\id ROM - Kein NT [bmh] -Papua New Guinea 2005 (DBL -2014) \h Rom \toc1 Rom \toc2 Rom \toc3 Rom \mt1 Rom \imt1 Agau e nugau zebigeg. \ip Yesus go Mesgai wag siendai, wai 27 mazicina, Pol nug Korin uzan eiman daimai, duailel ipal Rom ban uzan daremen, go Uwait nugau igul suban sesamoranem gusig marabun sikut wai mareun. Rom ban uzan Zuda duailel mui Grik duailel abai ereg gotulai daremen. Pol nug guzenai sikut wai mareun, “Ig duailel unum Uwait nugau ameg ebu igul eg macanem, bo, ig Yesus en oigeb petak emun, go nug igual igul eg zilagai migeimai, gonugau duailel tuguiai tapai migamau.” \iot Agau e sesamorabun ze \io1 1:1-17 Pol go gonugau sikut nugau zebigeg awarar. \io1 1:18–3:20 Duair tub nugau gusig eiman awau i damau. \io1 3:21–4:25 Ig igual salau macanem mui igul naliu sesamoranem mui go eiman ig i isanigamau. Igual oigeb Yesus en petak amam go nug isanigaba, ig awau damam. \io1 5:1–8:39 Ig igual oigeb Yesus en petak mai damun, awau dabun abu pimam. \io1 9:1–11:36 Israel duailel Uwait nug go semarar. Kolital dai dai, nugtal gonugau duailel tapai marar. Ag agal oiagab Yesus en petak amamen. \io1 12:1–15:13 Yesus nugau duailel goagal igul. \io1 15:14–16:27 Pol nug duailel ipal ‘Kero’ awaraimai, gonugau ze poanar. \c 1 \p \v 1 Iz Pol izan ze go sikut wai marem. Iz Yesus Kristus nugau salau du. Iz Yesus nug gonugau ze oi aidabun ulwaimai, Uwait nugau Ze Naliupet duailel awarabun palautileun. \p \v 2 Getal Uwait nug gonugau Ze Naliupet duailel marabun baib mareun. Gonugau ze doimai, awaranemen dudu agen ze go Uwait nugau agau ebu sikut winar. \v 3 Goagen Uwait nugau nag en sikut winar. Go du sul King-Devit nugau ug eiman zoun. \v 4 Go em ebu, Uwait nugau Ah Wes sil go isanarena, Uwait nugau ze umkoskos sesamoraimai, igul naliu pet macaneun. Go noumina, Uwait nug koli asai meun. Go Uwait nugau nag pet, gonun, Uwait nug go duailel unum gusig banou mui gumarabun tapai meun. Nanag go gue Yesus Kristus, igual Dubanou Ban. \v 5 Uwait nug Yesus palautina, go alai ig aigeun, gonun, Uwait nug gonugau ougab naliu eiman ig Yesus nugau ze oi aidabun salau migeun. Uwait nug gonugau salau go migeun, gonun, iguan emgasag unum duailel gonugau ze awaremun, goagen Kristus en goagal oiagab petak aimai, gonugau ze suban sesamoramam. Salau go ig Kristus nugau wanib ebu mai darem. \v 6 Ag, Kristen duailel Rom ban uzan daremen, ag han Uwait nug Yesus Kristus nugau duailel usalabun tapai mareun. \p \v 7 Guzenaimai, iz ag duailel Rom ban uzan daremen, ag sikut wai marem. Uwait nug gonugau ougab nug ag en petak noumaimai, gonugau duailel pet dabun ulareun. Iz Uwait guzenai aurem, “Uwait, igual memenig, mui igual Dubanou Ban, Yesus Kristus mui agen agal oiagab naliu eiman ag isanaraba, agal oiagab selai dabun maramau.” \s1 Pol go Rom duailel en ougab siksikaimai, go Uwait ‘Ese-e’ aureun. \p \v 8 Amegai iz ag guzenai awaramoroi. Iz ag en dabeleimai, iz Uwait guzenai auranem, “O Uwait, iz na ‘Ese-e’ aizem. Na Yesus Kristus palautina, duailel go isanareun.” Iz go Ese-e aurem, einen, emgasag unum ebuan duailel agen ag Rom duailel Kristus en agal oiagab gusig petak emen awarina, duanemin. \v 9 Iz ziwas umkoskos ag en dabeleimai, Uwait auranem. Uwait go abiu go petak. Iz gonugau salau mabun izal oiab gusig maimai, gonugau Ze Naliupet gonugau nag en duailel awaranem. \v 10 Iz getal ag piarab tam, gonun, iz umkoskos Uwait gusig auremin, go nug iz palautilaba, ag uligarabun bitai. Uwait nugtal iz igul go guzenabun ailaba, go petak iz ag waiagab bitai. \p \v 11 Einen, iz ag uligarabun izal dabeleu banou dareu. Iz alaimai, ag isanarabun Uwait nugau Ze awaremin, Ah Wes nug ag gusig maraba, ag suban damamen. \v 12 Izal dabeleu eiman igual oigeb Uwait en petak emun go igua igua isanigei igei damam. Agal oiagab petak emen gonug iz isanilamau. Izal oiab petak emin gonug ag isanaramau. \v 13 O zaiar, ag abiu umamen, ziwas umkoskos iz ag daremen waiagab alaimai, isanarabun dabilanem. Bo, igul ipal beu beu iz ebilab zuna, iz ag daremen waiagab i alaimai, isanaranem. Iz emgasag ipal ebuan duailel Yesus nugau igul sesamorabun isanaremen sul ag han guzental isanaramoroi. \p \v 14 Uwait nug iz gonugau ze duailel awarabun salau mileun, gonun, iz duailel unum ag en salau mai. Grik duailel mui emgasag ipal ebuan duailel abai ereg ag en salau mai. Duailel abiu memen mui, duailel abiu tam abai ereg ag en salau macanai. \v 15 Igul go en, izal oiab siksikai ag duailel Rom ban uzan daremen, Uwait nugau Ze Naliupet abai marabun gumei darem. \s1 Uwait nugau Ze Naliupet gusig mui. \p \v 16 Iz Uwait nugau Ze Naliupet duailel awarabun izal oiab selai eiman awaranem, go en iz aip i nuaneu, einen, Zuda duailel mui emgasag ipal ebuan duailel mui ze go doimai, ag agal oiagab Yesus en petak ina, Uwait nug gonugau gusig sil agal igul eg ebuan koli imarena, Uwait nugau amegwab naliu usalanem. Zuda duailel amegai ze go dunar. Ulis emgasag ipal ebuan duailel han dom. \v 17 Uwait nugau Ze Naliu nug duailel ag Uwait nugau amegwab naliu dabun igul abai mareun, igul go guzenai, agal oiagab petak amegai Yesus en memen guzenaital dabi, duailel go ag naliu damam. Uwait nugau ze nug guzenai aneun, \q1 ‘Duailel ag Uwait nugau ameg wab naliu dacanemen, go nug ag isanaramau en agal oiagab petak anemen, ag muzmuz awau damamen.’ \rq Habakuk 2:4\rq* \s1 Duailel unum ag igul eg macanemen. \p \v 18 Uwait go Mesgai wag dareu, gonugau aigsisilai dareu go abai migei dareu, einen, duailel unum go semoroimai, igul eg beu beu macanemen. Ag agal igul eg nug duailel ipal go Uwait nugau petak ze abiu mabun wageimai macanemen. \v 19 Uwait go aigsisil aneu, einen, gonugau igul unum go araog duailel abai mareun, gonun, ag go abiu mabun iboin. \v 20 Go einen, go petak, duailel agen agal ameag nug Uwait piabun iborain tam, bo, Uwait nug em usalai meun ziwas ebu, duailel ag gonugau igul erunai pet dabelabun go iboin, einen, ag go ece usalai meun uligaimai, go erunai pet abiu mabun iboin. Guzenaimai, duailel ag Uwait go Uwait banou, go gusig mui, go muzmuz guzenaital damau, abiu mabun iboin pet. Gonun, duailel go abiu maimai, ag Uwait guzenai aurabun iborain tam, “Iz na i abiu, gonun, iz ein igul guzenabun go guzenai.” \p \v 21 Duailel ag Uwait abiu, bo, ag go i ulagwag muranemen. Gonug ag isanarena, go i ‘Ese-e’ auracanemen. Agal dabeleu eg pet usaleun. Guzenaimai, agal oiagab oug ag ein igul naliu ta, ein igul eg ta, ag i abiu. \v 22 Duailel ag guzenemen, “Ig dabeleu naliu mui,” bo, ag dabeleu naliu mui tam, ag dabuiag utub duailel. \v 23 Petak Uwait muzmuz awau dacaneu agen i ulagwag muranemen. Ag abiu duailel mui, meg, man, egun inain ag unum noumamamen, bo, ag agal doropag agtal patai maraimai, ulapagwag maranemen. \p \v 24 Duailel ag dabuiag utub duailel sul, igul eg asiu mabun dabilanemen. Guzenina, Uwait nug utarina, ag agal dabeleu eg sesamoraimai, uhu igul eg pet maimai, agal enimag ebu agzozou wal igul macanemen. \v 25 Dudu go ag Uwait nugau petak ze uteimai, polu ze ipal en oiagab petak anemen. Ag Uwait nug ece usalai meun ecesab go agal salau maimai, ulagwag maranemen. Ag Uwait nugau salau moroimai, go i ulagwag muranemen. Bo, Uwait nug sag duailel agen umkoskos ulagwag muramam. Petak! \p \v 26 Duailel ag Uwait ulagwag murabun utemen, gonun, Uwait nug ag utarina, ag igul eg pet macanemen. Iz igul go araog awarai. Ailel ag Uwait nug agal gamulagar abai sag ninan aimai awareun. Ag igul go sag i guzenanemen. Bo, ag agzozou ailel zaiagar abai wal igul macanemen. Ag igul go guzenanemen go agal gamulagar abai ninanemen sul guzenanemen. \v 27 Dudu ag han guzenaital ag agal ulaiagar abai sag i ninanemen. Dudu ag agal oiagab ougeiman ab sul elena, ag agzozou agal dudu zaiagar abai wal igul macanemen. Ag go igul eg pet guzenanemen, gonun, Uwait nug ag uhu banou mareun. \p \v 28 Ag Uwait abe mabun iboin, bo, ag ‘Uwait go Dubanou Ban’ guzenai dabilab utemen, gonun, Uwait nug ag utarina, ag agal dabeleu eg sesamoraimai, igul eg asiu pet macanemen. \v 29 Duailel go umkoskos ag igul eg beu beu maimai, ag duailel ipal ebalagab igul eg pet macanemen. Ag ecesab asiu mui aimai, ag umkoskos koli ecesab ipal wabun dabilanemen. Ag umkoskos duailel ipal uhu marabun igul eg beu beu ag ibalagab macanemen. Ag duailel ipal agal ecesab wabun dabeleu asiu wanemen. Ag duailel ugarendai, noumanem. Ag agzozou ze alalaimai, alalacanemen. Ag polu ze mina, agal zaiagar agen go petak ze mai darem aimai dabelabun guzenanemen. Ag duailel ipal uhu marabun dabeleimai, agal igul beu beu macanemen. Ag wage wageimai ze eg agal zaiagar enimag ebu macanemen. \v 30 Ag agal zaiagar enimag ebu polu ze araog maranemen. Duailel go igul eg macanemen ag Uwait nugau iwai zaugul. Agen dudu wanimag ulapagwag mui ag gaul dudu sul ze gaul gaul awaranemen. Ag agsag duailel wanimag banou mui dabeleimai, agal wanimag wag macanemen. Ag igul eg mabun abu awau dabelacanemen. Ag agal memeagar anaiagar agal ze i sesamoranemen. \v 31 Ag dabeleu naliu tamacag, ag aiu ses ein igul guzenemenin Uwait nug aurabun i dabelanemenin. Ag agal ze petak aimai, sesamorab tam. Ag agal ug en oiagab noumaimai, i isanaranemen. Ag duailel uhu mui en oiagab i egwanemen. \v 32 Ag abiu, Uwait nugau kasai ze naliu nug guzenai duailel en guzenai aneun, ‘Duailel ag igul eg go guzenanemen Uwait nug duailel go noumamamen aneu.’ Ag ze go abiu, bo, ag agal igul eg utab tam, ag umkoskos mai daremen. Ag igul tub han guzenaital guzenanemen, duailel ipal agen igul eg go guzenina, agen oiagab siksikaimai, anacanemen, ‘Ag igul go guzenanemen, go naliu.’ \c 2 \s1 Uwait nug aiu ses duailel unum sisiaramau. \p \v 1 O zaiar, ag duailel ipal sisiarabun dabelacanemen igul go eg. Ag han igul eg macanemen, gonun, Uwait nug ag han uhu marabun iboin. Ag duailel agal igul eg ze sisiaranemen, bo, duailel go igul eg macanemen sul ag han guzenaital guzenanemen. Gonun, ag duailel ipal agal igul sisiaramamen go ag agagal igul han sisiamamen. Go igul nug ag ze mui abai maramau. \v 2 Ig abiu Uwait nug duailel guzenai igul eg macanemen gonugau igul tuguiai eiman sisiaramau. \v 3 Ag duailel igul eg macanemen ze sisiaranemen, bo, ag han igul eg go macanemen. Gonun, ag abiu mamamen Uwait nug ag ereg sisiaraimai, uhu maramau. Ag uhu go eiman erunai uminai unamamen? Ag unabun iborain tam. \v 4 Uwait go ag en ougab eg wai maimai, go ag pigai eg i maraneu. Uwait go agal igul eg utabun ziwas huia gumarai dacaneu. Bo, ag gonugau igul naliu en i dabilanemen. Ag Uwait suban abe mab tam. Guzenaimai, ag agal oiagab gusig maimai, agal igul eg ebuan koli kekulaimai, gonugau ze sesamorab tam. \p \v 5 Bo, ag duailel agal oiagab gusig pet dareu, ag agal igul eg utabun iborain tam. Guzenaimai, ag agtal uhu banou pet umamen. Agal uhu go aiu ses Uwait nug duailel unum sisiaramau ebu umamen. Ziwas go ebu, duailel ag gonugau aigsisilai banou zuba, gonugau igul tuguiai pimamen. \v 6 Duailel unum ag igul eg macanemen ta, igul naliu macanemen ta, Uwait nug koli guzenaital ece maramau. \v 7 Duailel ipal umkoskos salau naliu macanemen ag Uwait nug dual awau muzmuz dabi, go nug agal wanimag wag mamau. Duailel go uhu oimai, gusig tapai dacanemen, gonun, Uwait nug ag muzmuz awau dabun gusig maramau. \v 8 Bo, duailel ipal ag agsag en tutak dabeleimai, ag Uwait semoroimai, gonugau petak ze duabun utanemen. Ag igul eg macanemen. Uwait nug ag en aigsisilai banou maba, gusig ugaramau. \v 9 Duailel ag igul eg guzenai macanemen, Uwait nug uhu maraba, ag mu umamen. Zuda duailel igul eg macanemen go amegai uhu maramau, emgasag ipal ebuan duailel igul eg macanemen go ag han uhu maramau. \v 10 Bo, duailel ipal ag igul naliu macanemen duailel go Uwait nug ‘ag igul naliu macanemen duailel’ awaraimai, agal ulapagwag banou mui wag maraimai, agal oiagab selai dabun maramau. Zuda duailel igul naliu macanemen go nug amegai ag ebalagab igul naliu go guzenamau, koli emgasag ipal ebuan duailel igul naliu macanemen go ag han guzenaramau. \v 11 Einen, Uwait nugau ameg ebu duailel unum tutak, gonun, Zuda duailel mui emgasag ipal ebuan duailel mui unum guzenaital sisiaramau. \p \v 12 Ag go don, emgasag ipal ebuan duailel ag Moses nug Uwait nugau kasai ze marab tam, bo, agal oiagab oug ein igul naliu ta, ein igul eg ta ag abiu. Guzenaimai, ag igul eg mina, Uwait nug ag unum eg maramau. Zuda duailel ag Uwait nugau kasai ze mui, ag han agal oiagab oug ein igul naliu ta, ein igul eg ta, abiu macanemen, gonun, ag kasai ze go sesamorab tam, igul eg mebi, aiu ses Uwait nug ag sisiaraimai, eg maramau. \v 13 Ag go don, duailel ag kasai ze gaul dabuiag nug duanemen, ag Uwait nugau ameg ebu naliu i damamen. Bo, duailel ag kasai ze suban sesamoranemen ag petak ag gonugau ameg ebu naliu daremen. \v 14 Emgasag ipal ebuan duailel ag Uwait nugau kasai ze tamacag, bo, ag igul naliu kasai ze go nug aneu sul guzenina aimai, duailel ipal ag abiu ag agal oiagab ougeiman ein igul naliu ta, ein igul eg ta guzenabun abiu maimai, igul naliu mabun oiagab nug weinanem. \v 15 Ag igul naliu macanemen go ag agal oiagab ougeiman Uwait nugau kasai ze erunai pet abiu macanemen duailel ipal abai maranemen. Guzen anemen, agal oiagab oug agal igul eg ta, igul naliu ta awarina, igul naliu mabun oiagab weinanem. Ziwas tub ebu agal dabeleu nug ‘ag igul eg mai daremen’ awaraneu. Guzenina, agal oiagab eg waneu. Ziwas tub ebu agal dabeleu nug awaramau ‘ag igul naliu mai daremen.’ Guzenai awarina, agal oiagab naliu usalaneu. \v 16 Ziwas tub zumau ebu, Uwait nug Yesus Kristus palautaba, alaimai, go nug ein igul duailel agal oiagab oug mui, dabeleu ebu mui, wageimai dareu go nug unum sisiaramau. Gonun, iz duailel ‘Uwait nug Kristus ag isanarabun palautina, aleun’, Ze Naliupet awaraimai, iz koli ‘Go agal igul sisiarabun alamau’ ze awaranem. \s1 Zuda duailel go agal kasai ze mui. \p \v 17 Ag Zuda duailel, ag go don, ag tutak tutak kasai ze en agal oiagab petak aimai, ag siksikaimai, ‘ig Uwait nugau duailel,’ anemen. \v 18 Ag abiu Uwait nugtal ig ein igul guzenabun aneun. Ag kasai ze umkoskos nanalanemen, gonun, ag ein igul Uwait nugau ameg ebu naliu dacaneu ag go abe maimai, igul naliu mabun iboin. \v 19 Gonun, ag guzenai dabelanemen, ‘Emgasag ipal ebuan duailel ag ameag kumi dudu sul ag abu abiu tam, iguan ag abai marab.’ Ag koli guzenai dabelanemen, ‘Ag umaum daremen, bo, ig petak al hilanau ebu darem, gonun, iguatal duailel go agal al sul, abu abai marab.’ \v 20 Ag guzenai dabelanemen, ‘Duailel go ag dabeleu naliu tamacag, gonun, iguan duailel go igul naliu guzenabun abai marab. Igua abai maranem dudu sul, iguan duailel go igual igul sesamorabun abai marab.’ Ag guzenanemen, ‘Ig Uwait nugau kasai ze mui, gonun, ig Uwait nugau petak ze unum abe macanem, gonun, iguan duailel go geleiger ginaginam sul Uwait nugau Ze abai marabun iboin.’ \v 21 Petak, ag duailel ipal igul naliu mabun abai maranemen, ag einen agtal agzozou abai marab tam ta? Ag duailel ecesab i zob wan aimai awaranemen, bo, ag ecesab zob wanemen. \v 22 Dudu ag dudu ipal agal ailel abai i aidabun aimai awaranemen, bo, ag dudu ipal agal ailel abai igul eg mai aidanemen. Ag polu uwait semaranemen, bo, ag polu uwait agal Nou Zaueim simai, agal ecesab zob wanemen. \v 23 Ag Uwait nugau kasai ze pataimai, siksikanemen, bo, ag kasai ze unum i sesamoranemen, go gonugun, ag duailel ipal agal ameagab ebu Uwait uhu muranemen. \v 24 Uwait nugau ze nug guzenai aneun, \q1 “Ag Zuda duailel, ag igul eg macanemen, gonun, emgasag ipal ebuan duailel agen agal igul eg uligaimai, Uwait ze biabial kuai auranemen.” \rq Aisaia 62:12\rq* \p \v 25 Iz ze tub awarem. Ag, Zuda dudu, ag Uwait nugau kasai ze unum sesamoraimai, agal enimag galau kuatanemen, go naliu pet. Bo, ag kasai ze unum suban i sesamoranemen, igul eg macanemen, agal enimag galau kuatanemen go ag Uwait nugau ameg ebu dudu enimag galau kuatab tam sul daremen. \v 26 Emgasag ipal ebuan dudu ag agal enimag galau i kuatanemen, bo, go kasai ze nug ein igul naliu guzenabun eun unum sesamoranemen, igul go nug ag Uwait nugau ameg ebu dudu ag agal enimag galau kuatemenin sul. \v 27 Ag go don, emgasag tub ebuan du gonugau enib galau kuatab tam go igul naliu Uwait nug gonugau kasai ze ebu guzenabun eun sesamoraneu, go nug ag Zuda dudu Uwait nugau ameg ebu ze mui aimai abai maramau, einen, ag Uwait nugau Ze sikut wemen patai daimai, ag agal enimag galau kuatanemen, bo, ag kasai ze go subantal i sesamoranemen, igul eg macanemenin. \p \v 28 Dudu ag ‘ig Zuda dudu sul aidanem’ aimai anemen, bo, ze go eim ag Uwait nugau dudu petak abai marab tam. Agal enimag galau kuatemenin go enimag wag ebu tutak aimai, igul go nug ag Uwait petak nugau dudu pet abai marab tam. \v 29 Du tub petak go gonugau ougab Uwait en petak pet aimai, igul naliu macaneu, du go Uwait nugau Ah Wes nug isanorona, nugtal gonugau ougab oug igul naliu tutak guzenabun dabilaneu. Ziwas go ebu, go petak Uwait nugau du dareu. Go petak Uwait nugau ameg ebu Zuda du. Bo, du tub nug kasai ze sikut wemen sesamoraimai, gonugau enib galau kuataneu, bo, go kasai ze unum suban i sesamoraneu, go Uwait nugau ameg ebu gonugau du pet i dareu. In du go Zuda du petak usalina, duailel ipal agen gonugau wanib ulagwag i muranemen, Uwait nugtal gonugau wanib ulagwag muraneu. \c 3 \p \v 1 Guzenaimai, agen iz koli guzenai ailabun iboin, “Erunai ig Zuda duailel iguan emgasag ipal ebuan duailel zilacaramam? Ig igual enimag galau kuatamam go sil erunai isanigacaneu?” \v 2 Ag go don, iguan petak duailel ipal zilacaramam! Amegai Uwait nug gonugau ze beu beu, ig Zuda duailel, migeun. Go nug nugau ze duailel ipal awarabun migeun. \p \v 3 Gonun, ein igul ig ebiligeb zoun? Zuda duailel ipal ag Uwait nugau Ze en agal oiagab petak i memen. Ag gonugau ze i sesamoranemen. Guzenina, igul eg gonug Uwait nugau petak ze oi hamaceu ta? \v 4 Tam pet tam! Go umkoskos gonugau ze aneun go petak sesamoraneu. Duailel unum ag polu ze mamamen aimai, Uwait nug go polu ze i macaneu, go petak ze tutak maraneu. Einen, Uwait nugau ze nug guzenai aneu, \q1 “O Uwait, na ein ze mamam duailel go doimai, na du tuguianau pet abe mizanem. Duailel agen nait ze sisiaimai, petak i anem, nagtal ag polu ze macanemen abai marai.” \rq Buk Song 51:4\rq* \p \v 5 Ig guzenai marabun iborain ta? “Ig igul eg memun, duailel ipal Uwait go tuguiai igul macaneu abai maraneu. Gonun, igual dabeleu ig igul eg memun, Uwait nug ig en aigsisilaimai, uhu migamau, igul go tuguiai tam.” (Iz ze go em ebuan dudu ipal agen imem sul ze mem.) \v 6 Bo, go petak tam. Tam pet tam! Uwait nugau igul tuguiai tam aba, aiu ses duailel em ebu unum go nug erunai sisiaramau? \p \v 7 Duailel ipal ag guzenai anacanem, “Ig polu ze memun, Uwait nugau wanib ulagwag banou bitamau. Einen, igual polu ze nug Uwait nugau petak ze araog abai maraneu. Gonun, Uwait nug einen ig, Zuda duailel, emgasag ipal ebuan duailel igul eg macanemen sul sisicigeimai, uhu miganeu?” \v 8 Guzenaimai, ig guzenai ze mabun iborain ta? “Ig igul eg memun igul naliu zumau.” Duailel asiu ag izal wanim ebu ze maimai, izan guzenai ze macanem anemen. Duailel ag iz en guzenai ze anemen ag polu ze maranemen. Duailel go Uwait nug aiu ses ag sisiaraimai, uhu banou pet maramau. \s1 Du tub nug umkoskos igul naliu i macaneu. \p \v 9 Gonun, ig Zuda duailel sag duailel naliu, ig Uwait nugau ameg ebu emgasag ipal ebuan duailel zilacaramam ta? Tam pet, tam! Iz ze go getal awaremin. Igul eg nug ig Zuda duailel mui, emgasag ipal ebuan duailel abai ereg umkoskos gumiganeu. \v 10 Uwait nugau ze nug guzenai aneun, \q1 “Du tub nug umkoskos igul naliu i macaneu. Tam pet, tam! Duailel ag unum igul eg macanemen. \v 11 Du tub nug Uwait erunai pet dareu aimai suban i dabilaneu. Du tub nug go isanarabun Uwait i itananeu. \v 12 Duailel unum ag Uwait semoromenin. Ag unum eg usalina, Uwait nug ag gonugau salau mabun tapai marabun iborain tam. Du tub nug gonugau zaug ebu igul naliu i macaneu. Petak pet, igul naliu macaneu du i dareu. \rq Buk Song 14:1-3\rq* \q1 \v 13 Duailel agal oiagsau eb ob i sigelanemen sul. Ag duailel ipal igul eg mabun polu ze awaranemen. \rq Buk Song 5:9\rq* \q1 Ein ze agal oiagsau eiman alacaneu, go gue man nug kaluaraneu sul, ag duailel eg maranemen. \rq Buk Song 140:3\rq* \q1 \v 14 Agal oiagsau nug umkoskos duailel ipal sinocarena, go uhu wanemen. \rq Buk Song 10:7\rq* \q1 \v 15 Ag umkoskos duailel ugarina, noumabun dabelacanemen. \v 16 Ag emgasag unum aidaimai, ecesab unum eg waimai, duailel oiagab eg wai mabun guzenanemen. \v 17 Ag duailel abai oiagab selai mui dabun igul go ag i abiu. \rq Aisaia 59:7-8\rq* \q1 \v 18 Ag Uwait en dabeleimai, gonugau ze uminaimai i sesamoranemen.” \rq Buk Song 36:1\rq* \p Ze go unum Uwait nugau kasai ze ebu dareu. \p \v 19 Gonun, ig unum abiu duailel inen ag Uwait nugau kasai ze gonugau pigsal damamen, kasai ze gonug gumaraneu, gonun, Zuda du tub nug Uwait guzenai aurabun iborain tam, “Iz ein igul naliu ta, ein igul eg ta, go gue iz i abiu,” Gonun, Uwait nug ig Zuda duailel mui, emgasag ipal ebuan duailel abai ereg aiu ses ig ze mui aigamau. \v 20 Einen, duair tub in go kasai ze sesamorabun salau macaneu, go Uwait nugau ameg ebu naliu i damau. Go gue einen, kasai ze eim ig igul eg macanemun abai miganeu, ig go sesamorabun gusig i miganeu. \s1 Uwait nug duailel nug dual tuguiai dabun erunai isanaramau. \p \v 21 Bo, ulis Uwait nug duailel igul tub awau eiman ig gonugau ameg ebu tuguiai dabun tapai migeun. Go ag gonugau kasai ze sesamoranemen eiman tam. Uwait nug ig igul awau abai migeun. Moses mui Uwait nugau ze doimai, awaranemen dudu mui agen igul go awau en ze memen. \v 22 Uwait nug Yesus duailel agal igul eg ebuan imarabun palautina, aleun. Guzenina, duailel inen ag agal oiagab Yesus Kristus en petak mina, Uwait nug ag izal ameab duailel tuguiai aimai anacaneu, gonun, Zuda duailel mui, emgasag ipal ebuan duailel mui ag tutaksag. \v 23 Einen, duailel unum igul eg macanemen. Ag igul eg macanemen, gonun, Uwait nug agal wanimag banou mui i wag maramau. \v 24 Duailel ag Yesus en oiagab petak emen, Uwait nug gonugau ougab naliu eiman ag gaul isanarena, ag gonugau ameg ebu naliu dacanemen anacaneu. Yesus Kristus nug ag en noumaimai, agal igul eg zilagai mareun, gonun, Uwait nugau ameg ebu ag ulis ze tamacag. \v 25 Uwait nug Yesus Kristus igual igul eg zilagai migabun tapai moroun. Gonun, Yesus nug duailel agal ameagab ebu a gegeulanau ebu noumaimai, ig go en igual oigeb petak emun, gonugau eseu nug igual igul eg go unum gau migeun, gonun, ulis Uwait ig en aigsisil i eu. Gonun, Uwait nug go muzmuz igul naliu macaneu abai miganeu. Getal duailel ag igul eg mina, Uwait nug ag pigai i eg maraneun. \v 26 Bo, go agal igul eg unum dabug sikab tam, go gonugau dabeleu ebu dareu. Bo, go igul tub awau mabun dabeleun. Ulis, Uwait nug ig pigai eg migab tam, einen, go nug ig en ougab eg waimai, Yesus Kristus igual igul eg zilagai migabun palautina, alabun gumei dareun. Gonun, ig abiu Uwait go tuguiai dacaneu du. Gonun, duailel ag agal oiagab Yesus en petak emen go duailel Uwait nugtal ag gonugau ameg ebu tuguiai dacanemen anacaneu. \p \v 27 Gonugun, erunai igual wanimig wag mab? Igul go ig guzenabun iborain tam. Abu go gebeun. Ein igul nug ig Uwait nugau ameg ebu naliu usalemun? Go igual igul naliu ebu tam. Go kasai ze sesamoremen eiman han tam. Tam pet, tam! Igual oigeb petak anem igul go nug petak ig gonugau ameg ebu naliu usalemun. \v 28 Ig unum abiu, duailel agal oiagab petak anemen gonug ag Uwait nugau ameg ebu duailel naliu dacanemen. Ag kasai ze sesamoranemen igul go eiman ag Uwait nugau ameg ebu duailel naliu i dacanemen. \v 29 Uwait go Zuda duailel sag agal Uwait ta? Go emgasag ipal ebuan duailel agal Uwait ta? Io, go Zuda duailel mui emgasag ipal ebuan duailel abai ereg agal Uwait. \v 30 Uwait go tutak, einen, ig abiu Uwait tub i dareu. Zuda duailel agal oiagab petak amamen Kristus nug agal igul eg zilagai marena, ag Uwait nugau ameg ebu duailel naliu dacanemen. Emgasag ipal ebuan duailel ag han agal oiagab petak amamen, Kristus nug agal igul eg zilagai marena, ag Uwait nugau ameg ebu duailel naliu dacanemen. \v 31 Go petak aba, igual oigeb petak emun gonug kasai ze oiamau ta? Tam pet, tam! Ig Yesus nugau igul sesamoraimai, ig kasai ze han suban sesamoranem. \c 4 \s1 Abraham gonugau ougab Uwait en petak eun, gonun, Uwait nug go du naliupet aureun. \p \v 1 Duailel agal oiagab Yesus en petak mina, Uwait nug go duailel naliu anacaneu. Gonun gue, Abraham go ig Zuda duailel igual memenig ig go en ein amam? Go eruneun? \v 2 Uwait nug Abraham nugau salau naliu uligaimai, go du naliupet eun zob, gonugau wanib wag mabun iboin. Bo, Uwait nug gonugau salau naliu uligaimai, go du naliupet anab tam, gonun, go gonugun, gonugau wanib wag murabun iborain tam. \v 3 Einen? Uwait nugau ze eim guzenai aneu, \q1 “Abraham go gonugau ougab Uwait en petak eun, gonun, Uwait nug go du naliupet eun.” \rq Stat 15:6\rq* \p \v 4 Ag don, du tub go du tub nugau salau maimai, aiwag waneu. Aiwag go gue gaul wab tam, go salau maimai, waneu. \v 5 Bo, du tub go gonugau salau macaneu go Uwait nugau ameg ebu naliu i usalamau. Tam, go gonugau ougab Uwait en petak mina, Uwait nug go du naliupet anacaneu. Uwait nug du go getal seugab eun koli gonugau ameg ebu naliu dabun tapai macaneu. \v 6 Em gasag gumaraneun du banou King-Devit nug guzenaital aneun, “Uwait nug duailel gonugau ameg ebu naliu dacanemen anaimai, ag kasai ze sesamoranemen en i dabilaneu. Bo, Uwait go duailel ipal naliu awaraimai, agal oiagab siksikai dacanemen.” \p \v 7 Devit nug guzenai sikut weun, \q1 “Uwait nug duailel agal igul eg unum zilagai maraimai, wageimai marendai, agal oiagab siksikai dacanemen. \v 8 Banou nug du tub guzenai auramau, ‘Iz nait igul eg memen koli i dabilai.’ Go guzenai aurina du go gonugau ougab banou siksikeu.” \rq Buk Song 32:1-2\rq* \p \v 9 Gonun, ig igul go en ein ai? Go oiagab siksikanemen igul dudu go agal enimag galau kuatanemen agal sag ta? Emgasag ipal ebuan dudu goagal enimag galau kuatab tam go agal tam ta? Tam, agal ereg. Einen, ig abiu ig getal Uwait nugau ze eim guzenai aneu enemun, “Abraham gonugau ougab Uwait en petak eun, gonun, Uwait nug du naliupet gue eneun.” \v 10 Abraham go erunai darena, Uwait nug du naliu eun? Go gonugau enib galau kuateun ziwas ebu ta, kuatab tam ebu ta? Uwait nug Abraham guzenai i aureun, “Ameigai nait enim galau kuatamam. Guzenamam, na izal ameab du naliu usalamam.” Tam, Abraham gonugau enib galau kuatab tam ziwas ebu, Uwait nug go du naliu eun. \v 11 Amegai, Uwait nug Abraham go du naliu eun. Dai dai, Abraham gonugau enib galau kuateun. Go igul go guzeneun, einen, go amegai gonugau ougab Uwait en petak mina, go Uwait nugau ameg ebu du naliu usaleun, abai mareun. Gonun, Abraham go dudu agal enimag galau i kuatanemen, agal oiagab Uwait en petak anemen agal memeag. Dudu go agal oiagab petak emen ag han Uwait nugau ameg ebu dudu naliu usalabun iboin. \v 12 Abraham go han dudu agal enimag galau kuatemenin agal oiagab Uwait en petak emen agal memeag. Agal enimag galau kuatemenin en Abraham agal memeag ig guzenai i anacanem. Abraham go gonugau enib galau kuatab tam ebu gonugau ougab petak eun. Guzenina, dudu go ag gonugau igul sesamoraimai, agal oiagab Uwait en petak anemenin, go en petak Abraham go agal memeag. \s1 Uwait nug baib guzenai meun ‘Duailel agal oiagab petak emen go nug igaramau’. \p \v 13 Uwait nug Abraham gonugau embigeg mui baib guzenai mareun, ‘Agen em unum umamen’. Bo, Abraham go kasai ze eiman baib go wab tam. Gonugau ougab Uwait en petak mina, Uwait nug go du naliupet eun, gonun, go em go umau. \v 14 Duailel ag kasai ze sesamoraimai, em go omen zob, Uwait nug baib go gaul meu zob. Duailel ag kasai ze sesamoraimai, em go omen zob, ag agal oiagab Uwait en petak anemen, go gaul dareu zob. \v 15 Duailel ag kasai ze unum sesamorabun iborain tam, gonun, Uwait ag en aigsisil aneu. Kasai ze i dareu zob, duailel ag kasai ze etuburabun iborain tam. Bo, kasai ze dareu, ig go etuburacanem. \p \v 16 Gonugun, duailel agal oiagab Uwait en petak emen, ag gonugau baib eiman ecesab umamen. Einen, Uwait nug baib mareun, gonugau ougab naliu eiman ecesab go gaul maramau. Abraham nugau embigeg unum agal oiagab petak emen ece go umamen. Zuda duailel ag Uwait nugau kasai ze mui, ag sag ece go i umamen. Bo, duailel unum ag, Abraham nug sul, agal oiagab Uwait en petak anemen ag han ecesab go umamen. Abraham go duailel oiagab petak anemen agal memeag. \v 17 Uwait nugau ze eim guzenai aneun, \q1 “Abraham, iz na emgasag asiu ebuan duailel unum agal memeag usalai mizemin.” \rq Stat 17:5\rq* \p Guzenaimai, Uwait nugau ameg ebu oiagab petak emen duailel ag unum Abraham nugau embigeg. Uwait nugtal dudu noumemen koli asai maraneu. Ece getal usalab tam, go nug ze mina, unum usalemen. Guzenina, Abraham gonugau ougab go Uwait en petak pet mai dareun. \p \v 18 Abraham go Uwait nug gelegul asiu murabun en ougab petak eun. Go ureg, gonun, iz mogoi i wai aimai dabeleun. Go Uwait nug en tutak umkoskos ougab petak aimai, gumei dareun. Guzenina, Uwait nug go emgasag asiu agal duailel unum agal memeag usalai meun. Uwait nug getal guzenai aureun, \q1 “Na embigeg asiu emes wagan ureb sul umam.” \rq Stat 15:5\rq* \p \v 19 Abraham go ureg pet, gonugau wai 100 waugab, noumabun aimai dareun. Gonun, go mogoi wabun iborain tam. Sara han go ureg pet meun go mogoi wabun iborain tam, gonun, Abraham nugau dabeleu go mogoi i soligumau aimai dabeleun. Bo, gonugau ougab Uwait en petak eun go utab tam, go gusig mai dareun. \v 20 Bo, Abraham go Uwait nug baib moroun en dabeleu aliag i waneun. Gonugau ougab Uwait en petak eun utab tam, gusig mai daimai, duailel ipal agal ameagab ebu Uwait nugau wanib ulagwag macaneun. \v 21 Gonugau dabeleu aliag mab tam, go abiu Uwait nug ein igul mabun baib meun gonugau gusig nug igul go petak mamau. \v 22 Guzenaimai, \q1 Uwait nug Abraham nugau ougab petak eun uligaimai, du naliu aureun. \rq Stat 15:6\rq* \p \v 23 Ze go Uwait nug Abraham du naliu aureun, go gotal isanurabun sikut wab tam. \v 24 Ze go nug ig han isanigabun sikut wemen dareu. Igual oigeb Uwait en petak anem Uwait nug ig duailel naliu aigamau. Go igual Dubanou Ban, Yesus a gegeulanau ebu noumeun koli asai meun, gonun, ig go en oigeb petak anem. \v 25 Uwait nug Yesus dudu ipal agal ebeagab ebu mina, go igual igul eg zilagai migabun a gegeulanau ebu noumeun. Gonug ig gonugau ameg ebu naliu dabun go koli asai meun. \c 5 \s1 Ig Uwait nugau ameg ebu duailel naliu damam. \p \v 1 Gonun, ig igual oigeb petak mina, Uwait nugau ameg ebu duailel naliu damam. Yesus Kristus, igual Dubanou Ban nug ig Uwait nug mui igual oigeb selanau mui dabun tapai migeun. \v 2 Igual oigeb petak emun, gonun, Kristus nug ig Uwait nug mui pezai dabun tapai migeun, gonun, Uwait nug gonugau ougab naliu eiman isanigeimai, suban gumigamau. Guzenaba, ig oigeb siksikai guzenai anacanem, ‘Ig Uwait nug aiu ses igual wanimig wag migabun gumei dacanem.’ \v 3 Igul go sag tam. Petak pet, ig han uhu wabun en oigeb siksikai dacanem. Einen, ig uhu omun, igual oigeb Uwait en petak emun, go uhu nug gusig miganeu. \v 4 Igual oigeb petak emun gusig pataimai, ig abiu Uwait nug ig igul naliu macanem aigamau. Go guzenai aigina ig abiu ig oigeb siksikai Uwait nug aiu ses igual wanimig wag migabun gumei dabun go iboin. \v 5 Ig guzenai gumei darena, igual oigeb i eg waneu. Einen, Uwait nug gonugau Ah Wes igual oigeb oug dabun migeun. Ah Wes go nug Uwait nug gonugau ougab ig en petak pet noumeu abai miganeu. \p \v 6 Ig abiu Uwait nug gonugau ougab ig en noumai dareu, einen, ig go semoroimai, igul eg maimai, ig iguatal iguazozou isa isanigabun iborain tam ebu, Kristus go ig en noumeun. Go ziwas getal Uwait nug tapai moroun ebu, go noumeun. \v 7 Dudu tutak tutak, asiu tamacag, ag duair tub kasai ze sesamorabun igul naliu macaneu isanurabun gonugau pip oimai, noumanem. Bo, du tub nug umkoskos duailel ipal isanarabun igul naliu macaneu, ipal agen go en noumabun dabelacanem. \v 8 Bo, ig igul eg mai darena, Kristus go ig en noumeun. Go igul eiman, Uwait nug ig en ougab banou noumeu abai miganeu. \p \v 9 Uwait nug Kristus palautina, go gonugau eseu nug igual igul eg unum zilagai migeun, gonun, ig Uwait nugau ameg ebu duailel naliu usaligeun. Gonun, ig petak abe mem, aiu ses Uwait nugau aigsisilai zumau ziwas ebu, igul eg memen duailel uhu marabun aimai, Kristus nug ig suban isanigamau. \v 10 Iz guzenai ze mem, einen, getal ig Uwait nugau iwai zaugul. Bo, gonugau nag igual igul eg zilagai migabun a gegeulanau ebu noumabun palauteun, gonun, go koli ig gonugau zaugul usaligei meun. Petak pet, ulis ig Uwait nugau zaugul pet darena, gonugau nag koli awau dareu, go nug ig suban isanigamau. \v 11 Go igul go sag guzenab tam. Go igual Dubanou Ban, Yesus Kristus palautina, go nug ig Uwait nugau zaugul usaligei mina, ig Uwait al igual oigeb siksikai dacanem, gonun, ig Uwait nugau wanib ulagwag macanem. \s1 Noumabun igul Adam ebuan usaleun, awau dabun igul Kristus ebuan usaleun. \p \v 12 Gonugun, ig igul go abe mabun iboin, Adam igual embigeg mui, Kristus, igual Dubanou Ban mui, go go dudu aliag. Du tub Adam nug igul eg bigegwina, igul go em ebu unum aleun. Guzenina, igul eg nug noumabun igul imai aleun. Du gonugau igul ebuan duailel unum noumanem. Einen, go igul eg meun sul, duailel unum ag igul eg macanemen. \v 13 Uwait nugau kasai ze zuab tam ebu, igul eg em e ebu dareun. Bo, kasai ze tamacag ebu, duailel igul eg mina, Uwait nug duailel go gonugau kasai ze etuburacanemen aimai awarab tam. \v 14 Bo, Adam nug igul eg meun ziwas ebu, alai Moses nug kasai ze oun ziwas ebu duailel ag unum noumanemen. Adam go noumeun, einen, go Uwait nugau gusig ze suban sesamorab tam. Duailel ipal ag gusig ze go utab tam, bo, ag han noumanemen. Ag Adam nug igul eg meun ebuan noumanemen. \p Adam go du tub aiu ses alamau gonugau dorog sul. Du go alamau, go Kristus. \v 15 Bo, Uwait nug gonugau ougab naliu mui eiman ig gaul usaligeimeun, go Adam nug igul eg meun sul tam. Einen, du tub Adam nug igul eg meun ebuan duailel asiu ag noumemen. Bo, ig petak abe mem, Uwait nugau ougab naliu eiman gaul isanigabun igul, go banou pet. Go Yesus Kristus palautina, alaimai, duailel asiu pet isanareun. \v 16 Ze tub gue, Adam go igul eg meun, gonun, Uwait nug gonugau embigeg unum sisiaraimai, go ze mui awareun. Bo, Uwait nugau gaul isanarabun igul go atai. Du go Kristus alaimai, go igul naliu meun, gonun, Uwait nug duailel asiu isanareun. Einen, Adam nug igul eg mina, Uwait nug aureun, “Na nait embigeg aba unum ze mui, gonun, agal doropag unum noumamamen.” Bo, Uwait nug duailel igul eg asiu memen uligaraimai, Kristus noumeun dabeleimai, ougab eg waimai, gonugau ougab naliu eiman awareun, “Ag ze tamacag.” \v 17 Ag go don, go petak. Du tutak nug ziwas tutak sag igul eg meun, gonun, noumabun igul nug duailel asiu gumareun. Bo, koli go don, duailel ipal ag igul naliu mab tam, bo, ulis ig petak abe mem, Uwait nugau ougab naliu eiman gaul isanigabun igul, go banou pet. Go Yesus Kristus palautina, alaimai, duailel asiu pet isanareun. Gonug aigacaneu, ‘Ag Yesus Kristus dual pezai daimai, izal ameab naliu daimai, iz ibail muzmuz awau daimai, duailel ipal gumaramamen.” \p \v 18 Gonun, iz awaremin, du tutak nug ziwas tutak sag igul eg meun, gonun, Uwait nug awareun ‘Duailel unum ze mui, agal doropag noumamam.’ Go igul sul, du tutak nug igul naliu ziwas tutak sag meun, gonun, Uwait nug duailel agal igul eg zilagai maraimai, unum awareun, ‘Ag ze tamacag.’ Gonun, ag Uwait nug dual muzmuz awau dabun iboin. \v 19 Einen, Adam nug Uwait nugau ze sesamorab tam, gonun, duailel asiu ag igul eg macanemen duailel usalemen. Bo, Kristus nug Uwait nugau ze suban sesamoreun, gonun, igul go nug duailel asiu ag Uwait nugau ameg ebu naliu usalemen. \v 20 Uwait nug einen Moses gonugau kasai ze moroun? Kasai ze zuna, duailel ag kasai ze go umkoskos etuborona, kasai ze nug ag igul eg asiu macanemen abai maraneun. Bo, duailel igul eg asiu pet mina, Uwait nug gonugau ougab naliu ebu ag agal igul eg zilarabun isanareun. Gonug ag naliu pet isanareun. \v 21 Duailel agen igul eg mina, noumabun igul nug ag gusig gumaraneun. Bo, Uwait nug gonugau ougab naliu ebu duailel isanareun. Ag gonugau ameg ebu naliu damamen, gonun, gonugau igul naliu nug duailel gumaraneu. Igual Dubanou Ban, Yesus Kristus nug igual igul eg ebuan imaigeun, gonun, ig duailel Uwait nug dual muzmuz awau damam. \c 6 \s1 Ig igul eg maimai, noumamam, bo, ig Kristus dual pezai daimai, awau damam. \p \v 1 Guzenaimai, ig ein ze mamam? Agal dabeleu ig igul eg guzenaital mai damun, Uwait nug gonugau ougab naliu ebu ig koli koli isanigabun abai migamau ta? \v 2 Tam pet, tam! Ag guzenai dabeleu wabun iborain tam. Ig oigeb petak emun duailel, igual igul eg unum utemun, go noumemen dudu ag koli igul eg i macanemen sul. Gonun, ig koli koli igul eg i mai damam. \v 3 Ag igul go en dabilan. Ag go dabuiag sikeun ta? Ig Yesus Kristus en oigeb petak emun, dudu agen ig ze ziwigina, ig Yesus Kristus dual pezemun. Ziwas go ebu, ig go dual noumemun sul. \v 4 Go petak. Kristus noumina, dudu ipal agen go ob oug hemenin. Guzenaimai, ig ze ziwigemen ziwas ebu, du tub nug ig ze sil tabaicig pateun. Go ig ze oug nomun. Go igul ebu ig noumemun, dudu agen ig go dual ob oug heigemen sul. Guzenina, igual memenig, Uwait nug gonugau gusig banou sil Kristus noumeun koli asai meun sul, ig han go dual noumina, Uwait nug koli asigei mina, awau daimai, abu awau pet sesamorabun iboin. \p \v 5 Kristus go noumeun sul, ig han go dual pezai daimai, noumemun, gonun, ig abiu go koli waseun sul, ig han go dual koli wasemun. \v 6 Getal ig igul eg macanemun duailel. Bo, ig abiu, ig Kristus nug dual a gegeulanau ebu noumina, Uwait nug go igual igul eg utabun gusig migeun. Guzenina, igual igul eg nug igual oigeb oug daimai, ig koli gusig i gumigamau. Ig igul eg gonugau salau koli i mab. Ig ulis igul eg gonugau pigsal i dacanem. \v 7 Guzenaimai, duair in go Kristus dual noumeun, duair go igul eg nug gusig i gumamau. Duair go Uwait nugau ameg ebu naliu damam. \p \v 8 Ag go dabilan, ig abiu, ig Kristus dual noumaimai, ig go dual pezai daimai, awau damam. \v 9 Kristus go noumaimai, koli waseun, gonun, ig abiu go koli i noumamau. Ulis, noumabun igul nug go koli i gumaneu. \v 10 Einen, Kristus go ziwas tutak sag noumeun, gonun, petak pet, igul eg nugau gusig nug go gumabun iborain tam. Bo, ulis go awau daimai, Uwait nugau ougab siksikabun salau mai dareu. \v 11 Igul go sul, ag agtal en guzenai dabilan, “Ig han noumemun sul, gonun, igul eg gonugau gusig nug ig koli gumigabun iborain tam.” Ag agtal abiu mamamen, Uwait nug Yesus Kristus awau dabun asai meun, gonun, ag guzenai dabilan, “Yesus nug awau daimai, Uwait nugau ougab siksikabun salau mai dareu sul, ig han guzenaital guzenamam.” \p \v 12 Guzenaimai, ag em e ebuan igul eg utebi, go nug agal enimag i gumamau. Ag igul go i guzenina, ag agal enimag siksikabun umkoskos dabeleimai, igul eg macanemen. Ag igul eg mabun dabeleu go uten. \v 13 Agal enimag igul eg tub mabun i muran. Agal enimag nug igul eg ipal i macan. Bo, agal enimag go Uwait tutak muramamen. Ag dudu noumaimai, koli awau darem sul guzenai dacan. Agal ebeag, aramag, dabeleu, enimag unum igul naliu tutak mabun Uwait muramamen. \v 14 Igul eg nug agal gumaraneu du sul i damau. Einen, ag kasai ze nugau pigsal dab tam. Ulis Uwait nug ougab naliu eiman ag isanaraneu, gonun, ag gonugau ameg ebu naliu daimai, gonugau pigsal daremen. \s1 Ig ag igul naliu nugau salau duailel dab. \p \v 15 Guzenaimai, ig erunamam? Ig kasai ze nugau pigsal dab tam. Uwait nug gonugau ougab naliu eiman usaligeimeun, gonun, ig gonugau pigsal darem. Guzenaimai, ig koli igul eg mai damam ta? Tam pet, tam! \v 16 Ag abiu agtal agal enimag du tub moroimai, gonugau ze sesamoramamen, go agal gumarabun du banou damau. Ag agal enimag igul eg mabun muramamen ta, ag agal enimag Uwait nugau Ze sesamorabun muramamen ta? Igul eg nug ag gumaramau, go ag unum noumaimai, ab i noumaneu, muzmuz ilacaneu ebu numamen. Bo, ag Uwait nugau Ze sesamoramamen, go nug ag igul naliu mabun gusig maramau. \v 17 Getal ag igul eg nugau salau duailel, igul eg nug ag gumaraneun, bo, ulis Uwait nug gonugau dudu gonugau ze abai marabun palautarena, agal dabeleu eiman gonugau ze unum sesamoranemen, gonun, ag Uwait ‘Ese-e’ auramamen. \v 18 Uwait nug ag igul eg ebuan igarina, ag gonugau salau duailel usalaimai, igul naliu macanemen. \p \v 19 Iz salau dudu abai agal gumaranemen dudu em ebu darem en awarem, einen, ag em go ebuan igul abiu. Getal ag agal enimag wal igul asiu maimai, igul ipal eg pet mabun moromen. Ag igul go guzenanemen, Uwait nugau kasai ze unum etuboromen. Ulis, ag agal enimag Yesus nugau igul naliu sesamorabun moron. Guzenebi, ag Uwait nug sul naliu, unu tamacag usalamamen. \v 20 Getal ag igul eg nugau salau duailel dacanemen. Igul naliu nug ag i gumarai dacaneun, gonun, ag igul naliu mabun i dabilanemen. \v 21 Ag getal igul eg macanemenin. Ulis igul eg go macanemen koli dabeleimai, aipag nuaneu. Igul eg go macanemen go ag isanareun ta? Tam pet, tam! Igul eg go macanemen nug duailel unum eg marendai, ab i noumaneu, muzmuz ilaneu ebu hiacaramau. \v 22 Bo, ulis igul eg nug ag gumarab tam. Uwait nug ag igarina, ulis ag gonugau salau duailel pet daremen. Gonug tutak ag erunai dabun awaraneu. Ag igul naliu macanemen go nug ag isanarena, ag Uwait nug sul naliu, unu tamacag usalamamen. Igul go ebu ag Uwait nug dual muzmuz awau damamen. \v 23 Guzenaimai, dudu igul eg macanemen, igul eg gonug ag ab i noumaneu nugau abu ebu maraneu. Bo, duailel ag igual Dubanou Ban, Yesus Kristus dual pezai darena, Uwait nug gonugau ougab naliu ebu ag isanaraimai, ag muzmuz awau dabun abu ebu maraneu. \c 7 \s1 Duailel egarabun kasai ze. \p \v 1 O zaiar, iz ag ze tub awarem. Ig kasai ze pigsal dab tam, ig Uwait nug isanigei dareu abai maramoroi. Ag unum kasai ze nugau igul go ag suban abiu, gonun, ag abiu duailel em ebu darena, kasai ze gonug gumaraneu. \v 2 Iz ze tub go petak abai marabun awaranai. Kasai ze nug guzenai aneu, “Air go du tub umau gonugau gamu awau daba, go gonugau gamu dual suban damau.” Bo, gonugau gamu noumaba, go nug go dual pezai dab tam. Guzenaimai, duair egarabun kasai ze nug go gumab tam, go du tub awau wabun iboin. \v 3 Bo, air go go gonugau gamu daba, du tub umau go air go duair egarabun kasai ze etuboroimai, duailel agen go wal igul meu anem. Bo, gonugau gamu noumaba, air go gue duair egarabun kasai ze nug gumab tam, go gonugau gamu dual pezai dab tam. Gonun, go du tub umau go wal igul mab tam. \p \v 4 Igul go sul, zaiar, Uwait nug ag igaraimai, ag kasai ze go go Moses moroun mui i pezai darem. Kristus nug a gegeulanau ebu noumina, ag han go dual noumemenin sul, gonun, ulis, ag kasai ze nugau pigsal dab tam, ag du tub nugau pigsal daremen. Du go gue Yesus Kristus, go koli waseun ag gonugau duailel. Guzenaimai, ig Kristus nugau duailel daimai, Uwait nugau ougab siksikabun tutak salau macanem. \v 5 Getal ig igual enimag siksikabun tutak dabeleimai, igul eg macanemun. Kasai ze nug guzenai aneun, “Ag igul go guzenan. Ag igul go i guzenab.” Guzenai aigina, igual oigeb asai migena, ig igul eg mabun dabelemun. Guzenaimai, ig igul eg macanemun go nug ig unum ab i noumaneu nugau abu ebu miganeu. \v 6 Bo, ulis ig kasai ze gonugau pigsal dab tam. Ig noumemun sul, gonun, kasai ze nug ig getal gumigeun, ulis go nug ig gumigab tam. Gonun, ulis ig Uwait nugau salau muramam. Petak, getal ig kasai ze sikut wemen dareu sesamoraimai, gonugau salau murabun guzenanemun. Bo, ulis Uwait nugau Ah Wes nug ig isanigena, ig abu awau ebu gonugau salau naliu muramam. \s1 Duailel ag kasai ze doimai, igul eg macanemen. \p \v 7 Ig guzenai ein amam? “Kasai ze go eg” amam ta? Tam pet, tam! Bo, kasai ze nug ig igul eg macanem abai miganeu, gonun, kasai ze go naliu. Uwait nug ig kasai ze i migeu zob, iz igul ipal guzenemin igul eg go iz i abiu. Iz getal dudu ipal agal ecesab wabun oiab nug alemin ebu, iz igul eg macanem go i abiu. Bo, kasai ze tub nug guzenai aneun, \q1 “Na duailel ipal agal ecesab wabun ounab nug i alamau. \rq Kisim Bek 20:17\rq* \m \v 8 Guzenai anena, igul eg izal oiab oug dareu go nug kasai ze go eiman iz duailel ipal agal ecesab wabun umkoskos dabeleimai, igul eg mabun guzenanem. Gonun, kasai ze i dareu zob, igul eg igual oigeb oug dareu, go asabun gusig tamacag. Go noumeun sul. \v 9-11 Getal iz kasai ze i abiu ebu, izal dabeleu iz Uwait nugau ameg ebu du naliu darem aimai ze macanem. Bo, ulis iz kasai ze abiu, gonun, igul eg izal oiab oug dareu go asaimai, iz kasai ze go etuboromin, gonun, iz abiu iz Uwait nugau ameg ebu du naliu tam. Uwait nug kasai ze go iz gonugau ameg ebu naliu awau dabun mileun, bo, kasai ze gonug iz gonugau ameg ebu naliu tam, iz noumemin sul abai mileun, gonun, igul eg izal oiab oug dareu go kasai ze gonug polumileimai, iz abu tub eiman Uwait nug waugab bitabun aileun, gonun, igul go nug iz Uwait nugau ameg ebu naliu tam, iz noumemin sul guzenileun. \v 12 Guzenaimai, kasai ze eim Uwait nug erunai pet dareu abai miganeu, gonun, kasai ze go naliu pet. Ein igul Uwait nug gonugau kasai ze eiman ig guzenabun aigacaneu, go han naliu pet. Petak, go naliu pet, ig isanigacaneu. \p \v 13 Gonun, iz ein anai? “Ecesab naliu gonug iz noumabun aimai igul go milaneu ta?” Tam pet, tam! Bo, igul eg izal oiab oug dareu go nug kasai ze ebu iz Uwait dual daremin ebuan imacileun, iz noumemin sul dacanem. Uwait nug kasai ze ig isanigabun migeun, bo, igul eg nug iz eg milemen. Go igul ebu, Uwait nug izal igul eg macanemin go eg pet abai mileun. \s1 Igul eg nug duailel agal dabeleu eg maraneu. \p \v 14 Ig abiu Uwait nugau Ah Wes nug kasai ze go migeun. Bo, iz em ebuan du, gonun, iz koli koli igul eg macanem. Igul eg nug iz gumilina, iz gonugau salau du (\it slev\it*) sul darem. \v 15 Iz ein igul guzenanem, go einen guzenanem iz i abiu. Iz igul naliu mabun dabilanem, igul go iz i macanem. Ein igul eg go i mabun dabilanem, igul go iz umkoskos macanem. \v 16 Guzenaimai, ziwas ipal ebu, iz igul eg i mabun dabilanem, iz igul go macanem. Igul gonug iz kasai ze naliu dabilanem abai milaneu. \v 17 Guzenaimai, iz guzenai anem, izanag igul eg i guzenanem. Igul eg izal oiab oug dareu go nug igul eg go guzenaneu. \v 18 Ag don, iz abiu go petak pet. Iz sag igul tub naliu mabun iborain tam. Iz em ebuan du, gonun, igul naliu mabun dabeleimai, iz sag izal gusig sil sesamorabun iborain tam. \v 19 Einen, iz igul naliu mabun dabilanem, go iz i macanem. Ein igul eg i mabun dabilanem, go iz macanem. \v 20 Guzenaimai, igul eg i mabun dabilanem, igul eg go guzenina igul go izanag i guzenanem, tam, igul eg izal oiab oug dareu go nug go guzenaneu. \p \v 21 Guzenaimai, ulis iz igul go abe mem. Iz ein igul naliu mabun dabeleimai, go mabun dabilanem, go i macanem. Iz umkoskos igul eg macanem. \v 22-23 Petak, Uwait nugau kasai ze sesamorabun en izal oiab siksikeu, bo, kasai ze eg tub izal oiab oug daimai, go nug iz ein igul mabun gumilacaneu. Go, igul eg nugau kasai ze. Guzenaimai, izal dabeleu nug kasai ze eg go izal oiab oug dareu dual iwai mai darem. Kasai ze eg go izal oiab oug dareu nug, iz zilacileu, gonun, iz izal dabeleu naliu i sesamoranem. Iz kasai ze eg gonug gonugau gilan oug heilina darem. \v 24 O, iz du bisom a. Iz igul eg mui, gonun, iz noumamoroi, Uwait dual muzmuz i dai. Guzenemin, du in nug iz igul eg go ebuan imailabun iboin? \v 25 Ag don, Uwait nug ig igul eg go ebuan imaiganeu. Go igual Dubanou Ban, Yesus Kristus palautina, go nug ig isaniganeu, gonun, iz Uwait ‘Ese-e’ aurem. \p Gonun, iz guzenai ze mem, izal dabeleu nug iz gonugau salau du (\it slev\it*) sul, Uwait nugau kasai ze naliu sesamorabun guzenanem, bo, izal enim nug igul eg nugau kasai ze izal oiab oug dareu nugau salau du (\it slev\it*) sul, gonugau igul eg sesamoraneu. \c 8 \s1 Kristus nug igul eg zilagai migeimai, Uwait nugau Ah Wes migeun. \p \v 1-2 Ulis, duair in go Yesus Kristus dual pezai dareu, Uwait nug duair go “Izal ameab na ze a, gonun, iz na eg mizai”, guzenai i auramau. Einen, ig Yesus Kristus dual pezai darem, gonun, Uwait nugau Ah Wes nug ig abu awau abai miganeu. Getal ig noumabun igul eg nugau abu ebu daimai, ig Uwait waugab dab tam. Noumabun igul mui igul eg mui agen ig gumigemen. Bo, Uwait nugau Ah Wes nug igul eg aliag go agal gusig zilacoroimai, ig koli Uwait nug dual awau dabun imaigeun. \v 3 Ag don, kasai ze gonug ig igul eg ebuan imaigabun go gusig tamacag. Einen, igul eg igual oigeb oug dareu go gusig pet. Gonun, Uwait nug ig abu awau ebu usaligeimeun. Go gonugau nag palautina, em e ebu aleun. Go du ig sul aleun, bo, gonugau igul go dudu ipal igul eg macanemen sul tam. Igul eg tub gonugau ougab oug dab tam. Uwait nug gonugau nag palautina, igual igul eg unum gau migabun noumeun. Guzenaimai, Yesus nug igual empip oimai, Uwait nug gonugau nag, aureun, “Izal ameab na ze a, gonun, iz na eg mizai.” Gonun, Uwait nug Yesus mu moroun. \v 4 Go igul go guzenina, igul eg igual oigeb oug dareu ig i sesamorab, ig ulis Uwait nugau Ah Wes gonugau igul sesamorai dab. Ig guzenemun Uwait nugau kasai ze nug aneun sul ig gonugau igul naliu unum sesamorabun go iboin. \p \v 5 Duailel ipal ag igul eg go agal oiagab oug dareu sesamoraimai, agal enimag siksikabun tutak dabelacanemen. Bo, duailel ipal ag Uwait nugau Ah Wes sesamoraimai, Ah Wes gonugau ougab siksikabun tutak dabeleimai, ag gonugau abu sesamoranemen. \v 6 Du tub go gonugau dabeleu igul eg nug gumaba, du go gue Uwait dual i damau, go noumamau. Bo, du tub go gonugau dabeleu Uwait nugau Ah Wes nug gumaba, go Uwait dual ougab selai mui awau damau. \v 7 Go einen, igul go petak pet, igul eg nug du go nugau dabeleu gumamau du go gue Uwait nugau iwai zaug. Einen, go Uwait nugau kasai ze i sesamoraneu. Petak, go gusig tamacag, gonun, Uwait nugau kasai ze sesamorabun iborain tam. \v 8 Duailel igul eg nug gumaraneu agen igul tub mebi, Uwait nugau ougab ag en siksikabun iborain tam. \p \v 9 Bo, ag oiagab petak emen duailel, igul eg agal oiagab oug dareu nug, ag i gumaraneu. Uwait nugau Ah Wes nug ag gumaraneu. Ah Wes agal oiagab oug dareu. Go petak pet, bo, duair in Ah Wes go Kristus nug palauteun go gonugau ougab oug i damau go Kristus nugau duair tam. \v 10 Ag Kristus dual pezai darena, Ah Wes agal oiagab oug dareu go nug gumaraneu. Petak pet, ig abiu ig igul eg memun, gonun, igual enimig noumamau, bo, igual doropig awau damau. Einen, Uwait nug ig gonugau ameg ebu naliu aigacaneu. \v 11 Kristus go noumeun, Uwait nug koli asai meun. Gonun, Uwait nugau Ah Wes agal oiagab oug darena ag noumamamen, go nug ag koli awau dabun asarai mamau. Go igul go guzenamau, einen, Uwait nugau Ah Wes nug ulis agal oiagab oug dareu. \p \v 12 O zaiar, guzenaimai, Uwait nug ig naliu usaligei meun, gonun, ig gonugau salau murabun dareu. Ah Wes nug ig ein igul guzenabun aigacaneu, go sesamoramam. Ig igual enimig siksikabun igul eg i mamam. \v 13 Einen, ag igul eg go agal oiagab oug dareu sesamoraimai, igul eg umkoskos macanemen, ag noumamamen, ag Uwait dual i damamen. Bo, Uwait nugau Ah Wes nug isanarena, ag igul eg macanemen uteiban go petak ag muzmuz Uwait dual awau damamen. \p \v 14 Einen, duailel ag Uwait nugau Ah Wes nugau ze sesamoranemen, duailel go ag Uwait nugau gelegul. \v 15 Getal ag igul eg nugau salau duailel dacanemen, Uwait nug ag eg marabun ina, uminanemen. Ulis, Ah Wes nug agal oiagab oug darena, ag Uwait uminuranemen ta? Tam pet, tam. Ah Wes go nug ig Uwait nugau gelegul usalai migena, ig Uwait auracanem ziwas ebu, guzenai auracanem, “O Mekai, igual Memenig.” \v 16 Ig guzenai auremun, Ah Wes igual oigeb oug dareu nug, koli guzenai aigacaneu, “Petak, ag Uwait nugau gelegul.” \v 17 Ig Uwait nugau gelegul tuguiai damun aiu ses gonugau ece naliu gonugau gelegul marabun dareu migamau. Go ece go migeimai, ig Kristus nug dual wanimig wag migamau. Petak, Kristus nug uhu oun sul, ig han guzenaital uhu omun ig aiu ses go dual Mesgai wag wanimig naliu mui damam. \s1 Aiu ses ig Mesgai wag Uwait nug dual naliu damam. \p \v 18 Ulis, ig uhu oi darem, bo, iz go en ban i dabelem, einen, iz abiu go petak, aiu ses uhu go i umam, ig Uwait nug ece naliu mui wanimig wag mui migamau. Ece go naliu pet. \v 19 Uwait nug em ebuan ece unum usalai meun ece go oiagab siksikaimai gonugau gelegul araog marabun aimai gumei darem. \v 20 Getal Adam nug igul eg mina, Uwait nug gonugau dabeleu eim ece unum usalai meun go sinocaraimai, uhu mareun, gonun, ece go Uwait nug getal naliu usalabun dabeleun sul, usalab tam. Ece go agtal goagal dabeleu eim i eg usalemen. Bo, go Uwait nugtal eg marabun dabeleun. Guzenina, go aiu ses koli ag ibalagab igul naliu mabun gumei darem. \v 21 Uwait nugau dabeleu ece unum usalai meun go aiu ses i eg umam, i noumamam. Ag Uwait nugau gelegul aba wanimag wag mui naliu damamen. Ziwas go ebutal, Uwait nug ece go unum ag abai naliu dabun igarabun alamau. Ag koli igul eg nugau pigsal gonugau salau dudu sul i damamen. \p \v 22 Ig abiu em ebuan ece getal Uwait nug usalai meun go nug sinocarena, go unum mu mui dai dai, alai ulis han darem. Ece go air tub mogoi soligwabun mu banou oimai, pieanem sul, guzenaital darem. \v 23 Ag don, ece go tutak mu mui i dareu, ig han igual oigeb oug mu mui darem. Uwait nug ig ece migabun baib meun go amegai gonugau Ah Wes migeun. Gonun, igual oigeb oug mu oi damun, go nug ig gonugau gelegul pet imaigabun oigeb siksikai gumei darem. Ziwas go ebu, go nug igual enimig koli awau migamau. \v 24 Uwait nug ig igual igul eg ebuan imaigeun, gonun, ig go en oigeb siksikai gumei dabun go iborain. Bo, ig ece pianem, ig koli ece go piabun aimai i gumei damam. Einen, ig abiu duair tub go ece mui, go gue ece wabun koli i gumei damau. \v 25 Bo, ig ecesab ulis wab tam go gumei dacanem. Ig gusig tapai daimai, ece go wabun oigeb selai mui gumei dacanem. \p \v 26 Bo, uhu alina, ig gusig tapai dabun gusig tamacag. Guzenina, Ah Wes nug igual oigeb oug daimai, isanigacaneu. Einen, Uwait nug ig isanigabun ein igul guzenabun aurai go ig i abiu. Bo, ziwas go ebu, Ah Wes nugtal ig en Uwait auracaneu. Go igual oigeb oug daimai, mu ig wanem sul Uwait auracaneu. Gonugau ze Uwait auracaneu go iguan igual em ebuan ze eim mabun iborain tam. \v 27 Uwait nug igual oigeb oug erunai dareu go peimai, go han Ah Wes nugau dabeleu unum abiu dareu. Guzenaimai, Ah Wes nug Uwait nugau dabeleu sesamoraimai, Uwait nugau duailel isanarabun Uwait nug dual ze macaneun. \p \v 28 Ig petak abe mem, duailel inen agal oiagab Uwait en noumemen, ein igul ag ibalagab zuaneu, naliu ta, eg ta, Uwait nug ag isanaraneu, igul go aiu ses naliu pet zuba, pimamem. Duailel go Uwait nugtal gonugau dabeleu sesamorabun getal ulareun. \v 29 Ig abiu getal go ece em e ebu usalai mab tam ebu, gonugau duailel inen go abe mareun. Duailel go getal abe mareun, ag gonugau nag Yesus nug sul usalabun tapai mareun. Guzenaimai, Yesus go dualiel asiu agal apanag damau. \v 30 Uwait nugtal duailel go ag gonugau gelegul sul usalabun tapai mareun, gonugtal duailel go agal oiagab go en petak abun ulareun. Uwait nug koli oiagab petak emenin duailel gonugau ameg ebu naliu dabun tapai mareun. Duailel go ag gonugau ameg ebu naliu darem, aiu ses Mesgai wag go nug ag enimag awau maraba, ag go dual wanimag banou mui damamen. \s1 Yesus Kristus nug Uwait go ig en gonugau ougab noumeun abai miganeu. \p \v 31 Gonun, ig igul go en ein amam? Uwait nug ig isanigabun darena inug ig zilacigabun iboin? Du tub nug ig zilacigabun iborain tam. \v 32 Petak pet, Uwait nug gonugau Nag pet patab tam. Go gonugau Nag em e ebu palautina, dudu ipal agal ebeagab ebu mina, goagen a gegeulanau ebu wina, noumaimai, ig igual igul eg ebuan unum gau migeun. Guzenina, go gonugau Nag migeun, gonun, ig petak abe mem, ig ece ipal tamacag damun, go nug ece go gonugau ougab naliu eiman gaul migamau. \v 33 Uwait nug ig gonugau duailel usalai migeun. Guzenina, inug Uwait ig en guzenai auramau, “Go duailel ag ze a”? Du tub nug guzenai aurabun iborain tam. Einen, Uwait nug igual igul eg unum zilagai migeun, ig gonugau ameg ebu naliu darem. \v 34 Inug Uwait ig en guzenai auramau, “Go duailel ag igul eg memen, gonugun, nagen go eg maramam”? Du tub nug guzenai aurabun iborain tam. Tam pet, tam. Einen, Yesus Kristus go ig en noumeun, ig igual igul eg ebuan unum gau migeun. Go sag tam, go noumaimai, koli waseun. Ulis go Uwait nugau ebeg naliu eiman daimai, ig isanigabun Uwait ze moroi dareu. \p \v 35 Kristus go ig en ougab noumeun, gonun, ig go dual pezai darem. Du tub nug ig be migabun iborain tam. Go muzmuz ig en ougab noumai dacaneu. Ig uhu umam, uhu gonug ig Kristus ebuan be migabun iboin ta? Tam pet, tam. Igul eg ig ebiligeb alaba, ig mu umam, go ig be migamau ta? Tam pet, tam. Ig igual oigeb Kristus en petak emun, gonun, duailel ipal agen ig eg migamam, igul go nug ig zenaug kakai migamau ta? Tam pet, tam. Ig ee tamacag ta, tibur galau tamacag ta, ece tub nug ig eg migamau ta, du tub nug ig siag sil igwaba, noumamam, igul go nug ig be migamau ta? Tam pet, tam. \v 36 Uwait nugau agau ebu sikut guzenai dareu, \q1 “Ig nait duailel, gonun, duailel ipal na gasag mizemen, agen umkoskos ig guzenai aigamam, ‘Ig ag ugaremun, noumamamen.’ Agal dabeleu ig egun (sipsip) wai zanem sul, gonun, ag ig iguaporoi anem.” \rq Buk Song 44:22\rq* \p \v 37 Tam pet, tam. Igul go unum Kristus nug gonugau ougab ig en noumeun patabun iborain tam. Ein igul ig ebiligeb usalamau, ig malai unum zilaramam. Einen, Kristus ig en ougab noumaimai, ig en noumeun, gonun, go ig umkoskos isanigabun dareu. Ipal ece agen ig zilacigabun iborain tam. \v 38-39 Go einen, iz dabeleu aliag tamacag, iz petak pet abiu macanem, ig noumamam ta, awau damam ta, ece tub nug ig Kristus dual pezai darem i be mai migamau. Uwait nugau tibur ta, tibur ipal eg banban (Satan sul) ta, agen Uwait ig en ougab noumaneu patigabun iborain tam. Aiu ses zumau igul nug ta, ulisan igul ta, go nug ig be migabun iborain tam. Igul gusig mim sul nug ig eg migamau, go nug han ig be migabun iborain tam. Ig emes wag simam ta, em oug numam ta, Kristus go ebu han ig isanigamau. Petak, ece tub ta, duair ta, Uwait nug usalai meun agen Uwait nug gonugau ougab ig en noumeun ig abai migabun ag go patabun iborain tam. Einen, go igual Dubanou Ban, Yesus Kristus ig isanigabun palauteun. Ziwas go ebu, gonugau ougab ig en noumeun abai migeun. \c 9 \s1 Getal Uwait nug Zuda duailel gonugau pet tapai mareun. \p \v 1 Iz ze tub awaramoroi. Iz Kristus dual pezai darem. Guzenaimai, iz petak ze awarem. Iz polu ze awarab tam. Izal dabeleu go Uwait nugau Ah Wes nug gumaneu, gonun, dabeleu gonug ailacaneu iz polu ze awarab tam. \v 2 Izal oiab uhu banou usalaimai, mu iweiu. Zuda duailel asiu pet, Kristus go agal igul eg ebuan imarabun aleun, agen go semoromenin. Ag izal zaiar, gonun, izal oiab eg weu. \v 3 Petak, ag izal em ebuan ug. Izal dabeleu iz ag isanarabun Uwait guzenai auremin, “Na iz zamilamam, izal zaiar agen izal empip umam. Guzenamam gue, iz Kristus ebu be macanai.” \v 4 Ag Zuda duailel en dabilan. Agal wanimag tub Israel duailel. Uwait nug gonugau gelegul pet dabun tapai mareun. Go getal gonugau al banou abai marena, ag abiu go ag abai dareun. Gonug duailel go abai baib beu beu meun. Uwait nug Moses ebu gonugau kasai ze mareun. Gonug ulagwag murabun igul naliu abai mareun. Uwait nug koli koli ag isanarabun petak ze meun. \v 5 Duailel go igual emginib eiman zomen. Kristus go du sul ug go eiman zoun. Bo, ag duailel go piaran, agen Kristus semoromenin. Bo, Kristus go Uwait, go nug ece unum gumaneu, gonun, ig gonugau wanib umkoskos ulagwag murab. Petak. \p \v 6 Izal zaiar, Kristus nug agal igul eg ebuan igarabun aleun, agen go semoromenin, bo, agal igul go nug Uwait nug Abraham dual baib gaul meun abai migab tam. Iz Israel duailel en awaremin iz Zekop (wanib tub Israel) nugau ug unum en awarab tam. \v 7 Iz Abraham nugau ug awaremin iz gonugau em ebuan gelegul en awarab tam. Iz oiagab petak emenin duailel go Uwait nug Israel duailel wanimag anacaneu en awaranem. Ag don, ze go Uwait nug Abraham aureun, \q1 “Aisak eiman sag nait gelenar pet zumam.” \rq Stat 21:12\rq* \p \v 8 Gonun, Abraham nugau em ebuan ug unum ag Uwait nugau gelegul tam. Uwait nugau ameg ebu duailel ag baib go Uwait nugtal Abraham dual meun eiman zoun duailel go ag petak Abraham nugau ug pet. \v 9 Ig abiu go petak pet, einen, Uwait nug Abraham petak ze guzenai aureun, \q1 “Ziwas tub ebu, go izanag tapai memin ebu, iz koli zominag, Sara go mogoi soligumau.” \rq Stat 18:10\rq* \p Igul go en, ig abiu Ismael nugau ug go Abraham nugau gelegul pet tam. \p \v 10 Igul gosag tam, Abraham nugau nag Aisak gonugau wau Rebeka dual daimai, go mogoi aliag soligweun. Ag igul go han dabilan. \v 11 Igul go guzenai, Iso Zekop dual go usalab tam ebu, go mogoi aliag go igul naliu ta, igul eg ta, mab tam ebu, Uwait nug gonugau petak ze Abraham aureun go sesamoraimai, mogoi tub nugau sul tapai moroun, mogoi tub nugau tapai mab tam. \v 12 Uwait nug go mogoi aliag en salau erunai pet memen uligaimai, in salau naliu meun en tapai murab tam. Tam, gonugau dabeleu eim sag inugau mogoi tuguiai tapai moroun. Ig go abiu einen, Rebeka go mogoi aliag soligwab tam ebu, Uwait nug guzenai aureun, \q1 “Nait kaman mogoi nug amag nugau salau du damau.” \rq Stat 25:23\rq* \p \v 13 Uwait nugau agau ebu sikut wemen dareu, guzenai aneu, \q1 “Iz Zekop en oiab noumemin, iz Iso gasag memin.” \rq Malakai 1:2-3\rq* \p \v 14 Gonugun, ig ein amam? ‘Uwait go mogoi tutak sag tapai meun, tub tam, gonugun, gonugau igul naliu tam,’ amam ta? Tam pet, tam. Ig guzenai ze mabun iborain tam. \v 15 Getal duailel Moses dual Uwait semoroimai, bulumakau nugau dorog patai mina, Moses nug agal igul eg zilagai marabun Uwait aureun. Ziwas go ebu, Uwait nug Moses koli aureun, \q1 “Iz izal dabeleu eim sag du tub en bisou piai, du tub en i bisou piai, bo, uhu murai. Iz izal oiab naliu eiman, du tub isanurai, tub i isanurai. Iz izal dabeleu eim sag guzenanai.” \rq Kisim Bek 33:19\rq* \p \v 16 Guzenaimai, Uwait du tub tapai macaneu ebu, go nug em ebuan dudu agal dabeleu sesamorab tam. Gonug du gonugau igul naliu macaneun en tapai mab tam. Bo, Uwait nug gonugau dabeleu eim sag du go gaul tapai macaneu. \v 17 Ag igul go dabilan. Uwait nugau agau ebu, Uwait nug Moses Izip emgasag gumaneun du banou gonugau wanib Pero guzenai aurabun aureun, \q1 “Uwait nugtal guzenai aneun, ‘Iz na du banou tapai mizem, gonugun, na izal ze i sesamorem, gonun, iz na uhu beu mizeimai, izal gusig duailel ipal abai marai. Guzenaimai, izal wanim emgasag unum iboramau.’” \rq Kisim Bek 9:16\rq* \p \v 18 Gonun, ag abe macanemen, Uwait nug gonugau dabeleu eim du tub en bisou peimai, i uhu muraneu. Go gonugau dabeleu eim du tub nugau ougab gusig morona, du go gonugau ze i duaneu. \p \v 19 Guzenaimai, ag ula, du tub nug iz guzenai ailabun iboin, “Uwait nug igual oigeb gusig migena igual igul eg en einen ig uhu miganeu?” Uwait nug igul tub guzenabun dabilaneu, du inug igul go kuatai ze mabun iboin? \v 20 Tam, na em ebuan du nug iz guzenai ze i ailen. Duailel agen Uwait koli ze aurabun iborain tam. Wam mis nug memeg patai meun koli i auraneu, “Na einen iz guzenai patilai memen?” \rq Aisaia 29:16\rq* Go guzenai i auracaneu. \v 21 Wam mis patai meun du gonugtal go wamis erunabun go guzenaneu. Gonugtal em kau oimai, wam mis beu beu patai macaneu. Wam mis tub sikut naliu a go na ziwas banou ebu mis mabun patai macanem, mis tub sikut tamacag go umkoskos mis mabun patai macanem. \p \v 22 Igul go sul Uwait nug guzeneun. Gonugau dabeleu nug ein igul Zuda duailel abai emgasag ipal ebuan duailel ibalagab mabun go guzenamau. Ag don, Uwait nug gonugau dabeleu eiman Zuda duailel en gonugau aigsisileun duailel unum abai maraba, ag gonugau gusig pimamen. Guzenaimai, duailel agen Uwait koli aurabun iborain tam. Bo, Uwait nug Zuda duailel eg marabun aigsisileun go pigai ugarab tam. Go agal igul eg utabun ziwas huia gumarai dacaneu. \v 23 Uwait go duailel ipal tapai mareun en bisomag piaraimai, gonugau ece naliu abai maramoroi. Gonugau dabeleu eim go duailel gue gonugau empip naliu ebu simai nug dual dabun tapai mareun. \v 24 Duailel go, go ig. Uwait nug ig tapai migeun. Gonug Zuda duailel ipal abai emgasag ipal ebuan duailel abai ig ereg tapai migeun. \v 25 Uwait nugau agau ebu Uwait nugau ze doimai, awaraneu du tub, Hosea nug emgasag tub ebuan duailel en guzenai sikut weun, “Uwait nug eneun, \q1 ‘Duailel ag getal izal i, duailel go izan izal anai. Dudu ipal getal izan ag en oiab i noumaneu, duailel go iz izal oiab noumaneu go ag awarai.’” \rq Hosea 2:23\rq* \p \v 26 Uwait nug koli guzenai aneun, \q1 “Emgasag ipal ebu iz getal ag izal duailel i emin, go ebu duailel ipal ag en guzenai awaramam, ‘Ag Uwait awau muzmuz dareu nugau gelegul.’” \rq Hosea 1:10\rq* \p \v 27 Bo, Aisaia nug go Israel duailel en gusig awaraimai, guzenai aneun, \q1 “Go Israel duailel asiu pet go zimagan us sul usalebi Uwait nug duailel asiu i igaramau, go duailel tutak tutak petak igaramau. \v 28 Petak pet, Dubanou Ban nug duailel emgasag e ebu sisiaraimai, agal igul eg unum en pigai eg maramau.” \rq Aisaia 10:22-23\rq* \p \v 29 Getal, Aisaia nug igul tub aiu ses zuabun en guzenai aneun, \q1 “Uwait Banou go gusig banou a, duailel sisiaraimai, go nug ig duailel tutak tutak oigeun. Go igul go guzenab tam zob, ig Sodom uzanan duailel guzenemen sul unum ab nug heligei heu zob. Duailel ig en guzenai anamam, ‘Zuda duailel ag Gomora uzanan duailel ab nug hilareun sul.’” \rq Aisaia 1:9\rq* \s1 Zuda duailel go Yesus en oiagab petak ab tam. \p \v 30 Gonugun, ig ein amam? Emgasag ipal ebuan duailel agtal Uwait nugau ameg ebu naliu dabun salau i memen, ag ulis agal oiagab Yesus en petak emen, gonun, ag Uwait nug dual tuguiai damamen. \v 31 Bo, Israel duailel ag Uwait nugau ameg ebu naliu dabun kasai ze unum sesamorabun salau gusig memen. Bo, ag kasai ze go unum sesamorabun abu itanab tam. \v 32 Go einen, ag Uwait nugau ameg ebu naliu usalabun agal oiagab Yesus en petak ab tam. Ag agal salau atai macanem go eim ag Uwait nugau ameg ebu naliu darem abai murabun guzenanemen. Ag zau sanag em ebu agal abu tapelaimai, gabuai dareu piab tam, zau sanag go nug aramag wendai, ag alainomen. \v 33 Uwait nugau ze nug zau sanag go en guzenai aneun, \q1 “Ag don. Iz zau sanag tub Saion uzan mai darem, duailel ag zau sanag go piab tam go nug aramag waba, alainumamen, gonun, zau sanag go nug duailel eg maramau. Bo, duair in go zau sanag go en ougab petak amau, go en aipag i numau pet.” \rq Aisaia 8:14; 28:16\rq* \p Yesus go zau sanag sul, duair in go en ougab petak amau, go en aiu i numau, einen, Uwait nug duair go gonugau ameg ebu naliu dareu aneu. \c 10 \p \v 1 O izal zaiar, izal dabeleu gusig Uwait nug izal Zuda zaiar unum agal igul eg ebuan igaramau, gonun, izan go en auracanem. \v 2 Iz petak abiu, ag Uwait nugau ougab siksikabun salau gusig macanemen, bo, ag gonugau abu suban i abe macanemen. \v 3 Uwait nug duair tub gonugau ameg ebu naliu usalabun tapai muraneu, ag igul go suban i abiu. Ag agal igul atai macanemen, go nug Uwait nugau ameg ebu ag duailel naliu darem abai maranemen. Ag igul go guzenanemen, gonun, ag Uwait nugau naliu dabun abu semoracanemen. \v 4 Kristus go kasai ze nugau empip oun. Duair in go gonugau ougab Kristus en petak amau, go petak Uwait nugau ameg ebu naliu damau. \s1 Yesus nug duailel unum igarabun aleun. \p \v 5 Zuda duailel ag Uwait nugau ameg ebu naliu dabun abu suban abe mab tam. Moses nug duailel ag kasai ze sesamoraimai, Uwait nug dual dabun ze en guzenai sikut wai meun, \q1 “Du in go nug kasai ze unum sesamoraimai, kasai ze ginampet tub utab tam, go kasai ze go nug isanuraba, umkoskos awau damau.” \rq Wok Pris 18:5\rq* \p \v 6 Kolital Moses nug duailel agal oiagab petak aimai, Uwait nugau ameg ebu naliu dabun ze en guzenai sikut wai meun, \q1 “Ag guzenai i dabilan, ‘In nug Mesgai wag simau?’” (Iz guzenai anem, einen, in nug Mesgai wag simai, Kristus em ebu imai nuabun guzenamau.) \v 7 Ag koli guzenai i dabilan, “In nug noumemen dudu agal uzan numau?” \rq Lo 30:12-13\rq* \m (In nug uzan go noimai, Kristus noumeun imai zuabun guzenamau.) Ag guzenai i dabilan, einen, Kristus go Mesgai wageim ig waigeb aleun. Go noumeun, koli waseun. \v 8 Moses nug guzenai aneun, \q1 “Uwait nugau Ze ag abai ereg dareu. Go agal oiagsau ebu mui oiagab oug mui dareu.” \rq Lo 30:14\rq* \p Gonun, ag ze go iau ze mabun iborain, ag gonugau zebigeg suban abe mabun iborain. Guzenaimai, ag tutak tutak agal oiagab Kristus en petak abun ze iguan gusig awaranem. \v 9 Ag duailel ipal Kristus en awaraimai, guzenai awaran, “Yesus go igual Dubanou Ban.” Agal dabeleu eim “Uwait nug Yesus noumeun koli asai meun” oiagab petak amamen. Ag guzenai awaraimai, ag guzenai oiagab petak ebi go nug ag agal igul eg ebuan igaramau. \v 10 Petak pet, na nait ounab Kristus en petak amau, Uwait nug na naliu aizamau. Na duailel ipal Yesus go izal Dubanou Ban guzenai awaramam, Uwait nug nait igul eg ebuan imaizamau. \v 11 Ig abiu go petak, einen, Uwait nugau ze nug guzenai aneu, \q1 “Duair in go en gonugau ougab petak amau, go aiu i numau. Einen, Uwait nug duair go gonugau ameg ebu naliu dareu amau.” \rq Aisaia 28:16\rq* \p \v 12 Go Uwait nugau ze nug guzenai aneun, “Duair in”, eun. Go ug sag tuguiai i aurab, gonun, ig abiu Zuda duailel mui emgasag ipal ebuan duailel ag Uwait nugau ameg ebu tutak pet darem. Yesus go ig duailel unum igual Dubanou Ban tutak. Duair in Dubanou Ban nug isanurabun auramau, go subantal isanaramau. \v 13 Ig abiu go petak, einen, Uwait nugau ze nug guzenai aneu, \q1 “Duair in Dubanou Ban guzenai auramau, ‘Dubanou Ban, izal igul eg ebuan imailen,’ guzenai auraba, duair go Dubanou Ban nug igaramau.” \rq Joel 2:32\rq* \p \v 14 Bo, Zuda duair tub nug guzenai ailabun iborain. “Duailel ag agal oiagab Dubanou Ban en petak ab tam, Uwait nug agal igul eg ebuan igarabun erunai auramamen? Duailel ag Uwait nugau Ze duab tam, ag agal oiagab erunai petak amamen? Duailel ipal ag waugab beteimai, Uwait nugau Ze awarab tam, ag gonugau ze erunai dumamen? \v 15 Uwait nug duailel go gonugau Ze Naliupet awarabun palautarab tam, ag ze go igual duailel erunai awaramamen? Gonun, Zuda duailel goagal oiagab Kristus en petak ab tam, ag ze a tam.” Zuda du tub nug guzenai ailabun iboin, bo, iz go koli guzenai auranai, “Bo, Uwait nug dudu ipal palautarena, agen ag Zuda duailel gonugau ze awaremen. Einen, Uwait nugau ze eim guzenai aneun, ‘Ig dudu agen Uwait nugau Ze Naliupet aigabun alai dareu uligaraimai, igual oigeb siksikaneu.’” \rq Aisaia 52:7\rq* \p \v 16 Bo, Zuda duailel ag unum ag Uwait nugau Ze Naliupet doimai, sesamorab tam. Ag don, Aisaia nug aneun, \q1 “Dubanou, duailel inen iguanag nait ze awaremun en agal oiagab petak amau?” \rq Aisaia 53:1\rq* \p \v 17 Igul go enai, duailel amegai Kristus nugau ze duacanem, gonun, goagal oiagab petak anemen. Du tub nug Kristus nugau ze duailel awarina, go ze go doimai, Kristus nug ag isanarabun aleun ag abiu mamamen. \v 18 Iz ag guzenai kanabarem, “Zuda duailel ag petak Uwait nugau ze duabun tam ta?” Tam pet. Ag gonugau ze domenin. Uwait nugau ze nug guzenai aneun, \q1 “Uwait nug dudu palautarena, agal oiagsau nug gonugau ze macanemenin ze go em unum iboreun. Ze go em unum betei iboramau.” \rq Buk Song 19:4\rq* \p \v 19 Iz koli ag guzenai kanabarem, “Israel duailel ag ze gonugau bigeg abe mab tam ta?” Tam, ag abe memen. Amegai Moses nug Uwait nugau Ze guzenai aneun, \q1 “Izan emgasag ipal ebuan duailel ag getal izal duailel tamacag ebu igaraimai, suban gumaranai, gonun, ag, Zuda duailel, agen agal em wabun oiagab aleu. Go emgasag ipal ebuan duailel ag iz abe milab tam, bo, iz go emgasag ipal ebuan duailel isanaremin, goagen ag en banban aiagsisilamau.” \rq Lo 32:21\rq* \p \v 20 Moses nug sag ze go anab tam. Aisaia nug han go Uwait nugau Ze wagemab tam, go nug guzenai ze meun, \q1 “Duailel ipal ag iz itanilabun salau mab tam, ag iz peilamamen. Duailel ipal ag iz en kanabai awarab tam, izanag ag waiagab alai.” \rq Aisaia 65:1\rq* \p \v 21 Bo, Aisaia nug Uwait nugau Ze Zuda duailel en guzenai aneun, \q1 “Ziwas umkoskos ag iz waiab alabun gumarai dacanem. Bo, ag izal ze en agzozou ze alalaimai, sesamorab tam, ag semoromenin.” \rq Aisaia 65:2\rq* \c 11 \s1 Uwait nug Israel duailel en dabeleu utab tam. \p \v 1 Iz ag guzenai kanabai awaranai, “Uwait nug gonugau Israel duailel semaraimai, utareun ta?” Tam pet, tam. Go utarab tam. Ag iz en dabilan. Go petak iz utilab tam. Iz han Israel du. Abraham go izal embigeg. Iz Benzamin nugau ug ebuan. \v 2-3 Uwait nug gonugau duailel getal tapai mareun, semaraimai, utarai unai aimai, guzenai awarab tam. Getal Elaiza go Israel duailel eg marabun Uwait aureun. Go Uwait nugau ze eim aneun ag ze go abiu. Elaiza nug guzenai aneun, \q1 “Dubanou, dudu agen nait ze doimai, awaranemen dudu ugarina, noumemenin. Na ulapwag mizanem biz han unum eg maremenin. Iz sag na ulapwag mizanem du tutak darem. Ulis dudu agen iz han iwabun guzenem.” \rq 1 King 19:10, 14\rq* \p \v 4 Bo, Uwait nug Elaiza ein ze koli aureun? Uwait nug guzenai aureun, \q1 “Dudu tausen kwali sag izal pet ag iz ulapwag milabun tapai maremin darem. Dudu go ag polu uwait wanib Bal i ulagwag muranemen.” \rq 1 King 19:18\rq* \p \v 5 Ulis han, igul go guzenai dareu. Uwait nug Zuda duailel tutak tutak gonugau ougab naliu eiman isanaraimai, tapai mareun. \v 6 Uwait nug duailel go gonugau ougab naliu eiman tapai mareun, gonun, go duailel ag ein igul guzenanemen en go nug gonugau duailel usalabun tapai marab tam. Ag agal igul naliu eiman Uwait nugau duailel tapai mareun zob, Uwait nug gonugau ougab naliu eiman i tapai mareu zob. Bo, go petak tam. \p \v 7 Guzenaimai, go izal dabeleu, Israel duailel ag Uwait nugau ameg ebu naliu dabun salau gusig macanemen, bo, ag gonugau ameg ebu naliu i dacanemen. Uwait nugtal Zuda duailel tutak tutak tapai mareun ag gonugau ameg ebu naliu dacanem. Duailel ipal gonugau dabeleu eim sag agal oiagab gusig marena, ag Yesus agal gumarabun du palauteun en agal oiagab petak ab tam. \v 8 Uwait nugau agau ebu sikut guzenai dareu, \q1 “Uwait nugtal duailel agal dabeleu eg marena, duailel ames ugarina, ban ninanem sul, ag suban dabilabun iborain tam. Gonugtal agal ameag oitai mina, ag gonugau ze suban piabun iborain tam. Agal dabuiag tapelina, ag gonugau ze suban duabun iborain tam. Petak, igul go guzenai alai ulis dareu.” \rq Lo 29:4\rq* \p \v 9 Israel duailel agal dabeleu ag Uwait nugau kasai ze sesamoranemen, gonugau ameg ebu naliu usalanemen. Gonun, Devit nug guzenai aneun, \q1 “Uwait, na goagal ee naliu mui, ece naliu ipal go eg marabun, egun wabun elet macanemen sul maramam. Guzenaimai, ziwas go ebutal, na go uhu maramam. \v 10 Goagal ameag kulai memen, go nait ze uligaimai, zebigeg suban i abe mamam. Go umkoskos guzenamam, go uhu banou oi damam.” \rq Buk Song 69:22-23\rq* \p \v 11 Izan ag guzenai kanabarai, “Zuda duailel ag igul eg maimai, ugarebi, ag koli asabun iborain tam ta?” Tam pet, tam. Ag Uwait nugau ameg ebu naliu dabun abu semoroi dabi, Uwait nug emgasag ipal ebuan duailel isanaraimai, agal igul eg ebuan igareun. Go naliu dabi, Zuda duailel ag go duailel uligaraimai, goagal empip wabun oiagab alaneu. \v 12 Zuda duailel go igul eg mina, Uwait nug em ebuan duailel unum suban isanareun. Go igul eg go guzenina, Uwait nug goagal suban dabun empip ebu, emgasag ipal ebuan duailel mareun. Go petak aba dabilan, aiu ses Zuda duailel unum koli Uwait nugau ameg ebu naliu dabun alebi, Uwait nug duailel ipal em ebu darem, ece naliu pet maraimai, subantal gumaramau. \p \v 13 Ulis, iz ag emgasag ipal ebuan duailel awaramoroi, “Uwait nug iz Yesus nugau ze oi aidabun du tapai mileimai, iz ag awarabun palautileun.” Guzenaimai, iz oiab siksikai mui, izal salau macanem en awaranem. \v 14 Izal dabeleu enai. Iz izal salau guzenanai, Uwait nug ag ibalagab igul naliu maba, izal Zuda duailel agen ag uligaraimai, oiagab alamau. Igul go ebu, izan Zuda duailel ipal isanaremin, goagal oiagab ailaba, Yesus nug goagal igul eg ebuan igaramau. \v 15 Uwait nug Zuda duailel agal suban dabun empip ebuan oi hiacaraimai, go koli emgasag ipal ebuan duailel gonugau zaugul tapai mareun. Guzenaimai, ag petak abe mamamen, Uwait nug Zuda duailel agal empip naliu koli maramau, ziwas go ebu, em ebuan duailel unum ag siksikamamen, einen, Zuda duailel ag noumemen, koli ob oug eiman asemen sul. \p \v 16 Abraham, Uwait nugau ze doimai, awaranemen dudu abai, ag Uwait gonugau dudu, darem aba, agal geleagar han Uwait nugau. A ginib Uwait nugau darem aba, a ebeg han gonugau. \v 17 Guzenaimai, ag Zuda duailel en guzenai dabilan, Zuda duailel ag uzanan a naliu wanib ‘oliv’ sul, ag emgasag ipal ebuan duailel ag gaian a ‘oliv’ sul. Du tub nug gonugau uzanan a naliu gonugau ebeg ipal kitkuateun. Gonug gaian a ebeg ipal oimai, go uzanan a ebeg kitkuateun ebu pezai meun. Go gaian a ebeg oimai, uzanan a ebu pezai meun, agal gusig go uzanan a ginib ebuan gusig wanemen. \v 18 Guzenaimai, ag emgasag ipal ebuan duailel, agen uzanan a ebeg kitkuateun go en i siksikan. Bo, ag go en siksikina, ag guzenai dabilan, ‘A ginib nug a ebeg ebu gusig i waneu. Tam, a ebeg go ginib ebu gusig petak waneu.’ \p \v 19 Guzenaimai, du tub ag ula dareu go nug guzenai aneu, “A ebeg ipal kueu, gonun, izan agal a bigeg dual pezai dai.” \v 20 Igul go petak, Zuda duailel go a ebeg go kueun sul, goagal oiagab petak ab tam. Ag emgasag ipal ebuan duailel, ag a ebeg awau darem sul, agal oiagab petak emen, gonun, a bigeg go dual pezai daremen. Ag ag en sag i siksikan. Bo, ag uminan. \v 21 Einen, Uwait nug petak getal a ebeg utarina, dab tam. Igul go sul, ag han agal oiagab petak emen utebi, go nug ag i utaraba, gaul damamen. \p \v 22 Gonun, ag guzenai dabilan. Uwait gonugau ougab naliu eiman duailel ipal isanaraneu. Bo, gonugtal duailel ipal en aigsisilaimai, uhu maraneu. Zuda duailel go gonugau abu utena, go uhu mareun. Bo, go ag, emgasag ipal ebuan duailel, agal oiagab petak aimai, gonugau abu sesamoranemen, go ag naliu isanaraneu. Bo, ag gonugau abu sesamorab tam, go nug ag oi hiacaramau. \v 23 Bo, ag don. Zuda duailel ag koli Uwait en oiagab petak mina go koli igaramau. Gonug koli ag gonugau duailel pet isanaraimai, go agal a bigeg ebu koli pezai maramau. Petak, Uwait nug go guzenabun iborain. \v 24 Ag guzenai dabilan. Gaian a ebeg nug uzanan a dual pigai tulabun iborain tam. Ag emgasag ipal ebuan duailel ag gaian a ebeg oun sul, ag uzanan a ebeg ebu ereg gotulanemen. Gonun, Zuda duailel ag uzanan a naliu nugau ebeg sul. Ag koli agal a bigeg ebutal pigai tulamamen. \s1 Israel duailel ag unum koli Uwait nug igaramau. \p \v 25-26 O zaiar, iz go petak ze wageimai dareu ag suban suban abe mabun gusig dabilanem. Einen, ag ze gonugau bigeg abe maimai, ag guzenai i dabilan, “Uwait nug Zuda duailel unum utaraba, ig tutak go dual naliu damam.” Ze gonugau bigeg guzenai, Israel duailel ipal Uwait nug go oiagab gusig marena, go ulis Yesus en oiagab petak i anem. Bo, emgasag ipal ebuan duailel ag unum Uwait nugau ameg ebu naliu dabun ze dumam, ziwas go ebu, petak Uwait nug koli Israel duailel unum igaramau. Uwait nugau agau ebu sikut guzenai dareu, “Agal igarabun du go Saion uzan Uwait nug dacaneu eiman alamau. Gonug Zekop nugau embigeg isanarena, goagal igul eg ebuan kekulaimai, gonugau abu sesamoramam. \v 27 Izal baib awau duailel go abai macanai, gonug agal igul eg zilagai maramau.” \rq Aisaia 59:20-21\rq* \p \v 28 Ag don, Zuda duailel ag Uwait nugau Ze Naliupet sesamorabun utemen, gonun, Uwait go agal iwai zaiag sul usaleun. Gonun, Uwait nug ag emgasag ipal ebuan duailel isanareu. Bo, Uwait nug getal Zuda duailel ag gonugau duailel pet tapai mareun. Gonun, gonug ag en gonugau ougab unum noumaneu, einen, getal go nug gonugau baib ag naliu gumarabun agal embigeg abai meun. \v 29 Go getal gonugau duailel tapai maraimai, go gonugau salau mabun mui, ece naliu mui maraneu ebuan utarabun gonugau dabeleu koli i ailaneu. \v 30 Ag don, getal, ag emgasag ipal ebuan duailel ag Uwait nugau Ze sesamorab utanemen. Bo, ulis Uwait nug ag en bisomag peimai, isanareu. Einen, Zuda duailel go gonugau ze sesamorab utemen. \v 31 Igul go enai, ulis Zuda duailel ag Uwait nugau Ze sesamorabun utanemen, gonun, go nug ag en bisomag pianeu sul, go koli [ulis] Zuda duailel ag en bisomag peimai, isanaramau. \v 32 Gonun, Uwait nug gusig ze meun, “Zuda duailel mui emgasag ipal ebuan duailel abai ag unum izal ze sesamorab tam, gonun, iz ag eg marabun iborain.” Go gue guzenai aneun, einen, gonugau dabeleu enai, “Iz Zuda duailel mui emgasag ipal ebuan duailel abai unum ag en bisomag piaraimai, isanarai.” \s1 Igag Uwait ulagwag murab. \p \v 33 Uwait nug go banou pet. Iguanag gonugau igul erunai pet dabelabun iborain tam. Gonug ig naliu pet isanigacaneu. Gonugau dabeleu naliu pet. Go igul naliu mabun unum abe macaneu. Du tub nug dabeleu gonugau zebigeg abe mabun iborain tam. Du tub nug go erunaneu zebigeg go abe mabun iborain tam. \v 34 Uwait nugau ze eim guzenai aneu, \q1 “Inug Uwait Banou nugau dabeleu abe macaneu? Inug go dabeleu muraneu? \rq Aisaia 40:13\rq* \q1 \v 35 Inug ece ipal go moroun, gonun, go nug du gonugau ece koli amegwai muraneu?” \rq Job 41:11\rq* \p Tam. Du tub nug guzenab tam. \v 36 Petak pet. Uwait nugtal ece unum usalai meun. Ece unum darem, go Uwait nugau gusig ebu darem. Ece unum gonugau dabeleu sesamoraimai darem. Gonun, ig umkoskos gonugau wanib ulagwag banou wag pet murab. Go petak. \c 12 \s1 Ig igual enimig Uwait moroimai, gonugau salau tutak mab. \p \v 1 O zaiar, iz ag gusig ze awaramoroi. Uwait nug ag en bisomag peimai, isanareun. Gonun, agal enimag go Uwait muramamen. Ag em ebu awau daimai, agal enimag go sag morobiag, gonugau ougab siksikamau. Igul naliu tutak sesamoraimai, Uwait ulagwag muramamen. \v 2 Ag em e ebuan duailel agal igul uteimai, koli i sesamoran. Bo, dabeleu awau obi, Uwait nug ag ein igul guzenabun dabeleun ag abiu mamamen. Ag igul naliu mebi, Uwait nugau ougab siksikamau. Uwait nug ag igul unum naliu tuguianau pet guzenabun awaraneu. \p \v 3 Uwait nug gonugau ougab naliu ebu iz salau beu mileun. Gonun, iz ag tutak tutak ze go awarem. Na iz en du naliu darem guzenai i dabilen. Na nait wanim wag i menen. Tam, naital dabeleu naliu mui nag en dabelen. Ag goen dabilan, agal oiagab Kristus en petak ebi, Uwait nug ag tutak tutak isanaraimai, gonugau salau mabun gusig mareun. \v 4 Ig du tutak tutak igual enimig tutak dareu. Ebeig, aramig, gagalig, ece ipal ereg igual enimig ebu darem goagal salau beu beu macanemen. \v 5 Igul go sul, ig duailel asiu pet. Bo, Kristus nug dual pezai daimai, ig enimig tutak sul darem. Petak, igua igua tutak gotulai daimai, igual salau beu beu macanem en igua igua isa isaniganem. \v 6 Guzenaimai, Uwait nug ig duailel unum igual salau beu beu migeun. Uwait nugtal gonugau ougab naliu ebu igual salau mabun gusig ata atai migeun. Du tub Uwait nug gonugau ze morona, duailel ipal ze marabun salau moroun, du go gue Ah Wes nug go isanurabun dareu abe maimai, duailel ze go suban maramau. \v 7 Du in Uwait nug duailel ipal isanarabun gusig moroun, du go duailel suban isanaramau. Du in Uwait nug duailel go Uwait nugau Ze abai marabun salau moroun, go nug duailel suban abai maramau. \v 8 Du tub Uwait nug Kristen duailel ipal Yesus nugau abu suban sesamorabun ze awarabun salau moroun, du go gue salau go suban mamau. Du tub gonugau salau go duailel ecesab tamacag esab maraneu, du go utebi, go duailel gue naliu isanarai damau. Du tub gonugau salau go duailel gumaraneu, du go utebi, gonugau salau suban maba, duailel naliu hoboi damam. Du tub go gonugau salau duailel uhu mui en bisomag peimai, goagal oiagab naliu usalabun isanaraneu, du go utebi, gonugau salau ougab selai mui guzenaital duailel isanarai damau. Guzenaimai, iz agal salau guzenaital mai dabun awarem. \p \v 9 Ag agal Kristen zaiagar en agal oiagab nug petak noumaba, ag polu i maran. Ag igul eg oi gasag macan. Ag igul naliu mabun tutak gusig patai dacan. \v 10 Ag agal amanagar, abianagar en oiagab nug noumanemen sul, Kristen duailel ipal en agal oiagab han guzenaital noumamau. Ag umkoskos agal zaiagar agal wanimag wag maimai, ag agal wanimag i wag macan. \v 11 Ag Dubanou Ban nugau salau mabun daremen, i wasig ugamau. Ag oiagab siksikaimai, gonugau salau murabun umkoskos gumei dacan. \v 12 Ag Dubanou Ban nug aiu ses ece naliu marabun aneun maramau dabeleimai, ag oiagab siksikai mui gumei dacan. Ag uhu oimai, han, agal oiagab selai mui dacan. Ag umkoskos Uwait aurai dacan. \v 13 Kristen duailel ipal go ecesab tamacag isanaraiban, ece maran. Uzan tub Kristen duailel agal uzan alebi, ag igaraiban suban gumaraimai, ee maran. \p \v 14 Dudu ipal agen ag ibalagab igul eg mebi Uwait nug dudu go ibalagab igul naliu marabun ag Uwait auran. Iz koli gusig awarem. Ag dudu go koli eg marabun Uwait i auran. \v 15 Duailel ag siksikai dabi, go han ag abai ereg siksikai damam. Bo, duailel goagal oiagab eg waimai dabi, ag han go abai ereg agal oiagab eg wai mui damamen. \v 16 Ag duailel ipal abai oiagab tutak mui iau dacan. Ag agtal agal wanimag wag i mai dacan. Dudu ipal goagal wanimag wag tamacag ag dudu go igaraimai, beu beu i damamen. Iz ag gusig awarem, ag ‘ig dabeleu naliu mui aimai’ guzenai i dabeleu oi dacan. \p \v 17 Du tub nug ag ibalagab igul eg maba agen koli du go ebu igul eg i moron. Ag duailel unum agal ameagab ebu igul naliu sag macan. \v 18 Ag duailel ipal abai iwai i macan, tam, goagen ag abai umkoskos iau dabun salau mamam. \v 19 O zaiar, dudu ipal agen igul eg marebi, agen go abai koli uhu i maran. Ag Uwait gumei dabi, aiu ses gonugtal dudu go en aigsisilaimai, uhu maramau. Uwait nugau ze eim guzenai aneu, “Dubanou Ban nug guzenai aneu, \q1 ‘Iz sag dudu go agal igul eg memen, koli eg marai. Du tub nug ag ibalagab igul eg maraba, izanag koli gonugau igul eg murai.’” \rq Lo 32:35\rq* \p Gonun, ag dudu go eg i maran. \v 20 Bo, ag tutak tutak igul e guzenamamen. Uwait nugau agau ebu sikut guzenai dareu, \q1 “Na nait iwai zaun we uba na go ee moren. Go ze useguba na go ze moromen, zimau. Na go igul go guzenemen na go isanorom, einen, go aiu nuba, gonugau dabeleu eg ebuan kekulaimai, Uwait nugau igul sesamoramau.” \rq Sindaun 25:21-22\rq* \p \v 21 Na Satan pateloromen, gonugau igul eg nug na i gumizamau. Nagtal igul naliu maimai, igul eg go unum zilacaramam. \c 13 \s1 Ag agal emgasag gumaranem dudu banban agal piagsal dacan. \p \v 1 Duailel unum ag agal emgasag gumaranem dudu goagal piagsal dacan. Go einen, Uwait nugtal dudu go gumarabun wanimag marena, goagen duailel gumaramam. Ulis, dudu go agen ein igul duailel ebalagab guzenaremen go Uwait nugtal tapai mareun. \v 2 Guzenaimai, duair in go dudu goagal ze sesamorabun utaneu, go Uwait nugau Ze han sesamorabun utaneu. Duailel go agal gumaranem dudu agal ze sesamorab tam, go agtal goagal wanimag ebu uhu wanem. \v 3 Duailel ag igul naliu macanemen, ag agal gumaranemen dudu i uminaracanemen. Bo, duailel ipal ag igul eg macanemen ag petak uminaramam. Guzenaimai, go agal gumaranemen dudu uhu marabun uminarab uteimai, ag igul naliu sag macan. Ag igul naliu mebi agal gumaranemen dudu agen agal wanimag wag mamam. \v 4 Agal gumaranemen dudu go Uwait nugau salau dudu agen, go isanaramam. Bo, ag igul eg mebi, ag uminaramam. Agal gumaranemen dudu go gusig mui, gonun, ag igul eg macanemen, goagen ag uhu maramam. Ag Uwait nugau salau dudu, gonun, agen duailel igul eg macanem Uwait nugau empip oimai, goagen ag en aiag sisilaimai, uhu maramam. \v 5 Gonun, ag agal gumaranemen dudu piagsal dacan. Ag dudu go agen ig uhu migamam aimai sag i dabilan. Tam, agal oiagab oug ein igul naliu guzenabun ag abe macanemen, gonun, ag oiagab siksikai mui agal piagsal damamen. \p \v 6 Gonun, ag aiwag suban macan. Einen, emgasag gumaranemen dudu go ag Uwait nugau salau dudu. Ag umkoskos goagal duailel gumaranemen. Ag abu tub ebu aiwag wabun iborain tam. \v 7 Ag agal gumaranemen dudu agen ag aiwag marabun awarebi ag aiwag maran. Agal aiwag mabun ziwas, ag aiwag macan. Aiwag mabun ziwas ipal ebu, aiwag go han macan. Ag gumaraneu du tub nugau pigsal daremen, ag gonugau ze sesamoran. Du banou tub daba, gonugau wanib wag macan. \s1 Yesus nugau koli alabun ziwas alai dareu, gonun, agal zaiagar en oiagab nouman. \p \v 8 Ag dudu ipal agal ece gaul oimai, gusig i patan. Ag ece go koli alai maran. Bo, ag agzozou zaiagar en oiagab noumabun igul gusig patai dacan. Ag koli agzozou isanaran. Einen, duair in go duair tub en ougab noumeu, go Uwait nugau kasai ze unum sesamoraneu. \v 9 Go kasai ze go banou, \q1 ‘Na nait zaun en ounab noumen,’ go Uwait nugau kasai ze unum go tulai dareu. Gonugau kasai ze getal Moses nug guzenai sikut weun, ‘Na du tub nugau wau dual i aidanen.’ ‘Na du tub wemen, i noumamau.’ ‘Na duailel ipal agal ecesab i zob on.’ ‘Na du tub nugau ecesab en ounab nug i alamau.’ \rq Kisim Bek 20:13-17\rq* \p Kasai ze unum go kasai ze banou enugau pigsal dareu. \v 10 Ag agal zaiag tub en oiagab noumamau, ag zaiag go ebu igul eg murabun iborain tam. Guzenaimai, ag agal zaiagar en oiagab noumamamen go ag Uwait nugau kasai ze unum sesamoranemen. \p \v 11 Guzenaimai, ag Yesus koli alabun ziwas alai dareu abe maimai, agal zaiagar en oiagab nug noumamau. Ulis, agal ninanemen igul uteimai, asaiban, oiagab siksikai mui gumei dacan. Einen, ziwas go Yesus nug alaimai, ig Mesgai wag go dual naliu dabun imaigabun ulis zoi dareu. Getal igual oigeb petak emun ziwas ebu, Yesus koli alabun ziwas go i darem. Ulis, ziwas go zoi dareu. \v 12 Umaum mazicina, em ilabun alai dareu. Gonun, ig igual igul eg duailel agen umaum ebiligeb macanemen sul semoroimai, ig igual igul kekulaimai, igul naliu duailel amban ebiligeb araog macanemen sul sag mai damam. Guzenaimai, ag igul eg zilacurabun iborain. \v 13 Ig al hilanau ebu dacanemen duailel sul igul naliu pet mai damam. Ig ze gusig zaimai, ameig kualilaimai, abu ebu i zigzagai aidab. Ig wal igul mui igul eg pet ipal igual enimig ebu i murab. Ig duailel ipal abai ze alalaimai, goagal wanimag ebu ze maimai, uhu i marab. Ig duailel ipal agal empip wabun i oigeb nug alamau. \v 14 Bo, ag igual Dubanou Ban, Yesus Kristus dual pezai daimai, gonugau igul sesamoramamen. Ag agal enimag siksikabun igul eg asiu mai damam aimai dabeleu asiu oi i dacan. \c 14 \s1 Ag agal zaiagar agal igul i sisiaran. \p \v 1 Ulis, iz ag igul tub en awaramoroi. Ag du tub gonugau ougab Uwait en petak eun go gusig tamacag, go Yesus nugau igul unum suban abe i meu, ag go imaiban, isanoron. Ag go dual iau daimai, gonugau ze doimai, sisiai moroimai, go dual i iwai macan. \v 2 Du tub gonugau ougab petak gusig eun go ee gaul zabun gusig dabilaneu, go guzenamau go iborain. Bo, du tub go gonugau ougab petak eun go gusig tamacag, go Uwait nugau ameg ebu egun zabun igul eg aimai dabilacaneu. Guzenaimai, du go gue ougeman ee sag zimau. \v 3 Ee go gaul zacaneu du nug “Iza du naliu, ee utaneu du go naliu tam”, guzenai i ze men. Ee utaneu du nug ee gaul zacaneu du go igul eg macaneu aimai guzenai i auren. Einen, du go Uwait nug gonugau pet imaceun. \v 4 Agen du tub nugau salau du i sisian. Gonugau gumaneu du sag gonugau salau du igul naliu meu ta, igul eg meu ta, sisioroimai, tuguiai muramau. Igul go sul, Dubanou Ban go igual gumiganeu du, gonugtal ig ein salau mabun aigacaneu, gonun, Dubanou Ban nugtal du go salau naliu macaneu ta, tam ta, auraba, gusig tapai dabun isanaramau. \p \v 5 Du tub nug eneu, “ziwas tutak go banou pet, ziwas ipal banou tam”, go guzenai dabilacaneu. Du tub nug guzenai dabilacaneu, “Ziwas unum go iborain iborain sag.” Oiagab petak emen dudu tutak tutak goagal dabeleu eim sag, agal oiagab asaimai, ein ziwas ebu zobu piabun aimai, guzenamam. \v 6 Du tub nug ziwas tutak go banou, ziwas ipal banou i aneu, du go gue ziwas banou ebu zobu pianeu, go Dubanou Ban nugau wanib ulagwag murabun guzenaneu. Bo, du ee egun mui gaul zacaneu go han Dubanou Ban nugau wanib ulagwag moroimai, Uwait ‘Ese-e’ auraimai, ee go gaul zaneu. Du ougeman ee zacaneu go han Dubanou Ban nugau wanib ulagwag moroimai, Uwait ‘Ese-e’ auraimai, go ougeman ee zacaneu. \v 7 Ig em e ebu, iguatal siksikabun tutak i dacanem. Ig iguatal igual dabeleu eim i noumanem. \v 8 Ig awau daimai, ig Dubanou Ban nugau abu sesamoranem. Bo, igul go han petak. Ig Dubanou Ban nugau dabeleu eiman noumamam, go han gonugau abu sesamoranem. Gonun, ig awau dacanem ta, noumanem ta, ig Dubanou Ban nugau duailel sag. Ig gonugau abu tutak sesamoraimai, gonugau wanib ulagwag macanem. \p \v 9 Gonun, Kristus go noumaimai, waseun. Duailel awau darem mui noumemen mui go agal Dubanou Ban dabun igul go guzeneun. \v 10 Ag einen agal zaiagar agal igul sisiaranemen? Ag einen guzenai dabilanemen, ‘Igua du naliu, igual zaiger go naliu tam’? Ag dabilan, ig aiu ses unum Uwait nugau ameg ebu tapai damun, go nug ig unum sisicigamau. \v 11 Uwait nugau ze nug guzenai aneu, \q1 “Dubanou Ban nug petak aneu, ‘Iz daminag, igul go petak zumau. Duailel unum ag izal ameab taubib wamam. Agen guzenai ailamamen, ‘Na igual Uwait.’” \rq Aisaia 45:23\rq* \p \v 12 Gonun, ig iguatal igual igul beu beu guzenanemun, go Uwait auramam. \s1 Ag dudu ipal igul eg mabun i suaran. \p \v 13 Guzenaimai, ig iguazozou i sisicigab. Tam, ig guzenai dabilab, “Iguanag igual zaicig ze tub ta, igul tub go ebu memun, gonugau ougab petak eun abu i geben.” \v 14 Iz igual Dubanou Ban, Yesus dual pezai darem, gonun, iz izal dabeleu gusig mui abiu, ig ee tub zai go ig Uwait nugau ameg ebu eg i usalamam. Bo, du tub nug guzenai aneu, “Iz ee go zai iz igul eg manai, gonun, iz ee go zaimai, iz Uwait nugau ameg ebu igul eg mem.” Guzenaimai, du go gue ee go zabun iborain tam. Igul go nugtal utaneu. \v 15 Na ee tub zemen, nait zaun nugau ougab eg uba go, na nait zaun en ounab nug noumab tam. Kristus go du go en noumeun, gonun, go ee tub i zacaneu na ee go zimam, go peizaimai, gonugau ougab Yesus en petak eun eg muramam. Gonun, na igul go i guzenen. \v 16 Ag igul naliu tub ze maimai, agal zaiagar en i dabeleimai, gaul mebi duailel ipal goagen agal wanimag ze biabial kuai awaramam. \v 17 Uwait nugau duailel usalamoroi, ee ta ze zabun go banou tam. Gonugau duailel usalabun igul go guzenai. Uwait nugau Ah Wes nug ag isanaraba, ag duailel ipal ebu igul naliu maraimai, ag abai iau daimai, oiagab siksikai mui damamen. \v 18 Du in go igul guzenai sesamoraimai, Kristus nugau salau mai damau, Uwait nug go en ougab siksikamau. Du go duailel ipal agen goen guzenai ze mamam, “Go igul naliu sesamoraneu.” \p \v 19 Gonun, ig gusig daimai, igul ipal naliu maimai, iau dab. Ig ag iguazozou Uwait nugau igul naliu sesamoremun isanigamau. \v 20 Ag agal ee zacanemen igul nug Uwait nugau salau eg i umau. Ee unum zabun Uwait nugau ameg ebu go naliu. Bo, zaun tub ee tub zabun eg dabilaba, na ee tub gaul zemen, go nait igul sesamoraimai, ee go zimau nagen go ebu igul eg mem. Nait igul go nug gonugau ougab petak eun abu utamau. \v 21 Na nait zaun isanurabun, egun ta, wain ze ta i zen. Na han igul ipal gonugau ougab petak eun abu gibabun i guzenen. \p \v 22 Nait ounab petak emen go gusig aimai, na ein igul guzenabun, suban dabileiba, men. Bo, duailel ipal agal ameagab ebu i guzenen. Nait igul go Uwait dual na ibaiz sag damau. Du in go suban dabeleimai, igul tub naliu macaneu, ses gonugau ougab oug go igul eg meun en dabilab tam, du go gue ougab siksikamau. \v 23 Bo, du tub go dabeleu aliag aliag oimai, ee zacaneu, du go nugtal gonugau ameg ebu mui, Uwait nugau ameg ebu mui, igul eg macaneu. Einen, gonugau ougab petak eun go gusig tam, gonun, ee go zacaneu. Guzenaimai, du go igul tub guzenabun Uwait nugau ameg ebu eg aimai dabilacaneu, bo, go igul gue gaul guzenaneu, go petak igul eg macaneu. \c 15 \s1 Igag dudu ipal isanarabun, iguaen sag i dabelab. \p \v 1 Ig igual oigeb Uwait en petak gusig emun, gonun, duailel ipal agal oiagab petak gusig i emen iguan go isanarab. Ig igual oigeb naliu usalabun sag i dabilab. \v 2 Tam, ig unum tutak tutak igual zaiger agal oiagab naliu isanarabun dabilab. Igul gonug duailel go agal oiagab Uwait en petak emen go gusig maramau. \v 3 Kristus gonugtal gonugau ougab naliu usalabun salau i meun. Tam, go Uwait nugau ougab naliu usalabun salau meun. Uwait nugau ze nug guzenai aneun, \q1 “Duailel ipal agen na eg ze aizemen. Eg ze go han iz ebilab ze memen.” \rq Buk Song 69:9\rq* \p \v 4 Ze unum getal Uwait nugau agau ebu sikut wemen go ulis ig abai migeu. Gonugau zeze ipal ig uhu mui gusig tapai dabun abai migeu. Zeze ipal ig Uwait nugau igul suban abe mabun abai migeu, gonun, igul gonug igual oigeb Uwait en petak emun gusig usalamau. Gonun, ig Uwait nug imaigabun oigeb siksikai mui gumei damam. \p \v 5 Gonun, iz guzenai anem, Uwait nug igag gusig migena, igag unum uhu oimai, gusig tapai daimai, igual oigeb go en petak emun go gusig mai dab. Iz Uwait auremin, go nug ag Yesus Kristus nugau igul sesamorabun agal oiagab tutak tulai mamamen. \v 6 Gonun, agal oiagab tutak sag gotulai damamen. Uwait go igual Dubanou Ban, Yesus Kristus nugau Uwait, go han gonugau memeg pet. Gonun, ag ereg gotulaimai, ag Uwait nugau wanib ulagwag mamamen. \p \v 7 Kristus nug ag Uwait nugau ug usalai maraimai, igareun. Guzenina, duailel agen Uwait nugau wanib ulagwag mamam. Ag agzozou oiagab siksikai mui daimai, gonugau igul sesamoraimai, agal zaiagar isanaramamen. Kristus nug ag go dual dabun igareun sul, agen han agal zaiagar ag abai dabun igaran. \v 8 Iz ag awarem, Kristus go Uwait nugau salau du, go nug Zuda duailel isanareun. Gonun, Uwait nug Zuda agal embigeg abai baib meun go petak sesamoreun abai mareun. Kristus go igul go guzenina, Uwait nug baib meun go petak pet zoun. \v 9 Kristus nug Zuda duailel isanaraimai, go emgasag ipal ebuan duailel ag en han bisomag piaraimai, igareun, gonun, agen Uwait nugau wanib ulagwag macanem. Getal Uwait nugau ze nug guzenai aneun, \q1 “Igul go en, iz emgasag ipal ebuan duailel ula ebu daimai, na en kabal waimai, nait wanim ulapwag mizai.” \rq 2 Samuel 22:50\rq* \p \v 10 Kolital Uwait nugau ze tub nug eneun, \q1 “Ag emgasag ipal ebuan duailel, ag Uwait nugau duailel abai ereg gotulaimai, siksikai dacan.” \rq Lo 32:43\rq* \p \v 11 Kolital Uwait nugau ze nug guzenai aneun, \q1 “Ag emgasag ipal ebuan duailel unum, ag Dubanou Ban ulagwag moron. Em ebuan duailel ag unum gonugau wanib ulagwag moron.” \rq Buk Song 117:1\rq* \p \v 12 Aisaia nug Kristus en guzenai aneun, \q1 “Devit nugau memeg, Zesi gonugau ug eiman du tub go alaimai, emgasag ipal ebuan duailel gumaramau, gonun, duailel go ag go nug alai ag ibalagab igul naliu mabun gumei damam.” \rq Aisaia 11:10\rq* \p \v 13 Iz ag en Uwait auremin, agen goen agal oiagab petak ebi, go nug ag isanaraba, agal oiagab selai daimai, oiagab naliu mui go nug alai ag ibalagab igul naliu mabun gumei damamen. Gonun, Uwait nugau Ah Wes nug ag gusig maraba, ag oiagab siksikai mui gumei damamen. \s1 Pol go gonugau salau macaneu en aneu. \p \v 14 O zaiar, izal oiab oug iz abiu ag igul naliu pet duailel ipal ibalagab macanemen. Iz abiu ag Uwait nugau igul suban abe macanemen, gonun, agen agal zaiagar igul naliu mabun abai marabun iborain. Igul eg i mabun han abai marabun iborain. \v 15 Bo, iz ze ipal sikut wai maremin ag agau sikut wemin nanalaimai, koli gusig dabilan. Uwait nug gonugau ougab naliu ebu iz salau mileun, gonun, iz ze go gusig sikut wai maremin. \v 16 Yesus Kristus gonugtal iz gonugau salau du emgasag ipal ebuan duailel isanarabun tapai mileun. Uwait nugtal iz emgasag ipal ebuan duailel isanarabun agal ula dabun du sul tapai mileun. Uwait ula dacanemen dudu ag agal enimag duailel isanarabun Uwait muranemen sul, iz han emgasag ipal ebuan duailel isanarabun izal enim tabug Uwait muranem. Iz ag gonugau Ze Naliupet tapaimaranem. Uwait ula dacanemen dudu agen duailel agal ece Uwait muranemen sul, iz emgasag ipal ebuan duailel agal oiagab Kristus en petak abun isanaraimai, go Uwait nugau duailel usalabun igaracanem. Uwait nugau Ah Wes nug agal oiagab oug alai darena, Uwait nug gonugau ougab selai mui ag gonugau pet dabun igaramau. \p \v 17 Guzenaimai, iz Yesus Kristus nug dual pezai daimai, Uwait nugau salau mai darem en iz izal wanim ulapwag macanem. \v 18 Kristus nug Uwait nugau salau unum mai dareu, guzenaimai, iz salau ipal duailel ipal agen memen iz go en awarab tam. Kristus nug gonugau salau izal ebe ebu meun, iz go en petak awarai. Salau go ebu emgasag ipal ebuan duailel ag Uwait nugau Ze suban sesamoranemen. Ag izal ze doimai, izal igul uligaimai, sesamoranemen. \v 19 Ag Uwait nug iz gusig milena, gugeg beu beu, igul beu beu mui mina, ag uligaimai, ag gonugau ze sesamoremenin. Uwait nugau Ah Wes nug iz isanilena, iz Uwait nugau gusig abai marabun igul go guzenemin. Guzenaimai, iz Zerusalem ban uzanan betei Ilirikum agaig abu huia go betemin. Gonun duailel unum Kristus nugau Ze Naliupet awaremin. Guzenaimai, iz izal salau unum poemin. \v 20 Uzan asiu duailel ag Kristus nugau ze i duacanemen ebu, iz gonugau Ze Naliupet awarabun betemin. Iz go guzenanemin, einen, dudu ipal agen uzan ipal amegai betei salau memen ebu, iz go ebu koli izal salau i mai aimai gusig dabelemin. \v 21 Bo, Uwait nugau ze nug guzenai aneun, \q1 “Duailel, du tub nug Uwait nugau Ze getal awarab tam, go gonugau ze doimai, go abe muramam. Ag getal gonugau ze duab tam, ulis, ag zebigeg abe mamam.” \rq Aisaia 52:15\rq* \s1 Pol go Rom ban uzan piabun dabeleun. \p \v 22 Iz ag waiagab bitabun umkoskos dabelacanem, bo, iz go uzan ipal salau asiu mui, gonun, iz ag waiagab bitabun iborain tam. \p \v 23 Ulis, e uzan ipal izal salau unum poemin. Wai asiu iz ag uligarabun dabeleimai, iz ulis ag waiagab bitamoroi. \v 24 Iz Spen emgasag bitabun, beteimai iz ag piapiarai bitai. Iz ag abai ban i danai, bo, iz ag piaraimai, siksikanai. Guzenaimai, iz Spen emgasag bitamoroi aimai, agen iz abu ebu isanilamamen. \p \v 25 Bo, ulis iz Zerusalem ban uzan Kristen duailel go ebu darem isanarabun bitamoroi. \v 26 Go einen, Zuda duailel oiagab petak emen Zerusalem uzan darem, go ecesab tamacag darem. Guzenina, Kristen duailel Masedonia agaig mui Akaia agaig mui darem agen aiwag gotulaimai, duailel go isanarabun guzenemen. \v 27 Duailel go ag agal oiagab selanau mui go igul go guzenemen. Petak, Zuda duailel agen emgasag ipal ebuan duailel Uwait nugau Ze maraimai, goagal doropag isanaremen. Guzenina, emgasag ipal ebuan duailel agen ereg Zuda duailel isanarabun enimag ebuan ece maraporoi. \v 28 Iz salau go poaimai, aiwag oimai, ecesab tamacag duailel Zerusalem darem maremin, Spen emgasag bitabun abu ebu beteimai, i mai daimai, ag piarai. \v 29 Iz abiu iz ag alai uligaraimai, Kristus nug ig isanigabun Ze Naliupet unum awaremin, ag doimai, agal oiagab banban siksikamau. \p \v 30 O izal Kristen zaiar, igual Dubanou Ban, Yesus Kristus nug ig ereg gonugau salau mabun tapai migeun. Guzenaimai, Uwait nugau Ah Wes nug isanigena, ig igual oigeb petak emun zaiger en oigeb nug noumamau. Gonun, iz ag gusig awarem, izal salau en ag iz ibail gusig tapai daimai, Uwait gusig aurebi, go nug iz isanilamau. \v 31 Dudu ipal Zudia agaig darem agal oiagab Yesus en petak ab tam agen iz eg milaporoi, gonun, agen iz goagal ebeagab ebuan oilabun Uwait auramamen. Ag han Uwait auran, Kristen duailel Zerusalem uzan darem, ag oiagab selai mui aiwag go emgasag ipal ebuan Kristen duailel ebalagab umamen. \v 32 Uwait nugtal iz ag waiagab alabun ailaba, go petak iz ag waiagab alai. Iz oiab siksikai mui ag waiagab alaimai, ag abai ereg i mai dai, gonun, ig iguazozou gusig mai damam. \p \v 33 Izal ze poabun, iz Uwait aurem, go nug ag abai ereg damau. Gonug sag igual oigeb selai dabun gusig migamau. Go petak! \c 16 \s1 Pol nug gonugau ze ipal Rom duailel awareun. \p \v 1 Iz ulis ze ipal awaramoroi, igual abinig Pibi ag waiagab alaba, agen go suban gumamamen. Go gonugau salau Senkria uzanan Kristen duailel isanaraneu. \v 2 Go Dubanou Ban nugau salau air, gonun, go ag abai dabun umamen. Uwait nugau duailel agen duailel ipal gumaranem sul, ag go gumamamen. Go esab tamacag daba, agen go isanoron. Einen, go nug duailel asiu isanaraimai, iz han isanileun. \qm1 \v 3 Iz Prisila, gamu Akwila dual ‘Umaseu’ ag awarem. Ag iz ibail Yesus Kristus nugau salau ereg macanemun. \v 4 Ziwas ipal ebu, iz uhu mui, bo, agen iz isanilemen. Dudu ipal agen ag ugarabun iborain, bo, ag agal enimag en i dabilemen iz isanilemen. Izan sag ag ‘Umaseu’ i awarem, emgasag ipal ebuan Kristen duailel iz ibail darem agen han ag ‘Umaseu’ awarem. \qm1 \v 5 Duailel ag agal zaueim zobu piabun alai gotulanemen iz ag han ‘Umaseu’ awarem. \qm1 Izal zai, Epainetus go han iz ‘Umaseu’ aurem. Iz go en oiab noumanem. Go tutak amegai Esia agaig ebu gonugau igul eg ebuan koli kekulaimai, Kristus en ougab petak eun. \qm1 \v 6 Agen izal ‘Umaseu’ ze Maria auran. Go han Yesus nugau salau air. Ag abiu go ag en salau gusig maimai, isanaraneu. \qm1 \v 7 Ag izal ‘Umaseu’ ze Andronikus, gonugau wau Zunias dual awaran. Ag Zuda duailel aliag, iz sul, ag iz ibail ereg hicaranem zaueim daremun. Amegai ag agal oiagab Kristus en petak emen. Ulis han iz izal oiab Kristus en petak emin. Ag Yesus nugau ze oi aidaimai, gonugau salau naliu pet memen. Duailel ipal agen agal igul naliu uligaraimai, agal ze sesamoranem. \qm1 \v 8 Ag izal zai Ampliatus izal ‘Umaseu’ ze auran. Iz go en oiab nug noumaneu. Go ig ibaig Dubanou Ban nugau igul tutak sesamoranem. \v 9 Ag izal ‘Umaseu’ ze Urbanus auran. Go iz ibail Kristus nugau salau memun. \qm1 Ag izal zai Stakis han go izal ‘Umaseu’ ze auran. Iz go en oiab nug noumaneu. \qm1 \v 10 Ag izal ‘Umaseu’ ze Apeles auran. Go uhu asiu oun, bo, gonugau ougab Kristus en petak eun, go utab tam. Gonun, ig abiu go petak Kristus nugau salau du pet. \qm1 Ag Aristobulus nugau ug han izal ‘Umaseu’ ze awaran. \qm1 \v 11 Ag izal ‘Umaseu’ ze Herodion auran. \qm1 Go Zuda du go iz sul. Ag izal ‘Umaseu’ ze Dubanou Ban nugau duailel ag Narsisus nugau zaueim dacanemen awaran. \qm1 \v 12 Tripina, gonugau zaug Triposa ailel go aliag ag Dubanou Ban nugau salau gusig macanem agen izal ‘Umaseu’ ze awaran. \qm1 Izal zai Persis go han Dubanou Ban nugau salau gusig macaneu. Iz air go en oiab nug noumaneu. Ag air go han izal ‘Umaseu’ ze auran. \qm1 \v 13 Rupus go Dubanou Ban nug gonugau salau du tapai mina, go nug gonugau salau unum suban macaneu. Ag izal ‘Umaseu’ ze go mui gonugau anag mui awaran. Gonugau anag go izal anikai sul go nug iz suban gumilacaneu. \qm1 \v 14 Ag izal ‘Umaseu’ ze Asinkritus, Plegon, Hermes, Patrobas, Hermas mui duailel ipal go agal oiagab Yesus en petak emen ag abai darem awaran. \qm1 \v 15 Ag izal ‘Umaseu’ ze Pilologus gonugau wau Zulia dual awaran. Nereus gonugau abiag dual, Olimpas mui duailel ipal goagal oiagab Yesus en petak emen ag abai darem izal ‘Umaseu’ ze han awaran. \qm1 \v 16 Ag unum agal oiagab go en noumaimai, ebeag pataimai, izal ‘Umaseu’ ze awaran. \qm1 Kristus nugau duailel ag uzan beu beu gotulanemen, go agen agal ‘Umaseu’ ze awarem. \s1 Pol nug Rom duailel gusig tapai dabun ze awareun. \p \v 17 O zaiar, iz ag ulis gusig ze awaramoroi. Ag suban tapai dacan! Einen, polumacanemen dudu ipal agen ag beu beu dou maramam. Igul go ebu duailel agal oiagab Yesus en petak emen go utamamen. Polumacanemen dudu go agen ag getal Uwait nugau Ze domen amai aimai, go agen agal ze beu abai maranem. Ag polumacanemen dudu go abe maraiban, semarebiag, ag abai i damam. \v 18 Guzenai dudu go igual Dubanou Ban, Kristus nugau salau i macanem. Go agal enimag en siksikaimai, igul eg mabun sag dabeleu wanem. Go agal ze dudu ipal agen petak abun aimai, duailel dabeleu ginampet mui ameag patanem. Guzenina, go Uwait nugau abu utanem. \v 19 Duailel unum goagal oiagab Yesus en petak aimai, Uwait nugau igul naliu sesamor aimai ze domen. Guzenaimai, iz ag en izal oiab siksikeu. Bo, izal dabeleu ag igul naliu mabun igul suban abe maimai, sesamoramamen. Bo, ag igul eg mabun igul abe maimai, go gasag macan. \p \v 20 Uwait go oiagab selai dabun nugau bigeg. Gonug pigai Satan nugau gusig ag ebalagab dareu unum eg maba, Satan go agal aramag piagsal damau. \p Iz Uwait guzenai aurem, “Igual Dubanou Ban, Yesus gonugau ougab naliu eim ag isanaramau.” \p \v 21 Timoti go izal salau zai go nug ag ‘Umaseu’ awareu. Lusius, Zeson, Sosipater go Zuda dudu iz sul, agen han ag ‘Umaseu’ awarem. \p \v 22 Iz Tertius, izan Pol nug ze aneun, ze doimai, ag agau e sikut wai marem. Iz han Dubanou Ban en oiab petak emin, izan izal ‘Umaseu’ ze awarem. \p \v 23 Gaius nug iz gonugau zaueim imaicileimai, suban gumilacaneu. Go nug Kristen duailel unum gonugau zaueim alai gotulina, gumaraneu. Go nug han ag ‘Umaseu’ awareu. \p Erastus go ban uzanan e aiwag gumaneu du, go igual zaicig Kwartus go dual ag ‘Umaseu’ awarem. [ \v 24 Iz Uwait guzenai aurem, “Igual Dubanou Ban, Yesus Kristus nug gonugau ougab naliu eim ag isanaramau. Go petak”] \s1 Pol nug Uwait ulagwag moroimai, gonugau ze poeun. \p \v 25 Guzenaimai, ulis ig Uwait ulagwag murab. Gonugtal gonugau Ze Naliupet iz abai mileun agal oiagab go en petak emen go gusig maraba, ag gonugau igul sesamoramamen. Gonun, izan duailel guzenaital awaranem. Izan Yesus Kristus nug ig oigabun ze duailel awaranem. Em usaleun ziwas ebu, alai ulis ze go wageimai dareun. Ulis, Uwait nugtal araog meun. \v 26 Bo, ulis gonugau Ze Naliupet go nugtal ig gonugau salau duailel abai migeu. Ze go Uwait nugau ze doimai, awaranemen dudu agen Kristus en sikut winar go ulis araog usaleu. Uwait nug go muzmuz dacaneu, go ig gusig aigina, ig duailel agal ameagab ebu Ze Naliupet go wageimai dareun araog mina, emgasag ipal ebuan duailel unum abe maimai, ag go en agal oiagab petak aba, gonugau igul suban sesamoran. \v 27 Uwait go sag go dabeleu banou mui, go nug Yesus Kristus ig isanigabun palautoroun, gonun, ig ag gonugau wanib umkoskos ulagwag murab. Go petak.