\id 1JN - Burum Mindik NT (Gen, Ruth, Jona) [bmu] -Papua New Guinea 2002 (DBL -2014) \h 1 Jon \toc1 Jonöŋ Kimbiŋi mutukŋi alök. \toc2 1 Jon \toc3 1 Jon \mt1 Jongöreŋ Kimbi 1 \mt2 Jonöŋ Kimbiŋi mutukŋi alök. \imt1 Jim-asa-asari \ip Jonöŋ jöpaköm aŋguaŋgugö keuŋi köhöiba jiba malök. Urumeleŋ ambazip neŋön Anutu aka Jisös Kraist yetpuk qekötahöba kinda uru jöhöm aŋguba mohok aka maljin. \ip Tosatŋan keu muneŋi ambazip kewö kusum sohom eŋgiba malget: “Jisösnöŋ Suep aziyök akza. Gölmenöŋ yuai pakpak mi bölöŋi akza. Miaŋgöra Jisösnöŋ gölme azi ölŋi qahö aka malök.” Keu miaŋgöra aka tosatŋan “Anutu möt narizin,” jiba ahakmeme ölöpŋi mosöta siksauk silekmalek mala ambazip tosatŋi yom kazik ak eŋgiget aka qölzöm injarere malget. Keu sinŋi sinŋi mewöŋan zioz mem bölibapuköra Jonöŋ goro keuŋi kimbinöŋ kewö ohoba ali kayök, “Jisösnöŋ Suep aka gölme azia mohok akza. Gölmenöŋ nup meme aka mötmöt meme mi yuai bölöŋi qahö. Miaŋgöra ‘Anutu möt narizin,’ jiba Nahönŋi Jisös kude mosötpin aka alaurupnini uruninan jöpaköm aŋgubin. Urukalem mi mönö kapaŋ köla ak aŋgumakin.” \iot Kimbi kiaŋgö bahöŋi bohonŋi 6 mi kewö: \io1 Malmalgö könaŋi mi Jisös \ior 1.1-4\ior* \io1 Asak aka söŋaup uruŋe malmal \ior 1.5–2.29\ior* \io1 Anutugöreŋ aka Satangöreŋ nahönbörat \ior 3.1-24\ior* \io1 Uŋa ölöpŋi aka öme mi mönö kewötme \ior 4.1-6\ior* \io1 Urukalemgö könaŋi aka jimkutukutuŋi \ior 4.7-21\ior* \io1 Mötnarip neŋön bölöŋi luhut alakin \ior 5.1-21\ior* \c 1 \s1 Malmal köhöikŋaŋgö keuŋi mi Jisös Kraist \p \v 1 \x * \xo 1.1 \xt Jon 1.1\x*Nöŋön malmal köhöikŋaŋgö keuŋi jimamgöra kimbi ki ohozal. Mutuhök malmalgö keu Toŋan maliga miaŋgö könaŋe öröyuai pakpak asuhuyök. Yaŋön mala kota gölmenöŋ eriga i jeninan eka böröninan sileŋi misiriinga keuŋi jii möta malin. \v 2 \x * \xo 1.2 \xt Jon 1.14\x*Oyaeŋkoyaeŋ malmalgö Toŋan asuhuiga neŋön i eka könaŋi naŋgöba jiba dangunu ewö kinjin. Malmal teteköŋi qahö miaŋgö Toŋan Iwibuk mala kota eta asuhum neŋgiyöhi, neŋön miaŋgö Buŋaŋi jim asariba uruŋini kuŋguzin. \v 3 Neŋön Iwi aka yaŋgö Nahönŋi Jisös Kraist yetpuk urunini jöhöba mohot maljin. Iŋini mewöyök uruŋini nembuk jöhöba mohot malbingöra yuai eka mörini, mi jim tuarim eŋgizin. \v 4 Sösöŋgainöŋ urunini kokolak qei malbingöra keu ki jim tuariba ohozin. Mewö. \s1 Kembugö asakŋe malmal \p \v 5 Buŋa keu yaŋgö Nahönŋaŋgöreŋök möta jim tuarim eŋgizini, mi kewö: Anutunöŋ asakŋaŋgö Toŋi akza aka yaŋgöreŋ söŋaup kun qahö ahöza. \v 6 “Neŋön yambuk urunini jöhöba mohot maljin,” mewö jitnöŋ jiba töndup aiakaninan jipjap aka söŋaupnöŋ maljin ewö, mönö keu muneŋ jiba ahakmemeninan keu ölŋi qahö wuataŋgömakzin. \v 7 Anutunöŋ asakŋaŋgö uruŋe maliga neŋön miaŋgö dop aiakanini asakŋaŋgö uruŋe ahakzin ewö, mönö sutnine urunini jöhöm aŋguba mohok malinga Nahönŋi Jisös Kraistkö sepŋan mönö siŋgisöndoknini pakpak saŋgoŋmakza. \p \v 8 Urunine siŋgisöndok qahö ahöza, mewö jibinak ewö, mönö nanini tilipköm aŋguinga keu ölŋan urunine qahö kinma. Qahö! \v 9 Siŋgisöndoknini jim miwikŋaizin ewö, yaŋön mönö uruŋi diŋdiŋaŋgö dop jöhöjöhö keuŋi pöndaŋ wuataŋgöba siŋgisön-doknini mosöta ahakmemenini goŋgoŋi pakpak saŋgoŋmakza. \v 10 “Siŋgisöndok qahö ahin,” mewö jibin ewö, mönö keu Toŋi oŋgiringa Anutunöŋ muneŋ jiji azi tandök aiga keuŋan urunine qahö kinma. Mewö. \c 2 \s1 Jisösnöŋ awörök köiput Tonini akza. \p \v 1 O (koko) gömokurupni, iŋini siŋgisöndok akepuköra keu ki ohozal. Mi ohozalmö, kunöŋ töndup siŋgisöndok akawak ewö, awörök köiput Toninan mönö ahöm neŋgiza. Jisös Kraist yaŋön Iwigö kösutŋe mala keu pakpak diŋdiŋanök kewöta ak neŋgimakza. \v 2 Awörök köiput Tonini yaŋön siŋgisöndokninaŋgö töwaŋi ala köl könjörat neŋgiyök. Mi neŋgö siŋgisöndokörök qahöpmö, mönö gölmeŋi gölmeŋi neŋgöreŋ siŋgisöndok mi mohotŋe köl könjöratmamgöra kömuyök. Mewö. \s1 Temkölköl mi aiaka diŋdiŋi. \p \v 3 Anutugö jöjöpaŋ keuŋi tem kölakin ewö, mewö miaŋön i möt waŋgizini, mi ölöp uruyahötŋi qahö möt yaközin. \p \v 4 Kunŋan “Anutu möt waŋgizal,” jiba jöjöpaŋ keuŋi qahö tem köla wuataŋgömakzawi, yaŋön mönö muneŋ jiji ambaziwa aiga keu ölŋan yaŋgö uruŋe qahö kinja. \v 5 Qahöpmö, kunöŋ Anutugö keuŋi tem köla wuataŋgömakzawi, Anutugö urukalemŋan mönö ölŋa yaŋgö uruŋi kokolak qei aködamunŋambuk malja. Mewö miaŋön Anutubuk qekötahöba mohok maljini, mi möt yaközin. \v 6 Kunŋan “Anutubuk qekötahöba maljal,” jizawi, yaŋön mönö Jisösnöŋ ahakmemeŋi ahök, mönö miaŋgö dop aka memba malma. Mewö qahö aka maliga qahö dop kölja. Mewö. \s1 Urukalem akingö jöjöpaŋ keu dölökŋi \p \v 7 \x * \xo 2.7 \xt Jon 13.34\x*O wölböt alaurupni, nöŋön jöjöpaŋ keu dölök-kunŋi qahöpmö, jöjöpaŋ keu walŋi könakönahiŋeyök ahöm eŋgizawi, mönö mia ohom eŋgizal. Jöjöpaŋ keu walŋi miaŋgö Buŋa keuŋi mi lök möta mala kotket. \v 8 Töndup miaŋgö jimkutukutuŋi dölökŋi mi eŋgöra ohozal. Söŋaupnöŋ ayapkömamgö aiga asakŋi ölŋan lök asarim qarimakzawi, miaŋgöra jöjöpaŋ keu miaŋgö ölŋan mönö Anutugöreŋ aka eŋgöreŋ ahuba ahöza. \p \v 9 Kunŋan jitŋan “Asakŋe maljal,” jizapmö, alaŋi kazik ak waŋgizawi, yaŋön mönö toroqeba söŋaup uruŋe malja. \v 10 Kunŋan alaŋi jöpaköm waŋgimakzawi, yaŋön mönö asakŋaŋgö uruŋe pöndaŋ maliga silikŋan tosatŋi siŋgisöndok akŋegöra qahö kondorakza. \v 11 Mewömö, kunŋan alaŋi kazik ak waŋgizawi, yaŋön mönö ömuŋe jipjap mala ahakmemeŋi söŋaup uruŋe ahakza. Söŋaupnöŋ jeŋi mem sohoiga jaŋjuŋ aka maljawaŋgöra aka denike anmawi, mi nanŋak qahö möt kutumakza. Qahö. \s1 Anutunöŋ siŋgisöndoknini kösöloŋanimakza. \p \v 12 O nahönböraturupni, Jisösnöŋ kömumba qet ketaŋi memba maljawaŋgöra aka Anutunöŋ eŋgö siŋgisöndokŋini mosöta kösöloŋanim teköyök. Miaŋgöra keu ki eŋgöra ohozal. \v 13 O iwiurupni, kunöŋ könakönahiŋeyök mala kotzawi, iŋini i möt waŋgiba mala kotze. Miaŋgöra keu ki eŋgöra ohozal. O gwaböurupni, iŋini bölöŋaŋgö Toŋi luhut al waŋgiba maljei, miaŋgöra keu ki eŋgöra ohozal. Nahönböraturupni, iŋini Iwigö könaŋi möt kutuba maljei, miaŋgöra keu ki eŋgöra ohozal. \p \v 14 Iwiurup, kunöŋ könakönahiŋeyök mala kotzawi, iŋini i möt waŋgiba mala kotze. Miaŋgöra keu ki ohobiga eŋgöreŋ kaza. Azi gwaböurup, iŋini Anutugöreŋ Buŋa keu uruŋine algetka köhöiba kiniga ösum-mumuŋinambuk aka bölöŋaŋgö Toŋi luhut al waŋgiba malje. Miaŋgöra keu ki ohobiga eŋgöreŋ kaza. Mewö. \s1 Gölmegö ahakmeme bölöŋi mi yakörime. \p \v 15 Iŋini gölmegö ahakmeme bölöŋi aka yuai pakpak miaŋgöreŋ ahözawi, miaŋgöra kude ak eŋgima. Kunŋan uruŋan gölmegö ahakmemegöra ak waŋgiza ewö, Iwigö urukalemŋan mönö yaŋgö uruŋe qahö kinja. \p \v 16 Gölmegö ahakmeme mi kewö: Ambazipnöŋ sileŋinaŋgö sihim kömbönaŋini bölöŋi mörakze. Yuai jeŋinan eka eksihim aka köpösöŋgömakze aka gölmegö malmalŋinaŋgöra piririköba töröraiba sileŋini memba öŋgömakze. Mi aka urukönöp tosatŋi mi Iwigöreŋök qahö kaza. Qahö! Mi mönö gölmegö ahakmeme bölöŋi akza. \v 17 Gölmegö ahakmemenöŋ göröŋ qema aka miaŋgö sihimŋi bölöŋi bölöŋi mi mewöyök göröŋ qememö, kunŋan Anutugö jit sihitŋi tem köla wuataŋgömakzawi, yaŋön mönö böŋ qeba nalö teteköŋi qahö mal köhöima. Mewö. \s1 Kraistkö tuarenjoŋurupŋi lök asuhuze. \p \v 18 O (koko) gömokurupni, Kraistkö salupŋe\f + \fr 2.18 \ft Kraistkö tuarenjoŋi mi Antikraist. Grik keu anti, miaŋgö könaŋi yahöt. Yaŋön Kraistkö salupŋe kinja aka Kraist ölŋi tuarenjoŋ ak waŋgimakza.\f* kinda tuarenjoŋ ak waŋgimawaŋön nalö teteköŋe asuhumawi, mi lök jigetka mötze. Keu miaŋgö dop nalö kewöŋe Kraistkö tuarenjoŋurupŋi gwötpuk lök asuhuba kinje. Keugö ölŋi mewö asuhuyöhaŋgöra aka nalö teteköŋaŋgö uruŋe lök kaŋgota maljin, mi mötzin. Miaŋgö aiwesökŋi mewö. \v 19 Tuarenjoŋ ambazip mieŋön nanine kambunöhök mala neŋgömosöta anget. Uruŋini nembuk muneŋ-muneŋ jöhöba mötnarip könagesö sutnine laŋ mala buratiget. Neŋgöreŋ könagesö ölŋi akeak ewö, mönö nembuk pöndaŋ qekötahöba mohokŋe malbinak. Neŋgömosöta tikep kinjei, silik miaŋön mönö könaŋini kewö kondeliga eka mötzin: Yeŋgöreŋök kunöŋ nembuk ölŋa mohot qahö aka malök. \p \v 20 Yeŋön tikep kinjemö, Kraistnöŋ Uŋaŋi Töröŋi eŋgö uruŋine mokoiga bedu memba inahöm eŋgiiga körek eŋön keu ölŋi möt kutuba malje. \v 21 Iŋini keu ölŋi qahö möt kutubepuköra aka keu ki qahö ohom eŋgizal. Mewögöra qahöpmö, iŋini keu ölŋi möt kutuze aka keu ölŋan keu muneŋi kun kondotmamgö osimakza. Miaŋgöra keu ki ohom eŋgizal. \p \v 22 Jisösnöŋ Amötqeqe Toŋi Kraist akzapmö, kun daŋön keu mi qaŋ köljawi, yaŋön mönö isimkakalek ambaziwa akza. Yaŋön Kraistkö salupŋe kinda tuarenjoŋ ak waŋgiba Iwi aka yaŋgö Nahönŋi mi mohokŋe qaŋ köl etkimakza. \v 23 Kunŋan Iwigö Nahönŋi qaŋ kölakzawi, yaŋön Iwiŋi qahö öne malja. Kunŋan Nahönŋi jim miwikŋaimakzawi, yaŋön mönö Iwi mewöyök miwikŋaiba yambuk malja. \p \v 24 Iŋini Buŋa keu könakönahiŋeyök möta kotkeri, mi uruŋine köhöiba kinmapköra galömŋini meme. Buŋa keu möta kotkeri, miaŋön uruŋine kinma ewö, iŋini mewöyök mönö böŋ qeba Iwi aka yaŋgö Nahönŋi yetpuk qekötahöba kinme. \v 25 Kraistnöŋ jöhöjöhö keu kewö neŋgii ahöza, “Nömbuk kinme ewö, mönö oyaeŋkoyaeŋ malmal eŋgibiga teteköŋi qahö mal köhöime.” \p \v 26 Tosatŋan esapköba jaŋjuŋ mem eŋgimakzei, nöŋön yeŋgöra aka keu mi ohom eŋgizal. \v 27 Tosatŋan jaŋjuŋ ahakzemö, Kraistnöŋ Uŋa Töröŋi eŋgö uruŋine mokoiga bedu memba inahöm eŋgimakza. Uŋa yaŋön uruŋine böŋ kini qahö löwörime ewö, eŋön mönö böhi kungöra qahö osime. Mi kewögöra: Yaŋgö Uŋaŋan mönö ahakmemegö keu pakpak kusum eŋgimakŋa. Bedu memba inahöm eŋgimakzawi, miaŋön yuai muneŋi kun qahöpmö, mötmöt ösumŋi öl töhönŋanök akza. Miaŋgöra keu ölŋi kusum eŋgiyöhaŋgö dop mönö keuŋi pakpak tem köla Kraistpuk töp qekötahöba kinme. \p \v 28 O (koko) gömokurupni! Iŋini mönö Kraistpuk töp qekötahöba kinme. Yambuk kinda malinga kunbuk asuhumawi, nalö miaŋgöreŋ qahö közöl neŋgiiga gamu qakŋe qahö mömölaköba anbinmö, ölöp yaŋgö jeŋe awösamkakak qakŋe tamehök kinbin. \v 29 Kraistnöŋ solanŋi akzawi, iŋini keu mi möt kutuze ewö, mönö keu ki mewöyök ölöp möt asarime: Ambazip körekŋan ahakmeme solanŋi ahakzei, yeŋön mönö mewöyök Anutugöreŋök ahuba nahönböraturupŋi akze. Mewö. \c 3 \s1 Neŋön Anutugöreŋök ahuba nahönböratŋi akzin. \p \v 1 \x * \xo 3.1 \xt Jon 1.12\x*Mötket! Suep Iwininan neŋgöra “Nani nahönböraturupni,” mewö neŋgohola miaŋön urukalemŋi ketaŋi kondel neŋgimakza. Nini ölŋa Anutugö nahönböraturupŋi akzin. Mi akzinaŋgöra gölme ambazipnöŋ könaŋamnini qahö möt kutuba malje. Anutugö könaŋi qahö möt kutuzeaŋgöra nanine könaŋamninaŋgöra mewöyök tötöpinpin malje. \v 2 O wölböt alaurupni, nalö kewöŋe nini Anutugö nahönböraturupŋi aka maljin. Mewö mala könaŋgep denöwö aka malbini, mi aukŋe qahö asuhuyök. Mohok kun mötzini, mi kewö: Yaŋön kunbuk aukŋe asuhuiga kaisoŋgolomŋi ölŋi jeninan ekini, nalö miaŋgöreŋ mönö letota i ewö akin. \v 3 Denike yeŋön Kraistköra jörömqöröm mewöŋi ak waŋgizei, yaŋön mönö i köl könjörat mem eŋgiiga yaŋgö tandök ewö sarakŋi aka malme. \p \v 4 Denike yeŋön siŋgisöndok akzei, yeŋön mönö köna keu qeba walöŋmakze. Siŋgisöndok mi iwilele ahakmemeya. \v 5 \x * \xo 3.5 \xt Jon 1.29\x*Kraist nanŋak siŋgisöndokŋi kun qahö yaŋön nanine siŋgisöndoknini köl könjöratmamgöra eta asuhuyöhi, mi ölöp mötze. \v 6 Denike yeŋön Kraistpuk böŋ qeba kinjei, yeŋön siŋgisöndok qahö aka malje. Kunŋan siŋgisöndok toroqeba ahakzawi, yaŋön Jisös qahö eka könaŋi qahö möt kutuba malja. Mewö. \p \v 7 O (kokourupni) gömökurupni! Kunŋan jaŋjuŋ mem eŋgibapuköra mönö galömŋini mem aŋguba malme. Kraistnöŋ solanŋi akzawi, yaŋgö dop ahakmeme solanŋi törörök wuataŋ-gömakzawaŋön mönö solanŋi akza. \v 8 Bölöŋaŋgö Toŋan köna-könahiŋeyök siŋgisöndok aka kota malja. Miaŋgö dop denike yeŋön siŋgisöndok ahakzei, yeŋön mönö Bölöŋi Toŋaŋgö buŋaya akze. Anutugö Nahönŋan mönö yaŋgö nupŋi yaiŋ memamgöra eta asuhuyök. \p \v 9 Denike yeŋön Anutugöreŋök asuhugeri, yeŋgöreŋök kunŋan malmal qainŋi kun uruŋe ahözawaŋgöra mönö siŋgisöndok qahö toroqeba ahakza. Ahuahu dölökŋi ahuba maljawaŋgöra aka siŋgisöndok toroqeba akŋamgö osimakza. \v 10 Denike yeŋön Anutugö nahönböratŋi aka denike yeŋön Bölöŋi Toŋaŋgö nahönböratŋi akzei, mi kewö kewöta möt asaribin: Kunŋan ahakmeme solanŋi qahö wuataŋgömakzawi, yaŋön mönö Anutugö buŋaŋi qahö akza. Mewöŋanök kunŋan alaurupŋi qahö jöpaköm eŋgimakzawi, yaŋön Anutugö buŋaya qahö akza. Miaŋgö aiwesökŋi mewö. \s1 Iŋini mönö jöpaköm aŋguba malme. \p \v 11 \x * \xo 3.11 \xt Jon 13.34\x*Buŋa keugö kötŋi könakönahiŋeyök möta kota maljini, miaŋgö jöjöpaŋ keuŋi kewö: Nini mönö urunöŋ jöpaköm aŋguba malbin. \v 12 \x * \xo 3.12 \xt Jen 4.8\x*Kein (Kain) yaŋön Bölöŋi Toŋaŋgö buŋaya mala munŋi qei kömuyök. Nini mönö i ewö aka malbinbuk. Yaŋön kewögöra munŋi qeyök: Nanŋi ahakmemeŋan bölöŋi ahökmö, munŋaŋ-göreŋan solanŋi ahök. Mönö miaŋgöra qeyök. \p \v 13 O urumeleŋ alaurupni, gölme ambazipnöŋ kazik ak eŋgime ewö, miaŋgöra mönö kude welipköme. \v 14 \x * \xo 3.14 \xt Jon 5.24\x*Nini urumeleŋ alaurupnini jöpaköm eŋgimakzinaŋgöra aka keu ki möt asarizin: Nini kömup köhöikŋaŋgö jaböŋi walöŋda malmal köhöikŋe aŋgota maljin. Kunŋan urukalem qahö ahakzawi, yaŋön mönö toroqeba kömup köhöikŋaŋgö uruŋe kinma. \v 15 Ambazip alaurupŋini kazik ak eŋgimakzei, körek yeŋön mönö köhömuŋi eŋgueŋgu ambaziwa akze. Malmal köhöikŋi mi eŋgueŋgu ambazip mewöŋi kungö uruŋe qahö ahöza, mi ölöp möt yaköze. \p \v 16 Jisös Kraistnöŋ malmalŋi neŋgöra aka köleŋda mosöta jöpaköm aŋguaŋgugö könaŋi mewö kondel neŋgiiga eka möt kutuzin. Neŋön mönö mewöŋanök malmalnini urumeleŋ alaurup yeŋgöra aka köleŋda mosöringa dop kölma. \v 17 Kunŋan gölmegö öröyuaiŋi dopŋe memba maliga alaŋan yuaigöra osiba mözöqözöröŋ aiga ekzapmö, töndup ekbonep aka uruŋi jöhöza ewö, Anutugö urukalemŋan mönö yaŋgö uruŋe denöwö kinbawak? \v 18 O (koko) gömokurupni, jöpaköm aŋguaŋgu mi numbu jitninan keu töhönök timbiliba jimakinbukmö, mi mönö ahakmemeninan keu ölŋi wuataŋgöba aka malbin. \s1 Mönö Anutugö jemesoholŋe tamehök kinbin. \p \v 19 Nini keu ölŋaŋgö buŋaya akzin me qahö? Akzin ewö, mönö ölöp urunini bönjöŋ köliga Anutugö jemesoholŋe awösamkakak kinbin. Keu mi nanini kewöt aŋguba kewö möt kutubin: \v 20 Uruninan yuai bölöŋaŋgöra aka jim neŋgiza ewö, nini keu ki ölöp möt yaközin: Anutunöŋ kewötkewöt Tonini aka keunini diŋdiŋanök kewötma. Anutugö mötmötŋan mönö nanine mötmötnini oŋgita öŋgöŋgöŋi aiga keu pakpak ölöp möt teköza. Miaŋgöra ölöp urunini bönjöŋ köliga malbin. \p \v 21 O wölböt alaurupni, uruninan qahö jim neŋgiza ewö, nini mönö Anutugö jemesoholŋe awösamkakak aka tamehök kinbin. \v 22 Nini Anutugö jöjöpaŋ keuŋi tem köla ahakmemenini dop köl waŋgimakzawaŋgö dop aka memba malakzin. Miaŋgöra yuai kungöra köuluköba qesim waŋgibini, mönö mia neŋgii buŋa qem aŋgubin. \p \v 23 \x * \xo 3.23 \xt Jon 13.34; 15.12, 17\x*Anutugöreŋ jöjöpaŋ keu yahöt mi kewö: Nini mönö Nahönŋi Jisös Kraistkö qetŋi memba möt nariba urunini meleŋbin aka jöjöpaŋ keu jim kutum neŋgiyöhaŋgö dop jöpaköm aŋguba malbin. Mewö qahö aka malbinak, mi Anutugö jeŋe qahö dop kölbawak. \v 24 Denike yeŋön Anutugö jöjöpaŋ keuŋi tem kölakzei, yeŋön mönö Anutubuk qekötahöba malgetka Anutunöŋ yembuk lapingöba kinja. Yaŋön nembuk lapingöba kinjawi, mi Uŋaŋi Töröŋi neŋgiiga urunine saŋep ala maljawaŋgöra möt kutuzin. Mewö. \c 4 \s1 Uŋaya me ömeya mi mönö könaŋini kewöta mötme. \p \v 1 O wölböt alaurupni, kezapqetok ambazip takapulakaŋi gwötpuk mi gölme dop liliköba maljei, miaŋgöra keu pakpak mi zilaŋ kude memba möt narime. Anutugö Uŋaŋan me öme kunŋan sölölöhöiga asuhuzawi, mi mönö mutuk esapesapnöŋ ala kewötme. \v 2 Anutugö Uŋaŋaŋgö könaŋi mi mönö kewö kewöta möt miwikŋaime, “Jisös Kraistnöŋ eta silebuk aka malök,” denike yeŋön keu mi jim miwikŋaimakzei, yeŋön mönö körek Anutugö buŋaya akze. \v 3 Kunŋan Jisösgö könaŋi mewö qahö jim miwikŋaimakzawi, yaŋön Anutugö buŋaya qahö akza. Kraist tuarenjoŋaŋgö ömeŋan mönö yaŋgö uruŋi sölölöhöiga keu jimakza. Kunöŋ asuhuba Kraistkö salupŋe kinda tuarenjoŋ ak waŋgimawi,\f + \fr 4.3 \ft Kraistkö tuarenjoŋi mi Antikraist. Grik keu anti, miaŋgö könaŋi yahöt. Yaŋön Kraistkö salupŋe kinja aka Kraist ölŋi tuarenjoŋ ak waŋgimakza.\f* keu mewö jiget mötketka yaŋön lök nalö kewöŋe gölmenöŋ asuhuza. \p \v 4 O (koko) gömokurupni, iŋini Anutugö buŋaya aketka Uŋa Töröŋan uruŋine kinda gölmegö ömewörömeŋi mi eŋgoŋgita luhut al eŋgimakza. Miaŋgöra kezapqetok ambazip takapulakaŋi mi ölöp luhut al eŋgiba malje. \v 5 Yeŋön gölmegö buŋaya aketka gölmegö ömeŋan sölölöhöm eŋgimakze. Miaŋgöra gölmegö ahakmemeŋi wuataŋgöba keu jigetka urumeleŋgö kopa ambazip yeŋön keuŋinaŋgöra kezap ala mörakze. \p \v 6 Nini Anutugö buŋaya ahinga Uŋa Töröŋan sölölöhöm neŋgimakza. Anutu möt waŋgizeaŋön mönö neŋgö keuninaŋgöra kezap ala mörakze. Anutugö buŋaya qahö akzei, yeŋön neŋgö keuninaŋgöra kezap qahö ala mörakze. Keu ölŋaŋgö Uŋaŋi aka isimkakalekö ömeŋi yetkö könaŋiri mi mönö mewö kewöta möt kutumakzin. Mewö. \s1 Anutunöŋ urujöpakö könaŋi akza. \p \v 7 O wölböt alaurupni! Anutunöŋ jöpaköm aŋguaŋgugö jalöŋi akza. (Miaŋgöra urukalem mi o jeŋaŋgö tandök ewö ahöba korakza.) Miaŋgöra nini mönö jöpaköm aŋguba malbin. Mewö aka maljini, körek neŋön mönö Anutu möt waŋgiba yaŋgöreŋök ahuahu dölökŋi ahuba maljin. \p \v 8 Anutunöŋ urujöpakö Toŋi akza. Mewö akzawaŋgöra kunŋan ambazip qahö jöpaköm eŋgimakzawi, yaŋön mönö Anutu qahö möt waŋgiba tönpin malja. \v 9 Anutunöŋ urukalemŋi kewö kondeli sutnine asuhuyök: Yaŋön Nahönŋi mohok-kunŋan nam köl neŋgii mal köhöibingöra aka melaiiga gölmenöŋ erök. \v 10 Nini Anutu jöpaköm waŋgiinmö, miaŋön urukalemgö könaŋi qahö. Urujöpakö könaŋi mi kewö: Anutunöŋ jöpaköm neŋgiba siŋgisöndoknini köl könjöratmamgöra Nahönŋi melaiiga neŋgöreŋ erök. \p \v 11 O (koko) gömokurupni, Anutunöŋ mewö önöŋi qahö jöpaköm neŋgiyöhaŋgöra neŋön mönö mewöŋanök uruninan jöpaköm aŋgumakin. Urukalem qahö ak aŋguinga qahö dop kölja. \v 12 \x * \xo 4.12 \xt Jon 1.18\x*Kunŋan kun Anutu nalö kunöŋ qahö ehökmö, jöpaköm aŋguba maljin ewö, Anutunöŋ mönö urunine lapingöba kiniga urukalemŋan urunini kokolak qeiga aködamuninambuk maljin. \p \v 13 Nini Anutubuk qekötahöba malinga yaŋön urunine lapingöba kinjawi, mi Uŋaŋi Töröŋi neŋgiyöhaŋgöra aka möt kutuba uruyahöt qahö ahakzin. \v 14 Iwinöŋ Nahönŋi gölmeŋi gölmeŋi neŋgö Amötqeqe Tonini akŋapköra melaiiga erök. Neŋön mi eka möta naŋgöba jimakzin. \v 15 Kunŋan “Jisös Anutugö Nahönŋi akza,” jiba jim miwikŋaimakzawi, Anutunöŋ mönö yaŋgö uruŋe lapingöba kiniga yaŋön Anutubuk qekötahöba malja. \p \v 16 Anutunöŋ uruŋan jöpaköm neŋgimakzawi, nini miaŋgö könaŋi möta miaŋgöreŋ möt narimakzin. Anutunöŋ urujöpakö Toŋi akza. Mewö akzawaŋgöra kunŋan ambazip jöpaköm eŋgiba maljawi, yaŋön mönö Anutubuk qekötahöba kiniga Anutunöŋ yaŋgö uruŋe lapingöba malja. \v 17 Mewö malinga köŋgörököm neŋgiiga Anutugö urukalemŋan urunini kokolak qeiga aködamu-ninambuk maljin. Nini Kraistkö tandök ewö gölme kusukŋi kiaŋgöreŋ maljin. Mewö maljinaŋgöra aka Anutugö jimtekötekö nalö ketaŋe Kraistkö jeŋe aŋgota miaŋgöreŋ awösamkakak aka tamehök kinbin. \p \v 18 Anutunöŋ jöpaköm neŋgiiga kinda öne töhön keŋgötnini mötpinbuk. Siŋgisöndok ambazip yeŋön Anutunöŋ siŋgisöndok-ŋinaŋgö likepŋi meleŋ eŋgibapuköra keŋgötŋini mörakzemö, Anutugö urujöpakŋan urunini kokolak qeza ewö, miaŋön mönö keŋgöt mötmöt pakpak yakörim tekömakza. Miaŋgöra kunŋan keŋgötŋi mörakzawi, yaŋön jöpaköm neŋgimakzawaŋgö könaŋi mi törörök qahö möt teköza. \p \v 19 Yaŋön mutuk jöpaköm neŋgiyöhaŋgöra aka nini urukalem ahakzin. \v 20 Kunŋan “Anutu jöpaközal,” jizapmö, alaŋi kazik ak waŋgimakzawi, yaŋön mönö muneŋ jiji ambaziwa akza. Miaŋgö könaŋi kewö: Alaŋi eka töndup qahö jöpaköm waŋgiza ewö, yaŋön Anutu qahö eka i mönö denöwö jöpaköm waŋgibawakto? \v 21 Kunŋan Anutu jöpaköm waŋgimakzawi, yaŋön mönö alaurupŋi mewöyök jöpaköm eŋgiba malma. Anutunöŋ jöjöpaŋ keuŋi mewö al neŋgiyök. Mewö. \c 5 \s1 Mötnarip ambazip neŋön luhut alakin. \p \v 1 Denike yeŋön Jisös möt nariba “Amötqeqe Tonina akza,” jimakzei, körek yeŋön mönö Anutugöreŋök ahuahu dölökŋi ahuba malje. Denike yeŋön Iwi jöpakömakzei, körek yeŋön mönö yaŋgö Nahönŋi mewöyök jöpaköm waŋgimakze. \v 2 “Anutugö nahönbörat-urupŋi jöpaköm eŋgizin,” jiinga keu miaŋgö ölŋi mi nanini kewögöra kewöt aŋguba mötzin: Anutu jöpaköm waŋgiba jöjöpaŋ keuŋi tem köla wuataŋgömakzin ewö, mönö Anutugö nahönbörat-urupŋi mewöyök jöpaköm eŋgimakin. Miaŋgö aiwesökŋi mewö. \v 3 \x * \xo 5.3 \xt Jon 14.15\x*Anutu jöpaköm waŋgibingö ölŋi mi temkölköl. Anutugö jöjöpaŋ keuŋi wuataŋgöinga dop kölja. Jöjöpaŋ keuŋi tem kölinga lömbötŋambuk qahö akŋa. \p \v 4 Anutugöreŋök ahuahu dölökŋi ahuini, körek neŋön ölöp yaŋgö jitŋi tem köla gölmegö ahakmeme bölöŋi luhut alakin. Anutunöŋ mötnarip neŋgiiga miaŋgö qakŋe köuluköinga lök gölmegö ahakmeme bölöŋi memba et alök. Luhut albingö köna murutŋi kun qahö ahöza. \v 5 Neŋön luhut qahö albinak ewö, denike yeŋön mönö mi akeak? Jisösnöŋ Anutugö Nahönŋa akzawi, mi möt narizawaŋön mönö gölmegö ahakmeme bölöŋi luhut alakza. Mewö. \s1 Anutunöŋ Nahönŋaŋgö keu kewö naŋgöba jiyök: \p \v 6 Jisös Kraistnöŋ Anutugö Nahönŋa akzawi, mi denöwö mötzin? Jisösnöŋ oe geiga Jonöŋ o melun mem waŋgiiga Anutunöŋ nalö miaŋgöreŋ keu mi jiiga mötket aka könaŋgep sepŋi mokomamgö aiga miaŋgöreŋ qet kun Suepnöhök asuhuiga mötket. Keu onöŋ indim mohok asuhuyöhi, miyök qahö. Suep Toŋan keu naŋgöba jiyöhi, miaŋgö aiwesökŋi mi o aka sep, yahöt mi. Toroqeba Uŋa Töröŋan keu mi jimakza. Yaŋön keu ölŋaŋgö Toŋi akzawaŋgöra aka muneŋ jimamgö osimakza. \p \v 7 Naŋgönaŋgö keu karöbut mi mewö mörin ahöza. \v 8 Keu karöbut mieŋgö aiwesökŋini mi Uŋa, o aka sep. Keuŋini mi öröröŋ aukŋe möringa dop köl teköza. \v 9 Keu jakeŋe kaŋgota naŋgönaŋgö ahakzei, mi ölöp möt aŋgön kölakzinmö, Anutugö naŋgönaŋgö keuŋan mönö ambazip keunini oŋgita pöwöwöm köhöikŋi akza. Anutunöŋ Nahönŋaŋgöra “Nani Nahöna!” qeta könaŋi mewö aukŋe naŋgöba jiyök. Miaŋgöra keu mi andö qebinbuk. \p \v 10 Kunŋan Anutugö Nahönŋi möt narimakzawi, naŋgönaŋgö keu Toŋan mönö nanŋak yaŋgö uruŋe maliga yaŋgö könaŋi ölöp möt yaköza. Kunŋan Anutu qahö möt narimakzawi, yaŋön mönö naŋgönaŋgö keu Toŋi nanŋi memba et aliga muneŋ jiji azia ahakza. Anutunöŋ keu kötŋi Nahönŋaŋgöra naŋgöba jiyöhi, yaŋön keu mi qahö möt narizawaŋgöra mönö Anutu nanŋi andö qeba qetalakza. \v 11 \x * \xo 5.11 \xt Jon 3.36\x*Anutunöŋ keuŋi kewö naŋgöba jiyök, “Nöŋön malmal köhöikŋi eŋgimamgö jiali, nani Nahönan mönö malmal kömbönaŋi miaŋgö kondotkondot Toŋi akza.” \v 12 Yaŋgö Nahönŋambuk maljawaŋön mönö malmal köhöikŋi buŋa qem aŋguba malja. Anutugö Nahönŋambuk qahö maljawaŋön mönö malmal köhöikŋi mi qahö buŋa qem aŋguba malja. Mewö. \s1 Malmal köhöikŋaŋgö könaŋi \p \v 13 Uruŋini meleŋda Anutu Nahönŋaŋgö qetŋi memba möt narimakzei, nöŋön kimbi ki eŋgöra ohozal. Malmal köhöikŋaŋgö buŋaya akzei, iŋini miaŋgö könaŋi törörök möt kutumegöra ki ohozal. \v 14 Nini ölöp awösamkakak aka Anutugö kösutŋe anda köuluköba kinda kewö möt yaközin: Wani yuaigöra yaŋgö jit sihitŋaŋgö dop köuluköm waŋgibini, yaŋön mönö köuluknini mi mötma. \v 15 Mi me mi miaŋgöra köuluköinga köuluknini mötmapkö mötzin ewö, mönö keu ki mewöyök möt kutuzin: Wani yuaigöra köuluköm waŋgizini, mi pakpak mönö neŋgö buŋanina akŋa. \p \v 16 Kunŋan alaŋi ehi siŋgisöndok ahiga miaŋön kömup köhöikŋaŋgö buŋaya qahö akŋawi, yaŋön mönö alaŋi miaŋgöra Anutu köuluköiga amöt qem waŋgiiga malmal köhöikŋe aŋgotma. Siŋgisöndok Anutunöŋ mosötmawaŋgö dop akeri, keu ki mönö yeŋgöra jizal. Tosatŋan siŋgisöndok aketka miaŋön kömup köhöikŋaŋgö buŋaya akŋei, yeŋgöra köulukömegöra mi qahö jizal. Qahö. \v 17 Ahakmeme bölöŋi pakpak mi siŋgisöndok akza. Köpösihit tosatŋi ahinga miaŋön kömup köhöikŋaŋgö buŋaya qahö akin. Mewö. \s1 Mötnarip ambazip neŋön Anutubuk qekötahöba kinjin. \p \v 18 Denike yeŋön Anutugöreŋök ahuahu dölökŋi ahugeri, yeŋgöreŋök kunŋan siŋgisöndok qahö toroqeba ahakzawi, mi mötzin. Anutugöreŋök ahuahu dölökŋi ahuba maljawaŋön mönö nanŋi galöm mem aŋguiga Bölöŋaŋgö Toŋan i qahö qeraköba mema. \p \v 19 Nini keu ki mötzin: Nini Anutugö buŋaya akzinmö, gölme dop yeŋön uruŋini qahö meleŋda Bölöŋi Toŋaŋgö kukösum bapŋe malgetka galöm köl eŋgimakza. \p \v 20 Keu ki mewöyök mötzin: Kunöŋ öl töhönŋi akzawi, nini i möt waŋgibingöra Anutunöŋ Nahönŋi melaiiga eta möt-asa-asari neŋgiyök. Kunöŋ öl töhönŋi akzawi, nini yambuk qekötahöba mohok aka maljin. Öl töhönŋi yaŋön mönö Anutugö Nahönŋi Jisös Kraist. Yaŋön Anutu ölbölŋi aka malmal köhöikŋaŋgö kondotkondot Toŋi akza. \p \v 21 O (koko) gömokurupni, tandö lopioŋ aka bem muneŋi tosatŋan köpeiba qeraköm eŋgibepuköra mönö nanŋini galöm mem aŋguba malme. Mewö.