeŋön körek Anutugö nahönbö-raturupŋi akze. \p \v 15 \x * \xo 8.15 \xt Mak 14.36; Gal 4.6\x*\x * \xo 8.15 \xt Gal 4.5-7\x*Ömewöröme yeŋön ambazip sölölöhöm eŋgigetka jönömŋini undui welenqeqe omaŋi aka maljemö, iŋini öme mewöŋi mia kun qahöpmö, Uŋa Töröŋi i buŋa qem aŋguba malje. Miaŋgöra iŋini mönö kunbuk toroqeba keŋgöt qakŋe malbepuk. Uŋa Töröŋi yaŋön mönö mem letot eŋgiiga Anutugö nahönböraturupŋi akze. Uŋa miaŋön sölölöhöm neŋgiiga Anutugöra “Aba \f + \fr 8.15 \ft Aba mi Arameik keunöŋ iwi.’ Iwini!” qerakzin. \f* \v 16 Anutugö nahönböraturupŋi akzini, keu mi Uŋa Töröŋan nanŋak nanini uŋaninambuk imbi köla mohotŋe naŋgöba jimakzahot. \p \v 17 Anutugö nahönböraturupŋi akzin ewö, yaŋön nanŋi ambazipurupŋi neŋgöra oyaeŋkoyaeŋ mözözömgöi ahözawi, mi mewöyök buŋa qem aŋgubin. Anutunöŋ Kraistköra yuai mözözöm-göi ahözawi, mi mönö mewöyök Kraistkö qöhöröŋe kinda buŋa qem aŋgubin. Kraistpuk mohotŋe sihimbölö mörakzin ewö, mönö mewöyök Kraistkö asakmararaŋnöŋ öŋgöba yambuk mohotŋe asariba malbin. Mewö. \s1 Malmal asakmararaŋambuknöŋ öŋgöba malbin. \p \v 18 Nalö kewöŋe sihimbölö möta maljini, miaŋön malmal eretŋi akza. Könaŋgep Kraistkö asakmararaŋnöŋ öŋgöba asariba oyaeŋkoyaeŋ malbini, miaŋön mönö malmal öŋgöŋgöŋi aködamunŋambuk akŋa. Malmal yahöt mi likeplikep ala kewöt-pinaŋgö dop qahö. Mewö mötmörizal. \v 19 Anutunöŋ sömbup aka yuai pakpak miwikŋaiyöha ahözei, mieŋön mönö mamböta Kraistnöŋ kaba Anutugö nahönböraturupŋi meköba kondel eŋgiiga asakmararaŋ asuhum eŋgimapköra awöweŋgömakze. \p \v 20 \x * \xo 8.20 \xt Jen 3.17-19\x*Anutunöŋ sömbup aka yuai pakpak miwikŋaiyökmö, mieŋön mala kömumba ayapköme. Nanŋini sihimŋinaŋgö dop qahöpmö, Anutunöŋ mönö nanŋi sihimŋaŋgö dop mewö areŋgöyök. Yuai pakpak ayapkömemö, töndup jörömqöröm eŋgiiga oyaeŋkoyaeŋ kewö asuhumapköra al mambörakze: \v 21 Anutunöŋ sömbup aka yuai pakpak miwikŋaiyöha ahözei, mieŋön mönö mewöyök kewögöra mambörakze: Anutunöŋ i mewöyök aŋgöjörak malmalgö kösöŋeyök pösat eŋgiiga qahö kömumba gisahöba ayapkömemö, Anutugö nahönbörat ewö lolohoba asakmararaŋinambuk asariba ahöm öŋgöme. \p \v 22 Miaŋgö könaŋi kewö: Anutunöŋ sömbup aka yuai pakpak miwikŋaiyöha ahözei, mieŋön körek pakpak mönö mohotŋe osoŋgom köla morö memegö masö tandök möta ahöba kota nalö kewöŋe mewöyök ahakze. Mi mötzin. \v 23 \x * \xo 8.23 \xt 2 Kor 5.2-4\x*Anutunöŋ sömbup aka yuai pakpak miwikŋaiyöha ahözei, mieŋönöhök qahöpmö, Anutugö yambu jeŋiqeqe ahinga Uŋaŋi kalema neŋgii maljini, neŋön mönö mewöyök uruninan osoŋgom köla maljin. Anutunöŋ neŋguaŋgiri nahönböraturupŋi qainŋi kun akingö mamböta mala osoŋgom ahakzin. Neŋguaŋgita sile sohopnini meiga kunbuk letotpingöra awöweŋgöba maljin. \p \v 24 Mewö letotpingö jörömqöröm aka urunini meleŋda Suepkö buŋaya ahin. Yuaigöra jörömqöröm ahakzini, miaŋgö ölŋi asuhui ehinga jörömqörömnini mewö miaŋön teköma. Kunöŋ kun yuaigö ölŋi asuhui eka miaŋgö jörömqörömŋi mi qahö toroqeba aka mambörakza. Mi qahö. \v 25 Yuaigö ölŋan qahö asuhui ehakzini, miaŋgöra jörömqöröm akzin ewö, mi mönö kapaŋ köla asuhumapköra al mamböringa uruninan qahö erakza. \p \v 26 Mewöŋanök löwöriinga Uŋa Töröŋan bauköm neŋgimakza. Denöwö köuluköinga dop kölbawak, mi qahö mötzinmö, Uŋa Töröŋan mönö nanŋak köuluk nupnine bauköm neŋgiba neŋgöra aka köuluköba keu jitŋi aukŋe qahöpmö, osoŋgom aka saŋepnöŋ alakza. \v 27 Saŋepnöŋ ala Anutugö jitsihitŋaŋgö dop ambazip sarakŋi neŋgöra aka köulukömakza. Anutunöŋ ambazip urunini ek kewörakzawi, yaŋön mönö amqeba Uŋa Töröŋaŋgö uru mötmötŋi mörakza. \p \v 28 Anutunöŋ köulukŋi möta öröyuai pakpak galöm köliga miaŋgö mindimindiri ölŋan mönö nanŋi alaurupŋan ölöwakŋegöra asuhumakza. Mi mötzin. Ölŋi miaŋön ambazip amötqeqe areŋaŋgö dop eŋgoholi jöpaköm waŋgimakzei, mönö i mewö me mewö bauköm eŋgimakza. \v 29 Anutugö areŋaŋgö könaŋi kewö: Nanŋi nahönŋan urumeleŋ alaurup sehisehiŋi neŋgö sutnine mutuknini ak neŋgimapköra mörakza. Miaŋgöra qeljiŋe areŋ ala nini tandökninan Nahönŋaŋgö dop akingöra mörök. Miaŋgöra ambazip qeljiŋe möt neŋgiyöhi, nini mewöyök mewö akingöra jim möwölöhöm neŋgiyök. \v 30 Qeljiŋe jim möwölöhöm neŋgiyöhi, nini mewöyök neŋgoholök. Neŋgoholöhi, neŋgö keunini mewöyök jim teköiga solaniin. Solaniini, neŋgöra mewöyök köna kondeliga nanŋe asakmararaŋnöŋ öŋgöba oyaeŋkoyaeŋ akin. Mewö. \s1 Anutugö urukalemŋaŋgö möpömöpösei liŋet. \p \v 31 Keu mi möta miaŋgöra denöwö jibinak? Anutunöŋ sel jöhöm neŋgiba likepnine malja ewö, daŋön mönö qetal neŋgibawak? \v 32 Anutunöŋ nanŋi Nahönŋi tok qahö aŋgön kölökmö, i jim teköiga malmalŋi körek neŋgöra aka köleŋnök. Mi köleŋniga Anutunöŋ yambuk kalem korembeŋi tosatŋi pakpak mi mewöyök amqeba neŋgima. \p \v 33 Anutunöŋ ambazip nanŋaŋgöra möwölöhöm neŋgiba keunini jim teköiga solanimakzini, miaŋgöra daŋön mönö keu jakeŋe al neŋgibawak? \v 34 Kraist Jisösnöŋ kömuiga Anutunöŋ kunbuk mem guliiga Suepnöŋ öŋgöba Anutugö böröŋi ölŋe tata toroqeba neŋgöra aka köulukömakza. Miaŋgöra kunŋan kun keunini kewöta könöp sianöŋ gebingöra jim teköm neŋgimamgö osima. \p \v 35 Kraistkö urukalem uruŋe malinga daŋön mönö miaŋgöreŋök mendeŋ neŋgiiga etpinak? Kahasililiŋ ak neŋgigetka wahöjaliŋ mötpinakmö, Kraistkö urukalemŋeyök ölöp qahö etpin. Sese-werowero ak neŋgibeakmö, miaŋgöreŋök ölöp qahö etpin. Bödi akinak me opo söröninan qahöwahi malbinak, mönö ölöp qahö etpin. Kömumbinbukö keŋgöt qakŋe malbinak me yarö gilgetka kazik asuhubawakmö, mönö ölöp qahö etpin. \v 36 \x * \xo 8.36 \xt Sum 44.22\x*Miaŋgö keuŋi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, \q1 “Nalö dop söŋanök könahiba kömumbingöra neŋgugetka anda mala suŋgem ahakza. Lamaya eŋgum nembinaŋgörök maljei, neŋgöra miaŋgö tandök mötmörimakze.” \p \v 37 Keu miaŋgö dop ak neŋgibeakmö, Kraistnöŋ urukalemŋi indeli mörini, yaŋön töngum neŋgiiga lömböt pakpak miaŋgöreŋ mönö luhut ala köiraŋ köla malbin. \v 38 Yuai kunöŋ mönö Kraistkö urukalemŋeyök mendeŋ neŋgimamgö osima. Mi öl töhönŋa möt yaközal. Kömupnöŋ me malmalgö yuaiŋi kunöŋ mönö mendeŋ neŋgimamgö osima. Suep garata me ömewöröme yeŋön mönö nalö kewöŋe me könaŋgep nini mendeŋ neŋgibingö osime. Bem suahö kukösumŋinambuk yeŋön mi osime. \p \v 39 Euyaŋgö euŋe me emuyaŋgö emuŋe maljei, yeŋön mönö mendeŋ neŋgibingö osime. Anutunöŋ öröyuai tosatŋi kun miwikŋaiyöha ahözei, mieŋön mönö mewöyök Anutugö urukalem miaŋgöreŋök mendeŋ neŋgibingö osime. Anutugö urukalemŋi miaŋön mönö Kraist Jisös Kembunini yaŋgöreŋ asuhui indeli, mi mötzin. Mewö. \c 9 \s1 Anutunöŋ sihimŋaŋgö dop Israel möwölöhöm eŋgiyök. \p \v 1 Nöŋön Kraistpuk qekötahöba kinda muneŋ keu qahöpmö, keu öl töhönŋi kun jimam. Uŋa Töröŋaŋgö keugöra kezap albi keuni naŋgöba jim köhöiba saŋep urune ali kewö möta jizal: \v 2 Nöŋön Juda ambazip tosatŋi yeŋgö wösöbirikŋinan nuŋguiga urunan sihimbölö ketaŋi teteköŋi qahö kewögöra mörakzal: \p \v 3 Yeŋön nömbuk gölme silenöŋ Israel könagesöya mohot akzinmö, uruŋinan Kraistpuk qahö qekötahöba laŋ malje. Nöŋön Israel alaumurupnan uruŋini meleŋmegöra aum-mörimakzal. Anutunöŋ yeŋgö keuŋini kewöriga nanak yeŋgö salupŋini akiga likepŋi meleŋda nöŋgö qakne kewö öŋgömapkö mötzal: Yaŋön ni Kraistköreŋök mendeŋ niŋgii könöp siagö buŋaya akŋamgö mötzal. \p \v 4 \x * \xo 9.4 \xt Eks 9.4\x*Yeŋön Israel kambu uruŋe malgetka Anutunöŋ eŋguaŋgiri buŋaŋi akze. Anutugö qetbuŋaŋi bisiba aködamunŋinambuk akze. Anutunöŋ yembuk oyaeŋkoyaeŋ akingö jöhöjöhö walŋi aka dölökŋi aka Köna keuŋi al eŋgiyök. Miaŋgöra jöwöwöl jikenöŋ öŋgöba Anutugö waikŋi memba möpöseimakze. Anutunöŋ kötumötuetŋi sehimapkö keu jöhöyöhi, miaŋgö ölŋan asuhumapköra mambörakze. \v 5 Yeŋön bömön jalönini Abrahamgö gwölönarök-urupŋi yeŋgö isi moröurupŋina malje. Kraistnöŋ yeŋgöreŋök gölme sile memba azia asuhuyök. Kraistnöŋ Anutunina aka yuai pakpak galöm köliga qetŋi nalö teteköŋi qahö möpöseimakin. Keu mi ölŋa. \p \v 6 Mewö maljemö, Israel könagesönöhök asuhum sehiba maljini, neŋön pakpak mönö töndup Israel ambazip ölŋi qahö akzin. Miaŋgöra Anutugö keuŋan siŋgiiga ösumŋan erök tandök ahakza me? Mewö jibinak, mi keu ölŋa qahö. \v 7 \x * \xo 9.7 \xt Jen 21.12\x*Abrahamgö gwölönarök-urupŋi yeŋgöreŋök ahuzinaŋgöra aka körek neŋön mönö Anutugö nahönböraturupŋa qahö akzin. Mewö qahöpmö, Anutunöŋ Abrahamgöra kewö jiyök, “Aisakö isimoröurupŋan mönö göhöreŋ toroqeba qetki bisiba mal öŋgöme.” \p \v 8 Keu miaŋgö könaŋi kewö: Abrahamgö gwölönarökurup gölme ambazip siliknöŋ morö ahumakzini, körek neŋön mönö Anutugö nahönböraturupŋi qahö akzin. Mewö qahöpmö, Anutunöŋ keu jöhöi ahözawaŋgö dop ahuini, Anutunöŋ mönö ninia möt neŋgiiga Abrahamgö gwölönarökurupŋi ölŋi akzin. \v 9 \x * \xo 9.9 \xt Jen 18.10\x*Jöhöjöhö keu miaŋön Abrahamgöreŋ kewö kaiga mörök, “Yambu mohot teköiga miaŋgöreŋ kunbuk kaba gekiga Saranöŋ mönö morö nahönŋambuk akŋa.” \p \v 10 Keu mewö möri yaŋgöreŋ mewö asuhuyökmö, miaŋgöreŋök qahö teköyök. Yaŋgö andöŋe Rebekagöreŋ mewöŋanök Anutugö keugö dop asuhuyök. Bömönini Aisak yaŋön anömŋi mi gölöm waŋgiiga nahönyahötŋiri siwisiwi asuhuyohot. \v 11 Siwisiwi yetkön gölömŋe tata qahö asuhuba yuai ölöpŋi me bölöŋi kun qahö ahori, Anutunöŋ mönö nalö miaŋgöreŋ nahön yetköreŋök kun nanŋaŋgöra möwölöhöyök. Nanŋi mötmöt areŋan köhöiba ölŋambuk ak tekömapköra aka munŋi möwölöhöyök. \p \v 12 \x * \xo 9.12 \xt Jen 25.23\x*Nanŋi jitsihitŋan ölŋambuk akŋapköra Rebekagöra kewö jiyök, “Datŋan mönö munŋaŋgö welenqeqeŋi aka nembö bapŋe malma.” Anutunöŋ mewö jiba ahakmemeŋiri akahorahi, miaŋgö dopŋe i qahö kewöt etkiyökmö, nanŋi mötmöt sihimŋi miyök wuataŋgöba munŋi oholiga datŋaŋgö ketaŋamŋi ahök. \v 13 \x * \xo 9.13 \xt Mal 1.2-3\x*Miaŋgö keuŋi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, “Jeikob urunan jöpaköba malalmö, Iso (Esau) mi tököba kazik ak waŋgiba malal.” \p \v 14 Keu miaŋgöra mönö denöwö jibinak? Anutunöŋ diŋdiŋi qahö akza me? Mewö qahöpmahöp! \v 15 \x * \xo 9.15 \xt Eks 33.19\x*Anutunöŋ Mosesgöra keu kewö jii ahöza, “Nöŋön mönö nani jitsihitni wuataŋgöba kun niŋia ehoriba ak kömumamgö mötzali, ia mönö ak kömum waŋgi-makzal. Kun dagöra wösö mötmöt ak waŋgimamgö jizali, yaŋgöra mönö wösöni mörakzal.” \v 16 Keu miaŋgöra aka gölme azinöŋ Anutu qahö galöm kölakzapmö, yuaigö sihimŋi möta akŋamgö esapköm bibihibawakmö, mi töndup Anutu qahö oŋgitma. Anutu nanŋak kalem möriamŋaŋgö dop yuai pakpak galöm köliga yaŋgö böröŋe ahöza. \p \v 17 \x * \xo 9.17 \xt Eks 9.16\x*Anutunöŋ farao kiŋgöra keu jiiga Buŋa Kimbinöŋ kewö ahöza, “Nani qetbuŋani jim sehigetka gölme körek pakpak dop kölmapköra mötzal. Mewö möta kukösumni kondelbi aukŋe asuhumapköra kuŋgum gihibiga göŋön asuhum tiŋgitnöŋ. Asuhum tiŋgita mala tuarenjoŋ ak niŋgiba malnöŋga mönö luhut al gihial.” \v 18 Keu miaŋgö dop Anutunöŋ nanŋi jitsihitŋi wuataŋgöba kun ehoriba ak kömumamgö mötzawi, ia mönö ak kömum waŋgimakŋa aka kungö uruŋi mem gwözöŋmamgö jizawi, ia mönö mem gwözöŋniga yaŋgiseŋ ahakŋa. Mewö. \s1 Anutugöreŋ irimsesewöl aka ak-kömukömu \p \v 19 Eŋgöreŋök kunŋan nöŋgöra kewö jibawak, “Mewö aiga körek neŋön mönö Anutugö jitsihitŋi tuarenjoŋ ak waŋgibingö osimakzin. Mewö aigun Anutunöŋ mönö wuanöŋgöra toroqeba jim neŋgimakza?” \v 20 \x * \xo 9.20 \xt Ais 29.16; 45.9\x*Kunŋan mewö jibawakmö, gölme azi gi mönö niŋia aka Anutu tuarenjoŋ aka aŋgururuk ak waŋgibanak? Börösöwönöŋ mönö nanŋi miwimiwikŋai Toŋi kewö ölöp qahö jim waŋgima, “Gi mönö wuanöŋgöra tandök kewöŋi miwikŋaim niŋginöŋ?” \v 21 Kimbut meme azinöŋ mönö nanŋi kukösum qakŋe sihimŋaŋgö dop gwaköm meleŋda möwölöhöba gwaköm mohot miaŋgöreŋök kouraŋen murutŋi murutŋi memakza. Tosatŋi nalö dop memba nupnöŋ alakzin aka tosatŋi aködamunŋinambuk mi mönö sösöŋgai nalöŋeyök nupnöŋ alakzin. \p \v 22 Anutu miwimiwikŋai Toninan mönö mewöŋanök ak neŋgimakza. Yaŋön irimsesewölŋi ambazip kondel neŋgiiga kukösumŋi eka mötpingöra mörakza. Mewö möta irimŋan seholiiga kazikŋan ambazip tosatŋi yeŋgö qakŋine öŋgöiga jöjöröba köndeŋ eŋgimamgö aka malök. Mi töndup likepŋi zilaŋök qahö meleŋ eŋgiyökmö, yeŋgöra aka sihimbölö gwötpuk möta mökösöŋda uruŋini meleŋmegöra mamböta malök. \p \v 23 Mewöŋanök kalem möriamŋi indeli keleŋmaleleŋ asuhu-mapköra mörakza. Mewö möta ambazip aködamunŋi buŋa qem aŋgubingöra möwölöhöm neŋgiyöhi, nini mönö neŋgehoriiga aködamunŋambuk asarimakzin. \v 24 Nini mewöyök mewö akingöra neŋgoholök. Juda ambaziwök qahöpmö, kian kantriŋi kantriŋi i mewöyök mewö akŋegöra eŋgoholök. \v 25 \x * \xo 9.25 \xt Hos 2.23\x*Anutunöŋ miaŋgö keuŋi jiiga kezapqetok azi Hoseagö kimbinöŋ kewö ahöza, \q1 “Ambazip nani könagesöurupni qahö aka malgeri, nöŋön mönö i eŋgoholbiga nani könagesöni akŋe. Tosatŋan nani wölböt alani qahö malgeri, yeŋgöra mönö ‘Nani wölböt alaurupni,’ mewö jiba malmam. \q1 \v 26 \x * \xo 9.26 \xt Hos 1.10\x*Nöŋön gölme kungö ambazip yeŋgöra kewö jiba malal, \q1 ‘Iŋini nani könagesöurupni qahö malje.’ Mewö jiba malalmö, i mönö gölmeŋine miaŋgöreŋök eŋgohola qetŋini kewö qetmam: Iŋini mönö Anutu malmal Toŋaŋgö nahönböraturupŋi akze. Utekutek mewö asuhuma.” \p \v 27 \x * \xo 9.27 \xt Ais 10.22-23\x*Aisaianöŋ mewöyök Israel ambazip neŋgöra aka kewö sahöta jiyök, “Israel ambazip jaŋgönini köwet sak ewö akawak ewö, mia kun töndup neŋgöreŋök awamŋi neŋönök mönö urunini meleŋninga amöt qem neŋgima. \v 28 Kembunöŋ gölmeŋi gölmeŋi pakpak neŋgö keunini zilaŋzilaŋ kewöta jim teköba likepŋi körek meleŋ neŋgim teköma.” \p \v 29 \x * \xo 9.29 \xt Ais 1.9\x*Aisaianöŋ mewö jiba qeljiŋe keu kun jiyöhi, miaŋgö ölŋan mönö neŋgöreŋ kewö asuhuza, “Kembu kukösum pakpak Toninan gwölönarökurupnini tosatŋi qahö eŋgehori uruŋini meleŋbeak ewö, gölmeninan lök Sodom ewö meleŋni geiga könöp jebawak. Neŋön mönö Gomora ambazip ewö ayuhubinak. Anutunöŋ lök mewö ak neŋgibawak.” Mewö jiyök. \s1 Israel jesöŋgöŋan Anutu yaŋgiseŋ ak waŋgimakze. \p \v 30 Miaŋgöra mönö denöwö jibinak? Kantri tosatŋan Anutugö jeŋe solanŋi akingö nupŋi qahö kapaŋ köla megeri, yeŋön mönö Anutugö jeŋe solaniget. Uruŋini meleŋda Anutu möt narigetka miaŋgöra keuŋini jim teköiga solaniba malje. \v 31 Mewö maljemö, Israel neŋön solanŋi akingöra Köna keu wuataŋgöbingö kapaŋ köla mala kota mi töndup Anutugö jeŋe qahö solaniin. \p \v 32 Miaŋgö könaŋi kewö: Nanŋinanök esapköba ahakmeme diŋdiŋi aka mewö miaŋön solanŋi akingö kapaŋ köla Jisös qahö möt narim waŋgiget. Yaŋön köt pöwöwöm ewö akzawi, mönö yaŋgöreŋ tötaŋgöba eŋgui qaköba andö qeget. Miaŋgöra solanŋi qahö aket. \v 33 \x * \xo 9.33 \xt Ais 28.16\x*Miaŋgö keuŋi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, \q1 “Eket, Anutu nöŋön mönö ain köt kun Zaion kunduŋe Israel kambu uruŋine kuŋgubiga yeŋön miaŋgöreŋ tötaŋgöba et eŋgui andö qemakŋe. Kunŋan azi ip pöwöwöm köhöikŋi mi möt narim waŋgimawi, yaŋön mönö nalö kunöŋ yaŋgöra gamu qahö miwikŋaima.” Mewö. \c 10 \p \v 1 O urumeleŋ alaurupni, nöŋön nani könagesöurupnan uruŋini meleŋmegöra awöweŋgömakzal. Anutunöŋ amöt qem eŋgimapköra uruni qezaköba yeŋgöra aka Anutu köuluköm waŋgimakzal. \v 2 Yeŋgö könaŋamŋinan kewö ahöza: Yeŋön Anutugöra urukönöp ahakzemö, mi gukmaulem qakŋe ahakze. Yeŋgö keuŋini mewö naŋgöba jizal. \p \v 3 Anutunöŋ keunini jim teköiga solanizini, miaŋgö könaŋi qahö möt yaköba nanŋinanök esapköba solanŋi akingö kapaŋ kölakze. Mewö aka Anutunöŋ keunini jim teköiga solanibingö jimakzawi, keu miaŋgö bapŋe qahö anda qaköba öne laŋ malje. \v 4 Kraistnöŋ nanŋök Köna keu wuataŋgöm teköyök. Nini tosatŋan mi osiba Kraist möt nariba urunini meleŋjini, mewö mönö Kraistköra aka Anutugö jeŋe solaniba dop köljin. Mewö. \s1 Anutunöŋ nini körek amöt qem neŋgimamgö mötza. \p \v 5 \x * \xo 10.5 \xt Lew 18.5\x*Mosesnöŋ Köna keu wuataŋgöba mewö miaŋön solanŋi akingö keuŋi mi kewö ohoi ahöza, “Köna keu wuataŋgöm tekömawaŋön mönö miaŋgöra aka mal köhöima.” \v 6 \x * \xo 10.6 \xt Dut 30.12-14\x*Keu mewö ahözapmö, urunini meleŋda möt nariinga Anutunöŋ keunini jim teköiga solanimakzini, Mosesnöŋ miaŋgöra keu kewö jii ahöza, “Urugan kewö mötmöriba jibanbuk: Azi daŋön mönö Suep mire öŋgöbawak?” Ambazipnöŋ mi Kraist waŋgita etmapköra laŋ jiget. \v 7 me “Azi daŋön mönö kömup mirigö dutŋe gebawak?” Ambazipnöŋ mi Kraist waŋgita kömupnöhök wahötmapköra laŋ jiget. \p \v 8 Mewö jiba toroqeba kewö jiyök, “Buŋa keu mi köröwen qahöpmö, mönö göhö numbuge aka uruge ahöza.” Buŋa keu mi möt naribingöra aka ahöza. Neŋön keu miaŋön ambazip uru kuŋgum eŋgiba kewö jim asarim eŋgimakzin: \v 9 Anutunöŋ Jisös mem gulii kömupnöhök wahörök. Göŋön keu mi urugan möt nariba numbu jitkan “Jisösnöŋ Kembuni akza,” mewö jim miwikŋaizan ewö, mönö amöt qem gihiiga letotman. \p \v 10 Gi urugan Buŋa keu möt narinöŋga Anutunöŋ keugi jim teköiga solaniman aka numbu jitkan Jisös jim miwikŋainöŋga amöt qem gihiiga letotman. \p \v 11 \x * \xo 10.11 \xt Ais 28.16\x*Buŋa Kimbigö keu kun kewö jiget ahöza, “Daŋön i möt narim waŋgimawi, yaŋön mönö gamu qahö miwikŋaima.” \v 12 Anutunöŋ Juda ambazip qahö neŋgek soriba kantri tosatŋi qahö qepureim eŋgimakza. Kembu mohot yaŋön mönö körek neŋgö Kembunini aka dop mohotnöŋ kewöt neŋgimakza. Ambazip i qeta köulukömakzini, yaŋön mönö kötumötuetŋi nini körek keleŋ-maleleŋ neŋgimakza. \p \v 13 \x * \xo 10.13 \xt Joel 2.32\x*Miaŋgö keuŋi mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ahöza, “Ambazip denike yeŋön Kembugö qetŋi qeta köulukömei, yaŋön mönö i körek amöt qem eŋgiiga letotme.” \p \v 14 Ambazipnöŋ Kembu qahö möt narim waŋgiba yaŋgö qetŋi mönö denöwö qeta köuluköbeak? Yaŋgö könaŋi qahö jiget mötkeri, i mönö denöwö möt narim waŋgibeak? Kunŋan Buŋa keu qahö jim asarima ewö, yeŋön mi mönö denöwö mötpeak? \v 15 \x * \xo 10.15 \xt Ais 52.7\x*Ambazip kun Buŋa keugöra qahö melaibin ewö, yaŋön mönö denöwö anda mi jim asaribawak? Miaŋgö keuŋi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, “Ambazip Buŋa keu ölöpŋi memba kamakzei, yeŋgö köna ötöŋini möringa qetpuk sorokŋi akza.” \p \v 16 \x * \xo 10.16 \xt Ais 53.1\x*Mewö ohoget ahözapmö, nöŋgö Israel könagesö ölŋi yeŋön Ölöwak Buŋa qahö tem köla malje. Miaŋgö keuŋi mi kezapqetok azi Aisaianöŋ kewö jii ahöza, “O Kembu, nini Buŋa keu jim sehiinga daŋön mönö uruŋi meleŋda mi möt naribawakto?” \v 17 Keu miaŋgö dop Kraistkö keuŋi jim sehiinga kezapŋine geiga mötketka mötnaripŋinan mönö mewö asuhuma. \p \v 18 \x * \xo 10.18 \xt Sum 19.4\x*Mötnarip mewö asuhumapmö, kewö qesim eŋgizal: Buŋa keu miaŋön mönö Juda yeŋgö kezapŋine qahö geiga mötket me? Qahö, mi mönö mötket. Miaŋgö keuŋi mi kewö jigetka Buŋa Kimbinöŋ ahöza, \q1 “Keu jigetka keu kourukŋinan mönö anda anda gölme pakpak dop kölök. Mi gölmeŋi gölmeŋi eu emu likeplikep miaŋgöreŋ mötket.” \p \v 19 \x * \xo 10.19 \xt Dut 32.21\x*Keu miaŋgö dop Buŋa keu lök mötketmö, kunbuk toroqeba kewö qesim eŋgizal: Israel ambazipnöŋ mi qahö möt asariget me? Mosesnöŋ mutuk keu kewö jiyök, \q1 “Ambazip könagesö ölŋi qahö nöŋön mi amöt qem eŋgibiga eŋgö uru mututqututŋinan mönö miaŋgöra aka asuhuma. Kian kambu gukmaulem maljei, yeŋön iŋini eŋgoŋgitketka silik miaŋön mönö Juda eŋgö uruŋini kuŋgubiga irimŋini seholiiga uruŋinan wahötma.” \p \v 20 \x * \xo 10.20 \xt Ais 65.1\x*Aisaianöŋ mönö köhöiba kinda kewö jii ahöza, \q1 “Ambazip ni qahö jarum niŋgiba laŋ malgeri, yeŋön mönö ni miwikŋaim niŋgiget. \q1 Ambazip nöŋgö könanaŋgöra qahö qesiba malgeri, nöŋön könaŋamni mönö yeŋgöra indelbi mötket.” \p \v 21 \x * \xo 10.21 \xt Ais 65.2\x*Yeŋgöra mewö jiyökmö, Israel neŋgöra mönö keu kewö jii ahöza, “Silim dop söŋanök könahiba qeqetal könagesö kezapjupjup ahakzei, iŋini nöŋgöreŋ kamegöra eŋgohola eŋgöra börö kaek köla malbiga suŋgem ahakza.” Mewö. \c 11 \s1 Israel uruŋe urumeleŋ kambu moröŋi ahöza. \p \v 1 \x * \xo 11.1 \xt Fil 3.5\x*Miaŋgöra kewö qesizal: Anutunöŋ nanŋi könagesöŋi andö qem neŋgiyök me qahö? Mi qahöpmahöp! Nöŋön mewöyök Abrahamgö gwölönarökŋi kun akzal. Nanak Israel könagesögö kambu qetŋi Benjamin miaŋgö uruŋe maljal. \v 2 Anutunöŋ nanŋi könagesöŋi qeljiŋe möwölöhöm neŋgiyöhi, nini mönö qahö andö qem neŋgiiga maljin. Kezapqetok azi Elaijagö (Eliagö) kösohotŋi mi Buŋa Kimbinöŋ ohogetka ahöza. Yaŋön Anutugö jeŋe Israel ambazip jim eŋgiba köuluköyöhi, iŋini keu kembaŋi mi mötze me qahö? Keu mi kewö, \v 3 \x * \xo 11.3 \xt 1 Kiŋ 19.10, 14\x*“O Kembu, yeŋön mönö göhö kezapqetok ambazipurupki eŋguget kömugetka göhöreŋ jöwöwöl ohoho altaŋi altaŋi köndeŋmöndeŋget. Ni mohot nömosötket malbiga mömö-laköba mönömba nuŋgubingö jöjöröze.” \p \v 4 \x * \xo 11.4 \xt 1 Kiŋ 19.18\x*Mewö jiyökmö, Anutunöŋ mi möta mönö kewö meleŋ waŋgiba jiyök, “Gi nangok qahö maljanmö, nöŋön azi 7000 mewöŋanök sel jöhöm eŋgibiga nani buŋani aka bem muneŋi Bal i qahö simin köl waŋgiba göbuk toroqeba malje.” \v 5 Keu miaŋgö dop nalö kewöŋe mewöŋanök Anutugö kambu moröŋi ahöza. Anutunöŋ kalem möriamŋaŋgö dop ambazip awamŋi möwölöhöm neŋgiiga maljin. \p \v 6 Kalem möriamŋan mönö nam köl waŋgiiga möwölöhöm neŋgiyök. Nini ahakmeme ölöpŋi aka memba malbinahi, miaŋgöra aka qahö möwölöhöm neŋgiyök. Gölme ambazip ahakmemeninan nam köl waŋgiiga möwölöhöm neŋgibawak ewö, yaŋgö kalem möriamŋan mönö yuai omaŋi akawak. \p \v 7 Miaŋgöra mönö denöwö jibinak? Israel könagesönöŋ solanŋi akingö kapaŋ köla malgetmö, solanibingö könaŋi mi qahö miwikŋaiget. Yeŋön qahöpmö, Anutunöŋ kambu moröŋi möwölöhöm neŋgiyöhi, neŋön kalemŋi mi miwikŋaiba solanŋi ahin. Tosatŋan mötmöt bölöŋan uruŋini gwözöŋni öne laŋ malje. \v 8 \x * \xo 11.8 \xt Dut 29.4; Ais 29.10\x*Miaŋgö keuŋi mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, “Gaun jeje malgetka Anutunöŋ öme qahö jöhöiga uruŋine geiga köhömuŋi aket. Yuai eka könaŋi ek kutubepuköra jeŋini mem sohoiga ömuŋ kölök. Keu kezapŋinan möta möt asaribepuköra mi mem gwözöŋnök. Mewö tönpin mala kota nalö kewöŋe mewöyök öne laŋ malje.” \v 9 \x * \xo 11.9 \xt Sum 69.22-23\x*Kiŋ Deiwidnöŋ miaŋgö keuŋi kewö jii ahöza, \q1 “O Anutu, yeŋön közölömbuaŋ ala nemba laŋ söŋgaimakze. Miaŋgöreŋ mönö eŋgek miwikŋaiba siŋgisöndokŋinaŋgöra simba alnöŋga eŋgimema. \q1 Mönö nanŋini dumŋine tötaŋgöba et eŋguiga likepŋi meleŋ eŋginöŋga sihimbölö mötme. \q1 \v 10 O Anutu, gi mönö jeŋini mömbauba mem gömölinöŋga uba ekingö osime. \q1 Mönö likepŋi meleŋ eŋginöŋga qakŋine öŋgöba lömböriiga sundan dop upköba malme.” \p Deiwidnöŋ mewö köuluköyök. \s1 Kian kantri yeŋön Anutugö ipŋi ölŋi aket. \p \v 11 Toroqeba kewö qesizal: Juda könagesö ölŋi yeŋön tötaŋgöba et eŋguiga uruŋinan gwözöŋniga ölöwakingö osime me qahö? Mi qahö osime! Et eŋguyöhi, miaŋön mönö Anutu möt kutubingö awöweŋgömegöra aka asuhuyök. Juda könagesö ölŋi yeŋön köna oŋgita et eŋguiga kian kantri yeŋön salupŋini aka uruŋini meleŋda Anutugö buŋaŋi aket. Mewö akeri, miaŋön uruŋini kuŋguiga miaŋgöra irimŋini seholiiga uruŋini meleŋmegö sihimŋan asuhumapköra aka mewö asuhuyök. \p \v 12 Juda könagesö ölŋi yeŋön köna siŋgiba et eŋguiga miaŋgöra kian gölmeŋi gölmeŋi yeŋön oyaeŋkoyaeŋ akingö könaŋi miwikŋaiget. Mi miwikŋaiba uruŋini meleŋda kötumötuet uruŋe maljemö, Juda könagesö ölŋi yeŋön tönpin mala Anutugö jeŋe qahö dop kölje. Könaŋgep Juda yeŋön mewöyök körek uruŋini meleŋme. Mewö asuhuiga Anutugö kötumötuetŋan sehiba keleŋmaleleŋ aukŋe asuhuma. \p \v 13 Nöŋön keuni ki Juda eŋgöra qahöpmö, kian kantri könagesö eŋgöra jizal. Nöŋön kian kantri eŋgöreŋ melaimelai azi aposol akzalaŋgöra “Nupni qetbuŋaŋambuk akza,” jiba mewö mötmörizal. \v 14 Nupni mi membi ölŋi asuhuiga uruŋini meleŋmakzei, nani Israel könagesöurupnan miaŋgö buzupŋi mötmegöra kapaŋ köla awöweŋgömakzal. Buzup keu miaŋön mohot mohot yeŋgö uruŋini kuŋguiga miaŋgöra irimŋini seholiiga uruŋini meleŋbingö sihimŋan asuhui meleŋgetka Anutunöŋ amöt qem eŋgima. Nupni qetbuŋaŋambuk mi mönö miaŋgöra aka kian kantri eŋgö sutŋine memakzal. \p \v 15 Anutunöŋ Juda kambu andö qem neŋgiiga miaŋgö ölŋan mönö kewö asuhuyök: Kian kantriŋi kantriŋi eŋön salupŋine aketka Anutunöŋ töwaŋini qeba eŋgömeiga alaurupŋi aket. Juda könagesö ölŋi yeŋön uruŋini meleŋgetka Anutunöŋ amöt qem eŋgiba möt aŋgön köl eŋgimawi, miaŋgö ölŋan mönö kömupnöhök guliba mal köhöimeaŋgö dop akŋa. \p \v 16 Yambu jeŋiqeqe dölökŋe nene Anutugöra kewöta ala sösöŋgai ahinga sarakŋi akza ewö, nupkö numbu neneŋi pakpak mönö mewöyök sarakŋi akza. Ip jalöŋan töröŋi akza ewö, böröŋan mönö mewöyök töröŋi akze. \v 17 Juda kambu mi Anutu nanŋaŋgö oil ipŋi akza. Anutunöŋ nanŋi oil ipŋi mi öŋböŋi memba böröŋi tosatŋi mitii etket aka arökŋaŋgö oil ip böröŋi memba kaba sutŋine ali toroqeba qarimakze. Kantri tosatŋi iŋini arökŋaŋgö oil ip miaŋgö dop akzemö, Anutunöŋ töndup eŋgömeiga nalö kewöŋe ip börö qainŋi kun mieŋgö sutŋine mal köhöimakze. Iŋini mönö Juda kambugö oil ip jalöŋeyök nene oŋi öröba nemba qarimakze. \p \v 18 Iŋini Juda nembuk kinjemö, töndup Juda neŋgoŋgita sileŋini memba öŋgöbepuk. Sileŋini mem öŋgöbeak ewö, mönö keu ki mötme: Kantri tosatŋi iŋini ip böröŋanök ewö akze. Iŋini jalönini qahö bisimakzemö, nanine ip jalöŋan mönö iŋini eŋgömisiiga kinje. \p \v 19 Keu kewö jibeak, “Anutunöŋ nini nanŋi ip kembaŋe al neŋgimapköra aka ip böröŋi mi kutui eriga tiŋi asuhuyök.” \v 20 Keu mi ölŋa. Anutunöŋ Juda ambazip uruŋini qahö meleŋda möt narigeraŋgöra aka kutum eŋgii etketmö, iŋini mönö mötnaripŋinan töndangöm eŋgiiga zeŋ kinje. Mewö kinda jakbak-öraŋböraŋ kude aka aiweliköba malmemö, mönö kewö et eŋgubapuköra sömbuŋini möta malme: \v 21 Anutunöŋ nanŋi ipŋaŋgö böröŋi ölŋi qahö eŋgehoriba Juda könagesö kutum eŋgiyök ewö, iŋini mönö “Ölöp neŋgehorima,” mewö jibepuk. Öne mewö mötmöriba laŋ malbepuk. \v 22 Miaŋgöra kian kantri iŋini Anutugö könaŋi mötmöriba kewö jime, “Juda ambazip köna siŋgiba et eŋguyöhi, Anutunöŋ miaŋgö likepŋi meleŋda mönö ölŋa könöpŋambuk ak eŋgimakzapmö, nini ölöwak Toŋambuk qekötahöba kininga mem ölöwak neŋgimakza. Yambuk qahö toroqeba kinbin ewö, mönö kantri tosatŋi nini mewöyök kutum neŋgii etpin.” \p \v 23 Mewö ölöp jimemö, Anutunöŋ ambazip köna siŋgigeri, mi mewöyök ölöp köhöiba ip kembaŋe kunbuk toroqem eŋgima. Miaŋgöra Juda könagesö yeŋön yaŋgiseŋini mosöta uruŋini meleŋme ewö, i mönö ölöp Jisösbuk toroqem eŋgima. \v 24 Anutunöŋ iŋini arökŋaŋgö oil ip miaŋgöreŋök kutum eŋgiba kölkömötkö könaŋi oŋgita oil ip qainŋi kungö kembaŋe al eŋgii toroqeget. Kantri tosatŋi iŋini mewö ak eŋgiyök ewö, miaŋgöra nanŋi ip böröŋi ölŋi Juda könagesö ölŋi mi mönö amqeba eŋgömemba sihimŋan nanŋi oil ipŋaŋgö kembaŋe al eŋgii kunbuk toroqeme. Mewö. \s1 Anutunöŋ Israel körek ak kömum neŋgimamgö mötza. \p \v 25 O urumeleŋ alaurupni, nanŋini mötkutukutu qakŋe laŋ malbepuköra mönö keu tölapŋi kun indela möt asarimegöra mötzal. Keu mi kewö: Mötmöt bölöŋan Israel könagesögö bahöŋi kun yeŋgö uruŋini gwözöŋni maljemö, nalö teteköŋi qahö yaŋgiseŋ qahö toroqeba malme. Qahöpmö, mutuk kian kantri yeŋgöreŋök jesöŋgöŋan uruŋini meleŋda Anutugö bemtohoŋ uruŋe kaŋgotme. Mewö aketka Anutunöŋ jaŋgöŋini ehi dop kölmawi, nalö miaŋgöreŋ Juda könagesö neŋgö yaŋgiseŋ nalöninan teköiga körek uruŋini meleŋme. \v 26 \x * \xo 11.26 \xt Ais 59.20\x*Uruŋini meleŋgetka Anutunöŋ Israel könagesö pakpak amöt qem eŋgiiga letotme. Miaŋgö keuŋi mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, \q1 “Amötqeqe Toŋan mönö Zaion kunduŋeyök asuhuba Jeikob kambu neŋgö ahakmemenini aŋgöjörakŋambuk mi köl könjöratma. \q1 \v 27 \x * \xo 11.27 \xt Jer 31.33-34\x*Anutu nöŋön siŋgisöndokŋini köl könjörata oyaeŋkoyaeŋ akingö jöhöjöhö areŋi mi yembuk akiga mohotŋe malbin.” \p Keu mewö ahöza. \p \v 28 Juda könagesö ölŋi yeŋön Ölöwak Buŋa andö qeba Anutugö kerökurupŋi akeraŋgöra kantri tosatŋi eŋön salupŋine Anutugö alaurupŋi akze. Mewö akzemö, Anutunöŋ Israel bömön jalö-urupnini möwölöhöm eŋgiyöhaŋgöra Juda neŋön mönö toroqeba wölböt alaurupŋi ölbölŋi akzin. \v 29 Anutunöŋ ambazip niŋia möwölöhöba eŋgohola kalem eŋgimakzawi, keu mi mönö kunbuk uruŋi möŋaiiga utekömawaŋgö dop qahö. \v 30 Kian kantri iŋini mewöyök mutuk Anutugö jitŋi qahö tem köla laŋ malgetmö, Juda könagesö ölŋi yeŋön yaŋgiseŋ akeraŋgöra aka Anutunöŋ iŋini ak kömum eŋgiiga letotket. \p \v 31 Juda könagesö ölŋi yeŋön nalö kewöŋe Anutugö jitŋi qetala laŋ mala kotzemö, eŋön letotkeraŋgöra aka Anutunöŋ Juda könagesö nini mewöŋanök nalö kewöŋe ak kömum neŋgimamgö mötza. Kian kantri eŋön uruŋini meleŋda letotketka miaŋgö silikŋan uruŋini kuŋgumakzawi, miaŋgöra yeŋön mönö mewö-ŋanök amqeba uruŋini meleŋda ak-kömukömuŋi buŋa qem aŋgume. \p \v 32 Ambazip lökŋanök pakpak nini Anutu qetala laŋ malinga qeqetalnini miwikŋaiba gwaröhöm neŋgiyök. Körek pakpak ak kömum neŋgimapköra aka kösönöŋ gwaröhöm neŋgiyök. Mewö. \s1 Anutu möpöseiba omsa liŋet kewö kölakzin: \p \v 33 \x * \xo 11.33 \xt Ais 55.8\x*Anutu kalem möriamŋaŋgö köweŋan mönö keta bölökŋi akza. Iwinaŋgö jitŋi, mötmötŋi mönö gegeŋi teteköŋi qahö. Mötkutukutuŋan neŋgoŋgita öŋgöŋgöŋi ketaŋi akza. Yaŋön keunini kewöta jim tekömakzawi, neŋön mi lökŋanök jim asarim teköbingö osibin. Malmalninaŋgö köna areŋgömakzawi, miaŋgö könaŋi mönö möt kewöta miwikŋaim teköbinaŋgö dop qahö. \q1 \v 34 \x * \xo 11.34 \xt Ais 40.13\x*“Kembugö urukönömŋaŋgö areŋi mi ambazip körekŋan möt yaköbingö osiba mala korin. Kunŋan kun goro waŋgimawaŋgö dop qahö.” \q1 \v 35 \x * \xo 11.35 \xt Job 41.11\x*“Gölme ambazip kalem aŋgumakzinmö, yambuk mewö akingö osiba mala korin. \q1 Yuai waŋgiinga kitipŋi qahö meleŋ neŋgiiga ölöp dop köl waŋgiza. Yuai kun biaŋ neŋgimapkö tosa waŋgibingö osimakzin.” \p \v 36 \x * \xo 11.36 \xt 1 Kor 8.6\x*Mi kewögöra osimakzin: Yaŋön yuai pakpakö Toŋi aka bömön jalöŋi akza. Yaŋön yuai pakpak nam köliga asuhuyök. Mi nanŋi aködamun miwikŋaim waŋgimapköra aka asuhuyök. Miaŋgöra neŋön qetbuŋaŋi möpöseininga teteköŋi qahö aködamunŋambuk ahöba öŋgöba ahöma. Keu mi ölŋa. \c 12 \s1 Malmalnini denöwö malinga Anutugöreŋ dop kölma? \p \v 1 O urumeleŋ alaurupni, Anutunöŋ mewö ak kömum neŋgiyö-haŋgöra nöŋön mönö uruŋini kewö kuŋgum eŋgizal: Iŋini mönö ak-kömukömuŋi mi urukönömŋinan mötmöriba miaŋgö dop kitipŋi meleŋ waŋgiba waikŋi memba möpöseiba malme. Mewöyök nanŋini sileŋini mi Anutugö kötön naluha alme. Mewö alme ewö, iŋini mönö guliba sarakŋi aketka Anutunöŋ nalukŋini mi ehi dop köli sihimŋi mörakŋa. \p \v 2 Mutuk gölmegö ahakmeme bölöŋaŋgö areŋi wuataŋgöba malgetmö, nalö kewöŋe mewö kude toroqeba ahakŋe. Mewö qahöpmö, mönö urumötmötŋinan kölöŋaiiga letota malme. Mewö mala Anutunöŋ eŋgöra sihimŋi denöwö mötzawi, mi jaruba ölöp köhöiba kewöta miwikŋaime. Mi miwikŋaiba miaŋgö dop ahakŋe ewö, mönö köna ölöpŋi wuataŋgögetka dop köl waŋgii aködamunŋinambuk ahakŋe. \p \v 3 Siksauk laŋ malbepuköra keu kun jimam. Anutunöŋ kalem möriam niŋgiiga miaŋgö qakŋe kinda körek eŋgöra kewö jizal: Iŋini mönö nanŋini mötket öŋgöŋgöŋi qahö akŋapmö, mohot mohot iŋini mönö törörök möt kutum aŋguba malme. Anutunöŋ mötnarip neŋgiiga miaŋgö ölŋi asuhumakzawaŋgö dop mönö nanŋini kewöt aŋguba miaŋgö dopkeu jiba malme. \p \v 4 \x * \xo 12.4 \xt 1 Kor 12.12\x*Miaŋgö könaŋi kewö: Sileninan mohot akzapmö, sile kitipnini mi gwötpuk. Kitipŋi pakpak mieŋön nup mohot miyöhök qahö memakze. \v 5 Miaŋgö dop urumeleŋ ambazip neŋön mewöyök gwötpuk maljinmö, töndup Kraistpuk qekötahöba kinda sile ewö ölŋi mohot akzin. Mohot akzinmö, nanŋök nanŋök neŋön mönö toroqem aŋguba mohotŋe nup meinga dop köli kinjin. \p \v 6 \x * \xo 12.6 \xt 1 Kor 12.4-11\x*Anutunöŋ kalem möriamŋi neŋgiyöhaŋgö dop nup memegö mötmöt kalem murutŋi murutŋi buŋa qem aŋguba maljin. Kunöŋ kezapqetok nupkö mötmöt kalemŋi buŋa qem aŋguza ewö, yaŋön mi mönö nupnöŋ alakŋa. Mötnaripŋan töndangöm waŋgi-makzawaŋgö dop nupnöŋ ala Anutugö keuŋi jiba malma. \v 7 Kungöra welenqeqe nupkö mötmöt kalemŋi waŋgiyök ewö, miaŋgö dop mönö tosatŋi pöndaŋ bauköm eŋgiba malma. Kungöra böhi qaqazu nup memapkö mötmöt kalemŋi waŋgiyök ewö, yaŋön mönö memburik-qemburikŋi qahö pöndaŋ tosatŋi kusum eŋgiba malma. \p \v 8 Kungöra uru naŋgönaŋgö nupkö mötmöt kalemŋi waŋgiyök ewö, yaŋön mönö pöndaŋ kapaŋ köla ambazip uruŋini kuŋguba naŋgöm eŋgiba malma. Tosatŋan yuaigöra mözöröŋgöba osigetka kungöra i naŋgöm eŋgimapkö mötmöt kalemŋi waŋgiyök ewö, yaŋön mönö koŋgwarakŋi qahö pöndaŋ naŋgöm eŋgiba malma. Kungöra galömkölköl nupkö mötmöt kalemŋi waŋgiyök ewö, yaŋön mönö zeŋ kinda tosatŋi galöm köl eŋgiba malma. Kungöra urukalem nupkö mötmöt kalemŋi waŋgiyök ewö, yaŋön nup mi mönö sösöŋgai qakŋe memba malma. Mewö. \s1 Urukalemgö könaŋi törörök wuataŋgöme. \p \v 9 Mönö geŋmoŋ mosöta törörök urukalem ak aŋguba malme. Bölöŋi sisit memba andö qeba malme. Ölöpŋaŋgöra ak eŋgiiga miaŋgöreŋ mönö qekötahöba malme. \v 10 Urumeleŋ alaurupŋini mi mönö guŋbönjönjöŋ qakŋe ak eŋgiba törörök jöpaköm aŋguba malme. Göda qem aŋgubingö kapaŋ kölakzei, miaŋgöreŋ mönö awöweŋgöba möpöseim aŋguba malme. \p \v 11 Uruŋinan mönö kude sörauba löwörimapmö, köulukögetka Uŋa Töröŋan inahöm eŋgiiga urukönöpnöŋ kinda Kembugö nup memba malme. \v 12 Jörömqöröm aka sösöŋgainöŋ malme. Kahasililiŋ möta mökösöŋda malme. Mönö böŋ kinda Anutu köuluköba malme. \v 13 Anutugö ambazip sarakŋan yuaigöra osizei, i mönö bauköm eŋgiba malme. Mönö ambazip köl öröm eŋgiba mohotŋe tata nene nem sösöŋgai ahakŋe. \p \v 14 \x * \xo 12.14 \xt Mat 5.44; Luk 6.28\x*Sesewerowero ak eŋgimakzei, ambazip mi mönö kude qesuahöm eŋgimemö, mönö Anutu köulukögetka kötuetköm eŋgimakŋa. \v 15 Söŋgaizei, yembuk mönö bauköba söŋgaime. Sahötzei, yembuk mönö bauköba sahötme. \v 16 \x * \xo 12.16 \xt Qam 3.7\x*Mönö urumohot ak aŋguba luainöŋ malme. Nanŋinaŋgöra mönö kude mötket öŋgöma. Jakbak-öraŋböraŋ kude akŋemö, ambazip eretŋi mönö ala ak eŋgiba malme. Nanŋinaŋgöra mötketka mötkutukutu ambaziwa maljeaŋgö dop kude akŋa. \p \v 17 Jinöŋ jibi, nuŋgunöŋ guhubi, aknöŋ aki mi kungöra kude akŋe. Ambazip körekŋan silik tosatŋi mieŋgöra mötketka ahakmeme ölöpŋi akzei, mi mönö kapaŋ köla memba malme. \v 18 Yuai kungöreŋ qahö qaköze ewö, mönö köhököhöi ahöm eŋgizawaŋgö dop kapaŋ köla ambazip körek yembuk luainöŋ malme. \p \v 19 \x * \xo 12.19 \xt Dut 32.35\x*Keu kun mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, “Nöŋön mönö bölöŋaŋgö likepŋi meleŋbiga qakŋine öŋgöma. Mi nöŋgö nuwa. Kembu nöŋön mewö jizal.” Miaŋgöra wölböt alaurupni, iŋini nanŋinak bölöŋaŋgö likepŋi kude meleŋmemö, mi Anutugöra mosötketka irimŋan seholiiga eŋgö kitipŋi meleŋda meköm eŋgima. \p \v 20 \x * \xo 12.20 \xt Qam 25.21-22\x*Miaŋgöra mi nanŋinak kude meleŋmemö, Buŋa keu ki mönö wuataŋgöba malme, “Kerökan nenegö kömuza ewö, i mönö nene gumohom waŋgiman. Göhö kerökan ogö mötza ewö, i mönö o waŋginöŋga nema. Mewö aka göhöreŋ silik ölöpŋi miaŋön mönö uru kuŋgum waŋginöŋga gamuŋi möta mosötpawak.” Keu mi mönö wuataŋgöba malme. \v 21 Kunŋan silik bölöŋi miaŋön luhut al gihibapukmö, nangak mönö silik ölöpŋi aka miaŋön luhut al waŋgiba silikŋi bölöŋi mi koyoŋaniman. Mewö. \c 13 \s1 Gawman yeŋgö keu bapŋine anda tem köla malme. \p \v 1 Gawman kun mi nanŋök qahö asuhuyökmö, Anutu, kukösum Toŋi yaŋön mönö gawman kuŋgui miaŋgö dop ketaŋamninan kukösum qakŋe kinda galöm köl eŋgimakze. Jimkutukutu nupkö kondotkondotŋi mi Anutu. Miaŋgöra iŋini körek mönö nanŋini gawman yeŋgö keu bapŋe anda malme. \v 2 Könaŋi mewö mötzeaŋgöra aka kunŋan jimkutukutu galöm yeŋgö kukösumŋini qetaljawi, yaŋön Anutunöŋ malmalgö areŋi alöhi, mönö mi qetalja. Jimkutukutu Toŋi qetaljei, Anutunöŋ yeŋgö keuŋini jim teköba likepŋi meleŋ eŋgiiga lömböt miwikŋaime. \p \v 3 Galömkölköl yeŋön ambazip ahakmeme bölöŋi ahakzei, mi keŋgöt mötmöt ak eŋgimakzemö, ölöpŋi ahakzei, mi mewö qahö ak eŋgimakze. Miaŋgöra galöm kukösumŋinambuk yeŋgö keŋgötki mötmamgö mötzan me qahö? Mi qahö mötmamgö mötzan ewö, mönö ahakmeme ölöpŋi aka memba malnöŋga möpöseim gihimakŋe. \p \v 4 Gawman yeŋön mönö Anutu welenŋi qeba mem ölöwak gihibingö mötze. Mewö mötzeaŋgöra ambazip bölöŋi akzei, mönö miaŋgö likepŋi meleŋda qakŋine öŋgöi lömböt mötmegöra kinje. Anutugö welenqeqeurupŋi aketka buldömingö sou ketaŋi eŋgiyöhi, mi öne töhön qahö memba malje. Miaŋgöra yuai bölöŋi akzan ewö, mönö keŋgötki möta malman. \v 5 Lömböt qakŋine öŋgöi mötpepuköra mönö gawman jitŋini tem köla malme. Miaŋgörök qahöpmö, Anutugö jeŋe mohot dop kölmapköra mönö mewö ahakŋe. Qahö tem kölgetka Anutugö irimŋan seholii jii urukönömŋinan mewö mötketka uruŋinan bölibapuköra mönö mewöyök gawman yeŋgö keu bapŋe anda malme. \p \v 6 \x * \xo 13.6 \xt Mat 22.21; Mak 12.17; Luk 20.25\x*Gawman yeŋön mönö Anutugö nup bahöŋi kun memba miaŋgöreŋ zeŋ kinda galöm köl eŋgimakze. Nupŋini mi memegöra eŋön mönö bauköm eŋgiba takis mewöyök alakze. \v 7 Gawmangö takis aka kötön könaŋi könaŋi dawik eŋgimegö jimakzei, mi mönö körek miaŋgö dop eŋgimakŋe. Gawmangö takis könaŋi könaŋi pakpak mi mönö törörök eŋgimakŋe. Gawmangö nup meme ambazip yeŋgöra mönö ewe ala göda qem eŋgimakŋe. Mewö. \s1 Nalö ketaŋan dopdowiiga mönö jöpaköm aŋguba malme. \p \v 8 Mewö aka kungöreŋ tosa kun embuk kude ahöi malme. Töndup eŋgö tosaŋini mohok-kun mi nalö dop kewö ahöza: Iŋini mönö uru jöpaköm aŋguba malme. Kunŋan tosatŋi jöpaköba urukalem ak eŋgimakzawi, yaŋön mönö Köna keu wuataŋgöm tekömakza. \p \v 9 \x * \xo 13.9 \xt Eks 20.13-15, 17; Dut 5.17-19, 21; Lew 19.18\x*Jöjöpaŋ keu bohonŋi kewö, “Nangi jöpaköm aŋgumakzani, miaŋgö dop mönö tosatŋi pakpak jöpaköm eŋgimakŋan.” Keu miaŋgö uruŋe jöjöpaŋ keu kewöŋi ahöze, “Sero yoŋgorö kude akŋan,” “Ambazip kun kude qenöŋ kömuma,” “Yoŋgorö kude meman,” “Yuaigöra mönö kude köpösöŋgöman.” Mi aka jöjöpaŋ keu tosatŋi pakpak mi mönö keu bohonŋi miaŋgö nemböŋe akze. \p \v 10 Ambazip kun jöpaköm waŋgizan ewö, yaŋgöra mönö yuai bölöŋi kun kude ak waŋgiman. Miaŋgöra urukalem aka mewö miaŋön mönö jöjöpaŋ keu körek pakpak tem köla wuataŋgö-makzan. \p \v 11 Nalö kiaŋgö könaŋi mötzeaŋgöra mönö ahakmeme mewöŋi aka memba malme. Mutuk Kraist möt nariba urunini meleŋnini, nalö miaŋgöreŋök könahiba mala koringa Kembunöŋ meköm neŋgii Suepnöŋ öŋgöbini, miaŋgö nalöŋan mönö dowe ahöza. Miaŋgöra iŋini gaun ahözei, miaŋgöreŋök imbiŋini möta wahötmeaŋgö nalöŋan mönö lök kam kuŋguza. \v 12 Suŋgem köröpŋi malinga wehön jeŋi jililiŋgöba koriga asarimamgö akza. Miaŋgöra söŋaupkö ahakmeme mi mönö tömbuluŋaniget geiga asakŋaŋgö bim qebingö aködamunŋi mi mönö memba kölget geiga kinbin. \p \v 13 Asakŋaŋgö uruŋe maljinaŋgö dop mönö ahakmeme sarakŋi aka memba malbin. Tosatŋan közölömbuaŋ pati ala bau numbu nemba o köhöikŋaŋgöra eŋololoŋ ahakze. Sero namböŋnamböŋ aka laŋ ambi yoŋgorö örömakze. Jula deŋda aŋgururuk aka aŋgöhöba urunöŋ mututqutut möta andönöŋ qem aŋgumakze. Ahakmeme mewöŋan mönö qahö dop kölja. \v 14 Urusilegö sihim kömbönaŋini bölöŋan guliba wahötketka mieŋgö sihimŋini tem köl eŋgibepuköra mönö mi kude kezap ala mötmörim eŋgimakŋe. Mewö qahöpmö, Kembu Jisös Kraistkö ahakmemeŋan mönö timbi saiwaŋini aiga mi maluku ewö löŋgöt aŋguba malme. Mewö. \c 14 \s1 Alaurup lölöwöröŋi i kude jim eŋgiba malme. \p \v 1 \x * \xo 14.1 \xt Kol 2.16\x*Kungö mötnaripŋan lölöwöröŋi aiga i mönö köyan köla köl öröm waŋgiba malme. Yambuk eraum möta kösawöraŋ keugöra jitnakölik kude ahakŋe. \v 2 Tosatŋan mötnaripŋinaŋgö dop nene pakpak ölöp nemakzemö, tosatŋi yeŋgö mötnaripŋinan lölöwöröŋi aiga nene piakŋanök nemakze. Uruŋinan tölöhobapuköra uruyahöt aka sömbup tandö lopioŋgö naluk alalŋi mi sisitŋi memba yöha töhönök inanŋik ohom nemakze. \v 3 Nene pakpak nemakzeaŋön mönö alaurupŋini yöhayök nemakzei, mi jijiwilit kude ak eŋgimakŋe. Anutunöŋ alaurupŋini nene pakpak nemakzei, mi mewöyök “Dop kölje,” jiba köyan köl eŋgimakza. Miaŋgöra yöhayök nemakzei, eŋön mönö alaurupŋini yeŋgö keuŋini kude jim teköme. \p \v 4 Göŋön mönö niŋia aka kungö welenqeqeŋi jim teköm waŋgibanak? Yaŋön mönö nanŋi toŋaŋgö jeŋe keuŋaŋgö likepŋi jiiga kewöta jim teköiga dop köliga kinma me lömböt qakŋe öŋgöiga etma. Kembunöŋ mönö köhöiba böŋ qeba kinmapköra naŋgöm waŋgimakŋa. Miaŋgöra mönö ölöp böŋ qeba kinma. \p \v 5 Tosatŋan silim pakpaköra mötmörigetka tandökŋini öröröŋ ahözemö, tosatŋan silimŋi silimŋi kewöta silim kungö mötket öŋgöiga qainŋi kun aiga silim tosatŋan miaŋgö nemböŋe akze. Iŋini mohot mohot mönö nanŋini mötmötŋini qekötahöba miaŋgöreŋ uruyahöt körek yaköriba awösamkakak kinda malme. \v 6 Tosatŋan silimŋi silimŋi kewöta öŋgöba eta alakzei, yeŋön mi mönö Kembu qetbuŋa waŋgimapköra aka ahakze. Tosatŋan sömbup nemakzei, yeŋön mönö Anutu möpöseiba Kembunöŋ mewö qetbuŋaŋambuk akŋapköra nemakze. Tosatŋan sömbupkö siŋgi malakzei, yeŋön mönö Kembunöŋ qetbuŋaŋambuk akŋapköra aka mi ahakze aka mewö mala Anutu möpöseimakze. \v 7 Neŋgöreŋök kunŋan kun mönö nanŋaŋgörök qahö malja aka nanŋaŋgörök qahö kömuma. \p \v 8 Miaŋgö könaŋi kewö: Jebuk malbin ewö, mönö malmalnini Kembugöra köleŋda malbin. Kömumbin ewö, mönö Kembugöra kömumbin. Miaŋgöra malbin me kömumbin ewö, mönö Kembugö buŋaya akzin. \v 9 Kraistnöŋ mönö kömugeri aka jebuk maljini, körek neŋgö Kembunini aka malmapköra kömumba guliyök. \v 10 \x * \xo 14.10 \xt 2 Kor 5.10\x*Anutunöŋ mönö körek neŋguaŋgita nanŋi keu jakeŋe al neŋgiiga kinbin. Miaŋgöra tosatŋi eŋön mönö niŋia aka urumeleŋ alaurupŋini jim teköm eŋgimakze? Mewöyök alaurupni tosatŋi eŋön mönö wuanöŋgöra urumeleŋ alaurupŋini tosatŋi mi jijiwilit ak eŋgimakze? Jujul silikŋini miaŋön mönö qahö dop kölja. \v 11 \x * \xo 14.11 \xt Ais 45.23\x*Miaŋgö keuŋi mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, \q1 “Kembu nöŋön mal köhöizali, miaŋgö dopkeu öl töhönŋi kewö jizal: Ambazip körek pakpak iŋini mönö nöŋgö jemesoholne simin köla jitŋinan Anutu ni möpöseim niŋgime.” \p \v 12 Keu miaŋgö dop nini körekŋan mönö inanŋök inanŋök ahakmemeninaŋgö kösohotnini mi Anutugöra jim asariinga kewöt neŋgima. Mewö. \s1 Kunöŋ tötaŋgöba et qebapuköra mötmörime. \p \v 13 Miaŋgöra mönö kude toroqeba jim bölim aŋguba keuŋini jim teköme. Urumeleŋ alaurup yeŋgö könanöŋ tötaŋgöba et eŋgubapukö yuai kun mönö kude alakŋe. Miaŋgö keuŋi mönö kapaŋ köla jiba jöhöme. \v 14 Nene yuai kunöŋ nanŋanök aŋgöjörakŋambuk qahö akzapmö, ambazipnöŋ yuaigö mötketka aŋgöjörakŋambuk akzawi, yeŋgöröhök mi aŋgöjörakŋambuk akza. Nöŋön Kembu Jisösbuk kinda keu mi möta miaŋgöra uruyahöt kun qahö akzal. \v 15 Anutunöŋ nene pakpak amöt qem teköi sarakŋi akzemö, töndup alaurup tosatŋan dönqizizinŋini aka sömbup qahö nemakze. Kraistnöŋ yeŋgöra aka kömuiga tosatŋi eŋön mönö wuanöŋgöra sömbup nemba mewö miaŋön yeŋgö uruŋini mem bölimakze? Mewö nanŋini imbi-imbi aketka urumeleŋ alaurupŋinan miaŋgöra wösöbirik ahakzei, mewö mönö urukalemgö könaŋi mi qahö toroqeba wuataŋgömakze. \p \v 16 Mötmöt ölöpŋi ahöm eŋgizapmö, miaŋgö qakŋe ahak-memeŋinan laŋ aketka tosatŋan miaŋgöra sirongen keu jiba jim eŋgimakze. Mewö asuhubapuköra galöm mem aŋguba malme. \v 17 Wani neneya nembini aka wani oya nembini, miaŋön Anutu bemtohoŋaŋgö aiwesökŋi qahö akza. Yuai miaŋön mönö eretŋi akza. Yaŋgö bemtohoŋ uruŋe malmalgö ölŋi mi kewö: Uŋa Töröŋan inahöm neŋgiiga ahakmeme diŋdiŋi wuataŋgöinga luai qem neŋgiiga söŋgaiba maljin. Miaŋön mönö aiwesök muŋgemŋi akza. \v 18 Denike yeŋön mewö aka Kraistkö welenŋi qemakzei, yeŋön mönö Anutugö jeŋe dop kölgetka ambazipnöŋ keuŋini mötketka dop köl eŋgimakza. \p \v 19 Miaŋgöra nini luai qem aŋguinga urumohot sehimapköra kapaŋ kölbin. Mewö miaŋön mönö urunini möhamgöba mem köhöim aŋgubin. \v 20 Anutunöŋ nene pakpak amöt qem teköi sarakŋi akze, mi mötzinmö, kunöŋ sömbup me nene kun neiga alaŋaŋgö uruŋan miaŋgöra böliiga urukönöpŋi ahuiga siŋgisön-dokpuk akzawi, miaŋön mönö qahö dop kölja. Kunŋan tosatŋi yeŋgöra qahö mötmöriba nanŋaŋgörök möta laŋ nezawi, yaŋön mönö mewöyök siŋgisöndokpuk akŋa. Miaŋgöra Anutunöŋ yeŋgö uruŋine nupŋi meyöhi, tosatŋi eŋön mönö nupŋi ölöpŋi mi nenegöra aka kude mem bölime. \p \v 21 Miaŋgöra urumeleŋ alaurupŋini yeŋgöra aka sömbupkö siŋgi mala wain o mi kude nemba malme. Mewö miaŋön mönö mohotŋe ölöwakŋe. Mewöyök uruŋinan yuaigöra aka böliiga siŋgisöndokpuk aka löwöribawak, eŋön mi kude akŋe. Mewö mönö mohotŋe ölöwakŋe. \v 22 Kösawöraŋ keugö mötnaripŋi mewö me mewö ahöm gihizawi, mi mönö Anutugö jemesoholŋe aŋgön köla malman. Kunŋan keu kungöra “Dop kölja,” jiba miaŋgöreŋ qekötahöba möt köhöiba miaŋgöra nanŋi qahö jim teköm aŋguzawi, yaŋön mönö simbawoŋ akza. \p \v 23 I me wai mötnarip qakŋe qahö kinda ahakzini, mi pakpak mönö siŋgisöndok akza. Miaŋgöra kunŋan nene kungöra uruyahöt aka töndup mi neza ewö, yaŋön mönö mewö siŋgisöndok akŋa. Mötnarip qakŋe qahö kinda nezawaŋgöra Anutunöŋ mönö yaŋgö keuŋi jim teköi qaköba lömböt miwikŋaima. Mewö. \c 15 \s1 Mönö Kraistkö mötmötŋi wuataŋgöba malme. \p \v 1 Mötnaripninan köhöikŋi akzawi, neŋön mönö naninaŋgörök laŋ söŋgaiba nanini imbi-imbi malbinbuk. Tosatŋi yeŋgö mötnaripŋinan lölöwöröŋi aiga tötöpinpinöŋ köna oŋgita törörök qahö wuataŋgömakzei, neŋön i urukalem ak eŋgiba lömbötŋini bisimegö bauköm eŋgibin. \v 2 Nini mohot mohot mönö alaurup-ninan ölöwakŋeaŋgö dop mötmöriba ak eŋgimakin. Mewö ak eŋgiba uruŋini möhamgögetka köhököhöi miwikŋaime. \v 3 \x * \xo 15.3 \xt Sum 69.9\x*Kraistnöŋ mewöyök nanŋaŋgörök nanŋi imbi-imbi qahö söŋgaiba ahökmö, Buŋa keu kiaŋgö dop ak waŋgigetka malök, “Ambazip keu töhöreŋ jiba gi jim gihimakzei, yeŋgö keuŋinan mönö nuŋguiga sihimbölöŋi mörakzal.” Keu mewö ahöza. \p \v 4 Anutunöŋ neŋgöra sihimŋi kewö mörakza: Neŋön kapaŋ köla köhöiba kinda Buŋa Kimbi oyoŋninga urunini naŋgöiga mewö miaŋön jörömqöröm aka malbin. Miaŋgöra Buŋa keu pakpak mönöwök ohogeri, Anutunöŋ mönö miaŋgö dop kusum neŋgimamgö mötza. Miaŋgöra mi ohoget ahöza. \v 5 Anutunöŋ mönö nanŋak uruŋini naŋgöiga ölöp kapaŋ köla kin köhöime. Yaŋön mönö Uŋaŋi eŋgiiga inahöm eŋgiiga sutŋine uru jöhöjöhö aka Kraist Jisösgö mötmötŋi wuataŋgöba malme. \p \v 6 Mewö mala ölöp urumohot qakŋe numbuŋini mindiriba Anutu, Kembunini Jisös Kraistkö Iwiŋi mi möpöseiba malme. Anutunöŋ eŋön mewö aka malmegöra mörakza. Mewö. \s1 Ölöwak Buŋanöŋ kantri tosatŋe anda kayök. \p \v 7 Kraistnöŋ iŋini möt aŋgön köla köyan köl eŋgimakzawi, miaŋgö dop iŋini mönö mewöyök köyan köl aŋguba malme. Anutugö qetbuŋaŋan sehimapköra mönö mewö aka malme. \v 8 Nöŋön keu ölŋi ki jimam: Anutunöŋ keuŋi keuŋi Juda könagesö neŋgö bömönurupnini yeŋgöra jiba jöhöyöhi, miaŋön ölŋambuk akŋapköra mörök. Miaŋgöra Kraist melaiiga Anutugö Buŋa keu ölŋan köhöimapköra aka Juda neŋgö sutnine eta welen qem neŋgiba malök. \v 9 \x * \xo 15.9 \xt 2 Sml 22.50; Sum 18.49\x*Juda nini welen qem neŋgiba malökmö, kantri tosatŋi yeŋön mewöyök yaŋgö ak-kömukömuŋi möta miaŋgöra Anutu möpöseiba malje. Miaŋgö keuŋi mi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, \q1 “Miaŋgöra nöŋön kantri tosatŋi yeŋgö sutŋine mala möpöseim gihiba qetbuŋagan sehimapköra liŋet kölakŋam.” \p \v 10 \x * \xo 15.10 \xt Dut 32.43\x*Miaŋgö keuŋi kun mi kewö jiba ohoget ahöza, \q1 “Anutunöŋ Juda nini möwölöhöm neŋgiiga könagesöŋi aka söŋgaimakzin. Kantri tosatŋi iŋini mönö nembuk toroqeba söŋgaiba köiraŋ ala malme.” \p \v 11 \x * \xo 15.11 \xt Sum 117.1\x*Miaŋgö keuŋi kun mi kewö, \q1 “Kian kantrigö kambu pakpak iŋini mönö Kembu möpöseiba malme. Gölme dop maljei, iŋini mönö körek ‘Anutu saiwap!’ jiba liŋet köla malme.” \p \v 12 \x * \xo 15.12 \xt Ais 11.10\x*Kezapqetok azi Aisaia yaŋön mewöyök miaŋgö keuŋi kewö jii ahöza, \q1 “Azi qetŋi Jesi yaŋgö andöjalöŋan mönö sötŋi jula wahöta ambazip gölme dop galöm köl eŋgima. \q1 Mewö ak eŋgiiga jörömqörömŋini yaŋgöreŋ ala bauköm eŋgimapköra mamböta malme.” \p Keu walŋi miaŋön mönö nalö kewöŋe ölŋambuk ahakza. \p \v 13 Uŋa Töröŋaŋgö ösumŋan mönö naŋgöm eŋgiiga jöröm-qörömŋinan köhöiba pöwöwöm akŋapköra mötzal. Miaŋgöra jörömqöröm Toŋi Anutu yaŋön mönö luai qem eŋgiba sösöŋgai pakpak miaŋön uruŋini kokolak qema. Mewö köuluköbiga ölöp Anutu möt narim waŋgiba oyaeŋkoyaeŋ akingö mamböta malme. Mewö. \s1 Keu köhöikŋi mi denöwögöra ohozal? \p \v 14 O urumeleŋ alaurupni, nanak eŋgöra kewö möt köhöizal: Iŋini mönö tönpin qahö maljemö, Anutunöŋ yuai pakpak ölöpŋi uruŋine ali kokolak qeiga mötmöt könaŋi könaŋi miwikŋaiba miaŋön ölöp goro qeba kusum aŋgubinaŋgö dop akze. \v 15 Mewö akzemö, töndup keu mi ölum eŋgubapuköra möta mieŋgö könaŋini mi kunbuk köl gulim eŋgizal. Anutunöŋ kalem möriam niŋgiiga miaŋgö qakŋe kinjalaŋgöra mönö awösamkakak qakŋe keu köhöikŋi tosatŋi ohom eŋgizal. \p \v 16 Miaŋgö könaŋi kewö: Anutunöŋ kian kantri eŋön uruŋini meleŋgetka Uŋa Töröŋan mem sarahim eŋgimapköra mörakza. Mutuk jöwöwöl ohogetka köwakŋan öŋgöi Anutunöŋ söŋgaizapma, miaŋgö dop nalö kewöŋe Anutunöŋ ambazip gölme dop buŋaŋi aketka eŋgeka söŋgaimamgöra awöweŋgömakza. Miaŋgöra Ölöwak Buŋaŋi kantri tosatŋi yeŋgö sutŋine jim sehimamgö jiba nupŋi qakne aliga miaŋgö dop urugö nup galöm aka Kraist Jisösgö welenŋi qemakzal. \p \v 17 Miaŋgöra Kraist Jisösbuk qekötahöba kinda Anutugö nupŋi membiga qetbuŋa niŋgiiga sileni memba öŋgöba awösamkakak kinjal. \v 18 Kraistnöŋ kantri tosatŋi yeŋön Anutugö jitŋi tem kölmegöra möta sölölöhöba kuŋgum niŋgimakzawi, miaŋön mönö nam köl niŋgiiga keuni jiba ahakmemeni ahakzal. Keu tosatŋi laŋ jim sehisehigö awösamkakakŋi mi qahö ahöm niŋgiza. \p \v 19 Uŋa Töröŋaŋgö ösumŋan mönö nam köl niŋgiiga aŋgöletot aiwesök kukösumŋinambuk asuhuget. Nöŋön Jerusalem siti mosöta kantriŋi kantriŋi liliköba anda mala mala Yuropkö siti qetŋi Ilirikum miaŋgöreŋ aŋgoral. Mewö gölme dop liliköba Kraistkö Ölöwak Buŋa mi jim asarim eŋgim teköyal. \v 20 Kunöŋ tandö kuŋguiga kunŋan kaba nanŋi miriŋi miaŋgö qakŋe memba mönö keuŋambuk akŋa. Miaŋgö dop kunöŋ Kraistkö keuŋan mötnaripkö tandö lök kuŋgui kinöhi, nöŋön mönö kaba yaŋgö tandö qakŋe töndangöba kinda uruŋini toroqeba möhamgöba mem köhöim eŋgimamgö tököba malal. Urugö nup mutukŋi memba miaŋön aködamuni miwikŋaimamgö kapaŋ köla malal. Miaŋgöra ambazip denike yeŋön Kraistkö qetŋi qahö möta tönpin malgeri, nöŋön Ölöwak Buŋa yeŋgöra jim asarimamgö awöweŋgöba malal. \v 21 \x * \xo 15.21 \xt Ais 52.15\x*Miaŋgö keuŋi Buŋa Kimbinöŋ kewö ohoget ahöza, \q1 “Denike yeŋön keuŋi qahö jiget mötkeri, yeŋön mönö mala i ekŋe. Denike yeŋön könaŋi mutuk qahö möta tönpin malgeri, yeŋön mönö mala mi möt asarime.” \p \v 22 \x * \xo 15.22 \xt Rom 1.13\x*Nup mewöŋan jöhöm niŋgiyöhaŋgöra mönö nalö dop eŋgöreŋ kamamgö osiba malal. Mewö. \s1 Polnöŋ Rom anmamgö areŋi alök. \p \v 23 Mewö malalmö, liliköba urukuŋgukuŋgu nup mutukŋi memba gölme pakpak möt eŋgizini, miaŋgöreŋ mi mem teköba malal. Urugö nup mutukŋi memamaŋgö gölmeŋi mi nalö kewöŋe kunbuk qahö ahöza. Mewöyök iŋini eŋgekŋamgö sihimŋi möta malbiga yambu (yara) gwötpuk lök teköyök. \v 24 Miaŋgöra kantri qetŋi Spein anmami, miaŋgö könaŋe mönö eŋgöreŋ kamamgö areŋi ala eŋgekŋamgö jörömqöröm aka kewö mötzal: Eŋgeka embuk sösöŋgai aka borom kun köisirik tatpiga bauköm niŋgigetka ölöp köna toroqeba Spein anmam. \p \v 25 \x * \xo 15.25 \xt 1 Kor 16.1-4\x*Mewö mötzalmö, nalö kewöŋe Jerusalem sitigö könagesö sarakŋi naŋgöm eŋgibingöra miaŋgöreŋ anmam. Miaŋgöreŋ andagun eŋgöreŋ kamam. \v 26 Masedonia aka Akaia prowins yahöt mietkö urumeleŋ könagesö kambuŋi kambuŋi yeŋön mönö Jerusalem sitigö ambazip sarakŋi bauköm eŋgibingö keu jöhöget. Anutugö ambazip sarakŋi wanapŋi maljei, mönö yeŋgöra keu jöhöba naluk gwötpuk ketaŋi ala mindirigetka mi membagun anda eŋgimam. \p \v 27 \x * \xo 15.27 \xt 1 Kor 9.11\x*Mewö akingö uru sösöŋgai möta keu jöhöba mindimindiri naluk ketaŋi mi alget. Mewö almegö tosa ahöm eŋgiiga algetka ölŋa dop kölja. Anutunöŋ Juda könagesö kötuetköm neŋgimamgö keuŋi jii ahöiga kötumötuet miaŋön kian kantriŋi kantriŋi dop köla qakŋine öŋgöi malje. Miaŋgöra kian kantri yeŋgöreŋ tosa ahöiga likepŋi meleŋda kalemŋinan Juda könagesögö wanapŋi bauköm eŋgigetka dop kölja. \v 28 Nöŋön kalem mi memba anda böröŋine albi nupni miaŋön teköiga miaŋgö andöŋe eŋgömosöta kusukŋanök eŋgöreŋ kaba eŋgekagun toroqeba Spein anmam. \v 29 Eŋgöreŋ kamami, nalö miaŋgöreŋ mönö Kraistkö kötumötuetŋi mi körek memba kaba eŋgimam. Mewö möt yaközal. \p \v 30 O urumeleŋ alaurupni, nöŋön Kembu Jisös Kraistpuk qekötahöba kinda kewö uru kuŋgum eŋgizal: Uŋa Töröŋan jöpaköba naŋgöm eŋgimakzawaŋgö dop mönö nöŋgöra Anutu köuluköba malme. Aum-mörimakzali, miaŋgöreŋ mönö uruka-lemŋinan bauköm niŋgiba malme. \p \v 31 Judia prowinsnöŋ anda ambazip Kraistköra yaŋgiseŋ ahakzei, yeŋgö böröŋine gebileŋbuköra mönö Anutugö köulukögetka sel jöhöm niŋgibawak. Mewöyök naluk kalem ketaŋi memba Jerusalem anda ambazip sarakŋi yeŋgö böröŋine albiga dop köli sihimŋi mötmegöra mönö köuluköba malme. \v 32 Mewö köulukö-getka Anutunöŋ sihimŋi mötza ewö, nöŋön mönö sösöŋgai qakŋe eŋgöreŋ kaba embuk köisirik tata körö-ölöwak qem niŋgigetka malmam. \v 33 Luai Toŋi Anutu yaŋön mönö körek embuk kinma. Keu mi ölŋa. \c 16 \s1 Yaizökzök keu teteköŋi \p \v 1 Alanini Fibi (Foibe) yaŋön Senkria urumeleŋ könagesögö nup meme ambia akza. Yaŋön Rom eŋgöreŋ kamawi, i köyan kölmegöra mönö qesim eŋgiba böröŋine aljal. \v 2 Yaŋön ambazip gwötpuk aka ni mewöyök bauköm neŋgiba malök. Miaŋgöra Anutugö ambazip sarakŋan alaurupnini köl öröm eŋgimakzini, miaŋgö dop Fibinöŋ kaiga i mönö Kembugö qetŋe köuluköba köl öröm waŋgime. Eŋgöreŋ kaba yuai kungöra osibawak, miaŋgöreŋ mönö bauköm waŋgime. \p \v 3 \x * \xo 16.3 \xt Apo 18.2\x*Awanömyahöt Prisila aka Aqila Kraist Jisösbuk kinjahori, neŋakyahötni yetköra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötmahot. \v 4 Yetkön mönö nöŋgöra aka malmalŋiri köleŋda kömumbitkö ahot. Nöŋönök qahö möpöseim etkizalmö, kantri tosatŋe urumeleŋ könagesö kambuŋi kambuŋi yeŋön mönö mewöyök yetköra saiwap jimakze. \p \v 5 Urumeleŋ könagesö miriŋire tokomakzei, yeŋgöra mewöyök mönö nöŋgö yaizökzökni jigetka mötme. Eisia prowinsnöŋ nup membiga ölŋi mutukŋan asuhuiga Epainetus yaŋön uruŋi meleŋda Kraistkö buŋa ahöhi, wölböt alani yaŋgöra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötma. \v 6 Marianöŋ eŋgöra aka nup ketaŋi memba malöhi, yaŋgöra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötma. \v 7 Andronikus aka Junias tinitosolomyahötni yetkön mutuk Kraistköreŋ qekötahöyohotka nöŋön yetkö andöŋire uruni meleŋbiga miaŋgö andöŋe nömbuk kösö mire malin. Aposol yeŋön yetköra mötketka sutŋine öŋgöŋgöŋi akzahot. Yetköra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötmahot. \p \v 8 Wölböt alani Ampliatus Kembubuk kinjawi, yaŋgöra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötma. \v 9 Neŋaknini Urbanus Kraistpuk kinjawi aka wölböt alani Stakis yetköra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötmahot. \v 10 Apeles Anutunöŋ esapesap waŋgiiga dop köli Kraistpuk qekötahöba kinjawi, yaŋgöra mönö nöŋgö yaizökzökni jigetka mötma. Aristobulusbuk miri mohot maljei, yeŋgöra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötme. \v 11 Tinitosolomni Herodion yaŋgöra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötma. Narsisusbuk Kembu qekötahöba miri mohot maljei, yeŋgöra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötme. \p \v 12 Trifina aka Trifosa ambi yahöt mietkön nup ketaŋi memba Kembubuk kinjahori, yetköra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötmahot. Wölböt ambi alani Persis yaŋön Kembugöra nup keta bölökŋi memba maljawi, yaŋgöra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötma. \v 13 \x * \xo 16.13 \xt Mak 15.21\x*Rufus yaŋön Kembugö nupŋi ölöp kötökŋi memakzawi aka yaŋgö namŋi nalö dop ni tok nahönŋi ewö köyan köl niŋgiba malöhi, yetköra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötmahot. \p \v 14 Asinkritus, Flegon, Hermes, Patrobas, Hermas aka urumeleŋ alaurup tosatŋi yembuk maljei, yeŋgöra mönö nöŋgö yaizökzökni jigetka mötme. \v 15 Filologus, Julia, Nereus nenŋambuk aka Olimpas aka ambazip sarakŋi tosatŋi pakpak yembuk maljei, yeŋgöra mönö nöŋgöreŋ yaizökzökni jigetka mötme. \p \v 16 Urumeleŋ alaurup sutŋine mönö aŋgum aŋguba nemböŋini suhuba jölöŋini jiba malme. Kraistkö urumeleŋ könagesö pakpak yeŋön mönö yaizökzökŋini algetka eŋgöreŋ kaza. Mewö. \s1 Qambaŋ keu teteköŋi \p \v 17 O urumeleŋ alaurupni, nöŋön uruŋini kewö kuŋguba jizal: Ambazip tosatŋan uru mendeŋmendeŋ asuhumapkö nam kölakzei, yeŋgöra mönö je galöm mem aŋguba malme. Urumohotkö silik ölöpŋi kusum eŋgigetka mötzemö, keu mi qetala kösawöraŋ keu tosatŋi miaŋön uruŋini kuŋgugetka bölii qaköba erakze. Ambazip mewöŋi mi mönö eŋgömosöta tikep malme. \v 18 Ambazip mewöŋan mönö nanini Kembunini Kraistkö nupŋi qahö memakzemö, nanŋini sihimŋinaŋgö dop asuhumapköra tuaköpek jiba nanŋini welen qem aŋgumakze. Kelök keu ölöpŋi ölöpŋi nahömŋambuk jiba ambazip geŋmoŋini qahö yeŋgö uruŋini kuŋguba tilipköm eŋgimakze. \p \v 19 Iŋini Ölöwak Buŋa tem köla wuataŋgömakzei, keu mi körek neŋgö kezapnine geiga mötzin. Miaŋgöra nöŋön eŋgöra aka önöŋi qahö söŋgaimakzal. Mewö akzalmö, iŋini kewö aka malmegöra mötzal: Mönö bölöŋi akingö mötkutukutuŋini mosötketka etma. Ölöpŋi akingö mötkutukutuŋini mi mönö pöndaŋ köl guliba mem qarime. \v 20 Luai Toŋi Anutu yaŋön mönö Satan ösumok töjöjahöi eŋgö bapŋine eri köiraŋ köla söŋgaiba malme. \p Kembunini Jisösgö kalem möriamŋan mönö embuk ahöma. \p \v 21 \x * \xo 16.21 \xt Apo 16.1\x*Nöŋgö neŋakni Timoti yaŋön mönö yaizökzökŋi ali eŋgöreŋ kaza. Nöŋgö tinitosolomurupni Lusius, Jeison aka Sosipater yeŋön mewöyök yaizökzökŋini algetka eŋgöreŋ kaza. \p \v 22 Tertius nöŋön Polgö keuŋi möta kimbi ki ohozali, nöŋön mewöyök Kembubuk kinda yaizökzökni albiga eŋgöreŋ kaza. \p \v 23 \x * \xo 16.23 \xt Apo 19.29; 1 Kor 1.14; 2 Tim 4.20\x*Gaiusnöŋ miriŋi jim teköi malbiga urumeleŋ könagesö pakpak yeŋön mewöyök ki kaba tokogetka nene köisirik al neŋgimakzawi, yaŋön mönö yaizökzökŋi aliga eŋgöreŋ kaza. Erastus yaŋön siti pomŋaŋgö ofis uruŋe takis moneŋ galöm kölakzawi aka urumeleŋ alanini Qartus yetkön mönö yaizökzökŋiri alohotka eŋgöreŋ kaza. \v 24 Kembunini Jisös Kraistkö kalem möriamŋan mönö embuk ahöma. Keu mi ölŋa. \s1 Kembu möpöseiba kewö köulukömakzal: \p \v 25 Ölöwak Buŋa keu ölŋi mi möpŋaŋgö möpŋeyök mala kotketka miaŋgöreŋ tölapŋe ahöyök. Mewö ahöiga Jisösnöŋ eta indela jim asariiga möta jim sehimakzal. Buŋa keu miaŋgö dop Anutunöŋ mönö köhöiba mötnaripŋini mem köhöiiga ölöp zeŋ kin köhöime. Miaŋgöra neŋön mönö Anutugö qetbuŋaŋi möpöseininga sehimakŋa. \p \v 26 Mutuk Buŋa keu ölŋan asa-asambötŋe ahöba korökmö, nalö kewöŋe kezapqetok ambazip kulem ohoget ahözawaŋgö dop mönö aukŋe asuhuyök. Anutunöŋ nalö dop mala kota teteköŋi qahö mal öŋgömawi, yaŋön ambazip kambuŋi kambuŋi neŋön urunini meleŋda Buŋa keu möt nariba tem köla malbingöra mötza. Miaŋgöra nup kewö membingö jim kutum neŋgiyök, “Iŋini mönö anda gölme dop liliköba Buŋa keu jim asariba malme.” Keu miaŋgö dop neŋön Buŋa keu mi ambazip kambu pakpak mötmegöra jim asariba malin. \p \v 27 Anutu nanŋök mötkutukutu Toŋi akzawi, neŋön mönö Jisös Kraistkö qetŋe yaŋgö qetbuŋaŋi möpöseininga nalö teteköŋi qahö aködamunŋambuk ahöm öŋgöba ahöma. Keu mi ölŋa.