\id REV - Burum Mindik NT (Gen, Ruth, Jona) [bmu] -Papua New Guinea 2002 (DBL -2014) \h Indelindel \toc1 Kraistnöŋ keu tölapŋi Jongöreŋ indelök. \toc2 Indelindel \toc3 Ind \mt1 Indelindel keu \mt2 Kraistnöŋ keu tölapŋi Jongöreŋ indelök. \imt1 Jim-asa-asari \ip Jisösnöŋ gölme mosöta Suep mire öŋgöiga yambu 65 miaŋgö dop teköiga aposol Jonöŋ Kimbi ki ohoyök. Nalö miaŋgöreŋ urumeleŋ könagesö Jisös möt narigeri, i sesewerowero ketaŋi ak eŋgiget. Jon mi gölme jölanŋi qetŋi Patmos miaŋgöreŋ al waŋgigetka kösö mire ewö tarök. Patmos maliga Anutunöŋ jeŋi meleŋniga yuai könaŋgep asuhumapkö imutŋi ehök. \ip Keu bohonŋi kewö: Jisösnöŋ Satan aka kerökurupŋi pakpak luhut ala memba et al eŋgim teköma. Mewö aka mötnarip ambazip kötuetköm neŋgiiga Suep dölökŋi aka gölme dölökŋi miaŋgöreŋ aŋgota teteköŋi qahö oyaeŋkoyaeŋ malbin. Sesewerowero uruŋe malgeri, yeŋön lömböt möta mökösöŋda Jisös möt nariba pöndaŋ böŋ qeba kinmegöra kuŋgum eŋgimakza. Jisösnöŋ keuŋi keuŋi mewöŋi jim kutuba indeliga Jonöŋ möta Kimbi ki ohoyök. Mi urumeleŋ ambazip urunini naŋgömamgöra aka ohoyök. Söpsöp keu aka keu tölapŋi mi gwötpuk. Keu tosatŋi möt kutubingö möt bibihizin. \iot Buk kiaŋgö bahöŋi bohonŋi 11 mi kewö: \io1 Keu mutukŋi \ior 1.1-8\ior* \io1 Zioz kambu 7 yeŋgö kimbiŋini \ior 1.9–3.22\ior* \io1 Kimbi köpep supap 7:ŋan jöjöhöŋi \ior 4.1–8.1\ior* \io1 Tömun qainŋi kun 7 uget \ior 8.2–11.19\ior* \io1 Sekak namŋi aka jemnemba yahöt \ior 12.1–13.18\ior* \io1 Jemeleŋ imutimut könaŋi könaŋi \ior 14.1–15.8\ior* \io1 Anutugöreŋ irimsesewöl qambi 7 mokoget \ior 16.1-21\ior* \io1 Babilon siti, jemnemba, kezapqetok takapulakaŋi aka Satan yeŋgö ayuayuhu \ior 17.1–20.10\ior* \io1 Jimtekötekögö nalö ketaŋi \ior 20.11-15\ior* \io1 Suep gölme dölökŋi aka Jerusalem dölökŋi \ior 21.1–22.5\ior* \io1 Keu kötŋi teteköŋi \ior 22.6-21\ior* \c 1 \p \v 1 Anutunöŋ yuai könaŋgep zilaŋ asuhumawi, miaŋgö könaŋi nup memeurupŋi neŋgöra kondel neŋgimapkö möta Jisös Kraistköra kondela kezapqetok keu jiba indelök. Indeliga Suep garata kun melaiiga welenqeqeŋi Jon nöŋgöreŋ kaba jiiga möral. \p \v 2 Jisös Kraistnöŋ Anutugöreŋ Buŋa keu naŋgöba jim asariba kondel niŋgiiga Jon nöŋön yuai mi jeni meleŋniga uba ehali, mi pakpak miaŋgö dop toroqeba naŋgöba jim asariba ohozal. \v 3 Kunŋan kezapqetok keu ki oyoŋmawi, yaŋön mönö simbawoŋ akza. Jisösgö kaka nalöŋan töriza. Miaŋgöra kimbi kiaŋgöreŋ keu ohoi ahözawi, ambazip mi kezap ala mötmei aka mi möt sölöŋgöba aŋgön kölmei, yeŋön mewöyök simbawoŋ akze. Mewö. \s1 Jonöŋ Eisia prowinsgö zioz kambu 7 yeŋgö jölöŋini alök. \p \v 4 \x * \xo 1.4 \xt Eks 3.14; Ind 4.5\x*Jon nöŋön Eisia prowinsgö zioz kambu 7 eŋgöra kewö ohozal: \p Kunöŋ mal köhöizawi, möpŋaŋgö möpŋeyök mala koröhi, aka kunbuk liliŋgömawi, yaŋön mönö kalem möriam eŋgiiga luainöŋ malme. Mewöŋanök Anutugö uŋa bohonŋi 7 yaŋgö jakömbuak dum wösöŋe kinjei, yeŋön mönö kalem möriam eŋgigetka luainöŋ malme. \p \v 5 \x * \xo 1.5 \xt Ais 55.4; Sum 89.27\x*Jisös Kraistnöŋ Anutugö könaŋi pöndaŋ naŋgöba jim asariba mala mutukŋa kömupnöhök wahörök. Yaŋön gölmegö kiŋ kembu yeŋgö Kembuŋini akza. Yaŋön mönö sepŋan saŋgoŋda siŋgisöndoknineyök pösat neŋgiba jöpaköm neŋgimakza. \v 6 \x * \xo 1.6 \xt Eks 19.6; Ind 5.10\x*Yaŋön nini nanŋi bemtohoŋe ala mem letot neŋgiiga kiŋ ewö akzin. Buŋa nup galömurupŋi (prist) aka nanŋi Iwi Anutuŋaŋgö welenŋi qemakzin. Neŋön yaŋgö qetbuŋaŋi aka kukösumŋi möpöseininga nalö teteköŋi qahö aködamunŋambuk ahöm öŋgöma. Keu mi ölŋa. \p \v 7 \x * \xo 1.7 \xt Dan 7.13; Mat 24.30; Mak 13.26; Luk 21.27; 1 Tes 4.17; Zek 12.10; Jon 19.34, 37\x*Eket, Kraistnöŋ mönö kousu uruŋe eta kama! Kamawi, nalö miaŋgöreŋ nini körekmakörek i jeninan uba ekin. Börö marömŋi qetohogeri, yeŋön mönö mewöyök i ekŋe. Ambazip kambuŋi kambuŋi gölme dop tat anjini, neŋön mönö i eka körekmakörek yaŋgöra aka jiŋgeŋ köla amburereŋ akin. Keu mi ölbölŋa, uruyahötŋi kun qahö. \p \v 8 \x * \xo 1.8 \xt Ind 22.13; Eks 3.14\x*Kembu Anutu mal köhöizawaŋön kewö jiza, “Nöŋön mutuhök mala (yuai pakpak miwikŋaiba könaŋgep jiba qahöwahiga) qöndökŋa mal öŋgömam. Miaŋgö dop nöŋön kulem namŋi mutukŋi A aka kulem namŋi qöndökŋi Z akzal.” Nöŋön kukösum pakpakö Toŋi möpŋaŋgö möpŋeyök mala kota maljal aka kunbuk liliŋgömam. Mewö. \s1 Suep gölmegö azi ölŋaŋgö tandökŋi kewö ehal: \p \v 9 Jon nöŋön eŋgö urumeleŋ neŋakŋini akzal. Kraistpuk qekötahöbiga nanŋi bemtohoŋe al niŋgiiga ambazipnöŋ sihimbölö ak niŋgigetka wahöjaliŋ mörakzal. Mi embuk möta mökösöŋda kapaŋ köla köhöiba kinjal. Anutugöreŋ Buŋa keu jim sehiba Jisösgö könaŋi naŋgöba jim asariba malalaŋgöra nömemba köwet jölanŋi qetŋi Patmos\f + \fr 1.9 \ft Patmos mi köwet jölanŋi moröŋi (Yurop aka Afrika) Sutŋire Köwet miaŋgöreŋ ahöza. Efesus mosöta Saut göröken 80 kilomita anman. Rom gawman yeŋön kegwek-kahasililiŋ ambazip keuŋini jim teköba közöla eŋguaŋgitketka miaŋgö kösö mirinöŋ malget. Ölöŋ kölbingö osiget. Gölme mi qararaŋkölkölŋa, kötŋi sehisehiŋi. Jonöŋ yeŋgö sutŋine maliga sisa-kiŋ Nerwagö nalöŋe (yara 96-98) pösatketka erök.\f* miaŋgöreŋ al niŋgiget malal. \v 10 Kembugö sonda kendon tatat nalö kunöŋ Uŋa Töröŋan nömeiga alburup umumŋan qakne öŋgöiga andöneyök qet ketaŋi kun möral. Qet kourukŋi mi tömun qainŋi kun (biugel) qetzawi, miaŋgö tandöktandök ahöyök. \p \v 11 Qet miaŋön kewö jiyök, “Öröyuai uba ekŋani, miaŋgö keuŋi mönö kimbi köpepnöŋ ohoman. Ohoba alnöŋga zioz kambu 7 yeŋgöreŋ anma. Siti 7 mieŋgö qetŋini kewö: Efesus, Smörna, Pergamum, Taiataira, Sardis, Filadelfia aka Laodisia.” \p \v 12 Keu mewö jiiga ötöŋi mörali, “Mi daŋön?” jiba eka mötmamgöra liliŋgöyal. Liliŋgöba kinda lambegö dum tatat goulnöŋ memeŋi 7 kingetka ehal. \v 13 \x * \xo 1.13 \xt Dan 7.13; 10.5, 14-15; Dan 7.9; 10.6, 15; Eze 1.24; 43.2, 17; Ais 44.6; 48.12; Ind 2.8; 22.13\x*Lambegö dum tatat mieŋgö sutŋine azi kun ekiga kaisoŋgolomŋan gölme azigö tandök ahök. Malukuŋi köröpŋi köla öröiga köna susuŋe eta turuyök. Opo jöhan maŋgihilakŋi goulŋambuk mi örigit ewö töptöpŋe embahöm aŋguba kinök. \p \v 14 Nöröp jupŋan tuat lalamŋi kousu köpköp (snow) ewö ahök. Lama jupŋi saŋgoŋgetka tuarizawi, mönö miaŋgö dop ehal. Jekötŋan könöp bölam ewö jem asariiga kinök. \v 15 Köna susuŋan sösönihiba gohotŋi ahök. Ain bras könöpnöŋ ala delasi ohogetka jeiga gögöriŋ tohomakzawi, mönö miaŋgö dop kölköl-bilikbilikŋambuk ahöyök. Keu jii mörali, mi o ketaŋan sianöŋ giliga ötöŋi ketaŋi mörakzini, mönö miaŋgö dop ahöyök. \v 16 Böröŋi ölŋan seŋgelau 7 memba kinök. Numbuŋeyök bimgö sou ketaŋi (bainat) jityahötŋi likelike zuluk alalŋan erök. Jemesoholŋan wehön jeŋi körek asarim tekömakzawaŋgö dop asariiga ehal. \p \v 17 Nöŋön i eka uruni duhui yaŋgö könaŋe tala eta kömup tandök ahöyal. Mewö ahöbiga böröŋi ölŋan nöŋgö nöröpne ala kewö jiyök, “Mönö keŋgötki kude mötnöŋ! Nöŋön mutuhök mala (yuai pakpak miwikŋaiba könaŋgep jiba qahöwahiga) qöndökŋa mala öŋgömam. \p \v 18 “Nöŋön malmal Toŋi akzal. Kömumba malalmö, mötnöŋ, nöŋön mönö guliba wahöta malmal köhöikŋi teteköŋi qahö mal öŋgömam. Nöŋön kömupkö kondotkondot Toŋi galöm köla kömupkö uŋem miri Toŋi oŋgita kiŋi moröŋi memba maljal. \v 19 Miaŋgöra yuai nalö kewöŋe asuhuzawi aka könaŋgepŋe asuhumawi, nöŋön miaŋgö könaŋi kondelbi ekŋan. Yuai ekŋani, mi mönö papianöŋ ohonöŋga ahöma. \v 20 Seŋgelau 7 böröni ölŋe ahözei aka lambegö dum tatat goulnöŋ memeŋi 7 ekzani, mieŋgö könaŋini tölapŋi kewö: Seŋgelau 7 mi zioz kambu 7 mieŋgö garata galömŋinaŋgö söpsöp akze. Lambegö dum tatat goulnöŋ memeŋi 7 mieŋön mönö zioz kambu 7 mieŋgö söpsöp akze.” Mewö. \c 2 \s1 Efesus urumeleŋ könagesö yeŋgö qambaŋ keu \p \v 1 Jisösnöŋ toroqeba jiyök, “Jon göŋön mönö Efesus sitigö zioz kambu yeŋgö pom garataŋinaŋgöra kimbi kewö ohoman, \p “Kunöŋ böröŋi ölŋan seŋgelau 7 memba lambegö dum tatat goulnöŋ memeŋi 7 mieŋgö sutŋine anda kaba kinakzawi, yaŋön keu kewö jiza: \v 2 Nöŋön göhö ahakmemegahö könaŋi möt kutubi kewö ahöza: Göŋön nöŋgöp ariba nupni köhöikŋanök memba malakzan. Aŋgösirip kapaŋ köla möta mökösöŋda malakzan. Ambazip goŋgoŋi yembuk ala qahöpmahöp aka ölŋa qepureiba közöl eŋgimakzan, mi mötzal. Tosatŋan melaimelai azi aposol qahö aka töndup qetŋini mewö qerakzei, göŋön i esapesapnöŋ ala kewöt eŋginöŋga muneŋ jijiŋinaŋgö könaŋinan aukŋe asuhuyök. \p \v 3 “Tosatŋan nöŋgö qetnaŋgöra aka kahasililiŋ ak gihigetka sihimbölö kapaŋ köla möta mökösöŋda malnöŋ. Ösumeret ölan qahö aka malnöŋmö, yuai pakpak möt kösöŋda kinda malnöŋ, mi mötzal. \v 4 Mewö malnöŋmö, urugahö keu kun kewö mötpi qahö dop kölja: Mutuhök urugi meleŋda önöŋi qahö jöpaköm niŋgiba malnöŋmö, urugan mönö sörauiga nalö kewöŋe amöriba maljan. \p \v 5 “Mutuhök urusösöŋgai ketaŋi möta malnöŋmö, miaŋgöreŋök löwöriba eta eta amöriba et qeba maljan. Gi mönö nangi könagi mi mötmöriba möt kutuman. Miaŋgöra mönö urugi meleŋman. Mutuhök urumeleŋgö yuaiŋi aknöŋi, mönö miaŋgö dop kunbuk suariba akŋan. Urugi siŋgisöndok miaŋgöreŋök qahö meleŋman ewö, nöŋön mönö göhöreŋ kaba lambegö dum tatatki qeköbiga urumeleŋ könagesö Efesus miaŋgöreŋ kunbuk qahö ahöma. \v 6 Et guhuyökmö, göhöra kewö mötpi ölöwakza: Göŋön Nikolait yeŋgöreŋ ahakmemeŋini tököba uru önön ahakzan. Nöŋön mewöŋanök mi tököba miaŋgöra uru önön ahakzal. \p \v 7 \x * \xo 2.7 \xt Jen 2.9; Ind 22.2; Eze 28.13; 31.8\x*“Eŋgöreŋök kunŋan kezapŋambuknöŋ malja ewö, Uŋa Töröŋan zioz kambuŋi kambuŋi neŋgöra keu jimakzawi, yaŋön mönö mi kezap ala möt kutuma. \p “Kunŋan esapesap bölöŋi pakpak oŋgita luhut almawi, nöŋön mönö i waŋgitpiga Anutugö oyaeŋkoyaeŋ nupnöŋ (paradais) euyaŋgöreŋ öŋgöba malmal köhöikŋaŋgö ip aumŋe tata kötŋi nemba malma.” Mewö. \s1 Smörna urumeleŋ könagesö yeŋgöreŋ qambaŋ keu \p \v 8 \x * \xo 2.8 \xt Ais 44.6; 48.12; Ind 1.17; 22.13\x*“Smörna sitigö zioz kambu yeŋgö pom garataŋinaŋgöra mönö kimbi kewö ohoman, \p “Kömumba guliba mal köhöizawaŋön mutuhök mala (yuai pakpak miwikŋaiba könaŋgep jii qahöwahiga) qöndökŋa mal öŋgömawi, yaŋön keu kewö jiza: \v 9 Göŋön wahöjaliŋ möta etqeqeŋi akzani, mi mötzalmö, Anutugö jeŋe qetbuŋagan öŋgöŋgöŋi aiga simbawoŋ akzan. Tosatŋan Juda ambazip qahö aka töndup qetŋini mewö qerakzei, yeŋön mepaqepaik aka andö qem gihigetka aŋgösirip mörakzani, mi mötzal. Yeŋön ‘Köuluk miri ölŋi akzin,’ jiba aiakaŋinan Satan möpöseimakze. \p \v 10 “Sihimbölö möta malmanmö, miaŋgöra keŋgötki kude mötman. Mötnöŋ, Bölöŋaŋgö Toŋan esapesapnöŋ al eŋgimamgöra ambazip kuŋgum eŋgiiga eŋgöreŋök tosatŋi eŋgömemba kösö mire al eŋgime. Aŋgösirip ak eŋgimei, iŋini mi silim 10 möta malme. Malbeak me kömumbeak, mönö nömbuk pöndaŋ kingetka nöŋön malmal köhöikŋaŋgö ila jalöŋi eŋgimam. \p \v 11 \x * \xo 2.11 \xt Ind 20.14; 21.8\x*“Eŋgöreŋök kunŋan kezapŋambuknöŋ malja ewö, Uŋa Töröŋan zioz kambuŋi kambuŋi neŋgöra keu jimakzawi, yaŋön mönö mi kezap ala möt kutuma. \p “Kunŋan esapesap bölöŋi pakpak oŋgita luhut almawi, yaŋgö sileŋan kömuiga mohot akŋapmö, kömup yahötŋi qahö kömumba geŋmororoŋ qahö miwikŋaima.” Mewö. \s1 Pergamum urumeleŋ könagesö yeŋgö qambaŋ keu \p \v 12 “Pergamum sitigö zioz kambu yeŋgö pom garataŋinaŋgöra mönö kimbi kewö ohoman, \p “Kunöŋ bimgö sou ketaŋi (bainat) jityahötŋi likelike zuluk alalŋi memba maljawi, yaŋön keu kewö jiza: \v 13 Göŋön malmal tatatki denike ala maljani, mi mötzal. Satanöŋ nanŋak jakömbuak dum tatatŋi ali ahözawi, gi mönö miaŋgö kösutŋe malakzan. Töndup nöŋgö qetni memba nömbuk toroqeba qekötahöba kinakzan. Satangö malmal tatatŋi Pergamum siti miaŋgöreŋ ahöiga Antipas yaŋön nöŋgö könaŋamni naŋgöba jiba jembon oŋi nene (qariwe ilikŋi nene) ewö kinökmö, i eŋgö sutŋine miaŋgöreŋ qeget kömuyök. Göŋön ni möt narim niŋgimakzani, keu mi nalö miaŋgöreŋ mewöyök qahö köyatiba qaŋ kölnöŋ. \p \v 14 \x * \xo 2.14 \xt Jaŋ 22.5, 7; 31.16; Dut 23.4; Jaŋ 25.1-3\x*“Mewömö, urugahö keu moröŋi kun kewö mötpi qahö dop kölja: Göhö könagesö sutŋine tosatŋan kezapqetok azi takapulakaŋi qetŋi Balam yaŋgö jaŋjuŋbuk mala wuataŋgömakze. Kantri tosatŋi yeŋön nene memba tandö lopioŋ yeŋgö naluk kötin buŋa qeba könaŋine algetka ösumŋinan walöŋnöhi, Israel ambazipnöŋ mi qahö nezema. Mutuk qahö negetmö, Balamnöŋ azi qetŋi Balak kewö kusum waŋgiyök, ‘Gi mönö Israel ambazip mi nemegöra tutuhum eŋgiman.’ Mewö kusuba kuŋgum eŋgiba simba ewö utuba alöhi, yeŋön mönö miaŋgöreŋ qaköba amqeba neget aka serowilin laŋ aket. Eŋgöreŋök tosatŋan Balamgö mötmöt mi wuataŋgömakze. \p \v 15 “Mewöŋanök göhö könagesö sutŋine tosatŋan Nikolait yeŋgöreŋ mötmöt muneŋi memba wuataŋgömakze. \v 16 Miaŋgöra gi mönö urugi meleŋman. Mewö qahö akŋan ewö, nöŋön mönö zilaŋ göhöreŋ kaba könagesöurupki mewöŋi mi qetal eŋgimam. Numbune bimgö sou ketaŋi (bainat) ahözawi, miaŋön mönö yarö gil eŋgimam. \p \v 17 \x * \xo 2.17 \xt Eks 16.14-15; 16.33-34; Jon 6.48-50; Ais 62.2; 65.15\x*“Eŋgöreŋök kunŋan kezapŋambuknöŋ malja ewö, Uŋa Töröŋan zioz kambuŋi kambuŋi neŋgöra keu jimakzawi, yaŋön mönö mi kezap ala möt kutuma. \p “Kunŋan esapesap bölöŋi pakpak oŋgita luhut almawi, nöŋön mönö nene tölapŋi qetŋi mana aka köt tuatŋi waŋgimam. Yahöt mi waŋgibiga köt tuatŋi miaŋgöreŋ qetŋi dölökŋi ohogetka ahömawi, mi nanŋök oyoŋda mötma. Tosatŋan mi qahö mötme.” Mewö. \s1 Taiataira urumeleŋ könagesö yeŋgö qambaŋ keu \p \v 18 “Taiataira sitigö zioz kambu yeŋgö pom garataŋinaŋgöra mönö kimbi kewö ohoman: \p “Anutugö Nahönŋaŋgö jekötŋan könöp bölam ewö jem asariiga köna susuŋan sösönihiba ain bras ewö kölköl-bilikbilikŋambuk akzawi, yaŋön keu kewö jiza: \v 19 Nöŋön göhö ahakmemegahö könaŋi möt kutubi kewö ahöza: Göŋön Anutu jöpaköba möt narim waŋgiba nupŋi memakzan aka aŋgösirip kapaŋ köla möta mökösöŋda malakzan. Könakönahiŋe yuai aka menöŋi, mi mönö nalö kewöŋe mem sehiba aka memakzan. \p \v 20 \x * \xo 2.20 \xt 1 Kiŋ 16.31; 2 Kiŋ 9.22, 30\x*“Mewö memakzanmö, urugahö keu kun kewö mötpi qahö dop kölja: Göŋön ambi qetŋi Jezebel yambuk urumohot aka i qahöpmahöp qepureim waŋgimakzan. Yaŋön kezapqetok ambia qahö akzapmö, töndup nanŋi qetŋi mewö qerakza. Yaŋön ambazip tutuhuba kewö kusum eŋgimakza: Tandö lopioŋgö naluk kötin neneya buŋa qeba könaŋine algetka ösumŋinan walöŋnöhi, mi mönö ölöp nemba malme. Mewö kusum eŋgiba nup meme alaurupni kuŋgum eŋgiiga löwöriba jaŋjuŋ anda mi nemakze aka serowilin laŋ ahakze. \v 21 Nöŋön Jezebel uruŋi meleŋmapköra nalö waŋgialmö, serowilinŋi mosöta uruŋi meleŋmapkö qahö möta töndup malja. \p \v 22 “Miaŋgöra nöŋön ambi mi qeiga kawöl yöhöiga salöknöŋ ahöba sihimbölö mötma. Mewöyök yambuk sero yoŋgorö ahakzei, yeŋön ahakmemeŋini bölöŋi mi qahö mosöta uruŋini meleŋme ewö, nöŋön mönö i mohot eŋgubiga sihimbölö kanjamŋambuk mötme. \v 23 \x * \xo 2.23 \xt Sum 7.9; Jer 17.10; Sum 62.12\x*Yaŋgö nahönböraturupŋi i mönö eŋgum könjöratpi kömume. Mewö akiga zioz könagesö körek eŋön eŋgeka nöŋgö könani kewö möt yaköme: Nöŋön ambazip urumötmötŋini kewöta jit aka urusihimŋini körek möt kömumba ahakmemeŋinaŋgö dop likepŋi meleŋda körek mohot mohot eŋgö qakŋine öŋgöma. Nöŋönök mönö miaŋgö Toŋi akzal. \p \v 24 “Yeŋgöra mewö asuhumapmö, Taiataira eŋgöreŋök tosatŋan Jezebelgö mötmöt areŋi mi qahö wuataŋgömakze. Mewö qahö aketka eŋgöra mepaqepaik kewö aka jim eŋgimakze, ‘Iŋini mötmöt öŋgöŋgöŋaŋgö könaŋi qahö möt kutuba yaigep malje.’ Mepaqepaik mewö jiba ak eŋgimakzemö, Satangö buŋa mötmötköra qet mewö qerakze. Nöŋön zioz kambu körek eŋgöra kewö jibi mötme: Nöŋön lömböt kun qahö suariba albi eŋgö qakŋine öŋgöma. \v 25 Iŋini Buŋa keu memba maljei, mönö miaŋgöreŋ qekötahöba malme. Nöŋön kunbuk liliŋgömamaŋgö dop mönö mia wuataŋgöba malme. \p \v 26 \x * \xo 2.26 \xt Sum 2.8-9\x*“Kunŋan esapesap bölöŋi pakpak oŋgita luhut ala kömumawaŋgö dop mönö töndup jitni tem köla ahakŋawi, nöŋön i kukösum waŋgibiga kian kantriŋi kantriŋi galöm köl eŋgiba malma. \v 27 Iwinan kukösum niŋgiiga mi buŋa qem aŋguba Kembu maljal. Mewöŋanök eŋgöreŋök kunŋan luhut almawi, nöŋön i jakömbuak nupkö ilaŋi aka ain öröpŋi waŋgimam. Mi waŋgibiga miaŋön gölmeŋi gölmeŋi ambazip galöm köl eŋgiba köhöikŋanök mindiŋgöm eŋgiba malma. Gwaköm kimbut öröpnöŋ qeba qesiŋjei, yaŋön mönö miaŋgö dop qeqetal ambazip öröp pöwöwöm köhöikŋi miaŋön eŋguba köndeŋda mendeŋ eŋgiiga qeqelaŋlaŋ malme. \v 28 Mewöyök söŋangö undi seŋgelau waŋgimam. \p \v 29 “Eŋgöreŋök kunŋan kezapŋambuknöŋ malja ewö, Uŋa Töröŋan zioz kambuŋi kambuŋi neŋgöra keu jimakzawi, yaŋön mönö mi kezap ala möt kutuma.” Mewö. \c 3 \s1 Sardis urumeleŋ könagesö yeŋgö qambaŋ keu \p \v 1 Jisösnöŋ toroqeba kewö jiyök, “Sardis sitigö zioz kambu yeŋgö pom garataŋinaŋgöra mönö kimbi kewö ohoman, \p “Kunöŋ Anutugö uŋa bohonŋi 7 aka seŋgelau 7 mi böröŋe ahöi memba maljawi, yaŋön keu kewö jiza: Nöŋön göhö ahakmemegahö könaŋi möt kutubi kewö ahöza: Göŋön ambazip jeŋine guliba maljanaŋgö qetŋi bisimakzanmö, Anutugö jeŋe köhömuŋi akzan. \v 2 Miaŋgöra mönö imbigi möta wahötman. Göhö ahakmemegan nöŋgö Anutunaŋgö jeŋe aködamunŋambuk qahö akza. Göhö könaŋamgi kewöta mewö miwikŋaial. Göhö könagesö uruŋe urumeleŋ ambazip tosatŋi kunbuk maljemö, yeŋön mewöyök kömum taköbingö akze. Miaŋgöra göŋön mönö mem köhöim eŋgiba malman. \p \v 3 \x * \xo 3.3 \xt Mat 24.43-44; Luk 12.39-40; Ind 16.15; Eks 32.32-33; Sum 69.28; Ind 20.12; Mat 10.32; Luk 12.8\x*“Anutugö yuai gihigetka buŋa qem aŋguba mötnöŋi, mi mönö urukönömge jöhöba mötmöriman. Buŋa mi mönö tem köla urugi meleŋman. Guliguli qahö malman ewö, nöŋön mönö yoŋgorö meme ewö ölöŋ kaba asuhumam. Kamamaŋgö aua nalöŋi qahö mötnöŋga keunan mönö zilaŋ qake öŋgöiga lömböt miwikŋaiman. \v 4 Mewömö, Sardis zioz kambu eŋgö sutŋine ambazip awamdökŋi eŋön opo söröŋini ölöpŋanök galöm kölgetka töwötŋambuk qahö akze. Miaŋgöra yeŋön ölöp maluku tuatŋan sileŋine löŋgöta nömbuk anda kaba malme. Yeŋön mönö mewö aka malmeaŋgö dop akze. \p \v 5 “Kunŋan esapesap bölöŋi pakpak oŋgita luhut almawi, yaŋgöra mönö maluku tuat lalamŋi waŋgigetka köla malma. Yaŋgö qetŋi malmal köhöikŋaŋgö buk papianöŋ ohoget ahözawi, nöŋön mi qahö kutumam. Iwinaŋgö jemesoholŋe aŋgoriga Suep garataurupŋan eketka qetŋi ölöp aukŋe jim miwikŋaim eŋgimam. \p \v 6 “Eŋgöreŋök kunŋan kezapŋambuknöŋ malja ewö, Uŋa Töröŋan zioz kambuŋi kambuŋi neŋgöra keu jimakzawi, yaŋön mönö mi kezap ala möt kutuma.” Mewö. \s1 Filadelfia urumeleŋ könagesö yeŋgö qambaŋ keu \p \v 7 \x * \xo 3.7 \xt Ais 22.22; Job 12.14\x*“Filadelfia sitigö zioz kambu yeŋgö pom garataŋinaŋgöra mönö kimbi kewö ohoman, \p “Kunöŋ Azi Töröŋi aka Ölbölŋi aka kiŋ Deiwidkö ki moröŋi memba galöm köla maljawi, yaŋön keu kewö jiza: Yaŋön naŋgu metaliga kunŋan mi köla kiŋi memamgö osima. Yaŋön mi köla jöhöiga kunŋan mi musulmamgö osima. \v 8 Nöŋön göhö ahakmemegahö könaŋi ölöp möt kutuzal. Alani mötnöŋ, göhö ösumgan eretŋi akzawi, mi mötzal. Eretŋi akzapmö, göŋön mönö nöŋgö Buŋa keuni tem köla könani wuataŋgöba qetni qahö qaŋ köla malnöŋ. Miaŋgöra nöŋön naŋgu kun wösöge metalbiga kunŋan mi kölmamgö osima. \p \v 9 \x * \xo 3.9 \xt Ais 49.23; 60.14; 43.4\x*“Mötnöŋ, kambu kun yeŋön ‘Köuluk mirininambuk akzin,’ jiba aiakaŋinan Satan möpöseimakze. Juda ambazip qahö aka töndup qetŋini mewö qeta muneŋ jimakze. Nöŋön ambazip mi kuŋgum eŋgibiga göhö könaŋamgi möt asarime. Mi möt asariba kaba göhö könage sipköba eta jöpaköm gihimakzali, mi aukŋe jim miwikŋaime. \v 10 Nöŋön kapaŋ köla lömböt möta mökösöŋda kin köhöimangö jiali, göŋön nöŋgö jimkutukutuni mi aŋgön köla wuataŋgöba malnöŋ. Miaŋgöra nöŋön mewöyök gi kewö aŋgön köl gihimam: Wahöjaliŋ nalö tandökŋi kun kaba kantriŋi kantriŋi dop köla gölmenöŋ mal anjei, mi esapesapnöŋ al eŋgima. Nalö miaŋön kam kuŋguiga nöŋön gi wahöjaliŋ miaŋgöreŋök meköba bohongi jöhömam. \p \v 11 “Nöŋön mönö zilaŋ liliŋgöba kamam. Kunŋan utum gihiba ila jalö memeŋe luhut al gihibapuköra mönö urugö inap ahöm gihizawi, mi mönö töp memba malnöŋga qahö sohoba kahaimök ahöma. \v 12 \x * \xo 3.12 \xt Ind 21.2; Ais 62.2; 65.15\x*Kunŋan esapesap bölöŋi pakpak oŋgita luhut almawi, nöŋön mönö i waŋgita nöŋgö Anutunaŋgö möpömöpösei jike (tempöl) uruŋe kuŋgubiga tandöŋi akŋa aka nalö kunöŋ mi kunbuk qahö mosötma. Miaŋgöreŋ maliga sileŋe nani Anutunaŋgö qetŋi, Anutugö sitiŋaŋgö qetŋi aka nani qetni dölökŋi qet karöbut mi ohomam. Anutunan Jerusalem sitiŋi dölökŋi mi nanŋi mire euyaŋgöreŋ ali ahözawi, miaŋön Suepnöhök eta gölmenöŋ asuhuma. \p \v 13 “Eŋgöreŋök kunŋan kezapŋambuknöŋ malja ewö, Uŋa Töröŋan zioz kambuŋi kambuŋi neŋgöra keu jimakzawi, yaŋön mönö mi kezap ala möt kutuma.” Mewö. \s1 Laodisia urumeleŋ könagesö yeŋgö qambaŋ keu \p \v 14 \x * \xo 3.14 \xt Qam 8.22\x*“Laodisia sitigö zioz kambu yeŋgö pom garataŋinaŋgöra mönö kimbi kewö ohoman, \p “Kun qetŋi Amen. Yaŋön Anutugö keuŋi pöndaŋ naŋgöba Dangunu ölbölŋi akza. Anutu bauköiga yuai pakpak miwikŋaiyohotka galöm kölakzawi, yaŋön keu kewö jiza: \v 15 Nöŋön göhö ahakmemegahö könaŋi möt kutubi kewö akza: Urugi qahö amöriza aka nöŋgö könöp bölamnan uruge qahö jemakza. O urugan amöribawak me könöwibawak, miaŋön mötpi dop kölbawakmö, jöŋaŋe malnöŋga qahö dop kölja. \p \v 16 “Kun me kun dop kölbawakmö, urugan borom kun könöpkönöp aiga könöpkan qahö jezawi me uruamöt qahö akzani, mi qahö dop kölja. Könöp aka amöt sutŋire uruyahötnöŋ laŋ maljanaŋgöra mönö numbuneyök söwötköm gihibi geman. \v 17 Nangi silegi mem öŋgöba kewö jimakzan: Nöŋön azi kindiŋbirik qetbuŋanambuk akzal. Sukinap mem sehiba dopne miwikŋaizal. Siyoŋsayoŋi qahö mala yuai kungöra qahö osizal. Mewö jimakzanmö, könaŋamgi ölŋi qahö möt kutuzani, mi kewö: Göŋön mönö kumkanjam aka tapötkokorok (dabökokorok) malnöŋga tosatŋan wösömötmöt ak gihimakze. Wanapŋi mala jegi gömöliiga tiktauk sile aukŋe malakzan. \p \v 18 “Miaŋgöra qambaŋ keu kewö gihizal: Göŋön nöŋgöreŋök yuai karöbut ki söŋgöröŋi meman: Azi kindiŋbirik qetbuŋagabuk akŋangöra mönö goul könöpnöŋ delasi ohoba gödöwörötŋi mendeŋget sösönihiba eta qahöwahöhi, mi mönö bohonŋi meman. Sile aukŋe malakzani, miaŋgö gamuŋi közambötmangöra mönö maluku tuatŋi bohonŋi memba löŋgötman. Jegi gömölizawi, miaŋgöra mönö jepisik kelök mi bohonŋi memba jegi törörök umangöra miriman. \v 19 \x * \xo 3.19 \xt Qam 3.12; Hib 12.6\x*Nöŋön wölböt alaurupni jöpaköm eŋgimakzali, mi körek bölöŋamŋinaŋgöra tembula jim eŋgiba mindiŋqindiŋ ak eŋgimakzal. Ölöwakŋegöra mewö ahakzal. Miaŋgöra gi mönö jaulalaŋ mosöta urugi meleŋda siŋgisöndoki andö qeba malman. \p \v 20 “Mötnöŋ, nöŋön naŋgunöŋ qeba kinjal. Kunŋan nöŋgö keu imbini möta uru naŋguŋi musulmawi, nöŋön mönö yaŋgö miri uruŋe öŋgöba yambuk tatpi yaŋön nömbuk köisirik tata mohotŋe nene nembit. \p \v 21 “Nöŋön esapesap bölöŋi pakpak oŋgita luhut ala Iwinan noaŋgiri yaŋgö jakömbuak dumŋe eta qöhöröŋe tatzal. Miaŋgö dop kunŋan esapesap bölöŋi pakpak oŋgita luhut almawi, nöŋön mönö i waŋgitpiga nöŋgö jakömbuak dumne eta qöhöröŋne tatma. \p \v 22 “Eŋgöreŋök kunŋan kezapŋambuknöŋ malja ewö, Uŋa Töröŋan zioz kambuŋi kambuŋi neŋgöra keu jimakzawi, yaŋön mönö mi kezap ala möt kutuma.” Mewö. \c 4 \s1 Jeni meleŋniga kunöŋ Suep jakenöŋ tariga ehal. \p \v 1 Miaŋgö andöŋe jemeleŋ kunbuk asuhuiga Suep miri naŋguŋi kun aŋaŋiiga ehal. Ekiga imbi mutuk tömun qainŋi kun (biugel) ewö keu jiiga mörali, yaŋön mönö suariba kewö jiyök, “Gi mönö kewö kotnöŋga andöŋe yuai asuhumawi, mi kondel gihimam.” \p \v 2 \x * \xo 4.2 \xt Eze 1.26-28; 10.1\x*Mewö jiiga miaŋgöreŋök Uŋa Töröŋan nömeiga alburupŋan qakne öŋgöiga yuai kewö ehal: Suep miri uruŋe jakömbuak dum ahöiga kunŋan miaŋgöreŋ tarök. \v 3 Taröhi, yaŋgö jemesoholŋaŋgö asakŋan mönö eröknam me jamönjiŋ qetŋi jaspö aka wale bönbönŋi me köt qetŋi karnilian miaŋgö dop gilikbilikŋambuk asariba ahöyök. Kiam nesilam kun kulem mundaŋi mumunene kamböŋi me jamönjiŋ qetŋi emerald ewö miaŋön jakömbuak dum mi lökŋanök liliköba töŋgönŋi göröhiba ahöyök. \s1 Dum bohonŋi liliköba dum 24:ŋan tatze. \p \v 4 Jakömbuak dum tosatŋi 24 mieŋön dum bohonŋi mi liliköba tatketka mieŋgö qakŋine Anutugö jitŋememeurup 24 tatket. Yeŋön malukuŋini tuat lalamŋanök öluŋ geiga nöröpŋine goul ila jalö kunduta tatket. \v 5 \x * \xo 4.5 \xt Eks 19.16; Ind 8.5; 11.19; 16.18; Eze 1.13; Ind 1.4; Zek 4.2\x*Dum bohonŋi miaŋgöreŋök wöl bilikbilik jesöŋgö asariiga giŋgururuŋ asuhuiga imbi wölpöndaŋgö ötöŋ kourukŋi ewö möral. Dum bohonŋaŋgö wösöŋe tos kiwa asakŋi 7 jeba asariba kinget. Kiwa 7 mi Anutugöreŋ uŋa bohonŋi 7 akze. \v 6 \x * \xo 4.6 \xt Eze 1.5-10, 22; 10.14; Eze 1.18; 10.12; Ais 6.2-3\x*Mewöŋanök jakömbuak jake wösöŋe yuai gilikbilikŋambuk köwet ewö ehal. Mi kirin jöhanŋi jöhanŋi kölköl-bilikbilikŋinambuk meleŋda asarimakzei, mönö miaŋgö dop asariyök. Jake bibiŋe dum liliköba bem jembon 4 kinget. Andöŋini aka wösöŋini mi jeŋinanök dop köliga kinget. \p \v 7 Bem jembon mutukŋan laion sömbup ewö ahök. Alaŋan bulmakau aziŋi ewö ahök. Alaŋiri kungö kaisoŋgolomŋi mi azi jesöŋgöröŋaŋgö tandök ahök. Alaŋini 4:ŋan tukapkap bölbölgömakzawaŋgö tandökŋa ahök. \v 8 Bem jembon 4 mohot mohot yeŋgö ginginŋini 6 pakpak ahöm eŋgiyök. Sileŋini lökŋanök aka ginginŋini bapŋe mewöyök jekötŋinanök dop köl eŋgiiga kinget. Kinda suŋgem silim liŋet kewö qörörök kölakze, \q1 “Kembu Anutu kukösum pakpakö Toŋi göŋön mönö töröŋi aka töröŋi aka töröŋanök akzan. \q1 Malmal Toŋi göŋön mönö möpŋaŋgö möpŋeyök mala kota maljan aka kunbuk liliŋgöba asuhuba mal öŋgöman.” \p \v 9 Bem jembon 4 mieŋön mönö mewö möpömöpösei liŋet kölakze. Kunöŋ jakömbuak dumnöŋ kinda nalö teteköŋi qahö mal öŋgöba malmawi, i aködamun qetbuŋa al waŋgiba saiwap jimakze. \v 10 Mewö ahakzeaŋgö dop Anutugö jitŋememe 24 mieŋön eta kun jakömbuak dumnöŋ tatzawi, yaŋgö jeŋe simin köla sipkömakze. Kunöŋ nalö teteköŋi qahö mal öŋgöba malmawi, yaŋgö waikŋi memba möpöseim waŋgimakze. Möpöseim waŋgiba ila jalöŋini qeköba jakömbuak dum wösöŋe ala kewö jimakze, \q2 \v 11 “O Kembu Anutunini, göŋön öröyuai pakpak miwikŋaim eŋginöŋ. Göhö jitsihitkan nam köl eŋgiiga letota malmal miwikŋaiba malje. Miaŋgöra aködamun qetbuŋa mi al gihiba saiwap jim gihimakzin. Göŋön mohotŋan mönö möpöqöpösei pakpak aŋgön kölmanaŋgö dop akzan.” Mewö. \c 5 \s1 Lamanöŋ Anutugö böröŋeyök kimbi köpep meyök. \p \v 1 \x * \xo 5.1 \xt Eze 2.9-10; Ais 29.11\x*Miaŋgö andöŋe kimbi köpep kun ekiga jakömbuak dumnöŋ tatzawaŋgö böröŋi ölŋe ahöyök. Kimbi miaŋgö sinŋi mi likeplikep lökŋanök kulemöhök ohoba köpeiba sapönöŋ ala muŋgem supap (sil)\f + \fr 5.1 \ft Kantri tosatŋe kimbi ohoba esunöŋ ala sapö memba kunŋan mi kötulbapuköra aka muŋgem supapnöŋ kölakze. Kunŋan muŋgem supap (sil) mi laŋ munjurata kulemŋi yoŋgorö oyoŋbawak, mi mönö miwikŋaigetka keubuk akŋa. Kimbi toŋanök mi galöm kölakza. Miri mi ki namŋi ala misiin gemakzapmö, kimbi mi muŋgem supapnöŋ jöhömakze.\f* 7:nöŋ köla mekötahögetka ahöyök. \v 2 Mewöyök Suep garata ösum-mumuŋambuk kun ekiga köhöikŋanök qeta buzup keu kewö qesiba jiyök, “Daŋön sarak sorokŋi aka ölöp kimbi köpep kiaŋgö muŋgem supapŋi (sil) munjurata kötulmawaŋgö dop akza?” \p \v 3 Mewö jiyökmö, Suepnöŋ, gölmenöŋ aka kömupkö uŋem miri miaŋgöreŋ körekmakörek eŋgegetka kunŋan kun mi mutula kulemŋi ekŋawaŋgö dop qahö ahök. \v 4 Kunŋan kun sarak sorokŋi aka kimbi mi mutula kulemŋi ekŋawaŋgö dop qahö miwikŋaigeri, miaŋgöra nöŋön gwötpuk sahöt bölial. \v 5 \x * \xo 5.5 \xt Jen 49.9; Ais 11.1, 10\x*Sahöt bölibiga Anutugö jitŋememe yeŋgöreŋök kunŋan nöŋgöra keu kewö jiyök, “Mönö kude sahötnöŋ. Mötnöŋ, Juda kambunöhök Deiwidkö gwölönarökŋi kun ahuba laion sömbup ewö aka Bölöŋaŋgö Toŋi luhut ala malja. Yaŋön mönö ölöp köhöiba kimbi köpep kiaŋgö muŋgem supapŋi (sil) 7 mi munjurata kötulma.” \p \v 6 \x * \xo 5.6 \xt Ais 53.7; Zek 4.10\x*Mewö jiiga Lama moröŋi ekiga jakömbuak dum bibiŋe bem jembon 4 mieŋgö sutŋine kiniga Anutugö jitŋememe yeŋön liliköm waŋgiget. Lama moröŋi miaŋön mönö qeget kömuyöhaŋgö tandökŋa kinök. Ilikŋi 7 aka jekötŋi 7. Anutunöŋ uŋaurupŋi bohonŋi 7 melaim eŋgiiga gölmegö ambazip pakpak yeŋgöreŋ anda maljei, jekötŋi 7 mi mönö yeŋgö söpsöpŋina akze. \v 7 Lama moröŋi mi ekiga kaba kimbi köpep supapŋambuk mi jakömbuak dumnöŋ tatzawaŋgö böröŋi ölŋeyök meyök. \v 8 \x * \xo 5.8 \xt Sum 141.2\x*Mi meiga bem jembon 4 aka Anutugö jitŋememe 24 mieŋön mönö miaŋgöreŋök Lama moröŋaŋgö wösöŋe sipköba eta simin kölget. Yeŋön mohot mohot kulele aka goul qambi memba kinget. Ambazip sarakŋan köulukögetka Anutugöreŋ öŋgömakzawi, miaŋön mönö jiniŋ ohohogö dop aiga wörönŋi umköhöwakŋambuknöŋ öŋgöba pukpukömakza. Wörön mewöŋan mönö goul qambiŋini kokolak qeiga kinget. \v 9 \x * \xo 5.9 \xt Sum 33.3; 98.1; Ais 42.10\x*Simin köla liŋet dölökŋi kewö köla jiget, \q1 “Göŋön qainŋi kun akzan. Gi guhugetka kömumba sepki mokoba miaŋön ambazip bohonŋi memba eŋgömenöŋ. \q1 Ambazip mi bem isikŋinaŋgö dop, keu jöl jijiŋinaŋgö dop, kambuŋinaŋgö dop aka kantriŋinaŋgö dop. Göŋön mönö mieŋgöreŋök tosatŋi eŋgömenöŋga Anutugö buŋaya akze. \q1 Miaŋgöra göŋön mönö sarak sorokŋi aka kimbi köpep supapŋambuk memba muŋgem supapŋi (sil) mutulmanaŋgö dop akzan. \q2 \v 10 \x * \xo 5.10 \xt Eks 19.6; Ind 1.6\x*Yeŋön Anutugö buŋaya aketka kusum eŋgiba kuŋgum eŋginöŋga bemtohoŋgahö kiŋ kembu kambu aka jike nup galömurupŋi akze. Yeŋön Anutuninaŋgö nupŋi memba mala gölme dop ambazip galöm köl eŋgiba mal öŋgöme.” \p \v 11 \x * \xo 5.11 \xt Dan 7.10\x*Liŋet mewö köla jigetka möta toroqeba uba Suep garata jaŋgöŋini tausenŋi tausenŋi aka milyönŋi milyönŋi mi eŋgeka liŋet kourukŋini möral. Yeŋön jakömbuak dum kösutŋe kinda bem jembon 4 aka Anutugö jitŋememe 24 mi liliköm eŋgiba liŋet kölget. \v 12 Liŋet köhöikŋanök qeta kewö kölget, \q1 “O Lama moröŋi qeget kömuyöhi, yaŋön mönö sarak sorokŋi aiga Anutunöŋ ösum-mumu aka töhötmöriam waŋgiiga dopŋe akza. \q1 Mötkutukutu öŋgöŋgöŋi aka kukösum pakpak buŋa qeiga dopŋe akza. Sarak sorokŋi aiga ölöp qetbuŋa pakpak waŋgiinga asakmararaŋ buŋa qeiga möpöseim waŋgizin.” \m \v 13 Mewö köla möpöseigetka liŋet kambu kun kewö möral: Anutunöŋ malmalbuk miwikŋaim eŋgiyöhi, mieŋön mönö körekmakörek liŋet kölgetka möral. Suepnöŋ maljei, gölmenöŋ maljei, kömupkö uŋem mire aka köwet qakŋe maljei, mieŋön mönö körek numbuŋini mindiriba liŋet kewö kölget, \q1 “Jakömbuak dumŋe tatzawi aka Lama moröŋi neŋön iŋiri möpöseim etkizin. \q1 Kötuet Toŋi etkö qetbuŋaŋiri jim qarimakzin. Nalö dop asakmararaŋ etkiinga kukösum Toŋi mi teteköŋi qahö mal öŋgömahot.” \m \v 14 Mewö kölgetka bem jembon 4 mieŋön “Keu mi ölŋa,” jiget. Jigetka Anutugö jitŋememe yeŋön eta dapköba simin köla Anutu waikŋi memba möpöseim waŋgiget. Mewö. \c 6 \s1 Lama moröŋan muŋgem supap mohot mohot munjuratza. \p \v 1 Mewö möta yuai kewö asuhui ehal: Lama moröŋan kimbi köpep supapŋambukö muŋgem supapŋi (sil) 7 mieŋgöreŋök mutukŋi munjurata kötulök. Kötuliga bem jembon 4 yeŋgöreŋök kunŋan keu kewö jiyök, “Mönö asuhuba kanöŋ!” Keuŋi mi wölpöndaŋ tandök ewö köhöikŋanök qeri möral. \v 2 \x * \xo 6.2 \xt Zek 1.8; 6.3, 6\x*Mewö jiiga möta miaŋgöreŋök hos tuatŋi kun asuhuiga ehal. Hos miaŋgö qakŋe azi kun timbiŋambuk tari tosatŋan ila jalö waŋgigetka nöröpŋe kölök. Mi köla yarönöŋ luhut ala malöhaŋön mönö kunbuk hos qakŋe yarönöŋ luhut almamgöra anök. Mewö. \p \v 3 Lama moröŋan muŋgem supap (sil) yahötŋi munjurata kötuliga bem jembon yeŋgöreŋök yahötŋi yaŋön keu kewö jii möral, “Mönö asuhuba kanöŋ!” \v 4 \x * \xo 6.4 \xt Zek 1.8; 6.2\x*Mewö jiiga miaŋgöreŋök hos kun sileŋi pisikŋi somabölambuk asuhuiga ehal. Azi kun hos miaŋgö qakŋe taröhi, Anutunöŋ mönö i yom karim gili luai qahöwakŋapkö kukösumŋi waŋgiyök. Mi waŋgiiga gölmenöŋ aum aŋgöhöba kömumegöra kuŋguiga ambazip uru mem wahöt eŋgimawaŋgö kukösumŋi miwikŋaiyök. Mi miwikŋaiiga bimgö sou keta bölökŋi waŋgigetka memba anök. Mewö. \p \v 5 \x * \xo 6.5 \xt Zek 6.2, 6\x*Lama moröŋan muŋgem supap (sil) karöbutŋi munjurata kötuliga bem jembon yeŋgöreŋök karöbutŋi yaŋön keu kewö jii möral, “Mönö asuhuba kanöŋ!” Mewö jiiga miaŋgöreŋök hos injaŋi kun asuhuiga ehal. Azi kun hos miaŋgö qakŋe taröhi, yaŋön inapkö lömbötŋi kewötpingö dop ipŋi (skeil) mi böröŋan memba tarök. \v 6 Mewö tariga bem jembon 4 yeŋgö sutŋineyök kunöŋ keu jiiga kourukŋi tandök ewö kewö möral, “Silim mohotkö töwaŋi (Kina 5) miaŋön ölöp 1 kilogram wit flaua me 3 kilogram bali flaua mi bohonŋi meman. Töndup nenegö oil ip aka wain kösö nup mi mönö kude mem bölime.” Mewö. \p \v 7 Lama moröŋan muŋgem supap (sil) 4:ŋi munjurata kötuliga bem jembon 4:ŋan keu jiiga kourukŋi kewö möral, “Mönö asuhuba kanöŋ.” \v 8 \x * \xo 6.8 \xt Eze 14.21\x*Mewö jiiga miaŋgöreŋök hos kun sileŋi gohotgohot aka kaukauŋambuha asuhuiga ehal. Hos miaŋgö qakŋe taröhaŋgö qetŋi mi kömupkö kondotkondot Toŋi. Yaŋgö kösutŋe kömupkö uŋem miri Toŋan mewöŋanök i wuataŋgöba kayök. Gölme mendeŋgetka bahöŋi 4 ahöiga mieŋgöreŋök kungö ambazipŋi mi galöm köl eŋgibitkö kukösumŋi mi Anutunöŋ etkiyök. Kukösum mi etkiiga ösumŋiran gölmegö ambazip bahöŋi mi kewö mem kömum eŋgiyohot: Tosatŋan sou ketaŋan (bainat) auba kömuget. Tosatŋan bödinöŋ kömuget. Kawöl kanjamŋambuknöŋ tosatŋi eŋgömeiga kömuget aka tosatŋi mi gölmegö sömbup kalŋi mieŋön eŋgöhögetka kömuget. Mewö. \p \v 9 Lama moröŋan muŋgem supap (sil) 5:ŋi munjurata kötuliga miaŋgöreŋök Anutugö ambazip tosatŋi eŋgugetka kömugeri, yeŋgö uŋaŋini eŋgehal. Yeŋön Anutugö Buŋa keuŋi aŋgö köla naŋgöba jim sehiba malgeraŋgöra eŋgugetka kömumba alta bapŋe ahöget. \v 10 Euyaŋgöreŋ ahöba köhöikŋanök kewö qetket, “O Kembu kukösum Toŋi, göŋön diŋdiŋi aka ölbölŋi akzan. Miaŋgöra mönö nalö dawik mambörin teköiga miaŋgöreŋ gölmegö ambazipŋi kewöt eŋgiba keuŋini jim teköman? Neŋön gi welen qem gihiinga neŋgugetka sepninaŋgö kitipŋi mi mönö wani nalönöŋ meleŋnöŋga qakŋine öŋgöma?” \p \v 11 Mewö jigetmö, maluku tuatŋi köröpŋi mi mohot mohot yeŋgöra köl eŋgiget geiga Anutugö jimkutukutu kewö eŋgigetka mötket, “Iŋini mönö toroqeba nalö töröptökŋi mamböta malme. Mötnarip alaurupŋinan toroqeba urugö nup memba malgetka iŋini ewö mewöŋanök eŋgugetka kömume. Yeŋön kömugetka jaŋgö alali, miaŋön dopŋe aiga nalö miaŋgöreŋök mönö eŋgugeri, yeŋgö keuŋini jim tekömam.” Mewö. \p \v 12 \x * \xo 6.12 \xt Ind 11.13; 16.18; Ais 13.10; Joel 2.10, 31; 3.15; Mat 24.29; Mak 13.24-25; Luk 21.25\x*Lama moröŋan muŋgem supap (sil) 6:ŋi munjurata kötulöhi, mi uba ehal. Mi munjurata kötulöhi, nalö miaŋgöreŋ kenöŋ tandökŋi sohosohoŋi gilök. Wehön jeŋan böuktutuk ala injaŋ köla wösöbirikö malukuŋi sanjöp ewö (meme jupŋan memeŋaŋgö tandök) aiga söŋauyök. Köiŋ jeŋan meleŋda lökŋanök pisihiba sep ewö ahök. \v 13 \x * \xo 6.13 \xt Ais 34.4\x*Mewö aiga seŋgelau suepnöŋ ahözei, mieŋön mönö gölmenöŋ etket. Newaŋ kötŋi gohoriba tatketka luhut köhöikŋan qeba utuköba mumburatiiga erakzei, mönö miaŋgö dop buratiba gölmenöŋ tata pilpil etket. \p \v 14 \x * \xo 6.14 \xt Ind 16.20\x*Mewö etketka suep ehakzini, miaŋön mönö ayapköyök. Kimbi köpep köpeigetka öröba anakzawaŋgö dop mönö wölakzak öröba anda ayapköyök. Mi ayapköiga kunduŋi pakpak aka köwetkö gölme jölanŋi jölanŋi mi mönö körek ahöahöŋineyök zilaŋ kök ala sömuniget. \p \v 15 \x * \xo 6.15 \xt Ais 2.19, 21\x*Mewö asuhuiga gölmegö kiŋ kembuŋi kembuŋi, azi jembonŋi jembonŋi aka suahö galömŋi galömŋi mieŋön mönö ölöŋ köla asambötket. Ambazip kindiŋbirik qetbuŋaŋinambuk, ambazip kukösumŋinambuk mi mönö körek kök ala asambötket. Nanŋini nupŋini memakzei aka toŋinaŋgö welenŋini öne qemakzei, mi mönö körek pakpak baŋet, köt kinimŋi aka kunduŋaŋgö sem siaŋi jaruba miaŋgöreŋ asambötketka eŋgehal. \v 16 \x * \xo 6.16 \xt Hos 10.8; Luk 23.30\x*Miaŋgöreŋ asamböta kunduŋi Toŋi aka sem sia Toŋi eŋgohola kewö uletket, “Iŋini mönö kunduŋi jim tekögetka buaköba kaba turum neŋgiget. Jakömbuak dumŋe tatzawaŋön jemesohol köl neŋgibapuköra aka Lama moröŋaŋgö irimsesewölŋan neŋgubapuköra mönö jim tekögetka közamböt neŋgiget.” Mewö uletket. \v 17 \x * \xo 6.17 \xt Joel 2.11; Mal 3.2\x*Yetkön irimsesewölŋiri aukŋe kondeljahori, miaŋgö nalöŋi ketaŋan mönö kam kuŋguba ahöza. Mi kunŋan kun mesohol köla kinmawaŋgö dop qahö. Mewö. \c 7 \s1 Israel ambazip 144.000 mi Anutunöŋ asö köl eŋgima. \p \v 1 \x * \xo 7.1 \xt Jer 49.36; Dan 7.2; Zek 6.5; Eze 9.4, 6\x*Miaŋgö andöŋe Suep garata 4 eŋgekiga gölmegö waŋgömŋi 4 miaŋgöreŋ kinget. Yeŋön gölmegö luhut Toŋi bohonŋi 4 mi jöhöm eŋgiba aŋgön kölget. Luhutnöŋ gölme qakŋe me köwet qakŋe laŋ gilbapuköra me ip kunŋan qebapuköra mönö Toŋi 4 mi böröŋinan memba jöhöba kinget. \v 2 Anutunöŋ Suep garata 4 mi gölme aka köwet köndeŋ eŋgibingö kukösumŋi eŋgiiga gölme waŋgömŋine kinget. Mewö kingetka eŋgehiga Suep garata kunöŋ wehön kotkotŋeyök asuhuba wahöri ehal. Yaŋön malmalgö Toŋi Anutugö muŋgem asö öröpŋi galöm köla kaba Suep garata 4 yeŋgöra köhöikŋanök qerök. \p \v 3 Qeta keu kewö jiyök, “Iŋini mönö gölme me köwet mi zilaŋzilaŋ kude köndeŋ etkime aka ip mi kude ayuhum eŋgime. Mi qahöpmö, mönö mambötketka mutuk zilaŋök Anutuninaŋgö muŋgem asöŋi mi nupŋi memakzei, yeŋgö mesoholŋine mekötahöm eŋgibin. Mi mutuk kösöba mekötahöm eŋgiingun andöŋe mi ölöp köndeŋda ayuhume.” \v 4 Mewö jiiga Anutugö muŋgem asöŋi mi Israel ambazip tosatŋi yeŋgö mesoholŋine kösöm eŋgiget. Kunöŋ yeŋgö jaŋgöŋini jiiga kewö möral: Israel ambazip kambu 12 pakpak mieŋgöreŋök mindiriba ambazip 144.000 mi kösöm eŋgiget. \p \v 5 Israel kambu mohot mohot mieŋgöreŋök 12.000 mewö mewö kösöm eŋgiget. Juda kambugö 12.000, Ruben kambugö 12.000, Gad kambugö 12.000, \v 6 Aser kambugö 12.000, Naftali kambugö 12.000, Manase kambugö 12.000, \v 7 Simeon kambugö 12.000, Liwai kambugö 12.000, Isakar kambugö 12.000, \v 8 Zebulun kambugö 12.000, Josef kambugö 12.000 aka Benjamin kambugö 12.000. Mewö mewö asö köla mekötahöm eŋgigetka mindiriba 144.000 ahök. Mewö. \s1 Oyaeŋkoyaeŋ malmeaŋgö kambu ketaŋi ehal. \p \v 9 Miaŋgö andöŋe kambu jitŋi buburatiŋi jaŋgöŋini kude oyoŋoyoŋgö dop mi ehal. Ambazip mi kambuŋinaŋgö dop, bem isikŋinaŋgö dop, kantriŋinaŋgö dop aka keu jöl jijiŋinaŋgö dop tokoba jakömbuak dum aka Lama moröŋi yetkö wösöŋire kinget. Miaŋgöreŋ kinda maluku köröpŋi tuatŋi köteköm aŋguget geiga böröŋinan nip sinŋaŋgö böröŋi memba kinget. \v 10 Mi memba kinda köhöikŋanök qeta kewö jiget, “Anutuninan jakömbuak dumŋe tatzawi aka Lama moröŋi yetkön mönö mem letot neŋgiyohotka oyaeŋkoyaeŋ akzin.” \p \v 11 Mewö qeta jigetka Suep garata pakpak yeŋön jakömbuak dum kösutŋe areŋnöŋ kinda Anutugö jitŋememe aka bem jembon 4 mi liliköm eŋgiget. Mewö kinda jakömbuak dum wösöŋe bamgöba eta simin köla Anutu waikŋi memba möpöseim waŋgiget. \v 12 Anutu möpöseim waŋgiba kewö jiget, “Keu mi ölŋa! Anutu gi mönö kötuet, asakmararaŋ aka mötkutukutu öŋgöŋgöŋaŋgö Toŋi akzan. Neŋön gi möpöseim gihiba qetbuŋagi jim qarimakzin. Anutunini, göŋön ösum-mumu aka kukösum Toŋi akzan. Neŋön nalö dop mewö jim köhöininga Toŋi mi teteköŋi qahö mal öŋgöba malman. Keu mi ölŋa!” \p \v 13 Mewö möpöseiba jigetka Anutugö jitŋememe yeŋgöreŋök kunŋan kewö jiba qesim niŋgiyök, “Ambazip maluku köröpŋi tuatŋi löŋgöta kinjei, mi daŋön? Mi mönö denikeyök kaba mewö tokoba kinje?” \p \v 14 \x * \xo 7.14 \xt Dan 12.1; Mat 24.21; Mak 13.19\x*Qesim niŋgiiga kewö meleŋ waŋgial, “O ketaŋamni, mi nöŋön qahö mötpiga nangok mötzan.” Mewö meleŋ waŋgibiga jitŋememe yaŋön kewö jii möral, “Kahasililiŋ keta bölökŋaŋgö sutŋeyök kotkeri, yeŋön mönö mia akze. Lama moröŋaŋgö sepŋan mönö opo malukuŋini saŋgoŋni tuariiga malget. \v 15 Mewö malgeraŋgöra aka Anutugö jakömbuak dumŋi mesohol köla suŋgem silim möpömöpösei jikeŋe (tempöl) mala Anutugö nupŋi memba malme. Mewö malgetka jakömbuak dumŋe tatzawaŋön mönö opo koumŋi möröreŋgöba köl turum eŋgiiga malme. \p \v 16 \x * \xo 7.16 \xt Ais 49.10\x*“Mewö malgetka nalö kunöŋ nenegö me ogö qahö kömume. Wehönöŋ me yuai könöpŋambuk kunöŋ mönö qahö eŋgohotirima. \v 17 \x * \xo 7.17 \xt Sum 23.1; Eze 34.23; Sum 23.2; Ais 49.10; 25.8\x*Kewögöra oyaeŋkoyaeŋ malme: Lama moröŋan jakömbuak jake bibiŋe tata galöm köl eŋgiba eŋguaŋgiriga malmal köhöikŋaŋgö o töwatŋaŋgö jeŋe anakŋe. Anutu nanŋak jeŋineyök imbilŋini pakpak kutuiga teköma.” Mewö. \c 8 \s1 Lama moröŋan muŋgem supap 7:ŋi munjuratza. \p \v 1 Lama moröŋan muŋgem supap (sil) 7:ŋi munjurata mutuliga Suep miri miaŋgöreŋ kouruk pakpak göröŋ ala 30 minitkö dop nöŋ qeba ahöyök. \v 2 Mewö asuhuiga Suep garata 7 Anutugö wösöŋe kinjei, mi eŋgekiga kunöŋ tömun qainŋi kun (biugel) 7 mi böröŋine ala eŋgiyök. \p \v 3 \x * \xo 8.3 \xt Amos 9.1; Eks 30.1, 3\x*Mi eŋgekiga Suep garata kun asuhuba jiniŋ ohohogö goul qambiŋi memba kaba alta kösutŋe kinök. Ambazip sarakŋi pakpak Anutugö köulukögetka yaŋön jiniŋ altanöŋ ohoiga wörönŋi umköhöwakŋambuk mi köulukŋinambuk toroqeba pukpuköba mohotŋe öŋgöba Anutugöreŋ anakza. Goul alta mi jakömbuak dum wösöŋe kinjawi, yaŋön mönö miaŋgö kösutŋe kiniga tosatŋan jiniŋ mi gwötpuk ohomapköra waŋgiget. \v 4 Yaŋön jiniŋ mi ohoiga miaŋgö köwakŋan mönö Anutugö ambazip sarakŋi yeŋgö köulukŋinambuk toroqeba Suep garata yaŋgö böröŋeyök wahöta Anutugö jemesoholŋe öŋgöget. \v 5 \x * \xo 8.5 \xt Lew 16.12; Eze 10.2; Eks 19.16; Ind 11.19; 16.18\x*Suep garata miaŋön jiniŋ qambi mi memba altanöhök könöp jitŋi mei jeiga qambi miaŋgöreŋ uiga kokolak qeiga gölmenöŋ gili geyök. Gili geiga miaŋgöreŋök wölpöndaŋgö göjuŋi göjuŋi asuhuba giŋgururuŋ qerök. Wölbilik ösumŋinambuk asuhugetka kenöŋi kenöŋi nalöŋi nalöŋi meyök. Mewö. \s1 Garata yeŋön tömun qainŋi kun uget. \p \v 6 Suep garata 7 tömunŋini qainŋi kun (biugel) megeri, yeŋön mi ubingö jöjöröget. \p \v 7 \x * \xo 8.7 \xt Eks 9.23-25; Eze 38.22\x*Garata mutukŋan wahöta tömunŋi qainŋi kun uyök. Mi uiga ais kötŋi aka könöp bölamŋi mi kie ewö asuhuba sepuk toroqegetka kunöŋ mi mokoiga mohotŋe gölmenöŋ erök. Miaŋön könöpŋambuk eta gölme qeiga gölmegö bahöŋi karöbutŋan jem teköyök. Arökŋaŋgö ipŋi mieŋgö bahöŋi karöbutŋan jem teköget aka gwözözak sinŋi görökŋi mi körek jeba jem teköyök. \p \v 8 Garata yahötŋi yaŋön wahöta tömunŋi qainŋi kun uyök. Mi uiga kunöŋ kunduŋi ketaŋi könöp jejeŋi tandök ewö (wolkeno) yuai mi giliga köwetnöŋ geyök. Geba köwet meiga köwetkö bahöŋi karöbut mieŋgöreŋök kunŋan meleŋda sep ahök. \v 9 Mewöŋanök Anutunöŋ köwetkö yuaiŋi pakpak miwikŋaiiga maljei, miaŋgö bahöŋi karöbut mieŋgöreŋök kun mi kömuget aka waŋge pakpak mieŋgö bahöŋi karöbut mieŋgö likepŋini kun mi jömgöba ayuhuget. \p \v 10 \x * \xo 8.10 \xt Ais 14.12\x*Garata karöbutŋan wahöta tömunŋi qainŋi kun (biugel) uyök. Mi uiga seŋgelau ketaŋi kiwa bölamŋi ewö tandök jeba suepnöhök teköba erök. Eta köla gölmegö o töwatŋi eŋguba mieŋgö bahöŋi karöbut mieŋgöreŋök kun aka o jeŋi pakpak mi dop köl eŋgiyök. \v 11 \x * \xo 8.11 \xt Jer 9.15\x*Seŋgelau miaŋgö qetŋi mi röbek kömbukŋambuk. Röbek miaŋön eriga oŋi oŋi mieŋgö bahöŋi karöbutŋi mi meleŋda kömbukŋinambuk aket. Kömbukŋinambuk akeraŋgöra aka ambazip gwötpukŋan mi nemba kömuget. \p \v 12 \x * \xo 8.12 \xt Ais 13.10; Eze 32.7; Joel 2.10, 31; 3.15\x*Garata 4:ŋi yaŋön wahöta tömunŋi qainŋi kun uyök. Mi uiga kunöŋ wehön jeŋi aka köiŋ jeŋi mietkö asakŋiraŋgö bahöŋiri karöbutŋi mi etkuiga bahösapsap ömuŋ köla söŋauyohot. Mewöŋanök seŋgelau bahöŋini karöbutŋi eŋguiga meleŋda söŋauget. Miaŋgöra silim nalöŋaŋgö bahöŋi karöbutŋan söŋauba pandaman ahök. Mewöŋanök suŋgemgö asakŋan töriiga bahöŋi karöbutŋan söŋauyök. \p \v 13 Mewö aiga eu uba tukapkap kun eka mötpiga könakembaŋe eu bölbölgöba suep bibiŋe kutuba kaba köhöikŋanök qeta kewö jiyök, “O ambazip gölmenöŋ maljei, Suep garata karöbut yeŋön mönö toroqeba tömunŋini qainŋi kun ubingö dop akze. Tömun karöbut mieŋgö kourukŋini mötketka lömböt kanjamŋambuk karöbut asuhumei, miaŋgöra mönö wölziköba yei! yei! yei! jiba sahötzal.” Mewö. \c 9 \s1 Suep garata 5:ŋan tömunŋi qainŋi kun uyök. \p \v 1 Suep garata 5:ŋi yaŋön tömunŋi qainŋi kun (biugel) uiga ekiga suepnöhök seŋgelau kun teköba gölmenöŋ erök. Eriga kunöŋ ömewöröme yeŋgö löm dutŋi qahö miaŋgö ki moröŋi mi seŋgelau Toŋi mi waŋgiyök. \v 2 \x * \xo 9.2 \xt Jen 19.28\x*Mi waŋgiiga öme löm dutŋi qahö miaŋgö önunŋi musuliga miaŋgöreŋök köwak ketaŋi söŋgok imarurubuk jeba köwak wahörakzawi, mönö miaŋgö dop kundumgöba wahöta wehön jeŋi esuhuba luhut köwaknöhök dop köl teköyök. \v 3 \x * \xo 9.3 \xt Eks 10.12-15\x*Köwak miaŋgö uruŋeyök gawötŋi gawötŋi mosöta gölmenöŋ kaŋgotketka Anutunöŋ kukösum eŋgiyök. Kukösum mi skorpion (omeqaqa) yeŋgöreŋ kukösum tandök ewö ahök. \p \v 4 \x * \xo 9.4 \xt Eze 9.4\x*Mi eŋgiiga Anutunöŋ kewö jim kutum eŋgiyök, “Iŋini mönö gölmegö yuai görökŋi gwözözak me ip mewöŋi mi kude ayuhum eŋgimemö, ambazip mesoholŋine Anutugö muŋgem asöŋini qahö miyök mönö mem bölim eŋgime.” Mewö jim kutum eŋgiyök. \v 5 Anutunöŋ gawöt mi kukösum eŋgiiga ambazip eŋgöhögetka köiŋ 5:gö dop sihimbölö önöŋi qahö mötket. Sihimbölö mi skorpion (omeqaqa) azi yöhöiga sihimŋi mötzawi, mönö miaŋgö dop. Sihimbölö mewö mötketmö, Anutunöŋ aŋgön köl eŋgiiga mem kömum eŋgimeaŋgö kukösumŋi mi gawöt yeŋön qahö memba öne eŋgöhöget. \v 6 \x * \xo 9.6 \xt Job 3.21; Jer 8.3\x*Ambazip eŋgöhögeri, yeŋön nalö miaŋgöreŋ kömumbingö jarumemö, kömup mi qahö miwikŋaiba kömumbingö osime. Kömumbingö möta qemjeŋ qememö, kömupkö kondotkondot Toŋan mönö kungen anma. \p \v 7 \x * \xo 9.7 \xt Joel 2.4\x*Gawöt eŋgekiga mieŋön hos yarögöra aködamunŋinambuk jöjörömakzei, mönö mieŋgö dop aket. Nöröpŋine yuai mundaŋi goul ewö kölgeri, mi ila jalö tandöktandök ahök. Jemesoholŋinan ambazip jemesohol tandök ewö aket. \v 8 \x * \xo 9.8 \xt Joel 1.6\x*Gawöt mieŋgö nöröp jupŋini mi gwala ambi yeŋgö nöröp jup ewö aket. Gawöt jitŋinan laion sömbupkö jitŋi ewö aket. \v 9 \x * \xo 9.9 \xt Joel 2.5\x*Göwaŋgöwaŋini (töptöp maluku) mi ain suman ewö tandök aket. Ginginŋini qegetka ötöŋ asuhui mörali, mi kewö: Hos sehisehiŋi yeŋön yarögö kareŋi kareŋi öröba luhuba bimnöŋ angetka giŋgururuŋ asuhumakzawi, mönö miaŋgö dop. \p \v 10 Dagiŋini mi skorpion (omeqaqa, aŋamumu) ewö jitŋinambuk aket. Mieŋön ambazip köiŋ 5:gö dop sihimbölö mötmegöra eŋgöhögeri, miaŋgö kukösumŋan mönö gawöt dagiŋine ahöm eŋgiyök. \v 11 Gawöt mieŋgö kiŋ kembuŋini mi ömewöröme yeŋgö löm dutŋi qahö miaŋgö garataŋi qetŋi Ayuayuhu Toŋi. Mi Hibru keunöŋ Abadon aka Grik keunöŋ Apolion. \p \v 12 Yei wölzik mutukŋi kanjamŋambuk mi mewö teköyök. Mötket, miaŋgö andöŋe yei wölzik yahöt kanjamŋirambuk mi mönö toroqeba könaŋgep asuhumahot. Mewö. \s1 Suep garata 6:ŋan tömunŋi qainŋi kun uyök. \p \v 13 \x * \xo 9.13 \xt Eks 30.1-3\x*Suep garata 6:ŋi yaŋön tömunŋi qainŋi kun (biugel) uyök. Mi uiga Anutugö wösöŋe goul alta ahözawi, miaŋgö ilikŋi 4 mieŋgöreŋök kouruk kun kaiga möral. \v 14 Kouruk miaŋön Suep garata 6:ŋi tömunŋambuk yaŋgöra kewö jiyök, “Anutunöŋ garata 4 jöhöba gwaröhöm eŋgiba o töwatŋi ketaŋi qetŋi Yufreitis miaŋgö qöhöröŋe al eŋgiyöhi, mi mönö pösat eŋgiman.” \p \v 15 Anutunöŋ garata 4 mi jöhöm eŋgiba gwarönöŋ tatmegö (yara) yambuŋini, köiŋini, silimŋini aka auaŋini mi törörök areŋgöm eŋgiiga tatket. Yeŋön nalöŋini mi kam kuŋguiga miaŋgöreŋök ambazip kantriŋi kantriŋi mieŋgö bahöŋi karöbutŋi mi eŋgubingö jöjöröba tata nalöŋinaŋgöra mambötket. Miaŋgöra Suep garata 6:ŋan altanöhök kouruk möta miaŋgöreŋök anda garata 4 mi pösat eŋgiyök. \v 16 Pösat eŋgiiga yarö kambu keta bölökŋi mi hosŋinambuk asuhuba kaget. Nöŋön jaŋgöŋini mötpiga 200 milyön ahök. \p \v 17 Jemeleŋ miaŋgöreŋ azi hos qakŋe tata kageri, mieŋgö kaisoŋgolomŋini ekiga kewö tandök aket: Göwaŋgöwaŋini (töptöpkö ain sumanŋini) mi könöp jit pisikŋi, asoŋi injaŋkölkölŋambuk aka gohotŋi salfa könöp köt ewö. Hos mieŋgö kaisoŋgolomŋini eŋgekiga nöröpŋini laion sömbupkö nöröp ewö aketka numbuŋineyök könöp, köwak aka köt könöpŋambuk qetŋi salfa mi eta kayök. \v 18-19 Hos yeŋgö numbuŋineyök könöp, köwak aka könöp köt qetŋi salfa eröhi, miaŋön mönö ambazipŋi ambazipŋi eŋguyök. Hos mieŋgö kukösumŋini mi numbuŋine aka dagiŋine ahöyök. Dagiŋini mi mokoleŋ ewö aketka dagiŋinaŋgö kitipŋi mi jitŋinambuk. Kitipŋi jitŋinambuk mieŋön mönö ambazip ihilek ewö eŋgohotirimakze. Lömböt kanjamŋinambuk karöbut mi mönö gölmegö ambazip pakpak yeŋgö bahöŋini karöbutŋi mi eŋguiga kömuget. \p \v 20 \x * \xo 9.20 \xt Sum 115.4-7; 135.15-17; Dan 5.23\x*Lömböt kanjamŋinambuk mieŋön ambazip tosatŋi qahö eŋguget kömumba toroqeba malgeri, yeŋön mönö töndup uruŋini qahö meleŋget. Nanŋini böröŋinan yuai memba waikŋini memba möpöseigeri, miaŋgöra qahö möt bölim aŋguget. Ömewöröme aka tandö lopioŋ waikŋini memba möpöseim eŋgieŋgi mi qahö mosötket. Tandö lopioŋ tosatŋi mi goul, silwö me brons ainöŋ memeŋa. Tosatŋi mi köt urasiba me ip söhöba memeŋa. Miaŋgöra tandö lopioŋ mieŋön yuai eka mötpingö me anda kabingö osimakze. Töndup ambazipnöŋ mi qahö mosötket. \p \v 21 Mewöyök ambazip eŋguget kömukömu me sait qarösoŋgo amötqeqe mi qahö mosötket. Mi toroqeba aka memba serowilin aket aka yuai laŋ yoŋgorö memba malget. Miaŋgöra uruŋini qahö meleŋget. Mewö. \c 10 \s1 Suep garata aka kimbi köpep moröŋi \p \v 1 Miaŋgö andöŋe Suep garata kukösumŋi oŋgotoŋgotŋi kun ekiga Suepnöhök kousunöŋ esuhum waŋgiiga erök. Nöröpŋi kiam nesilamŋan kutuba liliköba ahöyök. Jemesoholŋi wehön jeŋi ewö aiga könaŋi yahöt mi tandö könöp bölamŋirambuk yahöt ewö jeba kinök. \v 2 Böröŋan kimbi köpep moröŋi meiga kötukötulŋi ahök. Könaŋi ölŋi köwetnöŋ ala qaniŋi mi gölmenöŋ ala kinök. \v 3 Mewö kinda laion sömbupnöŋ görörökömakzawi, qetŋi mönö miaŋgö dop köhöikŋanök qerök. Qeriga wölpöndaŋgö giŋgururuŋ 7 mieŋön mönö meleŋda görörököba keuŋini qetketka möral. \p \v 4 Wölpöndaŋgö giŋgururuŋ 7 mieŋön qeta keuŋini jigetka mörali, nöŋön mi mönö miaŋgöreŋök papianöŋ ohomamgö ahal. Kimbi ohomamgö ahalmö, kouruk kun Suepnöhök mötpiga keu kewö jiyök, “Wölpöndaŋgö giŋgururuŋ 7 keu jizei, mi mönö nangohok ölöŋ mötnöŋ ahöma. Mi kude ohoman.” \p \v 5 \x * \xo 10.5 \xt Eks 20.11; Dut 32.40; Dan 12.7; Amos 3.7-10; Eze 2.8–3.3\x*Suep garata könaŋi köwet aka gölme qakŋire tiba kini ehali, yaŋön böröŋi ölŋi memba wahöta Suepnöŋ göröken alök. \v 6 Jöjöpaŋ keu jimamgöra böröŋi mewö ala mi jim köhöiba alök. Kunöŋ Suep, gölme, köwet aka yuai pakpak mieŋgöreŋ ahözawi, mi miwikŋaiba kinda nalö dop teteköŋi qahö köhöiba mal öŋgömawi, mönö yaŋgö qetŋe jöjöpaŋ keu kewö jiyök, “Anutunöŋ mönö nalö kunbuk qahö qekörii öŋgöma. \v 7 Mewö qahöpmö, Suep garata 7:ŋan tömunŋi qainŋi kun (biugel) uiga kourukŋi mötmei, nalö miaŋgöreŋök Anutugö keu areŋ asa-asambötŋan mönö ölŋambuk akŋa. Kezapqetok ambazip Anutugö nupŋi memba mala kotketka yeŋgöra Buŋa keuŋi ölöpŋi jim indel eŋgiiga möta kota malgeri, Buŋa keu miaŋgö dop mi mönö zilaŋ ölŋambuk akŋa.” \p \v 8 Miaŋgö andöŋe kouruk kun mutuk Suepnöhök mötpiga keu jiyöhi, miaŋön mönö dumŋe kunbuk keu jiiga kewö möral, “Suep garatanöŋ köwet aka gölme qakŋire tiba kinda kimbi köpep meiga böröŋe kötukötulŋi ahözawi, mi mönö anda meman.” \p \v 9 Mewö möta Suep garatagöreŋ anda kimbi köpep moröŋi mi niŋgimapkö qesial. Qesibiga nöŋgöra kewö jiyök, “Mi mönö memba nenöŋ! Nenöŋga gölömge geba meleŋniga kömbuk usukömapmö, numbuge mi mönö moroŋ oŋaŋgö nahömŋi ewö asuhuma.” \p \v 10 Mewö jiiga kimbi köpep moröŋi mi yaŋgö böröŋeyök memba neal. Nembiga numbune moroŋ oŋaŋgö nahömŋi ewö ahökmö, gwahötpi gölömne geiga meleŋniga kömbuk usuköyök. \v 11 Mewö aiga nöŋön keu kewö möral, “Gi mönö dumŋe kunbuk Anutugö kezapqetok keuŋi keuŋi jim sehiba malman. Kantriŋi kantriŋi aka bem isikŋi isikŋi keu tandök jijiŋinaŋgö dop maljei, mönö yeŋgö aka yeŋgö kiŋ kembuŋini mieŋgö kezapqetok keuŋini mi qeljiŋe jiba malman.” Mewö. \c 11 \s1 Anutugö jitŋememe yahötŋan keuŋi naŋgöba jiyohot. \p \v 1 \x * \xo 11.1 \xt Eze 40.3; Zek 2.1-2; Luk 21.24; Zek 4.3, 11-14; 1 Kiŋ 17.1; Eks 7.17-19; 1 Sml 4.8; Dan 7.7, 21; Ind 13.5-7; 17.8; Ais 1.9-10; Eze 37.10; 2 Kiŋ 2.11; Ind 6.12; 16.18\x*Mewö jii möta kinbiga Suep garata miaŋön dop alalgö öröpŋi jehot ewö mi niŋgiba kewö jim kutum niŋgiyök, “Gi mönö wahöta anda Anutugö jöwöwöl jike aka miaŋgö jöwöwöl altaŋi mi dop öröp (rula mesa) miaŋön dopŋi ala oyoŋman. Mewöyök miaŋgöreŋ öŋgöba Anutu möpöseiba köulukŋini alakzei, mönö mi kewöta jaŋgöŋini oyoŋman. \v 2 Jöwöwöl jike dopŋi ala miaŋgöreŋ sombem yaigepŋi mi mönö oŋgita mosötman. Mi kian kantri yeŋgöra al eŋgigetka ahöiga yeŋön siti töröŋi mi köiŋ 42 miaŋgö dop tiba anda kamakŋe. Miaŋgöra sombem yaigepŋaŋgö dopŋi mi kude oyoŋman. \v 3 Nöŋön jitŋememe yahötni melaim etkiba keuni naŋgöba jimahotkö kukösumŋi al etkibiga asuhumahot. Asuhuba wösöbirikö maluku sanjöp ewö mem aŋguba liliköba (gölme gwakötak ariba) silim 1260 nalö miaŋgö dop kezapqetok keu nup memba malmahot.” \p \v 4 Oil ip yahöt aka lambe dum tatatŋi yahöt gölmegö Kembugö wösöŋe kinjahori, mi mönö meleŋda eta asuhuba dangunu ewö kinda nöŋgö könani naŋgöba jiba malmahot. \v 5 Kunöŋ me kunŋan etkum mizit ak etkimamgö mötza ewö, könöp bölamnöŋ mönö numbuŋireyök eta kerökurupŋiri eŋgohoiga ayuhumakŋe. Kunöŋ me kunŋan etkumamgö mötza ewö, i mönö köna mewöŋanök miaŋön qeyohot kömuma. \p \v 6 Suepkö kousuŋi jöhöbitkö kukösumŋi mi yetköreŋ ahöiga kezapqetok keu jim sehimahori, nalö miaŋgö dop kie qahö yöhöma. Kukösumŋiran o jeŋi pakpak mewöŋanök dop köliga miaŋön ölöp o pakpak meleŋ eŋgigetka sep akŋe. Mewöŋanök kukösumŋiran öŋgöŋgöŋi ahözawaŋgöra aka sihimŋiran jimawaŋgö dop ölöp jigetka lömböt kanjamŋinambuk könaŋi könaŋi asuhuba gölme mem böliba ambazip eŋgumakŋe. \p \v 7 Anutugö keuŋi naŋgöba jim teköyohotka ömewöröme yeŋgö löm dutŋi qahö miaŋgöreŋök jemnemba kunöŋ wahöta bim qem etkiba luhut ala etkuiga kömumahot. \v 8 Kömuyohotka qamötŋiri siti qetbuŋaŋambukö köna namŋe etkömosötketka laŋ ahömahot. Siti miaŋgö qetŋi tölapŋi mi Sodom aka Ijipt qerakze. Kembuŋiri Jisös i mönö mewöyök miaŋgöreŋ maripomnöŋ qegetka kömuyök. \v 9 Qamötŋiran laŋ ahöyohotka ambazip pakpak mi etkehakŋe. Gölmenöŋ löm köl etkibingö jiba jöhöme. Mewö öne laŋ ahöyohotka ambazip kantriŋi kantriŋi, kambuŋi kambuŋi, bem isikŋi isikŋi keu tandökŋini nanŋik nanŋik jimakzei, yeŋön mönö qamötŋiri mi silim karöbut aka bahöŋi kun miaŋgö dop uba etkehiget. \p \v 10 Kezapqetok azi yahöt yetkön ambazip gölme qakŋe maljei, mi uru kuŋgum eŋgiyohotka miaŋgöra sihimbölö önöŋi qahö miwikŋaiba malget. Miaŋgöra kömuyohotka qamötŋiri etkekŋei, miaŋgöreŋ mönö köiraŋ ala saureŋ unduba nem söŋgaip pati ala nanŋini kalem könaŋi könaŋi aŋgubingö alget anda kama. \v 11 Silimŋi karöbut aka bahöŋi kun mi teköiga Anutunöŋ söŋgörö ösum söŋgöröŋire ui geiga guliba wahöta köŋgep kinohot. Wahöta kinohotka ambazipnöŋ etkeka töwöratiba jönömŋini unduiga sömbuŋini mötket. \v 12 Köŋgep kinohotka Suepnöhök qet köhöikŋi kun kewö qeta jii mörohot, “Iŋiri mönö kewö korohot.” Mewö jii möta kousu uruŋe wahöta Suepnöŋ öŋgöyohotka kerökurupŋiran öne etkeka nemböŋini teköiga kinget. \p \v 13 Könaŋiran gölme mosöta öŋgöyohotka nalö miaŋgöreŋök kenöŋ tandökŋi sohosohoŋi gila siti bahöŋi 10% (bahöŋi tenöhök mohot) miaŋgö dop kusuba köndeŋmöndeŋnök. Köndeŋmöndeŋda ambazip 7.000 miaŋgö dop eŋgui kömuget. Ambazip qahö kömugeri, mieŋön mi eka töwöratiba sömbuŋini möta Suepkö bemŋi Anutu i ösumŋaŋgö möpöseim waŋgigetka qetbuŋaŋambuk ahök. \p \v 14 Wölzik yei qet kanjamŋambuk yahötŋan mewö teköyökmö, mötket, wölzik yei qet karöbutŋaŋgö ölŋan mönö zilaŋ asuhuba qakŋine öŋgöma. Mewö. \s1 Suep garata 7:ŋan tömunŋi qainŋi kun uyök. \p \v 15 \x * \xo 11.15 \xt Eks 15.18; Dan 2.44; 7.14, 27; Sum 2.5; 110.5; 115.13; Ind 8.5; 16.18, 21\x*Suep garata 7:ŋi yaŋön tömunŋi qainŋi kun (biugel) uyök. Mi uiga Suepnöŋ keu köhöikŋanök eraum mötketka kourukŋini mötpi kewö jiget, “Ayop, nanine Kembunini aka yaŋgö Amötqeqe Toŋi Kraist yetkön mönö gölme pakpak galöm köl eŋgibitkö kukösumŋi mi lökŋanök buŋa qem aŋgum teközahot. Yaŋön mönö nalöŋi nalöŋi galöm köl eŋgiba malma, ee-aa-ee. Galömkölkölŋan mönö nalö kunöŋ qahö teköma, ee-aa-ee.” \v 16 Mewö jiget mötpiga Anutugö jitŋememe 24 Anutugö jemesoholŋe jakömbuak dumŋine tatzei, yeŋön mönö eta bamgöba sipköba Anutugö waikŋi memba möpöseim waŋgiget. \v 17 Möpöseim waŋgiba kewö jiget, \q1 “O Kembu Anutu kukösum pakpakö Toŋi, göŋön mönö mala kotnöŋ aka mal köhöizan. \q1 Göŋön kukösumgi öŋgöŋgöŋi memba könahiba gölme pakpak galöm köl eŋgiba kiŋ kembuŋina aka malman. \q1 Miaŋgöra neŋön mönö möpöseiba saiwap jim gihizin. \q2 \v 18 Kian kantriŋi kantriŋi yeŋön irimŋini seholiiga kazik ak gihiba malgetmö, göhö kazik nalögan mönö dölkewöŋe kam kuŋguba ahöza. \q1 Göŋön nalö kewöŋe kömukömuŋi yeŋgö keuŋini kewöta jim teköm eŋgiman aka nangi ambazipurupki töwaŋini eŋgiman. \q1 Kezapqetok ambazip aka ambazip sarakŋi tosatŋi göhö nupki memba malgeri aka öŋgöŋgöŋi eretŋi göhö qetki ayuhubapukö keŋgötŋini möta malgeri, i mönö töwaŋini eŋgiman. \q1 Mewöyök tosatŋan ambazip eŋguba kantri köndeŋda malgeri, mi mönö köndeŋ eŋgiman.” Mewö möpöseiba jiget. \p \v 19 Miaŋgö andöŋe Suepnöŋ aŋaŋiiga Anutugö möpömöpösei jikegö (tempöl) naŋguŋan tali ekiga jike uruŋe Anutugöreŋ jöhöjöhö areŋ bokis aködamunŋambuk miaŋön ehekŋi ahöyök.\f + \fr 11.19 \ft Anutugöreŋ jöjöpaŋ keu 10 aka jimkutukutu tosatŋi mi köt ilaŋan ohoba bokis miaŋgö uruŋe alget tari galöm kölakze.\f* Suepnöŋ aŋaŋiiga nalö miaŋgöreŋök wölbilik aliga wölpöndaŋ aka giŋgururuŋ qeriga möral. Kourukŋi kourukŋi mi mötpiga kenöŋ memba kie römbum giliga ais kötŋi ketaŋi ketaŋi etket. Mewö. \c 12 \s1 Ambi aka sekak namŋi ilikŋambuk \p \v 1 Suepnöŋ aiwesök ketaŋi wewelipŋambuk kun kewö asuhuiga ehal: Ambi kun wehön jeŋan malukuŋi aiga köiŋnöŋ köna tamböŋi bapŋe asariiga seŋgelau 12 mi ila jalö ewö nöröpŋe kölgetka gömgöm-bilikbilikŋinambuk tatket. \v 2 Köröŋambuk (gölömŋambuk) mala morö memeŋaŋgö nalöŋan dopdowiiga lömböriiga masö qeiga sihimbölö möta qet gigilahöyök. \p \v 3 \x * \xo 12.3 \xt Dan 7.7\x*Miaŋgö andöŋe aiwesök kun Suepnöŋ kewö asuhuiga ehal: Sekak namŋi ilikŋambuk (dragon), mundaŋi pisikŋi pötpöt, nöröpŋi 7 aka ilikŋi 10. Nöröpŋi 7 miaŋgöreŋ ila jalö 7 kölgetka tarök. \v 4 \x * \xo 12.4 \xt Dan 8.10\x*Sekak namŋi miaŋön dagiŋan suep qeapköba seŋgelau mieŋgöreŋök bahöŋi karöbutŋi öröba gili gölmenöŋ etket. Etketka ambi nanŋi morö memamgö ahöhi, yaŋgö wösöŋe kinök. Mewö kinda moröŋi memawi, mi mönö miaŋgöreŋök gwahötmamgöra mörök. \p \v 5 \x * \xo 12.5 \xt Ais 66.7; Sum 2.9\x*Ambi miaŋön morö nahön azia meyök. Yaŋön kantriŋi kantriŋi pakpak ain öröpnöŋ galöm köl eŋgiba malma. Ambinöŋ morö meyöhi, garatanöŋ mi mönö miaŋgöreŋök zilaŋ memba anda Anutugö jakömbuak dum qöhöröŋe alök. \v 6 Miaŋgöreŋ aliga ambinöŋ nanŋök mosöta kök ala anök. Anutunöŋ ambi mi silim 1260 miaŋgö dop gölme qararaŋkölkölŋe köyan köl waŋgiget malmapköra miri gölme kun möhamgöiga miaŋgöreŋ kök ala anök. \p \v 7 \x * \xo 12.7 \xt Dan 10.13, 21; 12.1; Jud 9\x*Suep uruŋe yarö juliga kewö auget: Suep garata bohonŋi Maikel aka yaŋgö garataurupŋi yeŋön sekak namŋi tuarenjoŋ aka i aka yaŋgö garataurupŋi yembuk auget. \v 8 Auba sekak namŋi aka yaŋgö garataurupŋi yeŋgö ösumŋini qahö dop köliga luhut qahö al eŋgiba miriŋini mosöta Suep uruŋe toroqeba malbingö osiget. \v 9 \x * \xo 12.9 \xt Jen 3.1; Luk 10.18\x*Osigetka sekak namŋi ilikŋambuk mi mönö közöla Suepnöhök wuataŋgöget. Sekak namŋi miaŋön möpŋaŋgö möpŋeyök mokoleŋ aka Iw (Ewa) isim waŋgiyök. Qetŋi alaŋi Bölöŋaŋgö Toŋi aka Satan. Yaŋön kantriŋi kantriŋi pakpak kuŋgum eŋgiiga jaŋjuŋ anda malgeri, mi aka yaŋgö garataurupŋi mi mönö yambuk Suepnöhök közöla aköm eŋgigetka gölmenöŋ etket. \p \v 10 \x * \xo 12.10 \xt Job 1.9-11; Zek 3.1\x*Etketka Suepnöŋ qet ketaŋi kunöŋ kewö jii möral, “Keu silenöŋ alal Toŋan suŋgem asak Anutuninaŋgö wösöŋe kinda urumeleŋ alaurupnini jim eŋgiba malöhi, mi mönö yaköriba aköm waŋgigetka yaigep eriga köiraŋ köljin. Nanine Anutuninan mönö nalö kewöŋe ambazip amöt qem eŋgiba kukösumŋi qakŋe galöm köl eŋgiiga bemtohoŋaŋgö ölŋan lök asuhuza. Amötqeqe Toŋaŋgö ösum-mumuŋan lök asuhum teköza. \v 11 Yaŋön mötnarip alaurupnini keunöŋ al eŋgiba malökmö, Toŋi mi mönö kewö luhut al waŋgiget: Lama moröŋaŋgö sepŋan i amöt qem eŋgiiga köhöiba Buŋa keu ölbölŋi naŋgöba jim sehiba malget. Mewö mala jöjöröba sileŋini tököba böŋ kinda bim qeba luhut alget. \p \v 12 “Miaŋgöra Suep mire maljei, eŋön mönö körek pakpak söŋgaiba köiraŋ ala malme. Mewö malmemö, gölmenöŋ aka köwetnöŋ maljei, iŋini mönö lömböt kanjamŋambuk bisimei, miaŋgöra mönö Yei! jiba sahötzal. Bölöŋaŋgö Toŋan luhuba eta tiba eŋgöreŋ kaba nup meme nalöŋi töröptökŋi ahöi mötzawaŋgöra mönö kazik ketaŋi ahakza.” \p \v 13 Sekak namŋi ilikŋambuk yaköriba aköm waŋgigetka gölmenöŋ eröhi, mi ek asariba ambi morö nahön meyöhi, mi kazik ak waŋgiba wuataŋgöyök. \v 14 \x * \xo 12.14 \xt Dan 7.25; 12.7\x*Wuataŋgöyökmö, ambinöŋ kök aliga Anutunöŋ tukapkap ketaŋaŋgö ginginŋi yahöt waŋgiiga miaŋön bölbölgöba ösumŋan anök. Anutunöŋ gölme qararaŋkölkölŋe yaŋgöra miri gölme kun möhamgöyöhi, mönö miaŋgöreŋ anök. Miaŋgöreŋ anda asamböta maliga (yara) yambu 3 aka bahöŋi kun mi köyan köl waŋgigetka mokoleŋnöŋ i qahö miwikŋaiba qelanjima. \v 15 Ambinöŋ bölbölgöba aniga mokoleŋgö irimŋi teköiga numbuŋeyök ambigö andöŋe o gwaulu suaiiga o töwatŋi ahök. O miaŋön ambi mi yöhösaŋda memba jöhöm waŋgimapköra möta mewö söwötköba loŋnök. \p \v 16 Mewö loŋnökmö, gölmenöŋ ambi mi bauköm waŋgiba tiŋgiriga löm ahök. Sekak namŋan numbuŋeyök o suaiiga o töwatŋi ahöhi, miaŋön mönö löm miaŋgöreŋ geba jöpköba qahöwahök. \v 17 Mewö asuhuiga sekak namŋaŋgö irimŋi mönö ambi miaŋgöra aka seholiiga mosöta ambi miaŋgö gwölönarökurupŋi tosatŋi qetala yarö gil eŋgimamgöra anök. Gwölönarökurupŋi mieŋön Anutugö jöjöpaŋ keu tem köla Jisösgö Buŋa keu töp naŋgöba jim sehimakzei, mönö yembuk karim aubingö anök. \v 18 Aubingö anda köwet sakŋe aŋgota kinök. Mewö. \c 13 \s1 Jemnemba köwetnöhök korök. \p \v 1 \x * \xo 13.1 \xt Dan 7.3; Ind 17.3, 7-12; Dan 7.4-6\x*Miaŋgö andöŋe jemnemba kun ilikŋi 10 aka nöröpŋi 7 mi köwetnöhök koriga ehal. Ilikŋi 10 miaŋgöreŋ ila jalö 10 kölgetka tatket aiga nöröpŋi mohot mohot miaŋgöreŋ qet mepaqepaikŋinambuk ohogetka ahöyök. \p \v 2 Jemnemba mi ekiga kewö ahök: Kaisoŋgolomŋi mi lepad taigögö tandök ewö ahök. Köna böröŋaŋgö sölöpŋi mi beö sömbupkö sölöp ewö ahök. Numbuŋi mi laion sömbupkö numbuŋi ewö tandök. Sekak namŋan mönö ösumŋi, jakömbuak dumŋi aka ambazip galöm köl eŋgimapkö kukösumŋi öŋgöŋgöŋi mi jemnemba waŋgiyök. \v 3 Waŋgiiga nöröpŋi kun mi uzi köhöikŋi kunöŋ mei kömumawaŋgö dop ahökmö, uziŋan misiriiga löpötŋanök tarök. Gölmegö ambazip körek pakpak yeŋön auruba jemnemba mi andöŋe wuataŋgöba anget. \v 4 Wuataŋgöba anda sekak namŋaŋgö waikŋi memba möpöseiba malget. Kukösum mewöŋi mi jemnemba waŋgiyöhaŋgöra i aka jemnembagö waikŋi mewöŋanök memba möpöseiba kewö jiget, “Daŋön jemnembagö dop akawak? Daŋön i tuarenjoŋ ak waŋgiba yambuk aumamgö köhöibawak?” \p \v 5 \x * \xo 13.5 \xt Dan 7.8, 25; 11.36\x*Mewö jigetka Satanöŋ jemnembagö numbuŋi sölölöhöiga köhöiba jakbak-öraŋböraŋ qakŋe mepaqepaik keuŋi laŋlaŋ jiba malök. Anutunöŋ Satan qahö aŋgön köliga ilitmamgö kukösumŋi mi köiŋ 42 miaŋgö dop ahöm waŋgimapköra jim teköyök. \v 6 Mi jim teköiga numbuŋan aŋaŋiiga Anutu ilita malök. Anutugö qetŋi, Suep miriŋi aka Suep uruŋe maljei, mi pakpak mönö mepaqepaik ak eŋgiba malök. \v 7 \x * \xo 13.7 \xt Dan 7.21\x*Mewö maliga Satanöŋ ambazip sarakŋi tuarenjoŋ ak eŋgimamgö kukösumŋi waŋgiiga yembuk bim auba luhut al eŋgiyök. Luhut al eŋgiiga Satanöŋ ambazip isikŋini pakpak kambuŋinaŋgö dop, keu tandökŋinaŋgö dop aka kantriŋinaŋgö dop mi mönö jemnembagö böröŋe al eŋgiyök. \p \v 8 \x * \xo 13.8 \xt Sum 69.28\x*Ambazip körekmakörek gölmenöŋ maljei, yeŋön mönö jemnembagö waikŋi memba möpöseiba malme. Anutugö ambazip solanŋi qetŋini Suep mire papianöŋ ohoget ahözawi, yeŋönök mönö jemnemba mi qahö möpöseime. Möpŋaŋgö möpŋe Anutunöŋ Suep gölme miwikŋaim etkiyöhi, nalö miaŋgöreŋök könahiba qetŋini mi malmal köhöikŋaŋgö papia miaŋgöreŋ ohoba mala kotket. Malmal papia mi Lama moröŋi qeget kömuyöhi, mönö yaŋgö buŋaŋi ahöiga galöm kölakza. \p \v 9 “Kunŋan kezapŋambuknöŋ malja ewö, yaŋön mönö keu ki kezap ala möt kutuma! \v 10 \x * \xo 13.10 \xt Jer 15.2; 43.11\x*Kun kösö mire anmawaŋgö dop akzawi, yaŋön mönö miaŋgöreŋ anma. Kun bimgö sou ketaŋan ugetka kömumawaŋgö dop akzawi, yaŋön mönö mewö kömuma.\f + \fr 13.10 \ft Tosatŋan keu mi kewö meleŋje: Kunöŋ bimgö sou ketaŋi (bainat) miaŋön tosatŋi eŋguiga kömumei, tosatŋan mönö nanŋi mi sou mewöŋan ugetka kömuma.\f* Miaŋgöra ambazip sarakŋi, eŋön mönö kapaŋ köla lömböt memba mökösöŋda pöndaŋ möt nariba malme.” Mewö. \s1 Jemnemba kun gölme uruŋeyök korök. \p \v 11 Kunbuk ekiga jemnemba kun gölme uruŋeyök korök. Mi ilikŋi yahöt Lama moröŋaŋgö ilikŋi ewöya aka keuŋi mi sekak namŋi ilikŋambuknöŋ jiyöhi, mönö mewöŋanök jiba malök. \v 12 Yaŋön kota alaŋi mutukŋaŋgö jitŋememeŋi aka kukösumŋi pakpak memba miaŋön yuai pakpak alaŋaŋgö jeŋe ahök. Mewö aka gölme ambazip kuŋguba sölölöhöm eŋgiiga auruba alaŋi mutukŋaŋgö waikŋi memba möpöseiget. Jemnemba mutukŋi mi uzi köhöikŋan mei kömumamgö ahökmö, misiriiga löpötŋanök tarök. \p \v 13 Jemnemba yahötŋi yaŋön aŋgöletot ketaŋi tandökŋi könaŋi könaŋi meyök. Kun meyöhi, mi könöp bölamnöŋ suepnöhök eta gölmenöŋ kaba jeiga ambazipnöŋ mi jeŋinan eket. \v 14 Anutunöŋ Satan qahö aŋgön köliga kukösum waŋgiiga jemnemba mutukŋaŋgö jitŋememeŋi aka yaŋgö jeŋe aŋgöletot könaŋi könaŋi memba malök. Miaŋön mönö gölmegö ambazip tilipköm eŋgiiga jaŋjuŋ aka sohoget. Sohogetka kewö kuŋguba jim kutum eŋgiyök, “Iŋini mönö jemnemba mutukŋaŋgö imutŋi söhöba kuŋguget kiniga göda qem waŋgiba malme. Jemnemba mutukŋi mi bimgö sou ketaŋan (bainat) qegetka uzi mei kömumamgö dop ahökmö, töndup guliba maljawi, mönö yaŋgö imutŋi kuŋgume.” \p \v 15 Mewö aketka Satanöŋ kukösum jemnemba könaŋgepŋi waŋgiiga tandö lopioŋ mi mem gulim waŋgiiga könahiba söŋgörö-ösum alök. Mewöyök jemnemba mutukŋaŋgö imutŋi mem letoriga azi keu jiba ambazip kuŋgum eŋgiiga kewö asuhuyök: Denike yeŋön tandö lopioŋ miaŋgö waikŋi qahö memba möpöseigeri, i mönö körek eŋgugetka kömuget. \v 16 Jemnemba könaŋgepŋan ambazip körek pakpak kewö kuŋgum eŋgiba jiyök, “Iŋini mönö jemnemba mutukŋaŋgö muŋgem supapŋi mi jemesoholŋine me böröŋini ölŋe mekötahöme.” Mewö jiiga nanŋini nupŋini memakzei aka toŋinaŋgö welenŋini öne qemakzei, ambazip pomŋi aka wanapŋi, ketaŋi aka moröŋi yeŋön mönö körekmakörek muŋgem supapŋi mi memba sileŋine mekötahöba kösöget. \p \v 17 Denike yeŋön jemnembagö qetŋi me qetŋaŋgö jaŋgöŋi sileŋine qahö memba malgeri, yeŋön mönö nene yuai stuanöŋ me maketnöŋ söŋgöröŋi membingö aka albingö osiget. \p \v 18 Keu ki möt asaribingö mötkutukutuŋi kewö: Kunŋan mötkutukutuŋambuk maljawi, yaŋön mönö jemnembagö jaŋgöŋi oyoŋma. Jaŋgöŋi mi gölme azigö jaŋgöŋi akza. Supap jaŋgöŋi mi 666. Mewö. \c 14 \s1 Lama moröŋi aka könagesöurupŋi 144.000. \p \v 1 \x * \xo 14.1 \xt Eze 9.4; Ind 7.3\x*Miaŋgö andöŋe uba Lama moröŋan Zaion kunduŋe kini ehal. Yambuk könagesöurupŋi jaŋgöŋini 144.000 mi mohotŋe kingetka Lama moröŋaŋgö qetŋi aka yaŋgö iwiŋaŋgö qetŋi mi körek yeŋgö mesoholŋine ohohoŋa ahöi eŋgehal. \v 2 Miaŋgöreŋök mötpiga Suepnöhök kouruk kun o ketaŋaŋgö sia qetŋi ewö asuhuyök. Mi wölpöndaŋ giŋgururuŋ ketaŋanök qetzawaŋgö kourukŋi miaŋgö tandök ewö ahök. Kourukŋi mi gita kulele gwötpuk qegetka kourukŋi asuhumakzawaŋgö dop möral. \p \v 3 Anutunöŋ ambazip 144.000 mi gölmenöhök söŋgöröŋini memba eŋgömeyöhi, yeŋön mönö Anutugö jakömbuak dum wösöŋe kaŋgota bem jembon 4 aka jitŋe meme bohonŋi 24 mieŋgö jemesoholŋine kinda liŋet dölökŋi kölget. Körek yeŋön nanŋini liŋetŋini mi kölgetka yaigep yeŋön mi kusum aŋguba mötpingö osiget. \v 4 Yeŋön ambazip qainŋi kun aka mala kotket. Qahö tölohoba sarakŋi malbingöra nanŋini galöm köl aŋguba ambi yembuk töwöt qahö miwikŋaiba malget. Lama moröŋan denike denike anakzawi, yeŋön mönö i wuataŋgöba miaŋgöreŋ anakze. Anutunöŋ i ambazip sutŋineyök bohonŋini memba meköba eŋgömeiga Anutu aka Lama moröŋi yetkö yambuŋiri dölökŋi akze. \v 5 \x * \xo 14.5 \xt Sef 3.13\x*Yeŋgö jitŋineyök muneŋ keu kun qahö miwikŋaigetka keuŋini qahö sarakŋi mala kotket. Mewö. \s1 Suep garata karöbut yeŋön keuŋini jiba bölbölgöget. \p \v 6 Miaŋgö andöŋe Suep garata kun ekiga suep kutuba könakemba bölbölgöyök. Yaŋön Ölöwak Buŋa koŋkoŋ\f + \fr 14.6 \ft Kembu bem koŋkoŋ Toŋaŋgöreŋ Buŋa keu tömbuŋi mi koŋkoŋ. Mi möpŋaŋgö möpŋeyök könahiba teteköŋi qahö ahöm öŋgöma.\f* memba kaba gölme ambazip yeŋgöra jim asarimamgöra kayök. Ambazip mi kambuŋinaŋgö dop, bem isikŋinaŋgö dop, keu tandökŋi jijiŋinaŋgö dop aka kantriŋinaŋgö dop gölme dop köla tat anjei, mönö körek yeŋgöra jim sehimamgöra kayök. \v 7 Kaba köhöikŋanök silata kewö qerök, “Anutunöŋ ambazip kewöta jim teköm eŋgimawaŋgö nalöŋan mönö töriba dopdowiza. Miaŋgöra iŋini mönö Anutugö jitŋi oŋgitpinbuköra keŋgötŋini möta möpöseiba qetbuŋaŋi mem sehime! Kunöŋ suep, gölme, köwet aka o jeŋi miwikŋaim eŋgiyöhi, mönö yaŋgö waikŋi memba möpöseiba malme.” \p \v 8 \x * \xo 14.8 \xt Ais 21.9; Jer 51.8; Ind 18.2\x*Mewö qeriga yaŋgö könaŋe Suep garata alaŋi kun mutukŋi wuataŋgöba kaba kewö qerök, “Babilon siti ketaŋi mi meleŋni geiga ahöza. Babilon ambi qetbuŋaŋambuk miaŋön mönö serowilin aka miaŋön kantri pakpak mem tölohom eŋgiiga dop köl eŋgiyök. Yaŋön wain o ewö nemegöra eŋgiiga uruŋini sohoiga kahalalom aka malget. Mewö aka malöhaŋgöra Anutugö irimŋi seholiiga kazik aka jiiga siti qetbuŋaŋambuk mi mönö köndeŋgetka meleŋni gei ahöza.” Mewö. \p \v 9 Mewö qeriga yaŋgö könaŋe Suep garata karöbutŋi kun etkuataŋgöba bölbölgöba kaba köhöikŋanök silata kewö qerök, “Kunŋan jemnemba aka yaŋgö imutŋaŋgö waikŋi memba möpöseiba muŋgem supapŋi aŋgön köla mesoholŋe me böröŋe mekötahöba kösöza ewö, \v 10 \x * \xo 14.10 \xt Ais 51.17; Jen 19.24; Eze 38.22\x*yaŋön mönö mewöŋanök Anutugö irimsesewölŋi mi wain o köhöikŋi ewö nemba mötma. Anutunöŋ wain o mi o töhönŋambuk qahö mindiriba wain köhöikŋi töhönök irimsesewölŋaŋgö qambinöŋ mokoi tatzawi, yaŋön mönö mi nema. Mi nemba Suep garata töröŋi aka Lama moröŋi yeŋgö wösöŋine kiniga salfa kötkö könöp bölamŋan koasikpuk ohoiga sihimbölö önöŋi qahö möta malma. \p \v 11 \x * \xo 14.11 \xt Ais 34.10\x*“Miaŋön eŋgohoiga sihimbölö önöŋi qahö möta malmei, miaŋgö köwakŋan mönö nalö dop teteköŋi qahö wahöta öŋgömakŋa. Ambazip jemnemba aka yaŋgö imutŋaŋgö waikŋi memba möpöseimakzei, yeŋön mönö suŋgem asak senjom möta malme. Kunŋan muŋgem supapŋi aŋgön köla sileŋe kösözawi, yaŋön mönö sileŋan unduiga qemjeŋ qeba luhut memamgö osiba malma.” \p \v 12 Miaŋgöra ambazip sarakŋi Anutugö jöjöpaŋ keuŋi tem köla wuataŋgömakzei, eŋön mönö kapaŋ köla lömböt memba mökösöŋda Jisös pöndaŋ möt nariba malme. \p \v 13 Miaŋgö andöŋe Suepnöhök keu kun mötpiga kewö jiyök, “Gi mönö kimbi kewö ohoman: Ambazip Kembubuk qekötahöba kinda nalö kewöŋeyök könahiba kömumei, yeŋön mönö oyaeŋkoyaeŋ akŋe. Uŋa Töröŋan keu kitipŋi mi meköba ‘Keu mi ölŋa,’ jiza. Yeŋön nup köhöikŋi memba qemjem-mamjeŋ möta kaba malget teköiga nupŋinaŋgö ölŋi asuhuiga Suep Toŋan kösohotŋini möri dop köli miaŋgöra sösöŋgai eŋgii tata luhut memba öŋsöŋ malme.” Mewö. \s1 Gölmegö nene möriam ölŋi memegö nalöŋi \p \v 14 \x * \xo 14.14 \xt Dan 7.13\x*Mewö jiiga uba kousu tuatŋi ekiga miaŋgö qakŋe kun kaisoŋgolomŋi gölme azigö tandök ewö miaŋön tarök. Ila jalö goulnöŋ memeŋi mi nöröpŋe tariga böröŋan sou kapeŋkapeŋgöŋi jitŋambuk mi memba tarök. \v 15 \x * \xo 14.15 \xt Joel 3.13\x*Mi ekiga Suep garata kunŋan möpömöpösei jikenöhök (tempöl) aukŋe kaŋgota kousu qakŋe tatzawi, yaŋgöra keu kewö jiba köhöikŋanök qerök, “Gölmenöŋ möriam ölŋi lök öliiga ölŋi memegö nalöŋan mönö akza. Miaŋgöra göŋön mönö sougi kapeŋkapeŋgöŋi memba nupnöŋ anda miaŋön gölmegö möriam ölŋi mi kutum tokoman.” \v 16 Kousu qakŋe tatzawi, yaŋgöra mewö qeriga souŋi kapeŋkapeŋgöŋan gölmenöŋ gila nupkö möriam ölŋi kutum tokoyök. \p \v 17 Mi tokoiga Suep garata kunŋan Suepkö möpömöpösei jikenöhök (tempöl) aukŋe kaŋgorök. Yaŋön mewöyök sou kapeŋkapeŋgöŋi jitŋambuk kun memba kaŋgorök. \p \v 18 Kaŋgoriga Suep garata karöbutŋi kun Suepkö altagö könöp galömŋi aka alta mi mosöta kaŋgorök. Kaŋgota köhöikŋanök qeta Suep garata sou kapeŋkapeŋgöŋi jitŋambuk memba kinöhi, yaŋgöra kewö jiyök, “Göŋön sougi kapeŋkapeŋgöŋi jitŋambuk mi mönö memba nupnöŋ anda miaŋön gölmegö wain kaŋgeŋi kaŋgeŋi mi yandiman. Kaŋgeŋ mieŋgö kötŋi lök ölim yaköba tatze!” \p \v 19 Mewö jiiga souŋi kapeŋkapeŋgöŋi gölmenöŋ gila gölmegö wain kösö ölŋi mi köteköm tokoba Anutugö wain jout ketaŋi miaŋgöreŋ tözöhölmegöra gilök. Wain jout mi Anutugö irimsesewölŋaŋgö kaisöpsöpŋi akza.\f + \fr 14.19 \ft Anutugö irimsesewölŋi mi wain jout ketaŋe tözöhölgetka uruŋan amöriba teköma. Indelindel 19.15 mi ekŋan.\f* \v 20 \x * \xo 14.20 \xt Ais 63.3; Seru 1.15; Ind 19.15\x*Wain bagem ölŋi mi siti yaigepŋe könanöŋ tiba tözöhölgetka sepŋan wain jout ketaŋaŋgö numbuŋe kota qöl tandök ewö laŋlaŋ wahöta kota o töwatŋi ahök. Sep miaŋgö diginŋi mi wan mita aka bahöŋi kun ahök. Hosnöŋ miaŋgöreŋ tiba aniga numbuŋe koriga hos injutŋaŋgö kösöŋan samuruyök. Diginŋi mewö aiga köröpŋi 300 kilomita miaŋgö dop ahök. Mewö. \c 15 \s1 Suep garata 7 aka lömböt kanjamŋinambuk 7. \p \v 1 Miaŋgö andöŋe suep uruŋe uba aŋgöletot ketaŋi kun asuhuiga eka kewö welipköyal: Suep garata 7 mi lömböt kanjamŋinambuk (plague) 7 memba kinget. Ambazip siŋgisöndokŋinaŋgöra Anutugö irimŋi seholiiga jim teköba likepŋi meleŋni lömböt kanjamŋinambuk qakŋine öŋgöi mötketka uruŋan amöriiga keuŋinan kömuma. Miaŋgöra qetŋini lömböt kanjamŋinambuk qöndökŋi 7 qetket. \p \v 2 Mi eka yuai gilikbilikŋambuk köwet ewö ekiga könöp bölamŋambuk loloŋqaloŋ ahöyök. Miaŋgö qöhöröŋe Anutugö ambazip kingetka eŋgehal. Yeŋön luhut ala jemnembagö keuŋi qahö tem köla imutŋaŋgö waikŋi qahö memba qetŋaŋgö jaŋgöŋi sileŋine qahö aŋgön köla malget. Anutunöŋ i mohot mohot kulele eŋgiiga memba kinget. \v 3 \x * \xo 15.3 \xt Eks 15.1; Jer 10.7; Sum 86.9\x*Miaŋgöreŋ kinda Anutugö nup meme azi Mosesgö liŋetŋi aka Lama moröŋaŋgö saureŋ liŋetŋi mi kewö kölget, \q1 “O Kembu Anutu kukösum pakpakö Toŋi, göŋön aŋgöletot ketaŋi ketaŋi welipŋinambuk ahakzan. \q1 Göŋön kantriŋi kantriŋi mi kiŋ kembu ak eŋginöŋga ahakmemegahö könaŋi mi diŋdiŋi aka öl töhönŋi akza. Miaŋgöra Anutu qainŋi kun aka maljan. \q2 \v 4 O Kembu, göhöreŋ ahakmemegi diŋdiŋi mi mönö aukŋe asuhuiga mötzin. \q1 Miaŋgöra kantri pakpak yeŋön kaba göhö waiki memba möpöseim gihimakze. \q1 Göŋön nangok töröŋi akzan. Miaŋgöra aka daŋön mönö göhöra keŋgötŋi qahö mötpawak? Körek neŋön göhö qetbuŋagi mem sehiba möpöseimakzin.” \p \v 5 \x * \xo 15.5 \xt Eks 38.21\x*Miaŋgö andöŋe uba yuai kewö ehal: Suepkö möpömöpösei jikegö (tempöl) naŋguŋan taliga miaŋgö uruŋe Anutu dangunuŋaŋgö opo seri jikeŋan kini ehal. \v 6 Möpömöpösei jike miaŋgöreŋök Suep garata 7 lömböt kanjamŋinambuk 7 memba kingeri, yeŋön mönö eta aukŋe kaget. Malukuŋini tuat lalamŋi bilikbilikŋinambuk löŋgötketka opo jöhan maŋgihilakŋi goulŋambuk mi örigit ewö töptöpŋe embahöm aŋguba kinget. \p \v 7 Yeŋön kagetka bem jembon 4 mieŋgöreŋök kunŋan goul qambi 7 eŋgiiga Anutugö irimsesewölŋan qambi mi numbuŋe kotket. Anutu irimŋi seholizawi, yaŋön mala kota malja aka teteköŋi qahö mal öŋgöma. \v 8 \x * \xo 15.8 \xt Eks 40.34; 1 Kiŋ 8.10-11; 2 Hist 5.13-14; Ais 6.4\x*Qambi mi eŋgiiga Anutunöŋ asakmararaŋi aka kukösumŋi kondeliga miaŋgöra köwak pukpuköba möpömöpösei jike (tempöl) kokolak qeiga kunŋan kun Suep jike mi öŋgö-öŋgögö dop qahö ahök. Suep garata 7 yeŋön mutuk qambiŋini mokogetka lömböt kanjamŋinambuk 7 asuhuba ölŋinambuk akŋei, miaŋgö andöŋe ölöp kunbuk öŋgöme. Mewö. \c 16 \s1 Qambi 7 mokogetka Anutugö irimsesewölŋan asuhuyök. \p \v 1 Möpömöpösei jike (tempöl) uruŋeyök qet ketaŋi kun asuhuiga Suep garata 7 mieŋgöra keu kewö jim kutuiga möral, “Iŋini anda Anutugö irimsesewölŋan qambi 7 numbuŋe kota ahözawi, mieŋgö ölŋi mönö gölmenöŋ mokome.” \p \v 2 \x * \xo 16.2 \xt Eks 9.10\x*Suep garata mutukŋan mosöta anda qambiŋaŋgö ölŋi mi gölmenöŋ mokoyök. Mokoiga uzi imbiloŋloŋambuk sihimbölöŋini tandökŋi sohosohoŋi mi qeqetal ambazip yeŋgö sileŋine asuhuget. Ambazip jemnembagö muŋgem supapŋi sileŋine memba imutŋaŋgö waikŋi memba möpöseigeri, mönö yeŋgö sileŋine asuhuget. \p \v 3 Yahötŋi yaŋön mosöta anda qambiŋaŋgö ölŋi mi köwetnöŋ mokoyök. Mokoiga köwetnöŋ meleŋda sep ahök. Mönö azi qeqeŋaŋgö sepŋi ewö ahök. Mewö aiga köwet uruŋe yuai pakpak malmalŋinambuk maljei, mi mönö lökŋanök kömum teköget. \p \v 4 \x * \xo 16.4 \xt Eks 7.17-21; Sum 78.44; Eks 10.21\x*Suep garata karöbutŋan qambiŋaŋgö ölŋi mi o töwatŋi aka o jeŋi miaŋgöreŋ mokoiga meleŋda sep aka dop kölök. \v 5 Mewö aiga Suep garata o galöm kölakzawaŋön keu kewö jiiga möral, “O Anutu töröŋi, göŋön keu kewöta kewö jim tekönöŋga lömböt ki asuhuzawaŋgöra diŋdiŋi akzan. Mönö solanŋi mala kota maljan. \v 6 Yeŋön göhöreŋ ambazip sarakŋi aka kezapqetok ambazip eŋguba malgetka sepŋinan mokoyök. Göŋön i eŋgugeraŋgö likepŋi meleŋda sep eŋginöŋga negeri, mi mönö dopŋe alnöŋga qakŋine öŋgöyök. Miaŋgöra Anutu göŋön mönö diŋdiŋanök akzan.” \p \v 7 O galöm kölakzawaŋön mewö jiiga keu kun altanöhök kewö kaiga möral, “Keu mi ölŋa! O Kembu Anutu kukösum pakpakö Toŋi, göŋön mönö ambazip keuŋini kewöta diŋdiŋanök jim teköm eŋgimakzan.” \p \v 8 Suep garata 4:ŋan qambiŋaŋgö ölŋi mi wehön jeŋe mokoiga miaŋön wehön ösum waŋgiiga könöpŋi kötökŋi aka ambazip könöp ewö eŋgohoyök. \v 9 Wehön jeŋi könöpŋambuk miaŋön eŋgohoiga sileŋini dölatiyök. Anutunöŋ lömböt kanjamŋinambuk mieŋgö Toŋi aka ali qakŋine öŋgöyöhi, ambazipnöŋ mi möta miaŋgöra Anutugö qetŋi jim qesuahöm waŋgiba malget. Mewö malgetmö, Anutu möpöseiba qetbuŋaŋi mem sehimegöra mönö uruŋini qahö meleŋgetmö, toroqeba yaŋgiseŋ aka malget. \p \v 10 Suep garata 5:ŋan qambiŋaŋgö ölŋi mi jemnembagö jakömbuak dumnöŋ mokoyök. Miaŋgöreŋ mokoiga söŋaup ketaŋan jemnembagö ömetohoŋi (kingdom) mi dop köla pandaman meyök. Pandaman meiga ambazip irimŋini seholiiga nesilamŋini jitŋinan yöhötigetka tiŋgirök. \v 11 Ambazipnöŋ sihimbölö aka uzi nömböŋinaŋgö sihimbölöŋi ketaŋi möta miaŋgöra Suepkö Anutuŋi mi jim qesuahöm waŋgiba malget. Mewö malgetmö, ahakmemeŋini bölöŋi aka memba malgeri, mi qahö kewöta mosöta uruŋini qahö meleŋget. \p \v 12 \x * \xo 16.12 \xt Ais 11.15\x*Suep garata 6:ŋan qambiŋaŋgö ölŋi mi o töwatŋi ketaŋi qetŋi Yufreitis miaŋgöreŋ mokoiga jöpköyök. Wehön kotkotŋeyök kiŋ kembuŋi kembuŋi kabingö möta jöjöröba malgeri, yeŋön o jöpköiga kunbuk qahö paŋpaŋgögetmö, kutuba kamegö könaŋi mönö asuhuyök. \v 13 Miaŋgöreŋök uba öme bölöŋi karöbut tandökŋini kaŋ ewö mi eŋgekiga sekak namŋi ilikŋambuk, jemnemba aka kezapqetok azi takapulakaŋi yeŋgö numbuŋineyök kota etket. \v 14 Ömewöröme mieŋön eta anda aŋgöletotŋi könaŋi könaŋi ahakze. Mewö aka gölmeŋi gölmeŋi pakpak liliköba kiŋ kembuŋini eŋgeka Anutu tuarenjoŋ akŋegöra uruŋini kuŋguba kewö jiget, “Mönö mindirim aŋguba Anutu kukösum pakpakö Toŋaŋgö nalö ketaŋe mohotŋe bim aubin.” \p \v 15 \x * \xo 16.15 \xt Mat 24.43-44; Luk 12.39-40; Ind 3.3\x*Jisösnöŋ jiza, “Kezap alget! Nöŋön mönö yoŋgorö meme ewö ölöŋ kamam! Kunŋan uruguliguli malmawi, yaŋön mönö simbawoŋ akza. Sile aukŋe laŋ anda kaiga gamuŋi ekepuköra sile esuŋi galöm kölakzawaŋön mönö oyaeŋkoyaeŋ akŋa.” \p \v 16 \x * \xo 16.16 \xt 2 Kiŋ 23.29; Zek 12.11\x*Öme welenqeqe yeŋön kiŋ kembuŋi kembuŋi mi kuŋguba eŋguaŋgita gölme köröŋi qetŋi Hibru keunöŋ Armagedon jizei, miaŋgöreŋ qezaköba al eŋgigetka eŋgehal. Mewö. \p \v 17 Suep garata 7:ŋan qambiŋaŋgö ölŋi mi könakemba mokoyök. Mokoiga möpömöpösei jike (tempöl) uruŋaŋgö jakömbuak dumŋeyök qet ketaŋi kun asuhuba keu kewö kaiga jiyök, “Mi lök mokogetka asuhum teköza.” \v 18 \x * \xo 16.18 \xt Ind 8.5; 11.13, 19\x*Mewö jiiga miaŋgöreŋök wölbilik aiga wölpöndaŋ giliga giŋgururuŋ qeta ahöiga kenöŋ jitŋi buburatiŋi kun meyök. Iw (Ewa) Adam yetkö nalönöhök könahiba gölmenöŋ mala korini, nalö miaŋgöreŋ kenöŋ mewöŋi kun qahö gilgilŋa. Miaŋgö dop tandökŋi sohosohoŋi giliga bölöŋi kötökŋi ahök. \p \v 19 \x * \xo 16.19 \xt Ais 51.17; Ind 6.14\x*Mewö asuhuiga siti ketaŋi Babilon miaŋön jula bahöŋi karöbut aket aiga kantriŋi kantriŋi pakpak mieŋgö sitiŋini mi mewöŋanök ayuhuba meleŋni geget. Anutunöŋ siti qetbuŋaŋambuk Babilon mieŋgö bölöŋamŋini qahö ölum qeiga likepŋamŋini meleŋ eŋgiyök. Anutunöŋ urukönöp aka irimsesewölŋan qambi kokolak qeba taröhi, mi mönö mokom eŋgiiga qakŋine öŋgöiga wain o ewö neget. \v 20 Köwetnöŋ gölme jölanŋi pakpak ahögeri, mi mönö kök ala sömuniget aiga kunduŋi kunduŋi kingeri, mi mönö mewöŋanök ayapköba qahöwaket. \p \v 21 \x * \xo 16.21 \xt Eks 9.23; Ind 11.19\x*Mewö asuhuiga ais kötŋi ketaŋi lömbötŋini 45 kilogram mieŋön suepnöhök ambazip qakŋine erök. Lömböt kanjamŋambuk mi tandökŋi sohosohoŋi ahök. Kie kötŋi tandökŋi mewö miaŋön eta eŋguiga ambazipnöŋ miaŋgöra Anutu jim qesuahöm waŋgiget. Mewö. \c 17 \s1 Ambi kunöŋ jemnembagö qakŋe tari ehal. \p \v 1 \x * \xo 17.1 \xt Jer 51.13\x*Suep garata 7 qambi 7 mi memba kingeri, yeŋgöreŋök kunŋan kaba nöŋgöra keu kewö jiyök, “Gi mönö kanöŋga köna ketaŋaŋgö ambi qetbuŋaŋambuk o gwötpuk mieŋgö qakŋine tatzawi, mi kondel gihimam. Anutunöŋ keuŋi kewöta likepŋi meleŋni qakŋe öŋgöi malja. \v 2 \x * \xo 17.2 \xt Ais 23.17; Jer 51.7; Ind 13.1\x*Gölmegö kiŋ kembuŋi kembuŋi yeŋön yambuk serowilin aka malget. Könagesöŋinan gölmenöŋ maljei, yeŋön mönö mewöyök ambi miaŋgö serowilinŋaŋgöra aka uruŋini wahöta sohoiga kahalalom aket. Wain o nemba eŋololoŋ ahakzei, mönö miaŋgö dop könahiba sero yoŋgorö aka mala kahapmahap aket.” \p \v 3 Mewö jiiga Uŋa Töröŋan nömeiga alburupŋan qakne öŋgöiga Suep garata miaŋön noaŋgiriga gölme qararaŋkölkölŋe aŋgoral. Miaŋgöreŋ aŋgota ambi kun jemnemba pisikŋi pötpöt yaŋgö qakŋe tariga ehal. Jemnembagö sileŋe mepaqepaik qetŋi qetŋi ohogetka kokolak qeiga nöröpŋi 7 aka ilikŋi 10 mewö kinök. \p \v 4 \x * \xo 17.4 \xt Jer 51.7\x*Ambi miaŋön opo sörö pisikŋi gugakgugak aka pisikŋi pötpöt mi löŋgöta tarök. Aködamunŋi goul, jamönjiŋ ölŋinambuk aka kösasorom tosatŋi miaŋön meŋölöm aŋguiga tandökŋan kölköl-bilikbilikŋambuk ahök. Böröŋe goul qambi memba taröhi, mi serowilin aka malöhaŋgö aŋgöjörakŋi imbiloŋloŋambuknöŋ kokolak qeqeŋa. \v 5 Ambi miaŋgö mesoholŋe qetŋi tölapŋi mi kewö ohogetka ahöyök, “Babilon qetbuŋanambuk, gölmegö köna ketaŋi ambazip aka aŋgöjörak imbiloŋloŋambukö namŋini.” \v 6 Qetŋi mewö ahöiga Anutugö ambazip sarakŋan Jisösgö könaŋi naŋgöba böŋ qeba kinda jiba malgeri, mi eŋguba sepŋini nemba miaŋgöra kahalalom ahöi ehal. Mi eka aurum tililiŋgöyal. \p \v 7 Aurum tililiŋgöbiga Suep garatanöŋ nöŋgöra keu kewö jii möral, “Gi mönö denöwögöra aurum tililiŋgözan? Nöŋön ölöp ambi kiaŋgö könaŋi tölapŋi indel gihimam aka jemnemba nöröpŋi 7 aka ilikŋi 10 ambi mi bisimakzawi, yaŋgö könaŋi tölapŋi mi mewöyök indela jim miwikŋaim gihimam. \v 8 \x * \xo 17.8 \xt Dan 7.7; Ind 11.7; Sum 69.28\x*Jegi meleŋniga jemnemba ekzani, yaŋön mutuk malökmö, nalö kewöŋe jebuk qahö malja. Yaŋön ömewöröme yeŋgö löm dutŋi qahö miaŋgöreŋök guliba wahötmapmö, Kraistnöŋ kaköm waŋgiiga könöp sianöŋ gema. Anutunöŋ Suep gölme miwikŋaim etkiyöhi, nalö miaŋgöreŋök könahiba gölmenöŋ mala kotketka qetŋini malmal köhöikŋaŋgö papianöŋ qahö ohoget ahözawi, ambazip mieŋön mönö jemnemba eka aurume. Jebuk malökmö, nalö kewöŋe jebuk qahö malja aka könaŋgep kunbuk guliba asuhumawi, miaŋgöra mönö aurume. \p \v 9 “Nini keu ki möt asaribingöra möringa mötkutukutuŋan kewö ahöza: Nöröpŋi 7 mi ambinöŋ kunduŋi 7:gö qakŋine tatzawi, mönö kunduŋi mieŋgö söpsöpŋi akze. \v 10 Nöröpŋi 7 mi mewöyök kiŋ kembu 7 mieŋgö kaisöpsöpŋi akze. Yeŋgöreŋök 5 lök kömumba etketka 6:ŋi yaŋön mala ambazip galöm köl eŋgimakza. Qöndökŋan biaŋ asuhumawaŋgö dop akza. Yaŋön asuhumawi, miaŋgöreŋ mönö nalö töröpŋi kukösum qakŋe kinmawaŋgö dop akŋa. \v 11 Jemnemba malökmö, nalö kewöŋe qahö toroqeba maljawi, yaŋön 7 yeŋgöreŋök kun akza. Yaŋön kunbuk guliba nanŋak kiŋ kembu jaŋgöŋi 8 akŋa. Mewö akŋapmö, Kraistnöŋ köndeŋ waŋgiiga ayuhuba könöp sianöŋ gema. \p \v 12 \x * \xo 17.12 \xt Dan 7.24\x*“Ilikŋi 10 eŋgekzani, mi mönö kiŋ kembu 10 mieŋgö kaisöpsöpŋini akze. Yeŋön qahö könahiba ambazip galöm köl eŋgimakzemö, Anutunöŋ könaŋgep kukösum eŋgiiga kiŋ kembu ewö akŋe. Mewö aka jemnembabuk aua mohotkö dop ambazip galöm köl eŋgiba malme. \v 13 Kiŋ kembu 10 mieŋön mötmöt areŋ mohot miyök wuataŋgöba jemnemba naŋgöba kukösumŋini i waŋgigetka malma. \v 14 Ösumŋini mewö mindiriba Lama moröŋi tuarenjoŋ aka bim aumemö, Lama moröŋan mönö luhut al eŋgiiga etme. Yaŋön kiŋ yeŋgö Kiŋini aka azi kembu yeŋgö Kembuŋini akza. Yaŋön neŋgohola möwölöhöm neŋgiiga yambuk pöndaŋ kinda malbini, neŋön mönö mohotŋe luhut al eŋgiba köiraŋ kölbin.” \p \v 15 Suep garatanöŋ keuŋi mewö jiba toroqeba kewö jii möral, “Köna ketaŋaŋgö ambi ketaŋan o gwötpuk mieŋgö qakŋine tariga eŋgek teközani, o mi ambazip kantriŋi kantriŋi mieŋgö kaisöpsöpŋini akze. Yeŋön kambuŋini aka bem isikŋinaŋgö dop likeplikep tat angetka sileŋini könaŋi könaŋi aiga keuŋini tandökŋi murutŋi murutŋi jimakze. \v 16 Jegi meleŋniga ilikŋi 10 eŋgekzani, yeŋön mönö ösumŋini jemnembabuk mindiriba köna ketaŋaŋgö ambi mi kazik ak waŋgigetka kewö asuhuma: Yeŋön öröyuaiŋi pakpak kiom qegetka piromŋi aiga opo söröŋi köteköm tekögetka sile aukŋeyök aiga busuŋi nemba sihitŋi könöpnöŋ ohogetka jem teköma. \p \v 17 “Mewö asuhumawi, mi Anutunöŋ kiŋ kembu mieŋgö uruŋini kuŋguba sölölöhöm eŋgiiga urumohot aka mindiriba akŋe. Anutugö mötmöt areŋi mönö mewö wuataŋgöme. Miaŋgö dop kukösumŋini jemnemba waŋgigetka ambazip galöm köl eŋgiba malma. Mewö maliga Anutugö keuŋan ölŋambuk akŋawi, nalö miaŋgöreŋ teköma. \v 18 Ambi tari ekzani, mi siti qetbuŋaŋambuk toŋan gölmegö kiŋ kembuŋi kembuŋi galöm köl eŋgimakzawi, mönö kiŋ miaŋgö söpsöpŋi akza.” Mewö. \c 18 \s1 Babilon siti köndeŋgetka gororoŋgöma. \p \v 1 Miaŋgö andöŋe Suep garata kun kukösumŋi öŋgöŋgöŋi ekiga Suepnöhök asuhuba eriga asakmararaŋan gölme mem asariyök. \p \v 2 \x * \xo 18.2 \xt Ais 13.21; 21.9; Jer 50.39; 51.8; Ind 14.8\x*Eta köhöikŋanök silata kewö qerök, “Babilon siti ketaŋi mi köndeŋget. Mi ölŋa köndeŋgetka gororoŋgoyök. Ambazip qahöwaketka öme wöröme könaŋi könaŋi yeŋönök mönö tokoba miriŋini miaŋgöreŋ megetka yeŋgö gölmeŋini bohonŋi ahök. Neiŋi neiŋi dönqizinŋinambuk aka imbiloŋloŋinambuk mieŋönök mönö miaŋgöreŋ tokoba aipŋini laŋ ala öŋsöŋ malje. \p \v 3 \x * \xo 18.3 \xt Ais 23.17; Jer 51.7\x*“Anutunöŋ mi kewögöra jiiga köndeŋget: Kantri pakpak yeŋön ambi miaŋgö serowilinŋaŋgöra aka uruŋini wahöriga eŋololoŋ aketka Anutugö irimŋi seholiyök. Irimsesewölŋi mi qakŋine öŋgöiga wain o nemakzeaŋgö tandök mötket. Gölmegö kiŋ kembuŋi kembuŋi yeŋön ambi miambuk sero namböŋnamböŋ aka malget. Kölköl-örörö ambazipnöŋ gölme dop miaŋgöreŋök kaba sukinap aködamunŋinambuk bohonŋi memapköra algetka önöŋi qahö öröba siyoŋsayoŋi qahö malök. Yaŋgö örömgöjup memgöjupŋaŋgöra aka yeŋön pomŋi kindiŋbirik aka öŋgöŋgöŋi aket.” \p \v 4 \x * \xo 18.4 \xt Ais 48.20; Jer 50.8; 51.6, 45\x*Miaŋgö andöŋe Suepnöhök kunöŋ keu jiiga kewö möral, \q1 “Nöŋgö könagesöurupni, iŋini mönö siti mi mosöta yaigep etket. \q1 Ambi miaŋön siŋgisöndok ahakzawi, miaŋön mönö eŋgualöŋni yambuk kinda uruŋini tölohobepuk. \q1 Anutunöŋ likepŋi meleŋ eŋgiiga lömböt kanjamŋinambuk qakŋine öŋgömei, lömböt mewöŋi kunöŋ mönö nanŋini qakŋine öŋgöiga mewöyök sihimbölö mötpepuk. Miaŋgöra yembuk mönö kude mindiriba malme. \q2 \v 5 \x * \xo 18.5 \xt Jen 18.20-21; Jer 51.9\x*Ambi miaŋön siŋgisöndokŋi aka qaknöŋ qaknöŋ aliga öŋgöba lök suep misirim teköza. \q1 Kegwek-kahasililiŋ aka malgeri, Anutunöŋ mi mönö nanŋi mötmötnöŋ ala miaŋgöra qahö ölum qema. \q2 \v 6 \x * \xo 18.6 \xt Sum 137.8; Jer 50.29\x*Ahakmeme goŋgoŋi tosatŋi ak eŋgiba malgeri, iŋini mönö miaŋgö dop meleŋda ak eŋgime. Bölöŋi aka memba malgeri, iŋini mönö miaŋgö likepŋi sömaŋi yahötkö dop meleŋ eŋgigetka qakŋine öŋgöma. \q1 Siŋgisöndokö qambiŋi nemegöra mokoba malgeri, nanŋini qambi miaŋgöreŋök mönö sömaŋ yahötkö dop uba meleŋda wain o kömbukŋi kötökŋi mi eŋgöra mokoget neme. \q2 \v 7 \x * \xo 18.7 \xt Ais 47.7-9\x*Ambi miaŋön sukinap aködamunŋinambuk önöŋi qahö öröba qetbuŋa öŋgöŋgöŋi miwikŋaiba siyoŋsayoŋi qahö malök. Miaŋgö likepŋi mönö nanŋi ihileknöŋ ohotiriba ip özöpaŋnöŋ sihimbölö önöŋi qahö ak waŋgigetka jiŋgeŋ köla wösöbirik malma. Nanŋi uruŋe kewö mötmöriba laŋ jimakza, \q1 ‘Nöŋön qin ambi kembugö jakömbuak dum tatatŋe tatzal. Malö qahö akzal aka nalö kunöŋ jiŋgeŋ qahö kölmam.’ \q2 \v 8 Mewö laŋ jimakzawaŋgöra aka Anutunöŋ likepŋi meleŋ waŋgiiga nalö mohotkö uruŋe yaŋgö qakŋe öŋgöma. \q1 Kembu Anutunöŋ keuŋi kewöta jim teköm waŋgiyöhi, yaŋgö kukŋan mönö öŋgöŋgöŋi akza. \q1 Miaŋgöra lömböt kanjamŋinambuk könaŋi könaŋi mieŋön mönö zilaŋ kewö asuhum waŋgime: \q1 Tinitosolomŋan kömugetka jiŋgeŋ köla bödi tariga nanŋi könöpnöŋ ohogetka jema.” \p \v 9 \x * \xo 18.9 \xt Eze 26.16-17\x*Könöpnöŋ ohogetka jeiga köwak wahötmawi, kantriŋi kantriŋi pakpak mieŋgö kiŋ kembuŋinan mi eka mönö amburereŋ aka sahötme. Kiŋ kembu mieŋön yambuk serowilin aka malget. Sukinapŋi aködamunŋinambuk önöŋi qahö miaŋgö nem söŋgaipŋi yambuk ala söŋgaiba malgeri, yeŋön mönö yaŋgöra aka jiŋgeŋ kölme. \v 10 Jiŋgeŋ köla ihileknöŋ ohotirigetka ip özöpaŋnöŋ sihimbölö önöŋi qahö mötzawi, miaŋgöra mönö töwöratiba tikep kinda kewö sahöta jime, “O Babilon siti qetbuŋaŋambuk, lömböt qakŋine öŋgöyöhaŋgöra mönö Yei! Yei! jiba sahötzin. O siti kukösumŋini ketaŋi, Suep Toŋan likepŋi meleŋ eŋgiiga ösumok aua mohotkö uruŋe qakŋine öŋgöiga sihimbölö ketaŋi mötze. Yei Yei! jiba sahötzin!” \p \v 11 \x * \xo 18.11 \xt Eze 27.31, 36\x*Kantriŋi kantriŋi mieŋgö kölköl-örörö ambazip yeŋön mewöyök amburereŋ akŋe. Kunŋan toroqeba yeŋgö inapŋini bohonŋi qahö memakŋawaŋgöra mönö jiŋgeŋ köla sahötme. \v 12 \x * \xo 18.12 \xt Eze 27.12, 13, 22\x*Aködamunŋini goul, silwö, jamönjiŋ ölŋinambuk aka sorom kötŋi mi Babilon yeŋön me tosatŋan qahö bohonŋi meme. Opoŋini tuat lalamŋi, pisikŋi gugakgugak, pisikŋi pötpöt aka opo qetŋi silk mi qahö bohonŋi meme. Ip qetpuk könaŋi könaŋi mieŋgö kembaŋini aka börösöwöŋini könaŋi könaŋi mi qahö toroqeba bohonŋi meme. Aködamunŋini elefant sihitŋan memeŋi, mi öne ahöme. Dum tebol yuaiŋini ip söŋgöröŋini ketaŋi in, qönqön, mihinik, naŋim aka yuari miaŋön memeŋi, mi öne ahöme. Börösöwö ain gohotŋi brons aka ain injaŋan memeŋi aka köt qetŋi mabol miaŋön memeŋi mi mönö öne ahöme. \p \v 13 Babilon yeŋön kömusönönik (sinamon) aka gipŋi tosatŋi mi qahö bohonŋi meme. Silegö sanda qetŋi mör, jiniŋ samburup aka sile ömön tosatŋi mi qahö bohonŋi meme. Wanafu, berat, wölömjikjik aka wörönŋi asuhumapkö yuai tosatŋi mi qahö bohonŋi meme. Mewöyök wain o, oil ipkö oilŋi, wit kötŋi aka flaua neneŋi mi qahö bohonŋi meme. Bulmakau, lama, hos aka hos kare mi qahö bohonŋi meme. Mutuk welenqeqe ambazip bohonŋini memba nupnöŋ al eŋgigetka sile me urumötmötŋinan böliba ayuhuyök. Mewö qahö toroqeba ahakŋe. \p \v 14 Kölköl-örörö ambazip yeŋön Babilon ambi miaŋgöra kewö jime, “Ip ölŋi nemamgö sihimŋi möta eröm ota malnöŋi, mi mönö qahöwaketka öne maljan. Töhötmöriamgi aka sukinapki aködamunŋinambuk mi mönö körek pakpak gömosöta ayapkögetka tömtömimba maljan. Mi mönö nalö kungen kunbuk miwikŋaimanaŋgö dop qahö.” \v 15 \x * \xo 18.15 \xt Eze 27.31, 36\x*Kölköl-örörö ambazip sukinapŋini mewö mewö bohonŋi memegöra ala siti miaŋgöreŋök moneŋ goul (guli dötnam) öröba qetbuŋaŋinambuk aket. Yeŋön tikep kingetka tosatŋan ihileknöŋ ohotirigetka ip özöpaŋnöŋ sihimbölö önöŋi qahö möröhi, miaŋgöra mönö auruba sahöta jiŋgeŋ kölme. \p \v 16 Jiŋgeŋ köla kewö jime, “O siti ketaŋi, lömböt qakŋine öŋgöyöhaŋgöra mönö yei! yei! qeta jiŋgeŋ köljin. Yeŋön opoŋini tuat lalamŋi, pisikŋi gugakgugak aka pisikŋi pötpöt mi löŋgötket. Aködamunŋini goul, jamönjiŋ ölŋinambuk aka kösasorom tosatŋan meŋölöm aŋgugetka tandökŋinan kölkölbilikŋinambuk aket. \v 17 \x * \xo 18.17 \xt Ais 23.14; Eze 27.26-30\x*Mewö aketmö, sukinapŋini mewöŋi önöŋi qahö mi mönö ösumok aua mohotkö uruŋe ayuhuba ayapköba qahöwaket.” Mewö jiget. \p Waŋge pailot pakpak aka ambazip waŋgenöŋ anda kamakzei, yeŋön mewöŋanök körek Babilon siti ohoget jeiga köwakŋi mi tikep kinda ekŋe. Mewöyök waŋge ambazip opo seri möröreŋgögetka luhutnöŋ naŋgöi anakzei aka köwetnöŋ nup tosatŋi memba malmalŋini naŋgömakzei, mieŋön mönö körek pakpak mi tikep kinda ekŋe. \v 18 \x * \xo 18.18 \xt Eze 27.32\x*Ambi ketaŋi qetbuŋaŋambuk ohoget jeiga könöp bölamŋaŋgö köwakŋi wahötmawi, mi tikep kinda eka amburereŋ aka kewö jime, “Siti qetbuŋaŋambuk kiaŋgö alaŋi mönö nalö kunöŋ qahö ahöyök.” \p \v 19 \x * \xo 18.19 \xt Eze 27.30-34\x*Mewö jiba sömsöm urata kau ariba qeta jiŋgeŋ köla unduba sahöta kewö jiget, “O siti ketaŋi, aua mohotkö uruŋe yuaiŋi pakpak mönö ayuhuba ayapköba qahöwahök. Ambazip waŋgeŋinambuk pakpak köwetnöŋ anda kaba sukinapŋini bohonŋi memegöra ala miaŋgöreŋök moneŋ goul (guli dötnam) sehisehiŋi örögetka siti miaŋön qetbuŋaŋambuk ahök. Lömböt qakŋine öŋgözawaŋgöra mönö yei! yei! jiba sahötzin.” Mewö jiget. \p \v 20 \x * \xo 18.20 \xt Dut 32.43; Jer 51.48\x*Yeŋön ahakmeme goŋgoŋi tosatŋi ak eŋgiba malgeri, Anutunöŋ mönö miaŋgö keuŋi jim teköba likepŋi meleŋniga qakŋine öŋgöiga sihimbölö ketaŋi mörakze. Miaŋgöra Suep mire maljei, iŋini mönö yaŋgöra aka köiraŋ kölme. Anutugö ambazip sarakŋi, aposolurupŋi aka kezapqetok ambazip iŋini mönö söŋgaiba saureŋ qeba malme. \p \v 21 \x * \xo 18.21 \xt Jer 51.63-64; Eze 26.21\x*Miaŋgö andöŋe Suep garata ösumŋi öŋgöŋgöŋi kunöŋ kaba köt keta bölökŋi memba wahöta köwetnöŋ gili geiga kewö jiyök, “Anutunöŋ siti ketaŋi qetbuŋaŋambuk mi mönö kiaŋgö dop könöpuk köndeŋda meleŋni geba qahöwak teköma. Qahöwak teköiga könaŋgep nalö kunöŋ qahö miwikŋaimeaŋgö dop akŋa. \v 22 \x * \xo 18.22 \xt Eze 26.13; Ais 24.8\x*\x * \xo 18.22 \xt Jer 7.34; 25.10\x*Iŋini siti miaŋgöreŋ kömam köla gita kulele qeba awölop tömun uba liŋet köla undumalgeri, miaŋgö kourukŋi mönö nalö kunöŋ kunbuk qahö mötme. Babilon eŋgöreŋ ambazip mötmöt nupŋini könaŋi könaŋi memba malgeri, mi mönö teköyök. Dokta didiman, qaqazu klak aka mewöŋi mi miaŋgöreŋ kunbuk qahöpmahöp miwikŋaim eŋgime. Wit padi kötŋi jamönjiŋ yahötkö sutŋire möjöjahögetka (mill) kourukŋi asuhuyöhi, miaŋgö isikusukŋan mönö qahöwahiga sitinöŋ mönö göröŋ qeba ahöma. \p \v 23 “Mutuk sitiŋinaŋgö miriŋi pakpak mi kiwaŋinambuk asarigetmö, asakŋi miaŋön mönö bököiga pandaman ahöma. Azigö andöurupŋinan ambigö mam bohonŋi bau aŋguba börum megetka ambigö sepkitipurupŋan köiraŋ ala nem jöwösök aka sösöŋgai almalgeri, oköiraŋ mewöŋaŋgö kourukŋi mi mönö kunbuk mötmeaŋgö dop qahö. Babilon eŋgö kölköl-örörö ambazip mi kantriŋi kantriŋi miaŋgöreŋ möt eŋgigetka qetbuŋaŋinambuk aka malget. Yeŋgöreŋ qarösoŋgo amötqeqe ambazip mi gölme dop ambazip uruŋini mem sohogetka jaŋjuŋ aka malget.” Suep garatanöŋ mewö jiyök. \p \v 24 \x * \xo 18.24 \xt Jer 51.49\x*Babilon mi kewögöra ayuhuyök: Kezapqetok ambazip aka Anutugö ambazip sarakŋi mi mönö yeŋgö sutŋine töndup taköwölaŋ aka eŋguget kömugetka sepŋinan erök. Yeŋgöreŋ sep aka gölmenöŋ ambazip tosatŋi eŋgugetka kömumalgeri, körek yeŋgö sepŋinaŋgö kitipŋan mönö yeŋgö qakŋine öŋgöi malget. Könaŋamŋini mewö miwikŋaigetka ahöyök. Mewö \c 19 \s1 Suep yeŋön Babilon geyöhaŋgöra Anutu möpöseiget. \p \v 1 Miaŋgö andöŋe Suepnöhök keu kun mötpiga kambu ketaŋi yeŋön köhöikŋanök saureŋ liŋet köla qetzei, mönö miaŋgö tandöktandök asuhui kewö jiget, “Anutu möpöseizin aleluya! Anutunöŋ amöt neŋguba neŋgömeiga yaŋgö buŋaŋi akzin. Anutuninan kukösum Toŋi aiga möpöseim waŋgiinga qetbuŋaŋambuk akza. \v 2 \x * \xo 19.2 \xt Dut 32.43; 2 Kiŋ 9.7\x*Anutunöŋ mönö keu ölŋaŋgö dop ambazip keuŋini kewöta diŋdiŋanök jim teköm neŋgimakza. Köna ketaŋi ambi serowilin aka mewö miaŋön ambazip gölme dop mem bölim eŋgiba malöhi, Anutunöŋ mönö yaŋgö keuŋi kewöta jim teköyök. Ambi miaŋön Anutugö nup meme ambazip eŋguiga sepŋinan eröhi, miaŋgö likepŋi mönö meleŋ waŋgiiga qakŋe öŋgöiga sihimbölö möta malja. Miaŋgöra Anutu möpöseim waŋgizin.” \p \v 3 \x * \xo 19.3 \xt Ais 34.10\x*Mewö jiba kunbuk qeta kewö jiget, “Ambi mi ohoget jeiga köwakŋan mönö nalö dop teteköŋi qahö wahöta öŋgömakŋa. Miaŋgöra Anutu möpöseim waŋgimakzin, aleluya!” \v 4 Mewö qeta jigetka Anutugö jitŋememe bohonŋi 24 aka bem jembon 4 mieŋön mönö bamgöba simin köla Anutu, jakömbuak dumŋe tatzawaŋgö waikŋi memba möpöseiba kewö qetket, “Keu mi ölŋa, aleluya!” \s1 Lama moröŋaŋgö maren lömbuaŋ \p \v 5 \x * \xo 19.5 \xt Sum 115.13\x*Mewö qetketka jakömbuak dumnöhök keu kun kewö asuhuyök, “Anutugö nup meme ambazip ketaŋi moröŋi jitŋi oŋgitpinbuköra keŋgötŋini mörakzei, iŋini mönö körek pakpak Anutunini möpöseiba malme.” \p \v 6 \x * \xo 19.6 \xt Eze 1.24; Sum 93.1; 97.1; 99.1\x*Keu mi asuhuiga keu kun mörali, mi kiaŋgö tandöktandök: Kambu ketaŋi yeŋön liŋet köla qet qerakzei aka o sianöŋ toŋgala kiniga ötöŋi asuhumakzawi aka wölpöndandaŋ ketaŋan qeiga giŋgururuŋ asuhumakzawi, keu mi mönö miaŋgö tandöktandök ewö asuhuiga kewö jiget, “Kembu Anutunini, kukösum pakpakö Toŋan mönö könahiba gölme dop galöm köl eŋgiba kiŋ Kembuŋina aka malma. Miaŋgöra Anutu möpöseizin, aleluya! \v 7 Lama moröŋaŋgö ambi buŋaŋan mönö marengö möta nanŋi mözözömgöba jöjöröm aŋguiga amqeiga ambi memegö nalöŋan mönö kam kuŋguiga maljin. Miaŋgöra neŋön mönö köiraŋ köla söŋgaiba Anutu möpöseim waŋgiinga qetbuŋaŋan sehimakŋa. \v 8 Anutunöŋ maluku tuat lalamŋi asakmararaŋambuk mi eŋgiiga löŋgötket.” (Maluku tuat lalamŋi mi ambazip sarakŋi yeŋgö ahakmeme solanŋaŋgö kaisöpsöpŋi, mönö miaŋgöreŋ löŋgöt aŋguget.) \p \v 9 \x * \xo 19.9 \xt Mat 22.2-3\x*Kambu ketaŋaŋgö tandöktandök mewö qeta jigetka Suep garata qambiŋambuk miaŋön mönö toroqeba kewö jii möral, “Keu ki mönö ohoman: Anutunöŋ ambazip eŋgoholiga Lama moröŋaŋgö maren (ambi memegö) lömbuaŋnöŋ kaŋgotmei, yeŋön mönö simbawoŋ akze.” Mewö jiba dumŋe kunbuk nöŋgöra kewö jiyök, “Keu mi mönö Anutugö keu öl töhönŋi akza.” \p \v 10 Suep garatanöŋ mewö jiiga nöŋön miaŋgöreŋök yaŋgö waikŋi memba möpöseim waŋgimamgö möta yaŋgö könaŋe simin köla sipköyalmö, nöŋgöra kewö jiyök, “Aek! Mewö kude akŋan. Gi aka göhö urumeleŋ alaurupkan Jisösgö könaŋi naŋgöba jiba malgetka welen qem eŋgimakzini, nöŋön mönö yeŋgöreŋök kun akzal. Jisösnöŋ Buŋa keu ölŋi indelöhi, miaŋgö ösumŋan mönö kezapqetok ambazip inahöm eŋgiiga Uŋa Töröŋaŋgö keuŋi möta jim sehiget. Miaŋgöra mönö Anutugöra sipköba waikŋi memba möpöseiba malman.” Mewö. \s1 Kraistnöŋ yarö kambuŋi yembuk bim aubingö anget. \p \v 11 \x * \xo 19.11 \xt Eze 1.1; Sum 96.13; Ais 11.4\x*Nöŋön Suep aŋaŋiiga hos tuatŋi kun ekiga kayök. Qakŋe tariga kayöhaŋgö qetŋi mi Pöndaŋ Kinkin (Jembon oŋi nene) aka Azi Ölbölŋi. Qetŋi mewö qerakzei, yaŋön keu diŋdiŋi wuataŋgöba keu kewöta jim teköba miaŋgö dop bim qemakza. \v 12 \x * \xo 19.12 \xt Dan 10.6\x*Jeŋan könöp bölam tandök jeiga nöröpŋe ila jalö gwötpuk kölgetka qetŋi aukŋe ohohoŋa kayök. Qetŋi nanŋök mötzapmö, kunöŋ kun mi qahö mötza. \v 13 Malukuŋi sepnöŋ kusakusaholŋi mi löŋgöta kayök. Qetŋi qerakzei, mi Anutugöreŋ keu. \p \v 14 I wuataŋgöba kageri, mi Suep mirigö yarö azi kambuŋi kambuŋi. Yeŋön hosŋini tuatŋi eŋgömemba qakŋine tata malukuŋini tuat lalamŋi sarakŋi löŋgöta kaget. \v 15 \x * \xo 19.15 \xt Sum 2.9; Ais 63.3; Joel 3.13; Ind 14.20\x*Suahöŋinaŋgö numbuŋeyök bimgö sou ketaŋi (bainat) jitŋi zuluk alalŋambuk kunöŋ kayök. Mi kantriŋi kantriŋi eŋguba luhut al eŋgimapköra aka kayök. Yaŋön galömkölkölgö ain öröpŋan kantri dop qindiŋaiba galöm köl eŋgiba malma. Yaŋön Anutu kukösum pakpakö Toŋaŋgö wain joutŋi ketaŋi tözöhölma. Wain jout mi Anutugö irimsesewölŋi urupikŋambukö kaisöpsöpŋi akza.\f + \fr 19.15 \ft Jisösnöŋ Anutugö irimsesewölŋi aka urupikŋi tözöhölmawi, keu miaŋgö könaŋi kewö: Nini siŋgisöndok ahinga Anutugö irimŋi seholiiga irimsesewölŋan qaknine öŋgöba ahöma. Toroqeba siŋgisöndok aka urunini qahö meleŋninga Anutugö irimŋan toroqeba seholiiga urupikŋambuk akŋa. Wain kösögö ölŋi pisikŋi (greip) miaŋgö kaŋgeŋi mi jout ketaŋe ala tözöhölgetka qösököiga oŋan dutŋaŋgö kinimŋe lalanöŋ geiga baket algetka miaŋgö uruŋe gemakza. Anutugö irimsesewölŋi aka urupikŋi miaŋgö söpsöpŋi mi wain kösögö ölŋi. Jisösnöŋ miaŋgö sihimbölöŋi möta tözöhöli geiga Anutugö uruŋan amöriba teköiga luai asuhuma.\f* \v 16 Malukuŋe qetŋi kun ohogetka marömŋe kewö kinök, “Kiŋ yeŋgö Kiŋini aka azi kembu yeŋgö Kembuŋini.” Mewö. \p \v 17 \x * \xo 19.17 \xt Eze 39.17-20\x*Miaŋgö andöŋe Suep garata kun ekiga wehön jeŋe kinök. Euyaŋgöreŋ kinda köhöikŋanök qeta neiŋi neiŋi suep bibiŋi kutuba könakemba bölbölgöba anakzei, mönö körek mi eŋgohola kewö jiyök, “Iŋini mönö kame-e! Anutunöŋ közölömbuaŋ ketaŋi mözözömgöyöhi, mönö miaŋgöreŋ tokome. \v 18 Kaba tokoba kiŋ kembu, suahö galöm aka yarö azi yeŋgö busuŋini neme. Hos aka hos qakŋine tarakzei, mönö yeŋgö busuŋini neme. Ambazip körek yeŋgö busuŋini mönö kaba neme. Ambazip öŋgöŋgöŋi eretŋi, nanŋini nupŋini memakzei aka toŋinaŋgö welenŋini öne qemakzei, mönö körek mieŋgö busuŋini neme.” \p \v 19 Miaŋgö andöŋe jemnemba aka gölmeŋi gölmeŋi yeŋgö kiŋ kembuŋini mieŋön mönö yarö kambuŋini eŋguaŋgita kaba tokogetka eŋgehal. Kunöŋ hos qakŋe tata yarö kambuŋi yembuk kinöhi, mönö i tuarenjoŋ ak eŋgiba bim aubingöra tokogetka eŋgehal. \p \v 20 \x * \xo 19.20 \xt Ind 13.1-18\x*Augetka jemnemba memba jöhöget. Kezapqetok azi takapulakaŋi jemnembagö jitŋememba aŋgöletot aka malöhi, i mewöyök jemnembabuk memba jöhöget. Kezapqetok azi takapulakaŋan aŋgöletot aka miaŋön ambazip tosatŋi kewöŋi mi tilipköm eŋgiiga jaŋjuŋ aka malget: Ambazip jemnembagö supapŋi memba aŋgön kölgeri aka tosatŋan imutŋaŋgö waikŋi memba möpöseiba malgeri, mi mönö tilipköm eŋgiba malök. Etkömemba jöhöba gwölögwölö aköm etkigetka löm salfa kötkö könöp bölamŋan koasikpuk jemakzawi, mönö miaŋgö sianöŋ geyohot. \v 21 Geyohotka hos qakŋe taröhaŋgö numbuŋeyök bimgö sou ketaŋi (bainat) kayöhi, miaŋön mönö kiŋ kembu aka yarö azi pakpak mi eŋguiga kömuget. Kömugetka nei pakpak yeŋön kaŋgota busuŋini uba nemba nem timbireŋ aket. Mewö. \c 20 \s1 Satan jöhögetka yara 1.000:gö dop kösö mire tarök. \p \v 1 Miaŋgö andöŋe Suep garata kun ekiga Suepnöhök erök. Yaŋön ömewöröme yeŋgö löm dutŋi qahö miaŋgö ki moröŋi aka tapep (muŋgamuŋga) ketaŋi kun mi böröŋan memba erök. \v 2 \x * \xo 20.2 \xt Jen 3.1\x*Garata miaŋön eta sekak namŋi ilikŋambuk (dragon) mi memba (yara) yambu 1.000 tatmawaŋgöra jöhöyök. Sekak namŋi mi möpŋaŋgö möpŋeyök mokoleŋ aka mala korök. Qetŋi alaŋi mi Bölöŋaŋgö Toŋi aka Satan. \v 3 Yambu 1.000:gö uruŋe toroqeba ambazip kantri dop kuŋguba gölme dop jaŋjuŋ akŋegöra tilipköm eŋgibapuköra jöhöyök. Jöhöba gili ömewöröme yeŋgö löm dutŋi qahö miaŋgöreŋ geiga önunŋi köla sapö ala muŋgem supapnöŋ (sil) qekötahöba ki namŋi misii geiga uruŋe tarök. Mewö tari Suep garatanöŋ kewö jiyök, “Yambu 1.000 teköiga miaŋgö andöŋe Anutunöŋ jii kunbuk pösatketka nalö töröpŋi nupŋi memba malma.” Mewö jiyök. \p \v 4 \x * \xo 20.4 \xt Dan 7.9, 22\x*Miaŋgö andöŋe jakömbuak dumŋi dumŋi ehal. Anutunöŋ tosatŋi kukösum eŋgiiga ambazip keuŋini jim tekömei, yeŋön mönö dumŋi dumŋi miaŋgöreŋ eta tatket. Mewöyök ambazip Jisösgö könaŋi naŋgöba jigeraŋgöra aka Anutugö Buŋa keugöra aka jölŋini yandigetka kömugeri, mönö yeŋgö uŋaŋini eŋgehal. Mewöyök ambazip jemnemba aka yaŋgö imutŋaŋgö waikŋi qahö memba möpöseigeri aka yaŋgö supapŋi mi mesoholŋine me böröŋine qahö memba aŋgön kölgeri, mönö yeŋgö uŋaŋini eŋgehal. Uŋaŋini mi eŋgekiga mönö guliba wahötket. Wahöta Kraistpuk (yara) yambu 1.000:gö dop yuai pakpak galöm köla malget. \p \v 5 Kömugeri, yeŋgöreŋök tosatŋan kömupnöhök wahötwahöt mutukŋi miaŋgö nalöŋe qahö guliget. Qahöpmö, (yara) yambu 1.000 mi mambötket teköiga miaŋgö andöŋe mönö guliba wahötme. \v 6 Denike yeŋön kömupnöhök wahötwahöt mutukŋaŋgö nalöŋe gulimei, yeŋön mönö oyaeŋkoyaeŋ aka töröŋi sarakŋi akze. Nalö miaŋgöreŋ gulibagun mönö indimŋi yahöt qahö kömume. Kömup yahötŋaŋgö kukösumŋan mönö yeŋgö qakŋine qahö öŋgöi kömumbingö osime. Yeŋön mönö Anutu aka Kraist yetkö jike nup galömurupŋiri akŋe. Mi aka Kraistpuk (yara) yambu 1.000 mi yuai pakpak galöm köla mal öŋgöme. Mewö. \s1 Anutunöŋ Satangö keuŋi jim teköiga etma. \p \v 7 (Yara) yambu 1.000 mi teköiga Satan kösö mireyök (kopurumŋeyök) pösatketka etma. \v 8 \x * \xo 20.8 \xt Eze 7.2; 38.2, 9, 15\x*Eta anda ambazip kantri dop tilipköm eŋgimamgöra gölme dop liliköma. Gölme göraŋi likeplikep eu emu anda kaba (uruŋini moŋgosohowa) siksauk ak eŋgiba kantri qetŋiri Gog aka Magog mi tok dop köla anma. Anutu tuarenjoŋ aka bim qemegöra kuŋgum eŋgiiga tokogetka jaŋgöŋinan köwetkö sak kösakö dop akŋa. \v 9 Tokoba kaba kutuba Israel gölme dop köl teköba anda Anutugö könagesö yeŋgö selŋini aka Anutugö wölböt sitiŋi (Jerusalem) mi liliköba tatme. Mewö tatmemö, Anutunöŋ könöp bölam aliga suepnöhök eta jem kutum eŋgim teköma. \p \v 10 Jem kutum eŋgim teköiga Bölöŋaŋgö Toŋi tilipköm eŋgiiga jaŋjuŋ akeri, garata yeŋön i aköm waŋgigetka löm salfa kötkö könöp bölamŋan koasikpuk jemakzawi, mönö miaŋgö sianöŋ geyök. Mutuk jemnemba aka kezapqetok azi takapulakaŋi mewöyök aköm etkigetka miaŋgöreŋ geba maljahot. Miaŋgöreŋ suŋgem asak ihileknöŋ ohotirim eŋgigetka teteköŋi qahö sihimbölö önöŋi qahö möta mal öŋgöme. Mewö. \s1 Anutunöŋ ambazip kömugeri, yeŋgö keuŋini jim teköma. \p \v 11 \x * \xo 20.11 \xt Dan 7.9-10\x*Miaŋgö andöŋe jakömbuak dum ketaŋi tuatŋi aka miaŋgöreŋ tatzawi, i ehal. Ekiga suep gölme mi yaŋgö jemesoholŋeyök qahöwaka angaiyohot. Angaiba kunbuk etkekinaŋgö dop qahö ahot. \v 12 Angaiyohotka ambazip kömukömuŋi öŋgöŋgöŋi eretŋi eŋgekiga jakömbuak dum wösöŋe kingetka Anutunöŋ buk papiaŋi papiaŋi kötulök. Papia alaŋi kun qetŋi malmal köhöikŋaŋgö qet areŋ papia mi mewöyök kötulök. Kötula ambazip kömukömuŋi yeŋgö keuŋini kewöriga ahakmemeŋinaŋgö kösohotŋi buk papianöŋ ohogetka ahöyöhi, yaŋön mönö miaŋgö dop oyoŋda ambazip jim teköm eŋgiyök. \p \v 13 Köwetnöŋ kömumba geba malgeri, mi köwet Toŋan meleŋ eŋgiiga Anutugö jeŋe kaŋgotket. Kömupkö kondotkondot Toŋaŋgö böröŋe malgeri, mi Toŋi miaŋön köleŋda al eŋgiyök. Kömumba kömupkö uŋem mire geba malgeri, mi miaŋgö Toŋan meleŋ eŋgiiga Anutugö jeŋe kaŋgotket. Mewö kaŋgota asuhugetka Anutunöŋ keuŋini mohot mohot kewöta ahakmemeŋinaŋgö dop jim teköm eŋgiyök. \v 14 Jim teköm eŋgiiga kömupkö kondotkondot Toŋi aka kömupkö uŋem miri Toŋi mi aköm etkigetka löm könöp koasikpuk jemakzawi, mönö miaŋgö sianöŋ geyohot. Könöp sia miaŋgöreŋ gegeri, miaŋön mönö kömup indimŋi yahöt akza. \p \v 15 Anutunöŋ kungö qetŋi malmal köhöikŋaŋgö qet papianöŋ qahö ohogetka ahöi miwikŋaiyöhi, i mönö aköm waŋgii löm könöp koasikpuk jemakzawi, miaŋgö sianöŋ geyök. Mewö. \c 21 \s1 Suep dölökŋi aka gölme dölökŋi etkehal. \p \v 1 \x * \xo 21.1 \xt Ais 65.17; 66.22; 2 Pitö 3.13\x*Suep gölme mutukŋi yetkön mewö qahöwaka ayapköyohotka köwetnöŋ mewöyök qahö toroqeba ahöyök. Miaŋgö andöŋe Suep gölme dölökŋi etkehal. \p \v 2 \x * \xo 21.2 \xt Ais 52.1; 61.10; Ind 3.12\x*Jerusalem dölökŋi, siti töröŋi mi Suepnöhök Anutugö mireyök eriga ehal. Siti mi möhamgöm tekögetka eksihimŋambuk kewö ahök: Ambi maren waŋgigetka maluku eksihimŋambuk löŋgöta azi buŋaŋambuk aitoŋgömapköra meŋölöm aŋguba jöjöröba aködamunŋambuk kinjawi, siti miaŋön mönö miaŋgö dop aiga ehal. \v 3 \x * \xo 21.3 \xt Eze 37.27; Lew 26.11, 12\x*Mi eka kinda jakömbuak dumnöhök keu kun asuhui mötpiga köhöikŋanök qeta kewö jiyök, “Eknöŋ, Anutugö mirinöŋ mönö ambazip sutŋine eta ahöza. Anutunöŋ sutŋine maliga yambuk malgetka nanŋak bem Anutuŋini aka yembuk mal öŋgöma. \v 4 \x * \xo 21.4 \xt Ais 25.8; 35.10; 65.19\x*Yembuk mala je imbilŋini mi lökŋanök kutum teköma. Yuai pakpak mutuk ahöyöhi, miaŋön mönö qahöwak teköyök. Miaŋgöra kunbuk qahö kömugetka jiŋgeŋkölköl qahö akŋe aka toroqeba sihimbölö kun qahö mötme. Yuai kungöra qahö osiba sahötme.” \p \v 5 Jakömbuak dumŋe tatzawaŋön kewö jiyök, “Mötnöŋ, nöŋön jibiga öröyuai pakpak mönö kölöŋaiba dölökŋi akŋa.” Mewö jiba jiyök, “Keu mi öl töhönŋi uruyahötŋi qahö, miaŋgöra mi mönö papianöŋ ohoman.” \v 6 \x * \xo 21.6 \xt Ais 55.1\x*Toroqeba kewö jii möral, “Mi mönö jibiga asuhum teköza. Nöŋön mutuhök mala (yuai pakpak miwikŋaiba könaŋgep jibi qahöwahiga) qöndökŋa mal öŋgöba malmam. Miaŋgö dop nöŋön kulem namŋi mutukŋi A aka kulem namŋi teteköŋi Z akzal. Kunŋan ogöra mötzawi, nöŋön mönö malmal köhöikŋaŋgö o jeŋeyök o mi kalema waŋgibiga miaŋgöreŋök söŋgöröŋi qahö um nemba malma. \v 7 \x * \xo 21.7 \xt 2 Sml 7.14; Sum 89.26-27\x*Kunŋan lömböt pakpak oŋgita luhut almawi, nöŋön mönö yaŋgö Anutuŋi aka yuai pakpak mi waŋgibiga buŋaŋi aiga nöŋgö nahönböratni aka qetni bisiba malma. \p \v 8 “Mewö malmapmö, tosatŋan ambazip jeŋine ziriŋziriŋ aka böŋ qahö kinda mötnaripŋini mosötketka uruŋinan tölohozawi, yeŋgö miriŋinan mönö löm salfa kötkö könöp\f + \fr 21.8 \ft Salfa kötkö könöpŋi mi közupkö kötŋan jeba gögöriŋ qeba jemakzawaŋgö dop akza.\f* bölamŋan koasikpuk jemakzawi, miaŋgöreŋ ahöma. Yeŋgöreŋ toroqeba ambazip kewöŋi yeŋön mewöyök miaŋgöreŋ geba malme: Ambazip eŋguget kömugetka kaisero qarösoŋgo amötqeqe aka tandö lopioŋ waikŋini memba möpöseiba muneŋ keu jimakzei, nöŋön mönö i aköm eŋgibiga sia miaŋgöreŋ geba malme. Mi kömup indimŋi yahöt akŋa.” Jakömbuak dumŋeyök keu mewö kaiga möral. Mewö. \s1 Jerusalem siti dölökŋi mi qainŋi kun. \p \v 9 Lömböt kanjamŋinambuk qöndökŋi 7 miaŋön qambi 7 kokolak qegetka Suep garata 7 mieŋön mi memba kingeri, yeŋgöreŋök kunŋan kaba nöŋgöra kewö jiyök, “Mönö kanöŋga Lama moröŋaŋgö ambi buŋaŋi anömŋi akŋamgö akzawi, mi kondel gihimam.” \p \v 10 \x * \xo 21.10 \xt Eze 40.2\x*Mewö jiiga Uŋa Töröŋan nömeiga alburupŋan qakne öŋgöiga Suep garata miaŋön noaŋgiriga kunduŋi köröpŋi qetbuŋaŋambuk kunöŋ öŋgöit. Miaŋgöreŋ öŋgöba siti töröŋi Jerusalem Suepnöhök Anutugö mireyök eröhi, mi kondel niŋgiiga kewö ehal: \p \v 11 Anutugö asakmararaŋan miaŋgöreŋ asariiga kölköl-bilikbilikŋan goul aka jamönjiŋ ölŋinambuk söŋgöröŋini öŋgöŋgöŋi mieŋgö tandök ahök. Jamönjiŋ ölŋambuk qetŋi jaspö mi kirin jöhanŋi jöhanŋi kölköl-bilikbilikŋinambuk meleŋda asarimakzei, mönö miaŋgö dop tuatŋi ahöyök. \v 12 \x * \xo 21.12 \xt Eze 48.30-35\x*Kiripoŋi öŋgöŋgöŋi mi aködamunŋambuk. Kiripoŋaŋgö naŋguŋi 12 kingetka kösutŋine Suep garata 12 dop köla kinget. Israel könagesögö kambuŋi 12 mieŋgö qetŋini mi naŋgu mieŋgö sileŋine ohogetka kinök. \v 13 Naŋgu 12 mi likeplikep eu emu kewö kinget: Wehön kotkotŋe karöbut, gegeŋe karöbut, Not likepŋe karöbut aka Saut likepŋe karöbut. \v 14 Siti kiripo mi jamönjiŋ tandö welipŋinambuk 12 mieŋgö qakŋine megetka kinök. Lama moröŋaŋgö aposolurupŋi 12 yeŋgö qetŋini 12 mi tandö 12 miaŋgöreŋ ohogetka kinök. \p \v 15 \x * \xo 21.15 \xt Eze 40.3\x*Suep garata nömbuk keu jiyöhi, yaŋön siti, miaŋgö kiripoŋi aka naŋguŋi 12 mieŋgö dopŋini dop ala mötmamgöra jöjöröba dop alalgö goul öröpŋi (rula mesa) memba kinök. \v 16 Siti mi areŋgöba megetka waŋgömŋi 4 ahök. Likeplikep eu emu köröpŋi mi öröröŋ. Köröpŋi mohot mohot mi goul öröpŋi miaŋön dop ala 2400 kilomita miaŋgö dop ahöi miwikŋaiyök.\f + \fr 21.16 \ft Kambu 12 mohot mohot mieŋgöra 200 kilomita.\f* Andipŋi mi mewöyök öröröŋ ahöyök. \v 17 Suep garatanöŋ mewöyök siti kiripoŋi mi gölme azigö dopnöŋ dop ala 60 mita ahöi miwikŋaiyök. \p \v 18 \x * \xo 21.18 \xt Ais 54.11-12\x*Siti kiripoŋi mi jamönjiŋ ölŋambuk qetŋi jaspö miaŋön memeŋa. Siti nanŋak mi goul töhönöhök megetka asakmararaŋan mönö kirin tuatŋaŋgö dop asakasakŋambuk asariyök. \v 19 Siti kiripoŋaŋgö tandöŋi mi jamönjiŋ söŋgöröŋini öŋgöŋgöŋi könaŋi könaŋi miaŋön meŋölöm eŋgigetka aködamunŋinambuk kewö aketka eŋgehal: Tandö mutukŋi mi jamönjiŋ ölŋambuk qetŋi jaspö mundaŋi injaŋi tandöktandök. Tandö yahötŋi mi jamönjiŋ asoŋi qetŋi safaiö, karöbutŋi mi jamönjiŋ töŋgöntöŋgön qetŋi ageit. Tandö 4:ŋi mi jamönjiŋ görökŋi qetŋi emerald. \p \v 20 Tandö 5:ŋi mi jamönjiŋ pisikpisik qetŋi sardoniks. Tandö 6:ŋi mi jamönjiŋ pisikŋi qetŋi karnilian, 7:ŋi mi jamönjiŋ qetŋi krisolait (qortz), mundaŋi goul kirin ewö. Tandöŋi 8:ŋi mi jamönjiŋ asoŋasoŋ qetŋi beril, 9:ŋi mi jamönjiŋ gohotŋi qetŋi topaz. Tandö 10:ŋi mi jamönjiŋ qetŋi kalsedoni (krisopreis) mundaŋi kaukau, 11:ŋi mi jamönjiŋ gohotgohot qetŋi jeisint (turqois). Tandö 12:ŋi mi jamönjiŋ pisikŋi gugakgugak qetŋi ametist. \v 21 Siti kiripo naŋgu 12 mi sorom kötŋi welipŋinambuk 12 miaŋön memeŋa. Naŋgu mohot mohot mi sorom kötŋi mohot mohot miaŋön urasiba memeŋa. Sitinöŋ köna ahözawi, mi goul töhönöhök megetka kirin tuatŋi ewö asariyök. \p \v 22 Siti pakpak yeŋön Kembu Anutu kukösum pakpakö Toŋi aka Lama moröŋi törörök etkeka uruŋini lök meleŋda waikŋiri memba möpöseimakze. Miaŋgöra jöwöwöl jike (tempöl) kungöra qahö osimakze. Mi qahö ehal. \p \v 23 \x * \xo 21.23 \xt Ais 60.19-20\x*Anutugö asakmararaŋan siti mem asarim eŋgiiga Lama moröŋan kiwaŋini akza. Miaŋgöra wehön köiŋ asarimahotköra qahö osimakze. \v 24 \x * \xo 21.24 \xt Ais 60.3\x*Yaŋön kiwaŋini aiga kantriŋi kantriŋi yeŋön mönö yaŋgö asakŋe anda kaba malme. Gölmegö kiŋ kembuŋi kembuŋi yeŋön buŋaŋini aködamunŋinambuk mi eŋguaŋgita siti miaŋgöreŋ alme. \v 25 \x * \xo 21.25 \xt Ais 60.11\x*Siti söŋaupŋi qahö, miaŋgöra kiripo naŋguŋi mi nalö kunöŋ qahö kölmemö, sundan dop tala kinme. \p \v 26 Kantriŋi kantriŋi yeŋön uruŋini meleŋda aködamunŋinaŋgö buŋaŋinaŋgöra aiweliköba qetbuŋaŋinambuk aka malgeri, mi mönö eŋguaŋgita siti miaŋgöreŋ alme. \v 27 \x * \xo 21.27 \xt Ais 52.1; Eze 44.9\x*Ambazip qetŋini malmal köhöikŋaŋgö qet areŋ papianöŋ ohogetka ahözawi, yeŋönök mönö siti miaŋgöreŋ öŋgöme. Lama moröŋan qet areŋ papia mi galöm kölakza. Kunŋan uruŋi tölohozawi me aŋgöjörak imbiloŋloŋambuk aka muneŋ keu jimakzawi, yaŋön mönö miaŋgöreŋ öŋgömamgö osima. Mewö. \c 22 \s1 Malmal köhöikŋaŋgö o töwatŋi ehal. \p \v 1 \x * \xo 22.1 \xt Eze 47.1; Zek 14.8\x*Miaŋgö andöŋe Suep garata miaŋön malmal köhöikŋaŋgö o jeŋi kondel niŋgiiga Anutu aka Lama moröŋi yetkö jakömbuak dumnöhök uzumgöba kaba o töwatŋi ahök. Miaŋgö oŋi mi kirin jöhanŋi jöhanŋi kölköl-bilikbilikŋinambuk meleŋda asarimakzei, mönö miaŋgö dop tuat lalamŋi ahök. \v 2 \x * \xo 22.2 \xt Jen 2.9; Eze 47.12\x*O töwatŋi miaŋön sitigö köna namŋi bohonŋe eta bibiŋi mötöteiba kutuba kayök. O töwatŋaŋgö göraŋe likelike miaŋgöreŋ malmal köhöikŋaŋgö ipŋi mi kinök. Ip miaŋgö ölŋan mönö (yara) yambu dop sömaŋi 12, mi köiŋ mohot mohotkö dop söhöba asuhumakze. Ip miaŋgö sinŋan mönö ambazip kantri dop ölöwakŋegöra aka kinje. \p \v 3 \x * \xo 22.3 \xt Zek 14.11\x*Kunŋan kun qahö toroqeba alaŋi saitköba qesuahöma. Anutu aka Lama moröŋi yetkö jakömbuak dumŋiran mönö siti miaŋgöreŋ ahöiga Lama moröŋaŋgö nup meme ambazipurupŋan welen qem waŋgimakze. \v 4 Welen qem waŋgiba jemesoholŋi eka Anutugö qetŋi mesoholŋine kösöba mekötahögetka ahöma. \p \v 5 \x * \xo 22.5 \xt Ais 60.19; Dan 7.18\x*Miri qahö toroqeba söŋauma. Kembu Anutunöŋ mem asarim eŋgimakzawaŋgöra kiwa asakŋaŋgöra me wehön asakŋaŋgöra qahö osime. Mewö oyaeŋkoyaeŋ mala nalö dop teteköŋi qahö kiŋ kembu ewö galömkölköl nup memba mal öŋgöme. \p \v 6 Mi ekiga Suep garatanöŋ nöŋgöra kewö jiyök, “Buŋa keu mötzani, miaŋön mönö öl töhönŋi uruyahötŋi qahö akza. Kembu Anutunöŋ kezapqetok ambazip sölölöhöm eŋgimakzawi, yaŋön mönö Suep garataŋi ni melaim niŋgiiga asuhum gihiba malal. Yuai pakpak zilaŋ asuhumeaŋgö dop akzawi, mötnarip ambazipurupŋan mi mötmegöra mi asuhuba kondel gihial.” Mewö. \s1 Jisösnöŋ kunbuk liliŋgöba kama. \p \v 7 Jisösnöŋ jiza, “Mötket, nöŋön mönö zilaŋ liliŋgöba kamam. Tosatŋan buk kiaŋgö kezapqetok keuŋi buŋa qeba qekötahömakzei, yeŋön mönö simbawoŋ akze.” \p \v 8 Jon nöŋön Buŋa keu ki möta jeni meleŋniga imutŋi ehal. Mi möta ek teköba Suep garatanöŋ imut ki kondel niŋgiyöhi, nöŋön yaŋgö waikŋi memba möpöseimamgö möta gölmenöŋ eta könaŋe simin kölal. \v 9 Simin kölalmö, nöŋgöra kewö jiyök, “Aek! Mewö kude aknöŋ. Nöŋön gi aka kezapqetok alaurupki aka ambazip buk kiaŋgö Buŋa keuŋi buŋa qeba qekötahömakzei, mönö körek eŋgö qöhöröŋine kinda mohotŋe Anutu welen qem waŋgimakzin. Nia qahöpmö, mönö Anutu waikŋi memba möpöseimakŋan.” \p \v 10 Mewö jiba nöŋgöra kewö jiyök, “Nalö töriza. Miaŋgöra buk kiaŋgö kezapqetok keuŋan tölapŋe ahöbapuköra mi papianöŋ ohomanmö, mi mönö muŋgem supapnöŋ (sil) kude qekötahöman. \v 11 \x * \xo 22.11 \xt Dan 12.10\x*Bölöŋi memakzawaŋön mönö toroqeba mewö memba böliqölima. Tölohoba maljawaŋön mönö toroqeba tölohoba aŋgöjörakŋambuk aka malma. Ahakmeme diŋdiŋi ahakzawaŋön mönö toroqeba diŋdiŋanök aka memba malma. Sarakŋi ahakzawaŋön mönö toroqeba sarakŋi kötökŋi aka malma.” Suep garatanöŋ mewö jiyök. \p \v 12 \x * \xo 22.12 \xt Ais 40.10; 62.11; Sum 28.4; Jer 17.10\x*Jisösnöŋ jiza, “Mötket, nöŋön mönö zilaŋ liliŋgöba kamam. Kamami, miaŋgöreŋ mönö töwaŋini memba kamam. Ahakmemeŋini aka memba malgeri, mönö mi kewöta miaŋgö dop töwaŋini mohot mohot al eŋgimam. \p \v 13 \x * \xo 22.13 \xt Ind 1.8, 17; 2.8; Ais 44.6; 48.12\x*“Nöŋön könakönahiŋe mutukŋi mala (yuai pakpak miwikŋaiba könaŋgep jibi qahöwahiga) teteköŋe qöndökŋa mal öŋgöba malmam. Miaŋgö dop nöŋön A aka Z, kulem namŋi mutukŋi aka teteköŋi akzal. \p \v 14 \x * \xo 22.14 \xt Jen 2.9; 3.22\x*“Nöŋön ambazip malukuŋini galöm kölakzei, yeŋgöra kiripo naŋguŋi öröbiga ölöp siti uruŋe öŋgögetka qahö aŋgön köl eŋgibiga malmal köhöikŋaŋgö ip ölŋi neme. Miaŋgöra opo malukuŋini galöm köla saŋgoŋmakzei, ambazip mieŋön mönö simbawoŋ aka oyaeŋkoyaeŋ akze. \p \v 15 “Yeŋön oyaeŋkoyaeŋ akŋemö, tosatŋi yeŋgöra naŋgu köl jöhöbiga yaigep malmei, mi ambazip kewöŋi: Kiam ewö kaisero aka qarösoŋgo amötqeqe ahakze. Serowilin aka ambazip eŋguget kömumakze. Tandö lopioŋ waikŋini memba möpöseimakze aka isimkakalekö sihimŋi möta mi ahakze. Ambazip mewöŋi pakpak mi mönö kiripo yaigepŋe (luhutŋe) malme. \p \v 16 \x * \xo 22.16 \xt Ais 11.1, 10\x*“Jisös nöŋön garatani melaibiga liliköba urumeleŋ könagesö eŋgöra kezapqetok keu ki naŋgöba jiiga mötme. Nöŋön kiŋ Deiwidkö bömönjalöŋi aka undumŋi akzal. Nöŋön söŋangö undiŋi asakmararaŋnambuk aka asarimakzal.” Jisösnöŋ mewö jiyök. \p \v 17 \x * \xo 22.17 \xt Ais 55.1\x*Uŋa Töröŋi aka ambi buŋa yetkön kewö jimakzahot, “Jisös, gi mönö kanöŋ.” Mewö jiyohotka mötmei, iŋini mönö mewöŋanök kewö jime, “Jisös, gi mönö kanöŋ.” \p Kunŋan ogöra mötzawi, yaŋön mönö kama. Kunŋan malmal köhöikŋaŋgö ogöra sihimŋi mötzawi, yaŋön mönö kaba mi kalema möt aŋgön kölma. Mewö. \s1 Galöm meme aka jöjöpaŋ keu teteköŋi \p \v 18 \x * \xo 22.18 \xt Dut 4.2; 12.32\x*Nöŋön buk kiaŋgö kezapqetok keuŋi mötmei, körek eŋgöra galöm meme keu kewö jizal: Kunŋan kezapqetok keu kiambuk keu kun toroqeba jimawi, lömböt kanjamŋinambuk asuhumapkö keuŋi buk kiaŋgöreŋ ohoyali, Anutunöŋ mi mönö yaŋgö qakŋe ali öŋgöme. \v 19 Kunŋan buk kiaŋgö kezapqetok keuŋi miaŋgöreŋök keu kun qekömawi, Anutunöŋ mönö i aŋgön köliga malmal köhöikŋaŋgö ip ölŋi qahö nemba siti töröŋe qahö öŋgöma. Miaŋgö keuŋi Anutunöŋ jöhöiga buk kiaŋgöreŋ ohoyalmö, keu miaŋön mönö yaŋgöreŋ ölŋambuk qahö akŋa. \p \v 20 Buŋa keu ki naŋgöba jizawaŋön kewö jiza, “Keu mi ölŋa. Nöŋön mönö zilaŋ liliŋgöba kamam.” \p Mewö jiiga nöŋön kewö jizal, “Keu mi ölŋa. O Kembu Jisös, gi mönö kanöŋ.” \p \v 21 Kembu Jisösgö kalem möriamŋan mönö körek embuk ahöma. Keu mi ölŋa.