\id HEB \h Ibrani \toc1 Surat Bona Samba IBRANI \toc2 Ibrani \toc3 Ibr. \mt2 Surat Bona Samba \mt1 IBRANI \c 1 \s1 Alaata'ala nomokau Anak-Na bo pantadulkon potuun-Na na ko'onta' \sr 1:1-3 \p \v 1 Mbaripian piribiai' a Alaata'ala nomokau nabii-Na bo pantadulkon potuun-Na na pulinta. Raaya'a nantadulkon potuunna Alaata'ala tia sasalan men poosasala'. \v 2 Kasee na tempo kokomburi'anna kani'i Alaata'ala nomokau Anak-Na bo pantadulkon potuun-Na na ko'onta'. Ia nangaan se' Anak-Na iya'a a men bo pontombonoi giigii' upa men isian, ka' Ia nomokau Anak-Na ninsidakon dunia kani'i. \v 3 Anak iya'a mimpipiile'kon kobalaki'anna Alaata'ala. Kobalaki'anna Anak koikoimo tia kobalaki'anna Alaata'ala. Ia uga' a men montondong giigii' upa tia wurung-Na men kuasaan. Noko daa i Ia ninsidakon mian sida loe'ion a dosana, Ia nasawe'mo na ko'alayo'an ka' no'umoruang paraas uananna Alaata'ala. \s1 Anak mingilingkudui malaa'ikat \sr 1:4-14 \p \v 4 Anak iya'a mingilingkudui malaa'ikat, ka' ngaan men ia rookon Alaata'ala na Ko'ona manganda'anai ngaan men nirookon na malaa'ikat. \v 5 Alaata'ala sianta nangaan na sa'angu'po malaa'ikat men koi kani'imari: \q1 “Koomo a Anak-Ku; \q2 na ilio kani'i Yaku' sidamo Tamaam.” \m Alaata'ala uga' sianta nangaan na sa'angu'po malaa'ikat men koi kani'imari: \q1 “Yaku' bo sida Tama-Na, \q2 ka' Ia bo sida Anak-Ku.”\x * \xo 1:5 \xt 2Sam. 7:14; 1Taw. 17:13 \x* \m \v 6 Kasee na tempo Alaata'ala nomosuu' Anak-Na men balaki'na taka na tano' balaki' kani'i, Ia norobu koi kani'imari: \q1 “Giigii' malaa'ikatna Alaata'ala tio monsoosa' Anak iya'a.”\x * \xo 1:6 \xt Ul. 32:43 \x* \p \v 7 Alaata'ala nangaan malaa'ikat koi kani'imari: \q1 “Yaku' nangawawau malaa'ikat-Ku sida koi mombuul, \q2 ka' papalimang-Ku sida koi leapna apu.”\x * \xo 1:7 \xt Mzm. 104:4 \x* \m \v 8 Kasee Alaata'ala nangaan na Anak iya'a tae-Na, \q1 “Oo Alaata'ala! Oruangaan bo sidutu! \q2 Maloos a pontomundo'iim. \q1 \v 9 Koo mingkira'kon men kana', \q2 ka' bude'kon men ba'idek. \q1 Mbali' iya'a Alaata'ala men Alaata'ala-Muu nungururuki i Koo. \q2 Koo nitimbu'i likison bookoi oos kobelesan, \q2 ka' ninsidakon i Koo kada' angga'ion manganda'anai lulusaan.” \m \v 10 Alaata'ala nangaan uga' tae-Na, \q1 “Tumpu! Na tumbe-tumbe i Koo a ninsidakon tano' balaki', \q2 ka' lima-Muu a ninsidakon langit.\x * \xo 1:10 \xt Mzm. 102:26-28 \x* \q1 \v 11 Giigii' iya'a bo kobaraba'ian, \q2 kasee i Koo sinampang isian. \q2 Giigii' iya'a bo sida buas koi pakean. \q1 \v 12 Tano' balaki' tia langit bo lupi'oon koi pakean, \q2 ka' bo bolosioon tia men sambana. \q1 Kasee i Koo koikoina, \q2 ka' kotuo'aan pataka sidutu.” \p \v 13 Alaata'ala sian nangaan na sa'angu'po malaa'ikat men koi kani'imari: \q1 “Alaka' oruang na paraas uanan-Ku, \q2 pataka Yaku' mompoporungku' giigii' mian men mangka'idek i Koo sida malolo' na Ko'oom.”\x * \xo 1:13 \xt Mzm. 110:1 \x* \p \v 14 Kalu koiya'a, upa a tuutuu'na malaa'ikat iya'a? Raaya'a mase alus men bo papalimangna Alaata'ala, men posuu'on-Na bo pangalawei mian men bo salamatkonon. \c 2 \s1 Pisiso' men tio imamaton \sr 2:1-4 \p \v 1 Mbaka' kita tio tuutuu' mingimamat pisiso' men kita poko rongormo, dako' i kita mansaukon kaparasaya'anta. \v 2 Potuun men ia takakon malaa'ikat na pulinta tuutuu', mbaka' mian men sian ningimamat ka' sian nomorongori nandapot ukuman men sintutu' bo ko'ona. \p \v 3 Upa mune' kalu i kita sian mingimamat lele men pore tuu', men mansalamatkon i kita? Kita sabole kana'onna ukuman. Tumbena lele iya'a ia poko bantilkonmo Tumpu ka' ia potuutuu' mian men nomorongormo i Ia. \v 4 Alaata'ala uga' nompotuutuu' i raaya'a tia nangawawau biai' kaliangan oosan men kosamba', upa men sian dele, ka' kuasaan, ka' tia nongoboskon barakaat men ia rookon Alus Molinas koi men kikira'-Na. \s1 Kodi-kodi' i Kristus nisidakon koo' tia koi malaa'ikat \sr 2:5-18 \p \v 5 Taasi'po malaa'ikat a men ia sidakon Alaata'ala bo pinginti'i dunia ni'imarian men kita tundun kani'i. \v 6 Na Alkitaap isian mian nangaan koi kani'imari: \q1 “Upa mbali' a mian \q2 mbali' inau'on-Muu? \q1 Upa mbali' a mian \q2 mbali' imamaton-Muu?\x * \xo 2:6 \xt Mzm. 8:5-7 \x* \q1 \v 7 Kuu ninsidakon i raaya'a \q2 koo' tia koi malaa'ikat. \q1 Kuu nangangga'i i raaya'a ka' nongorookon \q2 oruangan men tongaan ka' umangga'. \q1 \v 8 Kuu ninsidakonmo giigii' upa sian momoko ba'upa na ko'ona.” \m Gause kalu ningaan se' Alaata'ala ninsidakon giigii' upa malolo' na ko'ona, aratina sianta sa'angu'po men sian malolo' na mian. Mau mune' koiya'a, koini'i kita sianpo nimiile' giigii' upa malolo' na mian. \v 9 Kasee i kita nimiile'mo i Yesus mantanaasi! Sarataa Alaata'ala ninsidakon i Ia kodi-kodi' koo' tia koi malaa'ikat, koini'i kita piile'mo se' Alaata'ala ninsidakonmo i Ia tongaan ka' angga'ion gause nongololongimo repaan pataka nolapus. Gause kaporeanna Alaata'ala mbaka' i Ia a men nongololongi kolapusan bona giigii' mian. \p \v 10 Kana'mo a Alaata'ala ninsidakon i Yesus kalepu gause nongololongi repaan. Alaata'ala ninsidakon giigii' upa bo Ko'ona. Ia ninsidakon mian biai' sida parasaya ni Yesus ka' munsuri kobalaki'an-Na. Yesus a men nantatas salan bona mian biai' kada' salamatkonon. \p \v 11 Yesus ninsidakon tutuo'na mian sianmo bariosonna dosa. Ka' mian men sianmo bariosonna dosa iya'a tii Yesus men ninsidakon koiya'a koikoimo montombonoi sa'angu' Tama. Mbali' i Yesus sian makamaa' mompotuutuu' i raaya'a bo utus-Na. \v 12 Yesus norobu na Alaata'ala tae-Na, \q1 “Yaku' bo minsidakon ngaan-Muu tolele na utus-Ku. \q1 Yaku' bo muntunde' i Kuu na lalomna jama'at.”\x * \xo 2:12 \xt Mzm. 22:23 \x* \m \v 13 Tae-Na soosoodo, \q1 “Yaku' tongko' mongooskon Alaata'ala.” \m Ka' i Ia uga' nangaan tae-Na, \q1 “Ni'imo i Yaku' tia anak men ia rookonmo Alaata'ala na Ingku'.”\x * \xo 2:13 \xt Yes. 8:17-18 \x* \p \v 14 Gause mian men ningaan anak iya'a mase mian men isian waka men bo lapus, mbaka' i Yesus uga' sida koikoimo tii raaya'a ka' tumuo' koi mian. Ia nangawawau koiya'a kada' tia kolapusan-Na Ia sida minsilaka'i Ibiliis men mantakakon kolapusan. \v 15 Wawau ni Yesus minsidakon mian men na giigii' tutuo'na munsuri nipo'ata' gause layaonkon kolapusan sida sianmo layaon. \p \v 16 Taasi' malaa'ikat a men ia lawei i Yesus, kasee lee' ni Abraham. \v 17 Koiya'a mbali' na giigii' upa i Ia tio sida koikoimo tia utus-Na kada' i Ia sida Imam Moola' men mingilino-linoi mian ka' Ia malolo' na Alaata'ala. Ia ninsidakon mian men dosaon pooka'amat tia Alaata'ala. \v 18 Gause i Ia nongololongimo repaan tempo nitopongi, mbaka' i Ia sida mangalawei mian men pintanga' topongion. \c 3 \s1 Yesus a men tio angga'ion mangalalabii Musa \sr 3:1-6 \p \v 1 Utu-utus men molinas men ia leelo'mo Alaata'ala minsoop surugaa! Intoomkon i Yesus! Ia Poposuu' tia Imam Moola' men potuutuu'onta. \v 2 Ia malolo' na Alaata'ala men nanganakat i Ia, koi i Musa mbaripian men malolo' ningilimang palimangonna na Laiganna Alaata'ala.\x * \xo 3:2 \xt Bil. 12:7 \x* \v 3 Kasee i Yesus a men tio angga'ion mangalalabii Musa. Gause mian men mangawawau laigan tio angga'ion mangalalabii laigan men ia wawau. \v 4 Gause sanda' laigan sabole isian men nangawawau, kasee Alaata'ala a men nangawawau giigii' upa. \p \v 5 Musa a papalimang men malolo' balimang na Laiganna Alaata'ala. Ia nengelelekon upa-upa men bo bantilkononna Alaata'ala na ilio komburi'. \v 6 Kasee i Kristus malolo' bookoi Anakna Alaata'ala men bo pantanaasi Laiganna Alaata'ala. Ka' kitamo karaani'i a Laiganna Alaata'ala kalu kita sinampang parasaya ka' mongooskon men kodaakononta. \s1 Silaka' gause sian malolo' na Alaata'ala \sr 3:7-19 \p \v 7 Mbaka', koi taena Alus Molinas, \q1 “Kalu ilio kani'i i kuu mongorongor Wurungna Alaata'ala,\x * \xo 3:7 \xt Mzm. 95:7-11 \x* \q2 \v 8 alia i kuu bingilan a noamuu koi pulimuu, \q2 na tempo i raaya'a bude' malolo'. \q2 Raaya'a nimitopongi Alaata'ala na tano' maleas too daa sian ukumon-Na.” \q2 \v 9 Taena Alaata'ala, \q1 “Inda'a pulimuu nimitopongimo i Yaku' \q2 bo pinginti'ianna too koi upa a men bo limangon-Ku na ko'ona i raaya'a, \q1 poali i raaya'a noko pimiile'mo upa men Yaku' limangmo \q2 koi patompulo' taun a nau'na. \q1 \v 10 Koiya'a mbali' Yaku' nongkomaso'i mian na tempo iya'a ka' norobu taeng-Ku', \q2 ‘Raaya'a sinampang sian malolo', \q2 ka' bude' mongololoikon posuu'-Ku.’ \q1 \v 11 Pataka Yaku' nomaso' ka' nobasumpa' taeng-Ku', \q2 ‘Raaya'a sian patalaion-Ku minsoop na pintimalean men Yaku' toropotimo.’ ” \p \v 12 Utu-utus! Maka'amat! Alia paraa isian i kuu men monoa ba'idek ka' sianta imaanna pataka i ia mimbalik ka' umoloa na Alaata'ala men tumuo'! \v 13 Kuu tio poo'ururanii sanda' ilio tempo men dauga' ngaannon “Ilio kani'i” dako' isian men baetokonna dosa pataka bingilan a noana. \v 14 Kita giigii' mase bo mandapot koi men ia dapot i Kristus kalu i kita montontoni kaparasaya'anta nuntumbeipo i kita parasaya pataka komburi'na. \p \v 15 Na Alkitaap isian nitulis, \q1 “Kalu ilio kani'i i kuu nomorongor Wurungna Alaata'ala, \q2 alia i kuu bingilan a noamuu koi pulimuu, \q2 na tempo i raaya'a bude' malolo' na Alaata'ala.”\x * \xo 3:15 \xt Mzm. 95:7-8 \x* \p \v 16 Ime mbali' a mian men nomorongormo Wurungna Alaata'ala see sian malolo' na Ko'ona? Taasi' i raaya'a a men ia baarkon i Musa umuar na Mesir?\x * \xo 3:16 \xt Bil. 14:1-35 \x* \v 17 Ka' ime mbali' a men ia komaso'i Alaata'ala pataka patompulo' taun? Taasi' uga' i raaya'a men nangawawau dosa, men nolapus tabangkaar na tano' maleas? \v 18 Ime mbali' a men ia ngaan Alaata'ala na sumpa'-Na se' raaya'a sian patalaion-Na minsoop na pintimalean-Na? Raaya'a mase mian men nongkokundai i Ia. \v 19 Mbaka' kita inti'i se' raaya'a sian nipatalai ninsoop, gause i raaya'a sian parasaya na Alaata'ala. \c 4 \s1 Ilio pintimalean men ia toropoti Alaata'ala \sr 4:1-13 \p \v 1 Mbaka' kita tio maka'amat dako' isian i kita men sian minsoop na pintimaleanna Alaata'ala tempo toon minsoop na pintimalean-Na dauga' sumalan. \v 2 Gause Lele Pore iya'a nilelekonmo na ko'onta' koikoimo uga' na ko'ona i raaya'a. Kasee na ko'ona i raaya'a isian men sian noparasaya tempo nongorongor, mbali' lele iya'a sianta kana'na bo ko'ona i raaya'a. \v 3 Kasee kita men parasaya minsoop na pintimalean iya'a men ia toonkon Alaata'ala. Men koiya'a sintutu' tia men ia ngaan Alaata'ala men tae-Na: \q1 “Pataka Yaku' nomaso' ka' nobasumpa' taeng-Ku', \q2 ‘Raaya'a sian patalaion-Ku minsoop na pintimalean men Yaku' toropotimo.’ ” \m Raaya'a sian minsoop na pintimaleanna Alaata'ala mau mune' pintimalean iya'a isianmo nuntumbeipo dunia kani'i ia sidakon Alaata'ala.\x * \xo 4:3 \xt Mzm. 95:11 \x* \v 4 Gause isian nitulis na Alkitaap men muntundun ilio kopitu'na koi kani'imari: “Ilio kopitu'na Alaata'ala nintimalemo na giigii' palimangon-Na.”\x * \xo 4:4 \xt Kej. 2:2 \x* \v 5 Imputna iya'a nitulis soosoodo koi kani'imari: “Raaya'a sian patalaion-Ku minsoop na pintimalean men Yaku' toropotimo.”\x * \xo 4:5 \xt Mzm. 95:11 \x* \p \v 6 Isian mian sambana men bo minsoop na pintimalean iya'a, kasee mian men olukon nongorongor Lele Pore sian ninsoop gause i raaya'a sian malolo'. \v 7 Koiya'a mbali' Alaata'ala noko pongoosimo ilio men sambana soosoodo, men ngaanon “Ilio kani'i”. Toropii tempo a noporusanna Wurungna Alaata'ala men sian namatalai mian minsoop na pintimalean-Na, isianmo soosoodo Wurungna Alaata'ala men ia tadulkon i Daud koi men ningaan ra'ana: \q1 “Kalu ilio kani'i i kuu mongorongor Wurungna Alaata'ala, \q2 alia i kuu bingilan a noamuu.”\x * \xo 4:7 \xt Mzm. 95:7-8 \x* \p \v 8 Kalu i Yosua nomoko nambaarkon i raaya'a minsoop na pintimalean iya'a, mbaka' porus tempo iya'a, Alaata'ala sianmo norobu soosoodo muntundun ilio men sambana.\x * \xo 4:8 \xt Ul. 31:7; Yos. 22:4 \x* \v 9 Mbali' bona mianna Alaata'ala dauga' isian pintimalean koi Alaata'ala nintimale na ilio kopitu'na iya'a. \v 10 Gause mian men minsoop na pintimaleanna Alaata'ala bo mintimale na palimangonna, koikoimo Alaata'ala uga' nintimale na palimangon-Na.\x * \xo 4:10 \xt Kej. 2:2 \x* \v 11 Mbaka' mai kita mampari-pari minsoop na pintimalean men ia toonkon Alaata'ala iya'a. Alia pataka sa'angu'po i kita mandawo' koi raaya'a mbaripian, gause sian malolo' na Alaata'ala. \p \v 12 Wurungna Alaata'ala mase wurung men tumuo' ka' kuasaan, ka' masasom labi sinangkidi men mataan ruantimbang. Wurung iya'a surion mungusuk pataka mengerensa noa tia alus, pataka mengerensa sumpakan ka' isiina wuku, mbali' minginti'i tuu' pinginti'ian ka' sagia men isian na noana mian. \v 13 Sianta sa'angu'po upa na tano' balaki' men sian inti'ionna Alaata'ala. Giigii' upa mateda ka' sian mawuni na pimiile'-Na. Giigii' upa men kita limang tio tundunonta na Ko'ona koi men tuutuu'na. \s1 Yesus Imam Moola' men angga'ion \sr 4:14-5:10 \p \v 14 Kita koini'i isian Imam Moola' men angga'ion, men ningiliumo langit taka na Alaata'ala. Imam Moola' iya'a i Yesus, Anakna Alaata'ala. Mbaka' i kita tio montontoni kaparasaya'anta. \v 15 Gause Imam Moola'ta iya'a taasi'po imam moola' men sian minginti'i men karepanta. Ia uga' nitopongimo na giigii' upa koi kita, kasee Ia sian nangawawau dosa. \v 16 Mbaka' i kita alia babata mangkarani' Alaata'ala men mamarenta tia noa pore, kada' i kita lino-linoion-Na ka' mungurumpaki kaporean-Na, ka' kolaweian na tempo men koi kokana'ta'. \c 5 \p \v 1 Sanda' imam moola' niruruki ka' nipatuko bo pangatur poowawana mian tia Alaata'ala. Ia mongorookon soor ka' kurbaan bo pontololoki dosa. \v 2 Ia tio minginti'i mian men sian minginti'i upa-upa ka' mian men tolias, gause i ia uga' mian men sian kalepu. \v 3 Koiya'a mbali' i ia tio momokela kurbaan bo pontololoki dosana waka-wakana, taasi' tongko' gause dosana mian.\x * \xo 5:3 \xt Im. 9:7 \x* \v 4 Ka' sianta sa'angu'po mian men mompoposida wakana susuung sida imam, kasee tio leelo'onna Alaata'ala, koi men nosida ni Harun.\x * \xo 5:4 \xt Kel. 28:1 \x* \p \v 5 Koiya'a uga' i Kristus. Ia sian nompobalaki' waka-Na sida Imam Moola', kasee ia pobalaki' Alaata'ala men norobu na Ko'ona tae-Na: \q1 “Koomo a Anak-Ku! \q2 Koo po'anakon-Kumo ilio kani'i.”\x * \xo 5:5 \xt Mzm. 2:7 \x* \m \v 6 Isian uga' Wurungna Alaata'ala sambana men koi kani'imari: \q1 “Koomo a Imam pataka manau' \q2 koi imam Melkisedek.”\x * \xo 5:6 \xt Mzm. 110:4 \x* \p \v 7 Na tempo i Yesus tumuo' na tano' balaki' kani'i, Ia nokumakaase' na sambayang-Na mama'ase' na Alaata'ala men momoko mansalamatkon i Ia dako' lapus. Ia tamban nunturo'kon lolu'-Na nokumakaase' tia nangkakaro' men bukuan. Gause palolo'an-Na mbaka' pa'ase'-Na iya'a uga' ia porongor Alaata'ala.\x * \xo 5:7 \xt Mat. 26:39-46 \x* \v 8 Maune' i Ia Anakna Alaata'ala kasee Ia nansara-sarakmo malolo' na Tama-Na, mongololongi repaan. \v 9 Ka' noko daa Alaata'ala ninsidakon i Ia talakana, mbaka' i Ia sida pu'una kasalamatan men sidutu bona giigii' mian men malolo' na Ko'ona, \v 10 ka' Alaata'ala nangaan se' i Ia Imam Moola' koi imam Melkisedek. \s1 Patana' a mian dako' mansaukon kaparasaya'an. \sr 5:11-6:20 \p \v 11 Dauga' biai' a men tio bantilkononmai i kuu muntundun i Yesus koi Imam Moola', kasee marepa popo'inti'ikononmai gause manau' kasi inti'ionmuu. \v 12 Bookoi temponamo i kuu sidamo bo guru, kasee i kuu dauga' tio pisiso'on soosoodo tia pisiso'na Alaata'ala men tumbe. Kuu baasi susu a sidaonmuu inumon, sianpo momoko mangalabot kakaan men makadang.\x * \xo 5:12 \xt 1Kor. 3:2 \x* \v 13 Mian men sinampang minginum susu, ia koikoimo anak men baasi ngamea', sianpo minginti'i pisiso' upa men kana'. \v 14 Kasee kakaan makadang iya'a bona mian moola'. Patukna timbaani' iya'a mase mian men daa poo'inti'imo mungururuki upa men ma'amat tia men ba'idek gause i raaya'a panaammo nunsuri men koiya'a. \c 6 \p \v 1 Mbaka' mai kita parereia kutung a muntundun pisiso' ni Kristus men nipisiso'konmo olukon, ka' kita balimba' muntundun upa men kana' bona mian men poo'inti'imo. Sobiimo i kita mimpu'u soosoodo na pisiso' koimo mangkadarai gau' men sianta kana'na, ka' kaparasaya'an bona Alaata'ala, \v 2 ka' basaranian, pengepetkon lima, pomotuo'ian mian lapus, ka' ukuman pataka sidutu. \v 3 Kalu Alaata'ala mamatalai, mai kita muntundun upa men kana' bona mian men poo'inti'imo. \p \v 4 Gause mian men niruarimo a noana, ka' noko punsurimo polingu' men ringkat na surugaa, ka' nandapotmo barakaatna Alus Molinas, \v 5 ka' nunsurimo porena Wurungna Alaata'ala, ka' nunsurimo kuasana tempo men ni'imarian, \v 6 mbaka' kalu mian koiya'a dauga' mansaukon kaparasaya'anna, ia sabole sianmo sida monsosooli ka' mangkadarai gau'na, gause i ia galal mansaliipkon soosoodo Anakna Alaata'ala ka' mingideki i Ia na mian biai'. \p \v 7 Gause tano' men monsosop weerna usan men malia' mungusani wawona, ka' minsidakon aso-asok men kumana' bona mian men mingilimang, tano' iya'a mandapot barakaatna Alaata'ala. \v 8 Kasee kalu tano' iya'a mantakakon rampo' ruri'on ka' rakut ruri'on, mbaka' tano' iya'a sian kumana' ka' boomo tadeankonon. Komburi'na kabus tunuon.\x * \xo 6:8 \xt Kej. 3:17-18 \x* \p \v 9 Utu-utusku men kolingu'ku! Maune' i kai morobu koiya'a muntundun i kuu, kasee surionmai na wawaumuu isian men porena mbali' i kuu salamatkonon. \v 10 Alaata'ala sian kelo-kelos. Ia sian limbo'kon upa men wawauonmuu bo Ko'ona. Ia sian limbo'kon polingu'muu men kuu limangmo bo Ko'ona na tempo i kuu mangalawei simbaya'muu sa'angu' kaparasaya'an, mbaripianpo pataka koini'i. \v 11 Kasee kikira'mai kada' i kuu sanda-sanda' mampari-pari tumuo' koiya'a pataka kokomburi'anna tutuo'muu kada' upa men ooskononmuu bo rumpakionmuu. \v 12 Kai sian mingkira'kon i kuu sida mian molulu'. Kasee kikira'mai kada' i kuu tumuo' koikoimo tia mian men mangalabot upa men ia toonkon Alaata'ala, gause parasaya ka' moko pera na upa men Ia toonkon iya'a. \p \v 13 Tempo Alaata'ala nontoon i Abraham, Ia nobasumpa' se' upa men Ia poko toonkonmo iya'a bo wawauon-Na. Ia nobasumpa' tia mangaan ngaan-Na suungna gause sianta men balaki'na tii Ia. \v 14 Tae-Na, “Sabole i Yaku' bo mambarakaati i koo tamban biai' tuu' a barakaat ka' minsidakon i koo anakon biai'.”\x * \xo 6:14 \xt Kej. 22:16-17 \x* \v 15 Abraham moko pera mempeperai mbaka' i ia nangalabot upa men ia toonkon Alaata'ala na ko'ona. \p \v 16 Kalu mian basumpa', ia basumpa' tia mangaan men moola'na tii ia. Mbaka' sumpa'na iya'a minsidakon poogagaian sianmo umimput. \v 17 Koiya'a mbali' Alaata'ala nunturangi' sumpa'-Na iya'a. Ia namakadodor na mian men nangalabot toon-Na se' i Ia sian mombolii sagia-Na. \v 18 Rurua' men Ia ngaan iya'a sian koboliian. Ia sian mangalusi toon-Na tia sumpa'-Na. Mbali' kita men mongooskon Alaata'ala pakadodoron a noanta montontoni upa men ooskononta ni'imarian. \p \v 19 Men ooskononta iya'a koimo tapu men moonggor ka' mokotaan bo parikokotan na tutuo'ta. Tapu iya'a minsoop na Lokis Molinas men na sambotakna toik pongola'.\x * \xo 6:19 \xt Im. 16:2 \x* \v 20 Yesus nantatasmo salan mae' na lokis iya'a, ka' i Ia noko pinsoopmo bo ko'onta. Ia nosidamo Imam Moola' pataka manau' koi imam Melkisedek.\x * \xo 6:20 \xt Mzm. 110:4 \x* \c 7 \s1 Kristus tii Melkisedek \sr 7:1-14 \p \v 1 Melkisedek kani'i tomundo' na Salem ka' imamna Alaata'ala na ko'alayo'an. Sarataa i Abraham mule'kon na poopapatean nungurungku'i toropii tomundo', Melkisedek taka nangalaboti i ia ka' nambarakaati. \v 2 Mbaka' i Abraham nantaraimo i Melkisedek sangobosan na lalomna sompulo' obosan upa men ia surung. \p Ngaan Melkisedek aratina tomundo' men pontomundo'ina kana'. Ya'a aratina men tumbe. Gause i ia tomundo'na Salem mbaka' aratina ngaanna uga' tomundo' men pontomundo'ina ratong. \v 3 Melkisedek kani'i sianta tundunan men muntundunkon se' i ia tamaan kabai se' i ia sinaan kabai se' i ia pulian. Sianta tundunan men muntundunkon ilio nongamea'anna ka' uga' nolapusanna. Ia koimo Anakna Alaata'ala; ia imam men pataka manau'. \p \v 4 Sida piile'onta ka'ita se' i Melkisedek angga'ion tuu', pataka i Abraham minti'inta nantarai i ia sangobosan na lalomna sompulo' obosan na giigii' upa men ia dapot na poopapateanna. \v 5 Na ukum Torat nipoko patukomo se' imam men lee' ni Lewi tio mangala sangobosan na lalomna sompulo' obosan ule' na poto'utusanna, mau mune' poto'utusanna iya'a uga' lee' ni Abraham.\x * \xo 7:5 \xt Bil. 18:21 \x* \v 6 Kasee i Melkisedek men taasi' lee'na i raaya'a nangala sangobosan na lalomna sompulo' obosan na giigii' men ia poko ule' i Abraham ka' nambarakaati i ia men isianmo toonna Alaata'ala. \v 7 Tuutuu' sian sida gagaion se' mian men sian alayo' a oruanganna barakaationna mian men daa alayo' a oruanganna. \p \v 8 Imam men mandapot sangobosan na lalomna sompulo' obosan, raaya'a bo lapus. Kasee koi men nitulis na Alkitaap, Melkisedek men nandapot sangobosan na lalomna sompulo' obosan iya'a, ia mian men ningaan tumuo' sidutu. \v 9 Mbaka' sida ngaanon se' i Lewi men komburi'na nandapot sangobosan na lalomna sompulo' obosan na mian Israel uga' ia nambayarmo obos iya'a na tempo i Abraham nambayar ni Melkisedek. \v 10 Maune' i Lewi sianpo nongamea', kasee sida ngaanon ia noko na lalomnamo waka ni Abraham pulina na tempo i Melkisedek nopoorumpak tii Abraham. \p \v 11 Ukum Torat nirookon na lipu' Israel tempo isian imam men ringkat na bense' Lewi. Kasee ka' imam men ringkat na bense' Lewi iya'a sian momoko mingilimang men kalepu, mbaka' tio isian imam moola' sambana koi imam Melkisedek, ka' taasi'mo men lee' ni imam Harun! \p \v 12 Kalu aturanna imam koboliianmo, mbaka' ukum Torat uga' tio koboliian. \v 13 Mian men kai tundun iya'a mase ringkat na bense' sambana, ka' sianta sa'angu'po mian na bense'-Na men ninakat sida imam. \v 14 Giigii' mian poto inti'i se' Tumpunta ringkat na bense' ni Yehuda, kasee i Musa sian notaatundun imam na bense' iya'a. \s1 Imam sambana men koi imam Melkisedek \sr 7:15-28 \p \v 15 Upa men tundunkonon kani'i sida manasa soosoodo, kalu taka a sa'angu' imam sambana men koi Melkisedek. \v 16 Imam iya'a ninakat nosida imam, taasi' mongololo'kon lee'na imam, kasee mongololo'kon tutuo'-Na men kuasaan men sian kokabu-kabusanna. \v 17 Gause na Alkitaap isian nitulis, \q1 “Koo mase Imam pataka manau' koi imam Melkisedek.”\x * \xo 7:17 \xt Mzm. 110:4 \x* \p \v 18 Koini'i aturan men olukon mase sianmo sumalan, gause sianmo moonggor ka' sianmo kumana'. \v 19 Ukum Torat sian minsidakon upa-upa sida kalepu. Kasee kita koini'i nitaraimo sa'angu' aturan men porena bo ooskononta, kada' i kita sida mangkarani' Alaata'ala. \p \v 20 Ka' aturan iya'a nipololo'i tia sumpa'na Alaata'ala. Sianta sumpa' men koiya'a na tempo imam sambana ninakat. \v 21 Kasee tempo i Yesus ninakat sida imam, Alaata'ala nunsumpa' i Ia tae-Na, \q1 “Tumpu noko basumpa'mo, \q2 ka' Ia sian mombolii. Tae-Na, \q1 ‘Koo mase Imam pataka manau'.’ ”\x * \xo 7:21 \xt Mzm. 110:4 \x* \m \v 22 Koiya'a mbali' i Yesus sida bookoi parasikoot bona sa'angu' toon men porena tia toon men olukon. \p \v 23 Mianna bense' Lewi men nosida imam tio biai'. Raaya'a sian sida bo imam pataka manau', gause i raaya'a sabole bo lapus. \v 24 Kasee i Yesus tumuo' pataka sidutu, ka' limang-Na bookoi imam sian tolimba' na mian sambana. \v 25 Mbali' pataka manau' i Ia momoko mansalamatkon mian men taka na Ko'ona mae' na Alaata'ala, gause i Ia tumuo' pataka sidutu bo pantakakon pa'ase'na mian iya'a na Alaata'ala. \p \v 26 Imam Moola' men koiya'a a men kana' bo ko'onta. Ia molinas, sianta sala'-Na, sianta idek-Na, nirensakon na mian men dosaon, ka' nipasawe'kon na ko'alayo'an men mingilingkudui lealaa. \v 27 Ia taasi' koi imam moola' men sambana, men sanda' ilio tio mongorookon kurbaan kutung gause dosana waka-wakana, ka' moko daa iya'a kasi dosana mian. Ia nongorookon kurbaan tongko' pensan pataka sidutu, tempo i Ia nongorookon waka-Na bookoi kurbaan.\x * \xo 7:27 \xt Im. 9:7 \x* \v 28 Ukum Torat manganakat mian men sian kalepu bo sida imam moola'. Kasee noko daa ukum Torat iya'a, Alaata'ala nangawawaumo toon tia sumpa' se' i Ia manganakat Anak-Na men talakana bookoi Imam Moola' pataka sidutu. \c 8 \s1 Yesus Imam Moola' bo ko'onta \sr 8:1-13 \p \v 1 Tukona giigii' tundunan men nitundunkon kani'i mase muntundunkon se' i kita isian Imam Moola' men koiya'a, men umoruang paraas uananna Alaata'ala Men Kuasaan Tuu' men isian na surugaa.\x * \xo 8:1 \xt Mzm. 110:1 \x* \v 2 Ia balimang bookoi Imam Moola' na Lokis Molinas men isian na lalomna Kema men tuutuu'na, men ia pokerer Tumpu, taasi'po ia pokerer mian. \p \v 3 Sanda' imam moola' ninakat bo pongorookon kurbaan ka' soor bona Alaata'ala. Koiya'a uga' a Imam Moola' kani'i. Ia tio isian upa bo rookonon-Na. \v 4 Kalu se' i Yesus isian na tano' balaki' kani'i, Ia sabole sian sida bo imam, gause isianmo imam men bo pongorookon kurbaan koi men tio wawauon na ukum Torat. \v 5 Palimangon men ia limang i raaya'a bookoi imam mase tongko' simpaatukanna kabai se' loolung na upa men isian na surugaa. Koiya'a mbali' ia poko bantilkonmo Alaata'ala mbaripian ni Musa, na tempo i Musa boomo momokerer Kemana Tumpu. Taena Alaata'ala, “Imamat pore-pore! Giigii' iya'a tio wawauoon koi men nipoko pisiso'konmo na ko'oom na wawona buu'na.”\x * \xo 8:5 \xt Kel. 25:40 \x* \v 6 Kasee koini'i i Yesus nandapotmo palimangon men umangga'na tia imam na tano' balaki' kani'i, gause i Ia nosidamo topobisarana toon men porena tia toon men olukon. Toon iya'a a porena tia toon men olukon gause Alaata'ala nontoonkonmo men porena bo ko'onta. \p \v 7 Kalu se' toon men olukon sianta men sala'na, mbaka' mosoomo isian toon men korua'na. \v 8 Kasee Alaata'ala nansasala' mian-Na, tae-Na, \q1 “Sabole bo taka a tempona, \q2 Yaku' bo mantakakon toon men u'uru bona lipu' Israel, \q2 ka' lipu' Yehuda.\x * \xo 8:8 \xt Yer. 31:31-34 \x* \q1 \v 9 Taasi' koi men Yaku' toonkonmo pulina i raaya'a \q2 na tempo i Yaku' nimbibit ka' nantandan pulina umuar na tano' Mesir. \q1 Pulina sian malolo' na toon men Yaku' toonkon i raaya'a, \q2 mbali' i Yaku' sian ningimamat i raaya'a. \q1 \v 10 Kasee koi kani'imari a toon men bo wawauon-Ku \q2 na lipu' Israel na ilio men bo taka: \q1 Yaku' bo minsidakon i raaya'a minginti'i manganaa' \q2 ukum-Ku na noana i raaya'a, \q2 ka' muntulis na noana i raaya'a. \q1 Yaku' bo sida Alaata'alana i raaya'a, \q2 ka' i raaya'a bo sida mian-Ku. \q1 \v 11 Raaya'a mosoo mimisiso' simbaya'na i raaya'a, \q2 ka' mambantilkon na utusna, \q1 ‘Alaka' inau' a Tumpu.’ \q1 Gause i raaya'a giigii', morio' tia moola', bo minginti'i i Yaku'. \q1 \v 12 Yaku' bo mingilino-linoi sala'na i raaya'a, \q2 ka' sianmo minginau' dosana i raaya'a.” \p \v 13 Tempo Alaata'ala nuntundunkon toon men u'uru, Ia nambantilkon toon men olukon iya'a nosidamo manau', ka' men nosidamo manau' iya'a, uga' boomo penta'. \c 9 \s1 Sasalan bakitumpu na tano' balaki' ka' na surugaa \sr 9:1-10 \p \v 1 Toon men olukon isian aturan bakitumpu, ka' isian aturan bona laigan molinas men ia wawau mian. \v 2 Isian Kemana Tumpu nipokerer. Na lokis torumpakan isian sulaan boloak, ka' isian uga' meja tia roti men nirookon bona Alaata'ala. Lokis iya'a ningaan Lokis Molinas.\x * \xo 9:2 \xt Kel. 25:23-40; 26:1-30 \x* \v 3 Na sambotakna toik men mongola'i, isian lokis korua'na men ngaanion Lokis Molinas Tuu'.\x * \xo 9:3 \xt Kel. 26:31-33 \x* \v 4 Na lalomna lokis iya'a isian mesba men mosoni a niwawau bo puntunuan kamangian, ka' isian uga' Petina Toon men nikampiti mosoni longko-longkop. Na lalomna Peti iya'a isian kuren mosoni men ni'isii kakaan men ngaanion manna, isian tokon ni Harun men ninsumpe, ka' isian rurua' watu madempa' men na wawona nitulisii toonna Tumpu.\x * \xo 9:4 \xt Kel. 16:33; 25:10-16; 30:1-6; Bil. 17:8-10; Ul. 10:3-5 \x* \v 5 Na wawona peti iya'a isian rua' kerup laian men mintimbaani'kon kotakaanna Alaata'ala. Laina rurua' kerup iya'a kamba-kambang na wawona talopna peti men pontololokian dosa. Kasee giigii' men isian na lokis iya'a sianpo sida popo'inti'ikonon sanda-sanda'.\x * \xo 9:5 \xt Kel. 25:18-22 \x* \p \v 6 Koiya'a a kakalianganna nangatur Kema iya'a. Sanda' ilio isian imam minsoop na lokis men tumbe na Kema iya'a mansalankon limangna i raaya'a.\x * \xo 9:6 \xt Bil. 18:2-6 \x* \v 7 Kasee men daa sida minsoop na lokis men korua'na tongko' Imam Moola'. Ia mingilimang koiya'a tongko' sataun pensan. Imam Moola' mangawawa rara'na ayop bo kurbaankonon bona Alaata'ala gause sala'na ka' sala'na mian men sian ia talekon i raaya'a.\x * \xo 9:7 \xt Im. 16:2-34 \x* \v 8 Aturan iya'a bookoi pompopanasakonna Alus Molinas se' kalu Kemana Tumpu men tumbena dauga'na isian, mbaka' salan minsoop na lalomna Lokis Molinas Tuu' iya'a sianpo kobongkatian. \v 9 Giigii' iya'a nosidamo timbaani' bo ko'onta' tempo koini'i. Soor ka' kurbaan men rookonon bona Alaata'ala sian sida mompopokana' noana mian men mangawawa kurbaan. \v 10 Aturan iya'a tongko' muntundun kakaan, inuman, ka' sanda' kaliangan pongoloe'ian. Giigii' tongko' aturan men kampiile'an men tongko' bo kopera-peraan pataka boliionna Alaata'ala. \s1 Kristus bookoi Topobisara \sr 9:11-28 \p \v 11 Kasee i Kristus noko takamo bookoi Imam Moola' na giigii' upa pore men bo taka. Ia ninsoopmo ka' nobalimang na Kemana Tumpu men balaki'na ka' kalepuna. Kema iya'a taasi' ia wawau mian. Aratina Kema iya'a taasi' norumingkat na tano' balaki' men nisidakon kani'i. \v 12 Kristus ninsoopmo na Lokis Molinas Tuu' na lalomna Kema iya'a tongko' pensan pataka sidutu. Ka' tempo iya'a Ia sian nangawawa rara'na bembe' moro'one kabai rara'na anakna sapi' bo kurbaankonon-Na. Ia nangawawa rara'na Suungna, ka' nontololoki i kita pataka sidutu. \p \v 13 Rara'na bembe' moro'one ka' sapi' moro'one nipipirkon na mian ka' awuna kurbaan sapi' rundara nipaasikon na mian. Panduungna kada' mongoloe'i wakana mian men koi taena aturanna ukum Torat se' marere.\x * \xo 9:13 \xt Im. 16:15-16; Bil. 19:9; 17–19 \x* \v 14 Kalu rara' tia awu iya'a sida mongoloe'i rerena wakana mian, upa mune' ka' rara' ni Kristus. Gause ia tulung Alus men sidutu, mbaka' Kristus nongorookonmo waka-Na bona Alaata'ala bookoi kurbaan men sianta idekna. Rara'-Na mongoloe'i noanta na wawau men sian kumana', kada' i kita sida balimang bona Alaata'ala men tumuo'. \p \v 15 Mbali' i Kristus nosida Topobisara bona sa'angu' toon men u'uru, kada' mian men ia poko leelo'mo Alaata'ala sida mangalabot budel sidutu men Ia poko toonkonmo. Giigii' iya'a nosida gause i Yesus nolapusmo bo pontololoki sala'ta men kita poko limangmo tempo toon men olukon. \p \v 16 Kalu isian surat potuun bo pongobos budel, tiodaa tuutuu' se' men tombono budel iya'a noko lapusmo. \v 17 Gause surat potuun iya'a tongko' sida kalu mian men tombonona nolapusmo. Surat potuun iya'a sianpo sida kalu men tombono budel iya'a dauga' tumuo'. \v 18 Mbali' toon men olukon uga' nipotuutuu' tia rara'na ayop men nikoyo'. \v 19 Sarataa i Musa nambantilkon na lipu' Israel giigii' potoo men isian na ukum Torat, kasi ia nangala rara'na anakna sapi' ka' rara'na bembe' moro'one, ka' nontomok tia weer. Noko daa iya'a, kasi ia namake rakut hisop ka' wuluna domba memea' nimpipiri Kitap Ukum Torat iya'a ka' giigii' mian.\x * \xo 9:19 \xt Kel. 24:6-8 \x* \v 20 Pori-porimban mangawawau iya'a i Musa norobu taena, “Ni'imo a rara' men mompotuutuu' toonna Alaata'ala men nipotookon bo ko'omuu.” \v 21 Kasi i Musa nimpipirkon soosoodo rara' iya'a na Kemana Tumpu ka' na giigii' pakakas bakitumpuan.\x * \xo 9:21 \xt Im. 8:15 \x* \v 22 Koi taena ukum Torat, toro-toro giigii' upa tio loe'ion tia rara', ka' dosa sian ampunion kalu sianta rara' men tonturo'.\x * \xo 9:22 \xt Im. 17:11 \x* \p \v 23 Giigii' pakakas men mintimbaani'kon upa-upa men isian na surugaa tio loe'ion koiya'a. Kasee pakakas men na surugaa iya'a tio loe'ion tia kurbaan men porena tia kurbaan ayop. \v 24 Mbali' i Kristus taasi'po ninsoop na Lokis Molinas men ia wawau mian, gause Lokis Molinas men ia wawau mian tongko' simpaatukanna Lokis Molinas men tuutuu'na. Kristus ninsoop na surugaa. Koini'i i Ia ra'aa na Alaata'ala bo topobisaranta. \v 25 Imam Moola' na Yahudi sanda' taun mangawawa rara'na sa'angu' ayop minsoop na Lokis Molinas Tuu'. Kasee i Kristus sian piribiai' minsoop mongorookon waka-Na. \v 26 Gause kalu koiya'a, ansee i Ia piribiai' nitalalais muntumbeipo dunia kani'i nisidakon. Kasee koini'i na tempo men kokomburi'anna Ia tongko' pensan taka kada' mompopokale dosa tia mongorookon waka-Na bookoi kurbaan. \v 27 Alaata'ala nangaan se' mian tongko' pensan lapus, ka' moko daa lapus kasi ukumion-Na. \v 28 Koiya'a uga' i Kristus tongko' pensan nirookon bookoi kurbaan bo pontololoki dosana mian biai'. Ia bo taka soosoodo kopinduanna, taasi'mo bo pontololoki dosa, kasee bo pansalamatkon mian men mempeperai kotakaan-Na.\x * \xo 9:28 \xt Yes. 53:12 \x* \c 10 \s1 Kurbaan men daa kana' \sr 10:1-18 \p \v 1 Ukum Torat tongko' simpaatukanna barakaat men bo taka iya'a, taasi'po men tuutuu'na. Mbali' tia kurbaan men koikoimo men sinampang kurbaankonon sanda' taun, Ukum Torat sian sida mompopokalepu i raaya'a men taka bakitumpu. \v 2 Kalu se' mian men bakitumpu iya'a tuutuu' noloe'mo a dosana, raaya'a sianmo munsurikon dosaon, ka' munsurikon sianmo mosoo momokela kurbaan. \v 3 Kasee men tuutuu'na kurbaan men nikurbaankon sanda' taun iya'a tongko' mompopo'inau'kon mian na dosana i raaya'a, \v 4 gause rara'na sapi' moro'one tia rara'na bembe' moro'one sian momoko manganui dosa. \p \v 5 Mbali' na tempo i Kristus taka na tano' balaki', Ia norobu na Alaata'ala, tae-Na: \q1 “Kuu sian mingkira'kon kurbaan ka' soor, \q2 kasee i Kuu ninsidakonmo i Yaku' montombonoi waka.\x * \xo 10:5 \xt Mzm. 40:7-9 \x* \q1 \v 6 Kuu sian mingkira'kon kurbaan men tunuon kabai kurbaan men bo pontololoki dosa. \q1 \v 7 Kasi Yaku' norobu taeng-Ku', \q2 ‘Alaata'ala, ni'imo i Yaku'! \q1 Yaku' taka bo mingilimang men kikira'-Muu, \q2 koi men nitulismo na lulunanna kitap men nuntundunkon wakang-Ku.’ ” \m \v 8 Tumbena i Kristus norobu tae-Na, “Kuu sian mingkira'kon kurbaan ka' soor. Kuu sian mingkira'kon kurbaan ayop men tunuon tia kurbaan bo pontololoki dosa.” Kristus norobu koiya'a, maupo uga' giigii' kurbaan iya'a niwawaumo sintutu' koi na ukum Torat. \v 9 Noko daa iya'a Kristus norobu tae-Na: “Alaata'ala! Ni'imo i Yaku'. Yaku' taka bo mingilimang men kikira'-Muu.” Mbaka' Alaata'ala nansapui toon men olukon iya'a, ka' nombolosi tia toon men korua'na. \v 10 Yesus Kristus daamo ningilimang upa men kikira'na Alaata'ala ka' nongorookonmo waka-Na bookoi kurbaan see tongko' pensan pataka sidutu. Gause kurbaan iya'a, mbaka' dosanta giigii' noloe'mo. \p \v 11 Sanda' imam kumekerer mansalankon limangna sanda' ilio ka' sinampang momokela kurbaanna men koikoimo. Kasee kurbaan iya'a sian sida manganui dosa. \v 12 Kasee i Kristus nomokela tongko' sa'angu' kurbaan bo pontololoki dosa. Noko daa nomokela kurbaan iya'a, Kristus no'umoruangmo pataka manau' na paraas uananna Alaata'ala. \v 13 Ka' koini'i Kristus tongko' mempeperai tempona Alaata'ala mompoporungku' giigii' mian men mangka'idek i Kristus sida malolo' ni Ko'ona. \v 14 Kristus tongko' pensan nongorookon waka-Na bookoi kurbaan ka' i Ia nompopokana' pataka manau' mian men popokalepuion. \p \v 15 Men koiya'a Alus Molinas uga' nompotuutuu' na ko'onta'. \v 16 Ia norobu tae-Na, \q2 “Koi kani'imari a toon men bo toonkonon-Ku na ko'ona i raaya'a ni'imarian: \q1 Yaku' bo monsoopkon ukum-Ku na noana i raaya'a, \q2 ka' muntulis na noana i raaya'a!” \q3 Koiya'a wurungna Tumpu. \m \v 17 Alaata'ala uga' norobu tae-Na, \q1 “Yaku' sianmo minginau' dosana ka' idekna i raaya'a”. \m \v 18 Kalu se' giigii' iya'a ampunionmo, mbaka' mosoomo momokela kurbaan bo pontololoki dosa. \s1 Maimo kita taka na Alaata'ala. \sr 10:19-39 \p \v 19 Utu-utus! Gause kolapusan ni Yesus iya'a mbaka' i kita koini'i momoko miminsoopi Lokis Molinas Tuu'. \v 20 Yesus noko pantatasmo sa'angu' salan men u'uru bo ko'onta'. Salan iya'a lumiu na toik pongola' ka' mangawawa i kita na tutuo' men pore. Salan iya'a ia tatas i Yesus tia waka-Na. \v 21 Kita koini'i montombonoi sa'angu' Imam Moola' Tuu' bo pantanaasi Laiganna Alaata'ala. \v 22 Mbaka' maimo kita taka na Alaata'ala tia noa men maloos ka' imaan men moonggor, ka' noa men tuutuu' parasaya gause niloe'imo na upa men ba'idek, ka' wakanta nitogisimo tia weer molino. \p \v 23 Kita tio sinampang mompotuutuu' men kita ooskonmo, gause Ia men nontoonkon mase malolo'. \v 24 Ka' mai kita poo'imamat kada' molingu'kon simbaya'ta ka' mingilimang men pore. \v 25 Alia i kita kobude'an poorimpungi bakitumpu koi men malia' wawauonna toropii mian. Kasee mai kita poo'ururanii tontuko tuu' na tempo koini'i, gause kuu inti'imo se' ilio kotakaanna Tumpu kaekae' karani'. \p \v 26 Gause kalu i kita sawauwau dosa, kasee i kita noko pinginti'imo pisiso' men kana', mbaka' sianmo isian kurbaan men bo pontololoki dosanta. \v 27 Men daa isian na ko'onta' somo mempeperai pungukumian men koriri' ka' apu men lumeleaambang muntunu giigii' mian men mangka'idek Alaata'ala. \p \v 28 Kalu rua' kabai tolu' mian mompotuutuu' se' isian mian men mongkosiankon ukum men ia tadulkon i Musa, mbaka' mian iya'a tio ukumon pate men sianta lino-linoan. \v 29 Upa mune' kalu rawatna ukuman men rookonon na mian men sian mangangga'i Anakna Alaata'ala, men munsurikon sianta angga'na a rara'na toonna Alaata'ala men nongoloe'i dosana! Ia sian mangangga'i Alus Molinas men pu'una kaporean. \v 30 Kita minginti'i i Ia men norobu taena, \q1 “Yaku' a pangawalos! Yaku' bo mangawalos sala'na mian!” \m Ka' men norobu taena, \q1 “Tumpu bo mungukumi mian-Na.” \m \v 31 Koriri' tuu' kalu Alaata'ala men tumuo' mansangkumi ka' mungukum i kita. \p \v 32 Inau' a tutuo'muu men mbaripian. Na tempo iya'a, sarataa ruarna Alaata'ala nunguruari i kuu, kuu nongololongi solon-solong men balaki', kasee i kuu nomoko bakitaan. \v 33 Mbaripian i kuu ni'iroki ka' niwawaukon men sian pore na aropna mian biai'. Isian uga' i kuu men tonsoop nangkaba' i raaya'a men niwawaukon koiya'a. \v 34 Ka' i kuu tonsoop nunsurikon repaanna mian men nitarungku. Na tempo kupangmuu ni'omuru, kuu nangalabot iya'a tia noa pore, gause i kuu ninginti'i se' i kuu dauga' montombonoi upa-upa men pore tuu' ka' men mantaan pataka manau'. \p \v 35 Mbaka' alia babata. Kalu i kuu sinampang parasaya, mbaka' isian dale' men balaki' bo ko'omuu! \v 36 Kuu tio moko pera kada' moko daa i kuu mingilimang pingkira'na Alaata'ala, kuu mandapot upa men Ia toonkon iya'a. \v 37 Gause na Alkitaap isian nitulis, \q1 “Sianmo paraa manau', Ia men bo taka iya'a, daa takamo. \q2 Ia sian monsompo' kotakaan-Na. \q1 \v 38 Mian men tumuo' mase mian men popokana'on-Ku gause parasaya na Ingku'. \q2 Kasee kalu i ia mongkokundai i Yaku', \q3 mbaka' i ia sianmo kokana'-Ku.” \m \v 39 Kasee i kita taasi'po mian men mongkokundai i Ia ka' silaka'. Kita mase mian men parasaya na Alaata'ala ka' mantausi tutuo' men pore. \c 11 \s1 Imaan \sr 11:1-40 \p \v 1 Kalu i kita imaanan mbaka' i kita sian raranga' na giigii' upa men ooskononta, ka' rampot a noanta na giigii' upa men sian piile'onta. \v 2 Mian mbaripian mase kokana'na Alaata'ala gause i raaya'a imaanan. \p \v 3 Gause i kita imaanan mbaka' i kita ninginti'i se' dunia kani'i ia sidakon Wurungna Alaata'ala. Mbali' upa men kita piile' koini'i taasi' nisidakon na upa men kampiile'an. \p \v 4 Gause i Habel imaanan mbaka' i ia nomokela kurbaan men porena tia kurbaan ni Kain. Mbali' Alaata'ala nangalabot kurbaanna ka' nompotuutuu' i ia bookoi mian men kana'. Habel nolapusmo, kasee ka' imaanna iya'a, mbaka' i ia dauga' morobu pataka koini'i. \p \v 5 Gause i Henokh imaanan mbaka' i ia nileengket dako' mongololongi lapus. Wakana sianmo nitausi, gause ia leengketmo Alaata'ala. Na Alkitaap isian nitulis se' koo'po tia i Henokh nileengket, Alaata'ala nangaan i ia se' kokana'-Na. \p \v 6 Kalu mian sianta imaanna mbaka' sabole sian kokana'na Alaata'ala. Gause mian men mongooskon Alaata'ala tio parasaya se' Alaata'ala isian, ka' uga' tio parasaya se' Alaata'ala mantamboi mian men tuutuu' mansarak i Ia. \p \v 7 Nuh ia tundunii Alaata'ala upa men bo rumpakionna, men sianpo nokampiile'an na ko'ona. Gause i Nuh imaanan mbaka' i ia layaon ka' malolo' na Alaata'ala pataka i ia nangawawau sa'angu' kapal men sida mansalamatkon wakana tia suo'na. Gause imaanna iya'a, ia nimpipiile'konmo se' sala' a wawauna mian na tano' balaki', kasee i ia mian men kana' a wawauna gause parasaya na Alaata'ala. \p \v 8 Gause i Abraham imaanan mbaka' i ia malolo' na Alaata'ala tempo Alaata'ala nengeleelo' i ia ka' nomosuu' mae' na dodongoan men ia toonkonmo Alaata'ala bo tombonoionna. Kasi Abraham nomae' men sian ia inti'i se' aana a bo rae'ionna. \v 9 Gause i Abraham imaanan mbaka' i ia nodumodongo koi mian men taasi' tombonona dodongoan men ia toonkon Alaata'ala na ko'ona. Ia nodumodongo indo'o na lalomna kema. Koiya'a uga' i Ishak tii Yakub, men koikoimo ia toon Alaata'ala. \v 10 Abraham nongooskon kota men isian pandasina, kota men ia toropoti Alaata'ala ka' nipokerer. \p \v 11 Gause i Abraham imaanan mbaka' i ia no'anakon tia boroki'na men i Sara, maune' i ia langkai'mo tuu', ka' i Sara kamba'. Abraham parasaya se' Alaata'ala bo mongololoikon toon-Na. \v 12 Maune' i ia na tempo iya'a koi mian men nolapusmo a wakana, kasee i ia dauga' nandapot lee' biai' men sian pokoon saa'on, koi kobiai'na bitu'on na lealaa ka' bone na poso'oleon. \p \v 13 Giigii' mian iya'a imaanan pataka nolapus, maune' raaya'a sianpo nandapot men ia toonkon Alaata'ala. Raaya'a tongko' nimiile' ka' nantaponi men dauga' oloa. Raaya'a mompotuutuu' se' i raaya'a tongko' mian men taasi' tombonona dodongoan ka' mian notumaka na tano' balaki' kani'i. \v 14 Wurung men koiya'a minsiso'kon se' i raaya'a pintanga' mansarak bo dodongoannamo. \v 15 Taasi' dodongoan men ia poko parereimo i raaya'a a inau'onna. Gause kalu koiya'a, mbaka' i raaya'a kaloanganan mule'kon na dodongoan iya'a. \v 16 Kasee i raaya'a mingintoomkon dodongoan men pore tuu' na surugaa. Koiya'a mbali' Alaata'ala sian makamaa' ngaanon Alaata'alana i raaya'a, ka' i Ia noko pontoropotikonmo sa'angu' kota bo ko'ona i raaya'a. \p \v 17 Gause i Abraham imaanan mbaka' i ia nongorookon i Ishak bookoi kurbaan tempo Alaata'ala nimitopongi imaanna. Abraham isianmo toon se' bo isian lee'na, kasee ia maloos a noana momokela anakna men sa'a-sa'angu' bookoi kurbaan, \v 18 maupo na ko'ona nipoko bantilkonmo: “Lee' men ringkat ni Ishak a men bo ngaanon lee'em.” \v 19 Ia parasaya se' Alaata'ala kuasaan momotuo'i mian lapus. Ka' sida ngaanon koikoi se' i Ishak nolapusmo ka' nipotuo'i. \p \v 20 Gause i Ishak imaanan mbaka' i ia nontoonkonmo barakaat men bo rumpakionna i Yakub ka' i Esau ni'imarian.\x * \xo 11:20 \xt Kej. 27:27-29, 39-40 \x* \p \v 21 Gause i Yakub imaanan mbaka' tempo i ia boomo lapus, ia nambarakaatimo rurua' anak ni Yusuf, kasi nonsoosa' Alaata'ala tuku-tuku' na puusna tokonna. \p \v 22 Gause i Yusuf imaanan mbaka' tempo i ia montorumpaki kolapusanna, ia nuntundun no'umuaranna lipu' Israel na tano' Mesir ka' nantako' potuun bo pangkakaliangankon bangkena. \p \v 23 Gause minti'i ni Musa imaanan mbaka' i raaya'a nanganaa' i Musa tolu' bitu'on a nau'na sarataa i ia nongamea'. Raaya'a nimiile' se' i ia sa'angu' anak men tingkai ka' raaya'a sian layaonkon potoona tomundo'. \p \v 24 Gause i Musa imaanan mbaka' sarataa i ia nobalaki'mo, ia bude' ngaanon anakna anak ni tomundo'na Mesir men wiwine.\x * \xo 11:24 \xt Kel. 2:10-12 \x* \v 25 Ia bagiakon mongololongi repaan tia mianna Alaata'ala. Sobii ka' munsuri ma'amat men tongko' sangkodi' na tutuo'na mian men dosaon. \v 26 Ia bagiakon munsuri idekion supu-supuana i Kristus men ia toonkon Alaata'ala iya'a. Sobii ka' mandapot kupang na lipu' Mesir, gause i ia mongooskon tambo na ilio komburi'. \p \v 27 Gause i Musa imaanan mbaka' i ia namarereimo Mesir ka' sian layaonkon komaso'ionna tomundo' Mesir. Ia nokotaan gause i ia koikoi se' nimiile' Alaata'ala men sian kampiile'an iya'a. \v 28 Gause i Musa imaanan mbaka' i ia nuntumbei nangawawau Paska ka' nomosuu' lipu' Israel mimpipirkon rara'na domba na soopanna laiganna i raaya'a kada' Malaa'ikat Kolapusan alia mampapatei anakna i raaya'a men balaki'na. \p \v 29 Gause lipu' Israel imaanan mbaka' i raaya'a sida nengelembeti Tobui Memea' koikoi se' i raaya'a mae' na katano'an men makangkung, kasee samba Mesir ia limbusi tobui iya'a na tempo i raaya'a uga' nontopongi lumembet. \p \v 30 Gause lipu' Israel imaanan mbaka' i raaya'a nintikumi kota Yerikho koi pitu' ilio a nau'na pataka tembokna koruntun. \p \v 31 Gause i Rahab imaanan mbaka' mau i ia wiwine men mambalukkon wakana, see i ia sian nosilaka' tia mian men sian malolo' na Alaata'ala, gause i ia nangalabotimo pore-pore mian men mae' ninggimatai dodongoanna. \p \v 32 Ka' upa soosoodo a men tio ngaanonku? Tempongku tongko-tongko'na iya'a. Yaku' sianpo muntundunkon tutuo' nari Gideon, Barak, Simson, Yefta, Daud, Samuel, ka' giigii' nabii. \v 33 Gause i raaya'a imaanan mbaka' i raaya'a nungurungku'imo toropii batomundo'an. Raaya'a ningilimang men kana' pataka nangalabot upa men ia toonkonmo Alaata'ala. Raaya'a nongompodimo nganga'na singa, \v 34 nampapatei apu men dodoa, nitotok see sian nokana', sian momoko ba'upa kasee sida nobukuan ka' moonggor na poopapatean pataka sida mungurungku'i surudaduna lipu' saliwana. \v 35 Isian wiwine men imaanan, men nopoorumpak soosoodo tia poto'utusanna men noko lapusmo kasee ia potuo'i Alaata'ala. \p Isian uga' men nitalalais pataka nolapus. Raaya'a bude' uarkonon, kada' mantausi tutuo' men pore tuu'. \v 36 Isian uga' men ni'iroki ka' nibabali, ka' nikalo' kasi nitarungku.\x * \xo 11:36 \xt 1Raj. 22:26-27; Yer. 20:2 \x* \v 37 Raaya'a nilapak tia watu pataka lapus. Isian men nikolong tia garagaji. Isian men nipapatei tia bakoko'. Raaya'a potokeaano' men tongko' nopake anitna domba ka' anitna bembe'. Raaya'a kaasiasi, nitalalais ka' nipapolosi. \v 38 Dunia kani'i sian kana' bo dodongoanna i raaya'a. Raaya'a potokeaano' na tano' maleas ka' na buu'na, ka' dumodongo na leeng tia selengkakna watu. \p \v 39 Maupo i raaya'a giigii' kokana'na Alaata'ala gause imaanan, raaya'a sianpo nungurumpaki upa men nitoonkon iya'a. \v 40 Alaata'ala nontoropotikonmo upa men porena bo ko'onta' tii raaya'a, kasee i raaya'a sianpo popokalepuon, dauga' mempeperai i kita, kada' singka-singkat tii kita. \c 12 \s1 Alia kopato' a noa \sr 12:1-11 \p \v 1 Mian biai' iya'a a men mompotuutuu' imaanna. Raaya'a koi antong men mintikumi i kita. Mbaka' mai kita parereia giigii' dosa men mantalintangi i kita, ka' mampari-pari tia noa men mokotaan na tandingan men ia bantilkon Tumpu bo ko'onta'. \v 2 Mai kita limanga tia mata men tontuko ni Yesus. Ia a men pu'una kaparasaya'anta ka' uga' i Ia a men mompopokalepu kaparasaya'anta. Ia nokotaan mamasa'an saliip ka' sian ninsirinai se' kakamaa' a lapus na saliip. Ia tongko' ningintoomkon upa men kobeles men nitoropotikonmo bo Ko'ona, ka' koini'i i ia oru-oruang na paraas uananna oruangan kobalaki'anna Alaata'ala. \p \v 3 Intoomkon koi upa repana i Yesus mangaropi mian dosaon men mintimbangi i Ia! Mbaka' amo' kobude'an ka' kopato' a noamuu. \v 4 Gause tempo i kuu mampari-pari dako' mangawawau dosa, kuu sianpo nampari-pari men tamban nunturo'kon rara'. \v 5 Ka' alia mongkolimbo'i bantilina Alaata'ala kani'imari, men nirookon na ko'omuu bookoi anak-Na: \q1 “Anak-Ku, alia mansapa' ukumanna Tumpu, \q2 ka' alia kokoo'an kalu i Ia minsinggo i koo.\x * \xo 12:5 \xt Ayb. 5:17; Ams. 3:11-12 \x* \q1 \v 6 Gause Tumpu mungukum sanda' mian men kolingu'-Na, \q2 ka' mambabali sanda' mian men Ia labot bookoi anak-Na.” \p \v 7 Kuu tio mokotaan ukumanna Alaata'ala. Ia mungukum i kuu bookoi oosan se' i kuu tuutuu' anak-Na. Isian mbali' a anak men sian babalionna tamana? \v 8 Kalu i kuu sian tonsoop babalion koi men surionna giigii' anak, mbaka' i kuu taasi' anak men tamaan, kasee anak bule. \v 9 Kita montombonoi tama na dunia men mambabali i kita, ka' i kita mangangga'i i ia. Upa mune' kalu Tama na giigii' alus? Kita tiodaa malolo' na Ko'ona kada' i kita sida tumuo'. \v 10 Minti'inta men na dunia mambabali i kita tongko' na tempo men sian paraa manau', koi men daa ia sarui i raaya'a se' daa kana'. Kasee Alaata'ala mambabali i kita bo kaporeanta, kada' i kita sida molinas koi i Ia. \v 11 Tempo i kita nibabali, ukuman iya'a sian koporena noanta, kasee kasiongo'ta. Kasee noko daa nibabali, ukuman iya'a minsidakon i kita tumuo' koi men kana', ka' minsidakon i kita ratong. \s1 Pisiso' men tio bo imamaton \sr 12:12-29 \p \v 12 Mbaka' popomoonggor a limamuu men lundeng tia tuurmuu men lungkak!\x * \xo 12:12 \xt Yes. 35:3 \x* \v 13 Ka' loosi a salan bo ko'omuu kada' saratmuu men pepeengko' sian koleti' kasee sida malesi'. \p \v 14 Pari-pari a tumuo' pooka'amat tia giigii' mian ka' pari-pari a tumuo' molinas, gause kalu sian molinas, mbaka' sianta sa'angu'po mian a mimiile' Tumpu. \v 15 Maka'amat! Alia sa'angu'po mian a men sian mungurumpaki kaporeanna Alaata'ala, dako' tumuo' a wakat men mapakat men mantakakon kogora'an ka' montombolongkon mian biai'. \v 16 Alia isian mian men mogora' kabai se' sian mangangga'i Tumpu, koi i Esau men nambalukkon obosanna bookoi anak men balaki'na, supu-supuana kakaan sa'angu' lean.\x * \xo 12:16 \xt Kej. 25:29-34 \x* \v 17 Kuu ninginti'i se' na komburi'na i Esau mingkira' mangalabot barakaat iya'a, kasee ia sian nitarai. Ia sianmo salanan montotobo'i sala'na, maupo i ia ningkakaase' tamban wiri.\x * \xo 12:17 \xt Kej. 27:30-40 \x* \p \v 18 Kuu sian nantakai upa-upa koi men ia takai lipu' Israel mbaripian. Raaya'a nantakai buu'na men sida sudukon, ka' isian apuna men lumeleaambang. Raaya'a nongololongi men pintung tia pika' ka' baleba'.\x * \xo 12:18 \xt Kel. 19:16-22; 20:18-21; Ul. 4:11-12; 5:22-27 \x* \v 19 Raaya'a nongorongor laungna terompet ka' wurung. Sarataa mianna Israel nongorongor wurung iya'a, raaya'a ningkakaase' kada' aliamomo' morobu soosoodo na ko'ona i raaya'a. \v 20 Raaya'a sian nokotaan mongorongor potoo men ia takakon wurung iya'a men taena, “Giigii' men munsuduk buu'na kani'i, maupo ayop, ia tio lapakon watu pataka lapus.”\x * \xo 12:20 \xt Kel. 19:12-13 \x* \v 21 Upa men ia piile' mian koriri' tuu' pataka i Musa norobu taena, “Yaku' layaon tamban lantutukan!”\x * \xo 12:21 \xt Ul. 9:19 \x* \p \v 22 Kasee i kuu notakamo na Buu'na Sion mae' na kotana Alaata'ala, Alaata'ala men tumuo'. Kuu mae' na kota Yerusalem men na surugaa. Kuu notakamo na loloonan malaa'ikat, sa'angu' tompuk men rame. \v 23 Kuu notakamo na jama'atna giigii' anak men balaki'na. Ngaanna i raaya'a nitulis na surugaa. Kuu notakamo na Alaata'ala men mungukumi giigii' mian, ka' notakamo na giigii' santuo'na mian men kana' men nipopokalepumo, \v 24 ka' notakamo ni Yesus, topobisarana toon u'uru. Kuu notakamo na rara' men nipipirkon men muntundunkon upa men porena tia rara' ni Habel.\x * \xo 12:24 \xt Kej. 4:10 \x* \p \v 25 Mbaka' maka'amat dako' i kuu mongkokundai i Ia men morobu iya'a. Mian mbaripian sian momoko mamarere kalu i raaya'a kundakon i Ia men notaka na tano' balaki' mengelelekon lele men ringkat na Alaata'ala. Upa mune' i kita kani'i men daa momorongori i Ia men norobu nda'amari surugaa! Kalu i kita mongkokundai i Ia, kita sabole sian momoko mamarere! \v 26 Na tempo iya'a wurung-Na nunguyunggot tano' balaki', kasee koini'i i Ia nontoonkon tae-Na, “Yaku' dauga' pensan munguyunggot ka' men yunggoton-Ku taasi'mo tongko' tano' balaki' kasee tiamo lealaa.” \v 27 Wurung men nangaan “dauga' pensan” minsiso'kon se' giigii' upa men ia sidakonmo Alaata'ala bo yunggoton ka' saalkonon, kada' men tontako' somo men sian notoyunggot. \p \v 28 Mbaka' i kita tio basukuur na Alaata'ala gause i kita mangalabot na Ko'ona sa'angu' batomundo'an men sian koyunggot. Mai kita basukuur ka' monsoosa' Alaata'ala koi wawau men kana' na Ko'ona, mangangga'i ka' layaonkon i Ia, \v 29 gause Alaata'alanta koi apu men muntunu giigii' upa pataka kabus. \c 13 \s1 Wawaunta men daa kokana'na Alaata'ala. \sr 13:1-19 \p \v 1 Kuu tio sinampang pookolingu'kon tia simbaya'muu sa'angu' kaparasaya'an koi mian men moto'utus. \v 2 Alia babatakon mangalaboti mian tumuuk na laiganmuu. Gause wawau men koiya'a mbaka' isian toropii mian sian ia inti'i noko pangalabotimo malaa'ikat na laiganna. \p \v 3 Inau' a mian men nitarungku, koikoi se' i kuu uga' mian men nitarungku. Inau' uga' a mian men nitalalais, koikoi se' i kuu uga' nitalalais. \p \v 4 Giigii' mian tiodaa mangangga'i aturanna suo'. Mian men moto samba sian sida pootumpangkon, gause Alaata'ala bo mungukumi mian men muntumpangkon samba-sambana, ka' mian men mogora'. \p \v 5 Alia tumuo' sida ata'na doi'. Kuu tio bangar tia upa men isian na ko'omuu. Gause Alaata'ala nangaan tae-Na, \q1 “Yaku' sabole sian mandalai i kuu sumusuung, \q2 ka' Yaku' sabole sian mamarei i kuu.”\x * \xo 13:5 \xt Ul. 31:6, 8; Yos. 1:5 \x* \m \v 6 Koiya'a mbali' i kita momoko morobu, \q1 “Tumpu a pangalawei i yaku'. \q1 Yaku' sian layaon. \q2 Upa mbali' a sidaonna mian limangon na ingku'?”\x * \xo 13:6 \xt Mzm. 118:6 \x* \p \v 7 Inau' a moomoola'muu men muntundunkon Wurungna Alaata'ala na ko'omuu. Imamat a waya'na men takakononna tutuo'na i raaya'a, ka' lolo' a kaparasaya'anna i raaya'a. \v 8 Yesus Kristus koikoina, mau mbaripian, koini'i ka' pataka manau'. \p \v 9 Alia i kuu liaskononna biai' kaliangan pisiso' men sangaraasan. Gause men pore mase kalu noanta pakadodoron tia kaporeanna Alaata'ala. Alia mingimamat aturan na kakaan men sian mantakakon kaporean na mian men mongololo' aturan iya'a. \v 10 Kita men parasaya ni Yesus isian mesba, ka' imam Yahudi men balimang na Kemana Tumpu sian sida mangkaan kurbaan men isian na mesba iya'a. \p \v 11 Rara'na ayop men nirookon bookoi kurbaan bo pangampunian dosa, ia wawa Imam Moola' na Lokis Molinas Tuu', kasee wakana ayop iya'a nosida awu, nitunu na liwana kampung.\x * \xo 13:11 \xt Im. 16:27 \x* \v 12 Mbali' i Yesus uga' nitalalais na liwana soopanna kota kada' dosana mian-Na sida koloe'ian tia rara'-Na. \v 13 Mbaka' mai kita mae' na Ko'ona na liwana kampung ka' munsuri idekion tii Ia. \v 14 Gause ka'ita na tano' balaki', kita sian montombonoi dodongoan men mantaan pataka manau'. Kita mansarak kota ni'imarian men bo kotakaanta. \p \v 15 Mbaka' mai kita mimpu'u ni Yesus ka' sinampang basukuur na Alaata'ala bookoi kurbaan men bo Ko'ona. Kurbaanta mase upa men wurungkononta mompobalaki' ngaan-Na. \v 16 Alia i kuu mongkolimbo'i mangawawau men pore. Alaka' poolawei, gause men koiya'a a kurbaan men daa kokana'na Alaata'ala. \p \v 17 Porongori a moomoola'muu ka' bi palolo' na ko'ona i raaya'a, gause i raaya'a sinampang mandagai noamuu, ka' bo puntundunkon na Alaata'ala upa men wawauonmuu. Kalu i kuu momorongori moomoola'muu, mbaka' i raaya'a bo mingilimang palimangonna tia noa men beles, taasi'po tia noa men kokoo'an. Kasee kalu i raaya'a kokoo'an mbaka' sian mantakakon bo kaporeanmuu. \p \v 18 Sambayangkon i kai liuliu. Pinginti'imai, noamai molinas. Na giigii' upa kai mingkira' tumuo' men kana'. \v 19 Pa'ase'onku tuu' kada' i kuu mansambayangkon i yaku' kada' Alaata'ala dongan mangawawa i yaku' mule'kon na ko'omuu. \s1 Sambayang kakabusanna \sr 13:20-21 \p \v 20 Alaata'ala a pu'una koratongan. Rara' ni Yesus na kolapusan-Na a men nompotuutuu' toon men sidutu men ia toonkon Alaata'ala na ko'onta. Mbali' Ia nomotuo'imo Tumpunta i Yesus noko daa lapus. Yesus koini'i nosidamo Pontotobo' men Pobalaki'on bo ko'onta' men domba-Na. \v 21 Sulano Alaata'ala mompopotalakana tutuo'muu tia giigii' men pore bo pingilimang pingkira'-Na. Sulano mimpu'u ni Yesus Kristus, Alaata'ala mangawawau na ko'onta' upa men kikira'-Na, kada' i Yesus Kristus tunde'on pataka sidutu! Amin. \s1 Pangkakabusi surat \sr 13:22-25 \p \v 22 Utu-utus! Pa'ase'onku kada' i kuu mingimamat ururanku kani'i tia noa men sian sungkol, gause suratku kani'i sianta biai' taa'. \p \v 23 Kuu tio minginti'i se' utusta i Timotius ni'uarkonmo na tarungkuan. Kalu i ia dongan taka na ingku', mbaka' yaku' bo mangawawa i ia na tempo i yaku' mengeleleongi i kuu. \p \v 24 Salammai na giigii' moomoola'muu ka' na giigii' mianna Alaata'ala. Giigii' utus sa'angu' kaparasaya'an men ringkat na Italia moki tundunkon salamna bo ko'omuu. \p \v 25 Sulano kaporeanna Tumpu surionmuu na tutuo'muu.