\id LUK - Bakairi NT [bkq] -Brazil 2011 (DBL 2014)) \h LUCAS \toc1 Lucas \toc2 Lucas \toc3 Lc \mt1 LUCAS \mt2 Unâ Koendonro Jesus Cristo Wâgâ Lucas Inweniby \ip Xirâ livru wâgâ inwenily Lucas nhangahu odaji iemâmy Deus. Awylygue Deus itaumbyrylâ xirâ mâkâ nhegatuyby. Médico myakâwândy mâkâ, gregu, judeu keba. \ip Xirâ livru wâgâ Jesus Cristo iazehobyry kiuntuly. Kâmakerim ise-em tawyly tiuntuduo, Maria igâtudobyry tutuze kurâ xirâ wâgâ. Poji anaym tâguy kaneru eni modoram “Belémdâ imakerinmo niazeaki” anju kehobyry tutuze kurâ xirâ wâgâ warâ. \ip Jesus anhetyby, nhenomedâdobyry warâ xirâ wâgâ kiuntuly. Xirâ pape wâgâ tytainze kurâ, Jesus turâ modo nhenomedâdobyry, âdara Deus agâ aguelymo awyly warâ. \ip Capítulo 15dâ tâgatuze lâpylâ kaneru xuzatyby soenkeyby wâgâ, moeda xuzatyby soenkeyby wâgâ, tâjimery, tunwym sodokerimbyry, eyanlâ odopâdyby wâgâ warâ, Jesus aguehobyry. Xirâ unâ Jesus nhegatuyby modo, Jesus kieinwântuo lelâ Deus iomazely awyly kiuntuhoem, aguely. \ip Tutuze lâpylâ kurâ, Deus izepa ato adientuo, Zaqueu itywandobyry, inakanhe adâidyly imohobyry warâ. Warâ myakâwândy Jesus aguely: “Deus agâpaom ese, emakeze warâ kâewyly” kely. \ip Jesus iguehobyry wâgâ, igueypyem kurâem itondobyry wâgâ warâ tytainze kurâ, xirâ pape wâgâ. \c 1 \s1 Aguely adaguho \p \v 1 Pymâ Teófilo, xirâ pape wâgâ âdaise Jesus onro anaym atobyry, anhetyby modo warâ wâgâ mâuntuhoem waunroem kâinwenily mâkeba xirâ. Eagonro modo iweniwânmomy lâpylâ anhetaymby modo wâgâ. \v 2 Saguhoem Jesus aidyly etaynrimbyry modo agâ âtunâguemâmomy. Egatuhobyry ara pylâ iwâgâ aguelymo, inwenilymo-ro warâ. \v 3 Urâ lâpylâ, kura kehoem koendâ aitaymby modo ara kâuntuhoem awidyly. Ienanaji, koendâ âyam kâinwenily, koendâ kehoem âurutoem Jesus aitobyry wâgâ, aguehobyry wâgâ warâ, adaguhobyrylâ, xypyryam. \v 4 Toenzepa Jesus wâgâ tâzenomedâoze âmâ. Xirâ kâinwenily olâ, âkealâ kuru egary awyly mâuntuhoem. \s1 “João Batista iazely ise” kehobyry \p \v 5 Saguhoem kâinwenily ise, Zacarias, iwydylâ warâ aitomobyry wâgâ. Herodes, judeu domodo eonronru anaym pymâem awyly ume tâlâ myakâwâm uguondo Zacarias keho, iwydylâ Isabel warâ, saguhoem kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo ipemugubyry myakâwâm mâkâ. Eagâ Zacarias âsewaniho myakâwâm “Abias Ipemugudo” kelygue tâzekeim. \v 6 Zacarias, Isabel warâ koendâ mykâinane aidylymo Deus ize ato ara lelâ. Judeu domodoram Deus aguehobyry modo ara lelâ mykâinane aidylymo. Tâwentâzeba tâitomoem âdy inakai aniempyramo mykâinane. \v 7 Tymeguebamo myakâwâm, imezerim keba Isabel awylygue, agaityoem iso, aripiem iwydy warâ awylymogue. \p \v 8-9 Deus ety oday tâwanu aiese myakâwâm Zacarias, âsewaniho oday awylygue. Akaemolâ mykâinane tagonrodo iduakeim âdylâ aieniem, tâwâlâ, tâwâlâ warâ tâwanu xuduypy anhetomoem. Zacarias myakâwâm induakelymo se atuby tyânrângueim Deusram egameyby iaduâniem. \v 10 Deus ety odaji egawândyly myakâwâm se satuby tyânrângueim modo iaduânse. Ilâ iaduântay mykâinane kuoho kurâ domodo Deus agâ aguely. \p \v 11 Aituo myakâwâm anju kaynâpa âetyby Zacariasdâ âepanâguely. XYDYK warâ myakâwâm, mesa se satuby tyânrângueim iaduânto sahoru eynynâ. \v 12 Mâkâ tientuo myakâwâm Zacarias toenzepa âseanedyly. Âda tâidyly nutuba idyly. \v 13 Aituo myakâwâm anju aguely eyam: \p — Tâseanezeba ikâ, Zacarias. Deus amyguely nidatai. Mâenkadyby ara aiese lelâ. Âwydy adamyze lelâ. João kelygue ise mâenzetâdyly-ro warâ. \v 14 Toenzepa ise iazeduo mohomaendyly, kurâdo ohomaenze lâpylâ warâ. \v 15 Deus xurâem, uguondo tywyneim ise mâkâ. Vinhu enynri keba, toku ikaji ini keba warâ ise mâkâ. Niazepa awyly umelâ ise Deus Ispiritury Koendonro eagâ awyly. \v 16 Israelita domodo Kywymâry Deus nheinwântoem aienehonze warâ. \v 17 Kurâ domodo koendâ iese Kywymâry sainto iray. Deus itaumbyry egaturin-em iesemo warâ. Deus Ispiritury myakâwâm Elias eon-honru tuduze, myara ise âmery agâ awyly, tâjimery modo tunwym agâ koendâ itoem aiese. Deus einwântânrybyry modoram, Deus einwânehonze. Warâ ise Israel donro modo koendâ nhedyly, Kywymâry saindyly iray — kely myakâwâm anju Zacariasram. \p \v 18 Aituo myakâwâm Zacarias aguely anjuam: \p — Xina nimezewâbyra ise! Agaityoem urâ, aripiem ywydy warâ! — kely. \p \v 19 Aituo myakâwâm anju aguely: \p — Gabriel urâ. Kopaelâgâembaba Deus agâ wawyly emaryem. Mâkâlâ âyam ugononi, xirâ unâ iwâkuru auguehoem. \v 20 Auguely mâinwâmpyra wâne âmâ, aito odaxi ituo olâ auguehobyry aise. Mâinwâmpyra matobyry wâgâ âmery iazeho odaxi ise tytaremba mawyly — kely. \p \v 21 Xunâgumo ume toenzepa myakâwâm kurâdo âtâdyguybyem awyly kuoho, Zacarias egasely inwânwânse. Âjigue aguelymo: \p — Iweâpa idyly enra Zacarias se satuby iaduântodâ — kelymo. \p \v 22 Egaseybyem agueze kewâdyly wâne eagâmo; tytaremba itybyem lelâ. Tâmaryguelâ egatuze kewâdyly târâ adâitobyry. Aituo myakâwâm aguelymo: \p — Deus gâlâ awâkânra târâ se satuby tyânrângueim iaduântodâ nâepanâgueagui — kelymo. \p \v 23 Deus ety oday tâwanu ewanikeimbyryem myakâwâm Zacarias tâtyram idâly. \v 24 Iweâpa nipyralâ myakâwâm iwydy Isabel adamyly. Cinco nunâ ara lelâ myakâwâm âdyam negaseba awyly. \v 25 Alâ mykâinane tyangahu oday xunâgu: \p — Koendonro lelâlâ awâkâ Pymâ Deus urâem! Awylygue iwerâ kâpybazebyra wawyly, tymegue wawylygue; ânguy unâguebyra ise warâ — kely. \s1 Deus eydâpa “Jesus iazely ise” kerim âetobyry \p \v 26 Seis nunâ Isabel adamybyem awyly ume myakâwâm, Deus tâmary anju ingonodyly unâ enese xidadâ imeimbyry Galiléia donro Nazaréram. Gabriel myakâwâm mâkâ Deus emary ezedy. \v 27 Mariaram myakâwâm Deus itaumbyry nhadyly. Âwynsaundo myakâwâm mâkâ, ânguy nhuniby keba, José agâ ohogüinrim kehobyry, pymâ Davi iwerypyry agâ. \v 28 Aituo myakâwâm anju Mariaram idâly, aguely: \p — Tuomare ikâ, Maria. Kywymâry Deus agâlâ, koendonro âmâem adientoem — kely. \p \v 29 Anju aguely tindatuo, Maria âpaunzedyly âda tâidyly nutuba idyly, âseguâdâdyly. Âdakeze mâkâ aguely tiuntudyze. \p — Âdaituoka arâ amyguely? — kely. \p \v 30 Aituo anju aguely: \p — Tâseanezeba ikâ, Maria — kely. \p — Deus induakeyby âmâ, koendâ kehoem nhetoem — kely. \p \v 31 — Adamyze âmâ. Jesus kelygue ise âmery mâenzetâdyly. \v 32 Aunlo kulâ keba ise mâkâ, uguondoem ituo. “Deus ton-honreim imery” ise mâkâ. Pymâem ienehonze Deus. Tydamudo Davi pymâem atobyry ara ise âmery pymâ tâgarein-em awyly — kely. \p \v 33 — Jacó iweompyry modo iwymâryem, enimoem warâ lâpylâ ise. Aunlolâ ise pymâem awyly, typygueim keba — kely\f + \fr 1:33 \ft Israel lâpylâ Jacó ezedy eagonro. Awylygue iweompyry Israelitasgue âzezekeoly.\f*. \p \v 34 Aituo Maria anjuram aguely: \p — Âdaraka ise awârâ aidyly? Âdykâ mawânkâ uguondo ynanâbyra — kely. \p \v 35 Aituo anju aguely: \p — Deus Ispiriturygue ise madamyly. Deus tâgareim Ispiritury onwa âese âmezehoem. Awylygue ise iamudo iazeim “Kywymâry Deus Imery” kelygue ezeku. Deus imery tawylygue ise, Deus ize ato lelâ anhekyly — kely. \p \v 36 — Âpemugu Isabel agâ aityby enanâguegâ. “Nimezewâbyra ise awâkâ” kehobyry mâkâ. Iwerâ olâ aripienlâ tymegue, seis nunâguetogue. \v 37 Âdy adiendyse tato adyese lelâ Deus — kely. \p \v 38 Aituo Maria aguely: \p — Âdy Deus aidyse ato tâwâlâ ise yagâ anhedyly ize tato aralâ — kely Maria. \p Maria aguepygueduo anju odopâdyly Deus eydâ atoram. \s1 Maria, Isabel etyram idâhobyry \p \v 39 Iweâpa nipyralâ Maria ohondyly, xidadâ imeimbyry iwy donroram Judéia yan-yam tâtâhoem, Zacarias, Isabel warâ etyram. \v 40 Saintybyem, egawândyly. Typemugu Isabel nhedaenkuly. \v 41 Maria, Isabel nhedaenkudaylâ myakâwâm Isabel ioday iamudo âjitâgüily. Deus Ispiritury Isabel enomery nhuduly, waunroem aitaynrim modo wâgâ aguehoem. \v 42 Aituo Isabel aguely Mariaram: \p — Deus induakeyby âmâ pekodo modo enday, koendâ kehoem nhentoem, iamudo iazenri lâpylâ koendâ kehoem tientoem warâ. \v 43 Odaypa iazeim iamudo ise ton-honreim kuru, ymery takaze kehoem. Tuomare olâ urâ, âmâ Kâmakerim ise ietyram mâetobyry wâgâ. \v 44 Iedaenkuly tindatuo, iamudo niomazeagui woday, nâjitâgüiagui warâ. \v 45 Tuomareim lelâlâ âmâ, Deus koendonro âmâem anhetobyry wâgâ; warâ kehobyry tâinwânse mawylygue — kely Isabel Mariaram. \s1 Maria, Deus koendonroem awyly wâgâ tygâkyem aguehobyry \p \v 46 Aituo Maria aguely: \q1 — Ywymâry Deus koendonro awyly wâgâ tunâgue urâ yangahu oday. \q1 \v 47 Iemakerim mâkâ. Toenzepa womaru. \q1 \v 48 Âdy mâkeba urâ, ienanânehomba olâ keankâ. \q2 Iwerâma ise idânârâ aguelymo: \q3 “Koendonroem Maria awyly Deus xurâem, \q3 Deus aguehobyry ara aitobyry wâgâ” kelymo ise. \q1 \v 49 Ton-honreim lelâlâ awâkâ Deus; koendâ kehoem iedyly. \q2 Koendonro lelâ aieni awâkâ. \q1 \v 50 Koendonro tawyly tânehonze idânârâ âwankuem tyetânry modoram, \q3 adaguhobyrylâ, xypyryam kehoem warâ. \q1 \v 51 Toenzepa ton-honreim awâkâ. \q2 Tâwâlâ kulâ tywâgâ koendonroem tawyly aguewâni modo tainze Deus. \q1 \v 52 Ton-honruneim modo ton-honremba tyese, \q3 ton-honrenry eon-honru tuduze warâ. \q1 \v 53 Âdy pebaom modoram âdy koendonro modo tuduze Deus. \q2 Âdypeom modo olâ âdy peba tyese. \q1 \v 54 Xina nâzemakeo. \q2 Israelita domodo agâ koendonroem tawyly adâkehobyry nenanânehomba Deus. \q1 \v 55 Iweâpa myakâwândy aguely tako Abraão agâ: \q3 “Koendâ ise urâ agâ, âweom agâ warâ” kewândymy. \q2 Adâkehobyry anhedyly \m — kely Maria. \p \v 56 Azagâ tokalâ warâ nunâ lelâ Maria, Isabel agâ awyly. Ilâpyryem tâtyram odopâdyly.\fig |src="CN01610b.tif" size="col" loc="Luke 1:46-55" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 1.46-55" \fig* \s1 Zacarias, Isabel warâ imery iazehobyry \p \v 57 Alâ Isabel âjihuadâdo odaji idyly. Uguondo imeimbyry iazely. \v 58 Ety iwaguepaom modo, ipemugudo warâ imery iazehobyry egary indadylymo. Awylygue, Deus, Isabel agâ koendonroem kuru awyly nhutulymo. Idânârâ nhomaendylymo eagâ. \p \v 59 Iamudo iazehobyry tokalâ semana ipygueduo, âtybe myakâwâm ezedy xuduho, ilery ety iopiry satâho warâ. Mâkâ uguondo imeimbyry ilery ety nhatâlymo, judeuem awyly xutuhoem. Tonlo modo wâne Zacariasgue tienzetâdyze awylymo, nhunwym ezedyguelâ. \p \v 60 Aituo iamudo ise aguely: \p — “João” ise ezedy — kely. \p \v 61 Aituo aguelymo: \p — Âdaituo? Awârâgue tâzekeingue typemuguneba âmaemo — kelymo. \p \v 62 Isabel, “Zacarias” kelygue tienzetâdyzeba awyly tiuntuduomo, tâmarygue nhunwym nhapâiguelymo, âdakelygue tienzetâdyze awyly tiuntuhomoem. \v 63 Tâmaryguelâ Zacarias tinweniho nhekadyly. Nhuduypymo wâgâ inwenily: “ ‘João’ ise iamudo ezedy” kely inwenily. Âze inweniby tientuomo, idânârâ eydonro modo âseguâdâdylymo. \v 64 Awârâ ume kehoem myakâwâm Zacarias âjitain-ondyly. Deus koendonroem awyly wâgâ aguely. \v 65 Aituo toenzepa tonlo modo âseguâdâdylymo. Târâ tâtyuneim modo tâinkâ lelâba, iwy odakâ Judéia eynynonro awârâ modoem, mâkâ aitobyry lelâ nhegatulymo. \v 66 Idânârâ egary idataynrimbyry modo ara awârâ wâgâ xunâgumo âpaunzedylymo, aguelymo lâpylâ warâ: \p — Uguondo aunlo kulâ mâkeba ise awâkâ. Âdy wânkâ ise anhekyly? — kelymo. \p Kywymâry Deus olâ mykâinane tâenselâ-ro warâ ton-honrugue. \s1 Zacarias âdydo imeom aidyly wâgâ aguehobyry \p \v 67 Aituo myakâwâm Deus Ispiritury, Zacarias enomery nhuduly. Deus aguehobyry nhegatuly: \q1 \v 68 — Koendonro mawyly wâgâ xina aguely, pymâ Deus! \q2 Xina israelita domodo xurâem koendonro âmâ. \q2 Kâmaynodâpa xina etyze mâedâ. \q3 Âynynonro modo memake. \q2 \v 69 Xina emakerim ton-honreim migonodâ, pymâ Davi iwerypyry. \q1 \v 70 Âunâry egatuwâni modo agâlâ myakâwâm amyguely: \q2 “Igonose urâ Davi iwerypyry, Messias” myguely. \q3 Amyguehobyry aralâ amidyly. \q1 \v 71 “Imakezemo urâ âduerymo amaymba. \q3 Âizepanromo amaymba warâ” myguely. \q1 \v 72 “Âtyendâmolâ ise urâ, âweonmo lâpylâ warâ. \q3 Agâmo auguehobyry kâenanânehonwâbyra ise urâ” \q3 warâ myakâwândy xina idamudoram amyguely. \q1 \v 73-74 Saguhoenlâ myakâwândy xina idamu Abraãoram amyguely: \q2 “Âweompyry modo iduery amaymba emakeze urâ, \q3 tyanepa auguehobyry anhetomoem. \q2 Auguehobyry agânhepyra witaymba urâ” myguely myakâwâm. \q1 \v 75 Warâ myakâwândy amyguely, aunloenlâ, xina israelita domodo âmâenlâ itoem, \q3 ize mato lelâ xina anhetoem warâ \m — kely Zacarias, Deusram. \p \v 76 Ilâpygueduo, Zacarias tymeryram aguely: \q1 — Ymery, Deus Ton-honreim xunâry aguenri ise âmâ. \q1 Pymâ tâgareim iray todohondyly wâne saintodâ, \q2 myara ise Kywymâry saindyly iray kurâ domodo mâunrudyly. \q1 \v 77 Warâ ise israelita domodoram amyguely: \q2 “Deus kâmakeze. \q2 Inakanhe aguitobyry Deus xygakeze” myguely ise, ymery. \q1 \v 78 Toenzepa awâkâ Deus kywynedyly. \q2 Aunlolâ kagâ koendâ awyly. \q1 Kâmakerim igonose. \q2 Deusdâpalâ ise Kâmakerim âewyly. \q1 Kyajimanânibe awylygue wâne kytâho kiendyly myara ise mâkâ wâgâ Deusram tâdâtâly kiuntuly. \q1 \v 79 Deus wâgâ xutuen-honze kyam. \q2 Iwerâma iamu odano ara kulâ kurâ-ro. \q1 Tâjiguely amaym kulâ kurâ. \q2 Kâmakerim olâ ise ânwa iajimanâni ara. \q1 Deus agâ koendâ lelâ kyese, tyanepa eagâ kitoem — kely Zacarias tymeryam. \p \v 80 Zacarias imery ago idyly, uguondoem idyly. Deus wâgâ nhutuly, iwâgâ aguely warâ Deus Ispiriturybe xuturim awylygue. Âji âdy peba atoram idâly wao, Deus itaumbyry israelita modoram tiengatuly iraynâ. \c 2 \s1 Jesus Cristo iazehobyry \r (Mt 1.18-25) \p \v 1 João iazepygueduo, iweâpa nipyralâ myakâwâm pymâ kuru Roma donro Augusto aguely: \p — Urâ Augusto, pymâ kuru. Xirâ ytaumbyry kâingonodyly idânârâ kurâdo kâentaynly modoram: “Idânârâ âmaemo âdamudomo iazehobyrydâlâ izedymo iweniehonwâdaungâ. Kurâdo kampâguely mawânrâ” — kely. \p \v 2 Saguhoem kuru kurâ domodo sapâguelylâ myakâwâm Augusto pymâem awyly ume. Ilâ ume Cirênio pymâ Siriadâ. \v 3 Aituo idânârâ kurâ domodo idâwâdylymo tydamudo iazehobyryanlâ, tâzedy iweniehonze. \p \v 4 Aituo myakâwâm xidadâ Nazaré, Galiléia eynynonro dombyryem José idâly Belémram, Judéia eynynonro anaxi. Pymâ Davi iwerypyry myakâwâm mâkâ. Awylygue tâzedy iweniehonze idâly Belémram, Davi iazehobyryanlâ. \v 5 Tywydy agâlâ myakâwâm José Belémram idâly. Idâhu imeâgâemba myakâwâm Maria. \v 6 Belémdâ ataymolâ myakâwâm iamudo egaseho saindyly. \v 7 Toenzepa myakâwâm târâ kurâdo awyly. Âtâ âxidâdomo peba myakâwâm. Awylygue myakâwâm tapirâ xykyhodâlâ âxidâdylymo. Târâ Maria imebyary uguondo imeimbyry iazely. Tymery ikowendânibyryem myakâwâm Maria nheguetunâdyly tapirâ xuato odaji.\fig |src="CN01616b.tif" size="span" loc="Luke 2:4-7" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 2.4-7" \fig* \s1 Kaneru etaynrim modoram anju, “Jesus niazeaki” kehobyry \p \v 8 Kopae myakâwâm kaneru etaynrim modo poji anaym awylymo, Belémdâ iwaguepalâ, tâguy kaneru ese. \v 9 Aituo anju âepanâguely eyanmo, Deus tâmaryem ingonotyby. Tohozely kehoem myakâwâm, Deus eydâpa âewyly awylygue. Târâ kaneru eni mododâ MAH warâ kehoem myakâwâm peto odano ara kehoem iajimadyly. Aituo toenzepa âseanedylymo. \p \v 10 Anju olâ aguely: \p — Tâseanezeba itaungâ! Unâ iwâkuru egatuze xirâ âyanmo kâewyly. Idânârâ xirâ unâ idataynrim modo toenzepa iomazeze — kely myakâwâm. \v 11 — Imakerinmo niazeaki iwerâ, târâ Davi iazehobyrydâ. Deus Ingonotyby mâkâ, Messias, âwymârymoem. \v 12 Âkealâ augueho mâuntuhomoem, tapirâ xuato oday ise uguondo imeimbyry ituwymbyem eguetunâdybyem warâ mâendylymo — kely myakâwâm. \p \v 13 Inepa lâpylâ toenzepa anju modo âepanâguewâdyly. Igâtudylymo myakâwâm: \p \v 14 — Târâ eydâ atodâ Deus nâzehogueo! Xirâ onro anano modo nadahuliba nidâmo, turâem itoem Deus induakewâdyby modo! — kely myakâwâm, igâkymo.\fig |src="CN01621B.tif" size="span" loc="Luke 2:8-14" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 2.8-14" \fig* \p \v 15 Tygâtubygueduomo myakâwâm anju domodo odopâdylymo lelâ Deusranlâ. Odopâbygueduomo myakâwâm kaneru etaynrim modo âjigue aguelymo: \p — Inoro Belémram, âdaityby kyzeta. Kywymâry aguehobyry kudutura — kelymo. \p \v 16 Inepa kehoem myakâwâm idâlymo. Maria, José, warâ nhedylymo. Tapirâ xuato oday iamudo nhedylymo eguetunâdybyem, ituwymbyem warâ. \v 17 Aituo anju domodo iamudo wâgâ aguehobyry nhegatulymo. \v 18 Kaneru etaynrim modo aguehobyry idanipyry modo toenzepa kehoem myakâwâm âsewânilymo. \v 19 Maria tyangahu oday xunâgu mârâ nhegatuybymo wâgâ. Awârâ modo tyangahu oday nhekanâdyly. \v 20 Aituo myakâwâm iamudo enipyryem uguondo modo, poji anaxi odopâdylymo. Deus koendonro awyly wâgâ igâkymo Deus wâgâ iomarumo. \p — Koendonro lelâlâ Deus, koendonro modo kientoem, kindatoem warâ anhetobyry wâgâ — kely, igâkymo. \p Anju domodo aguehobyry aralâ myakâwâm nhedylymo. \s1 Iamudo nhezetâdomobyry \p \v 21 Iamudo iazehobyry tokalâ semana itybyem awyly ume, âtybe myakâwâm, ezedy xuduho, judeu domodo aito ara. Ilery ety nhatâlymo lâpylâ myakâwâm, israelitalâ awyly xutuhoem, Deus induakeyby ewy. “Jesus” kelygue nhezetâdylymo. Maria nadamypalâ myakâwâm anju aguely: “ ‘Jesus’ kelygue ise mâenzetâdylymo” kely. \s1 Maria, José warâ iamudo nhatomobyry Deus ety odaji \p \v 22 Ilâpygueduo, Maria inwânwândyly myakâwâm Deus ety odaji tâtâho saindyly, pekodo ekuize israelita Deus aguehobyry ara aito. Aituo myakâwâm Maria, José warâ iamudo Jerusalémram nhadylymo, Deusram enehonze. Kurâdo eynynâ Deus agâ agueinram nhenehonlymo, iamudo Deus xurâ awyly xutuhoem. \v 23 Saguhoem Moisés inweniby mawânrâ myakâwândymy: “Saguho iamudo iazeypy watay, Deus xurâem lelâ” kewândymy. \v 24 Jesus ise idâly myakâwâm azagâ tawâguneim modogue tâmase, Deusram tiengamehoem. Deus ety oday tâwaneinram nhuduly, mâkâ nhâhoem, nhaduântoem warâ. Moisés inweniby wâgâ mawânrâ iwenibyem: “Pekodo âdy pebaom iamudo iazeypy ise israelita watay, azagâ papa, azagâ pâmuko atay warâ nhuduly” kely. \p \v 25 Mârâ ume uguondo Simeão tâtyem myakâwâm Jerusalémdâ. Judeu domodo ezewenry eynynonro mykâinane. Deus ize ato ara lelâ mykâinane aidyly. Alâ mykâinane typemugudo emakerim Deus ingonodyly nhenuendyly. Eagâlâ mykâinane Deus Ispiritury. \v 26 “Âiguely iraynâ ese âmâ Deus Ingonotyby” Deus Ispiritury kehobyrylâ Simeãoram. \v 27 Jesus Deus ety odaji sato emedyly ume Deus Ispiritury aguely myakâwâm Simeãoram: \p — Idâ Deus ety odaji — kely. \p Aituo myakâwâm idâly. Maria, José warâ iamudo Jesus agâ saindylymo myakâwâm; Deus itaumbyry iweniby agueho ara aidylymo. \v 28 Aituo Simeãoram âzeholymo. Simeão iamudo nhanâdyly. Deus koendonroem awyly wâgâ aguely: \q1 \v 29 — Iweâma tuomare urâ, Pymâ Deus. \q2 “Igonose urâ” myguehobyry migonodâma. \q2 Alâ ise. Tâwâlâ ise iweâma yiguely. \q1 \v 30 Ienugue kehoenma setai, merâ kurâ domodo emakerim âydâpa âetyby. \q2 \v 31 Idânârâ kurâdo emakerin-em migonodâ. \q1 \v 32 Judeu keba modoram xutuen-honze âdara Deus ize awyly, \q2 iajinu wâne kydadakobâdo nhesagonly myara. \q1 Mâkâ wâgâ, judeu domodo koendâ aguehonze, kurâ domodo mâinduakeyby \m — kely myakâwâm Simeão Deusram. \p \v 33 Simeão iamudo wâgâ aguely tindatuo myakâwâm José, Maria warâ âsewânilymo. \v 34 Simeão agueondyly myakâwâm eyanmo: \p — Deus agâmolâ ise, nhenimoem — kely. \p Aituo myakâwâm Jesus isenra aguely: \p — Deus induakeyby wâne merâ iamudo, kypemugudo judeu domodo ewy âmery neinwâmpyramo olâ ise. Awylygue ise Deus agâpa âieholymo. Igueduomo âji tâdâsenagazedoram ise idâlymo. Tâlâ pylâ olâ ise âmery einwânni modo. Deus eydâpa nâiehobamo ise-ro warâ. Igueduomo eydâ atoram ise idâlymo. Âmerylâ ise kurâ domodoram âdara âsemaguelymo wâgâ aguenri. Toenzepa olâ ise izepanro modo. \v 35 Deus âdara kydawyly xutuen-honze, Jesus eynynâ, eynynâba warâ kydawyly. Âsenagazeze âmâ, âmery aietaynlygue. Espadague ihoguyby ara ise âmâ — kely Simeão, Jesus isenra. \p \v 36 Ilâpyryem myakâwâm aripi Ana saindyly, Deus itaumbyry agueim, Maria, José warâ iamudo agâ, Deus ety oday atomoram. Fanuel exiry myakâwâm mâkâ, judeu domodo ewy myakâwâm Aser iweompyry. Âwynsaundoem tatay myakâwâm ohogüinly. Sete anu ohogüimbyem awyly ume olâ myakâwâm iso iguely. \v 37 Iweâpa myakâwâm pypâbyryem awyly. Oitenta e quatro anupe myakâwâm ilâem. Alâ mykâinane idâly Deus ety odaji. Kopae, peto oday alelâ mykâinane Deus wâgâ aguely. Nâwinduapyra tâise mykâinane, Deus agâ adâkehoem. \v 38 Simeão, Maria, José warâ agâ xunâgu ume myakâwâm mâkâ saindyly, aguely: \p — Koendonrolâ enra Deus! — kely. \p Deus Jerusalém donro modo nhemakely enuenni lâpylâ myakâwâm Ana. Kurâ domodoram aguely lâpylâ Maria imery wâgâ. \s1 Maria, José warâ Jesus agâ Nazaréram odopâdomobyry \p \v 39 Moisés ezewenry ara aitybyem myakâwâm José, Maria warâ iamudo agâ odopâdylymo Galiléia yan-yam, tâtymoram Nazaré anaxi. \p \v 40 Iamudo ago idyly myakâwâm. Eon-howanzedyly, enomezezedyly warâ. Koendâ lelâ myakâwâm Deus nhedyly. \s1 Jesus doze anupe atay, Páscoa etyguedoram idâhobyry todo modo agâ \p \v 41 Aunlolâ myakâwâm José, Maria warâ Jerusalémram idâlymo Páscoa etyguedoram, Egitodâba tydamudo âsemaguehobyry etyguedoram. \v 42 Jesus doze anupe awyly ume Páscoa etyguedoram idâlymo myakâwâm Jerusalémram, ezewenrymolâ awylygue. \v 43 Âtybygueduo myakâwâm José, Maria warâ odopâdylymo tâtyam. Jesus Jerusalémdâlâ âxiânly nepyramo myakâwâm. \v 44 Odopâdaynrim modo duaylâ enanajimo. Iguandyly ara lelâ ânwa oze idâlymo. Iguandyly ume myakâwâm nhuinlymo, typemugudo duay, tataen-ho modo agâ warâ. \v 45 Nepyramo olâ. Aituo myakâwâm emetobyry aralâ xuize odopâdylymo Jerusalémram. Tuguanse myakâwâm, nhuinlymo. \v 46 Deus ety oday myakâwâm nhedylymo, Moisés inweniby wâgâ aguewâni modo duay ekadybyem. Eagâmo xunâgu, aguelymo, indadyly, nhapâiguely idyly ume. \v 47 Toenzepa myakâwâm târâ idataynrim modo âsewânily. \p — Aekuru wânkâ merâ iamudo enomegu! Tutuze lelâlâ merâ koendâ kehoem kunâry in-hoguly! — kelymo. \p \v 48 Maria, José warâ âsewânilymo lâpylâ, tientuo, tindatuo warâ. Ise aguely myakâwâm eyam: \p — Xina arâ akâiedâ, Mery. Urâ, unwâm warâ âdykâ mawyly nutuba tawylygue, toenzepa xina âwize nâsenagazedâ — kely Maria. \p \v 49 Aituo myakâwâm Jesus aguely eyanmo: \p — Uipa midysemo. Pabai ety odaylâ wawyly mutudyzemo — kely. \p \v 50 Arâ Jesus agueduo nutubamo myakâwâm âdakeze aguely awyly. Nutubamo myakâwâm âdy aiese kuru Jesus âewyly awyly.\fig |src="CN01647B.tif" size="span" loc="Luke 2:41-50" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 2.41-50" \fig* \p \v 51 Aituo myakâwâm Jesus odopâdyly eagâmo Nazaréram. Aguelymo nakabyra. Ise olâ myakâwâm idânârâ aitaymby modo nenanânehomba. \p \v 52 Jesus ago idyly, enomezely alelâ. Toenzepa kurâ domodo, Deus warâ ize atoem awyly. \c 3 \s1 João kurâ domodoram Jesus âewyly wâgâ aguehobyry \r (Mt 3.1-12; Mc 1.1-8; Jo 1.19-28) \p \v 1 João, Deus itaumbyry nhegatuly adaguly ume, quinze anos myani Tibério, Romadâ pymâem awyly. Pôncio Pilatos myani Judéia donro modo iwymâry. Galiléia donro modo iwymâry myani Herodes. Iwaigoru Filipe myani Ituréia eynynâ, Traconitesdâ warâ pymâem awyly. Lisânias myani Abilenedâ pymâ. \v 2 Anás, Caifás warâ myani kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymâry kuru. Âji âdy peba atodâ myani Zacarias imery, João. Târâ awyly ume myani Deus aguely eyam, tytaumbyry egatuze kurâ domodoram idâhoem. \v 3 Aituo myani João Deus itaumbyry egatuze idâly. Idânârâ paru Jordão eynynâ mykâinane adakobâdyly, Deus itaumbyry egatuze. Warâ myani aguezesedyly: \p — Âjityendaungâ inakanhe amitomobyry wâgâ. Deus izepa ato aiedyly imowâdaungâ. Deus einwântaungâ, inakanhe amitomobyry nhygakehoem. Parugue batiza âiehowâdaungâ, inakanhe mawylymo imoimbyryem mawylymo mâenehon-homoem — kely mykâinane. \p \v 4 Saguhoem Deus itaumbyry egatuim Isaías aguehobyry ara awârâ aidyly: \q1 “Messias wâgâ agueim târâ âji âdy peba atodâ ise aguely. \q2 Adâkely idase âetaymby modoram: \q1 ‘Inepa ise Deus Ingonotyby saindyly. \q2 Izepa ato aiedyly imowâdaungâ. \q1 On-hondybyem lelâ itaungâ, aguely mâindatomoem. \q1 Pymâ ton-honreim kâty anaxi âewyly kiuntuduo wâne, \q2 kâty inatary tuonse, tuonkeze warâ kurâ, \q2 myara on-hondybyem lelâ itaungâ saindyly iray. \q1 \v 5 Idânârâ koendâpanro modo kua iedyly. \q1 Tâtaguneim modo mâentamuhomo ara; \q2 tywyguneim modo, mâinwyguehomo ara, \q2 ânwa tâkâineim, mâenkâinuguehomo ara, \q2 ânwa tâtagueim modo, tywyguneim modo warâ âzekiba lelâ mânhetomo ara warâ, \q1 Arâ lâpylâ ise inakai modo mâinmolymo, Deus Ingonotyby iray. \q1 \v 6 Idânârâ kurâ domodo ese âdara Deus kâmakely awyly’ kely ise” \m kewândymy Isaías. \p João Batista myani Kywymâry saindyly egatuim. \v 7 João, Deus itaumbyry nhegatuduo, toenzepa kurâdo idâly eyam: \p — Batiza tyedyse xina — kelymo. \p Tyam idâwâni modoram myani João aguely: \p — Âgâu poji âduguely ume âsemagueze kewâni ara kulâ âmaemo! Warâ wâne amyguelymo: “João batiza kyetuo ise kydâsemaguely. Deus kânagazedaymba ise” myguelymo. \v 8 “Deus eynynonro urâ” myguelymo wâne, Deus eynynonro keba olâ âmaemo. Deus izepa ato amânhetomobyry wâgâ tâjityenze mawylymo enehorim aietaungâ, inakanhe amidylymo imoimbyryem mawylymo mâenehon-homoem warâ. “Deus kânagazenehonwâbyra ise, Abraão iweonma kurâ” tâkezeba itaungâ. Abraão iweryem tadawyly mâkeba mârâ kuru. Âdy mâkeba awârâ! Auguely xirâ âyanmo. Ton-honre Deus, xirâ tuhu modo Abraão iweryem ienehonze. \v 9 Nady koendâ ewisedânry pygue satâly. Iwindy âzesagueoly. Peto onwanji adameoly alelâ aieholy. Nady koendâ ewisedânry ara kulâ âmaemo. Deus izepa ato mâinmopa âmaemo watay, inepa ise Deus inagazedylymo — kely myani João. \p \v 10 Aituo myani kurâdo aguely: \p — Âdaraka Deus xina aidyse awyly? — kelymo. \p \v 11 João in-hoguly: \p — Deus tâinwânse lelâlâ mawylymo enehonwâdaungâ. Itymo owogonromo azagâpe âmaemo watay, ipaonra tokalâ âunduwâtaungâ. Typynigue mataymo, epajigâdaungâ ipanro agâ — kely. \p \v 12 Aituo myani Romadâ pymâem dinheru impostu ebyry emakewâni modo ewy saindyly. João batiza tyedysemo, Deus xurâem tawyly tienehon-homoem. Aituo João nhapâiguelymo myani: \p — Konomedâni, âdara kuruka ise xina aidyly, Deus tâinwânse tawyly tienehon-hoem? — kelymo. \p \v 13 Aituo João in-hoguly: \p — Pymâ aguehobyry ara lelâ dinheru emakewâdaungâ. Âunârymo wâgâ kulâ imâem nhuduhomoem adâkezeba itaungâ — kely. \p \v 14 Sodadu domodo ewyram lâpylâ myani adapâigueoly: \p — Xina-ro? Âdaraka ise xina aidyly, inakanhe adâidyly imoimbyryem tawyly, Deus einwânniem tawyly warâ tienehon-hoem? — kelymo. \p Aituo myani João in-hoguly: \p — Ânguy idinheruru kâzemakewâdaundâ, tutoguyze kehoem. Ânguy âdanipyra kulâ âdygue kâzewentâdaundâ. Tuomare lelâ itaungâ ipywadomogue — kely. \p \v 15 Toenzepa myani kurâdo inwauntunu, koendonro modo lelâ aini awyly tiuntuduomo. Aituo âjigue aguelymo: \p — Messias kinwânwânkylylâ keanra awâkâ João, Deus Ingonotyby! — kelymo. \p \v 16 Aituo myani idânârâ eyanmo João aguely: \p — Âese eagonro Deus wâgâ aguenri. Ton-honreim ise mâkâ, iemyenro keba. Mâkâ ise yakadâ kuru ton-honreim. Ihuru kâingokehoem, ihuru etary ekâjiguerin-em witoenlâ nudupa lâgâlâ. Urâ parugue batiza âenimo, Deus izepa ato amânhetomobyry wâgâ tâjityenze mawylymo mâenehon-homoem, inakanhe amidylymo imoimbyryem mawylymo mâenehon-homoem warâ. Mâkâ âeni ise Deus Ispiritury xudunri, eynynâ mawylymo xutuhoem. Inakanhe amitomobyry xygakeze, peto wâne saxium tyaduânse âpa ezay myara\f + \fr 3:16 \ft Ilâ ume tâwaneinhe sanâtyby modo myakâwâm adakobâni modo ihuru etary ekâjigueim, etyim, ihuru igokeim warâ.\f*. \v 17 Trigu ekaunâni wâne ewy wâgâpa ewily tyekygueze myara ini mâkâ. Tynynonro modo iduakewâze ejidy tâkehobyryanlâ ise nhekanâdyly, trigu etary kehobyry odajilâ ekanâdyly myara. Tynynâbaom modo olâ typygueba kehoem enagazeze, peto âdaunloenlâ nhâtânry onwanji ise nhamely — kely João. \p \v 18 Arâ adâkely umelâ myani, João, Deus itaumbyry nhegatuly kurâdoram. Mârâgue lelâba nhurudylymo. Ton-honre kehoem eyanmo aguely. \v 19 Pymâ Herodes, Herodias agâ ohogüimbyem. Herodes iwaigoru iwydylâ myani mâkâ. Aituo João aguely Herodesram: \p — Koendâ inkâba âwaigoru iwydy agâ mohogüinly — kely pymânra. \p Idânârâ inakanhe aitobyry modo wâgâ lâpylâ warâ aguely. \v 20 Herodes olâ João aguely neinwâmpyra. Nhawânehonly lelâ, kadeia odaxi nhetadânehonly warâ. \s1 João Jesus batiza nhetobyry \r (Mt 3.13-17; Mc 1.9-11) \p \v 21 Tâzetadâoly iraynâ, João toenzepa kurâ domodo batiza tyese, Deus eynynonroem tawyly nhenehon-homoem. Alâpylâ Jesus batiza âieholy Joãoram, Deus eynynonroem tawyly tienehon-hoem. Paikayba itybyem, Jesus aguely myani Deus agâ. Aituo kau âzenahunguely. \v 22 Papaem myani Deus Ispiritury xytâguyly nhonwa. Aituo myani kau odaypa Deus itanru indadyly lâpylâ. \p — Ymery âmâ, toenzepa kâinwyneguyly; toenzepa womazeâni âmâ — kely Deus. \s1 Jesus idamudo \r (Mt 1.1-17) \p \v 23 Batiza tyepygueduolâ myani Jesus Deus xunâry egatuly nhaguly. Trinta anu awârâempe myani. Judeu domodo xurâem, José imery mâkâ. Eli imery, José. \v 24 Matate imery, Eli. Levi imery, Matate. Melqui imery, Levi. Janai imery, Melqui. José imery, Janai. \v 25 Matatias imery, José. Amós imery, Matatias. Naum imery, Amós. Esli imery, Naum. Nagai imery, Esli. \v 26 Maate imery, Nagai. Matatias imery, Maate. Semei imery, Matatias. José imery, Semei. Jodá imery, José. \v 27 Joanã imery, Jodá. Resa imery, Joanã. Zorobabel imery, Resa. Salatiel imery, Zorobabel. Neri imery, Salatiel. \v 28 Melqui imery, Neri. Adi imery, Melqui. Cosã imery, Adi. Elmadã imery, Cosã. Er imery, Elmadã. \v 29 Josué imery, Er. Eliézer imery, Josué. Jorim imery, Eliézer. Matate imery, Jorim. Levi imery, Matate. \v 30 Simeão imery, Levi. Judá imery, Simeão. José imery, Judá. Jonã imery, José. Eliaquim imery, Jonã. \v 31 Meleá imery, Eliaquim. Mená imery, Meleá. Matatá imery, Mená. Natã imery, Matatá. Davi imery, Natã. \v 32 Jessé imery, Davi. Obede imery, Jessé. Boaz imery, Obede. Salá imery, Boaz. Nasom imery, Salá. \v 33 Aminadabe imery, Nasom. Admim imery, Aminadabe. Arni imery, Admim. Esrom imery, Arni. Peres imery, Esrom. Judá imery, Peres. \v 34 Jacó imery, Judá. Isaque imery, Jacó. Abraão imery, Isaque. Tera imery, Abraão. Naor imery, Tera. \v 35 Serugue imery, Naor. Reú imery, Serugue. Pelegue imery, Reú. Éber imery, Pelegue. Salá imery, Éber. \v 36 Cainã imery, Salá. Arpaxade imery, Cainã. Sem imery, Arpaxade. Noé imery, Sem. Lameque imery, Noé. \v 37 Matusalém imery, Lameque. Enoque imery, Matusalém. Jarede imery, Enoque. Maalalel imery myakâwândy Jarede. Cainã imery, Maalalel. \v 38 Enos imery, Cainã. Sete imery, Enos. Adão imery, Sete. Deus nhygatyby myakâwândy Adão. \c 4 \s1 Deus ize ato araba Jesus aitoem, Satanás aiese kehobyry \r (Mt 4.1-11; Mc 1.12-13) \p \v 1 Deus xurâem tawyly tienehon-hoem Joãoram batiza âiehoybyem myani Jesus paru Jordãodâpa âxiguely. Deus Ispiritury agâ myani. Aituo Deus Ispirituryam adaholy âdy peba atoram. \v 2 Quarenta iguandyly, quarenta emedyly warâ myani Jesus târâ awyly. Târâ tawyly ara, nâwinduapyra. Alâ myani ewindupadyly. Târâ atay Deus iduery Satanás âepanâguely. Toenzepa wâne Jesus enokuze kely, Deus aguehobyry nhakadoem. \v 3 Aituo Satanás eyam aguely: \p — “Deus imery urâ” mygueansema. Âkealâ kuru amyguely-ro watay, awârâ tuhu pãoem iekâ pylâ — kely. \p \v 4 Aituo Jesus aguely: \p — Amyguehobyry agânhetaymba ise urâ. “Pão kiendawynlygue lelâ inkâba kyiguepa kydawyly” kely iwenibybe Deus itaumbyry awo wâgâ — kely Jesus. \p \v 5 Ilâpyryem iwy onwa adaholy Satanásram. Idânârâ kehoem onro anano modo nhenehonly. \v 6 Aituo myani aguely: \p — Idânârâ awârâ mâentaynly modo iwymâryem âese urâ. Tâinkâ lelâba ise pymâem mawyly. Koendonro modo idânârâ âmâem xuduwâse urâ. Idânârâ awârâ mâentaynly modo sodoma urâ. Ânguylâ pymâem kânhedyse urâ-ro watay, adyese urâ. \v 7 Âmâenlâ ise idânârâ awârâ modo, ienado âzeguhoam midyly, yrentoen-ro watay — kely. \p \v 8 Jesus aguely: \p — Inado âzeguhoam witaymba ise urâ! Warâ Deus itaumbyry aguely: \q1 “Kywymâry Deus enado lelâ âzeguhoam itaungâ. \q2 Aguehobyry ara lelâ aitaungâ” \m kely iwenibyem — kely myani Jesus. \p \v 9 Ilâpygueduo myani Satanás, Jesus nhadyly Jerusalémram. Deus ety nhangakuedaji sanipyryem aguely: \p — “Deus imery urâ” mygueansema. Âkealâ kuru amyguely-ro watay, tarâpa onro onwa adamegâ. \v 10 Mâdyâwâpyra ise âmâ. Warâ mawânrâ iwenibyem Deus itaumbyry awo wâgâ: \q2 “Deus nhese lelâ. \q2 Anju domodo igonose awâniem. \q1 \v 11 Âihugueduo, awâse lelâ tâmarygue, \q2 âda mipyra mitoem, âhuru tuhu onwa nâdyâpa itoem warâ” \m kely iwenibybe mawânrâ — kely myani Satanás. \p \v 12 Aituo myani Jesus eyam aguely: \p — Onro onwa kadamewâbyra ise urâ. Warâ lâpylâ iwenibyem awyly Deus itaumbyry awo wâgâ: \q2 “Deus imakelymo mâentomoem kulâ, kâmayno akâiedaundâ. \q2 Amidylymo-ro watay, mâinwâmpyra mawylymo kulâ ise mâenehonlymo” \m warâ lâpylâ iwenibyem awyly — kely Jesus Satanásram. \p \v 13 Warâ myani Satanás aguely, Jesus Deus aguehobyry nhakadoem wâne. Satanás aguehobyry ara anipyra olâ myani Jesus. Aituo myani Satanás, Jesus nhodokely. Âdara kuru Jesus Deus aguehobyry nhakadoem adiendyly xutuze wao. \s1 Jesus Galiléia eynynâ tâwanu nhaguhobyry \r (Mt 4.12-17; Mc 1.14-15) \p \v 14 Jesus odopâdyly myani Galiléia yan-yam. Eagâlâ myani Deus Ispiritury. Idânârâ mârâ âji anakâ myani Jesus egary indadylymo. \v 15 Deus wâgâ mykâinane âzenomedâolymo, âtâ judeu domodo âtâdyguyho odakâ. Koendâ lelâ myani Jesus wâgâ aguelymo: \p — Idataungâ. Ânguy awâkâ ara koendâ konomedâni lâpeba! — kelymo. \s1 Nazaré donro modo Jesus neinwâmpyra atomobyry \r (Mt 13.53-58; Mc 6.1-6) \p \v 16 Târâpa Jesus âxiguely. Tânamadobyry Nazaréram idâly. Tâzekobyzegueho oday myani tâzewenry ara âtâ tâdâtâdyguyho odaji idâly. Târâ tawyly ume, saudyly myani Deus itaumbyry kaynâ kehoem tintain-hoem. \v 17 Aituo pape ituwymby imâsedo âduduoly, Isaías inweniby. Iweâpa Deus itaumbyry egatuimbyry myakâwândy mâkâ. Warâ kelydâ lelâ myani Jesus pape ituwymby nhawynkely: \q1 \v 18 “Kywymâry Deus Tyispiritury ingonodyly yam. \q2 Mâkâlâ keankâ ugononi, \q3 unâ iwâkuru âdy pebanro modoram kâengatuhoem, \q3 etadâdaymby modo, tânagazezeim modo warâ kâenmakehoem, \q3 epyem itaymby modo nhetondoem warâ. \q1 \v 19 ‘Iweâma ise Deus tynynonro modo nhemakely’ keze ugononi keankâ” \m warâ Deus itaumbyry awo wâgâ iwenibyem awyly — kely Jesus. \p \v 20 Tintaimbygueduo, Jesus pape imâsedo intuwyondyly. Târâ âtâ tâdâtâdyguyho oday tâwaneinram nhuduondyly, ekadyly. Idânârâ tonlo modo toenzepa myani Jesus nhesedylymo. \v 21 Aituo myani Jesus aguely: \p — Iwelo keba xirâ mâindakylymo; iwerâ olâ ise xirâ aidyly adaguly — kely. \p \v 22 Idânârâ tonlo modo aguely myani: \p — Idataungâ! Koendonro kehoem awâkâ uguondo! Âdydo imeom koendâ kehoem aguely, âdykâ kindatânry kehoem. José imery kulâ wâne, tonomegueim olâ — kelymo âjigue. \p \v 23 Aituo Jesus aguely: \p — Cafarnaumdâ awitobyry tutuze âmaemo. Awylygue ise târâ awitobyry ara, tarâ ienamadobyrydâ awidyse mawylymo. Warâ ise yam amyguelymo: “Tâwâlâ âsewiângâ, kua kyeni” myguelymo ise. Âdylâ adyesenry, agânhedyse mawylymo. \v 24 Unâ egatuim ipemugudoram kuru tâinwântuneba; âkelo kulâ einwânni. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. \p \v 25 — Saguhoem Deus tynynâ aguewâni modo eon-honru tuduze myakâwândy adyesenry modo anhetomoem, Israelita keba modo nhemawyadâdomoem. Elias ume toenzepa myakâwândy tarâ Israeldâ pypâbyry modo. Typynigueba tawylygue âsenagazeni modo, três anos e meio kopâ nihugueba awylygue, âdy âpa ezay ago nipyra awylygue, toenzepa myakâwândy pypâ israelita modo typyniguenry. \v 26 Deus olâmy Elias igonomâ Sarepta donro pypâ emawyadâze. Israelita keba myakâwândy mâkâ, Sidom eynynonro. Deus eon-honrugue myakâwândy Elias mâkâ pekodo ipyniry aguipaombyry agui nhenehonly, kopâ ihugueondyly nhotoem. Pypâ israelita xurâem myara aniempyra myakâwândy Elias. \v 27 Toenzepa lâpylâ myakâwândy tâdâjimituguelygue tâwânuneim modo tarâ Israeldâ, Eliseu ume. Deus olâ myakâwândy Eliseu eon-honru nudupa akaemo kua nhetoem. Sodadu domodo iwymâry Naamã keho kua iese lelâ ingonodyly, israelita keba myakâwândy mâkâ, Síria donro — kely Jesus. \p \v 28 Awârâ tindatuo, toenzepa iewiâpadylymo, judeu keba modo lelâ Deus nhemawyadâguyly kely tindatuo. \v 29 Aituo myani sautaynlymo. Sautybyem Jesus nhawâdylymo. Xidadâ odaypa nhadylymo. Iwy iay myani mârâ xidadâ ejiku. Awylygue iwy angataji nhadylymo. Târâpa igonose kelymo ihuguely, iguely itoem. \v 30 Âdaniepyramo olâ. Aituo Jesus kurâ domodo duakâ kehoem sakadyly. \s1 Jesus uguondo kadopâgue taseim kua nhetobyry \r (Mc 1.21-28) \p \v 31 Aituo myani Jesus idâly, Galiléia eynynonro xidadâ Cafarnaumram. Târâ myani kurâdo nhenomedâdyly tâzekobyzegueho oday. \v 32 Arâ nhenomedâdyly tindatuo myani toenzepa kehoem kurâdo âsewânilymo. Aguelymo: \p — Pymâ ara kehoem aguely. Adâkely tutuze, âkeá lelâlâ aguely warâ merâ — kelymo. \p \v 33 Tâlâ myani târâ âtâ tâdâtâdyguyho oday uguondo kadopâgue taseim. Uguondo oday myani kadopâ adaenkely Jesusram: \p \v 34 — Xina kâdynanâdâ. Tutuze urâ koendâ kehoem ânguy mawyly, Jesus Nazaré donro! Xina eon-honru etyze âetyby mawyly, tutuze urâ. Inakanhe amitaymba âmâ; Deus ingonotyby âmâ warâ — kely uguondo kadopâgue taseim; uguondo keba olâ agueim, kadopâ. \p \v 35 Ton-honre kehoem Jesus aguely mâkâ uguondo odano kadopâram: \p — MYK alelâ ikâ! Adâkeonzebane ikâ! Igasegâ iweâ lelâlâ merâ uguondo odaypa! — kely Jesus. \p Idânârâ kurâdo enanaym kehoem mâkâ kadopâ uguondo onro onwa nhamely. Onro onwa sameimbyryem kadopâ egasely uguondo odaypa, âdaniepyra olâ. \v 36 Idânârâ etaynrimbyry modo âsewânilymo. Âjigue aguelymo: \p — Idataungâ konomedâni ton-honre kehoem aguely. Ton-honreim merâ! Tunâry wâgâlâ awâkâ kadopâ nhâkyly! Agueduo, idâly lelâ — kelymo. \p \v 37 Inepa kehoem Galiléia eynynonro modo Jesus egary indadylymo. \s1 Jesus tâwânuneim modo kua nhetobyry \r (Mt 8.14-17; Mc 1.29-34) \p \v 38 Ilâpyryem myani Jesus egasely âtâ tâdâtâdyguyho odaypa. Simão Pedro etyram idâly. Simão imenhudu toenzepa myani iaturu. Jesus egawândyly tientuo, tonlo modo eyam aguely: \p — Toenzepa Simão imenhudu iaturu — kelymo. \p \v 39 Aituo myani eydâ atoram idâly. Saintybyem eatado XYDYK idyly. Aituo aguely ton-honre kehoem, mâkâ tyatureba itoem. \p Aguely umelâ, tyatureba idyly. Inepa kehoem myani saudyly; ipynirymo aiese, âwinduatomoem. \p \v 40 Xixi egawâmpygueduo, idânârâ tonlo tâwânuneim modo Jesusram adaholymo. Mârâgue lelâba tâwânuneim modo myani nhakylymo. Aituo myani Jesus akaemo nhangahu onwa tâmary nhedyly, kua itomoem. \v 41 Kadopâgue taseim modope myani akaemo duay. Jesusram tâjiânkyoduo, tadaenkeze kehoem kurâdo odaypa adâkewâdyly: \p — Deus Imery âmâ! — tâkeze. \p Warâ olâ Jesus aguely kadopâ modoram: \p — Âdatâkezeba itaungâ! — kely. \p Messias-em tawyly nhutuduomo, ânguyram nhegatudyzebamo myani Jesus. \s1 Jesus Deus wâgâ Galiléia eynynâ nhegatuhobyry \r (Mc 1.35-39) \p \v 42 Emetybyem myani xidadâ odaypa Jesus egasely. Âji âdy peba atoram idâly. Toenzepa kurâdo Jesus xuize awyly. Tiontuo myani aguelymo: \p — Tâtâzeba ikâ, Jesus. Xina agâlâ ikâ tarâ Cafarnaumdâ — kelymo. \p \v 43 Jesus olâ aguely: \p — Tarâ lelâ wipyra ise aze. Deus xunârybyry âkelo âtâ anakâ auguedyse lâpylâ urâ. “Inepa ise Deus pymâem awyly xirâ anaym” uguedyse lâpylâ urâ. Agueze Deus ingonotybyma urâ — kely Jesus. \p \v 44 Tâdâtâdyguyho modo odakâ mykâinane Deus xunârybyry nhegatuly idânârâ âji judeu domodope ato ara. \c 5 \s1 Jesus uguondo âedâgue kanra awâni modo tynynonroem ingâsedobyry \r (Mt 4.18-22; Mc 1.16-20) \p \v 1 Paru Galiléia\f + \fr 5:1 \ft Paru Galiléia, Genesaré lâpylâ ezedy eagonro.\f* emelay sagunu wâgâ Jesus eagâmo awyly. Tokonoze kehoem myani kurâ domodo, Deus xunârybyry nhegatuly idase awylymo. \v 2 Aituo azagâ pepi sagunu wâgâ TUXUK TUXUK ietyby nhedyly. Sodo modo myani iodaypa itybyem, âedâ kanra awâto igokeze aidylymo. \v 3 Mârâ tokalâ pepi sodo myani Simão Pedro. Aituo Jesus pepi odaji âxiedybyem sodoram aguely: \p — Âwepiry wao âdiempa igonokâ — kely. \p Jesus aguehobyry ara sodo anhedyly. Aituo Jesus pepi oday ekadybyenlâ kurâ domodo sagunu wogonro modo nhenomedâdyly. \p \v 4 Enomedâdylymo ewanikeimbyryem Simão Pedroam aguely: \p — Paru esanigonra pepi sakâ — kely. \p Simão Pedroram, pepi odano modoram warâ aguely: \p — Âedâ samewâdaungâ paikaji, kanra manwâtomoem — kely. \p \v 5 Aituo Simão Pedro aguely: \p — Ah, Pymâ, tâmese enra xina kanra sawâse kewâdyly. Ânguy xina nawâtaymba enra. Amyguehobyry ara aise lelâ olâ xina — kely. \p \v 6 Aituo âedâ nhameondylymo paikaji. Ilâenma toenzepa kehoem kanra nhawâdylymo-ro, âedâ adauguezeseaji kehoem. \v 7 Aituo Simão Pedro eagonro pepi odano modo tâmaryguelâ tâmawyadâze âetomoem ingâsedyly. Myarâ saintybyem, azakâlâ kehoem kanrague pepi xumywâdyly, xytyzeaji kehoem kanrague tumykugue. \v 8 Kanra peba atobyrydâ toenzepa sawâtyby tientuomo, myani Simão Pedro Jesus enado âzeguhoam itybyem, aguely: \p — Tâwâlâ wixi, Pymâ. Âdy mâkeba urâ âmâem, inakanhe aini kulâ — kely. \p \v 9 Mâkâlâ, eataen-ho modo warâ âsewânilymo, toenzepa kehoem kanra tianwâtuomo. \v 10 Zebedeu imeombyry, Tiago, João warâ toenzepa kehoem âsewânilymo lâpylâ, Simão Pedro eagonrodo. Aituo Jesus aguely Simão Pedroam: \p — Tâegane ikâ. Saguhoem kanra sawâniem makynre. Kurâ domodo ynynonroem itoem unâry egaturin-em ise âmaemo iwerâ — kely myani Jesus. \p \v 11 Agueduo, pepi modo nhuxidylymo sagunu onwa, târâlâ âxiân-hoem. Idânârâ timobygueduo myani Jesus agâ idâlymo, âsenomedâze. \s1 Jesus uguondo tâjimituguelygue tâwâneim kua nhetobyry \r (Mt 8.1-4; Mc 1.40-45) \p \v 12 Jesus myani uguondo tâjimituguelygue tâwâneim ety anaym. Toenzepa myani uguondo âjimituguely. Jesus nhedyly. Aituo eyam idâly. Jesus enado âzeguhoam idyly, tâmydy onro onwa nhedyly, Jesus tynrense tawyly tienehon-hoem. Aituo Jesusram aguely: \p — Pymâ, kua yese ton-honre mawyly, xutuanze. Kua yedyse âmâ watay, kua yekâ wao — kely. \p \v 13 Jesus tâmarygue MÂʼ nhedyly. Eyam aguely: \p — Kua âedyse urâ. Tâwânepa âmâ iweâma. Kua âetai — kely. \p Ilâenlâ kehoem kua idyly. Iwâgâ pinuri peba idyly, itugoenzely warâ. \v 14 Eyam aguely: \p — Idakâ. Iweâma tâwâlâ idâ. Ânguyran-ne xirâ kua âetobyry kâzegatu — kely. \p — Kurâdo eynynâ Deus agâ agueinram âzehora, kua itybyem mawyly nhetoem. Kua itybyem mawyly kurâdo nhetoem, Deusram âdylâ âundugâ, kâzewenryem Moisés inweniby agueho ara — kely myani Jesus. \p \v 15 Tâinkâ lelâba Jesus egary âjidaholy. Aituo myani kurâ domodo aguely idase idâlymo. Tâwânuneim modo idâly kua tyetoem. \v 16 Aunlolâ myani Jesus idâly âji âdy peba ato modoram, Deus agâ agueze. \s1 Jesus adakobâdânry kua nhetobyry \r (Mt 9.1-8; Mc 2.1-12) \p \v 17 Jesus Deus wâgâ nhenomedâdyly myani. Eydâ iwaguepa ekadybyem fariseu domodo ewy, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâ. Jerusalémdâpa âewylymo; idânârâ xidadâ Galiléia eynynâba, Judéia eynynâba lâpylâ warâ âetaynlymo. Kywymâry Deus eon-honrugue Jesus kurâ domodo kua nhetaynly. \v 18 Aituo myani uguondo modo adakobâdânry nhadylymo kama emyenro xygatyby wâgâ, Jesus kua nhetoem. Âtâ odaji tienkaunâdyzemo wâne, Jesusram tiantomoem. \v 19 Toenzepa kurâdo awylygue olâ âdara nâwâmpyra awylymo mâkâ agâ. Aituo pyanta oze tâgawâmpyra tâituomo, âkulymo âtâ nhangataji tâdâkuho wâgâ mâkâ uguondo agâ. Tarâ tyntâguyândo in-hoguylymo. Mârâ adientybymo oze tâwâneim nhytâguyândylymo kurâdo tonlo modo duakâ kehoem Jesus enadoram.\fig |src="CN01686B.tif" size="span" loc="Luke 5:17-26" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 5.17-19" \fig* \v 20 Aidylymo tientuo myani Jesus tyangahu oday aguely: \p — Awâkâ adakobâdânry kua kânhedyly tâinwânse asaemo — kely. \p Aituo Jesus aguely adakobâdânryam: \p — Inakanhe amitobyry modo xygakeagui — kely. \p \v 21 Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, fariseu domodo warâ Jesus aguely tindatuo, tâpaunzezemo myani. \p — Koendâpa awâkâ Jesus aguely! Deus nhunâguedyly kulâ awâkâ! Deus agâ âzekiba tâidyse awyly kulâ! Âdaunlo uguondo nhygakehonly mâkeba awârâ inakanhe adâjitobyry modo! Deus lelâ awârâ xygakerim — kelymo. \p \v 22 Tutuze olâ Jesus âdy nhangahumo oday xunârymo awyly-ro warâ. Aituo aguely: \p — Arâ ywâgâ tâpaunzezeba itaungâ! Unâguedaundâ — kely. \v 23 — Merâ adakobâdânryam: “Inakanhe amitobyry modo xygakeagui” uguely-ro watay, mâuntuwâbyra ise âmaemo, âkealâ, âkealâba warâ auguely awyly. “Aukâ, adakobâgâ” eyam ugueduo, adakobâdyly-ro watay olâ, xutuze âmaemo ton-honre wawyly! \v 24 Merâ koendâ adakobâdyly mâentuomo, xutuze âmaemo, kurâ domodo inakanhe aito xygakeze ton-honre wawyly urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby — kely Jesus. \p Aituo myani adakobâdânryam aguely: \p — Aukâ, iguetudobyry sanâkâ, adakobâgâ. Idâ itynra — kely. \p \v 25 Aguely umelâ kehoem kua idyly, Saudyly idânârâ enanaynmo. Tâguetudobyry nhanâdyly. Adakobâdyly, egasely, tâtyram idâly. Deusram aguely: \p — Koendonro, ton-honreim warâ âmâ! — tâkeze, idâly. \p \v 26 Toenzepa kehoem Idânârâ âsewânilymo, âseanedylymo warâ. Deusram aguelymo: \p — Koendonro, ton-honreim lelâlâ warâ âmâ, Deus! Koendonro modo aieni. Âdykâ koendonro awârâ emyenro kientaymba kurâ, iwerâ olâ kyzetai! — kelymo. \s1 Jesus Levi\f + \fr 5:26 \ft Azagâ myani ezedy. Aramaiku-em Levi; hebraiku-em Mateus warâ.\f* tynynonroem itoem ingâsedobyry \r (Mt 9.9-13; Mc 2.13-17) \p \v 27 Ilâpygueduo myani Jesus târâpa âxiguely. Tadakobâday myani pymâ ton-honreim Roma donro xurâem dinheru impostu epywado emakeim nhedyly. Levi myani mâkâ impostu epywado emakerim ezedy. Ekadybyem myani kurâdo dinherugue impostu nhepywadodâ. Jesus aguely myani eyam: \p — Yagâ âekâ. Ynynonroem ikâ, yagâ mâsenomedâdoem — kely. \p \v 28 Aituo myani Levi saudyly. Dinheru Roma donro pymâ xurâem emakely inmoly. Jesus agâ idâly; eynynonroem tâitoem. \v 29 Ilâpyryem Levi âty anhedyly, Jesus tynynonroem tygâsebygueduo. Pyni tâkubâgueim anhenehonly. Jesus ingâsedyly âtyam, dinheru impostu epywado emakewâni modo lâpylâ, kurâ domodo warâ. Toenzepa myani Levi etydâ kurâdo âwinduani modo. \v 30 Tâlâ lâpylâ myani târâ uguondo modo ewy Jesus izepaom: fariseu domodo, Moisés inweniby enomedâni modo warâ, (fariseu domodo lâpylâ akaemo.) Jesus, akaemo modo agâ âwinduadyly tientuomo, toenzepa iewiâpadylymo. Aituo Jesus eynynonro modoram aguelymo: \p — Kâzewenry ara inkâba amidylymo! Dinheru impostu epywado emakewâni modo agâ, kurâdo inakai modo agâ warâ mâwinduapyra tâise âmaemo — kelymo. \p \v 31 Jesus olâ eyanmo aguely: \p — Deus wâgâ auguehoem uirimpyrylâ asaemo. Tâwânuneim modo mawânkâ kua tyeni xuirim, tâwânenry modo keba — kely. \p \v 32 — Inakanhe aitaynrim modo igâseze kâewyly, inakanhe adâjidyly imohomoem. “Inakanhe aitânry urâ” kewâni modo igâseze inkâba xirâ kâewyly — kely Jesus. \s1 Saguho kiuntuyby kyjimonre, iwelo kiuntuhoem \r (Mt 9.14-17; Mc 2.18-22) \p \v 33 Tonlo modo ewy Jesusram aguely: \p — João Batista eynynonro modo, fariseu eynynonro modo warâ nâwinduapyra tâisemo inanry, Deus agâ adâkehomoem. Akaemo pylâ âwinduadylymo, adakuilymo alelâ. Koendâpa akaemo arâ aidyly — kelymo. \p \v 34-35 Aituo Jesus eyanmo aguely: \p — Eagâmo watay, nâwinduapyra nitaymbamo ise. Eagâmopa wituo olâ nâwinduapyra isemo, Deus agâ adâkehomoem. Todohogüin-horam igâsedaymby modo watay, ohogüinrim agâ tatay, nâwinduapyra nitaymbamo, etygumo lelâ. Ohogüinrim tuduaypa ituo lelâ nâwinduapyra idylymo myara — kely. \p \v 36 Aituo Jesus enomedâzemo aguely: \p — Ânguy âtâ iwelo natâwâbyra, âtâbâ tianwentâdoem. Nhawentâduo, âtâ iwelo inakanhe nhedyly kulâ tâise. Sawentâdobyry iwelo nadauguepa tâise. Tawentâzeim tâise, adauguein-ro warâ. Âtâ iwelo ewy koendâpa âtâbâ sawentâdoem. \v 37 Tâjituby vinhu etaryem xygatyby iwelo keba odaxi vinhu iwelo tâkanâduneba. Tâjituby iwelo keba odaji ekanâduo, etary tadaugueze mawânrâ. Aituo vinhu apâdyly. \v 38 Aypa olâ, vinhu iwelo etaryem tâjituby iwelo xygatyby odajilâ ekanâdyly watay, vinhu nhewantuo, imâem ituo, tâjituby iwelo tâzepâgueze. Etary, vinhu alelâ nâxiumebyra. \v 39 Ânguy vinhu iwelo tienydyze inkâba, vinhu nhewantyby enyrimbyryem. “Vinhu saguhobyrylâ koendonro tânyzeinhe” tâkezemo — kely. \p {Jesus aguely, saguho konomedâdobyry kinmohoem, iwelo konomedâdo kieinwântoem. Saguhobyry mawânrâ âzekiba nâseinwâmbyra iwelo konomedâdo agâ.} \c 6 \s1 Jesus eynynonro modo tâzekobyzegueho oday trigu ewily nhasewâdomobyry \r (Mt 12.1-8; Mc 2.23-28) \p \v 1 Tâzekobyzegueho oday Jesus tynynonro modo agâ trigu ejidy ezakâ sakadylymo. Iduakâ takaday olâ myani Jesus eynynonro modo trigu ewily tasewâzemo. Tâmarygue nhatuguelymo, nhagulymo idylymo. \v 2 Fariseu domodo ewy, akaemo aidylymo tientuo Jesus eynynonro modoram aguelymo: \p — Kadasewâdaundâ, kadatuguewâdaundâ warâ awârâ trigu ewily iwerâ. Tutuzelâ âmaemo, kâzewenry eynynâ kokobyzegueho oday kydâsewaniba kydawyly — kelymo. \p \v 3 Aituo Jesus aguely: \p — Enanâguewâdaungâ typynigueba tâituo, kydamu Davi, eagonro modo warâ aitomobyry, toenzepa tâwindymogue. \v 4 Deus ety odaji myakâwândy Davi egawândyly. Deusram xuduypy pão modo nhanâdyly, nhedawynly idyly. Tagonrodo nhedawyn-hoem xuduwânmy warâ. Judeu domodo eynynâ olâ tâise akaemo awârâ pão modo nedawympa. Kurâdo eynynâ Deus agâ aguenri lelâ mawânkâ tâise mârâ pão edawynrim, âkelo modo lâpylâ warâpa. Deus olâ myakâwândy nehoguebyramo nipyra mârâ nhedawynduomo. \v 5 Uguondo Kaynâpa Âetyby urâ. Âdy iwâkuru adyeseim, adyesenry warâ tâzekobyzegueho oday xuturim urâ — kely Jesus. \s1 Jesus uguondo âzemapiluguedânry kua nhetobyry \r (Mt 12.9-14; Mc 3.1-6) \p \v 6 Tâzekobyzegueho oday Jesus egawântondyly âtâ tâdâtâdyguyho odaji. Âwântybyem, Deus xunârygue tonlo modo nhenomedâdyly. Târâ uguondo emary eahoru eynynonro âzemapiluguedânrybe myani. \v 7 Tâlâ lâpylâ myani târâ fariseu domodo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâ. Jesus tiunâguedoem kulâ aidyly enuagaeni modo xunâzelymo: \p — Tâzekobyzegueho oday Jesus awâkâ uguondo emary kua nhedyly watay, Deus ezewenry arapa aitobyry kyzegatunre. “Deus aiedyseba ato amientai” kykenre — kelymo. \p \v 8 Jesus olâ myani tutuze akaemo nhangahumo oday xunârymo. Awylygue uguondo âzemapiluguedânryam aguely: \p — Aukâ. XYDYK ikâ; âekâ xarâ waunroem — kely Jesus. \p Agueduo uguondo saudyly, XYDYK idyly. \v 9 Jesus tonlo modoram aguely: \p — Âdaraka Moisés inweniby tâzekobyzegueho oday aguienkyly wâgâ aguely? Âdyka adyeseinhe agueho, koendonro aguiendyly, inakai aguiendyly, kely? Ânguylâ tâzekobyzegueho oday kâmaynoem watay, kienmakely, tâwâlâ kingueânehonly? — kely Jesus. \p \v 10 Aituo Jesus idânârâ kehoem kurâdo tydonro modo nhenuagaendyly. Aguely uguondo âzemapiluguedânryram: \p — Âzemapiluguegâ — kely. \p Jesus agueduo, uguondo âzemapiluguely myani, emary kua ienipyryem awylygue. \v 11 Awârâ tientuo myani Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, fariseu domodo warâ iewiâpadaynlymo. Âjigue aguelymo: \p — Âdakiendylyka ise awâkâ Jesus? — kelymo. \s1 Jesus tynynonro tienomedâguyly modo induakehobyry \r (Mt 10.1-4; Mc 3.13-19) \p \v 12 Ilâpygueduo Jesus iwy onwa âkuly, tynynonro modo agâ, Deus agâ agueze. Tâmese myani Deus agâ xunâgu. \v 13 Emetybyem, tynynonro modo ingâsedyly. Akaemo ewy doze lelâ induakely. Aituo eyanmo aguely: \p — Âduakelymo, ywâgâ amyguehomoem — kely. \p \v 14 Doze lelâ iduakeyby: \li1 Simão (“ ‘Pedro’ ise izedy” Jesus kehobyry.) \li1 André (Simão iukono) \li1 Tiago \li1 João \li1 Filipe \li1 Bartolomeu \li1 \v 15 Mateus \li1 Tomé \li1 Tiago (Alfeu imery) \li1 Simão (tâty anary izetonro lelâlâ tawylygue, Roma donrogue tywymâgu izepaom) \li1 \v 16 Judas (Tiago imery) \li1 Judas, Queriote donro (Jesus egamenribyry izepanro modoran-ro.) \m Warâ Jesus induakely. \s1 Jesus kurâ domodo nhenomedâdobyry, tâwânuneim modo kua nhetobyry warâ \r (Mt 4.23-25) \p \v 17 Ilâpyryem myani Jesus xytâguyly eagâmo iwy wogompyryem. Toenzepa iwy iakoay eynynonro modo. Toenzepa lâpylâ myani iwagueno modo ewy: Jerusalém donro modo, Judéia eynynonro modo, azagâ xidadâ parutabâ emelano Tiro, Sidom warâ donro modo warâ. \v 18 Âdy Jesus agueho awyly xutuze, kua âiehoze warâ myani akaemo idâly. Kadopâgue taseim modo idâly myani, kua âieholymo lelâ. \v 19 Idânârâ tâwânuneim modo MÂʼ tiendyse, eon-honrugue kua tâitomoem. Idânârâ MÂʼ ienipyry modo kua itaunmâmomy. \s1 Âdara tojiomaru kuru awyly xutuho \r (Mt 5.1-12) \p \v 20 Ilâpygueduo myani Jesus tynynonro modoram MYK idyly. Eyanmo aguely: \q1 — Tuomareim kuru âmaemo âdy pebaom modo. \q2 Deuslâ olâ âwymârymo, nhenimo warâ. \q1 \v 21 — Tuomareim kuru âmaemo tâwinzeim modo. \q2 Ilâpyryem ise idânârâ ize matomo tâlâ lelâ. \q1 — Tuomareim kuru âmaemo tytyruneim modo, tuoguruneim modo warâ. \q2 Ilâpyryem olâ ise omarumo, âilumo lelâ warâ. \p \v 22 — Tuomareim kuru ise âmaemo. Iwerâ kulelâ mâjiewiâseolymo; ânguy izepa ato modo, tywykeduneim modo, tunâgueduneim modo warâ. Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby xurâem mawylymogue ise mâzenagazeolymo. \v 23 Arâ watay, tytywanzeba itaungâ, tuomare lelâ. Deus olâ eydâ tatodâ imâem âyanmo nhudulype, omazeânimoem nhekanâdybybe. Deus izepanro modoram mâzenagazeolymo. Alâ mykâinane akaemo idamudo lâpylâ Deus xunâry egatuwâni modo nhenagazedyly — kely. \p \v 24 Tynynâbaom modoram aguely lâpylâ: \q1 — Kaikâlâ ise âmaemo âdypeom modo. \q3 Iwerâ kulelâ omarumo. \q3 Ilâpyryenma ise tuomareba âmaemo. \q1 \v 25 — Kaikâ âmaemo iwerâ pyni sodo modo. \q3 Âsewinzeze âmaemo. \q1 — Kaikâlâ âmaemo iwerâ tuomareim, tyeileim warâ. \q3 Âjityenze, ohogüenze warâ âmaemo. \p \v 26 — Kaikâlâ ise âmaemo, Deus izepa ato aieni modoram âzehogueorim modo. Alâ pylâ mykâinane âdamudomoram iozepa kulâ Deus itaumbyry egatuwâni modo âzehogueoly — kely Jesus. \s1 Âizepanromo agâ koendâ lelâ itaungâ \r (Mt 5.38-48) \p \v 27 Aituo myani Jesus agueondyly eyanmo: \p — Ydataynrim modoram xirâ auguely. Âwynedânrymo agâ koendâ lelâ itaungâ, ataen-homo mâinwyneguylymo agâ matomo ara lelâ. Âewiâsenimo agâ koendâ lelâ itaungâ. \v 28 Ânguylâ âmeodoram igameduomo, âmeodoram igameinmobyry xurâem Deusram ekadaungâ koendâ lelâ nhetoem. \v 29 Mâjiwapagainhoduomo, tâpeânzeba itaungâ. MYRYK itaungâ, iladune âwapagain-homoem lâpylâ. Âgamizary âzemagazeoduomo, tâwâlâ âwalitoru nadâ lâpylâ. \v 30 Âyanmo âdylâ ekanibyryram âunduwâtaungâ. Ânguylâ âsejiguy nhemagazeduo, “Epywagâne” tâkezeba itaungâ. \v 31 Koendâ itaungâ âkelomo agâ, agâmo koendâ awyse matomo ara. \p \v 32 — Koendâ lelâ itaungâ idânârâ agâ, ataen-homo agâ kulelâ inkâba. Agâmo koendonro agâ kulelâ koendâ mawylymo watay, âdyem nitaymba awârâ. Ânguy takazeno mâkeba âmaemo. Kurâdo inakai modo kuru tataen-ho agâ koendâmo lelâ. \v 33 Agâmo koendonro agâ kulelâ koendâ mawylymogue, “Deus koendonro kurâem xuduze, koendonro kydawylygue” tâkewâzeba itaungâ. Âdyem itaymba awârâ. Kurâdo inakai modo kuru, tagâ koendonro agâ koendâmo lâpylâ. \v 34 Ipywanimoem awyly mâuntulymoram kulelâ âdylâ mâundulymo-ro watay, “Deus âdylâ koendonro xuduze aguitobyry wâgâ” tâkewâzeba itaungâ. Deus einwântânry modo arâ adâisemo lâpylâ. \p \v 35 — Akaemo ara inkâba itaungâ. Inagazenimo agâ koendâ itaungâ. Koendâ lelâ xurâem aitaungâ, ipywadomo peba awylymo umelâ. Inagazenimo koendâ lelâ mâendylymo watay, ise Deus koendâ nhedylymo, koendonro nhuduly âyanmo warâ. Kurâ koendonro agâ kulelâba Deus koendâ awyly, kurâ inakanhe aini modo agâ lâpylâ, “Kagâ koendonro mâkeba Deus” kewâni modo agâ. Idânârâ agâ koendâ mataymo, Deus eynynonroem mawylymo âdutuoze. \v 36 Koendâ itaungâ, Kunwym kaynonro ara — kely Jesus. \s1 Ânguy kienwentâbyra kine \r (Mt 7.1-5) \p \v 37 Jesus aguely myani: \p — Ânguy kâzewentâdaundâ, Deus iwentâbyramo itoem lâpylâ. Ânguy kâdunâguedaundâ, Deus âunâguebyramo itoem lâpylâ. Âkelomo inakanhe aitobyry enanânehonwâdaungâ, Deus inakanhe amitomobyry nhygakehoem. \v 38 Âkelomoram ipa ato âunduwâtaungâ, tâwânrempa, Deus ize matomo nhuduhoem lâpylâ, saku kiampazezeduo, xumykadyly ara. Arâ lâpylâ ise Deus âyanmo imâem nhuduly, tâwânrempa mataymo. Imâem mâundulymo watay, imâenlâ ise Deus âyanmo nhuduly. Imâemba watay, imâembalâ ise nhuduly warâ — kely Jesus. \p \v 39 Aituo Jesusram âzenomedâolymo, aguely: \p — Epy, eagonro epy akobâniem nitaymba. Aidyly-ro watay, azakâlâ tyihuguezemo tâtagueim odaji. \v 40 Enomedâni mawânkâ tonomedâzeim sakani kuru. Pymâ mawânkâ tâwaneim sakani kuru — kely Jesus. \p \v 41 — Agonromo tâwentâze âmaemo, âdiempa inakanhe aitobyry wâgâ kulâ, âmaemo olâ imâem inakanhe kuru aini. Koendonro mâkeba awârâ. Agonro âzenupialodobyry lelâ mâenkylymo, inumo odano se iwatary imâsedo pylâ mâempyra âmaemo-ro myara. \v 42 Agonromo âzenupialodobyry etyze myguewâdylymo, inumo oday se iwatarybe awyly umelâ. Saguhoem wao inumo odano se iwatary etywâdaungâ, koendâ agonromo âzenupialodobyry mâentyhomoem. Saguhoem kuru wao inakanhe amidylymo imowâdaungâ. Inakanhe amidylymo mâinmopygueduomoma ise tâwâlâ agonrodo mâunrudylymo, inakanhe anipyra itoem — keze Jesus aguely. \s1 Ewily wâgâlâ nady âdaunlo awyly xutuly \r (Mt 7.15-20; 12.33-35) \p \v 43 Jesus aguely: \p — Se takyguenry, koendâ lelâ ewily, ein-hoem tuduze. Se takygueim, inakanhe lâpylâ ewily, ein-hoem nudupa. \v 44 Ewily wâgâlâ se âdaunlo awyly xutuly. Tyguyreim, uvague tâwituneba; kazainwam, figugue tâwiseba warâ; tâwilygue lelâ mawânrâ nady modo ewitu. \v 45 Âdylâ ekanâdo oday koendonro ekanâdyby watay, koendonrolâ tâtyzeim. Inakai watay, inakai lâpylâ tâtyzeim. Arâ lâpylâ kunâry, kyangahu oday kydâpaunzedo kienkanâdyby. Koendonro watay, koendonrolâ aguykeho. Inakai watay, inakailâ aguykeho warâ. Aguykeho mawânrâ, âdara kyangahu oday kunâgu awyly xutuen-hoim — kely Jesus. \s1 Deus aguehobyry ara lelâ aini, aguehobyry araba aini warâ \r (Mt 7.24-27) \p \v 46 Jesus eyanmo aguely: \p — “Pymâ, Pymâ” myguelymo kulâ yam, auguehobyry mâinwâmpyra olâ âmaemo. Koendâpa awârâ. \v 47 Âdaunlo ynynonro modo kuru awyly wâgâ ise kâengatuly. Auguely tydasemo; auguehobyry adyesemo warâ awylygue. \v 48 Tâlâ uguondo koendâ kehoem tâty itânibyry nihugueba itoem; mâkâ emyenro asaemo. Tâsanigue kehoem tâty enu etary nhesaguely, tâhugamune kehoem tiempadâdoem, nâzekâniba itoem. Toenzepa kopâ ihugueduo, paru inwenduo, mârâ âji nhytyândyly warâ. Mârâ âtâ olâ nihugueba, tâhugane kehoem tuhu wâgâ itâdyby awylygue. Arâ lâpylâ yeinwânni modo kâenomedâdobyry imodânry modo. \v 49 Tâlâ lâpylâ auguely idani modo, auguehobyry aniempyramo olâ waunlo. Uguondo koendâ tâty itâdânry emyenro akaemo. Sagunu wâgâ kulâ tâty intâdyly. Imâem nesagueba âtâ enu tiempadâdoem. Toenzepa kopâ ihugueduo, paru inwenduo, mârâ âji nhytyândyly. Aituo âtâ ihuguely. Idânârâ kehoem adakalaguely, tâhuganeba itâdyby awylygue — kely Jesus. \c 7 \s1 Jesus sodadu domodo iwymâry agâ tâwaneim ewânu ume kua nhetobyry \r (Mt 8.5-13) \p \v 1 Akaemo kurâdo agâ agueypyem Jesus idâly xidadâ Cafarnaumram. \v 2 Tâlâ myani mârâ xidadâdâ sodadu Roma donro iwymâry. Tâlâ lâpylâ myani eagâ tâwaneim mâkâ ize ato kuru. Toenzepa myani mâkâ tâwaneim ewânu iguezeseaji kehoem. \v 3 Aituo myani sodadu iwymâry “Jesus kurâdo kua nhedyly” kely indadyly. Awârâ tindatuo myani judeu domodo iwymâry ewy ingâsedyly. Eyanmo aguely: \p — Jesusram ekadaunda wao, yagâ tâwaneim kua iese âetoem — kely. \p \v 4 Aituo idâlymo Jesus agâ agueze. Eagâ toxioduomo, aguelymo mâkâ sodadu iwymâry aguehobyry. Myarâ idâhoem nhekazezedylymo. Aguelymo: \p — Uguondo koendonro mâkâ. Toenzepa xina izetonro mâkâ. Nhekadyby aieta wao. \v 5 Roma donro wâne mâkâ, kurâ judeu domodo izetonro olâ mâkâ. Mâkâlâ keankâ âtâ itânehonrim, xina Deus wâgâ agueze âtâdyguyho — kelymo Jesusram. \p \v 6 Aituo Jesus eagâmo idâly. Âtânra saindylymo ume, sodadu iwymâry tataen-ho modo ewy Jesusram agueze ingonodyly. \p — “Pymâ, âdy mâkeba urâ, ietyram mâwântoem. \v 7 Toenzepa ton-honreim âmâ, agâ tunâgueim mâkeba tâise urâ. Ton-honreim âmâ. Iwague endaylâ yagâ tâwaneim kua itoem amyguely watay, kua ise lelâ merâ. \v 8 Ywymâry modo aguely tâinwânse urâ. Tyzodadugue lâpylâ urâ yeinwânni modogue warâ. Kâingonotuo, tâtâze lelâ. Eagonro kâingâseduo, tâese lelâ warâ. Yagâ tâwaneinram ‘Xirâ aiekâ’ ugueduo, inepa kehoem adyese lelâ warâ” keanry xina iwymâry — kelymo ingonotaymby modo. \p \v 9 Awârâ tindatuo myani Jesus toenzepa kehoem âsewânily, mâkâ sodadu domodo iwymâry toenzepa tâinwândyly tiuntuduo. MYK idyly. Aguely mâkâ kurâdo tyampygueni modoram: \p — Eagâ tâwaneim kua kânhedyly tâinwânse mynra mâkâ uguondo. Ânguy yeinwânni kâentaymba urâ mâkâ Roma donro yeinwânto ara kehoem. Kypemugudo israelita domodo duay kuru ânguy yeinwânni lâpeba mâkâ ara! — kely Jesus. \p Iwague endaylâ myani Jesus aguely: \p — Kua ikâ — kely. \p Agueduo, uguondo kua idyly. \v 10 Sodadu iwymâry eataen-ho modo odopâdyly etyram. Saintybyem mâkâ tâwâneimbyry kua itybyem nhedylymo. \s1 Jesus pypâ imery igueypy kurâem nhetondobyry \p \v 11 Mâkâ uguondo kua ienipyryem ine nipyralâ, Jesus idâly xidadâ Naimram. Eynynonro modo, toenzepa kurâ domodo warâ idâlymo eagâ. \v 12 Xidadâ odaxi tâdâwânto iwaguepa ataymo, Jesus âguedy epyâdoram sani modo nhodylymo. Pypâ imery tokaleom myani mâkâ âguedy. Toenzepa myani kurâdo mârâ xidadâ odano modo igueypy nhapygue idâlymo. \v 13 Isebyry tientuo toenzepa myani Jesus intyendyly. Aituo aguely: \p — Tuogunrepa ikâ — kely. \p \v 14 Agueypyem myani iwaguepa saindyly. Mâkâ igueypy sawo MÂʼ nhedyly, sani modo epagudoem. Aituo myani epagudylymo. Epaguduomo, Jesus aguely igueypyram: \p — Kurâem itongâ. Aukâ, salokuzenomo — kely. \p \v 15 Jesus aguely umelâ kehoem mâkâ salokuzenomo kurâem itondyly. Tawo wâgâpa saudyly, âjitainly alelâ. Jesus aguely isenra: \p — Anra âmery — kely. \p \v 16 Salokuzenomo igueypy, kurâem itondyly tientuo toenzepa kehoem idânârâ âseanedylymo. Deusram aguelymo myani: \p — Koendonro âmâ, Deus! Xina agâlâ merâ âynynâ agueim, mâkâ xina emakeze mâingonotyby! — kelymo. \p \v 17 Idânârâ Judéia eynynâ, tâinkâ iwaguepaom modo eynynâ warâ indataynlymo Jesus Naim donro salokuzenomo igueypy kurâem nhetondobyry. \s1 João Batista tynynonro modo Jesus agâ agueze ingonotobyry \r (Mt 11.2-19) \p \v 18 João Batista Jesus aitobyry egary indadyly. Eynynonro modo eyam egatuim. \v 19 Aitobyry egary tindatuo myani azagâ tynynonro modo ewy ingâsedyly. Eyanmo aguely: \p — Jesusram idâwâtaungâ. “ ‘Deus ingonotyby âese’ kehobyrylâka âmâ? Eagonro ise xina inwânwânkyly?” kewâtaunda Jesusram — kely João Batista. \p \v 20 Aituo Jesusram idâlymo. Saintybyem, aguelymo: \p — “ ‘Deus ingonotyby âese’ kehobyrylâ âmâ? Eagonro ise xina inwânwânkyly?” keze João Batista ingonotyby xina. Awârâ mawânkâ tiuntudyze ato — kelymo. \p \v 21 Saintaymo toenzepa myani Jesus kurâdo tâwânuneim modo kua nhedyly. Kurâdo inakanhe ieni kadopâ nhâkywâdyly. Epy modo nhetoem kua nhedyly lâpylâ warâ. \v 22 Aituo Jesus aguely mâkâ azagâ João ingonotybyram: \p — Odopâdaungâ. Mâentybymo, mâindatybymo warâ Joãoram egatuwâdaunda. “Jesus tâwâneim modo kua nhedyly xina nedâ. Epybyry modo koendâ tâense. Adakobâdânrybyry modo tadakobâzemo iwerâ. Tâjimituguelygue tâwânuneimbyry modo itugoenzeybyem. Kydatânrybyry modo koendâ tydasemo. Iguewâtyby modo kurâem tyetonze. Kaikâ modoram Deus xunâry iwâkuru Jesus nhegatuly xina nidadâ lâpylâ. \v 23 Tuomareim ise yeinwândyly imodânry modo!” nygue Jesus. Myguelymo ise Joãoram — kely Jesus. \p \v 24 Aituo João eynynonro modo odopâdylymo. Idâpygueduomo Jesus aguely João wâgâ kurâ domodoram: \p — Agui âmaemo ewy tâtâze keankâ âji âdy peba atoram, João aguely idase. Âdaunloka mâkâ, inanajimo? Etaungâ adapezeinly-ro watay, poji wayam wayam warâ tâzekânize. Myara keankâ João, inanajimo? Âdy pebaom modoram âkelo unâ nhegatuly, âdypeom modoram âkelo unâ nhegatuly warâ keankâ aguely, inanajimo? Ainkâba, tokalelâ mâkâ xunâry. Âdypebaom agâ, âdypeom agâ alelâ mâkâ Deus wâgâ aguely. \v 25 Medâmolâ ety iwogonro iwâkuru keba awyly. Âdypeom xidadâ odano, âtâ imâsedo iwâkurugue tâtyreim warâ mawânkâ âtâ tâjiwogonro tâwâenseim ieni. Âdypeom mâkeba mâkâ. \p \v 26 — Âdaunlo kuruka mâkâ, âmaemoem? Deus itaumbyry egatuim? Mâkâlâ mâkâ Deus itaumbyry egaturinlâ. Warâ olâ auguely âyanmo. Deus itaumbyry egatuim âdaunlo kulâ mâkeba mâkâ. Idânârâ Deus itaumbyry egatuwâni modo takaze tynreim mâkâ. \v 27 Warâ iwenibyem awyly Deus itaumbyry awo wâgâ: “Anra ytaumbyry egatuim. Waunroenlâ ise merâ kâingonodyly, kurâ domodo nhonse Messias saintodâ” kewândymy Deus. Kurâ domodo yaintodâ nhoniem kehobyry mâkâ João — kely Jesus. \p \v 28 Jesus aguely eyanmo: \p — Uguondo âdaunlo kulâ mâkeba mâkâ João, uguely olâ âyanmo. Tynreim mâkâ, idânârâ saguhoem Deus itaumbyry egatuwâni modo takaze. Mâkâlâ keankâ “Inepa ise Deus Ingonotyby âewyly” kerim. Âdara Deus kurâ domodo iwymâryem idyly awyly koendâ nutuba olâ mâkâ. Iwerâ Deus Ingonotybygue tywymâgueim watay, mâkâ takaze ise xynru. Awârâ xuturim watay, mâkâ takaze ise xynru, tâwâlâ lelâlâ wâne ise âdaunlo kulâ awyly — kely Jesus. \p \v 29 Pymâ domodo mâkeba myani João aguely ehogueni, âdaunlo kurâdo kulâ, Roma iwymâryem impostu emakewâni modo kulâ warâ. Awârâ tindatuo, toenzepa kurâdo mâkâ xunâry ize idyly. Deus ize ato araba aitybyem tawyly tutuzemo tawylygue. Deus tâinwânseim awyly tutuzemo. Aituo Joãoram batiza âieholymo, Deus eynynonroem tawyly tienehon-homoem. \v 30 Judeu domodo iwymârydo olâ myani, João aguely tindadysebamo, fariseu domodo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâ. Awylygue myani Deusram nâzemakeoba awylymo, Joãoram batiza nâiehoba awylymo warâ. \p \v 31 Jesus kurâdo târâ âtâdyguybyram aguely: \p — Âdaunloem mawylymo wâgâ agueze urâ, âmaemo xirâ umeno modo. \v 32 Iamimeom tagonrodo taseray âzenanâdogue tâzenanâdyzebaom ara kulâ âmaemo. Tataen-hodo tugoru indyduomo, tâidysebamo. Tataen-hodo itynru ume, tytyrembamo. \v 33 Âdiempa kulâ João Batista âwinduadyly, vinhu nenypa. Warâ awylygue, “Kadopâbeom awâkâ” myguelymo. \v 34 Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby kâwinduadylygue, kadakuilygue warâ, “Idolai awâkâ. Nhuduypymo tâinze, tânyze alelâ. Impostu epywado emakewâni modo, kurâdo inakai modo eataen-ho warâ awâkâ” myguelymo. \v 35 Aguitobyry wâgâlâ Deus xurâem, Deus xurâempa warâ kydâzeholy — kely Jesus. \s1 Jesus Simão etyram âwinduase idâhobyry \p \v 36 Tâlâ myani uguondo Simão keho. Fariseu myani mâkâ. Jesus ingâsedyly myani tâtyram âwinduase idâhoem. Jesus idâly. Egawântybyem ekadyly tâwinduatoem. \v 37 Tâlâ myani târâ xidadâ oday pekodo inakanhe kehoem aityby. Jesus olâ inakanhe aitobyry modo xygakeimbyryem. Inakanhe adâitobyry modo Jesus nhygakehobyry wâgâ myani mâkâ pekodo eagâ tuomare tawyly tienehondyze awyly. “Kopae fariseu Simão etydâ ise Jesus âwinduadyly” kely tydase myani. Aituo Jesus âwinduatoram idâly. Uriza etary tâwâenseim alabastrogue xygatyby myani tagâ nhakyly urizague tase. \v 38 Egawândyly. Jesus eydâ atoram iwaguepa kehoem idâly. LÂPU idyly. Eogumadyly. Aituo Jesus ihuru inkuily tânugurugue. Tyangahuduguelâ Jesus ihuru in-huguoguely. Ihuru nhonugudyly. Ihuru onwa uriza nhapâdyly. \v 39 Pekodo aidyly tientuo myani Simão aguely tyangahu oday: \p — Deus eynynâ agueim mâkeba keanra awâkâ Jesus. Deus Ingonotybylâ-ro watay, tutuze tâise, awâkâ pekodo toenzepa inakai lelâlâ awyly. MÂʼ nâiehowâbyra tâise warâ — kely myani Simão tyangahu odaylâ. \p \v 40 Simão xunâry tutuze olâ myani Jesus. Aituo eyam aguely: \p — Simão, koendâ idakâ. Âdylâ auguedyse watobe urâ âyam — kely. \p — Aguekâ lelâ, Ienomedâni — kely. \p \v 41 Aituo Jesus aguely: \p — Tâlâ myani azagâ uguondo, tydinherugueinram dinheru ekanibyry modo. “Ipywaze lelâ xina” kewânmomy. Tokalâ myani imâem kehoem dinheru ekani, quinhentas moedas pratagueto lelâ. Eagonro myani âdiempalâ nhekadyly, cinquenta moedas prataguetolâ. \v 42 Akaemo azakâlâ olâ myani, tienkadyby ebyry nudupamo, âdy peba tawylymogue. Aituo dinheru xuduimpyry aguely azakâlâam: “Âdainkâba. Enanânehonze lelâ urâ awârâ” kely azakâlâam. Aituo, mâkâ azakâlâ tâpywabyra ato nhenanânehonly — kely Jesus. \p Aituo Simão nhapâiguely: \p — Âdaunloka mâkâ ewy ogondarymo enanânehonze lelâ urâ keduo, mâkâ agueypy iwyneni kuru, imâem tugondagueim, imâemba tugondagueim? Âdara inanaji, Simão? — kely. \p \v 43 Aituo Simão in-hoguly: \p — Mâkâ imâem tugondagueim — kely. \p — Iozelâ mihoguagui — kely Jesus. \p \v 44 Jesus MYK idyly pekodoam. Simãoram agueondyly: \p — Metai merâ pekodo anhekyly. Amânhetyby takaze kehoem merâ pekodo ayedyly; ywynedâ kuru tawyly nhenehonly, xurâem agânhetyby wâgâ. Kâzewenryem adakobâni aieto ara ayepyra enra âmâ. Ity odaji iegawâmpygueduo, agâ tâwaneinram uhuguoguehonwâbyra enra âmâ. Merâ olâ tânuguruguelâ kehoem uhuru nigokeagui. Tyangahudugue uhuguogueagui warâ. \v 45 Yaimpygueduo, wonugubyra enra âmâ. Merâma uhuru ionuguzezelâ. \v 46 Âdiempalâ azeiti yangahu onwa mânhepyra enra âmâ. Merâma uriza tâwâenseingue kehoem uhuru niârânzeântai. \v 47 Warâ âyam auguely, Simão. Toenzepa yagâ tuomaru nhenehonly merâ pekodo, idânârâ inakanhe aitobyry modo kâyngakeduo. Imâem inakanhe aitobyry kâyngakewâdyby modo, imâem lâpylâ aidylymo urâem ywynedâ tawyly tienehon-homoem. Imâemba kulâ inakanhe aitobyry kâyngakewâdyby modo olâ imâemba kulâ urâem aidylymo — kely. \p \v 48 Ilâpyryem myani Jesus aguely pekodoram: \p — Idânârâ nhutuhomoem, saguhoem inakanhe amitobyry modo xygakeimbyryem wawyly, augueondyly. Inakanhe amitobyry modo xygakeagui — kely. \p \v 49 Târâ eagâ âwinduataynrim modo aguelymo: \p — Idataungâ! Arâ aguepa tâise awâkâ. Deus lelâ inakanhe aguitobyry modo xygakeim, âdaunlo kulâ mâkeba — kelymo. \p \v 50 Jesus olâ pekodoram aguely: \p — Yeinwândylygue, enra imakely. Agâlâ ise Deus nheniem — kely. \c 8 \s1 Pekodo modo, Jesus eynynonro modo warâ nhemawyadâdomobyry \p \v 1 Iweâpa itybyem Jesus adakobâze idâly xidadâ modo anakâ, poji anakâ warâ, unâ iwâkuru agueze, âdara Deus kywymâryem awyly wâgâ. Doze eynynonro modo eagâ tâtâzemo myani. \v 2 Xidadâram, poji anaxi warâ tâtâly iraynâ, Jesus pekodo modo tâwâneim, kadopâgue taseim modo warâ kua nhedyly. Azagâ tokalâ warâ mâkâ ewy Jesus einwânniem imâ: Maria Magdala donro (sete kadopâgue taseimbyry Jesus kua nhetyby), \v 3 Joana, (Herodes isejiguy eni Cuza iwydy), Susana, eagonro pekodo modo lâpylâ warâ, Jesus, eynynonro modo tâmawyadâzemo myani, tydinheruruguelâ, tâlâ tatoguelâ warâ. \s1 Jesus trigu ewy tamuinze etâni wâgâ unâ nhegatuhobyry \r (Mt 13.1-9; Mc 4.1-9) \p \v 4 Toenzepa kurâdo Jesus aguely idase idâlymo, xidadâ âkelo anano modo warâ kehoem. Idânârâ âtâdyguybyem awylymo ume myani enomedâzemo unâ nhegatuly; \v 5 aguely: \p — Tâlâ myani uguondo trigu tamuinze etâni typi ezay. Nhamuinday, tâlâ myani ânwa oze ihugueim. Mârâ myani sakadaynrim modoram tadakabeoze, konopio modoram tadaguoze warâ. \v 6 Tâlâ pylâ myani toenzepa tuhube atoram ihugueim. Mârâ myani tyazeze, tyiluseze warâ. Ago nipyra olâ. Iladaynly lelâ, iwindy ago ondaxi nâtâba awylygue. \v 7 Tâlâ myani tyguyreimpe atoram ihugueim. Tyguyreim modo, trigu modo warâ âzekiba ago tâise myani. Tyguyreim olâ ago ini kuru, trigu takaze kehoem. Aituo kopâ ihugueyby nikuiba. Mârâ duay tawylygue trigu newiseba. \v 8 Tâlâ myani onro iwâkuru onwa ihugueim. Iazewâdyly, ilusewâdyly, koendâ ago itaynly warâ myani. Toenzepa myani mârâ nady modo onro koendonro wâgâ iazeypy ewitunu. Koendâ kehoem myani ekaunâdyly, toenzepa ewitugue. Ewy wâgâ cem lelâ myani ewily nhuduly — kely Jesus. \p Eyanmo Jesus aguely: \p — Xirâ unâ koendâ mâuntudyze âmaemo-ro watay, koendâne angahumo odaji ietaungâ — kely. \s1 Jesus âdakeze nady wâgâ adâkely awyly aguehobyry \r (Mt 13.10-23; Mc 4.10-20) \p \v 9 Akaemo doze lelâ Jesus eynynonro modo nutubamo âdakeze aguely awyly. Aituo nhapâiguelymo: \p — Âdakezeka awârâ unâ aguely? — kelymo Jesusram. \p \v 10 Aituo Jesus aguely: \p — Saguhoem mykâinane Deus nutuen-homba âdara idânârâ iwymâryem tâidyly. Urâlâ olâ xutuen-hoim âyanmo. Koendâ ise âyanmo kâuntuen-honly. Deus koendâ tiuntudyzebaom modoram olâ unâ tâgatuzeingue kulelâ kâenomedâdyly. Agânhedyly tâensemolâ wâne, nepyramo-ro waunlo ara kulelâ. Auguely tydasemolâ wâne, âdakeze auguely nutubamo olâ ise, nidapyra waunlo ara lelâmo. \p \v 11 — Unâ nady ewy târâ târâ warâ ihugueyby, âdakeze kâenomedâdo aguely awyly ise kâengatuly. Mârâ nady ewy ara mawânrâ Deus itaumbyry aidyly. Târâ târâ warâ onro onwa nady ewy samuin-hobyry ara lâpylâ mawânkâ Deus itaumbyry idataynrim modo âzekiba lelâba nheinwândylymo. \v 12 Mârâ nady ewy ânwa oze tamuinze etâdyby tadaguoze, tadakabeoze warâ. Aituo âdy niazepa myani târâ samuin-hobyrydâ. Tâlâ lâpylâ arâ Deus itaumbyry idataynrim modo. Tydasemo wâne. Inepa olâ Satanás idânârâ indatybymo nhangahumo odaypa nhetyly. Aituo Deus neinwâmpyra idylymo. \p \v 13 — Mârâ nady ewy onro tuhubeom onwa ihuguewâdyby inepa kehoem iazely. Iwindy modo ago ondaxi nâtâba awylygue olâ, inepa nady iladaynly, iguewâdyly warâ. Tâlâ lâpylâ arâ Deus itaumbyry idataynrim modo. Tindatyby modo tâinwânsemo tuomare kehoem. Tâzenagazeoduo, âwankuem tâiehoduo, tâdunâgueoduo warâ olâ inepa kehoem Deus neinwâmpyra idylymo. \p \v 14 — Mârâ nady ewy tyguyreim duaxi ihuguewâdyby, ago tâise wâne, newiseba olâ, tuahuze mârâ tyguyreim awylygue. Tâlâ lâpylâ arâ Deus itaumbyry idataynrim modo, Deus tâinwânsemo wâne. Âdype tidyly kulâ, tohomaendyly kulâ warâ olâ enananomo. Toenzepa tydinherugadyly kulâ ize atomo warâ. Awylygue Deus nhenanânehonlymo, ize ato aniempyra idylymo warâ. Deus wâgâ ânguy agâ aguepa idylymo. \p \v 15 — Mârâ nady ewy onro iwâkuru onwa ihuguewâdyby olâ koendâ iazely, ago idyly warâ. Toenzepa ewisely. Tâlâ myani ewy wâgâ cem lelâ ewily xuduim. Tâlâ lâpylâ arâ Deus itaumbyry idataynrim modo, tindakylymo, nheinwândylymo lelâlâ. Deus aguehobyry wâgâ lelâ âpaunzedylymo. Adyesemo lelâlâ Deus “Aietaungâ” kehobyry — kely Jesus. \s1 Âdy kioempyra kine Deus kurâem anhetyby \r (Mc 4.21-25) \p \v 16 Aituo Jesus aguely: \p — Tâdâzesagon-ho kienmanâduo, âdylâ iaxi kioentaymba kurâ. Kama iaxi kioempyra lâpylâ kurâ warâ. Kayanlâ kianlokuândyly ejidyanlâ, idânârâ âwântaynrim modo nhesagon-hoem. \v 17 Idânârâ unâry mâuntuba mitomoemba xirâ auguely. Koendâ kehoem mâuntuhomoem auguely. Idânârâ soentaymby modo âjiepanâgueoze lelâ. Idânârâ tydasenrybyry âjidahoze. \p \v 18 — Idânârâ auguehobyry koendâ idataungâ. Imâem ywâgâ mâuntudyze âmaemo watay, imâem ise mâuntulymo. Ywâgâ mâuntudyzeba âmaemo watay olâ, imâemba mâuntuybymo enanânehonze âmaemo. Utuba ise âmaemo warâ — kely Jesus. \s1 Jesus tyze, tukonodo warâ wâgâ aguehobyry \r (Mt 12.46-50; Mc 3.31-35) \p \v 19 Jesus aguely ume ise, iukonodo warâ saindylymo eydâ atoram. Toenzepa myani kurâdo eyam iwaguepa saintomoemba. \v 20 Aituo tonlo modo ewy Jesusram aguely: \p — Âze, âukonodo warâ tarâ kuohomo. Agâ adâkedyzemo — kely. \p \v 21 Jesus aguely idânârâ tonlo modoram: \p — Yze lelâlâ mâkâ pekodo. Konodo lelâlâ akaemo uguondo modo warâ. Deus xunâry idataynrim modo, aietaynrim modo warâ olâ yze ara, konodo ara warâ kâenkyly — kely Jesus. \s1 Jesus sapezenru ton-honreim, kopâ tyelugueim agonro nhepagunâdobyry \r (Mt 8.23-27; Mc 4.35-41) \p \v 22 Alâ myani pepi odaxi âxiedybyem Jesus tynynonro modoram aguely: \p — Paru kuyam inoro — kely. \p Aituo âzekuâdylymo. \v 23 Tâzekuâdaymo myani Jesus xykyly. Kopâ sapezenru ton-honreim agonro adaguly. Toenzepa kehoem paru adahugânily. Pepi xumyly parugue, xytyzeaji kehoem idyly. Kâmaynomoem kehoem myani. \v 24 Aituo âseanedylymo xytyzeaji kehoem tawylymogue. Tâseaneduomo, Jesus nhuagueândylymo. Adaenkelymo: \p — Pymâ, âwaguegâ! Aukâ! Kyiguely ise xirâ! Pepi xytyzeaji xirâ! — kelymo. \p Aituo saudyly. Ton-honre kehoem aguely: \p — Arâ kehoem tadapezeinzeba ikâ! — kely sapezenruram. \p — Tahugâneba ikâ. Ipagugâ — kely paru sahugânuram warâ. \p Agueduo tapezenremba idyly, paru tahugâneba idyly warâ. \v 25 Aituo tynynonro modoram aguely: \p — Yeinwâmpyra lelâ waunlo ara lâgâlâma âmaemo! — kely. \p Toenzepa âsewânilymo, âseguâdâdylymo warâ. Aguelymo: \p — Etaungâ! Sapezenru nadapezeimba itoem adyese. Paru tahugâneba itoem adyese warâ. Âdara kuruka awârâ modo anhedyly? Ânguy kuruka awâkâ? — kelymo. \s1 Jesus uguondo kadopâgue taseim kua nhetobyry \r (Mt 8.28-34; Mc 5.1-20) \p \v 26 Jesus, tynynonro modo agâ saindyly myani paru Galiléia kuyam, Gerasaram\f + \fr 8:26 \ft Gadara lâpylâ myani mârâ âji ezedy.\f*. \v 27-29 Jesus pepi odayba ipygueduo myani uguondo mârâ xidadâ odano eyam idâly. Iweâpa myani mâkâ uguondo, kadopâ modoram inakanhe âieholy. Âtâ oday nitaymba mykâinane. Tâtyemba mykâinane adakobâdyly tâdâzepyâdo odakâ. Alâ myani korenty ferroguetogue in-hugâjilymo, nhemakâjilymo warâ. Tatâwâze lelâ olâ mykâinane kadopâ modo eon-honrugue. Kadopâ modolâ mykâinane sani âdy peba atoram. Aituo Jesus iopaji saintybyem, mâkâ kadopâgue taseim toenzepa kehoem adaenkely. Jesus enado âzeguhoam idyly. Jesus aguely kadopâ modoram: \p — Igasewâdaungâ merâ uguondo odaypa — kely. \p Arâ Jesus agueduo myani kadopâ modo mâkâ uguondo ioday aguelymo Jesusram: \p — Xina kâdynanâdâ, Jesus, Deus Ton-honreim Imery! — kely ago kehoem. \p \v 30 Arâ adaenkeduo Jesus aguely eyam: \p — Ânguyka izedy? — kely. \p — “Aguiom” iezedy — kely myani. \p Arâ aguely, agui kadopâ modo tuoday awylygue. \v 31 Kadopâ modo aguely: \p — Mârâ tâtagueim tuhuadaguenry odaji xina kâjigonodâ, xina âsenagazedoram — kelymo. \p Tadaenkeze myani aguezesedylymo. \p \v 32 Tâlâ myani târâ iwaguepa toenzepa pâsega âwinduani modo iwy wâgâ. Aituo kadopâ modo aguelymo Jesusram: \p — Awâkâ pâsega modo iodaxilâ xina igonokâ — kelymo. \p Aituo Jesus eyanmo aguely: \p — Tâwâlâ idâwâtaungâ iodaximo — kely. \p \v 33 Arâ Jesus agueduo myani, kadopâ modo uguondo odaypa egasewâdyly. Pâsega modo odaxi egawândylymo. Kadopâbe tâituo myani, pâsega modo enuimbadaynly. Egatudylymo. Iwy wâgâpa adamunedylymo paikaji. Idânârâ kehoem tyense; iguewâdylymo. \p \v 34 Pâsega eni modo, iwy wâgâpa pâsega paikaji adamunedyly emâmomy. Mârâ tientuomo, âwenkelymo. Inepa kehoem idâlymo xidadâram. Poji anakâ takadaymo tonlo modoram nhegatulymo pâsegado aitobyry. Xidadâ odaxi taintuo myani tonlo modoram aidyly tientyby nhegatulymo lâpylâ. \v 35 Arâ egary tindatuomo, xidadâ odano modo aityby ese idâlymo lâpylâ. Jesusram saindylymo. Myarâ saintybyem myani uguondo kadopâgue taseimbyry nhedylymo. Âzetydâdybyem, ekadybyem warâ Jesus aguely idase saguhoem tientomobyry araba. Koendâ, kua itybyem tientuomo myani Jesus nhytadylymo, kadopâ modo nhâkyze eon-honrugue. \v 36 Jesus awâkâ uguondo kua nhedyly etaynrimbyry modo tientyby wâgâ nhegatulymo. \v 37 Aituo idânârâ Gerasa eynynonro modo Jesus nhytadylymo. \p — Âdylâ aiese awâkâ tarâlâ watay — kelymo. \p Aituo eyam aguelymo: \p — Âxiguegâ xina ety anaymba. Taynynâ inkâba ikâ — kelymo, Jesus tâguymo pâsega nhaindyseba tawylymogue. \p Agueduomo Jesus âxiguely; pepi odaji âxiedyly, tâtâhoem. \p \v 38 Aituo kadopâgue taseimbyry aguely eyam: \p — Idâze urâ agâ — kely. \p Jesus olâ aguely: \p \v 39 — Itynra odopâgâ. Âmâem Deus anhetyby egatura — kely. \p Agueduo, uguondo idâly. Idânârâ târâ tâtyuneim modoram, Jesus kua tyetobyry egatuwânmy. \s1 Jesus pekodo tâwâneim kua nhetobyry, âwynsaundo igueypy kurâem nhetobyry warâ \r (Mt 9.18-26; Mc 5.21-43) \p \v 40 Jesus, eynynonro modo warâ mârâ parulâ myani nhekuâdonguylymo. Toenzepa myani kurâ domodo târâ mâkâ inwânwânse awyly. Iomarumo saindyly tientuo. \v 41 Eagâmo aguely ume myani uguondo Jairo keho, âtâ tâdâtâdyguyho iwymâry, Jesus iopaji saindyly; âzeguhoam idyly enado. Aguely: \p — Inoro wao ietyam. \v 42 Iexiry, tokaleom, doze anugueto toenzepa ewânu, iguezeseaji kehoem. Kua ietâ wao — kely. \p Aituo myani Jesus eagâ idâly. Idâday, tokonoze kehoem kurâ domodo. \p \v 43 Tâlâ lâpylâ myani pekodo tâwâneim kurâ domodo duay. Imery etary myani âunkeim; kuapa idyly agâ toenzepa myani iunu ihuguely, toenzepa lelâlâ. Doze anupe myani mâkâ arâ ewânu. Tâpyneândylygue mykâinane idâzesedyly kua kyeni modoram. Tâwâense nhepywadyly, kua nipyra-ro warâ. Âdara tienwiândyly awyly nutubamo olâ mykâinane. Toenzepa kua kyeni modo epywanibyryem myani kua tâitoem tâkewâduo, idinheruru olâmy adainwâm. \v 44 Aituo myani saindyly Jesus ikaynâ. Eyam taintuo, ety iwogonro MÂʼ nhedyly, ikaynâlâ. Ety MÂʼ nhedyly umelâ kehoem myani iunu ihuguely epagudyly, kua idyly. \p \v 45 Aituo Jesus nhapâiguely: \p — Ânguyka enra MÂʼ yeni? — kely. \p — Urâ keba — kely Jesus iopano modo. \p Aituo Pedro aguely: \p — Egâ, toenzepa tarâ kurâ domodo awyly; onwa MÂʼ tâiselâ kehoem, Pymâ. Agui asaemo ewy MÂʼ âetai — kely. \p \v 46 Jesus olâ wakely lelâ: \p — Ânguylâ MÂʼ yetai. Won-honrugue ânguylâ kua xietai, xutuanze — kely. \p \v 47 Mâkâ pekodo myani totoendo nutuba tâituo. Tyanugue, tapâne kehoem Jesus enadoram saindyly. Âzeguhoam idyly, tâinwânse tawylygue. Idânârâ enanaynmo aguely: \p — Urâ enra MÂʼ âeni, Jesus, kua yeniem mawyly, kâuntuduo. MÂʼ âetuolâ enra koendâ kehoem kua widyly — kely. \p \v 48 Aituo Jesus eyam aguely: \p — Kua itybyem âmâ, kua kyetâ wawyly mâinwântobyry wâgâ. Idâ lelâ itynra Tâseguâdâzeba ikâ — kely Jesus. \p \v 49 Jesus aguely umelâ Jairo ety donro saindyly, aguely: \p — Jairo, ipa ixiry, nigueaki! Itynra âdaiseba kulâ Jesus kadadâ — kely. \p \v 50 Mâkâ aguely tindatuo Jesus Jairoram aguely: \p — Tadahulizeba ikâ. Yeinwânkâ. Kurâem itonze lelâ ixiry, koendâ ise lelâ warâ — kely. \p \v 51 Aituo myani saindylymo Jairo etyram. Jairoram aguely: \p — Inoro âmâ, âwydy warâ igueypyram — kely. \p Ilâpyryem tynynonro modoram aguely myani: \p — Pedro, João, Tiago alelâ xina agâ negawândâ. Eagonrodoma talâ wao nidâ — kely. \p \v 52 Idânârâ târâ âtâdyguyby modo eogunrunu, itynrunu warâ, âwynsaundo igueduo. Aituo Jesus aguely: \p — Tuogunrepa itaungâ. Niguewâpyra awâkâ âwynsaundo, xykyly kulâ — kely. \p {Arâ aguely, kurâem tientondyly tiuntuduo.} \p \v 53 Arâ agueduo myani nheinledylymo. Igueypyem lelâlâ awyly tiuntuduomo, nâepaigueba awylygue. \v 54 Jesus idâly myani igueypy eguetunâdobyryram. Egawântybyem myani Jesus âwynsaundo igueypy emary sawânipyryem aguely: \p — Aukâ, âwynsaundo — kely. \p \v 55 Adâkehonly umelâ kehoem myani âwynsaundo âepaigueondyly, kurâem itondyly, saudyly idyly. Ilâpygueduo myani Jesus aguely âwynsaundo sodo modoram: \p — Xuataungâne — kely. \p \v 56 Nhunwym, ise warâ toenzepa kehoem âsewânilymo. Warâ olâ myani Jesus eyanmo aguely: \p — Ânguyran-ne tarâ aityby kâzegatuwâdaundâ — kely. \c 9 \s1 Jesus tynynonro modo Deus wâgâ unâ iwâkuru egatuze ingonotobyry \r (Mt 10.5-15; Mc 6.7-13) \p \v 1 Jesus doze tynynonro modo ingâsedyly myani. Eyanmo aguely: \p — On-honrumo kâunduly, idânârâ kadopâ mânhâkyhomoem, tâwânuneim modo kua mânhetomoem warâ. Won-honrugue ise amidylymo. \v 2 Aguewâtaunda unâ iwâkuru, âdara Deus kywymâryem idyly awyly wâgâ. Tâwânuneim modo kua ietaungâ. \v 3 Mydâdaymo âdy kadataundâ. Amatagorumo ânwa oze mâzesebydâdomoem kadataundâ. Sakola kadataundâ. Pyni, dinheru warâ kadataundâ. Owogonromo lelâ itymo sataungâ, mâtuguguehomo kadataundâ. \v 4 Âtâ anaxi aintuomo, saguhoem âgâsenimobyry etydâlâ itaungâ. Târâlâ âykywâdaungâ, âkelo âtâ anaryam mydâlymo ara. \v 5 Mârâ xidadâ odano modo idaenkubamo, unâ mâengatulymo tindadysebamo warâ watay, inepa târâpa âxiguewâdaungâ. Igasedaymo âhurumo etary etywâdaungâ, xutoleguguewâdaungâ warâ, Deusram tânagazezeim awylymo xutuhoem, ize wato ara anipyra awylymogue, yeinwâmpyra awylymogue warâ — kely myani Jesus. \p \v 6 Aguepygueduo eynynonro modo idâlymo, myarâ, myarâ warâ, unâ iwâkuru egatuze, âdara Deus kywymâryem idyly awyly wâgâ, tâwânuneim modo kua iese warâ. \s1 Herodes Jesus ânguyem awyly nutuba atobyry \r (Mt 14.1-12; Mc 6.14-29) \p \v 7 Herodes myani Galiléia eynynonro modo iwymâry. Idânârâ kehoem Jesus, eynynonro modo warâ aidyly egary indadyly. Aituo Jesus wâgâ âdatâkeho nutuba idyly. Tâlâ wakenri modo: \p — João Batista kurâem itondyby awâkâ Jesus — keim. \p \v 8 Tâlâ lâpylâ myani wakenri modo: \p — Mâkâ mâkeba awâkâ. Elias, awâkâ Jesus-em ini — keim. \p Tâlâ pylâ, \p — “Mâkâ mâkeba awâkâ. Saguho modo Deus itaumbyry egatuwânibyry ewy kurâem ityby awâkâ Jesus” keim. \p Awylygue Herodes âdatâkeho nutuba idyly. \v 9 Aituo myani aguely: \p — Tutuze ku-aze João Batista igueypyem awyly-ro. Urâlâma keankâ nhangasagânehoim. Ânguyka awâkâ Jesus? Âdaunlo uguondo kulâ mâkeba keanra awâkâ, adyesenry anhetoem ton-honre awyly egary xidadâ mawânkâ — kely. \p Toenzepa myani Jesus tiendyse awyly. \s1 Jesus cinco mil uguondo modo, cinco pão, azagâ kanra âjihuyby warâgue nhuantobyry \r (Mt 14.13-21; Mc 6.30-44; Jo 6.1-14) \p \v 10 Jesus xunâry egatuze odopâdaynlymo. Odopâdaymbyem myani adientaymby modo Jesusram nhegatulymo. Ilâpygueduo myani Jesusram adaholymo Betsaidaram, akaemo kulelâ tagâ itoem wâne. \v 11 Agui olâ myani kurâdo Jesus idâypyem awyly xutuwâni modo. Aituo idâlymo xuize. Saintuomo myani Jesus nhedaenkulymo. Deus idânârâ iwymâryem ituo âdara aidyly awyly wâgâ myani aguely. Tâwânuneim modo kua nhedyly lâpylâ. \p \v 12 Iguandyly awylygue myani akaemo doze Jesus eynynonro modo Jesusram idâlymo; eyam aguelymo: \p — Iguandyly enra. Egâ toenzepa kurâdo! Xurâmoem pyni peba, xykyhomo peba warâ tarâ. Âpa ezajilâ, âtâ anary iwaguepaom modoranlâ warâ asaemo igonokâ, âwinduatomoem, xykyhomoem warâ — kelymo. \p \v 13 Jesus olâ warâ aguely: \p — Tarâlâ nidâmo. Âmaemolâ ipynirymo âunduwâtaungâ — kely. \p — Nuduwâpyra xina nhuantomoem! Cinco pão, azagâ kanra âjihuyby alâ kulâ taunlo. Xina idâdyseka âmâ âdyanlâ pyni xuize, asaemo kurâ domodo xuatoem? — kelymo. \p \v 14 Toenzepa myani târâ kurâdo awyly, uguondo modo kulelâ cinco mil lelâ\f + \fr 9:14 \ft Pekodo modo, iamimeom modo warâ tapâguezeba myani.\f*. \p Aituo myani Jesus aguely tynynonro modoram: \p — PU târâ, PU târâ, PU târâ warâ cinquenta, cinquenta warâ âzepajiwâdomoem aguewâtaungâ — kely. \p \v 15 Jesus aguehobyry ara anhedylymo. \v 16 Aituo myani Jesus cinco pão, azagâ kanra âjihuyby warâ sanânibyryem kayam MYK idyly. Deus agâ aguely: \p — Koendonro lelâlâ âmâ, Pabai, awylygue xinaem xirâ pão, merâ kanra warâ mâunduly — kely. \p Ilâpygueduo pão, kanra âjihuyby warâ nhepajiwâdyly. Tynynonro modoram nhuduly, kurâdoram nhepâdomoem. Nhepâdaymolâ kehoem myani Jesus pão epajiwâdyby, kanra âjihuyby warâ agui nhenehonly. \v 17 Ize tato ara kehoem myani idânârâ kurâdo âwinduadyly; kanra âjihuyby nhâdylymo, pão nhedawynlymo, koendâ kehoem iolataynlymo warâ. Ilâpygueduo myani Jesus eynynonro modo pão, kanra âjihuyby warâ âsegubydâdaymby nhekanâdylymo cestu imâsedo odaji. Doze cestu tumyke myani âsegubydâdyby nhekanâdylymo. \s1 Pedro, “Messiaslâ âmâ” Jesusram kehobyry \r (Mt 16.13-20; Mc 8.27-29) \p \v 18 Alâ myani Jesus idâly mâkâ kulelâ, Deus agâ agueze. Eagâlâ myani eynynonro modo iwaguepalâ. Deus agâ agueypyem tynynonro modoram aguely: \p — Ânguy tâkezeka inanry kurâdo yam? — kely. \p \v 19 Warâ myani eynynonro modo in-hoguly: \p — Tâlâ inanry, “João Batista kurâem itondyby awâkâ Jesus” keim modo. Tâlâ inanry, “Elias, awâkâ” keim modo. Tâlâ lâpylâ inanry, “Deus eynynâ aguewâtyby modo ewy kurâem itondyby awâkâ” keim modo warâ — kelymo. \p \v 20 — Âmaemo-ro? Ânguy tâkeze âmaemo yam? — kely Jesus. \p Aituo Pedro in-hoguly: \p — Messiaslâ âmâ, Deus ingonotyby — kely. \p \v 21 — Mâkâlâ urâ. Iweâ kuru wao olâ Messiaslâ wawyly kâzegatuwâdaundâ — kely Jesus eyanmo. \s1 Jesus tyiguely wâgâ, kurâem tâitondyly wâgâ warâ aguehobyry \r (Mt 16.21-28; Mc 8.31–9.1) \p \v 22 Aituo myani Jesus eyanmo agueondyly: \p — Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby, toenzepa âsenagazeze urâ. Kywymâry modo yizemo inkâba ise. Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymâry modo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâ ienagazenehonzemo. Akaemo ise yiguehoem aienehonrim. Yigueduo, azagâ\f + \fr 9:22 \ft Nota de pé Mateus 12.40dâ egâ.\f* emedyly idyly wâgâ olâ ise kurâem witondyly — kely. \p \v 23 Ilâpygueduo myani Jesus aguely idânârâ tonlo modoram: \p — Ynynonroem ize mataymo, augueho ara aitaungâ. Kopaelâgâembaba ize wato lelâ aietaungâ; amânhedyse matomo mâkeba aietaungâ. Kurâ tyâzeim kruz nhadyly tyâhoram myara, ynynonro modo on-hondybyem nidâ igueze. \v 24 “Jesus eynynonro keba urâ” myguelymo, tyâzepa mitomoem kulâ watay, âdiempa kulâ ise xirâ anaym kurâem mawylymo. Âigueduomo, Deus enadoram mydâwâpyra ise âmaemo. Yeinwândylymogue mâdyolymo watay olâ, Deus enadoram idâze âmaemo; aunloenlâ ise eagâ mawylymo warâ. \v 25 Tâwâlâ wâne âdydo imeom sodoem mawylymo, ize mato modope mawylymo warâ, Deus eydâ atoram mydâhomoem nepywabyra olâ awârâ modo. Deus agonro keba âmaemo watay, âdype matomo âdy mâkeba. Ânguy niguepa tâitoem nepywadaymba. Tâdâsenagazedo amaxi ise mydâlymo. \v 26 Uguondo Kaynâpa Âetyby urâ. Idâze urâ Deus eydâ atoram. Odopâze olâ urâ Deus dompyryem. Kodopâdyly ise Kunwym eon-honru tânehonze. Anju domodo mâkâ ingonotyby ehozelugue tânâmize kehoem ise kâewyly. Kurâ domodo enanaym ywypazeni modo, kâenomedâdo iwypazeni modo warâ, kodopâduo, iwypazeze lâpylâ urâ. \v 27 Asaemo ydataynrimbyry modo ewy Deus lelâ pymâem idyly enipe ise. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely myani Jesus. \s1 Iwy wâgâ Jesus âkeloem itobyry \r (Mt 17.1-13; Mc 9.2-13) \p \v 28 Tokalâ semana awârâem ipygueduo myani Jesus iwy onwa âkuly, Deus agâ agueze. Pedro, Tiago, João warâ kulâ myani tagâ nhakyly. \v 29 Deus agâ aguely ume myani Jesus âkeloem idyly. Emydy âkeloem idyly, ety iwogonro toenzepa kehoem sapeku, ehozelu idyly. \v 30 Aituo myani azagâ uguondo modo târâ âepanâguely, Moisés, Elias warâ myani. \v 31 Aguelymo myani Jesus agâ Jerusalémdâ âzenagazeoly wâgâ, iguely wâgâ warâ, Deus aguehobyry ara. \v 32 Pedro, eagonro modo warâ toenzepa ekozeybyem tawylygue myani xykylymo, azagâ Deus donropyry âepanâgueday. Xuaguelymo. Jesus âkeloem itybyem nhedylymo, tohozele kehoem. Azagâ uguondo eagâ nhedylymo. \v 33 Jesusdâpa Moisés, Elias warâ âxiguelymo. Âxiguelymo ume myani Pedro aguely: \p — Koendâ kehoem tarâ kydawyly, Pymâ. Azagâ tokalâ warâ âtâ imeimbyryla xina nitâdâ, âmâem, Moisés-em, Elias-em warâ — kely. \p Âdara tâkely awyly nutuba kulâ arâ aguely. \v 34 Pedro aguely umelâ myani eunu âepanâguely. Nhamanâdyly. Pedro, Tiago, João warâ toenzepa kehoem âseanedylymo tydâ iamatuo. \v 35 Eunu duay Deus aguely indadylymo myani: \p — Ymery merâ, Messias-em kâingonotyby, “Igonose urâ” uguehobyry. Aguely idataungâ — kely. \p \v 36 Deus aguepygueduo myani mâkâ kulelâ Jesus awyly nhedylymo, Moisés, Elias warâ xuzatybymoem. Jesus eynynonro modo awârâ ânguyram inepa aguepamo, negatubamo warâ myani. \s1 Jesus salokuzenomo odano kadopâ nhâkyhobyry \r (Mt 17.14-21; Mc 9.14-29) \p \v 37 Kopaelâgâem myani Jesus eagâ idâypy modo warâ iwy wâgâpa xytâguylymo. Tytâguybygueduomo myani toenzepa kurâdo Jesus inwânwâni modo nhedylymo. \v 38 Aituo myani uguondo kurâdo duay adaenkely: \p — Ymery tokaleom kua iekâ wao, Pymâ! Kadopâ ymery odano nhâkygâ. \v 39 Kadopâ iodaxi âwândyly watay, inakanhe tyese lelâ inanry. Toenzepa tadaenkeze, tadapânize, tytabigonzeze warâ inanry. Ymery tânagazeze kuru awâkâ kadopâ. Iguezeseaji tyese kehoem, âdaunloenlâ nimopa-ro warâ. \v 40 Âynynonro modoram sekadai wâne, kua nhetomoem. Kua niepyramo olâ enra — kely salokuzenomo nhunwym. \p \v 41 Aituo Jesus aguely: \p — Âdy einwânni kebalâ myanze âmaemo! Ânguydo kulâ âmaemo! Agâmo lâwâne urâ, yeinwâmpyra olâ âmaemo. Ynadaize yeinwâmpyra lelâ mawylymogue — kely. \p Aituo aguely mâkâ salokuzenomo nhunwynram: \p — Enekâ âmery xarâ — kely. \p \v 42 Jesusram salokuzenomo saindyly ume myani onro onwa adameoly kadopâram. Adapânily, ekomadyly warâ. Ton-honre kehoem Jesus kadopâram aguely: \p — Igasegâ iweâ lelâlâ merâ salokuzenomo odaypa, kadopâ! Todopâzeba ikâ-ro warâ! — kely. \p Aguely tindatuo kadopâ egasely, idâly. Salokuzenomo kua idyly. Kua tiempygueduo nhunwynram nhuduly. \p \v 43 Idânârâ âsewânilymo, Jesus Deus eon-honrugue anhetyby tientuomo. \s1 Jesus tyiguely wâgâ agueontobyry \r (Mt 17.22-23; Mc 9.30-32) \p Jesus salokuzenomo kadopâbeom kua tiempygueduo, tynynonro modoram aguely: \p \v 44 — Koendâne xirâ âyanmo auguely idataungâ. Kâzenanânehonwâdaundâ. Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby yizepaom modo emaxi âzegameoze urâ. Akaemo ise yâen-honri — kely. \p \v 45 Idamâmo wâne, âdakeze aguely awyly nutubamo olâ myani, Deus nhutuhomoem aniempyra awylygue. “Xina nutuba enra âdakeze amyguely awyly. Xinaram wao aguekâ” keze tyanemo olâ myani. \s1 Ânguyka tynrenseim kuru? \r (Mt 18.1-5; Mc 9.33-37) \p \v 46 Jesus eynynonro modo ânguy tyduaymo tynrenseim kuru awyly wâgâ âtunâguedylymo. \v 47 Âjigue aguehomo xutuimbyryem olâ myani Jesus. Aituo iamudo tonlo ingâsedyly. Iamudo âetuo, tatadoram nhedyly, \v 48 aguely: \p — Deus xurâem, âduaymo tynrenseim kuru, mâkâ âwâlâ kulâ âtyrendânry. Inanajimo, merâ iamudo âdy keba-ro waunlo ara wâne. Auguely olâ xirâ âyanmo. Pymâem xynru waunlo keba merâ iamudo. Mâkâ ynynonro xurâem koendâ amânhedylymo, tynrenseim keba awyly umelâ warâ watay, urâenlâ amânhedylymo. Âdylâ urâem amânhetuomo, ugononibyry xurâenlâ ise amânhedylymo lâpylâ — kely Jesus. \s1 Deus eynynâ aini izepa kipyra kine, âkelo modo duano lelâlâ wâne \r (Mc 9.38-41) \p \v 49 Aituo myani João aguely: \p — Xina Enomedâni, âunâry egatuze tâtâly ume, uguondo on-honrugue kadopâ nhâkyrim xina nedâ. “Jesus eon-honrugue kadopâ modo kâjiânky” xina nygue eyam. Xina ewy keba awylygue keankâ arâ xina aguely — kely. \p \v 50 Aituo Jesus aguely. \p — “Adâiseba ikâ” tâkezeba itaungâ. Kuduery keba watay, kataen-holâ mâkâ — kely. \s1 Samaria donro modo Jesus tynkyândyzeba itomobyry \p \v 51 Iwaguepa myani Jesus tunwym enadoram odopâdo. Âda tâieholy awyly tutuzelâ myani aralâ olâ Jerusalémram idâly lelâ. \v 52 Tâtâdaymolâ myani uguondo modo ewy ingonodyly. \p — Idâwâtaungâ waunroem, kykyho xuize — kely. \p Idâlymo. Saindylymo âtâ anary Samaria eynynonroram. Saintybyem myani tykyho nhuinlymo. \v 53 Tonlo modo olâ myani Jesus ingonotyby modoram warâ aguelymo: \p — Judeu âmaemo. Tarâ xinadâ âykydyzebamo enra xina, Jerusalémram mydâlymo awylygue — kelymo. \p {Arâ aguelymo, Samaria donro modo Judeu domodo izepa tawylymogue. Samariadâma myani Deus ehoguedo, enanajimo.} \p \v 54 Ingonotaymby modo odopâdyly Jesus agâ oxioze. Eagâ toxioduomo myani aguelymo: \p — Samaria donro modo kykydyzeba tâtymo anaym — kelymo. \p Tiago, João warâ awârâ tindatuo myani aguelymo: \p — Saguhoem Deus ingonokyly myakâwândy peto kau odano, tyizepanro modo tyain-hoem. Âdara amyguely, Konomedâni? Deusram peto ingonotoem xina nhekadyzeka âmâ, mârâ âtâ anano modo iguehomoem? — kelymo. \p \v 55 Aituo myani Jesus MYRYK idyly. Âzeuholymo. Arâ kehoem aguelymo nehoguebyra. Eyanmo aguely: \p — Âizepanromoem inakanhe adâiseba itaungâ — kely. \p \v 56 Aituo myani eagonro âtâ anaxi xykyze idâlymo. \s1 Jesus kieinwândyly-ro watay, kieinwândyly kinmopa kine \r (Mt 8.18-22) \p \v 57 Jesus, eynynonro modo warâ ânwa oze idâlymo ume myani uguondo eyam aguely: \p — Âynynonroem widyse urâ. Âdyam mydâhobyryram idâze lelâ urâ, agâ kâsenomedâdoem — kely myani. \p \v 58 Aituo Jesus aguely: \p — Ton-honre ise enra. Idânârâ ânguydo imeom tâjikune lelâ, xykyhomobe warâ; poroho, tawâguneim modo warâ tâjikune lelâ. Urâ, Uguondo Kaynâpa Âetyby olâ, iekobyzeguehoenlâ tâtyemba — kely. \p \v 59 Aituo myani Jesus aguely eagonro uguondoram: \p — Âekâ yagâ, âdyam udâhobyrydâ, ywâgâ mâsenomedâdoem — kely. \p Mâkâ olâ warâ aguely: \p — Pymâ, saguhoem pabai ugueho wao ise kâenkyly, niguepa awyly ara. Igueduo, epyâbygueduo ise âynynonroem widyly — kely. \p \v 60 Warâ olâ myani Jesus eyam aguely: \p — Yeinwântânry modo igueypy ara kulâ mawânkâ xirâ onro anano wâgâ kulâ âtynanâdylymo. Xirâ onro anano modo wâgâ âtynanâni modolâ igueypy nepyâdâ. Deus kywymâry awyly wâgâ aguera — kely Jesus. \p \v 61 Eagonro uguondo aguely: \p — Âynynonroem widyse urâ. Âdyam mydâhobyryram idâze lelâ urâ. Saguhoem kodopâdyly wao olâ ise ypemugudoram âsedaenguze. Ilâpyryem ise udâly agâ — kely. \p \v 62 — Ynynonroem lelâlâ ize matay, ize mato modo enanânehongâ, augueho ara amitoem. Mâinmoyby mâynanâdombyra âmâ-ro watay, Deus emary koendonro ise âmâ, agonro modo duay Deus eydâ atodâ. Ânwa aieni âgânâynra âsemyombâzezedyly-ro watay, tâkâine kulâ anhedyly, inakanhe kulâ warâ — kely Jesus. \c 10 \s1 Jesus setenta e dois uguondo modo Deus itaumbyry egatuze ingonotyby \p \v 1 Ilâpygueduo myani Kywymâry setenta e dois lelâ uguondo modo induakewâdyly. Azagâ myarâ, azagâ myarâ, azagâ myarâ warâ ingonodylymo. Eyanmo aguely: \p — Yraynâ idâwâtaungâ âji udâho modo ara. Xidadâ modoram idâwâtaungâ, poji anakâ kurâdope atoram warâ — kely Jesus. \p \v 2 Kurâdo xuruse ingonodylymo myani. Âji modoram idâlymo iraynâ myani aguely: \p — Anji ekaunâdo odano ara ise yeinwântaynrim modo. Anji odo ara awâkâ Deus. Anji ekaunâni ara awâkâ Deus xunâry egatuim modo. Aguipamo kulâ olâ. Deusram ekadaungâ, tâinkâ lelâba tâwanuneim modo unâ egatuze ingonotoem. \v 3 Deus xunâry egatuze ogonodyly, kaneru, auwa modo duaxi igonodyly ara. \v 4 Dinheru kadataundâ. Owosarymo kadataundâ warâ. Owogonromo kulelâ âhurumo etary sataungâ, eagonro kadataundâ. Ânwa oze monhontybymo agâ iweâpa tâtunâguezeba itaungâ. \p \v 5 — Âtâ odaji âwântybyem “Deus agâmolâ ise” kewâtaungâ tonlo modoram. \v 6 Deus xurâem tâidysedonrobe târâ-ro watay, eagâmolâ ise Deus, amyguehomobyry ara. Deus xunâry tindadyseba tonlo modo watay olâ, agâmo kulelâ ise Deus, eagâmopa. \v 7 Mârâ âtâ saguhoem kuru mâzekaunâohomobyry odaylâ itaungâ. Nhegameybymo einwâtaungâ, enywâdaungâ alelâ. Âdylâ nhuduypymo einze tywypazeba itaungâ, Deus xunâry mâengatulymoguelâ, mawânrâ âpynirymo mâempywadylymo. Âtâ modo odaji tâtuguguezezeba itaungâ, âji iwâkuru koendonro waunlo xuize. \p \v 8 — Âdaunlo âjiram aindylymo, tonlo modo koendâ idaenkulymo warâ watay, târâlâ itaungâ, nhuduypymo einwâtaungâ lelâ. \v 9 Tonlo tâwânuneim modo kua ietaungâ. “Iweâpa nitaymba ise Deus ton-honru nhenehonly âduaymo” kewâtaungâ tonlo modoram. \v 10 Âdaunlolâ âjiram mydâlymo, tonlo modo amyguelymo tindadyseba-ro watay, warâ aguewâtaungâ igasedaymo: \v 11 “Xirâ âji anano onro sawionu tuhuru etary onwa ityby xina nhutoleguguely, Deus aguehobyry mâindadyseba mawylymogue âsenagazeze xutuhoem, Deus xunâry âyanmo xina egatuze âetobyry mâindadyseba matomobyry wâgâ. Mâkâ Deus eon-honru enehorim izepa matomobyry wâgâ” kewâtaungâ târâpa mâxiguelymo ume. \v 12 Sodoma donro modo mykâinane tumunruneim kehoem; awylygue myakâwândy Deus peto in-hugueândyly nhonwamo adain-homoem. Xypyryem, idânârâ turâ keba ara enagazeze. Deus itaumbyry mâengatulymo tindadysebaom modo olâ ise Sodoma donro modo âsenagazedobyry takaze kehoem âsenagazeze. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Jesus einwântânry modo âsenagazedo \r (Mt 11.20-24) \p \v 13 Aituo myani Jesus eyanmo aguely: \p — Warâ auguedyse wawyly unâry izepaom modoram. Toenzepa kehoem ise mâsenagazedylymo, âmaemo Corazim donro, Betsaida donro modo warâ. Toenzepa adyesenry modo kehoem ajiedâ âjidadârymodâ, Deus eon-honru kâenehohoem. Yeinwândyseba olâ mataunaguynre. Tumunruneim modo akâwândy Tiro, Sidom warâ donro modo. Deus eon-honru enehonze âjidadârymodâ awitobyry ara ânguylâ aidyly-ro watay, inakanhe adâidylymo tumozemo olâ tâise. Deus tâinwânsemo warâ. Tâzetydâzemo tâise âtâem saku tyxieim sakâjibygue, pelupâ tyangahumo onwa tyesemo tâise warâ, inakanhe adâitomobyry wâgâ tâjityendyly tienehon-homoem, imoimbyryem tawyly tienehon-homoem warâ. Deus eon-honrugue awidyly tâense lelâlâ wâne âmaemo. Inakanhe amidylymo mâinmopa olâ âmaemo. \p \v 14 — Tâdâsenagazedo saintuo, âmaemo ynynâbaom modo toenzepa ise mâsenagazedylymo, Tiro, Sidom warâ donro modo âsenagazedo takaze kehoem. Medâmolâ Deus eon-honrugue awidyly. Akaemo olâ akâwândy nepyramo. \v 15 Koendonro, tynreim warâ âmaemo, Cafarnaum donro modo, inanajimo. Deus eydâ atoram mydâlymo warâ wâne, inanajimo. Arâpa olâ. Satanás eydâ atoram ise mâjigonoholymo — kely Jesus. \p \v 16 Aituo myani aguely tynynonro modoram: \p — Pabai Deus ugonotobyry aralâ, ogonodylymo. Ywâgâ ise unâ mâengatulymo, Pabai Deus wâgâ kâengatuho ara. Awylygue amyguelymo idani modo, auguelylâ indakylymo waunlo ara lelâ ise. Amyguelymo tindadysebaom modo watay, ydadyseba awylymolâ ise. Auguely izepamo-ro watay, Deus xunârylâ ise izepa atomo — kely Jesus. \s1 Setenta e dois lelâ Deus xunâry egatuwâni modo odopâdobyry \p \v 17 Deus xunâry egatuze idâypyem myani setenta e dois uguondo modo odopâdylymo; Jesusram aguelymo: \p — Tuomare kehoem xina. Toenzepa kurâ domodo kadopâbeom xina kua niedâ. Kadopâ modo egasewâdyly keankâ, Jesus ezedy xina agueduo, “Jesus eon-honrugue xina aidyly” xina keduo — kelymo. \p \v 18 Jesus aguely myani: \p — Satanás takaze kehoem won-honru. Târâlâ wakâwândy, Deus, Satanás eon-honru nhetyday. Ielu kau wâgâpa ihuguely ara akâwândy mâkâ Deus ezaypa ihuguely kâendyly. \v 19 Idataungâ. On-honrumo xudu, âgâu, ielawada, awâkâ modo mankabeduomo, mâdâhoba mitomoem. On-honrumo xudu; Satanás eon-honru mankadomoem. \v 20 Âdainkâba kadopâ modo mânhâkyhomobyry wâgâ omarumo. Deusram idâwâni modo ezedy iweniho wâgâ izedymo iwenibyem awylygue olâ omarumo kuru nidâ — kely Jesus. \s1 Jesus, “Koendonro awâkâ Deus” kehobyry \r (Mt 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Xirâ umelâ kehoem, Deus Ispiritury Jesus nhomazeândyly. Aituo myani Jesus aguely Deusram: \p — Kau odano modo, onro wogonro modo warâ sodo âmâ, Pabai! Âdaunlo modoanlâ âunârybyry mutuen-ho, tonomegueim modoram lelâ inkâba, enomedâdaymby modoram lelâ inkâba warâ. Amânhedyse mato aralâ ise aidyly — kely. \p \v 22 Deus agâ adâkebygueduo myani Jesus agueondyly tonlo modo agâ: \p — Pabailâ idânârâ won-honru, ienomery warâ xuduim. Mâkâ kulelâ koendâ kuru utunri. Urâ lelâ lâpylâ Pabai Deus koendâ kuru xuturim warâ. Eyam kâuntuen-hoymby lâpylâ olâ koendâ Deus xutuze — kely. \p \v 23 Aituo myani Jesus âsemygâiguely. Tynynonro modoram aguely: \p — Tuomareim kuru olâ akaemo won-honru tânugue etaynrim modo, mâentomo ara. \v 24 Awidyly tâense; auguely tydase warâ âmaemo. Saguho Deus xunâry egatuwânibyry modo, saguho pymâ domodo warâ mâenkylymo tiendyse tâisemo myakâwândy, nhetomoem anipyra olâ myakâwândy. Mâindakylymo tindadyse tâisemo myakâwândy, nidapyramo olâ myakâwândy. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Samaria donro uguondo koendonro xunâry \p \v 25 Aituo myani Moisés inweniby wâgâ enomedâni saindyly Jesus iopaji. Jesus nhapâiguely myani, tâzewenrymo eynynâ, eynynâba warâ Jesus in-hoguly awyly tiuntuhoem kulâ. \p — Âdaraka awidyly, Deus eydâ atoram udâhoem, aunloenlâ eagâ witoem, Konomedâni? — kely. \p \v 26 Jesus in-hoguly myani: \p — Moisés inweniby tutuzelâ âmâ. Âdakelyka mârâ wâgâ iweniby? — kely. \p \v 27 Uguondo in-hoguly myani: \p — Deus itaumbyry awo wâgâ iweniby iwâkuru kuru: “Kywymâry Deus iwynedaungâ âdydo imeom, kurâ domodo warâ mâinwynedomo takaze kehoem. Idânârâ ize matomo, Deus ize ato ara lelâ nidâ. Idânârâ amânhekylymo, Deus ize ato ara lelâ nidâ. Idânârâ angahumo oday âunâgomo warâ.” “Agonromo agâ âpynedaungâ; koendâ mâzeto ara, arâ lâpylâ agonrodo agâ koendâ âzetaungâ” kewândymy Deus — kely uguondo. \p \v 28 — Âkealâ amyguely. Arâ amidyly-ro watay, Deus eydâ atoram idâze âmâ, typygueba kehoem eagâlâ mitoem — kely Jesus. \p \v 29 Moisés inweniby wâgâ enomedâni uguondo koendonroem myani âdutuly. Awylygue myani Jesus nhapâiguely: \p — Ânguyka ise koendâ kâenkyly? — kely. \p \v 30 Aituo myani Jesus unâ tienomedâdoem nhegatuly. Aguely: \p — Tâlâ myani uguondo judeu Jericóram idânri, Jerusalém donropyryem. Tâmagaduneim modoram isejiguy âzemagazeoly. En-hem kepalâ kehoem nhetyguelymo. Idinheruru nhemakelymo. Nhapiogulymo. Iguezeseaji kehoem inmolymo. \v 31 Mârâ ânwa oze lâpylâ Deus ety oday kurâdo eynynâ Deus agâ agueim idâly myani. Târâ uguondo âdyâypyem ânwa edazekâ nhedyly. Aituo inmyly. \v 32 Ilâpyryem Deus ety oday tâwaneim, levita kelygue tâzekeim, idâly mârâ ânwa ozelâ. Uguondo âdyâypy tientuo, sakadyly lelâ, âdaniepyralâ. \p \v 33 — Ilâpyryem myani uguondo Samaria donro sakadyly mârâ ânwa ozelâ. Samaria donro modo, judeu domodo warâ âjizetonro keba, eagâmo tâtunâguedylylâ izetonro keba. Alâ olâ, mâkâ Samaria donro judeu âdyâypy tientuo, epagudyly, toenzepa kehoem intyendyly. \v 34 Iopaji saindyly. Âdyâhobyry nhokodyly azeitigue, vinhugue warâ onwa nhedyly. Âdyâhobyry tionkobygueduo myani nhaunâdyly. Tâguy onwalâ nhalokuândyly; nhadyly tâdykyho odaji. Târâ myani emedyly ara kehoem nhonse awyly. \v 35 Emetybyem myani uguondo Samaria donro azagâ dinheru tâwâenseim nhetyly tysejiguy tiankobâdo odaypa. Tâdykyho sodo nhepywadyly. Aituo myani aguely: “Udâzesedyly ise enra. Koendâ waone merâ nhonkâ. Anra dinheru âdylâ sanâto awâkâ xurâem. Xuduze lelâ wâne keanra kua mânhetoem. Nudupa takaze idyly-ro watay, kodopâday ise kâempywadyly” kewânmy — kely Jesus.\fig |src="CN01749B.tif" size="col" loc="Luke 10:30-37" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 10.30-35" \fig* \p \v 36 Xirâ unâ tiengatubygueduo myani Jesus aguely Moisés inweniby wâgâ enomedâniram: \p — Âdykonloka mâkâ âdyâypy koendâ eni: Deus ety oday kurâdo eynynâ Deus agâ agueim? Levita? Samaria donro? — kely. \p \v 37 — Mâkâ ityenibyry — kely Moisés inweniby wâgâ enomedâni. \p — Mâkâ ara aikâ. Kaikânro modo ityengâ — kely Jesus. \s1 Maria, Marta warâ etyram Jesus idâhobyry \p \v 38 Ilâpygueduo myani Jesus tynynonro modo agâ idâzesedyly Jerusalémram. Ânwa oze awylymo ume myani Marta, Maria warâ etydâ epagudylymo. \v 39 Marta pyni anhedyly ume myani iwidy Maria, Jesus iopay ekadyly, nhenomedâdo idase, tywary nemawyadâbyra idyly. \v 40 Saintaymby modo wâgâ toenzepa myani Marta ewanu. Tywidy tâmawyadâdyze myani. Awylygue Jesus iopaji saindyly, aguely: \p — Egâ ywidy, Pymâ. Urâ kulelâ yânly, Toenzepa iewanu ume, emynru kulâ tarâ. Igonokâ iemawyadâze — kely. \p \v 41 Aituo myani Jesus eyam aguely: \p — Iozepa kulâ awârâ amyguely, Marta. Toenzepa kuru âtâ oday iwanogue mâtynanâdyly. \v 42 Iwanu, amânhedyse mato kuru, ydadyse mawyly takaze. Maria olâ kâenomedâdo tydase. Xirâ tutuzeim kuru, amânhekyly takaze. Ânguy merâ kâenomedâdobyry nhangahu odayba netywâbyra ise — kely Jesus. \c 11 \s1 Jesus Deus agâ aguykehoem konomedâdobyry \r (Mt 6.5-15; 7.7-11) \p \v 1 Alâ myani Jesus Deus agâ aguely. Deus agâ aguepygueduo, eynynonro modo ewy eyam aguely: \p — Deus agâ xina aguehoem, xina enomedâgâ, Pymâ. João Batista tynynonro modo nhenomedâdobyry ara, xina enomedâgâ lâpylâ — kelymo. \p \v 2 Aituo Jesus aguely: \p — Deus agâ amyguedaymo, warâ aguewâtaungâ: \q1 “Pabai, idânârâ tynrenseim lelâlâ mawyly, izedy awyly warâ idânârâ nhutudyzemo xina. \q1 Ânguy âwankuem âepyra nidâ. \q1 Tarâ xina iwymâryem ikâ \q1 Xina xirâ onro anano modo ize mato ara lelâ xina aiedyse awyly, \q2 târâ kaynâ agonro modo ize mato ara aito ara lelâ. \q1 \v 3 Âmâlâ kopaelâgâembaba xina ipyniry âundugâ. \q1 \v 4 Inakanhe xina aitobyry xygakegâ, \q2 âkelomo inakanhe tynynâ aitobyry xina nhenanânehon-ho ara. \q1 Satanás, izepa mato aienehonze keduo, xina agâlâ ikâ, izepa mato xina aniempyra itoem” \m warâ aguewâtaungâ Deusram — kely Jesus. \p \v 5-6 Aituo myani Jesus aguely tynynonro modoram: \p — Idataungâ. Ataen-ho itynra kuetâji saindyly tâwinze watay; âdylâ mâunduly peba. Aituo ity apanonra mydâly, âzekainze: “Yataen-ho ietyram naintai. Âdy nheinly, nhenyly warâ peba olâ urâ. Âdylâ wao kâwantoem âundugâ” myguely tâise. \v 7 Warâ olâ tâise ity apano janela enahuymby oze aguely: “Kuetâji awârâ! Pealâ enra tâdâzekainly. Ykyly xirâ xatay ynanâdâ. Kadiadupe ietybyem pyanta. Idânârâ xina âtâ odano modo xykyly lâpylâ warâ! Yaupyra ise aze mâenkadyby xuduze kulâ” kely tâise. \v 8 Aituo, mâenkazezedyly watay, xuduze tause mâkâ. Eataen-hoem mawylygueba olâ nhuduly, mâenkazezedyly imaze. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. \p \v 9 — Ekadaungâ. Mâenkaduomo, emakeze lelâ âmaemo. Xuiwâtaungâ. Mâwinduomo, soenkeze lelâ âmaemo. Pyantaylâ âtâ sodo igâsedaungâ, enahungueze lelâ mawânkâ. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. \v 10 Idânârâ ekanibyry modo emakeze. Xuirimpyry modo soenkeze. Âtâ sodo tygâsenibyryram enahungueze. \v 11 Âmerymo kanra âjihuyby nhekaduo, âgâu mâunduwâpyra âmaemo eoduem. \v 12 Aukuma nhoru idâtyby nhekaduo, ielawada mâunduwâpyra âmaemo. \v 13 Inakai wâne âmaemo, iwâkuru modo olâ âmerymoram mâundulymo. Kunwym kaynonroma kuru koendonro-ro. Awylygue ise Tyispiritury ingonodyly ekanibyry modoram! — kely Jesus. \s1 “Satanás eon-honru kainly lakuru Deus eon-honrugue” Jesus kehobyry \r (Mt 12.22-32; Mc 3.20-30) \p \v 14 Tâlâ myani uguondo kadopâram tytaremba âiehoyby. Aituo myani idâly Jesusram, kadopâ nhâkyhoem. \p — Merâ uguondo odaypa igasegâ; todopâzebane ikâ iodaxi — kely Jesus. \p Kadopâ egaseduo, uguondo koendâ âjitainly idyly. Toenzepa tonlo modo mâkâ uguondo tytarenrybyry âjitainduo, âsewânilymo. \v 15 Tonlo modo ewy Satanás eon-honrugue kua nhedyly-ro waunlo ara, enanajimo, Deus eon-honrugueba. Awylygue âjigue aguelymo: \p — Belzebu eon-honrugue kulâ awâkâ kadopâ modo nhâkyly — kelymo; kewâdylymo kulâ olâ myani. (Satanás ezedy eagonro awârâ “Belzebu.”) \p \v 16 Kurâ domodo wâne myani Jesusram aguelymo: \p — Deus anhekyly lelâ aiekâ, on-honru mâenehon-hoem, Satanás eon-honru warâpa — kelymo. \p \v 17 Âdara xunâgumo awyly tutuze myani Jesus. Aituo aguely: \p — Âjigue âzety anano modo âseguebyly-ro watay, mârâ âtâ anary tadainze. Âjiukonoem, âjiwaigoruem warâ âjigue âseguebylymo-ro watay, tunwyndo sodokewâzemo. Tagonro agâ koendâ nâzepyramo, âjidueryem tâisemo mawânkâ. \v 18 Kadopâ modo iwymâryma Satanás. Kadopâ modo âjiguelâ âseguebyly, tygue tygue idylymo warâ watay, ton-honremba tâise Satanás. Tywymâgueba tâisemo mawânkâ. \v 19 “Jesus kadopâ modo ingonodyly olâ, Belzebu mawânkâ aitoem eon-honru xudunri” tâkeze âmaemo. “Belzebu eon-honrugue kulâ kadopâ mânhâkylymo” myguepa olâ âmaemo âynynonromoam. Arâ âynynonromoram amyguepa âmaemo watay, arâ yam adâkezeba lâpylâ itaungâ. \v 20 Deus eon-honruguelâ kadopâ modo kânhânkyly. Won-honru tiunduypyguelâ nhutuen-honly tarâ pymâem tawyly — kely Jesus. \p \v 21 — Uguondo ton-honreim, typyeim koendâ tâty nhenuagaendyly watay, idânârâ tâlâ ato âdapa lelâ. Ânguy negawântaymba isejiguy emagazeze. \v 22 Uguondo mâkâ takaze ton-honreim âewyly watay olâ, mâkâ nemaemba. Aituo mâkâ âtâ odo ipy âsemagueho âzemakeoly, isejiguy idânârâ adaholy, tataen-ho agâ mâkâ uguondo ton-honreimbyry kuru nhepajigâdyly warâ. Satanás takaze ton-honreim wawylygue, xurâ modo kainly. \p \v 23 — Ynynâba âmaemo-ro watay, ynynonroem inkâba âmaemo. Kurâ domodo Deus nheinwântoem iemawyadâbyra âmaemo watay, neinwâmpyra itomoem amânhenehonlymo lakuru. Ydâ iwague mânhenehonlymo, mâindâtyguylymo tâise koendonro kuru — kely Jesus. \s1 Kadopâ odopâdobyry \r (Mt 12.43-45) \p \v 24 Aituo myani Jesus aguely: \p — Tâlâ myani kadopâ kurâ odaypa nhânkyby. Mâkâ kadopâ adakobâdyly myani paru peba ato einkâ, tâjidy xuize. Tâjidy nepyra olâ myani. Aituo mâkâ kadopâ tâwâlâ aguely: “Iegasehobyryanlâ ise kodopâdyly mâkâ saguhoem inakanhe kânhetybyanlâ” kely. \v 25 Adâkeduo ituo odopâdyly. Nodopâbyra awyly ara, koendâ myani mâkâ uguondo, eagonro kadopâram nâdynanâoba, âtâ koendâ kehoem nhontyby, taxiemba wâne myara. \v 26 Aituo myani mâkâ kadopâ sete lelâ tataen-hodo inakai modo kuru ese idâly, mâkâ uguondo odaxi tâxiedomoem. Aituo mâkâ uguondo ago kehoem kuru inakanhe itondyly, tokalâ kadopâbe tatobyry takaze kehoem — kely Jesus. \s1 Tuomareim kuru ise Deus aguely einwântaynrim modo \p \v 27 Jesus aguepygueduo myani pekodo kurâdo duano ago kehoem aguely: \p — Tuomareim mâkâ pekodo igaseânibyry, tywanrygue âkuirimbyry warâ — kely. \p \v 28 Aituo myani Jesus aguely: \p — Tuomareim kuru olâ Deus itaumbyry idani, einwânni warâ — kely. \s1 “Adyesenry aiekâ” kehomobyry Jesusram \r (Mt 12.38-42; 16.1-4; Mc 8.11-13) \p \v 29 Kurâdo âtâdyguybyem atay myani Jesus aguely: \p — Iumunrumi âmaemo xirâ umeno modo! Yam, “Adyesenry aiekâ, Deus Ingonotyby lelâlâ mawyly xina nhutuhoem” tâkeze âmaemo. “Amânhepyra âmâ watay, xina âinwâmpyra ise” myguelymo warâ. Jonas aitobyry enanâguewâdaungâ. \v 30 Nínive donro modoram Jonas aguewânmy: “Deus inagazenehonzemo, inakanhe amidylymogue” kewândymy. Urâ, Uguondo Kaynâpa Âetyby, Deus Ingonotyby lâpylâ urâ; Jonas unâ nhegatuybylâ âyanmo kâengatuly lâpylâ. “Deus inagazenehonzemo, yeinwâmpyra mawylymogue” uguely. \p \v 31 — Enanâguewâdaungâ mâkâ pekodo Sabádâ pymâpyry. Taypa myani mâkâ idâly, âkelo anaymba, Salomão enomery idase. Ienomery olâ Salomão enomery takaze kehoem. Tarâ âduaymo lelâlâ wâne urâ, arâlâ olâ inomedâdomo mâindadyseba, mâuntudyzeba warâ mawylymo. Awylygue ise, xypyry etay, Deus enadoram mâepanâgueduomo, warâ ise mâkâ pekodo pymâ aguely Deusram: “Tâwâlâ akaemo kurâ domodo, Jesus tonomedâdyly tindadyseba atomobyry ara nâsenagazedâmo” keze. \v 32 Kanra imâsedo odanopyryem myakâwândy Jonas idâly Niniveram, Deus itaumbyry egatuze. Jonas aguely tindatuomo myakâwândy, mârâ xidadâ odano modo Deus nheinwândylymo. Âjityendylymo, inakanhe tawyly inmolymo warâ. Akaemo emyenro keba olâ âmaemo. Urâ, Jonas takaze won-honru. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. Auguely mâindadyseba, mâinwândyseba warâ olâ âmaemo. Awylygue ise xypyry etay Deus enadoram mâepanâguelymo-ro watay, warâ ise Nínive donro modo Deusram aguelymo: “Tâwâlâ akaemo kurâ domodo Jesus aidyly, aguely warâ einwântânrybyry modo nâsenagazedâmo” kezemo — kely Jesus. \s1 Kodo iajimanâni \r (Mt 5.15; 6.22-23) \p \v 33 Aituo myani Jesus aguely: \p — Lamparina kienmanâdyly watay, âdylâ iaxi kioentaymba kurâ. Cestu iaxi kiempyra kurâ warâ. Nhesagon-hodâ kienkanâdyly, egawântaynrim modo koendâ kehoem nhetoem. \v 34 Kânugue mawânrâ kytâho kiendyly, iajino oze kytâly. Koendâ kiendyly-ro watay, ânwa iozeno oze lelâ kytâly. Koendâ kiempyra kurâ-ro watay, tuzase kurâ, iamu duay tâduzato ara. Epy xurâem toenzepa lelâlâ iamu — kely Jesus. \p {“Kânu agâlâ mawânrâ kyangahu âsewanily” keze Jesus aguely. Deus ize ato aguiendyse kurâ-ro watay, iozeno lelâ aguienkyly. Arâ aguiendyseba kurâ-ro watay, iozeno keba kulâ aguienkyly. Toenzepa ise kydâsenagazedyly, aguehobyry kieinwâmpyra kurâ-ro watay.} \p \v 35 Inanaynmolâ itaungâ. Yeinwânniem mawylymo xutuwâdaungâ. Esagonrim ara xirâ unâry mâindakylymo. Yeinwâmpyra âmaemo-ro watay olâ iamu odano ara kulâ âmaemo. \v 36 Yeinwântâ kuru mataymo, koendâ utuze, koendâ ugononibyry xutuze warâ âmaemo. Ânwa tyajineim oze idânri ara ise âmaemo — kely. \s1 Fariseu domodo wâgâ, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo wâgâ warâ Jesus aguehobyry \r (Mt 23.1-36; Mc 12.38-40) \p \v 37 Jesus aguepygueduo myani fariseu aguely eyam: \p — Âwinduakârâ ietyram — kely. \p Jesusmy idâwâm. Âwântybyem mesa onwa ekadyly, nâzemaunguebalâ judeu domodo ezewenry ara. \v 38 Awârâ tientuo myani fariseu tyangahu oday aguely: \p — Inakanhe kulâ merâ uguondo aidyly. Nâzemaunguewâbyra merâ, kâzewenry ara — kely. \p \v 39 Aituo myani Jesus aguely eyam: \p — Âmaemo fariseu domodoram xirâ auguely. Moisés inweniby ara amidyse mawylymo umelâ, inakanhe kulâ adâiselâ âmaemo tyewiâpazelâ warâ. Tâdâjitoguyly tâkeze minasemo, ize matomo mâenmakehomoem. Tâlâ wâne kopu, prato warâ sagokeim ikaynâ kulâ nhagokely, ioday iwyku netyba waunlo, myara kulâ âmaemo. Deus ize ato ara adâjidyly mâuntuba âmaemo. \v 40 Tuândy kulâ âmaemo! Tâsenoguze âmaemo, angahumo oday inakanhe âunârymo soense myguewâdylymogue. Deuslâ kodo xugunipyry, mâkâlâ lâpylâ kyangahu oday kunâry xudunri warâ. \v 41 Deus ize ato kuru âdy pebanro modoram pyni mâundulymo. Awylygue ipanro modoram âunduwâtaungâ, arâ ise tywykeba mawylymo, Moisés inweniby agueho ara. \p \v 42 — Toenzepa âsenagazeze âmaemo fariseu domodo! Dez lelâ âsejiguymo ewy, tokalâ inanry mâundulymo Deusram, Moisés inweniby agueho ara. Âpa ezano ewy pyni ekubâzeândo Deusram mâundulymo inanry, hortelã, arruda, awârâ modo mâentâdybymo. Moisés inweniby kuru olâ inanry amânhepyra âmaemo. Âdypebaom, kaikânro modo warâ mâintyembyra olâ minasemo. Deus mâinwântaymba âmaemo. Tâwâlâ âsejiguymo dez ieto ewy tokalâ âunduwâtaungâ Deusram, âdypebaom modo mâintyendylymo mâenanânehombamolâ. \p \v 43 — Toenzepa âsenagazeze âmaemo, fariseu domodo! Kurâdoram mâdyren-hondyze mawylymogue. Âtâ tâdâtâdyguyho odaji mydâduomo, waunroem kehoem inanry ikadylymo pymâ modo xurery wâgâ kehoem. Kurâdo âwankuem âedyseba minasemo madakobâdomodâ warâ. \p \v 44 — Toenzepa âsenagazeze âmaemo, fariseu domodo! Âkelo modoram koendonroem kehoem wâne mâzehodyze mawylymo. Koendonro keba olâ âmaemo. Âguedy etadâdobyry tywâkureim emyenro âmaemo. Einkâ kakadyly watay, âdy ioday tywângueim awyly kiuntuba olâ kurâ — kely Jesus. \p \v 45 Agueduo myani Moisés inweniby wâgâ enomedâni Jesusram aguely: \p — Arâ amyguelygue, xina lâpylâ mâunâgueguyly, fariseu domodo kulelâ inkâba amygueho — kely. \p \v 46 Aituo myani Jesus aguely: \p — Toenzepa âsenagazeze lâpylâ âmaemo Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo. Amyguehomobyry ara amitaymba lâpylâ âmaemo. Tâjienwyeno tâmânreim tâmaenzeba ato ara awârâ mâenomedâdomo, tâmaenzeba awyly. Tyekeim emawyadâdânry emyenro âmaemo. \v 47 Toenzepa âsenagazeze âmaemo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, âdamudomo aralâ tumunreim mawylymogue. Saguhoem myakâwâm Deus itaumbyry egatuwâni modo nhâlymo. Koendonroem kehoem wâne mâzehodyze mawylymo. Awylygue akaemo Deus itaumbyry egatuim saguhobyry eguepybyry etadâdobyry modo mâinwâkudâdylymo iwerâ. \v 48 Arâ amidylymogue âdamudomo aitobyry ara lâpylâ amidylymo tânehonze âmaemo. Deus itaumbyry egatuwâni modo xyâwânmomy. Eguepymobyry etadâdomobyrydâ iwâkudâni âmaemo. \v 49 Deus toenzepa tonomegugue, aguely: “Igonose urâ âyanmo iemary modo ytaumbyry egatuwâni modo, ywâgâ aguewâni modo warâ. Egoiguezemo, xyâzemo warâ âmaemo” kewâm Deus. \p \v 50-51 — Abel, Adão imerylâ myakâwândy saguhoem kuru Deus itaumbyry wâgâ agueim enday âdyoypy. Alâ sakazezedyly, toenzepa Deus eynynâ aguewâni modo lâpylâ âdyowâdyly myakâwândy. Xypyryem xyâypy Zacarias, Joiada imery. Deus etydâlâ myakâwândy âdyoly, mesa Deusram egameyby ekanâdo, Deus Âepanâgueho iwyantary warâ ontay. Idânârâ âdamudomo aitobyry modo wâgâ ise mâsenagazedylymo. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. \p \v 52 — Toenzepa âsenagazeze âmaemo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo! Deus imakedyze inkâba âmaemo, ânguyram unâ tâdâsemagueho mâengatudyzeba lâgâlâ âmaemo warâ. Pyanta kadiadupe ieni, ilema xave nhoendyly-ro waunlo emyenro âmaemo, igawâmpyra mitomoem, eagonro modo mâenkaunânehomba mitomoem lâpylâ warâ — kely Jesus. \p \v 53 Agueypyem myani Jesus egasely âtâ odayba. Fariseu domodo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâ toenzepa kehoem iewiâpadaynlymo, Jesus tywâgâ agueduo. Aituo egaseduo, nhapâiguelymo mârâgue lelâba. \v 54 Tyangahumo oday xunâgumo: \p — Inakanhe aguehoem aguiendyly-ro watay, kienwentâdobe ise kurâ, kyân-hoem — kelymo. \c 12 \s1 Idânârâ soentyby âjiepanâgueoze \r (Mt 10.26-27) \p \v 1 Toenzepa kehoem myani kurâdo âtâdyguyly Jesus eydâ atoram. Tokonozemo kehoem. Aituo myani Jesus aguely tynynonro modoram, kurâdo indatoem: \p — Fariseu domodo arapa itaungâ. Koendonro aramo wâne, koendonro keba olâ akaemo. Fermentu massa nholiho ara akaemo inakanhe ato imâem idyly. \v 2 Idânârâ soentaymby âjiepanâgueowâze lelâ. Idânârâ koendâ tydasenrybyry MON warâ âjidahoze. Âdaunloem mawylymo âzehoze, koendonro, inakai warâ mawylymo. \v 3 Âdylâ amyguelymo kopae iguetubygueduomo watay, emetybyem idânârâ amyguehomobyry âdutuoze. Ity oday amyguehomobyry, idânârâ kurâ domodoram âzegatuoze — kely Jesus. \s1 Deus lelâ kydynrene \r (Mt 10.28-31) \p \v 4 Jesus aguely myani: \p — Ârinmo kâdytadaundâ; igadopyrymo âdaunloenlâ adaindânry tyân-hoem ton-honremba mawânkâ. Tâwâlâ lelâlâ wâne inagazedylymo. Ton-honremba olâ Satanás eydâ atoram ogonosemo. \v 5 Deus anhekyly xytadaungâ. Awâkâ kulelâ mawânkâ âigueduomo, Satanás eydâ atoram ogonosemo ton-honreim. Augueondyly xirâ: Deus lelâ xytadaungâ. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato, yataen-hodo. \p \v 6 — Idânârâ tâense awâkâ Deus. Imâem tâwâentuneba konopio. Azagâ moeda imeimbyry tâwâensenrygue, cinco konopio tanâse lelâ kurâ. Deus olâ koendâ edyly nimopa. \v 7 Nhetâmo lâpylâ Deus. Koendâ kehoem tutuze, angahumo wâgâ âdara angahudumo awyly. Awylygue tâseguâdâzeba itaungâ. Deus konopio tâense, âmaemoma kuru nhesemo lâpylâ. Xurâem, âmaemo tywyneim kuru, konopio modo takaze — kely Jesus. \s1 “Jesus eynynonro urâ” keze tyanenry modo \r (Mt 10.32-33; 12.31-32; 10.19-20) \p \v 8 Wakely myani Jesus: \p — Tâjiduay, “Jesus eynynonro urâ” myguelymo-ro watay, “Ynynonrolâ asaemo” keze lâpylâ urâ. Pabai, anju domodo warâ enado ise auguely: “Ynynonrolâ akaemo” uguely. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. \v 9 Tâjiduay, “Jesus eynynonro keba urâ” myguelymo-ro watay olâ, Pabai Deus, anju domodo warâ enado, “Ynynonro mâkeba asaemo” keze lâpylâ urâ. \v 10 Urâ Uguondo Kaynâpa âetyby izepa wato amânhedylymo, amyguelymo warâ watay, idânârâ awârâ inakai modo xygakeze Deus, mâenkadylymo watay. Deus Ispiritury ewanu wâgâ inakanhe kulâ amyguehomobyry olâ ise Deus nygakeba. \v 11 Âizepanromo, pymâ modo enadoram, âtâ tâdâtâdyguyho odaji pymâdo enadoram warâ adylymo ise, iwentâdomoem. Myarâ madahoduomo, tadahulizeba itaungâ. “Kâsemagueho peba ise aze. Âdara uguely kâuntuba urâ pymâdo enanaym nhewentâduomo” tâkezeba itaungâ. \v 12 Deus Ispiriturylâ ise mârâ ume amyguehomoem inomerymo xudunri — kely Jesus. \s1 Âdydo imeom sodoem tadawyly koendonro kuru keba \p \v 13 Kurâdo duano ewy uguondo aguely myani Jesusram: \p — Pabai tyigueduo, idânârâ niâm paigoem, urâem warâ, Konomedâni. Paigoram aguekâ: “Âukono agâ unwâm xurâpyry epajigâgâ” kekâ — kely mâkâ uguondo. \p \v 14 Aituo myani Jesus aguely: \p — Unwâm isejiguybyry ânguy xurâ awyly agueim mâkeba urâ. Âmâ, âwaigoru warâ xurâ wâgâ auguewâpyra ise urâ — kely Jesus eyam. \p \v 15 Aituo myani Jesus tonlo modoram aguely: \p — Auguely idataungâ; tâmaynelâ itaungâ. Idânârâ âdydo imeom sodoem lelâ waypa itaungâ. Toenzepa âdype tadawyly kulâ aunloenlâ kuomazeândaymba, aunloenlâ kitoem aguyetaymba warâ — kely Jesus. \p \v 16 Aituo Jesusram unâgue âzenomedâolymo: \p — Tâlâ myani uguondo toenzepa âdydo imeom sodo. Idânârâ ipi ezay etâdaymby modo koendâ kehoem ago itaynly. Eagâ tâwanuneim modo toenzepa kehoem nhekaunâdylymo. \v 17 Toenzepa kehoem tientuo, mâkâ âdydo imeom sodo aguely tyangahu oday: “Toenzepa kehoem xirâ tâkaunâzeim. Ekanâdoem ejidy peba urâ. Âdara kukeanra ise agânhedyly” kely. \v 18 Tyangahu oday tâwâlâ myani xunâgu: “Ah, xutuagui. Âdydo imeom etadâdo imeimbyry modo ise yagâ tâwanuneim modo nhakalaguely, imâsedo tintâdomoem. \v 19 Tâwâlâ ise auguely. ‘Tâlâ urâ idânârâ ize wato iweâpa iniem. Âdygue kâseguâdâbyra ise urâ. Iekobyzeguely ise. Kâwinduadyly, kadakuily warâ. Tuomare ise urâ warâ’ ” kely mâkâ uguondo tâwâlâ tyangahu oday. \v 20 Aituo myani eyam Deus aguely: “Tuândy âmâ! Xirâ kopaelâ ise âiguely. Âkelo ise mâenkanâdyby sodo, âmâ mâkeba” kely. Arâ myani mâkâ âdydo imeom sodo iguely. Tâlâ atobyry modo idânârâ âxiânly. \p \v 21 — Auguely xirâ âyanmo. Adâise lâpylâ mâkâ âdydo imeom toenzepa turâem ekanânibyry modo. “Âdypeom xina” warâ aguelymo. Deus xurâem olâ âdypeom keba mâkâ agueim — kely Jesus. \s1 Ize kydato wâgâ kulâ kydadahuliba kine, Deus tuduze kurâem ize kydato awylygue \r (Mt 6.25-34) \p \v 22 Agueypyem myani Jesus aguely tynynonro modoram: \p — Warâ âyanmo auguely. Tâseguâdâzeba itaungâ, pyni wâgâ, itymo owogonromogue warâ. \v 23 Pyni keba, âtâ tâjiwogonro keba warâ tywyneim kuru. Deus ize matomo xuduze lelâ, âpynirymo, itymo owogonromo warâ. \v 24 Etaungâ konopio modo. Typiembamo. Typyniry netâbyramo, nekaunâbyramo warâ. Typyniry netadâbyramo etary odaji warâ wâne. Deus olâ ipynirymo tuduze. Deus xurâ âmaemo. Tawâguneim modo ipyniry tiunduho ara, âyanmo xuduze lâpylâ. \v 25-26 Mâungukedânrymo wâgâ tâseguâdâzeba itaungâ. Âdara âiguelymo wâgâ tâseguâdâzeba itaungâ. Kyigueho odaji ituo, kyiguepa kitoem aguientaymba kurâ. Deuslâ kyigueho xutuim. Âigueho tâwâlâ mâungukehoem nudupa-ro watay, itymo owogonromo, âpynirymo, awârâ modo wâgâma kuru toenzepa tâpaunzezeba itaungâ. Deuslâ idânârâ ize kydato xuduim. \p \v 27 — Mâzetydâdomogue, mâpâgudâdomogue warâ tâseguâdâzeba itaungâ. Etaungâ poji anano tadawanku. Nâsewanibamo, tâty tywogonro tianâtomoem. Kâdâkerâ nawâpyramo, tâtymo tywogonro adientomoem warâ wâne. Deuslâ olâ iwâkudâni. Kydamu Salomão toenzepa âdypeom myakâwândy, toenzepa lelâlâ. Iwâkuru modo myakâwândy ety iwogonro. Poji anano sawanku olâ Salomão ety iwogonro takaze kuru, tywâkurein-ro warâ. \v 28 Iweâpa nipyra olâ awârâ poji anano sawanku. Iwerâ koendâ, tywâkure warâ, kopaelâgâem ipa, iladybyem lelâ. Awârâ sawanku tâense Deus watay, nhesemo lâpylâ. Itymo owogonromo xuduze. Mâinwâmpyra olâ âmaemo! \v 29 Pyni wâgâ, okumo wâgâ warâ tâseguâdâzeba itaungâ. \v 30 Deus einwântânry modo typynirymo, tokumo, tâty tywogonro wâgâ warâ kulâ inanry âtynanâdylymo. Âmaemo olâ, awârâ wâgâ tâtynanâzeba itaungâ. Tunwyn-em âmaemo Deusgue. Tutuze mâkâ idânârâ ize matomo. Âpynirymo, okumo, itymo owogonromo, awârâ modo xuduze lelâ. \v 31 Awylygue âwymârymo Deus ize ato modo waunroem aietaungâ. Mâkâ ize ato wâgâ waunroem mâpaunzeduo, idânârâ ize matomo xuduze Deus — kely Jesus. \s1 Koendonro kaynâ ekanâdyby \r (Mt 6.19-21) \p \v 32 Jesus aguely myani: \p — Aguipa, ton-honremba warâ wâne âmaemo, tyanepa olâ itaungâ, âmaemo ynynonro modo. Kunwym Deus âduakewânmo, yagâ pymâem mitomoem. \v 33 Âsejiguymo modo vende ietaungâ; ebyry âdy pebaom modoram xuduwâtaungâ warâ. Âzeon-hondâdaungâ, Deus ize ato amânhetomoem. Arâ ise koendonro ekanâdybybe mawylymo târâ kaynâ. Tâmagazeim modo nemagazebyra ise. Âdaunloenlâ tuonro nygataymba ise warâ. \v 34 Xirâ anano tâenseim wâgâ kulâ mâpaunzedylymo watay, mârâ wâgâ kulâ âwaunkymo. Deus xurâ toenzepa ize matomo-ro watay olâ ise, ize ato ara lelâ ise amidylymo — kely Jesus. \s1 Jesus odopâdyly inwânwântaungâ \p \v 35 Jesus aguely myani tynynonro modoram: \p — Inanaynmolâ itaungâ kodopâdo odaji ituo, ohondybyem lelâ. Tâzemary koendonro mawânkâ eagâ tâwano odopâdo oday ohondybyem, saindyly tynwânwânselâ, âzetydâdybyem, âjihuretadâdybyem, iwanxiery ekâjibyem, lamparina tyatygueim emaym warâ. Alâpylâ ohondaungâ, kodopâdyly mâinwânwântomoem. \v 36 Inomedâdomoem ise xirâ unâ âyanmo kâengatuly. Tâlâ myani pymâ kopae todohogüin-ho etyryam idâim. Warâ myani aguely tagâ tâwaneim modoram, âtynra tâtâly iraynâ: “Kodopâdyly tynwânwânselâne itaungâ” kely. Agueypyem idâly. Âzetyguedyly. Iweâpa itybyem odopâdyly. Odopâdybyem, pyanta TON TON nhedyly, ingâsedyly. Aituo eagâ tâwaneim modo nhenahunguely. \v 37 Tuomareim mâkâ tâwaneim modo. Tywymâry odopâdyly tynwânwânselâ waunlo. Awylygue toenzepa âzehogueolymo iwymârymoram. Pymâlâ ise on-honi akaemo tuantoem. Tâty iwâkuru etyze, tâdâsewanihongue ise âzetydâdyly, ipynirymo tiunduhoem. Mesaram ekadomoem aguely âwinduatomoem. Mâkâlâ pyni aieni, xuanimo warâ. \v 38 Âdara odopâdyly awyly nutubamo myani, kuetâji atay, pealâ atay warâ. Arâlâ olâ, nykyba awylymo. Tânanaym lelâ awylymo, ohondybyem lelâ. Aituo iwymârymoram koendâ kehoem âzeholymo — kely Jesus. \p \v 39 — Âdara tâmagazeim âewyly awyly nutuwâbyra âtâ sodo. Tutuze watay, tânuenze tâise, tânanaynlâ warâ, tysejiguy tienmakehoem. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. \p \v 40 Kodopâdyly tânuenzelâ itaungâ; inanaynmo lâpylâ itaungâ warâ. Ienuendylymo ume inkâba ise urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby kodopâdyly — kely Jesus. \s1 Tâwaneim koendonro wâgâ, inakai wâgâ warâ Jesus unâ nhegatuhobyry \r (Mt 24.45-51) \p \v 41 Aituo myani Pedro aguely: \p — Megatuaguilâ awârâ tâwaneim eagâ tâwano inwânwânse pyantay atobyry. Ânguyranka amyguely, xinaram kulâ, idânârâam, Konomedâni? — kely Pedro. \p \v 42 Aituo myani Jesus in-hoguly: \p — Tâwaneim koendonro, eagâ tâwano tânuenze myara ienuendaungâ. Fazenda sodo taypa tâtâly iraynâ, tagâ tâwaneim tonomegueim, koendonroram watâkeze: “Udâly wao ise. Âmâ ise iety, ysejiguy, yagâ tâwanuneim modo warâ eni. Kopaelâgâembaba ise akaemo mâwandyly. Âdy ize atomo âundugâ” tâkeze mâkâ eagâ ewano, tâtâday. \v 43 Fazenda sodo aguehobyry ara aidyly-ro watay, koendâ ise iwymâry eagâ awyly, todopâduo. \v 44 Tâmaryam aguely ise: “Koendonro lelâlâ âmâ. Koendâ lelâ tâwanuneim modo medâ. Awylygue idânârâ ysejiguy modo eniem ise âmâ” kely. \p \v 45 — Koendâ tâwaneim keba mâkâ-ro watay olâ eagâ tâwano aguehobyry ara anipyra. “Ah, tahule nodopâdaymba ise mâkâ xirâ sodo” kely tyangahu oday. Adâkeduo, koendâ tagonro modo nepyra. Pekodo modo, uguondo modo warâ târâ tâwanuneim tapioguzemo tâise. Âtydâ kulâ, âwinduadyly, adakuily, toku ikaji kehoem idyly tataen-ho inakai modo agâ. \v 46 Mâkâ tâwaneim tynwânwândyly umepa iwymâry saindyly. Eagâ ewano mâkâ tâwaneim agâ tyewiâpaze, tâdâsenagazedoram talehoze-ro warâ, Deus einwântânry modo âsenagazedoram. \p \v 47 — Tâwaneim, eagâ tâwano aguehobyry aietânry, toenzepa âsenagazeze, adienkyly tutuzelâ aniempyra-ro waunlo. \v 48 Mâkâ tywymâry aiedyse ato nutuba tawylygue aniempyra awyly waunloma âdiempa kulâ ise âsenagazedyly, adyeseim aniempyra itobyry wâgâ. Tâwaneim, adyeseim tutuze kulâ, aietânry olâ, iwymâry toenzepa enagazenehonze aniempyra atobyry wâgâ — kely Jesus. \s1 Jesus wâgâ âjizepa isemo \r (Mt 10.34-36) \p \v 49 Jesus aguely myani: \p — Peto wâne saxiondâ saxium nhaduândyly, nhainly warâ-ro mârâ emyenro urâ. Inakanhe tadawyly sainze xirâ anaxi kâewyly, yeinwânni modo ioday inakanhe awyly sainze. Koendâ awyly kuru tâise “Aiekâne” kehobyry ewanikeimbyryem urâ-ro watay. \v 50 Toenzepa âsenagazeze urâ, igueze warâ. Toenzepa kadahulily, anipyra awyly ara. \v 51 Kâetuo, inakanhe tadawyly, tâdâseguebyly warâ adainly keanra keankâ, inanajimo. Arâpa olâ. Yeinwântânry modo, yeinwânni modo izepamo ise. Ynynâbaom modo, ynynonro modo enagazezemo, tâwâlâ wâne âjipemugüem awylymo. \v 52 Âtâ odakâ yeinwânni, yeinwântânry modo warâlâ âewiâmunezemo. Tygue tygue itaynzemo, âjigue âjitoguyzemo. \v 53 Tâjiunwym, tymeombyry iewiâseze. Tâjimery, tunwym iewiâseze. Tâjise, tâxirydo iewiâseze. Tâzexiry, tyze iewiâseze. Tâjimenhundu, tyweise ynynonro iewiâseze. Tâjiweise, tymenhundu ynynonro iewiâseze warâ — kely Jesus. \s1 Xirâ ume aini modo saindyly xutuho \r (Mt 16.1-4) \p \v 54 Aituo Jesus aguely kurâdoram: \p — Kau emyguymadyly mâendylymo-ro watay, inepa kehoem kopâ ihuguerin-em awyly mâuntulymo, tâihugueze lelâlâ-ro warâ. Kopâ ihuguely xutuho awârâ eunu kau wâgâ emyguymadyly watay. \v 55 Sul ynynâba sapezenru âewyly mâuntulymo-ro watay, “Âdâpigu adaguly isenra” myguelymo. Âdâpigu adaguho tainse lelâlâ-ro warâ. Âdâpigu adaguho xutuho awârâ sapezenru sul eynynâba âeni\f + \fr 12:55 \ft Târâ Israeldâ sapezenru sul eynynonro taunlo agâ âzeki. Aituo taunlo sapezenru âdâpigu nhenewyly ume, taunlo igâwynu nhenewyly.\f*. \v 56 Tonomegueinhe wâne mâdutulymo, tonomegueba olâ âmaemo. Kau mâendylymo-ro watay, kopâ ihugueze, nihugueba warâ awyly tutuze âmaemo. Se modo sawanseduo, tutuze âmaemo, âdâpigu saindyly awyly. Âdaituo Deus eon-honrugue agânhedyly awyly olâ mâuntuba lelâ âmaemo. \s1 Koendâ lelâ âizepanromoem aitaungâ \r (Mt 5.25-26) \p \v 57 Jesus aguely myani: \p — Âdaituoka tâwâlâ âdykonlo koendonro, inakai warâ awyly mâuntuba mawylymo lâpylâ. \v 58 Etaungâ, ânguylâ agâmo tyewiâse. Âwankuem mânhetomobyry wâgâ watay, iwentâguedylymo. Aguely: “Pymânra ise adylymo, itadânehon-homoem” kely. Myarâ adylymo iraynâlâ, eagâ koendâ âtunâguedaungâ, tyewiâseba ietaungâ warâ. Amyguepa âmaemo eagâ watay, tuxize kehoem pymânra asemo. Aituo ise pymâ itadânehonlymo, pyanta nhenahuen-honly warâ. \v 59 Pymâ aguehobyry ara idânârâ mâempywabyra âmaemo watay, igasewâbyra âmaemo târâpa. Arâ lâpylâ Deus agâ koendâ itaungâ koendâ mitomobe awyly umelâ — kely Jesus tonlo modoram. \c 13 \s1 Jesus tyeinwântoem inakanhe adâidyly imodânry Deusram nâtâwâbyra ise \p \v 1 Ilâ ume kurâdo ewy Jesus iopaji idâlymo. Aguelymo myani: \p — Tutuze âmâ, Galiléia domodo târâ Jerusalémdâ aietomobyry. Deus ety oday ânguydo imeom xyâypy egameze ataymo, Pilatosram âzegameolymo xyâhomoem. Inakanhe awylymoguelâ âdyolymo. Âdara inanaji? — kelymo. \p \v 2 Aituo myani Jesus aguely: \p — Inanajimo arâ Galiléia domodo âdyoly, tagonrodo takaze inakai awylymogue. \v 3 Arâpa olâ! Tagonrodo takaze koendâpa awylygue inkâba myani akaemo iguely. Inakanhe mawylymo mâinmopa âmaemo yeinwântoem watay, Deus eydâ atoram mydâwâpyra ise âmaemo âigueduomo. \v 4 Tânanâguezelâ keanra âmaemo, dezoito uguondo Siloé donro modo mârâ torre tuonwa ihugueduo iguewâtyby modo. Jerusalém donro modo takaze inakaigumogue akaemo iguely, inanajimo. \v 5 Arâpa olâ. Awârâ wâgâ inkâba myani arâ iguelymo. Igueze lâpylâ âmaemo. Deus izepa ato aiedyly mâinmopa âmaemo yeinwântomoen-ro watay, Deus eydâ atoram mydâwâpyra ise âmaemo. Deus agâ iwaguelâ ise âmaemo. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Jesus figueira ewisedânry wâgâ unâ nhegatuhobyry \p \v 6 Ilâpyryem Jesus unâ nhegatuly, enomedâzemo. Aguely: \p — Tâlâ myani nady figueira, âtâ inatay, nady tâwituneim modo duay etâdyby. Âdaunloenlâ newiseba olâ myani mârâ figueira. Aunlolâ mykâinane sodo, ewiseyby ese idâzesedyly wâne. Newiseba lelâ olâ myani. \v 7 Aituo myani aguely mâkâ nady modo eniram: “Egâ awârâ figueira. Azagâ tokalâ warâ anu awârâ ewisely kâempyra wawyly. Ewiseho odaji ituo kâewyly ese. Âdalâ ewitu kâempyra urâ. Satâgâ. Newisewâbyra awârâ. Alâ kulâ awârâ onro nhuan-huly târâ” kely. \v 8 Warâ olâ myani mâkâ tâwaneim aguely: “Alâ wao nidâ tokalâ anu lelâ. Tânâmize esagueze lelâ urâ. Toenzepa adubu iese urâ-ro warâ. \v 9 Awârâ anu âeni wâgâ ewiseze wâne keanra awârâ figueira. Newiseba lelâ-ro watay maise tâwâlâ mantâen-honly” kely myani — kely Jesus. \s1 Jesus tâzekobyzegueho oday pekodo tâwâneim kua nhetobyry \p \v 10 Tâzekobyzegueho oday myani Deus xunârygue Jesus kurâdo nhenomedâdyly âtâ tâdâtâdyguyho oday. \v 11 Pekodo dezoito anu tâwâneimpe myani târâ, tykadâungueim. Âdara kua ini-emba. \v 12 Tientuo myani Jesus tyam ingâsedyly. Eyam Jesus aguely: \p — Kua âese urâ, koendâ âkary itoem — kely. \p \v 13 Agueypyem myani Jesus tâmary nhonwa nhedyly. Ilâ umelâ kehoem tykadâungue adakobâdybyem koendâ ikary idyly. Deus wâgâ aguely: \p — Koendonro awâkâ Deus urâem! — kely. \p \v 14 Âtâ tâdâtâdyguyho iwymâry toenzepa kehoem iewiâpadyly, Jesus mâkâ tâzekobyzegueho oday kua nhetobyry wâgâ. Aituo myani kurâdoram aguely: \p — Seis emedyly lelâ tâdâsewaniho. Kua midyse mataymo, tâzewano oday âetaungâ. Tâzekobyzegueho oday kua ise tâeseba itaungâ — kely. \p \v 15 Aituo myani Kywymâry Jesus aguely: \p — Koendonroem wâne mâdutulymo, koendonro keba olâ âmaemo. Tâdâzekobyzegueho oday tâsewanize lâpylâ âmaemo! Iguymo tapirâ, jumentu warâ paru nhenyhoem tywykâjigueze tâzekobyzegueho odaylâ. \v 16 Merâ pekodo, kydamu Abraão iwery. Dezoito anu Satanás merâ pekodo inakanhe ieseze awyly, âzewykehoemba awyly. Tâzekobyzegueho oday lelâlâ merâ kua kânhedyly — kely Jesus. \p \v 17 Awârâ tindatuo myani Jesus izepanro modo âpybazedylymo. Izetonro modo olâ iomaru lelâ Jesus Deus eon-honrugue aidyly tientuo. \s1 Jesus mostarda ewy wâgâ aguehobyry \r (Mt 13.31-32; Mc 4.30-32) \p \v 18 Jesus aguely myani: \p — Unâ segatuji wao âdara Deus kywymâryem lelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem. \v 19 Tutuzelâ âmaemo, âpa ezay mostarda ewy tâtâzeim, imeimbyry kulâ awyly. Mostarda ewy imeombyry kuru, nady ewy modo enday. Tâtâduo olâ tyazeze, ago tâise, imâsedo modoem kehoem tywatazeze warâ. Awylygue tawâguneim modo iwatary wâgâ tâty anhetoem nhuduly — kely myani Jesus. \p {“Myara lâpylâ saguhoem kuru aguipa kurâdo kulâ Deus tywymâryem awyly einwânni modo. Ilâpygueduo olâ agui tâisemo” keze Jesus aguely.} \s1 Jesus fermentu wâgâ aguehobyry \r (Mt 13.33) \p \v 20 Jesus agueondyly: \p — Xirâ unâ lâpylâ segatuji wao, âdara Deus kywymâryem lelâlâ idyly awyly mâuntuhomoem. \v 21 Pekodo pão aieni imâem trigu nhedyly; fermentu olâ âdiempa kulâ nhedyly. Mârâ fermentu pão ioliho âdiempaombyry olâ trigu tuolize imâem kehoem — kely Jesus. \s1 Jesus pyanta tâtabigueim wâgâ aguehobyry \r (Mt 7.13-14,21-23) \p \v 22 Ilâpyryem myani Jesus Jerusalémram idâly. Âtâ anary imâsedo anakâ, imeombyry anakâ warâ sakadyly, kurâdo tonomedâdaynze. \p \v 23 Aituo myani adapâigueoly: \p — Pymâ, aguipa kulâ ise tâmakezeim modo? Aguipa kulâ mawânkâ ise Deus izepa ato aiedyly imowâni modo, inakanhe atomobyry nhygakehoem? — kely. \p \v 24 Aituo myani Jesus in-hoguly: \p — Auguely xirâ âyanmo. Deus agueho mâinwântomoem âzeon-hondâdaungâ, izepa ato amânhepyra mitomoem. Tagarane kehoem pyanta tâtabigueim oze kâgawântoem, ara lâpylâ eon-honru, inakai modo aiedyly mâinmohomoem. Toenzepa wâne inakanhe tawyly imoze kewâni modo, nimopamo olâ. \p \v 25 — Âtâ odo pyanta enahunze xavegue kehoem. Kuoholâ ise âmaemo. Aituo ise mâingâsedylymo: “Tâwâlâla xina negawândâ, Pymâ” keze âmaemo. “Igawâmpyra ise mataunaze. Âdykâ ynynonrobyry mâkeba âmaemo” keze sodo. \v 26 Aituo ise amyguelymo: “Agâlâ ani xina âwinduadyly, adakuily warâ. Xina ijidadârydâ ani mâenomedâdyly” myguelymo ise. \v 27 Aguely ise: “Âutuwâbyramo urâ. Ydâpa itaungâ, âmaemo inakanhe aitaynrim modo!” keze. \v 28 Abraão, Isaque, Jacó, eagonro modo, Deus eynynâ aguewâtyby modo warâ, Deus eydâ atodâ akaemo iwerâ. Âmaemo olâ ise eydâ atomoram mydâpamo. Mâpyneândylymogue, eogumase âmaemo âtynrumogue. Toenzepa mâsenagazedylymogue âerymo saguze âmaemo. \v 29 Deus ize ato lelâ aienibyry modo olâ eagâ iwerâ. Tâinkânro modo lelâba ise âtâdyguynri Deus pymâem atodâ. Xixi egaseho eynynonro modo, egawânto eynynonro modo, sul ynynonro modo, norte ynynonro modo warâ ise âtâdyguylymo. Yagâ ise âwinduadylymo; Deus tywymâryem awyly nhomaendylymo. \v 30 Iwerâ âgânonrobyry modo, ilâem waunroem ise. Waunropyry modo ise âgânâyam ise warâ — kely Jesus. \s1 Jesus Jerusalém domodo wâgâ toenzepa kehoem itywandobyry \r (Mt 23.37-39) \p \v 31 Jesus aguely ume myani fariseu domodo ewy iwaguepa saindylymo, aguelymo: \p — Idâ. Tarâpa ikâ. Âehondyze enra Herodes — kelymo. \p \v 32 Aituo Jesus aguely: \p — Wakewâtaunda mâkâ, poroho todu enokuni ara konokuniram: “Jesus itanrubyry xirâ âyam. ‘Iweâpa witaymba ise urâ. Kâsewanily, kâempagunâbyra olâ ise urâ. Tâwânuneim modo kua iese urâ. Kadopâgue taseim modo kua iese warâ. Iwerâ, kopaelâgâ warâ ise awârâ modo agânhedyly. Azagâ tokalâ warâ iguandyly bygueduo ise aiese kâjigonohohobyry modo kâenwanikely’ keanry” kewâtaunda. \v 33 Awylygue iwerâ, kopaelâgâ, kopaelâgâbygueduo warâ ise Jerusalémram idâzeseze wawyly. Jerusalémdâ lelâ mawânkâ Deus eynynâ aguewâni modo iguely — kely Jesus. \p \v 34 Ilâpygueduo myani Jesus aguely Jerusalém donro modo wâgâ, eydâmolâ-ro waunlo ara lelâ: \p — Âmaemo, Jerusalém donro modoram xirâ auguely. Iweâparoem, âjidadârymo donro modo Deus itaumbyry egatuwânibyry modo xyâwânmomy. Agui Deus ingonotaymby modo tuhugue tyâzemo myani. Arâlâ olâ toenzepa âwynedylymo. Aukuma wâne tymeombyry tawâry iaxi tydâtyguyze, tuan-hun-hoem, myara toenzepa idânârâ nhedysemo wawyly. Agui olâ âmaemo ewy yizepaom modo. \v 35 Deus odokezemo. Saguhoem wâne ani koendâ agâmo myarapa ise Deus. Âtâ sodokeyby ara ise âmaemo. Ietondaymba ise âmaemo, “Koendonro lelâlâ âmâ Deus Ingonotyby” yam myguehomo odaji idyly ara. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \c 14 \s1 Jesus tâwâneim kua nhetobyry \p \v 1 Tâzekobyzegueho oday myani fariseu domodo iwymâry ewy Jesus tâtyram âwinduase idâhoem ingâsedyly. Aituo Jesus idâly. Idânârâ tonlo modo Jesus nhenuagaendylymo, âdylâ anhedyly tientomoem, “Âdylâ adyesenry aiese lelâlâ enra tâzekobyzegueho oday” tâkeduomo. \v 2 Târâ uguondo tâwâneimbe, ewâry, ixinary warâ toenzepa myani sakygu. Mâkâ tâwâneim Jesus iopaji saindyly. \v 3 Tientuo myani Jesus aguely fariseu domodoram, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modoram warâ: \p — Âdaraka Moisés inweniby aguely tâzekobyzegueho oday tâwâneim kua iedyly wâgâ? Tâwâlâ, tâwâlâpa kua iedyly? — kely Jesus. \p \v 4 Nihogubamo olâ. Aituo myani Jesus tâwâneim onwa tâmary MÂʼ nhedyly. Adyetuo, tâwâneim kua idyly. Kua tiempygueduo eyam aguely: \p — Idâ lelâ itynra — kely. \p \v 5 Aituo myani Jesus aguely fariseu domodoram: \p — Tâsewanize lâpylâ âmaemo tâzekobyzegueho oday. Âmerymo atay, iguymo tapirâ atay warâ, tâtagueim odaji ihuguely tâzekobyzegueho oday-ro watay, kopaelâgâem mânhenehonwâbyra âmaemo. Ilâ umelâ mâentylymo, tâzekobyzegueho oday awyly umelâ — kely Jesus. \p \v 6 Âdara kepamo lâgâlâ, âkealâ Jesus aguely awyly tutuze tawylymogue. \s1 Agonrodomo takaze mawylymo mâkeba inananomo nidâ \p \v 7 Igâsedaymby modo mesa wâgâ tâjidy koendonro lelâ induakelymo tânuagaenze myani Jesus. Mure âty sododâ iwaguepanro kehoem induakelymo, tynreim modo ekadodâ kehoem. Awârâ tientuo myani Jesus aguely: \p \v 8 — Mâwinduatomoem mâjigâseolymo-ro watay tynruneim modo ekadodâba ikadaungâ, akadâmo tynreim, mure sodo modo sainse mawânkâ. \v 9 Aituo ise âty sodo âyanmo aguely: “Eagonrodâ ikadomo xuiwâtaungâ. Xirâma akadâmo tynreim modo ekado-ro” keze âgâsenimobyry. Aituo ise toenzepa kehoem mâpybazedylymo. Mure âty sodo xurerydâ iwague ise mâzekanâolymo, kurâdo âdaunlo modo agâ kulâ. Arâ mawânkâ “Tynrenseim urâ” kewâni modo aieholy. \p \v 10 — Mâwinduatoem mâjigâseolymo-ro watay, iwaguelâ âty sododâ ikadaungâ, kurâdo âdaunlo modo duaylâ. Awylygue mawânkâ ise âgâsenimobyry warâ âyanmo aguely: “Âetaungâ wopaji, yataen-ho modo. Xirâ pymâ modo ekado onwa ikadaungârâ” kely. Awârâ tientuo, idânârâ igâsedaymby modo tynrenseim mawylymo xutuze. \v 11 Deus enanajima, kurâ domodo tâwâlâ kulâ âtyrenni watay, âdaunlo modo kulâ awâkâ aunlo. Âtyendânry modo olâ Deus xurâem, tynreim kehoem — kely Jesus. \p \v 12 Ilâpygueduo myani Jesus aguely igâsedaymby modoram: \p — Âty odo âmaemo-ro watay, ataen-homo lelâ inkâba, âukonodo lelâba, âwaigorudo lelâba, âpemugudo lelâba, âdydo imeom sodo modo lelâba warâ igâsedaungâ. Ilâpygueduo, âgâsezemo lâpylâ mawânkâ âdaralâ tâtyram. Âgâseni modo kulelâ mâingâseguylymo-ro watay, ânguy mâenmawyadâdylymo mâkeba awârâ. \v 13 Itydâ âty ize mataymo, âdy pebaom modo, kurâdo tywykuneim modo, ixigalamadaymby modo, epy modo warâ lâpylâ âingâsedaungâ. \v 14 Mâkâ kurâ domodo mâingâsedylymo-ro watay, toenzepa omaromoem Deus aiese. Akaemo olâ ise eagâmo mâzetyguedomoem âgâsebyramo, mâingâsebygueduomo âdy âyanmo tiunduly peba tawylymogue. Deuslâ ise omarumo xudunri. Xypyry etay, Deus tynynonro modo kurâem nhetonduo, ipywazemo lelâ. Âdy pebanro modo koendâ mâentomobyry wâgâ âzepywaoze âmaemo Deusram — kely Jesus. \s1 Jesus âty imâsedodâ adâjitobyry nhegatuhobyry \r (Mt 22.1-14) \p \v 15 Awârâ tindatuo myani uguondo târâ âwinduani aguely Jesusram: \p — Koendonro ise Deus pymâem atoram idâwâni modo, iomarumo eagâ âwinduase — kely. \p \v 16 Aituo myani Jesus unâ nhegatuly, tienomedâdomoem, idânârâ igâsedaymby modo ara Deus eydâ atoram nâtâwâbyra ise kely. \p — Âdydo imeom sodo myani âty imâsedoem adientoem ton-honze. Toenzepa kurâdo tygâseze myani, tâtyram âwinduase idâhomoem. \v 17 Alâ ituo, tagâ tâwaneim ingonodyly myani, ingâsedaymby modoram “Alâ iweâma. Yagâ âzetyguedaungârâ” keze. \v 18 Eagâ tâwaneim idâly. Ingâsedaynly. Igâsedaymby modo olâ tâtâdyzeba. Awylygue idânârâ âdaituo nâtâba tawyly wâgâ aguelymo. Saguho aguely myani mâkâ emaryram: “Ypi agânheto ejidy sanâdâ. Iweâ lelâlâ udâly ise ese. Kekâne âty sodoram, yagâ newiâpabyra itoem” kely. \p \v 19 — Eagonro aguely: “Dez tapirâ sanâdâ, ygarosary epâgueinhe. Koendâ âsewanily kâendyly wao ise. Kekâne âty sodoram, yagâ newiâpabyra itoem” kely. \p \v 20 — Eagonro aguely: “Iweâ kulâ enra kohogüinly. Awylygue ise udâpa wawyly. Kekâne âty sodoram, yagâ newiâpabyra itoem” kely. \p \v 21 — Aituo myani mâkâ emary odopâdyly. Idânârâ nhegatuly âty sodoram. “Agâ tâzetyguedyzeba mâingâsedaymby modo” kely. Awârâ tindatuo, âty sodo toenzepa kehoem tyewiâpaduo aguely: “Idâ inepa taseragâ; âdaunlo ânwa ozelâ idâ, âdy pebaom modo etyram. Âdy pebaom modo xarâ enekâ, kurâdo tywykuneim modo, epy modo, sautânry modo warâ eagâmo kâwinduatoem” kely. \p \v 22 — Emary idâly myani. Odopâdyly kurâdo âdaunlo modo agâ kulâ. “Idânârâ senetai, ese ugonotobyry modo. Ity tumykebalâ olâ; toenzepa âjipelâ” kely. \p \v 23 — Aituo myani âty sodo aguely: “Kurâdo iwagueno modo eta, iwerâ yagâ âwinduatomoem. Âpa ezaji, xidadâ iwaguenonra warâ idâ. Idânârâ monhontaynly modoram yagâ âwinduase âetomoem aguekâ. Tâewyseba awylymogue kulâ, eagâmo amyguepa tâiseba olâ ikâ, agâ âewylymo mâentoem. Iety xumydyze urâ kurâdogue” kely tâmaryam. \v 24 Idânârâ tonlo modoram aguely: “Âkeá lelâlâ xirâ auguely âyanmo, kâingâsedaymby âetânrybyry modo yagâ nâzetyguedaymba ise” kely mâkâ âty sodo — kely myani Jesus. \s1 Jesus eynynonro modo âsenagazeze \r (Mt 10.37-39) \p \v 25 Jesus Jerusalémram idâly ume toenzepa myani kurâdo nhapygue awyly. Aituo âsemyombâdyly. Eyanmo aguely: \p \v 26 — Ynynonroem midyse mataymo, yeinwândyse mataymo, unwânmo, âzemo, âwydymo, âmeombyrymo, âwaigorumo, âukonomo, nhaundumo warâ takaze kehoem ywynedaungâ. Yakadâ âdaunlo kurâdo kulâ mâinwyneguylymo-ro watay, ynynonroemba ise âutulymo. Ize wato aietaungâ, ize matomo takaze. \v 27 Ynynonroem lelâlâ midyse mataymo, ize matomo ara kulâ amidylymo imowâdaungâ. Mâsenagazedylymo umelâ auguely idataungâ; yeinwântaungâ, âiguehomo odaji kehoem, kruz manâdylymo-ro waunlo ara. Arâpa-ro watay, ynynonroemba ise mataunaze. \p \v 28 — “Jesus eynynonro urâ” myguelymo iraynâ, tâmaenze mawylymo xutuwâdaungâ wao, yeinwâmpyra mipyra mitomoem. Saguhoem kuru âtâ itâni tintâdyly iraynâ, idânârâ âtâ isejiguy nhuduly wao nhekyly tintâdoem. Idânârâ âtâ isejiguy peba-ro watay, âtâ nitâdaymba mâkâ. \v 29 Âtâ itâdyly nhaguly idânârâ âtâ isejiguy, sary warâ peba kulâ-ro watay, mârâ âtâ nadahuba awyly etaynrim modoram âwankuem âiehoze, âjeileoze warâ. Aguelymo ise: \v 30 “Etaungâ awârâ âtâ. Sodo wâne itâdyly nagu, newanikeba olâ” kezemo. \p \v 31 — Âseguebyze tâtâly iraynâ, sodadu modo iwymâry saguhoem kuru tuduery agâ tienmaenly, tienmaemba warâ tawyly wao nhutuly. Dez mil kulâ izodadury, vinte mil lelâ iduery izodadury-ro warâ watay, tyangahu odaylâ agueze: “Kienmaen-hoem ton-honre wânkâ ise kurâ âseguebyze?” keze. \v 32 Tâwâlâ aguely watay: “Kienmaemba ise kydaze” kely-ro watay, tuduery iwague awyly umelâ ise eyam agueim ingonodyly, nâseguebyba tâitomoem âtunâgueze. \p \v 33 — Koendâ lâpylâ angahumo oday âdutuwâdaungâ, yeinwândyse, yeinwândyseba warâ mawylymo. Ynynonroem mataymo, ize matomo ara amidylymo imowâdaungâ, urâem lelâ amitomoem — kely Jesus. \s1 Peku tanepa ityby \r (Mt 5.13; Mc 9.50) \p \v 34 Jesus aguely myani: \p — Koendonro wâne peku, pyni tâkubâzeânze, podo niwânzeânehomba warâ. Peku, onro agâ on-hoam ityby olâ pyni ikaji ietoem nudupa. \v 35 Âdaitoem ânguy ize inkâba mârâ aunlo. Samely lelâ. Xirâ koendâ mâuntudyze mataymo, koendâ idataungâ, xutuwâdaungâ warâ — kely myani Jesus. \c 15 \s1 Jesus enomedâzemo, kaneru xuzatyby wâgâ aguehobyry \r (Mt 18.10-14) \p \v 1 Impostu epywadobyry emakewâni modo, judeu domodo ezewenry ara aitânry modo warâ saindylymo Jesus iopaji, aguely idase. \v 2 Fariseu domodo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâ myani Jesus nhunâguedylymo. Aguelymo: \p — Kurâdo inakai modo agâ tadawyly keduonro. Eagâmo tâdâwinduadyly keduonro warâ merâ uguondo — kelymo. \p \v 3 Aituo myani Jesus warâ aguely, enomedâzemo: \p \v 4 — Cem ovelhape âmaemo watay, tokalâ xuzatuo, tuize tâise âmaemo. Noventa e nove tâtadâze tâise âmaemo etadâdo odaji xuzatyby xuize mydâhomoem. \v 5 Mâentuomo, tuomazeze tâise âmaemo. Âewandaymo tâise mâenewylymo. \v 6 Itymoram aintuomo, itymo apano modo, ataen-hodo warâ mâingâsedylymo tâise. Amyguelymo: “Ohomaendaungâ yagâ. Ieguy xuzatybyma setai” myguelymo tâise — kely Jesus. \p \v 7 — Deus, eagâ kaynonro modo warâ toenzepa tohomaenzemo lâpylâ, tokalâ kurâ inakanhe adâidyly inmoly, Deus tyeinwântoem watay, mâkâ tâinwânni modo nhomaendyly takaze kehoem. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Jesus enomedâzemo, moeda samen-hoymby wâgâ aguehobyry \p \v 8 Jesus aguely myani, enomedâzemo: \p — Tokalâ pekodo dez moedapeom, tokalâ tiamehonduo, tiamehoymby tuize myani. Lamparina tohobanâze, âtâ tawinkoenze warâ. \v 9 Tientuo, tataen-hodo, tâty apano modo warâ ingâsedyly. Aguely: “Yagâ ohomaendaungâ. Ymoedary kamehoymbyma setai” kely. Warâ myani pekodo aidyly tiamehoymby tientuo, iomaru. \p \v 10 — Deus emary kaynonro modo iomazezemo toenzepa kehoem, tokalâ kurâ âjityendyly, inakanhe adâidyly inmoly warâ watay. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Jesus tâjimery tunwym sodokeimbyry odopâdyby wâgâ unâ nhegatuhobyry \p \v 11 Aituo myani Jesus unâ nhegatuly, tienomedâdomoem: \p — Tâlâ myani uguondo, azagâ tymegueim. \v 12 Alâ myani imery iukono tunwynram aguely: “Âigueduo, mânhâympy modo urâem, paigoem warâ ise âzepajiwâdyly. Âiguely kâinwânwândyseba aze. Urâem ini mâundudyse urâ inepa kehoem” kely salokuzenomo. Aituo myani nhunwym tâlâ tato ara nhepajiwâdyly iukonoem, iwaigoruem warâ. \v 13 Inepa myani mâkâ iukono idânârâ turâ âjigue nhedyly. Taypa âkelo âtâ anaxi idâly. Myarâ taintuo myani etygu kulâ. Kywypado, inakai modo warâ anhedyly. Idânârâ tunwym dinheru nhuduypy nhainly myani. \p \v 14 — Idinheruru adaimpyem myani âdara typyniry nhanâto peba idyly. Awylygue toenzepa myani mâkâ salokuzenomo tâwindygue âsenagazedyly. Mârâ xidadâdâ aekuru pyni peba lâpylâ; toenzepa lâpylâ tâwinzeim modo. \v 15 Aituo myani âdylâ tâwanu xuize idâly tâwinduatoem. Uguondo tonlonra agueze idâly. Aguely myani eyam: “Âmâem âsewanize urâ, kâwinduatoenlâ. Âdy kâinly peba aze” kely mâkâ salokuzenomo. Aituo myani uguondo aguely: “Tâwâlâ yfazendaryram âsewanira. Ieguy pâsega modo ise mâenkyly” kely. Aituo myani idâly fazendaram, uguondo eguy pâsega eniem. \v 16 Toenzepa myani ewindy. Ânguy olâ myani nuapyra. Awylygue myani toenzepa pâsega ipyniry ewy tieindyse idyly. \p \v 17 — Toenzepa myani âsenagazedyly. Aituo aguely: “Inakanhe awitobyry wâgâlâ xirâ kâsenagazedyly. Pabai agâ tâwanuneim modo tâsegubydâzelâ kehoem ipynirymo. Ilâ enday urâ tarâ kâsewinzedyly! \v 18 Pabairam kodopâdyly ise. Warâ ise eyam auguely: ‘Deus enanaym, inakanhe awidâ. Agâ inakanhe awidâ lâpylâ warâ, Pabai. Idânârâ mâunduypyma saim. \v 19 Awylygue âmery ara inkâba iegâ. Agâ tâwaneim ara kulâ iegâ’ warâ ise saintybyem pabairam auguely” kely mâkâ salokuzenomo. \v 20 Aituo myani târâpa odopâdyly tunwym etyram. \p — Âtâdâ iwague endaylâ, nhunwym nhedyly. Tientuo, toenzepa kehoem intyendyly. Tâgase kehoem tymery iose idâly. Oxiodybyem inwymogoynly. Nhonugudyly. \v 21 Aituo myani mâkâ salokuzenomo aguely: “Deus enanaym, inakanhe awidâ. Agâ inakanhe awidâ lâpylâ warâ, Pabai. Idânârâ mâunduypyma saim. Awylygue âmery ara inkâba iegâ” kely. \p \v 22 — Aituo myani nhunwym tagâ tâwanuneim modoram aguely: “Iokobadaungâ, âtâ iwogonro iwâkuru kehoem enetaungâ. Etydâdaungâ. Ane iwâkuru emary ewily onwa ietaungâ. Ihuru etary ihuru onwa ietaungâ warâ. \v 23 Kâtygu ise! Tapirâ kiandyzeântyby xyâwâtaungâ warâ. Kydâwinduane! Kydohomaene! \v 24 Ymery mawânkâ nodopâdai. Igueypy ara keankâ merâ, kagâlâ olâ iwerâ! Xuzatyby ara keankâ, xarâ kyam olâ nâepanâgueondai” kely nhunwym. Ilâpygueduo myani etyrymo adaguly lelâ. \p \v 25 — Ilâ ume myani iwaigoru saindyly âpa ezay tâwaneimbyryem. Âtâ iwaguepa saintybyem myani tydyzeim modo aguely indadyly, tâdâidyly indadyly warâ. \v 26 Aituo myani tâwaneim ingâsedyly, nhapâiguely: “Âdyka awârâ? Âdaituoka âidylymo, âdydo imeom indylymo warâ?” kely. \p \v 27 — Aituo mâkâ tâwaneim in-hoguly: “Âukono nodopâdai. Unwâm tapirâ kiandyzeântyby nyâen-hoagui. Âukono odopâdobyry xina nhetygueguyly” kely. \p \v 28 — Awârâ tindatuo myani iwaigoru iewiâpadyly. Tâgawândyseba idyly. Tiuntuduo myani nhunwym egasely kuohoram. Idâly eydâ atoram. “Igawânkâ. Xina agâ ohomaengâ, Mery” kely. \v 29 Imery olâ warâ aguely eyam: “Iweâpa agâ âsewanizeze wawyly. Âdykâ amyguehobyry kankadaymba urâ. Tokalâ bodylâ yam mâundupa olâ âmâ, yataen-ho modo agâ kâzetyguedoem. \v 30 Koendâpa aityby keankâ awâkâ âmeryma-ro. Idânârâ tydinheruru mâunduypy naim, pekodo inakai modo agâ tâitoem kulâ. Sainrimpyryem pylâ odopâdyly. Tapirâ sadyzeântyby mâyâen-honly, âty aietoem” kely myani iwaigoru. \p \v 31 — Aituo nhunwym aguely: “Yagâlâ minase, Mery. Idânârâ tâlâ wato, âmâ xurâ lâpylâ. \v 32 Xirâ âty agânhedyse wawyly olâ enra, kuomaru kâenehohoem. Âukono mawânkâ nodopâdai. Igueypy ara keankâ mâkâ, kagâlâ olâ iwerâ! Xuzatyby ara keankâ, xarâ kyanlâ olâ nâepanâgueondai” kely nhunwym — kely Jesus. \c 16 \s1 Jesus tâwaneim konokuni wâgâ unâ nhegatuhobyry \p \v 1 Aituo myani Jesus unâ nhegatuly, tynynonro modo tienomedâdomoem: \p — Uguondo tydinherugueim toenzepa âdydo imeom sodo myani mâkâ. Tâlâ lâpylâ myani uguondo mâkâ âdydo imeom sodo isejiguy eni. Eagonro tâwanuneim modo tywymâryam agueze idâlymo, mâkâ isejiguy eni wâgâ. “Inokudyly kulâ mâkâ âsejiguy eni. Âdinheruru nhainly kulâ awâkâ” kelymo. \v 2 Awârâ tindatuo myani sodo mâkâ tâwaneim ingâsedyly. Eyam aguely: “Iwerâ ise-ro? ‘Ienokudyly kulâ myinanry. Koendâ ysejiguy mâentaymba âmâ’ nyguemo. Âkealâka? Pape wâgâ iwenigâ idânârâ mâentaynly modo igondago, âdara yagâ deve awylymo kâuntuhoem. Yagâ mâsewaniombyra ise maze” kely. \p \v 3 — Aituo myani tâwaneim âpaunzedyly: “Tâwanepa widyly ise enra. Âdaraka ise iwerâ awidyly! Ton-honreba urâ, âpa ezay tâwaneinhe. Tywypaze urâ, âkelomoram âzekainze. \v 4 Ah! Awidyly xutuagui iweâma. Tutuze urâ, âdara ywymâry agâ tugontaguneim modo eataen-hoem widyly lelâ ise. Awituo ise akaemo yagâ koendâ awylymo. Tarâpa kâjigonoholy watay, ypyniry, ipa wato modo warâ xuduzemo” kely myani mâkâ tâwaneim tyangahu oday. \p \v 5 — Aituo myani idânârâ mâkâ uguondo âdydo imeom sodo agâ tugondagueim modo ingâsedyly. Saguhoram aguely: “Âdara lelâka eagâ iewano agâ ogondagu?” kely. Mâkâ in-hoguly myani: “Imâem enra kâempywaguyly, quatro mil litros azeiti ioseaji” kely. \v 6 “Anra ogondary iwenibyem. Xugukeze urâ imâemba. Eagonro pape wâgâ imâembalâ ise kâinwenily. Azagâ mil litros azeiti lelâ ogondary, quatro mil mâkeba. Ikagâ. Izedy iwenigâ xirâ pape iwelo wâgâ” kely mâkâ tâwaneim. \p \v 7 — Ilâpyryem myani eagonroram aguely: “Âmâ-ro, âdara lelâka eagâ iewano agâ ogondagu?” kely. Aituo myani in-hoguly: “Toenzepa ugondagu. Cem trigu etary lelâ” kely. “Xugukeze urâ ogondary. Oitenta etary lelâ ise ogondary iwerâ. Tarâ xirâ pape iwelo wâgâ izedy iwenigâ” kely mâkâ tâwaneim konokuni. \p \v 8 — Aituo myani iwymâry aitobyry nhutuly. Aituo aguely: “Ienokudâ wâne. Tonomegue lelâlâ olâmy makynre. Angahu oday, âdara âpyniry, ipa mato modo mâendyly mutu, yagâpa iwanu ipygueduo. Koendâ kehoem amidâ, waunroem mâzetoem” kely myani tâwaneinram. Warâ myani tâwaneim konokuni aidyly — kely Jesus. \p Aituo myani Jesus agueondyly: \p — Deus einwântânry modo tyangahu oday, âdara waunroem adâidyly awyly tutuzemo. Turâem pyni, ipa tato modo warâ xuduwâni modo eataen-hoem tâise lelâ. Arâ adâjidylyem lakuru enomegumo, Deus eynynonro modo takaze kehoem. \v 9 Tonomegue âdinheruru tâlâ matomo aietaungâ, agonromo mâenmawyadâdomoem. Âdinherurumo adainly watay, Deus eydâ atodâ tâjike lelâ ise âmaemo. \v 10 Âdiempa tâlâ tatogue, âkelomo emawyadâninra xuduze Deus toenzepa tâwâenseim târâ eydâ tatodâ. Âdiempa tâlâ tatogue, âkelomo emawyadâdânryram olâ ise Deus nudupa tâwâenseim târâ eydâ tatodâ. \v 11 Âiguelymo iraynâlâ, koendâ âdinherurumo aiedyly mâuntuba âmaemo watay, Deus iwâkuru modo nudupa lelâlâ ise, âigueduomo. \v 12 Koendâ nhuduypy amânhepyra âmaemo tarâ onro anaym watay, nudupa lâpylâ ise koendonro modo târâ eagâ mataymo. \p \v 13 — Azagâ tywymâgueim kurâ watay, nuduwâpyra azakâlâ agueho arâ aguientoem; merâ âdylâ aguiendyse, mâkâ âdylâ aguiendyse lâpylâ. Aituo tokalâ aguehobyry lelâ aguienkyly. Arâ lâpylâ mawânkâ awâkâ Deusgue tywymâgu ize tawyly umelâ toenzepa dinheru izetonro modo, Deusgue iwymâgüem nudupa awyly — kely Jesus. \s1 Jesus kurâdo nhenomedâdomobyry \r (Mt 11.12-13; 5.31-32; Mc 10.11-12) \p \v 14 Toenze kulâ dinheru izetonro mâkeba fariseu domodo. Aituo, “Deus ize ato amânhekylymo atay, toenzepa âdype midylymo wâgâ mâpaunzedylymo atay warâ iduakewâdaungâ” Jesus kely tindatuomo, aguehobyry wâgâ âwankuem nhedylymo. \v 15 Aituo myani Jesus aguely: \p — Âkelomo enanaji, koendonro âmaemo. Deus olâ tutuze koendonro keba mawylymo. Tywângueim ara kulâ kurâdo iomazeândoem amânhekylymo Deus xurâem. \p \v 16 — Saguhoem kydamudo âdara Deus ize ato adiendyly nhutulymo myakâwâm kâzewenry Moisés inweniby wâgâ, Deus eynynâ aguewâni modo nhenomedâdo wâgâ warâ. Warâ mykâinane kydamudo aidyly, até João Batista ume. Iwerâ ozelâ ani, âdara Deus pymâem idyly wâgâ João Batista aguely. Arâ lâpylâ urâ unâ koendonro kâengatuly, âdara Deus kywymâryem idyly wâgâ. Toenzepa kurâdo Deus tywymâryem ize awyly, pymâem atoram tâtâdyze awylymo warâ. \p \v 17 — Onro, kau warâ adainze. Deus aguiendyse ato Moisés iweniby olâ nâtugugueba. Âdaunloenlâ tokalâ ezewenry iweniby ewy tâtywâduneba ise warâ. \p \v 18 — Eagonro pekodo agâ mohogüinlymo, saguho âwydymo mâinmopygueduomo-ro watay, inakanhe midylymo awârâ. Aituo Deus izepa ato ara amidylymo. Deus xurâem, waunro tâjiwydylâ, iwydy kuru, nhatano keba. Pekodo imoyby agâ ohogüimby watay Deus izepa ato ara kulâ lâpylâ aidyly. Deus xurâem, waunroem eagâ ohogüimbylâ mawânkâ iso kuru — kely Jesus. \s1 Jesus uguondo âdydo imeom sodo wâgâ, Lázaro wâgâ warâ unâ nhegatuhobyry \p \v 19 Aituo myani Jesus unâ nhegatuondyly, enomedâzemo: \p — Uguondo âdydo imeom sodo myani. Kopaelâgâembaba âtâ tywogonro iwâkuru, tâwâenseim warâ nhedyly. Âtybeom ara lelâ myani etydâ. Aunlolâ myani etydâ pyni tâwâenseim, tâkubâguneim modobe awyly. \p \v 20 — Tâlâ pylâ myani uguondo âdy pebaom Lázaro keho. Toenzepa myani iwâgâ pinuri modo egasely. Kopaelâgâembaba myani adaholy, mâkâ âdypeom ety iwyantaji. \v 21 Aunlolâ myani âsewinzedyly. Mâkâ âdypeom typyniry egupyry nhameyby, iwenzary wâgâpa ihugueyby modo kulâ myani nheinzeseguyly. Kaxorodoram iwinuriry âjilugainholy. \p \v 22 — Aituo mâkâ kaikâ iguely. Anju domodoram myani egadopyry adaholy, kydamu Abraão eyam iwaguepa, Deus ize ato ara lelâ aini modoram. Tuomare kehoem myani târâ awyly. Mâkâ âdypeom tâigueze lâpylâ myani. Eguepybyry myani igueypy modo etadâdo odaji adaholy. \v 23 Deus ize ato aietânry modo egadopyry idâhoram myani adaholy. Toenzepa târâ âsenagazedyly. Tâsenagazeday, iwaguelâ Abraão nhedyly, eagâ Lázaro warâ. \v 24 Aituo myani adaenkely: “Tako Abraão, ytyendâlâ ikâ! Toenzepa tarâ peto onwaym kâsenagazedyly. Lázaro tâmary ewily paikaji inkuihoem aguekâ wao, ulu nhâkânwanâze âetoem. Kâenmaemba aze tarâ âdâpigu!” kely mâkâ âdypeombyry. \p \v 25 — Warâ olâ myani Abraão eyam aguely: “Âiguepa mawyly ume, toenzepa ani âdinherugu, âdydo imeom iwâkuru modope mawyly warâ. Lázaro ani âdy peba, toenzepa âsenagazedyly. Iwerâ mâkâ saguhoem âsenagazedyby Deus enado, awârâ modo nhewânukely. Âmâ toenzepa âsenagazeni iwerâ. \v 26 Eydâ matoram merâ idâhoem nuduwâpyra, kuontay tâtagueim imeâgâemba kehoem tâsanigueimbe. Awyarâ tâzekuâdyze donro modo âzekuâdomoem nuduwâpyra. Atonlo modo xayam nâzekuâbyra lâpylâ warâ” kely Abraão mâkâ âdypeombyryam. \p \v 27 — Aituo myani mâkâ aguely: “Xirâem olâ ytyendâ ikâ, tako Abraão. Pabai ety donro modo xuruse Lázaro igonokâ. \v 28 Cinco lelâ konodope urâ târâ. Tâwâlâ Lázaro xurusemo nâtâ, niguepa tawylymo umelâ, inakanhe adâidyly inmohomoem. Deus izepa ato aiedyly nimopamo-ro watay, âese lâpylâ akaemo xarâ, xirâ âji toenzepa kehoem tâdâsenagazedoam” kely. \p \v 29 — Aituo myani Abraão aguely: “Tâlâ Moisés aguehobyry iweniby Deus aguiendyse ato wâgâ kuruni. Tâlâ lâpylâ, saguhoem kuru Deus wâgâ aguewâni modo aguehobyry, âdara Deus agâ koendâ kitoem aguidyly wâgâ. Ilâ agueholâ âukonodo, Deus ize ato adiendyse tatay, neinwândâmo” kely. \p \v 30 — “Tako Abraão, Deus itaumbyry saguhobyry tindadysebamo, tyeinwândysebamo warâmo olâ inanry. Tâlâ Deus einwânniem itomoem aieto. Ânguylâ igueypy kurâem itondyby Deus wâgâ eyanmo agueze idâly-ro watay, inakanhe adâidyly imozemo, Deus tyeinwântoem” kely. \p \v 31 — Aituo myani Abraão aguely: “Moisés aguehobyry nidapyramo, saguho Deus wâgâ aguewâni modo aguehobyry nidapyramo warâ watay, neinwâmpyra awylymolâ ise, ânguylâ igueypy kurâem itondyby Deus wâgâ aguenri awyly umelâ” kely Abraão — kely myani Jesus. \c 17 \s1 Deus einwânnipyryem neinwâmpyra ienehoim toenzepa ise âsenagazedyly \r (Mt 18.6-7,21-35; Mc 9.42) \p \v 1 Aituo myani Jesus aguely tynynonro modoram: \p — Aunlolâ kurâ domodo Deus neinwâmpyra ienehoim modo aidyly. Toenzepa kehoem âsenagazeze mâkâ yeinwânni yeinwâmpyra ienehoim. \v 2 Koendâ tâise mâkâ iguely, yeinwânni yeinwâmpyra tienehonly iraynâlâ. Koendâ tâise tuhu imâsedo iwymy onwa ekâjily, parutabâ ikaji samehoem, yeinwânni yeinwâmpyra idyly iraynâlâ. \v 3 Tâmaynelâ aitaungâ, aguewâtaungâ warâ. Yeinwânni modo ewy âynynâ inakanhe aidyly-ro watay, eyam aguewâtaungâ: “Deus izepa ato ara midyly awârâ. Adâiseba ikâ. Deus einwânkâ” kewâtaungâ eyam. Inakanhe adâidyly inmoly-ro watay, enanânehonwâdaungâ aitobyry. \v 4 Inakanhe adâidyly wâgâ âjityendyly watay, “Awitombyra ise urâ” keduo, inakanhe awyly enanânehonwâdaungâ. Toenzepa inakanhe aidyly umelâ, sete lelâ tokalâ iguandyly ara, inakanhe awyly enanânehonwâdaungâ — kely Jesus. \s1 Jesus einwânni-ro watay, eon-honrube lelâ \p \v 5 Jesus induakeyby modo aguelymo myani eyam: \p — Xina âinwândyly imâem iekâ, Pymâ — kelymo. \p \v 6 Aituo myani aguely: \p — Mostarda ewy imeimbyry aralâ, âdiempa yeinwândylymo watay, toenzepa on-honrumo xuduze urâ. Figueiraram, “Onkegâ. Parutabâ ikaji âzetâda” mygueduomo, aise amyguehomobyry ara — kely Jesus. \s1 Jesus tâwaneim wâgâ unâ nhegatuhobyry \p \v 7 Aituo myani Jesus unâ nhegatuly, tienomedâdomoem: \p — Etaungâ. Âduaymo tâlâ uguondo emary poji anaym tâwaneim, eguy kaneru eni warâ watay, mâkâ poji anaymba saintuo, iwymâry eyam, “Ikobyzeguegâ. Ikagâ mâwinduatoem” kewâpyra tâise. \v 8 Wakely tâise: “Iokobagâ, ypyniry aiekâ. Mesa onwa enekâ. Ohondybyem lelâ ikâ, kâwinduadyly ume, kadakuily ume warâ kâenkadyby mâenetoem. Kâwanikebygueduo ise tâwâlâ mâwinduadyly, madakuily warâ” kely tâise tâmaryam. \v 9 Pymâ tâmaryam wakepa: “Koendonro âmâ; xirâma urâem amientai” kepa. Aguehobyry aieni kulâ mâkâ emary. \v 10 Deus emary âmaemo. “Aiekâ” kehobyry amânhedylymo watay, iwanumolâ mârâ amânhekylymo. “Koendonro âmaemo” kely kâzenuedaundâ. “Amyguehobyry aieni kulâma xina” kewâtaungâ Deusram — kely Jesus. \s1 Jesus dez uguondo tâjimituguelygue tâwâneim kua nhetobyry \p \v 11 Jerusalémram tâtâly ume myani Jesus Samaria, Galiléia warâ ontagâ sakadyly. \v 12 Âtâ anary imeimbyry odaji saindyly ume myani dez uguondo tâjimituguelygue tâwânuneim modo idâlymo iose. Iwaguelâ epagudylymo, awârâgue tâwânuneim modo iopaji ânguy naimpyra awylygue. \v 13 Târâ endaylâ adaenkelymo: \p — Xina tytyenzelâ ikâ, Jesus. Xina kua iekâ, Pymâ — kelymo. \p \v 14 Tientuomo myani Jesus aguely: \p — Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modoram âzehowâdaunda, kua ietybyem mawylymo nhutuhomoem — kely Jesus. \p Aituo myani mâkâ dez uguondo modo ânwa oze idâlymo umelâ, kua idylymo Jesus eon-honrugue. \v 15 Kua itybyem tawyly tientuo myani tokalâ mâkâ uguondo modo ewy odopâdyly Jesusram. Todopâdyly ume myani mâkâ kaynâ kehoem xunâgu: \p — Koendonro awâkâ Deus! Ton-honreim awâkâ Deus! — kely myani. \p \v 16 Jesus eydâ atoram saintondybyem, enado âzeguhoam itybyem aguely: \p — Koendonro lelâlâ âmâ. Toenzepa agâ womaru, kua yetaima — kely. \p Samaria donro lelâlâ wâne, alâ olâ myani Jesusram odopâdyly, kua tyetuo. \p \v 17 Aituo myani Jesus aguely: \p — Dez uguondo lelâ kua xietai. Akaemo nove lelâ odopâdylymo lâpylâ olâ tâise koendonro. \v 18 Âkelo anano merâ: “Koendonro âmâ, kua yetaima” keim. Ytynru olâ, judeu modo ewy yam âdalâ keze nodopâbyra awylygue — kely. \p \v 19 Aituo myani Jesus aguely uguondo kua itybyram: \p — Aukâ. Idâ. Koendâ kehoem kua itybyem âmâ, ton-honre wawyly mâinwântobyry wâgâ — kely. \s1 Âdara Deus pymâem idyly wâgâ Jesus aguehobyry \r (Mt 24.23-28,36-44) \p \v 20 Aituo myani fariseu domodo ewy Jesus nhapâiguely: \p — Âdaraka ise Deus pymâem tawyly nhenehonly xirâ anaym? — kelymo. \p Jesus in-hoguly: \p — Kienkyly mâkeba ise, Deus pymâem idyly adaguly. \v 21 Kuodaylâ mawânrâ Deus pymâem ato. Ânguylâ wakewâpyra ise: “Etaungâ, anra tarâ. Anri târâ” kewâpyra. Odaymolâ mawânrâ Deus pymâem ato. Tâenseim keba mawânrâ Deus kuoday anhekyly — kely Jesus. \p \v 22 Jesus aguely myani tynynonro modoram: \p — Âsenagazeze âmaemo. Toenzepa ise agâmo wawyse mawylymo, on-hondâzemo. Tâwâlâ wâne âdiempa kulâ awyly. Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby tarâ agâmo witoem nudupa olâ ise. \v 23 Âyanmo aguelymo ise: “Nhaum, anra Jesus” kezemo. Tâlâ pylâ, “Jesus târâ” kewâni modo. Kâzeinwântaundâ. Uize tâgasezeba itaungâ aguehomobyryam. Tarâ inkâba ise urâ. \v 24 Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby kodopâduo, idânârâ iesemo. Ielu wâne kau xypyryram, xypyryram warâ tâzehorugueze, tâzehoze warâ, myara ise kodopâduo, idânârâ yaindyly âzehoze. \v 25 Awârâ iray, âzenagazeoze olâ urâ. Toenzepa ise tywymâryem yizepanro modo ilâ ume. \p \v 26 — Noé umenobyry ara, arâ lâpylâ ise urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby kodopâduo. \v 27 Saguhoem myakâwândy, paru inwenlygue tadainlymo iray, kurâdo xara tatomo aralâ mykâinane. Âwinduadylymo. Adakuilymo. Salokuzenomo modo, âwynsaundo modo warâ ohogüinlymo warâ mykâinane aidylymo, Noé pepi imâsedo âtâ emyenro tyngatyby odaji âxiedyly iray. Âxiebygueduomo olâmy Deus inepa kehoem kopâ ihugueânmâ, adain-homoenlâ-ro warâ. \p \v 28 — Ló umemy aimâ myara aitonze. Mârâ umeno modo xaralâ mykâinane aisezedylymo. Âwinduadylymo. Adakuilymo. Âdydo imeom nhanâdylymo. Vende nhedylymo. Typi nhetâdylymo. Tâty intâdylymo. \v 29 Sodomadâpa Ló âxigueduo olâ myakâwândy Deus peto kau odaypa tyihugueânze. Kopâ ihuguely ara kehoem tuhu tohoreim emyenro enxofre ihuguely. Idânârâ kehoem iguelymo lelâ. \p \v 30 — Arâ lâpylâ ise urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby kodopâduo, aguipa kulâ ise ywânwânni modo. \v 31 Kaynâ itymo nhangatay ilajiry wâgâ mataymo, âytâguywâdaungâ. Âwientaungâ. Âsejiguymo enanânehonwâdaungâ. Âpa ezay âsewanize mataymo, inepa âwientaungâ. Todopâzeba itaungâ âtânra âsejiguymo ese. \v 32 Enanâguewâdaungâ, Ló iwydy aitobyry. Deus, “Inepa âwientaungâ” keduo, neinwâmpyra myakâwândy. Xidadâram odopâze kewândymy. \p \v 33 — Tâwâlâ âdutuze keim âmaemo watay, mâzemakeowâbyra ise âmaemo. Âigueduo, Deus agâ mohomaendaymba ise âmaemo. Deusram tâenseim mataymoma âzemakeoze âmaemo. Âigueduomo, Deus agâ typyguenryem ise omarumo. \v 34 Kodopâduo, ynynonro modo sase urâ. Ynynâbaom modo olâ ise urâ kampyra. Azagâ kurâ âjigamary wâgâ xykyim, ynynonro ynynâbaom warâ watay, ynynonro adahoze Deusram, eagonro olâ âjionze. \v 35 Azagâ pekodo trigu sakoim, ynynonro, ynynâbaom warâ watay, ynynonro adahoze Deusram, eagonro olâ âjionze. \v 36 [Azagâ uguondo âpa ezay âsewanirim, ynynonro, ynynâbaom warâ watay, ynynonro adahoze Deus eydâ atoram, eagonro olâ âjionze]\f + \fr 17:36 \ft Idânârâ livru saguho modo wâgâ iwenibyemba xirâ versículu 36.\f* — kely Jesus. \p \v 37 Awârâ tindatuo myani eynynonro modo nhapâiguely: \p — Âdykâ ise awârâ aidyly, Pymâ? — kelymo. \p Aituo Jesus in-hoguly; âdykâ awyly aguepalâ: \p — Tywângueimpe atoram elaho modo âtâdyguyly, ânguy, “Târâ igueypybe” keduo inkâba. Arâ lâpylâ ise kurâdoram kodopâdyly âdutuoly, ânguy âdakepalâ — kely Jesus. \c 18 \s1 Jesus pekodo pypâ, juiz warâ wâgâ unâ nhegatuhobyry \p \v 1 Aituo myani Jesus unâ nhegatuly, tynynonro modo tienomedâdoem, Deusram tâwâlâ ize tato nhekazezedomoem, aunlolâ eyam nhekadomoem warâ. \p \v 2 — Tâlâ myani xidadâ oday uguondo, kurâdo ewentâdyly, tâwentâzeba warâ awyly wâgâ tâwaneim, awylygue juizgue ezeku. Koendonro keba olâ myani mâkâ, Deus ize ato ara aini keba, kurâ domodo koendâ eni keba, tienmawyadâdyzedonro keba warâ. \v 3 Tâlâ myani mârâ xidadâ oday pekodo pypâ. Aunlolâ myani juizram idâzesedyly, eagâ aguezeseze. “Mâkâ urâem inakanhe aityby agâ wao aguekâ” kezesedyly juizram. \p \v 4 — Iweâpa myani juiz mâkâ pypâ aguely indasezedyly kulelâ. Ilâpyryem olâ myani âpaunzedyly: “Âkealâ, Deus ize ato agânhedysedonro keba lelâlâ urâ. Kurâdo kâenmawyadâdyzeba warâ. \v 5 Ynadyly olâ pypâ yam nhekazezedylygue. Awylygue ise aguehobyry agânhenehonly. Agânhepyra urâ-ro watay, aguezesedylygue xynazema urâ” kely. Aituo juiz, mâkâ pypâ nhekadyby anhedyly — kely Jesus. \p \v 6 Jesus aguely: \p — Âpaunzedaungâ juiz aguehobyry wâgâ. \v 7 Adiendyseba lelâlâ wâne, pypâ nhekazezedyby olâ aiemâ. Mâkâ juiz ânguydo kulâ pypâ aiedyse ato aiemâ, nhekazedylygue; Deusma kuru ise koendonro tawylygue, tyam ekazezenibyryram xuduze. Koendonro ise anhekyly, aunlolâ ekani modo xurâem. \v 8 Tynynonro modo emakeze; inepa kehoem ise awârâ modo anhedyly. Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby kodopâduo olâ ise aguipa kulâ yeinwânni modo. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Jesus fariseu wâgâ, impostu epywadobyry emakerim wâgâ warâ unâ nhegatuhobyry \p \v 9 Jesus unâ nhegatuly myani “Tagonro takaze kehoem koendonro urâ” keim modo wâgâ. Eyanmo aguely: \p \v 10 — Azagâ uguondope myani. Tokalâ myani fariseu, judeu domodo ezewenry Moisés inweniby ara lelâ adâidysedo. Eagonro myani impostu epywadobyry emakerim, pymâ ton-honreim Roma donro xurâem. Azakâlâ idâlymo myani Deus etyram eagâ agueze. \v 11 XYDYK itybyem myani fariseu. Deus agâ adâkely waunlo ara myani tânanaji; tywâgâ kulâ olâ myani aguely. Aguehobyry Deusram naimpyra. “Tuomare urâ, yagonrodo takaze koendonro urâ. Ânguy enokuni keba urâ. Ânguy kâenmagazedaymba urâ. Moisés inweniby agueho ara lelâ awidyly. Ywydy lelâ kâynanâguyly, eagonro pekodo lâpylâ warâpa. Tuomare urâ, mâkâ pymâ Roma donro xurâem impostu epywadobyry emakeim araba wawylygue. \v 12 Azagâ iguandyly lelâ inanry semana oday kâwinduapyra widyly wao, imâem agâ auguehoem. Dez lelâ âdylâ kâenmakely-ro watay, aunlolâ inanry tokalâ âyam kâunduly” kely fariseu. \p \v 13 — Impostu epywadobyry emakeim olâ myani toenzepa âpybazeni, inakanhe aini tawylygue. Awylygue myani enagozeybyem lelâ awyly, iwaguelâ Deus agâ aguewâni mododâ awyly. Âjihogainly tytyrungue. Aguely: “Inakanhe aini kulâ urâ, Deus. Ytyendâlâ ikâ” kely. \p \v 14 — Deus agâ adâkely ewanikeimbyryem, fariseu tâtyram odopâdyly. Impostu epywadobyry emakeim tâtyram odopâdyly lâpylâ. Warâ myani aidylymo. Impostu epywadobyry emakeim inakanhe aitobyry lelâ myani Deus nhygakely. Deus xurâem, mâkâma koendonro kuru, fariseu keba. Koendonroem tawyly wâgâ aguewâni modo, tynrempa âiehoze. Koendonroem tawyly wâgâ aguedânry ise âdyren-hoim. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Jesus iamimeom agâ atobyry \r (Mt 19.13-15; Mc 10.13-16) \p \v 15 Ilâpygueduo tâjiunwyndo Jesusram tymeom nhadylymo. \p — Asaemo nhangahu onwa imary iekâ. Deusram koendâ âzehohomoem ekagâ asaemo xurâem — kelymo Jesusram. \p Awârâ tientuo Jesus eynynonro modo iamudo sanipyry modoram aguely: \p — Jesus kâdynanâdaundâ — kelymo. \p \v 16 Aguelymo tindatuo olâ myani Jesus tynynonro modoram aguely: \p — Arâ adâkezeba itaungâ! Tâwâlâ yam iamimeom nâedâ. Kodopâdaundâmo. Iamimeom wâne enra ohondybyem lelâ yam tâetoem, myara lâpylâ kurâ domodo nohondâ, yeinwântomoem, Deus iwymârymoem itoem. \v 17 Yam tâetoem ohondânry modo Deusgue tywymâgunebamo ise, iamimeom wâne enra ohondybyem lelâ yam tâetoem myarapa tawylymogue. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely. \s1 Uguondo toenzepa âdypeom agâ Jesus aguehobyry \r (Mt 19.16-30; Mc 10.17-31) \p \v 18 Ânwa oze myani uguondo tysejiguyeim aguely Jesusram: \p — Koendonro lelâlâ âmâ, Pymâ. Âdaraka awidyly, Deusram udâhoem, aunloenlâ eagâ witoem warâ? — kely. \p \v 19 Aituo Jesus in-hoguly: \p — Amyguely tutuzeka âmâ? Âdaituoka “Koendonro lelâlâ âmâ” myguely yam? Kurâ koendonro lâpeba, Deus lelâ koendonro. \v 20 Tutuzelâ âmâ, âdy Deus aguiendyse ato awyly Moisés inweniby wâgâ: “Eagâ mohogüin-hobyry lelâ xynanâgâ. Ânguy kâdyâ. Tâmagazeba ikâ. Aitobyry wâgâpa kulâ âkelomo kâzewentâdâ. Unwâm, âze warâ einwânkâ, xyrenkâ warâ” — kely Jesus. \p \v 21 Aituo myani uguondo aguely: \p — Salokuzenomoem wawyly umelâ idânârâ Moisés inweniby ara awidyly, adyesezelâ urâ — kely. \p \v 22 Uguondo aguely tindatuo myani Jesus aguely: \p — Tâlâ lâpylâ olâ amânhekyly. Âsejiguy modo idânârâ vende ieta. Ebyry ise âdy pebaom modoram mâunduly-ro warâ. Awârâ amânhedyly-ro watay, tâlâ lelâ ise âmâ mârâ koendonro Deus eydâ atodâ ekanâdyby. Idânârâ tâlâ mato mâunduduo, odopâgâ, ynynonroem mitoem — kely Jesus. \p \v 23 Jesus arâ aguely tindatuo myani toenzepa kehoem uguondo itywandyly, tysejiguy modo vende tiendyseba tawylygue. Tytynre kehoem idâly. \v 24 Mâkâ toenzepa âjityendyly tientuo Jesus aguely: \p — Ton-honre lelâlâ âdypeom modo yeinwântoem, Deusgue tywymâgomoem warâ, tysejiguy kulâ ize atomo kuru awylygue. \v 25 Ton-honre camelu agüie ihu oze sakadoem, arâ lâpylâ ton-honre âdypeom modo tâlâ tato inmohomoem eon-honru, Deusgue tywymâgomoem warâ — kely. \p \v 26 “Ton-honre âdypeom modo Deusgue iwymâgomoem” Jesus keduo idani modo toenzepa kehoem âseguâdâdylymo, âdypeom modo lakuru Deus eydâ atoram idâim waunlo ara enanajimo awylygue. Aituo aguelymo: \p — Arâ atayma ise ânguy nâsemaguewâbyra-ro — kelymo. \p \v 27 — Deus olâ kurâ domodo anhetânry adyese lelâ — kely Jesus. \p \v 28 Jesus aguely tindatuo, Pedro aguely: \p — Xina-ro? Idânârâ tâlâ tato xina niâm, âynynonroem tâitoem — kely. \p \v 29-30 Aituo myani Jesus eyanmo aguely: \p — Idânârâ tâlâ matomo mânhânlymo, ynynonroem mitomoem watay, Deus xuduze lelâ ipa matomo. Itymo mânhânduomo, âykyhomoem ijidymo xuduze. Âwydymo, âwaigorumo, âukonomo, nhaundumo, unwânmo, âzemo, âmeombyrymo warâ mânhânduomo, Deus âpemugumo nhetomo ara kehoem nhenimo, âwynenimo warâ xuduze lelâ. Iwâgâ mânhâympymo takaze ise Deus nhuduly. Âigueduomo aunloenlâ ise Deus agâ mawylymo. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Jesus, “Yigueduo, kurâem itonze urâ” keontobyry \r (Mt 20.17-19; Mc 10.32-34) \p \v 31 Jesus doze tynynonro modo aguiom duaypa nhejikely, aguely: \p — Idataungâ wao auguely. Jerusalémram xirâ kytâly. Deus itaumbyry aguewâni modo aguehobyry ara ise agâieholy, urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby. Arâ ise târâ aidyly idânârâ aguehomobyry ara. \v 32 Judeu keba modoram ise kâzegameoly. Âwankuem yesemo. Unâguezemo. Iedakudâzemo. \v 33 Yapiogüen-honzemo. Ilâpyryem ise yâen-honlymo. Azagâ emedyly idyly wâgâ kurâem itondybyem lelâ olâ ise urâ — kely. \p \v 34 Âdakeze aguely awyly nutubamo myani eynynonro modo. Nutuba itomoem aietybyem waunlo ara. \s1 Jesus epy Jericó donro kua nhetobyry \r (Mt 20.29-34; Mc 10.46-52) \p \v 35 Jesus, eynynonro modo warâ âtâ anary Jericóram saindylymo ume, epy ânwa edazekâ ekadybyem. Sakadaynrim modoram aguely myani: \p — Ytyendâlâ itaungâ. Ydinheruru âunduwâtaungâ — kely. \p \v 36 Târâ ekadybyem tatay, toenzepa kurâdo sakadyly indadyly. Aituo mâkâ lelâba nhapâiguely: \p — Âdyka awârâ? Ânguyka sakani? — kely. \p \v 37 — Jesus Nazaré donro awâkâ sakani — kehonly. \p \v 38 Adâkehonduo, adaenkely: \p — Ytyendâlâ ikâ, Jesus! Âdamu Davi ara pymâ ton-honreim âmâ! — kely. \p \v 39 Jesus eatado idâwâni modo aguelymo eyam: \p — MYK alelâ ikâ! Tadaenkezeba ikâ! — kelymo. \p Agueduomo lakuru myani ago kuru epy adaenkely: \p — Ytyengâ, Davigue tydamudogueim! — kely. \p \v 40 Aituo myani Jesus epagudyly. Aguely tonlo modoram: \p — Epy yam enetaungâ — kely. \p Tuopaji saintuo myani Jesus nhapâiguely: \p \v 41 — Âdyka âmâem agânhedyse mato? — kely. \p — Kâentondyze urâ, Pymâ! — kely. \p \v 42 — Etonze lelâ âmâ. Kua âeniem wawyly mâinwântobyry wâgâ — kely Jesus. \p \v 43 Ilâenlâ kehoem myani epy nhetondyly. Ânwa oze Jesus nhapyguenoem idyly lelâ. Tâtâly ume aguely myani: \p — Koendonro lelâlâ Deus! Ton-honreim awâkâ Deus! — kely. \p Idânârâ tonlo modo, kua itybyem awyly tientuo, aguelymo: \p — Âkealâ, ton-honreim lelâlâ Deus! Koendonro lelâlâ awâkâ! — kelymo. \c 19 \s1 Zaqueu Jesus tiendyse atobyry \p \v 1 Aituo myani Jesus xidadâ Jericóram saintybyem, sakadyly xidadâ odakâ \v 2 Kurâ domodo duay tâlâ myani uguondo âdypeom, Zaqueu. Impostu epywadobyry emakewâni modo iwymâry myani mâkâ. \v 3 Jesus tiendyse. Imâkeba tawylygue olâ myani tâjiduay nepyra awyly. \v 4 Aituo tâgase waunroem idâly. Se imâsedo sicômoro keho, figueira emyenro, onwa âkuly, Jesus iwaguepa tientoem sakadyly ume. \v 5 Se iaxi taintuo myani Jesus kayam MYK idyly. Se iwatary wâgâ ekadybyem nhedyly. Tientuo aguely: \p — Zaqueu, iokobagâ âytâguygâ. Itydâ ise aze iwerâ — kely Jesus. \p \v 6 Ilâ tindatuo myani Zaqueu inepa kehoem se sicômoro wâgâpa xytâguyly. Toenzepa myani iomaru. Aituo Jesus tâtyram nhadyly. \p \v 7 Tonlo modo myani Jesus Zaqueu ety odaji egawândyly tientuo aguelymo: \p — Etaungâ! Jesus negawântai inakanhe aini ety odaji, eagâ âwinduase. Anipyra tâise awâkâ! — kelymo. \p \v 8 Zaqueu tâpague myani Jesus enado, aguely: \p — Idakâ, Pymâ. Tâlâ wato epajiwâze urâ âdy pebaom modo agâ. Impostu epywadobyry kâenmakely ume, epywado imâem kehoem kâenkadyby watay, dinheru xuduonse urâ eyanmo. Tokalâ moeda kâenmagazedyby watay, quatro moeda ise eyanmo kâunduly. Azagâ moeda kâenmagazedyby watay, oito moeda ise eyanmo kâunduly. Warâ ise awidyly — kely Zaqueu. \p \v 9 Aituo myani Jesus aguely: \p — Xirâ âtâ sodo inakanhe aitobyry xygakeagui. Inakanhe aityby lelâlâ wâne, judeulâ olâ merâ Abraão iwerypyrylâ. \v 10 Tâjiunwym wâne tymery xuzatyby xuize tâtâze myara xuzatyby modo kâwinly, Deusdâ iwagueno modo, inakanhe awylymo kâyngakehoem, kâenmakehomoem warâ — kely Jesus. \s1 Tâwanuneim modo mârâ moeda âdara nhetyby awyly wâgâ unâ nhegatuhobyry \r (Mt 25.14-30) \p \v 11 Xidadâ imâsedo Jerusalém iwaguepa Jesus. Aituo tonlo modo aguely: \p — Inepa wânkâ ise Jesus Jerusalémdâ pymâem idyly? — kelymo âjigue. \p Arâ xunârymo tiuntuduo myani Jesus unâ nhegatuly, idanipyry modo tienomedâdoem. \p \v 12 — Tâlâ myani uguondo pymâ tynreim iwerypyry. Taypa kehoem myani âjigâseoly, pymâ iwagueno agâ agueze. Pymâ iwagueno aguely: “Âmâ ise ity anano modo eni” kely. \v 13 Taypa kehoem tâtâly iraynâ, dez lelâ tagâ tâwaneim modo ewy ingâsedaynly. Mâkâem, mâkâem warâ tokalâ moeda ourugueto tiunduday, aguely: “Anra moeda. Xirâ dinherugue âdylâ anâtaungâ, manâtomobyry takaze vende mânhetomoem. Warâ ydinheruru imâem mânhenehon-homoem kodopâdyly ara” kely myani mâkâ uguondo. Agueypyem idâly. \v 14 Ety anano modo izepa ato myani mâkâ. Awylygue myani kurâdo ingonodylymo pymâ iwaguenonra agueze: “Awâkâ uguondo izepa xina tywymâryem” keze. \p \v 15 — Mâkâ pymâ iwagueno olâ aguely: “Merâ ise âwymârymo, izepa lelâlâ wâne âmaemo” kely. Ilâpygueduo pymâ iwelo tâty anaxi odopâdyly lelâ. Saintybyem myani, tagâ tâwanuneim modo ingâsenehonly, âdara lelâ dinheru imâem ienehonrimbyryem awylymo tiuntuhoem. \v 16 Saguho saintyby aguely: “Tokalâ moeda ourugueto tâwâenseim yam mudu. Mârâgue âdydo imeom sanâdâ; kanâtyby vende xiedâ. Aunlolâ keankâ arâ awidyly imâem itoem. Iwerâ dez moeda, toenzepa tâwâenseimbe urâ. Anra tarâ idânârâ âmâem” kely. \p \v 17 — “Koendâ tâwaneinlâ myanze âmâ! ‘Aiekâ’ uguehobyry amiendâ. Koendonro amiendâ âdiempa kâunduypygue. Awylygue ise dez lelâ xidadâ anano modo eniem âduakely” kely. \p \v 18 — Ilâpyryem nhatano tâwaneim âewyly. Aguely: “Tokalâ moeda tâwâenseim yam mudu. Mârâgue âdydo imeom sanâdâ; kanâtyby vende xiedâ. Aunlolâ keankâ arâ awidyly, imâem itoem. Iwerâ cinco moeda, toenzepa tâwâenseimbe urâ. Anra tarâ idânârâ âmâem” kely. \p \v 19 — Aguely tindatuo myani, mâkâ uguondo tâwaneinram aguely: “Koendonro amiendâ âdiempa kâunduypygue. Awylygue ise cinco lelâ xidadâ anano modo eniem âduakely” kely. \p \v 20 — Ilâpyryem eagonro tâwaneim idâly. Aguely: “Anra xirâ moeda tokaleom mâunduypy, pymâ. Âtâ tâjiwogonrogue xitunwym. Sekanâdâ warâ. \v 21 Âytadâ urâ. Uguondo ânguydo kulâma âmâ. Mâsewanihobyrygueba âdype midyly. Xina âsewanirim; âmâ pylâ xina ewanopyrygue âdylâpe ini-ro” kely. \p \v 22 — Arâ agueduo myani, eagâ ewano aguely: “Inakanhe tâwaneim lelâlâ âmâ. ‘Uguondo ânguydo kulâ âmâ’ mygueanse. ‘Mâsewanihobyrygueba âdype midyly. Xina âsewanirim; âmâ pylâ xina ewanopyrygue âdylâpe ini-ro’ mygueanse. Iweâ lelâlâ xutuze âmâ, amyguehobyry ara lelâlâ wawyly. \v 23 Ydinheruru imâem itoem âdy amânhedyseba matay, dinheru xynanâdaynrim modoram metadânehondyze banco odaji. Imâem ydinheruru tyenehonzema tâise akaemo. Arâ tâise kodopâduo imâem kâenmakely” kely. \p \v 24 — Aituo mâkâ uguondo tonlo modoram aguely: “Merâ inakanhe tâwaneim emaymba moeda emakewâdaungâ. Dez lelâ moedapeonram xuduwâtaungâ” kely. \p \v 25 — “Dez moedapelâ awâkâ, pymâ!” kelymo. \p \v 26 — Iwymâry aguely: “Mâkâ toenzepa tâlânro, imâem emakeze, iwerâ tâlâ tato takaze. Mâkâ agui ipaom olâ, âzemakeoze iwerâ aguipa tâlâ ato. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. \v 27 Iwerâ, yizepanro modo xarâ enetaungâ, iwymâryem wawysebaombyry modo. Xarâ enenimobyryem, ienanaym xyâwâtaungâ” kely mâkâ iwymârymoem itoem iduakeyby. Warâ xirâ unâ kâengatuly inomedâzemo — kely Jesus. \s1 Jesus Jerusalémram saintobyry \r (Mt 21.1-11; Mc 11.1-11; Jo 12.12-19) \p \v 28 Agueypyem myani Jesus waunroenlâ idâly Jerusalémram. \v 29 Iwy Se Oliveira Ekaram saindylymo. Azagâ âtâ anary imeimbyry Betfagé, Betânia warâ iwaguepamo myani. Iwyram taintuo, Jesus tynynonro ewy azagâ waunroem ingonodyly. \v 30 Warâ myani eyanmo aguely: \p — Idâwâtaungâ âtâ anary waunroenoram. Aindylymo umelâ ise, jumentinhu ekâjibyem mâendylymo, âdykâ ânguy nhahozeândyby mâkeba ise mâkâ. Ekâjiguewâdaungâ. Enetaungâ xarâ. \v 31 “Ine wao. Âdaituoka awâkâ mandylymo?” myguehonlymo watay, “Kywymâry merâ izetonro. Inepa ise nhopânehonly” myguelymo lelâ ise — kely Jesus. \p \v 32 Idâlymo. Saintybyem jumentinhu nhedylymo, Jesus aguehobyry ara. \v 33 Nhekâjiguelymo ume myani, adapâigueolymo jumentinhu sodo modoram: \p — Âdaituoka mâenkâjiguelymo? — kelymo. \p \v 34 — Kywymâry merâ izetonro — kelymo. \p \v 35 Aituo myani jumentinhu nhadylymo Jesusram. Saintybyem myani tygaparyguelâ jumentinhu inkawendâdylymo. Aituo Jesus jumentinhu onwa âkuly. \v 36 Jesus jumentinhu wâgâ âkuybyem idâly ume, toenzepa kurâ domodo tygapary ânwa oze PO PO nhedylymo, Jesus iray, tynrense tawyly tienehon-homoem, pymâ ton-honreim kehoem iray adâitomo ara. \v 37 Jerusalémdâ iwaguepa awyly ume, ânwa iwy Se Oliveira Eka enagozehodâ, toenzepa kurâ domodo nhapygueni modo. Toenzepa tuomarumogue, tygâky nhagulymo, Jesus anhetyby tientomobyry wâgâ: \p — Ton-honreim awâkâ Deus! Koendonro awâkâ! Tâense xina âdykâ âdaunlo uguondo anhetânry anhedyly — kelymo. \p \v 38 Aituo myani adaenkelymo: \p — Koendonrolâ awâkâ Kywymâry Jesus, Deus ingonotyby! Awâkâ wâgâ kurâ domodo koendâ itybyem Deus agâ. Koendonro awâkâ Deus kaynâ tâtyreim! — kelymo. \p \v 39 Tâlâ lâpylâ myani kurâ domodo duay fariseu domodo ewy. Akaemo aguely tindatuo, Jesusram aguely: \p — Idakâ ampygueni modo saenlu, Konomedâni. “MYK alelâ itaungâ” kekâ eyanmo — kelymo Jesusram. \p \v 40 Aituo Jesus aguely: \p — MYK idylymo-ro watay, Deus tuhu itainhehonze, yrentomoem, iehoguedomoem warâ. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Jesus eogumatobyry, Jerusalém donro modo âsenagazeniem awylymo tiuntuduo \p \v 41 Jerusalém iwaguepa itybyem Jesus xidadâ nhesedyly. Târâ tâtyuneim modo eongüendyly myani, toenzepa tintyendylymogue. \v 42 Târâmolâ-ro waunlo ara kehoem eyanmo aguely: \p — Kaikâ âmaemo-kâ Jerusalém donro modo! Yeinwântuomo lelâ Deus imakelymo awyly, mâuntudyzemo wâne urâ. Mâuntuba olâ âmaemo! \v 43 Mâsenagazedomo sainse. Âizepanromo modo âjidadârymo sahodâze. Ahodâduomo, onro, se satâwâdyby warâ muralha ipebaji idâtyguyzemo, tâkuhomoem, tâgawântomoem warâ. Tâinkâ lelâba ise sodadu modope awyly, âdaunlolâ judeu nâsemagueba itoem. Ânguydo imeom mydy oday tawâseim ara ise âmaemo. \v 44 Âdyoze, itymo adakalagueoze warâ. Tuhu angatonro lâpeba ise. Âsenagazeze âmaemo, iweâ lelâlâ Deus imakedyzemo awyly mâuntudyzeba mawylymogue. Deus âwymârymoem idysebama keankâ âmaemo — kely Jesus. \s1 Jesus ânguydo imeom vende ieni modo Deus ety odayba nhegaseândobyry \r (Mt 21.12-17; Mc 11.15-19; Jo 2.13-22) \p \v 45 Aituo myani Jesus egawândyly Deus ety idaseraji. Âdydo imeom vende ieni modo nhedyly. Deus etydâ aidylymo tientuo myani, Jesus nehoguebyra arâ aidylymo. Ânguydo imeom vende ieni modo nhegaseândaynly. \v 46 Aituo eyanmo aguely: \p — Deus itaumbyry awo wâgâ iwenibyem: “Xirâ iety yagâ agueho xirâ” kewândymy Deus. Kurâ domodo mâenmagazedylymo kulâ olâ. Ânguydo imeom Deusram tiundulymo nhanâdylymo watay, toenzepa mâenwâentanâdylymo. Dinheru âmaemoenlâ mânhedylymo. Deus ety, tâmagazeim modo otoendoem mânhedylymo kulâ — kely myani Jesus. \p Ilâpyryem myani Deus ety odaypa egasely. \p \v 47 Kopaelâgâembaba Jesus idâly Deus ety idaseraji, Deus wâgâ kurâ domodo enomedâze. Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, kurâ domodo iwymâry warâ Jesus tyândysemo myani. \v 48 Âdara adiendyly awyly nutubamo olâ. Tyanemo myani Jesus sawânehonze; kurâ domodo tyizepa idyly tyntadylymogue. Kurâ domodo mawânkâ myani Jesus aguely tohoguezemo. \c 20 \s1 Deuslâ Jesus igononi, âdaunlo kulâ mâkeba \r (Mt 21.23-27; Mc 11.27-33) \p \v 1 Kopaelâgâem myani Jesus Deus etydâ awyly. Tonlo modo myani nhenomedâguyly. Unâ koendonro nhegatuly âdara Deusram âzemakeolymo wâgâ. Târâ Jesus awyly ume, kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo, judeu domodo iwymâry modo lâpylâ warâ âewylymo. \v 2 Aituo nhapâiguelymo: \p — Ânguyka tarâ Deus etydâ arâ amânhetyby amânhetoem agueim? — kelymo. \p \v 3 Aituo Jesus in-hoguly: \p — Apâiguelymo lâpylâ ise. Uhoguwâdaungâ wao. \v 4 Ânguyka ani João Batista, inakanhe adâitobyry wâgâ âjityendyby modo batiza nhetoem aguenri? Deuslâ? Âdaunlo uguondo kulâ? — kely Jesus. \p \v 5 Aituo myani âjigue aguelymo: \p — Iwerâ ise-ro? Âdara kuru ise kin-hoguly? “Deuslâ agueim” kykeduo, “Âdaituo pylâka João aguehobyry mâinwâmpyra mawylymo?” keze. \v 6 “Uguondo kulâ ani João aitoem agueim, Deus mâkeba” kykeduo, taunlo modo kagâ iewiâpadaynze. “Deuslâ, João Batista igononi” tâkezemo inanry. Aituo ise tuhugue tamytâze kyâlymo — kelymo. \p \v 7 Awylygue warâ in-hogulymo: \p — Xina nutuwâbyra, João batiza nhetoem ânguy agueim awyly — kelymo. \p \v 8 — Arâ atayma auguepa lâpylâ ise urâ, ânguy xirâ agânhetoem ugononi awyly — kely. \s1 Tâwaneim modo koendâpa aitobyry wâgâ Jesus unâ nhegatuhobyry \r (Mt 21.33-46; Mc 12.1-12) \p \v 9 Ilâpyryem myani Jesus tonlo modo enomedâze unâ nhegatuly. \p — Tâlâ myani uguondo uva etâdybybeom. Uva ejidy etaynrim modope iemâmy. Warâ myani eyanmo aguely: “Ypi mâendylymo-ro watay, uva xutuduo, epajigâze urâ agâmo” kely. Koendâ lelâ myani in-hogulymo. Aituo myani idânârâ âtunâguedybyem, âtâ anary iwaguenonra idâly. Iweâpa myani târâ awyly. \p \v 10 — Uva ekaunâdo odaji ituo myani tâmary ingonodyly akaemo tâwaneim modoram, nhekaunâdybymo ewy turâ emakeze. Uva ewily ekaunâni modo mâkâ ingonotyby saintuo, nhawâdylymo, nhapiogulymo alelâ. Âdy nudupamo âpa ezary sodoram nhatoem. \v 11 Saguho âdy peba odopâduo myani eagonro tâmary ingonotondyly. Uva ewily ekaunâni modo olâ nhawâdylymo, nhapiogulymo, kywypadoem kulâ anhedylymo. Âdy nudupamo lâpylâ âpa ezary sodoram nhatoem. \v 12 Aituo myani eagonro ingonodyly wâne. Uva ewily ekaunâni modo olâ nhawâdylymo. Nhapiogulymo lâpylâ. Sapiogunrimbyryem, ingonodylymo. Âdy nudupamolâ. \p \v 13 — Aituo uva sodo âpaunzedyly, aguely: “Iwerâ ise-ro? Âdaraka ise awidyly? Ah, xutuagui. Ymery tokaleom kâinwyneguyly ise kâingonokyly. Ypi etaynrim modo âda nientaymbamo ise” kely. Aituo tymery tokaleom ingonodyly myani. \p \v 14 — Sodo imery saindyly umelâ myani âpa ezay tâwanuneim modo nhedyly. Âjigue aguelymo: “Uva sodo imery mâkâ âeni. Tunwym igueduo, mâkâ ise ipibyry sodo. Kydyânrene, nhunwym ipibyry kurâenlâ itoem” kelymo. \p \v 15 — Aituo myani mâkâ uva ejidy sodo imery nhawâdylymo, âpa ezayba nhedylymo, tyân-hoem — kely Jesus. \p Aituo myani Jesus adâkely idani modo nhapâiguely: \p — Âdyka ise mâkâ uva ejidy sodo akaemo âpa ezano modoem anhekyly? \v 16 Agueze urâ âyanmo. Todopâduo, uguondo modo xyâwâse mâkâ uva sodo. Ilâpyryem ise etaybyano modo nhuinly uva ejidy eni — kely Jesus. \p Aituo aguelymo: \p — Arâne Deus anienehomba nidâ! — kelymo. \p \v 17 Jesus koendâ kehoem akaemo nhedyly. Agueondyly: \p — Warâ Deus itaumbyry awo wâgâ aguely: \q1 “Tâlâ myani tuhu imeâgâkeba, âtâ itâdo. \q2 Idânârâ itâdaynrim modo mârâ tuhu tâensemo, \q2 mârâgue âtâ tintâdyzebamo olâ. \q1 Deus xurâem olâ mârâ tuhu tywyneim kuru!” \m warâ iwenibyem awyly. \p \v 18 — Ânguylâ mârâ tuhu onwa ihugueyby, âdyâze. Ânguy onwalâ mârâ tuhu ihugueduo, samiunze — kely myani Jesus. \p {Mâkâ uva sodo imery emyenro, tuhu âtâ itâni modo izepa atobyry emyenro warâ awâkâ Jesus.}\fig |src="LB00103B.tif" size="span" loc="Luke 20:9-18" copy="© 1994 The British & Foreign Bible Society" ref="Lucas 20.9-18" \fig* \s1 Impostu epywadyly wâgâ Jesus nhapâiguehomobyry \r (Mt 22.15-22; Mc 12.13-17) \p \v 19 Moisés inweniby enomedâni modo iwymârydo, kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo warâ awârâ unâ Jesus nhegatuly indadylymo myani. Ilâ tindatuo, toenzepa kehoem iewiâpadylymo, tyanlâ Jesus aguely awyly tiuntuduomo. Jesus agâ tyewiâsemo wâne myani, nawânehombamo olâ, “Kianwânehonly iwerâ watay, kurâdo kagâ iewiâpaze” tâkeduomo, âdaunlo kurâ domodolâ mawânkâ Jesus izetonro awylygue. \v 20 Aituo Jesus anhekyly, agueho warâ nhenuagaendylymo, pymâ Pilatos enanaym tienwentâdomoem. Uguondo modo ingâsedylymo. Eyanmo aguelymo: \p — Jesus agâ aguewâtaunda. Sapâiguewâdaunda. Mâuntudyze mawylymogue mapâiguelymo waunlo ara lelâne nidâ. Kâzewenkeba aguehoem kulâ ise mampâiguelymo kelymo. Agueduo ise kianwânehonly. Roma iwymâry induakeybyram ise kiunduen-honly. Awâkâ ise xyâen-hoin-ro warâ — kely myani pymâ domodo. \p \v 21 Saintybyem, ingonotyby modo Jesusram aguelymo: \p — Pymâ, konokuni keba mawyly, tutuze xina. Deus ize ato wâgâ âkealâ xina mâenomedâdyly. Iozeno lelâ amygueho, ânguy izepa awyly umelâ. Pymâdo tynrenseim modo ize ato amânhetoem kulâ amygueho mâungukewâbyra âmâ. \v 22 Awylygue âdara impostu wâgâ mâuntuly wao xinaram aguekâ. Moisés inweniby ara, koendâ pymâ Roma donro César-ram impostu epywadyly? Koendâpa? — kelymo. \p \v 23 Tâwentâdomoem kulâ tapâiguelymo awyly, tutuze olâ myani Jesus. Aituo myani aguely: \p \v 24 — Moeda enetaungâ — kely. \p Moeda nhadylymo. Jesusram adapâigueolymo myani: \p — Ânguy emydy ekudoka xirâ wogonro? Ânguy ezedy iwâgâ iweniby warâ? — kely. \p Aituo in-hogulymo: \p — Roma donro kywymâry César emydy, ezedy warâ — kelymo. \p \v 25 Jesus aguely: \p — César xurâ, Cesaranlâ xuduwâtaungâ. Deus xurâ, Deusranlâ xuduwâtaungâ warâ — kely. \p \v 26 Jesus tienokudyzedo modo âda tiendyly nutuba idylymo, tâzenanaym tienwentâguedoem anienehomba tawylygue. Tonomegue kehoem in-hoguly awyly tiuntuduo myani akaemo âdakepa idylymo. \s1 Iguewâtyby modo kurâem itondyly wâgâ nhapâiguehomobyry \r (Mt 22.23-33; Mc 12.18-27) \p \v 27 Saduceu domodo ewy Jesus agâ âtunâgueze idâlymo myani. Judeu domodo ewy akaemo. Iguewâtyby modo kurâem itondyly einwântânry ani akaemo. Jesus iopaji saindylymo myani. \v 28 Aguelymo: \p — Idakâ, Pymâ. Moisés ezewenry tutuzelâ âmâ iweâpa kydamudoram inweniby: “Uguondo tywydy namypalâ iguely-ro watay, iukonobyrylâ nohogüim iwydypyry agâ, imezeândoem. Aituo, iamudo iazeypy, igueypy imeryenlâ âdutuoly” kelype. \v 29 Xina olâ ise warâ nhegatuly. Tâlâ myakâwâm sete uguondo modo âjiwaigoruem, âjiukonoem waunlo. Iwaigoru ohogüinly myakâwâm. Tywydy namypalâ iguely. \v 30 Iukonobyrylâ myakâwâm ohogüinrim pypâ agâ. Mâkâ lâpylâ myakâwâm tywaigoru iwydypyry namypalâ iguely. \v 31 Azagâ tokalâ ietomo iukono ohogüinly myakâwâm pypâ agâ. Mâkâ lâpylâ iguewâm, tywaigoru iwydypyry namypalâ. Tywaigoru iwydypyry namypalâ lâpylâ myakâwâm quatro ietomo, cinco ietomo, seis ietomo, sete ietomo warâ iguewâdylymo. Sete uguondo lelâ myakâwâm mâkâ pekodo agâ ohogüimby. \v 32 Idânârâ mâkâ uguondo modo iguewâpygueduo myakâwâm mâkâ pekodo iguely lâpylâ. \p \v 33 — Xirâ xina apâiguedyze ato. Âkealâ kuru igueypy kurâem itondyly-ro watay, âdaunlo uguondo akaemo sete ewy iwydyenka ise mâkâ, kurâem itonduomo? Idânârâ akaemo sete lelâ iwydyem ityby mawânkâ! — kelymo. \p \v 34 Jesus in-hoguly: \p — Iozepa kulâ âunâgumo. Xirâ anaym kulâ uguondo, pekodo warâ ohogüinly. \v 35 Igueduomo olâ ohogüin-homobyry tâtygagueze. Târâ Deus ezaylâ ise tagâ iniem Deus nhutuyby modo. Tarâ onro anaym ohogüimby modo, târâ nohogüin-ondaymbamo ise. \v 36 Iguewâtyby modo kurâem itonze lelâlâ, nigueompyra tâitomoem. Anju domodo nohogüinwâbyra. Alâpylâ iguewâtyby modo, kurâem itonduo, nohogüin-ondaymbamo ise. Tymeombyry ara lelâ ise Deus nhedylymo, mâkâlâ kurâem ietonimo awylygue. \p \v 37 — Iozeno kuru iguewâtyby modo kurâem itondyly kely mâintaimbaka minasemo? Enanâguewâdaungâ Moisés inweniby igueypyem kurâem tâjitondyly wâgâ, se imeimbyry niadupalâ tyatygueindâ Deus aguehobyry: “Deus urâ, Abraão, Isaque, Jacó warâ iDeusry; tarâlâ akaemo ywâgâ” kewândymy Moisésram. \v 38 Arâ aguehobyry wâgâ Deus einwântaynrim modo nigueompyra awyly kiuntuly. Kurâdo enanaji olâ Deus einwânni iguewâtyby modo iguewâtybyem lelâlâ. Deus xurâem olâ akaemo igueypyemba, târâlâ akaemo Deus eydâ atodâ — kely Jesus. \p \v 39 Aituo myani Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo ewy aguely: \p — Koendâ mihoguagui, Konomedâni — kelymo. \p \v 40 Aituo saduceu domodo MYK idylymo. Âdy napâigueombyra idylymo. \s1 Jesus, “Ânguyka Messias?” kehobyry \r (Mt 22.41-46; Mc 12.35-37) \p \v 41 Deus Ingonotyby Messias wâgâ âpaunzedylymo myani Jesus ize ato. Awylygue warâ aguely: \p — Moisés inweniby enomedâni modo, “Uguondo kulâ Messias, Davi iwerypyry tarâ onro anaym kulâ ise pymâem awyly” kelymo. Âyanmo auguely olâ, âkealâ awyly mâuntuhomoem — kely. \v 42 — Tutuzelâ myakâwândy Davi, âdaunlolâ kurâ takaze kehoem ton-honreim Messias awyly. Messias wâgâ Davi tywenize myakâwândy pape Salmos wâgâ: \q1 “Deus aguely myakâwâm Ywymâryram: \q1 ‘Yahoru eynynâ ikagâ tynrenseim ekadodâ, \q1 \v 43 âduery modo eon-honru kainly ara, \q2 âdydo ara kulâ âhuru iaxi kânhedylymo ara’ kewândymy Deus” \m kely myakâwândy Davi. \p \v 44 Davilâ myakâwândy Messias tywymâryem awyly agueim. Awylygue kiuntuly âdaunlo kulâ uguondo keba awyly. Messias tynrenseim kuru awyly xutuwâdaungâ, Davi takaze — kely Jesus. \s1 Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo wâgâ Jesus aguehobyry \r (Mt 23.1-36; Mc 12.38-40) \p \v 45 Aituo myani kurâdo indatoem, Jesus aguely tynynonro modoram: \p \v 46 — Tonomeguelâ itaungâ, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo aito ara amipyra mitomoem. Koendonro aramo wâne, koendonro kebamo olâ. Earamopa itaungâ. Kurâ domodoram tâzehogueoly kulâ izetonro. BOH waunlogue lelâ etyunmo, Deus eynynonroem tawyly tienehon-homoem. Âdykâlâ kurâdo âtâdyguyho einkâ takaduomo, mâkâ modo tâdaenkudyzemo, tynrendysemo warâ inanry. Âtâ tâdâtâdyguyho odaji tâtâduomo, tâgareim ekado wâgâ lelâ ekadylymo, arâ lâpylâ âty mododâ. \v 47 Pekodo pypâ modoram aguelymo inanry: “Xinalâ ise âsejiguymo eni, tusonebama âmaemo” kelymo. Isejiguymo turâem tientomoem kulâ nhenokudylymo. Deus agâ adâkedaymo, imeâgâemba kehoem aguelymo, koendâ tâgaromoem kulâ. Awylygue ise Deus nhenagazedylymo, eagonrodo takaze kehoem — kely myani Jesus. \c 21 \s1 Pypâ âdy pebanro Deusram tydinheruru nhuduhobyry \r (Mc 12.41-44) \p \v 1 Jesus myani Deus ety idaseray, kurâdo enuagaenze. Tokalâ, tokalâ warâ dinheru kaixa odaji ieni modo myani nhenuagaendyly. Toenzepa tydinherugueim modo toenzepa dinheru nhedyly. \v 2 Pypâ âdy pebanro kaixa odaji azagâ moeda imeimbyry, tâwâensenry nhetadâdyly emâmy lâpylâ. \v 3 Awârâ tientuo myani Jesus aguely: \p — Deus xurâem olâ mâkâ pypâ nhetadâdyby tâwâenseim kuru, akaemo âdypeom modo nhetadâdyby takaze. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato. \v 4 Dinheru âsegubydâdyby akaemo nhuduly. Mâkâ olâ idânârâ tâlâ tato ara nuduaki, typyniry tianâto alelâ — kely. \s1 “Deus ety adakalagueoze” Jesus kehobyry \r (Mt 24.1-2; Mc 13.1-2) \p \v 5 Kurâ domodo ewy aguelymo myani Deus ety wâgâ: \p — Iwâkuru kehoem Deus ety! Iwâkuru kehoem tuhu imâsedo âtâ itâdobyry! Iwâkuru kehoem ekudyby modo, tuhu imeimbyry tâwâenseim kehoem iwâkudâdoem kurâ domodo nhuduypy warâ! — kelymo. \p Aituo myani Jesus aguely: \p \v 6 — Arâ wâne, âdykonlo umelâ olâ ise awârâ mâenkylymo adakalagueoly. Idânârâ adakalagueoze lelâlâ. Angato inkâba ise awârâ tuhu modo; ihuguewâze awârâ onro onwa — kely Jesus. \s1 Jesus tâdâsenagazedyly wâgâ aguehobyry \r (Mt 24.3-14; Mc 13.3-13) \p \v 7 Jesus aguehobyry tindatuomo myani tonlo modo nhapâiguelymo: \p — Âdara kaise xypyry iwaguepa idyly, xina nhutuly? Âdy kaise tâenseim Deus ety adakalagueoho odaji itybyem awyly xutuhoem? — kelymo. \p \v 8 Aituo myani Jesus in-hoguly: \p — Inanaynmolâ itaungâ, kodopâdo wâgâ ânguy inokubyramo itoem. Xypyry etaji idyly ume, toenzepa ise “Messias urâ, Deus Ingonotyby” kewâni modo, “Messias naintai” kewâni modo warâ. Kâzeinwântaundâ olâ! Kâjiampyguedaundâmo warâ. \v 9 Tâinkâ lelâba âseguebylymo, âdyâwâdylymo warâ kely idase âmaemo. Tywymâry agâ kurâdo âseguebyly kely idase âmaemo warâ. Tadahulizeba olâ itaungâ, awârâ modo egary mâindadylymogue. Aise lelâlâ awârâ modo, âdypydâdo keba olâ ise — kely Jesus. \p \v 10 — Âkelo anano modo âdyâwâsemo, âjitanwebaom modo âdyâwâsemo warâ. \v 11 Tâinkâ lelâba ise onro âzekânily. Tâinkâ lelâba pyni peba ise. Toenzepa ise tâwânuneim modo tâzewânu inakaigue mâkâ onwa, mâkâ onwa inigue ewânu. Âdydo imeom inakai modo kulâ ise aini. Kau wâgâ esemo âdypydâdo iwague kuruba awyly xutuho. \p \v 12 — Tonomeguelâ itaungâ. Awârâ modo aidyly iraynâ yizepanro modo inagazezemo yeinwândylymogue. Adahoze âmaemo âtâ tâdâtâdyguyho iwymâry modoram. Kadeia odaxi âiehoze âmaemo. Yeinwândylymogue, pymâ domodoram adahoze âmaemo. \v 13 Enadomo mataymo, tâwâlâ ise amyguelymo âdara imakehomobyry wâgâ. \v 14 Tadahulizeba olâ itaungâ amyguehomo wâgâ, pymâ domodo enadoram madaholymo iraynâ. \v 15 Urâlâ ise amyguehomo xudunri mâsemaguehomoem. Amyguelymo tindatuo, âizepaom modo âkealâ amyguelymo xutuzemo. Âdakeontaymbamo ise âyanmo. \p \v 16 — Âpemugudomolâ ise yeinwâmpyra tawylymogue igamenrimo yizepanro modo emaxi. Unwânmolâ, âwaigorumolâ, âukonomolâ, âpemugudomolâ, ataen-homolâ warâ ise inwentâguenimo pymâ domodo enanaym. Âmaemo ewy xyâen-honze pymâ domodo. \v 17 Ynynonroem mawylymogue, toenzepa ise mâjiewiâseolymo. \v 18 Mâsenagazedylymo ume, âiguelymo ume, warâ olâ, “Deus ienanânehoangui” tâkezeba itaungâ. Idânârâ Deus emaynlâ ise âmaemo, angahudumolâ âda tyetuneba ise. \v 19 Yeinwândyly kâjimowâdaundâ! Yeinwândyly mâinmopa âmaemo-ro watay, Deus imakezemo lelâ — kely Jesus. \s1 Jesus Jerusalém adainholy wâgâ aguehobyry \r (Mt 24.15-28; Mc 13.14-23) \p \v 20 Aituo Jesus aguely: \p — Sodadu domodoram âduahuoybyem Jerusalém mâendylymo-ro watay, inepa ise adainholy awyly mâuntulymo. \v 21 Jerusalém adainholy xutuho saintuo, Judéia donro modo iwyram nâwiendâmo, otoenze. Jerusalém oday tâtyuneim modo inepa negasemo. Poji anano modo xidadâram nâwâmpyramo nidâ. \v 22 “Yeinwântânry modo toenzepa enagazeze urâ, tâdâsenagazedo ume” kewândy Deus tytaumbyry awo iweniby wâgâ. Aituo ise xirâ ume Deus eynynonro keba modo toenzepa âsenagazedyly. \v 23 Toenzepa âsenagazeze pekodo modo ioday tymegueim, tuhuazeim modo warâ. Tahule âwienniembamo mawânkâ ise. Kurâdo taunlo Jerusalém donro modo toenzepa âsenagazeze. Toenzepa ise Deus eagâmo iewiâky. \v 24 Tâdâseguebyday âdyorim modope ise. Tâlâ ise âzetadâoze taseim eagonro âtâ anaxi. Israelita domodo keba ise Jerusalémdâ xutuim, arâ aitomo âwanikeho ara — kely Jesus. \s1 Uguondo Kaynâpa Âetyby odopâdyly xutuho \r (Mt 24.29-31; Mc 13.24-27) \p \v 25 Aituo Jesus aguely: \p — Xixi, nunâ, ximukâ warâ ise xypyry etay awyly xutuen-hoim. Tâinkâ lelâba kurâdo âdara tidyly nutuba ise, âseanezemo mawânkâ. Ton-honre kehoem ise parutabâ sahugânu. \v 26 Tâinkâ lelâba ekomadaynzemo tyanumogue, âdaituo aidyly awyly tiuntuduomo. Idânârâ kaynâ tyngataymby modo ejikehonze Deus. \v 27 Aituo ise kâepanâguely urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby. Eunu duay ise ytâguyly. Pymâem lelâlâ wawyly; toenzepa won-honru enehonze urâ. \v 28 Awârâ modo aidyly adaguly-ro watay, tytywanzeba itaungâ, âzeon-hondâdaungâ lakuru. Tuomare lelâ itaungâ. Inepama ise kodopâdyly imakezemo — kely Jesus. \s1 Jesus odopâdo xutuhobe ise \r (Mt 24.32-35; Mc 13.28-31) \p \v 29 Aituo Jesus aguely enomedâzemo: \p — Se sawanku mâendylymoenlâ mâuntulymo âdy iume idyly awyly, kopâ ume atay, âdâpigu ume atay warâ. Figueira sary wâgâ atay, se modo sawanku wâgâ atay warâ mâuntulymo. \v 30 Sary ilusewâdyly mâentuomo, iwaguepa kopâ ihugueho awyly tutuze âmaemo. \v 31 Myara lâpylâ ise xirâ auguehobyry modo aidyly adaguly mâentuomo, mâuntulymo. Deus on-hondybyem awyly, mâkâlâ pymâ kuru tawyly tienehon-hoem. \v 32 Aise xirâ âdydo imeom, idânârâ xirâ onro anano modo iguelymo iraynâ. \v 33 Kau, onro warâ adainze. Auguehobyry olâ ise nadaimpa, nâtugugueba warâ; aunloenlâ ise. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \s1 Kânanaynlâ kine Jesus odopâdo wâgâ \p \v 34 Aituo Jesus aguely: \p — Inanaynmolâ itaungâ. Âtydâ lelâ waypa itaungâ. Adakuize kulâ waypa itaungâ, okumo ikaji mipyra mitomoem. Pyni wâgâ tâtynanâzeba itaungâ, itymo owogonromo wâgâ, kopaelâgâembaba iwanumo wâgâ warâ. Awârâ modo wâgâ kulâ mâtynanâdylymo-ro watay, awârâ kulâ ise angahumo odano, yaindyly mâkeba. \v 35 Ânguydo imeom mydy onwa ihugueduo adapâendyly ara, ise âdykâingâlâ adapâendylymo kodopâduo, ywânwâmpyra tawylymogue. \v 36 Awylygue, yaindyly tânuenzelâ itaungâ, uguely. Deus agâ amyguepa tâiseba itaungâ. On-honrumo ekadaungâ tâdâsenagazedyly mâenmaen-homoem. “Warâ ise agâmo aidylymo” keze kurâdoram, ienado ton-honre mitomoem ekadaungâ — kely Jesus. \p \v 37 Kopaelâgâembaba myani Jesus kurâdo nhenomedâdyly Deus ety idaseray. Kopae olâ idâly iwy imeimbyry, Se Oliveira Ekaram xykyze. \v 38 Emedyly wâgâ myani kurâ domodo idâly Deus etyram, Jesus aguely idase. Târâlâ myani toenzepa kehoem kurâ domodo. \c 22 \s1 Jesus xyâly wâgâ aguehomobyry \r (Mt 26.1-5; Mc 14.1-2; Jo 11.45-57) \p \v 1 Iwaguepa myani judeu domodo etyry saintoem Pão Ioliho Pebaom etyguedoem. Páscoa kelygue tâzekeim lâpylâ myani mârâ âty. \v 2 Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo, Moisés inweniby wâgâ enomedâni modo warâ âjigue âtunâguedylymo myani âdara Jesus xyâly wâgâ. Akaemolâ âdara Jesus tyâen-honly wâgâ agueim, kurâ domodo nhutudyzebamo olâ myani, tagâ iewiâpadylymo tyntadylygue. \s1 Jesus tiengamehoem, Judas dinheru nhemakehobyry \r (Mt 26.14-16; Mc 14.10-11) \p \v 3 Aituo myani Satanás, Judas xidadâ Queriote donro, Jesus eynynonro, nhangahu odaji xunâry inakanhe nhedyly. \v 4 Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo agâ, guarda iwymâry modo agâ warâ Judas agueze idâly. Jesus tiengamehoem âseinwândyly eagâmo. \v 5 Judas agueduo myani, toenzepa kehoem iomazelymo. \p — Xina emaxi Jesus mâengamely-ro watay, ipywaze xina — kelymo myani. \p \v 6 — Inepa ise kâengamely — kely myani Judas. \p Eagâmo agueypyenlâ myani Judas, âdara Jesus tiengamely awyly nhugudyly, kurâdo nutubalâ Jesus tiengamehoem. \s1 “Ohondaungâ, Páscoa kientyguedoem” Jesus kehobyry \r (Mt 26.17-25; Mc 14.12-21; Jo 13.21-30) \p \v 7 Judeu domodo pão ioliho pebaom nhedawyn-homo, kordeiru nhâhomo warâ, Páscoa saindyly, Egitodâba tydamudo âsemaguehobyry tienanâguehomoem. \v 8 Aituo myani Pedro, João warâram Jesus aguely: \p — Iwerâ kopae ise Páscoa kientyguedyly. Kypyniry, âji, kydâwinduato warâ nhonehonwâdaunda — kely Jesus. \p \v 9 — Aituo aguelymo: \p — Âdykâka ise xina anhenehondyze mawyly? — kelymo. \p \v 10 Jesus in-hoguly: \p — Idâwâtaungâ xidadâ Jerusalémram. Myarâ aintuomo, uguondo âmugâ oday paru sani iose âmaemo. Idâwâtaungâ eagâ. Igawântaungâ egawântobyry âtâ odaji. \v 11 Mârâ âtâ sodo agâ aguewâtaungâ: “Pymâ mawânkâ âty Páscoa tientyguedyze tarâ xirâ kopae. Âdykonlo âtâ sahomery oday kaise tynynonro modo agâ kordeiru nhunru nhâdyly, pão ioliho pebaom nhedawynly warâ?” kewâtaungâ âtâ sodoram. \v 12 Eagâlâ ise mâkulymo, âtâ sahomery kaynonro odaji. Târâ ise sahomery imeâgâ keba nhenehonly. Tâlâ ise târâ mesa, tâzekado, idânârâ ize kydato modo. Târâ ise kypyniry amânhenehonlymo — kely myani Jesus. \p \v 13 Aituo myani azagâ uguondo idâly. Saindylymo xidadâram. Saintybyem myani Jesus aguehobyry ara lelâ nhedylymo. Mâkâ uguondo agâ oxiodylymo myani. Âtâ nhedylymo, pyni modo anhenehonlymo warâ, Páscoa tientyguedomoem. Pyni modo aienehonrimbyryem myani odopâdylymo Jesus eydâ atoam. \s1 Kywymâry Jesus iguehobyry enanâgueho \r (Mt 26.26-30; Mc 14.22-26; 1Co 11.23-25) \p \v 14 Kopae tâdâwinduato odaji ituo myani Jesus idâly myarâ tynynonro modo agâ. Saintybyem myani ekadylymo âwinduase. \v 15-16 Aituo myani Jesus aguely: \p — Páscoa kâentyguedyly xypyrylâ ise xirâ tarâ onro anaym. Awylygue toenzepa agâmo kâwinduadyse wawyly, yiguely iraynâ. Xirâpyryem kâentyguedondyly ise, Deus tynynonro modo idânârâ târâ pymâem tatodâ nhemakeduo lelâ — kely Jesus. \p \v 17 Aituo myani Jesus kopu vinhugue taseim tâmaxi nhedyly. Deusram aguely: \p — Koendonro âmâ, Pabai, xirâ vinhu mâundulygue — kely. \p Aguenripyryem myani tynynonro modoram aguely: \p — Mâkâ, mâkâ warâ xirâ vinhu enywâdaungâ. \v 18 Páscoa kâentyguedondaymba ise urâ agâmo, vinhu kâenyombyra ise urâ warâ, Deus eynynonro modo myarâ pymâem atoram saindylymo ara. Xirâ mâuntudyzemo kuru wato — kely Jesus. \p \v 19 Ilâpyryem myani pão tâmaxi nhedyly. Deusram aguely: \p — Koendonro âmâ, Pabai, xirâ pão mâundulygue — kely. \p Agueypyem myani pão nhepajiwâdyly. Mâkânra, mâkânra warâ nhuduly, nhedawyn-homoem. Aituo myani eyanmo aguely: \p — Wodolâ xirâ. Iwaguepama âmaemoem yigueho. Xirâ pão mâendawynduomo, âmaemoem yiguehobyry enanâguewâdaungâne — kely. \p \v 20 Pão tiendawympygueduo myani Jesus kopu vinhugue taseim tâmaxi nhedyly. Aguely: \p — Unulâ xirâ. Tâunkeze ise yiguely imakezemo. “Ynynonro modo emakeze urâ” Deus kehobyry mawânrâ. Awylygue ise unu tyapâze yigueduo, iwelo tâdâsemaguehobe Deus nhedyly. \v 21 Eagonro ise xirâ augueho. Tarâ yagâ ekadybyenlâ merâ iegamerim. \v 22 Igueze urâ. Urâ, Uguondo Kaynâpa Âetyby âdyoze urâ, Deus “Warâ ise” kehobyry ara. Toenzepa âsenagazeze olâ yizepaom modo emaxi iegamerimbyry — kely. \p \v 23 Awârâ tindatuo myani eynynonro modo âjigue aguelymo: \p — Ânguy wânkâ ise konomedâni egamenri-ga? — kelymo.\fig |src="CN01803B.tif" size="span" loc="Luke 22:14-23" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lucas 22.14-23" \fig* \s1 “Ânguyka xina enday tynrenseim kuru?” Jesus eynynonro modo kehobyry Jesusram \p \v 24 Ilâpygueduo myani Jesus eynynonro modo âjigue aguelymo: \p — Ânguyka kurâpyry enday, kurâ domodo enanaji, tynrenseim kuru? — kelymo. \p \v 25 Aituo myani Jesus aguely: \p — Idânârâ pymâ domodo tâdyren-honze lelâ, ton-honreim awylymogue, “Warâ aiekâ” kerim awylymogue warâ. Tâlâ lâpylâ olâ pymâdo koendonroem tawyly adâkehohoem kurâdo ewanirim tiemawyadâdoem. \v 26 “Tynrenseim urâ” tâkezeba itaungâ. Tynrenseimbe âduanomo watay, tynrensenryenlâ nidâ. Mâkâ “Aietaungâ” keze ton-honreim âduaymo, aieni ara lâpylâ nidâ. \v 27 Ânguyka tynrenseim kuru? Mesa onwa âwinduase ekadyby? Ipyniry mesa onwa ieni? Urâ olâ âdaunlo kurâ ara kulâ âduaymo wawyly, âmaemoem aise, urâem amitomoem inkâba. \p \v 28 — Kâsenagazedyly ume wodokeba keankâ âmaemo. \v 29 Yeinwândyly mâinmopa mawylymogue ise on-honrumo kâunduen-honly pymâem mitomoem, Pabai won-hondâdâ pymâem witoem myara. \v 30 Deus agâ pymâem wawyly ume, târâ yagâlâ ise âmaemo. Âdaunlolâ pymâ eataen-ho modo wâne tâwinduase, tadakuize warâ eagâ myara lâpylâ ise mâwinduadylymo, madakuilymo warâ yagâ Pabai enado. Pymâem wituo, pymâem lâpylâ ise âmaemo. Pymâdo xurery wâgâ ise ikadylymo, kypemugudo israelita domodo iwymâryem mitomoem — kely Jesus. \s1 Jesus Pedroram, “Azagâ tokalâ warâ ‘Kâuntuwâbyra urâ awâkâ’ keze âmâ” kehobyry \r (Mt 26.31-35; Mc 14.27-31; Jo 13.36-38) \p \v 31 Ilâpyryem myani Jesus aguely Simão Pedroram: \p — Yeinwândyly mâinmohomoem adiendyse Satanás, Simão. Pekodo trigu nhahogudyly ume, sary sapezenruram tadahoze, ewily koendonro olâ tâxiânze. Arâ lâpylâ ise, ynynonro modo âxiânly yeinwândylymogue. Ynynâbaom modo olâ iaduwâse. \v 32 Deusram on-honru nhuduhoem sekadâ, yeinwândyly mâinmopa mitoem, Pedro. “Jesus eynynonro keba urâ” keze âmâ. Inepa olâ ise yeinwântondyly. Yeinwântonduo, ataen-ho modo eon-hondâgâ, yeinwândyly nimopa itomoem — kely Jesus. \p \v 33 Agueduo myani Pedro aguely: \p — Âinwândyly kâinmowâbyra ise urâ, Pymâ! Agâ kadeia odaxi âzetadâoze, âdyoze warâ wâne urâ, odokeba olâ ise urâ! — kely. \p \v 34 Jesus olâ myani warâ eyam aguely: \p — Auguely xirâ âyam, Pedro. Xirâ kopae, aukuma igâtudyly iraynâ, azagâ tokalâ warâ ise “Jesus kâuntuwâbyra urâ” myguely — kely. \s1 Jesus tynynonro modo nhurutobyry \p \v 35 Xirâpygueduo myani Jesus tynynonro modo nhapâiguely: \p — Enanâguewâdaungâ Deus xunârybyry egatuze ogonotomobyry. “Dinheru, âsejiguy etary, âhurumo etary eagonro warâ kadataundâ” ugue âyanmo. Âdy peba midâmoka ilâem? — kely. \p — Âdy ipaom lâpeba keankâ. Idânârâ xina ize ato tâlâ keankâ — kelymo. \p \v 36 Aituo myani Jesus aguely: \p — Iwerâma, tywoietygue, dinherupe warâ mataymo, sataungâ. Espada mâsemaguehomo peba-ro watay, anâtaungâ. Espada sanâto peba-ro watay, âgamizarymo vende ietaungâ, manâtomoem. \v 37 Idânârâ Deus itaumbyry awo wâgâ ywâgâ iwenihobyry ara kehoem ise aidyly: “Kyâim ara ise kâzeholy” warâ. Inepa ise arâ ayedylymo — kely. \p \v 38 Aituo myani eynynonro modo aguely: \p — Azagâ espada tâdâsemaguehobe xina — kelymo. \p — Âdainkâba ise — kely Jesus. \s1 Jesus Tunwym agâ Se Oliveira Ekadâ aguehobyry \r (Mt 26.36-46; Mc 14.32-42) \p \v 39 Warâ tynynonro modoram aguenripyryem myani Jesus xidadâ odaypa idâly. Kopae tâtâho aralâ myani idâly iwy imeimbyry Se Oliveira Ekaram, tynynonro modo agâ. \v 40 Myarâ saintybyem myani Jesus aguely tynynonro modoram: \p — Satanás inakanhe amidysemo. Âynanâduomo, Deus eon-honru ekadaungâ, Satanás ize ato ara amipyra mitomoem — kely. \p \v 41 Ilâpyryem myani Jesus âxiguely iwague kubalâ eydâmopa, trinta metros awârâem. Târâ myani âzeguhoam idyly, Deus agâ adâkehoem: \p \v 42 — Pabai, toenzepa kuru kâsenagazedyly warâ izepa wâne urâ. Ize wato araba olâ aidyse wawyly, ize mato aralâ — kely myani. \p \v 43 [Aituo Deus anju ingonodyly eon-hondâze. \v 44 Toenzepa tytyrungue, Jesus aguezesedyly Deus agâ, ton-honre kehoem. Tadahulilygue myani tune kehoem ikobizely ihuguely onro onwa.]\f + \fr 22:44 \ft Xirâ tywenizeba saguhoem gregüem iweniby modo ewy wâgâ.\f* \v 45 Deus agâ agueypyem myani saudyly. Akaemo tynynonro modo âxiân-homobyryam idâly. Toenzepa tytyrumogue xykylymo myani. \v 46 Xykylymo tientuo myani âduagueân-honlymo. Aguely: \p — Tykyzeba itaungâ. Âwaguewâtaungâ. Deusram ekadaungâ, Satanás ize ato amânhepyra mitomoem — kely. \s1 Jesus nhawâtomobyry \r (Mt 26.47-56; Mc 14.43-52; Jo 18.3-12) \p \v 47 Jesus aguely ume, Judas saindyly. Jesus eynynonrolâ kâinane mâkâ. Toenzepa myani kurâdo eagâ âewyly. Aituo Judas saindyly Jesus iopaji. Tadataen-ho modo agâ adâito ara iwaparydâ nhonugudyly tiendaenkuday. \v 48 Arâ aituo myani Jesus eyam aguely: \p — Judas, koendâ inkâba, urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby ayedyly. Yataen-ho âmâ-ro waunlo ara lelâ wonugudyly, iegamehoem — kely. \p \v 49 Eynynonro modo awârâ indadyly, aidyly nhedyly warâ myani. \p — Xirâ espadague ise kydâsemaguely, Pymâ? — kelymo. \p \v 50 Aituo myani tokalâ akaemo ewy tydahoru ety odayba nhetyly. Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymâry kuru agâ tâwaneim iwantazagâmâmy. Tâzewyze myani mâkâ tâsemaguehoem. Aituo pylâ iwantary aho eynynonro nhatâly-ro warâ. \v 51 Aituo myani Jesus eyam aguely: \p — Adâiseba ikâ! — kely. \p Aituo Jesus, uguondo iwantary satâhobyrydâ MÂʼ nhedyly. MÂʼ nhetuo, kua idyly lelâ. \v 52 Ilâpyryem myani Jesus aguely kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydoam, Deus etydâ guarda domodo iwymârydoam, Judeu domodo iwymârydo tawâse âetybyram warâ: \p — Espadague, segue warâ tâmase kehoem yawâse mâewylymo, tâmagazeim urâ-ro waunlo ara. \v 53 Yawâtomo tuduzelâ keankâ saguhoem, kyâho pebalâ. Kopaelâgâembaba keankâ Deus ety idaseray, agâmo agueze wawyly. Târâlâ yawâpyra olâ mataunaguynre. Yawâto odayba awylygue keankâ ilâenlâ yawâpyra mawylymo. Iweâma yawâtomo odaylâ. Iweâma Deus iduery ton-honreim ize tato anheto odaji itybyem. Iamu odano modo aito odaji itybyem iweâma-ro — kely Jesus. \s1 Pedro, “Jesus kâuntuwâbyra urâ” kehobyry \r (Mt 26.69-75; Mc 14.53-54,66-72; Jo 18.15-18,25-27) \p \v 54 Ilâpygueduo myani Jesus nhadylymo kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymâry kuru etyram. Myarâ nhataymo myani iwaguelâ Pedro idâly âgânâ. \v 55 Saintybyem myani peto nhehobanâdylymo taseray. Âunse peto tânâmize ekadybyenmo myani. Pedro idâly myani. Eydâmo ekadyly. \v 56 Pekodo târâ tâwaneim ewy Pedro nhedyly, peto opay âundyly ume. Koendâ kehoem enipyryem myani aguely: \p — Jesus eynynonro modo ewylâ awâkâ uguondo — kely. \p \v 57 — Mâkâ mâkeba urâ! Kâuntuwâbyra urâ awâkâ! — kely Pedro. \p \v 58 Ilâpygueduo uguondoram âzeholy, aguehonly lâpylâ: \p — Jesus eynynonro ewy âmâ — kely. \p Mâkâ aguely tindatuo, Pedro agueondyly: \p — Jesus eynynonro mâkeba urâ. Kâuntuwâbyra urâ awâkâ — kely. \p \v 59 Tokalâ hora sakabygueduo myani eagonroram âzeholy, aguehonly lâpylâ: \p — Jesus eynynonrolâ âmâ! Tutuze xina, Galiléia donro mawyly, earamolâma amyguely — kely. \p \v 60 Aituo Pedro agueondyly: \p — Âdy wâgâ amyguely awyly kâuntuwâbyra urâ! Kâuntuwâbyra urâ awâkâ! — kely. \p Pedro aguely umelâ myani aukuma igâtudyly. \v 61 Aituo myani Jesus MYK idyly Pedroam. Pedro MYK idyly lâpylâ Jesusram. Pedro âsenanâguely tyam aguehobyry wâgâ: “Auguely xirâ âyam, Simão. Xirâ kopae, aukuma igâtudyly iraynâ, azagâ tokalâ warâ ise ‘Jesus kâuntuwâbyra urâ’ myguely” Jesus kehobyry. \v 62 Aguehobyry tienanâgueduo myani Pedro itynwandyly. Târâpa âxiguely. Tâjityenze kehoem eogumadyly. \s1 Sodadu Roma donro modo Jesus nhapioguhobyry \r (Mt 26.67-68; Mc 14.65) \p \v 63-64 Sodadu domodo Jesus âwankuem nhedylymo myani. Nhenuahulymo, nhapioguly idylymo. \p — Ânguyka apiogurim? Apiogurimbyry xutugâ, âkealâ kuru Deus Ingonotyby matay — kelymo. \p \v 65 Toenzepa myani aguelymo eyam, tienagazedoem. \s1 Jesus judeu domodo iwymârydoram satobyry \r (Mt 26.57-68; Mc 14.53-65; Jo 18.19-24) \p \v 66 Emetuo myani Judeu iwymârydo, kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo, Moisés ezewenry wâgâ enomedâni modo warâ âtâdyguylymo. Âjigue aguelymo myani. \p — Jesus kânado enenehonze kurâ — tâkehobyryem, anhedylymo. \p \v 67 Aguelymo: \p — Messiaslâka âmâ, Deus Ingonotybylâ? Xina kâzenokudâ! — kelymo. \p Aituo myani Jesus in-hoguly: \p — Âkealâ uguely-ro watay, yeinwântaymba ise âmaemo. \v 68 Apâiguelymo-ro watay, “Deus Ingonotyby wawyly tâinwânse âmaemo?” uguely-ro watay, uhoguwâbyra ise âmaemo. \v 69 Inepa ise urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby Deus eydâ atoram udâly. Târâ ise tynrenseinhe wawyly. Mâkâ Ton-honreim kuru ahoru eynynâ ise ekadybyem wawyly. Târâ ise won-honru âzeholy — kely. \p \v 70 Aituo myani nhapâiguelymo: \p — Deus imeryka âmâ? — kelymo. \p — Mâkâlâ urâ, amyguehomo aralâ — kely. \p \v 71 Agueduo myani aguelymo: \p — Ânguy kingâsedondaymba ise kurâ, Jesus ewentâniem. “Deus imerylâ urâ” kelyma kyjidatai — kelymo myani. \c 23 \s1 Pilatosram Jesus satobyry \r (Mt 27.1-2,11-14; Mc 15.1-5; Jo 18.28-38) \p \v 1 Ilâpyryem myani idânârâ pymâ domodo âtâdyguywâdyby, sautaynlymo, tâtunâguedyly âwanikeybyem awylygue. Pilatosram nhaleholymo, pymâ Roma donro ingonotybyram. \v 2 Myarâ saintybyem myani Jesus ewentâdyly nhagulymo. Aguelymo: \p — Kywymâry Roma donro iewiâseni awâkâ uguondo. Kywymâry modo idueryem kurâdo tiendyse awâkâ. “Roma iwymâry César-ram impostu kâzepywadaundâ” nygue. “Messias urâ, Deus Ingonotyby” nygue lâpylâ. “Urâ ise âwymârymo kuru” nygue — kelymo. \p \v 3 Aituo myani Pilatos, Jesus nhapâiguely: \p — Judeu domodo iwymâry kuruka âmâ? — kely. \p Jesus in-hoguly: \p — Mâkâlâ urâ, amygueho ara — kely. \p \v 4 Aituo myani Pilatos aguely kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydoram, kurâdo tonlo modoram warâ: \p — Urâem, âdy ewentâdo lâpeba merâ uguondo. Âdy wâgâ enagazedo lâpeba — kely. \p \v 5 Jesus izepaom modo olâ xunâguedyly nimopamo myani. \p — Tâinkâ lelâba inanry idâly kurâdo xuruse: “Pymâ Roma donro aguely kâjidataundâ” nygue. Judéia eynynâ adakobâdyly inanry. Galileiadâ ani Deus wâgâ aguely adaguly; iwerâ tarâ Jerusalémdâ — kelymo myani. \s1 Herodes enadoram Jesus satobyry \p \v 6 Jesus Galileiadâ aitobyry tindatuo, Pilatos nhapâiguely myani: \p — Galiléia donroka merâ uguondo? — kely. \p \v 7 — Tonlo awâkâ — kelymo. \p Galiléia donro Jesus awyly tiuntuduo myani Pilatos, Herodesram Jesus ingonodyly. Pilatos tutuze lâpylâ myani Herodes Jerusalémdâlâ awyly. \v 8 Jesus egary tydaselâ myani Herodes. Iweâpa myani tiendyse awyly. Âkealâ kuru Jesus egary tiuntudyze. Awylygue âdylâ Deus eon-honrugue anhedyse awyly tientoem. Awylygue myani toenzepa iomazely, Jesus tânadoram satuo. \v 9 Aituo myani Herodes toenzepa Jesus nhapâiguely aitobyry wâgâ, aguehobyry wâgâ warâ. Jesus olâ nihoguba. \v 10 Kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo, Moisés inweniby enomedâni modo warâ târâlâ lâpylâ myani. Toenzepa kehoem Jesus nhewentâdylymo. \v 11 Herodes, izodadury modolâ warâ Jesus âwankuem nhedylymo myani. Izepa tawylygue lelâlâ anhedylymo. Âwankuem tiendylymo umelâ myani iwâkuru kehoem âtâ pymâ ety emyenro nhonwa nhedylymo. Ilâpyryem myani Herodes nhopânehonly Pilatos enadoranlâ. \v 12 Herodes, Pilatos warâ saguhoem âjizepaombyrymoem. Xirâ ume myani adataen-hoem idylymo. \s1 “Nigue lelâ awâkâ Jesus” Pilatos kehobyry \r (Mt 27.15-26; Mc 15.6-15; Jo 18.39–19.16) \p \v 13 Ilâpygueduo myani Pilatos, kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo, judeu domodo iwymârydo, kurâ domodo warâ indâtyguyly. \v 14 Aituo myani eyanmo aguely: \p — Merâ uguondo yam menetondaimo. “ ‘Pymâ domodo kâdytadaundâ’ kely kurâdoram” mygueansemo. Awârâ wâgâ sapâigueagui idânârâ inanaynmo. Ienanaji, mâenwentâdomoem inakanhe anipyra, aguepa warâ merâ. \v 15 Herodes xurâem âdy inakanhe aitobyry lâpeba lâpylâ warâ. Awylygue yam ingonotondyly. Âdaityby mâkeba merâ uguondo iguehoem. \v 16 Ewentâdo kâuntuba lelâlâ wâne urâ, alâ olâ kampiogüen-honly, omazeândomoem. Sapiogüen-honze urâ, imoen-honze urâ alelâ — kely Pilatos. \p \v 17 [Aunlolâ mykâinane Pilatos, Páscoa etyry ume etadâdyby modo ewy tokalâ nhetaguehonly, âdaunlolâ kurâdo nhekadybylâ.]\f + \fr 23:17 \ft Xirâ tywenizeba saguhoem gregüem iweniby modo ewy wâgâ.\f* \p \v 18 “Kâinmoen-honly” Pilatos keduo myani idânârâ adaenkewâdylymo: \p — Kruz onwa sakâjien-hongâ awâkâ uguondo, iguehoem! — kelymo! \p — Barrabás xina mâentaguehondyze ato — kelymo. \p \v 19 Jerusalém donro modo, pymâ romano domodo agâ âseguebyby ewy myani mâkâ Barrabás. Kurâ domodo pymâ agâ iewiâpaday, uguondo modo tyâze myani. Awylygue myani kadeia odaxi âzetadâoly. \p \v 20 Pilatos myani Jesus timoen-hondyze. Awylygue myani agueondyly kurâdoram: \p — Jesus sapiogüen-honze, imoen-honze warâ urâ — kely. \p \v 21 Adaenkezezedylymo lakuru toenzepa kehoem: \p — Kruz wâgâ nigue! Kruz onwa sakâjien-hongâ, iguehoen-ro warâ! — kelymo. \p \v 22 Aituo myani azagâ tokalâ warâ Pilatos aguely idyly: \p — Âdaituo? Ienanaji, âda nitaymba merâ iguehoem! Xikotygue sapiogüen-honze urâ. Ilâpyryem ise kâinmoen-honly-ro warâ — kely. \p \v 23 Agueduo olâ myani kurâdo toenzepa adaenkeondylymo: \p — Kruz wâgâ nigue! Kruz onwa sakâjien-hongâ, iguehoem! — kezeselâ kurâ domodo. \p Nadaenkeba nipyramo. Toenzepa kehoem myani adaenkelymo. \v 24 Aituo myani Pilatos nhekadomobyry ara anhenehonly. \v 25 Sodadu domodoram aguely myani: \p — Kadeiaram idâwâtaungâ. Mâkâ Barrabás etaguewâdaunda, kyârimpyry, kurâdo, pymâ Roma donro izepa ienehonrimbyry. Ilâpyryem ise Jesus kruz onwa sakâjize mandylymo — kely Pilatos. \p Aituo myani Pilatos, judeu domodo iwymârydoram aguely: \p — Mâenkadybymo ara enra sodadu modoram agânhenehonly — kely. \s1 Jesus kruz wâgâ iguehoem sakâjihobyry \r (Mt 27.32-44; Mc 15.21-32; Jo 19.17-27) \p \v 26 Aituo myani sodadu domodo Jesus nhawâdylymo, nhadylymo, kruz onwa sakâjize iguehoem. Ânwa oze tâtâdaymo myani uguondo Simão agâ oxiodylymo. Xidadâ Cirene donro myani mâkâ. Poji ananobyryem myani odopâdyly. Tiontuo myani sodadu domodo kruz Jesus tiankâjiho eyam nhanânehonlymo. \p — Xirâ kruz sakâ, Jesus nhapygue — kelymo myani. \p \v 27 Toenzepa myani kurâ domodo nhapyguemo awyly, pekodo modo lâpylâ warâ. Toenzepa ohogüendylymo, igueho awyly tiuntuduomo. \v 28 Jesus MYK idyly pekodo modoram. Aituo eyanmo aguely: \p — Agâieholygue tohogüenzeba itaungâ, pekodo modo Jerusalémdâ tâtyruneim modo. Âwâgâmolâ, âmeombyrymo wâgâlâ warâ ohogüendaungâ. \v 29 Xidadâ oday tâtyuneim modo toenzepa ise âsenagazedaynlymo. Tâsenagazedylymogue ise pekodo imezedânry modoram aguelymo: “Koendâ ise âmaemo, âdykâ tymegueba mawylymogue, âdykâ âwanrymogue iamudo makuiba mawylymogue warâ” kezemo. \v 30 Toenzepa tâsenagazedylymogue iwyram wakezemo: “Âihuguegâ xina onwa, xina xyâze, tâsenagazedyly xina nepyra itoem” kezemo Jerusalém donro modo. “Xina epyâze âihuguegâ” kezemo iwy wogonro tuhu imâsedo modoram. \v 31 Iwerâ, urâ âdykâ inakanhe aitânry kâsenagazedyly. Âmaemo inakanhe aitaynrim modo lakuru olâ ise toenzepa âsenagazeni. Wauguely: “Peto emanâdyby, peto iladânrygue kionguandyly watay, tyatyguzelâ peto iladybygue kionguatuoma kuru-ro!” — kely Jesus. \p \v 32 Azagâ uguondo inakai aienibyry samâ lâpylâ sodadu domodo, kruz onwa tiankâjihomoem, Jesus agâ iguehomoem. \v 33 Iwy Calvarioram myani saindylymo. Myarâ saintybyem Jesus nhakâjilymo kruz onwa. Azagâ kyârimpyry nhakâjilymo eagâ, tokalâ aho eynynâ, eagonro pâem eynynâ warâ. \p \v 34 [Aituo Deus agâ Jesus aguely: \p — Pabai, awâkâ kurâdo kâzenagazedâ. Inakanhe aitomobyry xygakegâ. Âdara tâidyly nutuwâbyra asaemo — kely Jesus.]\f + \fr 23:34 \ft Xirâ tywenizeba saguhoem gregüem iweniby modo ewy wâgâ.\f* \p Sakâjirimbyryem myani sodadu domodo Jesus ety iwogonropyry nhepajiwâdylymo mâkâem, mâkâem warâ. Dadu nhamelymo, ânguy, ânguy warâ Jesus ety iwogonropyry emakeim awyly tiuntuhomoem. \v 35 Târâ aidyly esezezelâ myani kurâdo, tywymârymo Jesus âwankuem nhetay. Pymâdo eyam aguelymo myani: \p — Âkelo modo nemakewâdâ; tâwâlâ nâsemagueba olâ! Deus Ingonotyby tatay pylâ tâwâlâ nâsemague — kelymo. \p \v 36 Sodadu domodo âwankuem nhedyly, nheinledyly idylymo myani. Iopaji idâlymo. Aguelymo myani: \p — Anra vinhu mâenyhoem — kelymo. \p \v 37 — Judeu domodo iwymâry kuru matay, kruz wâgâpa âytâguygâ, âiguepa mitoem — kelymo. \p \v 38 \sc Jesus merâ, judeu domodo iwymâry kuru\sc* kely iweniby sakâjiwânmomy Jesus nhangawaym kruz wâgâ. Mârâ iwenibyem awyly myani, gregu, romano, judeu warâ itanwe. \p \v 39 Tokalâ inakanhe aityby ewy kruz wâgâ sakâjiby Jesusram aguely myani: \p — “Cristo urâ, Deus Ingonotyby” mygueanse. Kâinwâmpyra olâ urâ. Cristo matay pylâ, tâwâlâ âsemaguegâ. Kruz wâgâpa adakâjiguegâ, âytâguygâ warâ. Xina emakegâ lâpylâ-ro warâ — kely. \p \v 40 Aituo eagonro aguely: \p — Arâ adâkezeba ikâ. Deus mâynrentaymba âmâ! Azakâlâ awâkâ ara kydâsenagazedyly. Azakâlâ ise kyiguely, awâkâ ara lâpylâ. \v 41 Kurâma âkealâ aguydâieholy-ro inakanhe itybyma kurâ. Âkealâ aguydâieholy. Awâkâ olâ âdaityby keba — kely myani. \p \v 42 Aituo Jesusram aguely: \p — Pymâem modopâduo, âinwânnipyryem wawyly enanâguegâ — kely. \p \v 43 Aituo myani Jesus in-hoguly: \p — Âkealâ xirâ âyam auguely. Kyiguely ise xirâ, Iwerâlâ olâ ise yagâ mydâly Deus eydâ atoram — kely. \s1 Jesus iguehobyry \r (Mt 27.45-56; Mc 15.33-41; Jo 19.28-30) \p \v 44 Kuotatay myani xixi tohoreba idyly. Azagâ tokalâ warâ horas ara lelâ idânârâ iamataynly. \v 45 Deus tynrenseim etydâ, Deus, kurâdo agâ tygue ito xuahuru iotagâ adauguely kaynonrobyryem, on-yam. \v 46 Aituo myani Jesus adaenkely ago kehoem: \p — Pabai, imaxi iegadopyry kâengamely — kely myani. \p Agueypyem myani, iguely. Ipa idyly. \v 47 Sodadu Roma donro modo iwymâry myani idânârâ aidyly eselâ. Aidyly tientuo myani aguely: \p — Koendonro keankâ merâ uguondo. Âda nitaymba keankâ merâ, xyâhoem — kely. \p \v 48 Toenzepa myani kurâdo târâ awyly mârâ ese. Iguely enipyryem myani tâtyram odopâdylymo. Tâjihogainze myani idâlymo, tytyrumogue. \v 49 Idânârâ Jesus eataen-ho modo iwaguemolâ myani, pekodo modo lâpylâ, Jesus agâ Galileiadâbalâ âetaymby modo. Jesus kruz wâgâ nhedylymo. \s1 Jesus eguepybyry tuhu imâsedo tâtagueim odaji nhetadâdomobyry \r (Mt 27.57-61; Mc 15.42-47; Jo 19.38-42) \p \v 50-51 Tâlâ myani târâ Judeiadâ uguondo José; Arimatéia donro mâkâ, koendâ lelâ, Deus agueho ara lelâ aini warâ. Idânârâ kurâdo iwymâryem Deus idyly sainto tânuenze mykâinane. Judeu domodo iwymâry Sinédrio kelygue tâzekeim ewy myani. Tataen-ho modo, Jesus xyâen-honze keduomo, eagâmo nâseinwâmbyra myani. \v 52 Aituo myani José, Pilatosram idâly agueze: \p — Jesus nigueaki, Pymâ. Kruz wâgâpa kâyntâguyândyze olâ urâ, tuhu imâsedo tâtagueim odaxi kâenkanâdoem. Tâwâlâ kâyntâguyândyly? — kely. \p \v 53 — Tâwâlâ — Pilatos keduo, José idâly myani. \p Ilâpyryem myani José, Jesus eguepybyry kruz wâgâpa nhytâguyândyly. Xytâguyânibyryem, intuwynly âtâ linhugue. Ilâpygueduo, eguepybyry nhetadâdylymo tuhu imâsedo tâtagueim esagueyby odaji. Ânguy etarybyry keba myani mârâ. \v 54 Sexta-feira oday myani Jesus iguely, tâzekobyzeguehoem todohondo iguandyly ume. Iguandylylâ myani âguedy myarâ nhetadâdomo, tâzekobyzegueho adagulylâ. \p \v 55 Pekodo modo Jesus agâ Galileiadâpa âetaymby modo José nhapygue idâwânmo lâpylâmy. Âdykâ Jesus eguepybyry etadâdyly awyly emâmomy warâ. \v 56 Tiempygueduo myani tâtyram odopâdylymo. Tyânrânguneim modo, óleo tyânrângueim warâ nhondylymo, âguedy ituwyn-ho onwa, tiampâdomoem. Ohondybyem myani ekobyzeguelymo, judeu domodo ezewenryem mawânrâ tâzekobyzegueho oday ânguy nâsewaniba. \c 24 \s1 Jesus kurâem itondobyry \r (Mt 28.1-10; Mc 16.1-10; Jo 20.1-10) \p \v 1 Domingo pealâ myani pekodo modo Jesus eguepybyry etadâdobyryram idâlymo. Uriza tyânrângueim tiontaymby modo nhadylymo. \v 2 Saintybyem myani, tâtagueim enahun-ho tuhu imâsedo ejikeybyem awyly nhedylymo. \v 3 Tâwânsemo myani tâtagueim odaxi. Âwântybyem myani Kywymâry Jesus eguepybyry târâpa awyly nhedylymo. \v 4 Toenzepa myani âseguâdâdylymo. Iwaunkymo ume myani azagâ uguondo\f + \fr 24:4 \ft Anju domodo myani akaemo azagâ uguondoem âepanâgueim.\f* âepanâguely eyanmo, tohozeleingue kehoem tâtyeim. \v 5 Pekodo modo âseanedyly myani; toenzepa lelâlâ myani âseanedylymo. Tyanumogue uguondoram MYK nipyramo myani, enagozeybymoem lelâ. Aituo myani uguondo modo aguely: \p — Kurâem itondyby kâduiwâtaundâ iguewâtyby modo ejidydâ. \v 6-7 Tarâ inkâba mâkâ. Ipa, kurâem nitondai. Saguhoem Galileiadâ agâmo tatay aguehobyry enanâguewâdaungâ: “Urâ Uguondo Kaynâpa Âetyby tumunreim modo emaxi âzegameoze urâ. Iemakâjizemo, ienagazezemo. Yakâjizemo kruz onwa, yiguehoem. Igueze urâ. Azagâ\f + \fr 24:6-7 \ft Nota de pé Mateus 12.40dâ egâ.\f* emedyly idyly wâgâ olâ ise kurâem witondyly” kehobyry — kelymo myani. \p \v 8 Aguehobyry nhenanâguely myani pekodo modo. \v 9 Tâtagueim odayba egaselymo. Odopâdylymo. Saintybyem myani akaemo onze lelâ Jesus eynynonro modoram, kurâ domodoram warâ nhegatulymo, idânârâ tientybymo ara. \p \v 10 Asaemo: Maria (Magdala donro), Joana, Maria (Tiago ise), eagonro pekodo modo warâ myani Jesus eguepybyry etadâdobyryram idâypy. Tientybymo ara, tindatybymo ara warâ myani akaemo nhegatulymo. \v 11 Pekodo modo aguely indadylymo. Neinwâmpyramo olâ myani, kewâdylymo kulâ waunlo ara awylygue. \v 12 Pedro olâ myani saudyly. Tâgase kehoem idâly Jesus eguepybyry etadâdobyryram. Saindyly. Koendâ târâ tientoem âzewyly. Ituwyn-hobyry lelâ nhekyly. Aituo myani tâpaunzeze odopâdyly tâtyam. \p — Iwerâ ise-ro? Âdaituo kuruka arâ aidyly? — kely. \s1 Emaúsram idâwâni modoram Jesus âepanâguehobyry \r (Mc 16.12-13) \p \v 13 Pekodo modo, “Jesus kurâem nitondai” kehobyry iguandyly ume myani azagâ uguondo Jesus nhapyguenibyry modo tuhuru wâgâ idâlymo Emaúsram. Dez kilômetros awârâem Jerusalémdâpa awyly. \v 14 Idânârâ Jesus agâ aitaymby modo wâgâ, pekodo modo nhegatuyby wâgâ warâ xunâgumo. \v 15 Awârâ wâgâ tunâgue idâlymo ume myani Jesus saindyly iopajimo. Eagâmo idâly myani. \v 16 Nhedylymo wâne, mâkâem awyly nutubamo olâ myani. Jesuslâ awyly nutubamo. \v 17 Aituo myani Jesus eyanmo aguely: \p — Âdyka ânwa oze âunâgomo? — kely. \p Uguondo tagâ aguely tindatuo myani epagudylymo, tytynre kehoem. \p \v 18 Aituo myani Cleopas aguely: \p — Jerusalémdâ aitaymby modo wâgâ kulâ enra xina xunâgu. Âmâ kulelâ keanra xirâ modo wâgâ âdy xutudânry! — kely. \p \v 19 Aituo myani Jesusram adapâigueolymo: \p — Âdyka amyguehomo? — kely. \p In-hogulymo: \p — Jesus Nazaré donro aietobyry wâgâ enra xina aguely. Deus eynynâ agueim keankâ mâkâ. Uguondo anhetânry aieni keankâ mâkâ, Deus anhekyly aieni warâ. Koendâ keankâ Deus wâgâ kurâdo nhenomedâdyly. Deus, kurâ domodo alelâ keankâ nhomazeânguyly, adienkylygue, adâkehogue warâ. \v 20 Kywymâry modo olâ keankâ izepa. Awylygue keankâ kurâdo eynynâ Deus agâ aguewâni modo iwymârydo, eagonro pymâ modo warâ nhegamelymo pymâ Romadâpa ingonotyby emaxi. Pymâ Roma donro induakeyby nakâjien-ho kruz wâgâ iguehoem. \v 21 Mâkâlâ wâne keankâ xina israelita domodo tânagazeni modo emaymba tâmakeinhe nhutuly. Kopaelâgâbygueduo olâ keankâ iguely. \p \v 22 — Toenzepa olâ iwerâ xina âseguâdâdyly, unâ âkelo tindatobyry wâgâ. Iwerâ pealâ pekodo modo nâtyagui Jesus eguepybyry etadâdobyryram. \v 23 “Eguepybyry târâpa” keanrymo olâ-ro warâ. Nodopâdaimo. “Anju kaynonro nâepanâgueagui târâ. Xina agâ agueakimo” keanrymo. “Jesus kurâem nitondai” keanrymo xinaram warâ. Warâ enra pekodo modo xinaram nhegatuly. \v 24 Awârâ tindapygueduo, eynynonrobyry ewy nâtyagui Jesus eguepybyry etadâdobyryram. Koendâ kuru pekodo modo aguehobyry ese. “Ipa târâ eguepybyry” keanrymo olâ — kely Cleopas. \p \v 25 Aituo myani Jesus aguely eyanmo: \p — Tahule âdy einwânni kebalâ mataunaze! Saguho Deus itaumbyry egatuwânibyry modo aguehobyry mâinwândylymo-ro watay, akaemo pekodo modo aguehobyry tâinwânse tâise âmaemo. \v 26 “Âsenagazedyly, iguely warâ ise Deus Ingonotyby” tâkeze myakâwâm saguho modo Deus itaumbyry egatuwâni modo. “Kurâem itonze warâ. Deus enado ise xynru, Deus tagâ eon-honru âzekiba ienehonze” tâkezemo myakâwâm — kely Jesus. \p \v 27 Idânârâ tywâgâ, Deus itaumbyry awo wâgâ inweniby koendâ kehoem nhegatuly myani. Moisés, Deus eynynâ aguewâtyby modo lâpylâ warâ, tywâgâ inwenibymo, koendâ kehoem nhegatuly myani. \p \v 28 Emaús iwaguepa saindylymo myani. Jesus sakadyly lelâ waunlo ara enanajimo. \v 29 Aituo myani idâdysebamo aguelymo: \p — Xina agâlâ ikâ; kogonekâ awârâ, iguandyly ise — kelymo. \p Aituo myani Jesus mâkâ azagâ tagonropyry agâ etymo odaji egawândyly. \v 30 Âwinduase ekadylymo myani. Jesus pão nhanâdyly. Deus agâ aguely myani: \p — Tuomare xina, pão mâunduhobyry wâgâ, Pabai — kely. \p Deus agâ agueypyem myani pão nhepajiwâdyly; mâkânra, mâkânra warâ nhuduly. \v 31 Pão nhuduly ume kulâ myani mâkâ uguondo Jesuslâ awyly nhutulymo. Akaemo tutuduo myani âtygaguely. \v 32 Aituo myani akaemo azagâ aguelymo: \p — Ânwa oze kydatay, Deus itaumbyry agueduo toenzepa kuomazeaguilâ — kelymo. \p \v 33 Aituo myani saudylymo inepa kehoem. Jerusalémram odopâdylymo. Saintybyem myani idâlymo Onze lelâ Jesus eynynonrobyry modo, kurâdo Jesus einwânni modo warâ âtâdyguyhobyryam. \v 34 Akaemo azagâ saintybynra aguelymo myani: \p — Kywymâry kurâem nitondai lelâlâmy! Igueypyem inkâba. Kurâem nitondaimy! Simão netai — kelymo myani. \p \v 35 — Tutuzelâ xina! Xina netai lâpylâ! Xina Emaúsram idâday, uguondo nâepanâgueagui. Xina agâ Emaúsram nâtyagui warâ. Kywymâryem awyly xina nutuagui, pão nhepajiwâday — kelymo myani. \s1 Jesus tynynonro modoram âepanâguehobyry \r (Mt 28.16-20; Mc 16.14-18; Jo 20.19-23; At 1.6-8) \p \v 36 Nhegatudaymo myani Jesus âepanâguely eyanmo. \p — Koendâ lelâ âmaemo — kely. \p \v 37 Tientuo myani adapâendylymo, âseanedylymo warâ. Jesus egadopyry kulâ waunlo ara enanajimo. \v 38 Jesus olâ myani eyanmo aguely: \p — Tâseanezeba itaungâ. “Jesus egadopyry awâkâ” tâkewâzeba itaungâ. \v 39 Urâlâ urâ! Etaungâ iemary, uhuru warâ. MÂʼ ietaungâ, kadopâemba wawyly mâetomoem, kurâem wawyly mâinwântomoem warâ. Igueypy egadopyry mawânkâ tunrempa, tybyguepa warâ xara ietomo ara — kely myani. \p \v 40 Agueypyem myani tâmary, tuhuru warâ nhenehonly. \v 41 Mâkâlâ kuru awyly neinwâmpyramolâ. Takalaguemolâ warâmo wâne myani, toenzepa olâ iomarumo, ekuâgumo lâpylâ warâ. \p Aituo myani Jesus eyanmo aguely: \p — Âdylâ tâinzeimpe tarâ? — kely. \p \v 42 Kanra âjihuyby epajigâdyby nhudulymo. \v 43 Enanaynmolâ kanra âjihuyby nhâdyly. \v 44 Tâwinduapygueduo myani Jesus aguely: \p — Yiguely iraynâ agâmo watay, âyanmo augue. “Deus itaumbyry awo wâgâ Moisés ywâgâ inweniby ara ise awidyly. Deus unâry egatuwânibyry modo ywâgâ aguehobyry ara ise awidyly. Deus xurâem tygâtuneim modo ywâgâ inweniby ara ise awidyly” ugue wâne-ro — kely Jesus. \p \v 45 Warâ Deus aguehobyry nhutuen-honly; nhangahumo odaji nhedyly. \v 46 Aguely: \p — Warâ inwenibyem awyly: “Deus Ingonotyby âsenagazeze, igueze warâ. Azagâ\f + \fr 24:46 \ft Nota de pé Mateus 12.40dâ egâ.\f* emedyly idyly wâgâ olâ ise kurâem itondyly” kely. \v 47 “Tâinkâ lelâba ise einwânni modo xunârybyry egatuze idâly. Aguezemo: ‘Inakanhe kulâ amidylymo wâgâ âjityendaungâ. Deus izepa ato aiedyly imowâdaungâ. Arâ ise Deus inakanhe mitomobyry nhygakely, Ingonotyby tâinwânse mawylymogue’ kezemo. Jerusalémdâ ise nhegatulymo adaguly, ilâpyryem ise tâinkâ lelâba-ro warâ” warâ inwenibyem awyly. \v 48 Âmaemo awidyly enipyry modo, auguely idanipyry modo warâ, aituo xirâ modogue kurâ domodoram aguewâtaunda. \v 49 “Yspiritury igonose urâ” nygue Deus. Urâlâ ise Deus “Igonose urâ” kehobyry igononi. Deus eydâpa ise ywâgâ amyguehomoem on-honrumo eneni âewyly. Saindyly ara tarâ xidadâdâlâ itaungâ — kely Jesus. \s1 Jesus Deus eydâ atoram âkuhobyry \r (Mc 16.19-20; At 1.9-11) \p \v 50 Aituo myani Betanianra idâlymo Jesus agâ. Târâ tâmary IUK ienipyryem aguely myani: \p — Pabai, eagâmolâne ikâ, âda kâienehomo warâ — kely. \p \v 51 Adâkely umelâ myani Jesus eydâmopa âxiguely. Eydâ tatoram Deus nhalokuândyly. \v 52 Awârâ modo tindatuo, tientuo warâ myani aguelymo: \p — Koendonro mâkâ Jesus! Deuslâ mâkâ! Ânguy mâkâ emyenro lâpeba! — kelymo, tiynrentomoem. \p Ilâpygueduo myani tuomamune odopâdaynlymo Jerusalémram. \v 53 Kopaelâgâembaba myani idâlymo Deus etyram. Târâ Deus koendonroem awyly wâgâ aguelymo, igâkymo iwâgâ warâ. \p Alâ kulâ. \p Lucass