\id GEN  - Burum Mindik NT (Gen, Ruth, Jona) [bmu] -Papua New Guinea 2002 (DBL -2014) 
\h Jenesis 
\toc1 Anutunöŋ jiiga yuai pakpak letotket. 
\toc2 Jenesis 
\toc3 Jen 
\mt1 Jenesis (Letotletot)  
\mt2 Anutunöŋ jiiga yuai pakpak letotket.  
\imt1 Jim-asa-asari  
\ip Buk kiaŋön kösohot kewöŋi jiza: Anutunöŋ suep, gölme, mietkö yuaiŋiri pakpak aka ambazip miwikŋaim eŋgiiga siŋgisöndoknöŋ et etkuiga lömböt sihimbölöŋambuk mi gölme dop neŋgö qaknine öŋgöyök. Mewö et neŋguiga Anutunöŋ oyaeŋkoyaeŋ aka malbingö köna denöwöŋi mi areŋgöba miwikŋaiyök. Letotletot (Jenesis) buk kiaŋgö uruŋe likepŋi yahöt kewö ahözahot:  
\im 1) Boŋ 1-11 Kösohot könakönahiŋi: Anutunöŋ suep aka gölme miwikŋaim etkiiga ambazip yeŋgö malmalŋine mutuk miaŋgöreŋ denöwö asuhuyök. Adam aka Iw, Kein aka Abel yeŋgö kösohotŋini. Noagö nalöŋe göulu ketaŋan asuhuba gölme turuyök. Babilon miaŋgöreŋ miri köröpŋi kötökŋi meget.  
\im 2) Boŋ 12-50 Israel yeŋgö bömön jalöurupŋini yeŋgö kösohotŋini: Mutuk Abrahamnöŋ Anutu möt nariba keuŋi tem köla maliga keuŋi jim teköiga solaniyök. Yaŋgö andöŋe nahönŋi Aisak, isiŋi Jeikob qetŋi alaŋi Israel aka yaŋgö nahönurupŋi 12 mieŋgö kösohotŋini könaŋi könaŋi. Azi 12 mi Israel könagesögö kambu 12 mieŋgö bem bömönŋina aket. Bem bömön Josefkö kösohotŋi mi tandökŋi kun. Denöwö asuhuiga Josefnöŋ mutuk Ijipt aniga yaŋgö andöŋe iwiŋi Jeikob aka darumunurupŋi pakpak yeŋön mewöyök saiwaurupŋini yembuk Ijipt kantrinöŋ anda kiana malget.  
\ip Buk kiaŋön ambazip yeŋgö malmalŋinaŋgö kösohotŋi gwötpuk jizapmö, Anutunöŋ denöwö ak eŋgiyöhi, miaŋön kösohot mieŋgö likepŋi bohonŋi akza. Malmalgö kösohot pakpak mieŋgö ahakmeme azi bohonŋi mi Anutu. Könakönahiŋe suep, gölme aka mietkö yuaiŋiri pakpak miwikŋaim eŋgiiga siŋgisöndoknöŋ et etkuiga pöndaŋ Iwiŋini ölŋi mala bölöŋamŋini kewöta keuŋini jim teköba likepŋini meleŋ eŋgii qakŋine öŋgöi malget. Tosatŋan Anutugö keu bapŋe angeri, i ölöpŋanök köyan köla eŋguaŋgiri malmalŋinan miaŋgö dop uteköba asuhuyök. Noagö nalöŋe saiwaŋi 8 yeŋön qahöpmö, ambazip tosatŋi pakpak yeŋön kömuget. Könaŋgep jöhöjöhö keuŋi mi Abraham aka gwölönarökurupŋi könaŋgep asuhugeri, yeŋgöra eŋgiyök. Jöhöjöhö keu mieŋgö dop Anutunöŋ könagesöurupŋan oyaeŋkoyaeŋ akingöra galöm köl eŋgiiga mala kota mal öŋgöme. Ambazipnöŋ mönöwök denöwö Anutu möt narim waŋgigeri, kösohot tömbuŋi mieŋön mönö nalö kewöŋe mewöyök mötnaripninan guliba köhöimapköra bauköm neŋgimakze.  
\iot Buk kiaŋgö bahöŋi bohonŋi 10 mi kewö:  
\io1 1) Suep, gölme aka yuai pakpak miwikŋaiyök. \ior 1.1–2.25\ior*  
\io1 2) Siŋgisöndokö lömböt sihimbölöŋambuk könahiyök. \ior 3.1-24\ior*  
\io1 3) Adamgö nalöŋeyök könahiba Noagöreŋ kaŋgorök. \ior 4.1–5.32\ior*  
\io1 4) Noagö nalöŋe o göulu ketaŋan asuhuyök. \ior 6.1–10.32\ior*  
\io1 5) Babilon miri köröpŋi kötökŋi meget. \ior 11.1-9\ior*  
\io1 6) Semgö nalöŋeyök könahiba Abramgöreŋ kaŋgorök. \ior 11.10-32\ior*  
\io1 7) Bömön jalö karöbut Abraham, Aisak aka Jeikob \ior 12.1–35.29\ior*  
\io1 8) Isogö gwölönarökurupŋi mi kewö: \ior 36.1-43\ior*  
\io1 9) Josef aka yaŋgö darumunurupŋi \ior 37.1–45.28\ior*  
\io1 10) Israel könagesö yeŋön Ijipt malget. \ior 46.1–50.26\ior*  
\c 1  
\s1 Anutunöŋ jim kutuiga yuai pakpak letotket.  
\p
\v 1 Könakönahiŋe Anutunöŋ Suep aka gölme miwikŋaim etkiyök.  
\v 2 Miwikŋaim etkiiga gölme mi gwamönŋi aka kizik-kazukŋambuk ahöyök. Ahöiga o diginŋambuk mi söŋaupnöŋ turuiga tarök. Mewö tariga Anutugö Uŋa Töröŋan o mieŋgö qakŋine anda kaba malök.  
\v 3 \x * \xo 1.3 \xt 2 Kor 4.6; 2 Pitö 3.5\x*Mewö maliga Anutunöŋ kewö jim kutuyök: “Asakŋan mönö asuhum tiŋgitma.” Mewö jim kutuiga miri mönö asariyök.  
\v 4 Asarii ehi miaŋön mönö ölöwahiga asakŋi pandamanöhök mendeŋ etkiyök.  
\v 5 Asakŋaŋgö qetŋi wehön asakŋi aka pandamangö qetŋi suŋgem mewö etkoholök. Mewö etkoholiga wehön mutukŋi teköiga miri söŋauba giaŋiyök.   
\p
\v 6 Giaŋiiga Anutunöŋ kewö jim kutuyök: “Mönö o sutŋine suepkö jabö köhöikŋi asuhuba o mendeŋniga euke aka emuke ahömahot.”  
\v 7 Mewö jim kutuba suepkö jabö köhöikŋi miwikŋaiba miaŋön o mendeŋniga tiŋgita jabö qakŋe euke aka jabö bapŋe emuke ahöyohot. Mewö asuhuiga  
\v 8 suepkö jabö köhöikŋi eukeaŋgö qetŋi suep qerök. Mewö qeriga wehön yahötŋi teköiga miri kunbuk söŋauba giaŋiyök.   
\p
\v 9 Giaŋiiga Anutunöŋ kewö jim kutuyök: “O suep bapŋe ahözei, mi mönö qezakögetka kambu mohot aiga gölme örönŋi asuhuma.” Mewö jim kutuiga mönö mewö asuhuyök.  
\v 10 Mewö asuhuiga örönŋaŋgö qetŋi gölme qeta o kambu tokogeri, miaŋgö qetŋi köwet etkoholök. Etkohola etkehiga miaŋön mönö ölöwahök.  
\v 11 Ölöwahiga kewö jim kutuyök: “Gölme qakŋe mönö yuai görökŋi (töŋgönŋi) pakpak kewö asuhuba wahötme: Gwözözak yuai kötŋinambuk mi mönö asuhuba wahöta kötŋini kuŋguba söhömakŋe. Ip kösö tandökŋini könaŋi könaŋi mönö gölmenöŋ asuhuba ölŋini kötŋinambuk kuŋguba söhömakŋe.” Mewö jim kutuiga mönö kewö asuhuyök:  
\v 12 Gölme qakŋe yuai görökŋi (töŋgönŋi) pakpak asuhuba wahötket. Gwözözak yuai kötŋinambuk tandökŋini könaŋi könaŋi mi asuhuget. Ip kösö tandökŋini könaŋi könaŋi mi gölmenöŋ asuhuba ölŋini kötŋinambuk kuŋgum söhöget. Mewö asuhuiga Anutunöŋ eŋgehiga miaŋön mönö ölöwahök.  
\v 13 Wehön karöbutŋi teköiga miri kunbuk söŋauba giaŋiyök.   
\p
\v 14 Giaŋiiga Anutunöŋ kewö jim kutuyök: “Suepkö jabö köhöikŋe mönö asakŋi asakŋi asuhuba wehön aka suŋgem mi mendeŋ etkiba kinda (yara) yambu, kömunjaŋ kie nalö aka wehön nalö, gwani nalö aka silim mohot mohotkö aiwesökŋina ahöme.  
\v 15 Mieŋön mönö suepkö jabö köhöikŋi miaŋgöreŋ asakŋi asakŋi aka gölme mem asarime.” Mewö jim kutuiga mönö kewö asuhuget:  
\v 16 Anutunöŋ asakŋi ketaŋi yahöt miwikŋaim etkiyök: Asakŋaŋgö galömŋi wehön jeŋi kiniga miaŋgö eretŋi köiŋ mi suŋgemgö galömŋa kinda ahöm öŋgömahot. Seŋgelau mi mewöŋanök miwikŋaim eŋgiyök.  
\v 17 Anutunöŋ mi suepkö jabö köhöikŋe miaŋgöreŋ gölme mem asarimegöra al eŋgiyök.  
\v 18 Mi gölme mem asariba wehön aka suŋgem galömŋina kinda asakŋi aka pandamanŋi mendeŋ etkimegöra al eŋgiyök. Mewö asuhuiga Anutunöŋ eŋgehiga miaŋön mönö ölöwahök.  
\v 19 Wehön 4:ŋi teköiga miri kunbuk söŋauba giaŋiyök.   
\p
\v 20 Giaŋiiga Anutunöŋ kewö jim kutuyök: “O köwet mieŋgö uruŋine mönö yuai isikusukŋinambuk asuhuba dop köla o qeba ölölaŋgöba laŋ anda kaba malme. Mewöŋanök neiŋi neiŋi gölme qakŋe könakemba bölbölgöba kutuba anda kaba malme.”  
\v 21 Mewö jiba köwetkö sömbupŋi ketaŋi ketaŋi aka yuai isikusukŋinambuk tandökŋini könaŋi könaŋi o qeba ölölaŋgöba qeqelaŋlaŋ anda kamakzei, mi miwikŋaim eŋgiyök. Mewöyök nei tandökŋini könaŋi könaŋi ginginŋinambuk mi miwikŋaim eŋgiyök. Miwikŋaim eŋgiba eŋgehiga miaŋön mönö ölöwahök.  
\v 22 Ölöwahiga kötuetköm eŋgiba keu kewö jiyök: “Iŋini mönö köt moröŋinambuk jul sehiba o köwet dop köla malme aiga nei iŋini mönö mewöŋanök gölme qakŋe ahum sehime.”  
\v 23 Keu mewö jiiga wehön 5:ŋi teköiga miri kunbuk söŋauba giaŋiyök.   
\p
\v 24 Giaŋiiga Anutunöŋ kewö jim kutuyök: “Gölme qakŋe mönö yuai pakpak malmalŋinambuk tandökŋini könaŋi könaŋi asuhume. Mirigö sömbupŋi, yuai bapŋinan köla ölölöŋgömakzei aka arökŋaŋgö sömbupŋi tandökŋini könaŋi könaŋi, mi mönö asuhume.” Mewö jim kutuiga mönö kewö asuhuget:  
\v 25 Anutunöŋ arökŋaŋgö sömbupŋi tandökŋini könaŋi könaŋi mi miwikŋaim eŋgiyök. Mirigö sömbupŋi tandökŋini könaŋi könaŋi mi miwikŋaim eŋgiyök aka yuai pakpak bapŋini gölmenöŋ köla ölölöŋgömakzei, tandökŋini könaŋi könaŋi mi miwikŋaim eŋgiyök. Miwikŋaim eŋgiba eŋgehiga miaŋön mönö ölöwahök. Mewö.   
\s1 Anutunöŋ azi aka ambi miwikŋaim etkiyök.  
\p
\v 26 \x * \xo 1.26 \xt 1 Kor 11.7; Mat 19.4; Mak 10.6\x*Miaŋgö andöŋe Anutunöŋ kewö jiyök: “Ayop, nini mönö azi nanine tandökö dop meinga kaisoŋgolomnini ewö aka yuai pakpak galöm köl eŋgiba malma. Yuai pakpak mi köwetkö söraŋi, suepkö neiŋi aka mirigö sömbupŋi, gölme körek aka yuai pakpak bapŋini gölmenöŋ köla ölölöŋgömakzei, mönö mieŋgö galömŋina aka malma.”  
\v 27 \x * \xo 1.27 \xt Jen 5.1-2\x*Mewö jiba nanŋi kaisoŋgolomŋaŋgö dop azi miwikŋaiyök. Anutugö kaisoŋgolomŋi ewö malmapköra i miwikŋaim waŋgiyök. Azi aka ambi malmahotköra i miwikŋaim etkiyök.  
\v 28 Miwikŋaim etkiba i kötuetköba kewö jim kutum etkiyök: “Iŋiri mönö ahum sehiba gwölönarökpuk malohotka gölme dop köla malme. Mewö mala gölme toŋi akŋe. Mewö aka köwetkö söraŋi, könakembagö neiŋi aka sömbup mokoleŋ laigisip gölmenöŋ anda kamakzei, mönö mi pakpak galöm köl eŋgiba malme.”  
\v 29 Mewö jiba keu kewö jiyök: “Mötket, nöŋön yöha könaŋi könaŋi gölme pakpak dop köla asuhuba wahöta kötŋini kuŋgum söhömakzei aka ip kösö pakpak öl kötŋinambuk kuŋgum söhömakzei, mi numbu neneŋini akŋapköra al eŋgizal.  
\v 30 Arökŋaŋgö sömbupŋi pakpak, könakembagö neiŋi pakpak aka yuai pakpak gölmenöŋ anda kamakzei aka tosatŋi pakpak söŋgörö ösumŋini örömakzei, yeŋgöra gwözözak görökŋi (töŋgönŋi) könaŋi könaŋi mi neneŋamŋini akŋapköra al eŋgizal. “Keu mewö jiiga mönö mewö asuhuyök.  
\v 31 Asuhuiga Anutunöŋ yuai pakpak miwikŋaiyöhi, mi ehiga mönö ölöp kötökŋi aiga urusösöŋgai mörök. Wehön 6:ŋi teköiga miri kunbuk söŋauba giaŋiyök. Mewö.   
\c 2  
\s1 Anutunöŋ kendon tarök.  
\p
\v 1 Giaŋiiga suepkö jakeŋi jakeŋi, gölme aka mietkö yuaiŋiri aködamunŋirambuk pakpak mi lök miwikŋaim eŋgim teköyök.  
\v 2 \x * \xo 2.2 \xt Hib 4.4, 10; Eks 20.11\x*Anutunöŋ nupŋi mi mei teköiga wehön 7 miaŋgöreŋ kendon tarök. Nupŋi pakpak meyöhaŋgöra wehön 7 miaŋgöreŋ luhut meyök.  
\v 3 Miwimiwikŋai nupŋi pakpak meyöhaŋgöra aka wehön miaŋgöreŋ luhut meyök. Miaŋgöra wehön 7:ŋi mi kendon jiba kötuetköba jim kömbuhiyök. Mewö.   
\s1 Oyaeŋkoyaeŋ miri qetŋi Eden  
\p
\v 4 Anutunöŋ suep gölme miwikŋaim etkiiga asuhuyohoraŋgö kösohotŋi mi mewö. Kembu Anutunöŋ suep aka gölme miwikŋaim etkiyöhi, nalö miaŋgöreŋ  
\v 5-6 Kembu Anutugö jitsihitköra gölme qakŋe kie qahö yöhöiga nup kölkömötköra azi kun kude malökmö, gölme uruŋeyök bedunöŋ miyök kota gölme qakŋi dop köla mem samuruyök. Miaŋgöra arökŋaŋgö ip kösö kun me sombemgö gwözözak yuai kun mi gölmenöŋ qahö asuhum tiŋgita ahöyök.   
\p
\v 7 \x * \xo 2.7 \xt 1 Kor 15.45; Ind 2.7; 22.2, 14; Mat 19.5; Mak 10.7-8; 1 Kor 6.16; Ef 5.31\x*Nalö miaŋgöreŋ Kembu Anutunöŋ gölme sömsöm memba miaŋön azi mem yaköba malmalgö numbu ösumŋi söŋgöröŋe ui geiga öröba guliba malmalgö uŋaŋambuk ahök. Mewö.   
\p
\v 8 Mewö aiga Kembu Anutunöŋ wehön kotkotŋe göröken miri qetŋi Eden miaŋgöreŋ oyaeŋkoyaeŋ nup kömöta azi miwikŋaiyöhi, i miaŋgöreŋ al waŋgiyök.  
\v 9 Al waŋgiba jiiga gölmenöhök ip tandökŋini könaŋi könaŋi asuhuba wahötket. Ip mi eksihimŋinambuk aiga ölŋini neneŋi mi nahömŋinambuk. Oyaeŋkoyaeŋ nup bibiŋe malmal köhöikŋaŋgö ipŋi aka mötkutukutugö ipŋi mi mohotŋe jim kutuiga asuhuyohot. Mötkutukutugö ipŋaŋgö könaŋi kewö: Ölŋi nemba miaŋön ölöpŋi aka bölöŋi mietkö könaŋiri mi möt kutubahotpuk.   
\p
\v 10 Ip mewö wahötketka o töwatŋi kun mi Edenök könahiba oyaeŋkoyaeŋ miri mem kelita miaŋgöreŋök eta jula o böröŋi töwatŋi 4 aka anget.  
\v 11 O töwatŋi mutukŋaŋgö qetŋi Pison, mi Hawila gölme körek liliköba ahöba anja. Gölme miaŋgöreŋ goul ahöza. \f + \fr 2.11 \ft Hawila mi Babilonia gölmegö jabö kösutŋe ahöza. \f*  
\v 12 Gölme miaŋgö goulŋi mi ölöpŋi kötökŋi akza. Sileqösösök umköhöwakŋambuk qetŋi bedelion aka köt ölŋambuk qetŋi oniks mi mewöyök miaŋgöreŋ ahözahot.  
\v 13 O böröŋi töwatŋi jaŋgö 2 miaŋgö qetŋi Gihon. Mi (Mesopotemiagö) gölme qetŋi Kus mi körek liliköba ahöba anja.  
\v 14 O böröŋi töwatŋi karöbutŋi qetŋi Taigris. Mi Asiria gölme wösöŋe wehön kotkotŋe göröken geba anja. O böröŋi töwatŋi jaŋgö 4 miaŋgö qetŋi mi Yufreitis.   
\p
\v 15 Mewö aiga Kembu Anutunöŋ azi waŋgita oyaeŋkoyaeŋ miri Eden köl kömöta ek galöm akŋapköra jiba al waŋgiyök.  
\v 16 Al waŋgiba kewö jiba jim kutum waŋgiyök: “Oyaeŋkoyaeŋ nup uruŋe ip pakpak kin anjei, mieŋgö ölŋini mi ölöp amqeba mem nemba malman.  
\v 17 Mimö, mötkutukutugö ipkö ölŋi mi mönö kude neman. Mi nemba ölöpŋaŋgö könaŋi aka bölöŋaŋgö könaŋi möt kutuman ewö, gi mönö wehön miaŋgöreŋök kömum köhöiman. Miaŋgöra mi mönö kude neman.”   
\p
\v 18 Mewö jiba Kembu Anutunöŋ jiyök: “Azinöŋ nanŋök maliga ölöp qahö akza. Miaŋgöra nöŋön mönö nanŋi tandökŋaŋgö dop alabaukŋi miwikŋaimam.”  
\v 19 Mewö jiba arökŋaŋgö sömbupŋi pakpak aka könakembagö neiŋi pakpak mi gölmenöŋ miwikŋaim eŋgiba azigö kösutŋe eŋguaŋgita azinöŋ qetŋini denöwö qetmawi, mi eka mötmapköra yaŋgöreŋ al eŋgiyök. Al eŋgiiga azinöŋ yuai malmalŋinambuk pakpak mieŋgö qetŋini mohok mohok qeriga Anutunöŋ mewö mia ahömapköra jim köhöiyök.  
\v 20 Mewö aiga azinöŋ mirigö sömbupŋi pakpak, könakembagö neiŋi pakpak aka arökŋaŋgö sömbupŋi pakpak mi qetŋini eŋgim teköyök. Eŋgim teköyökmö, nanŋi tandökŋaŋgö dop alabaukŋi malmapköra kun qahö miwikŋaiyök.   
\p
\v 21 Qahö miwikŋaiiga Kembu Anutunöŋ mi eka azi mem lömböriiga gaun lömbötŋi ahöyök. Ahöiga maröm sihitŋi kun öröba dumdumŋi busuŋan mem gwözöŋnök.  
\v 22 Gwözöŋda azinöhök maröm sihitŋi meyöhi, miaŋön ambi meyök. I memba azigöreŋ waŋgita kayök.  
\v 23 Waŋgita kaiga azinöŋ i eka kewö jiyök:  
\q1 “Yei! Ki nani tandöha. Yaŋgö sihit busuŋi mi nani sihit busunöhök asuhuza.  
\q1 Anutunöŋ i azigö sile kitipŋeyök mei letota azi tandök ewö maljawaŋgöra qetŋi mönö ambi (azigö alaŋi) qetme.\f + \fr 2.23 \ft Iŋklis keu eknöŋ: man aka woman keu yahöt mi öröröŋ tandök akzahot. \f*”   
\m
\v 24 Mewö jiiga Anutunöŋ kewö jim kutum etkiyök: “Mewö aiga azinöŋ mönö iwinamŋi etkömosöta anömŋaŋgöreŋ qekötahöba silemohot aka malmahot.”   
\p
\v 25 Azi miaŋön anömŋambuk opo söröŋiri qahö aukŋe malohotmö, töndup nanŋiraŋgö gamuŋiri qahö möta malohot. Mewö.   
\c 3  
\s1 Adam aka Iw Anutugö keuŋi qetala et etkuyök.  
\p
\v 1 \x * \xo 3.1 \xt Ind 12.9; 20.2; 2 Kor 11.3; 1 Tim 2.14\x*Kembu Anutunöŋ gölmegö sömbup malmalŋinambuk pakpak miwikŋaim eŋgiyöhi, mieŋgö sutŋine mokoleŋnöŋ isimkakalek mötmötnöŋ sömbup pakpak mi eŋgoŋgita öŋgöyök. Mewö öŋgöba ambigöra kewö jiyök: “Oyaeŋkoyaeŋ mire ip pakpak kin anjei, mieŋgö ölŋini kun kude nemahotköra Anutunöŋ ölŋa jim kutum etkiyök me qahö?”   
\p
\v 2 Mewö jiiga ambinöŋ meleŋda mokoleŋgöra kewö jiyök: “Oyaeŋkoyaeŋ mire ip tosatŋi kin anjei, mieŋgö ölŋini mi ölöp nembitköra jiyök.  
\v 3 Mimö, miri bibiŋe ip kun kinjawi, miaŋgö ölŋi mi nemba kömumbitpuköra mönö kewö jiyök: ‘Mi mönö kude nemahot. Mia kude misirimahot.’ Mewö jim kutum netkii maljit.”   
\p
\v 4 Mewö meleŋda jiiga mokoleŋnöŋ ambigöra kewö jiyök: “Mi saumbaŋ! Iŋiri kude kömumahot.  
\v 5 Mimö, ip miaŋgö ölŋi mi neyohotka wehön miaŋgöreŋök mönö jeŋiran tohoiga Anutu ewö aka ölöpŋaŋgö könaŋi aka bölöŋaŋgö könaŋi möt tekömahot. Anutunöŋ keu mi möta mewö asuhubapuköra keuŋi mewö jiyök.”   
\p
\v 6 Mewö jiiga ambinöŋ ip mi uba ehiiga ölŋi ölöpŋi neneŋaŋgö dop ahök. “Mi eksihimŋambuk kiniga mötkutukutu ketaŋi awamŋanök niŋgima,” mewö mötmöriba ölŋi kun meköba neyök. Nemba apŋi yambuk malöhi, i tok waŋgiiga neyök.  
\v 7 Neiga jeŋiran mönö miaŋgöreŋök tohoiga sileŋiri aukŋe malohori, mi aŋgek kutuyohot. Mewö aŋgek kutuba kinda fig ipkö sinŋi mumburatiba opo söröŋiri uba lata malohot.   
\p
\v 8 Malohotka wehön jeŋi geiga miri löwöriiga Kembu Anutunöŋ oyaeŋkoyaeŋ mire tiba kaiga köna ötöŋi mörohot. Mi möta awanöm yetkön Kembu Anutugö jemesoholŋeyök mömölaköba oyaeŋkoyaeŋ mirigö ip uruŋine anda asambörohot.  
\v 9 Asambörohotmö, Kembu Anutunöŋ azigö qeta kewö jiyök, “Gi mönö denike maljane?”   
\p
\v 10 Mewö qeta jiiga kewö meleŋnök: “Gi oyaeŋkoyaeŋ miri uruŋe tiba kanöŋga köna ötöŋgi möta sileni aukŋe maljalaŋgöra keŋgötni mötzal. Miaŋgöra mömölaköba asamböta maljal.”   
\p
\v 11 Mewö meleŋniga kewö jiyök: “Gi sile aukŋe maljani, mi mönö daŋön jii mötzan? Nöŋön ip kungö kötŋi nembanbukö soŋgo al gihiali, göŋön miaŋgöreŋök kun nezan me?”   
\p
\v 12 Mewö jiiga azinöŋ kewö jiyök: “Ambi nömbuk malmapköra niŋginöŋi, yanöŋ mönö ip miaŋgö kötŋi niŋgiiga nezal.”   
\p
\v 13 Mewö jiiga Kembu Anutunöŋ ambi kewö qesim waŋgiyök: “Göŋön wuanöŋgöra mewö akzane?” Qesim waŋgiiga kewö meleŋnök: “Mokoleŋnöŋ mönö tilipköm niŋgiiga nezal.”   
\s1 Anutunöŋ likepŋi meleŋda lömböt eŋgimapkö jiyök.  
\p
\v 14 Mewö meleŋniga Kembu Anutunöŋ mokoleŋgöra kewö jim waŋgiyök: “Mewö akzanaŋgöra aka gi mönö mirigö sömbupŋi pakpak aka arökŋaŋgö sömbupŋi pakpak yeŋgö sutŋiŋe kewö jim qesuahöm gihibiga malman: Göŋön mönö gölmenöŋ malmanaŋgö dop bapkan köla anda kaba sömsöm uruŋe mala nesak yuai nemakŋan.  
\v 15 \x * \xo 3.15 \xt Ind 12.17; Hib 6.8\x*Mewö nemba ambibuk sutŋire kerök al etkibiga mi möta malman. Kerök mi göhö gwölönarökurupki aka yaŋgö gwölönarökurupŋi yeŋgö sutŋine toroqeba ahöm öŋgöi kewö asuhuma: Yeŋgöreŋök azi kunöŋ mönö göhö nöröpki tölölahöiga göŋön yaŋgö köna gwakötŋi yöhösulmakŋan.”   
\p
\v 16 Toroqeba ambi kewö jim waŋgiyök: “Göŋön gölömgabuk aka malnöŋga sihimbölöŋi ketaŋi al gihibiga masö ahum gihiiga möta morö mem eŋgimakŋan. Mi töndup sihimgan mönö apkahöra ahöm gihiiga yaŋön galömgi aka malma.”   
\p
\v 17 Toroqeba azi kewö jim waŋgiyök: “Nöŋön ip kungö ölŋi nembanbuköra ‘Mia kude neman,’ jiba soŋgo al gihialmö, göŋön mi töndup anömgahö keuŋi wuataŋgöba nezan. Miaŋgöra nöŋön gölme mi göhöra aka saitköbiga ahöma. Mewö ahöiga göŋön gölmenöŋ malmanaŋgö dop mönö sileqeqe aka nup gwötpuk memba sihimbölö möta nenegi miwikŋaiba malman.  
\v 18 Nup memba malnöŋga göhö nene nupnöŋ nuŋgakal, koururuk (köwörörök) yuai mi asuhuiga arökŋaŋgö yöha yuai mi nemba malman.  
\v 19 Mewö mala mesoholge nöŋgöp ariba nup memba tup yakagi mewö nemba mala gölmenöŋ mem gihiali, gölme miaŋgöreŋ mönö kunbuk liliŋgöba geman. Silegi gwakömnöŋ mem gihibiga mala öŋgöbagun mönö kunbuk gwaköm akŋan. “Mewö jim waŋgiyök.   
\p
\v 20 Azinöŋ anömŋi yuai pakpak malmalŋinambuk maljei, mieŋgö namŋini aiga azinöŋ qetŋi Iw (Ewa) qerök. \f + \fr 3.20 \ft Iw keu miaŋgö könaŋi mi ‘Malmal maljei, mieŋgö namŋini.’ \f*  
\v 21 Kembu Anutunöŋ sömbup sileŋan opo sörö memba Adam anömŋet lat etkiiga malohot.   
\s1 Anutunöŋ Adam aka Iw Eden miaŋgöreŋök közöl etkiyök.  
\p
\v 22 \x * \xo 3.22 \xt Ind 22.14\x*Mewö malohotka Kembu Anutunöŋ kewö jiyök: “Yei! Ambazip mi neŋgöreŋök kungö dop aka ölöpŋi bölöŋi mietkö könaŋiri lök mendeŋ etkibitkö mötzahot. Mewö aiga malmal köhöikŋaŋgö ip kötŋi kude nemahotköra soŋgo alalmö, yetkön nalö kewöŋe toroqeba böröŋiri böraŋda mi mewöyök mem nemba mewö miaŋön qahö kömumba teteköŋi qahö köhöikŋanök mal öŋgöbahotpuk.”  
\v 23 Mewö jiba miaŋgöra oyaeŋkoyaeŋ nup Eden miaŋgöreŋök közöl etkiba gölmenöhök mem etkiyöhi, mönö gölme miaŋgöreŋök kölkömöt nup memahotköra melaim etkiiga yaigep geba anohot.  
\v 24 Ambazip mewö közöl etkiba oyaeŋkoyaeŋ miri Edengö likepŋe wehön kotkotŋe göröken zerubim garata tosatŋi al eŋgiiga malmal köhöikŋaŋgö ip miaŋgö könaŋi utuba galöm kölget. Yeŋgö böröŋine bimgö souŋi ketaŋi aliga miaŋön könöp bölam ewö gilikbilikŋambuk jeba andöŋe wösöŋe liliköba biliksikö dop aiga kinda galöm köla malget. Mewö.   
\c 4  
\s1 Keinöŋ Abel qei kömuyök.  
\p
\v 1 Azi Adamnöŋ anömŋambuk mala amiyohotka Iwnöŋ (Ewa) gölöm ala Kein (Kain) meyök. Memba Kein qetköra kewö jiyök: “Anutunöŋ bauköm niŋgiiga nahöni mezal.”  
\v 2 Iwnöŋ könaŋgep Adamgö nahönŋi Abel, Keingö munŋi meyök. Abelnöŋ mala qariba lama galömŋina aiga Keinöŋ kölkömöt azia aka malök.  
\v 3 Mewö malohotka nalö kunöŋ Keinöŋ nupkö nene tosatŋi memba kaba Kembugöra jöwöwöl ohom waŋgiyök.  
\v 4 \x * \xo 4.4 \xt Hib 11.4\x*Abelnöŋ mewöyök lama kambuŋaŋgö mutuk asuasuhuŋi tosatŋi meköba eŋguba kitipŋi kelökŋinambuk memba kaba Kembugö jöwöwöl ohoyök. Ohoiga Kembunöŋ Abel nanŋi aka jöwöwölŋi etkeka möri ölöwahök.  
\v 5 Ölöwahökmö, Kembunöŋ Kein aka yaŋgö jöwöwölŋi mi ek tököyök. Mewö aiga Keingö irimŋi seholiiga kömbuhiba jemesoholŋan bosoliyök.  
\v 6 Bosoliiga Kembunöŋ Keingöra kewö jii mörök: “Irimgi mönö wuanöŋgöra seholiiga jemesoholgan bosoliza?  
\v 7 Gi yuai ölöpŋi aknöŋga möt aŋgön köl gihibiga ölöp jemesoholgi öhal (hak) akŋan me qahö? Yuai ölöpŋi qahö aknöŋga siŋgisöndokö Toŋan mönö urugahö naŋguŋe kinda göhöra ak gihiba mönömakza. Mewö mönömakzapmö, göŋön mönö miaŋgö soŋgo ala galöm memba luhut alman.”   
\p
\v 8 Kembunöŋ Keingöra mewö jii mörökmö, Keinöŋ töndup munŋi Abelgöra kewö jiyök: “Mönö nanirök nupnöŋ anbit. “Mewö jiiga nupnöŋ anda mala Keinöŋ luhuba munŋi Abel qelanjiba memba qeba qei kömuyök.\x * \xo 4.8 \xt Mat 23.35; Luk 11.51; 1 Jon 3.12\x*   
\p
\v 9 Kömuiga Kembunöŋ Kein kewö qesim waŋgiyök: “Mungi Abel mi denike malja?” Qesim waŋgiiga kewö meleŋnök: “Ni qahö mötzal. Ni munangö jegalöma qahö akzal.”   
\p
\v 10 Mewö meleŋniga Kembunöŋ jiyök: “Gi wani yuaia akzan? Mötnöŋ, mungahö sepŋan mönö gölmenöhök qeriga mötzal.\x * \xo 4.10 \xt Hib 12.24\x*  
\v 11 Gölme kiaŋgö numbuŋan aŋaŋiba mungahö sep börögeyök mezawi, nöŋön mönö kiaŋgöreŋök közöl gihibi anman. Jöramörahö mi mönö göhö qake albi öŋgöza.  
\v 12 Közöl gihibiga kölkömöt nup menöŋga gölmenöŋ möriamŋaŋgö ölŋi aŋgön köl gihiiga gölme dop mömölaköba kekelolo aka ölöŋ köla laŋ anda kaba malman.”   
\p
\v 13 Mewö jiiga Keinöŋ Kembugöra kewö jiyök, “Keunaŋgö likepŋi meleŋnöŋga qakne öŋgözawi, miaŋön mönö ösumni oŋgiri lömböriiga bisimamgö osimam.  
\v 14 Mötnöŋ, gi merak ni nupqeqe gölmenöhök nuataŋgönöŋga jemesoholgeyök mömölaköba gölme dop kekelolo aka ölöŋ köla laŋ anda kaba malmam. Miaŋgöra kunŋan ni neka ölöp nuŋgui kömumbileŋbuk.”   
\p
\v 15 Mewö jiyökmö, Kembunöŋ kewö jii mörök: “Mewö qahö. Kunŋan Kein qei kömuma ewö, miaŋgö likepŋi mönö yaŋgö qakŋe öŋgöiga ambemŋi 7 akŋa. “Mewö jiba kunŋan Kein miwikŋaiba i qei kömumbapuköra sileŋe aiwesök kulem kun alök.  
\v 16 Mi aliga Kembugö jemesoholŋi mosöta anda anda gölme qetŋi Laŋlaŋ lilikqilik (Nod) miaŋgöreŋ aŋgota malök. Gölme mi Edenök wehön kotkotŋe göröken ahöza. Mewö.   
\s1 Keingö gwölönarökurupŋi  
\p
\v 17 Keinöŋ anömŋambuk mala amiyohotka gölöm ala Henok meyök. Keinöŋ taon kun memba nahönŋaŋgö qetŋi Henok qet waŋgiyök.  
\v 18 Henokö nahönŋi qetŋi Irad. Iradkö nahönŋi Mehujael. Mehujaelgö nahönŋi Metusael. Metusaelgö nahönŋi Lamek. Mewö asuhuget.  
\v 19 Lameknöŋ ambi yahöt etkömeyök: Kun qetŋi Ada, kun qetŋi Zila.  
\v 20 Adanöŋ gölöm ala Jabal meyök. Yaŋön ambazip opo seri koumŋine ahöba mala bau bulmakau galöm köl eŋgiba maljei, yeŋgö bömönŋini ahök.  
\v 21 Jabalgö munŋaŋgö qetŋi mi Jubal. Yaŋön ambazip gita kulele qeba awölop uba maljei, yeŋgö bömönŋini ahök.  
\v 22 Zilanöŋ mewöyök nahönŋi qetŋi Tubal-Kein meyök. Yaŋön qariba börögö tulsŋi aka bimqeqegö yuaiŋi könaŋi könaŋi mi bras aka ainöŋ ohoi kolkolgöi qekötahöba mezapma. Tubal-Keingö nenŋi qetŋi Nama.   
\p
\v 23 Lameknöŋ nalö kunöŋ anömyahötŋi mi kewö jii mörohot,  
\q1 “Ada aka Zila anömyahötni, iŋiri mönö kezap ala keuni ki mötmahot: Kunŋan nuŋgum kuziriga uzinaŋgö kitipŋaŋgöra mönö azi kun qebi kömuma. Kunŋan nuŋgum miziriga gurusep (gulibambam) löpötnaŋgö kitipŋaŋgöra mönö azi gwabö kun qebi kömuma.   
\q2
\v 24 \x * \xo 4.24 \xt Mat 18.22\x*Kunŋan Kein qeiga likepŋi yaŋgö qakŋe öŋgöiga ambemŋi 7 akŋapmö,  
\q1 kunŋan Lamek ni nuŋguiga miaŋgö likepŋi mönö yaŋgö qakŋe öŋgöiga ambemŋi 77 akŋa. “Mewö.   
\s1 Set aka Enos  
\p
\v 25 Azi mutukŋi Adam yaŋön kunbuk anömŋambuk mala amiyohotka nahönŋiri kun memba kewö jiyök: “Keinöŋ Abel qei kömuyöhaŋgöra Anutunöŋ Abelgö salupŋe nahöni kun niŋgiza. “Miaŋgöra qetŋi Set (Niŋgiza) qerök.  
\v 26 Setkö nahönŋi mewöyök asuhuiga qetŋi Enos qerök. Mewö.  
\p Nalö miaŋgöreŋ ambazip yeŋön könahiba Kembugö qetŋi köuluköba malget. Mewö.   
\c 5  
\s1 Adamgö gwölönarökurup yeŋgö qet areŋini  
\r 1 Hist 1.1-4  
\p
\v 1 \x * \xo 5.1 \xt Jen 1.27-28\x*Adamgö isimorö aka amböisikurupŋi yeŋgö qet areŋ papiaŋi ki. Anutunöŋ azi miwikŋaiyöhi, yaŋön mi nanŋi kaisoŋgolomŋaŋgö dop meyök.  
\v 2 Mewö memba azi ambi malmahotköra miwikŋaim etkiba nalö miaŋgöreŋ qetŋiri ambazip \f + \fr 5.2 \ft Ambazip mi Hibru keunöŋ adam.\f* qeta kötuetköm etkiyök.\x * \xo 5.2 \xt Mat 19.4; Mak 10.6\x*  
\v 3 Adamnöŋ mala yambuŋi 130 aiga nahönŋi kun asuhuyök. Mi Adam nanŋi kaisoŋgolomŋi aka tandökŋaŋgö dop maliga qetŋi Set qerök.  
\v 4 Set asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Adamnöŋ toroqeba yambu 800 mala mala maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 5 Adamnöŋ mewö mala öŋgöba yambuŋi mindiriba 930 meköba kömuyök.   
\p
\v 6 Kömuiga nahönŋi Set yaŋön yambuŋi 105 aiga nahönŋi Enos asuhuyök.  
\v 7 Enos asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Setnöŋ toroqeba yambu 807 mala mala maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 8 Öŋgögetka Setnöŋ mala mala öŋgöba yambuŋi mindiriba 912 meköba kömuyök.   
\p
\v 9 Kömuiga nahönŋi Enos yaŋön yambuŋi 90 aiga nahönŋi Kenan asuhuyök.  
\v 10 Kenanöŋ asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Enosnöŋ toroqeba yambu 815 mala mala mal öŋgöiga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 11 Öŋgögetka Enosnöŋ mala mala öŋgöba yambuŋi mindiriba 905 meköba kömuyök.   
\p
\v 12 Kömuiga nahönŋi Kenan yaŋön yambuŋi 70 aiga nahönŋi Mahalalel asuhuyök.  
\v 13 Mahalalel asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Kenanöŋ toroqeba yambu 840 mala mala mal öŋgöiga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 14 Öŋgögetka Kenanöŋ mala mala öŋgöba yambuŋi mindiriba 910 meköba kömuyök.   
\p
\v 15 Kömuiga nahönŋi Mahalalel yaŋön yambuŋi 65 aiga nahönŋi Jared asuhuyök.  
\v 16 Jared asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Mahalalelnöŋ toroqeba yambu 830 mala mala mal öŋgöiga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 17 Öŋgögetka Mahalalelnöŋ mala mal öŋgöba yambuŋi mindiriba 895 meköba kömuyök.   
\p
\v 18 Kömuiga nahönŋi Jared yaŋön yambuŋi 162 aiga nahönŋi Enok asuhuyök.  
\v 19 Enok asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Jarednöŋ toroqeba yambu 800 mala mala mal öŋgöiga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 20 Öŋgögetka Jarednöŋ mala mala mal öŋgöba yambuŋi mindiriba 962 meköba kömuyök.  
\v 21 Kömuiga nahönŋi Enok yaŋön yambuŋi 65 aiga nahönŋi Metusela asuhuyök.   
\p
\v 22 Metusela asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Enoknöŋ yambu 300:gö dop uruŋi Anutubuk jöhöba anda kaba maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 23 Öŋgögetka Enoknöŋ mala mal öŋgöba yambuŋi mindiriba 365 meköyök.  
\v 24 Meköba uruŋi Anutubuk jöhöba anda kaba maliga Anutunöŋ öne waŋgiriga atatop (jiatatoŋ) kölök.\x * \xo 5.24 \xt Hib 11.5; Jud 14\x*   
\p
\v 25 Atatop köliga nahönŋi Metusela yaŋön yambuŋi 187 aiga nahönŋi Lamek asuhuyök.  
\v 26 Asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Metuselanöŋ toroqeba yambu 782 mala mal öŋgöiga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 27 Öŋgögetka Metuselanöŋ mala mala mal öŋgöba yambuŋi mindiriba 969 meköba kömuyök.   
\p
\v 28 Kömuiga nahönŋi Lameknöŋ yambuŋi 182 aiga nahönŋi kun asuhuyök.  
\v 29 Asuhuiga qetŋi Noa (kölalep) qeta kewö jiyök: “Anutunöŋ gölme saitköiga nini böröninan nup köl kömöta sileqeqe aka sihimbölö möta malinga morö kiaŋön mönö ölöp urukölalep neŋgimakŋa.”  
\v 30 Noa asuhuiga nalö miaŋgöreŋök Lameknöŋ toroqeba yambuŋi 595 aiga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböratŋi tosatŋi asuhuba öŋgöget.  
\v 31 Öŋgögetka Lameknöŋ mala mala mal öŋgöba yambuŋi mindiriba 777 meköba kömuyök.   
\p
\v 32 Lameknöŋ kömuiga nahönŋi Noa yaŋön yambuŋi 500 aiga nahönurupŋi karöbut qetŋini Sem, Ham aka Jafet asuhuget. Mewö.   
\c 6  
\s1 Gölme ambazipnöŋ böliba aŋgöjörakŋinambuk aket.  
\p
\v 1 \x * \xo 6.1 \xt Job 1.6; 2.1\x*Ambazip gölme qakŋe malgetka qötöŋinan könahiba qariiga böraturupŋini mi mewöyök asuhuget.  
\v 2 Asuhugetka nalö miaŋgöreŋ Anutugö nahönurupŋi yeŋön ambazip yeŋgö böraturupŋini eŋgeketka eksihimŋinambuk aketka eŋgek sorigeraŋgö dop mi pakpak eŋgömegetka anömurupŋini aket.  
\v 3 Mewö aketka nalö miaŋgöreŋ Kembunöŋ keu kewö jiyök: “Gölme ambazipnöŋ silebuk nalö teteköŋi qahö mal öŋgömemö, yeŋön mönö kömume. Areŋini mewö al eŋgizal. Nalö kewöŋeyök könahiba malmalŋini mönö yambu 120 jaŋgö mi qahö oŋgita mal öŋgöme.”  
\v 4 Anutugö nahönurupŋi yeŋön gölme ambazip yeŋgö böraturupŋini eŋgömegetka morö mem eŋgigetka nalö miaŋgöreŋ aka könaŋgep mewöyök azi weliwelipŋinambuk mönö asuhuba qariba gölmenöŋ malget. Möpŋaŋgö möpŋeyök bemurup qetbuŋaŋinambuk malgeri, yeŋön mönö mia aket.\x * \xo 6.4 \xt Jaŋ 13.33\x*   
\p
\v 5 Gölme ambazip yeŋgö bölöŋamŋini mi keta bölökŋi aiga uruŋinaŋgö mötmöt areŋini pakpak mi nalö dop qösösök (qörörök) bölöŋanök pakpak aka malgeri, mi Kembunöŋ ehök.  
\v 6 Mi eka ambazip miwikŋaim eŋgiiga gölmenöŋ malgeri, miaŋgöra Anutunöŋ möt bölim aŋguiga wösöbiriknöŋ uruŋi kokolak qeiga sihimbölö möta malök.  
\v 7 Mewö möta mala keu kewö jiyök: “Ambazip miwikŋaim eŋgiali, nöŋön mönö mi gölmenöhök qeteköm eŋgimam. Ambazip, mirigö sömbupŋi, yuai bapŋinan köla ölölöŋgömakzei aka könakembagö neiŋi mi miwikŋaim eŋgialaŋgöra möt bölim aŋguba mi mönö qeköm eŋgimam.”  
\v 8 Mewö jiyökmö, azi Noa yaŋön Kembugö jeŋe ak-kömukömu miwikŋaiyök.\x * \xo 6.8 \xt Mat 24.37; Luk 17.26, 1 Pitö 3.2\x*  
\v 9-10 Noagö gwölönarökurupŋi mieŋgö kösohotŋini mi kewö: Nahönurupŋi karöbut qetŋini Sem, Ham aka Jafet mi asuhuget. Noanöŋ ambazip sutŋine azi solanŋi köpösihitkö keuŋi qahö mala uruŋi Anutubuk jöhöba anda kaba malök.\x * \xo 6.9-10 \xt 2 Pitö 2.5\x*  
\v 11 Noanöŋ mewö malökmö, ambazip tosatŋi pakpak yeŋön Anutugö jeŋe goŋgiba bölim tekögetka ambazip ayuhum eŋgieŋgi mi gölme körek dop köla ahöyök.  
\v 12 Ambazip pakpak gölmenöŋ anda kaba malmalŋini mem bölim tekögetka miri gölme pakpak yeŋgö ahakmemeŋini mi goŋgiba aŋgöjörakŋinambuk aiga Anutunöŋ gölme uba tandökŋini mi mewö ehök.   
\s1 Waŋge memegö areŋi  
\p
\v 13 Mewö eka Anutunöŋ Noagöra keu kewö jii mörök: “Ambazip yeŋgöra aka ayuhum eŋgieŋgi mi gölme körek dop köla ahöza. Miaŋgöra nöŋön ambazip pakpak mem kömum teköm eŋgimamgöra mönö keuni jöhöyal. Mötnöŋ, nöŋön mönö onöŋ gölme meleŋbi geiga yuai pakpak isikusukŋinambuk mi kömum teköme.  
\v 14 Miaŋgöra göŋön mönö suman ip köla miaŋön nangahöra waŋge kun meman. Miaŋgö uruŋi kutunöŋga uruŋi morömorö asuhume. Waŋgegö uruŋi aka sileŋi mi qandöŋnöŋ me gisak marasinöŋ kösiba ohom teköman.  
\v 15 Waŋge mi kewö meman: köröpŋamŋi 133 mita (450 fit), andipŋi 22 mita (75 fit) aka köŋgepŋi 13 mita (45 fit) mewö meman.  
\v 16 Boŋi muhungöba sel aka bo sutŋire liliköba jeŋgenaŋ tiŋi 44 sentimita (18 ins) mi mosöta kötohoman. Waŋgegö uruŋi mösöŋnöŋga uruŋi qakŋi, kembaŋi aka dutŋi karöbut asuhume. Waŋge naŋguŋi mi namŋe alman.  
\v 17 Mötman! Nöŋön mönö jibiga göulu ketaŋan kota gölme jömukŋi köl turuiga ambazip aka yuai malmalgö ösumŋinambuk pakpak suep bapŋe maljei, mieŋön mönö o nemba nemulahöba kömume. Mewö kömumba gölmegö yuai pakpak mi mönö qahöwak teköme.   
\p
\v 18 Mewö asuhumapmö, nöŋön göbuk jöhöjöhö areŋ kewö akzal: Gi mönö waŋgenöŋ öŋgöman. Gi, anömgi aka nahöniranurupki eŋön mönö mohotŋe waŋgenöŋ öŋgöme.  
\v 19 Öŋgöba mala yuai malmalŋinambuk pakpak mi qahöwak teköbepuköra yeŋgöreŋök yahöt yahöt aziŋi aka ambiŋi mi dopŋine eŋguaŋgitnöŋga göbuk mohotŋe waŋgenöŋ öŋgöme.  
\v 20 Nei tandökŋini könaŋi könaŋi, mirigö sömbupŋi tandökŋini könaŋi könaŋi aka gölmegö mokoleŋ, lolohom yuai tandökŋini könaŋi könaŋi körek yeŋgöreŋök yahöt yahöt mi mönö kömumbepuköra eŋguaŋgitnöŋga göhöreŋ kaŋgotketka öŋgöme.  
\v 21 Mewöyök nanŋini aka nei, sömbup yuai pakpak yeŋön nemeaŋgö dop mönö numbu nene könaŋi könaŋi miwikŋaiba otoŋ qezaköba waŋgenöŋ alnöŋga kahaimök ahöma.”  
\v 22 \x * \xo 6.22 \xt Hib 11.7\x*Anutunöŋ Noa mewö akŋapkö jim kutum waŋgiiga miaŋgö dowök mönö tem köla mi pakpak ahök. Mewö mia aka mem teköyök.   
\c 7  
\s1 Ambazip aka sömbup pakpak mi waŋgenöŋ öŋgöget.  
\p
\v 1 Noanöŋ waŋge mem teköiga Kembunöŋ keu kewö jii mörök: “Gi ambazip kambu kieŋgö sutŋine solanŋi aka maljan. Nöŋön göhö könaŋamgi mewö miwikŋaizal. Miaŋgöra gi aka saiwaurupki pakpak iŋini mönö waŋgenöŋ öŋgöme.  
\v 2 Sömbup neneŋi, dönqizizinŋini qahö mi pakpak yeŋgöreŋök sewen sewen, aziŋi 7 aka ambiŋi 7 dopdop eŋgömenöŋga göhöreŋ kaŋgotme. Mewöyök sömbup dönqizizinŋinambuk pakpak yeŋgöreŋök yahöt yahöt aziŋi aka ambiŋi mewö eŋgömenöŋga göhöreŋ kaŋgotme.  
\v 3 Toroqeba nei könaŋi könaŋi pakpak yeŋgöreŋök mewöyök sewen sewen, aziŋi 7 aka ambiŋi 7 mi eŋguaŋgitnöŋga göbuk waŋgenöŋ öŋgöme. Mewö aknöŋga sömbup aka nei tandökŋini könaŋi könaŋi pakpak mi kude qahöwakŋemö, toroqeba gölmenöŋ ahumsehip aka malme.  
\v 4 Öŋgögetka wehön 7 teköiga jim kutubiga kie römbum ketaŋan mönö gölmenöŋ eta yöhöiga suŋgem silim 40:gö dop toroqeba yöhöm teköma. Mewö yöhöiga yuai isikusukŋinambuk pakpak miwikŋaim eŋgiali, mi mönö mohotŋe jim teköbiga gölmenöhök qahöwakŋe.”  
\v 5 Kembunöŋ Noa mewö akŋapkö jim kutum waŋgiiga miaŋgö dowök mönö tem köla mi pakpak ak teköyök.   
\p
\v 6 Mewö mia aka meiga yambuŋi 600 aiga göulu ketaŋan gölme qakŋe kaŋgorök.  
\v 7 \x * \xo 7.7 \xt Mat 24.38-39; Luk 17.27\x*Kaŋgotmapkö aiga Noa anömŋet aka nahöniranurupŋiri yeŋön mohotŋe göulunöŋ kömumbepuköra ölöŋ köla waŋgenöŋ öŋgöget.  
\v 8 Mewöyök sömbup neneŋi, dönqizizinŋini qahö aka sömbup dönqizizinŋinambuk aka nei aka yuai pakpak bapŋinan köla ölölöŋgömakzei,  
\v 9 mi yahöt yahöt pakpak aziŋi aka ambiŋi mi dopdopŋine waŋgenöŋ öŋgöba Noagöreŋ kaget. Anutunöŋ Noa jim kutum waŋgiyöhi, mi mönö miaŋgö dop asuhuyök. Mewö.   
\s1 Göulunöŋ ambazip turum eŋgii kömuget.  
\p
\v 10 Mewö asuhuiga wehön 7:göra jiyöhi, mi teköiga göulu ketaŋan gölme qakŋe kaŋgorök.  
\v 11 \x * \xo 7.11 \xt 2 Pitö 3.6\x*Noanöŋ yambuŋi 600 aiga yambu miaŋgö köiŋi 2 miaŋgö wehönŋi jaŋgö 17 silim miaŋgöreŋ o jeŋi pakpak, o diginŋinambuk mieŋgö namŋini pakpak mi emuyök qariba qariba kotket. Mewöyök euyaŋgöreŋ könakembagö oŋi oŋi mieŋgö numbuŋini mi aŋaŋiget.  
\v 12 Kie römbum ketaŋi mi gölmenöŋ eta yöhöba yöhöba suŋgem silim 40:gö dop ahöyök.  
\v 13 Kienöŋ könahimapköra aiga wehön miaŋgöreŋ Noa aka nahönurupŋi Sem, Ham aka Jafet, Noagö anömŋet aka iranurupŋiri karöbut yeŋön mohotŋe waŋgenöŋ öŋgöm teköget.  
\v 14 Toroqeba arökŋaŋgö sömbupŋi aka mirigö sömbupŋi pakpak, yuai pakpak bapŋinan köla ölölöŋgömakzei, nei pakpak aka yuai ginginŋinambuk pakpak mi ambazip yembuk mohotŋe waŋgenöŋ öŋgöm teköget.  
\v 15 Anutunöŋ yuai pakpak malmalgö ösumŋinambuk miwikŋaim eŋgiyöhi, mieŋgöreŋök yahöt yahöt (2-2) mi Noagöreŋ kaŋgota waŋgenöŋ öŋgöm teköget.  
\v 16 Anutunöŋ Noa jim kutum waŋgiyöhaŋgö dop yuai isikusukŋinambuk pakpak waŋgenöŋ öŋgöm tekögeri, mi aziŋi aka ambiŋi ahot. Körekŋan öŋgöm tekögetka Kembunöŋ nanŋak Noagö andöŋe waŋgegö naŋguŋi kölök.   
\p
\v 17 Naŋguŋi köliga miaŋgöreŋök göulu ketaŋan könahiba suŋgem asak 40:gö dop toroqeba gölmenöŋ kaŋgoriga o yeŋön qariba qariba gölme köl turuba öŋgöba waŋge gölmenöhök koaŋgetka wahöta öŋgöyök.  
\v 18 Öŋgöiga o yeŋön gölme qakŋe qariba qariba öŋgögetka waŋgenöŋ o qakŋe nanŋök öne laŋ anda kaba ahöyök.  
\v 19 Mewö aiga onöŋ gölme qakŋe kunbuk qariba öŋgöyök. Mewö kunduŋi köröpŋi köröpŋi suepkö bapŋe kin anjei, mi pakpak mönö musulumgöm eŋgiyök.  
\v 20 Musulumgöm eŋgiba öŋgöba öŋgöba kunduŋi bohonŋi bohonŋi mi köl turuba 8 mita (25 fit) miaŋgö dop eŋgoŋgita ahöyök.   
\p
\v 21 Mewö ahöiga yuai isikusukŋinambuk pakpak gölme qakŋe anda kaba malgeri, mieŋön o nemba nemulahöba kömum teköget. Yuai pakpak mi nei me mirigö sömbupŋi me arökŋaŋgö sömbupŋi me mokoleŋ, gisip aka yuai pakpak kambuŋini köla gölmenöŋ qeqelaŋlaŋ anda kamakzei aka ambazip pakpak mi mohotŋe qahöwak teköget.  
\v 22 Yuai pakpak gölme örönŋe mala malmalgö ösumŋi söŋgöröŋine öröba malgeri, mi körekŋanök kömum teköget.  
\v 23 Yuai malmalŋinambuk pakpak gölmenöŋ malgeri, mi Anutunöŋ eŋgum teköyök. Yuai pakpak mi ambazip, sömbup me yuai bapŋinan köla ölölöŋgömakzei me könakembagö neiŋi neiŋi mi mönö Anutunöŋ eŋgum teköyök. Noa aka saiwaurupŋi waŋge uruŋe malgeri, miyök mönö eŋgehoriba aŋgön köla gou köl eŋgiyök.  
\v 24 O göulu miaŋön gölme köl turuba qahö öröba geyökmö, wehön 150:gö dop ahöyök.   
\c 8  
\s1 Göulunöŋ öröba eriga gölmenöŋ öröniyök.  
\p
\v 1 Wehön 150 mi teköiga miaŋgöreŋ Anutunöŋ Noagö aka arökŋaŋgö mirigö sömbupŋi aka yuai pakpak yambuk waŋgenöŋ malgeri, mi mötmörim eŋgiba luhut ketaŋi röja aliga gölme qakŋe qeiga onöŋ könahiba öröba erök.  
\v 2 Anutunöŋ emune o diginŋinambuk yeŋgö jeŋini aka euyaŋgöreŋ könakembagö oŋi oŋi mieŋgö numbuŋini mi qaliba soŋgo aliga kienöŋ tiŋgita tömböriba suepnöhök kunbuk qahö erök.  
\v 3 Qahö eriga o ketaŋan könahiba gölme qakŋe ahöahöŋeyök liliŋgöba öröba eta geyök. Wehön 150:gö dop o mieŋön öröba eta geba ahöget.  
\v 4 Mewö ahögetka waŋgenöŋ köiŋ 7 miaŋgö silimŋi 17 miaŋgöreŋ kunduŋi qetŋi Ararat miaŋgö bohonŋi kunöŋ mekötahöba köhöiba tarök.  
\v 5 Miaŋgöreŋ tariga o miaŋön toroqeba öröba eta eta anök. Anda köiŋ 10 miaŋgö silimŋi mutukŋi miaŋgöreŋ kunduŋi mieŋgö bohonŋini mi aukŋe asuhum tiŋgitket.   
\p
\v 6 Tiŋgitketka wehön 40 teköiga Noanöŋ waŋgegö jeŋgenaŋi mutuk memeŋi mi metalök.  
\v 7 Metala koekoe nei kun melaiiga könakemba laŋ bölbölgöba anda kaba qahö liliŋgöba maliga gölmegö oŋi miaŋön jöpköyök.  
\v 8 Miaŋgö andöŋe Noanöŋ kembö kun melaiiga anök. Gölme qakŋe onöŋ öröba geyök me qahö, miaŋgö könaŋi mötmamgöra mi melaiiga anök.  
\v 9 Kembönöŋ anda kaba onöŋ toroqeba gölme körekŋanök turuba ahöyöhaŋgöra luhut memeŋaŋgö tatatŋi qahö miwikŋaiba waŋgegöreŋ liliŋgöiga Noanöŋ böröŋi böraŋda waŋge uruŋe waŋgiriga öŋgöyök.  
\v 10 Öŋgöiga wehön 7:gö dop toroqeba mamböt mala miaŋgöreŋ kembö mi kunbuk waŋgenöhök melaiiga anök.  
\v 11 Anda mare miaŋgöreŋ liliŋgöba oil ipkö sinŋi gwölögwölö kun mi meteköba numbuŋan yöhösaŋda Noagöreŋ kayök. Mewö kaiga Noanöŋ mi eka kewö möt asariyök: Onöŋ mönö öröba eriga gölmenöŋ asuhum teköza.  
\v 12 Mi möt asariba kunbuk wehön 7:gö dop mamböta kinda kembö mi kunbuk melaiiga bölbölgöba anök. Anökmö, nalö miaŋgöreŋ mi yaŋgöreŋ kunbuk qahö liliŋgöba kayök.   
\p
\v 13 Noagö malmal yambuŋi 601 miaŋgö köiŋ mutukŋaŋgö silimŋi mutukŋi miaŋgöreŋ onöŋ gölme qakŋe jöpköba öröniba ahöyök. Mewö aiga Noanöŋ waŋgegö boŋi mei aniga kewö uba ehök: Gölme qakŋan mönö öröniba ahöyök.  
\v 14 Mi ehi kunbuk öröniba köiŋ yahötŋaŋgö silimŋi 27 miaŋgöreŋ örönim teköba ahöyök.   
\p
\v 15 Anutunöŋ Noagöra keu kewö jiba jii mörök:  
\v 16 “Gi, anömgi aka nahöniranurupki iŋini mönö waŋge mosöta etket.  
\v 17 Eta sömbup yuai malmalŋinambuk pakpak göbuk waŋgenöŋ maljei, mi neiŋi neiŋi, mirigö sömbupŋi aka mokoleŋ yuai pakpak bapŋini gölmenöŋ köla ölölöŋgömakzei, mi mönö körek eŋguaŋgita etket. Mewö aknöŋga ölöp gölmenöŋ ahum sehiba gwölönarökpuk aka deŋda gölme dop köla malme.”   
\p
\v 18 Mewö jii möta Noa anömŋet aka nahöniranurupŋi yeŋön mohotŋe waŋge mosöta etket.  
\v 19 Etketka arökŋaŋgö sömbupŋi pakpak, mokoleŋ yuai pakpak, nei pakpak aka yuai pakpak gölmenöŋ anda kamakzei, mieŋön mönö mewöŋanök isikŋinaŋgö dop waŋge mosöta awataŋgöba et teköget. Mewö.   
\s1 Noanöŋ Anutugöra jöwöwöl ohoba saiwap jiyök.  
\p
\v 20 Et tekögetka Noanöŋ Kembugöra jöwöwöl alta kun memba mirigö sömbupŋi dönqizizinŋini qahö mi pakpak aka nei dönqizizinŋini qahö mi pakpak yeŋgöreŋök tosatŋi eŋgömemba alta qakŋe ala miaŋön Anutugöra jöwöwöl ohoyök.  
\v 21 Ohoiga Kembunöŋ wörön umköhöwakŋi nahömŋambuk mi möri dop köliga uruŋan keu kewö jiyök: “Ambazip yeŋgö uruŋinaŋgö mötmöt areŋinan mönö moröŋineyök könahiba bölöŋi akzemö, töndup gölme mi nalö kunöŋ ambazipköra aka kunbuk kude qesuahömam. Yuai pakpak malmalŋinambuk maljei, nöŋön mi lök qahöwak teköm eŋgialmö, miaŋgö dop nalö kunöŋ kunbuk qahö jim teköba ak eŋgimam.  
\v 22 Gölmenöŋ ahöm öŋgömawaŋgö dop mönö gölmenöŋ köl kömötketka ölŋi asuhui megetka miaŋön mönö kude qahöwak teköma. Miri amöriiga saŋgenŋi mörakŋe aka könöpŋambuk aiga könöwiba mörakŋe. Kömunjaŋ kie nalö aka wehön nalö, suŋgem aka asakŋi mi nalöŋi nalöŋi lilikqilik aka awataŋ ahöba anmahot. Mi pakpak teteköŋi qahö ahöm öŋgöiga malme. Mewöŋan mönö mewö toroqeba ahöma. “Mewö”.   
\c 9  
\s1 Anutunöŋ Noabuk jöhöjöhö areŋ alök.  
\p
\v 1 \x * \xo 9.1 \xt Jen 1.28\x*Mewö jiba Anutunöŋ Noa aka nahönurupŋi kewö jiba kötuetköm eŋgiyök: “Iŋini mönö ahum sehiba gwölönarökpuk mala gölme dop köla malme.  
\v 2 Mewö aketka gölmegö sömbupŋi pakpak, könakembagö neiŋi pakpak, yuai pakpak bapŋinan gölme köla ölölöŋgömakzei aka köwetkö söraŋi pakpak mi mönö eŋgö böröŋine al eŋgibi eŋön mi galöm köl eŋgiba malgetka yeŋön eŋgöra keŋgöt mötmöt aketka jönömŋini unduiga malme.  
\v 3 Yuai pakpak isikusukŋinambuk anda kaba maljei, mi eŋgö neneya aka ahöma. Mutuk yöha yuai görökŋi (töŋgönŋi) neneŋina al eŋgiala merak yuai pakpak ki mewöyök al eŋgizal.  
\v 4 Mohok-kun mi mönö kude neme. Mi sömbup sepŋambuk. Sep mi malmalgö söpsöpŋi akzawaŋgöra aka soŋgo ki al eŋgizal.\x * \xo 9.4 \xt Jen 17.10-14; Lew 19.26; Dut 12.16, 23; 15.23\x*  
\v 5 Nanŋini sepŋini mi kunŋan kun kude mokoma. Kunŋan mi mokomawi, miaŋgö likepŋan mönö nanŋi qakŋe öŋgöma. Sömbup kunŋan me ambazip kunŋan ambazip kun qeiga malmalŋaŋgö söpsöpŋi mokomawi, miaŋgö likepŋan mönö nanŋi qakŋe öŋgöiga kömuma.  
\v 6 Anutunöŋ ambazip nanŋi kaisoŋgolomŋi tandök meyöhaŋgöra aka kun daŋön ambazip kun qei kömumawi, kunŋan mönö i mewöŋaŋök qei kömuma.\x * \xo 9.6 \xt Jen 1.26; Eks 20.13\x*   
\p
\v 7 Iŋini mönö ahum sehiba gwölönarökpuk aka malme. Mewö gölme qakŋe ahum sehigetka qötöŋinan qarim öŋgöma.”\x * \xo 9.7 \xt Jen 1.28\x*   
\p
\v 8 Anutunöŋ toroqeba Noa aka nahönurupŋi yambuk malgeri, yeŋgöra keu kewö jiyök:  
\v 9 “Nöŋön merak iŋini aka eŋgö gwölönarökurupŋini könaŋgep asuhumei, embuk jöhöjöhö areŋ akzal.  
\v 10 Mewöŋanök yuai malmalŋinambuk pakpak, mi mirigö me arökŋaŋgö nei sömbupŋi pakpak göbuk mala waŋgenöhök etkeri, mönö gölmegö öröyuai malmalŋinambuk pakpak yembuk jöhöjöhö areŋ kewö akzal:  
\v 11 Nöŋön jöhöjöhö areŋni mi embuk kewö al köhöizal: Nöŋön o göulunöŋ öröyuai isikusukŋinambuk pakpak mi kunbuk kude eŋgubi qahöwakŋe. O göulu mi gölme ayuhumapköra kunbuk qahö albi kama.”  
\v 12 Anutunöŋ toroqeba keu kewö jiyök: “Nöŋön mönö jöhöjöhö areŋ ki mi nani aka iŋini aka öröyuai malmalŋinambuk pakpak embuk maljei, neŋgö sutnine albiga teteköŋi qahö köhöiba ahöm öŋgöma. Jöhöjöhö areŋ miaŋgö aiwesökŋi mi kewö:   
\p
\v 13 Nöŋön nani mariloŋloŋni mi kousunöŋ albiga ahöma. Nöŋön nani aka gölmenöŋ maljei, neŋgö sutnine jöhöjöhö areŋ akzali, mariloŋloŋ miaŋön mönö miaŋgö aiwesökŋi aka ahöma.  
\v 14 Nöŋön nalö kunöŋ kousuŋi kousuŋi gölme qakŋe öröm eŋgibi eta tokogetka mariloŋloŋan kousunöŋ asuhumawi,  
\v 15 nalö miaŋgöreŋ nöŋön jöhöjöhö areŋni mi mötmörimam. Mi nani aka iŋini aka öröyuai malmalŋinambuk pakpak tandökŋini könaŋi könaŋi neŋgö sutŋine ahali, mönö mia mötmörimam. Miaŋgöra o mieŋön kunbuk mewö kude qariba yuai isikusukŋinambuk pakpak ayuhumegöra göulu ketaŋi qahö akŋa.   
\p
\v 16 Nalö kunöŋ mariloŋloŋan kousunöŋ asuhumawi, nöŋön mi eka miaŋgöreŋök jöhöjöhö areŋni mi mötmörimam. Mi teteköŋi qahö nani aka öröyuai malmalŋinambuk pakpak tandökŋini könaŋi könaŋi gölme qakŋe maljei, neŋgö sutnine al köhöibi ahöza.”  
\v 17 Anutunöŋ Noagöra mewö jiba toroqeba kewö jiyök: “Nöŋön jöhöjöhö areŋ ki mi nani aka gölmegö öröyuai malmalŋinambuk pakpak neŋgö sutnine al köhöizal. Jöhöjöhö areŋ miaŋgö aiwesökŋi mi mewö.”   
\s1 Noagö nahönurupŋi  
\p
\v 18 Noagö nahönurupŋi waŋgenöhök etkeri, yeŋgö qetŋini mi Sem, Ham aka Jafet. \f + \fr 9.18 \ft Jafet sehiza \f* Ham mi Keinangö iwiŋa.  
\v 19 Yeŋön Noagö nahönurupŋi karöbut aket. Ambazip pakpak deŋqeŋda gölme dop köla maljini, nini yeŋgöreŋök asuhuin.   
\p
\v 20 Noanöŋ kölkömöt azia aka wain kösö nup mutukŋi kömörök.  
\v 21 Mi kömörökmö, nalö kunöŋ wain o tosatŋi memba neiga uruŋi eŋololoŋ aiga nanŋi opo seri koum uruŋe opoŋi qeköba sile aukŋe ahöyök.  
\v 22 Keinangö iwiŋi Ham yaŋön iwiŋan sile aukŋe ahöyöhi, mi eka yaigep geba darumunyahötŋi jii mörohotka iwiŋi mewö gamu qem waŋgiyök.  
\v 23 Sem aka Jafet yetkön mi mörohotmö, maluku kun memba awötŋire ala andöandö öŋgöba iwiŋiran sile aukŋe ahöyöhi, mi esuhuyohot. Jeŋiri kungen uyohoraŋgöra aka iwiŋiran aukŋe ahöyöhi, mi qahö ehot.  
\v 24 Noanöŋ eŋololoŋ aiga imbiŋi törörök möta wahöta nahönŋi moröŋan silik ak waŋgiyöhi, mi mörök.  
\v 25 Mi möta uruŋi öngöiga Hamgöra kewö jiyök:  
\q1 “Keinan mi jim suehöm waŋgizal. Yaŋön mönö darumunyahötŋi yetkö welenqeqeurupŋiri yeŋgö welenqeqeŋini omaŋi aka malma.”   
\m
\v 26 Toroqeba kewö jiyök:  
\q1 “Anutu, Semgö Kembuŋi, ia mönö möpöseizal.  
\q1 Keinanöŋ mönö Semgö welenqeqeŋi omaŋi aka malma.   
\q2
\v 27 Anutunöŋ mönö Jafetkö gölmeŋi mem qariiga Semgö opo seri koumŋine malme.  
\q1 Keinan yeŋön mönö Sem yeŋgö welenqeqeurupŋini omaŋi aka malme.”   
\p
\v 28 Göulu ketaŋan teköiga Noanöŋ toroqeba (yara) yambu 350:gö dop mal öŋgöyök.  
\v 29 Malmalŋaŋgö yambuŋi mi mindiriba 950 miaŋgö dop mala kota kömuyök. Mewö.   
\c 10  
\s1 Noagö nahönurup yeŋgö gwölönarökurup areŋini  
\r 1 Hist 1.5-23  
\p
\v 1 Noagö nahönurupŋi Sem, Ham aka Jafet yeŋgö gwölönarökurupŋini göulu teköiga asuhugeri, yeŋgö qet areŋini kewö:   
\s1 Jafetkö gwölönarökurupŋi  
\p
\v 2 Jafetkö nahönurupŋi yeŋgö qetŋini mi Gomer, Magog, Madai, Jawan, Tubal, Mesek aka Tiras.  
\v 3 Gomergö nahönurupŋi yeŋgö qetŋini mi Askenas, Rifat aka Togarma.  
\v 4 Jawangö nahönurupŋi yeŋgö qetŋini mi Elisa, Tarsis aka Saiprus könagesö aka Dodan könagesö.  
\v 5 Yeŋgö isimoröurupŋini mi jula deŋqeŋda Sutŋire Köwetkö jitŋe aka miaŋgö gölme jöhanŋi jöhanŋi miaŋgöreŋ nanŋini gölmeŋine anda malje. Yeŋön isikŋini dop, kambuŋini dop aka keuŋini dop nanŋini gölmeŋine anda malje. Jafetkö könagesöŋi mewö.   
\s1 Hamgö gwölönarökurupŋi  
\p
\v 6 Hamgö nahönurup yeŋgö qetŋini mi Kus, \f + \fr 10.6 \ft Kus mi Sudan kantrigö qetŋi. \f* Ijipt, Libia aka Keinan.  
\v 7 Kusgö nahönurupŋi yeŋgö qetŋini mi Seba, Hawila, Sabta, Rama aka Sabteka. Ramagö nahönyahötŋi yetkö qetŋiri mi Seba aka Dedan.  
\v 8 Kusgö nahönŋi kun qetŋi Nimrod asuhuyök. Yaŋön qariba wahöta bimqeqegö suahö azi köhöikŋi kötökŋi aka gölmenöŋ malök.  
\v 9 Yaŋön Kembugö jemesoholŋe böröjaŋ azi köhöikŋi malöhaŋgöra aka keu saiŋi kewö jimakze: “Kunöŋ Nimrod ewö Kembugö jemesoholŋe böröjaŋ azi köhöikŋi akza.”  
\v 10 Nimrodkö bemtohoŋi mi gölme kewöŋe miaŋgöreŋ könahiget: Babel, Erek, Akad aka Kalne. Taon 4 mi Babilonia (Sinar) gölmenöŋ ahöze.  
\v 11 Nimrodnöŋ Babilonia gölme mosöta Asiria anda miri ketaŋi ketaŋi qetŋini Niniwe, Rehobotir aka Kala mi mem wahörök.  
\v 12 Mewöyök Resen mi Niniwe aka siti ketaŋi qetŋi Kala yetkö sutŋire mem wahörök.   
\p
\v 13 Ijiptkö gwölönarökurupŋi yeŋön Libia könagesö, Anam könagesö, Lehab könagesö aka Naftu könagesö akze.  
\v 14 Mewöyök Patrus, Kaslu aka Krit. Krit mi Filistia könagesö yeŋgö bömönŋini ahök.   
\p
\v 15 Keinangö nahönŋi mutukŋi mi Saidon. Yaŋgö andöŋe Keinanöŋ könagesö kewöŋi yeŋgö bömönŋini ahök: Hit könagesö,  
\v 16 Jebus könagesö, Amor könagesö, Girgas könagesö,  
\v 17 Hiwi könagesö, Arka könagesö, Sini könagesö,  
\v 18 Arwad könagesö, Zemar könagesö aka Hamat könagesö. Keinanöŋ körek pakpak yeŋgö iwi bömönŋini aiga yeŋön könaŋgep jula deŋqeŋget.   
\p
\v 19 Mewö deŋqeŋgetka Keinan könagesö yeŋgöreŋ gölme göraŋi mi miri qetŋi Saidon miaŋgöreŋök könahiba anda Gerar mire anda Gaza miaŋgöreŋ teköza. Mewöyök Sodom göröken anda Gomora anda Adma aka Zeboim anda Lasa miaŋgöreŋ teköza.  
\v 20 Hamgö nahönurupŋi mi isikŋini dop, keuŋini dop, gölmeŋini dop aka könagesö kambuŋini dop mewö malje.   
\s1 Semgö gwölönarökurupŋi  
\p
\v 21 Jafetkö datŋi Sem yaŋgö nahönurupŋi mewöŋanök asuhuget. Semnöŋ mewö Ebergö nahönurup pakpak yeŋgö bömönŋini ahök.  
\v 22 Semgö nahönurupŋi yeŋgö qetŋini mi Elam, Asur, Arfaksad, Lidia (Lud) aka Aram.  
\v 23 Aramgö nahönurupŋi yeŋgö qetŋini mi Uz, Hul, Geter aka Mas. Mewö malget.  
\v 24 Arfaksadkö nahönŋi Sela asuhuiga yaŋgö nahönŋi Eber asuhuyök.  
\v 25 Ebergö nahönyahötŋi yahöt asuhuyohot. Kunöŋ asuhuba mala koröhi, nalö miaŋgöreŋ gölme ambazipnöŋ jula deŋqeŋget. Miaŋgöra yaŋgö qetŋi Peleg (Deŋqeŋ) qetket. Munŋaŋgö qetŋi mi Joktan.  
\v 26 Joktangö nahönurupŋi kewö asuhuget: Almodad, Selef, Hazarmawet, Jera,  
\v 27 Hadoram, Uzal, Dikla,  
\v 28 Obal, Abimael, Seba,  
\v 29 Ofir, Hawila aka Jobab. Azi pakpak mi Joktangö nahönurupŋa.  
\v 30 Yeŋgö tatat malmal gölmeŋini mi miri qetŋi Mesa miaŋgöreŋök könahiba miri qetŋi Sefar miaŋgöreŋ göröken anda wehön kotkotŋaŋgö gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ teköza.  
\v 31 Semgö nahönurupŋi mi isikŋini dop, keuŋini dop, gölmeŋini dop aka könagesö kambuŋini dop mewö malje.   
\p
\v 32 Noagö isimoröurupŋi mi isikurup areŋini, könagesöŋini aka gölmeŋini dop mewö aket. Yeŋön jul sehiba deŋqeŋda könagesö kambuŋi kambuŋi aketka göulu ketaŋan teköiga anda gölme dop köla malget. Mewö.   
\c 11  
\s1 Anutunöŋ ambazip yeŋgö keuŋini mendeŋnök.  
\p
\v 1 Mutuk miaŋgöreŋ gölmeŋi gölmeŋi pakpak yeŋön keu mohot jigetka miaŋön mindirim eŋgii malget.  
\v 2 Mewö mala mosöta wehön kotkotŋe göröken anda Babilon uruŋe gölme köröŋi ketaŋi kun miwikŋaiba miaŋgöreŋ miriŋini memba tatket.  
\v 3 Miaŋgöreŋ tata nanŋinök kewö eraum-mötket: “Mönö kaget. Nini mönö birik mem mözözömgöba könöpnöŋ ohoinga köhöikŋi akŋe. “Mewö jiba miri selŋi membingöra köt jamönjiŋ qahöpmö, birik ala sutŋine gölme sapösapö qandöŋ ewö algetka miaŋön birik mi mekötahöm eŋgiyök.  
\v 4 Nup mewö memba kunbuk kewö jiget: “Mönö kaget. Nini mönö naninaŋgöra siti kun memba miaŋgöreŋ miri köröpŋi kötökŋi (taua) meinga boŋan suep oseima. Mewö oseiiga qahö deŋqeŋda gölme pakpak dop köla laŋ anda malbinbuköra mönö nanini qetbuŋaninambuk akin.”   
\p
\v 5 Mewö jiba nup megetmö, Kembunöŋ ambazip siti aka miri köröpŋi megeri, mi ekŋamgöra erök.  
\v 6 Eta mi eka kewö jiyök: “Yeŋön simbisembel qahöpmö, urumohot könagesö aka keuŋini mohot jiba kinda yuai ki könahiba meze ewö, könaŋgep i me wai membingö areŋini albeak, mi mönö miaŋgöra qahö osiba qaköme.  
\v 7 Ayop, nini mönö gölmenöŋ geba keuŋini mem sohoinga kambu kun yeŋön kambu tosatŋi yeŋgö keuŋini qahö möt asariba malme.”   
\p
\v 8 Kembunöŋ mewö jiba ambazip miaŋgöreŋ mendeŋqendeŋ eŋgiiga gölme körek dop köla anda kaba siti memegö nupŋi jöhöba mosötket.  
\v 9 Kembunöŋ ambazip pakpak yeŋgö keuŋini mem sohoyöhi, miaŋgöra miri miaŋgö qetŋi Babel (eŋololoŋ siksauk) ahök. Miaŋgöreŋök Kembunöŋ i mendeŋqendeŋ eŋgiiga deŋda gölme pakpak dop köla anget. Mewö.   
\s1 Qet areŋ Semgöreŋök könahiba Abramgöreŋ anja.  
\r 1 Hist 1.24-27  
\p
\v 10 Semgö gwölönarökurup yeŋgö qet areŋini ki. Göulu andöŋe yambu yahöt teköiga Semnöŋ yambuŋi 100 aiga nalö miaŋgöreŋ nahönŋi Arfaksad asuhuyök.  
\v 11 Arfaksadnöŋ asuhuiga miaŋgö andöŋe Semnöŋ toroqeba yambu 500 maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböraturupŋi tosatŋi asuhuget.   
\p
\v 12 Arfaksadnöŋ yambuŋi 35 aiga nahönŋi Sela asuhuyök.  
\v 13 Selanöŋ asuhuiga miaŋgö andöŋe Arfaksadnöŋ toroqeba yambu 403 maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböraturupŋi tosatŋi asuhuget.   
\p
\v 14 Selanöŋ yambuŋi 30 aiga nahönŋi Eber asuhuyök.  
\v 15 Ebernöŋ asuhuiga miaŋgö andöŋe Selanöŋ toroqeba yambu 403 maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböraturupŋi tosatŋi asuhuget.   
\p
\v 16 Ebernöŋ yambuŋi 34 aiga nahönŋi Peleg asuhuyök.  
\v 17 Pelegnöŋ asuhuiga miaŋgö andöŋe Ebernöŋ toroqeba yambu 430 maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböraturupŋi tosatŋi asuhuget.   
\p
\v 18 Pelegnöŋ yambuŋi 30 aiga nahönŋi Reu asuhuyök.  
\v 19 Reunöŋ asuhuiga miaŋgö andöŋe Pelegnöŋ toroqeba yambu 209 maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböraturupŋi tosatŋi asuhuget.   
\p
\v 20 Reunöŋ yambuŋi 32 aiga nahönŋi Serug asuhuyök.  
\v 21 Serugnöŋ asuhuiga miaŋgö andöŋe Reunöŋ toroqeba yambu 207 maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböraturupŋi tosatŋi asuhuget.   
\p
\v 22 Serugnöŋ yambuŋi 30 aiga nahönŋi Nahor asuhuyök.  
\v 23 Nahornöŋ asuhuiga miaŋgö andöŋe Serugnöŋ toroqeba yambu 200 maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböraturupŋi tosatŋi asuhuget.   
\p
\v 24 Nahornöŋ yambuŋi 29 aiga nahönŋi Tera asuhuyök.  
\v 25 Teranöŋ asuhuiga miaŋgö andöŋe Nahornöŋ toroqeba yambu 119 maliga nalö sutŋe miaŋgöreŋ nahönböraturupŋi tosatŋi asuhuget.  
\v 26 Teranöŋ yambuŋi 70 aiga nahönŋi Abram, Nahor aka Haran asuhuget.   
\s1 Teragö gwölönarökurupŋi.  
\p
\v 27 Teragö gwölönarökurup yeŋgö qet areŋini ki. Teragö nahönurupŋi Abram, Nahor aka Haran asuhuget. Harangö nahönŋi Lot asuhuyök.  
\v 28 Haranöŋ Kaldia yeŋgö gölmenöŋ mala nanŋi ahuahu miriŋi qetŋi Ur miaŋgöreŋ kömuiga Harangö iwiŋi Teranöŋ toroqeba malök.   
\p
\v 29 Abram aka Nahor yetkön öröröŋ ambi meyohot. Abramgö anömŋi qetŋi Sarai aiga Nahorgö anömŋi qetŋi Milka. Milkanöŋ Harangö böratŋa ahök. Haranöŋ Milka aka Iska yetkö iwiŋiri ahök.  
\v 30 Sarainöŋ ambi köpina moröŋi qahöpmö, öne malök.   
\p
\v 31 Teranöŋ nahönŋi Abram, isiŋi Lot Harangö nahönŋi aka iranŋi Sarai, nahönŋi Abramgö anömŋi mi eŋguaŋgiriga mohotŋe Kaldia gölmegö miri qetŋi Ur mosöta Keinan gölmenöŋ anbingöra anget. Mewö angetmö, Haran miri gölmenöŋ kaba kinda miaŋgöreŋ miriŋini memba tatket.  
\v 32 Tatketka Teranöŋ yambuŋi 205 aiga Haran miri miaŋgöreŋ tata kömuyök. Mewö.   
\c 12  
\s1 Anutunöŋ Abram oholök.  
\p
\v 1 \x * \xo 12.1 \xt Apo 7.2-3; Hib 11.8\x*Kembunöŋ Abramgöra kewö jiyök: “Gi gölmegi, könagesögi aka iwigahö miri yuaiŋi mosöta gölme kondel gihimami, mönö miaŋgöreŋ anman.  
\v 2 Nöŋön ahumsehip gihibiga gwölönarökurupkan könagesö ketaŋi akŋe. Nöŋön kötuetköba naŋgöm gihibiga qetbuŋagan qariba ketaŋi akŋa. Mewö aiga Anutunöŋ göhöra aka könagesö tosatŋi kötuetköm eŋgiba malma.   
\q2
\v 3 Denike yeŋön gi kötuetköm gihimei, nöŋön mönö i kötuetköm eŋgiba malmam.  
\q1 Denike yeŋön gi jim suehöm gihimei, nöŋön mönö i mewöyök jim suehöm eŋgiba malmam.  
\q1 Göhöra aka nöŋgö kötumötuetnan mönö gölmegö könagesö kambuŋi pakpak yeŋgö qakŋine öŋgöiga oyaeŋkoyaeŋ akŋe.”\x * \xo 12.3 \xt Gal 3.8\x*   
\p
\v 4 Mewö jiiga Abramnöŋ Kembunöŋ jiyöhaŋgö dop Haran miri mosöta aniga Lotnöŋ yambuk anohot. Abramnöŋ yambuŋi 75 aiga miaŋgöreŋ Haran miri mosöta anök.  
\v 5 Anmam jiba anömŋi Sarai, behötŋi Lot, sukinapŋi pakpak qezakögetka sehiyöhi aka welenqeqe ambazip Haran mirinöŋ mala eŋgömegeri, mi memba eŋguaŋgita mosöta Keinan gölmenöŋ anbingöra anda mala miaŋgöreŋ aŋgotket.   
\p
\v 6 Abramnöŋ gölme miaŋgöreŋ anda mala mala miri qetŋi Sekem miaŋgöreŋ kaŋgota in ip ketaŋi qetŋi More miaŋgö kösutŋe koumŋi qeba tarök. Nalö miaŋgöreŋ Keinan ambazip yeŋön lök gölme miaŋgöreŋ malget.  
\v 7 Mewö malgetka Kembunöŋ Abramgöreŋ asuhuba kewö jiyök: “Gölme ki mi mönö göhö gwölönarökurupki yeŋgö buŋaya qem eŋgimam. “Mewö jiiga Abramnöŋ Kembu yaŋgöreŋ asuhuyöhi, yaŋgöra jöwöwöl ohohogö altaŋi kun miaŋgöreŋ meyök.\x * \xo 12.7 \xt Apo 7.5; Gal 3.16\x*   
\p
\v 8 Miaŋgöreŋök mosöta toroqeba Betel mirigö wehön kotkotŋe göröken gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ anda opo seri koumŋi möröreŋgöba kuŋgui kinök. Mewö kiniga Betel miri miaŋön wehön gegeŋe göröken tariga Ai taonöŋ wehön kotkotŋe göröken tarök. Mewö tarohotka sutŋire kinda Kembugö jöwöwöl altaŋi kun miaŋgöreŋ memba Kembugö qetŋi qeta köuluköm waŋgiyök.  
\v 9 Miaŋgö andöŋe gölme mi mosöta toroqeba Saut göröken anda distrik qetŋi Negew miaŋgöreŋ tata malget. Mewö.   
\s1 Abramnöŋ Ijipt kantrinöŋ anda malök.  
\p
\v 10 Nalö miaŋgöreŋ Keinan gölmenöŋ bödi (buörö) asuhuiga miaŋön köhöiba lömbötŋi aiga Abramnöŋ Ijipt kantrinöŋ kusukŋanök malbingöra anget.  
\v 11 Könanöŋ anda Ijipt dopdowigetka Abramnöŋ miaŋgöreŋ anömŋi Saraigöra keu kewö jiyök: “Mötnöŋ, göŋön ambi eksihimgabuk akzani, mi mötzal.  
\v 12 Mewögöra Ijipt azi yeŋön gi geka kewö jime: ‘Ki yaŋgö anömŋa.’ Mewö jiba ni nuŋguget kömumam-mö, gi gehorigetka malman.  
\v 13 \x * \xo 12.13 \xt Jen 20.2; 26.7\x*Miaŋgöra göŋön mönö kewö jiman: ‘Ni yaŋgö nenŋa.’ Mewö jinöŋga göhöra aka ölöpŋanök ak niŋgiba nöŋgö malmalni gou kölgetka malmam.”   
\p
\v 14 Abramnöŋ Ijipt kaiga Ijiptkö ambazipŋi yeŋön Sarai eketka ambi eksihimŋambuk qetpuk ahök.  
\v 15 Miaŋgöreŋök Farao kiŋ kembugö pom jembonurupŋi yeŋön i ekeraŋgöra Farao kiŋgöreŋ anda Saraigö sileŋi möpöseigetka mörök. Mi möta jiiga Sarai waŋgita kiŋ kembugö jakömbuak miri uruŋe öŋgöget.  
\v 16 Öŋgögetka Farao kiŋnöŋ Saraigöra aka Abram ölöpŋanök ak waŋgiyök. Mewö ak waŋgiiga yuai kewöŋi mi Abramgö buŋaya ahök: lama, bulmakau, doŋki aziŋi aka ambiŋi, welenqeqe azi aka ambi aka kamel jesöŋgöŋi mi Abram waŋgiiga buŋa qem aŋguyök.   
\p
\v 17 Mi buŋa qem aŋguyökmö, Kembunöŋ Abramgö anömŋi Sarainöŋ Farao kiŋgö mire malöhaŋgöra aka jiiga kawöl bölöŋi kötökŋan Farao kiŋ aka ambazip yaŋgö jakömbuak mire malgeri, yeŋgö qakŋine öŋgöyök.  
\v 18 Mi öŋgöiga Farao kiŋnöŋ Abram köl öröi kaiga kewö qesim waŋgiyök: “Göŋön mönö wani kimbia ak niŋginöŋ? Wuanöŋgöra ‘Mi anömna,’ mewö qahö jinöŋga möral?  
\v 19 Wuanöŋgöra ‘I mi nena,’ jinöŋ? Mewö jinöŋga nöŋön i anömna akŋapköra waŋgiral? Anömgi ki. Mönö i waŋgita anohot.”   
\p
\v 20 Mewö jiba aziurupŋi jim kutum eŋgiiga Abram waŋgita könanöŋ anda al eŋgigetka anömŋi aka öröyuaiŋi pakpak ahöm waŋgiyöhi, mi memba eŋguaŋgita anget. Mewö.   
\c 13  
\s1 Lot aka Abram yetkön deŋnohot.  
\p
\v 1 Abramnöŋ Ijipt gölme mosöta anömŋi aka bau inap yuaiŋi pakpak memba eŋguaŋgita Lotpuk mohotŋe liliŋgöba anda Keinan gölmegö Saut likepŋi qetŋi Negew miaŋgöreŋ kaŋgotket.  
\v 2 Abramgöreŋ lama bulmakau aka goul silwö mi lömbötpuk ahöm waŋgiiga azi kindiŋbirik malök.  
\v 3 Mewö mala Negew distrik uruŋe tata mosöta kusukŋanök rowoŋqeqeŋine ahöba wahöta anda mala Betel mire kaŋgotket. Opo seri koumŋi mutuk Betel aka Ai miri mietkö sutŋire kuŋgui kinöhi, mönö miaŋgöreŋ kaŋgotket.  
\v 4 Mutuk jöwöwöl alta meyöhi, mönö miaŋgöreŋ kaŋgota Kembugö qetŋi qeta köuluköyök.   
\p
\v 5 Lotnöŋ Abrambuk tata mosöta malöhi, yaŋön mewöŋanök lama bulmakau kambuŋi kambuŋi aka opo seri koumŋi koumŋi mi gwötpuk memba malök.  
\v 6 Mewö mala sömbup sukinap yuaiŋiri gwötpuk ketaŋi ahöm etkiiga gölmenöŋ qahö dop kölök. Mi öröröŋ gumohom eŋgieŋgigö dop qahö ahöiga mohotŋe tata malmalgö lömböriba osiyohot.  
\v 7 Osiba Abram aka Lot yetköreŋ sömbup galömurupŋiri yeŋgö sutŋine gölmegö aŋgururuk asuhuyök. Nalö miaŋgöreŋ Keinan könagesö aka Periz könagesö yeŋön gölme miaŋgö toŋi aketka yembuk mohotŋe malget.   
\p
\v 8 Mewö mala Abramnöŋ Lotköra kewö jii mörök: “Niri mönö iwi moröya maljit. Miaŋgöra ni aka gi sutnire me sömbup galömurupniri yeŋgö sutŋine aŋgururuk kude ahöma.  
\v 9 Miaŋgöra ölöp deŋbit. Gölme pakpak mönö göhö jemesoholge aukŋe ahöm anjawi, mi ölöp ekzan. Mewö aiga göŋön qaninire göröken anmam jiman ewö, nöŋön ölöp ölnire göröken anmam. Me göŋön ölnire göröken anmam jiman ewö, nöŋön ölöp qaninire göröken anmam.”   
\p
\v 10 \x * \xo 13.10 \xt Jen 2.10\x*Mewö jiiga Lotnöŋ uba wahöta Jordangö gölme köröŋi ketaŋi pakpak ehiga Anutunöŋ mi ölöp mem kelöriga Kembugöreŋ oyaeŋkoyaeŋ arö kelökŋambuk ewö ahök. Mi Ijipt yeŋgö gölme ewö ahöba Zoar miri göröken anök. Mutuk Kembunöŋ Sodom aka Gomora qahö ayuhum etkiiga nalö miaŋgöreŋ gölme mi mewö ahöyök.  
\v 11 Mewö ahöiga Lotnöŋ mi ek kewöta Jordangö gölme köröŋi ketaŋi pakpak mi möwölöhöba wehön kotkotŋe göröken anök. Mewö aka deŋnohot.  
\v 12 Deŋda Abramnöŋ Keinan gölmenöŋ anda malökmö, Lotnöŋ gölme köröŋi ketaŋaŋgö taonŋi taonŋi yeŋgö sutŋine anda kaba malök. Mewö mala opo seri koumŋi meköba memba kuŋguba anda kinda teteköŋe Sodom kösutŋe aŋgota malök.  
\v 13 Miaŋgöreŋ malökmö, Sodom könagesö yeŋön könagesö tandök bölöŋi aka Kembu qetala siŋgisöndok keta bölökŋi aka memba malget.   
\s1 Abramnöŋ Hebron gölmenöŋ anda tata malök.  
\p
\v 14 Lotnöŋ Abram umbula aniga nalö miaŋgöreŋ Kembunöŋ Abramgöra keu kewö jiyök: “Mönö jegi ötök ala mesoholge uba wahöta eleŋda andöge uba mewöyök wehön kotkotŋe aka wehön gegeŋe göröken unöŋ.  
\v 15 \x * \xo 13.15 \xt Apo 7.5\x*Gölme pakpak ki ekzani, mi mönö gi aka göhö gwölönarökurupki eŋgö buŋaya qebi nalö teteköŋi qahö buŋaŋina ahöm öŋgöma.  
\v 16 Nöŋön gwölönarökurupki ahumsehip gwötpuk eŋgibiga qötöŋinan qariba gölmegö sakösakŋi (sakösiŋi) ewö akŋa. Kun daŋön sakösiŋ kötŋi mieŋgö jaŋgöŋini oyoŋbawak, yaŋön ölöp gwölönarökurupki yeŋgö jaŋgöŋini mema.  
\v 17 Nöŋön gölme ki mönö göhö buŋaya qem gihizal. Miaŋgöra ölöp wahöta anda kaba gölme pakpak ki bahöbahö euke emuke ek kutuba malman.”   
\p
\v 18 Mewö jiiga Abramnöŋ wahöta opo seri koumŋi qeköba memba kuŋguba anda Hebron gölmenöŋ kaba Mamre mire in ip ketaŋi kin angeri, mieŋgö kösutŋine tarök. Miaŋgöreŋ tata Kembugöra jöwöwöl alta kun meyök. Mewö.   
\c 14  
\s1 Abramnöŋ Lot mi kerök yeŋgö böröŋineyök meköyök.  
\p
\v 1 Nalö miaŋgöreŋ Babilongö (Sinargö) kiŋi qetŋi Amrafel, Elasargö kiŋi qetŋi Ariok, Elamgö kiŋi qetŋi Kedorlaomer aka Goimgö kiŋi qetŋi Tidal malget.  
\v 2 Yeŋön kiŋ kewö miembuk könahiba bim auget: Sodom taongö kiŋi qetŋi Bera, Gomora taongö kiŋi qetŋi Birsa, Adma taongö kiŋi qetŋi Sinab, Seboim taongö kiŋi qetŋi Semeber aka Bela (qetŋi alaŋi Zoar) taon miaŋgö kiŋi.  
\v 3 Kiŋ pakpak kieŋön örue (ruerue) qetŋi Sidim miaŋgöreŋ tokoba kukösumŋini mindiriba jöhöjöhö aket. Sidim öruenöŋ nalö kewöŋe Sihi Köwet Köhömuŋi mi ahöza.  
\v 4 Yeŋön yambu 12:gö dop Kedorlaomergö jimkutukutu bapŋe mala kota yambu 13 miaŋgöreŋ yaŋgö keu bapŋe anbingö qetala karim aka yarö gilget.   
\p
\v 5 Mewö aketka yambu 14 miaŋgöreŋ Kedorlaomer aka kiŋ tosatŋi yambuk jöhöjöhö aka malgeri, mieŋön kaba könagesö kewöŋi yembuk bim qeba luhut alget: Refa könagesö mi Asterot Karnaim mire eŋguba luhut alget. Zuzi könagesö mi Ham mire aka Eme könagesö mi Kiriataim miri miaŋgöreŋ eŋguba luhut alget.  
\v 6 Hor könagesö mi Seir gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ eŋguba eŋguataŋgöba anda anda El Paran miri miaŋgöreŋ aŋgota luhut al eŋgiget. El Paran mi gölme qararaŋkölkölŋaŋgö göraŋe ahöza.  
\v 7 Luhut al eŋgiba miaŋgöreŋök liliŋgöba En Mispat (qetŋi alaŋi Kades) miaŋgöreŋ kaba Amalek könagesö luhut al eŋgiba gölmeŋini pakpak aŋgön kölget. Amor könagesö Hazezon Tamar gölmenöŋ malgeri, mi mewöŋanök eŋguba luhut al eŋgiget.   
\p
\v 8 Mewö asuhuiga Sodomgö kiŋi, Gomoragö kiŋi, Admagö kiŋi, Zeboimgö kiŋi aka Bela (qetŋi alaŋi Zoar) miaŋgö kiŋi yeŋön wahöta asasaitiba Sidim öruenöŋ aŋgota kiŋ kewö miembuk bim qebingö jaböŋi ala aröŋda kinget:  
\v 9 Elamgö kiŋi Kedorlaomer, Goimgö kiŋi Tidal, Babilongö (Sinargö) kiŋi Amrafel aka Elasargö kiŋi Ariok. Kiŋ 4 mieŋön kiŋ 5 yembuk aröŋget.   
\p
\v 10 Mewö aröŋgetmö, Sidim gölme örue miaŋgöreŋ löm dodoho sapösapöŋambuk miaŋön kokolak qeba tarök. Mewö tariga Sodom aka Gomora taon mietkö kiŋiran yarö aziurupŋiri yembuk unjurata angaitketka azi tosatŋan löm miaŋgöreŋ tötohoba geba eŋguyök. Mewö eŋguiga alaurupŋini tosatŋi pakpak yeŋön ölöŋ köla unjurata gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ öŋgöget.  
\v 11 Öŋgögetka kiŋ 4 mieŋön Sodom aka Gomora anda sukinapŋini aka numbu neneŋini pakpak mi kiom köla memba tököba anget.  
\v 12 Abramgö behötŋi Lot yaŋön Sodom malöhaŋgöra aka i mewöŋanök sukinapŋambuk waŋgita anget.   
\p
\v 13 Mewö angetka azi kunŋan ölöŋ köla misiŋgöba kaba miaŋgö buzup keuŋi mi Hibru (kian) azi Abramgöra jii mörök. Nalö miaŋgöreŋ Abramnöŋ Amor azi qetŋi Mamre yaŋgöreŋ in ip ketaŋi ketaŋi mieŋgö kösutŋine malök. Mamrenöŋ munyahötŋi qetŋiri Eskol aka Aner yetpuk mohotŋe Abrambuk jöhöjöhö aka malget.  
\v 14 Abramnöŋ behötŋi Lot waŋgita angeri, miaŋgö keuŋi möta aziurupŋi 318 nanŋi mire asuhuba mötmöt möta bimqeqe köl guliba malgeri, mi eŋgohol tokoba kerök kambu eŋguataŋgöba Not göröken anda mala Dan mire aŋgotket.   
\p
\v 15 Abramnöŋ aziurupŋi mendeŋ eŋgiiga yeŋön suŋgem miaŋgöreŋ közöla kerök kambu qeraköm eŋgimemba luhut al eŋgiget. Luhut al eŋgiba eŋguataŋgöba anda mala Damaskusgö Not likepŋe miri qetŋi Hoba miaŋgöreŋ aŋgotket.  
\v 16 Miaŋgöreŋ aŋgota sukinap pakpak kiom qeba memba angeri, mi miwikŋaiget. Behötŋi Lot aka yaŋgö öröyuaiŋi mi memba waŋgita liliŋgöba kayök. Sodom aka Gomora yeŋgö ambimoröurupŋini aka ambazip tosatŋi mi tok lökŋanök eŋguaŋgita kaget.   
\s1 Melkizedeknöŋ Abram kötuetköm waŋgiyök.  
\p
\v 17 Abramnöŋ mewö Kedorlaomer aka kiŋ tosatŋi yambuk jöhöjöhö aka malgeri, mi eŋguba luhut al eŋgiba liliŋgöba kaiga Sodomgö kiŋi yaŋön Sawe örue (qetŋi alaŋi Kiŋgö örue) miaŋgöreŋ miwikŋaiba ekŋamgöra anök.  
\v 18 \x * \xo 14.18 \xt Hib 7.1-10\x*Nalö miaŋgöreŋ Melkizedek Salemgö kiŋi miaŋön bered aka wain o memba kayök. Yaŋön Anutu öŋgöŋgöŋaŋgö jike nup galömŋi ahök.  
\v 19 Mewö aka Abram kötuetköm waŋgiba keu kewö jiyök: “Anutu öŋgöŋgöŋan suep gölme miwikŋaim etkiyöhi, yaŋön mönö Abram gi kötuetköm gihii malman.  
\v 20 Anutu öŋgöŋgöŋan kerökurupki göhö böröge al eŋgiyöhi, mönö i möpöseizin. “Mewö jiiga Abramnöŋ öröyuaiŋi pakpak mendeŋniga kambu ten asuhuiga mieŋgöreŋök mohot mohot (10%) memba naluha waŋgiyök.   
\p
\v 21 Mi waŋgiiga Sodomgö kiŋan Abramgöra kewö jiyök: “Ambazipurupni mia niŋgimanmö, sukinap mia mönö nangi buŋaya akŋa.”   
\p
\v 22 Mewö jiyökmö, Abramnöŋ Sodomgö kiŋaŋgöra kewö jiyök: “Keuni köhöimapköra nöŋön böröni Kembu Anutu öŋgöŋgöŋi Suep gölme miwikŋaim etkiyöhi, yaŋgöreŋ göröken memba wahöta jöjöpaŋ keu kewö jizal:  
\v 23 Nöŋön göhöreŋ yuai kun mi qahö kötökŋi memam. Möt kösögahö kitipŋi me köna esugahö kösöŋi mi mewöŋanök qahö memam. Mewö akiga göŋön könaŋgep kewö jibanbuk: ‘Nöŋön Abram yuai waŋgibiga yaŋön azi pomŋi qetbuŋaŋambuk aka malja.’ Göŋön mönö mewö jimamgö osiba malman.  
\v 24 Nöŋön yuai kun qahö toroqeba memam-mö, aziurupnan wani yuaia negeri, mi lök neŋgigetka dop köl teköza. Mewöyök azi alaurupni Aner, Eskol aka Mamre nömbuk kageri, yeŋön mönö töwa jijiŋinaŋgö dop meme. “Mewö.   
\c 15  
\s1 Anutunöŋ Abrambuk jöhöjöhö areŋ ahök.  
\p
\v 1 Mewö asuhuiga Abramgö jeŋi meleŋniga imut ehiga Kembunöŋ keu kewö jii kaiga mörök, “Abram, gi keŋgötki kude mötman. Nöŋön göhö sumanga akzal. Göhö töwagi mönö keta bölökŋi aka ahöma.”   
\p
\v 2 Keu mewö kayökmö, Abramnöŋ kewö jiyök, “O Kembu ketaŋamni, ni nahönböratni qahö malbiga töwa niŋginöŋga miaŋön mönö denöwö bauköm niŋgibawak? Nöŋön kömumbiga Damaskus azi Eliezer yaŋön nöŋgö sukinapnaŋgö toŋi akŋa.”  
\v 3 Mewö jiba toroqeba kewö jiyök, “Göŋön gwölönarökni kun qahö niŋginöŋaŋgöra nup azini bohonŋan nöŋgö mire maljawi, yaŋön mönö nöŋgö öröyuaini pakpak buŋa qem aŋguma.”   
\p
\v 4 Mewö jiiga Kembugöreŋ keu jit kun mi yaŋgöreŋ kewö kaiga mörök, “Azi miaŋön sukinapkahö toŋi qahö akŋapmö, nangi silegeyök morö nahön kun asuhumawi, yaŋön mönö göhö öröyuaigi pakpak buŋa qem aŋguma.”  
\v 5 \x * \xo 15.5 \xt Rom 4.18; Hib 11.12\x*Keu mewö kaiga Anutunöŋ Abram waŋgita gumnöŋ geba keu kewö jii mörök, “Mönö suepnöŋ unöŋ öŋgöiga seŋgelau oyoŋ engimanaŋgö dop akŋa ewö, mi mönö ölöp oyoŋ eŋgiman. “Mewö jiba kewö toroqeba jiyök, “Göhö gwölönarökurupki yeŋgö qötöŋinan mönö miaŋgö dop akŋa.”   
\p
\v 6 Mewö jiiga Abramnöŋ Kembu möt narim waŋgiiga mötnaripŋi ehi dop köliga keuŋi jim teköiga solaniyök.\x * \xo 15.6 \xt Rom 4.3; Gal 3.6; Jei 2.23\x*   
\p
\v 7 Kembunöŋ toroqeba keu kewö jii mörök, “Nöŋön Kembu akzal. Gi Kaldia gölmegö miri qetŋi Ur miaŋgöreŋ malnöŋga goaŋgita ki kait. Gölme ki gihibi buŋa qem aŋgumangöra aka gi goaŋgita ki kait.”   
\p
\v 8 Mewö jiyökmö, Abramnöŋ kewö jiyök, “O Kembu ketaŋamni, gölme kiaŋön nöŋgö buŋaya akŋawi, mi mönö wani aiwesöha eka möt kutumam?”   
\p
\v 9 Mewö jiiga Kembunöŋ yaŋgöra kewö jiyök, “Gi mönö anda bulmakau ambi seramŋi yambuŋi karöbut, meme (noniŋ) ambiŋi yambuŋi karöbut aka lama aziŋi yambuŋi karöbut aka kembö kun aka kembö supsup dölökunŋi kun mi memba nöŋgöreŋ kaman.”   
\p
\v 10 Mewö jiiga Abramnöŋ anda mi pakpak körek memba kaba sömbup mi bibiŋine qesiŋ eŋgiba likepŋi likepŋi mi areŋgöiga köna likep likep aröŋnöŋ ahöget. \f + \fr 15.10 \ft Nalö miaŋgöreŋ jöhöjöhö areŋ aka mi silik mewöŋi miaŋön mem köhöizema. Azinöŋ sömbup likepŋi yahöt mietkö sutŋire kinda mindirim etkiba jöhöjöhö mi tönguba galöm köljapma. \f* Mewö ahökmö, nei mi qahö qesiŋnök.  
\v 11 Qahö qesiŋda qamötŋini likep likep areŋgöm eŋgiiga nei kalŋi yeŋön kaba qamöt yeŋgö qakŋine eta kölgetmö, Abramnöŋ mi közöl eŋgiiga anget.   
\p
\v 12 Wehön jeŋi teköba gemamgö aiga nalö miaŋgöreŋ Abramnöŋ jeŋi eta meiga gaun lömbötŋi ahöyök. Mewö ahöiga pandaman göjiwinaŋgö kanjamŋi miaŋön kaba turum waŋgiyök.\x * \xo 15.12 \xt Job 4.13, 14\x*  
\v 13 Turum waŋgiiga Kembunöŋ kewö jii mörök, “Keu ki mönö ölŋa mötman: Göhö gwölönarökurupkan mönö nanŋini gölmeŋini mosöta kantri kunöŋ anda kiana mala mal öŋgöme. Mewö mala yeŋgö welenqeqeurupŋini omaŋi aketka i yambu 400:gö dop tulumgöm eŋgiba malme.\x * \xo 15.13 \xt Eks 1.1-14; Apo 7.6\x*   
\p
\v 14 Mewö malmemö, nöŋön kantri welenqeqeurupŋini omaŋi aka malmei, yeŋgö keuŋini mewöyök jim teköba likepŋi meleŋbiga qakŋine öŋgöma. Mewö mi öŋgöiga pösat eŋgigetka kantri mi mosöta sukinapŋini gwötpuk memba liliŋgöba kame.\x * \xo 15.14 \xt Eks 12.40-41; Apo 7.7\x*  
\v 15-16 Nöŋön Amor könagesö mi gölme kiaŋgöreŋ zilaŋ qahö eŋguataŋgömam. Mutuk siŋgisöndokŋi siŋgisöndokŋi aka bölimqölim tekögetka likepŋi törörök meleŋ eŋgimamaŋgö nalöŋan akŋawi, nalö miaŋgöreŋ mönö i eŋguataŋgömam. Miaŋgöra göhö isiurupki yeŋgö isiurupŋinan asuhuba malmei, \f + \fr 15.15-16 \ft Yambu 430 nalö mi kewö oyoŋget: Liwainöŋ malmal yambuŋi 137 miaŋgöreŋök yambu 80 mi Ijipt malök. Yaŋgö andöŋe azi kewöŋan yambuŋini kewö Ijipt malget: Kehat 133, Amram 137, Moses 80. (Miaŋgö andöŋe Mosesnöŋ Ijipt mosöta toroqeba yambu 40 malök.) Mi mindiriba yambu 430 ahök. Ex 6.16, 18, 29 Dut 34.7 \f* nalö miaŋgöreŋ göhö gwölönarökurupkan mönö liliŋgöba ki kame. (15) Yeŋön mewö kamemö, nangak mutuk yambugahö nalöŋi ölöm kömuiga luainöŋ iwiasaurupki yeŋgöreŋ anöŋga löm köl gihime.”   
\p
\v 17 Kembunöŋ mewö jiiga wehön jeŋan teköba geiga pandaman meiga yuai kewö asuhuiga ehök: Kimbut kungö uruŋe könöp bölamŋan kököbilikbilikŋambuk jeba asariiga köwak köndumŋambuk pukpuköyök. Yuai miaŋön asuhuba sömbup qamöt qesiŋqesiŋi mieŋgö sutŋine kinda anda kayök.   
\p
\v 18 Kembunöŋ mewö sömbup likepŋi likepŋi mieŋgö sutŋire anda kaba sömaŋ miaŋgöreŋ Abrambuk jöjöhö areŋ aka (kaisöpsöpŋan mi mem köhöiba) keu kewö jii mörök, “Nöŋön gölme ki mi göhö gwölönarökurupki yeŋgö buŋaya qem engimam. Miaŋgö jaböŋi mi Ijiptkö o töwatŋi (Nail) miaŋgöreŋök könahiba kaba ki oŋgita anda o töwatŋi ketaŋi qetŋi Yufreitis miaŋgöreŋ teköma.\x * \xo 15.18 \xt Apo 7.5\x*  
\v 19 Nalö kewöŋe mi könagesö kewö yeŋgö gölmeŋina ahöza: Kin könagesö, Kenas könagesö, Kadmon könagesö,  
\v 20 Hit könagesö, Periz könagesö aka Refaim könagesö,  
\v 21 Amor könagesö, Keinan könagesö, Girgas könagesö aka Jebus könagesö. Yeŋgöreŋ gölme pakpak mi mönö körekŋanök memba dop köla anme. “Mewö.   
\c 16  
\s1 Hagar aka Ismael  
\p
\v 1 Abramgö anömŋi Sarainöŋ köpin mala morö qahö meyökmö, Saraigö welen ambi qetŋi Hagar malök. Mi Ijipt ambia.  
\v 2 Yaŋön malöhaŋgöra Sarainöŋ Abramgöra kewö jiyök: “Kembunöŋ soŋgo jöhöm niŋgiiga morö qahö mealaŋgöra gi mönö welen ambini menöŋga gölöm ala morö kun meiga nöŋgö buŋaya asuhubawak. “Mewö jiiga Abramnöŋ Saraigöreŋ keugöra urumohot ahök.  
\v 3 Abramnöŋ Keinan gölmenöŋ yambu 10 mal teköiga nalö miaŋgöreŋ Sarai Abramgö anömŋan Ijiptkö welen ambiŋi Hagar memba apŋaŋgö anömŋi akŋapköra waŋgiyök.  
\v 4 Mewö waŋgiiga memba maliga gölöm alök. Gölöm ala mi möta galöm ambiŋi Sarai könahiba jijiwilit ak waŋgiyök.   
\p
\v 5 Mewö ak waŋgiiga Sarainöŋ Abramgöra kewö jiyök: “Urunan böliiga sihimbölö mörakzali, miaŋgö keuŋan mönö göhö qake öŋgöba ahöma. Nöŋön welen ambini göhö böröge albiga gölöm ala mi möta miaŋgöreŋök könahiba jijiwilit ak niŋgiba malja. Miaŋgöra Kembunöŋ mönö ni aka gi netkö sutnire keu kewöta jim teköma.”   
\p
\v 6 Mewö jiiga Abramnöŋ kewö jiyök: “Welen ambigi miaŋön nange böröge maljawaŋgöra wania mötnöŋga dop köljawi, mönö miaŋgö dop i ak waŋgiman. “Mewö jiiga Sarainöŋ Hagar laŋ örömureim ak waŋgiiga mosöta tököba ölöŋ köla anök.   
\p
\v 7 Aniga Kembugöreŋ garata kunöŋ gölme qararaŋkölkölŋe o jeŋi kungö kösutŋe miwikŋaim waŋgiyök. O jeŋi mi Sur mire anangö köna jitŋe miaŋgöreŋ ahöza.  
\v 8 Miaŋgöreŋ miwikŋaim waŋgiba kewö jiyök: “Hagar, Saraigö welen ambiŋi, gi mönö denikeyök kazana denike anman?” Mewö jiiga kewö meleŋnök: “Ni galöm ambini Saraigöreŋök asamböta ölöŋ köla kazal.”   
\p
\v 9 Mewö jiiga Kembugöreŋ garatanöŋ Hagar kewö jim kutum waŋgiyök: “Gi mönö kunbuk Saraigöreŋ anda welenŋi qeba yaŋgö keu bapŋe malman.”  
\v 10 Keu mi toroqeba kewö jii mörök: “Hagar, nöŋön mönö göhö gwölönarökurupki ahum sehim eŋgibiga qötöŋini oyoŋoyoŋgö dop qahö aiga malme.”   
\p
\v 11 Kembugöreŋ garatanöŋ kunbuk toroqeba Hagargöra kewö jiyök: “Gi moröbuk akzana nahöngi meman. Dölki tapötkokorok möta sahötnöŋga mi mönö Kembugö kezapŋe geiga mötza. Miaŋgöra morögö qetŋi Ismael qetman. (Ismael Anutunöŋ kezapŋan mötza.)  
\v 12 Yaŋön azi doŋki bau kömböt ewö aka (nanŋi imbi-imbi qakŋe laŋ anda kaba) malma. Yaŋön böröŋan ambazip pakpak qetal eŋgiiga ambazip pakpak yeŋön i qetal waŋgiba malme. Yaŋön munurupŋi pakpak yembuk kerök-kerök aka nanŋök kekelolo malma.”   
\p
\v 13 Mewö jiiga Hagarnöŋ kewö jiyök: “Nöŋön mönö dölki kunöŋ ni nehakzawi, i ekzal. “Miaŋgöra Kembu yaŋgöra keu jiyöhi, yaŋgö qetŋi kewö qet waŋgiyök: “Gi Kembu ni nehakzanaŋön akzan. “Qetŋi mewö qerök.  
\v 14 Könaŋi miaŋgöra aka o löm miaŋgö qetŋi mi Ber Lahai Roi (Malmalŋambuk mala nehakzawaŋgö o lömŋi) qetketka ahöza. O löm mi toroqeba miri yahöt qetŋiri Kades aka Bered mietkö sutŋire ahöza.   
\p
\v 15 \x * \xo 16.15 \xt Gal 4.22\x*Hagarnöŋ Abramgö morö nahönŋi meyök. Abramnöŋ nanŋi moröŋi Hagar meyöhi, yaŋgö qetŋi Ismael qerök.  
\v 16 Abramnöŋ yambuŋi 86 aiga Hagarnöŋ Ismael morö mi Abramgöra meyök. Mewö.   
\c 17  
\s1 Jöhöjöhö areŋgö aiwesökŋi mi sile yandiyandi.  
\p
\v 1 Abramnöŋ yambuŋi 99 aiga Kembunöŋ asuhum waŋgiba keu kewö jiyök: “Nöŋön Anutu kukösum pakpakö Toŋi akzal. Miaŋgöra gi mönö nöŋgö keuni tem köla pöndaŋ ahakmeme diŋdiŋi wuataŋgöba malman.  
\v 2 Nöŋön jöhöjöhö areŋ mi gi aka ni netkö sutnire ahali, mi mem köhöiba ahumsehip gihibi gwölönarökurupki yeŋgö jaŋgöŋinan mönö keta bölökŋi akŋa.”   
\p
\v 3 Mewö jiiga Abramnöŋ simin köla bamgöiga Anutunöŋ yaŋgöra keu kewö jiyök:  
\v 4 “Mötman, nöŋön jöhöjöhö areŋni göbuk kewö akzal: Göŋön könagesö gwötpuk yeŋgö iwi bömönŋina akŋan. Keu mewö jim jöhöbi ahöma.  
\v 5 \x * \xo 17.5 \xt Rom 4.17\x*Göhö qetki Abram mi qahö toroqeba qetketka ahömapmö, göŋön könagesö gwötpuk yeŋgö iwi bömönŋina akŋangöra kuŋgum gihizali, miaŋgöra qetki mönö Abraham qetketka ahöma. \f + \fr 17.5 \ft Abram mi iwi öŋgöŋgöŋi. Abraham mi könagesö gwötpuk yeŋgö iwi bömönŋini. \f*  
\v 6 Nöŋön ahumsehip gihibiga gwölönarökurupki mi önöŋi qahö asuhume. Yeŋön jula deŋda könagesö kambuŋi kambuŋi gwötpuk akŋe. Göhö gwölönarökurupki yeŋgöreŋök tosatŋan kiŋ kembuŋi kembuŋi akŋe.   
\p
\v 7 Nöŋön mönö jöhöjöhö areŋni mi nani aka gi, göhö gwölönarökurupki göhö andöge toroqeba asuhum öŋgömei, neŋgö sutnine al köhöibiga teköteköŋi qahö ahöm öŋgöba ahöma. Nöŋön göhö Anutugi aka gwölönarökurupki göhö andöge asuhum öŋgömei, mönö yeŋgö Anutuŋina aka malmam.\x * \xo 17.7 \xt Luk 1.55\x*  
\v 8 Gi Keinan gölmenöŋ kiana maljani, nöŋön gölme mi jömukŋanök gi aka göhö gwölönarökurupki eŋgö buŋaya qem eŋgibiga buŋaŋini teteköŋi qahö ahöm öŋgöba ahöma. Mewö ahöiga nöŋön mönö yeŋgö Anutuŋina aka malmam.”\x * \xo 17.8 \xt Apo 7.5\x*   
\p
\v 9 Anutunöŋ Abrahamgöra mewö jiba toroqeba keu kewö jiyök: “Mewö malmam-mö, göŋön mönö nöŋgö jöhöjöhö areŋnaŋgö keuŋi mi tem köla wuataŋgöba malman. Göhö gwölönarökurupki göhö andöge toroqeba asuhum öŋgömei, yeŋön mönö mewöŋanök mi tem köla wuataŋgöba mala mal öŋgöme.  
\v 10 Gi aka göhö gwölönarökurupki embuk jöhöjöhö areŋni aka mi wuataŋgömegöra jizali, miaŋgö aiwesökŋi mi kewö: Eŋgö sutŋine azi pakpak yeŋgö sileŋine mönö nöŋgö aiwesökni yandime.\x * \xo 17.10 \xt Apo 7.8; Rom 4.11\x*  
\v 11 Nöŋgö aiwesökni mönö sileŋine yandime. Miaŋön jöhöjöhö areŋ ni aka eŋgö sutnine albi ahözawi, miaŋgö aiwesökŋa ahöm öŋgöma.   
\p
\v 12 Nalö kewöŋeyök könahiba azi pakpak eŋgö sutŋine toroqeba asuhum öŋgömei, yeŋgö sileŋine mönö sömaŋini 8 aiga miaŋgöreŋ nöŋgö aiwesökni yandiba malme. Nanŋine miri uruŋe nanŋini aka welenqeqeurupŋini yeŋgöreŋ morönahönurupŋini asuhumei, mi mönö öröröŋ ak eŋgiba malme. Welenqeqe tosatŋi mi kian yeŋgöreŋök moneŋnöŋ bohonŋini megetka yeŋgö morö nahönŋini asuhume. Yeŋön nanŋini gwölönarökurupŋini qahö akzemö, mi töndup nöŋgö aiwesökni mi mönö yeŋgö sileŋine mewöŋanök yandiba malme.  
\v 13 Welenqeqe tosatŋan nanŋine miri uruŋe asuhugetka welenqeqe tosatŋi mi moneŋnöŋ bohonŋini megetka yeŋgö morö nahönŋini asuhume. Nöŋgö aiwesökni mi mönö yeŋgö sileŋine mewöŋanök yandiba malme. Nöŋgö jöhöjöhö areŋnaŋgö aiwesökŋi sileŋine yandimei, mi mönö jöhöjöhö areŋ teteköŋi qahö ahöm öŋgömapköra jim köhöizal.  
\v 14 Azi kun daŋön nöŋgö aiwesökni sileŋe qahö yandigetka öne malmawi, yaŋön mönö nöŋgö jöhöjöhö areŋni oŋgita qetalakza. Miaŋgöra azi mewöŋi mi mönö nanŋi ambazip kambu eŋgö sutŋineyök yakörim waŋgigetka yaigep eta malma.”   
\p
\v 15 Anutunöŋ toroqeba Abrahamgöra kewö jiyök: “Gi anömgahö qetŋi Sarai mi kude toroqeba qeta malmanmö, yaŋgö qetŋi mönö Sara (jembon ambi) qeta malman. \f + \fr 17.15 \ft Qetŋi kewögöra uteköyök: Yaŋön ambazip kambuŋi kambuŋi gwötpuk aka kiŋ kembu tosatŋi yeŋgö nam bömönŋina akŋa. \f*  
\v 16 Nöŋön Sara kötuetköm waŋgibiga yaŋön göhöra morö nahön kun mema. Nöŋön kötuetköm waŋgibiga yaŋön ambazip kambuŋi kambuŋi gwötpuk yeŋgö nam bömönŋina akŋa. Yaŋgö gwölönarökurupŋi yeŋgöreŋök tosatŋan könagesö kambu yeŋgöreŋ azi kembuŋi kembuŋi akŋe.”   
\p
\v 17 Kembunöŋ mewö jiiga Abrahamnöŋ mi möta simin köla bamgöba uruŋan kewö mötmöriba miaŋgöra gön kölök, “Azi yambuni 100 akiga morö nahönan mönö denöwö asuhubawak? Mewöyök Saranöŋ yambuŋi 90 aiga mönö denöwö morö membawak?”  
\v 18 Abrahamnöŋ mewö mötmöriba welipköba Anutu kewö qesim waŋgiyök: “Göŋön ölöp Ismael kuŋgum waŋginöŋga qetki bisiiga nöŋgö gwölönarökurupni mi yaŋgöreŋök asuhume.”   
\p
\v 19 Mewö qesiiga Anutunöŋ kewö meleŋnök, “Anömgi Saranöŋ mönö göhö morö nahöngi mema. Mi meiga qetŋi Aisak (gön kölja) qetman. Nöŋön Aisakpuk aka yaŋgö gwölönarökurupŋi yembuk jöhöjöhö areŋni mi al köhöibiga teteköŋi qahö ahöm öŋgöma.  
\v 20 Ismael kötuetköm waŋgimamgö qesim niŋgizani, mi mewöyök ölöp möt gihiba kötuetköm waŋgimam. Yaŋön azi kembu 12 mieŋgö iwi bömönŋini akŋa. Nöŋön ahumsehip waŋgibiga gwölönarökurupŋi yeŋgö jaŋgöŋinan mönö keta bölökŋi akŋa. Yeŋön sehiba könagesö kambu ketaŋi akŋe.   
\p
\v 21 Mewö akŋemö, Saranöŋ nahöngi Aisak mi yambu euneaŋgö nalö kewöŋe memawi, nöŋön mönö nani jöhöjöhö areŋni mi yambuk al köhöimam.”  
\v 22 Anutunöŋ Abrahambuk keu jiyohori, mi teköiga i mosöta wahöta öŋgöyök.   
\p
\v 23 Wehön miaŋgöreŋök Abrahamnöŋ Anutugöreŋ keu tem köla nanŋi nahönŋi Ismaelgö sileŋe Anutugö aiwesökŋi yandiyök. Mewöyöhök welenqeqeurupŋi nanŋi miri uruŋe asuhugetka tosatŋi moneŋnöŋ bohonŋini meiga malgeri, azi pakpak mi yaŋgö miri uruŋe tatkeri, i mönö körek mewöŋanök ak eŋgiyök.  
\v 24 Abrahamnöŋ yambuŋi 99 aiga sileŋe aiwesök mi yandiget.  
\v 25 Nahönŋi Ismael mi yambuŋi 13 aiga sileŋe mi yandiget.  
\v 26 Abraham aka nahönŋi Ismael yetkö sileŋire aiwesök mi sömaŋ mohot miaŋgöreŋök yandiget.  
\v 27 Azi pakpak Abrahamgö miri uruŋe tatkeri, tosatŋan nanŋi miri uruŋe asuhugetka tosatŋi mi kian yeŋgöreŋök bohonŋini meiga malgeri, körek yeŋgö sileŋine aiwesök mi mewöŋanök yandiget. Mewö.   
\c 18  
\s1 Saranöŋ azi morö memawaŋgö keuŋi Anutunöŋ jiyök.  
\p
\v 1 Abrahamnöŋ Mamre mire in ip ketaŋi ketaŋi mieŋgö sutŋine maliga Kembunöŋ asuhum waŋgiyök. Silim miaŋgöreŋ wehön jitŋi sihitŋi köhöikŋi qeiga Abrahamnöŋ opo seri koumŋaŋgö numbuŋe tarök.  
\v 2 \x * \xo 18.2 \xt Hib 13.2\x*Tata uba wahöta ehiga azi karöbutŋan wösöŋe kinget. Kingetka eŋgeka opo seri koum numbuŋeyök wölaŋ wahöta jömjölöŋini jiba eŋguaŋgitmamgöra kiŋkiŋgöba anök. Anda waikŋini memba simin köla gölmenöŋ bamgöba geyök.   
\p
\v 3 Geba kewö jiyök: “O Kembu-urupni, nöŋön eŋgö welenqeqeŋini aka eŋgö jeŋine kalem möriam miwikŋaiba maljal ewö, iŋini mönö ni kude noŋgita anme.  
\v 4 Ni eŋgö welenqeqeŋini aka ölöp o moröŋi kun memba kaba eŋgibiga könaŋini saŋgoŋda ip kiaŋgö aumŋe tata luhut meme.  
\v 5 Nöŋön ölöp nene moröŋi kun memba kaba eŋgibiga neme. Miaŋön mem köhöim eŋgiiga ölöp köna kunbuk toroqeba anme. Nöŋön kewöröpni malbiga iŋini ni göda qem niŋgiba kazeaŋgöra ölöp welen qem eŋgimam. “Mewö jiiga meleŋda kewö jiget: “Saiwap, jizanaŋgö dop mewö ölöp akin.”   
\p
\v 6 Mewö jigetka Abrahamnöŋ ösumŋan kiŋkiŋgöba seri koum uruŋe anda öŋgöba Saragöra kewö jiyök: “Mönö ösumok plaua ölöp kötökŋi amae (dis) karöbutkö dop memba meleŋda yeŋgöra bered ohoman.”  
\v 7 Mewö jiba ösumŋan bulmakau kambunöŋ anda bulmakau dömŋi busuŋi löwötŋi möwölöhöba welenqeqeŋi kun waŋgiiga könahiba ösumok qeba möhamgöba ohoyök.  
\v 8 Mi möhamgöba ohom teköiga mi, kelök kosökŋi aka juju o tosatŋi memba anda azi tatkeraŋgö bapŋine alök. Bapŋine aliga nemba tatketka nanŋi nalö miaŋgöreŋ kösutŋine ip könaŋe galömŋina kinök.   
\p
\v 9 Kiniga kewö qesim waŋgiget: “Anömgi Sara mi denike?” Qesim waŋgigetka jiyök: “I opo seri koum uruŋe endu tatza.”   
\p
\v 10 Mewö jiiga azi yeŋgöreŋök kunŋan kewö jiyök: “Yambu mohotkö dop teköiga nöŋön ölŋa liliŋgöba ki kabiga anömgi Saranöŋ mönö morö nahönŋambuk aka malma. “Mewö jiyökmö, Saranöŋ opo seri koumgö numbuŋe apŋaŋgö andöŋe kinda keu mi kezapŋe geiga mörök.\x * \xo 18.10 \xt Rom 9.9\x*  
\v 11 Abraham aka Sara yetkön lök ambazip namŋi ahotka yambuŋiran gwötpuk ketaŋi aiga malohot. Saranöŋ köiŋgö aŋgeka malöhi, miaŋgö nalöŋan lök oŋgit teköyök.  
\v 12 Miaŋgöra Saranöŋ mi möta uruŋan kewö mötmöriba gön kölök: “Nöŋön lök ambi namŋi sohosoholiŋi akiga apni azi kembunan mewöŋanök azi namŋi aiga yambuk ahöahögö sihimnan kunbuk asuhubawak me qahöpto?”\x * \xo 18.12 \xt 1 Pitö 3.6\x*   
\p
\v 13 Mewö mötmöriiga Kembunöŋ Abraham qesim waŋgiba kewö jiyök: “Saranöŋ wanigöra gön köla kewö mötmöriza: ‘Nöŋön ambi namŋi kötökŋi aka ölŋa morö membileŋak me?’  
\v 14 Kembunöŋ mönö yuai kungöra qahö kötökŋi qakömakza. Miaŋgöra jizali, ‘Yambu mohotkö dop teköiga nöŋön ölŋa liliŋgöba ki kabiga Saranöŋ mönö morö nahönŋambuk aka malma.’”\x * \xo 18.14 \xt Luk 1.37\x*   
\p
\v 15 Saranöŋ keŋgötŋi möta mi köyatiba kewö jiyök: “Ni gön qahö köljal. “Mewö jiyökmö, Kembunöŋ kewö jiyök: “Qahö, gi gön ölŋa köljan. “Mewö.   
\s1 Abrahamnöŋ Sodom taongöra köuluköyök.  
\p
\v 16 Mewö jiiga azi karöbut yeŋön wahöta etkömosöta Sodom taonöŋ göröken eleŋda anbingö aket. Abrahamnöŋ mewöŋanök i eŋgubulmamgöra yembuk mohotŋe anget.  
\v 17 Kembunöŋ nanŋaŋgöra kewö jiyök: “Ni yuai akŋamgö mötzali, mi alani Abrahamgöra ölöp qahö asambötmam.  
\v 18 Kewögöra mi asambötmamgö osizal: Abrahamnöŋ nöŋgö alani qainŋi kun aka ahumsehip aiga könagesö ketaŋi kukösumŋinambuk aka malme. Nöŋgö kötumötuetnan mönö yaŋgöra aka gölmegö könagesö kambuŋi pakpak yeŋgö qakŋine öŋgöiga oyaeŋkoyaeŋ akŋe.  
\v 19 Nöŋön i kewögöra möwölöhöm waŋgial: Yaŋön nahönböraturupŋi aka gwölönarökurupŋi yaŋgö andöŋe asuhuba mal öŋgömei, yeŋgöra Kembugöreŋ köna kondela ahakmeme diŋdiŋi dop kölakzawi, mi wuataŋgömegöra jim kutum eŋgiba malma. Mewö maliga tem köla wuataŋgöba malme ewö, Kembu nöŋön Abrahamgöra yuai asuhumapkö jim jöhöyali, miaŋön mönö ölŋambuk pakpak ahakŋa.”   
\p
\v 20 Kembunöŋ nanŋök mewö jiba toroqeba Abrahamgöra kewö jiyök: “Sodom aka Gomora yeŋön siŋgisöndok lömbötŋi lömbötŋi aka malgetka kahasililiŋ öŋgöŋgöŋi ketaŋi asuhuiga gwötpukŋan miaŋgöra qeta sahörakze. Miaŋgöra yeŋgö siŋgisöndokŋinaŋgö keuŋan mönö qariba qariba keta bölökŋi akza.  
\v 21 Miaŋgöra nöŋön mönö yeŋgöreŋ geba könaŋamŋini ekŋam. Kahasililiŋ akeraŋgöra aka gwötpukŋan nöŋgö jene qeta sahöta malgeri, mi pakpak ölŋa aket me qahö, mi nöŋön kewöta mötmamgö mötzal.”   
\p
\v 22 Mewö jiiga azi yahötŋan eleŋda Sodom göröken anohotmö, Abrahamnöŋ toroqeba Kembugö jemesoholŋe kinök.  
\v 23 Kinda Kembugö kösutŋe anda kewö qesim waŋgiyök: “Gi ambazip solanŋi aka ambazip aŋgöjörakŋinambuk mi mohotŋe ayuhum eŋgimamgöra jizan me?  
\v 24 Taon miaŋgöreŋ ambazip solanŋi 50 malje ewö, göŋön i ölŋa ayuhum eŋgimamgö jizan me? Taon mi yeŋgöra aka eŋgehoribanak me qahö?  
\v 25 Göŋön mewö akŋangö osibanak. Mi yapmakek! (qahöpmahöp!) Göŋön ambazip solanŋi mi ambazip aŋgöjörakŋinambuk yembuk mohotŋe mindiriba eŋgunöŋga qahö dop kölbapuk. Mewö öröröŋ kömumbepuk. Göŋön gölme ambazip pakpak yeŋgö keuŋini jim tekömakzani, miaŋgöra mönö nanŋi könagi diŋdiŋi wuataŋgönöŋga dop kölma.”   
\p
\v 26 Abrahamnöŋ mewö jiiga Kembunöŋ meleŋda kewö jiyök: “Nöŋön Sodom taonöŋ ambazip solanŋi 50 miwikŋaim eŋgimam ewö, yeŋgöra aka taon pakpak mi ölöp eŋgehorimam.”   
\p
\v 27 Mewö jiiga Abrahamnöŋ kunbuk kewö jiyök: “Kembu, ni nesak sömsöm omaŋi ewö akzalmö, töndup keu köhöikŋi Kembunaŋgöra kuŋguba jizal. Mi kude dop köljapmö, mi töndup ölöp ni möt niŋgiman.  
\v 28 Taon miaŋgöreŋ ambazip solanŋi 50 qahöpmö, 45 miyök malbeak ewö, göŋön ambazip 5 yeŋgöra aka taon pakpak mi töndup ayuhum eŋgiman me qahö?” Mewö jiiga Kembunöŋ kewö jiyök: “Nöŋön ambazip solanŋi 45 miaŋgöreŋ miwikŋaim eŋgimam ewö, taon mi mönö qahö ayuhumam.”   
\p
\v 29 Abrahamnöŋ dumŋe kunbuk keu kewö jiyök: “Ambazip solanŋi 40 miyök miaŋgöreŋ miwikŋaim eŋgiman ewö, mönö denöwö akanak?” Mewö jiiga kewö meleŋnök: “Ambazip 40 yeŋgöra aka taon mi qahö ayuhumam.”   
\p
\v 30 Mewö jiiga jiyök: “O Kembu, urugi öngöbapukmö, ni kunbuk keu jimamgö mötzal. Ambazip solanŋi 30 miyök miaŋgöreŋ miwikŋaim eŋgiman ewö, mönö denöwö akanak?” Mewö jiiga kewö meleŋnök: “Ambazip solanŋi 30 miaŋgöreŋ miwikŋaim eŋgimam ewö, nöŋön mönö taon mi qahö ayuhumam.”   
\p
\v 31 Abrahamnöŋ toroqeba kewö jiyök: “Kembu, ni keu köhöikŋi Kembunaŋgöra kuŋguba jizal. Mi kude dop köljapmö, mi töndup ölöp möt niŋgiman. Ambazip solanŋi 20 miyök miaŋgöreŋ miwikŋaim eŋgiman ewö, mönö denöwö akanak?” Mewö jiiga kewö meleŋnök, “Ambazip 20 yeŋgöra aka taon mi qahö ayuhumam.”   
\p
\v 32 Mewö jiiga Abrahamnöŋ kunbuk kewö qesiyök: “O Kembu urugi öngöbapukmö, ni kunbuk sömaŋi mohot-töp ki keu jimamgö mötzal. Ambazip solanŋi 10 miyök miaŋgöreŋ miwikŋaim eŋgiman ewö, mönö denöwö akanak?” Mewö jiiga kewö meleŋnök, “Ambazip 10 yeŋgöra aka taon mi qahö ayuhumam.”  
\v 33 Mewö eraum-mörohot teköiga Kembunöŋ Abraham mosöta aniga yaŋön kunbuk liliŋgöba miriŋe kayök. Mewö.   
\c 19  
\s1 Sodom aka Gomora yeŋgö aŋgöjörak malmalŋini  
\p
\v 1 Suep garata yahöt mi Abraham mosöta anda mare aiga Sodom aŋgorohot. Aŋgorohotka Lot azi miaŋön taon miaŋgö kiripo naŋgune tarök. Tata etkeka wahöta jömjölöŋiri jiba eŋguaŋgitmamgöra anda gölmenöŋ simin köla bamgöba geyök.  
\v 2 Geba kewö jiyök: “O kembuyahötni, iŋiri ölöp welenqeqeŋiri nöŋgö mire kaba könaŋiri saŋgoŋda mohotŋe suŋgem ahöbin. Ahöba wahöta ölöp söŋanök köna toroqeba anmahot. “Mewö jiyökmö, yetkön kewö jiyohot: “Qahö, niri ölöp qenjarök sombem kunöŋ anda ahöbit.”   
\p
\v 3 Mewö jiyohotmö, Lotnöŋ kapaŋ köhöikŋi köla jiba etkuaŋgita nanŋi miriŋe anda öŋgöget. Öŋgöba welenqeqeurupŋi jim kutum eŋgiiga bered yistŋi qahö ohoget. Mewöyök numbu nene nahömŋambuk möhamgöba ohoba etkigetka neyohot.   
\p
\v 4 Mi nemba gaun ahöbitkö ahotka miaŋgöreŋök Sodom ambazipnöŋ kaba miri mi liliköget. Sodom taongö bahöŋi pakpak miaŋgöreŋök ambazip namŋi aka sepgwölö mi totnöŋ totnöŋ lömbötŋambuk öröba kaŋgotket.  
\v 5 Kaŋgota Lotköra kewö qetket: “Azi yahöt mare göhöreŋ kazahori, mi denike? Azi nini yetpuk sero akingöra mötzin. Miaŋgöra mönö i etkuaŋgita neŋgöreŋ etme.”\x * \xo 19.5 \xt Kemb 19.22-24\x*   
\p
\v 6 Mewö qetketka Lotnöŋ naŋgu metala yeŋgöreŋ geba andöŋe naŋgu kölök.  
\v 7 Naŋgu köla kewö jiyök: “Alaurupni, mewö qahö. Silik bölöŋi mi kude akŋe.  
\v 8 Mötket. Nöŋgö böratni yahöt seram mala nalö kunöŋ azibuk qahö ahöyohot. I ölöp eŋgöra etkuaŋgita etpiga wanat yuaia akingö mötzei, mi ölöp sihimŋini meköme. Mewömö, nöŋgö miri boŋan azi yahöt etkualöŋda sel jöhöm etkizawi, ia mönö yuai bölöŋi kun qahöpmahöp ak etkime.”   
\p
\v 9 Mewö jiyökmö, yeŋön kewö meleŋda teriŋda qetket: “Mönö kesalnöŋ. Göŋön ki kaba kiana mala nangahöra niŋia jiba mötnöŋ öŋgöiga ninia pöndaŋ jim kutum neŋgimamgö mötzan? Yetkön qahö kamahot ewö, mönö nangak neŋgöreŋ kanöŋga mönö kahasililiŋ keta bölökŋi nangi ak gihibin. “Mewö jiba Lot utalgetka kököndöt aniga öŋgöba miri naŋguŋi qesiŋbingö aka kinget.   
\p
\v 10 Mewö aka kingetmö, azi yahöt mietkön böröŋiri böraŋda Lot öröm gilohotka miri uruŋe öŋgöiga naŋgu kölohot.  
\v 11 Naŋgu köla kinda azi ketaŋi moröŋi miri naŋguŋe yaigep kingeri, mi jiyohotka keu jitŋiran eŋgualöŋniga jeŋini gömöliiga jipjap kota naŋgu miwikŋaibingö mezaŋqezaŋ aka jaruba osiget. Mewö.\x * \xo 19.11 \xt 2 Kiŋ 6.18\x*   
\s1 Lotnöŋ Sodom gölme mosörök.  
\p
\v 12 Azi yahöt yetkön Lotköra kewö jiyohot: “Gi nahönurupki, qiŋgiböraturupki aka tinilosomurupki tosatŋi pakpak taon kiaŋgöreŋ maljei, i mönö eŋguaŋgitnöŋga taon ki mosöta anme.  
\v 13 Nini taon ki ayuhuba köndeŋmöndeŋbin. Könagesö kieŋgö kahasililiŋgöra gwötpukŋan Kembugö jeŋe önöŋi qahö qeta sahöta malget. Miaŋgöra yaŋön melaim netkiiga gölme ki ayuhuba köndeŋmöndeŋbitköra ki kazit.”   
\p
\v 14 Mewö jiyohotka möta Lotnöŋ anda qiŋgi buŋa yahöt böratyahötŋi etkömembitkö jiiga malohori, yetköra kewö jiyök: “Iŋiri mönö ösumok wahörohotka miri ki mosöta anbin. Kembunöŋ taon ki ayuhuba köndeŋmöndeŋmamgö akza. “Mewö jiiga yetkön keu mi mörohotka göngönahit tandök ahök.   
\p
\v 15 Miri waŋgaraŋ suruiga Suep garata yahöt yetkön Lot öröm kuŋgum waŋgiba kewö jiyohot: “Anutunöŋ Sodom yeŋgö siŋgisöndokŋinaŋgö likepŋi meleŋda taonŋini köndeŋmöndeŋma. Göŋön yembuk mohotŋe ayuhubanbuköra mönö zilaŋ wahöta anömgi aka böratyahötki göbuk tatzahori, mi eŋguaŋgita taon ki mosötket.”   
\p
\v 16 \x * \xo 19.16 \xt 2 Pitö 2.7\x*Mewö jiyohotka Lotnöŋ toroqeba eksekpeksek aiga azi yahöt yetkön Lotkö böröŋi melanjiba memba anömŋi aka böratyahötŋi yeŋgö böröŋini mewöŋanök melanjiba memba eŋguaŋgita taon sileŋe anget. Kembunöŋ mewö ak kömum eŋgiyök.  
\v 17 Taon sileŋe angetka azi yahöt yetköreŋök kunöŋ keu kewö jiyök: “Malmalŋini aŋgön kölmegöra mönö ösumok misiŋgöba angaitme. Andöŋine kude liliŋgöba uba anda gölme köröŋe endu aŋgota miaŋgöreŋ mewöyök dörök kude alme. Ayuhubepuköra mönö kunduŋe eu öŋgöba misiŋgöba angaitme.”   
\p
\v 18 Mewö jiyökmö, Lotnöŋ kewö jii mörohot: “O Kembuni, göŋön mewö akingöra kude jiman.  
\v 19 Göŋön malmalnaŋgö bohonŋi jöhöba ak-kömukömu ketaŋi kondelnöŋga göhö jege ölŋa kalem möriam miwikŋaiba welenqeqegi akzalmö, mötnöŋ, nöŋön kunduŋe eu misiŋgöba angaitmamgö osimam. Köndeŋmöndeŋ kiaŋön nöŋgö qakne öŋgöiga kömumbileŋbuköra keŋgötni mötzal.  
\v 20 Mötnöŋ, taon moröni kun endu ahöi ekzani, miaŋön köröpŋi qahöpmö, ölöp anbinaŋgö dop akza. Miaŋgöra ölöp jinöŋga miaŋgöreŋ misiŋgöba angaita ölöwaka malbin. Miri morörökŋi mi eknöŋga dowe ahöiga miaŋgöreŋ ölöp anda malmalninaŋgö bohonŋi jöhöbin.”   
\p
\v 21 Mewö jii mörohotka kunöŋ kewö meleŋnök: “Mi ölöp! Keu jizani, miaŋgöra mewöyök ölöp imbi köl gihimam. Taon moröŋaŋgöra jizani, mi qahö ayuhumam.  
\v 22 Mi qahö ayuhumam-mö, iŋini mönö ösumok miaŋgöreŋ misiŋgöba angaitme. Miaŋgöreŋ qahö aŋgotketka nalö sutŋi kewöŋe nöŋön yuai kun akŋamgö osimam. Iŋini mutuk miaŋgöreŋ aŋgotketka miaŋgö andöŋe ölöp jim kutubiga köndeŋmöndeŋ asuhuma. “Lotnöŋ taongöra ‘morodökŋi’ jiyöhaŋgöra aka taon miaŋgö qetŋi mi Zoar (morodökŋi) qetketka ahöza.   
\s1 Kembunöŋ Sodom aka Gomora köndeŋmöndeŋnök.  
\p
\v 23 Wehönöŋ lök koriga Lotnöŋ Zoar taonöŋ kaŋgorök.  
\v 24 \x * \xo 19.24 \xt Mat 10.15; 11.23-24; Luk 10.12; 17.29; 2 Pitö 2.6; Jud 7\x*Kaŋgoriga Kembunöŋ jiiga suepnöhök Kembugö mireyök salfa köt könöpŋambuknöŋ mi kie ewö Sodom aka Gomora yeŋgö qakŋine eta turum eŋgiyök.  
\v 25 Turum eŋgiba miaŋön taon yahöt mi aka gölme köröŋi pakpak kösutŋire ahözawi, ambazip körek miaŋgöreŋ malgeri aka ip kösö yuai görökŋi (töŋgönŋi) gölme miaŋgöreŋ ahögeri, mi ayuhum eŋgim teköyök.  
\v 26 Lotkö anömŋan apŋi wuataŋgöba anda kunbuk eleŋda andöŋe uba miaŋgöreŋök letota sihi köt aka tandö ewö kinök.\x * \xo 19.26 \xt Luk 17.32\x*   
\p
\v 27 Abrahamnöŋ söŋanök wahöta mutuk Kembugö jemesoholŋe kinda keu eraum-mörohori, miaŋgöreŋ anök.  
\v 28 Miaŋgöreŋ anda kinda Sodom, Gomora aka gölme köröŋi ketaŋi pakpak miaŋgöreŋ göröken ui aniga gölme miaŋgöreŋ köwak injaŋi ketaŋan tokoba koriga ehök. Mi könöp ketaŋi ohogetka köwak ketaŋi wahörakzawi, miaŋgö dop ahök.  
\v 29 Anutunöŋ gölme köröŋi miaŋgö taonŋi taonŋi ayuhuba köndeŋmöndeŋda nalö miaŋgöreŋ Abraham mötmörim waŋgiyök. Behötŋi Lotnöŋ taon mieŋgöreŋ maliga mieŋön meleŋni gebingö aketka Anutunöŋ nalö miaŋgöreŋök jim kutuiga Lot köndeŋmöndeŋ miaŋgö uruŋeyök waŋgita kaget. Mewö.   
\s1 Moab aka Amon könagesö yeŋgö könaŋini  
\p
\v 30 Lotnöŋ Zoar taonöŋ malmamgö keŋgötŋi mörök. Miaŋgöra böratyahötŋi etkuaŋgita Zoar mosöta gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ anda tatket. Böratyahötŋi yahöt yetpuk baŋet uruŋe ahöm wahöt aka malget.  
\v 31 Miaŋgöreŋ mala böratŋi ketaŋan nalö kunöŋ munŋaŋgöra kewö jiyök: “Naniri iwiniran lök azi namŋi akza. Ambazipnöŋ gölme dop miaŋgöreŋ amimba nahönbörat miwikŋaim eŋgimakzemö, gölme kiaŋgöreŋ azi kun netkömemapköra qahö malja.  
\v 32 Miaŋgöra ölöp kaba iwiniri wain o waŋgizi nemba uruŋi eŋololoŋ aiga yambuk ahöba gölöm ala gwölönarök miwikŋaiziga könagesöninan toroqeba malme.”   
\p
\v 33 Mewö jiba suŋgem miaŋgöreŋök iwiŋiri wain o waŋgiyohotka neyök. Nemba uruŋi eŋololoŋ aiga datŋan anda yambuk ahöyök. Wani nalönöŋ qöhöröŋe kayök aka wani nalönöŋ wahöröhi, mi iwiŋan qahö mörök.   
\p
\v 34 Ahöba wahöta böratŋi ketaŋan munŋaŋgöra kewö jiyök: “Nöŋön uran suŋgem iwinambuk ahöyal. Ölöp merak suŋgem mewöyök wain o kunbuk waŋgizi nemba uruŋi eŋololoŋ aiga göŋön mönö anda yambuk ahömahot. Mewö ahöba iwiniraŋgöreŋök gölöm ala gwölönarök miwikŋaiziga könagesöninan toroqeba malme.”   
\p
\v 35 Mewö jiba suŋgem miaŋgöreŋ mewöyök iwiŋiri wain o waŋgiyohotka neyök. Nemba uruŋi eŋololoŋ aiga munŋan anda yambuk ahöyök. Wani nalönöŋ qöhöröŋe kayök aka wani nalönöŋ wahöröhi, mi iwiŋan qahö mörök.   
\p
\v 36 Mewö ahotka miaŋgöra mohotŋamŋire iwiŋiraŋgöreŋök gölöm alohot.  
\v 37 Böratŋi ketaŋan morö azia memba qetŋi Moab (iwinaŋgöreŋök) qerök. Moab yaŋgö gwölönarökurupŋan ahumsehip aka kotketka nalö kewöŋe mewöyök qetŋini Moab könagesö qerakzin.  
\v 38 Böratŋi moröŋan mewöŋanök morö azia memba qetŋi Ben Ami (könagesönaŋgö nahönŋi) qerök. Azi miaŋgö gwölönarökurupŋan ahumsehip aka kotketka nalö kewöŋe mewöyök qetŋini Amon könagesö qerakzin. Mewö.   
\c 20  
\s1 Abraham aka Abimelek.  
\p
\v 1 Abrahamnöŋ Mamre miri mosöta toroqeba Saut göröken distrik qetŋi Negew miaŋgöreŋ anda miri qetŋiri Kades aka Sur mietkö sutŋire malök. Miaŋgö andöŋe toroqeba taon qetŋi Gerar miaŋgöreŋ anda kusukŋanök malök.  
\v 2 \x * \xo 20.2 \xt Jen 12.13; 26.7\x*Miaŋgöreŋ mala ambazip mieŋgöra kewö jii mötket: “Sara mi nena. “Mewö jiiga Gerargö kiŋi Abimelek yaŋön keu ali aniga Sara waŋgita jakömbuak miriŋe kaget.   
\p
\v 3 Mewö aketmö, Anutunöŋ suŋgem kunöŋ Abimeleköreŋ kaba gaunöŋ kewö jiyök: “Ambi buŋa qem aŋguzani, mi azi kungö anömŋa. Miaŋgöra gi mönö yaŋgöra aka kömupkö buŋaya akŋan.”   
\p
\v 4 Mewö jiyökmö, kiŋ Abimeleknöŋ Sara qahö meyöhaŋgöra aka kewö jiyök: “Kembu, ni siŋgisöndokö keuni qahö. Miaŋgöra göŋön ni aka könagesöurupni nini öne töhön ayuhum neŋgibanbuk.  
\v 5 Abrahamnöŋ mönö nanŋak nöŋgöra kewö jiyök: ‘Ambi mi nena.’ Ambinöŋ mewöyök kewö jiyök: ‘Abraham mi nena.’ Miaŋgöra urune geŋmoŋ qahö ahöiga ambi mi jibi kaiga börönan yuai tölokŋi kun qahö ahal.”   
\p
\v 6 Mewö jiiga Anutunöŋ gaunöŋ likepŋi kewö jii mörök: “Keu jizani, mi ölŋa. Göhö uruge geŋmoŋ kun qahö ahöiga göhöreŋ kayöhi, mi mötzal. Miaŋgöra göŋön ambi mi misiriba nöŋgö jene siŋgisöndok akanbuköra sel jöhöm gihiba malal.  
\v 7 Mewögöra ambi mi mönö kunbuk meleŋda apŋaŋgöreŋ waŋgiman. Azi mi kezapqetok azia aka ölöp göhöra köuluköiga qahö kömuman. I kunbuk qahö waŋgiman ewö, keu ki mönö ölŋa mötman: Gi aka tinitosolomurupki iŋini mönö körek kömume.”   
\p
\v 8 Keu mi jii kiŋnöŋ möta söŋanök wahöta pom jembonurupŋi pakpak eŋgohol tokom eŋgiba Kembunöŋ keu pakpak jiyöhi, mi jii möta töwöratiba keŋgötŋini gwötpuk mötket.  
\v 9 Mewö mötketka kiŋ Abimeleknöŋ Abrahamgöra keu ali öŋgöiga kewö jiba qesim waŋgiyök: “Gi mönö wani kimbia ak neŋginöŋ? Nöŋön wani bölöŋi kun ak gihibiga göŋön kondotnöŋga siŋgisöndokö keu lömbötŋan mönö ni aka könagesöni nöŋgö sel tohoŋ uruŋe maljei, neŋgö qaknine öŋgömamgö akza? Göŋön yuai qahö ahakŋaŋgö dop mia soŋgo walöŋda ak niŋginöŋ.  
\v 10 Göŋön mönö könaŋi wuanöŋgöra silik mi aknöŋe?” Kiŋ Abimeleknöŋ Abraham mewö qesim waŋgiiga   
\p
\v 11 kewö meleŋnök: “Nöŋön keu mi kewö mötmöriba jial: ‘Gölme kiaŋgö könagesö eŋön Anutugö jitŋi oŋgitpinbuköra keŋgötŋini qahö mötpeak. Miaŋgöra ni anömnaŋgöra aka nuŋguget kömumbileŋbuk.’  
\v 12 Yaŋön ölŋa neni, iwinaŋgö böratŋi akza. Namnaŋgö böratŋi qahö akzawaŋgöra i anömna meal.  
\v 13 Anutunöŋ Iwinaŋgö miriŋi mosöta kungen anmangö jiyöhi, nöŋön nalö miaŋgöreŋ Saragöra kewö jial: ‘Niri denike denike anbiri, miaŋgöreŋ nöŋgöra nena jiman. Mewö aka miaŋön ni urukalem kondel niŋgiba malman.’”   
\p
\v 14 Mewö jii möta Abimeleknöŋ Abrahamgö anömŋi Sara meleŋda waŋgiyök. Mewöŋanök lama bulmakau aka welenqeqe azi aka ambi mi mohotŋe i waŋgiyök.  
\v 15 Waŋgiba keu kewö jiyök: “Mötnöŋ. Nöŋgöreŋ gölme ki wösöge ahözawi, miaŋgöreŋ mönö nangi sihimgahö dop malman.”  
\v 16 Mewö jiba Saragöra kewö jiyök: “Mötnöŋ. Nöŋön moneŋ silwö köt 1000:gö dop nengi waŋgibiga miaŋön töwagi akza. Töwa miaŋön könaŋamgi kondeliga ambazip körek göbuk maljei, yeŋön mi eka kewö jiba möt yaköme, ‘Siŋgisöndokö keuŋi mi Saragöreŋ qahö ahöza.’” Mewö jiyök.   
\p
\v 17-18 Abrahamgö anömŋi Saragöra aka Kembunöŋ ambi pakpak kiŋ Abimelekö miri uruŋe malgeri, yeŋgö morö memegö könaŋi jöhöyök. Miaŋgöra Abrahamnöŋ Anutu köuluköiga Abimelek mem ölöwahök. Mewöyök anömŋi aka welenqeqe ambiurupŋi mem ölöwak eŋgiiga kunbuk moröŋinambuk aket. Mewö.   
\c 21  
\s1 Aisak asuhuyök.  
\p
\v 1 Kembunöŋ Sara kalem möriam waŋgimamgö keuŋi jim jöhöi ahöyöhi, miaŋgö dop i ek galöm ak waŋgii malök. Keu jiyöhi, miaŋgö dop i kewö ak waŋgiyök:  
\v 2 Saranöŋ gölöm aliga Abrahamnöŋ azi namŋi aiga töndup yaŋgö morö nahönŋi meyök. Anutunöŋ morö nahön asuhumapkö keuŋi qeljiŋe jim jöhöyöhaŋgö dop mi mönö nalö miaŋgöreŋök asuhuyök.\x * \xo 21.2 \xt Hib 11.11\x*  
\v 3 Saranöŋ Abrahamgö morö nahönŋi meiga qetŋi Aisak (gön kölja) qerök.  
\v 4 Qeriga Aisaknöŋ wehönŋi 8 aiga nalö miaŋgöreŋ Anutugö aiwesökŋi sileŋe yandiyök. Anutunöŋ keu jim kutui ahöyöhaŋgö dop mi yandiyök.\x * \xo 21.4 \xt Jen 17.12; Apo 7.8\x*  
\v 5 Abrahamnöŋ yambuŋi 100 aiga nahönŋi Aisak asuhuyök.  
\v 6 Asuhuiga Saranöŋ keu kewö jiyök: “Anutunöŋ gönkölköl miwikŋaim niŋgiyök. Miaŋgöra denike yeŋön nöŋgö kösohotni mötmei, yeŋön mönö nömbuk gön kölme.”  
\v 7 Mewö jiba toroqeba kewö jiyök: “Saranöŋ morö galömkölkölŋa akŋawi, daŋön keu mi qeljiŋe möta Abrahamgöra jibawak? Mewö qahöpmö, nalö kewöŋe yaŋön azi namŋi aiga nöŋön töndup yaŋgö nahönŋi meal. “Mewö.  
\v 8 Aisaknöŋ qariba juzu mosöriga wehön miaŋgöreŋök Abrahamnöŋ nene lömbuaŋ ketaŋi alök.   
\s1 Saranöŋ Hagar aka Ismael közöl etkiyök.  
\p
\v 9 Ijipt ambi Hagarnöŋ Abrahamgö morö nahönŋi Ismael meyöhi, yaŋön nalö kunöŋ munŋi Aisak ilita mepaiköba gönawöt ak waŋgiiga Saranöŋ mi ehök.   
\p
\v 10 Mewö eka Abrahamgöra kewö jiyök: “Welen ambigö nahönŋan mönö nöŋgö nahöni Aisakpuk göhöreŋ öröyuai mi qahö mendeŋda buŋa qem aŋgumahot. Welen ambi mi aka nahönŋi mi mönö közölnöŋga anmahot.”\x * \xo 21.10 \xt Gal 4.29-30\x*  
\v 11 Saranöŋ keu mi jiyöhi, miaŋön Abrahamgö uruŋi qeiga Ismael mi nahönŋi ahöhaŋgöra aka urueret möriga uruŋi mötökömbuk ahök.   
\p
\v 12 Mewö ahiga Anutunöŋ yaŋgöra keu kewö jiyök: “Nahöngi aka welen ambigi Hagar yetköra mönö urugoro ketaŋi kude mötman. Aisakö gwölönarökurupŋi yeŋönök mönö göhö qetbuŋagi bisiba malme. Miaŋgöra Saranöŋ keu göhöra jizawi, mi pakpak mönö möta tem kölman.\x * \xo 21.12 \xt Rom 9.7; Hib 11.18\x*  
\v 13 Welen ambigahö nahönŋan göhö gwölönaröki akzawaŋgöra nöŋön i mewöŋanök ahumsehip waŋgibiga gwölönarökurupŋan könagesö ketaŋi akŋe.”   
\p
\v 14 Mewö jii möta Abrahamnöŋ ahöba söŋan kötökŋe wahöta nene tosatŋi memba o uu (ou huhu) lama sileŋan memeŋi miaŋön o uba kaba Hagargö qamböŋe ala mindiŋgöba nahönŋambuk melaim etkiiga mosöta anohot. Anda Berseba gölme qararaŋkölkölŋe aŋgota liliköba malohot.  
\v 15 Malohotka lama sileŋe o memba anöhi, miaŋön qahöwahiga nahönŋi mi böŋbaŋ ip köhösöŋi kungö bapŋe ali ahöyök.  
\v 16 Ali ahöiga kinda kewö mötmöriyök: “Nahönan jeni qakŋe kömumawi, mi ekŋamgö osiba jemörön akzal. “Mewö mötmöriba pokom mulget anakzawaŋgö dop tikep anda tata silata sahöt gigilahöyök.   
\p
\v 17 Morö sahöröhi, mi Anutunöŋ möriga garataŋan suepnöhök Hagargö qeta kewö jiyök: “Hagar, gi wani lömbötkö uruŋe maljan? Keŋgötki kude mötnöŋ. Morönöŋ endu ahöba sahötzawi, Anutunöŋ sahötŋi mi lök mötza.  
\v 18 Mönö wahöta morö nahöngi gölmenöhök kököbihinöŋ wahöriga böröŋe memba mökökölim waŋgiman. Nöŋön i könaŋgep ahumsehip waŋgibiga gwölönarökurupŋan sehiba könagesö ketaŋi qetbuŋaŋinambuk akŋe.”  
\v 19 Suep garatanöŋ mewö jiiga Anutunöŋ jeŋi metohoiga uba o lömŋi kun ehök. Mi eka lama sileŋi memba anda miaŋön o uba kaba nahönŋi waŋgiiga neyök.  
\v 20 Anutunöŋ Ismaelbuk kiniga qariba gölme qararaŋkölkölŋe mala erim nembi azia ahök.  
\v 21 Gölme qararaŋkölkölŋi qetŋi Paran miaŋgöreŋ maliga namŋan Ijipt kantrinöhök ambi kun memba anömŋa waŋgiyök. Mewö.   
\s1 Abraham aka Abimelek yetkön urujöhöjöhö ahot.  
\p
\v 22 \x * \xo 21.22 \xt Jen 26.26\x*Nalö miaŋgöreŋ Abimelek aka yaŋgö yarö kambuŋaŋgö suahö galömŋi qetŋi Fikol yetkön Abrahamgöra kewö jiyohot: “Göŋön öröyuai pakpak aka memakzani, Anutunöŋ mönö miaŋgöreŋ göbuk kinakza.  
\v 23 Miaŋgöra göŋön mönö merak kiaŋgöreŋ Anutugö jeŋe jöjöpaŋ keu kewö jiba jim köhöiman: ‘Nöŋön gi, moröurupki aka gwölönarökurupki embuk isimkakalek kun kude aka malmam.’ Mewö jim köhöiba nöŋön ak kömum gihiba malali, miaŋgö dop göŋön mönö mewöŋanök gölme ki aka ni ak kömum netkiba malman. Gi gölme kiaŋgöreŋ kiana aka maljan.”   
\p
\v 24 Mewö jiyohotka Abrahamnöŋ kewö jiyök: “Nöŋön jöjöpaŋ keu mi ölöp jiba jim köhöimam.”   
\p
\v 25 Mewö jiyökmö, Abimelekö welenqeqeurupŋan o löm kun nanŋinaŋgöra aŋgön kölgeri, Abrahamnöŋ miaŋgöra Abimelek jim waŋgiyök.  
\v 26 Jim waŋgiyökmö, Abimeleknöŋ kewö meleŋda jiyök: “Daŋön silik mi ahöhi, mi nöŋön qahö mötzal. Nangak miaŋgö keuŋi kun mutuk qahö jinöŋ möta mala merak-kun keu mi mötzal.”   
\p
\v 27 Mewö meleŋda jiiga Abrahamnöŋ anda lama aka bulmakau memba kaba Abimelek waŋgiiga nalö miaŋgöreŋök sutŋire jöhöjöhö aka alohot.  
\v 28 Mi ala Abrahamnöŋ lama kambuŋineyöhök lama ambiŋi moröŋi 7 meköm eŋgiba al eŋgii nanŋinök kinget.   
\p
\v 29 Mewö kingetka Abimeleknöŋ Abraham kewö qesim waŋgiyök: “Lama ambiŋi moröŋi 7 kewöta endu al eŋginöŋga nanŋinök kinjei, mi könaŋi wuanöŋgöra?”   
\p
\v 30 Qesim waŋgiiga kewö meleŋnök: “Nöŋön o lömŋi ki esiali, keu mi jibiga mi möt narizan ewö, lama moröŋi 7 ki mönö nöŋgö böröneyök buŋa qem aŋgunöŋga nöŋgö keunaŋgö dangunuŋi akŋa.”  
\v 31 Mewö meleŋda azi yahöt mi gölme miaŋgöreŋ kinda jöjöpaŋ keuŋiri jiba jim jöhöm aŋguyohot. Miaŋgöra miri miaŋgö qetŋi Berseba qerakze. \f + \fr 21.31 \ft Berseba keu miaŋgö könaŋi yahöt: sewengö o lömŋi aka jöjöpaŋ keugö o lömŋi. \f*   
\p
\v 32 Berseba mire jöhöjöhö mewö ahot teköiga Abimelek aka yaŋgö yarö kambuŋaŋgö suahö galömŋi Fikol yetkön wahöta liliŋgöba Filistin yeŋgö gölmenöŋ anohot.  
\v 33 Anohotka Abrahamnöŋ berem ip kun Berseba miri miaŋgöreŋ kömöta Kembu Anutu bem koŋkoŋ yaŋgö qetŋi qeta köuluköyök.  
\v 34 Köuluköba kinda Filistin yeŋgö gölmenöŋ nalö köröpŋi kiana aka malök. Mewö.   
\c 22  
\s1 Anutunöŋ Abraham esapköm waŋgiyök.  
\p
\v 1 Yuai mi asuhuiga nalö tosatŋi teköiga Anutunöŋ Abraham esapköm waŋgiyök. Qetŋi “Abraham!” qeriga yaŋön “Ni ki kinjal,” jiba meleŋnök.\x * \xo 22.1 \xt Hib 11.17-19\x*   
\p
\v 2 Mewö meleŋniga kewö jiyök: “Aisak nahöngi nanŋi mohotsirik urugan jöpaköm waŋgimakzani, i mönö waŋgita Moria gölmenöŋ anda kunduŋi kun kondel gihimami, miaŋgöreŋ öŋgöba i nöŋgö jöwöwöla ohoman.”\x * \xo 22.2 \xt 2 Kor 3.1\x*   
\p
\v 3 Mewö jiiga Abrahamnöŋ ahöba söŋan kötökŋe wahöta doŋki qakŋe dum tatatŋi möhamgöba welenqeqeŋi yahöt aka nahönŋi Aisak eŋguaŋgirök. Jöwöwölgö könöpŋi dopŋe köl teköba börangöba ala eŋguaŋgita Anutunöŋ gölme jiyöhi, miaŋgöreŋ anök.  
\v 4 Anda mala wehön karöbutŋi miaŋgöreŋ jeŋan uba wahöta gölme mi ehiga köröwen ahöyök.  
\v 5 Mi eka welenqeqe yahötŋi yetköra kewö jiyök: “Iŋiri doŋkibuk ki tarohotka ni aka morö nahön netkön endu anda Anutu waikŋi memba möpöseiba kunbuk liliŋgöba etköreŋ kabit.”   
\p
\v 6 Abrahamnöŋ mewö jiba jöwöwöl ohohogö könöp böranŋi memba nahönŋi Aisakö qamböŋe ali öŋgöiga nanŋak könöp jit aka sou meyök. Mewö meiga mohotŋamŋire anohot.  
\v 7 Mewö anda Aisaknöŋ aŋ ala iwiŋi Abrahamgöra kewö jiyök: “Iwini!” Mewö jiiga kewö meleŋnök: “Nahöni, wania?” Mewö meleŋniga kewö qesiyök: “Könöp jitŋi aka könöp mia ki memba kazitmö, jöwöwöl ohohogö lamaŋi mi denike?”   
\p
\v 8 Mewö qesiiga iwiŋan kewö meleŋnök: “Nahöni, Anutu nanŋak mönö jöwöwöl ohohogö lamaŋi kun miwikŋaiba netkima. “Mewö meleŋniga toroqeba mohotŋamŋire anohot.   
\p
\v 9 Anda Anutunöŋ gölme jiyöhaŋgöreŋ aŋgota kinda jöwöwöl ohohogö altaŋi kun memba könöp miaŋgö qakŋe ala areŋgöyök. Areŋgöba nahönŋi Aisak jöhöba altanöŋ könöp qakŋe al waŋgiyök.\x * \xo 22.9 \xt Jei 2.21\x*  
\v 10 Al waŋgiba nahönŋi umamgöra böröŋi böraŋda sou memba atöŋnök.  
\v 11 Atöŋniga miaŋgöreŋök Kembugöreŋ garatanöŋ Suepnöhök Abrahamgöra kewö qerök: “Abraham, Abraham!” Mewö qeriga “Ni ki kinjal,” jiba meleŋnök.   
\p
\v 12 Mewö meleŋniga kewö jiyök: “Börögan mönö morögö qakŋe kude alman. Yaŋgö qakŋe yuai kun kude akŋan. Göŋön nahöngi mohotsirik mi nöŋgöra qahö aŋgön köljanaŋgöra könaŋamgi merak kewö möt yaközal: Gi Anutugö keu jitŋi oŋgitpanbuköra keŋgötki mörakzan.”   
\p
\v 13 Mewö jiiga miaŋgöreŋök uba wahöta ehiga lama aziŋi kun ilitŋan böŋbaŋ ip köhösönöŋ gili geiga kinök. Mi eka anda memba kaba nahönŋaŋgö salupŋe lama miaŋön jöwöwöl ohoyök.  
\v 14 Miaŋgöra Abrahamnöŋ gölme miaŋgö qetŋi mi ‘Kembunöŋ miwikŋaiba netkima,’ jiba qerök. Nalö kewöŋe mewöŋanök keu kewö jimakze: “Kembunöŋ mi kunduŋe miwikŋaiba netkima.”   
\p
\v 15 Kembugö garataŋan Abrahamgöra Suepnöhök kunbuk kewö qeriga yahöt ahök:  
\v 16 “Kembu nöŋön kewö jizal: Nanak nani qetni qeta jöjöpaŋ keu kewö jiba jim köhöizal: Göŋön silik ki aka nahöngi mohotsirik mia nöŋgöra qahö aŋgön köljani,  
\v 17 miaŋgöra nöŋön ölŋa gi kötuetköba ahumsehip gihibiga gwölönarökurupki yeŋön önöŋi qahö sehime. Sehigetka qötöŋinan mönö suep könakembagö seŋgelauŋi ewö akŋa aka köwet jitŋe sakösiŋ ahöm anjei, miaŋgö dop akŋa. Göhö gwölönarökurupki yeŋön mönö köhöiba kerökurupŋini eŋguba luhut ala siti gölmeŋini eŋguaŋgita aŋgön köla malme.\x * \xo 22.17 \xt Hib 6.13-14\x* \x * \xo 22.17 \xt Hib 11.12\x*  
\v 18 Göŋön nöŋgö keuni tem köljani, miaŋgöra göhö gwölönarökurupki yeŋgöreŋök kungöra aka nöŋgö kötumötuetnan mönö gölmegö könagesö kambuŋi pakpak yeŋgö qakŋine öŋgöiga oyaeŋkoyaeŋ akŋe.”\x * \xo 22.18 \xt Apo 3.25\x*   
\p
\v 19 Kembugö garataŋan mewö jiiga Abrahamnöŋ moröŋambuk liliŋgöba welenqeqeyahötŋi yetköreŋ anda aitoŋgöba mohotŋe Berseba mire anget. Abrahamnöŋ Berseba miri miaŋgöreŋ opo seri koumŋi möröreŋgöba malök. Mewö.   
\s1 Nahorgö gwölönarökurupŋi  
\p
\v 20 Nalö tosatŋi teköiga buzup keu kun kewö jigetka Abrahamgöreŋ kayök: “Milkanöŋ mewöŋaŋök nama akza. Yaŋön mungi Nahorgö nahönurupŋi tosatŋi eŋgömeyök.”  
\v 21 Moröŋi mutukŋaŋgö qetŋi mi Uz, yaŋgö munŋi Buz aiga yaŋgö könaŋe Kemuel, Aramgö iwiŋi.  
\v 22 Kemuelgö könaŋe Kesed, Hazo, Pildas, Jidlaf aka Betuel.  
\v 23 Betuelnöŋ Rebekagö iwiŋa ahök. Milkanöŋ Abrahamgö munŋi Nahorgö nahönurupŋi 8 mi eŋgömeyök.  
\v 24 Nahorgö anömŋi bohonŋi qahö memeŋi qetŋi Reuma yaŋön mewöŋaŋök nahönurupŋi tosatŋi eŋgömeyök. Yeŋgö qetŋini mi Teba, Gaham, Tahas aka Maka. Mewö.   
\c 23  
\s1 Saranöŋ kömuyök.  
\p
\v 1 Saranöŋ mala mal öŋgöiga yambuŋi 127 ahök. Saranöŋ miaŋgö dop malök.  
\v 2 Mala Keinan gölmenöŋ miri qetŋi Kiriat Arba, qetŋi alaŋi Hebron qerakzei, miaŋgöreŋ kömuyök. Kömuiga Abrahamnöŋ miaŋgöreŋök anömŋaŋgöra jiŋgen köla sahötmamgöra anök.   
\p
\v 3 Anda sahöt teköba wahöta anömŋaŋgö qamötŋi mosöta anda kinda Hit ambazip yeŋgöra keu kewö jiyök:  
\v 4 \x * \xo 23.4 \xt Hib 11.9, 13; Apo 7.16\x*“Ni eŋgö sutŋine kiana kaba qandak (kusuk) maljal. Miaŋgöra iŋini mönö gölmeŋinaŋgö bahöŋi kun kiaŋgöreŋ niŋgigetka bohonŋi membiga qaksirini aiga alaurupni yeŋgö qamötŋini miaŋgöreŋ ala löm köl eŋgimakŋam.”   
\p
\v 5 Keu mewö jiiga Hit yeŋön meleŋda kewö jiget:  
\v 6 “O azi kembu, gi ölöp neŋgöreŋ keu ki mötnöŋ. Gi neŋgö sutnine Anutugö azi jembonŋi maljanaŋgöra aka qaksirigi sihimgan denike ek soroköba memangö mötzani, miaŋgöreŋ mönö ölöp qamötki löm kölman. Göŋön qamötki esim kölmam jinöŋga neŋgöreŋök kunŋan mi qahö aŋgön köl gihima.”   
\p
\v 7 Mewö jigetka Abrahamnöŋ wahöta gölme tourupŋi Hit ambazip yeŋgö wösöŋine geba sipköm eŋgiyök.  
\v 8 Sipköm eŋgiba kinda yeŋgöra keu kewö jiyök: “Nöŋön qamötni esim kölmamgö ölöp jime ewö, mönö nöŋgöreŋ keu ki möta Zohargö nahönŋi Efron yaŋgöreŋ anda keu jitni ki toroqeba jiba kuŋgum waŋgime.  
\v 9 Kuŋgum waŋgigetka möta baŋet qetŋi Makpela yaŋgö buŋaya aka nupŋaŋgö imbiŋe göröken ahözawi, mönö mia jim teköiga söŋgöröŋi memam. Mönö qesigetka bohonŋi jömuk jim teköiga söŋgöröŋi membiga nöŋgö qaksirini eŋgö sutŋine ahöma.”   
\p
\v 10 Mewö jiiga Efronöŋ alapurupŋi Hit könagesö pakpak taonŋinaŋgö kiripo naŋguŋe kaba sombemnöŋ tokogeri, yeŋgö sutŋine tariga keu kezap ala mötketka Efronöŋ Abrahamgöra kewö meleŋ waŋgiyök:  
\v 11 “O azi kembuni, mewö qahöpmö, mönö nöŋgöra kezap alnöŋ. Nöŋön gölme köröŋi mi aka baŋet miaŋgöreŋ kinjawi, mi kalema gihizal. Nani könagesöurupni yeŋgö jeŋine kinda mi gihibiga ekze. Qamötki mi ölöp miaŋgöreŋ esim löm kölman.”   
\p
\v 12 Mewö jiiga Abrahamnöŋ gölme tourupŋi yeŋgö wösöŋine kunbuk geba sipköm eŋgiyök.  
\v 13 Sipköm eŋgiba kinda yeŋgö jeŋine Efrongöra kewö jiiga mötket: “Nöŋgöreŋ keu ki mönö kezap ala mötnöŋ. Göŋön ölöp mewö akanakmö, nöŋön mönö gölme köröŋi miaŋgö bohonŋi mi gihimam. Mi ölöp jiba töwa menöŋga nöŋön qamötni miaŋgöreŋ esim löm kölmam.”   
\p
\v 14 Mewö jiiga mötketka Efronöŋ Abrahamgöra kewö meleŋ waŋgiyök:  
\v 15 “O azi kembuni, nöŋgöreŋ keu ki mönö kezap ala mötnöŋ. Gölme miaŋgö bohonŋi mi 400 silwö kötŋi (50 kilogram). Ala-ala akziraŋgöra aka miaŋön mönö netkö sutnire yuai omaŋi akza. Miaŋgöra qamötki ölöp esim löm kölman.”   
\p
\v 16 Mewö meleŋ waŋgiiga möta Abrahamnöŋ gölme bohonŋaŋgö jaŋgöŋi Efronöŋ Hit könagesö yeŋgö jeŋine jiiga mötkeri, miaŋgö urumohot ahök. Jaŋgöŋi silwö kötŋi 400 mi kölköl-örörö ambazipnöŋ nalö miaŋgöreŋ bohonŋaŋgö dopŋi jiget ahöyöhi, miaŋgö dop moneŋ mi kewöta waŋgiyök.   
\p
\v 17 Mewö waŋgiiga Efrongöreŋ gölme köröŋi Mamre kösutŋe Makpela miaŋgöreŋ ahöyöhi, baŋet miaŋgöreŋ kinöhi aka ip pakpak gölme miaŋgö jabö uruŋe kingeri, miaŋgö keuŋi teköyök.  
\v 18 Keuŋi teköiga Abrahamgö buŋaya ahök. Hit könagesö pakpak taonŋinaŋgö kiripo naŋguŋe kaba sombemnöŋ tokogeri, yeŋön töwaŋi mi eketka buŋaŋi ahök.   
\p
\v 19 Miaŋgö andöŋe Abrahamnöŋ anömŋi Saragö qamötŋi mi Keinan gölmegö baŋetŋe esim löm kölök. Baŋet mi Mamre qetŋi alaŋi Hebron miaŋgö kösutŋe gölme köröŋi qetŋi Makpela miaŋgöreŋ ahöza.   
\p
\v 20 Mewö asuhuiga gölme köröŋi aka baŋet miaŋgöreŋ kinjawi, mi Hit könagesö yeŋön Abrahamgö buŋaya qem waŋgigetka qaksiriŋi ahök. Mewö.   
\c 24  
\s1 Aisakö anömŋi Rebeka mi waŋgita kaget.  
\p
\v 1 Abrahamnöŋ azi namŋi ahiga Anutunöŋ yuai pakpak aka meyöhi, miaŋgöreŋ i kötuetköm waŋgii mala korök.  
\v 2 Mewö ahiga nalö kunöŋ miriŋaŋgö welenqeqe jembonŋi bohonŋi, miriŋi uruŋe öröyuai ahöm waŋgiyöhi, miaŋgö galömŋi yaŋgöra keu kewö jiyök, “Gi mönö keugi jim köhöimangöra börögi nöŋgö tambuni bapŋe alman.  
\v 3 Mewö ala Kembu, Suep aka gölme mietkö Anutuŋiraŋgö qetŋe jöjöpaŋ keu kewö jiman: Nöŋön Keinan könagesö yeŋgö sutŋine ki maljalmö, göŋön mönö nahönaŋgö anömŋi mi yeŋgö nen böratŋina kun kude memba waŋgiman.  
\v 4 Mewö qahöpmö, gi mönö nane kantrinöŋ anda tinitosolomurupni yeŋgöreŋök nahöni Aisakö anömŋa waŋgita kaman.”   
\p
\v 5 Mewö jiiga welenqeqe jembonöŋ kewö qesim waŋgiyök: “Anda jibiga ambi miaŋön nömbuk gölme kiaŋgöreŋ kamamgö tököma ewö, nöŋön mönö denöwö akŋam? Nahöngi waŋgita kantri kanöŋaŋgöreŋ kunbuk liliŋgöba anbit me qahö?”   
\p
\v 6 Mewö qesim waŋgiiga Abrahamnöŋ kewö meleŋnök: “Qahöpmahöp! Gi nöŋgö nahöni waŋgita miaŋgöreŋ kunbuk kude anmahot.  
\v 7 Suepkö Kembuŋi Anutunöŋ ni iwinaŋgö miri aka ahuahu kantrineyök keu kewö jii mötpiga jöjöpaŋ keunöŋ jöhöba noaŋgiri kayal: ‘Nöŋön gölme ki mönö göhö gwölönarökurupki yeŋgö buŋaya qem eŋgimam.’ Miaŋgöra yaŋön mönö Suep garataŋi melaiiga mutuk aniga göŋön ölöp nahönaŋgö anömŋi mi miaŋgöreŋök waŋgita kaman.  
\v 8 Anda jinöŋga ambi miaŋön göbuk kamamgö tököma ewö, jöjöpaŋ keugi kiaŋön mönö qahö toroqeba jöhöm gihima. Nöŋgö nahöni mi mönö qahö kötökŋi waŋgita miaŋgöreŋ liliŋgöba anmahot.”   
\p
\v 9 Mewö jiiga welenqeqe jembonŋan keu mi jim jöhöm waŋgiba jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöimamgöra böröŋi ketaŋamŋi Abrahamgö tambuŋi bapŋe alök.   
\p
\v 10 Mewö jim köhöiba kinda ketaŋamŋaŋgöreŋ kamel 10 aka yaŋgö köweŋeyök yuai aködamunŋinambuk könaŋi könaŋi mohotŋe meyök. Mi memba mosöta Not Mesopotemia (Aram Naharaim) \f + \fr 24.10 \ft Aram qet mi nalö kewöŋe Siria qerakze. Naharaim o töwatŋi yahöt (Yufreitis aka Taigris) mietkö sutŋire. \f* kantrinöŋ anda Nahornöŋ taon malöhaŋgöreŋ aŋgorök.  
\v 11 Aŋgota taon yaigepŋe o lömŋi kinöhaŋgö kösutŋe kamelurupŋi al eŋgiiga siminŋini mösököba geba luhut meget. Wehön jeŋi gemamgö aiga taongö ambiŋi yeŋön o ubingö o lömŋe kaka nalöŋini mi ahök.  
\v 12 Miaŋgöreŋ kinda kewö köuluköyök: “O Kembu, ketaŋamni Abrahamgö Anutuŋi, gi mönö merak töhötmöriam niŋgiba ketaŋamni Abrahamgöra keu jim jöhönöŋi, miaŋgö ölŋi asuhuma.  
\v 13 Mötnöŋ, ni o löm kösutŋe kiaŋgöreŋ kinbiga taongö ambi seramurupŋini yeŋön o ubingö kame.   
\p
\v 14 Kagetka kewö asuhumapköra köuluközal: Nöŋön ambi seram kungöra kewö jimam: ‘Gi ölöp köuraŋengi möŋgoninöŋga (mondokönöŋga) o nembileŋak.’ Mewö jibiga yaŋön kewö meleŋda jima: ‘Ölöp nenöŋga kamelurupki mewöyök o gumohom eŋgimam.’ Mewö jimawi, ambi seram ia göŋön welenqeqe azigi Aisakö buŋaya qenöŋi, yaŋön mönö mia akŋa. Mewö asuhuiga göŋön ketaŋamnaŋgöra keu jim jöhönöŋi, miaŋön ölŋambuk akza, mewö mötmam.”   
\p
\v 15 Köuluk mi qahö köuluköm teköiga miaŋgöreŋök ambi kun qetŋi Rebeka yaŋön köuraŋen qamböŋe aŋguba miaŋgöreŋ kaŋgorök. Yaŋön Abrahamgö munŋi Nahor aka anömŋi Milka, yetkö nahönŋiri qetŋi Betuel yaŋgö böratŋa ahök.  
\v 16 Ambi miaŋgö kaisoŋgolomŋi mi eksihimŋambuk kötökŋi aiga ambi seram jömukŋi azinöŋ qahö memeŋa malök. Yaŋön eta o lömnöŋ geba o uba korök.  
\v 17 Koriga miaŋgöreŋök welenqeqe jembonöŋ ösumŋan yaŋgö kösutŋe anda kewö jiyök: “Gi ölöp köuraŋengeyök o kun niŋginöŋga nembileŋak.”   
\p
\v 18 Mewö jiiga kewö meleŋnök: “O kembuni, ölöp neman. “Mewö jiba ösumok köuraŋenŋi böröŋan memba eta moŋgoŋgoniiga (mondoköiga) o neyök.  
\v 19 Mi neiga kewö jiyök: “Nöŋön kamelurupki yeŋgöra mewöyök o uba eŋgibi nemba anda bikŋini eŋguiga mosötme.”  
\v 20 Mewö jiba ösumok köuraŋenŋi mokoi o körek joutnöŋ geiga kunbuk diŋdiŋgöba o lömnöŋ o umamgöra geba kamelurupŋi pakpak yeŋgöra o dopŋine uyök.  
\v 21 Mewö ahiga welenqeqe jembonöŋ göröŋ kinda i törörök eka kewö möta mötmöriyök: “Ölŋa, Kembunöŋ köna köröpŋi ki kayalaŋgö möriamŋi mi mönö kewö kondori asuhuza me denöwö?”   
\p
\v 22 Mewö mötmöriba kiniga kamel yeŋön o nem tekögetka welenqeqe jembonöŋ pinjim (möpöŋ) goulnöŋ memeŋi kun lömbötŋi 5 gram mi memba ambi seramgö söŋgöröŋe ala böröjeŋjeŋ goulnöŋ memeŋi yahöt lömbötŋiri 110 gram mi böröŋe mei öŋgöyök.  
\v 23 Mei öŋgöiga kewö qesim waŋgiyök: “Gi dagö böratŋa? Iwigahö miri uruŋe neŋön suŋgem ahöbinakö tiŋi kun ahöza me qahö, mi ölöp jinöŋ mötpileŋak.”   
\p
\v 24 Mewö qesim waŋgiiga kewö meleŋ waŋgiyök: “Ni Betuelgö böratŋa. Abu asani qetŋiri Milka aka Nahor.”  
\v 25 Mewö jiba toroqeba kewö jiyök: “Neŋgöreŋ luplup aip aka kamel yeŋgö gwözözak neneŋi mi gwötpuk ahöza aka suŋgem gaun ahömegö tiŋi mi mewöyök ölöp kinja.”   
\p
\v 26 Mewö jiiga welenqeqe jembonöŋ gölmenöŋ geba bamgöba Kembugö waikŋi memba möpöseiyök.  
\v 27 Möpöseiba kewö jiyök: “O Anutu, ketaŋamni Abrahamgö Kembuŋi, nöŋön gi möpöseim gihizal. Göŋön ketaŋamnaŋgöra kalem möriamgö keugi jim jöhönöŋi, mi törörök wuataŋgönöŋga qahö sörauyök. Miaŋgö dop Kembu göŋön noaŋgitnöŋga köna köröpŋi ki kaba mala ketaŋamnaŋgö tinitosolomurupŋi yeŋgö mire kaŋgotzal.”   
\p
\v 28 Mewö asuhuiga ambi seramnöŋ ösumŋan kiŋkiŋgöba anda miaŋgö kösohotŋi mi namŋaŋgö saiwaurupŋi miriŋe malgeri, yeŋgöra jiiga mötket.  
\v 29 Rebekagö nenŋi qetŋi Laban malök. Yaŋön mi möta Abrahamgö welenqeqe jembonŋi ekŋamgöra ösumŋan yaigep o lömŋe kiŋkiŋgöba anök.  
\v 30 Nenŋaŋgö böröŋe goul böröjeŋjeŋ aka söŋgöröŋe goul pinjim tari ehiga nenŋi Rebekanöŋ welenqeqe jembonöŋ keu jiiga möröhi, miaŋgö kösohotŋi jii möta yaŋgöreŋ anök. Anda o lömŋe aŋgota azi mi ehiga miaŋgöreŋ kamelurupŋi yeŋgö qöhöröŋine kinök.  
\v 31 Kiniga kewö jiyök: “Kembunöŋ kötuetköm gihii maljani, gi mönö kanöŋga mirinöŋ anbit. Yaigep kiaŋgöreŋ kude kinman. Nöŋön nanŋini ahömeaŋgö miriŋi aka kamelurupki yeŋgö dumŋini tok möwölöhözal.”   
\p
\v 32 Mewö jiiga welenqeqe jembonöŋ mire kaiga kamel qakŋine sukinap taröhi, mi Labanöŋ musula mei eri jiiga kamel yeŋgöra luplup aip aka gwözözak nene memba kaba eŋgiget. Welenqeqe jembon aka yaŋgö aziurupŋan könaŋini saŋgoŋmeaŋgö oŋi mi tok mohotŋe uba kaba eŋgiget.  
\v 33 Miaŋgö andöŋe nene welenqeqe jembongö wösöŋe kölgetmö, yaŋön kewö jiyök: “Mutuk keu memba kazali, mi jibi mötketkun mönö nene ki nemam. “Mewö jiiga Labanöŋ kewö jiyök: “Mi ölöp jinöŋ mötpin.”   
\p
\v 34 Mewö jiiga kewö jiyök: “Nöŋön Abrahamgö welenqeqe azia akzal.  
\v 35 Kembunöŋ ketaŋamni önöŋi qahö kötuetköm waŋgiiga azi öŋgöŋgöŋi sukinapuk aka malja. Kembunöŋ lama aka bulmakau, silwö aka goul, welenqeqe azi aka ambi aka kamel, doŋki mi gwötpuk waŋgiiga malja.  
\v 36 Ketaŋamnaŋgö anömŋi Sara yaŋön ambi namŋi kötökŋi aka nalö miaŋgöreŋ ketaŋamnaŋgöra nahönŋi kun meyök. Iwiŋan sukinapŋi pakpak mi nahönŋaŋgöra buŋa qem waŋgii malja.   
\p
\v 37 “Ketaŋamnan nöŋön jöjöpaŋ keu kewö jimamgö jim kutum niŋgiyök: ‘Nöŋön Keinan yeŋgö gölmenöŋ ki maljalmö, göŋön mönö nahönaŋgö anömŋi mi Keinan yeŋgö nen böratŋina kun kude memba waŋgiman.  
\v 38 Mewö qahöpmö, gi mönö iwinaŋgö mire nani tinitosolomurupni yeŋgöreŋ anda nahönaŋgö anömŋi mi miaŋgöreŋök waŋgita kaman.’   
\p
\v 39 “Mewö jiiga ketaŋamni mi kewö qesim waŋgial, ‘Nöŋön anda jibiga ambi miaŋön nömbuk qahö kama ewö, nöŋön mönö denöwö akŋam?’  
\v 40 Mewö qesim waŋgibiga kewö meleŋnök: ‘Nöŋön Kembugö jeŋe anda kaba aka memba malali, yaŋön mönö Suep garataŋi melaiiga göbuk aniga köna anmani, miaŋön töhötmöriamŋambuk akŋa. Mewö nani iwinaŋgö mire anda tinitosolomurupni yeŋgöreŋök nahönaŋgö anömŋi mi memba kaman.  
\v 41 Nöŋgö tinitosolomurupni yeŋgöreŋ anda jöjöpaŋ keu nöŋgöra jinöŋi, miaŋön mönö miaŋgö andöŋe qahö toroqeba jöhöm gihima. Ambi kun qahö gihime ewö, göŋön töndup jöjöpaŋ keu miaŋgö kösönöhök lolohoman.’   
\p
\v 42 “Mewö jiiga merak o lömŋe kaŋgota kinda kewö köuluközal: ‘O Anutu, ketaŋamni Abrahamgö Kembuŋi, ni köna köröpŋi kazali, mi mönö jitsihitkahö dop mötnöŋga töhötmöriamŋambuk akŋa.  
\v 43 Eknöŋ, nöŋön o löm kiaŋgö kösutŋe kinjal. Kewö kinbiga ambi seram kunŋan o umamgö kaiga nöŋön yaŋgöra kewö jimam: “Gi ölöp köuraŋengeyök o moröŋi kun niŋginöŋga nembileŋak?”   
\p
\v 44 Mewö jibiga yaŋön kewö meleŋda jima: “Ölöp nenöŋga kamelurupki yeŋgö o mewöŋanök uba eŋgimam. “Mewö meleŋda jima ewö, nöŋön miaŋgöra kewö mötmam: Kembu göŋön i ketaŋamnaŋgö nahönŋaŋgö anömŋa akŋapköra möwölöhözan.’  
\v 45 Uruneyök köuluk mi qahö köuluköm teköbiga miaŋgöreŋök Rebeka yaŋön köuraŋen qamböŋe aŋguba miaŋgöreŋ kaŋgotza. Kaŋgota o lömŋe geba o uiga nöŋön yaŋgöra kewö jizal: ‘Ölöp o kun niŋginöŋga nembileŋak.’   
\p
\v 46 “Mewö jibiga yaŋön zilaŋ köuraŋenŋi qamböŋeyök mei eriga kewö jiza: ‘Ölöp nenöŋga kamelurupki yeŋgö o mewöŋanök eŋgibiga neme.’ Mewö jii nembiga kamelurupni mi mewöyök o gumohom eŋgiza.  
\v 47 Gumohom eŋgiiga kewö qesim waŋgizal, ‘Gi dagö böratŋa?’ Qesim waŋgibiga kewö meleŋja: ‘Ni Betuelgö böratŋa. Abu asani qetŋiri Milka aka Nahor.’ Mewö meleŋniga nöŋön pinjim söŋgöröŋe möndöba böröjeŋjeŋ böröŋe membi öŋgöza.  
\v 48 Nalö miaŋgöreŋök gölmenöŋ geba bamgöba Kembugö waikŋi memba möpöseizal. Anutu ketaŋamni Abrahamgö Kembuŋan mönö köna diŋdiŋi noaŋgiri ketaŋamnaŋgö munŋaŋgö mire kaba isiŋi nahönŋaŋgö anömŋa akŋapköra miwikŋaizal. Miaŋgöra Kembu möpöseim waŋgizal.   
\p
\v 49 “Mewö kaba ki kinjal. Miaŋgöra iŋini ketaŋamni ek soriba sepkitip akzeaŋgö keuŋi pöndaŋ wuataŋgöba ak kömum waŋgize ewö, mi mönö kondela jigetka mötmam. Mewö qahö akŋe ewö, keu mi tok jigetka mötmam. Mi möta kungen eleŋda anmamgö mötmörimam.”   
\p
\v 50 Mewö jim teköiga Laban aka Betuel yetkön kewö meleŋda jiyohot, “Keu ki Kembugöreŋök kaza. Miaŋgöra netkön keu mewö me mewö jibiraŋgö dop qahö.  
\v 51 Mötnöŋ, Rebekanöŋ ki kinja. Kembunöŋ jimqindiŋ akzawaŋgö dop ölöp i waŋgita anda ketaŋamgahö nahönŋi waŋginöŋga anömŋi akŋa.”   
\p
\v 52 Mewö jiyohotka keuŋiri möta Abrahamgö welenqeqe jembonŋan eta Kembugö jeŋe gölmenöŋ geba bamgöyök.  
\v 53 Bamgöm teköiga wahöta gösöŋeyök goul aka silwö aködamunŋi eksihimŋinambuk aka opo maluku kulemŋinambuk ujeta Rebeka waŋgiyök. Mewöŋanök kalem yuai tosatŋi söŋgöröŋini ketaŋi mi nam nenŋi etkiyök.   
\p
\v 54 Etkiba i aka aziurupŋi yambuk kageri, yeŋön nene kuluŋ nemba tata mala suŋgem aiga ahöget. Ahöba söŋan wahötketka kewö jiyök: “Ölöp melaim niŋgigetka ketaŋamnaŋgöreŋ anmam.”   
\p
\v 55 Mewö jiyökmö, nam nenŋi yetkön kewö meleŋnohot, “Ölöp nenböratniri mosötnöŋga toroqeba nalö tosatŋi silim ten mewö nembuk malma. Miaŋgö andöŋe ölöp i waŋgita anme.”   
\p
\v 56 Mewö meleŋnohotmö, welenqeqe jembonöŋ kewö meleŋda jii mötket, “Welen könani kazali, mi Kembunöŋ kötuetköiga töhötmöriamŋambuk akza. Miaŋgöra nalöni mönö kude qekörime. Mönö melaim niŋgigetka ölöp könani liliŋgöba anda ketaŋamnaŋgöreŋ aŋgotmam.”   
\p
\v 57 Mewö jii möta kewö jiyohot, “Ölöp ambi seram mi qetzi kaiga nanŋaŋgöra qesim waŋgibin.”  
\v 58 Mewö jiba Rebeka qerohot kaiga kewö qesim waŋgiyohot, “Gi azi kiambuk anmamgö mötzan me qahö?” Qesim waŋgiyohotka “Ölöp anmam,” jiyök.   
\p
\v 59 Mewö jiiga kinda nenböratŋiri mi welen ambiŋambuk melaim etkigetka Abrahamgö welenqeqe jembon aka yaŋgö aziurupŋi yeŋön i etkuaŋgita anbingö aket.  
\v 60 Anbingö aketka miaŋgöreŋ iwinam nenmunurupŋan Rebeka kötuetköm waŋgiba kewö jiget,  
\q1 “O nen böratnini, Kembunöŋ ölöp ahumsehip gihiiga göŋön gwölönarökurupki milyönŋi milyönŋi yeŋgö bömön jalöŋina akŋan.  
\q1 Yeŋön mönö köhöiba kerökurupŋini eŋguba luhut ala siti gölmeŋini eŋguaŋgita aŋgön köla malme.”   
\p
\v 61 Mewö jiget teköiga Rebekanöŋ welenqeqeambiurupŋi yembuk wahöta kamel qakŋine öŋgöba tata welenqeqe jembonŋi wuataŋgöba anget. Jembon yaŋön Rebeka waŋgiriga mosöta köna liliŋgöba anget.  
\v 62 Anda kaba mala mala Keinan gölmenöŋ kaŋgotket. Aisaknöŋ gölme miaŋgö Saut likepŋe distrik qetŋi Negew miaŋgöreŋ mala nalö miaŋgöreŋök o löm qetŋi Ber Lahai Roi \f + \fr 24.62 \ft Malmalŋambuk mala nehakzawaŋgö o lömŋi \f* mi mosöta gölme qararaŋkölkölŋe kaba malök.  
\v 63 Kaba mala miri söŋaumamgö aiga miaŋgöreŋ koumŋi mosöta gölme köröŋi ketaŋi miaŋgöreŋ anda liliköba keu mötmöriba uba wahöta ehiga tosatŋan kamel qakŋine tata yaŋgö kösutŋe kabingö kaget.   
\p
\v 64 Mewö kagetka Rebekanöŋ uba wahöta Aisak eka kamel qakŋe taröhi, miaŋgöreŋök ösumok luhuba gölmenöŋ erök.  
\v 65 Eta welenqeqe jembongöra qesiba kewö jiyök, “Azi gölme köröŋe endu kinda mesohol köl neŋgiba kazawi, mi daŋön?” Mewö jiiga kewö meleŋnök, “Yaŋön mönö ketaŋamnaŋgö nahönŋi akza. “Mewö meleŋniga möta nöröp kawöseŋi (kawaseŋ) öröba jemesoholŋi esuhuyök.   
\p
\v 66 Esuhuiga aitoŋgögetka welenqeqe jembonöŋ yuai pakpak aka memba malöhi, miaŋgö kösohotŋi mi Aisaköra jii mörök.  
\v 67 Möri teköiga Aisaknöŋ Rebeka waŋgiriga namŋi Saragö opo seri koumŋe öŋgöba maliga könaŋgep mei anömŋi aiga uruŋan jöpaköm waŋgiba malök. Aisakö namŋan kömuiga wösöbirik uruŋe malöhaŋgöra aka urukölalepŋi mewö miwikŋaiyök. Mewö.   
\c 25  
\s1 Abrahamgö isiamböurup tosatŋi  
\r 1 Hist 1.32-33  
\p
\v 1 Aisaknöŋ ambi meiga iwiŋi Abrahamnöŋ anömŋi kun qetŋi Ketura meyök.  
\v 2 Meiga Keturanöŋ Abrahamgö moröurupŋi kewö eŋgömeyök: Zimran, Joksan, Medan, Midian, Isbak aka Sua.  
\v 3 Joksanöŋ nahönyahötŋi qetŋiri Seba aka Dedan yetkö iwiŋira ahök. Dedan yaŋön Asur könagesö, Letus könagesö aka Leum könagesö yeŋgö bömönŋini ahök.  
\v 4 Midiangö nahönurupŋi mi Efa, Efer, Hanok, Abida aka Elda. Mi pakpak Keturagö isiurupŋi aka malget. Mewö.   
\p
\v 5 Abrahamnöŋ sukinapŋi pakpak mi nahönŋi Aisak buŋa qem waŋgiyök.  
\v 6 Mi waŋgiyökmö, anömurupŋi bohonŋini qahö memeŋi yeŋgö nahönurupŋini yeŋgöra kalem yuai toto qeba mendeŋda eŋgiyök. Mendeŋ eŋgiba jebuk mala melaim eŋgiiga datŋini Aisak mosöta gölme wehön kotkotŋe göröken miaŋgöreŋ anget. Mewö.   
\s1 Abrahamnöŋ kömuiga löm kölget.  
\p
\v 7 Abrahamnöŋ mala koriga yambuŋi mindiriba 175 aiga kömuyök.  
\v 8 Malmal yambuŋaŋgö qötöŋan öŋgöŋgöŋi aka dop köliga öliba azi namŋi aka söŋgörö ösum kondikŋi öröba nöŋ qeba kömuiga Anutunöŋ waŋgiri tinitosolomurupŋan kömugeri, yeŋgöreŋ anda toroqeyök.  
\v 9 Kömuiga nahönyahötŋi Aisak aka Ismael yetkön iwiŋiraŋgö qamötŋi memba anda Makpela baŋetnöŋ löm kölohot. Baŋet mi Hit azi Efron Zohargö nahönŋi yaŋgö gölme köröŋe Mamre miri gölmenöhök wehön kotkotŋe göröken ahöza.  
\v 10 \x * \xo 25.10 \xt Jen 23.3-16\x*Abrahamnöŋ gölme köröŋi mi Hit könagesö yeŋgöreŋök bohonŋi meyöhi, miaŋgöreŋ i aka anömŋi Sara mi löm köl etkiget.  
\v 11 Abrahamnöŋ kömuiga Anutunöŋ nahönŋi Aisak kötuetköm waŋgiba malök. Yaŋön Negew gölmenöŋ o löm qetŋi Ber Lahai Roi (Malmalŋambuk mala nehakzawaŋgö o lömŋi) miaŋgö kösutŋe tata malök. Mewö.   
\s1 Ismaelgö könagesöurupŋi  
\r 1 Hist 1.28-31  
\p
\v 12 Ijipt ambi Hagar yaŋön Saragö welen ambia maliga Abrahamnöŋ meiga gölöm ala nahönŋi Ismael meyök. Ismaelgö nahönurupŋi yeŋgö qet areŋini kewö:  
\v 13 Ismaelgö nahönurupŋi yeŋgö qetŋini aka asuhugeraŋgö areŋini mi kewö: Nahönŋi mutukŋi qetŋi Nebaiot. Yaŋgö könaŋe Kedar, Adbel, Mibsam,  
\v 14 toroqeba Misma, Duma aka Masa,  
\v 15 Hadad, Tema, Jetur, Nafis aka Kedema.  
\v 16 Ismaelgö nahönurupŋan mewö asuhuba kambuŋinaŋgö dop pomŋini 12 aka mala kotket. Pomŋini qetkeri, miaŋgö dop opo koum tamböŋini aka jike miriŋini mewöyök qeta memba mala kotket.   
\p
\v 17 Ismaelnöŋ mala koriga yambuŋi mindiriba 137 aiga kömuyök. Mewö azi namŋi aka söŋgörö ösum kondikŋi öröba nöŋ qeba kömuiga Anutunöŋ waŋgiri tinitosolomurupŋan kömugeri, yeŋgöreŋ anda toroqeyök.  
\v 18 Ismaelgö gwölönarökurupŋi yeŋön köröpken köröpken deŋda anda mala gölme qetŋiri Hawila aka Sur mietkö sutŋire gölme memba malget. Gölmeŋini mi Ijipt kantrigö jaböŋeyök könahiba wehön kotkotŋe Asiria göröken angeri, köna miaŋgö kösutŋe miaŋgöreŋ ahöza. Ismaelgö gwölönarökurupŋi yeŋön Abrahamgö gwölönarökurupŋi tosatŋi pakpak mi kerök-kerök ak eŋgiba malget. Mewö.   
\s1 Iso aka Jeikob yetkön asuhuyohot.  
\p
\v 19 Abrahamgö nahönŋi Aisak yaŋgö gwölönarökurupŋi yeŋgö qet areŋini mi kewö: Abrahamgö nahönŋi Aisak.  
\v 20 Aisaknöŋ yambuŋi 40 aiga Mesopotemia (Padan Aram) kantrigö Aram azi qetŋi Betuel yaŋgö böratŋi Rebeka anömŋa meyök. Rebekagö nenŋi mi Aram azi qetŋi Laban.  
\v 21 Aisaknöŋ anömŋan köpin maliga yaŋgöra aka Kembu köuluköm waŋgiyök. Köuluköm waŋgiiga köulukŋi möriga Rebekanöŋ gölöm alök.  
\v 22 Gölöm aliga moröyahöt yetkön namŋiraŋgö körö uruŋe utal aŋguyohot. Mi möta kewö jiyök: “Yuai kewöŋi mi mönö wuanöŋgöra asuhum niŋgiza?” Mewö jiba anda miaŋgöra Kembugö qesim waŋgiyök.   
\p
\v 23 \x * \xo 25.23 \xt Rom 9.12\x*Qesim waŋgiiga kewö jii mörök:  
\q1 “Göhö körö uruge kambu yahöt mietkö bömönŋiri ahözahot.  
\q1 Yetköreŋök könagesö yahöt asuhuba deŋda malme.  
\q1 Ambazip kambu kunöŋ kambu alaŋi eŋgoŋgita ösum köhöikŋi akŋe.  
\q1 Datŋan munŋi welen qem waŋgiba malma.”   
\p
\v 24 Morö meme nalöŋan kam kuŋguiga köröŋi uruŋe morö nahön siwisiwi yahöt ahöyohot.  
\v 25 Mutuk köröŋeyök asuhuyöhi, yaŋgö sileŋan pisikpisik aiga sile jupŋan sileŋi körek dop köla ahöyök. Miaŋgöra qetŋi Iso (jupŋambuk) qetket.  
\v 26 Miaŋgö könaŋe munŋan Isogö köna gwakötŋe böröŋan memba asuhuyök. Miaŋgöra yaŋgö qetŋi Jeikob qetket. (Jeikob keu miaŋgö könaŋi yahöt: gwaköt aka tilipköza.) Aisaknöŋ yambuŋi 60 aiga nalö miaŋgöreŋ Rebekanöŋ moröyahötŋi yahöt mi etkömeyök. Mewö.   
\s1 Isonöŋ börösamot memapkö qet keuŋi mi qeapköyök.  
\p
\v 27 Morö nahön yahöt mietkön asuhuba qariba ketaŋi ahotka Isonöŋ böröjaŋ nupkö könaŋi törörök möt yaköba pöndaŋ jölömnöŋ malmamgö mörökmö, munŋan azi bönjöŋi aka kapaŋ köla mire malök.  
\v 28 Aisaknöŋ arökŋaŋgö sömbupŋi nemamgö möta malök. Miaŋgöra uruŋan Iso gwötpuk jöpaköm waŋgiba malökmö, Rebekanöŋ urukönömŋan Jeikob gwötpuk jöpaköm waŋgiba malök.   
\p
\v 29 Nalö kunöŋ Jeikobnöŋ koziŋ memba nanŋaŋgöra nene kuluŋ ohoi tariga datŋan jölömnöhök kaba sileŋi lömbörii wösöŋi gwötpuk alök.  
\v 30 Mewö aiga Jeikobköra kewö jii mörök: “Sileni lömbörii wösöni gwötpuk aljawaŋgöra mönö zilaŋ koziŋ kuluŋi pisikpisik mi niŋginöŋga nembi. “Miaŋgöra qetŋi Edom (pisikpisik) qetket.   
\p
\v 31 Mewö jii möta Jeikobnöŋ jiyök: “Datni, gi mutuk asuhunöŋga miaŋgö qetbuŋagi mi mönö mutuk tököm niŋginöŋga nene kuluŋ mi ölöp gihibi neman.”\f + \fr 25.31 \ft Mutuk asuhuyöhi, yaŋön munurupŋi yeŋgö sutŋine bohonŋini aiga göda qeba qetbuŋa waŋgiba kalemŋi kalemŋi waŋgiba malget. Iwinamŋinan kömuyohotka buŋaŋiri mendeŋgeri, nalö miaŋgöreŋ mutuk asuhuyöhaŋgö börösamotŋi mi sömaŋi yahöt toroqeba waŋgiget. \f*   
\p
\v 32 Mewö jiiga keu kewö meleŋ waŋgiyök: “Muni mötnöŋ, ni mönö kömumamgö akzal. Miaŋgöra mutuk asuhuyalaŋgö qetbuŋanan mönö denöwö bauköm niŋgibawak?”   
\p
\v 33 \x * \xo 25.33 \xt Hib 12.16\x*Mewö meleŋ waŋgiiga kewö jiyök: “Miaŋgö keuŋi mi mönö mutuk jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöinöŋga mötpi. “Mewö jiiga mi jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöim waŋgiba mutuk asuhuyöhaŋgö qetbuŋaŋi mi Jeikob tököm waŋgiiga nenenöŋ bohonŋi meyök.  
\v 34 Bohonŋi memba bered aka koziŋ kuluŋi Iso waŋgiiga nemba wahöta kinda mosöta anök. Isonöŋ mutuk asuhuyöhaŋgö qetbuŋaŋi mi miaŋgö dop möriga eretŋi ahök. Mewö.   
\c 26  
\s1 Aisaknöŋ Gerar taonöŋ malök.  
\p
\v 1 Mutuk Abrahamgö nalöŋe bödi asuhuyök. Mewöyök Aisakö nalöŋe mi kunbuk asuhuba gölme dop köla ahöyök. Mi asuhuiga Aisaknöŋ mosöta Filistin yeŋgö kiŋ kembu qetŋi Abimelek yaŋgö miriŋi qetŋi Gerar miaŋgöreŋ anök.  
\v 2 Anda maliga Kembunöŋ asuhum waŋgiba kewö jiyök: “Gi Ijipt gölmenöŋ kude anman. Gölme ki buŋagi akŋapkö jim kutuyali, mönö kiaŋgöreŋ tata malman.   
\p
\v 3 Nöŋön iwigi Abrahamgöra jöhöjöhö keu waŋgiba mi jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiyali, mi mönö galöm kölbiga ölŋambuk akŋa. Nöŋön gölme pakpak ki mi gi aka göhö gwölönarökurupki yeŋgö buŋaya qem eŋgimam. Miaŋgöra ölöp gölme kiaŋgöreŋ tata kian malnöŋga nöŋön göbuk mala kötuetköm gihibiga malmam.\x * \xo 26.3 \xt Jen 22.16-18\x*  
\v 4 Nöŋön gwölönarökurupki ahumsehip eŋgibiga qötöŋinan suepnöŋ könakembagö seŋgelau tat anjei, mönö mieŋgö dop akŋa. Mewö aketka gölme pakpak ki mi yeŋgö buŋaya qem eŋgimam. Göhö gwölönarökurupki yeŋgöreŋök kungöra aka nöŋgö kötumötuetnan mönö gölmegö könagesö kambuŋi pakpak yeŋgö qakŋine öŋgöiga oyaeŋkoyaeŋ akŋe.  
\v 5 Nöŋön kewögöra mewö akŋam: Abrahamnöŋ nöŋgö keuni tem köla malök. Jöjöpaŋ keuni, jimkutukutu keuni aka köna keuni waŋgiali, yaŋön mi pakpak wuataŋgöba malök.”   
\p
\v 6 Anutunöŋ mewö jiiga Aisaknöŋ toroqeba Gerar taonöŋ tata malök.  
\v 7 Maliga gölme miaŋgö aziŋi yeŋön anömŋaŋgö qesim waŋgigetka kewö jiyök, “I mi nena. “Mewö jiba uruŋan kewö mötmöriyök: “Rebekagö kaisoŋgolomŋan eksihimŋambuk akzawaŋgöra azi mieŋön mönö yaŋgöra aka ni nuŋguget kömumbileŋbuk. “Mewö mötmöriba “I anömna,” mewö jimamgö keŋgötŋi möta malök.\x * \xo 26.7 \xt Jen 12.13; 20.2\x*  
\v 8 Aisaknöŋ miaŋgöreŋ nalö köröpŋi mala kota nalö kunöŋ anömŋambuk susuhuba aŋgum aŋguyohotka Filistin yeŋgö kiŋini Abimelek yaŋön jeŋgenaŋnöhök yaigep ui geiga i etkehök.  
\v 9 Etkeka Aisak oholi kaiga kewö jii mörök: “Mötnöŋ, yaŋön mönö göhö anömgi akza. Mönö wuanöŋgöra ‘I mi nena,’ jinöŋ?” Mewö möta kewö meleŋ waŋgiyök: “Ni yaŋgöra aka nuŋguget kömumbileŋbuköra mötmöriba mewö jial.”   
\p
\v 10 Meleŋ waŋgiiga kiŋ Abimeleknöŋ kewö jiyök: “Göŋön mönö wani kimbia ak neŋginöŋe? Nöŋgö aziurupni yeŋgöreŋök kunŋan mönö amqeba göhö anömgabuk ahöbawak. Mewö asuhuiga göŋön kondotnöŋga siŋgisöndokö keu lömbötŋan mönö neŋgö qaknine öŋgöbawak.”  
\v 11 Mewö jiba könagesö kambuŋi pakpak yeŋgöra jimkutukutu kewö al eŋgiyök: “Kunŋan kun azi ki me yaŋgö anömŋi mem bölim etkimawi, i mönö kömupkö buŋaya jim teköinga kömuma. “Mewö.   
\p
\v 12 Aisaknöŋ gölme miaŋgöreŋ nene nup köl kömöriga Kembunöŋ kötuetköm waŋgiiga yambu miaŋgöreŋ kötŋi kömöri, mi 100:kö dop sehiba asuhuyök.  
\v 13 Mewö asuhuiga töhötmöriam ketaŋi ketaŋi miwikŋaiba maliga sukinapŋan toroqeba qariba öŋgöiga kindiŋbirik azi qetbuŋaŋambuk ahök.  
\v 14 Yaŋgöreŋ lama, meme (noniŋ) aka bulmakau kambuŋi kambuŋi mi asuhuba sehiget. Mewöŋanök welenqeqeurupŋi gwötpuk eŋgömeiga malget. Miaŋgöra Filistin yeŋön mi eka könahiba körögisigisi aka andöqeqe keu jiget.  
\v 15 Andöqeqe keu jiba iwiŋi Abrahamgö welenqeqeurupŋan o löm yaŋgö nalöŋe esigeri, mi pakpak gölmenöŋ qem turum teköget.   
\p
\v 16 Mewö asuhuiga kiŋ Abimeleknöŋ Aisaköra kewö jiyök: “Gi kukösumgabuk aka gwötpuk neŋgoŋgizanaŋgöra mönö kölolohoba neŋgömosöta kungen anman.”  
\v 17 Mewö jii möta gölme mi mosöta Gerar öruenöŋ (rueruenöŋ) anda geba opo seri koumŋi möröreŋgöba kuŋguba miaŋgöreŋ tata malget.  
\v 18 Tata mala o löm iwiŋi Abrahamgö nalöŋe esigetmö, Abraham kömuiga Filistin yeŋön qem turugeri, mi Aisaknöŋ jiiga kunbuk esim luluŋda möhamgöget. Möhamgögetka iwiŋan o löm qetŋini qeröhi, Aisaknöŋ mi mewö kunbuk qerök.   
\p
\v 19 Mewö qeriga welenqeqeurupŋan öruenöŋ o löm esiba mala o löm kun oŋi sarakŋi soksoköyöhi, mi miwikŋaiget.  
\v 20 Mi miwikŋaigetmö, Gerar yeŋgö lama bulmakau galömŋinan Aisakö lama bulmakau galömurupŋi yembuk könahiba aŋgururuk aka keu kewö jiget, “O mi neŋgöreŋa!” Nanŋambuk aŋgururuk keu mewö jigeraŋgöra aka Aisaknöŋ o löm miaŋgö qetŋi Esek (Aŋgururuk) qerök.  
\v 21 Miaŋgö andöŋe o löm kun kunbuk esigetka miaŋgöra mewöyök aŋgururuk aket. Mewö akeraŋgöra aka o löm miaŋgö qetŋi Sitna (Kerök-kerök) qerök.   
\p
\v 22 Mewö qeta gölme mi mosöta anda o löm kun kunbuk jii esiget. O löm miaŋgöra aŋgururuk keu qahö asuhuiga miaŋgöra qetŋi Rehobot (Tiŋi ölöpŋi) qeta keu kewö jiyök: “Merak Kembunöŋ tiŋi ölöpŋi neŋgiiga ölöp gölme kiaŋgöreŋ mala ahumsehip akin.”   
\p
\v 23 Mewö jiba miaŋgöreŋ mala mosöta Berseba mire anök.  
\v 24 Berseba aniga suŋgem miaŋgöreŋ Kembunöŋ asuhum waŋgiba kewö jiyök: “Nöŋön iwigi Abrahamgö Anutuŋi akzal. Nöŋön göbuk mala kötuetköm gihiba malmam. Miaŋgöra keŋgötki kude mötman. Nöŋön nup azini Abrahamgöra aka göhö gwölönarökurupki ahumsehip eŋgibiga qötöŋinan öŋgöŋgöŋi akŋa.”   
\p
\v 25 Mewö jiiga Aisaknöŋ jöwöwöl alta kun miaŋgöreŋ memba Kembugö qetŋi qeta köuluköyök. Köuluköba opo koumŋi möröreŋgöba kuŋguba tata malget. Mala jiiga welen aziurupŋan o löm kun miaŋgöreŋ esiget. Mewö.   
\s1 Aisak aka Abimelek yetkön sutŋire jöhöjöhö ahot.  
\p
\v 26 \x * \xo 26.26 \xt Jen 21.22\x*Aisaknöŋ Berseba maliga nalö kunöŋ kiŋ Abimelek yaŋön Gerar taon mosöta yaŋgöreŋ kayök. Gorojiji alaŋi Ahuzat aka yarö kambuŋaŋgö suahö galömŋi Fikol yetkön yambuk mohotŋe kaget.  
\v 27 Kagetka Aisaknöŋ kewö qesim eŋgiyök: “Iŋini kerök möt niŋgiba gölmeŋineyök közöl niŋgigetka töndup mönö wuanöŋgöra nöŋgöreŋ ki kaze?”   
\p
\v 28 Qesim eŋgiiga kewö meleŋget: “Kembunöŋ göbuk kinjawi, nini mi aukŋe ek kutuba mötzin. Miaŋgöra kewö mötmörizin: ‘Neŋön göbuk jöhöjöhö akingö sihimnini mötzin. Ölöp gi aka neŋgö sutnine jöhöjöhö aka mi jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöininga kewö ahöma:  
\v 29 Nini kahasililiŋ kun qahö ak gihiinmö, nalö dop ölöpŋi ak gihiba gömosöringa luainöŋ mirigi mosöta anda kaba malnöŋ. Miaŋgö dop göŋön mewöŋanök nini yuai bölöŋi kun kude ak neŋgiba malman.’ Nalö kewöŋe Kembunöŋ kötuetköm gihiiga maljan.”  
\v 30 Mewö jigetka Aisaknöŋ közölömbuaŋ mözözömgöba ohoba aliga nene kuluŋ nemba tatket.  
\v 31 Tata ahöba söŋan ömandiŋe wahöta jöhöjöhöŋini jöhöm aŋguba mi jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiget. Jim köhöigetka Aisaknöŋ i melaim eŋgiiga luai qakŋe mosöta anget.   
\p
\v 32 Angetka wehön miaŋgöreŋök Aisakö welen azi yeŋön kaba o löm kun esigeri, miaŋgö kösohotŋi i jigetka kewö mörök:  
\v 33 “Nini o miwikŋaizin. “Mewö jigetka möta o löm miaŋgö qetŋi Siba qerök. \f + \fr 26.33 \ft Siba keu miaŋgö könaŋi yahöt: jöjöpaŋ keu aka sewen. Jen 21:31 \f* Miaŋgöra taon miaŋgö qetŋi mi nalö kewöŋe mewöyök toroqeba Berseba qerakzin. Mewö.   
\s1 Isonöŋ kian ambi yahöt etkömeyök.  
\p
\v 34 Isonöŋ yambuŋi 40 aiga Hit ambi yahöt anömyahötŋa etkömeyök. Qetŋiri Judit, iwiŋi qetŋi Beri aka Basemat, iwiŋi qetŋi Elon.  
\v 35 Ambi mietkön Aisak aka Rebeka urukömbuk aka wösöbirik keta bölökŋi miwikŋaim etkiba malohot. Mewö.   
\c 27  
\s1 Aisaknöŋ Jeikob kötuetköm waŋgiyök.  
\p
\v 1 Aisaknöŋ mala kota azi namŋi aiga jeŋi ömun köliga yuai kunbuk ek kutumamgö osiyök. Mewö osiba nahönŋi mutukŋi Iso köl öröm waŋgii kaiga kewö jii mörök: “Nahöni mötnöŋ. “Mi möta kewö meleŋ waŋgiyök: “Iwini, ni ki kinjal.”   
\p
\v 2 Meleŋ waŋgiiga kewö jii mörök: “Mötnöŋ, ni azi namŋi aka wani nalönöŋ kömumami, mi qahö mötzal.  
\v 3 Miaŋgöra göŋön ölöp timbi liŋgipki aka kesarek gösögi memba jölömnöŋ anda sömbupkö böröjaŋ memba qeba nöŋgöreŋ kaman.  
\v 4 Kaba nene nahömŋambuk sihimnaŋgö dop ohoba mözözömgöba memba kaba niŋginöŋga nemam. Mi nemba kinda kötumötuet gihimam. Mi mutuk gihibi teköiga nöŋön miaŋgö andöŋe ölöp kömumam.”   
\p
\v 5 Aisaknöŋ nahönŋi Isogöra keuŋi mewö jiiga Rebekanöŋ mi kezap ala mörök. Möriga Isonöŋ mosöta sömbup böröjaŋ memba qeba iwiŋi waŋgimamgöra jölömnöŋ anök.  
\v 6 Aniga Rebekanöŋ nahönŋi Jeikobköra keu kewö jii mörök: “Nahöni mötnöŋ, Iwigan datki Isogöra keu kewö jiiga mötzal:  
\v 7 ‘Gi mönö sömbup memba kaba niŋgiba nene nahömŋambuk ohoba mözözömgöba niŋginöŋga nemam. Nembagun Kembugö jemesoholŋe kötumötuet gihimam. Mi mutuk gihibi teköiga miaŋgö andöŋe ölöp kömumam.’  
\v 8 Miaŋgöra nahöni, kezap ölöpŋanök ala mötnöŋ. Keu dölki jim kutum gihimami, gi mönö miaŋgö dop akŋan.  
\v 9 Mönö meme kambunöŋ anda miaŋgöreŋök meme (noniŋ) dömŋi kelökŋambuk yahöt memba kaba niŋginöŋga nöŋön miaŋön iwigahö sihimŋaŋgö dop numbu nene nahömŋambuk ohoba mözözömgömam.  
\v 10 Ohoba mözözömgöbiga memba anda iwigi waŋginöŋga nemba kötumötuet gihibawak. Miaŋgö andöŋe ölöp kömuma.”   
\p
\v 11 Mewö jii möta namŋi Rebekagöra kewö jiyök: “Namni mötnöŋ, datni Isonöŋ sile jupŋambuk akzapmö, nöŋgö silenan solanŋi akza.  
\v 12 Iwinan ni nömisiriba mötpawak ewö, ni yaŋgö jemesoholŋe tilipqilip azi tandök asuhubiga möt niŋgibapuk. Mewö möt niŋgiiga kötumötuet qahöpmö, jimqesuak öröbi nani qakne öŋgöbapuk.”   
\p
\v 13 Mewö jiiga namŋan kewö jii mörök: “Nahöni, jimqesuak gihibawahi, miaŋön mönö ölöp nöŋgö qakne öŋgöma. Göŋön mönö töndup keu jizali, mi möt tem köla anda yuai mi memba kanöŋ.”   
\p
\v 14 Mewö jiiga anda meme (noniŋ) yahöt memba kaba namŋi waŋgiyök. Waŋgiiga nene nahömŋambuk iwiŋan sihimŋi möröhi, miaŋgö dop ohoba mözözömgöyök.  
\v 15 Ohoba nahönŋi mutukŋi Isogö opo malukuŋi ölöp kötökŋi opo köweŋe galöm kölöhi, mi memba nahönŋi könaŋgepŋi Jeikob waŋgiiga löŋgörök.  
\v 16 Löŋgöriga meme (noniŋ) sileŋi mi memba böröŋi köpeiba jölŋi solanŋi esuhuyök.  
\v 17 Esuhuba nene nahömŋambuk aka bered ohoyöhi, mi memba Jeikobkö böröŋe alök.   
\p
\v 18 Aliga memba iwiŋaŋgöreŋ anda “Iwini!” jiyök. Jiiga kewö meleŋnök: “O nahöni, gi daŋön?”   
\p
\v 19 Mewö meleŋniga iwiŋaŋgöra kewö jii mörök: “Ni nahöngi mutukŋi Iso. Jim kutum niŋginöŋi, ni mönö miaŋgö dop ak teközal. Ölöp wahöta tata sömbupni memba kazali, mi nemba kötuetköm niŋgiman.”   
\p
\v 20 Mewö jii möta nahönŋi kewö qesim waŋgiyök: “Nahöni, mi mönö denöwö könöpuk miwikŋaizan?” Qesim waŋgiiga kewö meleŋnök: “Anutu, göhö Kembugan mönö bauköm niŋgiiga mi zilaŋ miwikŋaizal.”   
\p
\v 21 Mewö meleŋniga Jeikobköra kewö jiyök: “Nahöni, gi ölŋa nahöni Iso akzan me qahö, mi mötmamgöra mönö ölöp kösutne ki kanöŋga gömisirimam.”  
\v 22 Mewö jiiga iwiŋi Aisakö kösutŋe aniga misirim möta kewö jiyök: “Imbi jölgan Jeikobkö imbia akzapmö, börögan Isogö böröŋi ewö.”  
\v 23 Böröŋi jupŋambuk datŋi Isogö börö tandök ewö ahöhaŋgöra Aisaknöŋ i qahö möt kutum waŋgiba kötuetköm waŋgimamgöra ahök.  
\v 24 Töndup kunbuk kewö qesim waŋgiyök: “Gi ölŋa nahöni Isoya me qahö?” Qesim waŋgiiga kewö meleŋnök: “Ni mönö Isoya.”   
\p
\v 25 Mewö meleŋniga kewö jiyök: “Nahöni, ölöp sömbupki tosatŋi niŋginöŋga nemba kötumötuetni gihimam. “Mewö jiiga mi waŋgii neyök. Neiga wain o tosatŋi mohotŋe mokoba waŋgii neyök.  
\v 26 Nemba kinda nahönŋaŋgöra kewö jii mörök: “Gi ölöp kösutne kaba numbuni yöhötim neman.”   
\p
\v 27 Mewö jii möta kösutŋe anda numbuŋi yöhötim neyök. Neiga opo malukuŋaŋgö wörönŋi möta kötuetköm waŋgiba kewö jiyök: “Aha nahöni, Kembunöŋ urukisigö jölömŋi kötuetköi ahözawi, nöŋgö nahönaŋgö sile qösösökŋi ölöpŋan mönö mi ewö aiga mötzal.\x * \xo 27.27 \xt Hib 11.20\x*  
\v 28 Anutunöŋ mönö suepkö umjijilŋi aka gölmegö töhötmöriamŋi tököm gihiiga yaka yöhagi, sehoŋ padigi aka wain o yuaigi mi önöŋi qahö asuhum sehime.  
\v 29 Kantriŋi kantriŋi yeŋön mönö welen qem gihiba malme. Könagesö kambuŋi kambuŋi yeŋön mönö simin köl gihiba malme. Göŋön mönö nani nahönurupni mi kembu ak eŋgiba malman. Namgahö nahönurupŋan mönö simin köl gihiba malme. Kunŋan qesuahöm gihimawi, qesuaknöŋ mönö yaŋgö qakŋe öŋgöma. Kunŋan kötuetköm gihimawi, kötumötuetnöŋ mönö yaŋgö qakŋe öŋgöma. “Mewö.\x * \xo 27.29 \xt Jen 12.3\x*   
\s1 Isonöŋ iwiŋan kötuetköm waŋgimapköra ulerök.  
\p
\v 30 Aisaknöŋ Jeikob kötuetköm waŋgim teköiga iwiŋaŋgö miri uruŋi mosöta yaigep aniga wölaŋ miaŋgöreŋök datŋi Isonöŋ böröjaŋ mali teköiga mire kayök.  
\v 31 Kaba yaŋön mewöyök nene nahömŋambuk ohoba mözözömgöba memba kaba iwiŋi waŋgiba kewö jiyök: “Iwini, ölöp wahöta tata sömbupni tosatŋi nemba kötumötuetki niŋgiman.”   
\p
\v 32 Mewö jiiga iwiŋi Aisaknöŋ kewö qesim waŋgiyök: “Gi daŋön?” Qesim waŋgiiga kewö meleŋda jiyök: “Ni nahöngi mutukŋi Iso.”  
\v 33 Mewö jiyöhaŋgöra Aisaknöŋ töwöratiba sile jönömŋi gwötpuk unduiga kewö jiyök: “Gi qahö kanöŋga miaŋgöreŋ böröjaŋ azi kunöŋ sömbup memba kaba niŋgiyöhi, mi mönö daŋön? Yaŋön mi niŋgiiga nemba kötumötuetni lök waŋgim teközal. Mi waŋgim teközalaŋgöra miaŋön mönö ölŋa yaŋgö qakŋe ahöm öŋgöma.”   
\p
\v 34 Isonöŋ iwiŋaŋgö keu jitŋi mi möta urukömbuk aka amburereŋ memba silata sahöta iwiŋaŋgöra kewö ulerök: “Iwini, nia mönö mewöyök kötuetköm niŋginöŋ.”   
\p
\v 35 Mewö ulerökmö, iwiŋan meleŋda jiyök: “Mungan mönö tilipqilip qakŋe kaba göhö kötumötuetki taköba memba anja.”   
\p
\v 36 Mewö jiiga Isonöŋ kewö jiyök: “Munan mönö indimŋi yahöt tilipköm niŋgiiga maljal: Yaŋön mutuk asuhuyalaŋgö qetbuŋaŋi mi mutuk noaŋgit teköyök aka merak nöŋgö kötumötuetni mi mewöyök taköba noaŋgita meza. Miaŋgöra qetŋi Jeikob (tilipqilip azi) qerakzini, mi mönö dopŋe akza. Kötumötuet kun mönö nöŋgöra ahöm gihiza me qahö?”\x * \xo 27.36 \xt Jen 25.29-34\x*   
\p
\v 37 Mewö jiiga iwiŋan Isogöra kewö meleŋnök: “Mötnöŋ, nöŋön mungi göhö azi kembugi malmapköra kuŋgum waŋgizal. Tinitosolomurupŋi pakpak yeŋön i welen qem waŋgiba malmegöra jim kutum eŋgizal. Yaka yöha, sehoŋ padi aka wain o yuai mi lök jim teközalawa Anutunöŋ mi waŋgiba malma. O nahöni, wanat kötumötuetna kun toroqeba ahöm niŋgizawa mia gihibileŋak? Mi mönö osizal.”   
\p
\v 38 Mewö meleŋniga iwiŋaŋgöra kewö jiyök: “O iwini, kötumötuet mohok-kun miyök mönö ahöm gihiza me denöwö? O iwini, mönö nia kun kötuetköm niŋginöŋ. “Mewö jiba könahiba silata sahörök.\x * \xo 27.38 \xt Hib 12.17\x*   
\p
\v 39 Sahöriga iwiŋan kewö meleŋda jiyök:  
\q1 “Mötnöŋ, göŋön mönö gölme töhötmöriamŋambuk mosöta köröwen anda malman.  
\q1 Miaŋgöreŋ suepkö umjijilŋi mi könakembayök qahö erakŋa.   
\q2
\v 40 Gi bimgö sou ketaŋi miaŋön ambazip laŋ eŋguba malmalgi aŋgön köla mungahö welenqeqeŋi eretŋi aka malman.  
\q1 Mewö malmanmö, kekelolo aka qetal waŋgiba  
\q1 nalö miaŋgöreŋ karim aka yaŋgö galöm kölkölŋi qeköba yaköriba nangi kinkin malman.”\x * \xo 27.40 \xt Hib 11.20\x*\x * \xo 27.40 \xt Jen 36.8; 2 Kiŋ 8.20\x*   
\p
\v 41 Iwiŋan Jeikob kötumötuetŋi waŋgiyöhi, Isonöŋ miaŋgöra aka könahiba munŋi uruönön möt waŋgiba malök. Nanŋi uruŋan mewö möta alaŋi kungöra kewö jiyök: “Iwiniraŋgö kömupŋaŋgö nalöŋan töriza. Yaŋön kömuiga sahöt jiŋgeŋ nalöŋe miaŋgöreŋ ölöp muni Jeikob qebi kömuma.”   
\p
\v 42 Isogö mötmötŋe mewö ahuiga kunöŋ miaŋgö buzupŋi möta Rebekagöreŋ anda jii möta nahönŋi könaŋgepŋi Jeikobköra keu ali anda waŋgita kaiga kewö jiyök: “Mötnöŋ, datki Isonöŋ mönö likepŋi meleŋni qake öŋgöiga guhui kömumangö mötmöriza.  
\v 43 Mewögöra nahöni, nöŋön keu jimami, mi mönö tem kölman. Mönö dölki wahöta ölöŋ köla Haran mire neni Labangöreŋ anman.  
\v 44 Anda yambuk nalö tosatŋi toroqeba malnöŋga datkahö urupikŋan amörima.  
\v 45 Uruönönŋi amöriba eriga yuai ak waŋginöŋi, mi ölum qeigun nöŋön miaŋgö andöŋe göhöra keu albi kaiga goaŋgita kame. Yaŋön guhui kömunöŋga kunŋan i qei kömumbapuk. Mönö wanigöra nalö mohok miaŋgöreŋök öröröŋ qahöwahotka etkömosötpileŋbuk. “Mewö.   
\s1 Aisaknöŋ Jeikob melaiiga Labangöreŋ anök.  
\p
\v 46 Rebekanöŋ apŋi Aisaköreŋ anda kewö jiyök: “Nöŋön iranyahötni Hit ambi yetköra aka toroqeba malmamgö ölan nöhöi sihimbölö mörakzal. Jeikobnöŋ mewöyök Hit yeŋgö böraturupŋini yeŋgöreŋök kun iranyahötniri ewö anömŋa membapuk. Gölme kiaŋgöreŋ asuhugeri, yeŋgö silikŋinan mönö mewöyök ahöza. Mewöŋi kun memba kabapuk ewö, nöŋön mönö malmalni wuanöŋgöra toroqeba malbileŋak? Sihimbölönan mönö toroqeba önöŋi qahö akapuk. “Rebekanöŋ mewö jiyök.   
\c 28  
\nb
\v 1 Mewö jiiga Aisaknöŋ Jeikob köl öröi kaiga kötuetköba kewö jim kutum waŋgiyök: “Nahöni, gi Keinan yeŋgö nenböratŋini yeŋgöreŋök kun anömgi kude meman.  
\v 2 Mewö qahöpmö, mönö wahöta Mesopotemia (Padan Aram) gölmenöŋ anda namgahö iwiŋi Betuel yaŋgö mire aŋgota ehongi Labangö böraturupŋi yeŋgöreŋök kun anömga meman.  
\v 3 Anömgi menöŋga Anutu, kukösum pakpakö Toŋan mönö gi kötuetköba ahum sehip gihiiga gwölönarökurupki yeŋgö qötöŋinan sehiiga könagesö kambu gwötpuk mieŋgö iwi bömönŋina akŋan.  
\v 4 \x * \xo 28.4 \xt Jen 17.4-8\x*Anutunöŋ mönö gi aka gwölönarökurupki iŋini Abrahamgö kötumötuetŋi mi toroqeba eŋgima. Mewöyök gölme asagi Abraham waŋgiiga göŋön miaŋgöreŋ kian aka maljani, mi buŋa qem aŋgume.”   
\p
\v 5 Mewö jiba Jeikob melaiiga mosöta Mesopotemia (Padan Aram) gölmenöŋ Labangöreŋ anmamgöra anök. Laban mi Aram azi Betuelgö nahönŋa aka Jeikob aka Iso yetkö namŋiri Rebeka yaŋgö nenŋa malök. Mewö.   
\s1 Isonöŋ kakasun ambi kun meyök.  
\p
\v 6 Aisaknöŋ Jeikob kötuetköba anömŋi memamgöra Mesopotemia gölmenöŋ melaiyöhi, mi Isonöŋ mörök. Kötuetköm waŋgiba kewö jim kutum waŋgiyök: “Gi Keinan yeŋgö nenböratŋini yeŋgöreŋök kun anömgi kude meman.”   
\p
\v 7 Mewö jim kutuiga iwinamŋi yetkö keu jit tem köla mosöta Mesopotemia (Padan Aram) gölmenöŋ anöhi, Isonöŋ mi mewöyök mörök.  
\v 8 Mi möta iwiŋi Aisaknöŋ Keinan ambi tököba möt bölim aŋguba malöhi, Isonöŋ mi eka möt kutuyök.  
\v 9 Mi möt kutuba iwiŋaŋgö jeŋe dop kölmapköra asaŋi Abrahamgö nahönŋi Ismaelnöŋ kömuiga yaŋgö mire anda böratŋi Malahat, Nebaiotkö nenŋi mi meiga anömurupŋi karöbut aket. Mewö.   
\s1 Jeikobnöŋ Suepkö döpŋi gaunöŋ ehök.  
\p
\v 10 Jeikobnöŋ mewö Berseba miri mosöta Haran mire anmamgö anök.  
\v 11 Anda mala gölme kunöŋ aŋgota wehön jeŋi geyöhaŋgöra aka miaŋgöreŋ köt tatkeri, mieŋgöreŋök kun memba nöröp qömböŋi qeba suŋgem gaun ahöyök.  
\v 12 Gaun ahöba miaŋgöreŋ imut kun kewö ehök: Döp kungö kitipŋi gölmenöŋ algetka qak kitipŋi mi Suepnöŋ öŋgöba kuŋguba kiniga Anutugö garataurupŋi yeŋön miaŋgöreŋ tiba öŋgöm et aket.\x * \xo 28.12 \xt Jon 1.51\x*   
\p
\v 13 Mewö aketka Kembunöŋ yaŋgö kösutŋe kinda keu kewö jii mörök: “Nöŋön Kembu, asagi Abrahamgö Anutuŋi aka iwigi Aisakö Anutuŋi akzal. Gölme ki ahözani, nöŋön mi gi aka göhö gwölönarökurupki eŋgö buŋaya qem eŋgimam.\x * \xo 28.13 \xt Jen 13.14-15\x*  
\v 14 Göhö gwölönarökurupki yeŋön ahumsehip aketka jaŋgöŋinan gölmegö sömsöm ewö akŋa. Mewö aiga jula deŋda gölme wehön kotkotŋe aka gegeŋe, Saut likep aka Not likep, eu aka emu miaŋgöreŋ göröken dop köla anda malme. Göhöra aka göhö gwölönarökurupki yeŋgöreŋök kungöra aka nöŋgö kötumötuetnan mönö gölmegö könagesö kambuŋi pakpak yeŋgö qakŋine öŋgöiga oayeŋkoyaeŋ akŋe.\x * \xo 28.14 \xt Jen 12.3; 22.18\x*  
\v 15 Mötnöŋ, nöŋön göbuk mala denike denike anda kaba malmani, miaŋgö dop mönö sel jöhöm gihiba mal öŋgöba goaŋgitpiga gölme kiaŋgöreŋ kunbuk liliŋgöba kaman. Nöŋön gi qahö gömosöta keu jim jöhöm gihiali, miaŋgö dop akiga ölŋi asuhum teköma.”   
\p
\v 16 Mewö jiiga Jeikobnöŋ gaun uruŋeyök imbiŋi möta wahöta kewö jiyök: “Kembunöŋ mönö ölŋa gölme kiaŋgöreŋ maljapmö, nöŋön mi mutuk qahö mötzal.”  
\v 17 Mewö jiiga jönömŋi unduiga keu kewö jiyök: “Gölme ki mönö kömbukŋi aka keŋgötmötmötŋambuk akza. Kiaŋön mönö ölŋa Anutugöreŋ tatat dundumŋi aka Suepkö naŋguŋi akza.”   
\p
\v 18 Mewö jiba miri giaŋiiga söŋanök wahöta köt qömböŋi qeba ahöyöhi, mi memba wahöta jabö mötök ewö kuŋguba qakŋe kelök o mokoba miriyök.  
\v 19 Miriba gölme miaŋgö qetŋi Betel (Anutugö miriŋi) qerök. Mutuk taon miaŋgö qetŋi mi Luz qeta malget.  
\v 20 Jeikobnöŋ gölme miaŋgö qetŋi dölökŋi Betel qeta keu kewö jim jöhöba jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiyök: “O Anutu, göŋön nömbuk mala köna ki anda malmami, miaŋgöreŋ nek galöm ak niŋgiba numbu neneŋamni aka silenaŋgö esuŋi miwikŋaim niŋginöŋga  
\v 21 ölöp luai qakŋe iwinaŋgö mire kunbuk liliŋgöba kamam ewö, nöŋön mönö göhö jitsihitki tem köla malbiga göŋön nöŋgö Kembu Anutuni aka malman.   
\p
\v 22 Köt ki memba wahöta jabö ewö mötök kuŋguzali, miaŋön mönö göhö tatat dundumgi ahöiga yuai pakpak tököm niŋgiba malmani, nöŋön mi ölŋa mendeŋbiga kambu 10 aketka mieŋgöreŋök mohok mohok memba kalema gihiba malmam. “Mewö.   
\c 29  
\s1 Jeikobnöŋ Labangö mire aŋgorök.  
\p
\v 1 Jeikobnöŋ mewö jiba mosöta könaŋi toroqeba anda wehön kotkotŋaŋgö könagesö yeŋgö gölmenöŋ aŋgorök.  
\v 2 Miaŋgöreŋ aŋgota gölme köröŋe o löm kun ehök. Miri toŋi yeŋön lama kambuŋini eŋguaŋgita miaŋgöreŋ o eŋgiba malget. Nalö miaŋgöreŋ o löm miaŋgö kösutŋe lama kambu karöbut ahögetka o löm numbuŋaŋgö kötŋi ketaŋi mi qahö metalget.  
\v 3 Lama galöm yeŋön mutuk lama kambuŋini pakpak miaŋgöreŋ tokom eŋgiba köt mi o löm numbuŋeyök gwililöŋgöba lamaurupŋini o eŋgiget negetka köt mi kunbuk dundumŋe köla malget.   
\p
\v 4 Jeikobnöŋ lama galöm mi kewö qesim eŋgiyök: “Azi alaurupni, iŋini denikegöra?” Qesim eŋgiiga “Nini Harangöra,” mewö meleŋ waŋgiget.   
\p
\v 5 Meleŋ waŋgigetka kewö qesim eŋgiyök: “Iŋini Nahorgö isiŋi Laban möt waŋgize me qahö?” Qesim eŋgiiga “Ölöp möt waŋgizin,” jiget.   
\p
\v 6 Jigetka kewö qesim eŋgiba jiyök: “I ölöp malja me qahö?” Mewö jiiga kewö jiget: “I ölöp malja. Eknöŋ, yaŋgö böratŋi Reizölnöŋ mönö endu lama eŋguaŋgita kaza.”   
\p
\v 7 Mewö jigetka Jeikobnöŋ jiyök: “Eket, wehön ketaŋi ahöiga lama mi suŋgemgöra tokom eŋgibingö nalöŋan qahö töriza. Miaŋgöra ölöp lamaŋini o eŋgiget negetka kunbuk eŋguaŋgita malmalŋine anda al eŋgigetka neneŋamŋini neme.”   
\p
\v 8 Mewö jiiga kewö meleŋget: “Mewö ölöp qahö akin. Mutuk lama kambu pakpak tokom eŋgiba köt mi o löm numbuŋeyök gwililöŋgöbagun mönö lamaurupnini o eŋgiinga neme.”   
\p
\v 9 Jeikobnöŋ yembuk keu mewö eraum-möta kingetka miaŋgöreŋök Reizölnöŋ iwiŋaŋgöreŋ lama kambuŋi eŋguaŋgita kayök. Reizöl yaŋön lama galöm nup memba malök.  
\v 10 Kaiga Jeikobnöŋ ehonŋaŋgö böratŋi Reizöl aka ehonŋaŋgö lama kambuŋi eŋgeka o löm numbuŋe anda köt mi metala ehonŋi Labangö lamaurupŋi o eŋgiyök.  
\v 11 Eŋgim teköba Reizöl numbu yöhötim nemba könahiba köhöikŋi qeta sahörök.   
\p
\v 12 Sahöta Reizölgöra jiyök: “Ni göhö iwigahö tinitosolomŋi akzal. Ni Rebekagö nahönŋa. “Mewö jiiga Reizölnöŋ möta ösumŋan kiŋkiŋgöba iwiŋaŋgöreŋ anda buzup mi jii mörök.  
\v 13 Labanöŋ nenŋaŋgö nahönŋi Jeikobkö buzupŋi möta i ösumok miwikŋaimamgöra anök. Anda miwikŋaiba eka aŋgöm waŋgiba numbuŋi yöhötim nemba waŋgita miriŋe öŋgöyohot. Öŋgöba yuai pakpak asuhuyöhi, Jeikobnöŋ miaŋgö kösohotŋi jii mörök.  
\v 14 Mi möta kewö jiyök: “Ölöp, göŋön nani sepkitipni akzan. “Mewö jiiga köiŋ mohotkö dop yambuk tata malök. Mewö.   
\s1 Jeikobnöŋ Lea aka Reizöl anömyahötŋa etkömeyök.  
\p
\v 15 Mewö maliga Labanöŋ Jeikob kewö jii mörök: “Gi tinitosolomni maljanaŋgöra töwagi qahö öne welen qem niŋgibanbuk. Mi qahö dop kölma. Miaŋgöra töwagi dawik memangö mötzani, mi ölöp jinöŋga mötmam.”  
\v 16 Labangö böratyahötŋi yahöt malohot. Ketaŋaŋgö qetŋi Lea. Munŋaŋgö qetŋi Reizöl.  
\v 17 Leagö jeŋan eksihimŋambuk ahökmö, Reizölgö sileŋaŋgö kaisoŋgolomŋi aka jemesoholŋi mi körek eksihimŋambuk kötökŋi ahök.   
\p
\v 18 Jeikobkö urusihimŋi mi Reizölgöreŋ ahöyöhaŋgöra aka keu kewö jiyök: “Nöŋön böratki könaŋgepŋi Reizöl memamgöra ölöp yambu 7 welen qem gihiba malmam.”   
\p
\v 19 Mewö jiiga kewö jiyök: “I azi murutŋi kun waŋgibiga qahö dop kölbapukmö, gi gihibiga dop kölma. Miaŋgöra ölöp nömbuk ki malman.”  
\v 20 Mewö jiiga Reizöl memamgöra yambu 7 welen qem waŋgiba malök. Urusihimŋan Reizölgöra ahöhaŋgöra aka yambu mieŋgö möriga wehön awamŋi tandök ahök. Mewö.   
\p
\v 21 Yambu 7 teköiga Jeikobnöŋ ehonŋi Laban kewö jii mörök: “Nöŋgö nup meme nalönan lök teközawaŋgöra ölöp anömni Reizöl niŋginöŋga yambuk ahöba malmam.”  
\v 22 Labanöŋ keu mi möta miri toŋi pakpak öröm tokom eŋgiba lömbuaŋ aliga nem söŋgaip aket.  
\v 23 Mi aket teköiga miri söŋauiga Labanöŋ böratŋi Lea waŋgita anda Jeikob waŋgiiga miri uruŋe öŋgöba mohotŋe ahöyohot.  
\v 24 Labanöŋ welen ambiŋi qetŋi Zilpa mi böratŋi Leagö welenqeqeŋa malmapköra waŋgiyök.  
\v 25 Mohotŋe ahöyohotka miri giaŋiiga Jeikobnöŋ anömŋi eka möri Reizöl qahöpmö, i Lea aiga yöwöŋaŋgöreŋ anda kewö jim waŋgiyök: “Gi mönö wani kimbia ak niŋgizane? Ni Reizöl memamgöra welen qem gihiba malalmö, gi mönö wuanöŋgöra tilipköm niŋgizan?”   
\p
\v 26 Mi möta meleŋda kewö jiyök: “Gölme kiaŋgöreŋ datŋi öne maliga munŋan azi memapkö ahakmemeŋi mi neŋgöreŋ qahö ahöza.  
\v 27 Miaŋgöra ölöp maren sösöŋgai mi Leabuk sonda mohotkö dop mal söŋgainöŋ teköiga munŋi mewöyök gihimam. I memangöra mönö mewöyök yambu 7 toroqeba welen qem niŋgiba malman.”   
\p
\v 28 Mewö jiiga urumohot aka Leabuk maren sösöŋgai nalö mi sonda mohotkö dop mali teköiga Labanöŋ böratŋi Reizöl mewöyök anömŋi akŋapköra waŋgiyök.  
\v 29 Labanöŋ welen ambiŋi qetŋi Bilha mi böratŋi Reizölgö welenqeqeŋa malmapköra waŋgiyök.  
\v 30 Jeikobnöŋ Reizöl i mewöyök anömŋa meyök. Urusihimŋan Reizölgöra ahöyöhaŋgöra aka Reizöl mi Lea oŋgita jöpaköm waŋgiba malök. Miaŋgöra yambu 7 toroqeba Laban welenŋi qem waŋgiba malök. Mewö.   
\s1 Jeikobkö moröurupŋi asuhuget.  
\p
\v 31 Jeikobkö uruŋan Leagö gwötpuk qahö ahöiga boromdökŋi tököiga Kembunöŋ ehi qahö dop köliga Lea gölöm almapköra bauköm waŋgiyökmö, munŋi Reizölnöŋ köpinŋa malök.  
\v 32 Leanöŋ köröbuk aka mala morö azia memba keu kewö jiyök, “Kembunöŋ tapötkokorokni ehiga apnan ölöp könahiba jöpaköm niŋgiba malma. “Mewö jiba qetŋi miaŋgö dop Ruben qerök. (Ruben Tapötkokorokni ehök.)  
\v 33 Könaŋgep kunbuk körö ala morö azi kun memba keu kewö jiyök: “Apnan boromdökŋi jöpaköm niŋgiiga Kembunöŋ mi möta morö ki mewöyök niŋgiza. “Mewö jiba qetŋi miaŋgö dop Simeon qerök. (Simeon Kezapŋan mörök.)   
\p
\v 34 Miaŋgö andöŋe kunbuk körö ala morö azi kun memba keu kewö jiyök: “Ni nahönurupŋi karöbut apnaŋgöra mealaŋgöra yaŋön mönö könahiba uruŋi nömbuk jöhöma. “Mewö jiba qetŋi miaŋgö dop Liwai qerök. (Liwai Uruŋi jöhöma.)  
\v 35 Miaŋgö andöŋe dumŋe kunbuk körö ala morö azi kun memba keu kewö jiyök: “Nöŋön nalö kewöŋe Kembu möpöseizal. “Miaŋgöra qetŋi miaŋgö dop Juda (möpöseip) qerök. Miaŋgö andöŋe morö kunbuk qahö meyök. Mewö.   
\c 30  
\nb
\v 1 Reizölnöŋ köpinŋi mala Jeikobköra nahönbörat kun qahö memba nanŋi könaŋi mewö eka datŋi Lea andö qeba uruŋan mututqutut möta Jeikobköra keu kewö jiyök: “Gi mönö morö qiwikŋainöŋ. Mi qahö qiwikŋainöŋga nöŋön mönö malmamgö osiba kömumam.”   
\p
\v 2 Mewö jiiga Jeikobnöŋ irimŋi seholiiga uruönön möt waŋgiba kewö jiyök: “Ni mönö morö denöwö qiwikŋaibileŋak? Anutunöŋ gi morö memangö jöhöm gihiba malökmö, nöŋön Anutuya qahö.”   
\p
\v 3 Mewö jiiga Reizölnöŋ kewö jiyök: “Nöŋgö welen ambini Bilha mi ki. Ölöp yambuk ahönöŋga nöŋgöra morö mema. Yaŋön nam köliga nöŋön mewöyök yaŋgöreŋök nahönbörat miwikŋaim eŋgiba namŋini aka malmam.”  
\v 4 Mewö jiba welen ambiŋi Bilha waŋgiiga anömŋa memba yambuk ahöyök.  
\v 5 Ahöiga Bilhanöŋ gölöm ala Jeikobkö nahönŋi meyök.  
\v 6 Nahönŋi meiga Reizölnöŋ kewö jiyök: “Anutunöŋ kewöt niŋgii dop kölbiga köuluk keuni möta morö azia niŋgiza. “Miaŋgöra qetŋi Dan qerök. (Dan Kewöt niŋgii dop köljal.)  
\v 7 Reizölgö welen ambiŋi Bilha yaŋön kunbuk gölöm ala Jeikobkö nahönŋi kun meiga yahöt ahök.   
\p
\v 8 Mewö meiga Reizölnöŋ kewö jiyök: “Datnambuk gwötpuk aum-möriba luhut aljal. “Mewö jiba miaŋgö dop morö qetŋi Naftali (Aum-mörial) qerök.  
\v 9 Leanöŋ kunbuk gölöm qahö ala mi eka miaŋgöra nanŋi welen ambiŋi qetŋi Zilpa memba Jeikob waŋgii anömŋa ahök.  
\v 10 Anömŋa aka Jeikobkö morö azia meyök.  
\v 11 Meiga Leanöŋ “Simbawoŋ!” jiba qetŋi Gad (simbawoŋ) qerök.  
\v 12 Zilpa, Leagö welen ambiŋi miaŋön Jeikobkö nahönŋi kun kunbuk meiga yahöt ahök.   
\p
\v 13 Mewö aiga Leanöŋ keu kewö jiyök: “Nöŋön uruölöwak ketaŋi mötzal. Ambi yeŋön mönö nöŋgöra oyaeŋkoyaeŋ qeta malme. “Mewö jiba miaŋgö dop morö qetŋi Aser qerök. (Aser Oyaeŋkoyaeŋ qetme.)  
\v 14 Witnöŋ öliiga yandiyandi nalöŋe sömaŋi kunöŋ Rubenöŋ yaigep anda gölme köröŋe asagwalim amöt \f + \fr 30.14 \ft Ambi yeŋön asagwalim amöt nemba amqeba gölöm albingö akeri, mewö möt nariget. \f* miwikŋaiyök. Amöt mi miwikŋaiba memba kaba namŋi Lea waŋgiyök. Waŋgiiga Reizölnöŋ datŋaŋgöra kewö jiyök: “Göhö nahöngan amöt memba kazawi, miaŋgö tosatŋi mönö niŋginöŋga nembi.”   
\p
\v 15 Mewö jiiga Leanöŋ kewö jiyök: “Göŋön apni noaŋgitnöŋga dop kölmapkö mötmörialmö, gi mönö nahönaŋgöreŋ asagwalim amöt ki mewöŋanök noaŋgitmamgö mötzan. Mi qahö dop kölja. “Mewö jiiga Reizölnöŋ kewö jiyök: “Ölöp! Nahöngahöreŋ amöt mi niŋgiman ewö, mönö ölöp Jeikobpuk suŋgem ki ahömahot.”   
\p
\v 16 Mewö jiiga Jeikobnöŋ mare miaŋgöreŋ nup mosöta kaiga Leanöŋ anda miwikŋaim waŋgiba kewö jiyök: “Nöŋön nahönaŋgöreŋ asagwalim amöt miaŋön lök göhö söŋgörögi mezal. Miaŋgöra mönö nömbuk ahöbit. “Mewö jiiga Jeikobnöŋ suŋgemŋi miaŋgöreŋ yambuk ahöyohot.   
\p
\v 17 Yambuk ahöyohotka Anutunöŋ Leagöreŋ keu köulukŋi möriga gölöm ala Jeikobkö nahönŋi 5:ŋi meyök.  
\v 18 Mi memba keu kewö jiyök: “Nöŋön welen ambini mi apni waŋgialaŋgöra Anutunöŋ miaŋgö töwaŋi ki niŋgiza. “Mewö jiba miaŋgö dop qetŋi Isakar (töwa) qerök.  
\v 19 Miaŋgö andöŋe Leanöŋ kunbuk gölöm ala Jeikobkö nahönŋi 6:ŋi meyök.  
\v 20 Mi memba keu kewö jiyök: “Anutunöŋ kalem qetpuk niŋgiza. Apni Jeikobkö nahönurupŋi 6 mealaŋgöra yaŋön mönö pöndaŋ nömbuk mala qetbuŋa niŋgiba malma. “Mewö jiba miaŋgö dop morö qetŋi Zebulun qerök. (Zebulun qetbuŋa)  
\v 21 Nalö tosatŋi teköiga Leanöŋ morö börat memba qetŋi Daina qerök.   
\p
\v 22 Anutunöŋ dumŋe Reizöl mewöyök mötmörim waŋgiba keu köulukŋi möta gölöm almamgö bauköm waŋgiyök.  
\v 23 Bauköm waŋgiiga gölöm ala morö nahön kun memba keu kewö jiyök: “Anutunöŋ gamuni meköza.”   
\p
\v 24 Mewö jiba toroqeba kewö jiyök: “Kembunöŋ mönö nahöni kun toroqeba niŋgima. “Mewö jiba miaŋgö dop morö qetŋi Josef (Toroqeba niŋgima.) qerök. Mewö.   
\s1 Jeikobkö lama kambuŋan sehiyök.  
\p
\v 25 Reizölnöŋ nahönŋi Josef meiga miaŋgö andöŋe Jeikobnöŋ Labangöra kewö jiyök: “Ni nani miri gölmene anmamgö mötzal. Miaŋgöra ölöp melaim niŋginöŋga liliŋgöba anmam.  
\v 26 Anöm moröurupni kieŋgöra aka göhö welengi qeba malali, mönö i niŋginöŋga mohotŋe köna anbin. Nöŋön nup gwötpuk ketaŋi memba malali, mi nangak ölöp mötzan.”   
\p
\v 27 Mewö jiiga Labanöŋ kewö jiyök: “Gi möt ölöwak niŋgizan ewö, mönö ölöp ki malman. Kembunöŋ göhöra aka ni kötuetköm niŋgiba malöhi, nöŋön unju qebiga keu mewö asuhui mötzal.”   
\p
\v 28 Mewö jiba toroqeba kewö jiyök: “Mönö nupkahö töwaŋaŋgö jaŋgöŋi jinöŋga söŋgöröŋi mi ölöp gihimam.”  
\v 29 Mewö jiiga Jeikobnöŋ kewö jiyök: “Nöŋön göhö welengi denöwö qeba mala göhö mirigö sömbup kambuŋi kambuŋi galöm köl eŋgibiga qarigeri, mi nangak ölöp mötzan.  
\v 30 Mutuk ni ki qahö kabiga miaŋgöreŋ sömbup yuaigi gwötpuk qahö ahöm gihiyökmö, miaŋön mönö ni kabiga nalö miaŋgöreŋ sehiba jesöŋgö akze. Ni denike denike anda kayali, miaŋgöreŋ Kembunöŋ kötuetköm gihiiga malnöŋ. Mewö malnöŋmö, ni mönö wani nalönöŋ ölöp nani könagesöurupni naŋgöm eŋgimamgöra aka nup yuai könahiba membileŋak?”   
\p
\v 31 Mewö jiiga Labanöŋ kewö qesiyök: “Ni mönö wania gihibileŋak?” Mewö qesiiga Jeikobnöŋ meleŋda kewö jiyök: “Yuai kun kude niŋgimanmö, yuai mohot ki nöŋgöra akŋan ewö, ni ölöp toroqeba göhöreŋ lama kambuŋi kambuŋi mi köyan köla jegalöm ak eŋgiba malmam.  
\v 32 Ni ölöp göhöreŋ lama aka meme kambugi pakpak mi merak eŋgek kewötmam. Mi kewöta lama moröŋi baröm pakpak aka meme (noniŋ) dömŋi tiktokŋinambuk aka kulemŋini diriweŋ, soŋo me koromboŋgi mi pakpak mendeŋda nanŋini tokom eŋgiman. Mieŋön ölöp nup memba malalaŋgö töwani akŋe.  
\v 33 Könaŋgep nupnaŋgö töwani, lama aka meme mi eŋgek kewötmamgöra kabanak, nalö miaŋgöreŋ uruni diŋdiŋaŋgö könaŋi mi amqeba kewö miwikŋaiman: Meme (noniŋ) tiktokŋini qahö aka diriweŋ, soŋo me koromboŋgi qahö mi pakpak aka lama baröm qahö pakpak nöŋgö kambunöŋ kinmei, mi nöŋön yoŋgorö meal, mewö möt kutuman.”   
\p
\v 34 Mewö jiiga Labanöŋ kewö meleŋnök: “Ni ölöp urumohot akzal. Keu jizan ewö köna mi ahöma.”  
\v 35 Mewö meleŋda silim miaŋgöreŋök Labanöŋ meme (noniŋ) aziŋi kulemŋini jiŋjalalaŋ aka diriweŋ soŋo me koromboŋgi aka meme ambiŋi pakpak kulemŋini tiktokŋinambuk aka diriweŋ soŋo me koromboŋgi me sile jupŋine yuai tuatŋi taröhi, mi pakpak aka lama moröŋi baröm pakpak mi kewöta meköm eŋgiba nanŋi nahönurupŋi yeŋgö böröŋine al eŋgiyök.  
\v 36 Labanöŋ mi al eŋgiba yembuk Jeikobköreŋ lama aka meme kambu mi eŋguaŋgita silim karöbut anangö dop anda miaŋgöreŋ malget. Köröwen mewö malgetka Jeikobnöŋ toroqeba Labangöreŋ lama aka meme kambuŋi kambuŋi mi galöm köl eŋgiba malök.   
\p
\v 37 Mewö mala sau, kömin aka kuŋgam ip mieŋgö böröŋini gwölögwölö kutuba memba sileŋini jölanjölan (jöraŋjöraŋ) köndölatiiga sutŋe sutŋe tuariiga jiŋjalalaŋ ahök. \f + \fr 30.37 \ft Ip böröŋi mi selgöra qahö alök. Mewöyök tiripqözölqözöl me jinaŋ akŋamgöra qahö. Anutunöŋ yaueŋ aka suŋa jinaŋ akingöra qahö jiyökmö, Jeikobkö uruŋan diŋgiiga tem köla malöhaŋgöra töhötmöriamgö könaŋi mewö kusum waŋgiyök. \f*   
\p
\v 38 Mewö aiga ip böröŋini köndököndölatiŋi mi memba sömbup yeŋgö o joutŋini pakpak miaŋgöreŋ aliga o nembingöra kagetka wösöŋineyök ahöyök. Mewö ahöiga lama aka meme kambu yeŋön aziŋan eŋgualöŋmegö sihim könöpŋi möta o nembingöra kaba miwikŋaiba eket.  
\v 39 Mewö eka meme aziŋi yeŋön ip böröŋi mieŋgö kösutŋine ambiŋi eŋgualöŋget. Mewö eŋgualöŋgetka gölöm ala malgeraŋgöra moröurupŋini jiŋjalalaŋ, tiktokŋinambuk aka diriweŋ, soŋo me koromboŋgi mi eŋgömemba malget.   
\p
\v 40 Mewö malgetka Jeikobnöŋ lama aka meme (noniŋ) moröŋi mewöŋi mi kewöta mendeŋ eŋgiba nanŋök nanŋök kambu köl eŋgiyökmö, sömbup ketaŋi mi areŋgöm eŋgiiga jeŋini Labangöreŋ sömbup baröm aka kimbiŋini tiktokŋinambuk yeŋgöreŋ göröken uba kinget. Mewö aka nanŋaŋgöra lama aka meme (noniŋ) kambuŋi kambuŋi meköba miwikŋaim eŋgiyök. Mi miwikŋaiba jöhöm eŋgiiga Labangö lama kambunöŋ qahö anda toroqem eŋgiget.   
\p
\v 41 Sömbup ambiŋi köhöikŋi yeŋön aziŋan eŋgualöŋmegö sihim könöpŋi mötketka Jeikobnöŋ nalö dop miaŋgöreŋ ip böröŋi mi o joutnöŋ alök. Miaŋgöra sömbup aziŋi yeŋön kaba mi wösöŋine miwikŋaiba eka kösutŋe miaŋgöreŋ ambiŋi mi eŋgualöŋda malget.   
\p
\v 42 Mewö malgetmö, sömbup ambiŋan ösumŋini eretŋi aket ewö, yaŋön ip böröŋi mi yeŋgö wösöŋine qahö ala malök. Mewö aka maliga sömbup ösumŋini eretŋi mieŋön Labangöreŋ kambunöŋ toroqegetka ösumŋini köhöikŋi yeŋön Jeikobkö kambunöŋ anda toroqeget.  
\v 43 Jeikobnöŋ mewö aka kindiŋbirik azi qetbuŋaŋambuk aka töhötmöriam miwikŋaiyök. Lama aka meme kambu gwötpuk buŋa qem aŋguba welenqeqe ambazip eŋguaŋgiriga kamel aka doŋki kambuŋi kambuŋi asuhum sehigetka toŋini ahök. Mewö.   
\c 31  
\s1 Jeikobnöŋ Laban mosöta ölöŋ köla anök.  
\p
\v 1 Labangö nahönurupŋan keu kewö jigetka Jeikobkö kezapŋe geiga mörök: “Iwininan yuai buŋa qeba malöhi, Jeikobnöŋ mi pakpak kalöpköba könjörata aŋgön kölök. Iwininaŋgö sukinapŋi galöm köla miaŋgöreŋök inapŋi pakpak mi nanŋaŋgöra miwikŋaiba kindiŋbirik akza.”  
\v 2 Keu mi mörök aka yöwöŋaŋgö jemesoholŋi eka kewö möt asariyök: “Labanöŋ mutuk ala ölöpŋi ak niŋgiba mala korökmö, mewö qahö toroqeba aka malja.”   
\p
\v 3 Mewö möt asariiga Kembunöŋ Jeikob kewö jii mörök: “Göŋön mönö liliŋgöba iwiasaurupki yeŋgö gölmenöŋ anda tinitosolomurupki yembuk malman. Anda malnöŋga nöŋön göbuk kinda malmam.”   
\p
\v 4 Jeikobnöŋ keu mi möta Reizöl aka Lea yetköra keu ali aniga gölme köröŋe lama kambuŋi kambuŋi galöm köl eŋgiyöhi, miaŋgöreŋ kayohot.  
\v 5 Kayohotka kewö jii mörohot: “Nöŋön iwiŋiraŋgö jemesoholŋi eka kewö möt asarizal: Yaŋön mutuk ala ölöpŋi ak niŋgiba mala korökmö, mewö kunbuk qahö aka malja. Iwinaŋgö Anutuŋan mönö töndup nömbuk kinda mala korök.  
\v 6 Ni ösumni pakpak qezaköba miaŋgö dop iwiŋiri welen qem waŋgiba mala korali, iŋiri mi ölöp mötzahot.   
\p
\v 7 “Mewö malalmö, yaŋön isimkakalek qakŋe ak niŋgiba mala nupnaŋgö töwaŋi mi sömaŋi 10:gö dop utekutek ala malök. Mewö ak niŋgiba malökmö, Kembunöŋ aŋgön köl waŋgiiga geŋmororoŋ kun qahö ak niŋgiiga malal.  
\v 8 Nalö kunöŋ kewö jiyök, ‘Lama aka meme (noniŋ) tiktokŋinambuk asuhumei, mi mönö göhö nup töwagi akŋe.’ Mewö jiiga sömbup kambu jömukŋi yeŋön moröŋini tiktokŋinambuk eŋgömeget. Nalö kunöŋ kewö jiyök, ‘Lama aka meme (noniŋ) jiŋjalalaŋ asuhumei, mi mönö göhö nup töwagi akŋe.’ Mewö jiiga sömbup kambu jömukŋi yeŋön moröŋini jiŋjalalaŋ eŋgömeget.  
\v 9 Anutunöŋ mewö aiga asuhuiga iwiŋiraŋgö kambuŋeyök sömbup könjörata eŋguaŋgita niŋgiiga sehiyök.   
\p
\v 10 “Sömbup aziŋan ambiŋi eŋgualöŋda malgeri, nalö kun miaŋgöreŋ gaun kunöŋ jeni uba wahöta ekiga meme (noniŋ) aziŋan ambiŋi eŋgualöŋda kingeri, yeŋgö sileŋini mi jiŋjalalaŋ, tiktokŋinambuk aka diriweŋ, soŋo me koromboŋgi pakpak aket.  
\v 11 Nöŋön gaun ekiga miaŋgöreŋ Anutugö garata kunŋan nöŋgöra ‘Jeikob!’ qerök. Mewö qeriga ‘Ki kinjal,’ jiba meleŋnal.  
\v 12 Meleŋniga kewö toroqeba jiyök: ‘Labanöŋ yuai pakpak ak gihimakzawi, nöŋön mi eka mötzal. Miaŋgöra ölöp jegi uba wahöta eknöŋ: Meme (noniŋ) aziŋi pakpak ambiŋi eŋgualöŋda kinjei, yeŋgö sileŋinan jiŋjalalaŋ, tiktokŋinambuk aka diriweŋ, soŋo me koromboŋgi akza.  
\v 13 \x * \xo 31.13 \xt Jen 28.18-22\x*Nöŋön Betel miaŋgöreŋ asuhum gihibiga köt dangunu kun kuŋguba miriba nöŋgöra keu jöhöba jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöinöŋ. Nöŋön Anutu mi aka göhöra keu kewö jizal: Gi mönö dölki wahöta kantri ki mosöta nangi ahuahu gölmege kunbuk liliŋgöba anman.’”   
\p
\v 14 Jeikobnöŋ keuŋi mewö jiiga Reizöl aka Lea yetkön kewö meleŋ waŋgiba jiyohot: “Iwiniraŋgö mire börösamotkö bahöŋi kun mi neŋgöreŋ qahö toroqeba tatza.  
\v 15 Yaŋön azi netkiiga söŋgöröniran kaiga mi nanŋaŋgörök memba gil teköyök. Miaŋgöra niri mönö kian tandök ak netkiiga mala korit.  
\v 16 Miaŋgöra Anutunöŋ iwiniraŋgö kambuŋeyök sukinap öröyuai könjörata waŋgiri sehiyöhi, mi pakpak mönö ölŋa nanine aka nahönböraturupnini neŋgö buŋaya akza. Miaŋgöra Anutunöŋ jim kutum gihiyöhi, göŋön mönö mi pakpak tem köla wuataŋgöman.”   
\p
\v 17 Mewö jiyohotka wahöta mem mözözöm aka anöm-moröurupŋi kököbihim eŋgiiga kamel qakŋine öŋgöget.   
\p
\v 18 Mirigö sömbup kambuŋi pakpak közöl eŋgiiga mutuk anget. Sukinap yuaiŋi (merömbuŋi) pakpak Mesopotemia (Padan Aram) gölmenöŋ mala miwikŋaim sehiyöhi, mi körekbörek kölolohoba iwiŋi Aisaköreŋ anbingöra Keinan gölmenöŋ göröken anget.  
\v 19 Nalö miaŋgöreŋ Labanöŋ lama jupŋini mitimamgö aniga Reizölnöŋ iwiŋaŋgöreŋ miri domlopioŋ morörökŋi yoŋgorö meyök.  
\v 20 Yoŋgorö meiga Jeikobnöŋ toroqeba yöwöŋi Aram azi Laban i kewö tilipköm waŋgiyök: Anbingö keuŋi mi qahö jii mörökmö, mönö ölöŋ mosöta anget.  
\v 21 Mewö ölöŋ angetka kamel yeŋön öröyuaiŋi pakpak mem bisiget. Anda Yufreitis o kutuba Gilead gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ göröken anget. Mewö.   
\s1 Labanöŋ Jeikob wuataŋgöba anök.  
\p
\v 22 Angetmö, silim karöbut aiga miaŋgöreŋ keu kewö jigetka Labanöŋ mörök, “Jeikobnöŋ mönö tököba ölöŋ köla anök.”  
\v 23 Mi möta wahöta tinitosolom aziurupŋi eŋgömemba wehön 7:gö dop eŋguataŋgöba anda mala Gilead gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ miwikŋaiba eŋgömeget.  
\v 24 Eŋgömemba suŋgem miaŋgöreŋök Anutunöŋ Aram azi Labangöra gaunöŋ asuhuba keu kewö jii mörök: “Göŋön Jeikobköra kötumötuet me qesuak keu kun jibanbuköra mönö möt kutuba galöm mem aŋguman.”  
\v 25 Eŋgömegetka Jeikobnöŋ opo seri koumŋi Gilead gölme kunduŋambuknöŋ möröreŋgöba kuŋguiga Laban aka aziurupŋi yeŋön mewöyök opo seri koumŋini miaŋgöreŋ kuŋguba ahöget.   
\p
\v 26 Ahöba wahöta qiŋgiŋi Jeikobköreŋ anda kewö jii mörök: “Gi mönö wani kimbia ak niŋginöŋe? Gi tilipköm niŋgizan. Kerök yeŋön yarö gila ambi yoŋgorö örömakzei, mönö miaŋgö tandök nöŋgö böratyahötni ölöŋ etkuaŋgita kanöŋ.  
\v 27 Gi wuanöŋgöra isimkakalek ak niŋgiba ösumok ölöŋ köla nömosöta kanöŋ? Gi mönö wuanöŋgöra keu kun qahö jinöŋ mötpi laŋ kanöŋ? Mi mötpileŋak ewö, nöŋön ölöp liŋet gwawet albi kömam köla gita kulele qegetka sösöŋgai qakŋe gumbulbi könanöŋ kabeak.   
\p
\v 28 “Mi mötpileŋak ewö, mönö ölöp isiurupni aka böratyahötni numbuŋini yöhötim nemba yaizökzökŋini jibileŋak. Gi mönö uruqahö kimbia aknöŋ.  
\v 29 Nöŋön kukösumnambuk kaba ölöp ayuhum gihibileŋakmö, suŋgem ahöbiga iwigahö Anutuŋan keu kewö jii mötzal: ‘Göŋön Jeikobköra kötumötuet me qesuak keu kun jibanbuköra mönö möt kutuba galöm mem aŋguman.’  
\v 30 Miaŋgöra muat, nangi iwigahö miri gölmeŋe liliŋgömamgö urusihimgi ketaŋi möta malagun lök mosöta könanöŋ kaba maljan. Miaŋgöra ölöp anmanmö, nöŋgö domlopioŋurupni mi mönö wuanöŋgöra yoŋgorö memba kanöŋ?”   
\p
\v 31 Labanöŋ mewö jiiga Jeikobnöŋ kewö meleŋ waŋgiyök: “Göŋön böratyahötki yarö ösum qakŋe noaŋgitpanbukö mötmöriba keŋgötni möta ölöŋ köla kain.  
\v 32 Kainmö, kunŋan domlopioŋurupki meiga miwikŋaimani, i ölöp qenöŋga kömuma. Öröyuai pakpak memba maljali, mi ölöp tinitosolomurupniri yeŋgö jeŋine ek kewöta kinda göhöreŋ yuaigi kun miwikŋaiba eka mi ölöp meman. “Jeikobnöŋ mewö jiyökmö, anömŋi Reizölnöŋ domlopioŋ mi yoŋgorö meyöhi, apŋan mi qahö möröhaŋgöra mi tönpin jiyök.   
\p
\v 33 Mewö jiiga qiŋgiŋi Jeikobkö opo seri koumŋe öŋgöba qezaŋda jaruba Leagö opo seri koumŋe öŋgöba toroqeba welen ambiyahöt mietkö opo seri koumŋire öŋgöba qezaŋda jaruba yuai kun qahö miwikŋaiyök. Leagö koumŋi mosöta miaŋgö andöŋe Reizölgö koumnöŋ öŋgöyök.  
\v 34 Öŋgöyökmö, Reizölnöŋ domlopioŋurup mi memba gösönöŋ löŋgöta kamel qakŋe tatatkö dum uruŋe ala qakŋe öŋgöba qelanjim eŋgiba tarök. Mewö tariga iwiŋan opo koumŋaŋgö uruŋi körek qezaŋnökmö, mi qahö miwikŋaiyök.  
\v 35 Reizölnöŋ iwiŋi kewö jii mörök: “Ketaŋamni, ni köiŋnöŋ nehiga tatzalaŋgöra aka göhö jemesoholge ölöp qahö wahötmam. Miaŋgöra uruönön kude möt niŋgiman. “Mewö jiiga miriŋaŋgö domlopioŋurupŋi mieŋgöra jaruyökmö, mi qahö miwikŋaiyök.   
\p
\v 36 Qahö miwikŋaiiga kinda Jeikobnöŋ irimŋi seholiiga tembula Laban kewö jim waŋgiba qesim waŋgiyök: “Nöŋön wani könaya ak siŋgial? Mönö wani silik bölöŋi ak gihialaŋgöra kahasililiŋnöŋ böröjaŋ suhum niŋgizan?  
\v 37 Nöŋgö sukinapni pakpak qezaŋ teköbagun mönö wanat yuaia kun miwikŋainöŋga nangi mirigahö buŋaya akawak? Mi ölöp memba yuhu kaba tinitosolomurupniri yeŋgö jeŋine alnöŋ eketka sutnire keu lömböt ahöiga mi kewöta jim teköba mindiŋgöm netkime.   
\p
\v 38 “Nöŋön göbuk lök yambu 20 mala koral. Nalö miaŋgö uruŋe nupki membiga göhöreŋ lama aka meme (noniŋ) yeŋön morö membingö pömsöm qahö qegetmö, ölöpŋanök ahumsehip aka malget. Mewöyök lama aziŋi kun göhö sömbup kambunöhök qahö qem neal.  
\v 39 Nalö tosatŋe sömbup kalŋan lama qeba yöhöqöhötiyöhi, mi qahö memba kaba gihiba malalmö, miaŋgö kitipŋi mi nani kambunöhök memba salupŋe ala malal. Lamagi suŋgemŋe me asakŋe yoŋgorö memba malbeahi, mi töndup miaŋgö salupŋi almamgö jimkutukutu alnöŋga mi wuataŋgöba malal.   
\p
\v 40 “Silimnöŋ miri könöpŋan nohotiriiga suŋgemnöŋ amötŋan nuŋguiga saŋgenŋi möta malal. Nalö gwötpuk gaun guli mem niŋgiiga malal.  
\v 41 Yambu 20:gö dop mewö göhö mire mala kotpi teköza. Yambu 14 mi böratyahötki etkömemamgöra welen qem gihiba malal. Miaŋgö andöŋe yambu 6 mi lama bulmakau miwikŋaimamgöra göhöreŋ nup memba malal. Mewö malalmö, göŋön nup memegö töwani mi sömaŋi 10:gö dop utekutek ala malnöŋ.   
\p
\v 42 “Asani Abrahamgö Anutuŋi iwini Aisaknöŋ waikŋi memba möpöseimakzawi, yaŋön andöne awörök qahö aka kötöngöm niŋgibawak ewö, göŋön mönö böröbörak melaim niŋginöŋga köna anbileŋak. Mewö ak niŋgibanakmö, Anutunöŋ nöŋgöreŋ sihimbölö kahasililiŋ möriga nup börönan sileqeqe aka memba malali, mi eka merak suŋgem nöŋgö keuni kewöta jim teköiga mötzan. “Mewö.   
\s1 Jeikob aka Laban yetkön jöhöjöhö ahot.  
\p
\v 43 Jeikobnöŋ mewö jiiga Labanöŋ kewö meleŋ waŋgiyök: “Ambi yahöt ki mönö nöŋgö böratyahötna. Yetkö nahönböraturupŋiri mi nöŋgöreŋa. Lama bulmakau kambuŋi kambuŋi ki mi nöŋgöreŋa. Yuai pakpak ki ekzani, mi körek nöŋgö buŋayök akza. Mewömö, muat nöŋön merak böratyahötni ki aka nahönböraturupŋiri eŋgömeyohori, yeŋön anmegö keuŋini jigetka mi qeapkömamgö lömbörizal.  
\v 44 Miaŋgöra ölöp kaba gou köl aŋguba sutnire jöhöjöhö akit. Mi qendeŋbitpuköra mötmörim netkiba dangunu ewö sutnire ahöma.”   
\p
\v 45 Mewö jiiga Jeikobnöŋ köt kun memba kuŋguiga timbetuat ewö dangunu jaböŋiri aka kinök.  
\v 46 Miaŋön kiniga Jeikobnöŋ tinitosolomurupŋi yeŋgöra köt memba tokomegöra jiyök. Mewö jiiga köt memba qaknöŋ qaknöŋ ala tokoget öŋgöiga miaŋgö kösutŋe nene lömbuaŋ ohoba neget.  
\v 47 Labanöŋ köt kambu miaŋgö qetŋi Jegar Sahaduta qeri Jeikobnöŋ qetŋi Galed qerök. \f + \fr 31.47 \ft Dangunu köt kambu mi Hibru keunöŋ Galed aka Arameik keunöŋ Jegar Sahaduta. \f*   
\p
\v 48 Mewö qerohotka yöwöŋan qiŋgiŋi Jeikob kewö jii mörök: “Köt kambu ki mönö merak netkö sutnire dangununira ahöma. “Miaŋgöra Jeikobnöŋ miaŋgö qetŋi Galed qerök.  
\v 49 Labanöŋ keu toroqeba kewö jiyök: “Kembunöŋ mönö deŋda malbiri, nalö miaŋgöreŋ sutnire jeŋan netkek tiba galöm mem netkiba malma. “Miaŋgö dop gölme miaŋgö qetŋi kun Mizpa qerök. (Mizpa Galöm meme miri köröpŋi.)   
\p
\v 50 Labanöŋ keu mi toroqeba kewö jiyök: “Göŋön böratyahötni öröm ureim ak etkiman me toroqeba kakasun ambi tosatŋi eŋgömeman ewö, mönö keu ki möta malman: Gölme azi kunŋan kösutnire qahö mala netkehiga Anutunöŋ mönö töndup ölöp netkeka sutnire jöhöjöhö ahözawaŋgö keuŋi mi naŋgöba jiba malma.”   
\p
\v 51 Mewö jiba kunbuk toroqeba kewö jiyök: “Qiŋgini mötnöŋ, köt kambu ki aka mötök ki kuŋguzali, mietkön mönö netkö sutnire dangunu ewö tat öŋgömahot.  
\v 52 Köt kambu ki mönö dangununira aka tat öŋgöma aka mötök ki mi mewöyök dangununira aka tat öŋgöma. Mietkön jöhöjöhöniraŋgöra kewö mötmörim netkiba tat öŋgömahot: Nöŋön mem bölim gihimamgö möta köt kambu ki qahö oŋgita göhöreŋ kamam. Göŋön mewöŋanök mem bölim niŋgimamgöra möta köt kambu aka mötök ki qahö etkoŋgita nöŋgöreŋ kaman.  
\v 53 Abraham, Nahor aka yetkö iwiŋiri yeŋgö bemŋini Anutu yaŋön mönö keu sutnire asuhuiga mi kewöta jim teköm netkima. “Labanöŋ mewö jiiga Jeikobnöŋ keu mi jöhöba Anutugö qetŋe jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiyök. Iwiŋi Aisaknöŋ Anutu miaŋgö waikŋi memba möpöseiba malök.   
\p
\v 54 Jeikobnöŋ mewö aka gölme kunduŋe sömbup qeba miaŋön jöwöwöl ohoba tinitosolomurupŋi öröm eŋgiiga lömbuaŋnöŋ kaget. Kaba nene nemba suŋgem liŋet unduba kunduŋe miaŋgöreŋ ahöget.  
\v 55 Ahögetka miri asariiga Labanöŋ söŋanök wahöta isiurupŋi aka böratyahötŋi numbuŋini yöhötim nemba kötuetköm eŋgiba yaizökzökŋini jiyök. Mi jiba eŋgömosöta liliŋgöba miriŋe anök. Mewö.   
\c 32  
\s1 Jeikobnöŋ Isobuk aitoŋgöbitkö jörömqöröm ahök.  
\p
\v 1 Yöwöŋan aniga Jeikobnöŋ mewöyök könanöŋ aniga Anutugö garataurupŋi tosatŋan miwikŋaim waŋgiget.  
\v 2 Miwikŋaim waŋgigetka eŋgeka kewö jiyök: “I Anutugöreŋ yarö kambuya akze. “Miaŋgö dop gölme miaŋgö qetŋi Mahanaim (yarö kambu yahöt) qerök.   
\p
\v 3 Jeikobnöŋ könanöŋ anda mala kolek aziurupŋi tosatŋi mutuk melaim eŋgii Edom kantrigö gölme qetŋi Seir miaŋgöreŋ datŋi Iso ekingöra anget.  
\v 4 Melaim eŋgiba kewö jim kutum eŋgiyök: “Iŋini mönö anda dat kembuni Iso kewö jigetka mötma: ‘Ketaŋamni mötnöŋ, ni welen azigi Jeikob. Ni ehoniri Labanbuk mala kota mal teköba nalö kewöŋe i mosöta kazal.  
\v 5 Miaŋgöreŋ mala bulmakau, doŋki, lama, meme (noniŋ) kambuŋi kambuŋi aka welenqeqe ambazip miwikŋaiba eŋgömemba könanöŋ kazal. O azi kembuni, nöŋön göhö jege ak-kömukömu miwikŋaimamgöra möta keu buzupni ki mutuk albi göhöreŋ kaza.’”   
\p
\v 6 Mewö jim kutum eŋgiiga anda liliŋgöba kaba kewö jigetka mörök: “Nini datki Isogöreŋ anin. Yaŋön mönö aziurupŋi 400 eŋgömemba könanöŋ kaba göbuk aitoŋgöbingö jöjöröba malje.”  
\v 7 Mewö jigetka möta awöwöliba köŋjiliŋ ketaŋi mörök. Mewö möta kinda könagesöurupŋi yambuk kageri, mi aka lama meme kambuŋi kambuŋi, bulmakau kambuŋi kambuŋi aka kamelurupŋi mi mendeŋ eŋgiiga kambu yahöt aket.  
\v 8 Kewö mötmöriba mewö ahök: “Isonöŋ kaba yarö gila kambu kun eŋgum ayuhuma ewö, kambu kun yeŋön mönö ölöp ölöŋ köla anbeak.”   
\p
\v 9 Mewö mötmöriba kewö jiba köuluköyök: “O Anutu, asani Abrahamgö aka iwini Aisakö bemŋiri, göŋön ölöp möt niŋgiman. Kembu, gi nangok keu kewö jinöŋ möral: ‘Gi mönö wahöta nangi gölmenöŋ liliŋgöba nangi tinitosolomurupki yeŋgöreŋ anman. Endu anöŋga nöŋön töhötmöriam gihibiga malman.’ Mewö jinöŋ möral.  
\v 10 Mönöwök nani öröpnanök memba Jordan o töwatŋi ki kutuba analmö, ölöp ahum sehiba merak liliŋgöba kambu yahöt aka ki kazal. Ni welen azigi etqeqeŋi aka malalmö, göŋön töndup keugi pöndaŋ wuataŋgöba ak-kömukömugi pakpak kondel niŋgiba malnöŋ. Ni eretŋi aka urukalemgi mi buŋa qem aŋgumamaŋgö dop qahö aka malal.   
\p
\v 11 “Datni Isonöŋ könanöŋ kaba nani, nam aka moröurupnini nini neŋguba ayuhum neŋgibapuköra nöŋön keŋgötni mötzal. Miaŋgöra göŋön mönö bauköm neŋgiba yaŋgö böröŋeyök meköm neŋgiman.  
\v 12 \x * \xo 32.12 \xt Jen 22.17\x*Gi nangok keu kewö jinöŋga möral: ‘Nöŋön töhötmöriam gihiba gwölönarökurupki ahumsehip eŋgibiga qötöŋinan qariba köwetkö sakösiŋi ahözawaŋgö dop akŋa. Mi gwötpuk ketaŋi ahömawaŋgöra aka oyoŋoyoŋgö dop qahö. Keu mi ölŋa.’”   
\p
\v 13 Mewö köuluköba suŋgemŋi mi gölme miaŋgöreŋ ahöyök. Ahöbagun sömbup kambuŋi kambuŋi mieŋgöreŋök datŋi Iso kalem waŋgimamgöra sömbup kewö kewöt mendeŋ eŋgiba nanŋinök al eŋgiyök:  
\v 14 Meme (noniŋ) ambiŋi 200, aziŋi 20, lama ambiŋi 200, aziŋi 20,  
\v 15 kamel 30 moröurupŋini juzunöŋ, bulmakau ambiŋi 40, aziŋi 10, doŋki ambiŋi 20, aziŋi 10.   
\p
\v 16 Kambu mewö mewö kewöt mendeŋda kambu nanŋök nanŋök mi welenqeqeurupŋi yeŋgö böröŋine al eŋgiba kewö jii mötket: “Iŋini ölöp mutuk anda sömbup kambuŋi kambuŋi kieŋgö sutŋine tiriŋ kutuba eŋguaŋgita awataŋ anme.”   
\p
\v 17 Mewö jiba kambu mutukŋi anmeaŋgö galömŋi kewö jim kutum waŋgiyök: “Könanöŋ angetka datni Isonöŋ miwikŋaim eŋgiba kewö qesim gihima: ‘Gi dagö welenqeqe azia akzan? Gi denike anmam jiba kazan? Sömbup wösöge anjei, mi dagöreŋa?’  
\v 18 Mewö qesim gihiiga kewö jiman: ‘Mi welen azigi Jeikobköreŋa. Mi ketaŋamŋi Iso kalem waŋgimamgöra al eŋgii kaze. Nanŋak mönö andönine könanöŋ kaza.’”   
\p
\v 19 Mewö jim kutum waŋgiba sömbup kambu 2:ŋi, kambu 3:ŋi aka sömbup kambu tosatŋi pakpak yeŋgö galömŋini andöŋine kageri, i mewöyök jim kutum eŋgiiga kewö mötket: “Iŋini datni Iso miwikŋaimei, mönö keu tandökŋi miyök jigetka mötma.”  
\v 20 Mewö jim kutum eŋgiba kewö mötmöriyök: “Nöŋön esapköba uruŋi memba eta ala kalem waŋgimamgöra sömbup kambuŋi kambuŋi melaim eŋgibi mutuk anme. Datnan mi eŋgeka uruŋi bönjöŋ köliga amöribawak. Uruŋi amöriiga ölöp nanak yaŋgö jemesoholŋe ösöŋ aŋgotpi siŋgisöndokni mosöta ala ak niŋgibawak. “Mewö mötmöriba toroqeba kewö jiget mötmapkö jiyök: “Göhö welen azigi Jeikobnöŋ mönö andönine ösöŋ kaza.”   
\p
\v 21 Mewö jiba kalemŋi al eŋgii mutuk könanöŋ angetmö, nanŋak suŋgem mi opo koumnöŋ tatmam jiba miaŋgöreŋ tarök. Mewö.   
\s1 Jeikobnöŋ Suep garatabuk aum-möriyohot.  
\p
\v 22 Suŋgem miaŋgöreŋ Jeikobnöŋ wahöta anömyahötŋi, welen ambiyahötŋi aka morönahönurupŋi 11 mi eŋguaŋgiriga anda Jabok o sakŋi qöleqöleleiŋi kutubingö aket.  
\v 23 Eŋguaŋgiri o kutuba anda sukinap yuaiŋi pakpak buŋaŋi ahöyöhi, mi mewöyök memba an teköget.   
\p
\v 24 An tekögetmö, Jeikobnöŋ nanŋök o likepŋe miaŋgöreŋ kunbuk tarök. Nanŋök tariga azi kunŋan kaiga yambuk suŋgem aum-möriba malohotka miri giaŋiyök.\x * \xo 32.24 \xt Hos 12.3-4\x*  
\v 25 Azi miaŋön luhut al waŋgimamgö osiba eka miaŋgöra Jeikob mi ikinŋe qeyök. Qeiga mohotŋe aum-möriba malohotka miaŋgöreŋ Jeikobkö ikin sihitŋan sulök.  
\v 26 Sihitŋan suliga azi miaŋön kewö jiyök: “Miri giaŋimamgö akzawaŋgöra mönö ölöp nömosötnöŋga anmam. “Mewö jiyökmö, Jeikobnöŋ kewö meleŋ waŋgiyök: “Ni qahö kötuetköm niŋgiman ewö, nöŋön mönö gi qahö gömosötpi anman.”   
\p
\v 27 Mewö meleŋ waŋgiiga “Gi qetki niŋi?” jiba qesim waŋgiiga “Jeikob,” jiyök.   
\p
\v 28 Mewö jiiga keu kewö jiyök: “Gi Anutu aka ambazip yembuk aum-möriba mala luhut al eŋginöŋ. Miaŋgöra göhö qetki mönö kunbuk Jeikob qahöpmö, Israel qetme. “(Israel Anutubuk aum-möriyök.)\x * \xo 32.28 \xt Jen 35.10\x*   
\p
\v 29 Mewö jiiga kewö jiyök: “Gi ölöp qetki qetnöŋga mötmam. “Mewö jiyökmö, garatanöŋ miaŋön kewö meleŋ waŋgiyök: “Gi denöwögöra nöŋgö qetnaŋgöra qesizan?” Mewö meleŋ waŋgiba miaŋgöreŋ kinda kötuetköm waŋgiyök.\x * \xo 32.29 \xt Kemb 13.17-18\x*   
\p
\v 30 Kötuetköm waŋgiiga Jeikobnöŋ kewö jiyök: “Ni Anutubuk mesohol köl aŋguba jeŋi törörök ekzalmö, töndup nehoriiga jebuk maljal. “Mewö jiba miaŋgöra gölme miaŋgö qetŋi Penuel qerök. (Penuel Anutugö jemesoholŋi)  
\v 31 Wehön jeŋan lök koriga Jeikobnöŋ Penuel gölme mi mosöta oŋgita kaba ikinŋi sulöhaŋgöra aka timkorik anök.  
\v 32 Azi miaŋön Jeikobkö ikin sihit toroqeqeŋaŋgö ginimuramŋe (bidororo) qeyöhaŋgöra aka Israel könagesö yeŋön nalö kewöŋe mewöyök sömbup nemba miaŋgöreŋ ikin sihit toroqeqeŋaŋgö ginimuramŋi mi tököba qahö nemakze. Mewö.   
\c 33  
\s1 Jeikobnöŋ Isobuk aitoŋgöyohot.  
\p
\v 1 Jeikobnöŋ jeŋi uba wahöta Isonöŋ aziurupŋi 400 yembuk mohotŋe könanöŋ kageri, mi eŋgehök. Miaŋgöra nahönböraturupŋi mendeŋ eŋgiba Lea, Reizöl aka welen ambiyahötŋi yeŋgö böröŋine al eŋgiyök.   
\p
\v 2 Mewö al eŋgiba kewö areŋgöm eŋgiyök: Welen ambiyahötŋi yetkön nahönböraturupŋiri eŋguaŋgita mutuk anget. Yeŋgö andöŋine Leanöŋ nahönböraturupŋi yembuk angetka Reizöl aka nahönŋi Josef yetkön qöndökŋi anohot.   
\p
\v 3 Saiwaŋi mewö areŋgöm eŋgiba nanŋak yeŋgö wösöŋine mutuk anda simin köla gölmenöŋ bamgöba wahöriga indimŋi 7 aiga anda datŋaŋgö jemesoholŋe aŋgorök.  
\v 4 Aŋgorökmö, Isonöŋ munŋi ekŋamgöra ösumŋan kiŋkiŋgöba kaba suhumgöm waŋgiba böröŋan imbiŋe gili geiga numbuŋi yöhötim neiga urusahöt auyohot.  
\v 5 Isonöŋ jeŋi uba wahöta Jeikobkö anöm-moröurupŋi eŋgeka munŋi qesim waŋgiyök: “Ki denike yeŋön göbuk kaze?” Qesim waŋgiiga kewö meleŋnök: “Anutunöŋ kalem möriamŋi qakŋe nahönbörat ki welen azigi ni niŋgiyök.”   
\p
\v 6 Mewö meleŋniga welen ambiyahötŋi yetkön nahönböraturupŋiri yembuk dowe kaŋgota simin köla gölmenöŋ bamgöget.  
\v 7 Miaŋgö andöŋe Lea aka nahönböraturupŋi yeŋön mewöŋanök dowe kaŋgota simin köla gölmenöŋ bamgöget. Teteköŋe Josef aka Reizöl yetkön dowe kaŋgota simin köla gölmenöŋ bamgöyohot.   
\p
\v 8 Mewö aketka Isonöŋ kewö qesim waŋgiyök: “Azi aka sömbup kambu pakpak könanöŋ miwikŋaim eŋgizali, mi könaŋi denöwögöra melaim eŋginöŋga kaze?” Mewö qesim waŋgiiga kewö jiyök: “O azi kembuni, nöŋön mi göhö jege ak-kömukömu miwikŋaimamgöra aka melaim eŋgial.”   
\p
\v 9 Mewö jiyökmö, Isonöŋ keu kewö jiyök: “O muni, mi nöŋgöreŋ gwötpuk lök dopne ahöze. Miaŋgöra mi ölöp toroqeba nangi buŋaya aka ahöma.”   
\p
\v 10 Mewö jiiga Jeikobnöŋ kewö jiyök: “Mewö qahö. Göŋön neksihim aka ala ölöpŋi ak niŋginöŋga göhö jemesoholgi ekiga Anutugö jemesoholŋi ewö akza. Miaŋgöra nöŋön göhö jege ak-kömukömu miwikŋaizal ewö, mönö kalemni ki ölöp buŋa qem aŋguman.  
\v 11 Anutunöŋ kalem möriam kondel niŋgiiga mala kotpiga yuai pakpak osimakzali, mi pakpak ölöp ahöm niŋgiza. Mewögöra uruölöwak kalemni memba kageri, mi ölöp meman. “Mewö jiba kapaŋ köla malöhaŋgöra Isonöŋ uruölöwak kalemŋi mi buŋa qem aŋguyök.   
\p
\v 12 Buŋa qem aŋguba kewö jiyök: “Mönö ölöp mosöta köna anbin. Nöŋön köiputŋini akiga eŋön ölöp nömbuk kagetka anbin.”   
\p
\v 13 Mewö jiyökmö, Jeikobnöŋ kewö jiyök: “Azi kembuni, mötnöŋ. Nahönböraturupni yeŋön ösumŋini eretŋi akze aka lama namŋi aka bulmakau namŋi moröŋini juzu eŋgimakzei, nöŋön mi köyan köl eŋgimakzal. Mewö aiga i köna anmegöra wehön mohotkö dop könöpuk eŋguataŋgöbinak ewö, yeŋön mönö ösumŋini eriga kambu körek pakpak kömumbeak.  
\v 14 Mewögöra azi kembuni, gi ölöp mutuk anöŋga welen azigi nöŋön ösöŋösöŋ andöge guataŋgöba kamam. Sömbup eŋguataŋgöbi wösöne mutuk anmei aka nahönböraturupni ösumŋinaŋgö dop ösöŋösöŋ kaba mala mala biaŋ Seir mire ketaŋamni göhöreŋ kaŋgotpin.”   
\p
\v 15 Mewö jiiga Isonöŋ kewö jiyök: “Mewö aiga nöŋön ölöp aziurupni tosatŋi eŋgömosötpiga göbuk ösöŋ kame. “Mewö jiiga Jeikobnöŋ kewö qesiyök: “Gi mönö wuanöŋgöra mewö akanak? O azi kembuni, ni göhö jege ak-kömukömu miwikŋaibiga lök dop köl niŋgim teköza.”   
\p
\v 16 Mewö jiiga Isonöŋ wehön miaŋgöreŋök liliŋgöba anda Seir miriŋe aŋgorök.  
\v 17 Jeikobnöŋ Sukot mire anda miaŋgöreŋ nanŋi miriŋi esiba sömbupurupŋi yeŋgöra koumŋi koumŋi qeyök. Mewögöra miri gölme miaŋgö qetŋi Sukot (Koumkoum) qerakze. Mewö.   
\p
\v 18 Jeikobnöŋ mewö Mesopotemia (Padan Aram) gölme mosörök. Mosöta kaba Keinan gölmegö taon qetŋi Sekem miaŋgöreŋ ölöpŋanök ölulup kaŋgorök. Kaŋgota opo seri koumŋi taon kösutŋe gölme köröŋe möröreŋgöba kuŋguba tatket.  
\v 19 \x * \xo 33.19 \xt Jos 24.32; Jon 4.5\x*Opo seri koumŋi gölme köröŋe kuŋguyöhi, yaŋön gölme kitipŋi mi Sekemgö iwiŋi Hamor yaŋgö nahönurupŋi yeŋgöreŋök silwö kötŋi 100 miaŋön bohonŋi meyök.  
\v 20 Bohonŋi memba miaŋgöreŋ jöwöwöl alta kun memba qetŋi “El, Israelgö bem Anutuŋi,” mewö qerök. (El bem)   
\c 34  
\s1 Sekem yeŋön Daina mem bölim waŋgiget.  
\p
\v 1 Leanöŋ Jeikobkö böratŋi Daina meyöhi, yaŋön nalö kunöŋ Keinan ambi seram eŋgekŋamgöra anök.  
\v 2 Aniga gölme miaŋgö azi kembuŋi Hamor yaŋön Hiwi könagesögö azia malök. Yaŋgö nahönŋi Sekem yaŋön Daina eka miaŋgöreŋök eksihim möta öröba mem bölim waŋgiyök.  
\v 3 Sekemnöŋ wölbötŋi Jeikobkö böratŋi Dainagöra pöröraköiga jöhöba urukalemŋan jöpaköm waŋgiba kelök keuŋan jiba tutuhum waŋgiba malök.  
\v 4 Tutuhum waŋgiba mala iwiŋi Hamor kewö jii mörök: “Iwini, gi ölöp ambi seram ki nöŋgö anömna akŋapköra keu nup meman.”   
\p
\v 5 Nalö miaŋgöreŋ Jeikobkö nahönurupŋi yeŋön gölme köröŋe anda mirigö sömbupurupŋini galöm köl eŋgiba malgetka Sekemnöŋ Daina mem böliiga iwiŋi Jeikobnöŋ böratŋaŋgö keu buzupŋi mi mewö mörök. Mi mörökmö, mi mösamböta nahönurupŋan mire kaŋgotmegöra keu bök mamböta tarök.  
\v 6 Mamböta tariga Sekemgö iwiŋi Hamor yaŋön keu nup memamgöra Jeikobköreŋ kayök.  
\v 7 Kaba tariga Jeikobkö nahönurupŋan gölme köröŋeyök kaŋgotket. Kaŋgota miaŋgöreŋök yuai asuhuyöhaŋgö kösohotŋi mi kewö mötket: Sekemnöŋ Jeikobkö böratŋi mem böliba Israel könagesö sutŋine silik gamuŋambuk ahök. Silik mi kude ahakŋaŋgö dop ahök. Mi möta uruŋinan kömbuhiiga wösöbirik möta urupik aket.   
\p
\v 8 Urupik aketmö, Hamornöŋ kewö jii mötket: “Nahöni Sekemgö uruwölbötŋaŋgö sihimŋi mi eŋgö nenböratŋinaŋgöreŋ mösölatiba tatza. Miaŋgöra ölöp jim tekögetka Dainanöŋ yaŋgö anömŋi akawak.  
\v 9 Ölöp nembuk nenböraturupnini utekutek aka aŋguin anda kaiga malbin. Mewö ölöp qenaqena aka malbin.  
\v 10 Mewö aka ölöp neŋgö sutnine tata malme. Nini gölmenini ki mi qahö aŋgön kölbinmö, iŋini ölöp miaŋgöreŋ laŋ anda kaba sihimŋinaŋgö dop gölme kitipŋi kitipŋi buŋa qem aŋguba miriŋini memba nembuk aŋgumnep-qaŋgumnep aka malbin.”   
\p
\v 11 Mewö jiiga Sekemnöŋ Dainagö iwinenurupŋi yeŋgöra kewö jiyök: “Nöŋön eŋgö jeŋine ak-kömukömu miwikŋaimamgö möta qesim eŋgizal. Miaŋgöra i me waigö qesim niŋgimei, nöŋön mi ölöp eŋgimam.  
\v 12 Ambi bohonŋi aka kalem memba kaba eŋgimami, miaŋgö qötöŋi mi ölöp sihimŋinaŋgö dop memba öŋgöme. I me waigö qesim niŋgimei, nöŋön mi ölöp eŋgimam. Keuni kötŋi ki: Eŋön mönö jim teköba nenböratŋini niŋgigetka nöŋgö anömna akŋa.”   
\p
\v 13 Sekemnöŋ nenŋini Daina mem böliyöhaŋgöra aka Jeikobkö nahönurupŋi yeŋön isimkakalek qakŋe Sekem aka iwiŋi Hamor meleŋ etkiba  
\v 14 keu kewö jigetka mötket: “Azi kungö sileŋe Anutugö aiwesökŋi qahö yandigeri, nini nenböratnini azi mewöŋi ölöp qahö waŋgibin. Mewö ahinga gamumamusumnöŋ qaknine öŋgöbapuk. Miaŋgöra nini i waŋgibingö osizin.  
\v 15 Iŋini silik mohok-kun kewö aketka neŋön urumohot akin: Mutuk Anutugö aiwesökŋi mi aziurupŋini pakpak eŋgö sileŋine yandiget teköiga nini maljin ewö akŋe ewö, mönö nenböratnini ölöp eŋgibin.  
\v 16 Mewö aketka ölöp embuk nenböraturupnini utekutek aka aŋguin anda kaiga malbin. Mewö ölöp eŋgö sutŋine tata könagesö kambu mohok aka malbin.  
\v 17 Mewö malbinmö, Anutugö aiwesökŋi sileŋine yandibingö urumohot qahö akŋe ewö, nini mönö nenböratnini waŋgita kungen anbin.”   
\p
\v 18 Keu mewö jigetka Hamor aka nahönŋi Sekem yetkön keu mewöŋi miaŋgöra mörohotka dop kölök.   
\p
\v 19 Mewö mörohotka azi gwabö Sekemnöŋ iwiŋaŋgö saiwaurupŋi yeŋgö sutŋine tosatŋi eŋgoŋgita qetbuŋa ketaŋi memba malök. Yaŋgö urusihimŋan Jeikobkö böratŋaŋgöra gwötpuk ahöyöhaŋgöra aka keu jigeri, mi wuataŋgömamgö eksekpeksek qahö aka nalö qahö qem körii öŋgöyök.   
\p
\v 20 Mewö aiga Hamor aka nahönŋi Sekem yetkön Sekem taongö azi alaurupŋi yembuk keu jibingöra taongö naŋgu kösutŋe totoko sombemŋine anda kewö jiyohot:  
\v 21 “Azi kieŋön nembuk ala ölöpŋi ak aŋgumakze. Miaŋgöra nini ölöp jim teköinga yeŋön neŋgö gölmenöŋ tata laŋ anda kaba miriŋini memba nembuk aŋgumnep-qaŋgumnep aka malbin. Yeŋön gölme kitipŋi memegöra tiŋi gwötpuk ahöza. Nini ölöp yembuk nenböraturupnini utekutek aka aŋguin anda kaiga malbin.  
\v 22 Nini silik mohok-kun kewö ahinga azi mieŋön nembuk malbingö urumohot akŋe: Anutugö aiwesökŋi mi azi mieŋgö sileŋine yandiget ahözawi, miaŋgö dop mi mutuk körek neŋgö silenine mewöyök yandiin teköiga nini ölöp yembuk könagesö kambu mohot aka malbin.   
\p
\v 23 “Mewö ahinga yeŋgöreŋ mirigö sömbup kambuŋini aka sukinap yuaiŋini pakpak mi mönö nanini buŋaya akŋe. Miaŋgöra keu jigeri, mi ölöp möta imbi kölinga yeŋön neŋgö sutnine tatat dundumŋini miwikŋaiba malme.”   
\p
\v 24 Mewö jiyohotka taongö kiripo naŋguŋe kaba tokogeri, yeŋön körek Hamor aka nahönŋi Sekem yetkö keugöra urumohot aka jigetka Anutugö aiwesökŋi mi Sekem taongö azi pakpak yeŋgö sileŋine yandim teköget.   
\p
\v 25 Yandim tekögetka wehön 3:ŋi aiga miaŋgöreŋ uziŋinaŋgö sihimbölöŋi mi tok toroqeba möta tatketka Jeikobkö nahönŋi yahöt Simeon aka Liwai, Dainagö nenyahötŋi yetkön bimgö souŋiri ketaŋi memba taon miaŋgöreŋ saŋgabaŋga anda tihitŋini qahö möta tatketka wölaŋ bim qeba azi pakpak qaurapaŋ eŋguyohotka kömum teköget.  
\v 26 Hamor aka nahönŋi Sekem mi mewöŋanök bimgö sou ketaŋan etkuyohotka kömuyohot. Kömuyohotka Sekemgö mireyök nenŋiri Daina mi öröba eta waŋgita anohot.   
\p
\v 27 Mewö ahotka Jeikobkö nahönurupŋan Sekemnöŋ nenŋini mem bölim waŋgiyöhaŋgöra aka taonöŋ kiŋkiŋgöba anda azi qamötŋini eŋgeka taongö sukinap yuaiŋi kiom qeba yoŋgorö meget.  
\v 28 Lama, meme, bulmakau aka doŋki kambuŋi kambuŋi aka öröyuaiŋini pakpak taon uruŋe aka gölme köröŋe ahögeri, mi pakpak kalöpköba mem teköget.  
\v 29 Sukinap yuaiŋini pakpak otoŋda ambimoröurupŋini körek eŋguaŋgita miriŋine yuaiŋini tosatŋi ahöyöhi, mi mönö kölolohoba kiom qeba yoŋgorö memba tököba anget.   
\p
\v 30 Mewö aketka Jeikobnöŋ Simeon aka Liwai kewö jii mörohot: “Iŋiri mewö ahotka kahasililiŋ ketaŋaŋgö keuŋan mönö nöŋgö qakne öŋgöiga malmam. Gölme kiaŋgö toŋi Keinan könagesö aka Periz könagesö yeŋön mönö kazik möt niŋgiba malme. Nöŋgö könagesöni nini awamdökŋi maljin. Miaŋgöra yeŋön yarö aziurupŋini tokom eŋgiba qetala bim yarö gil niŋgime ewö, yeŋön mönö ölöp qaurapaŋ nuŋguba ni aka könagesöni ayuhum neŋgime.”   
\p
\v 31 Jeikobnöŋ mewö jii mörohotmö, yetkön keu kewö jiyohot: “Kunöŋ neŋgö nenini köna ketaŋi ambi tandök ak waŋgiyöhi, nini mönö miaŋgö likepŋi meleŋ eŋgiinga dop kölja. “Mewö.   
\c 35  
\s1 Jeikobnöŋ Betel ani Anutunöŋ kötuetköm waŋgiyök.  
\p
\v 1 Anutunöŋ Jeikob keu kewö jii mörök: “Gi mönö wahöta Betel mire anda tatat dundumgi miwikŋaiba miaŋgöreŋ Anutugöra jöwöwöl alta kun meman. Datki Isogöra ölöŋ köla anöŋga Anutunöŋ nalö miaŋgöreŋ asuhum gihiyöhi, mönö yaŋgöra alta mi meman.”\x * \xo 35.1 \xt Jen 28.11-17\x*   
\p
\v 2 Mewö jii möta Jeikobnöŋ saiwaŋi aka ambazip pakpak yambuk malgeri, i kewö jim kutum eŋgiyök: “Lopioŋ bem yuai tömbuŋi sutŋine ahözei, mi mönö qeköba gilget geiga köl könjörat mem aŋguba sileŋini saŋgoŋda opo malukuŋini uteköme.  
\v 3 Ni köŋjiliŋ uruŋe mala Anutu köuluköbiga meleŋ niŋgiyök aka denike denike anda kaba malali, yaŋön miaŋgöreŋ nömbuk mala korök. Miaŋgöra iŋini mönö kagetka Betel mire anbin. Nöŋön miaŋgöreŋ Anutugöra jöwöwöl alta kun memam.”  
\v 4 Mewö jim kutum eŋgiiga böröŋine lopioŋ yuai tömbuŋi pakpak ahögeri aka kezapŋine jeŋjeŋ möndögeri, mi qeköba kölolohoba Jeikob waŋgiget. Waŋgigetka anda in ip kun Sekem mire kinöhi, miaŋgö könaŋe gölmenöŋ esim löm kölök.   
\p
\v 5 Mewö aka wahöta angetka taonŋi taonŋi liliköba tatkeri, Anutunöŋ könagesöŋini mieŋgö uruŋini kuŋguiga waekanjam möta elemŋini eri Jeikob aka nahönurupŋi mi qahö eŋguataŋgöget.  
\v 6 Mewö anda mala Jeikobnöŋ könagesöŋi pakpak yambuk malgeri, mi eŋguaŋgita Luz mire aŋgotket. Luz qetŋi alaŋi Betel mi Keinan gölmenöŋ ahöza.  
\v 7 Miaŋgöreŋ aŋgota Jeikobnöŋ jöwöwöl alta kun meyök. Datŋaŋgöra ölöŋ köla anöhi, nalö miaŋgöreŋ Anutunöŋ gölme miaŋgöreŋ asuhum waŋgiyök. Miaŋgöra Jeikobnöŋ miri gölme miaŋgö qetŋi El-Betel qerök. (El-Betel Betelgö Bemŋi.)  
\v 8 Betel miaŋgöreŋ malgetka Rebekagö welen ambiŋi Debora yaŋön kömuyök. Kömuiga Betel miri bapŋe qerema ip kungö könaŋe löm kölget. Jiŋgeŋ qeta sahötkeraŋgöra aka qerema ip miaŋgö qetŋi Jiŋgeŋ sahötkö qeremaŋi mewö qetket.   
\p
\v 9 Jeikobnöŋ Mesopotemia (Padan Aram) gölmenöhök liliŋgöba kaiga Anutunöŋ kunbuk asuhum waŋgiba kötuetköm waŋgiyök.  
\v 10 Kötuetköm waŋgiba kewö jii mörök: “Göhö qetki Jeikob (tilipqilip azi) qerakzemö, mewö toroqeba kude qeta malme. Merak könahiba öŋgöba qetki mi Israel ahöma. “Kembunöŋ mewö jiba qetŋi Israel qerök. (Israel Anutubuk aum-möriyohot.)\x * \xo 35.10 \xt Jen 32.28\x*   
\p
\v 11 Qetŋi mewö qeta toroqeba Jeikob kewö jii mörök: “Nöŋön Anutu kukösum pakpakö Toŋi akzal. Gi ölöp ahumsehip aknöŋga gwölönarökurupki yeŋgö qötöŋinan mönö qarim öŋgöma. Göhöreŋök könagesö gwötpuk aka könagesö kambuŋi kambuŋi asuhume. Gi kiŋi kiŋi yeŋgö bömön jalöŋina akŋan.  
\v 12 Nöŋön gölme Abraham aka Aisak buŋa qem etkiali, mi mönö göhö buŋaya qemam aka göhö andöge gwölönarökurupki yeŋgö buŋaya mewöyök akŋapköra mi qemam.”\x * \xo 35.12 \xt Jen 17.4-8\x*   
\p
\v 13 Anutunöŋ keu mewö jii möriga Jeikob mosöta miri miaŋgöreŋök öŋgöyök.  
\v 14 Anutunöŋ keuŋi jii möröhi, Jeikobnöŋ gölme miaŋgöreŋ mötök köt kun memba wahöta kuŋguba mi wain o nalukŋan miriba miaŋgö qakŋe oil ipkö kelökŋi mokoi geyök.  
\v 15 Anutunöŋ yambuk keu jiyöhi, Jeikobnöŋ miri gölme miaŋgö qetŋi Betel (Anutugö miriŋi) qerök. Mewö.\x * \xo 35.15 \xt Jen 28.18-19\x*   
\s1 Reizölnöŋ kömuyök.  
\p
\v 16 Miaŋgö andöŋe Jeikobnöŋ saiwaurupŋi eŋguaŋgita Betel miri mosöta anda mala Efrata miri dopdowigetka Reizölgö morö meme nalöŋan kam kuŋguiga masö keta bölökŋi qeyök.  
\v 17 Masö qönsihimŋambuk ketaŋan qeyöhi, nalö miaŋgöreŋ anjö meme ambinöŋ keu kewö jii mörök: “O Reizöl, keŋgötki kude mötnöŋ. Gi mönö nalö kewöŋe mewöyök morö azia kun kunbuk meman.”   
\p
\v 18 Mewö jiiga morö memba kömumamgö aka timotŋi mem kuŋgui ahöba qetŋi miaŋgöra Benoni qerök. (Benoni sihimbölönaŋgö nahöni) Mewö qerökmö, iwiŋan qetŋi Benjamin qerök. (Benjamin Simbawoŋ nahöni)   
\p
\v 19 Reizölnöŋ mewö kömuiga Efrata köna töwokŋe Betlehem miaŋgöreŋ löm kölget.  
\v 20 Löm kölgetka Jeikobnöŋ mötök köt kun memba Reizölgö qaksirinöŋ kuŋguyök. Reizölgöreŋ mötök köt mi nalö kewöŋe mewöyök toroqeba kinja.   
\p
\v 21 Mewö asuhuiga Israelnöŋ miri mi mosöta toroqeba anda mala Eder miri \f + \fr 35.21 \ft der lama kambugö jegalöm meme miri köröpŋi \f* köröpŋaŋgö likepŋe aŋgota opo seri koumŋi miaŋgöreŋ möröreŋgöba kuŋguyök. Mewö.  
\v 22 \x * \xo 35.22 \xt Jen 49.4\x*Jeikobkö saiwaurupŋi yeŋön gölme miaŋgöreŋ tata mala nahönŋi mutukŋi Ruben yaŋön iwiŋaŋgö anömŋi bohonŋi qahö memeŋi Bilha yaŋgöreŋ anda mohotŋe ahöyohotka iwiŋi Israelnöŋ miaŋgö buzupŋi mörök.   
\s1 Jeikobkö nahönurupŋi  
\r 1 Hist 2.1-2  
\p
\v 23 Jeikobkö nahönurupŋi 12 mi kewö: Leagö nahönurupŋi Ruben mi Jeikobkö nahönŋi mutukŋi. Yaŋgö andöŋe Simeon, Liwai, Juda, Isakar aka Sebulun.  
\v 24 Reizölgö nahönyahötŋi qetŋiri Josef aka Benjamin.  
\v 25 Bilha Reizölgö welen ambigö nahönyahötŋi mi Dan aka Naftali.  
\v 26 Zilpa Leagö welen ambigö nahönyahötŋi mi Gad aka Aser. Jeikobkö nahönurupŋi mewö mi Mesopotemia (Padan Aram) gölmenöŋ asuhuget. Mewö.   
\s1 Aisaknöŋ kömuyök.  
\p
\v 27 \x * \xo 35.27 \xt Jen 13.18\x*Jeikobnöŋ anda mala Kiriat Arba (qetŋi alaŋi Hebron) miaŋgö kösutŋe Mamre mire iwiŋi Aisaköreŋ aŋgorök. Asaŋi Abraham aka iwiŋi Aisak yetkön mutuk gölme miaŋgöreŋ kian aka malohot.  
\v 28 Iwiŋi Aisakö malmal nalöŋi mi yambu 180 aiga kömuyök.  
\v 29 Azi namŋi aiga yambuŋan öliiga nöŋ qeba kömumba ambösakonurupŋi yeŋgöreŋ toroqeyök. Nahönyahötŋi Iso (Esau) aka Jeikob yetkön qamötŋi mi löm kölohot. Mewö.   
\c 36  
\s1 Isogö gwölönarökurupŋi  
\r 1 Hist 1.34-36  
\p
\v 1 Iso qetŋi alaŋi Edom yaŋgö gwölönarökurupŋi yeŋgö qet areŋini kewö:  
\v 2 Isonöŋ Keinan ambi karöbut eŋgimeyöhi, mieŋgö qetŋini kewö: Ada mi Hit azi Elon yaŋgö böratŋa, Oholibama mi Hiwi azi Zibeongö nahönŋi Ana yaŋgö böratŋa.\x * \xo 36.2 \xt Jen 26.34\x*  
\v 3 Basemat mi Ismaelgö böratŋi Nebaiotkö nenŋi.\x * \xo 36.3 \xt Jen 28.9\x*  
\v 4 Adanöŋ Isogö nahönŋi Elifaz meiga Basematnöŋ yaŋgö nahönŋi Reuel meyök.  
\v 5 Oholibamanöŋ Jeus, Jalam aka Kora eŋgömeyök. Isogö nahönurupŋi mewö mi Keinan gölmenöŋ asuhuget.   
\p
\v 6-7 Jeikob aka Iso yetköreŋ mirigö sömbup kambuŋi kambuŋi gwötpuk ahögeraŋgöra gölme kiana malohori, miaŋön qahö dop kölök. Sukinapŋiran keta bölökŋi aiga mohotŋe tata malbingö osiget. (6) Miaŋgöra Isonöŋ anömurupŋi, nahönböraturupŋi aka könagesöurupŋi pakpak yaŋgö mire malgeri, mi eŋguaŋgirök. Mi eŋguaŋgita lama bulmakau kambuŋi kambuŋi, doŋki kamelurupŋi aka sukinap yuaiŋi pakpak Keinan gölmenöŋ mala miwikŋaiyöhi, mi memba munŋi Jeikob mosöta gölme kunöŋ anök.  
\v 8 Iso qetŋi alaŋi Edom yaŋön mewö aka Seir gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ anda malget.   
\p
\v 9 Isonöŋ Seir gölme kunduŋambuk miaŋgöreŋ mala Edom könagesö yeŋgö bömön jalöŋini ahöhi, yaŋgö gwölönarökurupŋi yeŋgö qet areŋini kewö:  
\v 10 Isogö nahönurupŋi yeŋgö qetŋini kewö: Anömŋi Ada yaŋgö nahönŋi qetŋi Elifaz. Anömŋi Basemat yaŋgö nahönŋi qetŋi Reuel.  
\v 11 Elifazkö nahönurupŋi 5 mi Teman, Omar, Zefo, Gatam aka Kenaz.  
\v 12 Isogö nahönŋi Elifaz yaŋgö anömŋi bohonŋi qahö memeŋi qetŋi Timna yaŋön Elifazkö nahönŋi Amalek meyök. Isogö anömŋi Ada yaŋgö isi aziurupŋi mi mewö.  
\v 13 Reuelgö nahönurupŋi 4 mi Nahat, Zera, Sama aka Miza. Isogö anömŋi Basematkö isi aziurupŋi mi mewö.   
\p
\v 14 Isogö anömŋi Oholibama yaŋön Isogö nahönurupŋi karöbut eŋgömeiga qetŋini Jeus, Jalam aka Kora qetket. Oholibama mi Zibeongö nahönŋi Ana yaŋgö böratŋi ahök.   
\p
\v 15 Isogö gwölönarökurup kambuŋi kambuŋi yeŋgö azi kembuŋini mi kewö: Isogö nahönŋi mutukŋi Elifaz yaŋgö nahönurupŋi mi azi kembu qetŋini Teman, Omar, Zefo, Kenaz,  
\v 16 Kora, Gatam aka Amalek. Elifazkö gwölönarökurupŋi azi kembu Edom gölmenöŋ asuhugeri, mi mewö. Mi Isogö anömŋi Ada yaŋgö isiurupŋi aket.   
\p
\v 17 Isogö nahönŋi Reuel yaŋgö nahönurupŋi mi azi kembu qetŋini kewö: Nahat, Zera, Sama aka Miza. Reuelgö gwölönarökurupŋi azi kembu Edom gölmenöŋ asuhugeri, mi mewö. Mi Isogö anömŋi Basemat yaŋgö isiurupŋi aket.   
\p
\v 18 Isogö anömŋi Oholibama yaŋgö nahönurupŋi mi azi kembu qetŋini kewö: Jeus, Jalam aka Kora. Azi kembu mi Isogö anömŋi Oholibama, Anagö böratŋi yaŋgö nahönurupŋi aket.  
\v 19 Iso (Esau) qetŋi alaŋi Edom yaŋgö nahönurupŋi mewö aka yeŋgö könagesöurup mieŋgö azi kembuŋini mi mewö.   
\s1 Seir könagesögö qet areŋi  
\r 1 Hist 1.38-42  
\p
\v 20 Hor könagesögö azi Seir yaŋgö nahönurupŋi mutuk Edom gölmenöŋ malgeri, yeŋgö qetŋini kewö: Lotan, Sobal, Zibeon, Ana,  
\v 21 Dison, Ezer aka Disan. Seirgö nahönurupŋi mi mutuk Edom gölmenöŋ Hor könagesö yeŋgö azi kembuŋina malgetka Isonöŋ könaŋgep kayök.   
\p
\v 22 Lotangö nahönyahötŋi yahöt mi qetŋiri Hori aka Heman. Lotangö nenŋi qetŋi Timna.   
\p
\v 23 Sobalgö nahönurupŋi qetŋini kewö: Alwan, Manahat, Ebal, Sefo aka Onam.   
\p
\v 24 Zibeon yaŋgö nahönyahötŋi yahöt qetŋiri Aia aka Ana. Anagö kösohotŋi kewö: Yaŋön iwiŋi Zibeongö doŋkiŋi gölme qararaŋkölkölŋe galöm köl eŋgii nene jaruba negetka miaŋgöreŋ o jeŋi jeŋi könöpŋinambuk miwikŋaiyök.  
\v 25 Anagö nahönböratyahötŋi yahöt mi nahönŋi Dison aka böratŋi Oholibama.  
\v 26 Disongö nahönurupŋi qetŋini kewö: Hemdan, Esban, Itran aka Keran.   
\p
\v 27 Ezergö nahönurupŋi qetŋini kewö: Bilhan, Zawan aka Akan.   
\p
\v 28 Disangö nahönyahötŋi yahöt qetŋiri Uz aka Aran.   
\p
\v 29 Hor könagesöŋi könagesöŋi yeŋgö azi kembu-urupŋini yeŋgö qetŋini mi Lotan, Sobal, Zibeon, Ana,  
\v 30 Dison, Ezer aka Disan. Hor könagesöŋi könagesöŋi yeŋgö azi kembu-urupŋini mi areŋinaŋgö dop Seir gölmenöŋ mewö malget. Mewö.   
\s1 Edom yeŋgöreŋ kiŋ kembu areŋi  
\r 1 Hist 1.43-54  
\p
\v 31 Israel könagesö yeŋgöreŋ kiŋ kembu kun qahö galöm köl eŋgiiga qeljiŋe nalö miaŋgöreŋ kiŋ kembu kewöŋan lök Edom gölme miaŋgöreŋ galöm köl eŋgiba malget:  
\v 32 Beorgö nahönŋi Bela yaŋön Edom yeŋgö kiŋ kembuŋini ahök. Yaŋgö sitiŋaŋgö qetŋi Dinhaba.   
\p
\v 33 Belanöŋ kömuiga Bozra mirigö azi qetŋi Jobab, Zeragö nahönŋi yaŋön Belagö salupŋe kiŋ aka malök.  
\v 34 Jobabnöŋ kömuiga Teman gölmegö azi qetŋi Husam yaŋön salupŋe kiŋ aka malök.  
\v 35 Husamnöŋ kömuiga Hadad, Bedadkö nahönŋi yaŋön salupŋe kiŋ aka malök. Hadadnöŋ Moab gölmenöŋ anda Midian azi yembuk yarö gila eŋguba luhut alök. Yaŋgö sitiŋaŋgö qetŋi mi Awit.  
\v 36 Hadadnöŋ kömuiga Masreka mirigö azi qetŋi Samla yaŋön salupŋe kiŋ aka malök.   
\p
\v 37 Samlanöŋ kömuiga Saul yaŋön salupŋe kiŋ aka malök. Yaŋgö miriŋi Rehobot mi Yufreitis o töwatŋaŋgö kösutŋe ahöyök.  
\v 38 Saulnöŋ kömuiga Balhanan, Akborgö nahönŋi yaŋön Saulgö salupŋe kiŋ aka malök.  
\v 39 Akborgö nahönŋi Balhanan kömuiga Hadarnöŋ salupŋe kiŋ aka malök. Yaŋgö sitiŋaŋgö qetŋi mi Pau. Anömŋaŋgö qetŋi Mehetabel. I Matredgö böratŋi aka Mezahabgö isiŋi malök.   
\p
\v 40 Isogö gwölönarökurupŋi yeŋgö azi kembu qet areŋi mi isikŋinaŋgö dop aka miri gölmeŋinaŋgö dop kewö ahök: Timna, Alwa, Jetet,  
\v 41 Oholibama, Ela, Pinon,  
\v 42 Kenaz, Teman, Mibzar,  
\v 43 Magdiel aka Iram. Azi mi Edom könagesögö azi kembu-urupŋina malgetka qetŋinaŋgö dop miri gölmeŋinaŋgö qetŋini qetket. Edom qetŋi alaŋi Iso yaŋön mutuk gölme memba tata mala Edom könagesögö bömön jalöŋi ahök. Mewö.   
\c 37  
\s1 Josef aka darumunurupŋi  
\p
\v 1 Aisaknöŋ Keinan gölmenöŋ kian aka maliga nahönŋi Jeikobnöŋ miaŋgöreŋ toroqeba malök.  
\v 2 Jeikobkö gwölönarökurupŋi mieŋgö kösohotŋini kewö: Josefnöŋ azi gwabö yambuŋi 17 aiga darumunurupŋi, iwiŋaŋgö anömyahötŋi bohonŋiri qahö memeŋi Bilha aka Zilpa yetkö nahönurupŋi yembuk lama aka meme (noniŋ) kambuŋi kambuŋi galöm köl eŋgiba malget. Mewö mala darumunurupŋan silik akeri, miaŋgö kösohotŋi bölöŋi bölöŋi mi iwiŋaŋgö jii möta malök.   
\p
\v 3 Jeikobnöŋ azi namŋi aiga nahönŋi Josefnöŋ asuhuyöhi, miaŋgöra iwiŋan i nahönurupŋi tosatŋi pakpak eŋgoŋgita uruŋan jöpaköm waŋgiba malök. Nalö kunöŋ maluku köröpŋi ekjeritŋambuk böröŋi köröpŋi mi memba Josef waŋgiyök.  
\v 4 Iwiŋan i darumunurupŋi pakpak eŋgoŋgita uruŋan jöpaköm waŋgiba malöhi, yaŋgö darumunurupŋan mi eka könahiba kazik ak waŋgiba yambuk ala-alagö keuŋi kun qahö eraum-möta malget.   
\p
\v 5 Suŋgem kunöŋ Josefnöŋ gaun kun eka miaŋgö kösohotŋi mi darumunurupŋi jiiga mötket. Mi mötketka uruŋinan öngöiga kazik gwötpuk ak waŋgiba malget.  
\v 6 Kösohotŋi mi kewö jiiga mötket: “Mötket, ni gaun kun ekzali, mi kewö:  
\v 7 Nini nupnöŋ mala wit padi böranini jöhöbingö tandök akzin. Mewö ahinga nöŋgöreŋ wit padi börani miaŋön wahöta köŋgep kiniga eŋgöreŋ böran mieŋön mönö nöŋgöreŋ böran liliköba sököba kinje.”   
\p
\v 8 Mewö jiiga möta darumunurupŋan Josefköra kewö jiget: “Gi neŋgöreŋ kiŋ kembuya akanak me? Gi ölŋa galöm köl neŋgimamgöra mötzan me?” Josefnöŋ gaunŋi eka miaŋgö kösohotŋi jiyöhi, miaŋgöra yeŋgö uruŋinan kunbuk toroqeba öngöiga kazik keta bölökŋi möt waŋgiba malget.   
\p
\v 9 Miaŋgö andöŋe gaun kun kunbuk eka miaŋgö kösohotŋi darumunurupŋi kewö jiiga mötket: “Nöŋön gaun kun ekiga miaŋgöreŋ wehön, köiŋ aka seŋgelau 11 mieŋön nöŋgöra sipköget.”   
\p
\v 10 Kösohotŋi mi iwiŋi aka darumunurupŋi jii mötketka iwiŋan tembula kewö jim waŋgiyök: “Gi gaun tandökŋi mewöŋi mi denöwögöra ekzane? Ni, namgi aka darumunurupki neŋön mönö denöwö aka göhöreŋ kaba jemesoholge simin köla gölmenöŋ bamgöbinak?”  
\v 11 \x * \xo 37.11 \xt Apo 7.9\x*Mewö asuhuiga darumunurupŋan uruŋinan mututqutut (jelös) möt waŋgiba malgetmö, iwiŋan keu mi uru könömŋe ali ahöiga mötmöriba malök. Mewö.   
\s1 Josef bohonŋi memba waŋgita Ijipt gölmenöŋ anget.  
\p
\v 12 Nalö kunöŋ Josefkö darumunurupŋi yeŋön iwiŋinaŋgöreŋ lama kambu-urupŋi galöm köl eŋgibingöra Sekem miri kösutŋe anda malget.  
\v 13 Miaŋgöreŋ malgetka Israelnöŋ Josef kewö jii mörök: “Nahöni, göhö darumunurupkan Sekem kösutŋe lama kambunini galöm köl eŋgiba maljei, mi mötzan. Ölöp kanöŋga melaim gihibi yeŋgöreŋ anman. “Mewö jiiga möta “Ölöp anmam,” jiyök.   
\p
\v 14 Jiiga kewö jii mörök: “Gi mönö anda darumunurupki aka lama kambunini eŋgeka denöwö maljei, miaŋgö keu kösohotŋi mi memba liliŋgöba kaba jinöŋga mötmam. “Mewö jii möri Hebron örueŋeyök (ruerueŋeyök) melaim waŋgiiga anda mala Sekem gölmenöŋ aŋgorök.   
\p
\v 15 Sekem gölmenöŋ aŋgota gölme köröŋe köna jaruba laŋ anda maliga azi kunŋan miwikŋaiba eka kewö qesim waŋgiyök: “Gi wani yuaia jaruba maljan?”   
\p
\v 16 Qesim waŋgiiga kewö meleŋnök: “Ni darumunurupni yeŋgöra jaruzal. Yeŋön denikeaŋgöreŋ mala lamaurupŋini galöm köl eŋgizei, mi ölöp jinöŋga mötmam.”   
\p
\v 17 Mewö meleŋniga kewö jiyök: “Yeŋön lök gölme ki mosöta anget. Dotan mire anbingöra jigetka möral. “Mewö jiiga möta darumunurupŋi yeŋgö könaŋine eŋguataŋgöba mala Dotan miri kösutŋe anda miwikŋaim eŋgiyök.   
\p
\v 18 Miwikŋaim eŋgiba kösutŋine qahö aŋgorökmö, tikep endu kaiga darumunŋan i eka tokoba Josef qebingö aŋgönaŋ alget.  
\v 19 Aŋgönaŋ ala nanŋinök kewö eraum-mötket: “Eket, gaun ehek azi miaŋön mönö endu kaza.  
\v 20 Ayop, mönö kagetka anda qein kömuiga qamötŋi o lömŋi kunöŋ gilin geiga kewö jibin: ‘Sömbup kalŋan mönö i qei kömuyök.’ Gaunŋaŋgö ölŋan denöwö asuhumawi, mi mönö miaŋgö andöŋe ekin.”   
\p
\v 21 Mewö eraum-mötketka Rubenöŋ mi möta Josef böröŋineyök meköba malmalŋi jöhömamgöra möta kewö jiyök: “I mönö kude qeinga kömuma.”  
\v 22 Toroqeba kewö jii mötket: “Sepŋi mönö kude mokome. Gölme qararaŋkölkölŋe o löm ki kinjawi, i ölöp miaŋgöreŋ gilgetka gemapmö, böröŋinan mönö yaŋgö sileŋe kude misiriba qeme. “Rubenöŋ Josef böröŋineyök meköba aŋgön köla waŋgita iwiŋaŋgöreŋ liliŋgöba anbitköra möta keu mewö jiyök.   
\p
\v 23 Mewö jii möta kingetka Josefnöŋ darumunurupŋi yeŋgöreŋ kaŋgorök. Kaŋgoriga malukuŋi köröpŋi ekjeritŋambuk böröŋi köröpŋi wöta kayöhi, mi laŋ öröba munjurata qeköget.  
\v 24 Mi qeköba munŋini qeraköba memba anda o lömnöŋ gilgetka geyök. O löm mi oŋi qahöpmö, gwamönŋa kinök.   
\p
\v 25 Mewö aka nene nembingö eta tatket. Eta tata jeŋini uget aniga Ismael könagesögö kölköl-örörö azi tosatŋan Gilead miri mosöta kamelŋini totnöŋ totnöŋ al eŋgiba awataŋ kagetka eŋgeket. Yeŋön kamel qakŋine gipmi bakötök, sile mirimirigö kelökŋi aka marasin ip tokuŋi qetŋi mör gipit mi algetka bisiba Ijipt kantrinöŋ anbingöra kaget.   
\p
\v 26 Mewö eŋgeka Judanöŋ darumunurupŋi kewö jii mötket: “Nini munini qein kömuiga sepŋaŋgö keuŋi köyatiba asambötpin ewö, miaŋön mönö denöwö bauköm neŋgibawak?  
\v 27 Yaŋön nanini munini aka nanini sepkitipnini akzawaŋgöra mönö böröninan sileŋe kude misiriba qebinmö, ölöp kagetka anda Ismael azi mieŋön i söŋgöröŋi memegöra eŋgibin. “Mewö jiiga darumunurupŋan mi möta urumohot aka imbi kölget.   
\p
\v 28 \x * \xo 37.28 \xt Apo 7.9\x*Mewö aketka Midian gölmegö Ismael könagesögö kölköl-örörö azi mieŋön kaba kaŋgota eŋgoŋgitpingö aket. Mewö aketka munŋini Josef mi o lömnöhök öröget koriga silwö kötŋi 20:nöŋ söŋgöröŋi memegöra al waŋgiget. Al waŋgigetka Ismael azi mieŋön i bohonŋi memba waŋgita Ijipt kantrinöŋ anget.   
\p
\v 29 Angetka Rubenöŋ kungenök liliŋgöba o lömnöŋ kaiga Josefnöŋ miaŋgöreŋ kunbuk qahö kiniga eka wösöŋi juliga wösöbirikŋi kondela malukuŋi munjurarök.  
\v 30 Malukuŋi munjurata munurupŋi yeŋgöreŋ liliŋgöba kaba kewö jiyök: “Morö gwabönöŋ mönö denike ayapköba sohoza? Yei! Miaŋgö keuŋan nöŋgö qakne öŋgöiga mönö denöwö akileŋak?”   
\p
\v 31 Mewö jiiga meme (noniŋ) aziŋi kun memba qeget kömuiga Josefköreŋ malukuŋi memba meme miaŋgö sepŋan kundumgöba membiliget.  
\v 32 Membiliba malukuŋi köröpŋi ekjeritŋambuk böröŋi köröpŋi mi memba mire anda iwiŋi kondela kewö jiget: “Nini ki miwikŋaizin. Mi nahöngi Josefköreŋa me qahö, mi ölöp ek kewötman.”   
\p
\v 33 Mewö jigetka ek kewöta kewö jiyök: “Ki mi nahönaŋgöreŋ malukuya. Sömbup kalŋi kunŋan mönö yaijapaleleŋ qei kömuiga gwahörök. Ölŋa, Josef mi yöhöqöhötiiga boromborom ahök.”  
\v 34 Mewö jiba amburereŋ aka wösöbirikŋi kondela malukuŋi munjurata sileŋi gölmenöŋ membiliba nahönŋaŋgö nalö köröpŋi jiŋgeŋ köla sahöta malök.  
\v 35 Mewö maliga nahönböraturupŋi pakpak yeŋön kaba urukölalep mem waŋgibingö aketmö, yaŋön mi qetala tököba urukondumök möta kewö jiyök: “Qahö! Nöŋön mönö jiŋgeŋ köla sahöta mala kömumba uŋem mire nahönaŋgöreŋ gemam. “Mewö jiba Josefköra sahöta malök.   
\p
\v 36 Mewö maliga nalö miaŋgöreŋ Midian gölmegö kölköl-örörö azi yeŋön Josef waŋgita Ijipt kantrinöŋ aŋgota bohonŋi memegöra algetka Farao kiŋgö jembonŋi kun qetŋi Potifar, kiŋgö malmalŋaŋgö sikiriti yeŋgö suahö galömŋina malöhi, yaŋön i söŋgöröŋi meiga welenqeqeŋi omaŋi ahök. Mewö.   
\c 38  
\s1 Juda aka Tamar  
\p
\v 1 Nalö miaŋgöreŋ Judanöŋ darumunurupŋi eŋgömosöta yagömanŋe Adulam mire geba azi kun qetŋi Hira yambuk tata malök.  
\v 2 Miaŋgöreŋ mala Judanöŋ Keinan azi kun qetŋi Sua yaŋgö böratŋi eka anömŋa meiga mohotŋe ahöyohot.  
\v 3 Mohotŋe ahöyohotka anömŋan gölöm ala morö nahön memba qetŋi Er qerök.  
\v 4 Mewö qeta kunbuk gölöm ala morö nahön kun memba qetŋi Onan qerök.  
\v 5 Miaŋgö bapŋe dumŋe kunbuk morö nahön kun memba yaŋgö qetŋi Sela qerök. Morö nahön mi Kezib mire mala miaŋgöreŋ meyök.   
\p
\v 6 Mewö malgetka Judanöŋ nahönŋi mutukŋi Er yaŋgöra ambi kun qetŋi Tamar waŋgiiga anömŋa ahök.  
\v 7 Anömŋa ahökmö, Judagö nahönŋi mutukŋi Er yaŋön Kembugö jeŋe bölöŋi aka memba malöhi, miaŋgöra Kembunöŋ jim teköm waŋgiiga kömuyök.  
\v 8 Kömuiga Judanöŋ nahönŋi Onangöra kewö jiyök: “Gi ölöp datkahö malöŋi memba qambötŋi akzanaŋgö köna keuŋi wuataŋgöba yambuk ahöba datkahöra gwölönarök qiwikŋaiman.”   
\p
\v 9 Mewö jiyökmö, Onanöŋ gwölönarök mi yaŋgö buŋaya qahö akŋawi, mewö möta silik kewö aka malök: Datŋaŋgöra gwölönarök qiwikŋaibapuköra yaŋgö anöm malöŋambuk ahöba malöhi, nalö miaŋgöreŋ nalö dop morö qiwiqiwikŋaigö sile oŋi mi öne gölmenöŋ qokoba malök.  
\v 10 Silik mewö aka malöhi, mi Kembugö jeŋe bölöŋi ahök. Miaŋgöra Kembunöŋ i mewöyök jim teköm waŋgiiga kömuyök.  
\v 11 Kömuiga Judanöŋ iranŋi Tamargöra kewö jiyök: “Gi mönö iwigahö mire liliŋgöba anda malöya mala malnöŋga nahöni Selanöŋ qariba ketaŋi akagun gi gömima. “Keŋgötŋi kewö mötmöriba mewö jiyök: Selagö datyahötŋan kömuyohotka yaŋön miaŋgö dop mala mewöyök kömumbapuk. Mewö mötmöriba Tamargöra jiiga iwiŋaŋgö mire liliŋgöba anda miaŋgöreŋ tata malök.   
\p
\v 12 Miaŋgöreŋ tata maliga nalö köröpŋi teköiga Suagö böratŋi, Judagö anömŋi yaŋön kömuyök. Kömuiga jiŋgeŋ köla sahöta mali teköiga Judanöŋ miri gölme qetŋi Timna miaŋgöreŋ azi tosatŋan nanŋi lamaurupŋi yeŋgö jupŋini mitigeri, i eŋgekŋamgöra öŋgöyök. Adulam mirigö azi alaŋi Hira yambuk mohotŋe miaŋgöreŋ öŋgöyohot.  
\v 13 Öŋgöyohotka Tamargöra buzup kewö jigetka mörök: “Mötnöŋ, göhö azi irangan mönö lamaurupŋi yeŋgö jupŋini mitimamgöra aka Timna miri gölmenöŋ anja.”   
\p
\v 14 Mewö jigetka mörök. Judagö nahönŋi Selanöŋ lök qariba ketaŋi aiga töndup i anömŋi akŋapköra qahö waŋgiyök. Miaŋgöra Tamarnöŋ malö malmamgö malukuŋi qeköba nöröp kawöseŋnöŋ nöröp jeŋi esuhuba turum aŋguyök. Mewö aka Timna anangö könanöŋ anda taon qetŋi Enaim miaŋgöreŋ aŋgota kiripo naŋgu kösutŋe tarök.   
\p
\v 15 Tariga Judanöŋ kaba eka jemesoholŋi esuhuyöhaŋgöra i qahö ek kutuba mi köna ketaŋi ambia mewö mötmöriyök.  
\v 16 Iranŋa taröhi, mi qahö möt kutuyöhaŋgöra aka köna jitŋe yaŋgöreŋ anda kewö jiyök: “Ölöp kanöŋga nöŋön göbuk ahöbit. “Mewö jiiga möta kewö qesiyök: “Nömbuk ahömanaŋgö töwaŋi mönö wani yuaia niŋgiman?”   
\p
\v 17 Mewö qesiiga kewö jiyök: “Ni nani kambunöhök meme moröŋi gwaböŋi kun albi göhöreŋ kama. “Mewö jiiga kewö qesiyök: “Mi mutuk qahö kaba kaŋgoriga keugahö ölŋi akŋawaŋgö yuai kun mi niŋgiman me qahö?”   
\p
\v 18 Mewö qesiiga kewö jiyök: “Nöŋgö keunaŋgö ölŋi akŋawaŋgö yuai kun mi mönö wani yuaia gihibileŋak?” Mewö jiiga kewö meleŋnök: “Köpep supapkan qetki mekötahömakzani, mi, miaŋgö kösö wötŋi aka öröpki börögan memba kinjani, mönö mia niŋgiman. “Mewö meleŋniga yuai mi waŋgiba yambuk ahöiga gölöm alök.  
\v 19 Yambuk ahöba wahöta miriŋe anda nöröp kawöseŋi luluŋda qeköba malö malmamgö malukuŋi mi kunbuk löŋgöta malök.   
\p
\v 20 Mewö maliga Judanöŋ nalö kunöŋ Adulam mirigö azi alaŋi Hira melaiba kewö jiyök: “Gi mönö meme (noniŋ) moröŋi gwaböŋi memba anda ambi mi waŋginöŋga nöŋgö keunaŋgö ölŋi akŋawaŋgö yuaiŋi mi meleŋ gihiiga memba kaman. “Nup mewö memapköra Hira melaiiga anökmö, Hiranöŋ ambi mi qahö miwikŋaiyök.  
\v 21 Qahö miwikŋaiba Enaim azi tosatŋi kewö qesim eŋgiba jiyök: “Jöwöwöl jikegö köna ketaŋi ambinöŋ Enaim kiaŋgöreŋ köna göraŋe taröhi, mi denike?” Mewö jiiga kewö meleŋda jiget: “Ambi mewöŋi kun mi kiaŋgöreŋ qahö malök.”   
\p
\v 22 Mewö jigetka Hiranöŋ öne liliŋgöba Judagöreŋ kaba jiyök: “Nöŋön anda ambi mi qahö ehal. Miri miaŋgö toŋi yeŋön mewöyök keu kewö jigetka möral: ‘Jöwöwöl jikegö köna ketaŋi ambiŋi kun mi kiaŋgöreŋ qahö malök.’”   
\p
\v 23 Mewö jiiga Judanöŋ kewö jiyök: “O alani, muat! Yaŋön yuai mi ölöp memba malma. Yuai kun akirak, mönö gön köl netkigetka gamunöŋ turum netkibapuk. Nöŋön meme moröŋi gwaböŋi ki mi ölöp albiga anökmö, göŋön ambi mi qahö miwikŋainöŋ.”   
\p
\v 24 Mewö jiiga köiŋ karöbutkö dop teköiga tosatŋan Judagöra buzup keu kewö jigetka mörök: “Göhö irangi Tamarnöŋ mönö serowilin aka gölöm ala malja. “Mewö jigetka Judanöŋ mi möta Mosesgö köna keugö dop jimkutukutu kewö alök: “I mönö waŋgita örörahöba könöpnöŋ gilgetka geba jema.”   
\p
\v 25 I waŋgita örörahöba angetka iranŋan Judagöra keu kewö aliga anök: “O irani, yuai kieŋgö toŋan mönö nömeiga gölöm ala maljal. Miaŋgöra köpep supap ki, miaŋgö kösö wötŋi aka öröp ki mönö ek kewöta toŋi miwikŋaiman.”   
\p
\v 26 Keu mewö ali aniga möta nanŋi yuaiŋi mi ek kewöta kewö jiyök: “Yaŋön keu mi ölŋa jiza. Nöŋön i nahöni Selagö anömŋi akŋapköra qahö waŋgial. Miaŋgöra yaŋön mönö ni noŋgita ambi diŋdiŋi aka keu mi jiza. “Mewö jiba ambi miambuk kunbuk qahö ahöyök.   
\p
\v 27 Könaŋgep morö memamgö nalöŋan kam kuŋguiga morö gösöŋaŋgö uruŋe siwisiwi azi moröŋi yahöt tarohot.  
\v 28 Tarohotka morö memamgö aiga kunöŋ böröŋi suluiga erök. Eriga anjö meme ambinöŋ mi eka möt kösö pisikŋi pötpöt memba böröŋe jöhöba kewö jiyök: “Yaŋön mutuk asuhuza.”   
\p
\v 29 Mewö jiyökmö, morö miaŋön böröŋi kunbuk öröi öŋgöiga alaŋan mutuk asuhuyök. Yaŋön asuhuiga anjö meme ambinöŋ kewö jiyök: “O mönö mewö aka könagi munjurata asuhuzan. “Mewö jiiga qetŋi Perez qetket. (Perez Könaŋi munjuratza.)  
\v 30 Miaŋgö andöŋe alaŋaŋgö böröŋe möt kösö pisikŋi pötpöt ahöyöhi, yaŋön asuhuiga qetŋi Zera qetket. (Zera pisikŋi pötpöt) Mewö.   
\c 39  
\s1 Josef aka Potifargö anömŋi  
\p
\v 1 Nalö sutŋe miaŋgöreŋ Ismael könagesögö kölköl-örörö azi yeŋön Josef waŋgita Ijipt kantrinöŋ aŋgota bohonŋi memegöra alget. Algetka Ijipt azi kun qetŋi Potifar, Farao kiŋgö jembonŋi kun aka malmalŋaŋgö sikiriti yeŋgö suahö galömŋina malöhi, yaŋön i söŋgöröŋi meiga welenqeqeŋi omaŋi ahök.   
\p
\v 2 Mewö aka maliga Kembunöŋ Josefpuk kiniga yuai pakpak aka memba malöhi, miaŋgöreŋ mönö töhötmöriam miwikŋaiyök. Yaŋön toŋi Ijipt azi yaŋgö mire malök.\x * \xo 39.2 \xt Apo 7.9\x*  
\v 3 Mewö maliga Kembunöŋ Josefpuk kinda kondot waŋgiiga yuai pakpak böröŋan memba malöhi, miaŋön mönö töhötmöriamŋambuk ahök. Mewö aiga toŋan mi ehök.  
\v 4 Toŋan mi ehi ölöp dop köliga yaŋgö jeŋe eksihim miwikŋaiiga jiiga nanŋi malmalŋaŋgö galömŋi ahök. Potifarnöŋ Josef kuŋgum waŋgiiga miriŋaŋgö yuai pakpak galöm köliga sukinap buŋaŋi pakpak yaŋgö böröŋe aliga köyan köla malök.  
\v 5 Miriŋaŋgö yuaiŋi aka sukinap buŋaŋi mi pakpak Josefnöŋ galöm kölmapköra böröŋe ala malöhi, Kembunöŋ nalö miaŋgöreŋök könahiba Ijipt azi miaŋgö miri yuaiŋi mi Josefköra aka kötuetköba malök. Potifargö miriŋe aka nupŋe öröyuaiŋi pakpak ahöyöhi, mi mönö kötumötuet qakŋe ahöyök.  
\v 6 Mewö ahöiga Potifarnöŋ öröyuaiŋi ahöm waŋgiyöhi, mi pakpak Josefkö böröŋe al teköba kinda nanŋak i me wai miaŋgö waimanjatŋi kun qahö mörök. Yaŋön nene nemamgöra mohot mötkurumkurum aka malök. Josefkö sileŋi öndölböndöl qariiga kaisoŋgolomŋan eksihimŋambuk ahöiga malök.   
\p
\v 7 Mewö maliga nalö tosatŋi teköiga Potifargö anömŋan Josef eka eksihimŋi möta kewö jiyök: “Gi mönö kanöŋga nömbuk ahöbit.”   
\p
\v 8 Mewö jiyökmö, yaŋön mi tököba toŋaŋgö anömŋi kewö jii mörök: “Qahö! Mötnöŋ, toni nanŋak miriŋe öröyuai ahözawaŋgö waimanjatŋi qahö ahakzapmö, sukinap buŋaŋi pakpak mi mönö nöŋön galöm köla malmamgöra nöŋgö böröne al teköiga ahöza.   
\p
\v 9 Mewö ahöiga miri kiaŋgö uruŋe i aka ni netkö kukösumniran mönö öröröŋ ahöza. Göŋön anömŋi akzanaŋgöra gi aŋgön köl niŋgiyökmö, yuai tosatŋi kun mi nöŋgöra qahö aŋgön kölök. Miaŋgöra nöŋön denöwögöra aka ahakmeme bölöŋi kötökŋi mewöŋi mi aka miaŋön Anutu qetala siŋgisöndok akileŋak?”  
\v 10 Mewö jii möta keu mewöŋi mi wehön dop Josefköra jiba malökmö, yaŋön töndup mi qetala mala yaŋgö ahöahö dumnöŋ anda yambuk ahöbitkö imbi qahö kölök. Mewö yambuk mohotŋe malbitkö mewöyök tököyök.   
\p
\v 11 Mewö tököba maliga wehön kunöŋ mirigö welenqeqeurupŋi yeŋgöreŋök kunŋan miri uruŋe qahö maliga Josefnöŋ nupŋi jijiŋi memamgöra miri uruŋe öŋgöyök.  
\v 12 Öŋgöiga ambi miaŋön Josefkö malukuŋe qelanjiba memba kewö jiyök: “Gi mönö kanöŋga nömbuk ahöbit. “Mewö jiyökmö, Josefnöŋ malukuŋi mi yaŋgö böröŋe mosöta ölöŋ köla diŋdiŋgöba sombemnöŋ sileŋe erök.  
\v 13 Malukuŋi yaŋgö böröŋe mosöta ölöŋ köla sombemnöŋ eröhi, ambi miaŋön mi ehök.   
\p
\v 14 Mi eka mirigö welenqeqeurupŋi eŋgoholi kagetka yeŋgöra kewö jiyök: “Mötket, apnan Hibru azi mi waŋgita mirinine kayöhi, yaŋön mönö göngönahit ak neŋgiba malja. Yaŋön nömbuk ahöbitköra nöŋgöreŋ kotzapmö, nöŋön qet gigilahözal.  
\v 15 Qet gigilahöbiga möta malukuŋi nöŋgö wösöne mosöta ölöŋ köla diŋdiŋgöba sileŋe geza.”   
\p
\v 16 Mewö jiba Josefkö malukuŋi kösutŋe ali ahöi Josefkö toŋan liliŋgöba kamapkö mamböta tari kayök.  
\v 17 Kaiga kösohotŋi mewöyöhök jii möriga kewö jiyök: “Hibru welenqeqe azi mi waŋgitnöŋga neŋgöreŋ kayöhi, yaŋön mönö nömbuk göngönahit akŋamgöra nöŋgöreŋ kotza.  
\v 18 Kotzapmö, nöŋön qet gigilahöbiga möta malukuŋi nöŋgö wösöne mosöta ölöŋ köla diŋdiŋgöba sileŋe geza.”   
\p
\v 19 Mewö jiiga Josefkö toŋan anömŋan kösohot mewö jii möriga kewö jiyök: “Göhö welenqeqegan mönö mewö ak niŋgiza. “Mewö jii möta irimŋi seholiiga uruŋi könöp jeyök.  
\v 20 Uruŋi könöp jeiga jiiga Josef memba Farao kiŋgö kösö mirinöŋ azi galöm köl eŋgiba malgeri, mönö kösö miri miaŋgöreŋ alget geba ahöba malök.  
\v 21 Josefnöŋ kösö miri miaŋgöreŋ malökmö, Kembunöŋ Josefpuk kinda kötuetköba ak kömum waŋgiba mali kösö mirigö galöm bohonŋan mi eka yaŋgöra eksihim mörök.\x * \xo 39.21 \xt Apo 7.9\x*  
\v 22 Eksihim möröhaŋgöra azi pakpak kösö mire tatkeri, mi Josefnöŋ galöm köl eŋgimapköra yaŋgö böröŋe al eŋgiyök. Yuai pakpak miaŋgöreŋ aka memba malgeri, mi Josefnöŋ jim kutum eŋgiyöhaŋgö dop aka memba malget.   
\p
\v 23 Kembunöŋ Josefpuk kinda kötuetköm waŋgiba kondoriga yuai pakpak aka memba malöhi, mi töhötmöriamŋambuk asuhuba ahöyök. Miaŋgöra kösö mirigö galöm bohonŋan Josefnöŋ yuai pakpak denöwö galöm köla jim kutum eŋgiba malöhi, miaŋgö waimanjatŋi kun qahöpmahöp möta malök. Mewö.   
\c 40  
\s1 Josefnöŋ azi yahöt yetkö gaunŋiraŋgö könaŋi jiyök.  
\p
\v 1 Nalö tosatŋi teköiga Ijiptkö kiŋ kembuŋaŋgö wain o qambigö galömŋi aka bered ohohogö galömŋi yetkön ketaŋamŋiri Ijiptkö kiŋi qetala köna siŋgiyohot.  
\v 2 Mewö ahotka Farao kiŋnöŋ jembonŋi yahöt, wain o qambigö galömŋi bohonŋi aka bered ohohogö galömŋi bohonŋi yetköra aka irimŋi seholiyök.  
\v 3 Irimŋi seholiiga jiiga etkuaŋgita kiŋgö malmalŋaŋgö sikiriti yeŋgö suahö galömŋinaŋgö kösö mire yaŋgö böröŋe al etkigetka geyohot. Josefnöŋ kösö miri miaŋgöreŋök malök.  
\v 4 Sikiriti yeŋgö suahö galömŋinan Josef jim kutum waŋgiiga i welen qem etkiba malök. Mewö maliga nalö tosatŋi toroqeba kösö mire malget.   
\p
\v 5 Mewö mala malgetka Ijipt kiŋgö wain o qambigö galömŋi aka bered ohohogö galömŋi yetkön suŋgem mohot miaŋgöreŋök gaunŋiri inanŋök inanŋök ehot. Gaunŋiraŋgö könaŋi mi inanŋök inanŋök.  
\v 6 Mi ehotka Josefnöŋ söŋanöhök yetköreŋ öŋgöba etkehi urueret aka bosoliba tarohot.   
\p
\v 7 Mewö tarohotka Farao kiŋgö jembon yahötŋi yetkön Josefkö ketaŋamŋaŋgö kösö mire yambuk mohotŋe tarohori, i kewö qesim etkiyök: “Iŋiri merak denöwögöra jemesoholŋiri wösöbirikjeje uba tatzahot?”   
\p
\v 8 Qesim etkiiga kewö meleŋda jiyohot: “Niri nanŋök nanŋök gauniri ekzitmö, mietkö könaŋiri mi daŋön jii mötpirak?” Mewö jiyohotka Josefnöŋ kewö jiyök: “Anutunöŋ mönö gaungö könaŋini jiji Toŋi akzapmö, ölöp töndup gaunŋiri jiyohotka mötmam.”   
\p
\v 9 Mewö jiiga wain o qambigö galöm bohonŋan gaunŋi ehöhi, miaŋgö kösohotŋi mi Josef kewö jii mörök: “Nöŋön gauni uruŋe wain ip kun mi nöŋgö wösöne kiniga ekzal.  
\v 10 Wain ipkö böröŋi karöbut kingetka könahiba sötŋi jula kota kuŋguzawi, nalö miaŋgöreŋök juraŋi kota tuliga kaŋgeŋi kaŋgeŋi asuhuba öligetka ölŋaŋgö kötŋi pisihize.  
\v 11 Pisihigetka ni Farao kiŋgö qambiŋi mi börönan memba kinda ölŋaŋgö kötŋi memba mözöhölbiga oŋi Farao kiŋgö qambinöŋ geiga kiŋgö böröŋe aljal.”   
\p
\v 12 Mewö jii möta Josefnöŋ kewö jii mörök: “Gaungahö könaŋi mi kewö: Ip böröŋi karöbut mi wehön karöbutkö söpsöpŋi akza.  
\v 13 Wehön karöbut teköiga Farao kiŋnöŋ göhö nöröpki mem wahöta pösat gihiba kunbuk nupke al gihima. Gi mutuk yaŋgö wain o qambigö galömŋa mala qambi Farao kiŋgö böröŋe ala malnöŋi, miaŋgö dop mönö kunbuk aka malman.   
\p
\v 14 Mewö malmanmö, sösöŋgai qakŋe malmani, nalö miaŋgöreŋ mönö ni mötmöriba ak kömum niŋgiba nöŋgö kösohotni Farao kiŋgöra jinöŋga mötma. Mewö aka bauköm niŋginöŋga kösö miri ki mosöta etpileŋak.  
\v 15 Mötnöŋ, ni Hibru könagesögö gölmenöhök ösum-mumu qakŋe yoŋgorö noaŋgitketka kaba kiaŋgöreŋ mewöyök yuai bölöŋi kun kösö miri kiaŋgö dutŋe al niŋgigeraŋgö dop mi qahö ahal.”   
\p
\v 16 Josefnöŋ mewö jii möriga bered ohohogö galöm bohonŋan alaŋaŋgö gaunŋaŋgö könaŋi ölöpŋi jim asariyöhi, mi eka kewö jii mörök: “Nöŋön mewöyök gauni ekiga miaŋgöreŋ bered könde karöbut nöŋgö nöröpne kunduta kazal.  
\v 17 Kaba könde qakŋe eu tatzawi, miaŋgöreŋ bered yuai nahömŋinambuk könaŋi könaŋi Farao kiŋgöra ahözapmö, neiŋi neiŋi yeŋön kaŋgota könde kunduta kazali, miaŋgöreŋök mi nem teköze.”   
\p
\v 18 Mewö jii möta Josefnöŋ kewö meleŋda jiyök: “Gaungahö könaŋi mi kewö: Könde karöbut mi wehön karöbutkö söpsöpŋi akza.  
\v 19 Wehön karöbut teköiga Farao kiŋnöŋ jiiga liŋgipnöŋ geriba qetohom gihiba nöröpki aka qamötki mem wahöta ipnöŋ möndögetka neiŋi neiŋi yeŋön kaŋgota busugi nem teköme.”   
\p
\v 20 Mewö meleŋda jiiga wehön karöbut teköiga Farao kiŋgö ahuahu nalöŋan kam kuŋguiga jembonurupŋi pakpak i nene lömbuaŋ ohoba eŋgiyök. Mi ohoba eŋgiba wain o qambigö galöm bohonŋi aka bered ohohogö galöm bohonŋi yetkö nöröpŋiri mi jembonurupŋi yeŋgö jeŋine memba wahörök.  
\v 21 Wain o qambigö galömŋan mutuk nupŋi memba malöhi, mi toroqeba memapköra kuŋgum waŋgiiga dumŋe kunbuk qambi mi Farao kiŋgö böröŋe ala malök.   
\p
\v 22 Mewö malökmö, kiŋnöŋ bered ohohogö galöm bohonŋaŋgö keuŋi jim teköiga Josefnöŋ gaunŋiraŋgö könaŋi jii mörohoraŋgö dop i liŋgipnöŋ eriba qetohoba nöröpŋi aka qamötki mi mem wahöta möndöget.  
\v 23 Miaŋgö andöŋe wain o qambigö galöm bohonŋan Josef qahö mötmörim waŋgiyökmö, i ölum qeiga laŋ malök. Mewö.   
\c 41  
\s1 Kiŋnöŋ gaunŋi ehiga Josefnöŋ könaŋiri jim asariyök.  
\p
\v 1 Yambu yahöt teköiga Farao kiŋnöŋ gaun kun kewö ehök: Yaŋön Nail o töwatŋaŋgö göraŋe kiniga  
\v 2 bulmakau dömŋi 7 ölöp sorokŋi kelök busuŋinambuk mi o töwatŋi miaŋgöreŋök kota jejepözaŋ sutŋine kinda tembam keuqaŋ neget.  
\v 3 Mieŋgö andöŋine bulmakau tosatŋi 7 sihitqarambuŋinanök kaisoŋgolomŋini piromŋi mi o töwatŋi miaŋgöreŋök kota bulmakau mutukŋi mieŋgö kösutŋine anda o töwatŋaŋgö göraŋe kinget.  
\v 4 Bulmakau piromŋi sihitqarambuŋinanök mieŋön bulmakau dömŋi ölöp sorokŋi kelök busuŋinambuk 7 mi gwahöt eŋgiget. Farao kiŋnöŋ gaun mi eka miaŋgöreŋök imbiŋi möta wahörök.  
\v 5 Wahöta gaunŋaŋgö kunbuk möta gem anda ahöba gaun kun kewö ehök: Wit padi ip mohotkö kembaŋe ölŋi kötŋi ketaŋi ketaŋi kaŋgeŋinambuk 7 ölöp kötökŋi mi loŋkam gili eta kinget.   
\p
\v 6 Mieŋgö andöŋine ölŋi kaŋgeŋinambuk 7 mi kunbuk loŋkam gili eta kingetka gölme qararaŋkölkölŋaŋgö luhut könöpŋan mi eŋgohotiriiga soholiba gilipitŋi (ambetakŋi) aket.  
\v 7 Ölŋi morömorö kaŋgeŋinambuk mi ölŋi kaŋgeŋinambuk kötŋini ketaŋi ketaŋi kuŋgukuŋguŋi mi gwahöt eŋgiget. Farao kiŋnöŋ miaŋgöreŋök imbiŋi möta wahöriga ölŋi qahöpmö, mi gauna ahök.  
\v 8 \x * \xo 41.8 \xt Dan 2.2\x*Miri asariiga Farao kiŋnöŋ gaunŋaŋgö mötkurumkurum möta Ijipt kantrigö tiripqözölqözöl aka mötkutukutu azi pakpak öröm eŋgii yaŋgö jemesoholŋe kaŋgotket. Kaŋgotketka gaun ehöhaŋgö kösohotŋi mi jii mötketmö, körek yeŋön gaunŋaŋgö könaŋiri mi Farao kiŋgöra jim asaribingö osiget.   
\p
\v 9 Osigetka wain o qambigö galöm bohonŋan kinda Farao kiŋ kewö jii mörök: “O kiŋ, nöŋön köna siŋgiali, miaŋgö keuŋan dölki urune kaŋgoriga mötmörizal.  
\v 10 Nalö kunöŋ Farao kiŋnöŋ jembonurupŋi neŋgöra aka irimŋi seholiiga nömemba malmalŋaŋgö sikiriti yeŋgö suahö galömŋaŋgö kösö mire al niŋgiyök. Ni aka bered ohohogö galöm bohonŋi mi nömbuk nanŋi kösö miriŋe al netkiiga tarit.   
\p
\v 11 “Miaŋgöreŋ tata mala netkön suŋgem mohot miaŋgöreŋök gauniri inanŋök inanŋök ehit. Gauniraŋgö könaŋi mi inanŋök inanŋök.  
\v 12 Gauniri ekziga Hibru azi gwabö kunöŋ miaŋgöreŋ netpuk malök. Yaŋön sikiriti yeŋgö suahö galömŋaŋgö welenqeqeŋi maliga niri gauniri yaŋgöra jizi mörök. Yaŋön gauniraŋgö könaŋiri mi inanŋök inanŋök jim asarim netkiyök.  
\v 13 Könaŋiri jii möriraŋgö dop ölŋi mönö törörök kewö asuhuyök: Nöŋön nupni mutuk memba malali, Farao kiŋnöŋ ni nup miaŋgöreŋ kunbuk al niŋgiyökmö, alani bered ohohogö galömŋaŋgö keuŋi jim teköiga liŋgipnöŋ eriba qetohoba nöröpŋi aka qamötki mi mem wahöta möndöget.”   
\p
\v 14 Mewö jiiga Farao kiŋnöŋ möta Josefnöŋ jemesoholŋe kaŋgotmapköra jim kutuba tosatŋi melaim eŋgiiga anda kösö mirigö dutŋeyök zilaŋ waŋgita kaget. Kagetka jiiga nöröp jupŋi mitigetka opo malukuŋi uteköba Farao kiŋgö jemesoholŋe kaŋgorök.  
\v 15 Kaŋgoriga Farao kiŋnöŋ Josefköra kewö jiyök: “Nöŋön gaun kun ekiga körekŋan miaŋgö könaŋi jibingö osizemö, kunöŋ göhö könagi kewö jiiga mötzal: ‘Kunŋan göhöra gaunŋi jii möta göŋön miaŋgö könaŋi ölöp jim asarimakzan.’”   
\p
\v 16 Mewö jiiga Josefnöŋ Farao kiŋgöra kewö meleŋ waŋgiyök: “O Farao kiŋ, nöŋön qahöpmö, Anutunöŋ mönö gaungahö könaŋi jim asariba keu ölöpŋi gihiiga urugan ölöwakŋa.”   
\p
\v 17 Mewö meleŋ waŋgiiga Farao kiŋnöŋ kewö jiyök: “Nöŋön gauni ekzali, miaŋgö uruŋe nanak Nail o töwatŋaŋgö göraŋe kinjal.  
\v 18 Miaŋgöreŋ kinbiga bulmakau dömŋi 7 ölöp sorokŋi busuŋini kelökŋinambuk mi o töwatŋi miaŋgöreŋök kota jöjöpözaŋ sutŋine kinda tembam keuqaŋ neze.  
\v 19 Mieŋgö andöŋine bulmakau tosatŋi 7 sihitqarambuŋinanök kaisoŋgolomŋini piromŋi kötökŋi mi o töwatŋi miaŋgöreŋök kotze. Nöŋön bulmakau bölöŋi kötökŋi mewöŋi mi nalö kunöŋ Ijipt gölme pakpak kiaŋgöreŋ qahö eŋgehal.  
\v 20 Bulmakau sihitqarambuŋinanök kaisoŋgolomŋini piromŋi mieŋön bulmakau dömŋi busuŋini kelökŋinambuk 7 mutuk kotzei, mi gwahöt eŋgize.   
\p
\v 21 “Mi gwahöt eŋgizemö, mi töndup kaisoŋgolomŋinan gwahöt eŋgizeaŋgö dop utekutek qahö aiga eŋgekzalmö, mutuk kaisoŋgolomŋinan piromŋi kötökŋi kota kinjei, yeŋön mewöŋanök tok kinje. Ni gaun mewö eka imbini möta wahötzal.  
\v 22 Wahöta kunbuk ahöba gaun kun kewö ekzal: Wit padi ip mohotkö kembaŋe ölŋi kötŋi ketaŋi ketaŋi kaŋgeŋinambuk 7 ölöp kötökŋi mi loŋkam gili eta kinje.   
\p
\v 23 “Mieŋgö andöŋine ölŋi kaŋgeŋinambuk tosatŋi 7 mi sötŋi jula kota loŋkam gili eta kingetka gölme qararaŋkölkölŋaŋgö luhut könöpŋan mi eŋgohotiriiga soholiba moröŋi aka gilipitŋi (ambetakŋi) akze.  
\v 24 Ölŋi morömorö gilipitŋi kaŋgeŋinambuk mi ölŋi kaŋgeŋinambuk ölöp sorokŋi mi gwahöt eŋgize. Nöŋön gaun yahöt mi eka tiripqözölqözöl aziurupni jibi mötzemö, yeŋön körek mietkö könaŋiri jim asarim niŋgibingö osize.”   
\p
\v 25 Farao kiŋnöŋ mewö jiiga Josefnöŋ keu kewö jiyök: “O Farao kiŋ, göhö gaunyahötki mietkö könaŋiri mi mohok akza. Anutunöŋ yuai könaŋgep akŋamgö mötzawi, yaŋön mi Farao kiŋ göhöra indelja.  
\v 26 Bulmakau dömŋi 7 ölöp sorokŋi mi yambu 7:gö söpsöpŋi akze. Wit padi ölŋi kaŋgeŋinambuk ölöp kötökŋi 7 mi mewöyöhök yambu 7:gö söpsöpŋi akze. Könaŋiri mi öröröŋ aka mohok akzahot.   
\p
\v 27 “Bulmakau sihitqarambuŋinanök kaisoŋgolomŋini piromŋi 7 könaŋgep kotzei, mi yambu 7:gö söpsöpŋi akze. Wit padi ölŋi kaŋgeŋinambuk 7 gölme qararaŋkölkölŋaŋgö luhut könöpŋan eŋgohotiriiga soholiba gilipitŋi (ambetakŋi) akzei, mi bödi (buörö) malmalgö yambu 7 miaŋgö söpsöpŋi akze.  
\v 28 Anutunöŋ yuai könaŋgep akŋamgö mötzawi, yaŋön mi göhöra indela kondelja. Farao kiŋgöra keu dölki mewö jizali, mi mönö mewögöra aka jizal.  
\v 29 O kiŋ, yambu 7:gö dop nene möriam keta bölökŋi asuhuba Ijipt gölme pakpak dop köla ahöma.   
\p
\v 30 “Mi ahömapmö, yambu 7 mieŋgö andöŋine bödigö yambu 7 asuhuba ayuayuhu ketaŋi kondoriga Ijipt kantrinöŋ bölima. Miaŋön asuhuiga nene möriam mutuk Ijipt gölmenöŋ ahöyöhi, mi gölme dop yeŋön ölum eŋgum teköma.  
\v 31 Bödi mi köhöikŋi kötökŋi ahömawaŋgöra aka gölme dop ambazip yeŋön nene möriamgö yambuŋi 7 mutuk Ijipt gölmenöŋ ahöyöhi, miaŋgö keuŋi mi kunbuk qahö möta malme.  
\v 32 Anutunöŋ gaun könaŋi mohot mi indimŋi yahöt gihii ekzani, mi könaŋi kewögöra: Anutunöŋ keu mi lök jöhöba jim köhöiba alök. Mi jim köhöiba alöhi, miaŋgöra miaŋön mönö zilaŋ asuhuma.   
\p
\v 33 “Miaŋgöra Farao kiŋ göŋön ölöp mötkutukutu azi kun keu törörök kewörakzawi, mi möwölöhöba kuŋgunöŋga Ijipt kantri ki galöm köla malma.  
\v 34 Mewöŋanök kiap bohonŋi bohonŋi kuŋgum eŋginöŋga gölme dop köla galömŋina malme. Yeŋön nene möriamgö yambuŋi 7 mieŋgö uruŋine nene ölŋinambuk Ijipt gölmenöŋ asuhumei, miaŋgöra jiiga mendeŋgetka bahöŋini 5 asuhugetka mieŋgöreŋök mohot mohot memba gawmangö köwenöŋ tokoba malme.   
\p
\v 35 “Yeŋön mönö kinda jimkutukutu algetka yambu ölöpŋi 7 asuhumei, mieŋgö uruŋine nene ölŋini körek pakpak tokoba kewöta malme. Mewö aka wit padi mi Farao kiŋgö köwe miriŋi miriŋi miaŋgöreŋ qezaköba malme. Mi taon dop gawmangö köwe miriŋi miriŋi miaŋgöreŋ qezaköba galöm köla malgetka könaŋgepkö neneŋa ahöma.  
\v 36 Nene mewö tokoba malmei, mi mönö gawmangö köwe miri dop galöm kölgetka kahaimök ahöiga könaŋgep bödigö yambu 7 Ijipt gölme dop asuhumawi, nalö miaŋgöreŋ mi ölöp memba mendeŋda nemba malme. Mewö aketka kantrigö könagesö neŋön bödi miaŋgö nalöŋe nenegö qahö kömumba gororoŋgöbin. “Mewö.   
\s1 Farao kiŋnöŋ Josef Ijiptkö azi kembuya kuŋguyök.  
\p
\v 37 Josefnöŋ keu mewö jiiga Farao kiŋ aka jembonurupŋi pakpak yeŋön areŋ miaŋgöra mötket dop köliga sihimŋi mötket.   
\p
\v 38 Mewö mötketka Farao kiŋnöŋ jembonurupŋi kewö jii mötket: “Azi kiaŋgö uruŋe bem yeŋgö uŋaŋan kini maljawi, nini i ewö azi kun ölöp qahö miwikŋaibin.”   
\p
\v 39 Mewö jii mötketka Josefköra kewö jiyök: “Anutunöŋ keu areŋ pakpak ki indel gihizawi, miaŋgöra gi ewö mötkutukutu azi keu törörök kewötpawak, mi kun qahö malja.  
\v 40 Miaŋgöra göŋön mönö jakömbuak mirinaŋgö galömŋi bohonŋi aka malman. Göŋön nöŋgö könagesöurupni pakpak jim kutum eŋginöŋga yeŋön mönö göhöreŋ keu tem köla keugi bapŋe malme. Nöŋön jakömbuak dum tatatnöŋ tarakzali, miyök mötmöriba miaŋgöra aka gi goŋgita ketaŋamgi aka malmam.”\x * \xo 41.40 \xt Apo 7.10\x*   
\p
\v 41 Mewö jiba toroqeba kewö jiyök: “Mötnöŋ, nöŋön gi Ijipt kantri pakpak kiaŋgö azi kembuya malmangöra kuŋgum gihizal.”  
\v 42 Mewö jiba börö kesötŋaŋgö jeŋjeŋi miaŋön supap köpep ewö qetŋi mekötahöba malöhi, mi qeköba Josefkö börö kesötŋe löŋgörök. Opo maluku eksihimŋambuk opo tuatŋan memeŋi mi löŋgöt waŋgiba sorom goulnöŋ memeŋi kun mi memba Josefkö imbiŋe kölök.\x * \xo 41.42 \xt Dan 5.29\x*   
\p
\v 43 Mewö aka hos kare qetpuk sorokŋi nanŋi kareŋaŋgö qorembiŋi mi yaŋgöra jim teköiga miaŋgöreŋ öŋgöiga hosnöŋ örögetka anda kaba malök. Mewö anda maliga kiŋgö sikiriti yarö azi kunöŋ mutuk anda göda qem waŋgibingöra kewö qeri qetketka malök: “Kezap! Mönö kesalget!” Mewö ak waŋgiba Ijipt kantri pakpakö azi kembuya kuŋgum waŋgiyök.  
\v 44 Farao kiŋnöŋ Josefköra kewö jiyök: “Nöŋön Farao kiŋ akzalmö, Ijipt kantri pakpak kiaŋgöreŋ kunŋan kun mönö göhö jitki qetala böröŋi me könaŋi mi kude mem wahötma.”   
\p
\v 45 Mewö jiba Josefkö qetŋi dölökŋi (Ijipt keunöŋ) Zafenat-Panea qerök. Mewö qeta Heliopolis taongö jike nup galöm qetŋi Potifera yaŋgö böratŋi Asenat mi anömŋa akŋapköra waŋgiyök. Mewö kantrigö azi kembuya aka Ijipt kantri ekŋamgöra anda liliköyök.  
\v 46 Josefnöŋ yambuŋi 30 aiga miaŋgöreŋ Farao Ijiptkö kiŋi yaŋgö jakömbuak nupŋi könahiba meyök. Mi memba Farao kiŋgö sitiŋi mosöta Ijipt uruŋe dop köla liliköba malök.   
\p
\v 47 Nene möriamgö yambuŋi 7 miaŋgö nalöŋe gölmeŋine nene önöŋi qahö asuhum eŋgiyök.  
\v 48 Nene möriamgö yambuŋi 7 kam kuŋgugeri, miaŋgö nalöŋe Josefnöŋ jiiga nene könaŋi könaŋi Ijipt gölme asuhugeri, mi tokoba taonŋine dop anda gawmangöra alget. Gölme köröŋi taon dop liliköba tat angeri, miaŋgöreŋ nene ölŋi asuhugetka mi memba taonŋine dop anda qenjarök köwe miriŋine alget.  
\v 49 Josefnöŋ jiiga wit padiŋi padiŋi mi qenjarök köwe miriŋine önöŋi qahö tokoba alget. Mi sakösiŋ köwet jitŋe ahözawaŋgö dop öŋgöba kinök. Nene möriam sesegilgil asuhuba toroqeba ahöyöhaŋgöra nene toruŋini mi toroqeba oyoŋ bibihigetka lömböriiga osiba mosötket.   
\p
\v 50 Bödi nalöŋan qahö kam kuŋguiga qeljiŋe miaŋgöreŋ anömŋi Asenatnöŋ Josefkö nahönyahötŋi yahöt etkömeyök. Asenat mi Heliopolis taongö jike nup galöm qetŋi Potifera yaŋgö böratŋa.  
\v 51 Nahönŋi mutukŋi asuhuiga Josefnöŋ keu kewö jiyök: “Anutunöŋ bauköm niŋgiiga kahasililiŋ waimanjatni pakpak aka iwinaŋgö mirigö yuaiŋi pakpak mi lök ölum nuŋgui maljali, miaŋgöra. “Mewö jiba nahönŋaŋgö qetŋi Manase (Ölum nuŋguza.) qerök.  
\v 52 Nahönŋi könaŋgepŋi asuhuiga Josefnöŋ keu kewö jiyök: “Ni sihimbölönaŋgö gölmeŋe malbiga Anutunöŋ ahumsehip niŋgizawi, miaŋgöra. “Mewö jiba qetŋi Efraim qerök. (Efraim Ahumsehip niŋgiza.)   
\p
\v 53 Nene möriam ketaŋaŋgö yambuŋi 7 Ijipt gölme dop köla kam kuŋgugeri, mi ahöm kota teköget.  
\v 54 Yambu mi tekögetka Josefnöŋ keu jiyöhaŋgö dop bödigö yambuŋi 7 mi könahiba kam kuŋguget. Bödi mi gölme tosatŋi pakpak dop köla asuhuba ahöyökmö, Ijipt gölmenöŋ nene mi miri dop köweŋine ahöyök.\x * \xo 41.54 \xt Apo 7.11\x*  
\v 55 Ijipt könagesö körek pakpak yeŋön könahiba bödi möta Farao kiŋgö qeta nene eŋgimapköra uletket. Uletketka möta Farao kiŋnöŋ körek yeŋgöra kewö jiyök: “Iŋini mönö Josefköreŋ angetka yuai mi me mi akŋegö jim kutum eŋgimawi, mi mönö tem köla ahakŋe.”\x * \xo 41.55 \xt Jon 2.5\x*   
\p
\v 56 Bödinöŋ kantri jömukŋi dop köla ahöba Ijiptkö miriŋi miriŋi pakpak mieŋgöreŋ toroqeba gwötpuk lömböriyök. Mewö asuhuiga Josefnöŋ jiiga qenjarök köwe miriŋi miriŋi mieŋgö naŋguŋini öröba nene mi Ijipt yeŋön söŋgöröŋi memegöra alget.  
\v 57 Bödi mi gölme pakpak dop köla lömböriba ahöyöhaŋgöra ambazipnöŋ gölme dop miaŋgöreŋök Ijipt kaba Josefköreŋ kaŋgota nene söŋgöröŋi memba malget. Mewö.   
\c 42  
\s1 Josefkö daturupŋan Ijipt gölmenöŋ anget.  
\p
\v 1 Ijipt miaŋgöreŋ nene ahöyöhi, keu mi Keinan gölme miaŋgöreŋ jigetka Jeikobnöŋ möta nahönurupŋi kewö jii mötket: “Iŋini mönö wuanöŋgöra silekmalek aka kuruk je aŋgeka malje?  
\v 2 Ijipt miaŋgöreŋ wit padi ahözawi, nöŋön keu mewö möral. Nini qahö kömumba malmal toroqeba malbingöra iŋini mönö wahöta Ijipt geba miaŋgöreŋ nene tosatŋi bohonŋi memba kagetka nemba malbin.”\x * \xo 42.2 \xt Apo 7.12\x*   
\p
\v 3 Mewö jii möta Josefkö daturupŋi 10 yeŋön miriŋini mosöta nene bohonŋi membingöra Ijipt gölmenöŋ anbingö aket.  
\v 4 Iwiŋini Jeikobnöŋ Josefkö munŋi Benjamingö qakŋe ayuayuhu kun öŋgöbapuköra keŋgötŋi möröhaŋgöra i daturupŋi yembuk qahö melaim waŋgiiga anget.   
\p
\v 5 Keinan gölmenöŋ bödi mi mewöŋanök ahöyöhaŋgöra Israelgö nahönurupŋi yeŋön Keinan azi tosatŋan angeri, yeŋgö sutŋine wit padi bohonŋi membingöra mohotŋe anget.  
\v 6 Angetmö, Josefnöŋ Ijipt kantrigö azi kembuŋini tata malök. Yaŋön wit padi mi könagesöŋi pakpak yeŋön bohonŋi memegöra aliga yaŋgöreŋ kaŋgota malget. Miaŋgöra daturupŋan kageri, yeŋön kaŋgota miaŋgöreŋök yaŋgö wösöŋe simin köla gölmenöŋ bamgöget.  
\v 7 Mewö bamgögetka Josefnöŋ daturupŋi eŋgeka möt kutum eŋgiyökmö, könaŋamŋi köyatim eŋgiba kian azigö tandök ak eŋgiba örömureim keu könöpŋambuk jiba kewö qesim eŋgiyök: “Iŋini mönö denikepköra kazeye?” Qesim eŋgiiga kewö meleŋget: “Nini Keinan gölmenöhök nene söŋgöröŋi membingöra kazin.”   
\p
\v 8 Mewö meleŋgetka Josefnöŋ daturupŋi möt kutum eŋgiyökmö, yeŋön i qahö möt kutum waŋgiget.  
\v 9 Qahö möt kutum waŋgigetka Josefnöŋ mönöwök gaunŋi yeŋgöra ehöhi, mi mötmötŋe kaŋgoriga mötmöriba jihip je suŋini mitiba kewö jii mötket: “Yei! Iŋini mönö kegwek azia akze. Nini kantrinini denikeaŋgöreŋ göröken awörök aka yarö gilbingö lömbörizini, iŋini mi ek kewöta mötpingöra ki kaze.”\x * \xo 42.9 \xt Jen 37.5-10\x*   
\p
\v 10 Mi möta kewö meleŋ waŋgiget: “Azi kembunini, mewö qahö. Welenqeqeurupki nini mönö nene söŋgöröŋi membingöra kazin.  
\v 11 Nini körekŋanök azi mohotkö nahönurupŋi akzin. Nini azi diŋdiŋi mala muneŋ qahö jimakzin. Göhö welenqeqeurupki neŋön mönö gölme ek-kewötkö yarö azia qahö aka maljin.”   
\p
\v 12 Meleŋ waŋgigetka “Qahö!” töhöreŋ qeta kewö toroqeyök: “Nini kantrinini denikeaŋgöreŋ göröken awörök aka yarö gilbingö lömbörizini, iŋini mi ek kewöta mötpingöra ki kaze.”   
\p
\v 13 Mi möta kewö meleŋ waŋgiget: “Welenqeqeurupki nini Keinan gölmegö aziŋi mohotkö nahönurupŋa, darumun 12 akzin. Munini qöndökŋan nalö kewöŋe iwininambuk mire tariga kunŋan qahö toroqeba malja.”   
\p
\v 14 Mewö meleŋ waŋgigetka kewö jim eŋgiyök: “Mewö aiga iŋini ölŋa gölme ek-kewötkö yarö azia akzei, mi lök jibi mötze.   
\p
\v 15 Mewö maljeaŋgöra nöŋön kewö esapköm eŋgimam: Farao kiŋnöŋ jebuk maljawi, nöŋön keu öl töhönŋi miaŋgö dop jöjöpaŋ keu kewö jim köhöizal: Munŋini qöndökŋan ki qahö kama ewö, iŋini mönö gölme ki qahö mosöta anme.  
\v 16 Iŋini keu ölŋi jize me qahö, nöŋön mi esapkömamgöra kewö jizal: Iŋini mönö sutŋineyök kun melaigetka anda munŋini qöndökŋi waŋgita ki kamahot. Tosatŋi iŋini mönö ki mamböta kösö mire tata malme. Mewö qahö akŋe ewö, iŋini mönö ölŋa gölme ek-kewötkö yarö azia akze. Farao kiŋnöŋ jebuk malja ewö, nöŋön keu öl töhönŋi miaŋgö dop jöjöpaŋ keu mi jim köhöizal.”   
\p
\v 17 Mewö jim eŋgiba jiiga kösö miriŋe al eŋgigetka wehön karöbutkö dop tatket.  
\v 18 Wehön karöbut aiga Josefnöŋ kaba keu kewö jii mötket: “Jeŋinambuk toroqeba malbingö mötze ewö, iŋini mönö yuai jimami, mi aketka nöŋön ölöp malmalŋini jöhömam. Nöŋön mewöyök iŋini ewö Anutugö jitŋi oŋgitpileŋbuköra keŋgötni mörakzal. Miaŋgöra iŋini mönö kewö akŋe:  
\v 19 Iŋini azi diŋdiŋi muneŋini qahö malje ewö, darumun eŋgöreŋök mönö kunŋan kösö miri kiaŋgöreŋ toroqeba tariga tosatŋi iŋini ölöp wit padi memba miriŋine liliŋgöba anme. Miaŋgöreŋ anda miriŋine könagesöurupŋinan bödi aka maljei, mi nene eŋgime.  
\v 20 Iŋini mönö mewö anda munŋini qöndökŋi waŋgita nöŋgöreŋ kame. Kagetka keuŋinaŋgö ölŋan mewö asuhuiga eka möt kutuba qahö eŋgubi kömume. “Keuŋi mewö jiiga mönö miaŋgö dop aket.   
\p
\v 21 Yeŋön nanŋini Hibru keunöŋ sutŋine keu kewö eraum-mötket: “Nini munini silik ak waŋgiini, miaŋgö likepŋi bölöŋan mönö ölŋa qaknine öŋgöza. Yaŋön malmalŋi jöhöba ak kömum waŋgibingöra uleta kuŋgum neŋgiiga kahasililiŋi ketaŋi ehinmö, yaŋgö keuŋi möta mi qahö wuataŋgöin. Miaŋgöra kahasililiŋ lömbötŋambuk kiaŋön neŋgö qaknine öŋgöza.”   
\p
\v 22 Mewö eraum-mötketka Rubenöŋ kewö jiyök: “Nöŋön kewö jibi mötket: ‘Iŋini azi gwabö mi silik bölöŋi kude ak waŋgime.’ Mewö jialmö, iŋini nöŋgö keuni mi möta silekmalek aket. Mötket, nalö kewöŋe yaŋgö sepŋaŋgö keugö likepŋan mönö qaknine öŋgöiga kahasililiŋ mötzin.”\x * \xo 42.22 \xt Jen 37.21-22\x*   
\p
\v 23 Mewö eraum-mötketka Josefnöŋ yembuk Ijipt keunöŋ keu jiiga kunöŋ mi meleŋnök. Miaŋgöra yeŋön keuŋini jigetka ölöp möt asariyöhi, mi daturupŋan qahö möt kutuget.  
\v 24 Josefnöŋ keuŋini möt asariba liliŋgöba sahörök. Sahöta kunbuk liliŋgöba eŋgeka yembuk keu jiyök. Yembuk keu jiba Simeon sutŋineyök memba jiiga yeŋgö jeŋine jöhöget. Mewö.   
\s1 Josefkö daturupŋan Keinan gölmenöŋ liliŋgöget.  
\p
\v 25 Josefnöŋ jimkutukutu kewö alök: “Welenqeqe iŋini mönö azi mieŋgö toru gösöŋine wit padi löŋgötketka numbuŋe kotketka mohot mohot yeŋgö moneŋ esuŋini mi totoŋine inanŋik inanŋik toruŋine alme aka köna anangö nene semönŋi mi tok eŋgime. “Mewö jim kutum eŋgiiga miaŋgö dop ak eŋgiget.  
\v 26 Mewö ak eŋgigetka wit padi toruŋini mi doŋki qakŋine ala mosöta anget.  
\v 27 Anda mala gaun ahöbingöra miri kunöŋ aŋgota darumun yeŋgöreŋök kunŋan doŋkiŋi gumohomamgöra aka toru kösöŋi pösata moneŋ esuŋi mi toru numbuŋe nene qakŋe kiniga ehök.  
\v 28 Mi eka darumunŋi kewö jii mötket: “Eket, nöŋgöreŋ moneŋ mi mönö meleŋda torune utketka kinja. “Mewö möta wösöŋini juliga aurum tililiŋgöba aŋgeka kewö jiget: “Anutunöŋ mönö wani yuaia ki ak neŋgizawe?”   
\p
\v 29 Anda mala Keinan gölmenöŋ iwiŋini Jeikobköreŋ aŋgota yuai asuhum eŋgiyöhi, miaŋgö kösohotŋi mi körek kewö jigetka mörök:  
\v 30 “Kantri miaŋgö azi kembuŋi yaŋön örömureim keu könöpuk jiba gölme ek-kewötkö yarö azia akinak, miaŋgö tandök ewö ak neŋgiyök.   
\p
\v 31 “Mewö ak neŋgiyökmö, nini yaŋgöra kewö jiin: ‘Nini azi diŋdiŋi muneŋnini qahö mala gölme ek kewötpingöra aka qahö kazin. Qahöpmahöp!  
\v 32 Nini azi mohotkö nahönurupŋa, darumun 12 aka maljin. Kunŋan qahö toroqeba maliga munini qöndökŋan nalö kewöŋe Keinan gölmenöŋ iwininambuk mire tatza.’   
\p
\v 33 “Mewö jiinga gölme miaŋgö azi kembuŋan neŋgöra keu kewö jiyök: ‘Iŋini azi diŋdiŋi me muneŋi maljei, mi kewö kewöt eŋgiba mötmam: Eŋgöreŋöhök darumunŋini kun i mönö mosötketka nömbuk ki tariga tosatŋi iŋini ölöp wit padi memba liliŋgöba anme. Anda miriŋine könagesöurupŋinan bödi aka maljei, mi nene eŋgime.  
\v 34 Iŋini gölme ek-kewötkö yarö azia qahöpmö, azi diŋdiŋi muneŋini qahö maljei, mi kewö kewöt eŋgiba mötmam: Iŋini mönö anda munŋini qöndökŋi mi waŋgita nöŋgöreŋ kame. Mewö kagetka darumunŋini meleŋ eŋgibiga ölöp gölme kiaŋgöreŋ aŋgumnep-qaŋgumnep aka malme.’”   
\p
\v 35 Mewö jiba toru gösöŋineyök nene köweŋine mokogetka moneŋ esuŋini moneŋinambuk mi toruŋine mohot mohot totoŋine kini miwikŋaiget. Moneŋ esuŋini miwikŋaiba eka i aka iwiŋini mohotŋe auruba keŋgötkotkot mötket.  
\v 36 Mewö mötketka iwiŋini Jeikobnöŋ kewö jii mötket: “Iŋini nahönurupni körek pakpak noaŋgitpingö mötze: Josefnöŋ qahö malja. Simeon nembuk qahö malja. Benjamin mi mewöŋanök noaŋgita waŋgita anbingö jize. Sihimbölö pakpak miaŋön mönö nöŋgö qakne öŋgöza.”   
\p
\v 37 Mewö jii möta Rubenöŋ iwiŋaŋgöra keu kewö jiyök: “Ni Benjamin qahö waŋgita liliŋgöba kaba gihimam ewö, gi ölöp nani nahönyahötni yahöt mi etkunöŋga kömumahot. Benjamin mi ölöp nöŋgö böröne alnöŋga i mönö galöm köla anda mala waŋgita liliŋgöba kaba gihimam.”   
\p
\v 38 Mewö jiyökmö, Jeikobnöŋ meleŋda jiyök: “Nahönyahötni qöndökŋi yahöt yetköreŋök datŋan kömuiga munŋan mohot malja. Iŋini könanöŋ anbingö mötzei, miaŋgöreŋ ayuayuhu kunŋan yaŋgö qakŋe öŋgöma ewö, iŋini mönö kondotketka wösöbirik öŋgöŋgöŋan nöŋgö qakne öŋgöiga kömumba nöröp jupni yaŋgonambuknöŋ uŋem mire gemam. Miaŋgöra nöŋgö nahönan mönö nömosöta embuk qahö anma. “Mewö.   
\c 43  
\s1 Josefkö darumunurupŋan liliŋgöba Ijipt anget.  
\p
\v 1 Keinan gölmenöŋ bödi lömbötŋambuk mi toroqeba ahöyök.  
\v 2 Jeikobkö könagesöurupŋan wit padi Ijipt kantrinöhök memba kageri, mi körek nem tekögetka qahöwahiga iwiŋinan nahönurupŋi mi kewö jii mötket: “Iŋini mönö kunbuk liliŋgöba anda neneŋamnini tosatŋi söŋgöröŋi meme.”   
\p
\v 3 Mewö jii mötketka Judanöŋ kewö jiyök: “Azi miaŋön mönö kapaŋ köla neŋgöra galöm meme keu köhöikŋi kewö jiyök: ‘Munŋinan embuk qahö kama ewö, iŋini mönö nöŋgö jemesoholne kunbuk kaŋgotpingö osime.’  
\v 4 Miaŋgöra göŋön munini melainöŋga nembuk kama ewö, neŋön ölöp gömosöta neneŋamnini söŋgöröŋi membingöra anbin.  
\v 5 Azi miaŋön keu kewö jii mörin: ‘Munŋinan embuk qahö kama ewö, iŋini mönö nöŋgö jemesoholne kunbuk kaŋgotpingö osime.’ Miaŋgöra göŋön Benjamin aŋgön kölman ewö, nini qahö anbin.”   
\p
\v 6 Mewö jiiga Israelnöŋ kewö jiyök: “Iŋini mönö wanigöra munŋini kun maljawi, keu mi azi miaŋgö jiget möröhaŋgöra ni urulömböt ketaŋi niŋgize?”   
\p
\v 7 Mewö jiiga kewö meleŋda jiget: “Azi miaŋön nini aka könagesöurupnini eŋgöra törörök qeqesi könaŋi könaŋi neŋgiba kewö jiyök, ‘Iwiŋinan jebuk malja me qahö? Darumunŋini kun malja me qahö?’ Mewö jiyöhaŋgöra qeqesiŋi mi neŋön ölŋanök jiba meleŋnin. Yaŋön könaŋgep munini waŋgita kamegöra jibawak, mi mönö qeljiŋe nalö miaŋgöreŋ denöwö mötpinak?”   
\p
\v 8 Mewö jigetka Judanöŋ iwiŋi Israelgöra kewö jiyök: “Miaŋgöra azi gwabö mi nöŋgö böröne ala melainöŋga mohotŋe anbin. Mewö aknöŋga amqeba zilaŋ gömosöta könanöŋ aninga nini, gi aka anöm-moröurupnini neŋön qahö kömum gororoŋgöbin.  
\v 9 Benjamingö malmalŋaŋgö sohopŋi miaŋgö keuŋan mönö nöŋgö böröne ahöiga liliŋgöba kaba gihimamgö jim köhöizal. Nöŋön i qahö waŋgita liliŋgöba ki kaba göhö jemesoholge qahö almam ewö, miaŋgö keu lömbötŋan mönö nöŋgö qakne öŋgöiga göhö jege bisiba malbiga gölmenöŋ malmalnan teköma.  
\v 10 Nalö köröpŋi eksekpeksek aka qahö mambötpinak ewö, neŋön lök endu anda liliŋgöba ki kainga ambemŋi yahöt akawak.”   
\p
\v 11 Mewö jiiga iwiŋini Israelnöŋ kewö jii mötket: “Mewö akza ewö, iŋini mönö kewö akŋe: Gölme kiaŋgö töhötmöriamŋi ölöp kötökŋi tosatŋi kewöŋi mi memba toru gösöŋine löŋgöta anda azi mi kalema waŋgime: Sile mirimirigö kelökŋi tosatŋi, moroŋ oŋi tosatŋi, gipmi bakötök, marasin ip tokuŋi qetŋi mör gipit, kömin, kuŋgam aka saugö alaŋi almond mieŋgö ölŋini.  
\v 12 Silwö moneŋ walŋi toru gösöŋinaŋgö numbuŋine algetka memba kageri, mi aka miaŋgö dop qakŋe toroqeba ala mindirigetka jaŋgöŋan qariba 2:kö dop aiga mi memba liliŋgöba anda waŋgime. Tosatŋan köpösihira aka mi gösöŋine alget me denöwö?  
\v 13 Munŋini mewöyök waŋgita zilaŋ wahöta azi miaŋgöreŋ kunbuk liliŋgöba anget.  
\v 14 Anutu kukösum pakpakö Toŋan mönö azi miaŋgö jeŋe ak-kömukömuŋi eŋgiiga yaŋön darumunŋini kun aka Benjamin mi embuk mire liliŋgöba kamegöra imbi kölma. Nöŋgö moröurupnan tönbirin akŋe ewö, nöŋön mönö öne töhön malmam.”   
\p
\v 15 Mewö jiiga kalem yuai mi memba silwö moneŋ memba kageri, miaŋgö dop qakŋe toroqeba ala mindirigetka jaŋgöŋan qariba 2:kö dop ahök. Mi memba Benjamin mohotŋe waŋgita wahöta ösumŋinan Ijipt anda Josefkö jeŋe aŋgotket.  
\v 16 Aŋgotketka Josefnöŋ Benjamin mi yeŋgö sutŋine eka miaŋgöreŋök miriŋaŋgö galömŋi kewö jim kutum waŋgiyök: “Gi mönö azi ki eŋguaŋgita nani mire anda al eŋginöŋga tatme. Tatketka anda sömbup kun qeba ohoba silimgö neneŋi mözözömgönöŋga yeŋön ölöp nömbuk mohotŋe nene nembin.”  
\v 17 Josefkö miriŋaŋgö galömŋan jim kutum waŋgiyöhaŋgö dop azi mi eŋguaŋgiriga Josefkö mire anget.   
\p
\v 18 Eŋguaŋgiriga Josefkö mire anda jönömŋini unduiga keŋgötŋini möta kewö mötmöriba sutŋine jiget: “Mutuk kainga moneŋnini meleŋda toru gösönine algetka memba anini, miaŋgöra yeŋön mönö neŋguaŋgita kaba ki al neŋgigetka tatzin. Yeŋön mönö qeraköba neŋgum ureiba luhut al neŋgiba neŋgömegetka welenqeqeurupŋi omaŋi ahinga doŋkiurupnini kalöpköba aŋgön köl eŋgibepuk.”  
\v 19 Mewö jiba kinda Josefkö mirigö galömŋi yaŋgöreŋ öŋgöba angetka miri naŋguŋe kiniga yaŋgöra keu kewö jiget:  
\v 20 “O ketaŋamnini, nini nalö mutukŋa nene bohonŋi membingöra ki kain.  
\v 21 Kaba nene bohonŋi memba kunbuk liliŋgöba anda könanöŋ miri kunöŋ anda ahöbingöra tata toru gösöninaŋgö kösöŋi pösata moneŋnini totonine mi körekŋanök gösönini nanŋök nanŋök numbuŋine nene qakŋe ahöiga ehin. Miaŋgöra moneŋ mia merak kunbuk meleŋda memba kazin.  
\v 22 Silwö moneŋ mi daŋön toru gösönine meleŋda kunbuk alöhi, mi neŋön qahö mötzin. Neŋön mi aka silwö moneŋ tosatŋi mi qakŋe juhuköba nene söŋgöröŋi kunbuk membingöra gösönine ala memba kazin.”   
\p
\v 23 Mewö jigetka miri galömŋan kewö jiyök: “Waimanjat kude mötme. Nanŋini aka iwiŋinaŋgö Anutuŋan mönö kungö uruŋi kuŋguiga silwö moneŋ mi toru gösöŋine aliga miwikŋaiget. Nöŋön eŋgöreŋ silwö moneŋ mi lök meal. Miaŋgöra keŋgötŋini kude möta urubönjöŋ tatme. “Mewö jiba Simeon waŋgita yeŋgöreŋ kayohot.   
\p
\v 24 Kayohotka mohotŋe eŋguaŋgita Josefkö mire öŋgögetka könaŋini saŋgoŋmegöra o eŋgiyök aka doŋkiŋini gwözözak neneŋini miaŋön gumohom eŋgiyök.  
\v 25 Yeŋön silimgö neneŋi Josefkö mire mohotŋe nemeaŋgö keuŋi mötket. Miaŋgöra Josefnöŋ silimnöŋ miriŋe kaŋgotmapköra mamböta kalem yuaiŋini mi aukŋe areŋgöba tatket.  
\v 26 Tatketka Josefnöŋ mire kaiga kalem yuaiŋini memba kaba miriŋe öŋgögeri, mi waŋgiba wösöŋe simin köla gölmenöŋ bamgöget.  
\v 27 Bamgöba wahötketka jölöŋini jiba denöwö maljei, qesim eŋgiba kewö jiyök: “Iwiŋini azi namŋaŋgö jigeri, yaŋön denöwö malja? Toroqeba jebuk malja me qahö?”   
\p
\v 28 Mewö jiiga kewö meleŋget: “Göhö welenqeqegi, neŋgö iwininan mönö ölöp malja. Mönö toroqeba jebuk malja. “Mewö meleŋda göda qem waŋgiba simin köla gölmenöŋ bamgöget.   
\p
\v 29 Mewö aketka jeŋan ui anda kaiga munŋi Benjamin, nanŋi namŋaŋgö nahönŋi mi eka kewö qesim eŋgiyök: “Munŋini qöndökŋaŋgö jigetka mörali, yaŋön mönö ki akza me denöwö?” Qesim eŋgiba toroqeba kewö jiyök: “Nahöni, Anutunöŋ mönö ak kömum gihiiga malman.”   
\p
\v 30 Mewö jiba munŋi eka wösöŋi pöröraköiga jeŋi asöliiga sahötmamgö möta miaŋgöreŋök wölaŋ liliŋgöba eŋgömosöta ösumŋan miri uruŋi ölöŋi kunöŋ öŋgöba nanŋök mala sahörök.  
\v 31 Sahöt teköba je imbilŋi saŋgoŋda miri uruŋi ölöŋi mi mosöta kaba törörök mökösöŋda kinda nanŋi galöm köl aŋguba numbu nene kölmegöra jiyök.  
\v 32 Ijipt yeŋön Hibru ambazip yembuk mohotŋe nene nembingö mötketka imbiloŋloŋambuk akzawaŋgöra mi osimakze. Miaŋgöra Josefkö neneŋi mi inanŋök köl waŋgigetka tari darumunurupŋi yeŋgö mi inanŋök köl eŋgiget tatketka Ijipt ambazip yambuk nene nembingö kaba tatkeri, yeŋgö neneŋini mi inanŋök kölgetka tatket.  
\v 33 Josefnöŋ jiiga darumunurupŋi mi ahugeraŋgö dop areŋgöm eŋgigetka mutukŋan qaikŋe tariga bezupŋinan qöndökŋe tariga Josefnöŋ mesohol köl eŋgiba tarök. Mewö tata nanŋini aŋgek kutuba welipköba tatket.   
\p
\v 34 Mewö tatketka Josefnöŋ jiiga nanŋi teibolnöhök nene tosatŋi mendeŋda memba kaba köl eŋgigetka munŋi Benjamingöra ambemŋi 5:gö dop toroqeba kölgetka neyök. Mewö nemba Josefpuk közölömbuaŋ ala awamŋanök o köhöikŋi nemba sösöŋgai qakŋe tatket. Mewö.   
\c 44  
\s1 Josefnöŋ darumunurupŋi qambigö esapköm eŋgiyök.  
\p
\v 1 Miaŋgö andöŋe Josefnöŋ miriŋaŋgö galömŋi jim kutum waŋgiba kewö jiyök: “Gi mönö azi mieŋgö toru gösöŋine wit padi mi sirimeaŋgö dop löŋgötnöŋga numbuŋine kotme. Mewöŋanök mohot mohot yeŋgö moneŋ esuŋini mi nanŋök nanŋök toto qeba toru gösöŋinaŋgö numbuŋine alman.  
\v 2 Munŋini qöndökŋi yaŋgö toru gösöŋaŋgö numbuŋe miaŋgöreŋ nane qambi silwönöŋ memeŋi mi wit padigö moneŋi memba kayöhi, miambuk almam. “Mewö jim kutum waŋgiiga miaŋgö dop ahök.   
\p
\v 3 Miri asariiga söŋanök azi mi melaim eŋgigetka doŋkiŋini eŋguaŋgita könanöŋ anget.  
\v 4 Anda siti mosöta köröwen qahö angetka Josefnöŋ miriŋaŋgö galömŋi kewö jim kutum waŋgiyök: “Gi mönö zilaŋ wahöta azi mi eŋguataŋgöba anda miwikŋaim eŋgiba eŋgeka kewö qesim eŋgiman: ‘Azi kembunöŋ ölöpŋi ak eŋgiiga iŋini mönö wuanöŋgöra miaŋgö kitipŋi bölöŋi meleŋ waŋgiba kaze?  
\v 5 Nöŋgö ketaŋamnan qambiŋeyök kuluŋ nemakzawi aka qambiŋi miaŋön unji aka keu asa-asambötŋaŋgö könaŋi miwikŋaimakzawi, iŋini qambi mi mönö wuanöŋgöra yoŋgorö memba kaze? Iŋini mönö silik mi bölöŋi kötökŋa akze.’”   
\p
\v 6 Josefnöŋ miriŋaŋgö galömŋi mewö jim kutum waŋgiiga anda miwikŋaim eŋgiba keuŋi mi jiyöhaŋgö dop jii mötket.  
\v 7 Jii mötketka kewö meleŋ waŋgiget: “Ketaŋamninan keu tandökŋi mewöŋi mi mönö wuanöŋgöra jiza? Göhö welenqeqeurupki neŋön silik bölöŋi mewöŋi mi qahöpmahöp akzin. Mi yapmakek!  
\v 8 Mötnöŋ, nini toru gösöninaŋgö numbuŋine silwö moneŋ esu miwikŋainini, mi mewöyök Keinan gölmenöhök memba kaba gihiin. Nini mönö wuanöŋgöra silwö me goul mi ketaŋamgahö mireyök yoŋgorö membinak?  
\v 9 Welenqeqeurupki neŋgöreŋök kungö toru gösöŋe silwö qambi mi miwikŋaiman ewö, yaŋön mönö kömupkö buŋaya aiga tosatŋi neŋön ketaŋamnini, göhö welenqeqe omaŋi aka malbin.”   
\p
\v 10 Mewö meleŋ waŋgigetka kewö jiyök: “Mewö miaŋön ölöp. Jizeaŋgö dop mi ölöp akin. Kungö toru gösönöhök silwö qambi mi miwikŋaimami, yaŋön mönö nöŋgö welenqeqeni omaŋi akŋapmö, tosatŋi eŋgö sileŋine keu qahö ahöiga ölöp nanŋinök miriŋine anme.”  
\v 11 Mewö jii möta körekŋan gösöŋini nanŋök nanŋök ösumok qeköba memba eta gölmenöŋ ala numbuŋinaŋgö kösöŋi pösatket.  
\v 12 Pösatketka Josefkö miriŋaŋgö galömŋam datŋini mutukŋaŋgö toru gösöŋeyök könahiba qezaŋda jaruba anda anda munŋini qöndökŋi Benjamingö toru gösöŋe teteköŋe eka qambi mi miaŋgöreŋ miwikŋaiyök.  
\v 13 Mi miwikŋaiiga yeŋön uruŋini kot gwözöŋniga wösöbirikŋini kondela malukuŋini munjukunjuratket. Mewö aka sukinapŋini doŋki qakŋine ala kunbuk liliŋgöba sitinöŋ anget.   
\p
\v 14 Juda aka darumunurupŋi yeŋön liliŋgöba Josefkö mire angetka yaŋön tok miriŋeyök tarök. Tariga wösöŋe aŋgota simin köla gölmenöŋ bamgöget.  
\v 15 Bamgögetka Josefnöŋ kewö jiyök: “Iŋini mönö wani siliha mi akzeye? Azi ni ewöŋan mönö ölöp unju memba yuai yoŋgorö megetka mi miwikŋaimakzali, iŋini mi qahö mötze me?”   
\p
\v 16 Mewö jiiga Judanöŋ kewö meleŋnök: “O ketaŋamni, nini mönö wani keuya göhöra jibinak? Nini keugö jaruzin. Neŋön yuai bölöŋi qahö ahini, mi kondel gihibinaŋgö dop qahö. Anutunöŋ mönö welenqeqeurupki, neŋgö pinjitkö keuŋi indeli aukŋe ahöza. Miaŋgöra kungö toru gösöŋeyök qambi mi miwikŋaizawi aka tosatŋi neŋön mewöyök mönö azi kembunaŋgö welenqeqeurupŋi omaŋi aka malbin.”   
\p
\v 17 Mewö meleŋnökmö, Josefnöŋ kewö jiyök: “Nöŋön yuai mewöŋi mi qahö ak eŋgimam. Mi saumbaŋ! Azi dagö toru gösöŋe qambi mi miwikŋaizawi, yaŋönök mönö nöŋgö welenqeqeni aka malmapmö, tosatŋi iŋini ölöp luai qakŋe liliŋgöba iwiŋinaŋgöreŋ mire anme.”   
\s1 Judanöŋ Benjamingöra Josef ulet waŋgiyök.  
\p
\v 18 Mewö jiiga Judanöŋ Josefkö wösöŋe anda keu kewö jiyök: “O azi kembuni, ölöp imbi kölnöŋga welenqeqegi nöŋön keu tosatŋi azi kembuni göhöra jibileŋak. Göŋön Farao kiŋ nanŋambuk öröröŋ akzanmö, töndup welenqeqegi nömbuk kazik kude ak niŋgiman.  
\v 19 Azi kembuni göŋön welenqeqeurupki nini mutuk kainga kewö qesim neŋginöŋ: ‘Eŋgö iwiŋini aka darumunŋini kun maljahot me qahö?’   
\p
\v 20 “Mewö qesim neŋginöŋga neŋön azi kembuni göhöra kewö meleŋnin: ‘Neŋgö iwinini azi namŋi aka munini azi gwaböya kun mire tatzahot. Munini miaŋön iwininan lök azi namŋi aiga nalö miaŋgöreŋ asuhuyök. Namŋan azi morö yahöt etkimeiga datŋan kömuiga nanŋök töhön malja. Yaŋön mönö iwiŋaŋgö wölböt (jojopaŋ) nahönŋi akza.’  
\v 21 Mewö meleŋninga göŋön welenqeqeurupki neŋgöra keu kewö jinöŋ, ‘Iŋini mönö munŋini mi waŋgita nöŋgöreŋ ki kagetka i ölöp nani jenan uba ekŋam.’   
\p
\v 22 “Mewö jinöŋga neŋön azi kembunini göhöra kewö meleŋnin: ‘Azi gwabö mi iwiŋi mosötmamgö osima. Iwiŋi mosötpawak ewö, iwiŋan mönö kömumbawak.’  
\v 23 Mewö meleŋninmö, göŋön welenqeqeurupki neŋgöra keu kewö jim kutunöŋ: ‘Munŋini qöndökŋan embuk ki qahö kama ewö, iŋini mönö nöŋgö jemesoholne kunbuk kude asuhume.’   
\p
\v 24 “Mewö jim kutunöŋga mirinine liliŋgöba anda nöŋgö iwini, göhö welenqeqegi yaŋgöra azi kembuni göhö keugi mi jiinga mörök.  
\v 25 Mi jiinga möta iwininan könaŋgep kewö jiyök: ‘Iŋini mönö kunbuk anda neŋgöra nene tosatŋi söŋgöröŋi memba kame.’   
\p
\v 26 “Mewö jiyökmö, nini kewö jiin, ‘Neŋön naninök anbingö osibin. Munini qöndökŋan nembuk mohotŋe anmapkö jiman ewö, mönö ölöp anbin. Munini bezupŋi qahö waŋgita anbin ewö, neŋön mönö azi miaŋgö jemesoholŋe asuhubingö osibin.’   
\p
\v 27 “Mewö jiinga nöŋgö iwini göhö welenqeqegi yaŋön kewö jiyök: ‘Anömni Reizölnöŋ nahönyahötni yahöt etkimeyök. Mi nanŋini ölöp mötze.  
\v 28 Datŋan nömosöta anda sohoiga kewö jial, “Sömbup kalŋan mönö yöhöqöhöi kömumbawak me denöwö?” Nalö miaŋgöreŋök könahiba i qahö ehal.  
\v 29 Merak munŋi ki mewöyök noaŋgita angetka könanöŋ ayuayuhu kunŋan yaŋgö qakŋe öŋgöma ewö, iŋini mönö kondotketka wösöbirik öŋgöŋgöŋan nöŋgö qakne öŋgöiga köŋjiliŋ möta kömumba nöröp jupni yaŋgonambuknöŋ uŋem mire gemam.’”   
\p
\v 30 Judanöŋ toroqeba keu kewö jiyök: “O azi kembuni, nöŋön munini azi gwabö mi qahö waŋgita anda iwini, göhö welenqeqegi yaŋgö mire aŋgotpileŋak ewö, iwininan mönö ayuhubapuk. Yaŋön mönö uruŋi pakpak nahönŋi bezupŋi yaŋgöreŋ jöhöiga malmalŋiri mohot maljahot.  
\v 31 Miaŋgöra azi gwabö mi qahö waŋgita aninga iwininan mi eka mönö kömup miwikŋaibapuk. Göhö welenqeqeurupki neŋgöreŋ mewö asuhuiga nini mönö kondoringa wösöbirik öŋgöŋgöŋan iwinini göhö welenqeqegi yaŋgö qakŋe öŋgöiga kömumba nöröp jupŋi yaŋgonŋambuknöŋ uŋem mire gema.  
\v 32 Göhö welenqeqegi nöŋön azi gwabönöŋ qahö ayuhumapkö keuŋi mi iwinaŋgöra jim jöhöba kewö jial: ‘I qahö waŋgita göhöreŋ liliŋgöba kamam ewö, miaŋgö keu lömbötŋan mönö göhö jege nöŋgö qakne öŋgöba ahöiga gölmenöŋ malmalni mewö mal öŋgöm tekömam.’  
\v 33 Miaŋgöra göŋön ölöp jim tekönöŋga nöŋön azi gwabö yaŋgö salupŋe azi kembuni göhö welenqeqegi omaŋi aka ki malbiga yaŋön daturupŋi yembuk liliŋgöba miriŋine anme.   
\p
\v 34 “Azi gwabö miaŋön nömbuk qahö kama ewö, nöŋön mönö denöwö aka iwinaŋgöreŋ anbileŋak? Wösöbirik öŋgöŋgöŋan iwinaŋgö qakŋe öŋgöbawak, nöŋön mönö mi ekŋamgö tököm köhöizal. Miaŋgöra i mönö kude jöhöman.”   
\c 45  
\s1 Josefnöŋ nanŋi könaŋi indelök.  
\p
\v 1 Judanöŋ mewö jiiga ambazip liliköm eŋgiba kinda eŋgekeri, Josefnöŋ körek yeŋgö jeŋine toroqeba könaŋi köyatiba nanŋi galöm köl aŋgumamgö lömböriba osiyök. Miaŋgöra Josefnöŋ kewö silata qerök: “Eŋön mönö körekŋanök nömosöta deŋget. “Mewö jiiga deŋgetka Ijipt azi kunŋan kösutŋine qahö kiniga Josefnöŋ nanŋi könaŋi mi darumunurupŋi yeŋgöra kewö indelök:\x * \xo 45.1 \xt Apo 7.13\x*  
\v 2 Yaŋön amburereŋ aka ötömbepuk qei sahöriga Ijipt ambazip gumnöŋ malgeri, yeŋön mi möta Farao kiŋgö jakömbuak mire anda buzup keuŋi mi jigetka mötket.   
\p
\v 3 Josefnöŋ sahöta kinda darumunurupŋi mi kewö jii mötket: “Ni Josef! Iwinan tok jebuk malja me qahö?” Mewö jii mötketmö, darumunŋan uruŋinan kot gwözöŋniga aurum tililiŋgöba jeŋe öne kinda keu kun qahö mötmöriba meleŋ waŋgibingö osiget.  
\v 4 Osiba kingetka Josefnöŋ yeŋgöra kewö jiyök: “Eŋön mönö nöŋgö kösutne ki kaget. “Mewö jii kagetka kewö jiyök: “Ni Josef, darumunŋini bohoni memegöra algetka Ijipt kayali, mönö mia.   
\p
\v 5 “Mönö uruköŋjiliŋ kude mötme. Anutunöŋ eŋön kömumbepuköra ni mutuk melaim niŋgiiga qeljiŋe ki kabiga iŋini kaze. Ni bohoni memegöra al niŋgigetka ki kayali, miaŋgöra mönö nanŋinaŋgöra irimsesewöl kude möt aŋgume.  
\v 6 Bödi kiaŋön lök yambu yahötkö dop gölme dop köla ahöza. Mi toroqeba kunbuk yambu 5:gö dop ahöiga nalö miaŋgö uruŋe gölme qem kömöt qahö aka nene ölŋi qahö miwikŋaiba tokoba malbin.   
\p
\v 7 “Anutunöŋ mönö köna wewelipköŋambuk wuataŋgöba eŋgö malmalŋinaŋgö bohonŋi jöhöiga toroqeba jebuk mala gwölönarök miwikŋaim eŋgiba gölme qakŋe malmegöra mötza. Miaŋgöra aka ni mutuk melaim niŋgiiga qeljiŋe ki kabiga iŋini kaze.  
\v 8 Miaŋgöra eŋön qahö melaim niŋgiget tandök akzapmö, Anutunöŋ mönö ölŋa melaim niŋgiiga ki kayal. Yaŋön kuŋgum niŋgiiga Farao kiŋgö jembonŋi mutukŋi aka jakömbuak miriŋe wanat nup memakzei, körek yeŋgö ketaŋamŋina akzal. Mewö akiga Anutunöŋ Ijipt kantri jömukŋanök mi nöŋgö böröne aliga azi kembuŋina akzal.   
\p
\v 9 “Iŋini mönö dölki wahöta ösumŋinan iwinaŋgöreŋ liliŋgöba anda keu kewö jigetka mötma: ‘Göhö nahöngi Josef yaŋön keu kewö jiza: Anutunöŋ ni kuŋgum niŋgiba Ijipt kantri jömukŋanök nöŋgö böröne aliga azi kembuŋina akzal. Miaŋgöra göŋön mönö nalö kude qem körimanmö, zilaŋ nöŋgöreŋ kaman.  
\v 10 Ki kaba ölöp tatat dumdumgi Gosen gölmenöŋ möhamgöba nane kösutne malman. Gi aka isimoröurupki, göhöreŋ lama bulmakau kambuŋi kambuŋi aka öröyuai pakpak buŋagi ahözawi, mi mönö memba kölolohoba kame.   
\p
\v 11 “Bödi kiaŋön mönö kunbuk toroqeba yambu 5:gö dop ahöm öŋgöma. Nalö miaŋgö uruŋe gi, mirigahö saiwaurupki me tinitosolomurupki tosatŋi yeŋgöreŋök kunŋan bödi mala nenegö mözöqözöröm aka kömum gororoŋgöbapuk. Miaŋgöra mönö Gosen gölmenöŋ kaba mala wani yuaigöra osimei, nöŋön mi eŋgiba malmam.’ Iwininaŋgöra keu mi mönö mewö jigetka mötma.\x * \xo 45.11 \xt Apo 7.14\x*   
\p
\v 12 “Ni nanak ölŋa ki kinda eŋgöra keu jizali, mi ölöp nanŋini jeŋinan nek kutuze aka muni Benjaminöŋ mewöyök ni nek kutuza.  
\v 13 Miaŋgöra iŋini mönö iwinaŋgöreŋ anda Ijipt kantrinöŋ qetbuŋa ketaŋi pakpak niŋgigetka maljali aka yuai pakpak ekeri, miaŋgö kösohotŋi mi iwini jigetka mötma. Mi möriga mönö ösumok waŋgita eta ki kame.”   
\p
\v 14 Mewö jiba böröŋi munŋi Benjamingö imbiŋe gili geiga sahöriga Benjaminöŋ mewöŋaŋök aŋgöm waŋgiba sahörök.  
\v 15 Toroqeba böröŋi daturupŋi körek yeŋgö imbiŋine gili geiga sahöta numbuŋini yöhötim neyök. Miaŋgö andöŋe darumunurupŋan yambuk keu eraum-mötket.  
\v 16 Josefkö darumunurupŋan kageri, miaŋgö buzupŋan Farao kiŋgö jakömbuak mire aniga Farao kiŋ aka jembonurupŋi pakpak yeŋön mi möta uruölöwak mötket.   
\p
\v 17 Mewö möta Farao kiŋnöŋ Josefköra kewö jiyök: “Darumunurupki mönö jinöŋga kewö akŋe: ‘Sukinapŋini mönö doŋki qakŋine ala kunbuk liliŋgöba miriŋine Keinan gölme anme.  
\v 18 Anda iwiŋini aka saiwaurupŋini eŋguaŋgita liliŋgöba nöŋgöreŋ kame. Ki kagetka nöŋön gölme ölöp kötökŋi Ijipt kantri uruŋeyök möwölöhöba eŋgibiga ölöp miaŋgö kelökŋi miwikŋaiba nem söŋgaip aka malme.’   
\p
\v 19 “Mewöyök kewö jim kutum eŋginöŋga akŋe: ‘Ijipt kiaŋgöreŋök mönö hosgö kareŋi tosatŋi memba anda anöm-moröurupŋini miaŋgöreŋ al eŋgiba iwiŋini waŋgita mohotŋe ki kame.  
\v 20 Miriŋinaŋgö yuaiŋi tosatŋi Keinan gölmenöŋ mosötmei, miaŋgö waimanjatŋi kude akŋe. Nöŋön miaŋgö salupŋe Ijipt kantri jömuk kiaŋgö yuaiŋi ölöp kötökŋi mi eŋgibiga buŋaŋini akŋa.’”   
\p
\v 21 Farao kiŋnöŋ mewö jiiga Israelgö nahönurupŋan miaŋgö dop aket. Josefnöŋ Farao kiŋgö jimkutukutu keuŋi wuataŋgöba hosgö kareŋi tosatŋi eŋgiyök. Mewöyök köna anangö nene semön tosatŋi eŋgiyök.  
\v 22 Mi eŋgibagun daturupŋi mohot mohot yeŋgö opo malukuŋini dölökŋi totoŋine eŋgiyökmö, munŋi Benjamingöra opo maluku dölökŋi börö kun waŋgiba moneŋ silwö köt 300 waŋgiyök.  
\v 23 Iwiŋaŋgöra Ijipt kantrigö yuai ölöp sorokŋi jesöŋgö memba doŋki ten mieŋgö qakŋine aliga anget. Mewöŋanök doŋki ambiŋi ten mieŋgö qakŋine wit padi, bered aka nene tosatŋi iwiŋaŋgö köna semöna aliga bisiba anget.  
\v 24 Angetka Josefnöŋ darumunurupŋi melaim eŋgii anbingö aketka keu kewö jii mötket: “Iŋini könanöŋ anda aŋgururuk kude akŋe.”   
\p
\v 25 Mewö jiiga Ijipt mosöta anda Keinan gölmenöŋ iwiŋini Jeikobköreŋ aŋgotket.  
\v 26 Aŋgota iwiŋinaŋgöra keu kösohot kewö jiget: “Josefnöŋ mönö toroqeba jebuk malja. Ijipt kantri jömukŋanök mi yaŋgö böröŋe ahöiga azi kembuŋina aka malja. “Mewö jigetka keu mi qahö möt nariyöhaŋgöra uruŋi toroqeba amöriiga tarök.   
\p
\v 27 Mewö tarökmö, Josefnöŋ keu pakpak jiyöhi, mi jiget mörök aka hosgö kareŋi tosatŋi i waŋgita Ijipt anmapköra ali kayöhi, iwiŋini Jeikobnöŋ mi eka kinda uru sileŋan köleŋni könöpkönöp ahök.  
\v 28 Könöpkönöp aka kewö jiyök: “O mi alakŋa! Mi möt köhöizal. Nahöni Josefnöŋ mönö toroqeba jebuk malja. Nöŋön mönö anda i ekagun könaŋgep ölöp kömumam. “Mewö.   
\c 46  
\s1 Jeikobnöŋ könagesöurupŋi yembuk Ijipt anget.  
\p
\v 1 Israelnöŋ sukinap yuaiŋi pakpak kölolohoba memba wahöta köna anök. Anda Berseba mire aŋgota kinda miaŋgöreŋ iwiŋi Aisakö Anutuŋaŋgöra umjöwöwöl ohoyök.  
\v 2 Mi ohoba suŋgem ahöiga jeŋi meleŋniga imut eka miaŋgöreŋ Anutunöŋ Israelgöra keu jiba qetŋi “Jeikob, Jeikob!” qeriga “Ni ki,” jiba meleŋnök.   
\p
\v 3 Meleŋniga kewö jiyök: “Ni Anutu, göhö iwigahö bemŋi. Gi Ijipt gemamgö keŋgötki kude mötman. Nöŋön miaŋgöreŋ kötuetköm gihibiga könagesö kambu ketaŋi akŋe.  
\v 4 Nöŋön mönö göbuk Ijipt gemam aka mewöyök gwölönarökurupki miaŋgöreŋök eŋguaŋgitpiga kunbuk liliŋgöba kame. Göŋön kömunöŋga Josef nanŋi böröŋan mönö göhö je jupki kusui etma.”   
\p
\v 5 Miaŋgö andöŋe Jeikobnöŋ Berseba miri mosötpin jiiga Israelgö nahönurupŋan iwiŋini aka anöm-moröurupŋini mi közözohom eŋgigetka hosgö karenöŋ öŋgöget. Farao kiŋnöŋ hosgö kare miaŋön eŋgömemba kamegöra jiba ali memba anget.  
\v 6 Sukinapŋini aka miri sömbupŋini pakpak Keinan gölmenöŋ mala buŋa qeba memba malgeri, mi tok mohotŋe memba anget. Jeikob aka gwölönarökurupŋi pakpak mieŋön mewö Ijipt anget.\x * \xo 46.6 \xt Apo 7.15\x*  
\v 7 Gwölönarökurupŋi pakpak, isimoröurupŋi azi aka ambi mi körek eŋguaŋgita Ijipt anget.   
\p
\v 8 Israel qetŋi alaŋi Jeikob aka yaŋgö gwölönarökurupŋi Ijipt angeri, yeŋgö qetŋini kewö: Jeikobkö nahönŋi mutukŋi Ruben.  
\v 9 Rubengö nahönurupŋi qetŋini Hanok, Palu, Hezron aka Karmi.  
\v 10 Simeongö nahönurupŋi qetŋini Jemuel, Jamin, Ohad, Jakin, Zohar aka Saul. Saulgö namŋi mi Keinan ambi kun.  
\v 11 Liwaigö nahönurupŋi qetŋini Gerson, Kohat aka Merari.   
\p
\v 12 Judagö nahönurupŋi qetŋini Er, Onan, Sela, Perez aka Zera. (Er aka Onan yetkön lök Keinan gölmenöŋ kömuyohot.) Perezkö nahönyahötŋi mi Hezron aka Hamul.  
\v 13 Isakargö nahönurupŋi qetŋini Tola, Puwa, Jasub aka Simron.  
\v 14 Zebulungö nahönurupŋi qetŋini Sered, Elon aka Jalel.  
\v 15 Jeikobkö nahönurupŋi anömŋi Leanöŋ Mesopotemia (Padan Aram) gölmenöŋ eŋgömeyöhi, yeŋgö qetŋini mewö. Böratŋiri Daina mi mewöyök meyök. Jeikob aka Lea yetkö isimoröurupŋiri mi mewö oyoŋda mindirigetka 33 ahök.   
\p
\v 16 Gadkö nahönurupŋi qetŋini Zefon, Hagi, Suni, Ezbon, Eri, Arodi aka Areli.  
\v 17 Asergö nahönurupŋi qetŋini Imna, Iswa, Iswi aka Beria. Nenŋinaŋgö qetŋi Sera. Beriagö nahönyahötŋi qetŋiri Heber aka Malkiel.  
\v 18 Labanöŋ ambi qetŋi Zilpa böratŋi Leagö welen ambia malmapköra waŋgiyöhi, yaŋön Jeikobkö nahönurupŋi mewö eŋgömeyök. Jeikob aka Zilpa yetkö isimoröurupŋiri mi mewö oyoŋda mindirigetka 16 ahök.   
\p
\v 19 Jeikobkö anömŋi Reizölgö nahönyahötŋi mi Josef aka Benjamin.  
\v 20 Josefkö nahönyahötŋi Ijipt kantrinöŋ asuhuyohori, mi qetŋiri Manase aka Efraim. Namŋiri qetŋi Asenat mi Heliopolis (On) taongö jike nup galöm qetŋi Potifera yaŋgö böratŋa.\x * \xo 46.20 \xt Jen 41.50-52\x*  
\v 21 Benjamingö nahönurupŋi qetŋini Bela, Beker, Asbel, Gera, Naman, Ehi, Ros, Mupim, Hupim aka Ard.  
\v 22 Jeikobkö nahönyahötŋi Reizölnöŋ etkömeyöhi, yetkö qetŋiri mewö. Jeikob aka Reizöl yetkö isimoröurupŋiri mewö oyoŋda mindirigetka körekmakörek 14 ahök.   
\p
\v 23 Dangö nahönŋi qetŋi Husim.  
\v 24 Naftaligö nahönurupŋi qetŋini Jaziel, Guni, Jezer aka Silem.  
\v 25 Labanöŋ ambi qetŋi Bilha böratŋi Reizölgö welen ambia malmapköra waŋgiyöhi, yaŋön Jeikobkö nahönurupŋi mewö eŋgömeyök. Jeikob aka Bilha yetkö isimoröurupŋiri mi mewö oyoŋda mindirigetka körekmakörek 7 ahök.   
\p
\v 26 Jeikobkö isimoröurupŋi diŋdiŋi töhön yambuk Ijipt angeri, mieŋgö jaŋgöŋini oyoŋda mindirigetka körekŋanök könagesö 66 aket. Nahönurupŋi yeŋgö anömŋini mi jaŋgö miaŋgöreŋ qahö toroqeget.  
\v 27 Josefkö nahönyahötŋi Ijipt kantrinöŋ asuhuyohori, mi yahöt. Jeikobkö könagesöurupŋi Ijipt angeri, mieŋgö jaŋgöŋini mi mewö oyoŋda mindirigetka 70 ahök. Mewö.\x * \xo 46.27 \xt Apo 7.14\x*   
\s1 Jeikob könagesöurupŋi yembuk Ijipt aŋgotket.  
\p
\v 28 Könanöŋ anda mala Jeikobnöŋ Juda mutuk melaiba kewö jiyök: “Gi mönö Josefköreŋ anda Gosen gölmenöŋ anangö könaŋaŋgöra qesim waŋgiman. “Mewö jii möta anda kaiga Gosen prowinsnöŋ aŋgotket.  
\v 29 Josefnöŋ aŋgotkeraŋgö buzupŋi möta jiiga hos karenöŋ jöhöba mözözömgögetka qakŋe öŋgöba iwiŋi Israelbuk aitoŋgöbitkö Gosen gölmenöŋ anök. Anda eka yaŋgö jeŋe aŋgota böröŋi imbiŋe gili geiga aŋgum waŋgiba nalö köröpŋi titipepeŋi memba urusahöt qeyök.  
\v 30 Israelnöŋ Josef kewö jii mörök: “Göŋön toroqeba jebuk maljani, mi nanak gekzala nalö kewöŋe ölöp jöjöröba kömumam.”   
\p
\v 31 Mewö jiiga Josefnöŋ darumunurupŋi aka iwiŋaŋgö könagesöŋi kewö jii mötket: “Nöŋön mönö Farao kiŋgöreŋ öŋgöba keu kewö jibi mötma: ‘Darumunurupni aka iwinaŋgö könagesöŋi Keinan gölmenöŋ malgeri, yeŋön lök nöŋgöreŋ kaze.  
\v 32 Darumunurupni mieŋön lama bulmakau galömŋini aka mi galöm köl eŋgiba maljeaŋgöra kabingö aka lama kambuŋini, bulmakau kambuŋini aka sukinap öröyuaiŋini pakpak mi eŋguaŋgita kaze.’  
\v 33 Miaŋgöra Farao kiŋnöŋ eŋgoholi jemesoholŋe aŋgotketka kewö qesim eŋgima: ‘Iŋini wani nuwa memakze?’   
\p
\v 34 “Mewö qesim eŋgiiga iŋini kewö meleŋ waŋgime: ‘Welenqeqeurupki neŋön mönö abu asaurupnini mutuk memba malgeraŋgö dop moröröpnineyök lama bulmakau galöm kölköl nupŋi memba mala maljin.’ Mewö meleŋ waŋgigetka yaŋön ölöp Gosen prowinsnöŋ tatat dumdumŋini möhamgömegöra oŋ jiiga malme. Ijipt ambazip yeŋön lama bulmakau galöm kölköl ambazip pakpak yeŋgöra mötketka imbiloŋloŋinambuk ahakze. “Josefnöŋ keuŋi mewö jii mötket.   
\c 47  
\s1 Josefnöŋ kiŋgö jeŋe korök.  
\p
\v 1 Josefnöŋ anda Farao kiŋgöra kewö jiyök: “Nöŋgö iwi darumunurupni yeŋön lama bulmakau kambuŋini aka sukinap öröyuaiŋini pakpak memba Keinan gölme mosöta kaba mala dölki Gosen gölmenöŋ kaŋgota malje.”  
\v 2 Yaŋön darumunurupŋi yeŋgöreŋök azi 5 eŋguaŋgita Farao kiŋgö jeŋe öŋgöba kingetka eŋgehök.   
\p
\v 3 Eŋgeka kewö qesim eŋgiyök: “Iŋini wani nuwa memakze?” Mewö qesim eŋgiiga kewö meleŋ waŋgiget: “Welenqeqeurupki neŋön iwiurupninan mutuk malgeraŋgö dop lama bulmakau galöm kölköl nupŋi memba mala maljin.”   
\p
\v 4 Mewö jiba toroqeba kewö jiget: “Keinan gölmenöŋ bödi lömbötŋambuk ahözawaŋgöra welenqeqeurupki neŋön lama bulmakau kambunini yeŋgöra nene qahö miwikŋainin. Miaŋgöra neŋön gölme kiaŋgöreŋ kusuk malbingöra kain. Mewö aiga welenqeqeurupki ölöp oŋ jiba jim teköm neŋginöŋga nini Gosen prowins miaŋgöreŋ tatat dumdumnini möhamgöbin.”   
\p
\v 5 Mewö jigetka Farao kiŋnöŋ Josef kewö jii mörök: “Iwi darumunurupkan göhöreŋ kaget.  
\v 6 Ijipt kantri ki aukŋe göhö jege ahözawaŋgöra ölöp iwi darumunurupki gölme bahöŋi kelökŋi ölöpŋi miaŋgöreŋ al eŋginöŋga malme. Ölöp Gosen prowinsnöŋ malme. Sutŋine nup qetpuk meme azi tosatŋi maljei, mi möt eŋgiman ewö, ölöp nöŋgö mirigö sömbup kambuni mi yeŋgö böröŋine al eŋginöŋga galöm köl eŋgiba malme.”   
\p
\v 7 Mewö jii möta Josefnöŋ iwiŋi Jeikob Farao kiŋgö jeŋe waŋgita kaiga ehi Farao kiŋ mi kötuetköm waŋgiyök.  
\v 8 Kötuetköm waŋgiiga kewö qesim waŋgiyök: “Göhö yambugi dawik akza?”   
\p
\v 9 Qesim waŋgiiga kewö meleŋnök: “Nöŋön yambu 130:gö dop gölmenöŋ liliköba mala kota maljal. Nöŋgö malmalnaŋgö yambuŋi pakpak mi awamdökŋi aka osikosiŋinambuk aket. Iwiurupnan yambu sehisehiŋi gölmenöŋ liliköba malgeri, nöŋgö yambu qötönan yeŋgöreŋambuk dop mohot qahö akza.”   
\p
\v 10 Mewö jiba Farao kiŋ mi kunbuk kötuetköm waŋgiba jemesoholŋeyök eta anök.  
\v 11 Josefnöŋ iwi darumunŋi mi Farao kiŋnöŋ jim kutuyöhaŋgö dop Ijipt kantrinöŋ al eŋgiba Ijiptkö gölme bahöŋi kelökŋi ölöpŋi kun mi Rameses prowins (Gosen) miaŋgöreŋ eŋgiyök.  
\v 12 Josefnöŋ mewöyök iwi darumunurupŋi aka iwiŋaŋgö könagesöurupŋi pakpak mi neneŋini anöm-moröurupŋini malgeri, qötö miaŋgö dop dopŋine eŋgiba malök.   
\s1 Bödi nalöŋi lömbötŋambuk.  
\p
\v 13 Bödi ketaŋi mi lömbötŋambuk ahöiga nenenöŋ gölme dop qahöwahiga Ijipt aka Keinan kantri mietkö könagesöŋiran mönö nenegö kömum soholip aka malget.   
\p
\v 14 Mewö mala Josefköreŋ kaba wit padi söŋgöröŋi megetka yaŋön moneŋ pakpak Ijipt aka Keinan kantri uruŋe ahöyöhi, mi tokoba memba Farao kiŋgö jakömbuak mirigö köweŋe alök.  
\v 15 Ijipt könagesö aka Keinan könagesö yeŋgöreŋ moneŋ qahöwak teköiga Ijipt körek yeŋön Josefköreŋ kaba kewö jiget: “Moneŋninan qahöwak teközawaŋgöra göŋön mönö nene neŋgiman. Nene qahö neŋgiman ewö, neŋön mönö göhö jemesoholge kömumbin.”   
\p
\v 16 Mewö jigetka Josefnöŋ kewö jiyök: “Moneŋinan qahöwakzawaŋgöra eŋgöreŋ lama aka bulmakau ahözei, mönö mi memba kaba niŋgigetka nöŋön nene eŋgimam.”   
\p
\v 17 Mewö jiiga anda lama bulmakauŋini eŋguaŋgita kaba Josef waŋgiget. Yeŋön hosŋini, lamaŋini, memeŋini, bulmakauŋini aka doŋkiŋini mi eŋguaŋgita kaba nenegö söŋgöröŋa Josef waŋgiba nene memba malget. Lama bulmakauŋini pakpak mi Josef waŋgigetka yaŋön nene eŋgiba mewö miaŋön yambu mohotkö uruŋe malmalŋini naŋgöiga qahö kömuget.   
\p
\v 18 Qahö kömugetka yambu miaŋön teköyök. Teköiga yambu dölökŋe dumŋe kunbuk yaŋgöreŋ kaba kewö jiget: “Azi kembunini, moneŋnini qahöwakzawaŋgöra könaŋamnini ölŋi mi göhö jege ölöp qahö köyatibin. Neŋgöreŋ lama bulmakaunini mi mewöyök gihiinga göhö buŋaya ak teköza. Nini mi pakpak azi kembunini gi gihim teköinaŋgöra nanini aka gölmenini miyök ahöm neŋgiza. Miaŋgöra mönö wania kun gihibinak?  
\v 19 Nini mönö könaŋi wuanöŋgöra göhö jege töndup kömumbinak? Nanini kömuinga gölmeninan mönö wuanöŋgöra öne ahöba apopam köla bölibawak? Miaŋgöra mönö nanini aka gölmenini bohonini memba miaŋön numbu nene neŋginöŋga nini ölöp Farao kiŋgö welenqeqe omaŋi ahinga gölmeninan mewöyök yaŋgö buŋaya akŋa. Neŋön toroqeba jebuk mala kömumbinbuköra mönö nene kötŋi neŋgiman. Neŋginöŋga gölme nup waŋgiinga öne qahö ahöba gönjaŋ akŋa.”   
\p
\v 20 Bödi köhöikŋi kötökŋi miaŋön Ijipt könagesö yembuk ahöyöhaŋgöra yeŋön körek mohot mohot nup gölmeŋini köröŋi mi bohonŋinaŋgöra algetka Josefnöŋ Ijipt gölme pakpak mi söŋgöröŋi meiga Farao kiŋgö buŋaya ak teköyök.  
\v 21 Josefnöŋ Ijipt könagesö miri dop kantrigö jabö teteköŋi uruŋe malgeri, mi pakpak eŋgömeiga gawmangö welenqeqe omaŋi aka malget.  
\v 22 Farao kiŋnöŋ jike nup galöm yeŋgö fotnait töwaŋini eŋgiiga memba miaŋön malmalŋini naŋgöba malget. Mewö aiga neneŋinaŋgöra qahö lömböriiga gölmeŋini Josefnöŋ söŋgöröŋi memapköra qahö alget. Miaŋgöra jike nup galöm yeŋgöreŋ gölme mieŋön mohot kiŋ Faraogö buŋaŋi qahö aket.   
\p
\v 23 Josefnöŋ könagesö yeŋgöra kewö jiyök: “Mötket, nöŋön nanŋini aka gölmeŋini söŋgöröŋini mem teköbiga Farao kiŋgö buŋaya akze. Miaŋgöra nöŋön nene kötŋi eŋgibiga mi ölöp memba gölmenöŋ kömötme.  
\v 24 Kömötketka ölŋi asuhuiga mi mönö kewötketka kambu 5 asuhugetka mieŋgöreŋök mohot mohot mi Farao kiŋgöra ala waŋgiba malmemö, kambu 4 mi kunbuk gölmenöŋ kömötmeaŋgöra aka neneŋinaŋgöra ahöma. Mi nanŋini, anöm-moröurupŋini aka tosatŋi miriŋine maljei, mönö eŋgö neneŋina ahöma.”   
\p
\v 25 Mewö jiiga kewö jiget: “Göŋön neŋgö malmalnini bödinöhök mekönöŋ. Miaŋgöra azi kembuninaŋgö jeŋe ak-kömukömu miwikŋaibin ewö, neŋön ölöp Farao kiŋgö welenqeqe omaŋi aka malbin.”  
\v 26 Josefnöŋ Ijipt yeŋgö gölmegöra jimkutukutu ali ahöba kota ki ohozali, nalö kewöŋe mewöyök toroqeba ahöza. Jimkutukutu mi kewö: Nene nupkö ölŋini mi mönö mendeŋgetka kambu 5 aiga mieŋgöreŋök mohot mohot mi Farao kiŋgö buŋaya akŋapköra ala malme. Jike nup galöm yeŋgöreŋ gölme mieŋön mohot Farao kiŋgö buŋaŋi qahö aket.   
\s1 Jeikobnöŋ qamötŋaŋgöra Josef qesiiga oŋ jiyök.  
\p
\v 27 Israel yeŋön Ijipt gölmegö prowins qetŋi Gosen miaŋgöreŋ tatat dundumŋini memba gölme aŋgön köla malget. Miaŋgöreŋ mala ahumsehip aketka qötöŋinan gwötpuk qariyök.  
\v 28 Jeikobnöŋ malmalŋi yambu 17 mi Ijipt gölmenöŋ malök. Malmalŋi jömukŋaŋgö yambuŋi mi mindiriba 147 ahök.   
\p
\v 29 \x * \xo 47.29 \xt Jen 49.29-32; 50.6\x*Israelgö kömup nalöŋan dopdowiiga nahönŋi Josef jii kaiga kewö jii mörök: “Nöŋön göhö jege ak-kömukömu miwikŋaizal ewö, göŋön mönö dölki urukalem kondela keu kewö pöndaŋ wuataŋgöba mem yakömamgö jiba börögi nöŋgö tambuni bapŋe ala kewö jim jöhöman: Nöŋön kömumbiga qamötni mi mönö Ijipt gölme kiaŋgöreŋ kude löm kölman.  
\v 30 Nöŋön kömumba iwi asani yembuk luhut memba ahömami, nalö miaŋgöreŋ nöŋgö qamötni mi mönö Ijipt kantrinöhök memba anda iwi asani löm köl eŋgigeri, yeŋgö qaksiriŋine nesim kölman. “Mewö jiiga kewö jiyök: “Jizanaŋgö dop mi ölöp akŋam.”   
\p
\v 31 Mewö jiiga iwiŋan kewö jiyök: “Keu mi mönö jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöim niŋgiman. “Mewö jiiga Josefnöŋ mi jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiiga Jeikobnöŋ mi möta bilipköba nöröpŋi memba geba öröpŋaŋgö kitipŋe ala nariba Anutugö waikŋi memba möpöseiyök. Mewö.   
\c 48  
\s1 Jeikobnöŋ Manase aka Efraim kötuetköm etkiyök.  
\p
\v 1 Nalö tosatŋi teköiga Jeikobnöŋ kawöl miwikŋaiiga keu mi Josefköra jigetka mörök. Mi möta nahönyahötŋi yahöt Manase aka Efraim mi etkuaŋgita iwiŋaŋgöreŋ anök.  
\v 2 Aniga tosatŋan Jeikobköra kewö jigetka mörök, “Nahöngi Josefnöŋ mönö gi gekŋamgöra kaza. “Israelnöŋ keu mi möta ösumŋi ahöyöhi, mi qezaköba ahöahö dumŋeyök wahöta tarök.  
\v 3 Wahöta tata Josefköra kewö jiyök: “Anutu kukösum pakpakö Toŋi yaŋön Keinan gölmegö Luz miri miaŋgöreŋ nöŋgöreŋ asuhuba kötuetköm niŋgiba   
\p
\v 4 kewö jiyök: ‘Nöŋön ahumsehip gihibiga gwölönarökurupki yeŋgö qötöŋinan mönö qariba qariba öŋgöiga göŋön könagesö kambuŋi kambuŋi gwötpuk yeŋgö bömön jalöŋina akŋan. Gwölönarökurupki könage asuhum öŋgömei, nöŋön gölme ki mi i buŋa qem eŋgibiga yeŋgö buŋaŋina teteköŋi qahö ahöm öŋgöma.’\x * \xo 48.4 \xt Jen 28.13-14\x*   
\p
\v 5 Anutunöŋ mewö jiyök. Mutuk nöŋön Ijipt gölmenöŋ göhöreŋ qahö kayalaŋgöreŋ anömgan nahönyahötki yahöt Ijipt kiaŋgöreŋ etkömeyöhi, yetkön mönö nöŋgö buŋaya akŋahot. Manase aka Efraim yetkön mönö Ruben aka Simeon ewö nöŋgö buŋaya akŋahot.  
\v 6 Mewö ahotka könaŋgep gölme mesiŋda yetköra distrik yahöt etkime. Efraim aka Manase yetkö bapŋire nahönböraturupki tosatŋi asuhugeri, mieŋön mönö nange buŋaya akŋe. Yeŋön gölme bahöŋini buŋa qem aŋgumei, mi mönö Efraim aka Manase yetkö distrik yahötŋiri mietkö uruŋe ahögetka bohon toŋiri ahotka datyahötŋiri yetkö nembö bapŋire malme.  
\v 7 Nöŋön Mesopotemia (Padan Aram) mosöta liliŋgöba Keinan gölmenöŋ kaba Efrata taon dopdowibiga anömni Reizölnöŋ kömuiga wösöbirik ketaŋi ahum niŋgiyök. Kömuiga qamötŋi mi Efrat anangö köna töwokŋe löm kölal. Efrat mirigö qetŋi alaŋi mi Betlehem.”\x * \xo 48.7 \xt Jen 35.16-19\x*   
\p
\v 8 Israelnöŋ mewö jiba Josefkö nahönyahötŋi etkeka kewö qesim waŋgiyök: “Azi moröŋi yahöt ki daŋön daŋön?”   
\p
\v 9 Qesim waŋgiiga Josefnöŋ iwiŋaŋgöra kewö jiyök: “Nöŋgö nahönyahötni Anutunöŋ Ijipt kiaŋgöreŋ niŋgiyöhi, i mönö mia. “Mewö jiiga Israelnöŋ jiyök: “Nöŋön kötuetköm etkimamaŋgöra i ölöp etkuaŋgitnöŋga nöŋgö kösutne kamahot.”  
\v 10 Mewö jiiga Josefnöŋ nahönyahötŋi etkuaŋgita kösutŋe kagetka böröŋi giliga imbiŋire geiga numbuŋiri yöhötim neyök. Israelnöŋ azi namŋi aiga jeŋi ömuŋ köliga yuai kun ek kutumamgö tönpin aka osiyök.  
\v 11 Numbuŋiri yöhötim nemba Josefköra kewö jiyök: “Nöŋön mutuk göhö jemesoholgi kunbuk gekŋamgöra qahö al mamböta malalmö, Anutunöŋ köna mesariga dölki nangi aka nahönyahötki mewöyök eŋgekzal.”   
\p
\v 12 Mewö jiiga Josefnöŋ nahönyahötŋi iwiŋaŋgö tambuŋeyök etkömemba simin köla bamgöba geyök.   
\p
\v 13 Bamgöba geba wahöta nahönyahötŋi böröŋire memba etkuaŋgiriga nanŋi iwiŋaŋgö wösöŋe kayohot. Efraim mi böröŋi ölŋan memba Israelgö böröŋi qaniŋe ala Manase mi böröŋi qaniŋan memba Israelgö böröŋi ölŋe alök.  
\v 14 Mewö al etkiyökmö, Efraim munŋi aiga asaŋan töndup böröŋi ölŋan böraŋda yaŋgö nöröpŋe alök. Manasenöŋ Josefkö nahönŋi mutukŋi ahökmö, asaŋan töndup böröŋi qaniŋan yaŋgö nöröpŋe alök. Mewö aka böröŋi maripom ewö al kutuba nöröpŋire alök.  
\v 15 Mewö ala tata Josef kötuetköm waŋgiba kewö jiyök:  
\q1 “Asani Abraham aka iwini Aisak yetkön Anutugö jeŋe anda kaba aka memba malohot. Nöŋön asuhuba mala korali,  
\q1 Anutunöŋ mönö nalö miaŋgöreŋ pöndaŋ köyan köl niŋgiba mala korök.   
\q2
\v 16 Suep garatanöŋ ni bölöŋi pakpak miaŋgöreŋök meköba aŋgön köl niŋgiba malöhi, yaŋön mönö azi gwabö yahöt ki kötuetköm etkiba malma.  
\q1 Ambazipnöŋ yetkö qetŋiri qetketka miaŋön mönö ni aka iwi asani Aisak aka Abraham neŋgö qetbuŋanini bisiba malmahot.  
\q1 Yetkö könagesöŋiran mönö gölme qakŋe önöŋi qahö sehiba malme.”   
\p
\v 17 Mewö jiyökmö, Josefnöŋ iwiŋan böröŋi ölŋan Efraimgö nöröpŋe ali mi ehi dop qahö köliga miaŋgöra möt böliba iwiŋaŋgö böröŋi ölŋe memba Efraimgö nöröpŋeyök meköba Manasegö nöröpŋe almamgö ahök.  
\v 18 Mewö aka iwiŋaŋgöra kewö jiyök: “Iwini, mewö kude aknöŋ. Morö kiaŋön nahöni mutukŋi akza. Miaŋgöra börögi ölŋan mönö yaŋgö nöröpŋe alnöŋ.”   
\p
\v 19 Mewö jiyökmö, iwiŋan mi akŋamgö qetala Josef kewö jii mörök: “Nahöni, mi ölöp mötzal. Nöŋön mi mötzal. Manasenöŋ mewöyök qetbuŋaŋambuk aiga yaŋgö gwölönarökurupŋan mewöyök ahumsehip aka könagesö ketaŋi akŋemö, Efraimgö qetbuŋaŋan mönö Manasegöreŋ qetbuŋa oŋgita ahöma. Yaŋgö gwölönarökurupŋan mönö ahumsehip ketaŋi aka könagesö kambuŋi kambuŋi gwötpuk aka malme.”   
\p
\v 20 Mewö jii möriga silim miaŋgöreŋök kötuetköm etkiba kewö jiyök: “Israel yeŋön mönö etkö qetŋiri qeta könagesöŋini kötuetköm eŋgiba kewö jime: Anutunöŋ mönö oyaeŋkoyaeŋ ak eŋgiiga eŋön Efraim aka Manase ewö akŋe. “Mewö jiba Manase mi Efraimgö nembö bapŋe alök.\x * \xo 48.20 \xt Hib 11.21\x*   
\p
\v 21 Israelnöŋ kötuetköm eŋgii teköiga Josefköra keu kewö jiyök: “Mötnöŋ, nöŋön kömumamgö akzalmö, Anutunöŋ embuk mal öŋgöma. Yaŋön mönö eŋguaŋgiriga iwi asaurupŋini yeŋgö gölmenöŋ liliŋgöba anme.  
\v 22 Miaŋgöreŋ anda sutŋine gölme mesiŋgetka nöŋön göhö gölmegi toroqeba Sekem gölme kelökŋambuk mi gihizal. Nöŋön kukundu gölme mi Amor könagesö yembuk bim qeba nani timbi aka bimgö sou ketaŋi miaŋön yeŋgöreŋök meal. Josef gi darumunurupki yeŋgö bohonŋini akzanaŋgöra mi darumunurupki yeŋgöra qahöpmö, göhö buŋaya jim teköbi ahöma. “Mewö.   
\c 49  
\s1 Jeikobnöŋ nahönurupŋi kötuetköm eŋgiyök.  
\p
\v 1 Miaŋgö andöŋe Jeikobnöŋ nahönurupŋi eŋgoholi kagetka keu kewö jiyök: “Iŋini mönö öröm tokogetka nöŋön malmalŋine könaŋgep denöwö asuhumawi, miaŋgö kezapqetok keuŋi indela jibi mötme.   
\q2
\v 2 Jeikobkö nahönurupŋi, iŋini mönö kaba tokoba iwiŋini Israelgöreŋ keu kezap ala mötket.   
\q2
\v 3 O Ruben, göŋön nani nahöni mutukŋi akzan.  
\q1 Göŋön nöŋgö ösum-mumuni aka ambi membiga ösumnaŋgö ölŋi mutukŋi asuhunöŋ.  
\q1 Qetbuŋagahö aködamunŋi aka kukösumŋi miaŋön mönö munurupki yeŋgöreŋ eŋgoŋgitza.   
\q2
\v 4 Luhutnöŋ köwet siri kunduriga kalöpmalöp anda kamakzawi, göhö urugan mönö miaŋgö dop wahöri kalöpköba laŋ anda kamakzan.  
\q1 Göŋön iwigi nöŋgö ahöahö dumne öŋgöba qömböŋne qeba anömnambuk ahönöŋga dum miaŋön mönö aŋgöjörakŋambuk aka tölohoyök.  
\q1 Miaŋgöra göhö qetbuŋagahö aködamunŋan mönö munurupki qahö toroqeba eŋgoŋgita ahöma.   
\q2
\v 5 Simeon aka Liwai yetkön darumuna akzahot.  
\q1 Yetkö timbi liŋgip nupŋiran mönö kegwek kahasililiŋ kondorakza.   
\q2
\v 6 Yetkön irimsesewöl qakŋe azi eŋguyohot kömugetka öne töhön sihimŋaŋgöra bulmakau aziŋi mieŋgö köna börö yuaiŋini laŋ eŋgum yandiyohotka poriŋ aket.  
\q1 Miaŋgöra yetkön keu goro jöhömakzahori, nöŋön miambuk urumohot qahö ahakzal.  
\q1 Totoko almahori, nöŋön miaŋgöreŋ yetpuk qahö toroqeba tatmam.   
\q2
\v 7 Urukazikŋiran könöpŋambuk akzawaŋgöra i jim qesuahöm etkizal.  
\q1 Urusiŋgokŋiran kanjamŋambuk akzawaŋgöra i jim jörahöm etkizal.  
\q1 Nöŋön könagesöŋiri köndeŋ eŋgibiga yeŋön Jeikobkö gölme dop köla anme.  
\q1 Nöŋön mendeŋ eŋgibiga yeŋön Israel sutŋine laŋ lalöpköba malme.   
\q2
\v 8 O Juda, göhö darumunurupkan gi möpöseim gihiba malme.  
\q1 Göhö börögan mönö kerökurupki yeŋgö imbi jölŋine tatma.  
\q1 Iwigahö nahönurupŋi yeŋön mönö göhöra geba simin köla malme.   
\q2
\v 9 \x * \xo 49.9 \xt Jaŋ 24.9; Ind 5.5\x*O Juda, göŋön laion gwaböŋi ewö maljan.  
\q1 O nahöni, gi böröjaŋ suhuba sömbup qem nemala miaŋgöreŋök liliŋgöba kazan.  
\q1 Yaŋön laion ewö sileŋi al kötöteiba laion ambiŋi ewö eta köla ahömakza.  
\q1 Körekŋan i suahö aka utuba möndöbingö keŋgötŋini mörakze.   
\q2
\v 10 Kukösumgö aiwesökŋi mi kunŋan Juda yeŋgö böröŋineyök qahö eŋguaŋgitma.  
\q1 Azi kembugö öröpŋan könaŋi sutŋire kiniga kunŋan mi qahö qeköma.  
\q1 Nanŋi aka gwölönarökurupŋan jakömbuak dumŋe tata mal öŋgögetka könaŋgep kunöŋ asuhuiga könagesö kambuŋi kambuŋi yeŋön yaŋgö jitŋi tem köla malme.   
\q2
\v 11 Yaŋön doŋkiŋi wain ip kembaŋe jöhöi kinma.  
\q1 Doŋkiŋi moröŋi mi wain kösö sutŋire gwaröhöiga ahöma.  
\q1 Yaŋön opoŋi mi wain oŋan saŋgoŋma.  
\q1 Malukuŋi mi wain kötŋaŋgö sepŋe kusahöla közöhölma.   
\q2
\v 12 Wain o neiga jeŋan wain oŋi ewö pisihiba injaŋ kölma.  
\q1 Juzu oŋi neiga jitŋan juzu oŋi ewö tuarima.   
\q2
\v 13 Zebulun könagesö yeŋön köwet jitŋe malme.  
\q1 Yeŋgö gölmenöŋ waŋgeŋi waŋgeŋi surumakŋe.  
\q1 Gölmeŋinaŋgö jaböŋi miaŋön mönö Saidon taonöŋ göröken anda ahöma.   
\q2
\v 14 Isakar mi doŋki sihitŋi kotkotŋi miaŋgö dop akza.  
\q1 Doŋki qakŋe dum tatatkö gösöŋi yahöt mietkö sutŋire al kötöteiba lokoliba söloŋda ahömakza.   
\q2
\v 15 Lokoliba söloŋda luhut memba ahöiga dum miriŋi mi ölöp dop köliga gölmeŋan sihim kötökŋi akŋa.  
\q1 Mi eka andöŋi yuai lömbötŋi aŋgumamgöra sipköba geiga tosatŋan welenqeqe nup memapköra kuŋguba jöhöm waŋgime.   
\q2
\v 16 Tosatŋan Dangö könagesöurupŋi mulumgöm eŋgigetka Dan yaŋön mönö awörök aka keu diŋdiŋaŋgöra bim qeba malma.  
\q1 Dan kambu yeŋön Israelgö kambu tosatŋi i ewö aka malme.   
\q2
\v 17 Dan yaŋön qatö mokoleŋ ewö könanöŋ ahöba hosgö gwakötŋe yöhöiga töwöratiba giliga qakŋe tatmawaŋön mönö tala andöandö gölmenöŋ gema.   
\q2
\v 18 O Kembu, göŋön ni kösö gwarönöhök meköba aŋgön köl niŋgimangöra uba mambörakzal.   
\q2
\v 19 Kegwek kahasililiŋ kambu yeŋön Gad könagesö eŋgum ohoba malmemö,  
\q1 Gad yeŋön mönö meleŋda könaŋine eŋguataŋgöba nanŋini eŋgum ohoba malme.   
\q2
\v 20 Asergö gölmenöŋ nene möriam gwötpuk asuhumakŋa.  
\q1 Kiŋ yeŋön nene nahömŋinambuk nemakzei,  
\q1 yaŋön mönö nene mewöŋi mi gölmeŋe kömöt sehiba miaŋön tosatŋi bauköm eŋgiba malma.   
\q2
\v 21 Teunöŋ sihimŋaŋgö dop ösumŋan laŋ lalöpkömakzawi,  
\q1 Naftalinöŋ mönö miaŋgö dop aka moröurupŋi eŋgeksihimŋinambuk eŋgömemba malma.   
\q2
\v 22 Wain ip o jeŋaŋgö kösutŋe kömötketka kötŋi gwötpuk kuŋguba böröŋi giliga anda sel qösököba yaigep anakzawi,  
\q1 Josefnöŋ mönö miaŋgö dop akza.   
\q2
\v 23 Yaŋgö kerökurupŋan timbi jaugemŋini memba urukönöp qakŋe Josefkö kambu mi eŋguataŋgöba eŋgeriba eŋgum ohoba malme.   
\q2
\v 24 Mewö malmemö, Jeikobkö bemŋi Anutu kukösumŋambuk yaŋgö böröŋan mönö mem köhöim waŋgiiga  
\q1 yaŋön timbi töhötŋi qahö mosöta börö sihitŋi kakŋi qahö qeiga malma.  
\q1 Anutu yaŋön mönö urugö lama galömŋi aka Israelgö aŋgönkölköl Toŋi akza.   
\q2
\v 25 Iwigahö Anutuŋan mönö bauköm gihiba malma.  
\q1 Bem kukösum pakpakö Toŋan mönö kewö kötuetköm gihiiga malman:  
\q1 Kiegö kötumötuetŋan mönö könakembayök göhöreŋ eriga gölme dutŋi emuyaŋgö oŋan göhöreŋ koriga nahönbörat aka sömbup gwötpuk miwikŋaim eŋgiba malman.   
\q2
\v 26 Kunduŋi kunduŋi mieŋgö kötumötuetŋinan nalöŋi nalöŋi ambazip dop köl eŋgii mala kotket.  
\q1 Kunduŋaŋgö sörökŋe yambu dop nene nupŋini memba malgetka nene möriam asuhui mala kotketmö,  
\q1 göhö iwigahö kötumötuetŋan mönö mi pakpak oŋgitza.  
\q1 Kötumötuet mieŋön mönö Josefkö nöröp qakŋe öŋgöme.  
\q1 Darumun sutŋine pom jembon tök-kutukutuŋi akzawaŋgö malmalŋe mi pakpak mönö ahöm öŋgöme.   
\q2
\v 27 Benjamin mi kiam kalŋi ewö akza.  
\q1 Söŋan dop böröjaŋ suhuba sömbup eŋguba nem gwahöt eŋgimakza.  
\q1 Silimnöŋ yuai kiom qemakzawi, mi suŋgem dop mendeŋmakza. “Mewö.   
\p
\v 28 Israelgö kambu pakpak jaŋgöŋini 12 mi mewö. Iwiŋinan kötuetköm eŋgiba keu mewö mewö jiiga mötket. Kötumötuetŋini murutŋi murutŋi mi nanŋök nanŋök mendeŋda körek kötuetköm eŋgiyök. Mewö.   
\s1 Jeikobnöŋ kömuyök.  
\p
\v 29 Kötuetköm eŋgiba kinda keu kewö jim kutum eŋgiyök: “Anutunöŋ mönö noaŋgiri nöŋön isik alaurupnan kömugeri, yembuk toroqemamgö akzal. Nöŋgö qamötni mi mönö iwiurupni yeŋgö qöhöröŋine baŋet Hit azi Efrongö gölme köröŋe ahözawi, miaŋgöreŋ löm köl niŋgime.  
\v 30 Baŋet mi Keinan gölmenöŋ Makpela gölme köröŋe Mamre kösutŋe ahöza. Abrahamnöŋ gölme köröŋi baŋetŋambuk mi isikninaŋgö qaksiriŋi ahömapköra Hit azi qetŋi Efron yaŋgöreŋök söŋgöröŋi meyök.\x * \xo 49.30 \xt Jen 23.3-20\x*   
\p
\v 31 Abraham aka anömŋi Sara mi baŋet miaŋgöreŋ löm köl etkiget. Mewöyök Aisak aka anömŋi Rebeka mi miaŋgöreŋ löm köl etkiget. Nöŋön toroqeba Lea miaŋgöreŋ löm köl waŋgial.\x * \xo 49.31 \xt Jen 25.9-10\x*  
\v 32 Abrahamnöŋ gölme köröŋi baŋetŋambuk mi mutuk Hit yeŋgöreŋök bohonŋi meiga ahöza.”  
\v 33 Jeikobnöŋ nahönurupŋi keu mewö jim kutum eŋgim teköba könayahötŋi öröi ahöahö dumnöŋ öŋgöiga nöŋ qeba kömuiga Anutunöŋ waŋgiri isik alaurupŋi yeŋgöreŋ toroqeyök. Mewö.\x * \xo 49.33 \xt Apo 7.15\x*  
\c 50  
\s1 Jeikob löm kölget.  
\p
\v 1 Jeikobnöŋ kömuiga Josefnöŋ luhuba iwiŋi kepölaköm waŋgiba lipköba anda imbiŋi gili geiga numbuŋi yöhötim neyök.  
\v 2 Miaŋgö andöŋe Josefnöŋ doktaurupŋi jimkutukutuŋaŋgö bapŋe malgeri, mi iwiŋaŋgö qamötŋi sile mem köhököhöi kelöknöŋ mirimegöra jim kutum eŋgiyök. Jim kutum eŋgiiga yeŋön Israelgö qamötŋi mewö ak waŋgiget.  
\v 3 Nup mi memba malgetka wehön 40 jömuk teköyök. Qamötŋini kelöknöŋ mirizema, miaŋgö nupŋi mi nalö köröpŋi mewö memba maljema. Ijipt könagesö yeŋön Jeikobköra wehön 70:gö dop jiŋgeŋ köla sahöta malget.   
\p
\v 4 Sahöta jiŋgeŋ köla wösöbirik malgeraŋgö nalöŋi miaŋön teköiga Josefnöŋ Farao kiŋgö jakömbuak mire nup memba malgeri, yeŋgöra keu kewö jiyök: “Nöŋön eŋgö jeŋine ak-kömukömu miwikŋaial ewö, iŋini mönö nöŋgö jitne memba Farao kiŋgöra keu kewö jigetka mötma:  
\v 5 \x * \xo 50.5 \xt Jen 47.29-31\x*Iwinan jebuk mala keu kewö jöhöba jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöimamgöra jim kutum niŋgiyök: ‘Nöŋön kömumamgö akzal. Ni nanaŋgöra köt köteŋ Keinan gölmenöŋ esibi kinjawi, nöŋgö qamötni mi mönö miaŋgöreŋ anda löm kölman.’ Miaŋgöra ölöp merak jinöŋga nöŋön miaŋgöreŋ anda iwinaŋgö qamötŋi löm kölagun kunbuk liliŋgöba kamam.”   
\p
\v 6 Mewö jii jigetka Farao kiŋnöŋ mi möta kewö jiyök, “Gi iwigahöra keu jöhöba jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöinöŋi, miaŋgö dop ölöp anda iwigahö qamötŋi löm kölman.”   
\p
\v 7 Mewö jiiga Josefnöŋ iwiŋaŋgö qamötŋi löm kölmamgöra öŋgöyök. Farao kiŋgö jembonurupŋi qetbuŋaŋinambuk pakpak, jakömbuak miriŋaŋgö aka Ijipt kantrigö jitŋe memeurupŋi qetbuŋaŋinambuk mi körek yambuk mohotŋe anget.  
\v 8 Josefkö mirigö saiwaurupŋi körek pakpak, yaŋgö darumunurupŋi aka iwiŋaŋgö könagesöurupŋi yeŋön mewöyök mohotŋe anget. Anöm-moröurupŋini, lama, meme aka bulmakau kambuŋi kambuŋi miyök mönö eŋgömosötketka Gosen gölmenöŋ tatket.  
\v 9 Hosgö kareŋi kareŋi aka azi hos qakŋine tatkeri, mi mewöyök anget. Mewö mindiriba kambu keta bölökŋi anget.   
\p
\v 10 Anda mala Jordan o kutuba likepŋe toroqeba anda Atad mire wit padigö ölŋi aka kamböŋi mendeŋda kewötkeri, miri gölme miaŋgöreŋ aŋgota köhöikŋanök jiŋgeŋ köla silata sahöt böliba malget. Josefnöŋ iwiŋaŋgöra wehön 7:gö dop jiŋgeŋ köla sahöta malök.  
\v 11 Atad mire jiŋgeŋ köla sahötketka gölme toŋi Keinan könagesö yeŋön mi eka möta kewö jiget, “Ijipt yeŋön jiŋgeŋ sahötkö areŋi öŋgöŋgöŋi alje. “Mewö jigetka miri gölme miaŋgö qetŋi mi könahiba Abel Mizraim \f + \fr 50.11 \ft Abel Jiŋgeŋ sahötkö areŋi. Mizraim Ijipt. Hibru keu mewö. \f* qetket. Mi Jordan ogö wehön kotkotŋe ahöza.   
\p
\v 12 Jeikobnöŋ nahönurupŋi jim kutum eŋgiyöhi, yeŋön miaŋgö dop mewö ak waŋgiget.  
\v 13 \x * \xo 50.13 \xt Apo 7.16\x*Yeŋön qamötŋi aŋguba Keinan gölmenöŋ anda Mamre kösutŋe Makpela gölme köröŋe baŋet ahözawi, miaŋgöreŋ anda löm kölget. Abrahamnöŋ mutuhök gölme köröŋi baŋetŋambuk mi qaksiriŋini ahömapköra Hit azi Efron yaŋgöreŋök söŋgöröŋi meyök.  
\v 14 Josefnöŋ iwiŋaŋgö qamötŋi löm köli teköiga nanŋi, darumunurupŋi aka tosatŋi pakpak yambuk iwiŋaŋgö qamötŋi löm kölbingö angeri, mieŋön kunbuk Ijipt gölmenöŋ liliŋgöba kaget. Mewö.   
\s1 Josefnöŋ likepŋi qahö meleŋmamgö kunbuk jiyök.  
\p
\v 15 Josefkö darumunurupŋan iwiŋinan kömuiga mi eka tata kewö mötmöriba jiget: “Josefköra silik bölöŋi pakpak ak waŋgiini, yaŋön miaŋgöra urukondum möt neŋgiba nalö kewöŋe könahiba likepŋi meleŋ neŋgibapuk.”  
\v 16 Mewö jiba Josefköra keu jit kewö algetka anök, “Iwigan kömumamgö aka neŋgöra keu kewö jim kutuyök:  
\v 17 ‘Iŋini mönö Josefköra keu kewö jigetka mötma: Darumunurupkan silik bölöŋi aka ayuhum gihibingö akeri, göŋön mönö yeŋgö siŋgisöndokŋini aka kahasililiŋini mi mosötman. Miaŋgöra göŋön ölöp iwigahö Anutuŋaŋgö welenqeqeurupŋi neŋgö siŋgisöndoknini mosötman. “Yeŋön keu jit mi algetka Josefköreŋ kaiga möta mönö qeta sahörök.   
\p
\v 18 Miaŋgö andöŋe Josefkö darumunurupŋan nanŋinak kaba gölmenöŋ tala wösöŋe sipköba eta kewö jiget: “Mötnöŋ, nini göhö welenqeqeurupki omaŋi akzin.”   
\p
\v 19 Mewö jigetmö, Josefnöŋ meleŋda kewö jiyök: “Mönö keŋgötŋini kude mötme. Nöŋön Anutugö salupŋe qahö kinjal.  
\v 20 Ölŋa, eŋön silik bölöŋan ayuhum niŋgibingöra kapaŋ köla aketmö, Anutunöŋ mi möŋaiiga salupŋe yuai ölöpŋi asuhumapköra kapaŋ köla ahök. Mewö aka kondota kuŋgum niŋgiiga könagesö gwötpuk eŋgö malmalŋini jöhöbiga miaŋgö ölŋan nalö kewöŋe aukŋe asuhuiga ek kutuzin.  
\v 21 Miaŋgöra mönö keŋgötŋini kude mötket. Nöŋön mönö nanŋini aka anöm-moröurupŋini eŋgö malmalŋini körek naŋgöm eŋgiba malmam. “Mewö jiba bölöŋamŋinaŋgö likepŋi qahö meleŋmamgö kunbuk jim köhöiba guŋböjönjöŋ ak eŋgiyök. Mewö.   
\s1 Josefnöŋ kömuyök.  
\p
\v 22 Josefnöŋ iwiŋaŋgö könagesöurupŋi yembuk toroqeba Ijipt gölmenöŋ malget. Josefnöŋ mal öŋgöiga yambuŋi 110 aiga kömuyök.  
\v 23 Josefnöŋ isi amböurupŋi Efraimgöreŋök asuhugetka mi eŋgehök. Mewöyök Manasegö nahönŋi Makir yaŋgö nahönböraturupŋi asuhugetka Josefkö tambuŋe al eŋgigetka dohongöm eŋgiyök.   
\p
\v 24 Miaŋgö andöŋe Josefnöŋ darumunurupŋi yeŋgöra keu kewö jii mötket, “Nöŋön kömumamgö akzalmö, Anutunöŋ mönö köyan köl eŋgiiga malme. Yaŋön iŋini gölme kiaŋgöreŋök eŋguaŋgita gölme Abraham, Aisak aka Jeikob yeŋgö buŋaŋina akŋapköra jim teköba jöjöpaŋ keunöŋ jim köhöiyöhi, mönö miaŋgöreŋ anda malme.”   
\p
\v 25 \x * \xo 50.25 \xt Eks 13.19; Jos 24.32; Hib 11.22\x*Mewö jii mötketka Israelgö nahönurupŋan keu jim jöhöba jöjöpaŋ keunöŋ kewö jim köhöimegöra jim kutum eŋgiyök: “Anutunöŋ köyan köl eŋgii malgetka nöŋön kömumbiga nöŋgö sihitni mi mönö gölme kiaŋgöreŋök aŋguba Keinan gölmenöŋ anme.”  
\v 26 Mewö jiba yambuŋi 110 aiga kömuyök. Kömuiga Ijipt miaŋgöreŋ qamötŋi mi sile mem köhököhöigö kelökŋan miriba qamöt bokisnöŋ algetka ahöyök. Mewö.