\id 1TI - Burum Mindik NT (Gen, Ruth, Jona) [bmu] -Papua New Guinea 2002 (DBL -2014) \h 1 Timoti \toc1 Polnöŋ Timotigöra Kimbi mutukŋi alök. \toc2 1 Timoti \toc3 1 Tim \mt1 Timotigö Kimbi 1 \mt2 Polnöŋ Timotigöra Kimbi mutukŋi alök. \imt1 Jim-asa-asari \ip Timoti sepguli azi yaŋgö namŋi Juda ambi aka iwiŋi Grik azi. Yaŋön Eisia prowinsnöŋ mala uruŋi meleŋda Kraistkö alaŋi aka malök. Mewö mala Polgö neŋakŋi aka bauköm waŋgiiga mohotŋe liliköba misin nup memba malohot. Polnöŋ lömbötnöŋ memba et al waŋgibapuköra waimanjat keu bohonŋi karöbut mötmöriba Buŋa Kimbi ki ohoyök. \ip Waimanjat bohonŋi ketaŋi mi böhi takapulakaŋi. Tosatŋan zioz uruŋe kinda keu goŋgoŋi kusum sohom eŋgiba malgeri, Polnöŋ yeŋgöra aka galöm meme keu köhöikŋi ohoyök. Böhi mieŋön Juda yeŋgöreŋ mötmöt aka gölmegö mötmöt tosatŋi mindirigetka könaŋamŋini loloŋqaloŋ aiga kewö möt nariba jiba ambazip kusum eŋgiba malget: “Gölme aka yuai pakpak ehakzini, mi bölöŋi akza. Miaŋgöra tosatŋan Suepkö buŋa akingö kapaŋ köla mötmöt asa-asambötŋi qainŋi kun qahö buŋa qem aŋguba nenegö dönqizizin aka soŋgo tosatŋi walöŋda awanöm akze ewö, Anutunöŋ mönö keu miaŋgöreŋ qaköba amöt qem eŋgimamgö osima.” \ip Waimanjat keu bohonŋi kun mi: Denöwö urumeleŋ könagesö galöm köl eŋgiinga törörök Anutugö waikŋi memba möpöseibeak. Polnöŋ miaŋgö qambaŋ keuŋi papianöŋ ohoyök. Mewöŋanök zioz galöm, babafi aka nup meme ambazip tosatŋan denöwö aka malgetka dop köljawi, miaŋgö keu areŋi mi jim asariba ohoyök. \ip Teteköŋe keu bohonŋi karöbutŋi miaŋgöreŋ Timotigöra goro keu tosatŋi ohoyök. Undumŋi yaŋön mönö denöwö Jisös Kraistkö welenqeqe ölöpŋi aka mötnarip ambazip kambuŋi kambuŋi eŋgöbisiba bauköm eŋgiiga dop kölmawi, miaŋgö goroŋi ohom waŋgiyök. \iot Buk kiaŋgö bahöŋi bohonŋi 3 mi kewö: \io1 Keu mutukŋi \ior 1.1-2\ior* \io1 Ziozgö nup meme yeŋgöreŋ jimkutukutu \ior 1.3–3.16\ior* \io1 Timotinöŋ nupŋi memapkö jimkutukutuŋi \ior 4.1–6.21\ior* \c 1 \p \v 1 Anutu, Amötqeqe Tonini aka Kraist Jisösnöŋ galöm köl neŋgimapkö jörömqöröm al mamböt ak waŋgizini, yetkön Pol nöŋgöra jim kutuba kuŋguba melaim niŋgiyohotka aposol maljal. Kraist Jisösgö jitŋememe mewöŋi aka göbuk keu eraum mötpitköra kimbi ki ohozal. \p \v 2 \x * \xo 1.2 \xt Apo 16.1\x*O Timoti! Gi urugi meleŋda Jisös möt nariba mötnaripkö nahön sorokni aka maljan. Iwi Anutu aka Kembunini Kraist Jisös, yetkön mönö ak kömumba kalem möriam gihiyohotka luainöŋ malman. \s1 Eŋololoŋ kusum eŋgibepukö galöm meme keu \p \v 3 Masedonia prowinsnöŋ anmamgö ahali, nalö miaŋgöreŋ kewö jim kutum gihial, ‘Gi mönö Efesus sitinöŋ toroqeba mala urumeleŋ kambu bauköm eŋgimakŋan. Tosatŋan mötnaripkö keu kembaŋi tosatŋi kusum sohomakzei, mi toroqeba akepuköra galöm mem aŋguba malme.’ Mewö jim kutum eŋgiba malmangöra jial. \v 4 Tosatŋan bem sambanŋi sambanŋi aka ambösakon yeŋgö qet areŋi areŋi mi teteköŋi qahö eraum mötketka supapköiga aŋgururuk aka keu qeqesi omaŋi asuhui mötmörimakze. Yeŋön uruŋini miaŋgöreŋ ala sohobepuk. Keu sinŋi sinŋi jiji mewöŋi mi qahöpmahöp bauköm eŋgimapmö, Anutugö malmal areŋi mi kewö ahöza, ‘Kunŋan Jisös möt nariba uruŋi meleŋniga yaŋön mönö i amöt qem waŋgiiga letotma.’ Merak mewö ak eŋgimangöra kunbuk uruwahöt keu jim gihizal. \p \v 5 Jim kutum gihizali, miaŋgö tohotŋi mi urujöpak. Nöŋön urukalem ahumapköra bim qeba kewö jim tuarim eŋgiba malmangö kuŋgum gihizal: Yeŋön uruŋinan sarakŋi ahömapköra galöm köl aŋgugetka mötmöt bölöŋan mi qahö gwözöŋma. Qahö gwözöŋniga Anutunöŋ saŋep alakzawi, mi urukezapŋinan ölöp möta malme. Mewö mala Kraist törörök möt narigetka Anutunöŋ mönö urukalemŋi uruŋine ali ölöp ahumakŋa. Urujöpak miaŋön sutŋine ahumapkö kapaŋ kölakzal. \p \v 6 Tosatŋan Anutugö malmal areŋi mi siŋgiba jaŋjuŋ aka oyoŋdewedewet keu omaŋi omaŋi laŋ jimakze. \v 7 Yeŋön Anutugö Köna keugö böhi malbingö mötzemö, nanŋinak keugö könaŋi qahö möt asariba mesohol kölayök jimakze. Öne ambazip jeŋine awösamkakak kinda keu laŋlaŋ köhöiba jiba bim qemakze. \p \v 8 Anutugö Köna keu miaŋön mönö ölöp sorokŋi akza. Mi könaŋaŋgö dop törörök kusum aŋguba wuataŋgöinga ölöp möhamgöm neŋgimakza, mi mötzin. \v 9 Anutu Köna keuŋaŋgö könaŋi mönö kewö möt yaköme: Mi ambazip solanŋi diŋdiŋi yeŋgöra aka qahöpmö, Anutunöŋ mi ambazip goŋgoŋi mindiŋgöm eŋgimapköra aka ali ahöza. Tosatŋan goŋgiba kewö ahakze: Iwilele jaubatbat aka keu qeba yaŋgiseŋ qakŋe aum jesöksök ahakze. Aŋgöjörak aka siŋgisöndokŋinambuk mala töndup Anutu nesampurek ak waŋgigetka uruŋini tölöhoba nönöŋgan malje. Iwinamŋini aka tosatŋi eŋguget kömumakze. \p \v 10 Serowilin ahakze. Sodom taonöŋ akeri, miaŋgö dop köna oŋgita azi nanŋirök aka ambi nanŋirök amimakze. Ambazip mem bölim eŋgimegöra qeraköba jöhömakze. Keu muneŋ jimakze. Keu jiba jöjöpaŋ keunöŋ jöhöba töndup tilipkömakze. Anutunöŋ ahakmeme diŋdiŋi akingöra Ölöwak Buŋa neŋgiyöhi, mi iŋi waiŋi aka memba miaŋön qetalakze. Anutugö Köna keu miaŋön ambazip mötnaripkö köna diŋdiŋi siŋgimakzei, mönö i mindiŋgöm eŋgimapköra aka ahöza. \v 11 Anutu, oyaeŋkoyaeŋ Toŋi yaŋön mötnaripkö köna diŋdiŋi mi Buŋa keunöŋ ali ahöza. Nöŋön Ölöwak Buŋaŋi aködamunŋambuk jim sehimamgö möt narim niŋgiba Buŋa keuŋi mi al niŋgiyök. Mewö. \s1 Polnöŋ Kembu kalem möriamŋaŋgöra möpöseiza. \p \v 12 Kraist Jisösnöŋ uruni kewöriga nupŋi pöndaŋ memamaŋgö dop nehi dop köliga nupŋi niŋgiiga memakzal. Nup memamgöra kukösum niŋgiba mala kotzawi, miaŋgöra Kembunini möpöseiba maljal. \v 13 \x * \xo 1.13 \xt Apo 8.3; 9.4-5\x*Nöŋön mutuk Jisös mepaiköba alaurupŋi ilita sesewerowero könöpuk ak eŋgiba malal. Mewö malalmö, yuai mi Jisös qahö möt nariba silebile tönpin mala laŋ aka memba malal. Siŋgisöndok mewö aka malalaŋgöra mönö ak kömum niŋgiiga kölöŋaiba letoral. \p \v 14 Kembuninan kalem möriamŋi niŋgiba keleŋmaleleŋ mokoiga nöŋgö qakne öŋgöyök. Mewö öŋgöiga mötnaripnan asuhuiga urujöpakö kondotkondot Toŋi Kraist Jisös miwikŋaial. Yambuk qekötahöba kinda urukalemŋi buŋa qem aŋguba ambazip tosatŋi urunan jöpaköm eŋgimakzal. \p \v 15 Nöŋön ambazip tosatŋi pakpak eŋgoŋgita siŋgisöndokö ambazip yeŋgö sutŋine ketaŋamŋini aka malal. Mewö malalmö, Kraist Jisösnöŋ siŋgisöndok ambazip amöt qem neŋgimamgöra aka gölmenöŋ erök. Keu kötŋi mi nöŋgöreŋ ölŋambuk ahök. Miaŋgöra keu kötŋi miaŋön mönö pöwöwöm köhöikŋi akza. Mi ambazip körekmakörek möt nariba aŋgön kölbinaŋgö dop akza. \p \v 16 Siŋgisöndokö ambazip yeŋgö ketaŋamŋini aka malalmö, Kraist Jisösnöŋ ni kewögöra ak kömum niŋgiyök: Yaŋön nömbuk uruluai qakŋe amöt qem niŋgiba Anutugö uru tandökŋi aukŋe asuhumapkö möt köhöiyök. Nöŋgö könane ambazip tosatŋan Jisös möt narimei, tandökŋi mi yeŋgöra kondel eŋgimamgö mörök. Mi kondel eŋgiiga ölöp amqeba uruŋini meleŋda malmal köhöikŋaŋgö buŋaya akŋe. \v 17 Ak kömum niŋgiyöhaŋgöra aka Anutu möpöseimakzal. Yaŋön Kiŋ Kembu teteköŋi qahö aka malma. Anutu mohotŋan qahö göröŋ qeiga kaisoŋgolomŋi qahö ehakzin. Nöŋön yaŋgö qetbuŋaŋi nalö dop möpöseibiga teteköŋi qahö aködamunŋambuk aka ahöma. Keu mi ölŋa. \p \v 18 O mötnaripkö nahöni Timoti! Mutuk kezapqetok keu tosatŋi göhöra jigeri, keu miaŋön kötöngöm gihiiga ölöp aködamungabuk aka malman. Keu miaŋgö dop kewö jim kutum gihizal: Göŋön mönö malmal sarakŋi malmangöra bim köhöikŋi qeba malman. \p \v 19 Bim qeba miaŋgöreŋ mötnaripki sörörauba sohobapuköra mönö töp meman. Urugi köyan köl aŋgunöŋga mötmöt bölöŋan qahö gwözöŋniga Anutunöŋ urukezapnöŋ saŋep alakzawi, mi ölöp möta malman. Ambazip tosatŋan uru köyankölkölŋini mosöta laŋ malgetka mötnaripŋinan löwöriba köhömuŋi aka pömsöm qeyök. Waŋgenöŋ köwet töromnöŋ kuŋguba jömgözawi, mönö miaŋgö dop kumkanjaŋ aka böliget. \v 20 Mötnaripŋinan pömsöm qeyöhi, yeŋgö sutŋine azi yahöt qetŋiri Himeneus aka Aleksander maljahot. Nanak mindiŋgöm etkimamgö osiba uruŋiri meleŋmahotköra i Satangö böröŋe al etkial. Al etkibiga Satangö kukösumŋi ahakmemeŋiraŋgö dop möta uruŋiran sihimbölögöra löwöriiga meleŋda mepaqepaik kunbuk qahö akahorak. Mewö. \c 2 \s1 Buŋa nupkö köuluk areŋ \p \v 1 Yuai bohonŋi mi köuluk nup. Nöŋön miaŋgö uruwahöt keuŋi jiba uruŋini kewö kuŋguzal: Iŋini mönö ambazip körek pakpak eŋgöra köuluköba kapaŋ köla uleta Anutu qesim waŋgiba saiwap jiba malme. \p \v 2 Kiŋ azi kembu aka gawmangö galöm ambazip könaŋi könaŋi yeŋgöra aka köuluköba malme. Mewö kötöngöm eŋgigetka diŋdiŋanök galöm köl neŋgigetka luai qakŋe guŋbönjönjöŋ malbin. Mewö mala Anutugö jitŋi wuataŋgöba ahakmeme diŋdiŋi aka memba malinga aködamunŋambuk ahakŋa. \v 3 Köuluk nup mewöŋi miaŋön ölöp sorokŋi akza. Mi Anutu, Amötqeqe Toninaŋgö jemesoholŋe ölöp dop kölja. \v 4 Yaŋön ambazip körekŋan Buŋa keu ölŋi möt kutuba uruŋini meleŋgetka amöt qem eŋgii letotmegöra jitsihitŋi mörakza. \p \v 5 Anutu mohok-kun ahöza aka ambazip Anutubuk mindirim neŋgimapköra azi mohok-kun mewöyök ahöza. Azi mohot Jisös Kraist yaŋön mönö mi köhöiiga tosatŋan mi osimakze. \v 6 Yaŋön siŋgisöndok ambazip pakpak neŋgö sohopnini memapköra malmalŋi köleŋda mosörök. Buŋa keu mi Anutunöŋ nalö ali tosatŋan nalö törörök miaŋgöreŋ könahiba naŋgöba jim asarigetka neŋgöreŋ kayök. \v 7 \x * \xo 2.7 \xt 2 Tim 1.11\x*Miaŋgöra aka Anutunöŋ aposol akŋamgö kuŋguba melaim niŋgiiga kantri dop lilikömakzal. Ambazip Jisös möt narimegöra Buŋa keu ölbölŋi jim asariba kusum eŋgiba uruŋini kuŋgum eŋgimakzal. Könani mewö jiba muneŋ kun qahöpmö, keu ölŋa mewö jizal. Mewö. \s1 Azi aka ambi yeŋgö malmal areŋini \p \v 8 Miaŋgöra jitsihitnan kewö jizal: Azi eŋön mönö pöndaŋ miri dop tokoba köuluk nup töp memba malme. Yom kazik aka aŋgururuk mosötketka uruŋinan sarahiiga ölöp böröŋini mem wahöta Anutu köulukömakŋe. \v 9 \x * \xo 2.9 \xt 1 Pitö 3.3\x*Ambi eŋgö qambaŋ keuŋini kewö jizal: Eŋön mönö kinisöröŋini löŋgöta sileŋini törörök turuba malme. Opo sörö sorokŋi aködamunŋambuk mi mosötme. Nöröp jupŋini qeba gawasu könaŋi könaŋi kude ala minjiŋda öŋböŋ meme. Kösasorom me goul miaŋön kude meŋölöm aŋgume aka löŋgölöŋgöt söŋgöröŋi ketaŋi miaŋön memba aiwelikqaiwelik kude akŋe. \p \v 10 Aködamunŋini ölŋi mi ahakmeme ölöpŋi. Ambi Anutugö jitŋi oŋgitpinbukö keŋgötŋini möta qetŋi jim aumakzei, eŋön mönö nup ölöpŋi ölöpŋi jegep kinda memakŋe. \v 11 Azinöŋ kusum eŋgigetka ambi eŋön mönö uruŋini memba et al aŋguba Buŋa keu ösöŋ möta nesilam qakŋe takpararak aka jitnöŋ söhöp kude meleŋmemö, mi urukönömŋine ala malme. \p \v 12 Ambi eŋön azi galöm köla kusum eŋgimegöra nöŋön ‘Oŋ!’ qahö jizalmö, tokogetka ösöŋ keu bök tatme. \v 13 \x * \xo 2.13 \xt Jen 2.7, 21-22\x*Anutunöŋ mutuk Adam miwikŋaiba yaŋgö andöŋe Iw (Ewa) miwikŋaiyök. \v 14 \x * \xo 2.14 \xt Jen 3.1-6\x*Mokoleŋnöŋ Adam qahö tilipköyökmö, ambi mi tilipköm waŋgiiga keu oŋgita siŋgisöndok ahök. \v 15 Töndup ambi yeŋön nup areŋini wuataŋgöba morö memba Kraist möt nariba ahakmeme sarakŋi wuataŋgöba urumeleŋ alaurupŋini urunöŋ jöpaköm eŋgiba ösöŋ malme ewö, Anutunöŋ mönö ölöp amöt qem eŋgiiga letota Suepnöŋ öŋgöme. Mewö. \c 3 \s1 Ziozgö nup galöm yeŋgö keu areŋ \p \v 1 Kunŋan urumeleŋ könagesögö uru galöm pasto akŋamgö ak waŋgizawi, yaŋön mönö nup sorokŋi aködamunŋambuk miwikŋaima. Keu mi öl töhönŋa. \v 2 \x * \xo 3.2 \xt Tai 1.6-9\x*Miaŋgöra urumeleŋ könagesögö uru galöm nupköra mönö azi kewöŋi möwölöhöba kuŋgugetka dop kölma: Kungö sileŋö köpösihitkö keuŋi qahö, ambi mohot-kungö apŋi, kekpurikŋi qahö, ahakmemeŋi törörök galöm köl aŋguiga göda qem waŋgimakze. Yaŋgöreŋ kamei, i ölöp köl öröba köyan köl eŋgiba mötmöt törörök kusum eŋgimakza. \p \v 3 Kunöŋ o köhöikŋi nemba bim laŋ qeba aŋgururuk aka moneŋ membagun memamgö köpösöŋgömakzawi, i qahöpmö, kunŋan ölöp ambazip mutulaŋgöba mökölim eŋgiba guŋbönjönjöŋ ak eŋgimakzawi, mönö azi mi kuŋgume. \v 4 Kunöŋ nanŋi anöm-moröurupŋi ölöp galöm köla goro eŋgiiga nahönböraturupŋan göda qem waŋgiba keuŋi pakpak tem köla maljei, mönö ia kuŋgugetka kinma. \v 5 Galöm azi kunŋan nanŋi saiwaurupŋi galöm köl eŋgimamgö qötötaŋgöza ewö, yaŋön Anutugö urumeleŋ könagesöurupŋi mönö denöwö köyan köl eŋgibawak? Mi mönö osibawak. \p \v 6 Azi kunŋan nalö köröpŋi uruŋi meleŋda zeŋ kinjawi, yaŋön ölöp kutukutulaŋ galöm nup memeŋina aka malma. Kunŋan nalö töröpŋi uruŋi meleŋda an köl kam köl aka tiwokmawok aka töptöpŋe qeba sileŋi memba öŋgöbapuk. Bölöŋaŋgö Toŋan kezapjupjup aiga Anutunöŋ keuŋi jim teköba közöl waŋgii erök. Miaŋgö dop eŋgö galömŋinan sileŋi memba öŋgöiga Anutunöŋ i Satan ewö jim teköiga etpapuk. \v 7 Galöm kunŋan urumeleŋgö kopa yeŋgö sutŋine qetbuŋa ölöpŋi qahö bisibawak ewö, ambazipnöŋ i laŋ jim böligetka Bölöŋaŋgö Toŋan mötöp simbaŋi ali miaŋön töteköi qeiga etpapuk. Mewö. \s1 Ewanjelis aka Buŋa nup ambazip yeŋgö keu \p \v 8 Buŋa nup ambazip\f + \fr 3.8 \ft Dikon mi azi aka dikones mi ambi, yeŋön pasto qöhöröŋine bauköba nup memba urumeleŋ kambu köyan köl eŋgiba Buŋa keunöŋ gumohoba silegö nup tosatŋi memba miaŋön naŋgöm eŋgimakze. Ewanjelis me urukuŋgukuŋgu ambazip yeŋön sel yaigepŋe kinjei, yeŋön uruŋini meleŋmegöra Buŋa keu kusuba miaŋön uruŋini kuŋguba goro eŋgimakze.\f* yeŋön mewöyök ambazipnöŋ göda qem eŋgimeaŋgö dop taŋörakŋini qahö aka malme. Tosatŋan keu jöl yahötyahöt jiba wain o gwötpuk nemba möndömöndö qakŋe injarere mala moneŋ yuaigöra kapaŋ kölakzei, i mönö kude kuŋgum eŋgigetka kinme. \p \v 9 I qahöpmö, ambazipnöŋ mötnaripkö keu ölŋi asa-asambötŋi Anutunöŋ indelöhi, mi nöm tik memba miaŋgöreŋ qekötahöba uruŋinan tölöhobapuköra galöm mem aŋguba sarakŋi maljei, mönö ia kuŋgum eŋgime. \v 10 I mewöyök mönö mutuk kewöt eŋgigetka keu jizalaŋgö dop köhöiba kingetka dop kölma ewö, mönö ölöp kuŋgum eŋgigetka kinda Buŋa nupkö ambazipŋini aka malme. \v 11 Yeŋgö ambiurupŋinan\f + \fr 3.11 \ft Buŋa nup ambi aka Buŋa nup azigö anömŋi yeŋgö jimkutukutuŋini jiza.\f* mewöyök ambazipnöŋ göda qem eŋgimeaŋgö dop taŋörakŋini qahö aka andöqeqe keu jitnöŋ yöhösaŋ qahö jiba malmemö, kekpurikŋini qahö mala yuai pakpak memburik-qemburikŋini qahö memba malme. \p \v 12 Buŋa nup azinöŋ mönö ambi mohot-kungö apŋi aka nanŋi anöm-morö aka welenqeqeurupŋi ölöp galöm köl eŋgimakŋa. \v 13 Buŋa nup ambazip nupŋini ölöpŋanök memakzei, ambazipnöŋ i göda qem eŋgigetka qetbuŋa ölöpŋi miwikŋaime. Mi miwikŋaiba ölöp awösamkakak kinda ambazip uruŋini kuŋguba Jisös Kraist möt naribingö keu mi köhöiba jimakŋe. Mewö. \s1 Anutunöŋ Buŋaŋi asa-asambötŋi indelök. \p \v 14 O Timoti, nöŋön zilaŋ göhöreŋ kaba gekŋamgö jörömqöröm al mamböt akzalmö, töndup kimbi ki göhöra ohozal. \v 15 Nalöni qeköriiga kabileŋbuköra mutuk kimbi ki kewögöra ohobi kaza: Gi Anutugö urumeleŋ könagesöurupŋi denöwö galöm köl eŋginöŋga ahakmemeŋinan diŋgiba ölöwakŋawi, mönö qambaŋ keu mi oyoŋda mötman. Anutugö könagesöurupŋi neŋön Anutugö mindimindiri zioz selŋi akzin. Malmal Toŋi yaŋgöreŋ qekötahöinga mindirim neŋgiiga miri dop tokoba keu ölŋi jim sehimakzin. Keu ölŋan böliba ösumŋi etpapuköra miaŋgö wötŋi aka tandöŋi akzin. \v 16 Anutunöŋ amötqeqegö könaŋi asa-asambötŋi indelöhi, neŋön Buŋa keu mi möt asariba kewö jim miwikŋaimakzin: \q1 Buŋa Toŋi yaŋön nanŋak gölme azia aka sutnine asuhuyök. \q1 Asuhuiga keu jakeŋe albingö keuŋi laŋ jarum bibihigetka Uŋa Töröŋan könaŋi solanŋi aukŋe kondelök. Mi kondela meiga Kembu aka wahöta Suep garata galöm köl eŋgiiga aködamunŋi uba eket. \q1 Mi eketka Anutunöŋ waŋgiri Suepnöŋ öŋgöba Anutubuk tata galöm köl neŋgimakza. Galöm köl neŋgiiga Buŋa keuŋi mi kantriŋi kantriŋi liliköba jim asarigetka gwötpuk yeŋön gölme dop möt narim waŋgimakze. \q1 Mewö jim miwikŋaininga ölŋa aködamunŋambuk akza. Mewö. \c 4 \s1 Keu muneŋi kusum eŋgigetka eŋololoŋ akza. \p \v 1 Anutugö Uŋaŋan keu kewö jim asariiga törörök möt yaközin: Gölmegö nalöŋan tekömamgö akŋawi, nalö miaŋgöreŋ ambazip keleŋmaleleŋ yeŋön mötnarip mosöta Kembu andö qeba ömewöröme yeŋgö böröŋine geme. Mewö gegetka ömenöŋ sölölöhöba kusum eŋgimakzei, mönö yeŋgöreŋ mötmöt wuataŋgöba eŋololoŋ aka siksauk malme. \p \v 2 Siksauk mi kewö asuhuma: Tosatŋan urumeleŋ silesile aketka Satanöŋ aiwesökŋi uruŋine ain könöpŋambuknöŋ qekötahöba urukezapŋini gwözöŋniga köhömuŋi aiga keu muneŋi laŋ jim sohomakze. \v 3 Yeŋön ambazip kewö kusum sohom eŋgimakze, ‘Urumeleŋ ambazip eŋön mönö awanöm aŋgömeme kude akŋe aka nene tosatŋi kude nemba malme.’ Mewö kusum sohom eŋgimakzemö, Anutunöŋ nene pakpak mi nembingöra miwikŋaiyök. Mi ambazip Anutu möt nariba keu ölŋi möt yaközini, yaŋön mi kötuetköiga ölöp saiwap jiba nembingöra al neŋgiyök. \p \v 4 Anutunöŋ yuai pakpak miwikŋaiyöhi, mieŋön mönö ölöpŋi akze. Mi andö qebinaŋgö dop qahöpmö, yuai al neŋgimawi, mi ölöp saiwap jiba buŋa qem aŋgubin. \v 5 Yuai ambazip jeŋine dönqizinŋambuk akawak ewö, mi mönö ölöp Anutugö keu jiba köuluköinga ösumŋan walöŋda dom-amöt qeiga sawölŋi akŋa. Mewö. \s1 Kraist Jisösgö welenqeqe ölöpŋi mi kewö: \p \v 6 Göŋön urumeleŋ ambazip mewö kusum eŋgiba mala Kraist Jisösgöreŋ Buŋa nup meme azi ölöpŋi aka malman. Göŋön Buŋa keu wuataŋgöba mala kotzani, mi tosatŋi kusum eŋgiba nangak mewöŋanök keu ölöpŋi mi aka mötnaripkö qambaŋ keu pakpak oyoŋda mötmöriba miaŋön urugi gumohom aŋguba malman. \v 7 Gölme ambazipnöŋ bem samban keuŋi oyoŋdewedewet jigetka Anutugö Buŋa keunöŋ böbölohot akŋamgö akzawi, mi mönö yaköriba andö qeman. Mi andö qeba Kraist ewö aka malmangöra urugö kölguliguli aka malman. \p \v 8 Anutunöŋ malmal nalö kewöŋe gölmenöŋ maljini, mi kötuetköm neŋgiiga könaŋgep oyaeŋkoyaeŋ malbingö jöhöjöhö alök. Mönahot aŋgolat mi boromdökŋanök sile guliguligöra bauköm neŋgiba eretŋi akzapmö, urugö kölguliguliŋi mi tandönini bohonŋi akza. Miaŋgöra urugö likepŋi pöndaŋ köl guliba malnöŋga miaŋön mönö yuai pakpak miaŋgöreŋ bohon köla naŋgöm gihimakŋa. \v 9 Keu jizali, mi ambazip körekŋanök möt aŋgön kölbinaŋgö dop pöwöwöm köhöikŋi akza. Keu pöwöwöm köhöikŋi kun mi kewö, \p \v 10 “Anutu malmal Toŋi yaŋön ambazip körek pakpak amöt qem neŋgimamgö mötza. Urunini meleŋda möt narim waŋgimakin ewö, mönö ölŋa amöt qem neŋgimakŋa. Mewö möt narizin. Nini tosatŋan mewö asuhumapköra jörömqöröm mewöŋi Anutu al waŋgiba kinda nupŋi memba silenini qeba aum-mörimakzin.” \p \v 11 Ambazip keu miaŋgö dop aka memegöra jim kutuba kusum eŋgiba malman. \v 12 O Timoti, kunöŋ sepgwölö maljanaŋgöra memba et al gihibapuköra mönö mötnarip ambazip sutŋine silik ölöpŋi kewö kondel eŋgiba malman: Keu ölöpŋanök jiba ahakmeme diŋdiŋi wuataŋgöba ambazip törörök jöpaköm eŋgiba malman. Mötnaripkö kölguliguli pöndaŋ memba Anutugö nupŋi mem sorokönöŋga miaŋgöra möt narim gihiba malme. Mewö sarakŋanök aka menöŋga ambazipnöŋ ölöp göda qem gihigetka malman. \p \v 13 Mönö pöndaŋ Urumeleŋgö Buŋa Kimbi mi jegep oyoŋda kapaŋ köla jim asariba könagesö uruŋini miaŋön kuŋguba kusum eŋgiba malman. Nalö sutŋi kiaŋgöreŋ mewö aka malnöŋga nöŋön kabiga dop kölma. \v 14 Jitŋememe yeŋön böröŋini göhö qake ala köulukögetka Anutugö kezapqetok keu göhöra asuhuiga Anutunöŋ nup memegö mötmöt kalem gihiiga uruge ahözawi, mi kude köyatimanmö, miaŋgö qakŋe nup memba malman. \v 15 Kude köyatimanmö, Buŋa Kimbi oyoŋda jim asariba kusum eŋgiba malman. Yuai karöbut mi mönö kapaŋ köla jegep köl guliba malman. Taŋqaŋ qahö akŋan ewö, urugahö töhötmöriamŋan mönö qariiga köhöiba awösamkakak akŋani, mi körekŋan ek kutume. \p \v 16 O Timoti, mönö nangi uru silegi galöm köl aŋguba urumeleŋ nup törörök kusum eŋgimangöra galöm mem aŋguba malman. Mewö aka malman ewö, mönö nangi oyaeŋkoyaeŋ ak aŋguman aka keugi mörakzei, mi mohotŋe oyaeŋkoyaeŋ ak eŋginöŋga Suepnöŋ öŋgöme. Mewö. \c 5 \s1 Malö aka ambazip namŋi mi kewö galöm köl eŋgime: \p \v 1 Azi namŋi mi köhöikŋanök kude mindiŋgöba jim waŋgimanmö, iwigi ewö qambaŋ keu ösöŋ jinöŋga mötma. Azi sepgwölö mi darumungi ewö ak eŋgiba malman. \v 2 Ambi namŋi mi namurupki ewö qambaŋ eŋgiman. Ambi seram mi nenurupki ewö ahakmeme sarakŋi wuataŋgöba göda qem eŋgiba malman. \p \v 3 Malö tinitosolomŋini qahö mi mönö gödaqeqe qakŋe ak eŋgiba malman. \v 4 Malö kungö isimoröurupŋi malje ewö, yeŋön mönö mutukŋi aka bohon köla i galöm köl waŋgime. Anutunöŋ jim kutum neŋgiyöhi, yeŋön mönö miaŋgö dop nanŋini saiwaurupŋini köyan köl eŋgibingö könaŋi mötme. Iwinamurupŋinan mutuk nalö köröpŋi köyan köl eŋgiba malgetka yeŋön miaŋgö kitipŋi meleŋda tosaŋini meköm eŋgigetka Anutugö jeŋe dop kölma. \p \v 5 Malö ambi ölŋi, tinitosolomŋi qahö nanŋök maljawi, yaŋön mönö jörömqörömŋi Anutu al waŋgiba i sundan dop suŋgem asak qesiba köuluköm waŋgimakza. \v 6 Yaŋön mewö maljapmö, ambi malö tosatŋan uruŋinan könöwiiga sihim kömbönaŋinaŋgö dop yuai laŋlaŋgöra böröjaŋ suhumakzei, yeŋön gölmenöŋ silebuk maljemö, töndup köhömuŋi akze. \v 7 Miaŋgöra malö yeŋön sileŋine köpösihitkö keuŋi qahö ahöi malmegöra mönö mewöyök jim tuarim eŋgiba malman. \p \v 8 Kunŋan nanŋi tinitosolomurupŋi qahö köyan köla eŋgömosöri garömisiŋ maljei, yaŋgö ahakmemeŋan mönö bölim teköza. Yaŋön Kembu möt narizawaŋgö keuŋi mi silikŋan qaŋ köla urumeleŋgö kopa tandök oŋgita böliqöliba malja. \p \v 9 Urumeleŋ könagesö eŋön malö tosatŋi kutukutulaŋ aka köyan köl eŋgimakzei, malö kunŋan yeŋgö areŋnöŋ kaŋgotmapköra qeqesi alma ewö, ambi mi mönö kewötme. Kewötketka kewö asuhuiga iyök mönö qet areŋ miaŋgöreŋ toroqeba ohoba alme: Kunöŋ yambuŋi (yaraŋi) 60 oŋgita azi mohotkö anömŋa malök. \v 10 Mewö maliga tosatŋan könaŋaŋgöra kewö naŋgöba jimakze: Yaŋön nup ölöpŋi ölöpŋi memba mala morö galöm köla goro eŋgiiga qariget. Ambazip kianŋi miriŋe köl öröba köyan köl eŋgiiga Kraistkö alaurupŋi sarakŋan kagetka uziŋini saŋgoŋda esuhuba yaka taweŋ eŋgiba malök. Wahöjaliŋ uruŋe malgeri, mi mem ölöwaka nup ölöpŋi pakpak memamgöra uruŋi pöndaŋ jöhöba jegep kinda malök. Malö mewöŋi mönö areŋ papianöŋ ohoba köyan köla malme. \p \v 11 Malö ambi namŋi qahö, yeŋgö qetŋini mönö qet areŋ papia miaŋgöreŋ kude alman. Mi albanak ewö, yeŋgö sihim kömbönaŋinan könöp jeiga azi kunbuk membingö mötmötŋini ahum köhöiiga Kraist silekmalek ak waŋgiba zioz nup mosötpepuk. \v 12 Mi mosöta mutuk Kraist tem kölbingöra jöjöpaŋ keuŋini aukŋe jim jöhögeri, mi qegetka pömsöm qeiga Kraistnöŋ keuŋini jim teköba gamu qem eŋgiiga önewat laŋ malbepuk. \p \v 13 Önewat laŋ mala toroqeba kewö bölibepuk: Miriŋi miriŋi laŋ liliköba nalö ayuhumegö könaŋi möt aŋgön kölbepuk. Toroqeba böliba luasö keu laŋ jiba keu bapŋe qahö anda nanŋini imbi-imbi wuataŋgöba nup meme tandöktandök lilikqilik akepuk. Inöŋ wainöŋ laŋ möndöba nup ölŋi qahö memba tosatŋi yeŋgöreŋ yuai mem sohobepuk. Keu tosatŋi yeŋgöreŋ yuaia qahöpmö, töndup mi öne laŋ jim sehibepuk. \p \v 14 Mewö akepuköra sihimni kewö möta jizal: Malö ambi namŋi qahö yeŋön mönö azi memba morö memba nup miriŋini galöm köla malgetka dop kölma. Mewö aketka tuarenjoŋninan jim bölim neŋgimamgö könaŋi jaruba mi qahö miwikŋaima. \p \v 15 Malö tosatŋan galöm qahö mem aŋguba lök Kraist andö qeba eta Satangö könaŋe wuataŋgöba malje. \v 16 Urumeleŋ könagesö neŋön mönö malö ambi ölŋi, tinitosolomŋini qahö maljei, mi köyan köl eŋgibingöra ahakzin. Miaŋgöra mötnarip ambi kungö tinitosolomurupŋan malöya akzei, yaŋön mönö mi köyan köl eŋgiba malma. Miaŋgö lömbötŋan mönö zioz kambu eŋgö qakŋine kude öŋgöma. Mewö. \s1 Ziozgö jitŋememe mi kewö köyan köl eŋgibin: \p \v 17 Jitŋememeurup urumeleŋ könagesö ölöp galöm köl eŋgimakzei, eŋön mönö miaŋgö likepŋi meleŋda gödaqeqe öŋgöŋgöŋi kondel eŋgiba malme. Yeŋgöreŋök tosatŋan Buŋa keu jim asariba kusum eŋgimakzei, miaŋgöra mönö kötönŋini toroqeget öŋgöi eŋgiba malme. \v 18 \x * \xo 5.18 \xt Dut 25.4; Mat 10.10; Luk 10.7\x*Buŋa Kimbigö keu kunŋan miaŋgö könaŋi kewö jiza, \q1 “Wit padigö kötŋi aka kamböŋi mendeŋbingöra bulmakau aziŋi waŋgitketka padi kambu qakŋe tiba tözözamgömakzawi, yaŋgö numbuŋi mönö kude muzupköme. Mewö gumohom waŋgigetka ölöp nene kitipŋi neiga dop kölma.” \m (Miaŋgö dop kiamnöŋ böröjaŋ memba sömbup meköi qegetka kitipŋi waŋgiget neiga dop kölma.) Keu kun kewö ahöza, \q1 “Kunöŋ nup meiga tosatŋan töwaŋi waŋgigetka dop kölma.” \p \v 19 \x * \xo 5.19 \xt Dut 17.6; 19.15\x*Jitŋememe kungö sileŋe keu laŋ ala jim waŋgigetka yahöt me karöbutŋan mi qahö naŋgöbeak ewö, i mönö keu jakeŋe kude alman. \v 20 Denike yeŋön siŋgisöndok ahakzei, göŋön mönö i aukŋe tembula jim eŋginöŋga körek pakpak keugi mi möta siŋgisöndok akinbukö keŋgötŋini möta galömŋini mem aŋgumakŋe. \p \v 21 O Timoti, keu ohoba jim kutum gihizali, mi mönö tem köla wuataŋgöba malman. Azi me ambi kun kude ek soriba tosatŋi kude qepureim eŋgiman. Miaŋgöra kungö keuŋi mi qeljiŋe laŋ kude jöhöman. Ambazip körek pakpak mönö öröröŋ kewöta ak eŋgiman. Mewö akŋangö keuŋi mi mönö Anutu, Kraist Jisös aka Suep garataurup sarakŋi yeŋgö jemesoholŋine jiba mi jöjöpaŋ keunöŋ jöhönöŋga mötpi dop kölma. \p \v 22 Tosatŋi yeŋgö siŋgisöndokŋinan göhö qake öŋgögetka gamu miwikŋaibanbuk. Miaŋgöra kunŋan “Kembugö nup memam,” me “Urumeleŋ kambu toroqemam,” jizawi, yaŋgö könaŋamŋi mutuk qahö kewöta börögi zilaŋzilaŋ yaŋgö qakŋe kude ala kötuetköm waŋgiman. Nangak sarakŋi malmangöra mönö galöm köl aŋguba malman. \p \v 23 O Timoti, gi nalö tosatŋi kawöl ahum gihiiga “Yaiŋmaiŋ!” qeta ahakzan. Miaŋgöra mönö oyök kude nemanmö, wain o tosatŋi mewöyök nenöŋga kömöŋgoki bauköiga amqema. \p \v 24 Keu kun kewö: Ambazip tosatŋan siŋgisöndok aketka zilaŋ aukŋe asuhugetka ambazipnöŋ eka qeljiŋe jim tekögetka nalö kewöŋe gamuŋinambuk kinje. Mewö kinjemö, tosatŋan siŋgisöndok aka tölapköba mala könaŋgep Anutugö jeŋe aŋgotketka aukŋe asuhui jim teköm eŋgima. \v 25 Ambazip nup ölöpŋi aködamunŋambuk memakzei, nup miaŋön mewöyök nalö kewöŋe aukŋeyök ahöza. Nup ölöpŋi tosatŋi aukŋe qahö ahöbeak ewö, mi mönö mewöyök tölapŋe ahöbingö osiba könaŋgep asuhugetka ekin. Mewö. \c 6 \s1 Welenqeqe yeŋgöreŋ qambaŋ areŋ \p \v 1 Welenqeqeurupŋini pakpak toŋinaŋgö mötöp bisiba nup töwaŋini qahö memakzei, eŋön mönö tourupŋini iwilele laŋ kude ak eŋgimemö, gödaqeqe pakpak kondel eŋgibingö dop eŋgeka malme. Eŋön mönö tosatŋan Anutugö qetŋi mepaiköba jibepuköra kapaŋ köla kinme. Anutugö Buŋa keuŋi ambazip kusum eŋgiinga mi eŋgö ahakmemeŋinaŋgöra aka andö qegetka bölibapuk. \v 2 Tourupŋini tosatŋan urumeleŋ alaurupŋini akzei, miaŋgöra mönö gödaqeqeŋini mötket eretŋi akapuk. Mewö qahöpmö, tourupŋini welen qem eŋgigetka nupŋini ölöwahakzawi, yeŋön Kraist möt narigetka wölböt ala ak eŋgigetka miaŋgöra mönö kapaŋ köla tourupŋinaŋgö keu bapŋe anda uruŋini nupnöŋ ala ölöpŋanök memba malme. Mönö mewö jim kutuba kusum eŋgiba malman. Mewö. \s1 Buŋa keu jim sohogetka urukönöp akepuk. \p \v 3 Kembunini Jisös Kraistnöŋ urugö kölguliguli akingöra Buŋa keuŋi neŋgiyöhi, neŋön mönö miaŋgö dop ambazip ölöwakŋegöra kusum eŋgimakzin. Kunŋan Buŋa keu ölŋi qiwitipköba keu kembaŋi murutŋi ambazip kusum eŋgimakzawi, yaŋön mönö kopa akza. \p \v 4 Yaŋön sileŋi mem öŋgömakzapmö, keugö könaŋi qahö möt kutuza. Qahö möt kutuba mötnaripkö keu kembaŋi kembaŋi jim meleŋqeleŋda jitnakölik ahumapkö köpösöŋgömakza. Mewö möta tosatŋi yembuk möndömkösök aketka ölŋi kewö asuhuma: Likeplikep urunöŋ mututqutut aŋgururuk ak aŋguba uruqeqe keu töhöreŋ jiba mem bölim aŋgubepukö sömbu mötmöt akze. \v 5 Mewö aka mötmötŋini sohoi kahapmahap aka malmal ölŋaŋgö könaŋi siŋgiba kewö mötmörimakze, ‘Urunöŋ kölguliguli ahinga miaŋön döpnini aiga miaŋgöreŋ tiba moneŋ inap miwikŋaibin.’ Mewö mötmöriba tokoba sundan dop jitnakölik eraumakze. \p \v 6 Mewö ahakzemö, neŋön Anutu Buŋaŋaŋgö kölguliguli aka moneŋ inap ahöm neŋgizawi, miaŋön uru luai qem aŋgumakzin. Uŋa Töröŋan döpnini aka mem bönjöŋ ak neŋgimakzawaŋgöra mönö ölŋa oyaeŋkoyaeŋ ketaŋi miwikŋaiba simbawoŋ maljin. \v 7 Miaŋgö könaŋi kewö: Nini mutuk böröninan yuai kun qahö memba öne töhön gölmenöŋ asuhuin. Könaŋgep mewöyök börötak kömumba gölme ki mosöta anbin. \v 8 Mewö anbinmö, nalö kewöŋe nene aka opo maluku ahöm neŋgiiga miambuk mönö mem bönjöŋ aka luai qem aŋgumakin. \p \v 9 Mewö akinmö, ambazip moneŋ inap ketaŋi miwikŋaibingö mötzei, yeŋön mönö esapesapnöŋ simba ewö tötekögetka eta eŋgumakza. Eta eŋguiga sihim kömbönaŋini bölöŋi bölöŋi mi gwötpuk ahuba uru eŋololoŋ mem eŋgigetka kezapjupjup ahakŋe. Sihim kömbönaŋini goŋgoŋi mieŋön mönö öröm jöhöm eŋgigetka ulupköba köndeŋmöndeŋ miwikŋaiba ayuhume. \v 10 Moneŋ inapkö sihim kömbönaŋi miaŋön mönö yuai bölöŋi pakpakö jalöŋi akza. Gwötpuk yeŋön moneŋ inapkö urukönöp möta lilikqilik aka jaŋjuŋ aketka mötnaripŋinan pömsöm qeiga laŋ malje. Urukönöp möt bibihigetka miaŋön mönö wösöŋini qösöŋniga sihimbölö gwötpuk möta malje. Mewö. \s1 Polnöŋ Timoti nupköra jim kutum waŋgiyök. \p \v 11 Gwötpukŋan mewö maljemö, Anutugöreŋ azi gi mönö yuai mewöŋi mi qizingöba andö qeba malmal kewöŋi malmangöra kapaŋ köla malman: Ahakmeme diŋdiŋi wuataŋgöba Anutugö malmal köhöikŋi köl guliba malman. Mötnaripkö kölguliguli pöndaŋ memba ambazip ölŋa jöpaköm eŋgiba malman. Mönö kapaŋ köla köhöiba kinda ambazip guŋbönjönjöŋ qakŋe ek eŋgiba malman. \p \v 12 Mönahot aŋgolat azinöŋ aoŋgit miaŋgöreŋ luhut almapköra ösumŋi pakpak qezaköba anjawi, gi mönö miaŋgö dop mötnarip köl guliba aoŋgit aködamunŋambuk miaŋgöreŋ köhöiba pöndaŋ bim qeba malman. Anutunöŋ malmal köhöikŋe aŋgotmangöra goholöhi, gi mönö malmal mi buŋa qem aŋguba qekötahöba malman. Malmal köhöikŋaŋgö buŋaya akzani, göŋön keu mi ölöpŋanök jim miwikŋainöŋga gwötpukŋan mi möta ölöp naŋgöba jimakze. \v 13 \x * \xo 6.13 \xt Jon 18.37\x*Anutu yuai pakpak mem gulimakzawi, gi mönö yaŋgö jeŋe könaŋamgi jim miwikŋainöŋ aka Kraist Jisösgö jeŋe mi mewöyök jim miwikŋainöŋga mörök. Jisösnöŋ premiö Pontius Pailötkö jemesoholŋe könaŋamŋi jiba keu ölöpŋi jim miwikŋaiyöhi, mönö Kraist yaŋgö jeŋe kewö jim kutum gihizal: \p \v 14 Gi mönö Buŋa keu köl guliba pöndaŋ tem köla wuataŋgöba malman. Mewö malnöŋga kunŋan siŋgiba bölimanaŋgöra aka keu jim gihimamgö osima. Kembunini Jisös Kraistnöŋ kunbuk asuhumawi, nalö sutŋi kiaŋgöreŋ mönö urugö nup mewö memba malman. \p \v 15 Anutunöŋ oyaeŋkoyaeŋ Toŋi aka nalöŋi ali kam kuŋguiga miaŋgöreŋ Jisös Kraist melaiiga aukŋe asuhuiga ekin. Anutunöŋ nanŋök Öŋgöŋgöŋamnini aiga körekŋan yaŋgö nembö bapŋe kinjin. Yaŋön kiŋ kembu yeŋgö Kembuŋini aka pom jembon yeŋgö bohonŋini akza. \v 16 Anutu, oyaeŋkoyaeŋ Toŋi yaŋön mohot nalö kunöŋ qahö kömuma. Yaŋön asakmararaŋ mire euyaŋgöreŋ maliga körek neŋön naninak miaŋgöreŋ öŋgöbingö qaközin. Gölmegö kunŋan i jeŋan qahö uba ehök aka ekŋamgö osiza. Yaŋgö qetbuŋaŋi möpöseininga kukösum Toŋi aködamunŋambuk aka nalö teteköŋi qahö yuai pakpak galöm köla malma. Keu mi ölŋa. \p \v 17 Ambazip pomŋi nalö kewöŋe gölmenöŋ öŋgöŋgöŋi maljei, göŋön mönö i kewö jim kutum eŋgiba malman: Sukinapnöŋ nalö kungen qahöwak teköma. Miaŋgöra yeŋön mönö uruŋini miaŋgöreŋ kude ala malme. Sukinap qakŋe kinda aiweliköba söŋgöröqök akze ewö, jörömqörömŋinan mönö pömsöm qema. Uruŋini gölmegö ainemalukunöŋ kude almemö, Anutunöŋ yuai pakpak miaŋgöreŋ köyan köl eŋgimapköra al mambötketka dop kölma. Anutubuk qekötahöba kingetka ölöp yuai könaŋi könaŋi malmal söŋgaibingöra keleŋmaleleŋ neŋgimakza. \p \v 18 Kewö jim kutum eŋgiba malman: Yeŋön mönö nup ölöpŋi ölöpŋi jegep kinda memba mewö miaŋön aködamunŋinambuk akŋe. Anutugö jeŋe aködamunŋinambuk aka amqeba jöjöröba tosatŋi bauköm eŋgiba kalem sehiba mendeŋda malme. \v 19 Mewö Anutugö jeŋe qetbuŋaŋinambuk aka malmalgö guli dötnam ölŋi miwikŋaiba mem sehimakŋe. Guli dötnam mewöŋi mi malmalgö tandö wötŋi köhöikŋi akza. Mi mem sehiba galöm köla ölöp könaŋgep tandö wötŋi miaŋgöreŋ naŋgöba kinda malmal ölbölŋi buŋa qem aŋguba malme. \p \v 20 O Timoti, Anutunöŋ möt narim gihiba nup memegö mötmöt kalem uruge alöhi, mi mönö nupnöŋ ala sohobapuköra galöm memba malman. Gölmegö keu oyoŋdewedewet omaŋi aka aŋgururuk supapköba jigetka sohomakzawi, mi mönö mosöta andö qeba malman. Tosatŋan “Mötkutukutu eraum mötpin,” jiba keu sinŋi sinŋi jim sehigetka anakza. Mötkutukutu ölŋi mi mewö jim sohomakze. \v 21 Tosatŋan mötmöt sohosohoŋi buŋa qem aŋguba jim miwikŋaiba jaŋjuŋ aketka mötnaripŋinan sörörauba löwöriba sohoyök. \p Anutugö kalem möriamŋan mönö embuk ahöma.