\id ACT Balantak ACTS, revised 10/00 \h Tundunan \toc1 Tundunan Nari Poposuu' \toc2 Tundunan \toc3 Tun. \mt1 Tundunan Nari Poposuu' \c 1 \s1 Alus Molinas men nitoonkon \sr 1:1-5 \p \v 1 Teofilus! Na kitapku men tumbena, yaku' nuntulis wiwi'na men ia limang ka' ia pisiso'kon i Yesus, \v 2 taka na ilio men nasawe'an-Na na surugaa. Koo'po tia Ia notonakat na surugaa, Ia nimisiso'mo poposuu'-Na men Ia poko rurukimo. Ia nimisiso'mo poposuu'-Na iya'a ia tulung Alus Molinas. \v 3 Sarataa Ia nunsuri repaan ka' nolapus, koi patompulo' ilio, tempo-tempo manasa Ia nintipiile' na poposuu'-Na se' i Ia notumuo'mo soosoodo. Ia nuntundunkon na ko'ona i raaya'a Batomundo'anna Alaata'ala. \p \v 4 Na tempo i Ia nobarimpung kumaan tii raaya'a, Ia nambantilkon tae-Na, “Alia mamarerei Yerusalem. Peperai ino'o pataka Tama na surugaa mongorookon Alus Molinas men Ia toonkon, koi men Yaku' tundunmo mbaripian na ko'omuu. \v 5 Gause i Yohanes nansarani tia weer, see somo toro pii ilio, kuu bo saranionna Alaata'ala tia Alus Molinas.” \s1 Yesus notonakat waara'a surugaa \sr 1:6-11 \p \v 6 Tempo poposuu' nobarimpung tii Yesus, raaya'a nobapikirawar taena, “Tumpu, too koini'i Tumpu mo'uus mungule'kon batomundo'an na samba Israel?” \p \v 7 Ia simbati i Yesus tae-Na, “Tempo ka' ilio iya'a mosoo ka' inti'ionmuu, gause iya'a Tamang-Ku a bo pinginti'i. \v 8 Kasee i kuu bo mangalabot kuasa na tempo kotakaanna Alus Molinas na ko'omuu pataka minsidakon i kuu mompotuutuu' i Yaku'. Kuu bo mompopo'inti'ikon i Yaku' na Yerusalem, longkop Yudea, na Samaria, pataka longkop tano' balaki'.” \v 9 Noko daa i Yesus nuntundun koiya'a, Ia notoleengketmo waara'a na surugaa potopiile' i raaya'a pataka kinolilungian na antong. \p \v 10 Dauga' potolengea' i raaya'a mimiile' i Yesus men ninakat, ola-olan isian rua' mian nobukukum bubulak nokumekerer na soripi'na i raaya'a \v 11 ka' norobu taena, “Kuu samba Galilea, nokadai i kuu se' kumekerer kano'o ka' mengelelengea' langit? Yesus men namarereimo i kuu notonakat waara'a na surugaa bo mule'kon soosoodo koi men kuu piile' umba'a.” \s1 Poposuu' mempeperai Alus Molinas men nitoonkon. \sr 1:12-14 \p \v 12 Noko daa koiya'a, poposuu' namarereimo Buu'na Zaitun ka' nomule'kon na Yerusalem. Buu'na iya'a na Yerusalem tongko' toro sa'angu' kilo. \v 13 Taka na Yerusalem, raaya'a nomae'mo na laigan men notorumpakanna i raaya'a, ka' nasawe' na parawawo. Poposuu' iya'a i Petrus, Yohanes, Yakobus, Andreas, Filipus, Tomas, Bartolomeus, Matius, Yakobus anak ni Alfeus, Simon mian Zelot\f + \fr 1:13 \fk mian Zelot: \ft Aratina, mian na Yahudi men sian malolo' na pamarenta na Roma. \f* ka' i Yudas anak ni Yakobus. \v 14 Wiwi'irana sa'angu' noa, ka' sinampang barimpung basambayang tia toro pii wiwine, tonsoop tii Maria sina ni Yesus, ka' utus ni Yesus. \s1 Matias niruruki bo pombolosi i Yudas \sr 1:15-26 \p \v 15 Sa'angu'anmo ilio, isian toro sa'atu ruampulo' mian men parasaya na Tumpu nobarimpung. Kasi i Petrus norumingkat ka' norobu taena, \v 16 “Utu-utus! Upa men nitulis na Alkitaap, mase tio sida. Mbaripian tia kuasana Alus Molinas i Daud nuntundun i Yudas men nosida bo pambaarkon mian mangarakop i Yesus. \v 17 Yudas iya'a tonsoop mian kai-kaimo, ka' uga' nobalimangmo tii kai.” \p \v 18 (Tambona limang ni Yudas men ba'idek kani'i a men ia ilikon tano'. Ia tinomparangop, kasi nolapus. Kompongna kinobotak ka' isiina tinonsupa' wiwi'na. \v 19 Giigii' mian na Yerusalem ninginti'i lele iya'a. Ya'amo mbali' raaya'a nangaani tano' iya'a koi wurungna i raaya'a, Hakal Dama, men aratina “Tano' Rara'”.) \p \v 20 Taeni Petrus, “Na kitap Mazmur isian nitulis koi kani'imari, \q1 ‘Poliingi a dodongoanna; \q2 alia dauga' sa'angu'po mian a mondodongoi.’ \q1 Isian soosoodo nitulis koi kani'imari, \q2 ‘Dalai bi alaa mian a oruanganna.’ \p \v 21-22 Mbaka' koini'i kita tio mansarak mian bo pombolosi i Yudas kada' poosambai tii kai mompotuutuu' se' i Yesus notuo'mo soosoodo. Kasee mian iya'a tio men doodoopo ruru-ruru' tii kai mongololo' i Yesus, sarataapo i Yohanes nuntumbei nansarani mian pataka tempo notonakatan ni Yesus mbaara'a surugaa namarerei i kai.” \p \v 23 Kasi raaya'a ninsiso' rua' mian men bo rurukion: i Yusuf men ngaanon i Barsabas (men mbalia' ngaanon i Yustus), tii Matias. \v 24 Raaya'a wiwi'na nosambayang taena, “Oo Tumpu, Kuu minginti'i noana mian wiwi'na. Siso'kon sulano too ime a men rurukion-muu men rua' ira kani'i, \v 25 bo pangalabot palimangonna poposuu' men ia parereimo i Yudas, gause i ia nungurumpakimo balaa' men sintutu' bo ko'ona.” \p \v 26 Kasi raaya'a nungundi mian men rua' ira, ka' men nokana' undi ai Matias. Tongko' daa koiya'a, ia uga' niturangikonmo poposuu' men sompulo' sa'angu' iya'a. \c 2 \s1 Nalauanna Alus Molinas \sr 2:1-13 \p \v 1 Na ilio Ramean Pentakosta, giigii' mian parasaya nobarimpung na sa'angu' tampat. \v 2 Ola-olan no'ioosan koi boyus nda'amari langit tamban laungna boolak na lalomna laigan men no'umoruanganna i raaya'a. \v 3 Kasi raaya'a nimiile' biai' upa men koi sila' kasee kumait ka' nosingkaamburan mintingke'i raaya'a sanda-sanda'. \v 4 Raaya'a ia barios Alus Molinas, ka' i raaya'a nobatundunmo biai' wurung men taasi' wurungna i raaya'a. Sanda-sanda' i raaya'a norobumo koi men ia rookon Alus Molinas bo porobukononna i raaya'a. \p \v 5 Tempo iya'a biai' a samba Yahudi men pa'agama na toro pii lipu' notumaka ringkat na ko'oloaan. Raaya'a uga' isian na Yerusalem. \v 6 Sarataa mian biai' nongorongor laung iya'a, raaya'a nangkarani'mo mian parasaya iya'a. Raaya'a tinongkodi' ka' nosamba' nongorongor se' wurungna i raaya'a sanda-sanda' men wurungkononna mian parasaya indo'o. \v 7 Raaya'a notangangmo ka' taena, “Mian men batundun karaale'e mase samba Galilea. \v 8 Koi upa kosidana mian karaale'e se' daa sida munguwurungkon koi wurung men na lipu' ringkatanta? \v 9 Kita men samba Partia, Media, Elam, mianna Mesopotamia, Yudea, Kapadokia, Pontus ka' Asia, \v 10 Frigia, Pamfilia, Mesir ka' mian na libutan Libia men pookarani' Kirene, mian men notumaka ringkat na Roma, \v 11 (mau samba Yahudi ka' uga' lipu' sambanaan men ninsoopmo Agama Yahudi), samba Kreta, samba Arab. Kita wiwi'na mongorongor i raaya'a batundun tia wurungta, muntundun wawau kosamba' men ia pipiile'kon Alaata'ala.” \v 12 Raaya'a giigii' nosamba'mo ka' notangang, kasi nopootundunii taena, “Upa aratina men koi kani'i?” \p \v 13 Kasee mian sambana tongko' mingiroki taena, “Mian karaaya'a pintanga' lio'kon anggur.” \s1 Hotba ni Petrus \sr 2:14-40 \p \v 14 Mbaka' norumingkatmo i Petrus tia sompulo' sa'angu' poposuu', ka' tia wurung men lansoongan ia norobu na mian biai' taena, “Utu-utus samba Yahudi tii kuu wiwi'na mian na Yerusalem! Porongor ka' intoomkon a wurungku kani'imari. \v 15 Mian karaani'i taasi' lio' koi pansaruimuu, gause ilio baasi jaam sembilan ma'ulo-ulop. \v 16 Kasee ya'amo a men ia bantilkon Alaata'ala ka' ia tundun i Nabii Yoel mbaripian koi kani'imari: \q1 \v 17 Taena Alaata'ala, ‘Na ilio kokomburi'anna, \q2 Yaku' bo mongorookon Alus Molinas-Ku bona giigii' mian. \q1 Anakmuu wiwine moro'one bo mongorongor wurung-Ku ka' muntundunkon na ko'omuu. \q1 Anakmuu men malai bo pipiile'ion-Ku simpalaalung, \q1 ka' minti'imuu bo mingipi men Yaku' popo'ipikon na ko'ona i raaya'a.\x * \xo 2:17 \xt Yl. 2:28-32 \x* \q1 \v 18 Ka' na ilio iya'a, Yaku' bo mongorookon Alus Molinas-Ku na mian men posuu'on-Ku, moro'one tia wiwine; \q1 i raaya'a bo mongorongor wurung-Ku ka' muntundunkon na ko'omuu. \q1 \v 19 Yaku' bo mangawawau biai' upa kosamba' nda'a na langit \q2 ka' oosan na tano' kani'i, \q1 koimo rara', apu ka' tibuk matabo' sangkompol-sangkompol. \q1 \v 20 Matana ilio bo sida pikit tuu', ka' wulan somo koi rara', \q1 mongolukoni kotakaanna ilionna Tumpu men balaki' ka' pore. \q1 \v 21 Tempo iya'a, ime a men parasaya ka' miki tulung na Tumpu, ia salamatkonon.’ \m \v 22 Utu-utus samba Israel! Porongori a wurungku kani'imari: Yesus samba Nazaret iya'a mase mian men ia potuutuu' Alaata'ala na ko'omuu. Alaata'ala nomokau i Ia ningilimang men kosamba', ka' oosan koi men kuu inti'imo. \v 23 Yesus men ia rookon Alaata'ala koi panduung-Na ka' sagia-Na, kuu papateimo, gause i kuu namatalai mian men ba'idek a gau'na nansaliipkon i Ia.\x * \xo 2:23 \xt Mat. 27:35; Mrk. 15:24; Luk. 22:23; Yoh. 19:18 \x* \p \v 24 Kasee Alaata'ala nomotuo'i i Ia noko daa lapus. Alaata'ala nunguarkon i Ia na kolapusan, gause kolapusan sian momoko mungkuasai i Ia pataka manau'.\x * \xo 2:24 \xt Mat. 28:5-6; Mrk. 16:6; Luk. 24:5 \x* \p \v 25 Ka' i Yesus, isian uga' ia tundun i Daud taena, \q1 ‘Yaku' nimiile' Tumpu sinampang na aropku. \q1 Ia isian na uananku, mbali' daa i yaku' sianta pokoonna upa sege-segeion.\x * \xo 2:25 \xt Mzm. 16:8-11 \x* \q1 \v 26 Mbali' iya'a, noangku beles. \q1 Yaku' muntunde' Tumpu, ka' wakangku bo mempeperai men ooskononku na Ko'ona, \q1 \v 27 gause Tumpu sianta mandalai i yaku' tontako' na dodongoanna mian lapus, \q1 ka' i Kuu sianta momoturang poposuu'-Muu men malolo' iya'a munsuri kosilaka'an. \q1 \v 28 Kuu nuntundunkon na ingku' sasalanna tutuo'; \q1 Kuu mangawawau i yaku' beles na arop-Muu.’ \m \v 29 Utu-utus! Yaku' batundun losop-losop na ko'omuu muntundun i Daud men pulina lipu'ta. Ia nolapusmo ka' nitanom, ka' baleananna dauga' isian pataka koini'i. \v 30 Kasee ka' i Daud iya'a sa'angu' nabii, mbaka' ia ninginti'i se' Alaata'ala nontoon i Ia tia sumpa' se' Alaata'ala bo momo'oruang sa'angu' mian men lee'na bo sida tomundo' koi ia.\x * \xo 2:30 \xt Mzm. 132:11; 2Sam. 7:12-13 \x* \v 31 Mbali' iya'a ia noko pimiile'mo men na olukon, ka' nuntundun pomotuo'ian soosoodo i Tomundo' Pansalamatkon, koi men taena, ‘Ia sianta tontako' na dodongoanna mian lapus ka' waka-Na sianta baras.’ \v 32 Yesusmo kani'i a men ia potuo'i Alaata'ala, ka' i kai wiwi'na a nimiile'. \v 33 Ka' sarataa i Ia ia po'oruang Alaata'ala paraas uanan-Na,\f + \fr 2:33 \fk ia po'oruang Alaata'ala paraas uanan-Na: \ft Na adat kebiasaanna Yahudi, mian men angga'ion ka' sida bo pinginti'i po'oruangon paraas uananna Tomundo'. \f* Ia nangalabot Alus Molinas men nitoonkon, kasi Ia rookon na mian biai'. Men kuu rongor ka' kuu piile' umba'a, mase Alus Molinas men ia rookon i Yesus na ko'omai. \v 34 Taasi' se' i Daud a men nasawe' na surugaa, kasee i ia tongko' nuntundun koi men taena, \q1 ‘Alaata'ala isian nangaan na Tumpungku tae-Na, \q2 \v 35 “Alaka' oruang na paraas uanan-Ku, \q1 pataka Yaku' mompoporungku' giigii' mian men mangka'idek i Koo sida malolo' na Ko'oom.” ’\x * \xo 2:35 \xt Mzm. 110:1 \x* \m \v 36 Mbali' iya'a giigii' samba Israel tio tuutuu' minginti'i se' Alaata'ala nangawawaumo i Yesus men kuu saliip iya'a nosidamo Tumpu ka' Tomundo' Pansalamatkon.” \p \v 37 Sarataa i raaya'a nongorongor se' koiya'a a sasalanna, raaya'a nunsurimo se' i raaya'a sala' ka' ninsosol, kasi nimikirawar ni Petrus tia poposuu' men sambana taena, “Utu-utus! Kalu se' koiya'a, tio koi upa men wawauonmai?” \p \v 38 Taeni Petrus, “Sosoli ka' kadarai a gau'muu men ba'idek. Kuu sanda-sanda' tio saranion mangaan ngaan ni Yesus Kristus, kada' dosamuu ampunion ka' i kuu sida mangalabot Alus Molinas men rookononna Alaata'ala. \v 39 Gause Alus Molinas men ia toonkon Alaata'ala iya'a mase bo ko'omuu pataka na lee'muu, ka' uga' bona mian men isian na dodongoan oloa men bo leelo'onna Tumpu Alaata'ala taka na Ko'ona.” \p \v 40 Koiya'a a men ia tundunkon i Petrus na ko'ona i raaya'a. Ka' uga' tia tundunan sambana, ia nangama-amati kada' i raaya'a minti rensa na lipu' men ba'idek iya'a, men bo ukumonna Alaata'ala. \s1 Tutuo'na Mian Parasaya Men Tumbe \sr 2:41-47 \p \v 41 Mian men nangalabot wurung ni Petrus nisaranimo, ka' na ilio iya'a, mian men parasaya nokanturanganmo toro tolu' loloon mian. \v 42 Raaya'a rampot na pisiso'na poposuu' ka' malia' pootatakai. Raaya'a sinampang kumaan ruru-ruru' ka' basambayang. \p \v 43 Tempo mian biai' nimiile' biai' a upa kosamba' tia oosan men wawauonna poposuu', mian biai' iya'a nosamba'mo. \v 44 Ka' giigii' mian men noparasayamo uga' sinampang poowawa pore, ka' giigii' upa men isian na ko'ona i raaya'a, wiwi'na mian a pontombonoi. \v 45 Ka' isian i raaya'a men mambalukkon kupangna ka' mongobo-oboskon na mian wiwi'na koi men paraluuionna i raaya'a sanda-sanda'. \v 46 Raaya'a sianta kobangaran kasee sanga-sangada barimpung sanda' ilio na Laiganna Alaata'ala. Raaya'a mungurumpi-rumpik roti ka' kumaan ruru-ruru' na laiganna i raaya'a sanda-sanda' poopoobobolos. Raaya'a beles ka' noana i raaya'a uga' ma'amat na mian. \v 47 Raaya'a muntunde' Alaata'ala ka' kolingu'na mian. Sanda' ilio koturangian a kobiai'na mian men salamatkononna Tumpu. \c 3 \s1 Petrus nengelesi'i mian men repo' \sr 3:1-10 \p \v 1 Sa'angu' ilio, montorumpaki tempo bo sambayangan, jaam tiga maamaalom, ninsoopmo i Petrus tii Yohanes na Laiganna Alaata'ala. \v 2 Indo'o raaya'a nimiile' isian sa'angu' moro'one men tiodaa bo ueronna mian gause repo' ngame-ngamea'po. Sanda' ilio mian repo' iya'a atoron ka' pokelaon karani' soopanna Laiganna Alaata'ala men ngaanon, Soopan Pore, kada' mo'ase'-ase' na mian men minsoop na Laiganna Alaata'ala. \v 3 Sarataa mian repo' iya'a nimiile' i Petrus tii Yohanes bo minsoop na Laiganna Alaata'ala, ia nama'ase'mo. \v 4 Petrus tii Yohanes rontos nintioki i ia, kasi taeni Petrus, “Tioki i kai.” \v 5 Kasi mian repo' iya'a nintioki ari Petrus. Na noana i ia mongooskon too daa isian upa men bo rookononna i raaya'a na ko'ona. \v 6 Taeni Petrus, “Mosoni tia salaka' sianta isian na ingku', kasee daa upa a men isian na ingku' rookononku na ko'oom. Mimpu'u na kuasa ni Yesus Kristus samba Nazaret, alaka' tumpang!” \v 7 Kasi ia sangkum i Petrus a limana uanan ka' niparaandaki norumingkat. Tempo iya'a uga' sarat tia bokulalina nopoonggormo. \v 8 Ia noporoditan rumingkat ka' notumumpang waale'e-le'emari. Kasi ia nongololo' ari Petrus minsoop na Laiganna Alaata'ala. Ia notumumpang ka' molaalonggo' kasi muntunde' Alaata'ala. \v 9 Wiwi'na i raaya'a uga' nimiile' i ia tumpa-tumpang muntunde' Alaata'ala, \v 10 ka' raaya'a uga' ninginti'i se' mianmo iya'a a men mala' umoruang na “Soopan Pore” na Laiganna Alaata'ala mo'ase'-ase' na mian. Mbali' iya'a raaya'a samba' ka' tangang gause nimiile' upa men nosida iya'a. \s1 Hotba ni Petrus na Laiganna Alaata'ala \sr 3:11-26 \p \v 11 Mian men sianmo repo' iya'a ningintoni i Petrus tii Yohanes ka' kinololo-lolo'namo tii raaya'a. Tempona i raaya'a tolu' ira notaka na gandaria men ngaanon “Gandaria Salomo”, wiwi'na mian taka pototende' nintikumi i raaya'a gause samba' tuu'. \v 12 Sarataa i Petrus nimiile' mian men nintikumi i raaya'a, ia norobumo taena, “Oo samba Israel! Nongko'upa i kuu se' samba'kon wawau kani'i. Nongko'upa i kuu se' tongko' poto tiok na ko'omai, gause mian men nomokomo tumumpang kaya'a taasi' se' kuasamai a ninsidakon, ka' taasi' se' montookon i kai malolo' na Alaata'ala. \v 13 Alaata'ala men soosa'on ni Abraham, Ishak, ka' i Yakub, pulinta, nangangga'imo mian-Na men i Yesus. Mian-Na iya'a kuu rookon na pungkuasai mian, ka' kuu kokundai na arop ni Pilatus. Tempo iya'a bookoi i Pilatus mo'uus munguarkon i Ia. \v 14 Ia Mian Molinas ka' Ma'amat. Kasee i kuu nongkokundai i Ia ka' nampari-pari kada' i Pilatus tio mongololoikon pa'ase'muu, men munguarkon sa'angu' mian men bukuan mampapatei mian. \v 15 Kuu nampapateimo i Ia, kasee tuutuu'na, Ia a men pimpu'uanna katuo'anna giigii' mian. Alaata'ala nomotuo'imo i Ia noko daa lapus. Wiwi'na iya'a kai poko piile'mo. \v 16 Kuu daa nimiile'mo ka' ninginti'imo upa a men ninsidakon mian kani'i sianmo repo'. Ia noonggormo ka' nalesi'mo gause i ia noparasayamo ni Yesus tia kuasa-Na. Gause ia parasaya ni Yesus, mbaka' mian kani'i tuutuu' nalesi'mo koi men kuu piile' koini'i. \p \v 17 Utu-utus! Yaku' inti'i se' i kuu tia tanaasmuu nangawawaukon i Yesus tia wawau men sian kuu inti'i. \v 18 Kasee wawaumuu men koiya'a ninsidakonmo upa men ia bantilkon Alaata'ala mbaripianpo na nabii-Na se' Tomundo' Pansalamatkon men nitoonkonmo tiodaa munsuri repaan. \v 19 Utu-utus! Mbali' iya'a, sosoli ka' kadaraimo a wawaumuu men ba'idek, ka' parasaya a Alaata'ala kada' sapuion-Na wiwi'na dosamuu, \v 20 ka' kada' Tumpu minsidakon i kuu pore a noamuu. Ka' i Ia bo momosuu' i Yesus men ia tukokonmo Alaata'ala bo Tomundo' Pansalamatkon i kuu. \v 21 Ia sianpo sida mamarerei surugaa pataka Alaata'ala mungule'kon wiwi'na na dunia koi men tumbe, ka' koi men Ia bantilkonmo na toro pii nabii-Na mbaripianpo. \v 22 Musa isian nangaan taena, ‘Alaata'ala Tumpumuu bo manganakat sa'angu' nabii na ko'omuu men simbaya'muu sa'angu' lipu', koi i Ia nomosuu' i yaku'. Kuu tiodaa momorongori wiwi'na upa men ia bantilkon nabii iya'a. \v 23 Mian men sian mingimamat upa men ia bantilkon nabii iya'a, mian inono' bo rensakonon oloa na mian men parasayamo na Alaata'ala, ka' silaka'ion.’ \v 24 Nabii Samuel tia nabii men komburi', wiwi'na nuntundunkonmo upa men nosidamo tempo koini'i. \v 25 Toonna Alaata'ala men ia bantilkon nabii iya'a, mase bo ko'omuu. Toon men ia wawaumo Alaata'ala tia pulimuu i Abraham koi kani'imari: ‘Ringkat na lee'em, Yaku' bo mambarakaati wiwi'na lipu' na tano' balaki' kani'i.’ \v 26 Ya'a mbali' Alaata'ala nungururuki mian-Na ka' nomosuu' i Ia taka na ko'omuu olukon kada' i kuu barakaation-Na. Barakaat-Na koi kani'imari: Ia minsidakon i kuu monsosoli ka' mangkadarai wawaumuu men ba'idek.” \c 4 \s1 Petrus tii Yohanes na aropna Mahkama Agama \sr 4:1-22 \p \v 1 Pintanga' morobu i Petrus tii Yohanes na mian biai', ola-olan taka a toro pii imam tia tanaasna dadagai Laiganna Alaata'ala ka' mian Saduki nomootuungi i Petrus tii Yohanes. \v 2 Raaya'a maso' gause i Petrus tii Yohanes nambantilkon na mian biai' se' i Yesus notuo'mo soosoodo ka' iya'a koi sa'angu' pinginti'ian se' mian lapus dauga' tumuo' soosoodo. \v 3 Mbaka' i raaya'a nangarakopmo rurua' poposuu' iya'a ka' nonsoopkon na tarungkuan. Gause malommo, Petrus tii Yohanes dauga' nitaankon na tarungkuan pataka koi liilana. \v 4 Kasee biai' a mian men nongorongor pisiso'na poposuu' iya'a nosida mian parasaya. Mbaka' saa'na i raaya'a nokanturanganmo; isian toro lima' loloon mian moro'one. \p \v 5 Koi liilana, mianna Mahkama Agama tonsoop tanaasna agama, tia motu-motu'a na samba Yahudi ka' wawa ukum Torat nopootuu'imo na Yerusalem bo pootundunii. \v 6 Raaya'a nomae'mo ni Hanas, Imam Moola', ka' i Kayafas, Yohanes, Aleksander ka' tia giigii' mian sambana men tonsoop poto'utusanna Imam Moola'. \v 7 Kasi i Petrus tii Yohanes niwawa na ko'ona i raaya'a kasi nipikirawari taena, “Koi upa mbali' daa kuu poko a nengelesi'i mian repo' kaya'a, kabai se' nimpu'u ni ime i kuu nangawawau men koiya'a?” \p \v 8 Petrus ia barios Alus Molinas ninsimbati taena, “Tuan tanaasna lipu' tia tuan mianna Mahkama! \v 9 Ilio kani'i, kai ni'ukumi gause nangawawau upa pore nuntulung sa'angu' mian repo' ka' gause ari tuan mo'uus minginti'i koi upa a mian iya'a nilesi'i. \v 10 Mbaka' kada' bo inti'ionmuu tuan ka' giigii' samba Israel, mbali' daa mian kani'i kere-kerer nalesi'mo koi men kuu piile' koini'i, mase kuasa ni Yesus Kristus samba Nazaret iya'a. Yesus iya'a kuu saliipkonmo, kasee Alaata'ala nomotuo'imo i Ia noko daa lapus. \v 11 Yesusmo kani'i a men nitulis na Alkitaap, \q1 ‘Watu men kuu balo'konmo tukang, poali nosidamo watu tuko men bo pandasi.’ \m \v 12 Sianta sa'angu'po mian men sida mansalamatkon saliwakon i Yesus. Gause giigii' mian na longkop tano' balaki', sianta mian sambana men ia pokau Alaata'ala bo pansalamatkon i kita.” \p \v 13 Mianna Mahkama iya'a samba' nimiile' kabaranian ni Petrus tii Yohanes gause ia inti'i i raaya'a, rua' ira iya'a tongko' mian biasa, sianta nosikola alayo'. Kasi ia too'inau' i raaya'a se' rurua' mian iya'a samba-samba ni Yesus. \v 14 Raaya'a sianmo norobu upa-upa gause mian men nilesi'i iya'a mondo'o kere-kerer na aropna i raaya'a tii Petrus ka' i Yohanes. \v 15 Mbaka' ia posuu'mo i raaya'a i Petrus tii Yohanes umuar, mamarerei tampat Pungukumian, kasi i raaya'a noposangadai. \v 16 Taena, “Upaiontamo a mian karaaya'a? Wiwi'na mian na Yerusalem ninginti'imo se' wawau men kosamba' tuu' iya'a ia wawau i raaya'a rua' ira. Sian sidaonta pokosianon. \v 17 Kasee kada' wawau iya'a sian tolele na mian biai', mbaka' i raaya'a rua' ira tiodaa arasonta kada' sianmo sida batundun na mian mangaan ngaan ni Yesus.” \p \v 18 Mbaka' rurua' poposuu' iya'a nileelo'mo minsoop soosoodo, kasi nirorongi se' sianmo sida batundun kabai mimisiso' mangaan ngaan ni Yesus. \p \v 19 Kasee ia simbati i Petrus tii Yohanes taena, “Intoomkon pore-pore a men daa kokana'na Alaata'ala: mongololoikon po'uus nari tuan kabai mongololoikon po'uusna Alaata'ala. \v 20 Gause i kai sian sida mongkorokotkon upa a men kai piile'mo ka' upa a men kai rongormo.” \v 21 Mbaka' rurua' poposuu' iya'a ia arasmo mianna Mahkama soosoodo ka' niposuu' mule'kon, gause i raaya'a sian nantausi salan bo pungukum i Petrus tii Yohanes men sian paraa mantakakon kogora'an na mian biai' men muntunde' Alaata'ala. \v 22 Mian men nilesi'i tia wawau kosamba' iya'a labimo patompulo' taun a umurna. \s1 Petrus tii Yohanes moki popomoonggor kaparasaya'an na Alaata'ala \sr 4:23-31 \p \v 23 Sarataa i Petrus tii Yohanes nipatalai nomae', raaya'a nomule'konmo na samba-sambana ka' nuntundunkon wiwi'na upa men ia bantilkon tanaasna imam tia moomoola'na samba Yahudi na ko'ona i raaya'a. \v 24 Sarataa samba-sambana nongorongor koiya'a, raaya'a nosa'angu'mo noa ka' nosambayang na Alaata'ala taena, “Tumpu, Kuu a men nangawawau langit ka' tano' balaki' ka' tobui tia giigii' isiina. \v 25 Alus-Muu men Molinas a ninsidakon mian-Muu men i Daud pulimai nuntundunkon wurung-Muu men taena, \q1 ‘Nongko'upa se' maso' a mian biai' men sian parasaya na Alaata'ala? \q1 Nongko'upa se' biai' a lipu' sambana mangawawau sagia men sianta kana'na? \q1 \v 26 Tomundo' na tano' balaki' batoropot batumburi, \q1 ka' tanaas basangada mintimban Tumpu tia Tomundo' Pansalamatkon.’ \m \v 27 Gause i Herodes tii Pontius Pilatus tuutuu' nopoosangadaimo tia lipu' sambana ka' samba Israel na kota kani'i. Raaya'a nosangadamo mongkokundai i Yesus, mian-Muu men Molinas men Kuu nakatmo sida Tomundo' Pansalamatkon. \v 28 Raaya'a poosangadai mongkokundai i Yesus koi men Kuu ngaanmo na olukonanpo men sabole bo sida, upa a men Kuu ngaanmo iya'a mimpu'u na kuasa ka' po'uus-Muu. \v 29 Koini'i Tumpu, piile'! Raaya'a mangaras i kai. Tarai i kai salan kada' i kai mian-Muu kani'i momoko mae' mengelelekon lele-Muu. \v 30 Kai miki tulung kada' mian manggeo sida malesi', ka' pipiile'kon a oosan tia upa kosamba' men sida tia kuasa ni Yesus, mian-Muu men Molinas iya'a.” \p \v 31 Noko daa i raaya'a nosambayang, laigan men nopootatakaianna notoyunggotmo. Raaya'a wiwi'na ia lingkuduimo Alus Molinas ka' nomokomo nambantilkon lelena Alaata'ala. \s1 Poowawana jama'at nosa'angu'mo noa \sr 4:32-37 \p \v 32 Tutuo'na giigii' mian men noparasayamo nosa'angu'mo noa ka' nosa'angu'mo pikiran. Sianta sa'angu'po mian men munsurikon se' upa men isian na ko'ona, tongko' i ia pontombonoi, kasee tombonoionna i raaya'a sanga-sangada. \v 33 Poposuu' iya'a isian kuasana Tumpu pataka i raaya'a nompotuutuu' se' i Yesus notuo'mo soosoodo, ka' balaki' tuu' a kaporeanna Alaata'ala na ko'ona i raaya'a. \v 34 Tutuo'na i raaya'a sa'angu'po sianta men marepa gause ime a men isian tano' kabai se' laigan, balukkononna ka' ilina wawaonna i raaya'a, \v 35 kasi rookonon na poposuu'. Raaya'asi a mongobo-oboskon na sanda' mian men mamaraluui. \p \v 36 Koiya'a uga' i Yusuf. Ia sa'angu' mian men lee' ni Lewi men ringkat na Siprus. Poposuu' nangaani ia i Barnabas (aratina Pantata'u). \v 37 Ia uga' nambalukkon tano'na, kasi ilina ia wawa ka' nirookon na poposuu'. \c 5 \s1 Ananias tii Safira nomboreki Alus Molinas \sr 5:1-11 \p \v 1 Kasee isian mian men ngaanna i Ananias. Ia tia boroki'na i Safira, uga' nopoosangadai nambalukkon tano'na i raaya'a. \v 2 Ka' sanggiran ilina tano' iya'a, ia sangadakonmo motoboroki' ka' ninaa'. Kasi men sanggiran ia wawamo ka' nirookon nari poposuu' bo persembaahanna i raaya'a. \p \v 3 Kasee taeni Petrus, “Ananias, kadai i koo se' pokoonna Ibiliis rungku'ion? Koo nomborekimo Alus Molinas gause i koo nanganaa'mo ilina tano'om men sanggiran. \v 4 Koo'po tia tano'om koo balukkon, koo a tombono, ka' sarataa koo balukkon, ilina uga' i koo a bo pinginti'i. Nongko'upa se' i koo nansagia ka' ningilimang men koiya'a? Taasi' i kai a men koo boreki kasee Alaata'ala.” \p \v 5 Tempo nongorongor wurung ni Petrus, Ananias tinombabasmo ka' nolapus. Mbaka' giigii' mian men nongorongor lele iya'a nolayaonmo tuu'. \v 6 Sarataa nimiile' upa men nosida, toro pii anak malai nuntuu'imo ka' nambalun biibii ni Ananias, kasi nunguarkon ka' mae' nantanom. \p \v 7 Toro tolu' jaam a noporusanna, boroki' ni Ananias ninsoopmo, kasee i ia sianpo ninginti'i upa men nosida na langkai'na. \v 8 Mbaka' taeni Petrus na ko'ona, “Tundunkon i yaku' too tongko' koi kani'i a ilina tano'muu?” \p Ia simbati boroki' ni Ananias taena, “Tuutuu', tongko' nono-nono'na.” \p \v 9 Taeni Petrus, “Nokadai i kuu motolangkai' se' sangada mimitopongi Alusna Tumpu? Rongor! Mian men nantanom langkai'im isianmo karaale'e na liwana soopan. Koo uga' bo ueronna i raaya'a ka' uarkonon.” \p \v 10 Tongko' koiya'a i ia liuliu notonsumpul karani' sarat ni Petrus lako-lako nolapus. Ka' sarataa ninsoop a anak malai, ia takai raaya'a, boroki' ni Ananias noko lapusmo. Anak malai iya'a nunguermo ka' nunguarkon boroki' ni Ananias kasi mae' nantanom na soripi'na langkai'na. \v 11 Nongorongor lele iya'a, giigii' mian na jama'at tia mian sambana nolayaonmo tuu'. \s1 Oosan tia upa kosamba' \sr 5:12-16 \p \v 12 Biai' oosan tia upa kosamba' men wawauonna poposuu' na mian biai'. Giigii' mian parasaya poowawa pore ka' sinampang barimpung na gandaria ni Salomo na Laiganna Alaata'ala. \v 13 Kasee mian men sian parasaya na Tumpu, babata pooruru' tii raaya'a. Mian men parasaya na Tumpu angga'ionna tuu' mian. \v 14 Kaekae' manau' kaekae' kanturangan a mian men parasaya na Tumpu, mau wiwine ka' uga' moro'one. \v 15 Gause wawau nari poposuu' iya'a, mbaka' mian men manggeo wawaon na salan ka' pokelaon na tokolanna kabai se' na ampas, kada' koo'mo tii koo', koliuan ni Petrus, sulano kana'onna loolungna. \v 16 Mian men na tiku-tikumna kota Yerusalem bakalaituntun taka mangawawa mian manggeo ka' men lampingionna meena, ka' wiwi'na men koiya'a sida nalesi'. \s1 Ari poposuu' no'umuar na tarungkuan \sr 5:17-25 \p \v 17 Kokomburi'anna, Imam Moola' tia giigii' mianna men tonsoop mian Saduki, nangawawaumo kogora'an gause i raaya'a masindirkon ari poposuu'. \v 18 Raaya'a nangarakopmo ari poposuu' ka' nonsoopkon na tarungkuan men isian na kota. \v 19 Kasee malomna, sa'angu' malaa'ikatna Tumpu nengeleakimo soopanna tarungkuan, ka' nunguarkon ari poposuu' iya'a kasi taena, \v 20 “Rae' i kuu na Laiganna Alaata'ala ka' bantilkon mian biai' a giigii' lele men mantakakon tutuo' u'uru.” \v 21 Mbaka' ari poposuu' uga' nongololoikonmo koi men ia bantilkon malaa'ikat iya'a. Ma'ulo-ulop tuu', raaya'a nomae'mo na Laiganna Alaata'ala, ka' nuntumbei nimisiso' mian indo'o. \p Pintanga' iya'a, Imam Moola' tia mianna notakamo, mangawawau sidang mahkama tia giigii' tanaasna lipu' Israel. Kasi raaya'a nomosuu' mian mae' mondolo' ari poposuu' men na tarungkuan iya'a, kada' taka na ko'ona i raaya'a. \v 22 Kasee sarataa notaka na tarungkuan a mian men niposuu' mondolo' iya'a, ia takai i raaya'a ari poposuu' sianmo indo'o. Mbaka' i raaya'a somo nomule'kon na mahkama ka' nambantilkon upa men nosida iya'a. \v 23 Taena, “Kai takai a soopanna tarungkuan poto'ompor ka' nisupat pore-pore ka' uga' wiwi'na mian men mandagai soopan moraando'o. Kasee sarataa kai leaki a omporonna, kai sian nimiile' sa'angu'po mian na lalomna.” \v 24 Sarataa tanaasna dadagai Laiganna Alaata'ala tia tanaasna imam nongorongor upa men nibantilkon iya'a, raaya'a no'orobankonmo ari poposuu' iya'a too upa men bo sida. \v 25 Soro' koiya'a, notakamo a sa'angu' mian nangawawa lele taena, “Rongor kutung! Mian men ia tarungku i tanaas, koini'i pintanga' mimisiso' mian biai' na Laiganna Alaata'ala.” \s1 Poposuu' na aropna Mahkama Agama ka' uruan ni Gamaliel \sr 5:26-42 \p \v 26 Mbaka' tanaasna dadagai Laiganna Alaata'ala tia mianna, mae' nondolo' ari poposuu' soosoodo, kasee raaya'a sian nansambumo, gause layaon too mian biai' mangalapak i raaya'a tia watu. \p \v 27 Ari poposuu' nisoopkonmo na mahkama, kasi Imam Moola' namaresa i raaya'a. \v 28 Taena Imam Moola', “Laampo' kai poko bantilkonmo se' i kuu sianmo tuu' sida mimisiso'kon i Yesus na mian? Kasee piile' a limangmuu kani'i! Kuu nimisiso'mo mian longkop Yerusalem, ka' koini'i kuu ningilimba'imo i kai taemuu se' i kai a nanggau'kon mbali' i Yesus nipapatei.” \p \v 29 Petrus tia poposuu' sambana ninsimbatimo taena, “Kita tio malolo' na Alaata'ala, taasi' na mian. \v 30 Yesus men kuu saliipkon pataka nopate, ia potuo'imo Alaata'alana pulinta. \v 31 Alaata'ala nongorookonmo ni Yesus oruangan na paraas uanan-Na, bo Tanaas ka' bo Pansalamatkon, kada' samba Israel sida monsosoli ka' mangkadarai wawauna men ba'idek, kasi ampunion. \v 32 Kaimo tia Alus Molinas a men mompotuutuu' giigii' iya'a. Alus Molinas iya'a uga' a men ia rookon Alaata'ala na mian men mongololo' po'uus-Na.” \p \v 33 Sarataa Mahkama Agama nongorongor wurung men koiya'a, raaya'a nomaso'mo tuu', ka' nobasangadamo mampapatei ari poposuu'. \v 34 Kasee isian sa'angu' mian Farisi na mahkama iya'a, ngaanna ai Gamaliel. Ia wawa ukum Torat men angga'ionna mian wiwi'na. Ia nokumekerer kasi nomosuu' mian munguarkon ari poposuu' na liwana kodi-kodi'. \v 35 Kasi taeni Gamaliel na Mahkama Agama iya'a, “Utu-utus samba Israel! Inau' pore-pore kutung too upa a men bo wawauonmuu na mian karaale'e. \v 36 Gause mbaripian isian mian men ngaanon i Teudas. Ia nangaan wakana se' mian moola'. Ia isian lolo'na toro pato'atu mian. Kasee ia nipapatei ka' giigii' mian men nongololo' pisiso'na somo nobasia-siak, ka' limangna i raaya'a uga' sianmo no'imputan. \v 37 Noko daa iya'a, tempona basensusan, taka soosoodo i Yudas men samba Galilea. Gause wawauna men kokana'na mian, mbaka' biai' a mian men sian malolo' na pamarenta nompololo' i ia. Kasee i ia uga' nipapatei, ka' mian men nongololo' pisiso'na uga' somo nobasia-siak. \v 38 Bookoi upa men nosida kani'i, pingkira'ku: alia mungupai i raaya'a. Patalaimo. Gause kalu pisiso' tia wawauna i raaya'a rumingkat na mian, pisiso' tia wawau iya'a sabole sianta umimput. \v 39 Kasee kalu pisiso' tia wawau iya'a rumingkat na Alaata'ala, mbaka' i kuu sianta momoko mungurungku'i i raaya'a. Tongko' minsidakon i kuu mintimban Alaata'ala.” \p Pa'ase' ni Gamaliel ia porongori mahkama. \v 40 Mbaka' ari poposuu' nileelo'mo ka' nisasali, kasi nibantili se' aliamomo' mimisiso'kon i Yesus na mian. Noko daa koiya'a, ari poposuu' nipatalaimo umuar. \p \v 41 Raaya'a namarereimo sidang Mahkama Agama. Raaya'a beles gause Alaata'ala nansaa'mo i raaya'a tonsoop men ni'ideki gause mengelelekon i Yesus. \v 42 Ka' sanda' ilio, raaya'a sinampang mimisiso'kon Lele Pore na Laiganna Alaata'ala tia na laiganna mian, ka' nambantilkon se' i Yesus a Tomundo' Pansalamatkon. \c 6 \s1 Pitu' mian niruruki bo puntulungi ari poposuu' \sr 6:1-7 \p \v 1 Samba Yahudi men malolo' ni Yesus, kaekae' manau' kaekae' kanturangan. Tempo iya'a, samba Yahudi men mowurung Yunani, sianmo nangka'amat samba Yahudi men tuko. Kasi samba Yahudi men mowurung Yunani iya'a norobu taena, “Wiwinemai men nobalumo sianta nantausi obos kakaan sanda' ilio koi men ni'oboskon na wiwine balu sambana.” \p \v 2 Mbali' iya'a, ari poposuu' men sompulo' rua' ira, ningirimpungmo mian men malolo' ni Yesus iya'a, kasi norobu taena, “Sian pore kalu i kai sian mingimamat mengelelekon Wurungna Alaata'ala supu-supuana pungurusan kakaan. \v 3 Utu-utus! Mbaka' porena i kuu mansarak mungururuki pitu' mian men kuu-kuumo. Ka' mian iya'a tio men sianpo idekna a ngaanna, kuasaionna Alus Molinas ka' motu'a a noana. Raaya'a nakatonmai bo pingilimang palimangon iya'a, \v 4 kada' i kai sida mongononoai sambayang ka' mengelelekon Wurungna Alaata'ala.” \p \v 5 Wiwi'na mian iraando'o nansangadaimo papa'ase' nari poposuu'. Mbaka' i raaya'a nanganakatmo i Stefanus, sa'angu' mian men parasaya tuu' ni Yesus ka' kuasaionna Alus Molinas. Ka' mian sambana men ninakat, tonsoop ari Filipus, Prokhorus, Nikanor, Timon, Parmenas ka' i Nikolaus, men samba Antiokhia. Ia taasi' samba Yahudi, kasee ninsoopmo agama Yahudi. \v 6 Pitu' mian iya'a niwawamo na arop nari poposuu', kasi ari poposuu' nosambayang ka' nengepetkon limana na ko'ona i raaya'a. \p \v 7 Mbaka' lele na Alaata'ala kaekae' tolele, ka' mian men malolo' ni Yesus na Yerusalem kaekae' kanturangan, ka' uga' biai' a imam na Yahudi men noparasayamo ni Yesus. \s1 Stefanus nirakop ka' nirait \sr 6:8-15 \p \v 8 Stefanus biai' tuu' a barakaatna tia kuasana men ia rookon Alaata'ala. Mbali' iya'a, biai' a upa kosamba' tia oosan wawauonna na mian biai'. \v 9 Kasee uga' isian mian sambana men sian momorongori i Stefanus. Raaya'a a mian na laigan bakitumpuan men ngaanon Laigan Bakitumpuanna Mian Men Sianmo Nipo'ata'.\f + \fr 6:9 \fk Mian Men Sianmo Nipo'ata': \ft Mian men minsoop na laigan bakitumpuan iya'a, mase mian men nentempoi nipo'ata' mbaripian. \f* Men tonsoop mian na laigan bakitumpuan iya'a mase samba Yahudi na kota Kirene ka' kota Aleksandria tia samba Yahudi na libutan Kilikia ka' libutan Asia. Raaya'a poogagai tii Stephanus. \v 10 Mau mune' koiya'a, upa men bantilkonon ni Stefanus uga' sian pokoonna i raaya'a gagaion, gause Alus Molinas mantarai i Stefanus pinginti'ian batundun. \p \v 11 Ya'a mbali' i raaya'a nantamboimo toro pii mian bo puntundun koi kani'imari: “Kai nongorongor mian kanono' ningiroki i Musa tia Alaata'ala!” \v 12 Koiya'a a nangasuina i raaya'a mian na Yahudi tia tanaa-tanaasna ka' wawa ukum Torat. \p Mbaka' i raaya'a nangarakopmo i Stefanus, kasi nangawawa i ia mae' na Mahkama Agama. \v 13 Raaya'a uga' nangawawa toro pii mian bo pomborekkon i Stefanus. Raaya'a norobu taena, “Mian kaya'a tongko' mingiroki Laiganna Alaata'ala men molinas, ka' mingiroki ukum Torat men ia tadulkon i Musa tempo mbaripian. \v 14 Ka' uga' kai nongorongor mian kaya'a nuntundun se' i Yesus men samba Nazaret bo munguruntuni Laiganna Alaata'ala kani'i ka' mombolii adat men ia tadulkon i Musa na ko'onta'!” \p \v 15 Mbaka' giigii' mian men no'umoruang na sidang Mahkama Agama iya'a, rontos mintioki i Stefanus. Ka' tempo iya'a, ro'up ni Stefanus piile'on somo koi ro'upna malaa'ikat. \c 7 \s1 Tundunan ni Stefanus mompotuutuu' i Yesus \sr 7:1-53 \p \v 1 Taena Imam Moola', “Tuutuu' a upa men ia raitkon mian karaaya'a na ko'oom?” \p \v 2 Ia simbati i Stefanus taena, “Tabea' na ko'onta', utu-utus tia tanaas! Rongor kutung ni'imari. Koo'po tia pulinta men i Abraham nobalimba' na Haran, tempona pulinta iya'a dauga' dumodongo na Mesopotamia, Alaata'ala men angga'ion tuu' notaka ni Abraham\x * \xo 7:2 \xt Kej. 11:27–17:14 \x* \v 3 ka' norobu tae-Na, ‘Parerei a dodongoaan tia poto'utusaan. Rae' ka' dodongo na dodongoan men siso'konon-Ku i koo.’ \v 4 Mbaka' i Abraham namarereimo Kasdim ka' nobalimba' na Haran. Sarataa nolapus a tama ni Abraham, Alaata'ala nomosuu'mo i Abraham nobalimba' soosoodo ka' nodumodongo na tano' kani'i men dumodongoanta koini'i. \v 5 Tempo iya'a, sianta titiu'po a dodongoan kani'i men Ia rookon Alaata'ala bo tombonoion ni Abraham, kasee Alaata'ala nontoonmo se' i Ia bo mongorookon dodongoan kani'i, kada' bo tombonoion ni Abraham pataka na lee'na, mau mune' tempo iya'a i Abraham sianpo no'anakon.\x * \xo 7:5 \xt Kej. 12:7; 13:15; 15:18; 17:8 \x* \v 6 Kasee Alaata'ala isian norobu ni Abraham soosoodo taena, ‘Lee'em tongko' bo sida koi mian notumaka na dodongoanna mian sambana. Raaya'a bo po'ata'on ka' talalaison pato'atu taun a nau'na.\x * \xo 7:6 \xt Kej. 15:13-14 \x* \v 7 Kasee lipu' men mompopo'ata' i raaya'a bo ukumon-Ku, ka' i raaya'a men nipopo'ata' bo umuar na dodongoan iya'a, kasi monsoosa' i Yaku' na dodongoan kani'i.’ \p \v 8 Noko daa Alaata'ala norobu koiya'a, Ia nuntukokonmo sunat bookoi sa'angu' oosan toon. Mbaka' tongko' nongamea' i Ishak anak ni Abraham, na ilio kowalu'na i Abraham nunsunatmo anak iya'a. Koiya'a uga' sarataa i Ishak no'anakon i Yakub, ia nunsunatmo anakna, ka' sarataa i Yakub no'anakon, ia uga' nunsunatmo wiwi'na anakna men sompulo' rua' ira. Ya'amo a men nosida pulinta samba Yahudi.\x * \xo 7:8 \xt Kej. 21:2-4; 25:26; 29:31–30:24; 35:16-18 \x* \p \v 9 Pulinta moto'utus, nasindirkonmo utusna i raaya'a men i Yusuf. Mbali' iya'a, raaya'a nambalukkonmo i Yusuf na tano' Mesir. Kasee Alaata'ala mansambai i Yusuf,\x * \xo 7:9 \xt Kej. 37:1–50:14 \x* \v 10 ka' nuntulung i ia na repaan. Alaata'ala nantarai i Yusuf noa men pore tia pinginti'ian na tempo i ia niwawa ni Firaun\f + \fr 7:10 \fk Firaun: \ft Giigii' tomundo'na Mesir ngaanon Firaun. \f* tomundo'na Mesir, pataka tomundo' iya'a nanganakat i ia sida gubernuur na Mesir, ka' uga' bo pinginti'ina laiganna batomundo'an. \p \v 11 Noko daa koiya'a, notakamo a tempona pololuan men dodoa longkop Mesir tia Kana'an pataka mian munsuri marepa tuu'. Tempo iya'a pulinta sianmo nantausi kakaan. \v 12 Kasee sarataa ia rongor i Yakub se' na Mesir dauga' isian gandum, mbaka' ia nomosuu'mo anakna, men kana'mo pulinta, mae' na Mesir men tumbena. \v 13 Ka' kopinduanna i raaya'a nomae', Yusuf nambantilkonmo na utusna iya'a se' i iamo i Yusuf. Temposi iya'a ka' ia inti'i tomundo'na Mesir a poto'utus ni Yusuf. \p \v 14 Sarataa koiya'a, Yusuf nomotuunmo i Yakub tamana, kada' wiwi'na poto'utusanna balimba' na Mesir. Wiwi' irana koi pitumpulo' ka' lilima' mian. \v 15 Mbaka' i Yakub nobalimba'mo na Mesir, ka' i Yakub tia anakna men pulinta nolapus na Mesir. \v 16 Kasee biibiina i raaya'a ni'ule'kon ka' nitanom na baleanan men ia ilimo i Abraham na anak ni Hemor na Sikhem tia doi' salaka'. \p \v 17 Sarataa karani'mo tempona Alaata'ala bo mongololoikon toon-Na ni Abraham, mianta na tano' Mesir kaekae'mo kanturangan.\x * \xo 7:17 \xt Kel. 1:7–3:10 \x* \v 18 Kokomburi'anna namarentamo a sa'angu' tomundo'na Mesir men sian ninginti'i Yusuf. \v 19 Tomundo' iya'a nemeemee'kon ka' nantalalais pulinta. Ia namakisaa mian mangatori anak men ngamea' kada' kopatalaian ka' lapus. \v 20 Tempo iya'a i Musa nongamea'. Ia anak ngamea' men kotingkaina Tumpu a ro'upna. Ia nitondong sapi-sapit koi tolu' bitu'on na laiganna tamana, \v 21 ka' sarataa i Musa ni'atori, anak wiwine na tomundo'na Mesir nangalamo anak iya'a, kasi ia tondong koi anakna suungna. \v 22 Musa nipisiso'i tia biai' kapandeanna samba Mesir, ka' i ia nosidamo mian men pande morobu ka' tongaan a wawauna. \p \v 23 Tempo umur ni Musa patompulo'mo taun, ia ningkira'mo mengelego'i poto'utusanna men samba Israel. \v 24 Tempo iya'a i Musa nungurumpaki sa'angu' mian men sa'angu' lipu' tii ia, papolosionna sa'angu' mian men samba Mesir. Mbaka' i Musa nuntulungkonmo mian men papolosion ka' nampapatei samba Mesir iya'a. \v 25 Musa mongooskon se' mian men sa'angu' lipu' tii ia, daa ninginti'imo se' Alaata'ala nomokau i ia bo pansalamatkon i raaya'a. \p Kasee upa men ia piile', sian sintutu' tia upa men ia ooskon iya'a. \v 26 Koi liilana soosoodo, ia nimiile' samba Israel rua' ira poopapolosi. Musa nomoosarakmo ka' nompooka'amatikon. Ia norobu taena, ‘Kuu kani'i mase moto'utus. Nongko'upa i kuu se' poopalosi?’ \p \v 27 Kasee mian men nampapolosi samba-sambana iya'a nunduolkon i Musa, kasi taena, ‘Ime a men nanganakat i koo bo pantanaasi ka' pungukumi i kai? \v 28 Kabai i koo mo'uus mampapatei i yaku' koi i koo nampapatei samba Mesir imberi'?’ \v 29 Sarataa i Musa nongorongor upa men ia porobukon mian iya'a, Musa namareremo ka' nosida mian tumaka na Midian. Ka' na Midian ia no'anakon rurua'.\x * \xo 7:29 \xt Kel. 18:3-4 \x* \p \v 30 Sarataa patompulo' taun i ia na Midian, sa'angu' malaa'ikat notakamo na ko'ona na tano' maleas karani' buu'na Sinai. Malaa'ikat iya'a no'umuar na apuna rampo' men pintanga' kumait. \v 31 Musa samba' nimiile' men koiya'a. Mbali' iya'a, ia nuntuu'imo kara-karani' mamaresa se' upa iya'a. Kasi ia nongorongor wurungna Tumpu tae-Na, \v 32 ‘Yaku' a Alaata'alana puliim; Yaku' Alaata'ala ni Abraham, Ishak tii Yakub.’ Musa norangguguranmo na patakutan, tamban ia sianmo noko pimiile' rampo' men kumait iya'a. \v 33 Tumpu norobu soosoodo tae-Na, ‘Anui a sandaawal men koo pisok, gause tano' men nokumekereraan kanono' molinas. \v 34 Yaku' daa nimiile'mo ka' ningimamatmo idekna repaanna mian-Ku na Mesir. Yaku' nongorongormo pogimeleena i raaya'a na Ingku', ka' i Yaku' taka bo mansalamatkon i raaya'a. Mbali' iya'a, mai i koo kada' posuu'on-Ku mae' na Mesir.’ \p \v 35 Musa iya'a a men sianta ia labot samba Israel ka' nikokundai tia wurung koi kani'imari, ‘Ime a men nanganakat i koo sida pantanaasi ka' pungukumi i kai?’ Poali iamo a men ia posuu' Alaata'ala bo pantanaasi ka' pansalamatkon samba Israel, koi men ia bantilkon malaa'ikat na rampo' men kumait iya'a. \v 36 Musa iya'a a men nantanaasi samba Israel no'umuar na Mesir tia nangawawau upa kosamba' tia oosan na Mesir, na Tobui Memea', ka' na tano' maleas koi patompulo' taun a nau'na.\x * \xo 7:36 \xt Kel. 7:3; 14:21; Bil. 14:33 \x* \v 37 Musa a men norobu na samba Israel taena, ‘Alaata'ala bo mongorookon na ko'omuu sa'angu' nabii men rurukion na mian men kuu-kuumo, koi i Ia nungururuki i yaku'.’\x * \xo 7:37 \xt Ul. 18:15, 18 \x* \v 38 Musa a topobisara na samba Israel tia malaa'ikat na tano' maleas. Ia nongorongor wurungna malaa'ikat na Buu'na Sinai, ka' nantadulkon na pulinta. Ia a men nanglabot na Alaata'ala lelena tutuo' men pore bo ko'onta'.\x * \xo 7:38 \xt Kel. 20:18-21 \x* \p \v 39 Mau koiya'amo, pulinta sian momorongori. Raaya'a sian nangalabot i Musa ka' i raaya'a monoa mule'kon na Mesir. \v 40 Raaya'a norobumo ni Harun taena, ‘Wawauii i kai toro pii patung kada' bo pantandan i kai. Gause sianmo kai inti'i a wawau ni Musa men nangawawa ka' nunguarkon i kai na Mesir!’\x * \xo 7:40 \xt Kel. 32:1-6 \x* \v 41 Kasi tempo iya'a, raaya'a nangawawau sa'angu' patung koi anakna sapi', kasi i raaya'a nongorookon kelai na patung iya'a ka' nangaramekon upa men ia wawau i raaya'a. \p \v 42 Mbaka' i raaya'a ia parereimo Alaata'ala ka' nipatalai mangkanggi giigii' upa na langit. Ya'a koi men nitulis na kitapna nabii koi kani'imari, \q1 ‘Oo samba Israel! Patompulo' taun na tano' maleas i kuu nongkoyo' ka' nengkelaikon ayop, see taasi' bo Ingku'.\x * \xo 7:42 \xt Am. 5:25-27 \x* \q1 \v 43 Kemana diim Molokh a men paiwawaonmuu tia diimna bitu'on men ngaanon Refan; \q1 patungna a men wawaonmuu ka' kanggion. \q1 Mbali' iya'a, Yaku' bo mangatori i kuu na sambotakna lipu' Babel.’ \m \v 44 Kema men torumpakanna Alaata'ala na mian isian na pulinta na tano' maleas. Kema iya'a niwawau gause posuu'na Alaata'ala ni Musa, koi men ia pipiile'kon Alaata'ala na ko'ona.\x * \xo 7:44 \xt Kel. 25:40 \x* \v 45 Kasi kema men ia labot pulinta, ia wawamo i raaya'a minsoop na dodongoan kani'i. Tempo iya'a i Yosua nantanaasi i raaya'a mae' nunsurung dodongoanta kani'i, na lipu' men ia buse'i Alaata'ala na aropna i raaya'a. Ka' kema iya'a dauga'na pataka ni Daud. \v 46 Daud isian kaporeanna Alaata'ala. Mbali' iya'a ia nama'ase' kada' patalaion mangawawau Laigan bona Alaata'ala men soosa'on ni Yakub.\x * \xo 7:46 \xt 2Sam. 7:2 \x* \v 47 Kasee i Salomo a men nomokerer Laigan bona Alaata'ala iya'a.\x * \xo 7:47 \xt 1Raj. 6:1-38 \x* \p \v 48 Mau koiya'a, Alaata'ala men na ko'alayo'an sian dumodongo na laigan men wawauonna mian; gause na kitapna nabii, isian nitulis koi kani'imari: \q1 \v 49 ‘Taena Alaata'ala, Langit a oruangan-Ku ka' tano' balaki' a pimpee'an-Ku. \q1 Laigan koi upa a men pokereronmuu bo Ingku'? \q1 Mbariana a dodongoan bo pintimalean-Ku?\x * \xo 7:49 \xt Yes. 66:1-2 \x* \q1 \v 50 Taasi' uga' i Yaku' a men ninsidakon wiwi'na upa?’ \m \v 51 Utu-utus! Kuu bolongoli tuu'! Noamuu sian malolo' na Alaata'ala! Kuu sian momorongori wurungna Alaata'ala! Kuu koikoimo pulimuu, sinampang kundakon Alus Molinas!\x * \xo 7:51 \xt Yes. 63:10 \x* \v 52 Isian mbali' nabii men daa sian ia talalais pulimuu? Raaya'a nampapatei mianna Alaata'ala, men mbaripian nuntundunkon kotakaanna Mian men Kana' a wawauna. Ka' koini'i kuu kokundaimo ka' nipapatei a Mian iya'a. \v 53 Malaa'ikat nantadulkonmo ukum Torat na koomuu, kasee i kuu sianta nongololo'!” \s1 Stefanus nilapak tia watu \sr 7:54-8:1a \p \v 54 Sarataa ia rongor mianna Mahkama Agama a upa men ia tundun i Stefanus, raaya'a nomakitmo tuu' tamban mongkoroit a wese'na. \v 55 Kasee i Stefanus men kuasaionna Alus Molinas tongko' notumangak waara'a na langit. Ia nimiile' kobalaki'anna Alaata'ala, ka' i Yesus nokumekerer paraas uananna Alaata'ala. \p \v 56 Kasi i Stefanus norobu taena, “Piile', yaku' nontoa'i surugaa nokobongkatian ka' Anak Manusia nokumekerer paraas uananna Alaata'ala!” \p \v 57 Mianna Mahkama Agama nongompodimo tilingana i raaya'a kasi nangkakaro', ka' liuliu nimimuruki i Stefanus. \v 58 Raaya'a nangawawamo i Stefanus na liwana kota, ka' nangalapak tia watu. Giigii' mian men nomborekkon i Stefanus nungukatimo bokukumna i raaya'a ka' nomokela na aropna sa'angu' anak malai men ngaanon i Saulus. \p \v 59 Pintanga' i raaya'a mangalapak i Stefanus, Stefanus nosambayangmo taena, “Oo Tumpu Yesus, labot a alusku!” \v 60 Kasi ia nobanintuur ka' norobu booboolak taena, “Oo Tumpu, alia mompopasa'anikon dosa kani'i na mian karaaya'a!” Noko daa nangaan koiya'a, Stefanus nolapusmo. \c 8 \p \v 1 Ka' i Saulus uga' sangada tia wawauna mian men nampapatei i Stefanus. \s1 Saulus nantalalais mian na jama'at Yerusalem \sr 8:1b-3 \p Na iliopo iya'a, mian na jama'at Yerusalem nipootorapikonmo ka' nitalalais men dodoa tuu' pataka mian men parasaya saliwakon poposuu', somo nobasia-siak longkop Yudea tia Samaria. \v 2 Mian men parasaya na Alaata'ala nantanommo i Stefanus, ka' i raaya'a masiongo' tuu' tamban wiri. \p \v 3 Kasee i Saulus momoosarak ka' minsilaka'i jama'at. Ia mae' na sanda' laigan ka' mandaat mian men parasaya na Tumpu, mau wiwine tia moro'one, kasi nonsoopkon na tarungkuan.\x * \xo 8:3 \xt Tun. 22:4-5; 26:9-11 \x* \s1 Lele Pore men ringkat na Alaata'ala nitadulkon na Samaria \sr 8:4-25 \p \v 4 Mian parasaya na Tumpu men nobasia-siakmo iya'a nomae'mo longkop Yudea tia Samaria nengelelekon Lele Pore men ringkat na Alaata'ala. \v 5 Filipus nomae'mo na sa'angu' kota na Samaria ka' nengelelekon Tomundo' Pansalamatkon men ia toonkon Alaata'ala. \v 6 Sarataa mian biai' nongorongor upa men ia tundun i Filipus ka' nimiile' oosan men ia wawau, mbaka' biai' a mian men namakanasai upa men tundunonna iya'a. \v 7 Isian meena men somo potokuriris umuar na mian biai' men nolampingon, ka' uga' biai' a mian repo' tia men pepa' nilesi'i, \v 8 mbaka' nobelesmo tuu' a mian men na kota iya'a. \p \v 9 Na kota iya'a isian sa'angu' moro'one, ngaanna i Simon. Mian na Samaria nanau'mo mongkodaakon kadiimanna. Simon nambantilkon na mian se' i ia mangalalabii mian biai'. \v 10 Mbaka' giigii' mian morio'-moola' na kota iya'a, muntunde' i Simon taena i raaya'a, “Mianmo kaya'a a pingintoni kuasana Alaata'ala men tolele koi ‘Kuasa Balaki'’.” \v 11 Nanau'mo i ia mompoposamba' mian tia kadiimanna, tamban mian mangkaroro i ia. \p \v 12 Kasee sarataa i Filipus nengelelekon Lele Pore na ko'ona i raaya'a, raaya'a namarasayamo i Filipus, men nambantilkon Batomundo'anna Alaata'ala tii Yesus Kristus, Tomundo' Pansalamatkon iya'a. Mbaka' i raaya'a, mau moro'one ka' uga' wiwine, nisaranimo. \v 13 Simon suungna uga' noparasayamo, ka' niki sarani. Noko daa iya'a, ia nongololo'mo i Filipus liuliu. Simon samba' tuu' nimiile' oosan tia upa kosamba' men nosida iya'a. \p \v 14 Sarataa poposuu' na Yerusalem nongorongor se' mian na Samaria namarasayamo wurungna Alaata'ala, mbaka' poposuu' iya'a nomosuu'mo i Petrus tii Yohanes mae' na Samaria. \v 15 Tongko' notaka i Petrus tii Yohanes, raaya'a nansambayangkonmo samba Samaria, kada' i raaya'a pinsoopionna Alus Molinas, \v 16 gause Alus Molinas sianpo isian na ko'ona i raaya'a; raaya'a baasi nisarani mangaan ngaan ni Tumpu Yesus. \v 17 Kasi i Petrus tii Yohanes nengepetkon limana na mian men noparasayamo iya'a. Noko daa koiya'a, raaya'a ia pinsoopimo Alus Molinas. \p \v 18 Tongko' ia piile' i Simon se' Alus Molinas niminsoopimo i raaya'a na tempo poposuu' nengepetkon limana, Simon nonsoorkonmo doi'na ni Petrus tii Yohanes, \v 19 kasi norobu taena, “Tarai i yaku' kuasa, kada' kalu i yaku' mengepetkon limangku na mian sambumo, mian iya'a pinsoopionna Alus Molinas.” \p \v 20 Kasee ia simbati i Petrus taena, “Silaka' i koo tia doi'im! Pansaruiim mbali' se' upa men rookononna Alaata'ala sida ilioon tia doi'? \v 21 Koo sianta kana' bo pongololo' palimangonmai kani'i, gause noaam sian maloos na Alaata'ala. \v 22 Mbali' iya'a, sosoli ka' kadarai a sagiaam men ba'idek kanono', ka' pa'ase' na Tumpu, kada' i koo ampunion-Na. Gause i koo nimikirkonmo upa men ba'idek. \v 23 Gause yaku' inti'i i koo masindir tuu' ka' po'ata'onna noaam men ba'idek.” \p \v 24 Kasi i Simon norobu na ko'ona i raaya'a taena, “Pa'ase'kon na Tumpu, kada' alia sa'angu'po upa men kuu ngaan kanooro'o sida na wakangku.” \p \v 25 Sarataa i Petrus tii Yohanes nompotuutuu' wawauna Tumpu na ko'ona i raaya'a, ka' nuntundunkon wurungna Tumpu, raaya'a nomule'konmo na Yerusalem. Ka' na tanga'na salan, raaya'a uga' mengelelekon Lele Pore na biai' kampungna lipu' Samaria. \s1 Filipus tia sa'angu' tanaasna pagawe moola' na Etiopia \sr 8:26-40 \p \v 26 Sa'angu' malaa'ikatna Tumpu norobu ni Filipus taena, “Ringkat ka' rae' i koo paraas selatan na salan men nangkantang Yerusalem tia Gaza.” Salan iya'a sian laan liuonna mian. \v 27 Mbaka' i Filipus nomae'mo. Na tanga'na salan, ia ningiliu sa'angu' pamarenta moola'. Mian iya'a tanaasna pagawena pungurus doi' na tomundo' wiwine na lipu' Etiopia men ngaanon i Kandake. Tanaasna pagawe iya'a norumingkat na Yerusalem na bakitumpuan, \v 28 ka' banta-bantangmo mule'kon na dodongoanna. Tanaasna pagawe iya'a oru-oruang na lalomna keretana, pintanga' mambasa Kitap Nabii Yesaya. \v 29 Alus Molinas norobumo ni Filipus taena, “Tuu'i a mian na kereta kale'e.” \v 30 Mbaka' i Filipus nuntuu'imo, kasi nomorongori mian iya'a mambasa kitap Nabii Yesaya. Filipus nimikirawarmo taena, “Too daa inti'ionmuu a upa men kuu basa kanooro'o?” \p \v 31 Ia simbati tanaasna pagawe iya'a taena, “Sian! Tiodaa siso'kononna mian, kada' daa inti'ionku.” Mbali' iya'a ia ninsiloloaimo i Filipus masawe' umoruang tii ia. \p \v 32 Isiina Alkitaap men ia basa koi kani'imari: \q1 “Ia koi domba men nidaat bo koyo'on. \q1 Ia koi anakna domba men guntingion a wuluna, kasee sian morembee'. \q1 Koiya'a uga' i Ia, sianta santaa'po upa porobukonon-Na.\x * \xo 8:32 \xt Yes. 53:7-8 \x* \q1 \v 33 Ia irokion ka' wawaukonon sambu-sambumo. \q1 Ia bo papateion, kada' sianta lee'-Na bo paitundunonna mian.” \m \v 34 Noko daa koiya'a, pagawe moola' na Etiopia iya'a norobumo soosoodo ni Filipus taena, “Pitundunkon i yaku'. Ime a men ia tundun nabii na kitap kani'i? Waka-wakanamo kabai se' mian sambana?” \v 35 Mbaka' i Filipus nungule'imo nuntundun men baasi ia basa pagawe iya'a, bookoi nuntumbeina mengelelekon Lele Pore men ringkat ni Yesus. \p \v 36 Na tanga'na salan i raaya'a ningiliu tampat men isian weer. Pagawe iya'a norobumo ni Filipus taena, “Piile', karo'o isian weer! Too daa sida saranion i yaku'?” \p [ \v 37 Ia simbati i Filipus taena, “Kalu i kuu parasayamo tuutuu' na Tumpu, kuu sidamo saranion.” \p Kasi taena pagawe iya'a soosoodo, “Indo', yaku' daa parasayamo se' i Yesus Kristus iya'a Anakna Alaata'ala.”] \p \v 38 Mbaka' pagawe iya'a nokitaankonmo keretana, ka' i raaya'a rua' ira nalau mbaaro'o na weer, kasi i Filipus nansarani i ia. \v 39 Sarataa i raaya'a no'umuar na weer, Alusna Tumpu nangawawamo i Filipus. Mbaka' pagawe iya'a sianmo nimiile' i Filipus. Pagawe iya'a ningimputkonmo rae'anna ka' nobeles tuu'. \p \v 40 Ola-olan i Filipus noko isianmo na kota Asdod. Ia ningimputkonmo rae'anna ka' nengelelekon Lele Pore na wiwi'na kota men liuonna mae' na Kaisarea. \c 9 \s1 Saulus nonsosoli wawauna men ba'idek \sr 9:1-19a \r (Tun. 22:6-16; 26:12-18) \p \v 1 Tempo iya'a, Saulus tongko' kaekae' loingon mangaras ka' mampapatei mian men malolo' ni Yesus. Saulus nomae'mo na Imam Moola', \v 2 ka' nama'ase' surat kuasa kada' ia sida muntuungi tanaasna laigan bakitumpuanna samba Yahudi na Damsyik, kada' kalu i ia muntuungi mian men mongololo' Salanna Tumpu, mau wiwine kabai moro'one, ia sida mangarakop ka' mangawawa i raaya'a na Yerusalem. \p \v 3 Banta-bantang mae' na Damsyik, sarataa karani'mo na kota iya'a, ola-olan isian ruar men masulo nda'amari langit nintimpa' na tiku-tikum ni Saulus. \v 4 Saulus notonsumpulmo na tano', kasi ia nongorongor Wurung taena, “Saulus, Saulus! Nongko'upa i koo se' mantalalais i Yaku'?” \p \v 5 Taeni Saulus, “Ime i Kuu, Tuan?” \p Taena Wurung iya'a, “Yaku'mo i Yesus men talalaisoon. \v 6 Kasee koini'i, wangon i koo ka' rae' na kota. Ndo'osi kasi bantilkonon i koo a upa men bo wawauoon.” \p \v 7 Mian men nompololo' i Saulus tinongkodi' tamban i raaya'a sianmo noko batundun, gause i raaya'a uga' nongorongor wurung iya'a, kasee i raaya'a sian nimiile' sa'angu'po mian. \v 8 Kasi i Saulus norumingkat ka' nokumambang, kasee ia sianmo nopoopiile'. Mbaka' i raaya'a nimbibitmo ka' namaraandaki i ia mae' na Damsyik. \v 9 Koi tolungilio i Saulus sian nopoopiile', ka' koiya'a a nau'na i Saulus sian nokumaan kabaipo ninginum weer. \p \v 10 Na Damsyik isian sa'angu' mian men malolo' ni Yesus, ngaanna i Ananias. Na simpalaalungna, ia nimiile' ka' nongorongor Tumpu nengeleelo' i ia tae-Na, “Ananias!” \p Ia simbati i Ananias taena, “Upa Tumpu?” \p \v 11 Taena Tumpu, “Rae' i koo koini'i na laigan ni Yudas na Salan Maloos. Sarakoon i Saulus men samba Tarsus. Mian iya'a pintanga' sambayang, \v 12 gause na simpalaalung ni Saulus, Yaku' ninsiso'konmo na ko'ona, se' sa'angu' mian men ngaanon i Ananias bo taka ka' mengepetkon limana na ko'ona kada' i ia sida poopiile' soosoodo.” \p \v 13 Ia simbati i Ananias taena, “Tumpu, yaku' nongorongormo mian biai' muntundun wawau ni Saulus men ba'idek. Ka' men tukona mase pantalalaisanna mian-Muu na Yerusalem. \v 14 Ka' koini'i i ia notakamo kani'imari tia kuasana tanaasna imam kada' bo mangarakop mian men parasaya na Ko'omuu.” \p \v 15 Kasee Tumpu norobu ni Ananias tae-Na, “Rae'mo! Gause i Yaku' nungururukimo i ia bo pengelelekon i Yaku' na mian men taasi' Yahudi tia na tomundo' ka' uga' na mian-Ku men samba Israel. \v 16 Ka' i Yaku' suung-Ku bo mimpipiile'kon na ko'ona biai' tuu' repaan men bo surionna montookon i ia mamarasaya i Yaku'.” \p \v 17 Mbaka' i Ananias nomae'mo na laigan ni Yudas, ka' nengepetkon limana ni Saulus. Kasi taeni Ananias, “Saulus, utusku! Tumpu Yesus men koo piile' na tanga'na salan tempo i koo banta-bantang mae' ka'ita, Iamo a men nomosuu' i yaku' taka na ko'oom, kada' mataam sida tarang soosoodo, ka' i koo kuasaionna Alus Molinas.” \p \v 18 Tempopo iya'a uga', isian upa men koi sisikna susum notonguar na mata ni Saulus, pataka i ia sidamo nopoopiile' soosoodo. Mbaka' i Saulus nowangonmo, kasi nisarani. \v 19 Ka' sarataa nokumaan, Saulus nopoonggormo soosoodo. \s1 Saulus nambantilkon mian na Damsyik se' i Yesus Anakna Alaata'ala \sr 9:19b-25 \p Saulus nodumodongomo na Damsyik tia mian men malolo' ni Yesus koi toro pii ilio. \v 20 Saulus liuliu nomae' na laigan bakitumpuan ka' nuntumbei nengelelekon se' i Yesusmo a Anakna Alaata'ala. \p \v 21 Giigii' mian samba' mongorongor upa men tundunon ni Saulus. Raaya'a norobu taena, “Taasi' i ia mbali' a men na Yerusalem men nampapatei biai' mian men parasaya ni Yesus? Taasi' i ia uga' a men taka ka'ita bo mangarakop mian ka' mangawawa i raaya'a na tanaasna imam?” \p \v 22 Kasee i Saulus kaekae' porongorionna tuu' mian. Ia nuntundun se' i Yesus a Tomundo' Pansalamatkon, ka' upa-upa men bantilkononna muntundun i Yesus parasayaonna mian tuu', tamban samba Yahudi men dumodongo na Damsyik sian noko panggagai upa men ia tundunkon. \p \v 23 Sarataa koimo toro pii ilio, samba Yahudi nompoosangadaikonmo bo mampapatei i Saulus.\x * \xo 9:23 \xt 2Kor. 11:32-33 \x* \v 24 Kasee sagiana i raaya'a noka'inti'ianmo ni Saulus. Ilio-malom i raaya'a mempeperai na soopanna kota kada' bo mampapatei i Saulus. \v 25 Mau ne' koiya'a, na sa'angu'anmo malom, mian men mongololo' i Saulus, ningisiikonmo i Saulus na karandang, kasi nungulul waaro'o na liwana tembokna kota. \s1 Saulus na Yerusalem \sr 9:26-31 \p \v 26 Saulus nomae'mo na Yerusalem, ka' ia momoosarak kada' sida basangada tia mian men malolo' ni Yesus. Kasee i raaya'a babatakon i Saulus, gause i raaya'a sianpo parasaya se' i Saulus daa tuutuu' noparasayamo ni Yesus. \v 27 Kasee i Barnabas notaka ni Saulus ka' nangawawa i Saulus na poposuu'. Barnabas nuntundunkon nari poposuu' se' i Saulus nimiile' Tumpu na tanga'na salan ka' Tumpu norobu na ko'ona. Ia uga' nuntundunkon se' i Saulus momoko mengelelekon i Yesus na mian na Damsyik. \p \v 28 Mbaka' i Saulus nalewamo waale'e-le'emari na Yerusalem tia ari poposuu', ka' i ia sianta babata mimisiso' mian na Yerusalem tia kuasana Tumpu. \v 29 Ia muntundun ka' poogagai tia samba Yahudi men mowurung Yunani, kasee i raaya'a mampari-pari ka' mampapatei i Saulus. \v 30 Sarataa ia too inti'i mian parasaya men sambana a upa men nosida iya'a, raaya'a nangawawamo i Saulus na kota Kaisarea, ka' noko daa iya'a, Saulus ia poporingkatmo i raaya'a mae' na kota Tarsus. \p \v 31 Mbaka' jama'at na longkop lipu' Yudea, libutan Galilea ka' na kota Samaria nunsurimo ratong. Raaya'a mangangga'i Tumpu ka' tulungonna Alus Molinas pataka sanda' jama'at nosidamo moonggor ka' ninturang biai'. \s1 Petrus na kota Lida tia na kota Yope \sr 9:32-43 \p \v 32 Banta-bantang i Petrus mangarae'i toro pii dodongoan, ia nengelego'imo mianna Tumpu na kota Lida. \v 33 Na kota iya'a, ia nuntuungi sa'angu' moro'one, ngaanna i Eneas. Mian iya'a walu'mo taun a norepo'anna tamban sianmo momoko wangon. \v 34 Petrus norobumo ni Eneas taena, “Eneas, Yesus Kristus mengelesi'i i koo. Wangon ka' totobo' a tokolaan.” Mbaka' i Eneas lako-lako nomoko nowangon. \v 35 Giigii' mian na kota Lida tia na rempa'na Saron nimiile' i Eneas, kasi i raaya'a noparasaya na Tumpu. \p \v 36 Kasi men na kota Yope, isian sa'angu' wiwine, ngaanna i Tabita. Ia sa'angu' mian men malolo' ni Yesus. (Na wurung Yunani, ia ngaanon i Dorkas men aratina, donga.) Biai' tuu' a wawauna men pore ka' i ia mo'uus muntulung mian men talalais. \v 37 Na tempo iya'a, ia nanggeo ka' nolapus. Soro' nipoloopi a biibiina, ia nipokelamo na tambin men na wawo. \v 38 Kota Yope sian laan oloa na kota Lida. \p Na tempo iya'a, mian men malolo' ni Yesus na kota Yope ninginti'i se' i Petrus isian na Lida. Raaya'a nomosuu'mo rua' mian kada' mae' mondolo' i Petrus na kota Lida, tia potuun koi kani'imari: “Donga-dongan waara'a na Yope.” \v 39 Mbaka' i Petrus liuliu norumingkat ka' nompololo' i raaya'a mae' na Yope. Taka-taka i Petrus niwawamo na tambin men na wawo. Giigii' wiwine balu men moraando'o nintikumimo i Petrus potorunsuk wiri ka' minsiso'kon bokukum tia jubana i raaya'a men ia kautkon i Dorkas tempo i ia dauga' tumuo'. \p \v 40 Petrus nomosuu'mo i raaya'a kada' umuar, kasi ia nobanintuur ka' nosambayang. Noko daa koiya'a, ia nangaropmo biibii ni Dorkas ka' norobu taena, “Tabita, wangon i koo!” Mbaka' i Tabita nangkambangkonmo matana, ka' sarataa ia nimiile' i Petrus, ia no'umoruangmo. \v 41 Kasi i Petrus ningintoni limana ka' nantaandaki ia nokumekerer. Noko daa iya'a, Petrus nengeleelo'mo mianna Tumpu tia wiwi'na wiwine balu, ka' nongorookon i Dorkas men notuo'mo soosoodo iya'a. \p \v 42 Upa men nosida iya'a notolelemo na longkop kota Yope, ka' na kota iya'a, biai' a mian men noparasayamo se' i Yesus a Tomundo' men Pansalamatkon i raaya'a. \p \v 43 Soro' koiya'a, Petrus dauga' koi toro pii ilio na kota Yope. Ia nintunda na sa'angu' mian men ngaanna i Simon. Palimangonna mingilimang anit. \c 10 \s1 Petrus nangawawau men taasi' koi men dele wawauonna Yahudi \sr 10:1-33 \p \v 1 Na kota Kaisarea isian sa'angu' mian, ngaanna i Kornelius. Ia sa'angu' kapiteen “Pasukan Italia.” \v 2 Ia sa'angu' mian pa'agama ka' raaya'a sangkau laigan layaonkon Alaata'ala. Ia piribiai'mo nuntulung samba Yahudi men marepa a tutuo'na, ka' i ia sinampang sambayang na Alaata'ala. \p \v 3 Sa'angu'mo tempo, toro jaam tiga maamaalom, ia ninsimpalaalungkon nimiile' sa'angu' malaa'ikatna Alaata'ala notaka ka' nengeleelo' i ia taena, “Kornelius!” \p \v 4 Kornelius nontoa'imo malaa'ikat iya'a pata-patakut ka' norobu taena, “Upa Tuan?” \p Ia simbati malaa'ikat iya'a taena, “Sambayaang tia upa men koo rookonmo na mian, daa ia labotmo Alaata'ala, ka' Alaata'ala uga' minginau' i koo. \v 5 Koini'i posuu' a mian mae' na kota Yope mengeleelo' i Simon men uga' ngaanon i Simon Petrus. \v 6 Ia koini'i nintunda na sa'angu' mian men mingilimang anit, ngaanna uga' i Simon. Laiganna na soripi'na tobui.” \p \v 7 Sarataa malaa'ikat men norobu ni Kornelius iya'a nomae', Kornelius nengeleelo'mo rua' mian men tutulungi balimang na laiganna, tia sa'angu' surudadu pangawalna men pa'agama ka' mala' mongololo' i ia. \v 8 Kasi i Kornelius nuntundunkon na ko'ona i raaya'a, giigii' upa men nosida na ko'ona, ka' noko daa iya'a ia nomosuu'mo i raaya'a mae' na kota Yope. \p \v 9 Koi liilana, toro jaam dua blaas tanga'iloa', raaya'a men niposuu' banta-bantang mae' montorumpakimo kota Yope, kasi i Petrus nasawe'mo na wawona laigan bo sambayang. \v 10 Ia nokololuanmo ka' mo'uus tuu' kumaan. Pintanga' a mian montoropoti kakaan, ola-olan isian simpalaalung na ko'ona. \v 11 Ia nontoa'i langit nokobongkatian, ka' isian upa koi toik men bambal ni'ulul nda'amari langit, nikoot loe-loe na papaat susuna toik iya'a. \v 12 Na lalomna isian biai' kaliangan ayop men papaat a saratna, ka' biai' ayop men sumondur tia sapu' men malela'. \v 13 Kasi isian wurung ia rongor tae-Na, “Petrus, wangon! Pongkoyo' ka' pangkaan!” \p \v 14 Ia simbati i Petrus taena, “Sian Tumpu! Yaku' sianpo nontoo kaan upa men sian sida kaanon koi na ukum Torat.” \p \v 15 Kasee wurung iya'a ia rongor soosoodo taena, “Upa men ia ngaanmo Alaata'ala sida kaanon, alia i koo mangaan se' sian sida kaanon ka' kobiit.” \v 16 Simpalaalung iya'a koi porotolu ia piile', kasi toik iya'a notonakat waara'a na surugaa. \p \v 17 Petrus samba' mompoo'inau'ikon upa men ia piile' na simpalaalungna iya'a. Pintanga' i ia mompoo'inau'ikon, mian men mansarak laiganna, men ia poosuu' i Kornelius, noko isianmo na soopan. \v 18 Kasi i raaya'a nengeleelo' mian ka' nimikirawar taena i raaya'a, “Too isian sawe' men nintunda ka'ita men ngaanon i Simon Petrus?” \p \v 19 Pintanga' i Simon Petrus mompoo'inau'ikon aratina simpalaalungna men ia piile' iya'a, Alus Molinas norobumo na ko'ona tae-Na, “Petrus, isian mian tolu' ira mansarak i koo. \v 20 Rae' palau dongan ka' alia bata-bata mongololo' i raaya'a, gause Yaku' a nomoosuu' i raaya'a.” \p \v 21 Mbaka' i Petrus nalaumo ka' norobu na ko'ona i raaya'a taena, “Yaku'mo a men sarakonmuu. Upa a panduungmuu taka na ingku'?” \p \v 22 Ia simbati i raaya'a taena, “Kapiteen Kornelius a men nomosuu' i kai nda'amari. Ia mian men kana' a wawauna ka' layaonkon Alaata'ala, ka' angga'ionna giigii' samba Yahudi. Sa'angu' malaa'ikatna Alaata'ala nomosuu' i ia mengeleelo' i tuan kada' mae' na laiganna. Ia niposuu' kada' mongorongor upa men tundunon ni tuan na ko'ona.” \v 23 Mbaka' i Petrus ninsiloloaimo i raaya'a kada' tuuk motokol na ko'ona. \p Koi liilana i Petrus nomae'mo poololo' tii raaya'a. Toro pii mian na Yope men parasaya na Tumpu, uga' nolumolo'. \v 24 Sangilio noko daa iya'a, raaya'a notakamo na Kaisarea. Ia takai i raaya'a i Kornelius tia poto'utusanna ka' lulusanna men sa'angu' noa men ia leelo' noko potoperamo. \v 25 Sarataa i Petrus notaka, Kornelius nomoorumpakimo ka' nobanintuur na arop ni Petrus ka' nonsoosa' i Petrus. \v 26 Kasee i Petrus ningintoni lima ni Kornelius, kasi norobu taena, “Ringkat! Yaku' uga' mian.” \v 27 Pintanga' i raaya'a poolalabot batundun, Petrus ninsoopmo na laigan. Ia takai biai' a mian men noko barimpungmo. \p \v 28 Kasi taeni Petrus na ko'ona i raaya'a, “Kuu poto'inti'i se' i kai samba Yahudi sianta patalaionna agamamai mangarae'i kabai se' molulusan tia mian men taasi' Yahudi. Kasee Alaata'ala ninsisiso'konmo na ingku', se' i yaku' sian sida mangaan imepo kobiit kabai se' haraam. \v 29 Ya'a mbali' tempo i tuan nikidolo' i yaku', yaku' sian marakuntu' taka. Mbaka' koini'i i yaku' mo'uus minginti'i se' upa a leelo'konon ni tuan i yaku'.” \p \v 30 Kasi i Kornelius nobatundun taena, “Ripaton, toro koini'imari a ilio, toro jaam tiga maamaalom, yaku' pintanga' sambayang na laigan. Ola-olan sa'angu' moro'one nokumekerer na aropku. Bokukumna mian iya'a dingkalapan. \v 31 Ia norobu na ingku' taena, ‘Kornelius! Alaata'ala daa nangalabotmo sambayaang ka' i Ia ninginau'mo men koo rookon na mian. \v 32 Mbaka' posuu' a mian mae' mengeleelo' i Simon Petrus na Yope. Ia koini'i nintunda ni Simon men mingilimang anit. Laiganna na soripi'na tobui.’ \v 33 Ya'a mbali' i yaku' liuliu nomosuu' mian mae' mengeleelo' i tuan. Ka' i tuan tuutuu' tia noa ma'amat notaka ka'ita. Koini'i kai giigii' nobarimpungmo ka'ita na aropna Alaata'ala mongorongor upa men ia posuu'kon Tumpu bo tundunon ni tuan na ko'omai.” \s1 Tundunan ni Petrus \sr 10:34-43 \p \v 34 Kasi i Petrus nobatundun taena, “Koini'i tuutuu' yaku' inti'imo se' Alaata'ala sianta momoosasala'kon mian.\x * \xo 10:34 \xt Ul. 10:17 \x* \v 35 Mian men mamarasaya Alaata'ala ka' mingilimang men kana', mian inono' kokana'na Alaata'ala. Alaata'ala sian mungururuki mau too samba upa. \v 36 Kuu daa ninginti'imo lele men ia tadulkon Alaata'ala na samba Israel. Lele iya'a mase Lele Pore muntundunkon koi upa a mian sida ma'amat na Alaata'ala gause i Yesus Kristus, men Tumpu na giigii' mian. \v 37 Kuu uga' ninginti'imo upa men nosida na longkop Yudea, muntumbei na Galilea, noko daa pansaranian men ia posuu'kon i Yohanes. \v 38 Alaata'ala nungururuki i Yesus samba Nazaret iya'a ka' nongorookon Alus Molinas tia kuasa-Na na Ko'ona. Kuu uga' daa ninginti'i se' i Yesus iya'a, mau mae' mbaana, Ia mangawawau men pore, ka' mengelesi'i giigii' mian men lampingionna Ibiliis, gause Alaata'ala mansambai i Ia. \p \v 39 Kaimo a mian men nimiile'mo giigii' upa men Ia limang na dodongoanna samba Yahudi tia na Yerusalem. Kasee maune' koiya'a, raaya'a nampapateimo ka' nansaliipkon i Ia. \v 40 Kasee na ilio men kotolu'na, Alaata'ala nomotuo'imo i Ia ka' nimpipiile'kon i Ia na mian. \v 41 Taasi' na giigii' mian, kasee tongko' na ko'omai men ia rurukimo Alaata'ala na olukonanpo bo pompopo'inti'ikon i Ia. Sarataa i Ia notumuo' soosoodo noko daa lapus, kai nokumaan ka' noba'inum tii Ia. \v 42 Ka' i Ia nomosuu' i kai mengelelekon Lele Pore iya'a na mian ka' mompotuutuu' se' i Iamo a men ia nakat Alaata'ala nosida pungukumi mian men dauga' tuo' tia mian men nolapusmo. \v 43 Giigii' nabii nuntundunmo i Ia. Raaya'a nuntundun se' giigii' mian men parasaya ni Yesus, bo ampunion a dosana mimpu'u na kuasa ni Yesus.” \s1 Mian men taasi' Yahudi ia pinsoopi Alus Molinas \sr 10:44-48 \p \v 44 Pintanga' i Petrus morobu, Alus Molinas nalau ka' niminsoopi giigii' mian men mongorongor lele iya'a. \v 45 Samba Yahudi toro pii ira men parasaya ni Yesus ka' nompololo' i Petrus ringkat na Yope samba' nimiile' se' Alaata'ala nongorookonmo Alus Molinas na mian men taasi' Yahudi. \v 46 Raaya'a uga' nongorongor mian biai' morobu biai' kaliangan wurung ka' muntunde' Alaata'ala. \p Kasi i Petrus norobu soosoodo taena, \v 47 “Piile'! Mian karaani'i ia pinsoopimo Alus Molinas koikoimo i kita. Sida mbali' a mian mantalantangi raaya'a saranion tia weer?” \v 48 Mbaka' i Petrus nomoosuu'mo kada' i raaya'a saranion bo pompotuutuu' se' i raaya'a parasayamo ni Yesus Kristus. Noko daa koiya'a, raaya'a nama'asemo kada' i Petrus dumodongo tii raaya'a toro pii ilio a nau'na. \c 11 \s1 Petrus nompotuutuu' nansaranianna i Kornelius na Yerusalem \sr 11:1-18 \p \v 1 Ari poposuu' tia mian men parasaya ni Yesus na longkop Yudea, nongorongor se' mian men taasi' Yahudi uga' namarasayamo wurungna Alaata'ala. \v 2 Sarataa i Petrus nomae' na Yerusalem, samba Yahudi men noparasayamo ni Yesus iya'a, nompoposala'mo i Petrus. \v 3 Taena i raaya'a, “Nongko'upa i kuu se' mae' na laiganna mian men taasi' Yahudi, men sianpo nisunat? Kuu tamban kumaan singka-singkat tii raaya'a!” \v 4 Ya'a mbali' i Petrus nuntundunkonmo na ko'ona i raaya'a giigii' kakalianganna upa men nosida tumbenapo. \p Taeni Petrus, \v 5 “Yaku' pintanga' sambayang na kota Yope, kasi i yaku' nosimpalaalungon. Yaku' nimiile' isian upa men koi sa'angu' toik bambal ni'ulul nda'amari langit, loe-loe nikoot na papaat susuna, ka' notaan na aropku. \v 6 Pintanga' i yaku' mamakanasai lalomna, ola-olan yaku' nimiile' ayop men papaat a saratna, ayop men malela', ayop men sumondur tia sapu' men malela'. \p \v 7 Kasi yaku' nongorongor wurung men koi kani'imari, ‘Alaka' wangon, Petrus! Pongkoyo' ka' pangkaan!’ \p \v 8 Kasee yaku' simbati taengku', ‘Sian, Tumpu! Yaku' sianpo nontoo kaan kakaan men sian sida kaanon koi na ukum Torat.’ \p \v 9 Kasee yaku' rongor soosoodo a wurung men nda'amari surugaa taena, ‘Upa men ia ngaanmo Alaata'ala se' sida kaanon, alia i koo mangaan se' sian sida kaanon ka' kobiit.’ \v 10 Yaku' nimiile' men koiya'a koi porotolu. Ka' komburi'na notonakatmo mbaara'a na surugaa. \p \v 11 Tempopo iya'a tolu' mian men ringkat na Kaisarea, men niposuu' mondolo' i yaku' notakamo na laigan men nintundaanku. \v 12 Kasi Alus Molinas nomosuu' i yaku' mae' poololo' tii raaya'a, tia sian bata-bata. Mian men noom ira karaaya'a, tempo iya'a uga' nolumolo' tii yaku' mae' na Kaisarea, ka' i kai giigii' ninsoop na laigan ni Kornelius. \v 13 Kasi i Kornelius nuntundunkon na ko'omai koi upa i ia nimiile' sa'angu' malaa'ikat nokumekerer na laiganna ka' norobu taena, ‘Posuu' a mian mae' na kota Yope mengeleelo' sa'angu' mian men ngaanon i Simon Petrus. \v 14 Ia bo mantadulkon lele men mansalamatkon i kuu sangkau laigan.’ \p \v 15 Ka' baasi muntumbei morobu i yaku', Alus Molinas niminsoopimo i raaya'a koi men tumbena nosida na ko'onta' mbaripian. \v 16 Kasi i yaku' notonginau', se' Tumpu isian norobu koi kani'imari: ‘Yohanes mansarani tia weer, kasee i kuu bo saranionna Alaata'ala tia Alus Molinas.’\x * \xo 11:16 \xt Tun. 1:5 \x* \v 17 Mbaka' manasamo se' Alaata'ala uga' mongorookon barakaat na mian men taasi' Yahudi iya'a, koikoimo men Ia rookon i kita, tempo i kita noparasaya ni Tumpu Yesus Kristus. Kalu koiya'a, se' sida mbali' i yaku' mantalantangi Alaata'ala?” \p \v 18 Sarataa nongorongor men koiya'a, raaya'a sianmo nanggagai soosoodo. Raaya'a nuntunde' Alaata'ala, kasi taena i raaya'a, “Kalu koiya'a, mian men taasi' Yahudi uga' ia tarai Alaata'ala tempo bo monsosoli ka' mangkadarai wawauna men ba'idek!” \s1 Jama'at na Antiokhia \sr 11:19-30 \p \v 19 Kasee sarataa i Stefanus nipapatei, mian men parasaya ni Yesus nipoototorapikon, pataka i raaya'a somo nobasia-siak waale'e-le'emari. Isian men namarere na lipu' Fenisia, ka' isian uga' men tadul na togong Siprus tia na kota Antiokhia. Mau ne' i raaya'a mengelelekon lele ni Yesus tongko' na samba Yahudi. \v 20 Kasee isian mian men parasaya ni Yesus men ringkat na Siprus tia Kirene. Raaya'a a men nomae' na Antiokhia nengelelekon Lele Pore men ringkat ni Yesus na samba Yunani. \v 21 Kuasana Tumpu isian na ko'ona i raaya'a, mbali' biai' a mian men noparasayamo ka' nongorookon wakana i raaya'a na Tumpu. \p \v 22 Lele iya'a uga' notadulmo na jama'at Yerusalem. Mbaka' i raaya'a nomosuu'mo i Barnabas mae' na Antiokhia. \v 23 Ka' sarataa i Barnabas notaka na Antiokhia ka' nimiile' se' koi upa a barakaatna Alaata'ala na mian biai' iya'a, ia nobelesmo tuu'. Kasi ia nama'ase' kada' i raaya'a sida malolo' na Tumpu tia noa men tuutuu'. \v 24 Gause i Barnabas kani'i mian men ma'amat a noana ka' kuasaionna Alus Molinas, ka' i ia parasaya tuu' na Tumpu, mbaka' nokanturanganmo biai' a mian men nongololo' Tumpu. \p \v 25 Kasi i Barnabas nomae' na Tarsus nansarak i Saulus. \v 26 Sarataa nopootuung tii Saulus, ia nangawawamo i Saulus mae' na Antiokhia. Raaya'a koi sa'angu' taun a nau'na nodumodongo tia jama'at na Antiokhia, ka' nimisiso' mian biai'. Na Antiokhiamo iya'a a tumbena mian men malolo' ni Yesus ningaan mian Sarani. \p \v 27 Tempo iya'a isian toro pii nabii men ringkat na Yerusalem notaka na Antiokhia. \v 28 Isian sa'angu' nabii iya'a, ngaanna i Agabus. Alus Molinas namatana' i ia mambantilkon se' na longkop tano' balaki' bo takaionna pololuan men dodoa tuu'. (Ka' men koiya'a uga' nosida na tempo batomundo'an ni Kaisar Klaudius.) \v 29 Mbaka' mian men malolo' ni Yesus nosangadamo mantarai ruru'anna bona utus sa'angu' kaparasaya'an men dumodongo na Yudea; sanda' mian mungururu' koi men pokoonna. \v 30 Ka' sangadaan iya'a uga' ia limangmo i raaya'a, kasi i Barnabas tii Saulus niposuu' mangator ruru'anna i raaya'a na penatuana jama'at. \c 12 \s1 Nantalalaisan mian parasaya na Yerusalem \sr 12:1-5 \p \v 1 Sian paraa nanau' noko daa iya'a i Tomundo' Herodes\f + \fr 12:1 \fk Tomundo' Herodes: \ft Ya'amo Herodes Agripa I, tomundo' men taasi' samba Yahudi men mamarenta na longkop lipu' Yahudi. \f* nantalalaismo toro pii mianna jama'at na Yerusalem. \v 2 Herodes nomosuu'mo mian nampapatei tia sinangkidi i Yakobus men utus ni Yohanes. \v 3 Sarataa i Herodes nimiile' se' wawauna iya'a kobelesna samba Yahudi, ia ningimputkonmo limangna men koiya'a; ia uga' nomosuu'mo mian mangarakop i Petrus. Wawau men koiya'a nosida na tempo Ramean Roti Sianta Ragina. \v 4 Sarataa i Petrus nirakop, ia nisoopkonmo na tarungkuan. Na tarungkuan iya'a i Petrus ia posuu'kon i Herodes dagaionna surudadu koi papaat reguu. Sa'angu' reguu, paat surudadu. Moko daasi Ramean Paska, kasi i Herodes mungukumi i Petrus na aropna mian biai'.\x * \xo 12:4 \xt Kel. 12:1-27 \x* \v 5 Mbaka' i Petrus nitaankonmo na tarungkuan; kasee jama'at na Yerusalem tia noa men tuutuu' mansambayangkon i ia na Alaata'ala. \s1 Petrus ni'uarkon na tarungkuan \sr 12:6-19 \p \v 6 Malom koi liilana i Herodes mungukumi i Petrus na aropna mian biai', tempo iya'a i Petrus toko-tokol royot nipungu tia rua' rante ka' ia pootatanga'ikon rua' surudadu pangawal. Na soopanna tarungkuan iya'a, pangawal sambana uga' moraando'o mandagai tarungkuan iya'a. \v 7 Ola-olan malaa'ikatna Tumpu nokumekerer indo'o ka' isian ruar na lalomna tambin na tarungkuan iya'a. Malaa'ikat iya'a ninsimpumo i Petrus pataka i Petrus nosuri. Kasi taena malaa'ikat iya'a, “Wangon, dongan!” Tempo iya'a uga' rante besi men nipungukon i Petrus liuliu nokolakasian. \v 8 Kasi taena malaa'ikat iya'a, “Pisok a bokukuum tia sapatoom.” Mbaka' i Petrus liuliu nimisok bokukum tia sapatona. Taena malaa'ikat iya'a soosoodo, “Pisok a jubaam ka' lolo' i yaku'.” \v 9 Mbaka' i Petrus nongololo'mo malaa'ikat iya'a no'umuar na tarungkuan. Kasee i Petrus sian ninginti'i se' upa men wawauonna malaa'ikat iya'a na ko'ona, tuutuu' nosida. Petrus nansarui too tongko' simpalaalung. \v 10 Raaya'a ningiliukonmo badagaan men tumbena tia men korua'na, kasi i raaya'a notaka na omporon besi men umuaran mae' na kota. Omporon iya'a nokoleakian suungna, kasi i raaya'a no'umuar ka' ninsalan na salan itiu'. Ola-olan malaa'ikat iya'a namarereimo i Petrus. \p \v 11 Noko daasi koiya'a, kasi i Petrus ninginti'i upa men nosida na ko'ona. Taena, “Koini'i yaku' inti'imo se' Tumpu tuutuu' nomosuu'mo malaa'ikat-Na nansapukon i yaku' na kuasa ni Herodes, ka' na giigii' upa men sagiaonna tanaasna samba Yahudi bo wawauon na ingku'.” \p \v 12 Noko daa i Petrus ningintoomkon upa men ia tempoi iya'a, ia nomae'mo na laigan ni Maria men sina ni Yohanes. Yohanesmo iya'a a men uga' ngaanon i Markus. Indo'o biai' a mian barimpung pintanga' sambayang. \v 13 Petrus nentenggormo omporonna bala, kasi sa'angu' wiwine tutulungi, ngaanna i Rode, nengelego'i mimiile' se' i ime a men mentenggor omporon iya'a. \v 14 Liuliu ia inti'i a wurung ni Petrus. Gause nolewa', ia donga-dongan ninsoop soosoodo, kasee sianpo nengeleaki omporon iya'a. Ia nambantilkon mian se' i Petrus isian na liwa. \v 15 Taena i raaya'a, “Koo mbuol!” Kasee i Rode mompotuutuu' se' i Petrus waale'e na liwa. Mbaka' taena i raaya'a, “Waale'e malaa'ikat\f + \fr 12:15 \fk malaa'ikat: \ft Samba Yahudi mamarasaya se' sanda' mian isian malaa'ikatna men dadagaina wakana. Piile' Mat. 18:10 ka' Ibr. 1:14. \f* ni Petrus!” \p \v 16 Kasee i Petrus tongko' satenggo-tenggor omporon. Mbaka' sarataa ia leaki raaya'a a omporon ka' nimiile' se' tuutuu' isian i Petrus na liwana, raaya'a samba' tuu'. \v 17 Petrus nempepesmo i raaya'a tia limana kada' i raaya'a alia gora', kasi ia nuntundunkon koi upa Tumpu nunguarkon i ia na tarungkuan. Kasi taena, “Men yaku' tundun kani'i, bantilkon ni Yakobus ka' uga' na utus sambana.” Noko daa koiya'a i Petrus nomae'mo balimba' namarerei dodongoan iya'a. \p \v 18 Koi liilana nogenggewumo a surudadu pangawal. Raaya'a samba'kon tuu' upa men nosida ni Petrus. \v 19 Kasi i Herodes nomosuu' mian mansarak i Petrus, kasee sian ia tausi i raaya'a. Mbaka' i Herodes nomosuu'konmo kada' pangawal iya'a pikirawarion, kasi papateion. \p Soro' koiya'a i Herodes namarereimo Yudea ka' notorondongo na Kaisarea. \s1 Nolapusan ni Herodes \sr 12:20-25 \p \v 20 Herodes maso'kon tuu' samba Tirus tia Sidon. Mbali' i raaya'a nosangadamo mae' ni Herodes. Tumbena i raaya'a nangama-amati i Blastus, men mantanaasi laigan batomundo'an ni Herodes, pataka i Blastus muntulungkon i raaya'a. Kasi i raaya'a nomae' ni Herodes, ka' nama'ase' pooka'amat, gause mian na dodongoanna i raaya'a somo mongooskon kakaan men isian na dodongoan ni Herodes. \p \v 21 Sa'angu'mo ilio men nipatukokonmo, Herodes nimisokmo pakean kobalaki'an, kasi no'umoruang na oruangan batomundo'anna, ka' nuntumbei norobu na aropna mian biai'. \v 22 Mian men nongorongor iya'a mangkakaro'kon ka' muntunde' i Herodes, taena, “Kaya'amari wurungna diim, taasi' wurungna mian!” \v 23 Tempopo iya'a uga' malaa'ikatna Tumpu nantakakonmo balaa' ni Herodes, gause ia sian mangangga'i Alaata'ala. Herodes nolapusmo ia kaan gaanggalang. \p \v 24 Mbaka' wurungna Alaata'ala kaekae' tolele ka' kaekae' biai' a mian men momorongori wurung iya'a. \p \v 25 Sarataa i Barnabas tii Saulus namakabus palimangonna men mangator ruru'an, raaya'a namarereimo Yerusalem ka' nomule'kon na Antiokhia, nangawawa i Yohanes men ngaanon i Markus. \c 13 \s1 Barnabas tii Saulus nipoporingkat mae' mengelelekon Lele Pore \sr 13:1-3 \p \v 1 Jama'at na Antiokhia isian nabii tia guru. Raaya'a i Barnabas, Simeon men ningaani i Niger, Lukius samba Kirene, Menahem (men nitondong singka-singkat Tomundo' Herodes\f + \fr 13:1 \fk Tomundo' Herodes: \ft Ya'amo Herodes Antipas men mamarenta na Galilea (piile' Luk. 3:1). \f* men montomundo'i sangobosan libutan na batomundo'anna tamana) kasi i Saulus. \v 2 Tempo i raaya'a pintanga' bakitumpu ka' ba'apata, Alus Molinas norobu na ko'ona tae-Na, “Saalkon i Barnabas tii Saulus bo Ingku' kada' i raaya'a mingilimang palimangon men ko'uus-Ku bo limangonna i raaya'a.” \p \v 3 Noko daa noba'apata ka' nosambayang, raaya'a nengepetkonmo limana na takala' ni Barnabas tii Saulus, kasi nompoporingkat i raaya'a rua' ira. \s1 Barnabas tii Saulus na togong Siprus \sr 13:4-12 \p \v 4 Gause ia posuu' Alus Molinas, mbaka' i Barnabas tii Saulus nomae'mo na kota Seleukia, kasi i raaya'a notarabut mae' na togong Siprus. \v 5 Sarataa notaka na kota Salamis, raaya'a nengelelekonmo wurungna Alaata'ala na laigan bakitumpuanna samba Yahudi. Yohanes Markus nomae' bo puntulungi i raaya'a. \p \v 6 Togong iya'a longkop ia rae'i i raaya'a pataka na Pafos. Na Pafos, raaya'a nopootuung tia sa'angu' samba Yahudi, ngaanna i Baryesus. Ia mian kadiiman ka' muntundun se' i ia nabii. \v 7 Sergius Paulus, gubernuur na togong iya'a, motolulusan tia mian men kadiiman iya'a. Gubernuur iya'a sa'angu' mian men pande. Ia nengeleelo' i Barnabas tii Saulus, gause ia mingkira' mongorongor wurungna Alaata'ala. \v 8 Kasee i Barnabas tii Saulus poosarakon ni Elimas, mian men kadiimanan iya'a, ka' talantangion kada' gubernuur iya'a, sian mamarasaya i Yesus. (Bar Yesus na wurung Yunani ngaanon Elimas.) \p \v 9 Kasee i Saulus men uga' ngaanon i Paulus, ia kuasaimo Alus Molinas. Ia nongororontosimo mian men kadiiman iya'a, \v 10 kasi norobu taena, “Wee i koo, anakna Ibiliis! Koo men mimborek tuu' ka' ba'idek a gau'um! Koo maso'kon giigii' upa men kana'. Nongko'upa i koo se' sian koroko-rokotaan a mingiliaskon Salanna Tumpu men mansalamatkon mian? \v 11 Koini'i piile', Tumpu bo mungukum i koo! Koo bo mampisok pataka i koo sianmo mimiile' ruarna ilio toro pii ilio.” \p Tempopo iya'a, Elimas nunsuri koi isian seeru' mo'itom nongompot matana, pataka i ia mae' somo mokaakayo mansarak mian bo pimbibit i ia. \v 12 Sarataa gubernuur iya'a nimiile' upa men nosida, ia namarasayamo Tumpu, gause ia nokokana'an tuu' pisiso'na Tumpu men ia tundunkon i Paulus. \s1 Na kota Antiokhia na libutan Pisidia \sr 13:13-52 \p \v 13 Na kota Pafos i Paulus tia samba-sambana notarabutmo mae' na kota Perga men na libutan Pamfilia. Kasee i Yohanes Markus namarereimo i raaya'a, ka' nomule'kon na Yerusalem. \p \v 14 Na Perga ari Paulus ningimputkonmo rae'anna na kota Antiokhia na libutan Pisidia. Na ilio Sabat, raaya'a nomae'mo na laigan bakitumpuan ka' no'umoruang. \v 15 Sarataa kitap Musa tia kitap nabii nibasakon, tanaasna laigan bakitumpuan iya'a nomosuu'mo mian bapikirawar ni Paulus tia samba-sambana taena i raaya'a, “Utu-utus, kalu i kuu isian potoomuu bona mian karaani'i, alaka' bantilkon.” \p \v 16 Mbaka' i Paulus norumingkatmo ka' nantabe'i tia limana, kasi norobu taena, “Utu-utusku samba Israel tia giigii' utus sambana karaani'i men layaonkon Alaata'ala! Rongor a wurungku: \v 17 Alaata'ala na samba Israel nungururukimo pulinta, ka' ninsidakon lipu' kani'i biai' tempo i raaya'a dumodongo na Mesir koi mian men notumaka. Kasi tia kuasa men balaki' Alaata'ala nangawawa i raaya'a umuar na Mesir.\x * \xo 13:17 \xt Kel. 1:7; 12:51 \x* \v 18 Ia uga' sian sungkolkon wawauna i raaya'a na Padang Gurun koi patompulo' taun a nau'na.\x * \xo 13:18 \xt Ul. 1:31 \x* \v 19 Kasee pitu' lipu' na libutan Kana'an Ia silaka'i ka' libutan iya'a Ia obo-oboskon na samba Israel kada' dodongoan iya'a sida tombonoionna i raaya'a.\x * \xo 13:19 \xt Ul. 7:1 \x* \v 20 Giigii' iya'a nosida koi paat atu limampulo' taun a nau'na.\x * \xo 13:20 \xt Hak. 2:16; 1Sam. 3:20 \x* \p Noko daa nongoboskon libutan Kana'an, Alaata'ala nantaraimo i raaya'a wawa ukum. Wawa ukum men kokomburi'anna ya'amo i nabii Samuel. \v 21 Kasi i raaya'a nama'ase' sa'angu' tomundo'. Alaata'ala nongorookonmo i Saul anak ni Kish men bense' Benyamin, bo pontomundo'i i raaya'a, koi patompulo' taun.\x * \xo 13:21 \xt 1Sam. 10:17-21 \x* \p \v 22 Sarataa Alaata'ala namalaukon i Saul na batomundo'anna, Ia nanganakatmo i Daud bo pontomundo'i samba Israel. Ka' i Daud isian ia ngaan Alaata'ala koi kani'imari tae-Na, ‘Yaku' nantausimo i Daud men anak ni Isai. Ia kokana' na noang-Ku. Iamo a mian men bo pingilimang upa men kikira'-Ku.’\x * \xo 13:22 \xt 1Sam. 13:14; Mzm. 89:2 \x* \v 23 Na lee' ni Daud iya'a a men ninsidakonanna Alaata'ala sa'angu' Tomundo' Pansalamatkon bona samba Israel, koi men Ia toonkonmo. Ka' i Yesusmo a Tomundo' Pansalamatkon iya'a. \v 24 Koo'po tia i Yesus nuntumbei palimangon-Na i Yohanes noko pambantilkonmo na samba Israel, kada' i raaya'a monsosoli ka' mangkadarai wawauna men ba'idek kasi saranion.\x * \xo 13:24 \xt Luk. 3:3 \x* \v 25 Ka' sarataa karani'mo kabus a palimangonna i Yohanes nimikirawarmo na mian biai' taena, ‘Pinginti'imuu, ime mbali' i yaku' kani'i? Yaku' taasi'po mian men peperaionmuu. Kasee porus i yaku', mian iya'a bo taka, ka' mantalu'i sapatonapo kasandangku.’\x * \xo 13:25 \xt Yoh. 1:20, 27 \x* \p \v 26 Utu-utus lee' ni Abraham, ka' giigii' utus sambana men isian karaani'i men layaonkon Alaata'ala! Alaata'ala nantakakonmo lele men mansalamatkon na ko'onta'. \v 27 Kasee mian men dumodongo na Yerusalem tia tanaasna i raaya'a sian mamarasaya se' i Iamo a pansalamatkon iya'a. Raaya'a sian minginti'i pisiso'na nabii men basaon sanda' ilio Sabat, mbali' i raaya'a nungukum i Yesus. Kasee uga' tia limang men koiya'a, raaya'a nangawawau upa men ia ngaanmo nabii. \v 28 Mau mune' i raaya'a sian nantausi titiu'po sala'-Na men sida bo ukumon pate, kasee i raaya'a nama'ase' ni Pilatus kada' i Ia papateion.\x * \xo 13:28 \xt Mat. 27:22-23, 57-61 \x* \v 29 Noko daa i raaya'a ningilimang giigii' koi men nitulis na Alkitaap men muntundun i Ia, raaya'a namalaukonmo biibii-Na na saliip ka' nomokela na lalomna baleanan. \v 30 Kasee Alaata'ala nomotuo'i i Ia noko daa lapus. \v 31 Ka' koi toro pii ilio i Ia taka nintipiile' na mian men notaka tii Ia mbaripian ringkat na Galilea mae' na Yerusalem. Raaya'amo a men koini'i nosida bo pompopo'inti'ikon i Ia bona samba Israel.\x * \xo 13:31 \xt Tun. 1:3 \x* \p \v 32 Mbaka' koini'i kai mantadulkon Lele Pore na ko'omuu, mambantilkon upa men ia toonkonmo Alaata'ala na pulinta. \v 33 Alaata'ala nongololoikonmo toon-Na iya'a na ko'onta' men lee'na i raaya'a tempo i Ia nomotuo'i i Yesus. Ka' men koiya'a, na mazmur korua'na isian nitulis koi kani'imari, \q1 ‘Koomo a anak-Ku; \q2 ilio kani'i Yaku' mompopanasakon se' i Yaku' a Tamaam.’\x * \xo 13:33 \xt Mzm. 2:7 \x* \m \v 34 Alaata'ala nomotuo'imo i Ia noko daa lapus. Koini'i i Ia sianmo lapus. Men koiya'a Alaata'ala isian nangaan tae-Na, \q1 ‘Yaku' sabole bo mongorookon na ko'omuu barakaat molinas \q1 koi men Yaku' toonkonmo ni Daud.’\x * \xo 13:34 \xt Yes. 55:3 \x* \m \v 35 Koiya'a uga' na mazmur sambana nitundun koi kani'imari, \q1 ‘Alaata'ala sian mamatalai mian-Na men malolo' iya'a baras na lalomna baleanan.’\x * \xo 13:35 \xt Mzm. 16:10 \x* \m \v 36 Daud noko lapusmo ka' nitanom ruru-ruru' tia pulina, noko daa ia ningilimang upa men ia posuu'kon Alaata'ala bo limangonna. Biibiinapo i Daud noko barasmo ka' nokabus. \v 37 Kasee i Yesus men ia potuo'i Alaata'ala sianta paraa nobaras. \v 38 Mbali' iya'a, utu-utus, kada' bo inti'ionmuu, gause Yesus iya'a, mbali' sida nilelekon na ko'omuu se' dosa sida ampunion. \v 39 Ka' mimpu'u na Ko'ona, sanda' mian men parasaya, dosana sida kolekasian, ka' men koiya'a sian tausionmuu na ukum Torat Musa. \p \v 40 Ya'a mbali' i kuu tio mingimamat pore-pore; amo' paraa sida na ko'omuu koi men wurungna nabiina Alaata'ala mbaripian taena, \q1 \v 41 ‘Wee i kuu mian men mo'uus mingiroki wurungna Alaata'ala! \q1 Imamat pore-pore! Kuu bo samba', kasi lapus! \q1 Gause na tempo kani'i i Yaku' pintanga' mingilimang upa men sian parasayaonmuu, mau mune' isian mian men muntundunkon na ko'omuu.’ ”\x * \xo 13:41 \xt Hab. 1:5 \x* \m \v 42 Sarataa i Paulus tii Barnabas namarerei laigan bakitumpuan iya'a, mian men na laigan bakitumpuan nama'ase' kada' i raaya'a sida taka soosoodo na ilio Sabat men tuntunna, kada' mimisiso'kon bi panasa giigii' iya'a. \v 43 Noko daa mian no'umuar na laigan bakitumpuan iya'a, Paulus tii Barnabas ia lolo'mo samba Yahudi tia mian sambana men ninsoopmo agama Yahudi mbaripianpo ka' layaonkon Alaata'ala. Mbaka' rua' poposuu' iya'a nambantilimo i raaya'a kada' mongooskon kaporeanna Alaata'ala. \p \v 44 Na ilio Sabat tuntunna, karani' kabus a mian na kota iya'a taka mongorongor wurungna Tumpu. \v 45 Sarataa samba Yahudi nimiile' mian biai' iya'a, raaya'a nasindirmo tuu'. Raaya'a ningirokimo i Paulus ka' nanggagai giigii' men ia tundun. \v 46 Kasee i Paulus tii Barnabas tongko' batundun. Taena, “Wurungna Alaata'ala mase tio tundunkonon kutung na ko'omuu. Kasee i kuu bude' mangalabot. Kuu a men nuntundun se' i kuu sian sida mangalabot tutuo' men sidutu. Mbaka' koini'i i kai mamarerei i kuu kasi mae' na mian men taasi' Yahudi. \p \v 47 Gause ni'imo a men ia posuu'kon Tumpu na ko'omai; taena Tumpu, \q1 ‘Yaku' mompoposida i kuu bo sida ruar na mian men taasi' Yahudi, \q1 kada' i kuu mansalamatkon mian na longkop tano' balaki'.’ ”\x * \xo 13:47 \xt Yes. 9:6 \x* \m \v 48 Tempo mian men taasi' Yahudi nongorongor iya'a, raaya'a beles tuu', kasi i raaya'a nuntunde' wurungna Tumpu. Ka' giigii' mian men ia patukomo Alaata'ala bo mantausi tutuo' men pore ka' sidutu uga' noparasaya. \p \v 49 Wurungna Tumpu uga' notolelemo longkop libutan iya'a. \v 50 Kasee moomoola'na kota iya'a tia wiwine angga'ion men layaonkon Alaata'ala, ia asuimo samba Yahudi. Raaya'a nangawawaumo poosasala'an tii Paulus ka' i Barnabas, ka' numbuse'i i raaya'a na libutan iya'a. \v 51 Mbaka' poposuu' nangkaberimo awu men na saratna na aropna i raaya'a bookoi mompo'inti'ikon\f + \fr 13:51 \fk mompo'inti'ikon: \ft Sa'angu' wawau mangkaberi awu na sarat men wawauonna poposuu' bo pinginau'an se' kalu mian men bantilionna i raaya'a sianmo tuu' momorongori, mbaka' too isian kosilaka'an, iya'a taasi'mo sala'na poposuu'. Piile' uga' na 18:6. \f* mian iya'a, kasi i raaya'a nomae' na Ikonium. \v 52 Mian men malolo' ni Yesus na Antiokhia beles tuu' ka' kuasaionna Alus Molinas. \c 14 \s1 Paulus tii Barnabas na kota Ikonium \sr 14:1-7 \p \v 1 Na kota Ikonium i Paulus tii Barnabas uga' nomae' na laigan bakitumpuanna Yahudi ka' norobu men somo koiya'a pataka biai' samba Yahudi tia samba Yunani nosida parasaya ni Yesus. \v 2 Kasee isian samba Yahudi men sian mamarasaya nangasuimo mian men taasi' Yahudi, pataka i raaya'a nangka'ideki mian biai' men parasaya ni Yesus. \v 3 Mbali' iya'a i Paulus tii Barnabas nodumodongo nanau' indo'o. Ka' i raaya'a sian babata muntundunkon Tumpu na ko'ona i raaya'a. Tumpu uga' nimpipiile'konmo se' kaporean-Na iya'a tuutuu'. Ia nantarai i raaya'a kuasa kada' ari poposuu' sida mangawawau oosan tia upa kosamba'. \v 4 Kasee mian na kota iya'a sianmo nopookakana'. Isian men sangada tia samba Yahudi ka' isian men sangada tia ari poposuu'. \p \v 5 Kasi samba Yahudi tia tanaasna i raaya'a ka' mian men taasi' Yahudi nosangadamo mantalalais ka' mangalapak ari poposuu' tia watu. \v 6 Sarataa ari poposuu' ninginti'i men koiya'a, mbaka' i raaya'a namareremo na kota Listra tia kota Derbe men na libutan Likaonia, ka' na tiku-tikumna libutan iya'a. \v 7 Ka' na libutan iya'a uga' i raaya'a nengelelekonmo Lele Pore soosoodo. \s1 Na kota Listra tia kota Derbe \sr 14:8-20 \p \v 8 Na kota Listra isian sa'angu' moro'one men repo' a saratna ngame-ngamea'po, pataka mian iya'a sian nontoo tumpang, gause saratna lundeng tuu'. \v 9 Mian iya'a no'umoruang indo'o, momorongori i Paulus batundun. Paulus nimiile' se' mian repo' iya'a parasaya. Mbali' iya'a, mian iya'a sida lesi'ion. Kasi i Paulus nintioki mian iya'a, \v 10 ka' norobu boolak na mian iya'a taena, “Kekerer bi paloos!” Mian iya'a liuliu nolumonggo' kasi notumumpang. \p \v 11 Sarataa mian biai' nimiile' upa men ia wawau i Paulus iya'a, raaya'a nangkakaro'mo tia wurung Likaonia, taena, “Diim nalaumo na tano' balaki' koi dudusna mian.” \v 12 Kasi i raaya'a nangaani i Barnabas i Zeus, ka' i Paulus ia ngaani i raaya'a i Hermes, gause ia a men bukuan morobu. \v 13 Imam diim Zeus, men laigan ponsoosa'anna torumpakion na kota, taka nangawawa toro pii sapi' moro'one tia bunga na soopanna kota iya'a. Ia nolumolo' tia mian biai' bo mongorookon kurbaanna na poposuu' iya'a. \p \v 14 Sarataa i Barnabas tii Paulus nongorongor upa men pintanga' wawauonna mian i raaya'a, poposuu' iya'a nembera-berakmo bokukumna ka' notumetende' na tanga-tanga'na mian biai' kasi nangkakaro' taena, \v 15 “Wee, no'upaon i kuu se' mangawawau men koi kani'i? Kai kani'i uga' mian men koikoimo i kuu! Kai notaka ka'ita bo mengelelekon Lele Pore na ko'omuu, kada' i kuu mamarerei wawaumuu men sian mingkaliangan, ka' taka na Alaata'ala men tumuo', men ninsidakon langit ka' tano' balaki' ka' tobui tia giigii' isiina. \p \v 16 Tempo mbaripi, Alaata'ala namatalaimo giigii' lipu' tumuo' koi po'uusna i raaya'a sanda-sanda'. \v 17 Maupo koiya'a Ia sinampang mompopo'inti'ikon waka-Na. Ia mimpipiile'kon wawau pore men Ia limangmo. Ia nantarai i kuu usan nda'amari langit ka' uga' dale'na tano' na tempona. Ia nantaraimo i kuu kakaan ka' nompopobeles noamuu.” \p \v 18 Mau mune' poposuu' marepa tuu' mongkokundakon mian mangawawa kurbaan na ko'ona i raaya'a, kasee komburi'na mian uga' sianmo nangawawa. \p \v 19 Toro pii samba Yahudi taka na Listra norumingkat na Antiokhia na Pisidia tia na Ikonium mantata' mian biai' iya'a, pataka mian biai' notonggilolo'mo na ko'ona i raaya'a. Raaya'a nangalapak i Paulus tia watu, kasi nandaat na liwana kota, gause raaya'a nansarui se' i Paulus nolapusmo. \v 20 Kasee sarataa mian biai' men malolo' ni Yesus nokumekerer na tiku-tikumna, Paulus nowangonmo, kasi ninsoop na kota soosoodo. Koi liilana i Paulus tii Barnabas nomae'mo na kota Derbe. \s1 Paulus tii Barnabas nomule'kon na Antiokhia men na libutan Siria \sr 14:21-28 \p \v 21 Na kota Derbe i Paulus tii Barnabas nengelelekonmo Lele Pore, ka' biai' a mian men noparasaya ni Yesus. Sarataa koiya'a i raaya'a nomule'konmo na Listra, ka' na Ikonium, kasi nomae' na Antiokhia men na libutan Pisidia. \v 22 Na kota iya'a, raaya'a nompoporampotmo noana mian men malolo' ni Yesus ka' nambantili i raaya'a kada' sinampang parasaya ni Yesus. Taena, “Kita tio munsuri repaan kutung, kasi sida munsuri beles na Batomundo'anna Alaata'ala.” \v 23 Ka' na sanda' jama'at i Paulus tii Barnabas nanganakatmo tanaasna jama'at. Raaya'a sambayang ka' ba'apata kasi nongorookon tanaas iya'a na Tumpu men parasayaonna i raaya'a. \p \v 24 Noko daa iya'a ai Paulus tii Barnabas ningimputkonmo rae'anna lumiu na libutan Pisidia pataka na libutan Pamfilia. \v 25 Kasi i raaya'a nengelelekon wurungna Alaata'ala na kota Perga, kasi ningimputkon mae' na kota Atalia na soripi'na tobui. \v 26 Na Atalia, raaya'a notarabutmo ka' nomule'kon na Antiokhia, kota men mbaripian nongorookonan i raaya'a na Alaata'ala kada' munsuri barakaat kaporean-Na mingilimang palimangon koi men ia limangmo i raaya'a. \p \v 27 Sarataa notaka na Antiokhia i raaya'a ningirimpungmo mian na jama'at iya'a, kasi nuntundunkon upa giigii' men ia wawau Alaata'ala na palimangonna i raaya'a. Raaya'a uga' nuntundun koi upa Alaata'ala nantarai salan bona mian men taasi' Yahudi noparasaya ni Yesus. \v 28 Na kota iya'a i Paulus tii Barnabas, nodumodongo nanau' tia mian men malolo' ni Yesus. \c 15 \s1 Pootunduniian na Yerusalem \sr 15:1-21 \p \v 1 Toro pii mian na tano' Yudea notaka ka' nimisiso'kon mian men parasaya na Antiokhia se' kalu i raaya'a sian sunaton koi taena ukum Torat Musa, raaya'a sian salamat. \v 2 Paulus tii Barnabas mompoogagaikon tuu' pinginti'ina toro pii mian iya'a. Komburi'na, nitukokonmo kada' i Paulus tii Barnabas tia toro pii mian sambana men na Antiokhia, mae' na Yerusalem kada' momootunduniikon tia ari poposuu' ka' motu-motu'a na Yerusalem upa men poogagaikononna i raaya'a. \p \v 3 Mian na jama'at Antiokhia nangator i raaya'a taka liwana kota, kasi i raaya'a nomae' lumiu na Fenisia tia Samaria. Na Fenisia tia Samaria i raaya'a muntundunkon koi upa a mian men taasi' Yahudi men namarasayamo Alaata'ala. Lele iya'a kinobelesna tuu' mian men parasaya indo'o. \p \v 4 Sarataa i raaya'a notaka na Yerusalem, jama'at tia poposuu' ka' motu-motu'a nangalabotimo i raaya'a pore-pore. Kasi i raaya'a nuntundunkon upa men ia wawau Alaata'ala na palimangonna i raaya'a. \v 5 Kasee toro pii mian Farisi men noparasayamo, norumingkat ka' norobu taena, “Mian men taasi' Yahudi men noparasayamo tio sunaton ka' tio mongololo' ukum Torat Musa.” \p \v 6 Kasi ari poposuu' tia motu-motu'a nobarimpung momootunduniikon upa men ia tundun mian Farisi. \v 7 Nanau' tuu' i raaya'a momootunduniikon. \p Kasi i Simon Petrus nokumekerer ka' norobu taena, “Utu-utus! Kuu ninginti'imo se' mbaripian, Alaata'ala nungururukimo na ko'onta' i yaku' bo pengelelekon Lele Pore na mian men taasi' Yahudi, kada' i raaya'a uga' mongorongor ka' parasaya. \v 8 Ka' Alaata'ala men minginti'i noana mian, ninsiso'konmo se' i Ia mangalabot mian men taasi' Yahudi iya'a; Ia ninsiso'kon giigii' iya'a tia nongorookon Alus Molinas na ko'ona i raaya'a koikoimo men Ia rookonmo na ko'onta'. \v 9 Pimiile'na Alaata'ala i kita tii raaya'a sian poosasala'. Ia mingilinasi noana i raaya'a, gause i raaya'a noparasayamo. \v 10 Kalu koiya'a, nokadai mbali' i kuu koini'i sian momorongori Alaata'ala ka' mo'uus mangkana'kon ukum men marawat bona mian men malolo' ni Yesus, mau mune' pulinta ka' uga' i kitapo sian momoko mingilimang? \v 11 Gause i kita noparasayamo se' i kita nisalamatkon mimpu'u na kaporean ni Yesus Tumpunta. Koiya'a uga' mian men taasi' Yahudi.” \p \v 12 Mbaka' giigii' mian men nobarimpung iya'a somo norokot. Kasi i raaya'a nomorongori i Barnabas tii Paulus muntundun oosan tia upa kosamba' men ia wawaumo Alaata'ala na palimangonna i raaya'a na mian men taasi' Yahudi. \p \v 13 Noko daa i raaya'a norobu, Yakobus norobu taena, “Utu-utus, porongori kutung i yaku'! \v 14 Simon baasi nuntundunkon koi upa a Alaata'ala nompopo'inti'ikon pimiile'-Na mian men taasi' Yahudi, ka' mungururuki men sida bo mian-Na. \v 15 Koiya'a sintutu' tia men ia tundunkonmo nabii. Gause isian nitulis koi kani'imari: \q1 \v 16 ‘Taena Tumpu, Noko daa iya'a Yaku' bo mule'kon, \q1 ka' momokerer soosoodo laigan ni Daud men nokoruntunmo, \q1 ka' montotobo'i runtunanna, ka' mompopomoonggor, \q1 \v 17 kada' giigii' mian men sambana mansarak Tumpu, \q1 tonsoop giigii' mian men taasi' Yahudi, men Yaku' leelo'mo bo tombonoion-Ku. \q1 Koiya'a a wurungna Tumpu, \q1 \v 18 men Ia bantilkonmo mbaripianpo.’ ” \m \v 19 Kasi taeni Yakobus soosoodo, “Pinginti'ingku i kita sian sida mengerepai mian men taasi' Yahudi men nongorookonmo wakana i raaya'a na Alaata'ala. \v 20 Kasee i kita tio muntulis surat bo ko'ona i raaya'a, ka' mambantili kada' i raaya'a alia mangkaan kakaan men kobiit men nikelaikonmo na patung, kabai se' mangkaan antok men sian ni'uarkon a rara'na, kabai mangkaan rara'. Ka' uga' kada' i raaya'a mongoloakon waka na wawau men mogora'. \v 21 Gause ukum Torat Musa mbaripianpo nibasakonmo sanda' ilio Sabat na laigan bakitumpuan ka' nibantilkonmo mian na giigii' kota.” \s1 Surat bona giigii' mian men taasi' Yahudi men noparasayamo na Tumpu \sr 15:22-35 \p \v 22 Ari poposuu' tia motu-motu'a ka' giigii' mianna jama'at nosangadamo bo mungururuki toro pii mianna men bo posuu'on mae' na Antiokhia poololo' i Paulus tii Barnabas. Mbaka' i raaya'a nungururukimo i Silas ka' i Yudas men ngaanon i Barsabas. Raaya'a rua' ira tonsoop mian men angga'ionna mian parasaya na Yerusalem. \v 23 Raaya'a uga' namakatu surat na mian men niposuu' iya'a. Isiina surat iya'a koi kani'imari: \p “Bona giigii' utus men ringkat na toro pii lipu' sambana men taasi' Yahudi, men dumodongo na Antiokhia, Siria ka' Kilikia. Salammai poposuu' tia motu-motu'a men utusmuu. \v 24 Kai rongor isian toro pii mianmai men nomae'mo na ko'omuu ka' nompoposiasa tia pisiso'na i raaya'a men sala' pataka i kuu nosiasa. Kasee i kai sian nomosuu' i raaya'a mangawawau men koiya'a. \v 25 Ya'a mbali' i kai nopootunduniimo, ka' nosangadamo nungururuki toro pii mian ka' nomosuu' i raaya'a mae' na ko'omuu singka-singkat tii Barnabas ka' i Paulus men kolingu'mai. \v 26 Rua' ira kani'i mian men nongorookonmo noana gause na pongololo'an Tumpunta i Yesus Kristus. \v 27 Ya'a mbali' i kai nomosuu'mo i Yudas tii Silas mae' na ko'omuu. Raaya'a uga' bo mambantilkon na ko'omuu isiina surat kani'i. \v 28 Gause Alus Molinas ka' i kai uga' nansangadaimo kada' i kuu sobii ka' posuu'on mingilimang upa men marawat saliwakon mingilimang men tio limangonmuu koi kani'imari: \v 29 Alia mangkaan kakaan men nikelaikonmo na patung, alia mangkaan rara', alia mangkaan antokna ayop men sian ni'uarkon a rara'na ka' alia mogora'. Kalu i kuu umoloa na giigii' wawau men koiya'a i kuu nangawawaumo men pore. Koiya'amo kutung. Tabea'mai!” \p \v 30 Sarataa nobasiloloa, Yudas tii Silas nomae'mo na Antiokhia. Na Antiokhia i raaya'a nengeleelo'mo giigii' mianna jama'at barimpung, kasi i raaya'a nongorookon surat iya'a. \p \v 31 Sarataa mian na jama'at nambasa surat iya'a, raaya'a nobeles tuu' gause isiina surat iya'a mantata'u noana i raaya'a. \v 32 Yudas tii Silas men uga' nabii, nanau' nambantili utus sa'angu' kaparasaya'an na Antiokhia ka' nompoporampot imaanna i raaya'a tia nompopomoonggor. \p \v 33 Ka' sarataa i Yudas tii Silas nodumodongo nanau' na Antiokhia, mian parasaya men na Antiokhia nompoporingkatmo i raaya'a tia noa beles kada' mule'kon na dodongoanna mian men nomosuu' i raaya'a. \v 34 [Kasee i Silas nongotoongmo noa se' i ia dumodongomo na Antiokhia.] \p \v 35 Paulus tii Barnabas uga' nodumodongomo nana-nanau' na Antiokhia. Indo'o i raaya'a tia biai' mian sambana singka-singkat nimisiso'mo mian ka' nengelelekon wurungna Tumpu. \s1 Poorensaan ni Paulus tii Barnabas \sr 15:36-41 \p \v 36 Noko daa koiya'a i Paulus norobumo ni Barnabas taena, “Mai kita mule'konmo mengelego'i utus sa'angu' kaparasaya'an na giigii' kota men nengelelekonanta wurungna Tumpu, kada' piile'onta too koi upamo i raaya'a.” \v 37 Barnabas mo'uus mangawawa i Yohanes Markus, \v 38 kasee i Paulus sian mansangadai, gause i Yohanes Markus bude' pootulungi ka' uga' namarerei i raaya'a na Pamfilia.\x * \xo 15:38 \xt Tun. 13:13 \x* \p \v 39 Mbaka' i Paulus tii Barnabas nopoogagaimo tamban poomaso-maso'kon ka' komburi'na i raaya'a nobarensa-rensamo. Barnabas nangawawamo i Markus ka' notarabut mae' na Siprus. \v 40 Paulus nungururuki i Silas, kasi utus sa'angu' kaparasaya'an na Antiokhia nongorookon i raaya'a na Tumpu kada' munsuri barakaat kaporean-Na. Noko daa iya'a, kasi Paulus tii Silas nomae'. \v 41 Raaya'a nomae'mo tikum Siria tia Kilikia ka' nompoporampot noana mian men na jama'at. \c 16 \s1 Timotius nolumolo' tii Paulus ka' i Silas \sr 16:1-5 \p \v 1 Ari Paulus ningimputkonmo rae'anna i raaya'a na Derbe tia na Listra. Na Listra isian sa'angu' mian men malolo' ni Yesus, ngaanna i Timotius. Sinana samba Yahudi men noparasayamo ni Yesus, kasee tamana samba Yunani. \v 2 Timotius tolele na mian parasaya men dumodongo na Listra tia Ikonium se' sa'angu' mian men pore a noana. \p \v 3 Paulus mo'uus kada' i Timotius lumolo' tii ia. Mbali' iya'a i Paulus nunsunatmo i Timotius. Ia nangawawau koiya'a, gause giigii' samba Yahudi na libutan iya'a ninginti'i se' tama ni Timotius samba Yunani. \p \v 4 Na sanda' kota men rae'ionna i raaya'a, bantilkononna na mian men parasaya na Tumpu a giigii' kasangadaan men ia tukokonmo ari poposuu' tia motu-motu'a na Yerusalem. Raaya'a mambantili mian men noparasayamo na Tumpu, kada' mongololo' aturan iya'a. \v 5 Mbaka' mian na jama'at iya'a nokanturanganmo rampot a kaparasaya'anna i raaya'a, ka' sanda' ilio kanturangan a kobiai'na i raaya'a men parasaya. \s1 Simpalaalung men ia piile' i Paulus na Troas \sr 16:6-10 \p \v 6 Alus Molinas sian nomoturang i Paulus tii Silas mengelelekon wurungna Alaata'ala na poropinsi Asia. Mbaka' i raaya'a ningimputkonmo mae' na libutan Frigia tia Galatia. \v 7 Sarataa notaka na pookotoonan tia Misia i raaya'a nontopongimo ninsoop na poropinsi Bitinia, kasee Alus ni Yesus nongkokundakon i raaya'a. \v 8 Mbaka' sarataa noporus Misia i raaya'a liuliu nomae' na Troas. \p \v 9 Malomna na Troas i Paulus nimiile'mo simpalaalung. Na simpalaalung iya'a ia nimiile' sa'angu' mian samba Makedonia kere-kerer na aropna ka' kumakaase' tuu' kada' i Paulus mae' na Makedonia ka' muntulung i raaya'a. \v 10 Gause isian simpalaalung iya'a, mbaka' i kai liuliu nobatotobo' ka' nomae' na Makedonia. Kai parasaya se' Alaata'ala a men nomosuu' i kai mae' mengelelekon Lele Pore na samba Makedonia. \s1 Lidia sangkau laigan namarasaya Alaata'ala \sr 16:11-15 \p \v 11 Kasi i kai namarerei Troas ka' notarabut mae' na Samotrake. Koi liilana, kai nomae'mo na kota Neapolis. \v 12 Na Neapolis kasi kai nomae' na Filipi, sa'angu' kota na lipu' Makedonia men mangalalabii kota sambana koramena. Filipi tonsoop sa'angu' kota men biai' a samba Roma dumongo. Na Filipi i kai nodumodongo toro pii ilio. \v 13 Na ilio Sabat i kai nomae'mo lumolo' soripi'na weer kauna na liwana soopan balaki' na kota iya'a, gause i kai munsuri se' na libutan iya'a isian basambayanganna samba Yahudi. Kasi i kai no'umoruang ka' nobatundun tia wiwine men nobarimpung na basambayangan iya'a. \v 14 Wiwine men nobarimpung iya'a, isian sa'angu' pobaluk toik kamumu', ngaanna i Lidia. Ia mian na kota Tiatira, ka' i ia monsoosa' Alaata'ala. Alaata'ala nongoloangimo noana kada' mangalabot upa men pisiso'konon ni Paulus na ko'ona. \v 15 Mbaka' i Lidia sangkau laigan nisaranimo. Noko daa nisarani i ia nengeleelo'mo i kai, kasi norobu taena, “Kalu i kuu munsuri se' i yaku' tuutuu' parasayamo ni Yesus, mai i kita tuuk kutung na laiganku.” Koiya'a a nampari-parina kada' i kai mongololoikon pa'ase'na. \s1 Paulus tii Silas nitarungku na Filipi \sr 16:16-40 \p \v 16 Na sa'angu'mo ilio, tempo i kai potobantang mae' na basambayangan, kai nopootuung tia sa'angu' ata' wiwine. Wiwine iya'a ia lampingi meena pataka i ia momoko mompopo'inti'ikon upa men bo sida na ilio komburi'. Wawauna wiwine iya'a men mompopo'inti'ikon tutuo'na mian, mantakakon ule' balaki' bona mian men montombonoi i ia. \v 17 Wiwine iya'a lolo-lolo' i Paulus tii kai, ka' mangkakaro' taena, “Mian karaani'i posuu'na Alaata'ala na ko'alayo'an! Raaya'a taka bo mambantilkon na ko'omuu koi upa a wawaumuu kada' i kuu salamat.” \v 18 Toro pii ilio wiwine iya'a tongko' karo-karo'. Paulus sianmo nokotaan, mbaka' ia ningilingamo wiwine iya'a kasi norobu na meena iya'a taena, “Mimpu'u ni Yesus Kristus, yaku' momosuu' i koo umuar na wiwine kaya'a!” Mbaka' meena iya'a liuliu namarerei wiwine iya'a. \p \v 19 Sarataa men tombono ata' iya'a nunsuri se' pantausianna i raaya'a doi' sianmo isian, raaya'a nangarakopmo i Paulus tii Silas, kasi nandaat na tolodona pamarenta moola' kada' wawaon na pamarenta men mungkuasai. \v 20 Raaya'a nangawawamo i Paulus tii Silas na i'intoni kuasa na Roma, kasi norobu taena, “Mian karaani'i samba Yahudi. Raaya'a monggora' kota dodongoanta kani'i. \v 21 Raaya'a mimisiso' mian mingilimang adat men dele wawauon men pootetengkea'i tia ukumta na Roma. Kita sian sida mangalabot kabai se' mongololo' adat men dele wawauon men koiya'a!” \v 22 Mbaka' mian biai' uga' nongololo'mo nintimbangi i Paulus tii Silas, ka' pamarenta moola' nomosuu' mian nemberak pakean men potopisok nari poposuu' iya'a, kasi nomosuu' mian nembebot i raaya'a rua' ira. \v 23 Sarataa i raaya'a nibebot men tamban dodoa, raaya'a nisoopkonmo na tarungkuan. Tanaasna tarungkuan iya'a niposuu'mo kada' mandagai i raaya'a pore-pore. \v 24 Gause isian posuu' iya'a, mbaka' tanaasna tarungkuan nantaankonmo i Paulus tii Silas na tambinna tarungkuan men na tanga', ka' nangkalo' saratna i raaya'a tia balak. \p \v 25 Toro tanga'namo rondom i Paulus tii Silas pintanga' sambayang ka' muntunde' Alaata'ala tia nanian; mian sambana men na tarungkuan iya'a uga' nomorongor i raaya'a manani. \v 26 Ola-olan isian lili' men balaki' tuu', pataka pandasi na tarungkuan iya'a uga' tololo' nokoyunggot. Giigii' omporonna tarungkuan nokobongkatian ka' giigii' rante men nipungukon mian na tarungkuan uga' nokolekasian. \v 27 Mbaka' tanaasna tarungkuan iya'a nowangonmo notongkodi'. Sarataa ia nimiile' omporonna tarungkuan se' potoleak, ia numbubutmo bakoko'na bo mintikoyo', gause ia nansarui too mian na tarungkuan kabusmo namarere. \v 28 Kasee i Paulus nengeleelo' booboolak taena, “Alia mintipate! Kai giigii' dauga' karaani'i!” \p \v 29 Tanaasna tarungkuan iya'a nama'ase'mo boloak, kasi notumetende' nangkaba' ninsoop na lalomna, ka' nintisumpul ranggu-ranggugur na arop ni Paulus tii Silas. \v 30 Kasi ia nangawawa i raaya'a umuar ka' norobu taena, “Tuan, upa a men tio limangonku kada' i yaku' salamatkonon?” \p \v 31 Ia simbati Paulus tii Silas taena, “Parasayamo ni Tumpu Yesus Kristus, kada' i koo salamat, koo tia giigii' mian men na laigaan!” \v 32 Kasi i Paulus tii Silas nuntundunkon wurungna Tumpu na tanaasna tarungkuan iya'a tia na giigii' mian men dumodongo na laiganna. \v 33 Tanga'na rondompo iya'a uga' tanaasna tarungkuan iya'a nangawawamo i raaya'a, kasi nongoso'ikon belana. Ka' i ia tia giigii' mian men na laiganna liuliu nisarani. \v 34 Noko daa iya'a, tanaasna tarungkuan nangawawamo i Paulus tii Silas na laiganna ka' nantaropi kakaan. Tanaasna tarungkuan sangkau laigan beles tuu', gause i raaya'a giigii' noparasayamo na Alaata'ala. \p \v 35 Koi liilana ma'ulop i'intoni kuasa na Roma nomosuu'mo pulisi mae' na tarungkuan ka' nambantilkon kada' i Paulus tii Silas uarkononmo na tarungkuan. \p \v 36 Tanaasna tarungkuan iya'a nambantilkonmo ni Paulus tii Silas taena, “Tuan, i'intoni kuasa nambantilkonmo kada' i kuu uarkononmo. Koini'i i kuu sidamo mule'kon. Maka'amatsi na salan!” \p \v 37 Kasee i Paulus norobu na pulisi iya'a taena, “Kai samba Roma. Sianpo tia ni'ukumi i kai nipoko bebotmo na aropna mian biai' ka' nisoopkon na tarungkuan. Mune' koini'i i raaya'a momosuu' i kai mae' potorokot? Kai bude' koiya'a. Posuu' a i'intoni kuasa kada' taka ka'ita munguarkon i kai.” \p \v 38 Pulisi nambantilkonmo na i'intoni kuasa na Roma. Sarataa ia rongor se' i Paulus tii Silas iya'a samba Roma, raaya'a natakutmo. \v 39 Kasi i raaya'a nomae' ni Paulus tii Silas mama'ase' kada' amo' kookoo'ion, ka' nangator i raaya'a rua' ira umuar na tarungkuan, ka' nama'ase' kada' i raaya'a mamarerei kota iya'a. \v 40 Paulus tii Silas namarereimo tarungkuan iya'a, ka' nomae' na laigan ni Lidia. Raaya'a nopootatakai tia mian parasaya ka' nompoporampot noana i raaya'a. Sarataa koiya'a kasi ari Paulus nomae'. \c 17 \s1 Paulus tii Silas na kota Tesalonika \sr 17:1-9 \p \v 1 Paulus tii Silas ningimputkonmo rae'anna i raaya'a lumiu na Amfipolis tia Apolonia, kasi notaka na kota Tesalonika. Na Tesalonika isian laigan bakitumpuanna samba Yahudi. \v 2 Ka' i Paulus uga' nomae' na laigan bakitumpuan iya'a, koi men mala' wawauonna kalu isian laigan bakitumpuanna samba Yahudi. Ia nomootunduniikonmo Alkitaap koi porotolu Sabat pootuntun. \v 3 Ia nompopo'inti'ikon ka' nompopanasakon se' Tomundo' Pansalamatkon men ia toonkon Alaata'ala tio munsuri repaan ka' lapus, kasi tumuo' soosoodo moko daa lapus. Ka' taeni Paulus, “Yesus men lelekononku na ko'omuu iya'a, Iamo a Tomundo' Pansalamatkon men nitoonkon.” \v 4 Toro pii mian sida noparasaya, kasi nongololo' i Paulus tii Silas. Koiya'a uga' biai' a samba Yunani men mangangga'i ka' malolo' na Alaata'ala, tia biai' wiwine men tongaan. \p \v 5 Kasee samba Yahudi nasindirmo. Raaya'a nengeleelo'mo mian men tongko' potolaak na salan ka' nopoosangadai mangawawau kogora'an, kasi minsiasa kota iya'a ka' nuntumburi sa'angu' mian parasaya men ngaanna i Yason na laiganna. Raaya'a mansarak i Paulus tii Silas, gause i raaya'a bo mangawawa i Paulus tii Silas na liwa na aropna mian biai'. \v 6 Kasee sarataa i raaya'a sian nungurumpaki i Paulus tii Silas, raaya'a nandaatmo i Yason tia toro pii mian parasaya sambana na aropna pamarenta men pungkuasai na kota iya'a. Raaya'a mangkakaro' taena, “Mian men mangawawau kogora'an waale'e-le'emari notakamo. Koini'i, kota dodongoantapo ia pinsoopimo i raaya'a. \v 7 Ka' i Yason uga' nangalabotimo i raaya'a na laiganna. Raaya'a giigii' nunguluanimo upa men ia tukokonmo Kaisar,\f + \fr 17:7 \fk Kaisar: \ft Pantanaasi giigii' tomundo' na Roma ngaanon Kaisar. \f* gause i raaya'a nangaan se' isian tomundo' sambana men ngaanon i Yesus.” \v 8 Wurungna i raaya'a men koiya'a nanggau'konmo mian biai' tia pungkuasai kota iya'a nosida siasa. \v 9 Kasi pungkuasai na kota iya'a nomosuu' i Yason tia mian parasaya men sambana mambayar doi' pataru. Noko daa iya'a, kasi i raaya'a nipatalai mae'. \s1 Na kota Berea \sr 17:10-15 \p \v 10 Malompo iya'a, mian parasaya na kota iya'a nomosuu'mo i Paulus tii Silas mae' na kota Berea. Taka-taka na Berea i Paulus tii Silas nomae'mo na laigan bakitumpuanna samba Yahudi. \v 11 Samba Yahudi na Berea a porena noa tia samba Yahudi men na Tesalonika. Raaya'a nobeles tuu' nongorongor lele ni Yesus, ka' sanda' ilio i raaya'a mansarak minginti'i isiina Alkitaap bo pinginti'ianna i raaya'a too tuutuu' a men pisiso'konon ni Paulus. \v 12 Biai' i raaya'a men noparasaya ni Yesus, ka' taasi' titiu' a samba Yunani men tongaan men noparasaya ni Yesus, mau wiwine ka' uga' moro'one. \p \v 13 Sarataa samba Yahudi men na Tesalonika nongorongor se' i Paulus nengelelekonmo wurungna Alaata'ala na Berea, raaya'a uga' nomae'mo na Berea ka' nangasui, kasi nangawawau mian na Berea sida siasa. \v 14 Kasee mian parasaya men na Berea nangatormo i Paulus donga-dongan na soripi'na tobui, ka' i Silas tii Timotius dauga' nodumodongo na kota iya'a. \v 15 Noko daa nangator i Paulus taka Atena, utus sa'angu' kaparasaya'an iya'a nomule'konmo na Berea nangawawa potuun ni Paulus kada' i Silas tii Timotius muntuntuni i ia donga-dongan. \s1 Na kota Atena \sr 17:16-34 \p \v 16 Pintanga' i Paulus mempeperai i Silas tii Timotius na kota Atena, noana nasiongo'mo nimiile' na kota iya'a biai' tuu' a patung niwawau bo kanggion. \v 17 Mbali' iya'a na laigan bakitumpuan, Paulus pootundunii tia samba Yahudi ka' mian sambana iraando'o men daa layaonkon Alaata'ala. Koiya'a uga' na pasar, sanda' ilio ia pootundunii tia sanda' mian men isian na pasar. \v 18 Guru men mingintoni pisiso' na mian Epikuros tia pisiso'na mian Stoa uga' nopoogagai tii ia. Toro pii guru iya'a norobu taena, “Upa a men inti'ionna mian kaya'a? Pinginti'ianna tongko' titiu', kasee i ia biai' a tundunanna!” Ka' toro pii mian sambana nangaan taena, “Paasan i ia mengelelekon diimna lipu' sambana.” Raaya'a morobu koiya'a, montookon i Paulus muntundun Lele Pore men ringkat ni Yesus, ka' muntundun i Yesus men nipotuo'i noko daa lapus. \v 19 Kasi i raaya'a nangawawa i Paulus na pootatakaian na Buu'na Areopagus. Inda'a i raaya'a norobumo ni Paulus, taena, “Kai mo'uus mongorongor pisiso' u'uru men lelekonoon. \v 20 Ka' gause i koo muntundunkon upa-upa men sian dele rongoronmai, mbaka' koini'i i kai mo'uus minginti'i aratina.” \v 21 (Gause giigii' samba Atena tia mian notumaka men nodumodongo indo'o mo'uus tuu' mondolangkon tempo momorongori kabai se' momootunduniikon upa men dauga' u'uru na ko'ona i raaya'a.) \p \v 22 Tempo i Paulus nokumekerer na aropna mian men nobarimpung na Areopagus iya'a i Paulus norobumo taena, “Tabea' na ko'omuu, samba Atena! Yaku' nimiile' se' na upa giigii', kuu pa'agama tuu'. \v 23 Gause tempo i yaku' nansasayoi tikum kotamuu ka' namakanasai biai' kaliangan upa men kanggionmuu, yaku' uga' nimiile' sa'angu' pomokelaanmuu kelai men nitulisii koi kani'imari: ‘Bona Tumpu Men Sian Ni'inti'i.’ Bantilkononku na ko'omuu, se' Tumpu men soosa'onmuu kasee sian inti'ionmuu, nono'mo a men lelekononku na ko'omuu. \v 24 Alaata'ala men ninsidakon dunia kani'i tia giigii' isiina i Iamo a Tumpu mau na langit ka' uga' na tano' balaki'. Ia sian dumodongo na laigan ponsoosa'an men wawauonna mian. \v 25 Ia uga' mosoo tulungionna mian, gause Iamo a men mantarai tuo' tia noa ka' giigii' upa na mian. \v 26 Ringkat na sa'angu' mian Ia nangawawaumo giigii' lipu' ka' nomosuu' i raaya'a mondodongoi longkop tano' balaki'. Ia uga' a men namatuko tempo ka' uga' kosupuanna dodongoanna i raaya'a. \v 27 Alaata'ala nangawawau iya'a, kada' i raaya'a mansarak i Ia. Sulano i raaya'a pootuung tii Ia tempo i raaya'a mansarak. Kasee bookoi Alaata'ala sian oloa na ko'onta' sanda-sanda'. \v 28 Koi men taena mian, ‘Kita tumuo', gumiok, ka' kinosidanta na tano' balaki' kani'i gause kuasa-Na.’ Koikoimo uga' men ia ngaan mian men pande na ko'omuu. Taena i raaya'a, ‘Kita giigii' mase anak-Na.’ \p \v 29 Gause i kita anakna Alaata'ala, mbaka' i kita sian sida mompookokoikon Alaata'ala tia patung mosoni kabai salaka' kabai se' watu men ia wawau mian tia kapandeanna. \v 30 Alaata'ala sian liuliu mungukumi mian na tempo kabobo'an mbaripi, kasee koini'i Ia momosuu' giigii' mian longkop tano' kada' monsosoli ka' mangkadarai wawauna men ba'idek. \v 31 Gause i Ia nuntukokonmo sa'angu' tempo bo mungukumi longkop dunia kani'i tia pungukumian men tuutuu' maloos. Palimangon iya'a bo limangonna sa'angu' mian men ia rurukimo Alaata'ala. Mbaka' kada' giigii' mian mamarasaya se' Alaata'ala nungururukimo i Ia, Alaata'ala nomotuo'imo mian iya'a noko daa lapus!” \p \v 32 Sarataa i raaya'a nongorongor tundunan men tumuo' soosoodo moko daa lapus, isian men nongkolengkei i Paulus. Kasee isian uga' men norobu taena, “Kai dauga' mo'uus mongorongor soosoodo tundunan men koi kai rongormo.” \p \v 33 Kasi i Paulus namarerei i raaya'a. \v 34 Kasee isian uga' men nongololo'mo i Paulus ka' noparasayamo ni Yesus. Raaya'a men noparasayamo iya'a tonsoop i Dionisius, mianna pungurus Areopagus, ka' sa'angu' wiwine, ngaanna i Damaris, ka' uga' dauga' toro pii mian sambana. \c 18 \s1 Paulus na kota Korintus \sr 18:1-17 \p \v 1 Noko daa iya'a, Paulus namarereimo kota Atena ka' nomae' na kota Korintus. \v 2 Na Korintus ia nopootuung tia sa'angu' samba Yahudi, ngaanna i Akwila men ringkat na libutan Pontus. Akwila baasi notaka ringkat na Italia tia boroki'na i Priskila. Raaya'a notaka na Korintus gause i Kaisar Klaudius nomosuu' giigii' samba Yahudi umuar na kota Roma. Paulus nangarae'i i raaya'a rua' ira, \v 3 kasi nodumodongo pooruru' tii raaya'a ka' nobalimang, gause basarakanna i raaya'a koikoimo mangawawau kema. \v 4 Kasee sanda' ilio Sabat i Paulus mae' batundun na laigan bakitumpuan kada' minsidakon samba Yahudi kabai se' samba Yunani parasaya ni Yesus. \p \v 5 Sarataa i Silas tii Timotius notaka ringkat na Makedonia, Paulus namakemo giigii' iliona bo mengelelekon lelena Alaata'ala na samba Yahudi, mompotuutuu' se' i Yesus a Tomundo' Pansalamatkon men ia toonkon Alaata'ala. \v 6 Kasee ka' i raaya'a mompoogagaikon ka' mingiroki i Paulus. Mbaka' i ia nangkaberkonmo awuna pakeanna bookoi mompopo'inau', kasi norobu taena, “Kalu i kuu silaka', sala'muumo suungmuu! Taasi'mo sala'ku! Muntumbei koini'i yaku' mae'mo mengelele'kon Lele Pore na mian men taasi' Yahudi.” \v 7 Kasi i Paulus namarerei i raaya'a ka' mae' nodumodongo na sambotakna laigan men laigan bakitumpuan iya'a. Laigan iya'a laiganna mian men taasi' Yahudi, kasee mian iya'a monsoosa' Alaata'ala. Ngaanna i Titius Yustus. \v 8 Kasee i Krispus, tanaasna laigan bakitumpuan sangkau laigan parasaya ni Tumpu Yesus. Ka' biai' uga' samba Korintus men sambana nongorongor lele men ia tundunkon i Paulus. Raaya'a parasaya ni Yesus, kasi nisarani. \p \v 9 Na sa'angu'mo malom, na simpalaalung, Tumpu norobu ni Paulus tae-Na, “Alia layaon! Imputkon a porobuaan, alia mimporokot, \v 10 gause i Yaku' mongololo' i koo. Sianta sa'angu'po mian mangawawau ba'idek na ko'oom, gause biai' mian na kota kani'i men mian-Ku.” \v 11 Ya'a mbali' i Paulus nodumodongomo na Korintus koi sa'angu' taun pintanga' a nau'na, ka' nimisiso'kon wurungna Alaata'ala na ko'ona i raaya'a. \p \v 12 Sarataa i Galio nosida gubernuur na libutan Akhaya, samba Yahudi nosa'angu'mo ka' nintimbangi i Paulus ka' nangawawa i ia na mian men bo pungukumi. \v 13 Raaya'a nuntundunkon men ia parawootkon koi kani'imari, “Mian kaya'a mangasui mian biai' kada' monsoosa' Alaata'ala tia wawau men pootetengkea'i tia ukum Torat!” \p \v 14 Baasi bo simbation ni Paulus i Galio norobumo na samba Yahudi taena, “Wee i kuu, samba Yahudi! Kalu men parawootkononmuu kani'i sa'angu' pansala'ian kabai se' ka'idekan, mbaka' i yaku' tio momorongor kutung men parawootkononmuu. \v 15 Kasee kani'i tongko' nopoosinsala' nomoogagaikon wurung tia ngaan ka' ukummuu! Mbaka' i kuumo a men tio mompooka'amatikon. Yaku' bude' mungukumi upa men koi kani'i!” \v 16 Kasi i Galio numbuse'i i raaya'a umuar. \v 17 Mbaka' i raaya'a nangarakopmo i Sostenes, tanaasna laigan bakitumpuan iya'a, ka' nampapolosi i ia na aropna mian men bo pungukumi. Kasee i Galio sian tuu' nimbiranga' upa men nosida iya'a. \s1 Paulus mule'kon na Antiokhia \sr 18:18-23 \p \v 18 Noko daa iya'a ai Paulus dauga' nodumodongo nanau' na Korintus. Kasi ia nobasiloloa na mian parasaya na Tumpu men isian na kota iya'a, ka' i Paulus tii Priskila ka' i Akwila notarabut mae' na libutan Siria. Baasi na kota Kengkrea i Paulus nungkuurimo wuukna men ia patalai umalayo', gause niatna na Tumpu ia loloikonmo.\x * \xo 18:18 \xt Bil. 6:18 \x* \v 19 Sarataa notaka na Efesus i Paulus namarereimo i Priskila tii Akwila. Paulus suungna uga' ninsoop na laigan bakitumpuan ka' nopootundunnii tia samba Yahudi indo'o. \v 20 Raaya'a nama'ase' kada' i Paulus dumodongo bi panau' tii raaya'a, kasee i Paulus bude'. \v 21 Maune' koiya'a, tempo i ia rumingkatmo mae', ia norobu taena, “Kalu poturangonna Alaata'ala i yaku' bo mule'kon soosoodo ka'ita.” Noko daa norobu koiya'a, ia norumingkatmo mamarerei Efesus. \p \v 22 Sarataa taka na Kaisarea, ia nomae'mo na Yerusalem muntundunkon salamna na jama'at, kasi nobakaliuliu na Antiokhia. \p \v 23 Noko daa nodumodongo toro pii ilio indo'o, ia nomae'mo nengelego'i mian na lipu' Galatia tia Frigia ka' nompoporampot imaanna mian men malolo' ni Yesus. \s1 Apolos na Efesus tia na Korintus \sr 18:24-28 \p \v 24 Pintanga' i Paulus mompoporampot noana mian parasaya iya'a, Apolos, sa'angu' samba Yahudi men nongamea' na Aleksandria, notakamo na Efesus. Ia pande batundun ka' minginti'i isiina Alkitaap, \v 25 ka' nipisiso' kada' minginti'i Salanna Tumpu. Ia malesi' tuu' mimisiso'kon i Yesus na mian, ka' pimisiso'na pore tuu', maune' baasi pansaranian ni Yohanes a men ia inti'i. \v 26 Ia sian babata ka' nuntumbeimo norobu na laigan bakitumpuan. Tempo i Priskila tii Akwila nongorongor pisiso' ni Apolos, raaya'a nangawawamo i ia na laiganna i raaya'a, ka' nompopopanasakon pore-pore na ko'ona wawauna Alaata'ala men mansalamatkon mian, men limangon ni Yesus. \p \v 27 Noko daa iya'a, Apolos nobakinoamo mae' na Akhaya. Mbaka' utus sa'angu' kaparasaya'an men na Efesus, nuntulismo surat bona mian na Akhaya men parasaya ni Yesus, kada' i raaya'a mo'uus mangalabot i Apolos. Ka' tempo i Apolos notaka na Akhaya, mian men noparasayamo ni Yesus gause kaporeanna Alaata'ala munsurikon kumana' tuu' a upa men ia limang i Apolos. \v 28 Gause kuasaan tuu' i Apolos nungurungku'i samba Yahudi na poogagaian na aropna mian biai'. Apolos morobu tia mamake Alkitaap ka' mompotuutuu' se' i Yesusmo a Tomundo' Pansalamatkon men nitoonkon. \c 19 \s1 Paulus na kota Efesus \sr 19:1-10 \p \v 1 Apolos dauga' na Korintus i Paulus noko pansasayoimo libutan men oloa tobui, kasi notaka na Efesus. \p Na kota Efesus ia nopootuung tia toro pii mian men nosidamo malolo' ni Yesus. \v 2 Paulus nimikirawarmo na ko'ona i raaya'a taena, “Kuu se' ia pinsoopimo Alus Molinas tempo i kuu noparasaya ni Yesus?” \p Ia simbati i raaya'a taena, “Sianpo! Kai sianpo nontoo rongor se' isian Alus Molinas.” \p \v 3 Taeni Paulus, “Kalu koiya'a, tia pansaranian koi upa i kuu nisarani?” \p Taena i raaya'a, “Koi men nansarani ni Yohanes.” \p \v 4 Kasi ia bantilkon i Paulus taena, “Yohanes mansarani mian kada' mimpipiile'kon se' mian iya'a nonsosolimo ka' nangkadarai wawauna men ba'idek. Ka' i Yohanes uga' nambantilkon na samba Israel, se' i raaya'a uga' tio parasaya ni Yesus men taka komburi' muntuntuni i Yohanes.”\x * \xo 19:4 \xt Mat. 3:11; Mrk. 1:4, 7-8; Luk. 3:4, 16; Yoh. 1:26-27 \x* \p \v 5 Sarataa i raaya'a nongorongor tundunan ni Paulus, raaya'a nisaranimo mangaan ngaan ni Tumpu Yesus. \v 6 Ka' tempo i Paulus nengepetkon limana na ko'ona i raaya'a, Alus Molinas niminsoopimo i raaya'a, kasi i raaya'a nuntumbei morobu tia wurung men kosamba' ka' nambantilkon lele men ringkat na Alaata'ala. \v 7 Kobiai'na i raaya'a isian toro sompulo' rua' ira. \p \v 8 Paulus koi tolu' bitu'on ninsoop na laigan bakitumpuan ka' sian babata morobu na mian na laigan iya'a. Ia mampari-pari mompopo'inti'ikon na ko'ona i raaya'a Batomundo'anna Alaata'ala. \v 9 Kasee toro pii mian na laigan bakitumpuan iya'a bolongoli ka' bude' parasaya na Tumpu. Na aropna mian biai' men nobarimpung indo'o i raaya'a nompoposala' Salanna Tumpu men mansalamatkon mian. Mbali' iya'a i Paulus namarereimo i raaya'a, kasi nomae' tia mian men malolo' ni Yesus na lalomna sikolaan ni Tiranus. Indo'o sanda' ilio ia pootundunii tia mian biai'. \v 10 Ia nangawawau koiya'a koi rua' taun a nau'na, pataka giigii' mian men dumodongo na poropinsi Asia, mau samba Yahudi kabai samba Yunani, giigii' nongorongormo wurungna Tumpu. \s1 Anak ni Skewa \sr 19:11-20 \p \v 11 Alaata'ala nomokau i Paulus nangawawau biai' upa kosamba'. \v 12 Kalu lenso kabai toik boborna lolos men isianmo ia pake i Paulus wawakonon ka' epetkonon na mian men manggeo, nggeona i raaya'a sida penta' ka' meena umuar na ko'ona i raaya'a. \p \v 13 Isian toro pii samba Yahudi men mae' waale'e-le'emari mumbuse'i meena na toro pii mian. Raaya'a montopongi mangaan i Tumpu Yesus bo pumbuse'ina meena. Punguwurungkonna koi kani'imari, “Yaku' mumbuse'i i kuu mimpu'u na ngaan ni Yesus men lelekonon ni Paulus!” \v 14 Isian pitu' anak moro'one, anakna sa'angu' tanaasna imam samba Yahudi men ngaanna i Skewa. Anak pitu' ira iya'a a men numbuse'i meena mangaan ngaan ni Tumpu Yesus. \p \v 15 Kasee meena iya'a norobu na ko'ona i raaya'a taena, “Yesus inti'ionku ka' i Paulus uga' inti'ionku. See i kuu kani'i i ime?” \p \v 16 Kasi mian men nolampingon na meena iya'a norumongkor ka' tia soropu' tuu' nongorongkobi pataka i raaya'a somo notumetende' potola'u gause pakeanna i raaya'a ia bera-berakmo mian men lampingonna. Raaya'a namarerei laigan iya'a tamban burut bela. \v 17 Sarataa giigii' samba Yahudi tia samba Yunani men dumodongo na Efesus nongorongor lele iya'a, raaya'a natakutmo ka' ngaan ni Tumpu Yesus kaekae' tolele. \p \v 18 Biai' a mian men parasaya ni Yesus taka na aropna mian biai', kasi mompotuutuu' upa ba'idek men ia wawau i raaya'a tempo mbaripian. \v 19 Ka' i raaya'a men mala' baduuduup ningirimpungmo giigii' kitapna i raaya'a, kasi nuntunu na aropna mian biai'. Angga'na kitap iya'a, kalu saa'on a ilina isian toro limampulo' loloon doi' salaka'.\f + \fr 19:19 \fk doi' salaka': \ft Sa'angu' doi' salaka' men kobiai'na koi tambona mian men balimang sangilio. \f* \v 20 Giigii' men nosida iya'a ninsidakon wurungna Tumpu kaekae' tolele ka' kaekae' biai' a mian parasaya. \s1 Kogora'an men nosida na Efesus \sr 19:21-41 \p \v 21 Porus upa men nosida iya'a i Paulus nuntukokonmo bo mae' na Makedonia tia Akhaya, kasi laus na Yerusalem. Kasi taeni Paulus, “Soro' na Yerusalem, kasi i yaku' mae' na Roma.” \v 22 Mbaka' i Paulus nomosuu'mo rua' mian tutulungina men i Timotius tii Erastus mae' na Makedonia, kasee i Paulus dauga' nodumodongo koi toro pii tempo na poropinsi Asia. \p \v 23 Na tempo iya'a nosidamo a kogora'an men dodoa tuu' na Efesus, gause pisiso' muntundun Salanna Tumpu. \p \v 24 Na kota Efesus iya'a isian sa'angu' mian men pande mangawawau salaka' bo pakakas, ngaanna i Demetrius. Ia bukuan mangawawau balaidi' bona diim wiwine men ngaanna, Artemis bo balukkononna. Palimangonna mian iya'a sida mantakakon ule' men balaki' tuu' bona papalimangna. \p \v 25 Ya'a mbali' i Demetrius nengeleelo'mo papalimang tia mian sambana men koikoimo a palimangonna i raaya'a, kasi ia norobu taena, “Utu-utus! Kuu ninginti'i se' palimangon kani'i mase sa'angu' basarakanta men mantakakon ule' biai'. \v 26 Koini'i kuu piile'mo ka' kuu rongormo a upa men ia wawau i Paulus. Ia nangaan se' patung men wawauonna mian taasi'po diim. Ka' i ia nomokomo ninsidakon mian biai' mamarasaya pisiso'na, taasi' tongko' kani'i na Efesus, kasee uga' karani' longkop libutan na Asia. \v 27 Marepa i kita kalu palimangonta kani'i bo idekonna. Ka' taasi' tongko' iya'a, kasee balaidi'na Artemis diim wiwine men angga'ion tuu' sabole sianmo angga'ionna mian ka' kobalaki'anna bo pee'kononna mian, poali iamo a diim wiwine men soosa'onna mian biai' na poropinsi Asia, ka' uga' na longkop dunia!” \p \v 28 Sarataa mian biai' nongorongor se' koiya'a, raaya'a nosoropu'mo kasi mangkakaro'kon taena, “Pobalaki' a Artemis, diim wiwine na samba Efesus!” \v 29 Mbaka' kogora'an iya'a notolelemo pataka nolongkop kota. Kasi mian biai' men ninsidakon kogora'an iya'a nangarakopmo i Gayus tii Aristarkhus samba Makedonia, men nansambai i Paulus na rae'anna, kasi nandaat i raaya'a mae' na pootatakaianna mian biai' men isian na kota iya'a. \p \v 30 Paulus mingkira' minsoop na tanga-tanga'na mian biai' mongololo' i raaya'a na urusan, kasee mian men malolo' ni Yesus men iraando'o nongkokundakon i ia. \v 31 Toro pii mian moola' na poropinsi Asia iya'a, men motobela' tii Paulus, uga' nomosuu' mian mambantilkon ni Paulus kada' i ia alia mae' mintipiile' na pootatakaianna mian biai' iya'a. \p \v 32 Tempo iya'a, mian biai' men na pootatakaian iya'a nogenggewumo. Isian men mangkakaro' koi kani'i, isian uga' men mangkakaro' koi kanono', gause kobiai'anna mian men notaka indo'o sian ninginti'i kabubuanna se' too nokadai mbali' i raaya'a nobarimpung indo'o. \v 33 Isian sa'angu' mian men ngaanna i Aleksander ia dudulkon samba Yahudi na aropna mian biai'. Ia ninginti'i na mian biai' upa men nosida iya'a. Mbaka' ia nongkodemo tia limana bo mama'ase' kada' taraion tempo bo muntundunkon tuutuu'na na aropna mian biai' kada' i ia sian poposala'on. \v 34 Kasee tongko' ia inti'i i raaya'a se' i ia uga' sa'angu' samba Yahudi, singka-singkat soosoodo i raaya'a nangkakaro' koi toro rua' jaam a nau'na taena, “Pobalaki' a Artemis, diim wiwine na samba Efesus!” \p \v 35 Kokomburi'anna, juru tulis na kota iya'a nomokomo nompoporokot mian biai' iya'a. Ia norobu taena, “Samba Efesus! Sanda' mian ninginti'i se' kota Efesusmo a men montotobo' balaidi'na Artemis diim wiwine men angga'ion tuu' tia montotobo' watu molinas men nandawo' nda'amari langit. \v 36 Sianta sa'angu'po mian a men moko panggagai iya'a. Mbali' iya'a rokot kutung ka' alia mangawawau upa men sian poo'inau'ikonon kutung. \v 37 Gause mian men kuu wawa karaani'i, taasi' se' i raaya'a ningirigaimo ka' nangala pakakasna balaidi' kabai se' too ningirokimo diimta men wiwine. \v 38 Kalu i Demetrius tia papalimangna iya'a isian men parawootkononna i raaya'a na sa'angu' mian, patalai i raaya'a mangawawa parakalana na mian men bo pungukumi. Mian iya'a sabole mangalaboti men koiya'a, ka' pamarenta uga' daa sian kopalu-palusanna. \v 39 Kasee too dauga' isian upa sambana men ko'uusmuu, nono' tio pootunduniikonon biai' mian koi aturanna pamarenta. \v 40 Gause upa men nosida na ilio kani'i, sida minsilaka'i i kita. Kita sida ngaanon nangawawau kogora'an gause i kita sianta upa bo kekereran kabai parikokotan bo pompotuutuu' kogora'an kani'i.” \p \v 41 Sarataa ia nuntundun upa giigii' iya'a, juru tulis nomosuu'mo mian biai' kada' mule'kon. \c 20 \s1 Paulus mae' na Makedonia tia na Yunani \sr 20:1-6 \p \v 1 Sarataa norokot a mian men genggewu na Efesus, Paulus ningirimpungmo mian men malolo' ni Yesus ka' nompoporampot noana i raaya'a. Kasi ia nobasiloloa ka' ningimputkon rae'anna na Makedonia. \v 2 Ia uga' nansasayoi toro pii dodongoan na libutan iya'a, ka' nantarai biai' kaliangan ururan mompoporampot noana mian men parasaya ni Yesus. Noko daa iya'a, kasi ia nomae' na libutan Yunani. \p \v 3 Na Yunani ia nodumodongo koi tolu' bitu'on. Baasi bo batotobo' tarabut mae' na Siria, no'isianmo lele, se' samba Yahudi noko poosangadai bo mampapatei i ia. Mbali' iya'a ia nongotoongmo noa mule'kon lumiu na Makedonia. \v 4 Sopater anak ni Pirus, men ringkat na Berea, nomae' tii Paulus; koiya'a uga' i Aristarkhus tii Sekundus samba Tesalonika i Gayus samba Derbe, ka' i Timotius, kasi i Tikhikus tii Trofimus men ringkat na poropinsi Asia. \v 5 Raaya'a nongolukoni i kai, kasi nempeperai i kai na Troas. \v 6 Noko daa ramean Roti Sianta Ragina, kai notarabutmo namarerei Filipi. Kolima'na ilio, kai nopootatakaimo soosoodo tii raaya'a na Troas. Na Troas kai nodumodongomo saminggu. \s1 Nomae'an ni Paulus men kokomburi'anna na Troas \sr 20:7-12 \p \v 7 Minggu malom, kai nobarimpungmo bo kumaan singka-singkat koi moto'utus. Paulus nopootundunniimo tia mian biai', gause koi liilana, ia mansagiamo mae'. Paulus morobu pataka tanga'na rondom. \v 8 Na lalomna laigan na sunsun men nda'anana, men nobarimpunganmai iya'a, isian boloak biai'. \v 9 Isian sa'angu' anak malai moro'one, ngaanna i Eutikhus. Ia no'umoruang na lawang. Gause i Paulus sian koroko-rokotanna batundun, anak malai iya'a nototundo'mo tuu' pataka i ia tinomporoyot na lawang iya'a, ka' nandawo' nda'apo na sunsun kotolu'na waaro'o. Tempo i raaya'a nengeleengket, anak iya'a noko lapusmo. \p \v 10 Kasee i Paulus nalaumo mbaaro'o, kasi nintitua'kon wakana na wawona wakana moro'one iya'a men nolapusmo ka' nongoroot, kasi norobu taena, “Alia bata-bata, ia dauga' tuo'!” \p \v 11 Noko daa iya'a ai Paulus nasawe'mo mbaara'a na wawo soosoodo, kasi nongobo-obos roti ka' nokumaan singka-singkat. Noko daa nobatundun tia mian biai' pataka ma'ulo-ulop, Paulus nomae'mo. \v 12 Mian biai' nangatormo anak malai iya'a na laiganna, ka' anak iya'a dauga' notuo'. Raaya'a beles ka' nunsuri kinotata'u. \s1 Rumingkat na Troas mae' na Miletus \sr 20:13-16 \p \v 13 Kai nasawe'mo na kapal, kasi notarabut olukon mae' na Asos bo mangalaboti i Paulus koi potoona, gause i Paulus sian nolumakit na kapal kasee noluan. \v 14 Sarataa nopootatakai na Asos, Paulus nasawe'mo na kapal, kasi i kai notarabut mae' na Metilene. \v 15 Ringkat na Metilene i kai uga' notarabutmo; koi liilana kai montorumpakimo togong Khios. Koi ipuanna, kai nomae'mo na Samos, ka' koi itulunna, kasi nobakaliuliu na Miletus. \v 16 Paulus nongotoongmo noa se' sianmo tuuk na Efesus, kada' sian mambaraba'i tempo na poropinsi Asia. Koo'mo tii koo' ia mo'uus kada' dongan tadul na Yerusalem, na ilio ramean Pentakosta. \s1 Wurung ni Paulus na poorensaan na Efesus \sr 20:17-38 \p \v 17 Na Miletus i Paulus nobapotuunmo bona mian na Efesus, mama'ase' kada' tanaasna jama'at na Efesus, taka pootuung tii ia. \v 18 Sarataa i raaya'a notaka i Paulus norobumo na ko'ona i raaya'a taena, “Kuu daa ninginti'imo tutuo'ku men koini'imo a nau'na ruru-ruru' tii kuu, na ilio tumbepo notakaanku na Asia. \v 19 Tempo i yaku' balimang bona Tumpu, yaku' sian mongkodaakon wakangku, ka' piribiai' nunturo'kon lolu'. Yaku' munsuri repaan gause samba Yahudi mingkira' mampapatei i yaku'. \v 20 Inti'ionmuu se' i yaku' sian kobude'an mambantilkon na ko'omuu upa men daa kumana' bo ko'omuu. Yaku' mimisiso' i kuu na pootatakaianna mian biai' ka' uga' na laiganna mian. \v 21 Mau na samba Yahudi kabai se' na samba Yunani i yaku' sabole mompopo'inau', kada' i raaya'a monsosoli ka' mangkadarai wawauna men ba'idek ka' taka na Alaata'ala, kasi parasaya ni Tumpu Yesus. \v 22 Koini'i, kada' mongololoikon po'uusna Alus Molinas, mbaka' i yaku' mae'mo na Yerusalem. Ka' i yaku' sian ninginti'i se' upa men bo sida na ingku' inda'aa na Yerusalem. \v 23 Yaku' tongko' minginti'i se' na sanda' kota, Alus Molinas nompopo'inti'ikon se' i yaku' bo minsoop na tarungkuan ka' munsuri repaan. \v 24 Kasee sian bo upangku a tutuo'ku kani'i, asar i yaku' momoko mingilimang palimangon men ia pokaumo Tumpu Yesus na ingku', ka' asar i yaku' malolo' pataka lapus mengelelekon Lele Pore muntundunkon kaporeanna Alaata'ala.\x * \xo 20:24 \xt 2Tim. 4:7 \x* \p \v 25 Yaku' nansasayoimo utus giigii', ka' nengelelekonmo Batomundo'anna Alaata'ala. Koini'i surionku sianmo bo pootuung soosoodo tii kuu. \v 26 Mbali' iya'a, bantilkononku kada' bo inti'ionmuu, se' kalu koini'i isian i kuu men silaka', nono' taasi'mo sala'ku. \v 27 Yaku' sian kobude'an muntundunkon giigii' sagiana Alaata'ala na ko'omuu. \v 28 Kuu tio mandagai wakamuu sanda-sanda' ka' uga' giigii' jama'at men ia rookonmo Alus Molinas na ko'omuu bo dagaionmuu, gause i kuu ninakatmo bo guru jama'at inono'. Kuu tio mandagai jama'atna Alaata'ala inono' koi pontondong domba mandagai dombana, gause Alaata'ala a tombono jama'at iya'a men Ia ilimo tia rara' men nolapusanna Anak-Na. \v 29 Koporusanku sabole taka a guru men borek men gau'na koi serigala men soropu'. Ka' mian men dagaionmuu sian kolingu'kononna. \v 30 Ka' na ko'omuupo sabole bo isian mian men mantadulkon lele men borek. Raaya'a mangawawau koiya'a, kada' mian men malolo' ni Yesus sida sala' salan ka' mongololo' i raaya'a. \v 31 Mbali' iya'a i kuu tio sinampang batoropot! Inau' se' tolu' taun a nau'na, tia biai' lolu', ilio malom i yaku' sian nontoo rokot na pimisiso'an i kuu. \p \v 32 Koini'i i kuu rookononkumo na Alaata'ala kada' i kuu munsuri kaporean-Na men na wurung-Na men nilelekonmo. Wurung iya'a kuasaan bo mompopomoonggor i kuu ka' mantarai i kuu barakaat men ia toropotimo Alaata'ala bona giigii' mian-Na men Ia rurukimo. \v 33 Yaku' sianpo nontoo pongko'uusi doi' kabai pakeanna sa'angu'po mian. \v 34 Kuu daa ninginti'i se' yaku' suungku a nansarak upa men bo kokosidamai tia lulusanku men nolumolo' i yaku'. \v 35 Na giigii' upa men yaku' limangmo i yaku' nimpipiile'konmo upa men pore bo lolo'onmuu, se' tia balimang men kakat koi kani'i i kita tio muntulung mian men marepa a tutuo'na. Gause i kita tio minginau' upa men ia tundunmo i Tumpu Yesus tae-Na, ‘Mian men mantarai tia men mangalabot, men mantarai a biai'na barakaatna.’ ” \p \v 36 Sarataa i Paulus soro' nobatundun, ia nobanintuurmo tii raaya'a kasi nosambayang. \v 37 Raaya'a giigii' nowirimo ka' nongoroot i Paulus, kasi nambantilkon kada' pore-poresi na salan. \v 38 Raaya'a masiongo' gause i Paulus nuntundun se' i raaya'a sianmo mimiile' i Paulus soosoodo. Kasi i raaya'a nangator i Paulus taka na kapal. \c 21 \s1 Paulus nomae' na Yerusalem \sr 21:1-16 \p \v 1 Kai nobasiloloamo na tanaasna jama'at na Efesus, ka' namarerei i raaya'a. Kasi i kai notarabut mae' na togong Kos; ka' koi liilana kai notakamo na togong Rodos. Indo'o kai notarabutmo mae' na Patara. \v 2 Na Patara kai nuntuungi kapal men bo mae' na Fenisia. Mbaka' i kai nolumakitmo na kapal iya'a, ka' notarabut. \v 3 Kasi i kai nimiile' togong Siprus paraas kauri'mai, kasee i kai notarabut patuk Siria. Kai nolumobos na Tirus, gause kapal men nolumakitanmai bo mantaro'kon upa men ia lakit i raaya'a. \v 4 Na tampat iya'a i kai nangarae'imo mian men malolo' ni Yesus, ka' nodumodongo tii raaya'a toro saminggu. Koi men ia siso'kon Alus Molinas, raaya'a nuntudunkonmo ni Paulus kada' alia mae' na Yerusalem. \v 5 Kasee sarataa kokabusanna tempo i kai nodumodongo indo'o, kai namarereimo i raaya'a ka' ningimputkon rae'anmai. Giigii' mian men malolo' ni Yesus iya'a, anak tia boroki'na i raaya'a nompololo' nangator i kai pataka na liwana kota. Na liwana kota iya'a, na poso'oleon i kai giigii' nobanintuurmo ka' nosambayang. \v 6 Noko daa iya'a, kai nobasiloloamo, kasi nasawe' na kapal, ka' i raaya'a uga' nomule'konmo na laiganna i raaya'a. \p \v 7 Kai notarabutmo soosoodo ringkat na Tirus pataka na Ptolemais. Na Ptolemais i kai nangarae'imo utus sa'angu' kaparasaya'an bo mambantilkon salammai na ko'ona i raaya'a. Kai notuuk na ko'ona i raaya'a, koi sangilio. \p \v 8 Koi liilana i kai nomae'mo soosoodo, kasi notaka na Kaisarea. Indo'o i kai nangarae'imo sa'angu' mian men mimisiso'kon Lele Pore, ka' notuuk na laiganna. Ngaanna i Filipus. Ia tonsoop pitu' mian men niruruki na Yerusalem.\x * \xo 21:8 \xt Tun. 6:5; 8:5 \x* \v 9 Isian papaat anakna wiwine laandue' men ia sidakonmo Alaata'ala kada' momoko mengelelekon lelena Alaata'ala. \v 10 Sarataa nana-nanau' i kai indo'o, notakamo a sa'angu' nabii men norumingkat na Yudea; ngaanna i Agabus.\x * \xo 21:10 \xt Tun. 11:28 \x* \v 11 Ia notaka na ko'omai, kasi nangala boborna lolos ni Paulus. Boborna lolos iya'a, ia pungukonmo saratna tia limana suungna ka' norobu taena, “Koi kani'imari a men ia bantilkon Alus Molinas: Tombono boborna lolos kani'i, bo punguonna samba Yahudi koi kani'i na Yerusalem, ka' rookonon na mian men taasi' Yahudi.” \p \v 12 Sarataa kai rongor se' koiya'a, kai tia giigii' mian malolo' ni Yesus men dumodongo na Kaisarea mampari-pari mama'ase' mantaankon i Paulus kada' i ia alia mae' na Yerusalem. \v 13 Kasee ia simbati i Paulus taena, “Upa a kana'na i kuu wiri koi kani'i pataka minsidakon noangku masiongo'? Yaku' maloos a noangku men taasi' tongko' bo rakopon indo'o, kasee mau yaku' patepo na Yerusalem gause mengelelekon i Tumpu Yesus, yaku' daa.” \p \v 14 Paulus bude' momorongori i kai, mbaka' i kai nimporokotmo, sianmo nongkokundakon i ia. Taemai, “Sobii, kada' Tumpusi a pinginti'i wakana.” \p \v 15 Sarataa nodumodongo indo'o nana-nanau', kai nontotobo'mo wiwi'na upamai, kasi norumingkat mae' na Yerusalem. \v 16 Toro pii mian men malolo' ni Yesus men na Kaisarea uga' nomae' tii kai bo mangator i kai na laigan ni Manason, gause i kai bo mintunda na laiganna. (Manason iya'a samba Siprus men nanau'mo na pongololo'an i Yesus.) \s1 Paulus nangarae'i i Yakobus na Yerusalem \sr 21:17-26 \p \v 17 Sarataa i kai notaka na Yerusalem, utus sa'angu' kaparasaya'an nangalabotimo i kai tia noa beles. \v 18 Koi liilana kai tii Paulus nomae'mo mangarae'i i Yakobus. Giigii' tanaasna jama'at uga' isian indo'o. \v 19 Noko daa nantabe'i i raaya'a i Paulus nuntundunkonmo na ko'ona i raaya'a giigii' upa men ia wawaumo Alaata'ala na palimangon ni Paulus na mian men taasi' Yahudi. \p \v 20 Sarataa nongorongor tundunan ni Paulus i raaya'a giigii' nuntunde'mo Alaata'ala. Kasi i raaya'a norobu ni Paulus taena, “Oo utus! Kada' inti'ioon se' toro piimo loloon a samba Yahudi men noparasaya ni Yesus. Raaya'a giigii' mase mian men malolo' ka' matete na ukum Torat. \v 21 Ka' koini'i rongoronna i raaya'a, se' i koo mimisiso' giigii' samba Yahudi men dumodongo na lipu'na mian men taasi' Yahudi kada' sianmo mongololoikon ukum Torat Musa. Taena i raaya'a se' i koo mambantili samba Yahudi kada' i raaya'a sianmo munsunat anakna i raaya'a, ka' sianmo mongololo' adatna samba Yahudi. \p \v 22 Koini'i samba Yahudi na Yerusalem men noparasayamo ni Yesus sabole bo minginti'i se' i kuu isianmo ka'ita. Mbaka' koini'i koi upa? \v 23 Porena lolo'mo a bantilimai. Isian paat mian kani'i, men isianmo toonna bona Tumpu.\x * \xo 21:23 \xt Bil. 6:13-21 \x* \v 24 Mbaka' i kuu tio mae' mangawawau pongoloe'ian waka singka-singkat tii raaya'a, ka' i kuu a bo pontoropoti doi' bo ko'ona kada' i raaya'a sida mungkuuri wuukna. Wawaumuu men koiya'a sida mompopo'inti'ikon mian biai' se' lele men ia rongor i raaya'a muntundun i kuu sian tuutuu', gause i kuupo mansalankon ukum Torat. \p \v 25 Kasee mian men taasi' Yahudi men noparasayamo ni Yesus, kai pakatuiimo surat mambantilkon upa men kai tukokonmo, se' i raaya'a sian sida mangkaan kakaan men nikelaikonmo na patung, sian sida mangkaan rara', kabai mangkaan antokna ayop men sian ni'uarkon a rara'na, ka' sian sida mogora'.”\x * \xo 21:25 \xt Tun. 15:29 \x* \p \v 26 Mbaka' koi liilana i Paulus nomae'mo tia mian men paat ira iya'a, kasi nangawawau pongoloe'ian waka singka-singkat tii raaya'a. Noko daa iya'a, raaya'a ninsoopmo na Laiganna Alaata'ala bo mambantilkon se' dauga' toro pii ilio kasi soro' a pangawawauan pongoloe'ian waka, ya'asi ka' kurbaanna i raaya'a sanda-sanda' rookonon. \s1 Paulus nirakop na Laiganna Alaata'ala \sr 21:27-36 \p \v 27 Sarataa tempo pitu' ilio iya'a karani'mo kabus, toro pii samba Yahudi men norumingkat na poropinsi Asia nimiile' se' isian i Paulus na Laiganna Alaata'ala. Raaya'a nangasuimo mian biai' ka' nangarakop i Paulus. \v 28 Raaya'a mangkakaro' taena, “Oo samba Israel, tulungon! Kani'imo a mian men mae' waale'e-le'emari ka' mimisiso'kon na giigii' mian pisiso'na men sian pookakana' tia pisiso'na samba Israel, ukum Torat ka' Laiganna Alaata'ala kani'i. Ka' koini'i, ia ningiriingi'mo laigan men molinas kani'i gause ia nangawawamo samba Yunani minsoop na Laiganna Alaata'ala!” \v 29 (Raaya'a morobu koiya'a gause i raaya'a nimiile'mo i Trofimus samba Efesus iya'a, poopoololo' tii Paulus na kota; ka' i raaya'a mansaraui se' i Paulus nonsoopkonmo i Trofimus na Laiganna Alaata'ala.) \p \v 30 Giigii' mian na kota iya'a nogenggewumo, ka' i raaya'a somo pototende' ka' munguruuti. Raaya'a nangarakopmo i Paulus ka' nandaat i ia umuar na Laiganna Alaata'ala. Tempopo iya'a uga' soopanna Laiganna Alaata'ala ni'omporimo. \v 31 Pintanga' a mian men mangawawau kogora'an iya'a momoosarak mampapatei i Paulus, mian sambana nambantilkonmo na tanaasna surudadu na Roma, se' longkop Yerusalem kaekae' genggewu. \v 32 Tanaasna surudadu iya'a liuliu nengeleelo' toro pii surudadu men alayo'mo a pangkatna tia surudadu men sianpo alayo' a pangkatna kasi donga-dongan nomae' tii raaya'a na aropna mian men mangawawau kogora'an iya'a. Sarataa mian biai' nimiile' se' isian tanaasna surudadu tia surudaduna, raaya'a sianmo nampapagi i Paulus. \v 33 Tanaasna surudadu iya'a nuntuu'imo ka' nangarakop i Paulus, ka' nomosuu' mian mongkoot tia rante rurua'. Kasi tanaasna surudadu iya'a nimikirawar se' ime i Paulus iya'a ka' too upa a men ia wawaumo. \v 34 Sanggiran mian indo'o nangaan koi kani'i, ka' men sanggiran nangaan koi kanono'. Mian biai' nosidamo genggewu pataka tanaasna surudadu iya'a sianmo ninginti'i se' upa a men tuutuu'na nosida. Mbali' iya'a, ia nomosuu'mo kada' i Paulus wawaon na dodongoanna surudadu. \p \v 35 Sarataa baasi na palampang i Paulus men ia wawa i raaya'a, mian men nangawawau kogora'an iya'a nimurukmo men dodoa tuu', pataka i Paulus somo ia uer surudadu. \v 36 Mian men nangawawau kogora'an iya'a potololo' na komburi'na surudadu ka' mangkakaro' taena i raaya'a, “Papatei i ia!” \s1 Paulus nuntundunkon nansalangina wakana \sr 21:37-22:5 \p \v 37 Baasi bo minsoop na dodongoanna surudadu, Paulus norobumo na tanaasna surudadu iya'a taena, “Too sida i yaku' morobu titiu' ni tanaas?” \p Kasi ia simbati tanaas iya'a taena, “Koo se' daa minsida wurung Yunani? \v 38 Kalu koiya'a, koo taasi' samba Mesir men mbaripian sian malolo' na pamarenta, kasi nambaarkon paat loloon mian men nangawawau kogora'an men pake sindapan ka' ninsoop na tano' maleas?” \p \v 39 Ia simbati i Paulus taena, “Yaku' samba Yahudi. Yaku' mian na kota Tarsus, kota men tolele na poropinsi Kilikia. Yaku' mama'ase' too daa patalaion morobu na mian biai' karaale'e.” \p \v 40 Mbaka' sarataa i Paulus nipatalai morobu, ia nokumekerermo na palampang, kasi nongkode tia limana. Giigii' mian norokotmo. \p Kasi i Paulus norobu na ko'ona i raaya'a tia wurung Ibrani taena: \c 22 \p \v 1 “Tuan tia utu-utus giigii'! Yaku' dauga' muntundunkon tuutuu'na na ko'omuu. Porongori!” \p \v 2 Sarataa i raaya'a nongorongor i Paulus morobu tia wurung Ibrani, raaya'a norokotmo tuu'. \p Mbaka' i Paulus ningimputimo tundunanna taena, \v 3 “Yaku' samba Yahudi, nongamea' na kota Tarsus na libutan Kilikia, kasee i yaku' nobalaki' ka'ita na Yerusalem. Gamaliel guru balaki' nimisiso'kon men manasa tuu' na ingku' ukum men ia rookon i Musa na pulinta. Yaku' uga' kakat tuu' balimang bona Alaata'ala koikoimo tii kuu kani'i koini'i.\x * \xo 22:3 \xt Tun. 5:34-39 \x* \v 4 Yaku' nantalalais mian men mongololo' Salanna Tumpu kani'i pataka lapus. Raaya'a giigii', mau moro'one kabai wiwine, yaku' rakop ka' nisoopkon na tarungkuan.\x * \xo 22:4 \xt Tun. 8:3; 26:9-11 \x* \v 5 Imam Moola'po tia giigii' Mahkama Agama, sabole mompotuutuu' se' men tundunonku kani'i taasi' borek. Gause i raaya'amo a men nantarai i yaku' surat kuasa men bona samba Yahudi na Damsyik. Surat iya'a men yaku' wawa kada' sida mangarakop i raaya'a men parasaya Salanna Tumpu iya'a, ka' nangawawa i raaya'a na Yerusalem kada' ukumon.” \s1 Paulus nuntundunkon upa men ia tempoi \sr 22:6-16 \r (Tun. 9:1-19; 26:12-18) \p \v 6 “Tempo i yaku' banta-bantang na rae'an ka' sarataa karani'mo Damsyik, tempo tanga'iloa', ola-olan isian ruar men masulo tuu' nintimpa' nda'amari langit na tiku-tikumku. \v 7 Yaku' tinonggiromukmo na tano', kasi i yaku' nongorongor isian wurung tae-Na, ‘Saulus, Saulus! Nokadai i koo se' mantalalais i Yaku'?’ \p \v 8 Kasi yaku' pikirawar taengku', ‘Ime i kuu, Tuan?’ \p Ia simbati tae-Na, ‘Yaku'mo i Yesus samba Nazaret men talalaisoon.’ \v 9 Mian men isian iraando'o tii yaku', uga' nimiile' ruar iya'a, kasee i raaya'a sian nongorongor wurung men yaku' rongor iya'a. \p \v 10 Kasi i yaku' uga' nobapikirawar taengku', ‘Tumpu, upa a men tio bo wawauonku?’ \p Ia simbati Tumpu tae-Na, ‘Wangon ka' rae' na Damsyik. Inda'asi ka' bantilkonon na ko'oom a giigii' po'uusna Alaata'ala men Ia tukokonmo bo wawauoon.’ \v 11 Yaku' nampisok gause ruar men masulo iya'a. Mbaka' mian men nomae' tii yaku' nimbibit ka' nangator i yaku' mae' na Damsyik. \p \v 12 Indo'o isian sa'angu' mian, ngaanna i Ananias. Ia sa'angu' mian men pa'agama ka' malolo' mansalankon ukum Torat. Giigii' samba Yahudi men dumodongo na Damsyik mangangga'i tuu' i ia. \v 13 Ia notaka mengelego'i i yaku', kasi nokumekerer na soripi'ku ka' norobu taena, ‘Saulus, utusku, bi sida poopiile' soosoodo i koo!’ Yaku' lako-lako notumangak ka' nimiile' i ia. \v 14 Kasi ia norobu na ingku' taena, ‘Alaata'ala men na pulinta nungururukimo i koo, kada' i koo minginti'i po'uus-Na, ka' sida mimiile' i Yesus, Mian men Kana' a wawauna, ka' sida mongorongor wurung-Na. \v 15 Koo bo pompotuutuu' i Yesus ka' mengelelekon na giigii' mian upa men koo piile' ka' koo rongor. \v 16 Koini'i aliamomo' dauga' mempeperai manau'. Ringkatmo ka' rookon a wakaam kada' saranion. Pa'ase' na Tumpu kada' dosaam sida ko'oso'ian.’ ” \s1 Alaata'ala nomosuu' i Paulus kada' bakotba na lipu' sambana men taasi' Yahudi \sr 22:17-29 \p \v 17 “Yaku' nomule'konmo na Yerusalem, ka' tempo i yaku' pintanga' sambayang na Laiganna Alaata'ala i yaku' nosimpalaalungonmo. \v 18 Na simpalaalung iya'a, yaku' nimiile' Tumpu, ka' Ia norobu na ingku' tae-Na, ‘Dongan parerei a Yerusalem, gause mian karaani'i sian momorongori men kuu potuutuu' na Ingku'.’ \p \v 19 Yaku' norobu taengku', ‘Tumpu! Raaya'a ninginti'i se' i yaku'mo a men niminsoopi laigan bakitumpuan mangarakop ka' mampapolosi mian men parasaya na Ko'omuu. \v 20 Koiya'a uga' tempo i Stefanus men mompopo'inti'ikon i Kuu nipapatei, yaku' uga' isian ka' nansangadai i raaya'a mampapatei mian-Muu iya'a. Tamban i yaku' nandagaikon pakeanna i raaya'a men nampapatei i Stefanus.’\x * \xo 22:20 \xt Tun. 7:58 \x* \p \v 21 Kasee Tumpu norobu soosoodo na ingku' tae-Na, ‘Rae'mo, gause i Yaku' bo momosuu' i koo mae' na dodongoan men oloa na mian men taasi' Yahudi.’ ” \p \v 22 Mian biai' dauga' momorongori i Paulus morobu, kasee nongorongor wurung men baasi nodaa ia wurungkon, raaya'a nangkakaro'mo men bukuan tuu' taena, “Papateimo a mian koi kaya'a. Ia sianmo sida patalaion tuo'!” \v 23 Pintanga' poto karo' i raaya'a nambalo'konmo jubana i raaya'a na tano', ka' namaaskon awu waara'a na lealaa. \v 24 Mbaka' tanaasna surudaduna Roma nomosuu'mo kada' i Paulus wawaon na dodongoanna surudadu bo paresaon ka' papolosion indo'o kada' inti'ion too no'upaon a samba Yahudi se' mangkakaro'kon i Paulus koiya'a. \v 25 Kasee tempo i Paulus nipungumo bo sasalion, ia norobumo na surudadu men alayo'mo a pangkatna men kere-kerer taena, “Sida mbali' a mansasali mian samba Roma mau koo'po tia i ia ukumion?” \p \v 26 Nongorongor se' koiya'a, surudadu iya'a nomae'mo na tanaasna ka' nambantil taena, “Tanaas! Aupa a men bo wawauonmuu na mian kaya'a? Ia samba Roma!” \p \v 27 Mbaka' tanaasna surudadu iya'a nuntuu'imo i Paulus ka' nimikirawar taena, “Bantilkon i yaku', too tuutuu' i koo samba Roma!” \p Ia simbati i Paulus taena, “Indo', yaku' samba Roma.” \p \v 28 Tanaasna surudadu iya'a uga' norobumo taena, “Yaku' nosida samba Roma mase tio biai' a doi' yaku' uarkon bo nambayarku!” \p Ia simbati Paulus soosoodo taena, “Kasee i yaku' samba Roma ngame-ngamea'po.” \v 29 Tempopo iya'a uga', surudadu men mamaresa i Paulus nosumusungkele'mo, ka' tanaasna surudadupo natakutmo, gause ia tinompolongmo nomosuu' surudaduna nongkoot i Paulus, poali i Paulus iya'a samba Roma. \s1 Paulus na aropna Mahkama Agama \sr 22:30-23:11 \p \v 30 Tanaasna surudadu na Roma iya'a mo'uus tuu' minginti'i too koi upa a tuutuu'na mbali' samba Yahudi mompoposala' i Paulus. Mbali' iya'a, koi liilana, ia nengeleelo'mo tanaasna imam ka' mianna Mahkama Agama kada' barimpung. Kasi i Paulus nidolo' na dodongoanna surudadu ka' niwawa na aropna i raaya'a giigii'. \c 23 \p \v 1 Paulus nintiokimo mianna Mahkama Agama ka' norobu taena, “Utu-utusku! Pataka ilio kani'i, yaku' munsuri tumuo' tia noa molinas koi pimiile'na Alaata'ala.” \p \v 2 Tempo i Paulus norobu koiya'a i Ananias Imam Moola' nomosuu'mo mian men poto kerer na soripi' ni Paulus mangarapa' nganga' ni Paulus. \v 3 Mbaka' i Paulus norobumo na Imam Moola' iya'a taena, “Koo sabole bo rapa'onna Alaata'ala, koo mian men minti palo-paloos! Koo umoruang kano'o mungukumi i yaku' mongololo' ukum Torat, kasee i koo suuwung munguluani ukum iya'a, gause i koo nomosuu' mian mangarapa' i yaku'!” \p \v 4 Mian men isian na soripi' ni Paulus norobu na ko'ona taena, “Koo mingiroki Imam Moola'na Alaata'ala!” \p \v 5 Ia simbati i Paulus taena, “Utu-utus! Yaku' sian ninginti'i i ia se' Imam Moola'. Na Alkitaap isian nitulis koi kani'imari, ‘Alia i kuu mingiroki tanaasna lipu'muu.’ ” \p \v 6 Paulus ninginti'i se' mianna mahkama iya'a isian men mian Saduki ka' men sambana mian Farisi. Mbali' iya'a i Paulus norobumo na mahkama iya'a taena, “Utu-utus! Yaku' sa'angu' mian Farisi, ka' pulingku uga' mian Farisi. Yaku' ukumion ka'ita gause i yaku' parasaya se' mian lapus bo tumuo' soosoodo.” \v 7 Sarataa i Paulus nuntundun koiya'a, mian Farisi tia mian Saduki nuntumbeimo nopoogagai, pataka raaya'a noko'obosmo rua'. \v 8 (Gause pinginti'ina mian Saduki, se' mian lapus sianmo tumuo' soosoodo. Raaya'a sian mamarasaya se' isian malaa'ikat, ka' sian mamarasaya se' isian alus, kasee mian Farisi mamarasaya giigii' iya'a men sian parasayaonna mian Saduki.) \p \v 9 Mbaka' nosidamo a kogora'an men dodoa tuu'. Toro pii mian Farisi men nosidamo wawa ukum Torat nokumekerermo ka' nompoogagaikon tuu'. Taena i raaya'a, “Pinginti'imai mian kaya'a sianta sala'na titiu'po! Kabai too isian alus kabai se' malaa'ikat men morobu na ko'ona!” \p \v 10 Poogagaian iya'a nododoamo tuu', pataka tanaasna surudadu iya'a natakutmo, too mba'a i raaya'a munsurung mompoobiir ka' minsilaka'i i Paulus. Mbaka' tanaasna surudadu iya'a nomosuu'mo surudaduna mondolo' i Paulus na tanga-tanga'na mian biai' iya'a ka' nangawawa na dodongoanna surudadu. \p \v 11 Sarataa malomnamo soosoodo, Tumpu nokumekerermo na soripi' ni Paulus ka' norobu tae-Na, “Porampot a noaam! Koo nompopo'inti'ikonmo i Yaku' na Yerusalem, ka' uga' tio mompopo'inti'ikon i Yaku' na Roma.” \s1 Barimpunganna mian men basangada bo mampapatei i Paulus \sr 23:12-22 \p \v 12 Koi liilana ma'ulop, samba Yahudi nobarimpungmo bo momootunduniikon poosangadaian. Raaya'a nobasumpa'mo se' sianpo sida kumaan kabai se' ba'inum, kalu i raaya'a sianpo mampapatei i Paulus. \v 13 Isian labi patompulo' mian men nobasangada na barimpungan iya'a. \v 14 Raaya'a nomae'mo na tanaasna imam ka' na motu-motu'ana samba Yahudi, kasi nambantilkon, taena, “Kai nompoobasumpa'mo, se' i kai sianpo kumaan kabaipo ba'inum, kalu i kai sianpo mampapatei i Paulus. \v 15 Mbaka' koini'i i kuu tia mianna Mahkama Agama tio mama'ase' na tanaasna surudadu na Roma, kada' ia mangawawa i Paulus mule'kon ka' pootuungkonon tii kuu, akon se' i kuu bo mamaresa soosoodo parakalana pore-pore. Kasi i kai batoropot mamapapatei i ia, koo'po tia i ia taka ka'ita.” \p \v 16 Kasee isian pono'anakon ni Paulus moro'one men anakna utusna wiwine nongorongor sangadaanna mian men nobarimpung iya'a. Mbaka' ia nomae'mo na dodongoanna surudadu ka' nambantilkon ni Paulus upa men ia rongor iya'a. \v 17 Kasi i Paulus nengeleelo' sa'angu' surudadu men alayo'mo a pangkatna ka' nambantilkon na ko'ona taena, “Wawa a anak malai kani'i na tanaasmuu; isian upa men bo bantilkononna na ko'ona.” \p \v 18 Surudadu iya'a nangawawamo anak malai iya'a na tanaasna i raaya'a ka' nambantilkon taena, “Paulus men nitaankon iya'a nengeleelo' i yaku' ka' nama'ase' niki ator anak kaya'a na ko'omuu; isian upa men bo bantilkononna na ko'omuu.” \p \v 19 Tanaasna surudadu ningintonimo limana anak malai iya'a, kasi nangawawa i ia suungna nimpamping, ka' nimikirawari taena, “Upa a men bo bantilkonoon na ingku'?” \p \v 20 Ia simbati anak malai iya'a taena, “Samba Yahudi nopoosangadaimo mama'ase' kada' i kuu mangawawa i Paulus mae' na Mahkama Agama liila, akon se' i raaya'a dauga' mamakanasa soosoodo parakala ni Paulus. \v 21 Kasee alia i kuu mongololoikon pa'ase'na i raaya'a, gause isian labi patompulo' mian men ninsapitmo bo mempeperai mampapatei i Paulus na tanga'na salan. Raaya'a wiwi'na nobasumpa'mo se' sianpo kumaan kabaipo ba'inum, kalu sianpo mampapatei i Paulus. Koini'ipo i raaya'a noko batoropotmo; somo mempeperai mongorongor wurungmuu tanaas.” \p \v 22 Ia simbati tanaasna surudadu iya'a taena, “Alia mambantilkon ni imepo se' i koo notakamo nambantilkon men koiya'a na ingku'.” Kasi ia nomosuu' anak malai iya'a mule'kon. \s1 Paulus niposuu' mae' ni Gubernuur Feliks \sr 23:23-35 \p \v 23 Kasi tanaasna surudadu iya'a nengeleelo' rua' surudadu men alayo'mo a pangkatna, ka' nambantilkon na ko'ona i raaya'a taena, “Toropoti a surudadu rua' atu mian tia pitumpulo' surudadu men lumakit na kuda, ka' rua' atu surudadu men minginton tombolusuk bo mae' na kota Kaisarea jaam sembilan malom kani'i. \v 24 Ka' uga' toropoti a toro pii kuda bo lakitan ni Paulus, kasi wawa i ia pore-pore ni Gubernuur Feliks.” \p \v 25 Kasi tanaasna surudadu iya'a nuntulis surat men isiina koi kani'imari: \p \v 26 “Gubernuur Feliks men angga'ion. Tabea' ni Klaudius Lisias! \v 27 Mian kani'i ia rakopmo samba Yahudi. Gause yaku' rongor se' i ia samba Roma, mbaka' i yaku' tia surudadungku nomae'mo nansalamatkon i ia. Kalu sian i ia bo papateionnamo i raaya'a. \v 28 Gause i yaku' mo'uus minginti'i se' koi upa a tuutuu'na sala'na men raitkononna i raaya'a, mbaka' i yaku' nangawawamo i ia na Mahkama Agamana i raaya'a. \v 29 Olan ni'inti'i se' i ia sian nangawawau sala' men sida ukumkonon pate kabai tarungkukonon i ia. Men ia raitkon i raaya'a na ko'ona tongko' ukum agamana i raaya'a. \v 30 Yaku' nitundunii se' isian sagiana samba Yahudi men ba'idek ni Paulus. Mbaka' i ia liuliu yaku' posuu' kada' mae' ni Tuan Gubernuur. Ka' i yaku' nomosuu'mo mian men marawootkon i ia, kada' mangawawa men raitkononna i raaya'a ni Tuan.” \p \v 31 Kasi surudadu iya'a nondolo' i Paulus koi men niposuu'kon i raaya'a ka' nangawawa malo-malom mae' na kota Antipatris. \v 32 Koi liilana, surudadu men paat atu iya'a nomule'konmo na dodongoanna na Yerusalem, ka' surudadu men nolumakit na kuda mingimputkon rae'anna i raaya'a tii Paulus. \p \v 33 Sarataa surudadu men nolumakit na kuda iya'a notaka na Kaisarea i raaya'a nangatorkonmo surat iya'a na gubernuur, ka' nongorookon i Paulus na gubernuur iya'a. \v 34 Noko daa gubernuur nambasa surat iya'a, ia nimikirawarimo i Paulus too samba upa. Sarataa ia inti'i se' i Paulus norumingkat na Kilikia, \v 35 ia norobumo taena, “Io ansee! Kalu mian men mamarawootkon i koo takamo, kasi i yaku' mamaresa parakalaam.” Kasi ia nomosuu' kada' i Paulus taankonon na laigan batomundo'an ni Herodes. \c 24 \s1 Paulus ia parawootkon mian ni gubernuur Feliks \sr 24:1-9 \p \v 1 Sarataa kolima'na ilio, Imam Moola' men ngaanna i Ananias ka' motu-motu'ana samba Yahudi nomae'mo na Kaisarea tia sa'angu' topobisara men ngaanna i Tertulus. Raaya'a namarawootkonmo i Paulus ni gubernuur Feliks, kasi nuntundunkon pa'ase'na i raaya'a. \p \v 2 Sarataa gubernuur nengeleelo' i Paulus, Tertulus namarawootkonmo koi kani'imari taena, “Tuan Gubernuur men angga'ion! Na lalomna bapamarentaan ni tuan, lipu'mai norampotmo. Ka' tia kapandean ni tuan mamarenta, uga' biai'mo a upa men nitotobo'i bona lipu'mai. \v 3 Giigii' iya'a sinampang labotionmai tia noa men beles, ka' i kai mangangga'i tuu' mau uga' mbaana. \v 4 Kasee dako' mamakabus tempo ni tuan, yaku' mama'ase' kada' i tuan mongorongor men parawootkononmai mau tongko' kodi-kodi'. \p \v 5 Kai inti'i se' mian kaya'a ba'idek a gau'na. Ia minggiongga' samba Yahudi na longkop tano' balaki', ka' ia nantanaasi samba Nazaret men mantakakon kogora'an. \v 6 Ia tamban nontopongi ningilimang men kobiit na Laiganna Alaata'ala, kasee ia daa kai rakopmo. [Bookoi i ia ukumionmai tia ukumna agamamai. \v 7 Kasee i Lisias, tanaasna surudadu, nunguarkonmo i ia na ko'omai, \v 8 ka' nomosuu' kada' mian men mamarawootkon mae' pootuung tii Tuan.] Kalu i Tuan mamaresa mian kaya'a, Tuan sabole mongorongor tuutuu'na giigii' upa men kai pa'ase' na ko'ona.” \p \v 9 Samba Yahudi men indo'o uga' nompoposala'mo i Paulus ka' nompotuutuu' men ia tundun i Tertulus. \s1 Paulus nuntundunkon men tuutuu'na na arop ni Feliks \sr 24:10-23 \p \v 10 Kasi gubernuur iya'a nongkode i Paulus, se' ia daa sida morobu. Mbaka' i Paulus norobumo taena, “Yaku' inti'i se' i Tuan nosidamo u'ukumi na lipu' kani'i men taunanmo a nau'na. Ya'a mbali' i yaku' munsuri beles muntundunkon men surionku tuutuu'na kani'i na arop ni Tuan. \v 11 Tuan sida mamakanasa se' sianpo paraa sompulo' rua' ilio men niparereimo i yaku' nomae' bakitumpu na Yerusalem. \v 12 Samba Yahudi sian nontoo rumpaki i yaku' poogagai tia sa'angu'po mian, kabai ningirimpung mian ka' nangawawau kogora'an, mau na Laiganna Alaata'ala, kabai se' na laigan bakitumpuan, kabai mau mbaana, na lalomna kota. \v 13 Raaya'apo sian momoko mompotuutuu' ni Tuan upa men ia raitkon i raaya'a na ingku'. \v 14 Sian pinsasapukononku ni Tuan, se' i yaku' monsoosa' Alaata'ala men na pulimai, men koi Salanna Tumpu, men saruionna i raaya'a se' sala'. Kasee i yaku' dauga' mamarasaya giigii' men nitulis na kitap ni Musa tia na kitapna nabii. \v 15 Yaku' uga' koikoimo i raaya'a, parasaya na Alaata'ala, se' giigii' mian bo tumuo' soosoodo moko daa lapus; mian men pore, kabaipo mian men ba'idek a gau'na! \v 16 Ya'a mbali' i yaku' sinampang mampari-pari kada' noangku molinas koi pimiile'na Alaata'ala, ka' uga' koi pimiile'na mian. \p \v 17 Sarataa toro pii taun namarerei Yerusalem, yaku' nomule'konmo soosoodo na Yerusalem nangawawa ruru'anna mian bo puntulung lipu'ku ka' bo kurbaan men rookonon bona Alaata'ala.\x * \xo 24:17 \xt Tun. 21:17-28 \x* \v 18 Tempo i yaku' pintanga' mingilimang iya'a i raaya'a nuntuungi i yaku' na Laiganna Alaata'ala, noko daa i yaku' ningilimang pongoloe'ian waka. Tempo iya'a, sianta mian biai' men tii yaku', ka' sianta kogora'an. \v 19 Tongko' isian toro pii samba Yahudi men ringkat na poropinsi Asia. Raaya'a a men bookoi tio isian ka'ita mae' marawoot ni tuan, too mba'a i raaya'a isian men bo raitkononna na ingku'. \v 20 Kabai patalai a mian karaani'i muntundunkon too upa a men ka'idekna i raaya'a men ia tuungi na ingku' tempo i yaku' niwawa na Mahkama Agama. \v 21 Men ia tuungi i raaya'a tongko' wurung men sa'angu' kani'i, men yaku' ngaan na ko'ona i raaya'a. Wurungku men koi kani'imari: Yaku' ni'ukumi ilio kani'i gause i yaku' parasaya se' mian lapus bo potuo'ion.”\x * \xo 24:21 \xt Tun. 23:6 \x* \p \v 22 Kasi i Feliks men ninginti'imo biai' sasalanna mian men mongololo' Salanna Tumpu, nangkakabusi pungukumian parakala iya'a taena, “Tio takasi a tanaasna surudadu men i Lisias, kasi parakala kani'i putuskononku.” \v 23 Kasi ia nomosuu' surudadu men alayo'mo a pangkatna men nangawawa i Paulus kada' mantaankon i Paulus, kasee amo'po paraa ukumon. Ka' kalu lulusanna taka mangawawai upa-upa bo ko'ona, uga' amo' kokundakonon. \s1 Paulus na arop ni Feliks tii Drusila \sr 24:24-27 \p \v 24 Koi toro piimo ilio i Feliks notakamo; ia sambai Drusila boroki'na, men samba Yahudi. Ka' i Feliks nomosuu' mian mondolo' i Paulus, kasi i Paulus nuntundunkon ni Feliks kaparasaya'anna ni Kristus Yesus. \v 25 Kasee sarataa i Paulus ningimputi tundunanna muntundunkon wawau men kana', ka' men sian mongololoikon pingkira'na noa, ka' pungukumian na tempo men kokomburi'anna, Feliks nolayaonmo ka' norobu taena, “Koini'i i koo sidamo mae'. Isiansi tempongku, kasi leelo'onku i koo soosoodo.” \v 26 Na lalomna urusan iya'a i Feliks mongooskon se' i Paulus bo mantarai i ia doi'. Ya'a mbali' i Feliks momosuu' mian munsulelei mondolo' i Paulus kada' morobu tii ia. \p \v 27 Sarataa porus rua' taun, gubernuur Feliks ia bolosimo i Perkius Festus. Kasee i Paulus ia nondodiimo i Feliks na lalomna tarungkuan gause ia mo'uus mangala noana samba Yahudi. \c 25 \s1 Paulus namasawe'kon parakalana na Kaisar gause nungukumina i Festus sian kino kana'na \sr 25:1-12 \p \v 1 Sarataa tolungilio a notakaan ni Festus na propinsi iya'a, ia norumingkatmo na Kaisarea mae' na Yerusalem. \v 2 Tanaasna imam tia tanaasna samba Yahudi nonsoopkonmo ni Festus upa men ia raitkon i raaya'a i Paulus. \v 3 Raaya'a mangama-amati i Festus kada' ia mo'uus mongololoikon pa'ase'na i raaya'a men momosuu' mian mangawawa i Paulus na Yerusalem, gause i raaya'a nopoosangadaimo bo mampapatei i Paulus na tanga'na salan. \p \v 4 Kasee ia simbati i Festus taena, “Paulus dauga' nitaankon na Kaisarea ka' i yaku'po sianmo manau' bo mule'konmo. \v 5 Mbaka' patalai miansi men tongaan na ko'omuu a men mae' na Kaisarea poololo' tii yaku' mamarawootkon parakalana mian kaya'a na ingku', too mba'a i ia nangawawaumo sala'.” \p \v 6 Noko daa nodumodongo na Yerusalem toro walu' kabai se' sompulo' ilio, Festus nomule'konmo na Kaisarea. Koi liilana i Festus no'umoruangmo na oruangan pungukumian, ka' nomosuu' kada' i Paulus wawaon na ko'ona. \p \v 7 Sarataa i Paulus notaka, samba Yahudi men ringkat na Yerusalem nokumekerermo na tiku-tikumna, ka' nuntumbei nuntundunkon men dodoa tuu' raitkononna i raaya'a ni Paulus. Kasee i raaya'a sian nomoko mompotuutuu' men raitkononna i raaya'a. \p \v 8 Mbaka' i Paulus nuntundunkonmo men tuutuu'na taena, “Yaku' sian nangawawau titiu'po upa men sala' na ukum Toratna samba Yahudi kabai na Laiganna Alaata'ala, kabaipo na Kaisar.” \p \v 9 Gause i Festus mo'uus mangala noana samba Yahudi, mbaka' ia nimikirawarimo i Paulus taena, “Too daa mo'uus i koo mae' na Yerusalem kada' ukumionku inda'a a upa men raitkononna mian na ko'oom?” \p \v 10 Ia simbati i Paulus taena, “Sian. Koini'i i yaku' kani'imo na aropna mian men u'ukumina i Kaisar. Yaku' tio ukumion ka'ita. Tuan daa ninginti'i se' i yaku' sian sala'ku na samba Yahudi. \v 11 Kalu i yaku' nunguluanimo ukum ka' ningilimang upa-upa men somo bo ukumkonon tia ukuman pate, yaku' sian babatakon pate. Kasee kalu men raitkononna i raaya'a sian tuutuu', sian sida sa'angu'po mian men mongorookon i yaku' na ko'ona i raaya'a. Pa'ase'onku kada' i yaku' ukumion ni Kaisar!” \p \v 12 Noko daa nopootundunnii tia pagawena men sambana, Festus norobumo taena, “Koo nama'ase' ukumion ni Kaisar, mbaka' i koo tio mae' ni Kaisar.” \s1 Paulus na arop ni Agripa tii Bernike \sr 25:13-27 \p \v 13 Sian paraa nanau' notakamo i Tomundo' Agripa tii Bernike na Kaisarea, mae' sumasayo ni Festus. \p \v 14 Sarataa toro piimo ilio i raaya'a na Kaisarea, Festus nompopo'inti'ikonmo parakala ni Paulus ni Tomundo' Agripa. Taeni Festus, “Isian mian kani'imari men ia taankon i Feliks. \v 15 Tempo i yaku' na Yerusalem, tanaasna imam tia motu-motu'ana samba Yahudi namarawootkon na ingku' mian iya'a, ka' nama'ase' kada' i yaku' mungukum i ia. \v 16 Kasee yaku' simbati taengku' samba Roma sian sida mongorookon mian men nirait bo ukumon kalu mian iya'a sianpo poo'tatakaikonon tia mian men nangarait ka' taraion tempo kada' i ia muntundunkon pansalangina wakana na upa men niraitkonna mian na ko'ona. \p \v 17 Mbaka' tempo i raaya'a notaka na ingku', yaku' sian paraa nempeperai nanau'. Koi liilana, yaku' liuliu nangawawau sidang pungukumian ka' nomosuu' kada' mian iya'a wawaon na sidang. \v 18 Tempo mian men nangarait i ia nokumekerer ka' nuntundunkon men raitkononna, raaya'a sian nuntundun upa-upa men ba'idek koi men saruionku bo tundunonna. \v 19 Raaya'a tii Paulus tongko' nopoosasala' pinginti'i agamana i raaya'a, ka' isian soosoodo sa'angu' mian men ngaanon i Yesus. Mian iya'a nolapusmo kasee i Paulus mantaankon pinginti'ina se' mian iya'a tuo'. \p \v 20 Gause sianmo yaku' inti'i se' koi upa kada' inti'ionku a tuutuu'na parakala iya'a, mbaka' i yaku' nimikirawarimo i ia too daa mo'uus mae' na Yerusalem kada' parakalana ukumion na Yerusalem. \v 21 Kasee i Paulus nama'ase' mamasawe'kon parakalana. Ia uga' nama'ase' kada' ia dauga' taankonon pataka parakalana putuskonon ni Kaisar. Ya'a mbali' i yaku' nomosuu'konmo kada' ia dauga' taankonon, pataka i ia sida wawaon mae' ni Kaisar.” \p \v 22 Kasi i Agripa norobu ni Festus taena, “Yaku'po suungku uga' mo'uus mongorongor tundunan ni Paulus.” \p Kasi taeni Festus, “Liila i Tuan daa sida mongorongor tundunanna.” \p \v 23 Mbaka' koi liilana i Agripa tii Bernike notakamo ka' nilaboti pore-pore koi men dele wawauon mangalaboti pamarenta moola'. Raaya'a ninsoopmo na tambin men bo pungukumian singka-singkat tia moomoola'na surudadu ka' mian men tongaan na kota iya'a. Ka' i Festus nomosuu' kada' i Paulus wawaonmo minsoop. \p \v 24 Kasi i Festus norobu taena, “Tomundo' Agripa tia giigii' mian men notaka kani'i! Piile' a mian kani'i ia kalaakonmo samba Yahudi na ingku', mau men na Yerusalem ka' uga' men kani'i. Raaya'a mangkakaro'kon kada' i Paulus sianmo sida patalaion tumuo'. \v 25 Kasee ka' i yaku' sian nantausi upa-upa men ia wawaumo men sintutu' ukumkonon pate na ko'ona. Ka' i ia suungna nama'ase'mo kada' parakalana ukumionna i Kaisar. Ya'a mbali' i yaku' nongotoongmo noa se' i ia tio wawaon mae' ni Kaisar. \v 26 Kasee i yaku' sianpo nantausi tundunan men manasa na ko'ona men bo tulisonku na surat boni Kaisar. Ya'a mbali' i yaku' nomosuu' i ia na ko'omuu, ka' men tukona ni Tomundo' Agripa men angga'ion! Panduungku, kada' moko daa paresaonmuu, isian upa men bo tulisonku. \v 27 Gause punsuringku, sian kana' kalu mamakatu sa'angu' mian men nitaankon kasee sian muntundunkon sala'na men raitkonon na ko'ona.” \c 26 \s1 Paulus nansalangi wakana ni Tomundo' Agripa \sr 26:1-11 \p \v 1 Agripa norobumo ni Paulus taena, “Koo daa patalaionku muntundunkon pansalangiim wakaam.” \p Mbaka' i Paulus nongkodemo tia limana kasi nuntundunkon men tuutuu'na taena, \v 2 “Tomundo' Agripa men angga'ion! Yaku' munsuri beles tuu' se' daa sida muntundunkon na arop ni Tomundo' tuutuu'na giigii' men raitkononna samba Yahudi na ingku'. \v 3 Men tukona tuu', gause i Tomundo' minginti'i giigii' adat ka' men poogagaikononna samba Yahudi. Ya'a mbali' pa'ase'onku too daa i Tomundo' maloos mongorongor tundunanku. \p \v 4 Giigii' samba Yahudi ninginti'i koi upa a tutuo'ku tempopo dauga' anak malai. Raaya'a ninginti'i se' tumbenapo i yaku' nodumodongomo na lipu'ku suungku na Yerusalem. \v 5 Nanau'mo a ninginti'ianna i raaya'a i yaku'. Ka' kalu i raaya'a mo'uus, raaya'a sida mompotuutuu' se' tumbenapo i yaku' tonsoop mian Farisi. Mian Farisi iya'a a men muntukokon tuu' aturanna agamamai. \v 6 Ka' koini'i i yaku' kumekerer ka'ita bo ukumion gause i yaku' parasaya na toon men ia wawau Alaata'ala bona pulimai. \v 7 Toon iya'amo uga' a men ooskononna sompulo' rua' bense' na lipu' Israel. Pintanga' mempeperai toon iya'a i raaya'a monsoosa' Alaata'ala ilio-malom. Tomundo' men angga'ion, gause i yaku' parasaya men koiya'a, mbaka' ia poposala'mo samba Yahudi. \v 8 Tanaas, no'upaon i kuu sian mamarasaya se' Alaata'ala sida momotuo'i mian lapus? \p \v 9 Mbaripian pinginti'ingku se' i yaku' tio mamparipari dako' mian sida parasaya ni Yesus samba Nazaret iya'a. \v 10 Ka' koiya'a a men yaku' limangmo na Yerusalem. Yaku' nangawawa surat kuasana tanaasna imam kada' sida monsoopkon na tarungkuan mian biai' men parasaya na Tumpu. Yaku' nansangadai se' i raaya'a tio ukumon pate. \v 11 Yaku' piribiai' mantalalais i raaya'a na laigan bakitumpuan, kada' mamakisaa i raaya'a mongkokundai kaparasaya'anna. Gause noangku buruki' tuu', mbaka' mau na kota sambanapo i yaku' mae' mompootorapikon i raaya'a.” \s1 Paulus nuntundun upa men ia tempoi \sr 26:12-18 \r (Tun. 9:1-19; 22:6-16) \p \v 12 “Koiya'a men na sagiangku tempo i yaku' nomae' na Damsyik, tia nangawawa surat kuasana tanaasna imam. \v 13 Tomundo' men angga'ion! Tempo i yaku' na tanga'na salan, tanga'iloa' i yaku' nimiile' ruar nda'amari langit men labi matana ilio a ruarna. Ruar iya'a nintimpa' tiku-tikumku ka' na tiku-tikumna mian men pototumpang tii yaku'. \v 14 Kai giigii' tontokol na tano'. Kasi i yaku' nongorongor isian wurung na wurung Ibrani tae-Na, ‘Saulus, Saulus! Nongko'upa i koo se' mantalalais i Yaku'? Koo bo marepa. Koo a men bo munsuri mapolos kalu i koo bude'kon potoona Tombonoom.’ \p \v 15 Mbaka' yaku' simbatimo taengku', ‘Ime i kuu, Tuan?’ \p Ia simbati Tumpu tae-Na, ‘Yaku'mo mba'a i Yesus men talalaisoon. \v 16 Wangon ka' kekerer! Yaku' mintipiile' na ko'oom. Panduung-Ku kada' manganakat i koo sida papalimang-Ku. Koo tio mompotuutuu' na mian sambana upa men koo piile'mo na Ingku' ka' upa men bo pipiile'konon-Ku na ko'oom na ilio men rumpakioon. \v 17 Yaku' bo mansalangi i koo na lipu' Israel, ka' na mian men taasi' Yahudi. Yaku' bo momosuu' i koo mae' na ko'ona i raaya'a. \v 18 Koo bo mompopotarang matana i raaya'a kada' i raaya'a umuar na kapintungan ka' minsoop na karuaran, ka' i raaya'a sida tonsapu na kuasana Ibiliis, kasi kuasaionna Alaata'ala. Mbaka' tia parasaya na Ingku', dosana i raaya'a sida ampunion, ka' i raaya'a sidamo mianna Alaata'ala men Ia rurukimo.’ ” \s1 Paulus nuntundunkon palimangonna \sr 26:19-32 \p \v 19 “Tomundo' Agripa, ya'a mbali' i yaku' mampari-pari malolo' na simpalaalung men yaku' labotmo na Alaata'ala iya'a. \v 20 Yaku' nambantilkon na mian, se' i raaya'a tio monsosoli ka' mangkadarai wawauna men ba'idek ka' mongorookon wakana i raaya'a na Alaata'ala, kasi mimpipiile'kon na tutuo'na se' i raaya'a mingilimang men kana'. Yaku' nambantilkon men koiya'a, tumbena na Damsyik, kasi na Yerusalem ka' na longkop Yudea, ka' uga' na mian men taasi' Yahudi. \v 21 Gause wawaungku men koiya'a, mbaka' samba Yahudi nangarakopmo i yaku' na Laiganna Alaata'ala ka' nomoosarak mampapatei i yaku'. \v 22 Kasee daa pataka koini'i i yaku' dagaionna Alaata'ala, pataka i yaku' sida kumekerer ka'ita ka' mompopo'inti'ikon Lele Pore na mian giigii', morio' tia moola'. Upa men tundunonku kani'i sianta sambanaan, tongko-tongko'na upa men ia ngaanmo nabii tonsoop i nabii Musa, \v 23 se' Tomundo' Pansalamatkon men ia toonkon Alaata'ala iya'a tio munsuri repaan, ka' i Iamo a mian men tumbena notumuo' soosoodo noko daa lapus; kada' tia koiya'a, Ia sida mengelelekon ruar, mau na samba Yahudi ka' uga' na mian men taasi' Yahudi.”\x * \xo 26:23 \xt Yes. 42:6; 1Kor. 15:20 \x* \p \v 24 Pintanga' i Paulus muntundunkon men tuutuu'na iya'a, norengeakanmo i Festus taena, “Lengangmo i koo Paulus! Pinginti'iaan men biai' kanono' nompopolengangmo i koo!” \p \v 25 Kasee ia simbati i Paulus taena, “Tomundo' men angga'ion! Yaku' sianta lengang. Wurung men yaku' taa'kon kani'i tuutuu' ka' no'umuar na pikiranku men matotong. \v 26 Tomundo' Agripa daa ninginti'i tuutuu'na giigii' iya'a. Ya'a mbali' daa i yaku' momoko morobu ni Tomundo'. Surionku, sianta sa'angu'po upa-upa kani'i men sianpo ia inti'i i Tomundo', gause giigii' iya'a taasi' nosida na tampat men sapi-sapit. \v 27 Tomundo' Agripa men angga'ion! Parasayaon ni Tomundo' a upa men ia tundunmo nabii? Surionku i Tomundo' mamarasaya i raaya'a!” \p \v 28 Kasi i Agripa norobu ni Paulus taena, “Pongooskoon se' pokoowon a monsoopkon i yaku' sida mian Sarani na tempo men tongko' kodi-kodi'?” \p \v 29 Mbaka' ia simbati i Paulus taena, “Na tempo men tongko' kodi-kodi' kabai se' na tempo men manau', yaku' mansambayangkon na Alaata'ala kada' i Tomundo' tii tuan men nongorongor tundunanku ilio kani'i sida koi i yaku', saliwakon ukuman kani'i!” \p \v 30 Kokomburi'anna i Tomundo' ka' i gubernuur tii Bernike ka' mian men sambana norumingkatmo ka' no'umuar na liwa. \v 31 Sarataa inde'emo na liwana i raaya'a nopootundunimo simba-simbaya', taena, “Mian kale'e sian nangawawau titiu'po upa men sida ukumkonon pate kabai se' tarungkukonon i ia.” \p \v 32 Kasi i Tomundo' Agripa norobu ni Festus taena, “Mian kale'e sidamo patalaion mae' kalu se' i ia mbaripian sian namasawe'kon parakalana ukumion ni Kaisar.” \c 27 \s1 Paulus notarabut mae' na Roma \sr 27:1-12 \p \v 1 Sarataa ia sangadakon i raaya'a se' i kai tio tarabut mae' na Italia, Paulus tia toro pii mian sambana men nitaankon nirookonmo ni Yulius, tanaasna surudadu men mandagai Kaisar. \v 2 Kai nolumakitmo na kapal men notaka ringkat na kota Adramitium. Kai norumingkat tia kapal iya'a men noko bataropotmo bo tarabut mae' na labuan men isian na poropinsi Asia. Aristarkhus samba Makedonia, men notaka ringkat na Tesalonika, uga' notarabut tii kai. \v 3 Koi liilana i kai notakamo na kota Sidon. Paulus ia laboti i Yulius pore-pore. Ia nipatalai mengelego'i lulusanna, kada' i raaya'a munturangi men bo kokosida ni Paulus. \v 4 Indo'o i kai ningimputkonmo tarabutanmai. Gause mombuul momoorumpaki rae'anna kapal, kai notarabutmo pani-panisik na soripi'na poso'oleonna togong Siprus, men daa tolilung titiu' na mombuul. \v 5 Ka' sarataa notarabut na tobui men poo'arop tia libutan Kilikia ka' Pamfilia, kai notakamo na kota Mira na poropinsi Likia. \v 6 Na Mira, tanaasna surudadu men i Yulius iya'a nuntuungimo sa'angu' kapal men norumingkat na kota Aleksandria men bo tarabut mae' na Italia. Mbaka' i ia ningilimba'mo i kai na kapal iya'a. \p \v 7 Toro pii ilio a nau'na i kai tarabut malaas tuu' ka' tia marepa tuu', mbali' i kai tongko' notaka na kota Knidus. Ka' gause mombuul dauga' ba'idek, kai sianmo sida notarabut mingimputkon rae'an paraas rae'an tumbena. Mbaka' i kai notarabutmo paraas selatan na togong Kreta, mingiliu taduna Salmone kada' sian busaionna mombuul. \v 8 Kai marepa tuu' notararabut pani-panisik na soripi'na poso'oleon na togong iya'a, ka' komburi'na i kai notakamo na sa'angu' labuan men ngaanion Labuan Pore, men sian oloa na kota Lasea. \p \v 9 Tempo iya'a Ilio Ba'apataan\f + \fr 27:9 \fk Ilio Ba'apataan: \ft Ilio Ba'apataan iya'a wawauon karani' porus a bitu'on sisio' kabai na tumbena bitu'on sompulo'. Tempo iya'a tobui makansang tuu' men tamban sida minsilaka'i duangan.\f* noko porusmo. Kai norugimo biai' tempo, mbali' iya'a sianmo sida tarabut, gause tempona tobui men makansang tuu'. Ya'a mbali' i Paulus nambantili i raaya'a koi kani'imari taena, \v 10 “Utu-utus! Pinginti'ingku, silaka' tuu' kalu i kita mingimputkon rae'anta. Kita bo mungurumpaki karugian balaki' men taasi' tongko' karugian upa men kita lakit ka' kapal men nolumakitanta, kasee i kitapo bo silaka'.” \p \v 11 Kasee tanaasna surudadu iya'a momorongori wurungna pontolopuusi tia kapiteen men tombono kapal iya'a. Ia sian momorongori wurung ni Paulus. \v 12 Labuan iya'a sian pore bo balabuanna kapal na tempo memel. Ya'a mbali', kobiai'anna mian na kapal iya'a sangada mingimputkon tarabut mamarerei labuan iya'a, gause i raaya'a mampari-pari taka na kota Peniks ka' dumodongo pataka koporusanna tempo memel. Kota Feniks mase labuan na togong Kreta men mangarop barat daya tia barat laut. \s1 Boyus na tobui \sr 27:13-38 \p \v 13 Tempo iya'a mombuul na selatan mumbusai kori-koriar. Mbaka' mianna kapal mansarui se' i raaya'a daa sidamo tarabut soosoodo. Mbali' iya'a i raaya'a nongowootmo tapu kasi notarabut pani-panisik na soripi'na poso'oleon na togong Kreta. \v 14 Kasee sian paraa nanau' nobaleba'onmo. Mombuul men ngaanon mombuul timur laut morimbous ringkat katano'an, \v 15 ka' mundupa'i kapal men nolumakitanmai. Kapal sian sagiaon tarabutkonon gause momoorumpaki mombuul, mbaka' i kai namatalaimo kapal kaka'anuskononna mombuul. \v 16 Sarataa ningiliukon togong Kauda men itiu' paraas selatan iya'a i kai tinolilungmo titiu'. Indo'o tio narepa tuu', mbali' daa i kai nomoko nongowoot sampanmai. \v 17 Noko daa niwoot a sampan na kapal, kapal iya'a nipakapoonggormo tia putal men nipogalegos na kapal iya'a. Gause matakutkon too-too keres na bone na Sirtis men letek, mbaka' nipalaukonmo a kadut, kasi nipatalai a kapal wawaonna mombuul. \v 18 Mombuul kaekae' dodoa pataka koi liilana upa men nilakit na kapal, somo nibalo'kon na tobui. \v 19 Ilio kotolu'na, mianna kapal iya'a nambalo'konmo pakakasna kapal. \v 20 Toro pii ilio a nau'na i kai sian nontoo piile' matana ilio tia bitu'on, ka' mombuul uga' tongko' kaekae' dodoa. Komburi'na i kai sianmo mansarui se' dauga' bo salamat. \p \v 21 Toro pii ilio mian na kapal sian nokumaan. Mbaka' i Paulus nomae'mo nokumekerer na tanga-tanga'na i raaya'a ka' norobu taena, “Utu-utus! Kalu se' i kuu nongololo' upa men yaku' bantilkon ka' sian notarabut ringkat na togong Kreta i kita sian mentempoi repaan tia karugian koi kani'i. \v 22 Kasee koini'i pa'ase'onku kada' i kuu alia raranga' a noamuu. Kuu sianta sa'angu'po men bo lapus. Kita tongko' bo karugian kapal kani'i. \v 23 Gause rimputu' Alaata'ala men soosa'onku, ka' men montombonoi i yaku', nomosuu' malaa'ikat-Na taka na ingku'. \v 24 Malaa'ikat iya'a norobu na ingku' tae-Na, ‘Paulus! Alia layaon! Koo bo poo'a'arop tia Kaisar. Ka' gause polingu'na Alaata'ala na ko'oom, giigii' mian men notarabut tii koo bo salamat.’ \p \v 25 Ya'a mbali', utu-utus, poporampot a noamuu! Gause i yaku' parasaya na Alaata'ala se' giigii' iya'a bo sida koi men Ia bantilkonmo na ingku'. \v 26 Kasee i kita bo paparkononna bokol na karampokan na sa'angu' togong.” \p \v 27 Na rondom men kosompulo'na paat, kai dauga' lanto-lanto na tobui na Adria. Toro tanga'namo rondom, mianna kapal nunsuri kapal kaekae' tongkarani' na katano'an. \v 28 Mbaka' i raaya'a nungululmo watu nikoot tia lui' bo munsukat ko'alalomna tobui. Ya'asi ka' ni'inti'i se' ko'alalomna ruampulo' dapa. Sian paraa nanau' ia sukatmo i raaya'a soosoodo, ka' ko'alalomna iya'a somo sompulo' lima' dapa. \v 29 Raaya'a layaonkon kapalna keres na garanggan. Ya'a mbali' i raaya'a namalaukonmo papaat tapu paraas tolopuusanna kapal, ka' i raaya'a mo'uus kada' donga-dongan ma'ulop. \p \v 30 Ola-olan mianna kapal montopongi mamarerei kapal iya'a. Raaya'a namalaukon sampan, ako-akon se' bo mamalaukon tapu na sunge'na kapal. \v 31 Kasee i Paulus norobu na surudadu men alayo'mo a pangkatna ka' na surudadu men iraando'o taena, “Kalu mianna kapal karaaya'a sian mondodongoi kapal, kuu sabole sian salamat.” \v 32 Ya'a mbali' surudadu iya'a namantasmo kokootna sampan, pataka sampan iya'a na'anusmo. \p \v 33 Koo'po tia bete' a ilio i Paulus nengeleelo'mo i raaya'a giigii' kada' kumaan. Taeni Paulus, “Sompulo' paatmo ilio i kuu wiwi'na tongko' dodongoionna matakut, mantaankon lolu, ka' sianta nokumaan. \v 34 Yaku' mama'ase' kada' i kuu kumaan mau tongko' toro tiu'. Men koiya'a pore bo ko'omuu, kada' mompopomoonggor wakamuu. Gause i kuu giigii' bo salamat, ka' sianta nongko'upa.” \p \v 35 Noko daa norobu koiya'a, Paulus nangalamo roti, ka' nobasukuur na Tumpu na aropna i raaya'a giigii'. Kasi ia nongobo-obos roti iya'a, ka' nangkaan. \v 36 Mbaka' noana i raaya'a wiwi'na norampotmo soosoodo, ka' i raaya'a uga' nokumaanmo. \v 37 Saa'mai men nolumakit na kapal iya'a, isian rua' atu pitumpulo' ka' nonoom mian. \v 38 Sarataa wiwi'na nokumaan benteng i raaya'a nambalo'konmo gandum men ia lakit waaro'o na tobui, kada' kapal sida malai. \s1 Kapal nokeres na bone \sr 27:39-44 \p \v 39 Sarataa no'iliomo, mianna kapal nontoa'imo katano'an, kasee i raaya'a sian ninginti'i se' too katano'an upa. Raaya'a nontoa'i taduna tia poso'oleonna. Maupo i raaya'a sianpo ninginti'i katano'an iya'a, raaya'a nomoti'angu'mo noa tio mamaka'ala mongoloboskon kapalna waatu'u. \v 40 Mbaka' i raaya'a namantasmo kokootna tapu, ka' tapuna ia patalaimo i raaya'a imbaaro'o na apal. Singkat tii ya'a i raaya'a uga' nangalakaimo lui' men nikootkon ulin. Kasi i raaya'a namasawe'kon kadut men paraas aropna kapal, kada' kapal iya'a busaionna mombuul waatu'u paraas katano'an. \v 41 Kasee kapal iya'a nokeresmo na bone. Maraas sunge'na nokeresmo ka' sianmo nogumiok, ka' paraas na tolopuusanna kobaraba'ian ia gimba-gimbal bokol men moola'. \p \v 42 Surudadu men na kapal iya'a nobakinoamo mampapatei giigii' mianna ukuman dako' i raaya'a lumangu waatu'u na katano'an ka' mamarere. \v 43 Kasee surudadu men alayo'mo a pangkatna nongkokundakon i raaya'a, gause i ia mingkira' mansalamatkon i Paulus. Ia nomosuu'mo giigii' mian men daa momoko lumangu, tumumbur olukon ka' lumangu waatu'u katano'an. \v 44 Ka' men sambana, tumuntunsi komburi' tia marikokot na dopi' kabai se' na bense'na kapal iya'a. Koiya'a men kai wawau pataka giigii' i kai sida nosalamat taka na katano'an. \c 28 \s1 Paulus na togong Malta \sr 28:1-10 \p \v 1 Sarataa nosalamat taka na katano'an, kasi kai inti'i se' togong iya'a ngaanon Malta. \v 2 Mianna togong iya'a ma'amat tuu' na ko'omai. Kai wiwi'na ia laboti i raaya'a pore-pore, ka' namatu'uii apu bo ko'omai, gause no'usanmo ka' lealaapo memel. \v 3 Paulus nangalamo kau ka' nomokela na apu. Pintanga' ia mingilimang koiya'a, no'umuarmo a sa'angu' ule, gause nunsuri panasna apu iya'a ka' nuntumbuk lima ni Paulus. \p \v 4 Sarataa mianna togong iya'a nimiile' ule iya'a ningkaloe na lima ni Paulus, raaya'a nopootunduniimo taena, “Mian kaya'a sabole nampapateimo mian, gause mau mune' i ia nosalamatmo na kosilaka'an na tobui, diim wiwine men mingintoni ka'adilan sian mamatalai i ia tumuo'.” \v 5 Kasee i Paulus nimpipiskonmo ule iya'a na apu, ka' i Paulus sian nunsuri mapolos titiu'po. \v 6 Na pinginti'ina i raaya'a sian paraa manau' i Paulus sabole bo bangkak, kabai se' bo lapus. Kasee sarataa ia peepeerai i raaya'a nana-nanau' sianta upa men bo kolayaon men nosida ni Paulus, pikiranna i raaya'a nokoboliianmo, kasi i raaya'a norobu taena se' i Paulus sa'angu' diim. \p \v 7 Sian oloa na tampat iya'a, isian tano' ni Publius, pamarenta men tukona na togong iya'a. Ia nangalabotimo i kai tia noa men pore, ka' i kai notorumpak na ko'ona koi tolungilio. \v 8 Tempo iya'a, tama ni Publius pintanga' manggeo, gause ia kana' suminggar tia topuus. Paulus nangarae'i mian iya'a, kasi nansambayangkon ka' nengepetkon limana na wakana mian men manggeo iya'a, ka' mian iya'a nalesi'mo. \v 9 Gause upa men ia wawau i Paulus iya'a, mbaka' giigii' mian manggeo na togong iya'a notakamo ni Paulus, ka' i raaya'a uga' nilesi'i. \v 10 Raaya'a nangangga'i tuu' i kai, ka' sarataa i kai mingimputkonmo tarabut i raaya'a nangawawakonmo giigii' upa men bo kokosidamai na rae'anmai. \s1 Paulus Ringkat na Togong Malta mae' na kota Roma \sr 28:11-15 \p \v 11 Porus tolu' bitu'on na togong iya'a i kai norumingkatmo, nolumakit na sa'angu' kapal men ringkat na kota Aleksandria. Kapal iya'a uga' nobalabu na togong Malta na tempo memel. Lambangna kapal iya'a “Diim rapi' Kastor tia Poluks.” \v 12 Kai nobalabumo na labuanna kota Sirakusa ka' nodumodongo koi tolungilio. \p \v 13 Na Sirakusa i kai notarabutmo nogumoigil pani-panisik pataka na kota Regium. Koi liilana mombuul na selatan numbusaimo, mbali' daa tongko' ruangilio i kai notakamo na kota Putioli. \p \v 14 Na Putioli i kai nopootuungmo tia toro pii utus sa'angu' kaparasaya'an, ka' gause daa ia siloloai i raaya'a i kai nodumodongomo tii raaya'a koi saminggu. Noko daa iya'a, kasi i kai norumingkat mae' na Roma. \p \v 15 Utu-utus na Roma men parasaya ni Yesus, nongorongor lelemai, pataka i raaya'a notadul na pasar Apius ka' na laigan tuukan men ngaanion Laigan Tuukan Tolu'. Raaya'a nangalabotimo i kai. Sarataa i Paulus nopootuung tii raaya'a, Paulus nobasukuurmo na Alaata'ala, ka' noana norampotmo. \s1 Paulus pootundunii tia samba Yahudi na kota Roma \sr 28:16-29 \p \v 16 Sarataa notaka na kota Roma, Paulus nipatalaimo dumodongo suungna, kasee ia dagai sa'angu' surudadu. \p \v 17 Sarataa tolungilio i Paulus nengeleelo'mo tanaasna samba Yahudi men isian na Roma. Ka' sarataa i raaya'a nobarimpung i Paulus norobumo na ko'ona i raaya'a taena, “Utu-utus! Yaku' sianta sala'ku na lipu'ta, kabai se' nunguluani adat men dele wawauon men kita labot na pulinta. Kasee mau koiya'a, yaku' nirakopmo na Yerusalem ka' nirookon na samba Roma. \p \v 18 Sarataa parakalangku niparesa, moomoola'na Roma iya'a mo'uus munguarkon i yaku', gause nanasamo se' i yaku' sian nangawawau sa'angu'po sala' men sida ukumkonon tia ukuman pate. \v 19 Kasee ka' samba Yahudi manggagai, mbaka' i yaku' somo namasawe'kon parakalangku kada' ukumion ni Kaisar. Yaku' nangawawau koiya'a, taasi' se' montookon i yaku' isian upa men bo parawootkononku na lipu'ku suungku.\x * \xo 28:19 \xt Tun. 25:11 \x* \v 20 Ka' ya'a mbali' i yaku' nama'ase' kada' pootuung tii kuu ka' pootundunii, gause i yaku' nikalo'mo montookon nengelelekon Pansalamatkon men ooskononna samba Israel.” \p \v 21 Kasi i raaya'a norobu taena, “Kai sianpo nontoo labot sa'angu'po surat na samba Yudea muntundun i koo. Ka' sianta sa'angu'po samba Yahudi men notaka nangawawa leleem, kabai nuntundun i koo ba'idek. \v 22 Kasee i kai uga' mo'uus mongorongor kaparasaya'aan, gause i kai nongorongormo isian mian na longkop dodongoan men mompoposala' mian men sa'angu' salan tii koo.” \p \v 23 Mbaka' i raaya'a tii Paulus nuntukokonmo ilio men bo pootatakaianna i raaya'a. Na ilio iya'a biai' a mian notaka na laigan men notorumpakan ni Paulus. Ma'uloppo pataka maamaalom i Paulus mambantilkon ka' mompotuutuu' Batomundo'anna Alaata'ala na ko'ona i raaya'a. Ia nambasa na kitap ni Musa tia kitapna nabii mampari-pari kada' i raaya'a sida parasaya ni Yesus. \v 24 Isian uga' men namarasayamo upa men ia bantilkon i Paulus, ka' isian uga' sambana men sian mamarasaya. \v 25 Mbaka' tia pinginti'i men poosasala' i raaya'a namarereimo laigan iya'a. \p Koo'po tia raaya'a nomae', Paulus nuntundun men koi kani'imari na ko'ona i raaya'a taena, “Tuutuu' a men ia porobukon Alus Molinas na tundunnan ni Nabii Yesaya na pulimuu, men koi kani'imari: \q1 \v 26 ‘Rae' ka' bantilkon na lipu' kani'i se' i kuu sinampang mongorongor, kasee sian arationmuu; \q1 kuu sinampang mamakanasai, kasee sian inti'ionmuu a upa men bo sida.\x * \xo 28:26 \xt Yes. 6:9-10 \x* \q1 \v 27 Gause mian na lipu' kani'i nobingilanmo, \q1 tilingana i raaya'a nopabongolmo, \q1 ka' matana i raaya'a nisidakonmo tompiom. \q1 Men koiya'a nosida kada' matana i raaya'a sianmo sida poopiile', ka' tilingana i raaya'a alia poorongor, \q1 pikiranna i raaya'a alia poo'inti'i, ka' kada' i raaya'a alia mule'kon na Ingku', \q1 ka' dako' i Yaku' mengelesi'i i raaya'a.’ \m \v 28 Utu-utus! Tio inti'ionmuu se' pansalamatkon men ringkat na Alaata'ala koini'i nilelekonmo na mian men taasi' Yahudi. Raaya'a bo malolo'!” \p \v 29 [Sarataa i Paulus norobu koiya'a, samba Yahudi namarereimo laigan iya'a, ka' nopoogagai raaraaya'amo tamban poomaso-maso'kon.] \s1 Paulus nengelelekon Batomundo'anna Alaata'ala tempo i ia na Roma \sr 28:30-31 \p \v 30 Paulus nodumodongo na Roma koi rua' taun na laigan men ia sewa. Ia beles mangalaboti giigii' mian men taka na ko'ona mengelego'i i ia. \v 31 Ia sian babata mengelelekon na ko'ona i raaya'a i Tumpu Yesus Kristus ka' Batomundo'anna Alaata'ala. Paulus malewa mingilimang men koiya'a, gause sianmo upa men mantalantangi.