\id MRK  - Burum Mindik NT (Gen, Ruth, Jona) [bmu] -Papua New Guinea 2002 (DBL -2014) 
\h Mak 
\toc1 Ölöwak Buŋa Maknöŋ ohoyök. 
\toc2 Mak 
\toc3 Mak 
\mt1 Mak  
\mt2 Ölöwak Buŋa Maknöŋ ohoyök.  
\imt1 Jim-asa-asari  
\ip Mak namŋi qetŋi Maria, iwiŋi qetŋi qahö mötzin. Jerusalem siti toŋi malget. (Aposol 12.12) Nanŋi kösohotŋi kun qetŋi qahö qeta boŋ 14.51-52 miaŋgöreŋ ohoi ahöza. Pitönöŋ bauköm waŋgiiga uruŋi meleŋniga Buŋa kusum waŋgiyök. Waŋgiiga numbutŋi Barnabas aka Pol yetpuk liliköba misin nup memba anda Pol mosöta deŋnohot. Deŋnohotka toroqeba nup memba mala Buŋa kösohot mohok mohok qezaköba mindiriba kian kantri yeŋgöra Grik keunöŋ ohoyök. Jisösgö keuŋi mi Arameik. Mi “Eli eli lama lama sabaktani,” miaŋgö dop.  
\ip Jisösnöŋ urugö nupŋi denöwö memba Anutugö Nahönŋi aka ambazip bauköm eŋgiba malöhi, Maknöŋ keu mi jim asariba ohoyök. Jisösgö nupŋi bohonŋi karöbut: Buŋa kusum eŋgiyök, ömewöröme közöl eŋgiyök aka siŋgisöndok mosöta kawölŋi kawölŋi mem ölöwahök.  
\iot Buk kiaŋgö bahöŋi bohonŋi 6 mi kewö:  
\io1 Keu mutukŋi: Jon aka Jisös \ior 1.1-13\ior*  
\io1 Qenjarök nup Galili uruŋe meyök \ior 1.14–9.50\ior*  
\io1 Galili mosöta Jerusalem anök \ior 10.1-52\ior*  
\io1 Jerusalem Sonda mohot mala kömuyök \ior 11.1–15.47\ior*  
\io1 Jisösnöŋ kömupnöhök wahörök \ior 16.1-8\ior*  
\io1 Wahöta asuhuba Suepnöŋ öŋgöyök \ior 16.9-20\ior*  
\c 1  
\p
\v 1 Amötqeqe Toŋi Jisös Kraist mi Anutugö Nahönŋi akza. Nöŋön yaŋgö Ölöwak Buŋaŋi könahiba ohozal.   
\s1 Jonöŋ Jisösgö köna mesarök.  
\r Mat 3.1-12; Luk 3.1-18; Jon 1.19-28  
\p
\v 2 \x * \xo 1.2 \xt Mal 3.1\x*Anutunöŋ Suep uruŋe Nahönŋaŋgöra keu kun jiiga kezapqetok azi Aisaianöŋ mi ohoiga yaŋgö Buzup Kimbinöŋ kewö ahöza,  
\q1 “Mötnöŋ. Nöŋön kolek garatani kun melaibiga qeljiŋe anda ambazip uruŋini mindiŋgöba göhö könagi mesariga göŋön yaŋgö andöŋe gölmenöŋ geman.”   
\q2
\v 3 \x * \xo 1.3 \xt Ais 40.3\x*“Kolek garata kunöŋ gölme qararaŋkölkölŋe qeta maliga anda qetŋi kewö mötme, ‘Kembunöŋ kamawo! Miaŋgöra mönö jöjöröba könaŋi mesatket. Mönö uruŋini mindiŋgöba könaŋi qölöleiget’.”   
\p
\v 4 Keu miaŋgö dop azi kun qetŋi Jon asuhuyök. Qetŋi alaŋi O-melun azi. Asuhuba gölme qararaŋkölkölŋe mala kinda Buŋa keuŋi kewö jiba malök, “Iŋini mönö uruŋini meleŋgetka nöŋön o melun mem eŋgimam. Mewö aketka Anutunöŋ siŋgisöndokŋini saŋgoŋda mosötma.”  
\v 5 Mewö jiba maliga Judia prowinsgö miriŋi pakpak aka Jerusalem siti yeŋön kambuŋi kambuŋi köla öröba Jongöreŋ kaget. Kaba kaŋgota siŋgisöndokŋini jim miwikŋaigetka Jonöŋ i Jordan o töwatŋe o-melun mem eŋgiyök.   
\p
\v 6 \x * \xo 1.6 \xt 2 Kiŋ 1.8\x*Jongöreŋ silepöke mi kamel jupŋan memeŋi aiga kembaŋe örigit sömbup sileŋan memeŋi mi jöhöba malök. Neneŋamŋi mi gawöt jinam aka arökŋaŋgö moroŋ oŋi, mia nemba malök. Mi pakpak kezapqetok azi Elaija (Elia) yaŋgö dowa.  
\v 7 Jonöŋ keu kewö jim asariba malök, “Nöŋgö andöne azi kukösumŋi köhöikŋi kun kama. Yaŋgö kukösumŋi öŋgöŋgöŋan mönö nöŋgöreŋ oŋgitma. Yaŋön azi öŋgöŋgöŋi akŋawaŋgöra nöŋön yaŋgö köna esuŋaŋgö kösöŋi bauköba pösatmamgö qötötaŋgömam.  
\v 8 Nöŋön o töhönöŋ melun mem eŋgizalmö, yaŋön mönö Uŋa Töröŋan melun mem eŋgima.” Mewö.   
\s1 Jonöŋ Jisös o melun mem waŋgiyök.  
\r Mat 3.13-17; Luk 3.21-22; 4.1-13  
\p
\v 9 Nalö miaŋgöreŋ Jisösnöŋ Galili prowinsgö miri Nazaret miaŋgöreŋök Jongöreŋ kaiga Jordan o töwatŋe o-melun mem waŋgiyök.  
\v 10 Mem waŋgiiga onöhök koriga miaŋgöreŋök Suepnöŋ aŋaŋiiga Jisösnöŋ uba ehiga Uŋa Töröŋi meleŋda kembö nei ewö aka Jisösgö qakŋe eta meöyk.  
\v 11 \x * \xo 1.11 \xt Jen 22.2; Sum 2.7; Ais 42.1; Mat 3.17; 12.18; Mak 9.7; Luk 3.22\x*Mi ehiga Suep mireyök keu kun kewö asuhuyök, “Göŋön mönö nani wölböt nahöni aknöŋga köröni ölöwahiga geknahöm ak gihizal.” Mewö.   
\s1 Satanöŋ Jisös esapköba malök.  
\r Mat 4.1-11; Luk 4.1-13  
\p
\v 12 O melun mem waŋgiiga miaŋgöreŋök Uŋa Töröŋan Jisös kuŋgum waŋgiiga gölme qararaŋkölkölŋe anök.  
\v 13 Anda wehön 40 miaŋgö dop miaŋgöreŋ maliga öme bohonŋini Satan yaŋön esapköm waŋgiba malök. Sömbup kalŋi mieŋgö sutŋine maliga Suep garata yeŋön bauköm waŋgiba malget. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ gwarekurupŋi mutukŋi eŋgoholök.  
\r Mat 4.12-22; Luk 4.14-15; 5.1-11  
\p
\v 14 Könaŋgep Jon kösö mire alget tariga Jisösnöŋ nalö miaŋgöreŋ Galili prowinsnöŋ liliŋgöba anök. Anda Anutugö Ölöwak Buŋaŋi jim asariba malök.  
\v 15 \x * \xo 1.15 \xt Mat 3.2\x*Jim asariba kewö jiyök, “Anutunöŋ bemtohoŋi almawaŋgö nalöŋan mönö dopdowiza. Anutunöŋ nalö aliga mala malgetka dölki akza miaŋgöra mönö uruŋini meleŋda Ölöwak Buŋa möt nariget.”  
\v 16 Jisösnöŋ mewö jiba liliköba mala Galili o aŋgögö göraŋe mötöteiba anda söra örörö azi yahöt ekehök. Qetŋiri Saimon, munŋi qetŋi Andru. Yekŋön mösakŋiri o aŋgönöŋ söra öröbitköra gila malohot.  
\v 17 Jisösnöŋ etkeka kewö jiyök, “Aziyahöt, iŋiri mönö ni nuataŋgöba kayöhotka kusum etkibi ambazip söra ewö öröm eŋgimakŋahot.”  
\v 18 Mewö jiiga miaŋgöreŋök mösakŋiri mosöta könahiba Jisös wuataŋgöba anöhot.  
\v 19 Jisösnöŋ yetpuk borom kun toroqeba anda Zebedigö nahönŋi Jeims aka munŋi Jon ekehök. Yetkön mewöŋanök waŋgenöŋ tata mösakŋiri möhamgöba jöhöba malohot.  
\v 20 Malohot ekeka miaŋgöreŋök etkoholök. Etkoholiga iwiŋiri Zebedi aka moneŋ nup aziurupŋi waŋgenöŋ eŋgömosöta könahiba Jisös wuataŋgöba andöŋe anohot. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ öme kun wuataŋgöyök.  
\r Luk 4.31-37  
\p
\v 21 Mewö mohotŋe anda Kaperneam sitinöŋ aŋgotketka Sabat kendon aiga Jisösnöŋ miaŋgöreŋök köuluk miriŋine öŋgöba Buŋa kusum eŋgiyök.  
\v 22 \x * \xo 1.22 \xt Mat 7.28-29\x*Köna keugö böhi ewö qahöpmö, kukösum ahöm waŋgiyöhaŋgö dop kusum eŋgiba ahakmemeŋaŋgö dop akŋegöra jiyök. Miaŋgöra könagesö yeŋön mi eka auruba welipköget.   
\p
\v 23 Köuluk miriŋine miaŋgöreŋ nalö miaŋgöreŋök azi kun ömeŋambuk tariga öme miaŋön qetŋi kewö qerök,  
\v 24 “O Jisös, Nazaret azia! Gi wania ak neŋgimamgö akzane? Mönö ayuhum neŋgimamgöra kazan me? Ni könaŋamgi möt kutuzal. Gi Anutugöreŋ azi Tök-kutukutuŋi mi akzan.”   
\p
\v 25 Mewö qeriga Jisösnöŋ tembula kewö jim waŋgiyök, “Gi mönö keugi bököiga azi ki mosöta kesalnöŋ.”   
\p
\v 26 Mewö jim waŋgiiga ömenöŋ azi mi utuköba urepköm waŋgiba qet bölöbölö qeta kota mosöta anök.  
\v 27 Aniga körekŋan nemböŋini teköiga welipköba qesim aŋguba kewö jiget, “Yei! Ki mönö wani yuaia? Ki mötmöt dölökŋi kukösumŋambuk. Yaŋön ömewöröme mewöyök jim kutum eŋgiiga jitŋi tem kölje.”   
\p
\v 28 Mewö asuhuiga Jisösgö qetbuŋaŋan könöpuk sehiba miri kösutŋe tat angeri, miaŋgöreŋ anda anda Galili prowins pakpak dop kölök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ kawöl ambazip gwötpuk meiga ölöwaket.  
\r Mat 8.14-17; Luk 4.38-41  
\p
\v 29 Jisösnöŋ Kaperneam yeŋgöreŋ köuluk miri mosöta miaŋgöreŋök Jeims Jon yetpuk Saimon aka Andru yetkö mire öŋgöget.  
\v 30 Miaŋgöreŋ öŋgögetka Saimongö suhunŋan silekönöp kawöl yöhöi ahöyök. Ahöiga buzupŋi mi ösumok Jisös jiget mörök.  
\v 31 Jiget möta yaŋgöreŋ anda böröŋe memba kököbiiga wahörök. Wahöriga silekönöpŋan mosöriga nene ohoba gumohom eŋgiyök.   
\p
\v 32 Gumohom eŋgiiga mare aiga wehön jeŋi geiga miaŋgöreŋ Kaperneam toŋi yeŋön kinda ambazipŋi ambazipŋi kawöl ömeŋinambuk mi körek eŋguaŋgita Jisösgöreŋ kaget.  
\v 33 Kaperneam taonöhök kambulelembenöŋ kaba Saimongö miri naŋguŋe tokoget.  
\v 34 Tokogetka kinda ambazip kawöl könaŋi könaŋi eŋgöhöyöhi, mi gwötpuk mem ölöwak eŋgiyök. Mewöyök ömewöröme yeŋön Jisösgö könaŋi mötkeraŋgöra Jisösnöŋ numbuŋini muhungöba gwötpuk eŋguataŋgöyök. Mewö.   
\s1 Amöt böröŋi Galili körek dop kölök.  
\r Luk 4.42-44  
\p
\v 35 Jisösnöŋ gaun ahöiga miri waŋgaraŋ suruiga wahöta miri yaigepŋe geba göraŋe anda nanŋök tiŋ kutuba miaŋgöreŋ köuluköyök.  
\v 36 Köuluköiga Saimon aka alaurupŋi yambuk malgeri, yeŋön zilaŋ könaŋe anget.  
\v 37 Anda miwikŋaiba kewö jiget mörök, “Ambazip körekŋan mönö göhöra jaruze.”   
\p
\v 38 Mewö jigetka möta kewö jiyök, “Miri tosatŋi tosatŋi liliköba tat anjei, ekze. Nöŋön Buŋa keu miri dop jim sehimamgöra eta maljal. Miaŋgöra mönö miri liliköba anbin.”   
\p
\v 39 \x * \xo 1.39 \xt Mat 4.23; 9.35\x*Mewö jiba anda Galili prowins körek liliköba köuluk miriŋine Buŋa keu jiba ömeŋi ömeŋi mi eŋguataŋgöba malök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ uzikuku azi kun mem solaniyök.  
\r Mat 8.1-4; Luk 5.12-16  
\p
\v 40 Jisösnöŋ taon kunöŋ maliga uzikuku azi kunŋan kaba simin köla Jisösgö wösöŋe geba kewö köuluköm waŋgiyök, “Göŋön sihimgan mem ölöwak niŋgimamgö mötzan ewö, mönö ni ölöp mem solanim niŋgiman.”   
\p
\v 41 Mewö jiiga yaŋgöra wösöŋi möta böröŋi böraŋda sileŋi misiriba jiyök, “Nöŋön mi akŋamgö mötzal. Gi mönö solaniman.”  
\v 42 Mewö jiiga uzikukuŋi mi miaŋgöreŋök solanii ölöwahök.  
\v 43 Solaniiga galöm meme keu köhöikŋi waŋgiba miaŋgöreŋök “Ölöp anman,” jiyök.  
\v 44 \x * \xo 1.44 \xt Lew 14.1-32\x*Goro mi kewö jiiga mörök, “Mötnöŋ. Kiaŋgö buzup keuŋi mi kun kude jinöŋ mötme. Qahöpmö, mönö jike nup galömgöreŋ anda silegi kondel waŋgiman aka Mosesgöreŋ jimkutukutu wuataŋgöba solanizanaŋgö saiwap nalukŋi ala jöwöwöl ohoman. Mi ohonöŋ ehiga ambazipnöŋ könaŋamgi möt kutume.”   
\p
\v 45 Jisösnöŋ mewö jiyökmö, yaŋön anda töndup könahiba keu buzupŋi mi gwötpuk jiba maliga sehiyök. Sehiiga Jisösnöŋ taonŋi taonŋi miaŋgöreŋ aukŋe kunbuk anmamgö osiyök. Osiba taon andöŋine miri gwamönŋi miaŋgöreŋök malök. Miaŋgöreŋ maliga miri dop miaŋgöreŋök ambazipŋi ambazipŋi mi yaŋgöreŋ kaget. Mewö.   
\c 2  
\s1 Jisösnöŋ azi sile likepŋi kömukömuŋi möhamgöyök.  
\r Mat 9.1-8; Luk 5.17-26  
\p
\v 1 Mewö liliköiga nalö tosatŋi teköiga Jisösnöŋ liliŋgöba kunbuk miriŋe Kaperneam kayök. Kaiga “Mire malja,” jiget mötket.  
\v 2 Ambazip gwötpukŋan mi möta tokoba yaŋgö miri naŋgu söndakŋe gwözöŋda sombemŋe kokolak qeget. Kokolak qegetka Jisösnöŋ kinda Buŋa keu jiiga mötket.  
\v 3 Mötketka miaŋgöreŋ azi kun sile likepŋi kömukömuŋi, mi waŋgita yaŋgöreŋ kaget. Azi 4:ŋan i kululunöŋ ala aŋguba kaget.  
\v 4 Kagetka gwözöŋda kingeraŋgöra aka Jisösgö kösutŋe anda albingö osiget. Osiba miri qakŋe öŋgöba Jisösgö bohonŋeyök bo esim luluŋget. Luluŋgetka kinimŋi ahuiga miaŋgöreŋ kawöl azi mi kululuŋambuk kösönöŋ jöhöba algetka geiyök.  
\v 5 Mewö geiga Anutu möt narim waŋgigeri, Jisösnöŋ yeŋgö tandökŋini mi ehi dop köliga kawöl azigöra kewö jiyök, “Nahöni! Nöŋön siŋgisöndoki mosötzal.”   
\p
\v 6 Mewö jiiga Köna keugö böhi tosatŋan sutŋine tata uruŋinan kewö mötmöriget,  
\v 7 “Azi kiaŋön denöwögöra mewö jiza. Mönö Anutu ilita mepaqepaik akza. Anutu mohotŋan siŋgisöndoknini mosörakzapmö, azi kunŋan mi qahö.”   
\p
\v 8 Uruŋinan mewö mötmörigetka Jisösnöŋ miaŋgöreŋök uruŋan mi möt kutuba kewö jii mötket, “Iŋini mönö wuanöŋgöra keu mewöŋi uruŋinan mötmörize?  
\v 9 Nöŋön ‘Siŋgisöndoki mosötzal,’ kawöl azigö mewö jizali, keu miaŋön mönö awamŋanök jijiŋa. Kunŋan mewö jiiga tosatŋan keu miaŋgö ölŋi qahö ekŋe. Miaŋgöra mi keu awamŋaŋgö dop. Nöŋön keu kun kewö jimamgö mötzal, ‘Mönö wahöta tumbulahöpki memba anöŋ.’ Keu mi mönö lömbötŋambuk jijiŋa akza. Mewö jibiga ölŋi ahuma me qahöwi, miaŋön mönö aukŋe asuhui ekŋe.  
\v 10 Mötket, gölmenöŋ siŋgisöndok mosötmosötkö kukösumŋi mi Suep gölmegö azi ölŋaŋgöreŋ ahözawi, iŋini miaŋgö könaŋaŋgöra janjuŋ malbepuk. Miaŋgöra keu lömbötŋi mi azi kiaŋgöra jibi ölŋi eket,” Mewö jiba azi sile likepŋi kömukömuŋaŋgö jeŋe eka jiyök, “Nöŋön göhöra jizal: Gi mönö wahöta tumbulahöpki memba mirige anöŋ. Keu lömbötŋi mi ölŋambuk akŋa ewö, keu awamŋi mi mönö mewöyök denöwögöra omaŋi akawak?”  
\v 11 Mewö jiba azi sile likepŋi kömukömuŋi kewö jii mörök, “Nöŋön göhöra jizal: Gi mönö wahöta tumbulahöpki memba mirige anöŋ.”   
\p
\v 12 Jiiga mönö wahöta miaŋgöreŋök tumbulahöpŋi memba ambazip pakpak yeŋgö jeŋine yaigepŋe anök. Mewö aniga körekŋan welipköba Anutu möpöseiba kewö jiget, “Yei! Tandök kewöŋi mi mönöwök nalö kungen qahö ehin. Qahö. Dölki je murutŋa ekzin.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ Matyu (Liwai) oholök.  
\r Mat 9.9-13; Luk 5.27-32  
\p
\v 13 Jisösnöŋ kunbuk Kaperneam mosöta aŋgönöŋ geba sak qöhöröŋe anda malök. Maliga ambazip kambulelembenöŋ yaŋgöreŋ kagetka Buŋa keu kusum eŋgiyök.  
\v 14 Anda takis ofis oŋgitmamgö aiga miaŋgöreŋ azi qetŋi Liwai Alfiusgö nahönŋi tariga eka jii mörök, “Gi mönö nöŋgö andöne kanöŋ.” Mewö jiiga möta wahöta takis nup mosöta Jisösgö andöŋe anök.   
\p
\v 15 Anda Liwaigö mire anda nene nemba tatkeri, nalö miaŋgöreŋ takis meme azi tilipqilipŋinambuk aka siŋgisöndok azi gwötpukŋan kaba Jisös aka yaŋgö gwarekurupŋi yembuk tata nene mohokŋe neget. Gwötpukŋan mönö Jisös wuataŋgöba malget.  
\v 16 Jisösnöŋ takis meme tilipqilipŋinambuk aka siŋgisöndok ambazip tosatŋi yembuk tata nene negeri, mi Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) aka yeŋgöreŋ böhi tosatŋan eka Jisösgö gwarekurupŋi kewö jim eŋgiget, “Aek! Yaŋön mönö wuanöŋgöra takis meme tilipqilipŋinambuk aka siŋgisöndok ambazip yembuk tata nene neza? Mi qahö dop kölja.”   
\p
\v 17 Mewö jim eŋgigetka Jisösnöŋ likepŋi kewö jii mötket, “Sile unditundit ambazipnöŋ doktagöra qahö ak eŋgimakzapmö, kawöl ambazipnöŋ doktagöreŋ anakze. Nöŋön siŋgisöndok ambazip eŋgoholmamgöra kaba maljalmö, ambazip nanŋinaŋgö mötketka solanŋi akzei, i qahö.” Mewö.   
\s1 Nene siŋgi malmalgö keuŋi  
\r Mat 9.14-17; Luk 5.33-39  
\p
\v 18 Nalö miaŋgöreŋ Jongöreŋ gwarekurupŋi aka Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) yeŋön nene siŋgi malgetka tosatŋan Jisösgöreŋ kaba kewö qesiget, “Jon O-melun azigö gwarekurupŋi neŋön Anutugöra nene siŋgi malahakzin. Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) yeŋgö gwarekurupŋinan mewöŋanök aka malje. Nangi gwarekurupkan mönö wuanöŋgöra Anutugöra siŋgi qahö malje?”   
\p
\v 19 Mewö qesigetka kewö meleŋnök, “Ölŋa! Nini wani nalönöŋ nene siŋgi malakzin? Ambi meme nalöŋe azigö andöurupŋan könöpŋi algetka ambigö sepkitipurupŋan yuai mi tökömakze me qahö? Nöŋön nani gwarekurupni yeŋgö azi buŋaya aka yeŋgö sutŋine köisirik tatzal. Tatpiga yeŋön miaŋgöra aijölöŋ söŋgaiba tata siŋgi malbingö osimakze.  
\v 20 Osimakzemö, Anutunöŋ noaŋgiri kömumbiga yeŋön mönö nalö miaŋgöreŋ ölöp siŋgi malakŋe.   
\p
\v 21 (Iŋini malmal walŋi aka sösöŋgai Buŋa dölökŋi mi mindirim etkibingö osime. Miaŋgö keu pasetŋi mi kewö jibi mötket:) Löŋgölöŋgöt walŋi jurariga kunŋan opo dölökŋi qahö saŋgoŋsaŋgoŋi mitiba miaŋön opo su jöhanŋi qahö uhum memba umgöreŋgömakza. Mewö akawak ewö, opo su jöhanŋi dölökŋan mönö waziba löŋgölöŋgöt walŋi öröiga kunbuk tiŋgiriga kinimŋan qariba böliqölibapuk.  
\v 22 Mewöŋanök kunŋan wain o dölökŋi mi jobö me toru walŋi lama sileŋan memeŋi miaŋgöreŋ qahö kusuiga gemakza. Mewö akawak ewö, wain o dölökŋan mönö qariba toru qesiŋniga jula mokoiga gölmenöŋ eta sohoiga toruŋan böliqölibepuk. Miaŋgöra wain o dölökŋi mi toru dölökŋeyök mokoin geiga dop kölma. (Mewöŋanök o ölöpŋi mi gina gisagisahöŋe qahö umakzin. Mewö ubinak ewö, miaŋön mönö jula kisipisirik eriga nemba kawöl neŋgöhöbapuk. Mewö akapuköra o ölöpŋi mi gina ölöpŋe umakzin. Iŋini mewöyök malmal walŋi aka Ölöwak Buŋa dölökŋi mi mindirim etkibingö osime.) Mewö.”   
\s1 Jisösnöŋ Sabat kendongö Kembuŋi akza.  
\r Mat 12.1-8; Luk 6.1-5  
\p
\v 23 \x * \xo 2.23 \xt Dut 23.25\x*Miaŋgö andöŋe Sabat kendon kunöŋ Jisösnöŋ wit padi nup köröŋi ketaŋi kutuba anök. Aniga gwarekurupŋan wösöŋini eŋguiga wit ölŋi mohot mohot könahiba böröŋinan misiba neget.  
\v 24 Mewö negeraŋgöra Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) tosatŋan Jisös kewö jiget mörök, “Mötnöŋ, yeŋön mönö wuanöŋgöra Sabat kendongö nup meme soŋgoŋi oŋgitze?”   
\p
\v 25 \x * \xo 2.25 \xt 1 Sml 21.1-6\x*Mewö jigetka kewö meleŋnök, “Kiŋ Deiwidnöŋ yarö aziurupŋi yembuk liliköba wösöŋini eŋguiga nenegöra osiba yuia akeri, mi lök nalö kunöŋ oyoŋget me qahö?  
\v 26 \x * \xo 2.26 \xt Lew 24.9\x*Yaŋön mönö Anutugö opo seri jikenöŋ öŋgöba beret kömbukŋi Anutugö jemesoholŋe altanöŋ alget tariga ösumŋan walöŋniga qekögeri, mi mönö memba neyök. Beret kömbukŋi mosötmosötŋi mi jike nup galöm yeŋönök nezema. Tosatŋan mi nembepuköra soŋgo ahöiga töndup neyök. Nemba aziurupŋi tok eŋgiiga mohotŋe neget. Nalö miaŋgöreŋ azi qetŋi Abiatar yaŋön jike nup galöm bohonŋaŋgö nup memba malök.”   
\p
\v 27 Mewö jiba kewö jii mötket, “Anutunöŋ Sabat kendon mi ambazip ölöwakŋegöra ali ahöza. Mia ambazipnöŋ laŋ jim kutumegöra aka qahö.  
\v 28 Mewö aiga Suep gölmegö azi ölŋan mönö Sabat kendongö Kembuŋi mewöyök akza.”   
\c 3  
\s1 Jisösnöŋ azi böröŋi sösöröŋgöŋi mem ölöwahök.  
\r Mat 12.9-14; Luk 6.6-11  
\p
\v 1 Jisösnöŋ kunbuk köuluk mire öŋgöiga miaŋgöreŋ azi böröŋi sosoholiŋi kun tarök.  
\v 2 Miaŋgöreŋ azi böröŋi sosoholiŋi kun tarök. Ambazipnöŋ Jisös keu jakeŋe al waŋgibingöra “Azi mi Sabat kendonöŋ möhamgöma me qahö?” jiba Jisös je galöm memba tatket.  
\v 3 Megetka Jisösnöŋ azi böröŋi sosoholiŋi mi kewö jii mörök, “Mönö wahöta jenine kinöŋ.”  
\v 4 Mewö jiba kewö jii mötket, “Köna keu wuataŋgöba Sabat kendonöŋ yuai ölöpŋi me bölöŋi akin? Ölöp kungö bohonŋi jöhöbin me mosöringa kömuma? Wanat kun meinga dop kölma?” Mewö jii möta göröŋ alget.   
\p
\v 5 Keuŋini göröŋ tatketka liliŋgöm purik eŋgehi uruŋinan köhöikŋi gwözöŋnöhaŋgöra wösöbirik aka kukjejenöŋ eŋgehök. Mewö eŋgeka azi miaŋgö jiyök, “Gi mönö börögi qötöteinöŋ.” Mewö jiiga böröŋi qötöteiba kunbuk ölöwahök.  
\v 6 Ölöwahiga Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) yeŋön yaigep anda miaŋgöreŋök premiö Herodkö pati alaurup yembuk totoko ala “Jisös denöwö qein kömuma?” jiba keu nup meget. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ kawöl ambazip mem ölöwak eŋgiyök.  
\p
\v 7 Mewö megetka Jisösnöŋ gwarekurupŋi eŋguaŋgita o aŋgö jitŋe anget. Angetka Not prowins qetŋi Galili miaŋgöreŋök ambazip kambulelembe yeŋön könaŋe wuataŋgöba anget. Judia prowins miaŋgöreŋök mewöyök yaŋgöreŋ kaget.  
\v 8 Siti bohonŋi qetŋi Jerusalem, Saut prowins qetŋi Aidumia aka Jordan o likepŋeyök Wehön Kotkotŋe yeŋön aka Wehön Gegeŋe görökenök taon qetŋiri Taiö aka Saidon liliköba maljei, yeŋön mohok kambulelembenöŋ öröba kaget. Jisösnöŋ aŋgöletot ketaŋi ketaŋi memba malöhi, miaŋgö buzupŋi möta mindiqindiriba kaŋgotket.  
\v 9 \x * \xo 3.9 \xt Mak 4.1; Luk 5.1-3\x*Mewö kaŋgota utal waŋgibepuköra Jisösnöŋ gwarekurupŋi kewö jii mötket, “Ölököm niŋgibepuköra iŋini mönö waŋge kun miwikŋaiba nöŋgöra dowe alget tarök.”  
\v 10 Mewö jii möta ambazip sehisehiŋi mem ölöwak eŋgiba malök. Miaŋgöra qemjem-mamjeŋ aka sile lölömböröŋinambuk pakpak yeŋön sileŋe misiribingöra liliköba gwötpuk aum metala utal waŋgiget.  
\v 11 Ömeŋi ömeŋi yeŋön Jisös eka jemesoholŋe gölmenöŋ geba kewö qetket, “Gi Anutugö Nahönŋi akzan!”   
\p
\v 12 Mewö qetketka Jisösnöŋ qetal eŋgiba könöŋamŋan aukŋe asuhubapuköra soŋgo köhöikŋi al eŋgiyök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ gwarekurupŋi möwölöhöm eŋgiyök.  
\r Mat 10.1-4; Luk 6.12-16  
\p
\v 13 Könaŋgep Jisösnöŋ kunduŋe öŋgöba miaŋgöreŋ nanŋi sihimŋaŋgö dop azi eŋgoholiga yaŋgöreŋ kaget.  
\v 14 Kagetka azi 12 mi yambuk malmegöra al eŋgiba Buŋa keuŋi jim sehimegöra melaim eŋgiyök.  
\v 15 Melaim eŋgiba ömewöröme közöl eŋgimegö kukösumŋi eŋgiyök.   
\p
\v 16 Mewö aka azi 12 ki kewö al eŋgiyök: Pitö, Jisösnöŋ qet mi Saimon waŋgiyök.  
\v 17 Jeims aka munŋi Jon, iwiŋiri qetŋi Zebedi. Jisösnöŋ yetkö qetŋiri kun Boanerges qerök. Mi nanine keunöŋ Pöndandaŋgö Nahönyahötŋi.  
\v 18 Andru, Filip, Bartolomyu, Matyu, Tomas, Jeims Alfiusgö nahönŋi, Tadius, Saimon Zelot-politik azia\f + \fr 3.18 \ft Nasönöl pati zelot yeŋön Rom gawman tuarenjoŋ aka nanŋine kinkin membingöra tuaköpek memba malget.\f*  
\v 19 aka Judas Iskariot. Kariot azi miaŋön könaŋgen Jisös mamalolo mem waŋgiyök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ öme yeŋgö kukösumŋini oŋgita qei etza.  
\r Mat 12.22-32; Luk 11.14-23; 12.10  
\p
\v 20 Jisösnöŋ mi al eŋgiba kunduŋeyök eta nanŋi miriŋe kayök. Mire kaiga ambazip kambu ketaŋi kunbuk kaŋgota tokogetka mönö miaŋgöra tosolomŋi yembuk nene nembingö osiget.  
\v 21 Osigetka sepkitipurupŋan mi möta “Uruŋi lök sohoza!” jiget. Jiba geba waŋgitpingöra anget.   
\p
\v 22 \x * \xo 3.22 \xt Mat 9.34; 10.25\x*Angetka Köna keugö böhi Jerusalemök kageri, yeŋön jiget, “Satangö Katakömulatnöŋ mönö uruŋe geiga malja. Yaŋön öme yeŋgö kembuŋinaŋgö ösumnöŋ ömewöröme eŋguataŋgömakza.”   
\p
\v 23 Mewö jigeraŋgöra Jisösnöŋ eŋgoholi kagetka dopkeunöŋ kewö jii mötket, “Satanöŋ mönö denöwö alaŋi Satan kun wuataŋgöbawak?  
\v 24 Kantri kungö galömurupŋinan sutŋine aŋgururuk aka julme ewö yeŋön mönö galömkölköl nupŋini memba kinbingö osime.  
\v 25 Mewöyök miri kungö könagesö yeŋön sutŋine aŋgururuk aka julme ewö, mönö galömkölköl nupŋini memba kinbingö osime.  
\v 26 Mewöyök Satangö könagesö yeŋön sutŋine aŋgururuk aka tuarenjoŋ ak aŋgubeak ewö, galömkölkölŋinaŋgö ösumŋan eriga bemtohoŋinan mönö qahöwakŋamgö akza.   
\p
\v 27 Kunŋan azi köhöikŋaŋgö köna böröŋi mutuk qahö jöhöma ewö, yaŋön mönö miriŋe öŋgöba qezaŋda sukinapŋi memamgö osima. Mutuk i jöhöi tarigun mönö ölöp miriŋeyök öröyuaiŋi pakpak waŋgita memba anma. (Miaŋgö dop nöŋön mewöyök Satan jöhöba andöŋe ömeŋi eŋguataŋgömakzal.”) Mewö.   
\s1 Siŋgisöndok mosötmosötŋi qahö  
\p
\v 28 Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme, “Ambazip ketaŋi moröŋi siŋgisöndok ahakzei, mi Anutunöŋ mosörakza. Lömbötŋambuk me awamŋi mepaqepaik akeak mönö mi Anutunöŋ saŋgoŋ eŋgima.  
\v 29 \x * \xo 3.29 \xt Luk 12.10\x*Saŋgoŋ eŋgimapmö, Kunŋan Uŋa Töröŋi ilita mepaikömawi, miaŋgö siŋgisöndokŋi Anutunöŋ mönö nalö kunöŋ qahö mosötma. Saumbaŋ! Siŋgisöndok miaŋön mönö qakŋe öŋgöiga nalö teteköŋi qahö Anutugö jeŋe keuŋambuk malma.” Mewö jiyök.  
\v 30 “Ömenöŋ uruŋe geyöhawa malja,” Jigeraŋgöra aka mewö kusum eŋgiyök. Mewö.   
\s1 Jisösgö nam-munurupŋi.  
\r Mat 12.46-50; Luk 8.19-21  
\p
\v 31 Mewö eraum mötketka nam-munŋan kaba yaigep kinda yeŋgöreŋ etmapkö keu alget yaŋgöreŋ anök.  
\v 32 Aniga ambazip kambu yeŋön liliköm waŋgiba tata kewö jiget mörök, “Mötnöŋ! Göhö nam-mungan mönö yaigep kinda göhöra qesize.”   
\p
\v 33 Jigetka meleŋda kewö jii mötket, “Nöŋgö namni mi daŋön aka munurupni daŋön?”  
\v 34 Jisösnöŋ mewö jiba ambazip liliköm waŋgiba tatkeri, i uba eŋgeka kewö jiyök, “Eket nöŋgö namni aka munurupni mönö ki.  
\v 35 Anutugöreŋ jitsihitŋi tem kölahakzei, mieŋön mönö nöŋgö namni aka nen-munurupni akze.” Mewö.   
\c 4  
\s1 Qesiŋ gilgil azigö dopkeu  
\r Mat 13.1-9; Luk 8.4-8  
\p
\v 1 \x * \xo 4.1 \xt Luk 5.1-3\x*Jisösnöŋ kunbuk o aŋgö jitŋe geba könahiba kusum eŋgiyök. Kusum eŋgiiga ambazip kambulelembenöŋ yaŋgöreŋ anda tokogetka waŋgenöŋ öŋgöba o aŋgö qakŋe anda tarök. Tariga ambazip pakpak yeŋön aŋgö göraŋe saknöŋ tokoget.  
\v 2 Mewö tokogetka dopkeu gwötpuk jiba kusum eŋgiyök. Kusum eŋgiba kewö jiyök.   
\p
\v 3 “Mötket! Azi kunŋan nene kötŋi qesiŋ gilmamgöra nupnöŋ anök.  
\v 4 Anda qesiŋ giliga kötŋi tosatŋan köna jitŋe geba kölget. Geba kölgetka (warawen) neiŋi neiŋi kaŋgota mi nem teköget.  
\v 5 Kötŋi tosatŋan köt jamönjiŋnöŋ geba kölget. Geba köla miaŋgöreŋ gölme gwötpuk qahö miwikŋaiget. Gölme dutŋi qahö ahöyöhaŋgöra korapŋi zilaŋ kotket.  
\v 6 Kotketmö, wehönöŋ kota enguba jem kutum eŋgiiga jalöŋini qahöpköra soholiba gororoŋgöget.  
\v 7 Kötŋi tosatŋan siriuret wahiŋinambuknöŋ miaŋgöreŋ geba kölget. Geba kölgetka mieŋön kota qem turugetka böbölohot mem eŋgiget. Mewö aka ölŋi qahö kuŋguget.  
\v 8 Kötŋi tosatŋan gölme ölöpŋe geba kölget. Geba köla korapŋini jula wahöta ipŋinaŋgö ölŋini ölöpŋi asuhuget. Tosatŋan kötŋini 30, Tosatŋan kötŋini 60, tosatŋan 100 miaŋgö dop ahum sehiget.”  
\v 9 Mewö jiba jim teköyök, “Kunŋan urukezapŋambuk malja ewö, yaŋön mönö dopkeu ki kezap ala möt kutuma.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ wanigöra dopkeu jiyök.  
\r Mat 13.10-17; Luk 8.9-10  
\p
\v 10 Kambu ketaŋi yeŋön deŋda angetka Jisösnöŋ nanŋök tarök. Nanŋök tariga gwarekurupŋi 12 aka tosatŋi liliköm waŋgigeri, mi mohotŋe dopkeu kieŋgö könaŋinaŋgöra qesim waŋgiget.  
\v 11 Qesim waŋgigetka kewö meleŋda jiyök, “Anutugö bemtohoŋe aŋgota malbingö keu tölapŋi mi eŋgöra aukŋe jibi möt kutuzemö, yaigep maljei, yeŋgöra mi pakpak mönö dopkeunöhök asuhumakza.  
\v 12 \x * \xo 4.12 \xt Ais 6.9-10\x*Mewö asuhuiga  
\q1 ‘Nanŋini jeŋinan yuai ekagun könaŋi töndup qahö möt kutume.  
\q1 Nanŋini Kezapŋinan keu törörök mötagun könaŋi töndup qahö möt asarime.  
\q1 Mi möt asaribeak ewö, mönö ölöp uruŋini meleŋgetka Anutunöŋ siŋgisöndokŋini mosötpawak.’”   
\s1 Jisösnöŋ dopkeugö könaŋi jiyök.  
\r Mat 13.18-23; Luk 8.11-15  
\p
\v 13 Jisösnöŋ toroqeba kewö jii mötket, “Dopkeu miaŋgö könaŋi kewö. Mi kude möt asarize ewö, dopkeu tosatŋi pakpak jimami, mi mönö denöwö möt asaribeak?  
\v 14 Dop Keu miaŋgö könaŋi kewö: Qesiŋgilgil azinöŋ Buŋa keu qesiŋda gilja.  
\v 15 Nene kötŋi köna jitŋe geba kölgeri, mi kewö: Buŋa keu qesiŋ gilgetka ambazip uruŋine gezapmö, mi mötketka Satanöŋ miaŋgöreŋök kaba keu uruŋine qesiŋget geyöhi, mi qeköba eŋguaŋgirakza.  
\v 16 Nene Kötŋi qesiŋniga köt jamönjiŋnöŋ geba kölgeri, mi mewöyök ambazip söpsöpŋi kun. Yeŋön Buŋa keu möta miaŋgöreŋök sösöŋgai qakŋe möt aŋgön kölakze.  
\v 17 Mewö ahakzemö, uruŋine jalöŋi qahö ahöm eŋgimapmö, nalö töröptökŋi miyök kin köhöiba malme. Buŋa keugöra aka kahasililiŋ me sesewerowero asuhuiga nalö miaŋgöreŋök mönö tala eŋguma.  
\v 18 Nene kötŋi qesiŋniga siriuret wahiŋinambuknöŋ geba kölgeri, mi kewö: Yeŋön Buŋa keu mötketka uruŋine geza.  
\v 19 Gezapmö, gölmenöŋ malmalgö waimanjatŋi aka moneŋ inap memegö urukönöpŋi ahuba lömbörim eŋgimakzal. Qetbuŋaŋinambuk akingö köpösöŋgögetka sihim kömbönaŋi bölöŋi tosatŋan mewöyök uruŋine dumgöba Buŋa keu böbölohot mem waŋgize. Mewö aiga ölŋini qahö gilipitŋi (ambetakŋi) akŋe.  
\v 20 Nene kötŋi gölme ölöpŋe qesiŋniga geba kölgeri, mi ambazip kewöŋi: Yeŋön Buŋa keu kezap ala möta möt aŋgön köla pöndaŋ kinda ölŋini miwikŋaimakze. Tosatŋan keu jit mohoknöhök kötŋi 30 miwikŋaimakze. Tosatŋan ölŋini 60, tosatŋan keu köt mohot mohot mieŋgö ölŋini 100 mem sehiba miwikŋaimakze.” Mewö.   
\s1 Lampe mi asakŋi neŋgimapköra ahöza.  
\r Luk 8.16-18  
\p
\v 21 \x * \xo 4.21 \xt Mat 5.15; Luk 11.33\x*Jisösnöŋ keu kun kewö jiyök, “Kunŋan lambe me kiwa memba ohotiriba kimbut me dum bapŋe alma me qahö? Mi waniŋe alma? Mi mönö miaŋgö dum tatatnöŋ aukŋe alma.  
\v 22 \x * \xo 4.22 \xt Mat 10.26; Luk 12.2\x*Mewöŋanök yuai kun asambötket ahözawi, mi mönö aukŋe asuhum tiŋgitmapköra ahöza. Yuai kun köl turuget ahözawi, mi mönö luluŋget kötulmapköra aka ahöza.  
\v 23 Kunŋan urukezapŋambuk malja ewö, yaŋön mönö dopkeu ki kezap ala möt kutuma.” Mewö.   
\s1 Denöwö diwelopmen ahuza?  
\p
\v 24 \x * \xo 4.24 \xt Mat 7.2; Luk 6.38\x*Jisösnöŋ keu kewö jii mötket, “Keu mötzei, mi mönö möt aŋgön köla urukönimŋine ala köl guliba malme! (Mewö malgetka uruŋini diŋgiiga mötmötŋinan qariiga möt kömume.) Iŋini tosatŋi yeŋgö keuŋini kewöta jim tekömei, Anutunöŋ mönö jimkutukutuŋini mohot miaŋgö dop nanŋini keuŋini kewöta jim teköma. Dop mi mönö oŋgita likepŋi meleŋ eŋgima.  
\v 25 \x * \xo 4.25 \xt Mat 13.12; 25.29; Luk 19.26\x*Miaŋgö könaŋi kewö: Kunŋan mötkutukutuŋambuk maljawi, Anutunöŋ mönö mi toroqem waŋgiiga malmapmö, kunŋan mötkutukutuŋi qahö maljawi, Anutunöŋ mönö mötmötŋi moröŋi ahözawi, mi mewöyök qeköba waŋgitma. Mewö.   
\s1 Buŋa keu kötŋi mi korapŋambuk.  
\p
\v 26 Jisösnöŋ dopkeu kun kewö jiyök, “Anutugöreŋ bemtohoŋi mi kiaŋgö dop: Azi kunŋan nuwe anda nene kötŋi qesiŋda gilma.  
\v 27 Qesiŋda gila anda suŋgem silim ahöba wahöta ahöba wahöriga nene kötŋaŋgö korapŋi jula korakze. Denöwö jula korakzei, mi nanŋak qahö möt kutuza.  
\v 28 Gölmenöŋ nanŋök nam köli ölŋi asuhumakza: Mutuk ipŋi, könaŋgep ölŋi aka miaŋgö andöŋe ölŋaŋgö kötŋi mi körek asuhuba qarim teköme.  
\v 29 \x * \xo 4.29 \xt Joel 3.13\x*Ölŋi qarim teköba öliiga ölŋi memegö nalöŋi aiga welenqeqeurupŋi melaim eŋgiiga souŋini kapeŋkapeŋgöŋi jitŋinambuk memba ölŋi membingöra nupŋe anme.” Mewö.   
\s1 Nejoŋ kötŋaŋgö dopkeu  
\r Mat 13.31-32, 34; Luk 13.18-19  
\p
\v 30 Jisösnöŋ dopkeu kun kewö jiyök, “Anutugö bemtohoŋi mi wanatpuk dop albinak me wanat söpsöp keu jiba jim asaribinak?  
\v 31 Mi nejoŋ kötŋaŋgö dop kewö akza: Kötŋi mi morö közözömŋi. Mi gölmegö nene köt pakpak mieŋgö eretŋini akza. Mewö aiga nup gölmenöŋ esize.  
\v 32 Esizemö, jula wahöta yöha pakpak eŋgoŋgita qariba böröŋi ketaŋi gili anje. Mewö gili angetka könakembagö neiŋi neiŋi mieŋön aipŋini miaŋgö aumŋe alakze.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ dopkeu gwötpuk jiyök.  
\p
\v 33 Jisösnöŋ dopkeu mewöŋi mewöŋi mi gwötpuk jiba mala Buŋa keu jiiga mötket. Möt kutugeraŋgö dop mi jiiga möta malget.  
\v 34 Nalö dopkeuŋi pakpak mi dopkeunöŋ jiba malök. Keuŋi kun öne kude jiyökmö, gwarekurupŋi yembuk nanŋinök malgetka keu pakpak mieŋgö könaŋini mi jim asarim eŋgiba malök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ jiiga raidimbom göröŋ qeyök.  
\r Mat 8.23-27; Luk 8.22-25  
\p
\v 35 Wehön miaŋgöreŋ mare aiga Jisösnöŋ gwarekurupŋi kewö jii mötket, “Mönö mosöta aŋgö kutuba likepŋe aŋgotpin.”  
\v 36 Mewö jiiga ambazip kambu eŋgömosöta Jisös waŋgigetka waŋgenöŋ tari anget. Waŋge tosatŋi mi mewöyök yembuk awataŋ anget.  
\v 37 Angetka raidimbom ketaŋan ömtöröp (töröpŋanök) giliga sirinöŋ waŋge uruŋe gegetka waŋge numbuŋe qemamgö ahök.  
\v 38 Mewö aiga Jisösnöŋ waŋge teteköŋe tata qömböŋnöŋ nariba gaun ahöyök. Gaun ahöiga gwarekurupŋan anda möndöba jiget, “Hei böhi! Nini aŋgönöŋ ayuhubingöra akzin. Miaŋgö waimanjatŋi kun mötzan me qahö?”   
\p
\v 39 Mewö jigetka imbiŋi möta luhut aka siri kewö jim qetal etkiyök, “Mönö bököba öne ahönöŋ!” Mewö jiiga luhutnöŋ döŋgöiga sirinöŋ nöŋ qeba ahöyök.  
\v 40 Mewö aka kewö jim eŋgiyök, “Iŋini mönö wuanöŋgöra keŋgöt mötmöt azia akze? Denöwögöra aka Anutu qahö möt narize? Sömbuŋini mönö öne mötze.”   
\p
\v 41 Jiiga awöwöliba qem sömbuŋini möta eraum mötket, “Yei, azi kia mönö denöwöŋan malja? Yaŋön mönö luhut aka köwet jim kutum etkiiga jitŋi tem köljahot?” Mewö.   
\c 5  
\s1 Ömenöŋ bau uruŋine gegetka azinöŋ ölöwahot.  
\r Mat 8.28-34; Luk 8.26-39  
\p
\v 1 Mewö asuhuiga aŋgö kutuba likepŋe Gerasin yeŋgö gölmenöŋ aŋgotket.  
\v 2 Aŋgota körökŋe öŋgögetka Jisösnöŋ waŋge mosöriga miaŋgöreŋök azi ömeŋambuk kun mi qaksirinöhök kaba kinda Jisös miwikŋaiyök.  
\v 3 Azi mi qaksirinöŋ mala qamöt köteŋi esiba urorohoget ahögeraŋgöreŋ ahöm malök. Azi körekŋön könaböröŋi tapep (muŋgamuŋga) kösönöŋ jöhöbingö osiba malget.  
\v 4 Indimŋi gwötpuk könaŋi tapep kösönöŋ jöhöba börötakŋi qeba malgetmö, börö takŋi kusula köna kösöŋi titikutuba maliga körekŋan i galöm köl osiget.  
\v 5 Osiba suŋgem asak dop sundan qaksirigö köt köteŋnöŋ me kunduŋe laŋlaŋ ahöba malök. Mewö mala silata qeta sileŋi kötnöŋ qem kutumutuba malök.   
\p
\v 6 Jisösnöŋ tikep kaiga eka ösumŋan kaba gölmenöŋ kösutŋe geba simin kölök.  
\v 7-8 Simin köliga Jisösnöŋ ömeŋi mi kewö jim waŋgimamgöra ahök, “Öme bölöŋi! Gi mönö azi ki mosöta anöŋ!” Mewö jimamgöra aiga qet bölöbölö ketaŋi qeta jiyök, “Aek! Gi Jisös, Anutu öŋgöŋgöŋaŋgö Nahönŋi akzan. Gi denöwö ak niŋgimamgöra kazan? Nöŋön Anutugö jemesoholŋe ulet gihizal: Gi keu jöhöba jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiba mönö sihimbölö könöpŋambuk kude ak niŋginöŋ.”   
\p
\v 9 Mewö jiiga kewö qesiyök, “Gi qetki niŋi?” Qesiiga jiget, “Nini gwötpuk maljinaŋgöra qetnini Lijön jizin.” Mi nanine keunöŋ Kerök kambu ketaŋi.  
\v 10 Mewö jiba kapaŋ köla kewö ulet waŋgiget, “Gi neŋguataŋgöbanak, mewö mönö gölme kiaŋgöreŋök kude melaim neŋgiman.”   
\p
\v 11 Kösutŋine kunduŋi marömŋe miaŋgöreŋ bau kambu ketaŋi kun gwözözak uruŋe kuluŋda malget.  
\v 12 Miaŋgöra ömenöŋ kewö jiba Jisös ulet waŋgiget, “Göŋön melaim neŋginöŋga nini ölöp bau mieŋgö uruŋine gebin.”  
\v 13 Jigetka “Mönö anda geget,” jiba jim kutum eŋgiiga azi uruŋeyök kota anda bau uruŋine geget. Gegetka miaŋgöreŋök bau kambu 2000 miaŋgö dop mi mönö luhuba nembönembönöŋ anda jororoŋgöba o aŋgönöŋ geba nemulahöba kömuget.   
\p
\v 14 Kömugetka bau galöm yeŋön ölöŋ unjurata taon aka miri morömorö miaŋgöreŋ anda keu buzupŋi jiget. Jiget mötketka ambazip sesegilgil yeŋön yuai asuhuyöhi, mi ekingöra kaget.  
\v 15 Kaba Jisösgöreŋ kaŋgota eketka azi öme kambuŋambuknöŋ malöhaŋön mönö opo sileötaŋi törörök jöhöba tata uruŋi amöriiga imbi mötmötŋi pakpak asuhuiga eka awöwöliget.  
\v 16 Kingetka bau mi denöwö geba kömugeri aka azi ömeŋambuk yaŋgöreŋ yuai asuhuyöhi, mi ekeraŋön kösohot yahöt mi jiget mötket.   
\p
\v 17 Möta kinda Jisösnöŋ mindimindiri sel gölmeŋini mosöta anmapkö ulet waŋgiget.   
\p
\v 18 Ulet waŋgigetka mosöta waŋgenöŋ öŋgömamgöra ahiga azi ömeŋambuk malöhaŋön kaba Jisösbuk mohotŋe anda malmamgöra qesiyök.”   
\p
\v 19 Qesiyökmö, Jisösnöŋ qetal waŋgiba kewö jii mörök, “Gi mönö mirige anda tinitosolomurupki eŋgeka Kembunöŋ aŋgöletot ketaŋi aka ak-kömum gihiyöhi, miaŋgö kösohotŋi jinöŋga mötme.”   
\p
\v 20 Mewö jiiga mosöta anda Jisösnöŋ aŋgöletot ketaŋi ketaŋi ak waŋgiyöhi, miaŋgö keuŋi könahiba Ten-taon distrik uruŋe jim sehiiga körekŋan welipköget. Mewö.   
\s1 Jairusnöŋ böratŋaŋgöra Jisös köuluköyök.  
\r Mat 9.18-26; Luk 8.40-56  
\p
\v 21 Jisösnöŋ waŋgenöŋ öŋgöba liliŋgöba aŋgö kutuba likepŋe kaiga ambazip kambu gwötpukŋan yaŋgöreŋ kaba tokogetka aŋgö jitŋe kinget.  
\v 22 Kingetka köuluk mirigö keu galöm kun qetŋi Jairus yaŋön kaba Jisös eka wösöŋe geba simin köl waŋgiyök.  
\v 23 Simin köl waŋgiba kapaŋ köla köuluköba kewö jiyök, “Böratni moröŋan mönö kömumamgö akza. Mönö kaba börögi qakŋe alnöŋga ölöwaka toroqeba malma.”   
\p
\v 24 Mewö jiba Jisös waŋgiriga mohotŋe anohotka ambazip kambulelembe yeŋön andöŋire anda ölöqölököba liliköm etkiba anget. Mewö.   
\s1 Kawöl ambi kunöŋ Jisösgö malukuŋi misiriyök.  
\p
\v 25 Angetka miaŋgöreŋ sutŋine ambi kun malök. Yaŋön (yara) yambu 12:gö dop köiŋnöŋ ehiga nalö dop kawöl yöhöiga malök.  
\v 26 Mewö mala sihimbölö gwötpuk möriga sile galöm gwötpukŋan yaŋgö nup megetka baukbauk kun kude miwikŋaiba malök. Yaŋön sile galöm ambazip yeŋgö töwaŋinaŋgöra moneŋ inapŋi körek gila malökmö, kawölŋi miaŋön mönö mem bölim waŋgiiga malök.  
\v 27-28 Mewö mala Jisösgö buzupŋi möta kewö jiyök, “Nöŋön i oseimamgö möt lömböriba malukuŋeyök borom kun misiribileŋak ewö, mönö ölöp ölöwakŋam.” Mewö jiba ambazip kambu sutŋine Jisösgö andöŋe anda malukuŋe misiriyök.   
\p
\v 29 Misiriiga sepŋi miaŋgöreŋök jöpköiga qemjem-mamjeŋan qahöwahiga sileŋan ölöwahiga mörök.  
\v 30 Ölöwahiga Jisösnöŋ miaŋgöreök ösumŋi kun kutuba anöhi mi möta ambazip kambu sutŋine liliŋgöba jiyök, “Daŋön malukuni misiriza?”   
\p
\v 31 Mewö jiiga gwarekurupŋan kewö jiget mörök, “Ambazip kambunöŋ ölököba liliköm gihiba goseize. Mi eka denöwö ‘Daŋön nömisiriza?’ jizan?”   
\p
\v 32 Mewö jigetmö, Jisösnöŋ kunbuk “Daŋön mi akza?” jiba mi miwikŋaimamgöra liliŋgöba uba eŋgehök.  
\v 33 Eŋgehiga ambi sileŋe angöletot asuhuyöhi, yaŋön mi möta miaŋgöra keŋgötŋi möta jönömŋi unduiga kaba Jisösgö wösöŋe geba simin köla könaŋi pakpak jiiga mörök.  
\v 34 Jisösnöŋ mi möta kewö jii mörök, “Böratni, mötnaripkan mönö mem ölöwak gihiza. Qemjem-mamjeŋgan mönö qahöwahiga ölöp urubönjöŋnöŋ anman.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ Jairusgö böratŋi mem guliyök.  
\p
\v 35 Keu mewö jiba kiniga köuluk mirigö keu galömŋaŋgö mireyök kunŋan welen kaba Jairusgöra jiyök, “Böratki kömuza! Miaŋgöra böhigö qakŋe lömböt toroqeba kude alman.”   
\p
\v 36 Jiiga Jisösnöŋ keu miaŋgö nönöŋgan aka köuluk mirigö keu galömŋi kewö jii mörök, “Keŋgötki kude mötnöŋ! Mönö ni möt narim niŋginöŋ.”  
\v 37 Mewö jiba ambazip tosatŋi eŋgömosöta Pitö, Jeims aka Jeimsgö munŋi Jon miyök eŋguaŋgiri i wuataŋgöba anget.  
\v 38 Anda köuluk mirigö keu galömŋaŋgö mire aŋgotketka ambazip kambu göju megetka eŋgehök. Gwötpukŋan jiŋgeŋ köla köhöikŋanök sahöta amburereŋ meget.  
\v 39 Eŋgeka mire öŋgöba kewö jii mötket, “Iŋini mönö wuanöŋgöra göju memba sahötze? Morö miaŋön qahö kömuzapmö, gaunök ahöza.”   
\p
\v 40 Mewö jii mötket gönahit ewö aiga gön köl waŋgigetmö, yaŋön i körek eŋguataŋgöba morögö iwinamŋi aka tosatŋi yambuk malgeri, miyök eŋguaŋgiriga morönöŋ ahöyöhaŋgöreŋ öŋgöget.  
\v 41 Öŋgögetka börat mi böröŋe memba yaŋgöra jiyök, “Talita kum.” Mi nanine keunöŋ Ambi moröŋi, ni göhöra jizal: Mönö wahötnöŋ!   
\p
\v 42 Mewö jiiga ambi (yara) yambuŋi 12 miaŋön mönö miaŋgöreŋök wahöta kinda anda kayök. Mewö aiga eka kesötŋini yöhözömgöba welipköget.  
\v 43 Welipkögetka miaŋgö buzupŋi kun jiget mötpepukö jiba soŋgo köhöikŋi al eŋgiyök. Al eŋgiba ambi moröŋi numbu nene waŋgiget nemapkö jiyök. Mewö.   
\c 6  
\s1 Nazaret yeŋön Jisös andö qeget.  
\r Mat 13.53-58; Luk 4.16-30  
\p
\v 1 Mi asuhuiga Jisösnöŋ Jairusgö miri gölme mosöriga gwarekurupŋan wuataŋgöba yambuk anda Jisösgö malqarip taonön aŋgotket.  
\v 2 Sabat kendonöŋ kaiga köuluk mire öŋgöba Buŋa keu könahiba kusum eŋgiyök. Kusum eŋgiiga möta ambazip gwötpukŋan auruba welipköba kewö jiget, “Yei, kezapjupjup! Yuai pakpak ki mönö denikeyök möta jiza? Mötkutukutuŋi mi mönö daŋön kusum waŋgiiga jiza? Aka aŋgöletot kukösumŋinambuk mewöŋi mi mönö daŋön inahöi böröŋan meiga asuhuze?  
\v 3 Azi ki mönö miri kiaŋgö mitimqeqe azia. Mariagö nahönŋi aka Jeims, Josef, Juda aka Saimon yeŋgö datŋina. Nenurupŋan mönö sutnine ki malje.” Nazaret yeŋön mewö jigetka uruŋinan böliiga miaŋgöreŋ qaköget.   
\p
\v 4 \x * \xo 6.4 \xt Jon 4.44\x*Qakögetka Jisösnöŋ kewö jii mötket, “Kezapqetok azigö sepkitip aka tinitosolomurupŋan mönö nanŋi taonöŋ jijiwilit ak waŋgimakzemö, miri tosatŋi miaŋgöreŋ mewö qahö.   
\p
\v 5 Mewö akeraŋgöra Jisösnöŋ kawöl ambazip mohot mohot böröŋi qakŋine ala mem ölöwak eŋgiyökmö, aŋgöletot kukösumŋinambuk tosatŋi memamgö osiyök.  
\v 6 Mewö ahiga mötnaripŋinan qahö asuhuiga yaŋgiseŋinaŋgöra aka auruyök. Auruba Nazaret mosöta kösutŋe miriŋi miriŋi liliköba Buŋa keu kusum eŋgiba malök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ gwarekurupŋi 12 melaim eŋgiyök.  
\r Mat 10.5-15; Luk 9.1-6  
\p
\v 7 Jisösnöŋ gwarekurupŋi 12 mi eŋgoholi kagetka könahiba yahöt yahöt pakpak melaim eŋgiyök. Melaim eŋgiba ömewöröme közöl eŋgimegö kukösumŋi eŋgiyök.  
\v 8 \x * \xo 6.8 \xt Luk 10.4-11\x*Mi eŋgiba kewö jim kutum eŋgiyök, “Köna anmeaŋgöra öröpŋini memba anme. Yuai tosatŋi kun kude meme. Köna nalem qahö, gösö qahö me soujeŋi mi irimuŋgaŋine kude jöhöme.  
\v 9 Köna esu ölöp könaŋine jöhöba maluku semönŋi qahöpmö, mohot meme.”  
\v 10 Mewö jiba kewö jii mötket, “Anda miri denike denike aŋgotmei, mönö miaŋgöreŋök mala nup memba taon mi mosöta köna anme.  
\v 11 \x * \xo 6.11 \xt Apo 13.51\x*Anda mala miri kunöŋ aŋgotketka qahö köl öröm eŋgiba keuŋini qahö mötketka nesampurekŋini mönö kewö jiba kondel eŋgime, ‘Nini eŋgö gölmenöŋ kainga sölbuham köna tambönine mekötahözawi, mi mönö tim tönjöraringa nanŋine liliŋgöba gema.’ Mewö jigetka könaŋamŋini solanŋi möt kutugetka ölöp miri me taon mi mosöta toroqeba anme.”   
\p
\v 12 Mewö jiiga mosöta anda ambazip uruŋini meleŋmegö Buŋa keuŋi jim sehiba malget.  
\v 13 \x * \xo 6.13 \xt Kemb 5.14\x*Mala öme gwötpuk eŋguataŋgöba kawöl ambazip gwötpuk kelöknöŋ eŋgömiriba mem ölöwak eŋgiget. Mewö.   
\s1 Kiŋ Herodnöŋ keŋgötŋi mörök.  
\r Mat 14.1-12; Luk 9.7-9  
\p
\v 14 \x * \xo 6.14 \xt Mat 16.14; Mak 8.28; Luk 9.19\x*Jisösgö qetbuŋaŋan sehiba kiŋ Herodkö kezapŋe gei mörök. Ambazipnöŋ kewö jiget, “Jon o melun azinöŋ mönö kömupnöhök wahöta nupŋi meiga aŋgöletot kukösumŋinambuk asuhumakze.”   
\q2
\v 15 Mewö jigetmö, tosatŋan kewö jiget, “Mi mönö Elaija (Elia)” Tosatŋan toroqeba jiget, “Mi kezapqetok azi walŋi yeŋgöreŋök kun.”   
\p
\v 16 Mewö jigetmö, kiŋ Herodnöŋ mi möta kewö jiyök, “Jon o melun azi nöŋön jibi jölŋi kutugeri, yaŋön mönö kömupnöhök wahöta malja.” Waimanjat möta Mewö jiyök.   
\s1 Jongö jölŋi kutugetka kömuyök.  
\p
\v 17 \x * \xo 6.17 \xt Luk 3.19-20\x*Mi kewögöra jiyök: Herodnöŋ munŋi Filipkö anömŋi Herodias ölöŋ meiga Jon o melun azinöŋ kiŋ jim waŋgiiga opotöröp melaim eŋgiiga anda Jon memba jöhöba kösö mire al waŋgiget.  
\v 18 Jonöŋ Herodköra keu kewö jiyök: Gi qamböt ki memba mala Köna keu oŋgitzan.”   
\p
\v 19 Mewö jiiga Herodiasnöŋ Jon kazik ak waŋgiba qeget kömumapkö mörökmö, miaŋgö könaŋi kun qahö miwikŋaiyök.  
\v 20 Qahö miwikŋaiba Jonöŋ azi solanŋi aka sarakŋi töröŋi ahöhi, mi möta sel jöhöba kölközizip ak waŋgiba Jongöra keŋgötŋi möta malök. Mewö mala Jongö jitŋeyök keu möröhi, mi uruŋi kuŋgugetka keu gwötpuköra uruyahöt ahök. Mi töndup töndup Jongö keuŋi mötmamgö sihim mörök.   
\p
\v 21 Mewö aiga Herodiasnöŋ Jon qemamgö könaŋi qahö miwikŋaiba maliga miaŋgö nalöŋi ölöpŋi kewö kam kuŋguyök: Kiŋgö ahuahu nalöŋan kaiga közölömbuaŋ ala jembon aka suahö galömurupŋi aka Galili prowinsgö jitŋememe bohonŋi mi köl öröm, eŋgiiga kaba tatket.  
\v 22 Kaba tatketka Herodiasgö böratŋan miri miaŋgö uruŋe kaŋgota danis aliga Herod aka yambuk tebol liliköba tatkeri, yeŋön miaŋgö eksihimŋi gwötpuk mötket. Mewö mötketka kiŋnöŋ ambi seramgöra kewö jiyök, “Böratni! Wani yuaigöra sihimgi mötzani, mi ölöp qesinöŋga tököm gihimam.”  
\v 23 Mewö jiba keu mi jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiba kewö jii mörök, “Wani yuaigöra qesim niŋgimani, mi mönö ölöp gihimam. Yuai mi me mi me prowins galöm kölakzali, mi tok ölöp endeŋda likepŋi kun gihibiga galömŋi akŋan.”   
\p
\v 24 Mewö jii möta yaigep anda namŋi kewö qesim waŋgiyök, “Namni, ni mönö Kiŋnöŋ wani yuaiya niŋgimapköra qesimam?”  
\p Mewö qesim waŋgiiga kewö meleŋnök, “Mönö jinöŋga Jon O-melun azigö jölŋi yandigetka nöröpŋi memba kaba niŋgiman.”   
\p
\v 25 Mewö meleŋniga miaŋgöreŋök miri uruŋe kiŋkiŋgöba kiŋgöreŋ öŋgöba kewö qesiba jiyök, “Kewöni! Nöŋön sihimnan kewö mötzal: Göŋön mönö jimkutunöŋga Jon O-melun azigö jölŋi yandiba nöröpŋi memba kaba köndenöŋ algetka mia döldöpki niŋgiman.”   
\p
\v 26 Mewö jiiga kiŋgö uruŋan kömbuhiiga wösöbirik mörökmö, jöjöpaŋ keuŋan jöhöi ketaurupŋan mi mötketka yeŋgö jemesoholŋine etpapuköra qeqesiŋi andö qemamgö möt lömböriba tököyök.  
\v 27 Tököba miaŋgöreŋök opotöröpŋi kun melaiba jiyök, “Gi mönö anda Jongö jölŋi yandiba nöröpŋi memba kaman.”  
\v 28 Mewö jiba melaiiga kösö miri gwaröŋe anda jölŋi yandiba nöröpŋi memba kaba köndenöŋ ala ambi seram mi waŋgiiga namŋi waŋgiyök.  
\v 29 Jongö gwarekurupŋan miaŋgö buzupŋi möta anda qamötŋi memba qaksirigö köt köteŋnöŋ ala löm kölget. Mewö asuhuyöhaŋgöra kiŋ Herodnöŋ könaŋgep Jisösgöra jiyök, “Jonöŋ mönö kömupnöhök guliba wahöta malja.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ azi 5000 nene gumohom eŋgiyök.  
\r Mat 14.13-21; Luk 9.10-17; Jon 6.1-14  
\p
\v 30 Melai melai azi Aposol yeŋön Jisösgöreŋ kaba tokoba yuai memba ambazip kusum eŋgigeri, miaŋgö kösohotŋi pakpak jiget mörök.  
\v 31 Jiget möriga ambazip totnöŋ totnöŋ qösösök kaba anda aketka sileŋini köŋgaŋiiga nene nembingö nalö qahö ahöyök. Miaŋgöra Jisösnöŋ gwarekurupŋi kewö jii mötket, “Iŋini mönö kaba gölme kötikŋe naninök malbingöra anda borom kun luhut meme.”  
\v 32 Mewö jiiga eŋgömosöta waŋgenöŋ öŋgöba gölme kötikŋi kungen nanŋinök malbingöra anget.   
\p
\v 33 Angetka ambazipnöŋ mi eka gwötpukŋan miaŋgö buzupŋi möta taon aka miri dop mieŋgöreŋök gölme köna kiŋkiŋgöba mutuk anda miaŋgöreŋ aŋgotket.  
\v 34 \x * \xo 6.34 \xt Jaŋ 27.17; 1 Kiŋ 22.17; 2 Hist 18.16; Eze 34.5; Mat 9.36\x*Aŋgotketka Jisösnöŋ waŋgenöhök eta ambazip kambu ketaŋi eŋgehiga lama galömŋini qahö tandök iliŋgösöŋ laŋ malgetka yeŋgöra wösöŋi mörök. Wösöŋi möta könahiba Buŋa keu könaŋi könaŋi kusum eŋgiyök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ azi 5000 nene gumohom eŋgiyök.  
\p
\v 35 Mewö aka maliga miri jeŋan teköba gemamgö ahiga gwarekurupŋan Jisösgöreŋ kaba kewö jiget, “Böhi! Nini gölme kötikŋi kiaŋgöreŋ malinga miri lök söŋaumamgö akza.  
\v 36 Miaŋgöra gi ölöp ambazip ki melaim eŋginöŋga miri aka koum dowe dowe tat anjei, miaŋgöreŋ anda numbu neneŋini söŋgöröŋi memba neget.   
\p
\v 37 Mewö jigetmö, kewö meleŋda jii mötket, “Eŋön mönö nanŋinak i nene gumohom eŋgime.” Mewö jiiga jiget, “Neŋön mönö denöwö akinto? Nup meme nalö 200:kö töwaŋi (Kina 1000,-) ahöza. Moneŋ mia memba anda nene beret söŋgöröŋi memba gumohom eŋgibingöra jizan me?”   
\p
\v 38 Mewö qesim waŋgigetka jiyök, “Nanŋine nene beret dawik ahöza? Mi anda eket.” Mewö jiiga gösöŋini qeaŋda jiget, “Beret 5 aka söra yahöt mia memba maljin.”   
\p
\v 39 Mewö jigetka Jisösnöŋ ambazip kambu kewö jim kutum eŋgiyök, “Ambazip pakpak, iŋini mönö deŋda nene nembingö kambu morömorö tokoba luplup görökŋe geba tatket.”  
\v 40 Mewö jim kutum eŋgiiga kambuŋi kambuŋi dowe dowe deŋda tatket. Kirip tosatŋi 100 aka tosatŋi 50 mewö mewö tokoba tat anget.  
\v 41 Tat angetka beret 5 aka söra yahöt mi memba Suepnöŋ ui öŋgöiga kötuetköba beret mindipköba gwarekurupŋi eŋgiiga ambazip kirip dop mendeŋda sutŋine alget. Söra yahöt mi mewöyöhök kambu pakpak yeŋgöra mendeŋnök.  
\v 42 Mendeŋniga ambazip körekmakörek nemba nem timbireŋ aket.  
\v 43 Nem timbireŋ aka nene kitipŋi kitipŋi mosötkeri, mi gwarek yeŋön qezakögetka sakap 12 miaŋgöreŋ geba kokolak qeyök. Mewöyök söra kitipŋi mi mem kiripköget. Mewö.  
\v 44 Azi beret negeri, yeŋgö jaŋgöŋini mi 5000.   
\s1 Jisösnöŋ o aŋgö qakŋe tiba tiba anök.  
\r Mat 14.22-33; Jon 6.15-21  
\p
\v 45 Neget teköiga Jisösnöŋ miaŋgöreŋök gwarekurupŋi jim kutum eŋgiba kewö jiyök, “Iŋini mönö waŋgenöŋ öŋgöba qeljiŋe o aŋgö kutuba likepŋe Betsaida mire anme. Nöŋön ölöp nalö sutŋe ambazip kambu ki melaim eŋgibagun kamam.”  
\v 46 Mewö jiba yaizökzök jim eŋgiba eŋgubula kunduŋe öŋgöba köuluköyök.  
\v 47 Köuluköba mali mare ahiga nanŋik kötikŋi kunduŋe maliga waŋgeŋinan aŋgö bibiŋe anök.  
\v 48 Ani lökuatnöŋ qeba qem bibihiba naŋgöget aniga luhutnöŋ angeraŋgöreŋök gila kai lömböriiga bömbömgöget. Miri awöraŋgöiga (3-6 kilok) miaŋgöreŋ Jisösnöŋ mewö eŋgeka o aŋgö qakŋe tiba tiba gwarekurupŋi yeŋgöreŋ Kaba eŋgoŋgitmamgö ahök.  
\v 49 O aŋgö qakŋe tiba tiba kaiga eka “Köwet Soŋgoriŋnöŋ kaza!” jiba könahiba qeta silatket.  
\v 50 Qeta silata körek i eka keŋgötporiŋ aketmö, Jisösnöŋ miaŋgöreŋök keukeu jiba kewö jii mötket,  
\p “Alaurupni! Mönö ewebibiŋinambuk saitiŋgit malme. Nanak kazal. Keŋgötŋini kude mötme.”  
\v 51 Mewö jiba yeŋgöreŋ waŋgenöŋ öŋgöiga luhutnöŋ nöŋ qeba göröŋ alök. Göröŋ aliga jönömŋini undui önöŋi qahö auruget.  
\v 52 Mutuk beret mem sehiba gumohom eŋgiyöhi, miaŋgö könaŋi qahö möt asarigetmö, uruŋinan gwözöŋniga tok auruba tatket. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ Genesaret mala mem ölölöwak nup meyök.  
\r Mat 14.34-36  
\p
\v 53 O aŋgö kutuba likepŋe Genesaret mire aŋgota waŋge mosöta saknöŋ geget.  
\v 54 Waŋge mosöta Saknöŋ gegetka ambazipnöŋ Jisös miaŋgöreŋök möt kutum waŋgiget.  
\v 55 Möt kutum waŋgiba keu algetka kiŋkiŋgöba mindimindiri sel gölmeŋine miri dop liliköget. Lilikögetka möta könahiba kawöl ambazip kululunöŋ aŋgum eŋgiba Jisösnöŋ miri denike malöhaŋgö dop eŋguaŋgita kaget.  
\v 56 Miri dop, taon, miri me koum kungö uruŋe anöhaŋgö dop kawöl ambazip eŋguaŋgita sombemŋine al eŋgiget. Al eŋgiba sileŋe me Jisös malukuŋaŋgö suŋe misiribingö ulet waŋgiba malget. Misirigeri, körek yeŋön mönö ölöwak teköget. Mewö.   
\c 7  
\s1 Ambösakon yeŋön keu kusum sohoget.  
\r Mat 15.1-9  
\p
\v 1 Köna keugö kapaŋkölköl aka miaŋgö böhi tosatŋi Jerusalem sitinöhök kageri, yeŋön Jisösgöreŋ kaba tokoget.  
\v 2 Nalö miaŋgöreŋ Jisösgö gwarekurup tosatŋan böröŋini kude saŋgoŋda dom amöt qahö qeba nene negetka eŋgeka uruŋini böliyök.   
\p
\v 3 Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) aka Juda ambazip tosatŋi pakpak yeŋön ambösakon yeŋgö silikŋini wuataŋgöba malget. Miaŋgöra böröŋini mutuk saŋgoŋ soroköbagun nene nemalget.  
\v 4 Mewöyök nupnöhök me maketnöhök kamei, mutuk o utuba arim tönjöratagun nene misirimalget. Mewöyök kiwi qambi, közökimbut aka jout pakpak mi saŋgoŋda amöt qemalget. Silik mewöŋi mewöŋi mi gwötpuk wuataŋgöba malget.   
\p
\v 5 Miaŋgöra Köna keugö kapaŋkölköl aka miaŋgö böhi yeŋön Jisös kewö qesim waŋgiget, “Göhö gwarekurupkan wuanöŋgöra ambösakoninaŋgö silikŋini qahö wuataŋgöba böröŋini domamöt qahö qeba töndup nene neze.”   
\p
\v 6 \x * \xo 7.6 \xt Ais 29.13\x*Mewö qesim waŋgigetka kewö jii mötket, “O urumeleŋgö silesile ambazip, kezapqetok azi Aisaianöŋ mönö eŋgö könaŋamŋini törörök indela Buzup Kimbi kun kewö ohoi ahöza,  
\q1 ‘Ambazip kambu kiaŋön mönö numbu jitŋinan ölöpŋanök göda qem niŋgimakzemö, uruŋinan nönöŋgan ak niŋgiba kungen algetka köröwen ahöza.   
\m
\v 7 Mewö ahöiga nöŋgö waikni öne töhön memba möpöseim niŋgimakze.  
\q1 Köna keu kusum eŋgibin, jiba salupŋe ambazip yeŋgö jimkutukutuŋini mi numbu o alakze.’   
\p
\v 8 Aisaianöŋ mewö ohoyök. Iŋini mönö miaŋgö dop Anutugöreŋ jöjöpaŋ keu andö qeba ambösakonŋinaŋgö silikŋi wuataŋgömakze. Mi qahö dop kölja.”   
\p
\v 9 Mewö jiba kewö jiyök, “Nanŋini silikŋini walŋi wuataŋgöbingöra mönö ölöpŋanök Anutugöreŋ jöjöpaŋ keu qeapkömakze.  
\v 10 \x * \xo 7.10 \xt Eks 20.12; 21.17; Lew 20.9; Dut 5.16\x*Miaŋgö keuŋi kun kewö: Mosesnöŋ kewö jim kutuyök, ‘Iwinamgi mönö göda qem etkimakŋan,’ aiga ‘Kunŋan iwiŋi me namŋi qesuahömawi, i mönö qegetka kömuma.’  
\v 11 Mewö jim kutuyökmö, iŋini keu mi oŋgita kewö jimakze, ‘Kunŋan iwinamŋi yetköra kewö jima. Wösöni mötzal. Nöŋgö naŋgönaŋgö yuaini buŋa qem aŋgubahorak, mi lök Anutugö daŋge tahaya albi ahöza. Mi saiwap naluköra kewöta albi ahöza.  
\v 12 Kunŋan mewö jiiga dop kölma.’ Mewö jiba jöhöm waŋgigetka iwinamŋi yetköra baukbauk kun qahö toroqeba etkimakŋa. Mi qahö dop kölja.  
\v 13 Yei! Mewö aka nanŋini ahakmemeŋinaŋgö silikŋini jim kutuba miaŋön Anutugöreŋ jöjöpaŋ keu utala omaŋi aka pömsöm qemakza. Iŋini yuai mewöŋi gwötpuk ahakze.” Mewö meleŋ eŋgiyök. Mewö.   
\s1 Azi uru mi denöwö tölohoba lantiza?  
\r Mat 15.10-20  
\p
\v 14 Jisösnöŋ ambazip kambu kunbuk eŋgoholi kagetka kewö jii mötket, “Iŋini mönö körek keu ki kezap ala möt asarime.  
\v 15 Azi yaigepŋeyök yuai uruŋe gemakzawi, miaŋön mönö tölohom waŋgimamgö osimakzapmö, nanŋi urukönömŋeyök keu kota erakzawi, miaŋön mönö tölohom waŋgimakza.  
\v 16 Kunŋan kezapŋambuk malja ewö, yaŋön mönö keu ki kezap ala möt kutuma.” Mewö.   
\p
\v 17 Jisösnöŋ mewö jiba ambazip kambu eŋgömosöta anda miri kunöŋ öŋgöyök. Öŋgöba tariga gwarekurupŋan dopkeu miaŋgö könaŋaŋgöra qesiget.  
\v 18 Qesigetka kewö jii mötket, “O alaurupni, iŋini mewöyök mötmötŋini ölöpŋi qahö akze me? Nene yuai azi yaigepŋeyök uruŋe gemakzawi, mi tölohom waŋgimamgö osimakza. Mi möt kutuze me qahö?  
\v 19 Mi urukönömŋe qahö gemakzapmö, kömgokŋe geba yaigep erakza.” Jisösnöŋ keu mewö jiba miaŋön “Numbu nene pakpak mem sarahim teköyök.”   
\p
\v 20 Jisösnöŋ toroqeba kewö jiyök, “Azi urukönömŋeyök keu kota erakzawi, miaŋön mönö tölohom waŋgimakza.  
\v 21 Ambazip uru könömŋineyök yuai kewöŋi asuhuba korakza: Keu bölöŋi mötmöriba serowilin akingö mörakze. Yoŋgorö memba suŋa jinaŋ memba ambazip eŋguget kömumegö mörakze.  
\v 22 Qesabulum akingö mörakze. Membagu membingö nepaqepalok köpösöŋgömakze. Bidaŋda gatmisimisi, jiliwitiŋ aka isimkakalek akingö mörakze. Lösö jiba urupik akingö mörakze. Kezapjupjup aka körögisigisi akingö mörakze. Söŋgöröqök mala andöqeqe keu yöhösaŋ jiba Anutu mepaiköbingö mörakze. Jakbak-öraŋböraŋ aka uruqahö ahakze.  
\v 23 Yuai bölöŋi pakpak miaŋön mönö ambazip uru könömŋineyök kota ambazip tölohom eŋgimakza.” Mewö.   
\s1 Kenan ambi kunŋan kapaŋ köla köuluköyök.  
\r Mat 15.21-28  
\p
\v 24 Jisösnöŋ wahöta Genesaret gölme mosöta siti qetŋiri Taiö aka Saidon mietkö distrik qetŋi Fonisia miaŋgö uruŋe anök. Anda miri kunöŋ öŋgöba buzupŋi kunŋan mötpapuköra numbuŋini muhungöyökmö, töndup tölapŋe malmamgö osiyök.  
\v 25 Osiiga miaŋgöreŋök ambi kun böratŋi moröŋan ömeŋambuk maliga Jisösgö buzupŋi möta yaŋgöreŋ kaba könaŋe geba simin kölök.  
\v 26 Ambi mi Judaya qahöpmö, Grik keu jiba malök. Iwinamŋan Siria prowinsgö Fonisiagöra. Yaŋön böratŋaŋgö uruŋeyök öme közölmapköra ulet waŋgiyök.  
\v 27 Ulet waŋgiiga kewö jii mörök, “Juda nini mutuk nanine nahönböraturupnini gumohom eŋgiinga bikŋi eŋguma. Miaŋgöra morö yeŋgö miriŋineyök beret memba kiam eŋgiinga qahö dop kölbapuk. Juda nini kianurup eŋgö qetŋini kiam qerakzin. Nöŋön mutuk Juda ambazip bauköm eŋgibiga kantri tosatŋi eŋön mönö kiamgö dop mamböta malme.”   
\p
\v 28 Mewö jii möta kewö meleŋnök, “Kembu, mi ölöp mötzalmö, kiam moröŋi yeŋön mönö mewöyök morö yeŋgöreŋ nene boromŋi tebol bapŋe eriga nemakze.”   
\p
\v 29 Mewö meleŋniga Jisösnöŋ kewö jii mörök, “Keu mewö jizanaŋgöra ölöp möt gihizal. Öme miaŋön mönö dölki böratki mosöta anja. Miaŋgöra ölöp anman.”   
\p
\v 30 Mewö jii möta miriŋe ani ömenöŋ böratŋi mosöriga dumŋe ahöiga ehök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ azi kun möhamgöyök.  
\p
\v 31 Jisösnöŋ kunbuk Taiö siti gölme mosöta Saidon sitinöŋ anda oŋgita mösököba Ten-taon gölmegö bibiŋi oŋgita Galiligö o aŋgö kösutŋe kayök.  
\v 32 Kaiga kezapduhup azi kun keuŋi qahöwakŋapköra ahöhi, mi waŋgita Jisösgöreŋ kaget. Kaba böröŋi nöröpŋe almapköra qesim waŋgiget.  
\v 33 Qesim waŋgigetka azi mi waŋgita ambazip kambu mosöta kungen anohot. Anda Jisösnöŋ börö suapŋi kezapŋe ala kinda kunbuk nanŋi börö suapŋe söutköba nesilamŋe misiriyök.  
\v 34 Misiriba suepnöŋ ui öŋgöiga osoŋgombuk köuluköba nanŋe keunöŋ “Efata,” nanine keunöŋ Tohonöŋ! mewö jiyök.   
\p
\v 35 Mewö jiiga kezapyahötŋan tohoyohotka nesilamŋan lolohoiga keuŋi ölöpŋanök jiyök.  
\v 36 Jiiga Jisösnöŋ miaŋgö buzupŋi ambazip jiget mötpepuköra qetal eŋgiyök. Qetal eŋgiba kapaŋ köliga yeŋön mi kapaŋ köla jim sehiba malget.  
\v 37 Jim sehiba malgetka ambazipnöŋ kamböŋda welipköba kewö jiget, “Yuai pakpak ölöpŋanök ahakza. Kezapduhup kezapŋini metohoiga mötketka ambazip mötökŋi yeŋgö nesilamŋini pösariga keu jimakze.” Mewö.   
\c 8  
\s1 Jisösnöŋ ambazip 4000 nene gumohom eŋgiyök.  
\r Mat 15.32-39  
\p
\v 1 Nalö miaŋgöreŋ ambazip kambu ketaŋan dumŋe kunbuk tokoget. Neneŋini qahö malgeraŋgöra Jisösnöŋ gwarekurupŋi eŋgoholi yaŋgöreŋ kagetka kewö jii mötket,  
\v 2 “Nöŋön ambazip kambu kieŋgöra wösöni mötzal. Yeŋön nöŋgöreŋ kaba wehön karöbut lök mala kotketka neneŋini qahöwahiga ekzal.  
\v 3 Yeŋgöreŋök tosatŋan köröwenök kaba malgetka nöŋön ‘Ölöp miriŋine anme,’ jibi nene qahö negetka öne melaim eŋgibiga könanöŋ anda mala kembaŋe jeŋini gili tirinbirin akepuk.”   
\p
\v 4 Mewö jiiga gwarekurupŋan meleŋda kewö jiget mörök. “Gölme qararaŋkölkölŋe kiaŋgöreŋ kunŋan mönö denikeyöhök numbu nene mewöŋi mi mönö miwikŋaiba kambu ki gumohom eŋgibawak?”   
\p
\v 5 Mewö möta kewö qesim eŋgiyök, “Eŋgöreŋ beret dawik ahöza?” Qesim eŋgiiga “Beret 7 ahöza,” jiget.   
\p
\v 6 Jigetka Jisösnöŋ ambazip kambu mi gölmenöŋ geba tatmegöra jim kutum eŋgiiga geba tatket. Geba tatketka beret 7 mi memba Anutugö saiwap jiba mindipköba gwarekurupŋi eŋgiba ambazip kambu dop sutŋine almegöra jiyök. Mewö jiiga miaŋgö dop alget.  
\v 7 Yeŋgöreŋ söra morömorö tosatŋi mewöyök ahöyök. Mi tok memba kötuetköba ambazip kambu dop sutŋine toto qem eŋgimegöra jim kutuyök.  
\v 8 Jim kutuiga eŋgiget nemba nem timbireŋgöget. Nem timbireŋgöba nene kitipŋi mosötket geyöhi, mi sakap 7 miaŋgöreŋ qezakögetka numbuŋe qeyök.  
\v 9 Azi nene negeri, yeŋgö jaŋgöŋi mi 4000. Negetka melaim eŋgiiga miriŋine anget. Mewö.   
\s1 Böhi tosatŋan aŋgöletot ekingöra kapaŋ kölget.  
\r Mat 16.1-4  
\p
\v 10 Angetka miaŋgöreŋök gwarekurupŋi yembuk waŋgenöŋ öŋgöba distrik qetŋi Dalmanuta miaŋgöreŋ anget.  
\v 11 \x * \xo 8.11 \xt Mat 12.38; Luk 11.16\x*Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) tosatŋan miaŋgöreŋ kaba Jisösbuk könahiba jitnakölik aket. Keu bötaknöŋ örömapköra esapköm waŋgiba kewö kapaŋ köla qesiget, “Mönö jinöŋga Suepnöhök aŋgöletot kun asuhuiga ekin.”  
\v 12 \x * \xo 8.12 \xt Mat 12.39; Luk 11.29\x*Mewö jigetka uruŋan lömböriiga osoŋgombuk qeiga jiyök, “O ambazip nalö kewöŋe gölmenöŋ maljei, iŋini mönö wuanöŋgöra Anutugö aiwesök asuhumapköra kapaŋ kölakze? Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme: Anutunöŋ aiwesök mewöŋi mi qahö memba kondel eŋgima. Ombaŋ saumbaŋ!”   
\p
\v 13 Mewö jiba eŋgömosöta kunbuk gwarekurupŋi yembuk waŋgenöŋ öŋgöba aŋgö kutuba likepŋe aŋgotket. Mewö.   
\s1 Farisi aka Herod yeŋön wösökömbuk ewö akze.  
\r Mat 16.5-12  
\p
\v 14 Miaŋgöreŋ aŋgota semön membingö ölum eŋguiga beret mohot-töp mia waŋgenöŋ memba tatket.  
\v 15 \x * \xo 8.15 \xt Luk 12.1\x*Tatketka Jisösnöŋ kewö jim kutum eŋgiyök, “Iŋini Köna keugö kapaŋkölköl (Farisi) yeŋgö wösökömbukŋini aka Herodkö gipmi kakŋi mietköra mönö galömŋini meme. Mi ölöpŋaŋök qahö kewöta andö qegetka mietkön mönö yist ewö qariba mem bölim eŋgimahot.”   
\p
\v 16 Jiiga keu pasetŋi mi qahö möt asariba sutŋine kewö eraum mötket. “Beretnini qahöpköra jiza me denöwö?”   
\p
\v 17 Mi eraum mötket kezapŋe geiga kewö jii mötket, “Wuanöŋgöra beretnini qahö jiba eraum mötze? Nöŋgö könaŋamni mi wuanöŋgöra qahö möt kutuze? Mi tok qahö möt asarize me? Urukezapŋinan gwözöŋda tatza me?  
\v 18 \x * \xo 8.18 \xt Jer 5.21; Eze 12.2; Mak 4.12\x*Jeŋini ahözapmö, töndup qahö ek kutuze me? Kezapŋini ahözapmö, töndup qahö möt asarize me? Yuai asuhuyöhi, mi ölum eŋguza me qahö?  
\v 19 Nöŋön beret 5 mi 5000 yeŋgöra mindipköbiga miaŋgö kitipŋi qezakögetka könde dawiknöŋ geba numbuŋine qeyök?” Qesim eŋgiiga “Könde 12,” jiget.   
\p
\v 20 Jigetka toroqeyök, “Nöŋön beret 7 mi 4000 yeŋgöra mindipköbiga miaŋgö kitipŋi qezakögetka sakap dawiknöŋ geba kokolak qeyök?” Qesim eŋgiiga sakap 7 jiget.”   
\p
\v 21 Jigetka jii mötket, “Miaŋgöra könaŋamni mi mönö tok qahö möt asarize me?” Mewö   
\s1 Jegömöl azi kun jeŋi metohoyök.  
\p
\v 22 Jisösnöŋ gwarekurupŋi yembuk Betsaida taonöŋ kaget. Miaŋgöreŋ kaba jegömöl azi kun waŋgita Jisösgöreŋ kaŋgota böröŋan misirimapkö köuluköm waŋgiget.  
\v 23 Köuluköm waŋgigetka jegömöl azi mi böröŋe memba waŋgita miri yaigepŋe anohot. Anda söutnezit jeŋe ala böröŋi nöröpŋe ala qesim waŋgiyök, “Yuai kun ekzan me qahö?”   
\p
\v 24 Qesim waŋgiiga jeŋi ui öŋgöiga jiyök, “Ambazip eŋgekzalmö, mi ip tandöktandök aketka imutimutŋanök eŋgekiga anda kaba kinje.”   
\p
\v 25 Mewö jiiga kunbuk böröŋan jeyahötŋi misiriiga tohoyohotka törörök uiga asarim sölölöŋgöiga yuai pakpak ölöpŋanök ek teköyök.  
\v 26 Ek teköiga melaim waŋgiba kewö jii mörök, “Gi miri kungen kude anmanmö, diŋdiŋanök nangi mirige anman.” Mewö.   
\s1 Pitönöŋ Jisösgö könaŋi jim miwikŋaiyök.  
\r Mat 16.13-20; Luk 9.18-21  
\p
\v 27 Jisösnöŋ Betsaida mosöta gwarekurupŋi yembuk Sisarea Filipai taongö kösutŋe anget. Könanöŋ anda gwarekurupŋi kewö qesim eŋgiyök, “Ambazipnöŋ nöŋgöra denöwö jimakze? Ni niŋia akzal?”   
\p
\v 28 \x * \xo 8.28 \xt Mak 6.14-15; Luk 9.7-8\x*Jiiga meleŋda kewö jiget, “Tosatŋan ‘Gi Jon O-melun azia akzan,’ jimakzemö, tosatŋan ‘Gi Elaija akzan,’ jimakze aka tosatŋan toroqeba kewö jimakze, ‘Gi kezapqetok azi walŋi yeŋgöreŋök kun akzan.’   
\p
\v 29 \x * \xo 8.29 \xt Jon 6.68-69\x*Mewö jigetka kewö qesim eŋgiyök, “Aka nanŋinak nöŋgöra denöwö jize? Ni niŋia akzal?” Qesim eŋgiiga Pitönöŋ kewö meleŋnök,  
\p “Gi Anutugöreŋ Amötqeqe Toŋi Kraist akzan.”   
\p
\v 30 Mewö jiiga könaŋi aukŋe jiget kunŋan mötpapuköra soŋgo köhöikŋi al eŋgiyök.   
\s1 Jisösnöŋ kömumamgö keuŋi jiyök.  
\r Mat 16.21-28; Luk 9.22-27  
\p
\v 31 Jisösnöŋ gwarekurupŋi könahiba kewö kusum eŋgiyök, “Suep gölmegö azi ölŋan mönö sihimbölö gwötpuk mötma. Kantrigö jitŋememe, jike nup galöm aka Köna keugö böhi yeŋön mönö andö qeba qegetka kömuma. Kömui wehön karöbut teköiga kömupnöhök wahötma.”  
\v 32 Jisösnöŋ keu mi qahö köyatiba aukŋe jiiga Pitönöŋ miaŋgöreŋök öröm waŋgiba göraŋe anda könahiba qetal waŋgiyök.  
\v 33 Qetal waŋgiiga liliŋgöba gwarekurupŋi uba eŋgeka Pitö qetala kewö jim waŋgiyök, “Gi keu mötmörizani, mi Anutugöreŋ keuya qahöpmö, gölme ambazip aka Satangö sihima. Miaŋgöra Satan, gi mönö dölki nöŋgö jemesoholneyök kesalnöŋ.” Mewö.   
\s1 Kraist wuataŋgöbingö söŋgöröŋi.  
\p
\v 34 \x * \xo 8.34 \xt Mat 10.38; Luk 14.27\x*Jisösnöŋ ambazip kambu aka gwarekurupŋi eŋgoholi kagetka keu kewö jii mötket, “Kunŋan nöŋgö andöne kamamgö mötzawi, yaŋön mönö nanŋi urusileŋaŋgö sihim kömbönaŋi bölöŋi andö qeiga sisitŋi megetka sihimbölö mi bisimakŋa. Mi maripomnöŋ kömumawaŋgö dop mökösöŋda ni nuataŋgöba kama.  
\v 35 \x * \xo 8.35 \xt Mat 10.39; Luk 17.33; Jon 12.25\x*Kunŋan malmalŋi nanŋaŋgöra aŋgön köla nanŋi imbi-imbi maljawi, yaŋön mönö malmalŋi ölŋi jöhöi sohoma. Sohomapmö, kunöŋ gölmegö malmalŋi mi ni aka nöŋgö Ölöwak Buŋanaŋgöra aka köleŋda tököm niŋgimawi, yaŋön mönö malmal ölŋaŋgö könaŋi miwikŋaiba köhöiba malma.  
\v 36 Kunŋan gölmeŋi gölmeŋi mieŋgö öröyuaiŋi pakpak köl öröi buŋaŋi an teköiga uruŋaŋgö malmalŋi mem sohoba silebile mala kömuiga Anutunöŋ keuŋi jim teköiga uŋaŋan ayuhuiga qahö dop kölma. Sukinapŋi miaŋön mönö urusösöŋgai qahö ak waŋgima. Qahöpmahöp!  
\v 37 Körek neŋön mönö bohonini jöhöbingö osibin.  
\v 38 Ambazip kambuŋi kambuŋi nalö kewöŋe gölmenöŋ qesabulum aka siŋgisöndok tosatŋi aka malakze. Kunŋan yeŋgö sutŋine nöŋgö qetni aka Buŋa keuni memba et aljawi, mi Suep gölmegö azi ölŋan mewöyök ehöröŋ kölma. Yaŋön könaŋgep Suep garata töröŋi yembuk ki etketka Iwiŋaŋgö asakmararaŋi eka aurugetka yaŋön azi me ambi mewöŋi mönö ehöröŋ köl waŋgima.” Mewö.   
\c 9  
\p
\v 1 Mewö jiba kewö jii mötket, “Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme: Kiaŋgöreŋ kinjei, eŋgö sutŋineyök tosatŋan Anutunöŋ bemtohoŋi kuŋguiga kukösumŋan asuhumawi, mi ek kutume. Jebuk mala kömupkö sihimbölöŋi qahö mötketka asuhum tiŋgiriga ekŋe.” Mewö.   
\s1 Jisösgö sileŋe letotqetot ahök.  
\r Mat 17.1-13; Luk 9.28-36  
\p
\v 2 \x * \xo 9.2 \xt 2 Pitö 1.17-18\x*Wehön 6 teköiga Jisösnöŋ Pitö, Jeims aka Jon eŋguaŋgita ambazip eŋgömosöta nanŋinök kunduŋi köröpŋi kunöŋ öŋgöba kötikŋe malget. Miaŋgöreŋ malgetka jemesoholŋine kiniga Jisösgö sile tandökŋan letota murutŋi ahök.  
\v 3 Malukuŋan tuat lalamŋi asakmararaŋambuk ahök. Gölmenöŋ opo tuatŋi saipenöŋ (omo bliz) saŋgoŋmakzei, mönö mi oŋgita tuariyök.  
\v 4 Mewö aiga Elaija aka Moses yetkön asuhum eŋgiba Jisösbuk keukeu jiget.  
\v 5 Jigetka Pitönöŋ könahiba keu jiba Jisösgöra kewö jiyök, “Ketaŋamnini! Neŋön kiaŋgöreŋ uruölöwak mötzin. Miaŋgöra neŋön ölöp koum karöbut qebin: Göhö kun, Mosesgö kun aka Elaijagö kun.”  
\v 6 Gwarek yeŋön jönömŋini gwötpuk unduiga Pitönöŋ “Denöwö jimam,” jiba keu jaruyök.   
\p
\v 7 \x * \xo 9.7 \xt Mat 3.17; Mak 1.11; Luk 3.22\x*Keu jaruba kiniga unuŋunuŋ tuat lalamŋi asakmararaŋambuk kunöŋ eta aumŋan esuhum eŋgiiga miaŋgö uruŋeyök qet kun kewö eriga mötket, “Azi ki nani wölböt nahöna akza. Mönö yaŋgö keuŋi möta malme.”  
\v 8 Keu mi möta könöpuk liliŋgöm purik um jaruba tosatŋi kunbuk qahö etkeketka Jisösnöŋ nanŋök yembuk kinök. Mewö.   
\s1 Jon O-melun azi mi Elaijagö salupŋi akza.  
\p
\v 9 Kunduŋeyök etketka Jisösnöŋ sörökŋi miaŋgöreŋ kewö jim kutum eŋgiyök, “Iŋini yuai ekzei, miaŋgö buzupŋi mi mönö ambazip kun kude jiget mötme. Suep gölmegö azi ölŋan kömupnöhök wahöriga miaŋgö andöŋe mi ölöp jim asariba malme.”   
\p
\v 10 Mewö jim kutum eŋgiiga gwarekurupŋi karöbut yeŋön keu mi uruŋine aŋgön köla “kömupnöhök wahötwahötkö” könaŋi mi nanŋini qesim aŋguba eraum mötket.  
\v 11 \x * \xo 9.11 \xt Mal 4.5; Mat 11.14\x*Eraum möta Jisös kewö qesim waŋgiget, “Köna keugö böhi yeŋön mönö keu kewö jimakze, ‘Kezapqetok azi Elaijanöŋ mönö Suepnöhök mutuk eta asuhuma.”   
\p
\v 12 Qesim waŋgigetka meleŋda kewö jiyök, “Elaijanöŋ mutuk eta asuhuba malmal pakpak möhamgöma. Keu mi ölŋa akzapmö, keu kun ki mönö wuanöŋgöra ohoget ahöza: Suep gölmegö azi ölŋan mönö sihimbölö gwötpuk möriga jijiwilit ak waŋgime.”  
\v 13 Keu yahöt mi ahözahotmö, nöŋön kewö jibi mötme: Elaijanöŋ lök eta asuhuyökmö, yaŋgöra Buŋa keu ohoget ahözawaŋgö dop ambazipnöŋ i nanŋini sihimŋini wuataŋgöba laŋ ak waŋgiget.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ öme wuataŋgöi morönöŋ ölöwahök.  
\r Mat 17.14-21; Luk 9.37-43  
\p
\v 14 Jisös aka gwarek karöbut yeŋön kunduŋeyök eta gwarekurupŋi tosatŋi yeŋgöreŋ kaba yuai kewö eket: Köna keugö böhi tosatŋan kinda yembuk jitnakölik aka goranora keu jigetka ambazip jesöŋgöŋan liliköba eŋgeka kinget.  
\v 15 Mewö kinda ambazip kambu pakpak yeŋön Jisös eka miaŋgöreŋök auruba kiŋkiŋgöba kösutŋe anda jölöŋi jiget.  
\v 16 Jölöŋi jigetka kewö qesim eŋgiyök, “Iŋini wanatköra yembuk jitnakölik aka goranora keu jize?”   
\p
\v 17 Qesim eŋgiiga kambuŋineyök azi kunöŋ meleŋda kewö jii mörök, “Böhi! Nöŋgö nahöni ömenöŋ numbuŋi muhungöba töŋöt mem waŋgiiga waŋgita göhöreŋ kazal.  
\v 18 Mi miaŋgöreŋ me miaŋgöreŋ memba mendawöla öröm giliga eta qeba numbuŋeyök qölqöl söutsöut eriga irimŋi yöhözömgöba sileŋan sölöpkömakza. Mewö ahiga kaba göhö gwarekurupki ulet eŋgiba öme mi wuataŋgömegö jizalmö, yeŋön osize.”   
\p
\v 19 Mewö jiiga meleŋ waŋgiba jiyök, “Gölmegö yaŋgiseŋ ambazip yei! Mönö nalö dawik embuk mala qatön eŋgubiga Anutu qahö möt narigetka sihimbölö mötmam. I mönö waŋgita nöŋgöreŋ kaget.   
\p
\v 20 Mewö jiiga waŋgita yaŋgöreŋ kaget. Kagetka ömenöŋ Jisös eka miaŋgöreŋök morö utuköba urepköm waŋgiiga wölöhariba tala gölmenöŋ qeba pöraŋpöraŋ mitiba semben auba ahöiga numbuŋeyök qölqöl söutsöut kota erök.  
\v 21 Jisösnöŋ mi eka iwiŋi kewö qesim waŋgiyök, “Nalö dawikö dop yuai ki lök asuhum waŋgiiga kotza?” Qesim waŋgiiga jiyök, “Mi lök morörökŋeyök asuhum waŋgiyök.   
\p
\v 22 Mi mem bölim waŋgimamgöra nalö tosatŋe könöpnöŋ, nalö tosatŋe onöŋ metal waŋgiiga nalö gwötpuk geba qebayök kinahakza. Mewömö, miaŋgö kukösumŋi kun göhöreŋ ahöza ewö, mönö ak kömumba bauköm netkiman.”   
\p
\v 23 Mewö jiiga jiyök, “‘Kukösumŋi göhöreŋ ahöza ewö,’ jizan. Anutugö kukösumŋan mönö yuai kungöra qahö qakömakza. Anutu möt narizawaŋön mönö yuai pakpak ölöp ahakŋa.”   
\p
\v 24 Mewö jiiga iwiŋan miaŋgöreŋök qeta jiyök, “Anutu möt narizalmö, mötnaripnan lölöwöröŋi akza. Mötnaripni mönö mem köhöiman.”   
\p
\v 25 Jiiga ambazip jesöŋgöŋan ösumŋinan kaba kingetka eka miaŋgöra öme mi kewö jim waŋgiyök, “Gi töŋöt aka kezapduhupkö ömeŋi, nöŋön jim kutum gihizal: Gi mönö azi ki mosöta kota anda kunbuk kude liliŋgöba kaman.”   
\p
\v 26 Jim waŋgiiga qeta silata morö mi utuköba könöpuk urepköm waŋgii wölöhariiga utala kota anök. Kota aniga qeba qamöt tandök aka ahöiga gwötpukŋan mi eka “Wösöŋi alja!” jiget.  
\v 27 Mewö jigetmö, Jisösnöŋ böröŋe memba köbibiiga wahöta kinök.   
\p
\v 28 Mewö kiniga Jisösnöŋ miri uruŋe öŋgöiga gwarekurupŋan nanŋinök tata kewö qesim waŋgiget, “Neŋön mönö wuanöŋgöra mi naninök wuataŋgöbingö osizin?”   
\p
\v 29 Qesim waŋgigetka kewö jii mötket, “Öme tandökŋi mewöŋi mi mönö köuluköba nene siŋgi mala wuataŋgöbin. Yuai murutŋi kun ahinga qahö kota anma.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ kömumamgö Buŋaŋi jiiga yahöt ahök.  
\r Mat 17.22-23; Luk 9.43b-45  
\p
\v 30 Jisösnöŋ gwarekurupŋi yembuk miri gölme mi mosöta anda Galili prowins uruŋe liliköba denike malgeri, mi kunŋan mötmapkö tököyök.  
\v 31 Mia tököba gwarekurupŋi kusum eŋgimamgöra ölöŋ anget. Könanöŋ anda keu kötŋi kewö jii mötket, “Anutunöŋ Suep gölmegö azi ölŋi mi gölme ambazip yeŋgö böröŋine al waŋgii gema. Geiga i qegetka kömuma. I qeget kömui wehön karöbut teköiga miaŋgöreŋ mönö kömupnöhök wahötma.”   
\p
\v 32 Keu kötŋi mewö jii mötketmö, mi qahö möt kutuget aka könaŋi denöwö, mi qesibingö kölköldömdöm aket. Mewö.   
\s1 Gwarek sutŋine daŋön mutukŋi akza?  
\r Mat 18.1-5; Luk 9.46-48  
\p
\v 33 Mewö anda Kaperneam taonöŋ kaŋgotket. Miaŋgöreŋ kaŋgota nanŋi miri uruŋe öŋgöba gwarekurupŋi kewö qesim eŋgiyök, “Iŋini Könanöŋ kaba wani keuya eraum mötze?”   
\p
\v 34 \x * \xo 9.34 \xt Luk 22.24\x*Yeŋön könanöŋ kaba ‘Daŋön öŋgöŋgöŋi akza’ mia nanŋinök eraum möta kaget. Miaŋgöra qesim eŋgiiga keu bök tatket.  
\v 35 \x * \xo 9.35 \xt Mat 20.26-27; 23.11; Mak 10.43-44; Luk 22.26\x*Keu bök tatketka Jisösnöŋ geba tata gwarekurupŋi 12 eŋgoholi kagetka kewö jii mötket, “Kunŋan mutukŋi malmamgö mötza ewö, yaŋön mönö körek eŋgö nembö bapŋine eta qöndökŋi aka tosatŋi pakpak welen qem eŋgimakŋa.”  
\v 36 Mewö jiba namande moröŋi kun memba sutŋine ali kinök. Kiniga böröŋan memba tambuŋe ala kewö jii mötket,  
\v 37 \x * \xo 9.37 \xt Mat 10.40; Luk 10.16; Jon 13.20\x*“Kunŋan namande kewöŋi kun nöŋgö qetne miriŋe köl öröba köyan kölmawi, yaŋön mönö ni köl öröm niŋgima. Kunŋan mewö ak niŋgizawi, yaŋön niyök qahöpmö, daŋön melaim niŋgiyöhi, mönö i mewöyök köl öröm waŋgima.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ gwarekurupŋi mindiŋgöm eŋgiyök.  
\r Luk 9.49-50  
\p
\v 38 Jonöŋ Jisös kewö jii mörök, “Böhi! Nini azi kun neŋgö andönine qahö kayöhi, yaŋön göhö qetnöŋ ömewöröme közöl eŋgiiga ehin. Yaŋön nembuk qahö liliköba maljawaŋgöra nini i qetal waŋgiin.”   
\p
\v 39 Mewö jiiga Jisösnöŋ jiyök, “I kude qetal waŋgime. Kunŋan nöŋgö qetni qeta aŋgöletot mezawi, yaŋön mönö miaŋgö andöŋe nöŋgö andöqeqe keu awamŋanök jimamgö osima.  
\v 40 \x * \xo 9.40 \xt Mat 12.30; Luk 11.23\x*Kunŋan qahö qetal neŋgimakzawi, yaŋön mönö neŋgö areŋnöŋ malja. (Miaŋgöra nöŋgö alaurupni tosatŋi mi kude qetala aŋgösirip meme.)  
\v 41 \x * \xo 9.41 \xt Mat 10.42\x*I mönö naŋgöm eŋgigetka Anutunöŋ töwaŋini eŋgima. Kunŋan Kraistkö qetŋe yaŋgö buŋaŋi akzeaŋgöra aka o qambi nemegö eŋgimawi, Anutunöŋ mönö miaŋgö töwaŋi meleŋda waŋgima. Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme: Naŋgöm eŋgimei, mieŋön mönö töwa meme.” Mewö.   
\s1 Siŋgisöndokö kölgorom mönö qetal eŋgime.  
\r Mat 18.6-9; Luk 17.1-2  
\p
\v 42 Jisösnöŋ keu kewö jiyök, “Morö kewöŋi möt narim niŋgizei, kunŋan yeŋgöreŋök kun kölgorom ak waŋgiiga siŋgisöndok akŋawi, azi miaŋön mönö lömböt öŋgöŋgöŋi miwikŋaima. Anutunöŋ lömböt miaŋgö likepŋi denöwö waŋgiiga dopŋe akawak? Kemuŋ jamönjiŋ jölŋe jöhöba köwet röndumnöŋ gilget mulumgöi gebawak, miaŋön mönö awamŋi ahum waŋgii tandök akawak.  
\v 43 \x * \xo 9.43 \xt Mat 5.30\x*Miaŋgöra börögan siŋgisöndok akŋangö kölgorom ak gihima ewö, mönö yandim gilman. Yandim gilagun börötak mala malmal köhöikŋi miwikŋaiba oyaeŋkoyaeŋ akŋanmö, börö yahötpuk mala könaŋgep könöp sianöŋ gebanbuk. Sia könöpŋi mi nalö kunöŋ qahö bököma.  
\v 44 Miaŋgöreŋ ‘Döhöŋini eŋgöhöm pilikuta mala qahö kömume aiga könöpŋinan nalö kunöŋ kude bököma.’   
\p
\v 45 Mewöyök könagan siŋgisöndok akŋangö kölgorom ak gihima ewö, mönö yandim gilman. Yandim gilagun könatohot mala malmal köhöikŋi miwikŋaiba oyaeŋkoyaeŋ akŋanmö, köna yahötpuk malnöŋga könöp sianöŋ gil gihigetka gebanbuk.  
\v 46 Miaŋgöreŋ ‘Döhöŋini eŋgöhöm pilikuta mala qahö kömume aiga könöpŋinan nalö kunöŋ kude bököma.’   
\p
\v 47 \x * \xo 9.47 \xt Mat 5.29\x*Mewöŋanök jegan siŋgisöndok akŋangö kölgorom ak gihima ewö, mönö qözöla gilman. Qözöla gilagun je-ilik mala Anutugö bemtohoŋnöŋ aŋgota oyaeŋkoyaeŋ akŋanmö, je yahötpuk malnöŋga könöp sianöŋ gil gihigetka gebanbuk.  
\v 48 \x * \xo 9.48 \xt Ais 66.24\x*Miaŋgöreŋ ‘Döhöŋini eŋgöhöm pilikuta mala qahö kömume aiga könöpŋinan nalö kunöŋ kude bököma.’   
\p
\v 49 Könöp sia miaŋgöreŋ ambazip körek mi howe sihi kölköl ewö könöpnöŋ eŋgohogetka sihimbölöŋi mötme.   
\p
\v 50 \x * \xo 9.50 \xt Mat 5.13; Luk 14.34-35\x*Howe mi ölöpŋi akzapmö, howegö sihimŋi mosötma ewö, mi mönö denöwö möhamgögetka nahömŋi kunbuk ahubawak? Iŋini mewöŋanök urumohot malmalgö nahömŋi mosötpepuk. Miaŋgöra Suep howeŋini mosötpepuköra mönö galömŋini memba sutŋine luai qem aŋguba malme.” Mewö.   
\c 10  
\s1 Awanöm aŋgömosötmosötkö keuŋi  
\r Mat 19.1-12; Luk 16.18  
\p
\v 1 Jisösnöŋ wahöta Kaperneam miri mosöta Jordan o kutuba likepŋe anda mötöteiba eta kunbuk o mi kutuba Judia prowinsnöŋ kayök. Kaiga ambazip kambulelembenöŋ kunbuk yaŋgöreŋ tokogetka akmalöhi, miaŋgö dop kunbuk kusum eŋgiyök.   
\p
\v 2 Kusum eŋgiiga Farisi (Köna keugö kapaŋkölköl) tosatŋan yaŋgöreŋ kaba keugö bötaknöŋ örömapkö esapköm waŋgiba kewö qesim waŋgiget, “Azinöŋ anömŋi mosötmawi, mewö miaŋön Köna keu oŋgitma me qahö?”   
\p
\v 3 Qesim waŋgigetka meleŋda kewö jii mötket, “Mosesnöŋ miaŋgö keuŋi denöwö jim kutum eŋgiiga ahöza?”   
\p
\v 4 \x * \xo 10.4 \xt Dut 24.1-4; Mat 5.31\x*Mewö jii möta kewö jiget, “Azinöŋ aŋgömosötmosöt papia ohoba anömŋi ölöp mosötma. Mosesnöŋ mewö jim kutui ahöza.”   
\p
\v 5 Mewö jigetka kewö jim eŋgiyök, “Yaŋön mönö uruköhöikŋinaŋgöra aka jimkutukutu mewö ohom eŋgiyök.  
\v 6 \x * \xo 10.6 \xt Jen 1.27; 5.2\x*Ohom eŋgiyökmö, Anutunöŋ könakönahiŋe yuai pakpak miwikŋaiyöhi, nalö miaŋgöreŋök ‘Azi aka ambi malmegöra miwikŋaim eŋgiyök.’  
\v 7 \x * \xo 10.7 \xt Jen 2.24\x*Miaŋgöra azinöŋ mönö iwinamŋi etkömosöta anömŋaŋgöreŋ anda qekötahöiga  
\v 8 yetkön sile mohot aka malmahot. Mewö aka toroqeba yahöt qahö akzahotmö, sile mohot aka malmahot.  
\v 9 Anutunöŋ azi aka ambi mindirim etkiyöhi, ambazip kunŋan mönö i kude mendeŋ etkima.”   
\p
\v 10 Jisösnöŋ mewö jiba miri uruŋe öŋgöiga gwarekurupŋan keu miaŋgöra kunbuk qesim waŋgiget.  
\v 11 \x * \xo 10.11 \xt Mat 5.32; 1 Kor 7.10-11\x*Qesim waŋgigetka kewö jii mötket, “Azi kunöŋ anömŋi wuataŋgöba ambi kun memawi, yaŋön mönö qesabulum sero yoŋgorö akŋa.  
\v 12 Mewöyök ambi kunöŋ apŋi wuataŋgöba azi kun memawi, yaŋön mönö qesabulum sero yoŋgorö akŋa.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ nahönbörat kötuetköm eŋgiyök.  
\r Mat 19.13-15; Luk 18.15-17  
\p
\v 13 Ambazip tosatŋan nahönbörat morömorö eŋguaŋgita Jisösnöŋ eŋgömisirimapköra yaŋgöreŋ kagetmö, gwarek yeŋön ambazip mi jim qetal eŋgiget.  
\v 14 Mewö aketmö, Jisösnöŋ mi eka uruŋi böliiga kewö jii mötket, “Nahönbörat moröŋi mönö eŋgömosötketka nöŋgöreŋ kame. Anutunöŋ ambazip mewö mia bemtohoŋi buŋa qem eŋgima. Miaŋgöra i kude jöhöm eŋgime.  
\v 15 \x * \xo 10.15 \xt Mat 18.3\x*Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme, “Kunŋan Anutugö bemtohoŋi mi nahönbörat ewö buŋa qahö qem aŋgumawi, yaŋön mönö miaŋgö uruŋe aŋgotmamgö osima.  
\v 16 Mewö jiba tambuŋe ala dohongöm eŋgiba böröŋi nöröpŋine ala kötuetköm eŋgiyök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ azi pomŋi kungö qambaŋ keu jiyök.  
\r Mat 19.16-30; Luk 18.18-30  
\p
\v 17 Jisösnöŋ könahiba köna anmamgö ahiga azi kunöŋ ösumŋan yaŋgöreŋ kayök. Kaba wösöŋe geba simin köla kewö qesim waŋgiyök, “Böhi ölöpŋi, nöŋön mönö denöwö aka malmal köhöikŋaŋgö buŋa qem aŋgubileŋak?”   
\p
\v 18 Qesim waŋgiiga kewö jii mörök, “Nöŋgöra ‘Böhi ölöpŋi,’ mi wuanöŋgöra jizan? Anutu mohotŋan ölöpŋi akza. Azi kunŋan i ewö ölöpŋi qahö akza.  
\v 19 \x * \xo 10.19 \xt Eks 20.12-16; Dut 5.16-20\x*Gi jöjöpaŋ keu ki möt teközan,  
\q1 ‘Ambazip kun kude qenöŋ kömuma. Sero yoŋgorö kude akŋan. Yoŋgorö kude meman. Jitnöŋ alal keu kude jiman. Kalöpköba yoŋgorö kude meman. Iwinamgi mönö göda qem etkimakŋan.’”   
\p
\v 20 Mewö jii möta kewö jiyök, “Böhi, mi pakpak mönö gwaböneyök tem köla mala kotzal.”   
\p
\v 21 Mewö jiiga Jisösnöŋ uba eka urukönömŋan jöpaköm waŋgiba kewö jii mörök, “Mohot kungöra kewö osizan: Gi mönö anda sukinapki pakpak söŋgöröŋi memegöra alnöŋ moneŋ kaiga ambazip wanapŋi engiman. Mewö aknöŋga sukinapki ketaŋi (guli masapugi milyön kinagi ewö) ketaŋi mi Suep mire ahöm gihima. Mewö aka ni nuataŋgöba kaman.”  
\v 22 Jisösnöŋ mewö jiyökmö, sukinapŋi gwötpuk ahöyöhaŋgöra aka keu mi möta uruŋi bosoleiiga wösöbirik aka jeŋi asöliiga öne mosöta anök.   
\p
\v 23 Mosöta aniga Jisösnöŋ ui anda kaiga gwarekurupŋi kewö jii mötket, “Yei! Ambazip moneŋ inapŋinambuk yeŋön mönö Anutugö bemtohoŋnöŋ aŋgotpingö lömböriba kupuk-kapak akŋe.”   
\p
\v 24 Mewö jiiga gwarek yeŋön mi möta welipkögetmö, Jisösnöŋ toroqeba kewö jii mötket, “Gupanurupni, ambazip denike yeŋön moneŋ inapŋini möt narimakzei, yeŋön mönö Anutugö bemtohoŋ uruŋe aŋgotpingö lömböriba kupuk-kapak akŋe.  
\v 25 Mi kewö jim tuarimam: Sömbup ketaŋi kamel mi kondi kinimŋe ölöp qahö aŋgotma. Miaŋgö dop ambazip pomŋi yeŋön Anutugö bemtohoŋ uruŋe aŋgotpingö lömböriba qaköme.”   
\p
\v 26 Mewö jii möta aurum tililiŋgöba nanŋinaŋgöra kewö jiget, “Opopoŋ! Ambazip daŋön mönö Suepkö buŋaya akawak?”   
\p
\v 27 Mewö jigetka Jisösnöŋ uba eŋgeka kewö jiyök, “Ambazipnöŋ mi esapköba osiba qakömakzemö, Anutunöŋ mewö qahö ahakza. Anutunöŋ mönö yuai pakpak ölöp ahakza. Yaŋön yuai kun aka memamgö qahö osiba qakömakza.” Mewö.   
\s1 Jisösgö nup memegö töwaŋi  
\p
\v 28 Pitönöŋ keu mi möta meleŋda Jisös kewö jii mörök, “Mötnöŋ, neŋön mönö yuai pakpak mosöta gi guataŋgöba kain.”   
\p
\v 29 Mi möta Jisösnöŋ kewö jiyök, “Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme: Kunŋan nöŋgö aka Ölöwak Buŋagöra aka yuai kun mosöröhi, - mi jike miriŋi, darumunŋi, nenbehötŋi, iwinamŋi, nahönböratŋi me nup kisiŋi - mi eŋgömosöriga Anutunöŋ mönö miaŋgö likepŋi oŋgita meleŋ waŋgiiga sehima.  
\v 30 Kunŋan yuai mi mosöröhi, Anutunöŋ mönö salupŋe mi 100:kö dop toroqeba waŋgiiga nanŋi buŋaya akŋa. Gölmegö malmalnöŋ sesewerowero uruŋe malmapmö, jike miri, darumun, nenbehöt, iwinam, nahönbörat aka nup kisi mi mönö salupŋe ahum waŋgima aka nalö könaŋgepŋe malmal köhöikŋi teteköŋi qahö buŋa qem aŋguma.  
\v 31 \x * \xo 10.31 \xt Mat 20.16; Luk 13.30\x*Mewö asuhumapmö, mutukŋi eŋgöreŋök gwötpukŋan dagibezupŋi aketka dagibezupŋi yeŋgöreŋök gwötpukŋan mutukŋi akŋe.” Mewö.   
\s1 Kömumamgö keuŋi jiiga karöbut ahök.  
\r Mat 20.17-19; Luk 18.31-34  
\p
\v 32 Jisösnöŋ gwarekurupŋi yembuk Jerusalem sitinöŋ öŋgöbingöra gölme köna anget. Jisösnöŋ mutuk aniga gwarekurupŋan andöŋe anda welipköget aiga ambazip andöŋine kageri yeŋön mönö keŋgötŋini mötket. Mewö aketka Jisösnöŋ gwarekurupŋi 12 mi kunbuk öröm eŋgiba könahiba kusum eŋgiyök. Yaŋgöreŋ yuai asuhumawi, keu mi jim asariba kewö jiyök,  
\v 33 “Mötket, nini Jerusalem öŋgöbin. Miaŋgöreŋ kunŋan Suep gölmegö azi ölŋi mamalolo mem waŋgiiga jike nup galöm aka Köna keugö böhi yeŋgö böröŋine gema. Yeŋön kömumapkö keuŋi jim teköba kian gawman yeŋgö böröŋine al waŋgime.  
\v 34 Al waŋgigetka mepaiköba söutkölap qeba ihilek wahiŋambuknöŋ tauköm waŋgime. Tauköm waŋgiba qegetka kömuma. Kömumba wehön karöbut teköiga kömupnöhök wahötma.” Mewö.   
\s1 Jeims Jon yetkön yuaigöra ulerohot.  
\r Mat 20.20-28  
\p
\v 35 Jisösnöŋ mewö jiiga Jebedigö nahönyahötŋi Jeims aka Jon yetkön yaŋgöreŋ anda kewö jiyohot, “Böhi, niri yuai kungöra ulet gihiziri mi ak netkimangö mötzit.”   
\p
\v 36 Jiyohotka qesim etkiyök, “Iŋiri wani yuai ak etkimamgöra mötzahot?”   
\p
\v 37 Qesim etkiiga kewö jiyohot, “Göŋön ölöp jim kutunöŋga niri göhö asakmararaŋnöŋ eu öŋgöba kunöŋ börögi ölŋe aka kunŋan börögi qaniŋe tata yuai pakpak galöm kölbinak.”   
\p
\v 38 \x * \xo 10.38 \xt Luk 12.50\x*Mewö Jiyohotmö, Jisösnöŋ kewö jii mörohot, “Iŋiri miaŋgö könaŋi qahö möt yaköba uletzahot. Nöŋön qambi asölŋambuk nemami, iŋiri mi ölöp nemba sihimbölö mötmahot me qahö? Jöm nöŋgwambuknöŋ melun mem niŋgimei, iŋiri mi memahot me qahö?”   
\p
\v 39 Jii möta jiyohot, “Mi ölöp membit.”  
\p Jiyohotka kewö jii mörohot, “Mi ölŋa! Nöŋön qambi asölŋambuk nemami, iŋiri mi mewöŋanök nemahot aiga jöm nöŋgwambuknöŋ melun mem niŋgimei, miaŋön mönö iŋiri mewöyök melun mem etkime.  
\v 40 Mem etkimemö, nöŋgö böröni ölŋe me qaniŋe daŋön tatmahori, nöŋön keu mi jim kutumamaŋgö dop qahö. Anutunöŋ dum yahöt mi denike yetköra mözözömgöyöhi, mi mönö yetköra etkiiga nömbuk tata galöm kölmahot.” Mewö.   
\s1 Galöm ölŋan mönö welenqeqeya akza.  
\p
\v 41 Jeims Jon yetkön mewö ulerohotka alaurupŋi 12 yeŋön mi möta könahiba urubölö aket.  
\v 42 \x * \xo 10.42 \xt Luk 22.25, 26\x*Mewö aketmö, Jisösnöŋ eŋgoholi kagetka kewö jii mötket, “Gölmegö kantriŋi kantriŋi mieŋgö jembonŋinan galöm köl eŋgibingö jizei, yeŋön mönö azi kembu tandök ak eŋgimakze. Yeŋgö ketaŋamŋinan mönö keu jim kutuba mindiŋgöm eŋgiba kukösumŋini kondelakze. Iŋini könaŋini mi ölöp mötze.  
\v 43 \x * \xo 10.43 \xt Mat 23.11; Mak 9.35; Luk 22.26\x*Eŋgö sutŋine silik mewö ahöbapukmö, kunŋan eŋgö sutŋine ketaŋamŋini akŋamgö mötzawi, yaŋön mönö welen qem eŋgiba malma.  
\v 44 Mewöyök kunŋan eŋgö sutŋine mutukŋi malmamgö mötzawi, yaŋön mönö körek eŋgö nembö bapŋine mala welenqeqeŋini omaŋi akŋa.  
\v 45 Suep gölmegö azi ölŋan mönö mewöyök silik mewöŋi kondela nanŋi welen qem waŋgimegöra aka qahö kayök. Qahöpmö, welen qem eŋgiba ambazip sehisehiŋi yeŋgö sohopŋini memamgöra aka eta malmalŋi köleŋda mosötma.   
\s1 Bartimeus jeŋi gömöliiga mem ölöwahök.  
\r Mat 20.29-34; Luk 18.35-43  
\p
\v 46 Jisösnöŋ gwarekurupŋi yembuk Jeriko sitinöŋ kaget. Kaba siti mi mosötpingö aketka ambazip kambulelembenöŋ eŋguataŋgöba andöŋine kaget. Mewö kagetka jegömöl azi qetŋi Bartimeus, Timeusgö nahönŋi yaŋön moneŋ aka nene waŋgimegö ulet eŋgiba köna jitŋe tarök.  
\v 47 Tariga “Nazaret-azi Jisösnöŋ kaza!” jiget möta könahiba kewö qerök, “Jisös Deiwidkö gwölönarökŋi, mönö ak-kömum niŋgiman!”   
\p
\v 48 Mewö qeriga gwötpukŋan bök tatmapköra qetal waŋgigetmö, yaŋön mönö kapaŋ köla qerök. “Deiwidkö gwölönarökŋi, mönö ak-kömum niŋginöŋ!”   
\p
\v 49 Qeriga Jisösnöŋ dörök ala kewö jiyök, “Ölöp qetketka ki kama.” Mewö jiiga jegömöl azi mi qeta kewö jiget mörök, “Göhöra qeza. Mönö mötkurumkurum mosöta wahöta kaman.”   
\p
\v 50 Mi möta malukuŋi qeköba gila pöraŋ wahöta kinda Jisösgöreŋ anök.   
\p
\v 51 Aniga kewö qesim waŋgiyök, “Alani, nöŋön wani yuai ak gihimamgöra mötzan?” Mewö qesim waŋgiiga jegömöl azinöŋ jiyök, “Ketaŋamni, ni jeni kunbuk umamgöra mötzal.”   
\p
\v 52 Mewö jiiga Jisösnöŋ kewö jii mörök, “Mötnaripkan mönö mem ölöwak gihiza. Mönö ölöp anman.” Mewö jii möta jeŋan miaŋgöreŋök tohoiga uba andöŋine Jisös wuataŋgöba anök. Mewö.   
\c 11  
\s1 Jisösgöra köiraŋ kölgetka Jerusalem öŋgöyök.  
\r Mat 21.1-11; Luk 19.28-40; Jon 12.12-19  
\p
\v 1 Jisösnöŋ gwarekurupŋi yembuk Jerusalem siti dopdowiba Betfage aka Betani miri yahöt kösutŋire kaba Oil ip kunduŋe öŋgöba gwarekyahötŋi yahöt melaim etkimamgöra aka  
\v 2 kewö jii mörohot, “Miri wösöŋire tatzawi, mönö miaŋgöreŋ anohot. Anda miaŋgöreŋ aŋgota doŋki moröŋi kösönöŋ jöhöget kinjawi, mi miaŋgreŋök miwikŋaimahot. Doŋki mi dölökŋa, azi kunŋan qakŋe qahö tatatŋa. Mi mönö pösata memba ki kamahot.  
\v 3 Pösarohotka kunŋan ‘Wuanöŋgöra mewö akzahot?’ jiba qesim etkiiga kewö jimahot, ‘Kembuniran mönö miaŋgöra osiba jiiga kazira zilaŋ meleŋniga kunbuk ki kama.’   
\p
\v 4 Mewö jiba melaim etkiiga anda doŋki moröŋi miri towokŋe miri kungö naŋguŋe kösönöŋ jöhöget kiniga miwikŋaiba pösarohot.  
\v 5 Pösarohotka azi tosatŋi miaŋgöreŋ kingeri yeŋön kewö qesim etkiget, “Hei, wania akitköra doŋki moröŋi pösatzahot?”   
\p
\v 6 Mewö qesim etkigetka Jisösnöŋ jiyöhaŋgö dop jiyohot möta “Ölöp memba anmahot,” jiget.  
\v 7 Jigetka memba Jisösgöreŋ kayohotka malukuŋini qeköba doŋki moröŋaŋgö qakŋe algetka öŋgöba tarök.  
\v 8 Mewö tata aniga ambazip jesöŋgöŋan göda qeba malukuŋini qeköba köna namŋe tumbulgetka tosatŋan gölme köröŋe anda ip sinŋi mitiba tumbulget.  
\v 9 \x * \xo 11.9 \xt Sum 118.25-26\x*Tumbulgetka ambazip jeŋe köl öröba angeri aka andöŋe wuataŋgöba kageri, yeŋön kewö jiba qetket, “Hosana, owe owe! Anutu möpöseizin. Kembugö qetŋe kamawi, Anutunöŋ mönö i kötuetköm waŋgima.  
\v 10 Kiŋ Deiwidnöŋ kantri tohoŋ kuŋguba galöm köl eŋgiyöhi, nalö mewöŋan mönö kunbuk kam neŋgiza. O Anutu mönö kantri tohoŋnini kötuetköman. Hosana! Qetbuŋagi möpöseininga euyaŋgöreŋ öŋgöza. Owe Owe!”   
\p
\v 11 Mewö qetketka Jerusalem sitinöŋ öŋgöba jöwöwöl jikegö tohoŋ uruŋe anök. Miaŋgöreŋ liliköba yuai pakpak ehi mare ahiga eta gwarekurupŋi 12 yembuk jike mosöta Betani mire anda ahöget. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ fig ip kun qesuahöiga ululuŋgöyök.  
\r Mat 21.18-19  
\p
\v 12 Ahöba söŋanök wahöta gwarekurupŋi yembuk Betani miri mosöta angetka Jisösnöŋ nenegö kömuyök.  
\v 13 Nenegö kömumba ui aniga fig ip kun\f + \fr 11.13 \ft Fig mi sambi ipkö alaŋi kun. Mi nupŋine kömötketka kötŋi nahömŋinambuk asuhugetka gwötpuk nemakzema.\f* sinŋambuk kini ehök. Eka “Sinŋaŋgö uruŋe ölŋi tari miwikŋaiba nembileŋak,” jiba fig ipkö könaŋe anök. Anökmö, ölŋaŋgö nalöŋan qahö töriyöhaŋgöra sinŋanök kini ehök.  
\v 14 Mewö eka ip mi kewö jim waŋgiyök, “Kunŋan ölgi kunbuk kude nema.”  
\p Mewö jim waŋgiiga keu mi gwarekurupŋan mötket. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ jöwöwöl jike jim kömbuhiyök.  
\r Mat 21.12-17; Luk 19.45-48; Jon 2.13-22  
\p
\v 15 Anda mala Jerusalem sitinöŋ öŋgögetka Jisösnöŋ jöwöwöl jikegö tohoŋ uruŋe anök. Miaŋgöreŋ ambazip eŋgehiga inap bohonŋi memegöra algetka söŋgöröŋi megeri, mi könahiba közöl eŋgiiga etket. Moneŋ utekutek ambazip yeŋgö jakeŋini metali anget. Mewöyök kembö bohonŋini memegöra algeri, mieŋgö dum tatatŋini mi tok tötaliga anget.  
\v 16 Sombem kömbukŋi kutuba yuai siriba aŋgotkaŋgotkö könaŋi jöhöyök.  
\v 17 \x * \xo 11.17 \xt Ais 56.7; Jer 7.11\x*Mewö aka kusum eŋgiba kewö jii mötket, “Aisaianöŋ keu kun kewö ohoi ahöza, ‘Nöŋgö jikenan mönö gölmeŋi gölmeŋi pakpak yeŋgö köulukö miriŋina akŋapkö qetme.’ Keu mi ahözapmö, iŋini mi utekögetka kegwek-kahasililiŋ yeŋgö baŋet ewö akza.”   
\p
\v 18 Mewö jii möta ambazip kambu pakpak yeŋön miaŋgöra nemböŋini teköiga welipköget. Miaŋgöra jike nup galöm aka Köna keugö böhi yeŋön mi möta Jisösgöra keŋgötŋini möta eraum möta kewö jiget, “Mönö denöwö jiinga qegetka kömumbawak?”   
\p
\v 19 Mare ahiga Jisösnöŋ gwarekurupŋi yembuk siti mosöta yaigep anda ahöget. Mewö.   
\s1 Fig ipnöŋ ululuŋgöiga eket.  
\r Mat 21.20-22  
\p
\v 20 Ahöba söŋanök wahöta könanöŋ anda fig ip mi oŋgitpingö aketka jalöŋambuk uluŋgöba kini eket.  
\v 21 Kiniga Pitönöŋ Jisösgöreŋ keu mötmöriba kewö jii mörök, “Ketaŋamni eknöŋ, fig ip qesuahönöŋi, mi mönö ululuŋgöba kinja.”   
\p
\v 22 Jii möta Jisösnöŋ kewö meleŋnök, “Anutugö mötnarip mönö töp memba malme.”  
\v 23 \x * \xo 11.23 \xt Mat 17.20; 1 Kor 13.2\x*Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme, “Kunŋan keuŋaŋgö ölŋi ahumapkö uruyahöt qahö aka kunduŋi kiaŋgö toŋaŋgöra kewö jim kutubawak, ‘Mönö kunduŋi ki qeköba wahöta anda köwetnöŋ alman.’ Mewö jim kutuba Anutu möt nariiga ölŋi mönö miaŋgö dop ahuma.  
\v 24 Miaŋgöra nöŋön kewö jibi mötme: Wani yuaigöra qesiba köulukömei, mi pakpak lök buŋa qem aŋguzin, mewö möt narigetka mönö buŋaŋini akŋa.  
\v 25 \x * \xo 11.25 \xt Mat 6.14-15\x*Iŋini kinda Anutu köulukögetka kunŋan alaŋaŋgö pinjitköra urubölö akŋa ewö, pinjit mi mönö mosötme. Mewö akŋe ewö, eŋgö Iwiŋini Suep mire maljawaŋön mönö mewöŋanök eŋgöreŋ siŋgisöndok mosötma.  
\v 26 (Iŋini tosatŋi yeŋgöreŋ siŋgisöndok qahö mosötme ewö, eŋgö Iwiŋini Suep mire maljawaŋön mönö mewöŋanök eŋgöreŋ siŋgisöndok qahö mosötma.)” Mewö.   
\s1 Jitŋememe yeŋön Jisösgö kukösumŋaŋgö qesiget.  
\r Mat 21.23-27; Luk 20.1-8  
\p
\v 27 Jisösnöŋ gwarekurupŋi yembuk kunbuk Jerusalem sitinöŋ öŋgöget. Öŋgöba jöwöwöl jikegö tohoŋ uruŋe anda kaiga jike nup galöm, Köna keugö böhi aka kantrigö jitŋememe tosatŋi yeŋön yaŋgöreŋ kaŋgotket.  
\v 28 Kaŋgota kewö qesim waŋgiget, “Gi kiaŋgöreŋ yuai akzani, mi mönö daŋön jim kutum gihiiga ahakzan? Mi memamgö kukösumŋi mi daŋön gihiyök?”   
\p
\v 29 Qesim waŋgigetka kewö meleŋ eŋgiyök, “Nöŋön mewöyök keu kun qesim eŋgimam. Mi meleŋ niŋgigetka nöŋön mewöyök daŋön kukösum niŋgiiga yuai ki ahakzali, mi jibi mötme.  
\v 30 Jonöŋ ambazip o-melun mem eŋgiba malöhi, yaŋön miaŋgö kukösumŋi mi denikeyök meyök? Suep Toŋan waŋgiyök me gölme toŋan waŋgiget? Mi jiget mötmam.”   
\p
\v 31 Mewö meleŋ eŋgiiga sutŋine eraum möta kewö jiget, “‘Kukösumŋan Suepnöhök asuhuyök,’ mewö jibin ewö, yaŋön mönö kewö jima: Iŋini mönö wuanöŋgöra Jon qahö möt narim waŋgiget? Mi qahö dop kölja.  
\v 32 Me ‘Gölme ambazipnöhök asuhuyök,’ jibinak? Mi qahö dop kölja.” Ambazip körekŋan Jongöra ‘Ölŋa kezapqetok azia akza,’ jigeraŋgöra aka ambazip kambu yeŋgöra keŋgötŋini möta mi jibingö osiget.  
\v 33 Miaŋgöra “Mi qahö mötzin,” meleŋget. Mewö meleŋgetka Jisösnöŋ kewö jii mötket, “Mewö aiga nöŋön mewöyök yuai ki ahakzalaŋgö kukösumŋi daŋön niŋgiyök, mi qahö jibi mötme.” Mewö.   
\c 12  
\s1 Wain kösö nup galöm bölöŋi mieŋgö dopkeu  
\r Mat 21.33-46; Luk 20.9-19  
\p
\v 1 \x * \xo 12.1 \xt Ais 5.1-2\x*Jisösnöŋ könahiba ambazip dopkeunöŋ kewö jii mötket, “Azi kunöŋ wain kösö nup kun köla kömörök. Köla kömöta selŋi memba liliköyök. Mem liliköba wain jout ketaŋi kötnöŋ meyök. Miaŋgöreŋ waingö ölŋi ala könanöŋ tözöhölget oŋan lalanöŋ geyök. Wain jout ketaŋi mi memba wain yoŋgorö membepuköra galöm meme jake köröpŋi köweŋambuk meyök. Yuai pakpak mem teköba wain nup galöm tosatŋi miwikŋaim eŋgiba kewö jiyök, “Mönö nup memba ölŋaŋgö bahöŋi nanŋini memba bahöŋi toŋi ni niŋgime.” Mewö jiba nup mi böröŋine ala eŋgömosöta kantri kunöŋ anda malök.  
\v 2 Mala mali ölŋi öliyöhaŋgö nalöŋi (yambu 5) töriiga miaŋgöreŋ welenqeqeŋi kun melaim waŋgiiga galöm yeŋgöreŋ anda wain nup ölŋaŋgö bahöŋi waŋgimegöra jiyök.  
\v 3 Jiyökmö, galöm yeŋön i memba jöhöba kömbinöŋ qeba wuataŋgögetka böröŋi börak liliŋgöyök.  
\v 4 Miaŋgö andöŋe welen azi kun melaii yeŋgöreŋ aniga nöröpŋi qesiŋda gamu qem waŋgiget.  
\v 5 Miaŋgö andöŋe welen azi kun kunbuk melaiiga ani qeget kömuyök. Mewöŋanök azi tosatŋi gwötpuk melaim eŋgiiga tosatŋi kömbinöŋ sepgwörörök eŋguba tosatŋi eŋguget kömuget.  
\v 6 Mewö aketka wain nup toŋan keu jaruba jiyök, ‘Nani wölböt nahöni mohok mi tok malja. I mönö göda qem waŋgime me denöwö?’ Mewö jiba qöndökŋi mi nahönŋa melaiiga yeŋgöreŋ anök.  
\v 7 Anökmö, kaiga eka sutŋine kewö jiget, ‘Yaŋön mönö börösamotŋaŋgö toŋi akŋa. Ayop, mönö memba qein kömuiga wain kösö nup kiaŋön mönö nanine buŋanina akŋa.’  
\v 8 Mewö jiba memba jöhöba qeget kömuiga qamötŋi nup yaigepŋe gilget geyök.   
\p
\v 9 Wain nup toŋan mi möta mönö denöwö akŋa? Yaŋön mönö nanŋak kaba nup galöm mi köndeŋ eŋgima aka nup galöm dölökŋi miwikŋaim eŋgiba wain kösö nupŋi yeŋgö böröŋine alma.  
\v 10 \x * \xo 12.10 \xt Sum 118.22-23\x*Buŋa Kimbigö keu ki lök oyoŋget me qahö?  
\q1 ‘Miri meme yeŋön köt tandö kun andö qeba öne mosötket taröhi, miaŋön mönö tandö kömbönaŋi ahiga miwikŋaiget. Miaŋön tiŋgiriga mirinöŋ mönö gororoŋgöba eta kölma.   
\m
\v 11 Kembunöŋ tandö mi kuŋguiga jeninan ehinga  
\q1 qetbuŋabuk ahiga welipkömakzin.’”   
\p
\v 12 Jisösnöŋ mewö jiiga galöm yeŋön keu miaŋgö könaŋi möt asariba kewö jiget. “Dopkeu mi mönö neŋgöra jiza.” Miaŋgöra i memba jöhöbingö mötketmö, ambazip kambu yeŋgöra keŋgötŋini möta osiba mosöta anget. Mewö.   
\s1 Takis alalgö Jisös esapköm waŋgiget.  
\r Mat 22.15-22; Luk 20.20-26  
\p
\v 13 Juda jitŋememe yeŋön Farisi aka premiö Herodkö pati alaurup tosatŋi melaim eŋgiba kewö jiget, “Iŋini mönö Jisösgöreŋ anda qesiba keugö bötaknöŋ öröi gwaröhöm waŋgime.” Mewö jigetka Jisösgöreŋ kaget.  
\v 14 Jisösgöreŋ kaba kewö jigetka mörök, “Böhi, göŋön azi ölŋi akzani, nini mi mötzin. Göŋön ambazip tosatŋi qahö eŋgek soriba tosatŋi qahö qepureim eŋgimakzanmö, dop mohotnöŋ kewöt neŋgimakzan. Miaŋgöra kuŋgum gihigetka qahö goŋgiba ketaŋi qahö esuhum eŋgimakzanmö, Anutugöreŋ köna mi keu ölŋaŋgö dop kusum neŋgimakzan. Göŋön Anutugöreŋ keu diŋdiŋi miaŋön öŋgöŋgöŋi eretŋi mohot pakpak jim qindiŋ ak neŋgimakzan. Miaŋgöra nini sisa-kiŋgöra takis ala miaŋön Mosesgö Köna keu siŋgibin me qahö? Mi alinga dop kölja me qahö?”   
\p
\v 15 Mewö jiget möta areŋini muneŋi mi möt kutuba kewö jii mötket, “Iŋini wuanöŋgöra keugö bötaknöŋ al niŋgibingö esapköm niŋgize? Ölöp silwö moneŋ (Kina 5) kun memba kaget eki.”   
\p
\v 16 Mewö jiiga mi memba kagetka kewö qesim eŋgiyök. “Dagöreŋ imut aka qet mi ki ohoget ahöza?” “Mi sisa kiŋgöreŋ!” Mewö meleŋda jiget.   
\p
\v 17 Jigetka kewö jii mötket, “Mewö ahiga yuai sisa-kiŋgö imutŋambuk buŋaŋi ahözawi, mi mönö yaŋgöra al waŋgime. Yuai kun Anutugö buŋaya ahözawi, mi mönö Anutugö buŋa qeme.” Mewö jii möta yaŋgöra gwötpuk welipköget. Mewö.   
\s1 Kömupnöhök wahötwahötkö esapköm waŋgiget.  
\r Mat 22.23-33; Luk 20.27-40  
\p
\v 18 \x * \xo 12.18 \xt Apo 23.8\x*Sadyusi (Jike nupkö kapaŋkölköl) yeŋön “Kömugeri yeŋön kude wahötme,” jiba malget. Yeŋgöreŋök tosatŋan Jisösgöreŋ kaba kewö qesim waŋgiget,  
\v 19 \x * \xo 12.19 \xt Dut 25.5\x*“Böhi, Mosesnöŋ kewö jim kutum neŋgiyök ahöza,  
\q1 ‘Azi kun ambi meiga nahönbörat qahö ahui kömumba malöŋi öne mosöriga munŋan ölöp malöŋi memba gwölönarök qiwikŋaim waŋgiiga datŋaŋgö qet bisiba malma.’   
\p
\v 20 Mötnöŋ! Nalö kunöŋ darumun 7 malget. Datŋini mutukŋan ambi memba mala gwölönarökŋi qahö öne mala kömuyök.  
\v 21 Kömuiga munŋan malöŋi mi memba mala mewöyök gwölönarökŋi qahö öne kömuyök. Kömuiga munŋi kun yaŋgö bapŋe miaŋön ambi miyöhök memba mala öne kömuyök.  
\v 22 Mewöŋa mewö darumun 7 pakpak yeŋön ambi mohot miyöhök memba gwölönarök qahö mala kömum teköget. Körek kömugetka qöndökŋi malöŋini mi mewöyöhök kömuyök.  
\v 23 Göŋön Kömugeri yeŋön guliba wahötme,’ jizanmö, nini mi qahö möt narizin. Mötnöŋ! Azi 7 pakpak mi öröröŋ wahötpeak ewö, ambi möhot mi anömŋina meget malöhaŋgöra aka mönö dagö anömŋa akawak?”   
\p
\v 24 Mewö qesigetka Jisösnöŋ meleŋda kewö jii mötket, “Iŋini keu jim sohoze. Urumeleŋgö Buŋa Kimbiŋi aka Anutugö kukösumŋi qahö möt kutuzeaŋgöra mönö jaŋjuŋ ahakze.  
\v 25 Ölŋa, kömupnöhök wahöta nalö miaŋgöreŋ awanöm qahö akŋemö, garata yeŋön Suep mire maljeaŋgö tandök aka malme.  
\v 26 \x * \xo 12.26 \xt Eks 3.6\x*Mötket! Kömugeri, yeŋön guliba wahötmegö keuŋi mi Mosesgö Buknöŋ kewö ahöza: Sötman köhösönöŋ könöp bölam ahuba qahö jem kutuyöhi, iŋini kösohot mi oyoŋget me? Anutunöŋ miaŋgöreŋ Moses kewö jii mörök,  
\q1 ‘Nöŋön Anutu Abrahamgö Kembu, Aisakö Kembu aka Jeikobkö Kembuya mala kota maljal.’   
\p
\v 27 Isik bömön karöbut yeŋön Anutubuk mala mal köhöiba öŋgöme. Anutunöŋ köhömuŋi yeŋgö Kembuŋini qahöpmö, malmal köhöikŋi maljei, mönö yeŋgö Kembuŋina akza. O Sadyusi (Jike nupkö kapaŋkölköl pati) iŋini mönö keu gwötpuk möt sohomakze.” Mewö meleŋnök.   
\s1 Jöjöpaŋ keu bohonŋi yahöt mi denöwö?  
\r Mat 22.34-40; Luk 10.25-28  
\p
\v 28 \x * \xo 12.28 \xt Luk 10.25-28\x*Jisösnöŋ Sadyusi (Jike nupkö kapaŋkölköl) yembuk eraum möta jim soroköba meleŋ eŋgiyöhi, mi Köna keugö böhi azi kunöŋ mörök. Mewö möta jeŋe kaŋgota kewö qesim waŋgiyök, “Jöjöpaŋ keu pakpak mieŋgöreŋök bohonŋi ketaŋi mi denöwö?”   
\p
\v 29 \x * \xo 12.29 \xt Dut 6.4-5\x*Qesim waŋgiiga meleŋnök, “Bohonŋi ketaŋi mi kewö,  
\q1 ‘Israel könagesö mötket! Anutu mi Kembunini. Yaŋön Kembu mohot ahiga bem alaŋi kun qahö.   
\m
\v 30 Miaŋgöra urugi jömukŋi, uŋagi jömukŋi, mötmötki jömukŋi aka kuki jömukŋi, miaŋön mönö Kembu Anutugi jöpaköba malman.”   
\p
\v 31 \x * \xo 12.31 \xt Lew 19.18\x*Jöjöpaŋ keu miaŋgö alaŋi kewö,  
\q1 ‘Nangi jöpaköm aŋgumakzani, mewöŋanök mönö ambazip pakpak jöpaköm eŋgiba malman.’  
\m Jöjöpaŋ keu kunŋan mönö keu yahöt mi qahö etkoŋgitza.”   
\p
\v 32 \x * \xo 12.32 \xt Dut 4.35\x*Köna keugö böhigöra mewö meleŋniga jiyök, “Böhi! Gi törörök keu ölŋaŋgö dop jizan. Anutunöŋ mohot akza. Bem alaŋi kun qahö.  
\v 33 \x * \xo 12.33 \xt Hos 6.6\x*Gi urugi jömukŋi, mötkutukutugi jömukŋi aka kuki jömukŋi, miaŋön Anutu jöpaköba malman. Aka nangi jöpaköm aŋgumakzani, mewöŋanök mönö ambazip pakpak jöpaköm eŋgiba malman. Jöjöpaŋ keu yahöt mi bohonŋi ketaŋi akzahot. Mi tem kölmani, miaŋön mönö jöwöwöl pakpak aka naluk kötin tosatŋi eŋgoŋgitza.”  
\v 34 Mewö jiiga Jisösnöŋ urumötmötŋi möri dop köliga kewö jii mörök, “Gi Anutugö bemtohoŋnöŋ aŋgotmamgö dopdowizan.” Mewö eraum möröhotka körek yeŋön Jisös toroqeba qesim waŋgibingö kölköldömdöm aka mosötket. Mewö.   
\s1 Kraist mi kiŋ Deiwidkö kembuŋi aka gwölönarökŋi.  
\r Mat 22.41-46; Luk 20.41-44  
\p
\v 35 Jisösnöŋ jöwöwöl jikenöŋ kinda Buŋa keu kusum eŋgiba kewö qesim eŋgiyök, “Kraistnöŋ kiŋ Deiwidkö gwölönarökŋi akzawi, Köna keugö böhi yeŋön keu mi denöwögöra jimakze?  
\v 36 \x * \xo 12.36 \xt Sum 110.1\x*Deiwidnöŋ nanŋak Uŋa Töröŋan sölölöhöm waŋgiiga kewö jiyök,  
\q1 ‘Anutunöŋ kinda nöŋgö Kembuni kewö jii mörök: Göŋön mönö kaba nöŋgö böröni ölŋe tatnöŋga nöŋön nalö sutŋe kerökurupki tim tötöla luhut aleŋgiba göhö köna tambö gwaröŋe al eŋgimam. Nalö mi kam kuŋgumawaŋgö dop mönö asakmararaŋnöŋ ki tatman.’   
\m
\v 37 Deiwidnöŋ nanŋak mewö jiba qetŋi ‘nöŋgö Kembuni’ jiza.’ Kembuni jiba mönö denöwö aka yaŋgö gwölönarökŋi mohot akawak?” Mewö jiiga ambazip kambu ketaŋi yeŋön Jisösgö keuŋaŋgö sihimŋi möta kezap alget. Mewö.   
\s1 Urumeleŋgö silesile malmalgö galöm meme keu.  
\r Mat 23.1-36; Luk 20.45-47  
\p
\v 38 Jisösnöŋ kusum eŋgiba toroqeba kewö jiyök, “Iŋini mönö Köna keugö böhi yeŋgöra galöm memba malme. Yeŋön maluku köröpŋi löŋgöta anda kaba kondel aŋgubingö mörakze aka maketnöŋ me könanöŋ ambazip eŋgigetka jölöŋini jimegö mörakze.  
\v 39 Köuluk mire qaikŋe eu tatpingö sihimŋi mörakze, aka közölömbuaŋnöŋ dum tatat mutukŋe jegep tatpingö mörakze.  
\v 40 Yeŋön malö yeŋgöreŋ miri yuai bidaŋda gagabe köla eŋguaŋgirakze, aka qetbuŋaŋini asuhumapköra köuluk köröpŋi köuluköba töptöpŋine qemakze. Miaŋgöra Anutunöŋ keuŋini jim teköba likepŋi öŋgöŋgöŋi meleŋni qakŋine öŋgöma.” Mewö.   
\s1 Ambi malö kunöŋ naluk kötin ölŋi alök.  
\r Luk 21.1-4  
\p
\v 41 Jisösnöŋ jöwöwöl jikenöŋ naluk dundum andöŋe tariga ambazipnöŋ moneŋ miaŋgöreŋ alget geiga uba eŋgehök. Ambazip pomŋi sukinapŋinambuk gwötpuk yeŋön kaŋgota kina moneŋ lömbötŋambuk alget geyök.  
\v 42 Alget geiga malö wanapŋi kunöŋ kaŋgota souje kötŋi yahöt, mi toiya tosatŋi miaŋgö dop ali geyök.  
\v 43 Jisösnöŋ mi eka gwarekurupŋi köl öröm eŋgiba kewö jii mötket, “Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötme: Malö wanapŋi kiaŋön naluk aljawi, mi mönö tosatŋi pakpak yeŋön yuai dundumnöŋ alget gezawi, miaŋgö dopŋi oŋgita alja.  
\v 44 Körek yeŋön moneŋ gwötpuk ahöm eŋgiiga kitipŋanöhök aljemö, ambi kiaŋön mönö köruebörue maljawaŋgö dop yuaiŋi pakpak al teköba öne töhön malma.” Mewö.   
\c 13  
\s1 Jöwöwöl jikenöŋ köndeŋmöndeŋ asuhuma.  
\r Mat 24.1-2; Luk 21.5-6  
\p
\v 1 Jisösnöŋ jöwöwöl jike mosöta eriga gwarekurupŋi yeŋgöreŋök kunŋan kewö jii mörök, “Böhi eknöŋ! Jikegö tohoŋ uruŋe miriŋi miriŋi mi mönö wewelipŋambuk. Mi kötnöŋ memba meŋölögetka ölöpbölöpŋi kinja.”   
\p
\v 2 Jisösnöŋ mi möta keu kewö meleŋnök, “Jikegö tohoŋ uruŋe miri ketaŋi ki eŋgekzanmö, mi mönö köndeŋgetka mirigö köt kun mi köt kungö qakŋe qahö ahömapmö, qeqelaŋlaŋ aka sahopŋanök ahöma.”   
\s1 Kahasililiŋ aka sesewerowero asuhuma.  
\r Mat 24.3-14; Luk 21.7-19  
\p
\v 3 Mewö jiiga Oil ip kunduŋe öŋgöba likepŋe endu jöwöwöl jikenöŋ kinöhi, mi eka tatket. Miaŋgöreŋ tata Pitö, Jeims, Jon aka Andru yeŋön Jisös nanŋök öröba kewö qesim waŋgiget,  
\v 4 “Böhi! Keu jizani, miaŋgö ölŋi mönö wanat nalönöŋ asuhum tiŋgitma aka yuai pakpak mi könahiba asuhum tekömawi, miaŋgö aiwesökŋan mönö denöwö asuhuma? Mia ölöp jinöŋ mörin.”   
\p
\v 5 Mewö qesim waŋgigetka könahiba kewö jii mötket, “Kunŋan isimkakalek aiga jaŋjuŋ anbepuköra mönö galömŋini memba malme.  
\v 6 “Ambazip gwötpukŋan asuhuba nöŋgö qetne kewö jime, ‘Nöŋön Kraist akzal.’ Mewö jiba ambazip gwötpuk tilipköm eŋgime.  
\v 7 Iŋini yarö mieŋgö buzupŋini aka ötöŋini asuhugetka mörakŋe. Mi möta jönömŋini kude undumakŋa. Yuai mewöŋi mi mutuhök asuhumapkö jijiŋa. Mi asuhumapmö, gölmegö nalöŋan mönö miaŋgöreŋök zilaŋ qahö teköma.  
\v 8 Kantri kunöŋ kantri kun eŋgubingöra wahötme. Ambazip kambu kunöŋ kambu kun yembuk aröŋ aŋgubingöra wahötme. Gölmeŋi gölmeŋi miaŋgöreŋ kenöŋ ketaŋi ketaŋi qözöla memba gölme meleŋni gemakŋa. Mewöyök bödiŋi bödiŋi (buöröŋi buöröŋi) asuhuba öŋgöba ahöma. Yuai mewöŋi mi ambi köröbuknöŋ masi könahiba eŋgumakzawaŋgö dop. Gölmegö nalöŋan mönö miaŋgö dop könahiba tekömamgö akŋa.   
\p
\v 9 \x * \xo 13.9 \xt Mat 10.17-20; Luk 12.11-12\x*Mewö akŋapmö, iŋini ölöp galömŋini mem aŋguba malme. Ambazipnöŋ iŋini öröba keu jakeŋe al eŋgiba köuluk mireŋini keu nupŋini memba kömbinöŋ eŋgume. Tosatŋan nöŋgöra aka eŋguaŋgitketka kantriŋi kantriŋi yeŋgö kiŋ kembu aka premiö yeŋgö jemesoholŋine kinme. Mewö kinda nöŋgö könaŋamni naŋgöba jigetka mötme.  
\v 10 Ölöwak Buŋa ki mönö mutuk gölmegö kantriŋi kantriŋi pakpak yeŋgöra jim sehim tekögetkun gölmegö nalöŋan miaŋgö andöŋe teköma.  
\v 11 Öröba eŋguaŋgita keu jakeŋe al eŋgigetka kinmei, nalö miaŋgöreŋ keu denöwö jibinak, miaŋgö waimanjatŋi qeljiŋe kude mötme. Uŋa Töröŋan aua miaŋgöreŋök keu eŋgimawi, mönö mia jime. Nanŋine uruŋinaŋgöra keu qahö jimemö, Uŋa Töröŋan mönö uruŋini sölölöhöiga keu jime.  
\v 12 Urumeleŋgö kopa kunöŋ darumunŋan uruŋi meleŋnöhaŋgöra aka i mamalolo meiga keu jakeŋe algetka qeget kömuma. Mewöyök iwi kunöŋ nahönböratŋi mamalolo meiga kömuma aka nahönbörat yeŋön iwinamurupŋini qetal eŋgiba jigetka eŋguget kömume.  
\v 13 \x * \xo 13.13 \xt Mat 10.22\x*Kantri pakpak yeŋön nöŋgö qetnaŋgöra aka kazik ak eŋgigetka malmemö, kunŋan kapaŋ köla köhöiba böŋ qeba kinda maliga gölmegö nalöŋan tekömawi, yaŋön mönö oyaeŋkoyaeŋ buŋa qem aŋguma. Mewö.   
\s1 Jerusalem sitigö köndeŋmöndeŋ uru-önönŋambuk  
\r Mat 24.15-28; Luk 21.20-24  
\p
\v 14 \x * \xo 13.14 \xt Dan 9.27; 11.31; 12.11\x*“Könaŋgep tosatŋan kaba köndeŋmöndeŋ aka yuai aŋgöjörakŋambuk jikenöŋ qahö alalgö dop mi altanöŋ ala kiniga ekŋei, - keu ki oyoŋmawaŋön mönö ölöp kezap ala möt kutuma - nalö miaŋgöreŋ Judia prowinsnöŋ malmei, eŋön mönö misiŋgöba öröba kunduŋe anme.  
\v 15 \x * \xo 13.15 \xt Luk 17.31\x*Miri kösutŋe sombemnöŋ malmawaŋön mönö eta yuaiŋi memamgöra miri uruŋe kude öŋgöma.  
\v 16 Nupnöŋ anda malmawaŋön mönö mewöyök malukuŋi memamgöra liliŋgöba mirinöŋ kude anma.  
\v 17 Yei! Ambi gölömbuk aka morö juzunöŋ yeŋön nalö miaŋgöreŋ denöwö ösumŋinan anbeak.  
\v 18 Miaŋgöra yuai mi kie luhut nalöŋe kude asuhumapköra köuluköme.  
\v 19 \x * \xo 13.19 \xt Dan 12.1; Ind 7.14\x*Nalö miaŋgöreŋ kahasililiŋ keta bölökŋi asuhuma. Kahasililiŋ dopŋi mewöŋi mi mönöwök nalö kungen kude asuhuba ahöyök. Anutunöŋ yuai pakpak miwikŋaiyöhi, nalö miaŋgöreŋök könahiba nalö kiaŋgöreŋ mala kota nalö sutŋe kun qahö asuhuyök. Mönöwök qahö asuhuyök aka könaŋgep nalö kunöŋ qahö ahuma. Miaŋgöra mönö köuluköba malme.  
\v 20 Kembunöŋ wahöjaliŋ nalö mi qahö mem töribawak ewö, ambazip körekŋan mönö ayuhum teköbeakmö, ambazip nanŋaŋgöra möwölöhöm eŋgiyöhi, yeŋgöra aka wehön mieŋgö qötöŋini mi mem törima.   
\p
\v 21 Nalö miaŋgöreŋ kewö jime, ‘Mötket! Kraistnöŋ ki malja.’ aka ‘Eket! Amötqeqe Toŋan endu kinja.’ Kunŋan mewö jima ewö, mi mönö kude möt narime.  
\v 22 Mi kewögöra: Amötqeqe toŋi muneŋi aka kezapqetok ambazip takapulakaŋi asuhuba aŋgöletot aka aiwesök jemurutŋi megetka letotme. Mewö letotketka Anutunöŋ ambazip nanŋaŋgöra möwölöhöm eŋgiyöhi, i mewöyök eŋololoŋ mem eŋgimegö esapköba kapaŋ kölgetka jaŋjuŋ akepuk. Eŋön ölöpŋanök galömŋini memba malgetka mi osibeak.  
\v 23 Nöŋön yuai pakpak mi kude asuhuiga qeljiŋe lökŋanök jibi mötze. Mi mutuk jizalaŋgöra mi mönö uruŋine ala galömŋini mem aŋguba malme. Mewö.   
\s1 Suep gölmegö azi ölŋan mönö asuhum tiŋgitma.  
\r Mat 24.29-31; Luk 21.25-28  
\p
\v 24 \x * \xo 13.24 \xt Ais 13.10; Eze 32.7; Joel 2.10, 31; 3.15; Ind 6.12\x*Wahöjaliŋ mi teköiga nalö miaŋgöreŋök wehön jeŋan injaŋ köliga köiŋnöŋ ömuŋ kölma.  
\v 25 \x * \xo 13.25 \xt Ais 34.4; Joel 2.10; Ind 6.13\x*Seŋgelau yeŋön suepnöhök teköba etme aka suepnöŋ uturuköiga miaŋgö öröyuaiŋi mi tatatŋini mosöta eŋololoŋ aketka sohoma.  
\v 26 \x * \xo 13.26 \xt Dan 7.13; Ind 1.7\x*Nalö miaŋgöreŋ Suep gölmegö azi ölŋi yaŋön kousu qakŋe kaŋgori ekŋe. Kukösumŋi ketaŋan saköl-diŋdiŋambuk aukŋe asuhuiga asakmararaŋi ekŋe.  
\v 27 Kaŋgota Suep garataurupŋi melaim eŋgiiga yeŋön ambazip Anutunöŋ nanŋaŋgöra möwölöhöm eŋgiyöhi, i gölme göraŋi likeplikep, euke emuke miaŋgöreŋök kölolohoba eŋguaŋgitme. Mewö.   
\s1 Geröp ipkö dopkeu  
\r Mat 24.32-35; Luk 21.29-33  
\p
\v 28 Iŋini geröp ip eka tandökŋi mötmöriba dopkeu ki mötme. Böröŋan lök oŋambuk aiga sinŋan yoŋgoigetka mi eka möta kewö jimakze, ‘Wehön nalöŋan mönö dopdowiza.’  
\v 29 Eŋön mewöŋanök aiwesök miaŋgö dop asuhuiga eka möt asariba könaŋi kewö jime, ‘Jisösnöŋ mönö naŋgunöŋ dopdowiza.’  
\v 30 Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötket: Ambazip ki merak gölmenöŋ maljei, yeŋön qahö kömugetka yuai pakpak jizali, mi mönö yeŋgö malmal nalöŋine asuhuma  
\v 31 Suep gölmenöŋ göröŋ qemahotmö, nöŋgö Buŋa keunan mönö qahö ayapköma.’ Mewö.   
\s1 Jisös kamawaŋgö nalöŋi mi kunŋan qahö mötza.  
\r Mat 24.36-44  
\p
\v 32 \x * \xo 13.32 \xt Mat 24.36\x*Suep gölmegö azi ölŋan dawinöŋ kamawi, miaŋgö wehönŋi me aua nalöŋi mi kunŋan kun qahö mötza. Suepnöŋ garata yeŋön mi qahö mötze. Anutugö Nahönŋan mewöŋanök mi qahö mötza. Iwinöŋ nanŋök mi mötza.  
\v 33 Nalö dawinöŋ asuhumawi, mi qahö mötzeaŋgöra eŋön mönö alöm memba uruguliguli malme.  
\v 34 \x * \xo 13.34 \xt Luk 12.36-38\x*Mi dopkeu kiaŋgö dop ahöza: Azi kunöŋ miriŋi mosöta kantri kungen anök. Anmamgöra aka galömurupŋi yuai pakpakŋaŋgöra jim kutum eŋgiba naŋgu kiŋi böröŋine ala kukŋi eŋgiyök. Kukŋi eŋgiba welenqeqeurupŋi mohok mohok nup keu eŋgiyök. Eŋgiba mala naŋgu galömŋi mewöyök uruguliguli malmapköra jim kutum waŋgiyök.  
\v 35 Miri toŋan dawinöŋ liliŋgöba kamawi, mi qahö mötze. Mare me suŋgem ömbibiŋe kama me? Waŋgaraŋ suruiga kama me? Wehön giaŋiiga kama me? Miaŋgö dop iŋini mi qahö mötzeaŋgöra mönö uruguliguli malme.  
\v 36 Könöpuk wölaŋ kaiga eŋön gaun ahögetka mewö miwikŋaim eŋgibapuk.  
\v 37 Iŋini mönö uruguliguli malme. Keu mi gwarekurupŋi eŋgöra jizali, mi mewöyök alaurupni körek pakpak eŋgögöra jizal: Iŋini mönö urugwölögwölö malme.” Mewö.   
\c 14  
\s1 Jisös qein kömumapkö aŋgönaŋ alget.  
\r Mat 26.1-5; Luk 22.1-2; Jon 11.45-53  
\p
\v 1 \x * \xo 14.1 \xt Eks 12.1-27\x*Pasowa kendon \f + \fr 14.1 \ft Kantri qetŋi Ijipt miaŋgöreŋ Kembugö garatanöŋ eŋgehoriba eŋgoŋgirök, kendon miaŋgö qetŋi Nei keunöŋ Pasowa. Eksodus 12.15\f* aka beret yistŋi qahö miaŋgö kendonŋi töriyohot. Wehön yahöt teköiga miaŋgöreŋ könahibitkö ahotka jike nup galöm aka Köna keugö böhi yeŋön tokoget. Tokoba denöwö möndöŋninga Jisös ölöŋ memba qeget kömumbawak, miaŋgö könaŋi jaruba kewötket.  
\v 2 Jaruba kewöta kewö jiget, “Ambazip irimŋini seholiiga karimŋi karimŋi asuhubepuköra mi sösöŋgai kendon nalöŋe akingö osibin.” Mewö jiget.   
\s1 Ambi kunŋan Jisös o umköhöwakŋambuknöŋ miriyök.  
\r Mat 26.6-13; Jon 12.1-8  
\p
\v 3 \x * \xo 14.3 \xt Luk 7.37-38\x*Jisösnöŋ Betani mirinöŋ mala Saimon kun uzikukuŋi mem solaniyöhi, yaŋgö mire öŋgöba tarök. Miaŋgöreŋ nene nemba tariga ambi kunŋan köt kirin kun memba yaŋgöreŋ kayök. Kirin mi nöluk tuat-tuat qetŋi alabastö miaŋön memeŋa. Mia o um-köhöwakŋambuk ölŋi qetŋi nad miaŋön kokolak qeba tarök. Yaŋön mi bohonŋi ketaŋan memba kaba nöluk jölŋi kutuba oŋi Jisösgö nöröpŋe mimbiliba miriyök.  
\v 4 Miriiga azi tatkeri, yeŋgöreŋök tosatŋan urubölö aka nanŋinök kewö eraum mötket, “Nad o mi mönö wuanöŋgöra mewö ayuhuzawi?  
\v 5 Nad o kelökŋambuk mi bohonŋi memegöra albawak ewö, ölöp silim 300:kö töwaŋi (Kina 1500,-) oŋgita yöhötibawak. Mi ambazip wanapŋi eŋgiiga dop kölbawak.” Mewö jiba ambi mi jim waŋgiget.   
\p
\v 6 Jim waŋgigetka Jisösnöŋ kewö jii mötket, “Ambi ki kude jim waŋgime. Wuanöŋgöra uruŋi mem bölize? Yaŋön silik ölöpŋi ak soroköm niŋgiiga dop kölja.  
\v 7 \x * \xo 14.7 \xt Dut 15.11\x*Ambazip wanapŋi mi nalöŋi nalöŋi sutŋine malgetka ölöpŋi ak eŋgibingö möta mi ölöp nalö dop akŋemö, nöŋön eŋgö sutŋine nalö dop qahö malmam.  
\v 8 Yaŋön mi nanŋi akakmemeŋaŋgö dop ak niŋgiza. Nöŋön kömumbi löm köl niŋgimeaŋgöra ölöp qeljiŋe sileni kelöknöŋ nömiriza.  
\v 9 Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötket: Ölöwak Buŋa ki kantri igen waigen jim sehigetka anmawi, miaŋgöreŋ ambi kiaŋön yuai ak niŋgizawi, miaŋgö buŋaŋi mohok jiget sehiiga yaŋgöra mötmöriba malme.” Mewö.   
\s1 Judasnöŋ Jisös mamalolo mem waŋgimamgö urumohok ahök.  
\r Mat 26.14-16; Luk 22.3-6  
\p
\v 10 Gwarekurupŋi 12 yeŋgöreŋök kun qetŋi Judas Iskariot yaŋön Jisös mamalolo mem waŋgimamgöra aka jike nup galöm yeŋgöreŋ anök.  
\v 11 Yeŋgöreŋ anda keuŋi jiiga mi möta uruŋinan ölöwahiga söŋgöröŋi moneŋ waŋgibingöra keu jöhöget. Keu jöhögetka Jisös nalö kungen mamalolo mem waŋgimamgö köna möt jaruba köiŋbiŋgöba malök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ gwarek yembuk Pasowa lama neget.  
\r Mat 26.17-25; Luk 22.7-14, 21-23; Jon 13.21-30  
\p
\v 12 Beret yistŋi qahö miaŋgö kendon silim mutukŋe (Seqononöŋ) pasowa lama kun qeba ohozema. Miaŋgöra Jisösgö gwarekurupŋan jiget, “Böhi, nini miri denikeaŋgöreŋ anda pasowa lama mözözömgöm gihiba nembin? Sihimgi denöwö ahöza?”   
\p
\v 13 Mewö jigetka gwarekyahötŋi yahöt kewö jiba melaim etkiyök, “Iŋiri Jerusalem sitinöŋ öŋgöyohotka azi kun o kumbut kunduta kaiga miwikŋaimahot. Miwikŋaiba i ölöp wuataŋgöba anmahot.  
\v 14 Anohotka mire öŋgöiga miaŋgö toŋi kewö jiyohot mötma, ‘Böhinöŋ kewö jiza: Ölöp miri uruŋi kun niŋginöŋga miaŋgöreŋ öŋgöba gwarekurupni yembuk pasowa lama nembin.’  
\v 15 Mewö jiyohotka toŋan möta miri qakŋe eu öŋgöba uruŋi ketaŋi kun kondel etkima. Miaŋgöreŋ dum tatat yuai mözözömgöget ahöza. Mi kondel etkiiga miaŋgöreŋ lama qeba ohomahot.”   
\p
\v 16 Mewö jiiga gwarekyahötŋan mosöta sitinöŋ öŋgöba Jisösnöŋ keu jiyöhi, miaŋgö dop miwikŋaiba kinda lama qeba ohom mözözömgöyohot.   
\p
\v 17 Miri söŋauiga Jisösnöŋ gwarekurupŋi 12 yembuk miri miaŋgöreŋ kaŋgotket.  
\v 18 \x * \xo 14.18 \xt Sum 41.9\x*Kaŋgota öŋgöba dumnöŋ tata nene negetka Jisösnöŋ kewö jii mötket, “Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötket: Eŋgöreŋök kun nömbuk nene nemba tatzawaŋön mönö mamalolo mem niŋgima.”   
\p
\v 19 Mewö jiiga uruŋinan wösöbirik aiga könahiba nanŋök nanŋök qesim waŋgiba jiget, “Nöŋgöra jibanbuk?”   
\p
\v 20 Qesim waŋgigetka kewö jii mötket, “12 eŋgöreŋök kun nömbuk beret kuluŋnöŋ kunduŋgözawi, yaŋön.  
\v 21 Suep gölmegö azi ölŋan mönö yaŋgöra keu ohoget ahözawaŋgö dop gölme mosöta anma. Anmapmö, mamalolo mem waŋgimawi, yaŋgöra Yei wösöbirik! jizal. Anutunöŋ mönö likepŋi öŋgöŋgöŋi meleŋ waŋgima. Azi mi nam köröuruŋeyök qahö ahubawak, miaŋön mönö amqem waŋgibawak.” Mewö.   
\s1 Kembubuk semön qöndökŋi neget.  
\r Mat 26.26-30; Luk 22.14-20; 1 Kor 11.23-25  
\p
\v 22 Nene nemba tata Jisösnöŋ beret memba kötuetköba mindipköba eŋgiba kewö jiyök, “Ki nani busuni. Ki memba neget.”   
\p
\v 23 Mewö jiba wain qambi memba saiwap jiba eŋgiiga körekŋan qambi kiaŋgöreŋök neget.  
\v 24 \x * \xo 14.24 \xt Eks 24.8; Jer 31.31-34\x*Negetka kewö jii mötket, “Ki nani sepni. Ki Anutunöŋ ambazip yembuk jöhöjöhö areŋ aiga köhöimapköra sepni mokoget geiga ambazip gwötpuk amöt qem eŋgima.  
\v 25 Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötket: Nöŋön wain kösögö ölŋi kiaŋgöreŋ kunbuk toroqeba qahö nemam. Könaŋgep Anutugö bemtohoŋ uruŋe eu taringa közölömbuaŋ almawi, wehön miaŋgöreŋ mönö wain o qainŋi kun mia nemam.”   
\p
\v 26 Mewö jiiga sösöŋgai liŋet köla mosöta anda Oil ip kunduŋe öŋgöget. Mewö.   
\s1 Pitönöŋ Jisös qaŋ kölmapkö jii mörök.  
\r Mat 26.31-35; Luk 22.31-34; Jon 13.36-38  
\p
\v 27 \x * \xo 14.27 \xt Zek 13.7\x*Öŋgöba Jisösnöŋ kewö jii mötket, “Kezapqetok azi kunöŋ keu kun kewö ohoi ahöza,  
\q1 ‘Nöŋön galömŋini qebiga lama kambuŋan deŋme.’  
\m Miaŋgö dop eŋön körek uruŋini böliiga nömosöta buratime.   
\m
\v 28 \x * \xo 14.28 \xt Mat 28.16\x*Buratigetka nuŋgumemö, nöŋön mönö kömupnöhök wahöta mutuk Galili prowinsnöŋ anda miaŋgöreŋ asuhum eŋgimam.”   
\p
\v 29 Mewö jiiga Pitönöŋ kewö jii mörök, “Yeŋön körek uruŋini böliiga gömosöta buratime ewö, nöŋön mönö töndup mewö qahö akŋam.”   
\p
\v 30 Jiiga Jisösnöŋ jii mörök, “Nöŋön keu ölŋi kun kewö jibi mötnöŋ: Kuruknöŋ indimŋi yahöt qahö qeriga göŋön merak suŋgem qaŋ köl niŋginöŋga indimŋi karöbut akŋa.”   
\p
\v 31 Mewö jiyökmö, Pitönöŋ kapaŋ köla köhöiköhöi ahök, “Böhi! Mewö qahöpmö, ni nuŋgugetka göbuk mohotŋe kömumbirak, mi töndup nöŋön gi qahö qaŋ köl gihimam.” Gwarek tosatŋi pakpak mewöyök keu miyöhök jiget. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ Gezemane arönöŋ köuluköyök.  
\r Mat 26.36-46; Luk 22.39-46  
\p
\v 32 Mewö eraum möta anda arö kun qetŋi Gezemane miaŋgöreŋ aŋgotket. Aŋgota gwarekurupŋi kewö jii mötket, “Nöŋön endu anda köuluköbiga iŋini ölöp nalö sutŋe ki tatme.”  
\v 33 Mewö jiba Pitö, Jeims aka Jon eŋguaŋgita anget. Angetka Jisösnöŋ könahiba köŋjiliŋ kanjamŋambuk möriga köna böröŋi qeköyök.  
\v 34 Mewö aka kewö jii mötket, “Nöŋgö urunan mönö kondum köla kotzawaŋgöra aka wösöbirik mötpiga kömukömuŋi ak niŋgiza. Iŋini ölöp kiaŋgöreŋ tata nömbuk guli malbin.”   
\p
\v 35 Mewö jiba nanŋök boromkun toroqeba anda simin köla sipköba sihimbölö nalöŋi mi Iwiŋaŋgö jitŋaŋgö dop oŋgitmapköra köuluköyök.  
\v 36 Köuluköba jiyök, “Aba Iwini, gi yuai kun qahö mölölömbizan. Miaŋgöra sihimbölögö qambiŋi ki mönö noaŋgitman. Noaŋgitpanak, mi nöŋgö sihimgö dop qahöpmö, mönö nangi jitkahö dop asuhuma.”   
\p
\v 37 Mewö jiba liliŋgöiga gwarekurupŋi karöbut yeŋön gaun ahöget eŋgeka Pitögö kewö jii mörök, “Saimon, gi gaun ahözan me? Gi aua mohot-töp guli malmamgö kude köhöizan me?  
\v 38 Uruninan guli malbingö sihimŋi mörakzinmö, sileninan lölöwöröŋi akza. Miaŋgöra esapesapnöŋ et eŋgubapuköra mönö köuluköba guliguli malme.”   
\p
\v 39 Mewö jii möriga kunbuk eŋgömosöta anda keu miyöhök kunbuk jiba köuluköyök.  
\v 40 Köuluköba liliŋgöiga jeŋini böŋböŋ meyöhaŋgöra kunbuk gaunök ahöget eŋgehök. Gaunöhök wahöta keu meleŋbingö jaŋjuŋ aket.   
\p
\v 41 Jisösnöŋ ani indimŋi karöbut aiga liliŋgöba kaba kewö jii mötket, “Iŋini toroqeba luhut memba gaunök ahöbingö mötze me? Mötket! Kunöŋ Suep gölmegö azi ölŋi mamalolo mem waŋgiiga bölöŋi meme yeŋgö böröŋine öŋgöma. Miaŋgö aua nalöŋan lök kam kuŋguza. Eŋgö gaun ahöahö nalöŋinan mönö teköza.  
\v 42 Mönö wahötketka anin. Mötket! Mamalolo mem niŋgimawi, yaŋön mönö dowe ki kaza.” Mewö.   
\s1 Jisös qeraköba memba jöhöget.  
\r Mat 26.47-56; Luk 22.47-53; Jon 18.3-12  
\p
\v 43 Jisösnöŋ mewö jiba kiniga miaŋgöreŋök gwarekurupŋi 12 yeŋgöreŋök kun qetŋi Judas yaŋön kambu kun jitŋe mem eŋgiiga kaŋgotket. Jike nup galöm, Köna keugö böhi aka kantrigö jitŋememe yeŋön i melaim eŋgigetka bimgö sou ketaŋi aka liŋgipŋini memba kaget.  
\v 44 Mamalolo memamgö ahöhi, yaŋön mutuk yembuk aiwesök keu kewö jöhöba jii mötket, “Nöŋön azi numbuŋi yöhötim nemami, i eka ‘Mönö mi!’ jiba memba jöhöba törörök galöm köla anme.”   
\p
\v 45 Mewö jiba kaba miaŋgöreŋök Jisösgöreŋ aŋgota “O Böhini!” jiba numbuŋi yöhötim neyök.  
\v 46 Yöhötim neiga eka Jisös qelanjiba memba jöhöget.  
\v 47 Jöhögetka kösutŋe kingeri, yeŋgöreŋök kunŋan bimgö sou ketaŋi öröba jike nup galöm bohonŋaŋgö welenqeqeŋi qeba kezapŋi köteköi erök.  
\v 48 Jisös jöhögetka keu kewö jii mötket, “Ni kegwek-kahasililiŋ azia qahöpmö, töndup nöŋgöra mewö möta bimgö sou ketaŋi aka liŋgip memba nömemba jöhöbingöra kaŋgotze.  
\v 49 \x * \xo 14.49 \xt Luk 19.47; 21.37\x*Nöŋön wehön dop jöwöwöl jikenöŋ embuk kinda Buŋa keu kusum eŋgiba malbiga qahö nömigetmö, yuai ki mönö Buŋa Kimbigö keuŋan ölŋambuk akŋapköra asuhuza.  
\v 50 Jisös jöhögetka gwarek yeŋön körek Jisös mosöta buratiba unjurata anget. Mewö.   
\s1 Sepguli kunöŋ unjurata anök.  
\p
\v 51 Azi gwabö kunöŋ bindoŋi tuatŋanök köpeiba Jisösgö andöŋe wuataŋgöba anök. Opoŋi tosatŋi qahö löŋgöta aniga i esapköba meget.  
\v 52 Membingö osiba bindoŋi qekögetka aukŋamŋe unjurata anök. Mewö.   
\s1 Jikegö jitŋememe yeŋön Jisösgö keu nup meget.  
\r Mat 26.57-68; Luk 22.54-55, 63-71; Jon 18.13-14, 19-24  
\p
\v 53 Jisös jöhöba waŋgita jike nup galöm bohonŋaŋgö mire anget. Angetka jike nup galöm pakpak, kantrigö jitŋememe aka Köna keugö böhi yeŋön miaŋgöreŋ anda tokoget.  
\v 54 Angetka Pitönöŋ sikepsikep eŋguataŋgöba jike nup galöm bohonŋaŋgö mire aŋgota jakömbuak mirigö kiripo uruŋe öŋgöyök. Öŋgöba welenqeqe azi yeŋgö sutŋine tata könöp kösutŋe jömörök.  
\v 55 Mewö tarökmö, jike nup galöm aka jike kaunsöl kambu yeŋön Jisösgö silenöŋ alal keu denöwö naŋgöinga qeget kömumapkö jim jarugetmö, könaŋi kun qahö miwikŋaiget.  
\v 56 Jaruba kinda gwötpukŋan keu muneŋi sileŋe ala naŋgöba jigetmö, keuŋinan könaŋi mohok qahö ahök.   
\p
\v 57 Mewö aiga tosatŋan wahöta kinda keu muneŋi sileŋe ala naŋgöba kewö jiget,  
\v 58 \x * \xo 14.58 \xt Jon 2.19\x*“Yaŋön kewö jiiga mörin, ‘Nöŋön jöwöwöl jike börönöŋ memeŋi ki köndeŋbiga gölmenöŋ eriga wehön karöbutkö uruŋe jike qainŋi kun börönöŋ memeŋi qahö mi mem wahöta kuŋgumam.’”  
\v 59 Mewö jigetmö, töndup keuŋinan könaŋi mohok qahö ahök.   
\p
\v 60 Mewö aiga jike nup galöm bohonŋan wahöta mesohol köl eŋgiba kinda Jisös qesim waŋgiba kewö jiyök, “Yeŋön göhö silege keu ala naŋgözei, miaŋgö likepŋi kun jiman me qahö?”   
\p
\v 61 Qesim waŋgiiga yuai bölöŋi kun qahö ahökmö, töndup likepŋi kun qahö meleŋda keuŋi bök kinök. Keuŋi bök kiniga jike nup galöm bohonŋan kunbuk kewö qesim waŋgiyök, “Anutu möpöseim waŋgimakzini, gi yaŋgö Nahönŋi Kraist akzan me qahö?”   
\p
\v 62 \x * \xo 14.62 \xt Dan 7.13\x*Qesim waŋgiiga “Oŋ!” jiba kewö jii mötket, “Suep gölmegö azi ölŋan mönö kukösum Toŋaŋgö böröŋi ölŋe tata suepkö kousu qakŋe eri ekŋe.”   
\p
\v 63 Keu mi jiiga jike nup galöm bohonŋan malukuŋi munjurata kewö jiyök, “Yei, iwinaŋgö jitŋi! Tosatŋan keuŋi naŋgömegöra kunbuk qahö qesim eŋgibin.  
\v 64 \x * \xo 14.64 \xt Lew 24.16\x*Anutu mepaiközawi, mi mönö nanŋinak möt teköze. Miaŋgöra denöwö mötmörize?” Mewö qesim eŋgiiga yeŋön körek Jisös kömupkö buŋaya akŋapköra jim teköget.   
\p
\v 65 Mewö jim teköba tosatŋan könahiba söutkölap miriba jemesoholŋi esuhuba böröŋinan misiba qeba kewö jiget mörök, “Daŋön guhuzawi, mi ölöp jinöŋ mörin.” Jikegö kiripo galöm (sikiriti) yeŋön mewöyök Jisös memba nuŋgulumŋe qekötahöget. Mewö.   
\s1 Pitönöŋ Jisös qaŋ kölök.  
\r Mat 26.69-75; Luk 22.56-62; Jon 18.15-18, 25-27  
\p
\v 66 Nalö miaŋgöreŋ Pitönöŋ kiripo uruŋe sombemnöŋ malök. Emu maliga jike nup galöm bohonŋaŋgö welenqeqe ambiŋi kunŋan miaŋgöreŋ kaŋgorök.  
\v 67 Kaŋgota Pitönöŋ könöp kösutŋe jömöri ehiba kewö jiyök, “Gi mewöyök Nazaret azi Jisös miambuk malnöŋ.”   
\p
\v 68 Mewö jiyökmö, Pitönöŋ qaŋ köla kewö jiyök, “Keu jizani, mi qahö möta köndatzal.” Mewö jiba kiripo naŋguŋe geiga kinda kuruk qerök.   
\p
\v 69 Naŋgunöŋ geiga welenqeqe ambi kunŋan i miaŋgöreŋ kunbuk eka azi kösutŋe kingeri, i könahiba kewö jii mötket, “Azi kiaŋön mönö yeŋgöreŋök kun akza.”   
\p
\v 70 Mewö jii mötketmö, yaŋön kunbuk qaŋ kölök. Qaŋ köliga nalö borom kun teköiga azi kösutŋe kingeri, yeŋön kunbuk Pitögöra kewö jiget, “Göŋön Galili azia kun akzanaŋgöra mönö alakŋa, yeŋgöreŋöhök kun akzan.”   
\p
\v 71 Mi möta könahiba nanŋi qesuahöm aŋguba jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiba jiyök, “Azi keuŋi jizei, mi qahö möt waŋgizal. Muneŋ jibileŋak ewö, Anutunöŋ mönö likepŋi meleŋ niŋgima.”   
\p
\v 72 Mewö jiba kiniga miaŋgöreŋök kuruk qeri yahöt ahök. Kuruk qeriga Jisösgö keu kewŋö jii möröhi, Pitönöŋ mi mötmöriyök, “Göŋön indimŋi karöbut qaŋ köl niŋginöŋga kuruknöŋ qeri indimŋi yahöt akŋa.” Keu mi mötmöriba wösöŋi julmamgö aiga sahöt böliyök. Mewö.   
\c 15  
\s1 Jisösnöŋ premiö Pailötkö jeŋe kinök.  
\r Mat 27.1-2, 11-14; Luk 23.1-5; Jon 18.28-38  
\p
\v 1 Miri giaŋiiga amandiŋe jike nup galöm, kantrigö jitŋememe (70), aka Köna keugö böhi aka jike kaunsöl pakpak yeŋön kot öŋgöŋgöŋi miaŋgö totoko ala Jisösgö keu jim teköget. Jim tekögetka Jisös jöhöba waŋgita premiö Pailötkö böröŋe alget.  
\v 2 Rom premiö yaŋön Jisös kewö qesim waŋgiyök, “Ölŋa, gi Juda yeŋgö kiŋa akzan me qahö?” Qesim waŋgiiga Jisösnöŋ meleŋda jii mörök, “Mönö nangak jizani, mewö.”   
\p
\v 3 Jike nup galöm yeŋön keu gwötpuk Jisösgö sileŋe ala jiget.  
\v 4 Jigetka Pailötnöŋ Jisös kunbuk qesim waŋgiba jiyök, “Mötnöŋ! Yeŋön keu gwötpuk göhö silege ala jizei, göŋön miaŋgö likepŋi kun jiman me qahö?”   
\p
\v 5 Mewö jiyökmö, Jisösnöŋ bölöŋi kun qahö ahökmö, töndup keu kitipŋi kunbuk qahö meleŋnök. Keu bök kiniga premiönöŋ welipköyök. Mewö.   
\s1 Pailötnöŋ Jisös kömumapkö jim teköyök.  
\r Mat 27.15-26; Luk 23.13-25; Jon 18.39–19.16  
\p
\v 6 Yambu (yara) dop pasowa sösöŋgai nalöŋe premiönöŋ kösö mireyök azi kun qetŋi qeta qesigeri, mi pösat eŋgizapma.  
\v 7 Nalö miaŋgöreŋ azi kun qetŋi Barabas qetkeri, yaŋön kösö mire tarök. Yaŋön kegwek-kahasililiŋ azi tosatŋi yembuk karim gila azi kun qeget kömuyöhi, miaŋgöra kösö mire al eŋgiget.  
\v 8 Mewö aiga könagesö yeŋön premiögö miri sombemŋe eu öŋgöba kinda könahiba akŋalöhaŋgö dop akŋapkö qesim waŋgiget.  
\v 9 Qesim waŋgigetka meleŋda kewö jii mötket, “Nöŋön Juda eŋgöreŋ kiŋ pösatpi etmapkö mötze me?”  
\v 10 Jike nup galöm yeŋön Jisösgöra körögisigisi mötkeraŋgöra aka i premiögö böröŋe al waŋgiget. Mi möta sihimŋinaŋgö mewö qesim eŋgiyök.   
\p
\v 11 Qesim eŋgiiga jike nup galöm yeŋön ambazip kambu uruesiesi mem eŋgiba kewö jiget, “Mönö Jisös mosöta Barabas pösatman! Mewö qesim waŋgime.”  
\v 12 Mewö jigetka kunbuk meleŋda qesim eŋgiyök, “Mewö jizeaŋgöra Juda eŋgöreŋ kiŋ qetŋi mewö qerakzei, nöŋön mönö i denöwö ak waŋgibileŋak?”   
\p
\v 13 Mewö qesim eŋgiiga kunbuk qetket, “Mönö maripomnöŋ qeget jiman!”   
\p
\v 14 Mewö qetketka Pailötnöŋ kewö jii mötket, “Mi wuanöŋgöra? Yaŋön mönö wani bölöŋa ahök?” Mewö jiyökmö, yeŋön mi möta kapaŋ köla toroqeba qet gigilahöba kewö qetket, “Mönö maripomnöŋ qeget jiman!”   
\p
\v 15 Mewö qetketka Pailötnöŋ ambazip kambu sihimŋinaŋgö dop akŋamgö möta Barabas pösat eŋgii erökmö, Jisösya jiiga ihilek wahiŋambuknöŋ qeyöyaköba qeget. Mewö qegetka maripomnöŋ qemegöra Rom yarö azi yeŋgö böröŋine alök. Mewö.   
\s1 Jisös kukulömbuaŋ ak waŋgiget.  
\r Mat 27.27-31; Jon 19.2-3  
\p
\v 16 Yarö azi yeŋön Jisös waŋgita premiögö jakömbuak mirigö kiripo uruŋe aŋgotket. Aŋgota yarö kambu lökŋanök öröm eŋgigetka miaŋgöreŋ kaget.  
\v 17 Kaba maluku pisikŋi gugakgugak mi Jisösgö sileŋe löŋgöt waŋgiba sötman kösö limbiŋda ila ewö nöröpŋe kölget geyök.  
\v 18 Mewö geiga könahiba waikŋi memba jölöŋi jiget, “Owe owe, Juda yeŋgöreŋ kiŋ, owe!”  
\v 19 Titipepe mewö aka jigetka jehotnöŋ nöröpŋe qeba söutkölap qeba simin köl waŋgiba sipköba möpöqöpösei muneŋi mem waŋgiget.  
\v 20 Mepaqepaik mewö ak waŋgim teköba maluku pisikŋi gugakgugak mi qeköba nanŋe sile esu löŋgöt waŋgiba maripomnöŋ qebingöra waŋgita anget. Mewö.   
\s1 Jisös maripomnöŋ qeget.  
\r Mat 27.32-44; Luk 23.26-43; Jon 19.17-27  
\p
\v 21 \x * \xo 15.21 \xt Rom 16.13\x*Anda köna namŋe azi kun qetŋi Saimon miwikŋaiget. Yaŋön Afrika siti qetŋi Sairini miaŋgö aziŋa aka Aleksander aka Rufus yetkö iwiŋira. Yaŋön nupnöhök kaŋgoriga kuŋgum waŋgigetka Jisösgö maripomŋi memba aŋguyök.  
\v 22 Jisös mewö waŋgita gölme kun qetŋi Golgota mi nanine keunöŋ nöröp sihit, miaŋgöreŋ anda aŋgotket.  
\v 23 Aŋgota wain o aka marasin qetŋi mör mi mindiriba loloŋqaloŋ memba waŋgigetmö, Jisösnöŋ mi tököyök.  
\v 24 \x * \xo 15.24 \xt Sum 22.18\x*Tököiga kinda maripomnöŋ qeget. Qeget kiniga kiawen meget qötöŋi ahuiga Jisösgö sile esuŋi mohok mohok sutŋine miaŋgö dop mendeŋda meget.  
\v 25 Söŋan 9 kilok miaŋgöreŋ maripomnöŋ qeget.  
\v 26 Maripomnöŋ qeba nöröpŋe eu qegeraŋgö könaŋi kewö ohoba qeget, “Juda yeŋgö kiŋ kembuŋina ki.”  
\v 27 Kegwek-kahasililiŋ azi yahöt mewöyök yambuk maripomnöŋ etkuget. Kun böröŋi ölŋe kun qaniŋe likeplikep mewö etkuget.  
\v 28 \x * \xo 15.28 \xt Ais 53.12\x*(Anutugöreŋ Buŋa Kimbinöŋ keu kewö ohoget ahöza, “I kewöta kegwek-kahasililiŋ azi ewö mötmöriba yeŋgö sutŋine alget.” Keu miaŋön mewö ölŋambuk ahök.)   
\p
\v 29 \x * \xo 15.29 \xt Sum 22.7; 109.25; Mak 14.58; Jon 2.19\x*Ambazip oŋgita anda kaba kukulömbuaŋ aka jelikit aka nöröp köla kewö jiget, “Yei! Gi mönö jöwöwöl jike ölöp köndeŋnöŋga gölmenöŋ eriga wehön karöbutkö uruŋe kunbuk mem wahöt kuŋgumamgö jinöŋ. O, gi azi qetpuk!  
\v 30 Mönö nangi bauköm aŋguba maripomnöhök etman.”   
\p
\v 31 Jike nup galöm aka Köna keugö böhi yeŋön mewöyök sutŋine mepaqepaik ak waŋgiba jiget, “Tosatŋa bauköm eŋgiba malökmö, nanŋi bauköm aŋgumamgö osiza.  
\v 32 Yaŋön Amötqeqe Toŋi Kraist aka Israelgö kiŋ akza ewö, mönö dölki maripomnöhök eri eka mi möt naribinak.” Mewö jiget.  
\p Azi yambuk maripomnöŋ etkugeri, yetkön mewöyök uruqeqe keu töhöreŋ jim waŋgiyohot. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ kömuyök.  
\r Mat 27.45-56; Luk 23.44-49; Jon 19.28-30  
\p
\v 33 Silim bibiŋi 12 kilok aiga miaŋgöreŋ söŋaupnöŋ eta gölme pakpak dop köla ahöiga anda aua karöbutkö dop ahök.  
\v 34 \x * \xo 15.34 \xt Sum 22.1\x*Jisösnöŋ 3 kilok miaŋgöreŋ nanŋe keunöŋ kewö qet ketaŋi qerök, “Eloi, eloi, lama sabaktani?” Mi nanine keunöŋ: Anutuni, Anutuni mönö wuanöŋgöra andö nuŋguzan?   
\p
\v 35 Mewö qeriga azi kösutŋe kingeri, yeŋgöreŋök tosatŋan mi möta jiget, “Mötket! Mönö Elaijagöra qetza.”  
\v 36 \x * \xo 15.36 \xt Sum 69.21\x*Yeŋgöreŋök kunöŋ ösumŋan anda mömöndö kun kahali tandök mi memba wain o asölŋambuknöŋ kundumgöba ip göröm kitipŋe jöhöba suruba Jisös numbu susuŋe eu ali neiga jiyök, “Mönö mosötketka nanŋök kinök. Elaijanöŋ kaba meköi etma me qahöpto, mönö mi ekin.”   
\p
\v 37 Mewö aketka Jisösnöŋ qet ketaŋi qeta wösöŋi nöŋ qeiga kömuyök.   
\p
\v 38 \x * \xo 15.38 \xt Eks 26.31-33\x*Kömuiga miaŋgöreŋök jöwöwöl jikegö uruŋe opo kinöhi, miaŋön mönö euyök bibiŋe jurata eta yahöt ahök.  
\v 39 Suahö galömnöŋ maripom mesohol köla kinda Jisösnöŋ wösöŋi nöŋ qeiga kömuyöhi, mi eka kewö jiyök, “Azi kiaŋön mönö ölŋa Anutugö nahönŋa akza.”   
\p
\v 40 \x * \xo 15.40 \xt Luk 8.2-3\x*Ambi tosatŋan mewöyök sikep kinda yuai mi eket. Yeŋgö sutŋine Magdalagö Maria aka Maria Jeims dubatŋi aka Joses yetkö namŋiri aka Salome yeŋön mohotŋe kinget.  
\v 41 Yeŋön Jisösnöŋ Galili prowinsnöŋ maliga miaŋgöreŋ i wuataŋgöba welen qem waŋgiba malget. Mewöyök ambi tosatŋi gwötpuk Jisösbuk Jerusalem sitinöŋ öŋgöba kageri, yeŋön mewöŋanök kösutŋe kinget. Mewö.   
\s1 Jisösgö qamötŋi löm kölget.  
\r Mat 27.57-61; Luk 23.50-56; Jon 19.38-42  
\p
\v 42 Sabat kendon tatatköra yuai mözözömgögetka Sabat kendonöŋ könahimamgöra dopdowiiga mare aka kayök.  
\v 43 Neŋgogie miaŋgöreŋ Arimatia toŋi, azi qetbuŋaŋambuk qetŋi Josef yaŋön kayök. Yaŋön mewöyök Anutu bemtohoŋaŋgö ölŋi asuhumapköra mamböta malök. Yaŋön Juda yeŋgö jike kaunsöl kambugö jitŋememe kun aka Sabat kendonöŋ könahimamgö ahöraŋgöra aka keŋgötŋi yaköriba Pailötköreŋ anda Jisösgö qamötŋi memamgö qesiyök.  
\v 44 Qesiiga “Ölŋa kömuza me qahöpto?” jiba mötmöriba suahö galömŋi jii kaiga “Jisösnöŋ nalö köröpŋi me töröpŋi kömuza,” jiba qesim waŋgiyök.  
\v 45 Qesim waŋgiiga buzup keuŋi möta Jisösgö qamötŋi Josef jim teköm waŋgiyök.  
\v 46 Jim teköm waŋgiiga opo tuatŋi söŋgöröŋi memba anda qamötŋi maripomnöhök qeköba memba eta oponöŋ esuhuyök. Esuhuba memba qaksirinöŋ anda kötnöŋ köteŋ urorohogetka dum ahöyöhi, miaŋgöreŋ alök. Ala köt kötaŋi kun metaliga köteŋ numbuŋi közipköyök.  
\v 47 Denike alöhi, mi Magdalagö Maria aka Maria Josesgö namŋi yetkön kinda ehot. Mewö.   
\c 16  
\s1 Jisösnöŋ kömupnöhök wahörök.  
\r Mat 28.1-8; Luk 24.1-12; Jon 20.1-10  
\p
\v 1 Sabat kendon tatket teköiga miaŋgöreŋ Magdalagö Maria, Maria Jeimsgö namŋi aka Salome yeŋön “Jisösgö qamötŋi anda miribin.” jiba jiniŋ jimoroŋ umköhöwakŋambuk söŋgöröŋi meget.  
\v 2 Memba ahöba Sonda söŋanök wahöta miri giaŋii wehön jiliŋbölaŋ kori qaksirinöŋ anget.  
\v 3 Anda eraum möta jiget, “Qaksirigö numbuŋe köt ketaŋi tatzawi, mi mönö daŋön qetalma?”  
\v 4 Mewö jiba ugetka ani kewö eket: Köt keta bölökŋi mi lök qetalget anda ahöyök.  
\v 5 Qaksirigö köt köteŋ numbuŋi mewö aŋaŋiba kiniga uruŋe öŋgöget. Öŋgögetka ölŋine göröken azi gwabö kun malukuŋi köröpŋi tuatŋi tariga eket. Mewö eka gwötpuk awöwöliget.   
\p
\v 6 Awöwöligetmö, kewö jii mötket, “Mönö keŋgötŋini kude mötme. Iŋini Nazaret azi Jisösgöra jaruze. I maripomnöŋ qegetmö, mönö guliba wahörök. Miaŋgöra ki kude ahöza. Eket! Dumŋi ki, miaŋgöreŋ suluget ahöyök.  
\v 7 \x * \xo 16.7 \xt Mat 26.32; Mak 14.28\x*Miaŋgöra mönö anda Pitö aka gwarekurupŋi pakpak buzup kewö jiget mötme, ‘Yaŋön mönö qeljiŋe mutuk Galili prowinsnöŋ anma. Iŋini mewöyök miaŋgöreŋ anda keuŋi jiyöhaŋgö dop i ekŋe.’”   
\p
\v 8 Mewö jiiga auruba jönömŋini unduiga köt köteŋök eta ösumŋinan anget. Sömbuŋini mötkeraŋgöra keu kun kude jigetmö, keuŋini bököyök. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ Magdalagö Mariagöreŋ asuhuyök.  
\r Mat 28.9-10; Jon 20.11-18  
\p
\v 9 Jisösnöŋ Magdalagö Maria yaŋgö uruŋeyök öme 7 eŋguataŋgöiga malök. Jisösnöŋ kömupnöhök wahöta Sonda söŋan amandiŋnöŋ mutuk Maria mi asuhum waŋgiyök.  
\v 10 Asuhum waŋgiiga alaurupŋan Jisösbuk mala kota nalö miaŋgöreŋ jiŋgeŋ köla sahötkeri, Marianöŋ mönö yeŋgöreŋ anda buzupŋi jii mötket.  
\v 11 Mötketmö, Jisösnöŋ guliba mali Marianöŋ ehöhi, mi qahö möt nariget. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ alayahötŋi yetköreŋ asuhuyök.  
\r Luk 24.13-35  
\p
\v 12 Miaŋgö andöŋe alayahötŋan Jerusalem siti mosöta miri kunöŋ anbitköra könanöŋ anohotka Jisösnöŋ kaisoŋgolomŋan meleŋniga asuhum etkiyök.  
\v 13 Yetkön mewöyök anda buzupŋi mi alaurupŋi jiyohot mötketmö, yeŋön mi mewöyök qahö möt nariget. Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ gwarekurupŋi asuhum eŋgiyök.  
\r Mat 28.16-20; Luk 24.36-49; Jon 20.19-23; Apo 1.6-8  
\p
\v 14 Könaŋgep gwarekurupŋi 11 mieŋön tokoba nene nemba tatketka yeŋgöra mewöyök asuhuyök. Asuhuba uruköhöikŋinaŋgöra tembula kömupnöhök wahöriga ekeraŋön buzupŋi jiget möta mi qahö möt narigeri, miaŋgöra i jim eŋgiyök.  
\v 15 \x * \xo 16.15 \xt Apo 1.8\x*Jisösnöŋ kewö jii mötket, “Iŋini mönö kantri dop anda gölmeŋi gölmeŋi liliköba ambazip mal anjeaŋgö dop Ölöwak Buŋani jim asarigetka mötme.  
\v 16 Kunŋan Anutu möt nariiga o melun mem waŋgigetka uruŋi meleŋmawi, yaŋön mönö letota Suepkö buŋaya akŋa. Kunŋan qahö möt nariba yaŋgiseŋ malmawi, Anutunöŋ mönö yaŋgö keuŋi jim teköiga könöp siagö buŋaya akŋa.  
\v 17 Möt narim niŋgiba malmei, mi aiwesök mem eŋgibiga könaŋamŋini kewö asuhuma: Yeŋön nöŋgö qetne ömewöröme eŋguataŋgöme. Kantri tosatŋi yeŋgö keuŋini jime.  
\v 18 Mokoleŋ böröŋinan memba wahötme. Möröm warabe o yuai negetka miaŋön mönö qahö mem bölim eŋgima. Böröŋini kawöl ambazip qakŋine algetka ölöwakŋe.” Mewö.   
\s1 Jisösnöŋ Suep mire öŋgöyök.  
\r Luk 24.50-53; Apo 1.9-11  
\p
\v 19 \x * \xo 16.19 \xt Apo 1.9-11\x*Kembu Jisösnöŋ keuŋi mewö jii mötketka Anutunöŋ waŋgiriga Suepnöŋ öŋgöba Anutugö böröŋi ölŋe tata malja.  
\v 20 Eu maljapmö, gwarekurupŋan mosöta miri gölme dop anda Buŋa keuŋi jim sehiba malget. Mewö malgetka Kembunöŋ yembuk nup memba inahöm eŋgiiga aŋgöletot asuhugetka keuŋinan köhöiyök. Mewö.