\id MRK TBAR Tafota Baruga Mak, JimCindi Farr, 25/9/98 \h Mak \toc3 Mak \toc1 Mak Kakara \toc2 Mak \mt1 Mak Kakara \ip Mak mo, umó jo Iesu da ambo nimbi 12 anada eini irambi re. Tago, umó Pol da komana Barnabas da mendi eini re. Sei umó, Pol ungá Barnabas ghade numonde fefera betufoko deĩ roururiago númane dotuturie. Aghá uria amindu, Pol umó uno ambi urie. Tago, anada ambova umó Pol da buro dumeni eta urie. Ekaresiada* babarigari seida nundubari mo, Mak (umó aná enembo dumenimi aná Jon Mak reta egeguturie), umó Pita gha danode irirota, Pita na gaga rieta ningia, Pita da gaga eghá gefirie. Mak unda \tl Gospel\tl* ghaeko* 68 aghago anada rova gefirie. Mak da gefiria aná mo, Iesu, umó buro donu endava deĩ urota uria ananu, unona nundubuturota, aghagoda gefirie. \is1 Mak Unda Gaga Gefiria-Da Mendó Mane, Aná Evere: \io1 1:1-20 Jon Bafutaito Ari Katomi Iesu da furaita rouvia emboro simbuguturie. \io1 1:21-9:50 Iesu Galili Frovensiva irirota, minono rirota, enembo urieta jejebuguturia re. \io1 10:1 Iesu Judia Frovinsiva iruguturota, ivata anogha eaveta siroreta uria re. \io1 11:1-15:47 Iesu derurieta ambubuturia-da dibeva umó Jerusalem anava donu uria-de itatama uria-de dano, aná evere. \io1 16:1-20 Iesu amburarivareta jebugea vitia-da kiki re. \c 1 \s1 1:1-8 Jon Da Minono Riria Re. \r (Matyu 3:1-12; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 God da Mendi, Iesu Keriso da Bingá Taubana aná tutuno eghá ea furie. \v 2 \x - \xo 1:2 \xt Mal 3:1\x*God da feroveta ragaro Aisaia da seibe unda buka rova gefiria, aghagonu tutuno urie \q1 “God na ririe. \q2 ‘Amó anda aghi kato sei ninengota ya, \q2 indú emboro simbugaita rouvie.’ \q1 \v 3 \x - \xo 1:3 \xt Is 40:3\x*Embó eini uvu tefo, kotú enembo irambi \q2 kambesiva irirota, ghogho reirie, \q1 ‘Jojabeeda emboro simbuge, dambu ae!’” \m Aisaia na aghá gefirie. \p \v 4 Amindu rea, Jon Bafutaito Ari Kato aria, uvu tefo kotú enembo irambi kambesiva bubua, enembo bafutaito urota, unda minono eghá reta urie, “Neno kaverea, nímanda ari akokogo isagha egeguturadi-gea, nímane bafutaito are! Aghá urota, God na nímanda ari akokogo nundubea gia doaita rouvieta.” Jon na minono aghá reta urie. \v 5 Aghá reaveta, frovensi Judia enembo oruaruabe, kotú bogu naa Jerusalem enembode dano ereregea, avoreta fuava danode ea, Jon da gaga niningiguturota, númanda ari akokogo isagha egegutuaveta, Jon na númane Jordan uvuva bafutaito eta urie. \p \v 6 \x - \xo 1:6 \xt 2 Kgs 1:8\x*Jon anava irirota mo, umó oka \tl kamero \tl*da tamo seghanu teindu ea asugeta urie. Kotú, unda abaguva dighari beago aná \tl kamero \tl*da andoromi fifinembarinu dighita urie. Aghade umó avo irirota, siside firukadenu bua undita urie. \v 7 Aghade, unda minonova eghá reta urie, “Embó eini anda ambova refia, umó ano tofo re, amó jo umongo irambi re. Anda anode duroghade jo undago irambi re. \v 8 Amindu, nímane anona tefo uvumi bafutaito eta rore. Atá, nímane aná unona Asisi Kakarami bafutaito aita rouvie.” Jon na aghá reta urie. \s1 1:9-11 Jon Da Iesu Bafutaito Uria Re. \r (Matyu 3:13—4:11; Luk 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Anada ambova, jo gaimbo ambi, Iesu unda naa Nasaret frovensi Galili anavareta furia, uvu ragaro Jordan anava bubua aria vorea jiruturieta, Jon na umó avo bafutaito urie. \v 10 Aghá ea, sidara urieta, Iesu umó uvuvareta vivitueta aghade, utu ifeguturieta, Asisi Kakarami eto-bato dii ukugo isaghava vorefuria, undava asumbuturieta, gerurie. \v 11 \x - \xo 1:11 \xt Gen 22:2; Ps 2:7; Is 42:1; Mat 3:17; 12:18; Mak 9:7; Luk 3:22\x*Aghá urieta, uutuvareta be fugia eghá ririe, “Imó anda neno bari Mendi re. Inda irari gerurota, anda neno roo gangoromi beda rouvie!” \s1 1:12-13 Satan Na Iesu Da Ano Kuvia Gaita Uria Re. \p \v 12 Aghá uria-da ambova, jo gaimbo ambi, Asisi Kakarami Iesu unumbea bua, uvu tefo kotú enembo irambi kambesiva avo arie. \v 13 Aria bubua, tumba kotú onembo 40 anava irieta, Satan na undava bubua, unda ano kuvia gaita eta urie. Aghade, Iesu taima okade dano vitiria mo, God da anera dumeni fuava, umó sonembeta egeguturie. \s1 1:14-20 Iesu Unda Ambo Nimbi Dumeni Ghogho Riria Re. \r (Matyu 4:12-22; Luk 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Kini Herot na ririeta, Jon Bafutaito Ari Kato nandia bua aria, diburava gajituria-da ambova Iesu kaverea aria, Galili Frovensiva terua, Bingá Taubana God davareta furia, ananu minono raita tutuno urie. \v 15 \x - \xo 1:15 \xt Mat 3:2\x*Unda minono eghá reta urie, “God unda natofo* kaifa arida fefera riria, aná etia utuva etue. Amindu neno kaverea fufuge, God da Gaga Taubana niningigea, gaabee egegadi!” reta urie. \p \v 16 Aghá urota, umó aria, Galili sao jojabe kasava deĩ ea irurota, uvu oka bari kakato ungagha, Saimon unda ikoko Andru gha, ghoto moyuvami uvu oka beberueta gerurie. \v 17 Aghá-gea, númandu eghá ririe, “Anda ambova fufuge, anona irugota, ghotomi uvu oka buta rosora aghagonu, enembo unumbea bua, andava furadi-gea, anda ambo nimbi egegoe!” \v 18 Aghá ria, jo gaimbo ambi, ungá unda ghoto avo doa erea, Iesu da ambova igiguturie. \p \v 19 Aghá ea, itoko irurota, Sebedi da sasingu gigimasa ungagha Jems ungá Jon gha, númanda ghaava* ghoto too mane gegembugutueta gerurie. \v 20 Iesu númane gerurota, jo gaimbo ambi, númane ghogho ririeta ungá erea, ungá unda afade, kotú aná ghaava buro ari embobode avo doa, ungá umó Iesu da ambova igiguturie. \s1 1:21-28 Iesu Na Taimu Akuago Embó Einida Tamo Rovareta Tuviturieta Isaghava Buburituria Re. \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Iesu unda ambo nimbide aria, naa eini ragaro Kaperneam avo bubua, Jiusi enemboda Nangu Undari fefera furia buburituria-du, Iesu aria, nghaĩ itari kambo* rova terua, tutuno ea nghaĩ ititurie. \v 22 \x - \xo 1:22 \xt Mat 7:28-29\x*Iesu na nghaĩ ititueta, aná natofo niningigea, duduku-dadaka ea, mana-mana egeguturie. Anada bee mo, Iesu umó gaa bee nuenembo anogha irugutuaveta, númane itatama egegeta urie. Jo Moses da Gaga Irugari kakatoda* gaga irugeta uria aghago, rambi re. \p \v 23 Aghade embó eini taimu akuagomi asuguturieta vitiria-mi, furia, nghaĩ itari kambova terua, Iesu gaga rieta rei-niningurieta taimuda anomi rururieta, \v 24 aná taimumi asugea vitiria embómi Iesu du be koko fugea eghá ririe, “Nasaret embó Iesu, imó námandava daiyagha ado? Imó námane data amburari-du futara, aĩ, tefo? Imó embó avouvi, amó rei-gerore. God na Embó kakara utaita riria, aná imó re.” \v 25 Aghá ririeta, Iesu na mino undú ininigha eghá ririe, “Be do! Aná embóda tamo roo doa fu, isaghava bubadi!” \v 26 Aghá ririeta, aná taimu vitiria-mi, isaghava bubaita erorueta, aná embó righia rarovutueta, koko jojabe rieta, aná taimu isaghava bubua seriguturie. \p \v 27 Aghá urieta, enembo dano duduku-dadaka ea, mino-mino rea niningiguturie. “Ená doro? Ená irugari reka anogha siroretue. Unda anomi reaveta, taimu akokogo mane enemboda tamo rova irari unda gaga ningia fuava isaghava bubuta rousue.” \p \v 28 Aghá urieta, jo gaimbo ambi, Iesu da bingá arieta, Galili Frovensiva enembo dano ningia fafate egeguturie. \s1 1:29-34 Iesu Na Ririeta Enembo Oruabe Jejebuguturia Re. \r (Matyu 8:14-17; Luk 4:38-41) \p \v 29 Aghá uria-da ambova, Iesu de Jems ungá Jon gha kotú unda ambo nimbi dumenide nghaĩ itari kambo* doa aria, Saimon ungá Andru ghada kambova teteruguturie. \v 30 Saimon da imboti kae bua, tamo vevera ua-du vasia vitiria-nu, regeguturieta, Iesu niningurie. \v 31 Umó aghá ningia aria, undava terua, ingova ririkurieta eroruria, unda kae seriguturieta jebuguturie. Jebugea doa, númanda uno dano simbuguturie. \p \v 32 Fefera vorea, jama urieta, avo kae bua desea vitiria enembo dano bua, Iesu dava fufuguturie. Dumeni taimu akokogo manemi asuguturieta vitiria manede dano bua fufuguturie. \v 33 Kaperneam enembo dano furia, kambo bebato kenava jijireguturie. \v 34 Danode egeguturieta, Iesu na ririeta, aná enembo avona kae dibe eini be eini bua vitiria, dano jejebuguturota, kotú dumeni taimu akokogo manemi enemboda tamova asusugea vitiria-de dano ririeta bubua seriguturie. Tago, Iesu ininigha, númane gaga eini regegauve-degea bureguturie. Anada bee mo, umó avouvi aná taimu manemi gigigari re. \s1 1:35-39 Iesu Galili Frovensi Avo Minono Riria Re. \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 Rifo tumbava fefera jo vitambi-va, Iesu erea, aná kambo doa, enembo irambi kambesiva benunu aita arie. \v 36 Arieta, Saimon unda kokomana dumenide erea, umonu tava egeguta igiguturie. \v 37 Aria tatambugea, eghá regeguturie, “Enembo dano indú tava rousue.” \v 38 Aghá regeguturieta, Iesu mino númandu eghá ririe, “Tefo, namonde naa dumeniva igigore! Amó naa dumeni ená naada kasava vitia, aná maneva minono raita rore. Anada bee mo, amó God daiyagha unda natofo kaifa eta rouvia-da Gaga Taubananu minono raita furere.” aghá ririe. \v 39 \x - \xo 1:39 \xt Mat 4:23; 9:35\x*Amindu, númane erea aria, Galili Frovensiva biruru urota, naa nanjogoda nghaĩ itari kambova* terua bubua urota, minono reta urie. Kotú taimu mane, enemboda tamo rova iririgarinu reaveta, kasava voreta egeguturie. \s1 1:40-45 Iesu na Ririeta, Embó Eini Tamo Betomi Gigimbari Jebuguturie. \r (Matyu 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Aghá ueta, embó eini tamo betomi gigimbea vitiria-mi, Iesu dava furia, koubomi jengirea benunu urota, eghá ririe. “Amó tanana rore, ano indava vitia, aná inono bee re. Aghá-gea, imó uno adora, ege-gea, amó jebugore!” aghá ririeta, \v 41 Iesu umó aná embódu neno mema urota, unda ingomi sinia, aná embóda tamova ririkurota eghá ririe, “Amó uno roreta, imó jebuge!” \v 42 Aghá rieta, aná embóda tamova betomi gigimbea vitiria sidara urieta, umó jebuguturie. \v 43 Aghá ea doa, Iesu na tatavami aná embó nineguturota, \v 44 \x - \xo 1:44 \xt Lev 14:1-32\x*ininigha eghá ririe, “Anda donu etora, mania enembodu rata! Tago, dibe dambu ii, fristidava* bubua, inda tamo irugadi gata, Moses da Agho Dariva bebeta irari doa jegubaria-da vesa daiyagha dungari-du reiria, aghagonu ege-gea, enembo dano imó jebugetora-nu, gigigoe!” aghá ririe. \p \v 45 Aghá ririe-tago, aná embó umó Iesu da riria aghago jo ambi re. Umó enembo dava dano isagha urieta, niningigea aria, aná naa mane dano fafate urie. Amindu, Iesu aná bogu naava ya terari jo inono irambi eta urie. Umó aria, enembo irambi kambesiva iriaveta, bogu naava enembo iiava undava bububugeta urie. \c 2 \s1 2:1-12 Iesu Na Ririeta, Embó Eini Eka Ingo Takembaride Aná Jebuguturia Re. \r (Matyu 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1 Aghade fefera dumenida ambova, Iesu rekago kaverea aria, Kaferneam unda irari kambesiva buburiturie. Iesu naava iria-da bingá sarigea aria, fafate urie. \v 2 Aghá urieta, enembo dano niningiguturie-gea furia, umó vitiria-va bububuguturie. Enembo fufuguturia-mi kambo bebato kena beda urieta, enembo dumeni ya terari mana-mana egeguturie. Aghade, Iesu na númandu nghaĩ ituturota, minono rieta, \v 3 enembo ungagha-ungaghami embó eini eka ingo takembarinu fumbua bua, Iesu dava furia bubuguturia mo,\fig |src="21 Paralytic_LB00305B.tif" size="col" loc="2:3-5" ref="Mak 2:3" \fig* \v 4 kambo enembomi beda urieta, Iesu dava ya teterugari mana-mana egeguturie-gea, aná embó bua ririva vitia, kambo fouva asumbea, kambo fou Iesu da iti kena righia ifegea, aná embó ghaitova vasia vitiria-nu, erimi ghaitova tino ea ituturieta, Iesu dava vovorurie. \v 5 Vovorueta, númane aná embó jebugari-du gaabee egegutueta, Iesu umó gerurie-gea, aná kae bua vitiria embódu eghá ririe, “Anda mendi, inda ari akokogo nundubea gia dotore.” \p \v 6 Iesu aghá rieta ningia, Moses da Gaga Irugari kakato* dumeni anava asusumbea vitiria manemi, númanda neno rova eghá nundubuturie. \v 7 “Aná embó mo, daiyagha daiyagha aghá reiri? Umó aná God aghago rirota, God da ragaro fara rouvie. God umó unuka enemboda ari akokogo nundubea gia dota rouvie. Jo embó einimi nundubea gia doambi aita rouvie.” \p \v 8 Aghá nundubutueta, Iesu unda asisimi númanda nundubari aná gerurie-gea, númandu eghá ririe, “Nímane daiyagha daiyagha reisi-nundubuto? \v 9 Atá nundubea gigige! Niana mo rauko ro? ‘Inda sembago nundubea gia dotore!’ rari mo, rauko ra, aĩ? o ‘Erea, ghaito borea, deĩ ege!’ rari mo, rauko ra? \v 10 Enanu ata gigigea, tanana egegaita rosoravore: ari akokogo nundubea gia, doarida ano Enemboda Jojabeedava* vitie.” Aghá rea kaverea, aná embó eka ingo takembari-du eghá ririe, \v 11 “Amó indú rere, ‘Erea, inda ghaito borea bua, kambova ii!’” \p \v 12 Aghá ririeta, aná embó erea, unda ghaito borea bua, unda kambova irueta, enembo dano gigigea, duduku-dadaka egegea, mana-mana egeguturie. Aghade númane, God raga regeguturota, eghá regeguturie, “Namonde amó ivata eghago jo gambi vitara orekimi siroretueta reisi-gerore.” \s1 2:13-17 Iesu Na Levi Ghogho Jufiria Re. \r (Matyu 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Iesu rekago kaverea aria, Galili sao jojabeda betuva buburiturieta, natofo oruabe furia, undava bububuguturieta, tutuno ea iruguturie. \v 14 Aghá ea doa irurota geruria mo, Alfius da mendi Levi unda \tl takesi\tl* bari dobova asumbea irieta gia, Iesu na undú eghá ririe, “Erea, anda ambova fu!” ririeta, Levi erea, Iesu da ambova arie. \p \v 15 Anada ambova, Iesu aria, Levi da kambova terua, undari dieta, \tl takesi\tl* bari enembo dumenide, kotú ari akokogo enembo oruaruabede dano furia, Iesu unda ambo nimbide dano asusumbea, undari undidiguturie. Anada bee mo, unda yavero oruabe unda ambova tuvia igiguturie. \v 16 Aghá ueta, Moses da Gaga Kaifa ari kakatoda noniva vitiria Irugari kakatomi* gigiguturie-gea, Iesu da ambo nimbidu eghá regeguturie, “Umó, bee dodu nímanda irugari kato \tl takesi\tl* bari enembode, kotú ari akokogo enembode dano asumbea undari reisi-neindi?” \p \v 17 Aghá regeguturieta, Iesu umó niningurie-gea, númandu eghá ririe, “Avona, ‘Andava kae tefo re,’ radua mo, ingi embó undava jo yambi aita rouvie. Kotú avona, ‘Amó kae bere,’ radua mo, ingi embó undava yaita rouvie. Amó enembo akokodu furere, jo enembo taubana ghogho raita furambi re.” \s1 2:18-20 Undari Tama Arida Gaga Re. \r (Matyu 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Aghade, Jon da ambo nimbide, kotú Moses da Gaga Kaifa kakatoda* ambo nimbi tama egegutueta gia, enembo dumenimi furia, Iesu dava bubua, rea niningiguturie, “Jon da ambo nimbi, kotú Moses da Gaga kaifa kakatoda ambo nimbide dano, God du tama urota benunu eta rousue. Avotago, inda ambo nimbi daiyagha jo aghago mo, ambi egegeta rousu?” \v 19 Aghá regeguturieta, Iesu undufa iruguturota, númandu eghá ririe, “Nundubea gigige! Mendi gimasa evetu yagera aita rouvia-da banauva unda kokomana jo undari tama ambi egegaita rousue. Tago, fefera furá bubota, ená mendi gimasa data amburadua mo, númane fefera anava undari tama egegaita rousue. \v 20 Atá gitofomi furá, aná embó nanandigea bua data amburadua mo, fefera aghade númane neno mema urota, tutuno ea undú tama egegaita rousue.” \s1 2:21-22 Enembo Daiyagha Ari Sei Doa, Ari Reka Egeguturota, God Kakara Asua-nu Iesu Na Iruguturie. \p \v 21 “Eembo-bo sei too barugadua mo, jo rekami divegea itia, tauta egegambi asire. Eembo-bo reka divegea tauta egegadora mo, tariri ea ghambugota bejea ya, too jojabe aita rouvie. \v 22 Ari dabako aghagonu \tl vaini\tl* reka jo bua, kofiri seiva averegota irambi aita rouvie. Aghá adora mo, \tl vaini\tl* rekada anomi ata-gea, aná kofiri bejea, \tl vaini\tl* rurukota vorea, akuago aita rouvie. Amindu, \tl vaini\tl* reka aná kofiri rekava ruruketa rosore,” ririe. \s1 2:23-28 Nangu Undarida Feferadu Uriga Uria Re. \r (Matyu 12:1-8; Luk 6:1-5) \p \v 23 \x - \xo 2:23 \xt Deut 23:25\x*Nangu Undari fefera einiva Iesu unda ambo nimbide farava govari vitiria aayo rova terua rekimbuturota, unda ambo nimbimi tutuno ea, faravada beenu undidigaita bubuguturie. \v 24 Aghá egegutueta, Moses da Gaga Kaifa kakatomi* gigiguturie-gea, Iesu du eghá regeguturie, “Imó rei-gerora! Inda ambo nimbi dodu namonde anda Agho Dari bejiturota, Nangu Undari Feferava aghá rousu?” \v 25-26 \x - \xo 2:25-26 \xt Lev 24:9; 1 Sam 21:1-6\x*Aghá regeguturieta, Iesu na mino númandu eghá ririe, “Nímane anda ambo nimbidu gaa rera, aĩ? Devit unda kokomanededa baimana itatama ea, donu egeguturia-da gaga irugea gigigambi ra? Devit fristida* beforo righari embó ragaro Abiatar irita uria-da rifova, Devit unda kokomanade, God du Tafaroro Ari Kambova terua, farava ingari kakara, God da ragarova vesa ututuria-nu bua, Devit na undia, unda kokomana dumenidu ututurieta, undidiguturie. Aghá egeguturia-mi Agho Dari bebejeguturie. Fristi mane nenuka aná farava ingari kakara undidigasue. \p \v 27 Enemboda taubanadu rea, Nangu Undari fefera ituturie. Jo enembonu Nangu Undari feferadu ambi re. \v 28 Aghá-gea, Enemboda Jojabee*, umó Nangu Undari Feferada Jojabee re.” \c 3 \s1 3:1-6 Iesu Na Ririeta, Embó Eini Ingo Dimbaride Jebuguturia Re. \r (Matyu 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Aghade, Iesu rekago kaverea aria, nghaĩ itari kambova* teteruria mo, embó eini ingo dimbaride avo vitirie. \v 2 Aghade, Moses da Gaga Kaifa kakato, Iesu itia bera-bera aita nundubuturota, umó utuvako kaaka ea gaita egeguturie. Anada bee mo, Nangu Undari feferava aná embó ingo dimbaride rasueta jebugasua mo, númane Iesu bua, koto egegasue. \v 3 Kaaka egegutua-du, Iesu aná embó ingo dimbaridedu eghá ririe, “Erea, eve vitifu! Enemboda dibeva jiradi!” \v 4 Aghá rea, natofodu uriga eghá urie, “Namonde anda Agho Darimi Nangu Undari feferava, enembo sonembari-du reiria, aĩ? Data amburari-du reiria? Kotú sonembota jebugari-du reiria, aĩ? Númandava mema utari-du reiria? Gigige!” aghá ririeta, númane mino undava gaga donu rari mana-mana egeguturie. \p \v 5 Númane aghá urieta, umó neno akuago ea, númanenu tatasegea gia, irurea biruru urota, kotú umó aná enemboda neno rova akuago gerurie-gea, neno mema urota, aná embódu eghá ririe, “Inda ingo ruruge!” aghá ririeta, aná embó unda ingo Iesu dava ruruguturieta, taubana urie. \v 6 Aghá urieta gigigea, Moses da Gaga Kaifa kakato* erea aria bubua, Herot da ambo nimbide desea, Iesu dedegota amburari-du manaka gaegeguturie. \s1 3:7-12 Enembo Sao Kasava Iesu Dava Danode Uria Re. \p \v 7-8 Iesu unda ambo nimbide dano aná naa doa serigea aria, sao jojabe ragaro Galili anava bububuguturie. Aghade, enembo oruaruabe númanda ambova igiguturie. Atá, númane ená roo endavareta fufuguturie. Galili enembo, Judia enembo, Jerusalem enembo, kotú Idumea roo endava enembo, kotú Jordan uvu betu yoveni fefera vitari kena enembo, kotú Tair Saidon roo endava naa ijoijokokode, bogu naava enembo dano Iesu dava fufuguturie. Anada bee mo, Iesu da donu eta uria, anada bingá niningiguturie-gea, dano yuyumbea, númanda ambova igiguturie. \p \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Mak 4:1; Luk 5:1-3\x*Aria bubua, kambesi gigimbuturieta jariturie-gea, Iesu unda ambo nimbimi ghaa* eini simbugari-du, ririe. Anada bee mo, rourogo aná enembomi umó mimauve-degea, amindu ririe.\fig |src="22 CrowdLake_BA03019BW.tif" size="col" loc="3:7-12" ref="Mak 3:9" \fig* \v 10 Anada bee mo, sei kae bubugea vitiria enembo oruaruabe Iesu na ririeta, jejebuguturia-du, enembo kae bua vitiria enembomi unda tamova righaita furia, kambesi gigimbuguturie. \v 11 Aghá urota, enembo avodava taimu akokogomi asuguturieta irirota, umó gigiguturia aná, númane taimuda anomi fufugegutueta, unda eka tuva jujuguturota, koko regeguturota, eghá regeguturie, “Imó aná God da Mendi re.” \v 12 Aghá regegutueta ningia, Iesu númane rourogo umó avouro ananu isagha egegauve-degea bureguturie. \s1 3:13-19 Iesu Unda Ambo Nimbi 12 Gategea Rururia Re. \r (Matyu 10:1-4; Luk 6:12-16) \p \v 13 Aghade, Iesu aria dafaruva vitia, embobo avonu-avonu unda uno uria, aná nuenembo ghogho ririeta, undava fufuguturie. \v 14 Furia buburiturieta, umó aná embobo dano 12 gategea bua, númandu eghá ririe, “Nímane aná anda ambo nimbi re. Amindu nímane namonde danode deĩ aita rosore. Kotú nímane ya, minono rari-du rirota, \v 15 taimu akokogo tuvota bubarida anonu utota bua igigaita rosoravore.” \p \v 16 Gateguturota, Saimon da ragaro reka “Pita” ririkurie. \v 17 Dumeni mo, Sebedi da sasingu, Jems ungá Jon ghanu gateguturie. Aghá ea doa, númanda ragaro reka aná \tl Boanerjes\tl* ririkurie. Anada bee mo, “aná sasingu númane tararago” re. \v 18 Kotú embobo dumeni aná evere: Andru, Filip, Bartolomyu, Matyu, Tomas, kotú Alfius da mendi Jems, Tadius, Saimon da akau unda ragaro eini “Tuvari kato” re.\f + \fr 3:18 \ft Ii, gaga \xt Eka 1:13 \ft anada tuva gaga \+it tuvari kato\+it*du daiyagha gembari vitia-nu irugadi reisi-rere!\f* \v 19 Keriot embó Judas. Iesu bua gitofoda ingova ututuria, umó re. \s1 3:20-30 Iesu Mo, Avoda Anomi Reaveta, Taimu Mane Vorea Airo Ita Uri? \r (Matyu 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Anada ambova Iesu kambo einiva teterurieta, enembo oruaruabe rekago desuturieta, Iesu unda ambo nimbide asumbea, undari, undidigarida goroto eini jo tambambi re. \v 21 Númane jo undaride uvude undambi iririgutueta, Iesu da jamena ningia, eghá regeguturie, “Umó beforo dinunu etua-jogo,” aghá rea, umó nandia bua igigaita egeguturie. \p \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Mat 9:34; 10:25\x*Aghade, Moses da Gaga Irugari kakato* Jerusalem reta fufuguturia-mi eghá regeguturie, “Aná taimu akokogoda barirari Belsebul (o Satan reta rosora) unona ano Iesu du utuaveta bua, anami taimu akokogo tuviaveta isaghava bubuta rousue.” \p \v 23 Aghá regeguturieta, Iesu na númane ghogho ririeta furia bububuguturieta, númandu kasia eini eghá ririe, “Satan daiyagha undufako bua fugadu? Aná tofo umouvego! \v 24 Atá nímane ananu nundubea gigige! Frovensi einida natofo besiga ea, rorova sarigadua, aná frovensida ano righia yause-yause aita rouvie. \v 25 Ari dabako aghago naa eini, kotú abua eini besiga ea, rorova sarigadua, aná naa kotú abua jo ano ea jiria irambi aita rouvie. \v 26 Atá, nímane amó Satan da anomi taimu bua fugari gaa rirota amindu, amó Satan da eini reisi-reravore. Atá, rata niningigadi! Satan da natofo, númane tofo-tofo besiga ea, rorova sarigadua, númane jo ano ea iririgambi aita rousue. \v 27 Atá, imó embó ano kato einida kambo bejea, unda eini-eini susughi aita nundubadora, sei unda eka ingo bundia itota vasiota-gea, ambova unda eini-eini bua yari, aná rauko re. Ari dabako aghago amó Asisi Kakarada anomi, Satan da ano buregea doa reaveta, unda taimu mane fuava bubuta rousue.” \p \v 28 Amindu rea, Iesu eghá ririe, “Nundubea gigige! Amó gaa bee rere. Avona ari akuago ea, o gaga akuago rea, ambova unda ari-bari akokogo rouvia-nu isagha adua, God unda ari-bari akokogo nundubea gia doaita rouvie. \v 29 \x - \xo 3:29 \xt Luk 12:10\x*Atá, avona Asisi Kakarada bingá fara adua, God aná ari akuago jo nanjigo aghade nundubea gia doambi aita rouvie, tumanadu aghá iraita rouvie.” \v 30 Iesu aghá riria-da bee mo, Moses da Gaga irugari kakato sei eghá regeguturie, “Iesu dava taimumi asugea vitie.” \s1 3:31-35 Iesu Da Ayade Unda Jamenadeda Umó Tava Uria Re. \r (Matyu 12:46-50; Luk 8:19-21) \p \v 31 Anada ambova, Iesu unda jamenade kotú unda ayade furia bubua, isaghava jiria, umó furá bubari-du regeguturie. \v 32 Enembo oruaruabe Iesu fugea rorogea asusumbea vitiria-mi, regeguturie, “Nie, inda jamenade isaghava jijiregea irirota, imó ya bubadi gigigaita uno rousue,” \v 33 Aghá regeguturieta, umó mino eghá ririe, “Anda ayade, kotú jamenade mo avouvi?” \p \v 34 Aghá rea, aná enembo asusumbea, umó rorogea vitiria ananu, gerurota ririe, “Gigige! Anda ayade jamenade, aná evere. \v 35 Avona God da unonu adua, anda aya, anda ikoko mendi kotú anda ariri gharovu, aná númane re.” \c 4 \s1 4:1-9 Aayo Govari Katoda Kasia Re. \r (Matyu 13:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Luk 5:1-3\x*Iesu aria, Galili sao jojabeda betuva rekago tutuno ea irugaita ueta, enembo oruaruabe furia, undava danode ea, kambesi gagajeguturie. Aghá uria-du, ghaa* eini uvuva fẽ ueta gerurie-gea, umó aria vorea, aná ghaa rova asumbuturie. Aghá urieta, natofo dano bubua, uvu betuva jijireguturie. \v 2 Aghade, Iesu númandu gaga dumeni iruguturota, kasia eini eghá ririe, \v 3 “Nundubea gigige! Embó eini erea, unda aayova farava vee govaita rea iye. \v 4 Iya bubua, tutuno ea, vee gogotea bua ghasio etue. Etueta, vee dumeni begatava vovoregetueta, di manemi etia undidigetue. \v 5-6 Kotú vee dumeni mo, singoi endava vorea, tutumi batuma-batuma etue-tago, enda ghandiba bee irambi-gea, feferami evia, riribu gambambi, sibi-sibi ea, gharasa etue. \v 7 Kotú vee dumeni, aná vive gingideda rova vorea, vivegha danode vitie. Amigha vitieta, vivemi afuregea sidara etueta, jo bee ambi etue. \v 8 Kotú vee dumeni enda taubanava vorea vivitigetue. Vivitigea, bee ririkigetua mo, dumeni 30, dumeni 60 o dumeni 100 aghago ririkigetue. \p \v 9 Nímane avona nghaĩde iradora, nghaĩ javea ningia goghó egege!” Iesu na aghá ririe. \s1 4:10-20 Iesu Kasia Riria-da Bee, Aná Evere. \r (Matyu 13:10-23; Luk 8:9-15) \p \v 10 Enembo Iesu doa igigituria-da ambova, Iesu da ambo nimbi 12 de dano númanda kokomana dumenide furia, undava kasiada beedu uriga egeguturie. \v 11 Uriga ueta, Iesu númandu ririe, “Nímane anda ambo nimbi-gea, Afa God daiyagha unda natofo* kaifa eta rouvia-da gaga dumeni kivu uria-da bee nímandava isagha eta rore. Kotú, enembo dumenidava gaga dano kasiami irugeta rore. \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Is 6:9-10\x*Aghá irugeta rora-da bee mo, evere: \q1 ‘Dibemi gari re-tago, gambigo egegari-du rea, \q2 kotú nghaĩmi ningari re-tago, ningambigo egegari-du rirota, \q2 aghá eta rore. \q1 Gia tanana urota, gaga niningigasua mo, \q2 númane neno kaverea, ari akokogo isagha egegasueta, \q2 nundubea gia doasire.’ \m God da gaga ananu nundubuturota, kasiami irugeta rore.” aghá rea sidara urie. \p \v 13 Anada ambova, Iesu númandu uriga urie, “Nímane daiyaghami kasiada beedu mana-mana roso? Ambova amó rekago kasia radora, nímane daiyagha gigigado? Atá, kasia retora-da bee isaghava rata niningigadi. \v 14 Aná vee aayo govari katomi govetua, aná God da Gaga re. \v 15 Vee dumeni emborova vovoregetua-da bee mo, evere. Enembo avona God da Gaga nininguaveta, Satan fuava, God da Gaga númanda neno rova rougea buta rouvia, ananu re. \v 16 Gari dabako aghago, vee dumeni singoi endava jua vovoregetua-da bee mo, evere: enembo avona God da Gaga niningigea, gangorogha buta rousua, aná númane re. \v 17 Tago, númanda gaabee ari jo jojabe irambi-gea, fefera tufoko irirota, númane gaabee egegutua-tago, dara o bouvu dumeni siroradua mo, riribu gambambi ea, gharasa ata-gea, God Afadu goitu fotaita rousue. \v 18 Vee dumeni vive gingideda rova vovoregetua, anada bee evere. Enembo dumeni God da Gaga ningita rousue. \v 19 Tago, ambova númane irirota, eini-eini oruabenu neno nundubuturota, gugua-ghayafadu muu dirota, tamo firída uno ambo-ambo eta rousua-mi, God da Gaga gajituaveta, númanda gaabee arida bee jo sirorambi eta rouvie. \p \v 20 Avotago, vee dumeni enda taubanava vovoregetua, anada bee, evere: enembo avona God da Gaga ningia bua, kaifa eta rousua-mi, aná dumeni 30, dumeni 60 o dumeni 100 aghago ririkigeta rousue.” kasia riria-da bee Iesu na aghá isuri urieta niningiguturie. \s1 4:21-25 Nanefada Kasia Re. \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 \x - \xo 4:21 \xt Mat 5:15; Luk 11:33\x*Iesu rekago kasia eini eghá ririe, “Namonde amó nanefa jo ovu rova fendambi eta rosore, o jo ghaito tuva nungambi eta rosore. Namonde amó nanefa jirari sinakefiva itiaveta janimbeta rouvie. \v 22 \x - \xo 4:22 \xt Mat 10:26; Luk 12:2\x*Anada bee mo, eini-eini oreki nungia vitia, ambova furá isagha ata gigigari-du rea, nungiturie. Kotú eini-eini oreki kivu etueta vitia, aná ambova isaghava minono rata niningigari-du kivu urie. \v 23 Ená gaga retora, nghaĩ javea ningia goghó egege!” \p \v 24 \x - \xo 4:24 \xt Mat 7:2; Luk 6:38\x*Aghá rirota, umó rekago eghá ririe, “Nímane donu ningadora aná, nundubea goghó egege! Nímanda aito daiyagha komanadava fugadora, God nímandu aito dabako aghago fugiturota, dumeni etova utota bubugaita rosoravore. \v 25 \x - \xo 4:25 \xt Mat 13:12; 25:29; Luk 19:26\x*Anada bee mo, Enembo avodava eini-eini oruabe\f + \fr 4:25 \ft Kaverea ii, \xt Mat 13:12 \ft gaga \fq eini-eini oruabe \ft isuri rouvia-da gaga ingiso tuva gadi! \f* iradua, anada etova oruabe utota baita rouvie. Tago, enembo avodava itoko iradua, aná rougea baita rouvie” Iesu na aghá ririe. \s1 4:26-29 God Da Natofo Daiyagha Siroreta Rousua-da Kasia Re. \p \v 26 Iesu aghá rirota, kasia eini eghá ririe, “God da natofo* daiyagha oruabe eta rouvia, aná eghá re. Embó eini umó vee gogotea bua, endava ghasio ea dotuturie. \v 27 Aghá ea doa, anada ambova tumba onembo umó ya eviradua mo, kotú ya niavo deĩ uradua mo, aná vee batuma ea, vititigeta rouvie. Aná gari daiyagha vitita rouvia, aná umó gambi eta rouvie. \v 28 Endami ano unuka ututuaveta vee batuma ea vitia, bee righia momosa eta rouvie. \v 29 \x - \xo 4:29 \xt Joel 3:13\x*Momosa adua, aná embó eghá aita rouvie. Barida fefera bubia-du rea, embó unda buro kakato ninengota ya vikokomi divegea bubugaita rousue. Gari dabako aghagonu, aná enembo dumeni tutuno ea, God da Gaga nininguaveta gaabee ari sirorutuaveta, numane fuava unda sasingu eta rouvie,” aghá ririe. \s1 4:30-34 Ika \tl Mastadi\tl* Da Kasia Re. \r (Matyu 13:31-32, 34; Luk 13:18-19) \p \v 30 Iesu ika ijoko, unda ragaro \tl mastadi\tl*\f + \fr 4:30 \ft Ená ika ragaro \ft \+tl mastadi\+tl* retora, namonde andava tefo re. Israel dava vitie.\f* nu nundubuturota, kasia eghá ririe, “God da natofo* daiyagha oruabe eta rouvia, \v 31 aná ika \tl mastadi\tl* da veemi vorea, batuma ea vitita rouvia, aghago re. \tl Mastadi\tl* da vee mo, ijoijokoko re. Umó jo ika dumenida veego irambi re. \v 32 Tago vurinu, embó einimi bua ya, unda aayova govota vitadua, aná aayova vitia undari dumeni doa serigeta rouvie. Numbobe yavuava fafatu sarigeaveta, utumu siroreaveta dii mane fuava, númanda mogha utumuva gambuta rousue. Gari dabako aghago, God da Natofo tutuno iiava, oruabe eta rousue,” aghá ririe. \p \v 33 Iesu aná enemboda beforo gari, kotú neno nundubari gerurota, kasia aghagonu simbugea, númane irugeta urie. \v 34 Kasia tefo gaga eini jo rata, natofo jede niningigambi re. Avotago, umó unda ambo nimbide númane nenuka iririguturota, gaga dano isaghava reaveta niningigeta urie. \s1 4:35-41 Iesu Ririeta, Yaura Yavata Tukú Ea, Binono Uria Re. \r (Matyu 8:23-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Fefera anada tumbade, Iesu umó ghaava* irirota, unda ambo nimbidu eghá ririe, “Egege, namonde sao yoveniva rekimbea igigore!” \v 36 Aghá ririeta, unda ambo nimbi ghaava vorea, aná enembo avo desea vitiria doa, númane ghaa dumenide siregea, sao yoveniva rekimbea aria, \v 37-38 rorova buburitueta, yaura yavata akuago bee erorurie. Erea, ghaa dea rosaita itoko ueta, Iesu ghaa ambova guto ga evirota irieta, unda ambo nimbimi evuruturieta, dibe fangiturieta, undú eghá ririe. “Irugari kato, namonde amó ambua sidara egegaita rosore. Eghá ua mo, imó daiyagha nundubambi vasia reve?” \fig |src="23 CalmStorm_IB04122gr.jpg" size="col" loc="4:37-39" ref="Mak 4:37-38" \fig* \p \v 39 Aghá regeguturieta, umó erea, yaura bureguturota, ininigha be fugia ririe, “Do! Binono ege!” aghá ririeta, yaura yavata tukú ea, binono urie. \v 40 Aghá urieta, umó númandu eghá ririe, “Nímane dodu oru egegeto? Nímandava gaabee ari tefo re,” \p \v 41 Aghá ririeta, númane oru ea, mino-mino rea niningiguturie. “Ariee! Ená embó daiyagha ro? Unona retueta, yaura yavata unda gaga ningie. Ari eghago, jo enemboda arigo irambi re.” \c 5 \s1 5:1-20 Iesu Na Ririeta, Taimu Akokogo Embó Einidava Asugea Vitiria, Doa Vovorurie. \r (Matyu 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Iesu unda ambo nimbide dano sao jojabe, ragaro Galili, anava rekimbea aria, Gerasa enemboda roo endava, teteruguturie. \v 2 Terua, ghaa* ga doa vivitua mo, embó eini taimu akokogomi asuguturieta vitiria, umó uje singoi too ghambari rovareta bubua vorefuria, númane tafirie. \v 3-4 Aná embó umó kambo tefo re, umó aná uje singoi toova irita urie. Embobo fuava, umó nandia eka ingo \tl seini\tl* manemi bundeta urie. Aghá egegeta urie-tago, umó erari \tl seini\tl* mane bununu eaveta, enembo umó nandia bundari mana-mana egegeta urie. \v 5 Tumba onembo umó uje kasava ooto itiva biruru urota, koko rea, singoimi unda tamo vegea isorisori eta urie. \p \v 6 Aghade, umó airo bee jiria, Iesu gerurie-gea, sumbua furia, dibe kena jua, koubomi jengiruturie. \v 7-8 Aghá ea, aná embó be jojabe koko rirota, eghá ririe, “Iesu, imó God Iti Bee Itivada mendi re. Imó andú donu aita uno ro? God da dibeva indava benunu rore. Andú mema mania utata!” Aghá riria-da bee mo, Iesu sei taimu aná embóda tamo roo doa serigari-du ririe-tago, jo bubambi irieta, \v 9 Iesu undava uriga eghá urie. “Inda ragaro doro? Rege ningore!” ririeta, mino eghá ririe, “Námanda ragaro ‘Oruabe re.’ Anada bee mo, námane oruabe desea vitere. \v 10 Námane benunu rosore. Mania námane ninengota ená kambesi doa, kambesi einiva igigari-du rata!” \p \v 11 Aghade, gudoro jo airo bee irambi, anava naa oka mane oruaruabe 2,000 aghago undari undidigutueta gigiguturie. \v 12 Aná taimu akokogomi, Iesu du benunu eghá egeguturie, “Námane ninenge-gea, ya naa oka maneda tamo rova teterugore!” \v 13 Aghá regeguturieta, Iesu “Avore!” ririeta, taimu akokogo mane aná embó doa uvugea bububugea aria, naa oka manedava asusuguturieta, aná naa oka mane dano sumbua, kokava voraria, saova undidigea ambubuguturie. \p \v 14 Aghá egegutueta gigigea, aná naa oka mane kaifa kakatomi susumbugea aria, aná bogu naava bubua, kotú kasava vitiria naa dumeniva bububugea, númane donu geruria, aná isagha egeguturieta, enembo dano niningiguturie. Niningiguturie-gea, númane erea, aná gaga riria-da beenu niningigaita, kotú gigigaita rea, \v 15 Iesu dava fufuguturie. Furia bubua, aná taimumi asuguturieta, beforo biruru ea vitiria embó, unda nundubari taubana urieta, umó boo urua asumbea irieta gigiguturie-gea, oru egeguturie. \v 16 Atá Iesu daiyagha urieta, taimu akokogo aná embó doa vorea aria, naa oka mane dava asusuguturieta vorea, uvuva undia ambubugea sidara uria-nu, aná avona númanda dibemi gigiguturia-mi, isagha egeguturieta, natofo niningiguturie. \p \v 17 Niningigea, Iesu númanda kambesiva vitiria-nu doa serigari-du regeguturie. \v 18 Regeguturieta, Iesu aria, ghaava vovorueta, aná embó taimu akokogoda asusugea vitiria-mi furia, Iesu dava uriga urie, “Amó angá yara?” \v 19 Aghá ririeta, Iesu undú eghá ririe, “Tefo, imó jo namonde yambi aita roravore. Imó kaverea, inda enembo totofo dava ii! God indú neno mema urota, imó daiyagha sonembetueta jebugetora, ananu isagha ege, inda kokomana niningigoe!” \v 20 Iesu aghá ririeta, aná embó kaverea aria, frovensi Dekafolis\f + \fr 5:20 \ft Aná ragaro \ft \+tl Dekafolis\+tl* Baruga gaami mo, aná bogu naa mane ingo yoveni-yoveni re. Anada bee mo, \+tl Dekafolis\+tl* Frovensi avo naa jojabebei ingo yoveni-yoveni irita urie.\f* anava biruru urota, Iesu undava donu uria-nu, reaveta, enembo dano niningigea duduku-dadaka ea, mana-mana egegeta urie. \s1 5:21-43 Iesu Evetu Eini Ririeta Jebuguturie. Kotú Ariri Eini Ririeta Amburarivareta Jebugea Erorurie. \r (Matyu 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Iesu unda ambo nimbide dano kaverea, sao jojabe rekimbea aria, ghaa* ga vitia jijiregutueta enembo oruaruabe furia, umó fugea rorogea jijireguturie. \v 22 Aghá egeguturieta, nghaĩ itari kamboda* beforo righari eini, ragaro Jairus na furia, Iesu gia, unda eka tuva jua vavosurie. \v 23 Aghá urota, ininigha undava benunu urota, eghá ririe, “Ariee! Anda ariri ijoko kae bua amburaita itoko rouvie. Fu ya, inda ingomi tamova righadi, jebugoe!” \p \v 24 Aghá ririeta, Iesu erea, numonde arie. Enembo oruaruabede dano umó fugea rorogea igiguturie. \p \v 25 Irueta, evetu eini furia, umó rorova tafirie. Aná evetu umó tatangu kae bua, tatangu gutiturota, ghaeko 12 sidara urie. \v 26 Umó ingi embobo dumenidava sonemba baita iru-furu eta urie-tago, númanda ingi ututa uria-mi, umó jo jebugambi re. Umó mema tumanadu itatama urota irita urie. Aghá urota, ingi embobodava yari furari urota, unda guri fugea, sidara urie. Urie-tago, unda kae jo sidara ambi irirota, aria jojabe urie. \v 27 Aná evetu Iesu da bingá ningia erea, natofoda rova unda ambova aria, \v 28 unda tamo asugari sokuava ririkurie. Aghá uria-da bee mo, umó eghá nundubuturie, “Amó tefo, unda tamo asugariva righadora, amó jebugaita rore.” \p \v 29 Aghá nundubea, Iesu da tamo asugariva ririkueta, unda tatangu kae gaimbo ambi tukú ueta, itatama urota, “Amó jebugetore.” \v 30 nundubutueta, Iesu unda ano avodava rekimbuturia, umó tofo itatama urie. Itatama urota, tutomi enemboda rorova kaverea jiria eghá ririe, “Avona anda tamo asugariva righi?” \v 31 Aghá ririeta-gea, unda ambo nimbimi regeguturie, “Imó dodu aghá rere? Namonde amó natofomi fugea rorogetueta reisi-fora mo, avona imó sinia righari-du rere?” \p \v 32 Tago, Iesu umó avona unda tamo asugariva ririkuria-nu, gaita kavere-kavere, urie. \v 33 Kaverea gerueta, Iesu na undava daiyagha urieta jebuguturia, ananu nundubuturota, aná evetu umó orugha eka ingo dadada urota, Iesu dava aria bubua, unda eka tuva koubumi jengirea, undava donu siroruturia-nu dano, Iesu du ririeta niningurie. \v 34 Aghá ririeta, Iesu undú eghá ririe, “Anda ariri, inda gaabee arimi imó jebugetoravore. Aghá-gea, siriri indava iroe! Ii, jebugea iradi!” \p \v 35 Aghá ria, aghi kakato dumeni Jairus da kambovareta furia bubua, Jairus du eghá regeguturie, “Ariri ambue. Amindu rea, mania ená Irugari kato bua yaita nundubata!” \v 36 Aghá ririeta, niningurota, Iesu na Jairus du eghá ririe, “Mania oru ata! Gaabee ege!” \p \v 37 Aghá rirota, rourogo enembo numonde dano yauve-degea bureguturie. Buregea, Iesu na Pita, Jems kotú Jems da ikoko Jon, aghá bua numonde dano igiguturie! \v 38 Aria, Jairus da kambova bububuguturia enembomi yove gaje rieta, dari sorara ueta gigiguturie. \v 39 Iesu aria, aná kambo rova terua, númandu eghá ririe, “Nímane dodu yove gaje regeguturota, dari sorara roso? Ená ariri jo amburambi re, umó evo rouvie.” \p \v 40 Aghá ririeta, númane erea, umó kuvia gegha regeguturia-du, Iesu númane tuviturieta, buburiturieta, aná aririda nue numamo kotú unda ambo nimbi bakode numonde dano aria, aná aririda evari kambesiva teteruguturie. \v 41 Terua, Iesu aná ariri ingova righia eghá ririe, \tl “Talita kumi!”\tl* anada bee mo, “Anda ariri, eradi rere.” \v 42 Aghá ria aghade, aná ariri jebugea erorurie. Aná aririda ghaeko aná 12 re. \p Aghá-gea, umó iru-furu ueta gia duduku-dadaka ea, mana-mana egeguturie. \v 43 Mana-mana egegutueta, Iesu aná enembo rourogo natofo dumenidu isagha ata niningigauve-degea ininigha bureguturota, aná ariri undari utota undari-du ririe. \c 6 \s1 6:1-6 Iesu Da Natofo Nasaret Enembomi Erea, Umó Fara Egeguturia Re. \r (Matyu 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Iesu erea, aná naa doa, unda ambo nimbide dano unda naa Nasaret aria bububuguturie. \v 2-3 Bubua irirota, Nangu Undarida feferava erea, nghaĩ itari kambova* aria terua, tutuno ea iruguturie. Irugutueta, enembo unda gaga riria-nu niningigea, duduku-dadaka ea eghá regeguturie. “Gigige, kambo itari kato namonde vitia mo, umó ra? Unda nue aná Meri unda jamena Jems Josep Judas de kotú Saimon re. Aghago unda gharototode dano eve namonde vitere. Númane dano ená naa enembo re. Umó jo embó jojabe eini irambi re. Amindu unda ano kotú neno nundubari niavo rururi? Umó daiyagha-daiyagha neno nundubuturota, ivata anogha dumeni-dumeni etueta siroretueta, reisi-gerore?” aghá rea, neno akokogo ea, umó fara egeguturie. \p \v 4 \x - \xo 6:4 \xt Jon 4:44\x*Aghá urieta, Iesu mino númandu eghá ririe, “Ferovetada gaga enembo dano ningia, umó kakara egegeta rousue. Tago, feroveta tofo unda natofo, kotú sasingudemi, umó jo gaabee egeguturota, kakara ambi egegeta rousue. Amó nímanda eini re. Aghá-gea, nímane gari dabako aghago andú eta rosoravore. Amó jo gaabee ambi eta rosoravore,” aghá ririe. \v 5 Enembo jo gaabee ambi uria amindu, umó ivata bouvu bee, kotú anogha oruago ari jo inono ambi urie. Unda dabako uria aná evere: umó kae bua irari enembo dumenida tamova unda ingomi righia ririeta jejebuguturie. \v 6 Enembo jo umó gaabee ambi egeguturia-du, Iesu duduku ea, mana-mana urota, Nasaret naa doa, naa dumeni, Nasaret da kasava vitia, anava biruru urota, enembo irugeta urie. \s1 6:7-13 Iesu Unda Ambo Nimbi 12 Nu Ninenguturieta Igiguturie. \r (Matyu 10:5-15; Luk 9:1-6) \p \v 7 Iesu unda ambo nimbi 12 nu aghi urieta, undava fufuguturie. Furia bububuguturieta, númane gategea ungagha-ungagha ninenguturie. Ninenguturota, umó taimu akokogo tuvarida ano númandu ututurota, \v 8 \x - \xo 6:8 \xt Luk 10:4-11\x*eghá ririe, “Nímane jo tutumi kaverea furambi aita rosoravore. Avotago, nímane eini-eini oruabe jo bua yambi egegaita rosoravore. Undari, guri kotú etota mane mania bua igigata! Nímane besia nuenembo bua igige! \v 9 Nímanda eka andoro kotú nímanda tamo asugari asugea yaita rosoravore. Avotago, mania tamo asugari eini bua igigata. \v 10 Ya, naa einiva bubua, kambo niavo teterugota, enembo ‘Orokaiva!’ rirota, ghaito teno fufugegea gangorogha nímane bubugadua mo, aná kambova iririguturota, buro egegadi! Sidara ata, aná naa doa igige! \v 11 \x - \xo 6:11 \xt Eka 13:51\x*Kotú, enembo avona jo nímandu ‘Orokaiva!’ rirota, ghaito teno fugambi egegadua mo, aná naa doa seriguturota, nímanda eka ghandada avo dodovire-gea, númane ari akokogo rousua-nu tanana egegaita rousue.” Iesu aghá rea, númane ninenguturieta igiguturie. \p \v 12 Númane aria bubua, enembo neno kaverari-du rirota, minono reta egeguturie. \v 13 \x - \xo 6:13 \xt Jem 5:14\x*Kotú númane taimu akokogo oruabe tuviturieta, enemboda tamo rovareta fuava isaghava bububugeta urie. Kotú númane ika ragaro \tl olivi\tl* da muu sifirieta vitiria-mi, kae bua irari enemboda tamova gharea reaveta jejebugeta urie. \s1 6:14-29 Jon Bafutaito Ari Kato Derurieta Ambubuturia-da Gaga Re. \r (Matyu 14:1-12; Luk 9:7-9) \p \v 14 \x - \xo 6:14 \xt Mat 16:14; Mak 8:28; Luk 9:19\x*Númane donu egegeta uria anada bingá, arieta Kini Herot niningurie. Anada bee mo, Iesu da bingá aná naa nanjogova sarigea aria, fafate urieta niningiguturie. Niningigea, enembo dumeni Iesu du eghá regegeta urie. “Jon Bafutaito Ari Kato God na ririeta, amburari vareta jebugea erora-jogo. Amindu umó ano jojabe bua, ená ari ivata anogha eta rouvie.” \v 15 Kotú enembo dumeni eghá regegeta urie, “‘God da feroveta ragaro Elaija rekago kaverea furaita rouvie,’ riria, aghajora, umó ra-jogo,” Kotú dumeni eghá regegeta urie. “Umó God da feroveta eini mambube maneda feferava irita uria ra-jogo,” \p \v 16 Kotú, Kini Herot aná bingá ningia, umó eghá ririe, “Jon Bafutaito Ari Kato anona ririeta, ukó diveguturieta ambubuturia, unona amburarivareta jebugea erea vitie.” \v 17-18 \x - \xo 6:17-18 \xt Luk 3:19-20\x*Anada bee mo, Herot Jon dava eghá urie. Herot na unda ikoko Filip da evetu ragaro Herodias, unda ufuva yagera uria-du, Jon erea, Herot du gaga eghá reta urie. “Imó aná evetu yagera urota, agho dari bejitureravore.” Aghá reta uria-du, Herot na ririeta, unda embobo dumeni aria, Jon nandia bundia bua aria, diburava ituturie. \p \v 19 Amindu, Herodias umó Jon du neno akuago urota, umó data amburari-du uno urie. Urie-tago, Herot umó fafota urie. Amindu aná evetu Jon dari mana-mana urie. \v 20 Mana-mana uria-da bee mo, Herot geruria mo, Jon embó taubana kotú kakarago bee re. Aghá-gea umó Jon du oru urota, umó tavo eta urie. Tavo urota reaveta, Jon fuava undava gaga reaveta ningia gangoro eta urie. Tago, umó mana-mana urota, nundubari jojabe eta urie. \p \v 21 Herodias Jon daita nundubuturota irieta, Herot da sirorari fefera furia buburiturieta, umó goroto tafirota eghá urie. Herot gavanada kokotofu unda mene-mene ari kakatoda babarigari, kotú frovensi Galili da embobo jojabebei aná frovensiva irita uria-nu, dano aghi jufirieta furia, danode egeguturieta, númandu banau urie. \v 22 Banau ueta, Herodias da ariri aria terua, daa didivueta gia, Herot unda esega enembode dano gangoro egeguturie. Amindu, Herot na aná ariridu eghá ririe, “Inda uno rege, ningore! Imó dodu benunu adora, amó indú utaita rore!” \v 23 Aghá rea, be anogha gajiturota eghá ririe, “Imó donu uno adora-nu, rege utaitare! Anda kaifa eta rora roo enda gategota, dibe ungagha ata, dibe eini baita radora, amó utaitare.” \p \v 24 Aghá ririeta ningia aria, nuedava bubua rea niningurie. “Amó donu benunu a?” ririeta, nue mino undú eghá ririe, “Imó Jon Bafutaito Ari Katoda beforonu benunu ege, utoe!” \p \v 25 Aghá ririeta ningia, aná ariri kaverea, bibitami sumbua aria, kini dava bubua, benunu urie. “Jon Bafutaito ari katoda beforonu divegea tevova fendia utota, bofu, bare!” \p \v 26 Aghá ririeta ningia, Kini Herot neno mema urie. Tago, esega enembo banauva buburituria-da dibeva be anogha gajituria-nu nundubea, umó verua ea, aná aririda benunu ningia doari mana-mana urie. \v 27 Aghá riria-du, unda mene-mene ari kato einimi, dibura kambesiva Jon da ukó divegea, beforo bua furari-du ninenguturieta arie. \v 28 Aria, dibura kambesiva terua, Jon da ukó divegea, beforo tevova fendia bua furia, aná ariridu ututurie. Ututurieta bua aria, nuedava ututurieta rururie. \p \v 29 Aghá egeguturieta, Jon da ambo nimbi aná bingá niningigea doa aria, unda tamo bua furia furuguturie. Jon da amburari aghá uria-nu nundubuturota, Herot na Iesu da bingá ningia, Jon kaverea furari gaa nundubuturie. \s1 6:30-44 Iesu Ririeta, Undari Diguturieta, Embobo 5,000 Undidiguturieta Inono Uria Re. \r (Matyu 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-14) \p \v 30 Aghá egeguturia-da ambova, Iesu da ambo nimbi kaverea furia bubua, númane donu egeguturia-de kotú iruguturia-de dano, Iesu dava isagha egeguturie. \v 31 Aghá regeguturia-da ambova natofo jede númandava yari furari egegutueta, Iesu unda ambo nimbide dano asumbea, undari undidigarida goroto jo tambambi re. Amindu, Iesu númandava eghá ririe, “Fufuge, namonde itoko airo ya, enembo tefo kambesiva nangu undidigore!” \v 32 Aghá rea, ghaava* vorea, enembo tefo kambesiva rekimbea igigutueta, \v 33 enembo oruabe dibe fugia, númane sao jojabeva rekimbutueta gigiguturota, númane tanana egeguturie. Amindu, númanda naa dano doa, uvu kasava sei susumbugea aria bububuguturie. \p \v 34 \x - \xo 6:34 \xt Num 27:17; 1 Kgs 22:17; 2 Chr 18:16; Ezek 34:5; Mat 9:36\x*Iesu ambova bubua, ghaa ga vitia geruria mo, natofo jededu neno mema urie. Anada bee mo, númane eto-bato oka ragaro sifi, kaifa kato tefo, aghagonunundubea, tutuno ea, irugari dibe eini be eini númandu iruguturie. \v 35 Irugutueta, jama ueta, unda ambo nimbi 12 furia, undava eghá regeguturie, “Fefera sidara etue. Kotú, ená kambesiva enembode kambode tefo re. \v 36 Amindu rea, ená enembo ninenge ya, naa dumeni itoko airo anava guri utua, undari bua undidigoe!” \p \v 37 Aghá regeguturieta, Iesu númandu eghá ririe, “Undari nímanena ututuge, undidigoe!” aghá ririeta, númane mino undú eghá regeguturie, “Imó rei-nundubutora mo, námane ya marabe 8 buro ea barida inono gurimi* farava bua furá utota undidigari-du rirota rera, aĩ?” \v 38 Aghá regeguturieta, umó númandava eghá ririe, “Nímandava farava nanjogo ro? Ii, gigigadi!” ririeta, númane aria gia doa kaverea furia, undava regeguturie, “Farava ingari ingo yoveni kotú uvu oka ungagha re,” \v 39 Aghá regeguturieta ningia, umó unda ambo nimbidu eghá ririe, “Enembo regege, unda dibe-dibe kirisava asusumboe!” aghá ririeta, númane aria, \v 40 regeguturieta, aná enembo dibe-dibe sarigea dumeni 100, kotú dumeni 50 aghago asusumbuturie. \p \v 41 Asusumbuturieta, Iesu aná farava ingari ingo yovenide uvu oka ungaghade bua, dibe jará ea uutuva urota, God Afadava “aiye” rirota, aná farava ingegebea, enembodu vesa egegota undidigari-du rea, unda ambo nimbidu ututurie. Aná uvu oka ungagha beago ingegebea, enembodu vesa urieta undidiguturie. \v 42-43 Vesa egeguturieta, bua dirieta, inono uria-da faravade uvu okadeda itoto dumeni dodoguturia-nu Iesu da ambo nimbimi erea bua, kanda jojabebei dano 12 fefendiguturie. \v 44 Embobo undari undidiguturia, aná inono 5,000 aghago re. Tago evevetu sasingu manede jo irugambi re. \s1 6:45-52 Iesu Uvu Etova Deĩ Ea Aria Re. \r (Matyu 14:22-33; Jon 6:15-21) \p \v 45 Undari undidiguturia-da ambova, jo gaimbo ambi, Iesu tatavami unda ambo nimbi ririeta, ghaava* vorea, yoveniva rekimbea naa ragaro Betsaida igigutueta, umó aná natofo nineguturieta tará egeguturie. \v 46 Aghá ea, umó ootova avo benunu aita yavurie. \p \v 47 Aghade, jama ea, fefera vovorurieta, umó unuka aná kambesiva irieta, númane ghaava rekimbea aria, rorova buburitueta, \v 48-49 yaura dibe kena furueta ghaa davituria, jo inono ambi urie. Aghá egegutueta, gerurie-gea, rifoda bingoiva Iesu vorea, uvu etova deĩ ea, unda ambo nimbidava arie. Aria, ghaa serigaita ueta, númane dibe fugia gigigea, taimu gaa rea, koko-koko regeguturie. \v 50 Anada bee mo, númane Iesu gerurota, dano orumi jajareguturie. \p Númane oru egegutua, Iesu gerurie-gea, amindu númandava eghá ririe, “Amó reta! Mania oru egegata! Ano egege!” \p \v 51 Aghá rea, Iesu umó aria, ghaa rova vivitueta, yaurada torú-torú sidara urieta gia, númane neno mana-mana egeguturie. \v 52 Anada bee mo, númane nendufa egeguturieta, neno fakara urieta, Iesu da ano númandava iruguturota, farava vesa urieta, natofo undidiguturieta, inono uria-da bee, númane jo tanana egegambi re. Aghagonu, umó númandava buburiturieta, yaura tukú ea, binono uria-de dano, númane jo tanana egegambi re. \s1 6:53-56 Kae Bua Irari Enembo Dumeni Iesu Na Ririeta Jejebuguturia Re. \r (Matyu 14:34-36) \p \v 53 Aghá egeguturia-da ambova, númane rekimbea aria, roo enda ijoko Genesaraet anava terua, ghaa* gaiturie. Genesaraet rera-va, kambesi gevoto, kotú anada rova naa ijoijokoko dumeni irita urie. \v 54 Ghaa ga vivitueta, enembomi dibe fugia, Iesu gia tanana egeguturie. \v 55 Tanana egeguturie-gea, númane tatavami erea aria, númanda kambesiva naa nanjogova bububugea, kae bua irari enembo bua, ghaitova itia, Iesu naa niavo iria-da bingá niningigea, undava fufuguturie. \v 56 Umó niavo irita uria, naa jojabebeide ijoijokokode kotú aayo dobova enembo unda bingá niningigea, kae bua irari enembo utua bari kambesiva bua fufuguturie. Bua furia bubua, Iesu na “avore” rata, aná kae bua vitiria enembo undava bubua, tefo unda eembo soriva sinia righia jejebugari-du, benunu egeguturie. Aghá egeguturia enembo dano, jejebuguturie. \c 7 \s1 7:1-13 Bebeta Arida Gaga Re. \r (Matyu 15:1-9) \p \v 1 Moses da Gaga Kaifa kakatode, kotú Irugari kakato* dumenide, Jerusalem reta furia bubua, Iesu dava danode egeguturie. \v 2 Danode egeguturia aghade, Moses da Gaga Kaifa kakatomi Iesu da ambo nimbi númanda ingo mane jo seseghegambi undari bua undidigutueta gigiguturie. \v 3 (Reisi-gerora? Moses da Gaga Kaifa kakatode kotú Jiusi enembode dano númanda mambube maneda evovomi donu iruguturia, ananu ambo-ambo egeguturota, ingo mane jo seghambi irirota, undari jo bua undidigambi eta rousue. \fig Ingo mane jo seghambi irirota, undari jo bua undidigambi egegeta uria re.|src="24 CereWash_LB00280Bscp.jpg" size="col" loc="7:2-3" ref="Mak 7:3" \fig* \v 4 Númane utua bari kambesiva reta kaverea fuava kambova terua, númane ingo seghambi irirota, undari jo undidigambi eta rousue. Númane aghade, mambube maneda nundubari dumeni kaifa urota, rorode, ovude, kotú tevode dano seseghegeta rousue.) \p \v 5 Amindu Moses da Gaga Kaifa kakato, kotú Irugari kakato Iesu du uriga egeguturie, “Dodu inda ambo nimbi namonde anda mambube maneda evovo iruguturia, ananu ambo-ambo ambi ingo dongorogha irirota, undari bua reisi-neindi?” \v 6 \x - \xo 7:6 \xt Is 29:13\x*Aghá regeguturieta, Iesu na mino númandu eghá ririe, “Nímane aghagago ari kakato-gea, God na daiyagha ririeta, Aisaia nímandu gefiria aná gaa bee re: \q1 ‘Ená enembo númanda bemi amó kakara ari gaa reta rousue-tago, \q2 númanda neno roo, aná airo bee re. \q1 \v 7 Númane amó tumogha baĩ eta rousue. \q2 Tago, bee eini tefo re. Amindu avo \q2 sonembari eini jo tambambi egegaita rousue. \q1 Anada bee mo, númane eto nenomi egeguturota, \q2 anda Gaga doa, enemboda irugaride, \q2 kotú nundubaridenu anda Gaga aghago rirota irugeta rousue.’ \m God na aná gaga ririeta Aisaia na nímandu rea gefirie. \p \v 8 Nímane aná enemboda nundubarinu iruguturota, God da Agho Dari goitu fotitureravore,” \v 9 Aghá rea doa, Iesu na númandu rekago eghá ririe, “Nímane God da Agho Daridu goitu fotiturota, nímanda agho darinu ambo-ambo urota viteravore. \v 10 \x - \xo 7:10 \xt Ex 20:12; Deut 5:16; \xt Ex 21:17; Lev 20:9\x*Amó dodu eghá rera, aná irugota gigigaita rosoravore. God ririeta, Moses na eghá gefirie, \q2 ‘Nie nimamoghadu sabua* urota, númanda gaga ningia ambo-ambo ege!’ \m Aghago \q2 ‘… enembo eini avona nue o numamodu tauga kavavana radua mo, dege amburoe!’ \m \v 11-12 Tago, nímanda irugeta rosora aná evere: embó eini nue numamoghadu goitu fotiturota, ‘Amó nímane sonembasire-tago, anda gugua-ghayafa ená \tl korban\tl* re.’ radua, aná nímane rourogo nue numamogha sonembauve-degea buregeta rosoravore. (\tl Korban\tl* da bee, aná eini-eini God dava vesa utari re.) \v 13 Aghá urota, nímane God da Gagadu goitu fotiturota, niabua maneda nundubarinu rirota, gaa bee gaa regegeta rosoravore. Kotú, nímane nundubari dumeni aghago irugeta rosoravore,” Iesu na aghá ririe. \s1 7:14-23 Eini-eini Dumenimi Eaveta, Enembo Bebeta Eta Rousua-da Gaga Re. \r (Matyu 15:10-20) \p \v 14 Anada ambova, Iesu na rekago ririeta, natofo jede desiturieta, eghá ririe, “Nímane dano nghaĩ javea niningiguturota, tanana egegadi rere! Nímane reisi-nundubutora, enembo ingo jo seghambi undari bua undadua, anami unda asisi bebeta adua? \v 15 Tefo! Nímane eini-eini donu undadora, anami nímanda neno roo jo bebeta ambi aita rouvie. Tago, gaga donu nímanda bevareta bubaita rouvia-mi nímanda neno roo bebeta aita rouvie. \v 16 Ananu niningigadi, rere.” \p \v 17 Aghá rea, aná enembo avo doa, Iesu unda ambo nimbide dano kambo rova teteruguturie. Teteruguturia-da ambova, unda ambo nimbimi aná isuri ari gaga riria-da beedu uriga egeguturie. \v 18 Uriga egeguturieta, Iesu na númandu eghá ririe, “Nímane daiyagha mana-mana roso? Nímane jo niningigea tanana ambi eta rosoravore. Isaghava eini-eini donu undota enemboda urova voradua-mi jo ata, númanda neno roo bebeta ambi aita rousue. \v 19 Anada bee mo, aná jo ya, unda neno rova terambi aita rouvie. Aná ya urovareta jegha dano voraita rouvie.” Iesu aghá riria-mi, rei-irugutue: undari donu undidigadora, aná taubana re. \p \v 20 Kotú, rekago eghá ririe, “Enemboda neno rovareta bubuta rouvia-mi eaveta, númane bebeta eta rousue. \v 21 Anada bee mo, ená ivata dibe eini be eini enemboda neno rovareta fuava bubuta rousua-mi, enembo bebeta egegeta rousue: nundubari akokogo, viro kombo tefo-tafo ari, bagia ari, enembo data o righota amburari, komanada evetu o embógha viro kombo kivumi ari, \v 22 daghari ari, jii dimbari, guri baita enembo kuvirari, dita faima ari, mandudu ari, komanada tamova gavera rari, gangoro yavi ari, neno righambi tefo-tafo ari, \v 23 ená ari akokogo nanjogo enemboda neno roo vareta fuava bubuta rousua-mi númane bebeta egegeta rousue.” \s1 7:24-30 Sairofonisia Evetuda Gaabee Arimi Donu Siroruturia Re. \r (Matyu 15:21-28) \p \v 24 Anada ambova, Iesu aná naa doa aria, gitofoda bogu naa ungagha ragaro Tair de Saidon deda roo endava embó einida kambova teterurie. Unda uno uria mo, umó daiyagha ea, nungegimi ya terasua aghago uno urie-tago, umó jo nungia yari inono ambi urie. \v 25 Anava ariri ijokoko taimumi asugea vitiria-da nuemi, Iesu da bingá ningia tutumi erea furia, Iesu da eka tuva jua vavosurie. \v 26 Aná evetu aná Grik embóda ariri re. Frovensi Sairofonisia anava siroruturie. Aná evetumi furia, taimu unda ariri ijokokodava asugea vitiria-nu, tuvota isaghava bubari-du rirota, Iesu dava benunu urie. \v 27 Aghá urie-tago, Iesu na eghá ririe, “Imó gi, sasingu maneda undari bua ninodu utari, aná jo taubana irambi re. Sasingu mane sei númanda uno undidigea inono asue!” \v 28 Aghá ririeta, aná evetu mino eghá ririe, “Ae, Jojabee, aná gaa bee reravore. Tago, sasingu undari undita rousua-da susundo jua vovoreguturarinu, nino mane undidigeta rousue.” \p \v 29 Aghá ririeta, Iesu undú mino ririe, “Imó gaa bee reravore. Avoreta kambova ii, gadi! Imó gaga mino taubana retora-du aná taimu akuago aririda tamo rova vita-nu seibe tuvetueta rei-buburitue,” \v 30 Aghá ririeta, umó kaverea aria, kambova buburituria mo, taimu akuago unda ariri dava aná vorea arieta, unda ariri vasia irieta gerurie. \s1 7:31-37 Iesu Na, Embó Eini Nghaĩ Gogorede Kotú Be Gungadenu Urieta, Jebuguturia-da Gaga Re. \p \v 31 Anada ambova, Iesu Tair bogu naa doa aria, Saidon bogu naa serigea, Dikafoles Frovensi rekimbea aria, Galili sao jojabe anava buburiturieta, \v 32 enembo dumeni erea, embó eini nghaĩ gogorede kotú be gungadenu bua furia, Iesu dava bububuguturie. Númane Iesu na unda ingomi aná embóda tamova righari-du benunu egeguturie. \v 33 Benunu aghá egeguturieta, Iesu erea, aná embó bua, ungá unuka airo aria, unda ingo taruadarimi aná embóda nghaĩva sinia ga, unda visoghanu bua, aná embóda avevava daviturie. \v 34 Aghá ea, dibe uutuva urota, osio rirota, unda gaami aná embódu \tl “Efata!”\tl* ririe. Anada bee mo, “Ifege!” \v 35 Aghá ria, aná embóda nghaĩ ifegea, aveva yavi urieta, gaga taubana ririe. \p \v 36-37 Aghá urieta, avo desuturia enembomi gia duduku ea, mana-mana egeguturota, eghá regeguturie, “Umó donu eta rouvia-da bee taubana siroreta rouvie. Gigige! Umó etueta, aná embóda nghaĩ ifegea, aveva yavi ea gaga reirie,” Avotago, Iesu na númane isagha auve-degea bureguturie. Tago, númane unda gaga ningambi urota, isagha egeguturieta aria, fafate urie. \c 8 \s1 8:1-10 Iesu Na Enembo Dano 4,000 Unduturia-da Gaga Re. \r (Matyu 15:32-39) \p \v 1 Fefera jo numbo ambi anada ambova enembo dumeni aná oruaruabe furia, danode egeguturie. Aghade, enembo undari donu undidigasua, aná tefo-gea, Iesu unda ambo nimbi ririeta, undava furia, danode egeguturieta eghá ririe, \v 2 “Amó ená enembodu neno mema rore. Anada bee mo, númane namonde vitago, fefera bakode egegetua-mi, númanda undari aná sidara egegetue. \v 3 Atá, amó númane undurambi ninengota igigadua, dumeni rorova baimanami ambubuguturota yaita rousue. Anada bee mo, enembo dumeni roo airobe reta fufuguta.” \p \v 4 Aghá ririeta, unda ambo nimbi mino eghá regeguturie, “Ená mo, enembode kambode tefo kambesi re. Undari inonova niavo bua, enembo utota undidigari aná jo inono irambi re.” \v 5 Aghá regeguturieta, Iesu na uriga urie, “Atá nímandava farava ingari nanjogo viti?” ririeta, mino eghá regeguturie, “Farava ingo yoveni ingo yoveniva ungagha aghá vitie.” \p \v 6 Aghá ririeta, Iesu aná natofo jede desituria-du ririeta forosegea, endava asusumbuguturieta, umó farava ingari ingo yoveni, kotú ingo yoveniva ungaghanu bua, God du “aiye” rea righia ingegebea, unda ambo nimbidu utua, embobodu vesa egegota undidigari-du ririeta, unda ambo nimbi aghá egeguturie. \v 7 Kotú númandava uvu oka ijoijokoko vitiria beago, Iesu na bua, God du “aiye” rea, unda ambo nimbimi faravade dano vesa egegota, natofo undidigari-du ririe. \p \v 8-9 Aghá egeguturieta, embobo dano undidigea inono egeguturie. Anava embobo desituria dano 4,000 re. Aghade, evevetu sasingu manede undidiguturie-tago, númane jo irugambi re. Aná enembo undidigea, inono bee egeguturieta, Iesu da ambo nimbimi kanda dano 7 bua, undarida itoto fefendiguturieta beda egeguturieta, Iesu aná enembo ninenguturieta igiguturie. \v 10 Aghá egeguturia-da ambova, númane aria, ghaava* vovoregea, unda ambo nimbide dano kambesi ragaro Dalmanuta rekimbea igiguturie. \s1 8:11-13 Moses Da Gaga Kaifa Kakatomi Iesu Unda Anomi Ivata Eini Ata Sirorari-du Benunu Egeguturia-da Gaga Re. \r (Matyu 12:38-42; 16:1-4) \p \v 11 \x - \xo 8:11 \xt Mat 12:38; Luk 11:16\x*Moses Da Gaga Kaifa kakato* Iesu kuvia gigigaita rea furia, ivata anogha eini God da ano vitia-mi irugota, gigigaita benunu egeguturie. \v 12 \x - \xo 8:12 \xt Mat 12:39; Luk 11:29\x*Aghá regeguturieta, Iesu oeno numbobe asegea doa, eghá ririe, “Orekida fefera mo, enembo dodu anona ivata anogha ata gigigaita reisi-ri? Amó nímandu gaa bee raita rore. Natofo oreki sirorea vitera, númandu ivata anogha donu eini jo ata sirorota gigigambi aita rousue.” \v 13 Aghá rea, númane avo doa, umó kaverea furia, sao yoveniva rekimbaita rekago ghaava* vovorurie. \s1 8:14-21 Iesu Na Noni Dumenida Gaganu Goitu Fotari-du Riria Re. \r (Matyu 16:5-12) \p \v 14 Aghade, Iesu da ambo nimbi farava ingari neno itia, inonova jo bambi, dabako bua, numonde furia, Iesu de dano ghaava* vovoreguturie. \v 15 \x - \xo 8:15 \xt Luk 12:1\x*Vovoregea irurota, Iesu na númandu kasia gaga eini eghá ririe, “Gia goghó egege! Moses da Gaga Kaifa Kakato* kotú Kini Herot da farava ingarida \tl yisti\tl* du goitu fofotege!” \p \v 16 Aghá ririeta, númane tutuno ea, nenukako mino-mino uriga egeguturota ririe, “Unda eghá retua-da bee mo, aghajora, namonde amó jo farava eini bua furambi etora-du retua-jogo.” \p \v 17 Númane aghá regegutua, Iesu umó gerurie-gea, númandu eghá ririe, “Nímane dodu farava ingari inono irambi gaa rea, manaka reisi-gaito? Nímane gambi kotú ningambigo viteravore. Nímane nendufa egegutueta neno fakara ea vitie. \v 18 \x - \xo 8:18 \xt Jer 5:21; Ezek 12:2; Mak 4:12\x*Nímane dibe soiki, nghaĩ gogore ra? Enanu nundubea gigige! \v 19 Amó farava ingari ingo yoveni ananu righia ingegebea, enembo dano 5,000 undutara-da itoto mane bua, kanda nanjogova fefendiguta?” aghá ririeta, númane mino eghá regeguturie, “Námane kanda dano 12 fefendigutare.” \v 20 “Kotú amó farava ingari dano ingo yoveni, kotú ingo yoveniva ungagha aghago righia ingegebea, embobo dano 4,000 aghago undutara-da itoto mo, kanda nanjogo fefendiguta?” Iesu aghá rea niningurieta, númane mino eghá regeguturie, “Kanda dano ingo yoveni, ingo yoveniva ungagha fefendigutare.” \p \v 21 Aghá regeguturieta, Iesu mino eghá ririe, “Nímane daiyagha gia tanana ambi roso?” \s1 8:22-26 Iesu Na Betsaida Naava Embó Eini Dibe Soikide Urieta Jebuguturia-da Gaga Re. \p \v 22 Anada ambova númane furia, Betsaida naava bububugea, anava enembo dumenimi embó eini dibe soikidenu bua furia, Iesu dava bubua, unda ingomi aná embónu righota, jebugari-du benunu egeguturie. \v 23 Aghá regeguturieta, Iesu aná embó dibe soikide ingova righia bua aria, naa kasava bubua, aná embóda dibeva visogha urie. Kotú, Iesu da ingo mane aná embóda tamova righia, uriga urie, “Imó eini-eini dumeni isaghava rei-gerora?” \v 24 Ririeta, aná embó dibe jará ea gia, eghá ririe, “Amó enembo aná rei-gerore-tago, númane aná eto-bato ika manemi deĩda arigo rousue.” \p \v 25 Aghá riria-du, Iesu unda ingo ungaghami rekago aná embóda dibeva ririkurieta, aná embóda dibe taubana ea goghó urieta, eini-eini dano isaghava gerurie. \v 26 Aghá ea, Iesu na aná embódu eghá ririe, “Mania aná naa rorova kaverea yata! Dambu inda kambova ii!” \s1 8:27-30 Pita Na Iesu Isaghava Kariguturia Re. \r (Matyu 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Aghá rea doa, Iesu unda ambo nimbide aria, naa dumeni Sisaria Filipai kasava bububugaita igiguturota, emboro rorova unda ambo nimbidu eghá ririe, “Nímane regege, ningore! Enembo andú mo, daiyagha regegeta rousu?” \v 28 \x - \xo 8:28 \xt Mak 6:14-15; Luk 9:7-8\x*Aghá ririeta, unda ambo nimbi dumeni mino eghá regeguturie, “‘Imó aná Jon Bafutaito Ari Kato re,’ reta rousue, kotú dumeni mo, ‘Imó aná Elaija gaa,’ reta rousue, kotú dumeni mo, ‘Imó aná feroveta sei eini gaa,’ reta rousue,” \p \v 29 \x - \xo 8:29 \xt Jon 6:68-69\x*Aghá regeguturia-du, umó númandava uriga eghá urie, “Atá nímane mo, andú daiyagha regegado?” aghá ririeta, Pita eghá ririe, “God, enemboda ari-bari akokogo nundubea gia doaita rirota, Embó eini utaita riria, imó re.” \v 30 Aghá ririeta, Iesu númandu eghá ririe, “Amó avouvi, mania enembo avodu radi, ningauveta!” \s1 8:31-9:1 Iesu Unda Mema Itatama Aita Rouvia, Kotú Amburaita Rouvia-da Gaga Riria Re. \r (Matyu 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Aghá riria-da ambova, Iesu tutuno ea, unda ambo nimbi iruguturota eghá ririe, “Enemboda Jojabee* mema bouvu dibe eini be eini itatama aita rouvie. Babarigaride fristida* kokotofude, kotú Agho Dari irugari kakatodemi* umó injigha egegea, bua dedegota amburaita rouvie-tago, fefera bakodeda ambova umó rekago jebugea eraita rouvie.” \v 32 Iesu aná gaga riria, númandu isuri ea goghó urie. Urieta, Pita na umó bua aria, kasava jiria, bureguturota dibe beva gaa ininigha ririe. \p \v 33 Aghá ririeta, Iesu umó kaverea, unda ambo nimbinu tatasegea gerurota, Pita du dibe beeva eghá ririe, “Satan, amó doa serige! Amó mania buregata! Inda nundubari aná jo God davareta furambi re-tago, enembo davareta etie.” \p \v 34 \x - \xo 8:34 \xt Mat 10:38; Luk 14:27\x*Aghá rea doa, aná desuturia enembode unda ambo nimbidedu eghá ririe. “Andava fufuge! Nímane avona anda ambo nimbi ea, namonde deĩ aita uno egegadora mo, nímanda uno dodogea, anda uno nuenembo egeguturota, anda ragarova amburari-du jo oru ambi egegaita rosoravore. Aghá egeguturota, namonde danode iru-furu egegadi rere. \v 35 \x - \xo 8:35 \xt Mat 10:39; Luk 17:33; Jon 12:25\x*Anada bee mo, avona endava gugua-ghayafa nundubuturota, amburari-du oru ea, andú goitu fotadua, fefera ambova umó amburaita rouvie. O avona andú, kotú anda Gaga Taubanadu amburadua mo, fefera ambova jebuga tumanadu irari baita rouvie. \v 36 Avotago, embó eini endada gugua-ghayafadu neno rururota, dano righia jiriturota, jebuga tumanadu irarida emboro kasovigea amburadua mo, gigige! \v 37 Unda gugua-ghayafami jo sonembota, jebuga tumanadu irari bambi aita rouvie. \v 38 Kotú eini mo, avona anda irugaridu meka rei-gerua, kotú oreki ari bari akokogo urota, God jo nundubambi rousua enemboda dibeva Enemboda Jojabeedu meka adua mo, ambova amó God Afada unana rova unda anera kakarade dano vorefuraita rosora feferava, amó aná embódu meka aita rore.” \c 9 \p \v 1 Aghá rea doa, rekago eghá ririe, “Amó nímandu gaa bee rere. Enembo dumeni enava vitia, jo amburambi iririguturota, God unda natofo* kaifa arida rifo anogha dano furota, númanda dibemi gigigaita rousue.\f + \fr 9:1 \ft Ii, gaga \xt Mat 16:28 \ft anada tuva \fq furota … gigigaita rousue. \ft du daiyagha gembari vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f*” \s1 9:2-13 Iesu Da Tamo Kaverea Saghai Forosago Uria Re. \r (Matyu 17:1-13; Luk 9:28-36) \p \v 2 \x - \xo 9:2 \xt 2 Pi 1:17-18\x*Aghá rea doa, onembo ingo yoveni yoveniva dabako sidara uria-da ambova, Iesu erea, Pita bua, Jems unda ikoko Jon gha bua, nenukako dafaru yafabe einida itiva yayavuguturie. Anava bubua, unda ambo nimbi gigigutueta, Iesu da gari aná kaverea, eini urie. \v 3 Kotú unda asugari dighari dano janimbea saghai urie. Endava enembo avona eini-eini segheaveta, saghai eta rouvia aghagonu irambi re. \v 4 Aghade, Iesu da ambo nimbi bakode gigigutueta, Moses ungá Elaija gha isagha ea, Iesu de gaga regegutueta, \v 5 Pita na bee fangea Iesu du eghá ririe, “Irugari kato, namonde amó eve desea vitera, aná taubana re. Aghá-gea, námane dobo bakode, eini indú, eini Moses du, kotú eini Elaija du aghá simbugaita rosore.” \v 6 Aghá riria-da bee mo, Pita de Iesu da ambo nimbi ungaghade aná orumi jarea goghó egeguturota, Pita gaga daiyagha riria, umó jo nundubuturota rambi re. \p \v 7 \x - \xo 9:7 \xt Mat 3:17; Mak 1:11; Luk 3:22\x*Aghá rieta, goosomi vorefuria, númane afureguturieta, gooso rova be fugia eghá ririe, “Ená anda neno bari mendi re, unda gaga donu radua-nu, niningige!” \v 8 Aghá rieta, númane tutumi kaverea, aná kambesi mane gia iruruturia anava, enembo eini jo gambi, Iesu unuka numonde vitirie. \p \v 9 Aghá ea, númane dafaru vareta vorefurota, Iesu númane bureguturota eghá ririe, “Nímane donu gigigetora, mania enembodu regegata! Do-gea, Enemboda Jojabee* amburarivareta jebugea erota, anada ambova regegadora, aná avore.” \p \v 10 Aghá ririeta, númane unda donu riria aná niningiguturie-tago, númane unuka uriga egeguturie. “Umó aná amburarivareta erari gaga retua-da bee mo, doro?” aghá rea niningiguturie. \v 11 \x - \xo 9:11 \xt Mal 4:5; Mat 11:14\x*Kotú Iesu du uriga egeguturie, “God Embó eini utota furaita rouvie. Tago, bee dodu Moses da Agho Dari Irugari kakatomi* ‘Elaija sei furaita rouvie.’ reta rousu?” \v 12 Aghá ririeta, mino eghá ririe, “Aná gaa bee re. Elaija na sei furá, aná Embó God na utaita riria-da emboro simbugaita rouvie. Tago, bee dodu Enemboda Jojabee injigha urota, undú mema bouvu utari da gaga gembari viti? \v 13 Tago, amó nímandu eghá rere, Elaija umó seibe furie-tago, undú donu gembari vitia-nu urota, númane undava donu aita uno uria aghagonu urota, undú mema ututurie.” \s1 9:14-29 Taimu Mendi Einidava Asugea Vitiria-nu Iesu Na Tuviturieta Seriguturia-da Gaga Re. \r (Matyu 17:14-21; Luk 9:37-43) \p \v 14 Aghá rea doa, anada ambova númane aria, ambo nimbi dumenidava buburituria mo, enembo oruaruabe kotú Moses da Gaga irugari kakato* dumenide dano furia, Iesu da ambo nimbi dumenide besiga rousuria-va bububuguturie. \v 15 Aghade, aná enembomi Iesu avo gigiguturia gia, duduku-dadaka egeguturie. Aghá egegea, undava yuyumbea aria, umó ghanena egeguturie. \v 16 Aghá urieta, Iesu unda ambo nimbidava uriga urie. “Nímane ená enembode besiga dodu roso?” \p \v 17 Aghá ririeta, aná enemboda rorova embó einimi eghá ririe, “Irugari, amó anda mendi indava bua etere. Anada bee, taimu unda tamova irirota eaveta, umó gaga jo rambi eta rouvie. \v 18 Aná taimu undava asugarimi fugeaveta, umó endava juta rouvie. Aghá urari kusúde beghiride be toova bubua, kotú diitu ghotaka ea, eka ingo dagaya gaeta rouvie. Amindu, inda ambo nimbimi anda mendida tamova vitia taimu tuvota vorari-du benunu etore-tago, númane aghago ari jo inono irambi re.” \p \v 19 Aghá ririeta, Iesu na unda ambo nimbidu eghá ririe, “Nímandava gaabee ari tefo re. Amó fefera yafa daiyaghago namonde irirota, nímanda mema bouvu fumba? Avota, aná mendi bua, andava fufuge!” \p \v 20 Aghá ririeta, aná mendi bua, undava furueta, aná taimumi Iesu gerurie-gea, aná mendi bua fugiturieta, endava jua, otai-vatai ea, kusúde beghiride be toova buburiturie. \v 21 Aghá ueta, Iesu na aná mendida numamodu uriga urie, “Inda mendi dava taimu mo, fefera domi asuguturi?” ririeta, aná mendida numamomi ririe, “Umó sirorea, itoko baria, jojago ueta asuguturie. \v 22 Asugea, aná taimu umó ená mendi dea amburaita rea bua fugeaveta, ivari etova juta rouvie. Kotú fugeaveta, uvuva degimbeta rouvie. Amindu, imó inono iradora mo, námandu sonembaita roravore,” \v 23 Aghá ririeta, Iesu undú mino ririe, “Mania bouvu andu utata! Imó gaabee ege! Enembo avona gaabee adua mo, eini-eini dano inonova ata, taubana aita rouvie.” \v 24 Aghá ririeta niningurie-gea, aná mendida numamo be fangea eghá ririe, “Anda gaabee ari aná itoko re. Tago inona sonembadi-gea, anda gaabee ari ano ae!” \p \v 25 Aghá rieta, enembo oruaruabe furia, danode egeguturieta, Iesu aná taimu tuviturota, dibe beva ririe, “Anona imó enanu rei-tuvitoreta, ená mendi doa serige! Inona ená mendidava asugea irirota, umó righia bee gunga ea, kotú nghaĩ righia gogore ea vitara-du, imó enanu rei-tuvitoreta, rekago mania ená mendidava asugata!” \v 26 Aghá ririeta, aná taimu koko rea, aná mendi bua fugiturieta, jua eka ingo dadada ueta, umó furia buburiturie. Buburiturieta, aná mendi eto-bato amburari enembogo urie. Aghá urieta gerurie-gea, enembo dano, “Aee! Ená mendi ambue,” regeguturie. \v 27 Tago, Iesu aná mendi ingova righia ghambuguturieta, erorurie. \p \v 28 Anada ambova, Iesu unda ambo nimbide aná enembo avo doa, númane aria, kambo rova terua, númane nenuka asusumbea, unda ambo nimbimi undú uriga eghá egeguturie, “Námane tuvetora, daiyagha taimu vorambi etu?” \v 29 Aghá regeguturieta, Iesu na númandu eghá ririe, “Taimu dumeni jo tefo regegadi-gea, kasava vorambi aita rouvie. Nímane gaabee urota, benunu egegadora, aná taimu kasava voraita rouvie.” \s1 9:30-32 Iesu Daiyagha Amburaita Rouvia-da Gaga Re. \r (Matyu 17:22-23; Luk 9:43-45) \p \v 30-31 Aghá rea, aná naa doa aria, Galili Frovensi avo bubua, rekimbea irurota, unda amburaita rouvia-da gaganu unda ambo nimbidu isuri uria-du, umó niavo vitiria-nu enembo dumenimi tanana egegasua, umó jo uno ambi re. Isuri urota, eghá ririe, “Enemboda Jojabee* enembomi bua, gitofoda ingova utota, númanena umó dedegota ambua, fefera bakode sidara adua-da ambova, umó rekago amburarivareta jebugea eraita rouvie.” \v 32 Aghá ririeta, Iesu da ambo nimbi mana-mana egeguturie. Kotú unda gagada beedu uriga ari númane oru egeguturie. \s1 9:33-37 Avona Beforo Righaita Uno Adua, Umó Eghá Aita Rouvie. \r (Matyu 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33 Aghá rea doa, numonde Iesu de dano aria, naa ragaro Kaperneam avo bububuguturie. Bubua aria, kambo einida rova teteruguturie. Aghade, Iesu na uriga eghá urie. “Nímane emborova fururota, dodu besiga uta reisi-fa?” \v 34 \x - \xo 9:34 \xt Luk 22:24\x*Aghá riria, númane gaga mino jo regegambi re. Anada bee mo, beforo righari avona asua-du emborova besiga egeguta fufuguturie. \p \v 35 \x - \xo 9:35 \xt Mat 20:26-27; 23:11; Mak 10:43-44; Luk 22:26\x*Amindu rea, Iesu asumbea, unda ambo nimbi 12 ririeta furia, undava danode egeguturieta, eghá ririe, “Avona nímanda barirari aita radua embó, umó undufa itota vorea ambo jetugo aghago ea, nímane nanjogoda sabua* embó aita rouvie.” \v 36 Aghá rirota, umó sasingu mane eininu bua, númanda rorova oghimbea, númandu eghá ririe, \v 37 \x - \xo 9:37 \xt Mat 10:40; Luk 10:16; Jon 13:20\x*“Umó avona anda ragarova sasingu mane eghagodu gangorogha ‘orokaiva’ rirota, ghaito teno fugadua, umó andú aita rouvie. Kotú, avona andú ‘orokaiva’ rirota, ghaito teno fugadua, umó jo anuka andú ambi Afa amó nininguturieta furera-du beago, aghagonu aita rouvie.” \s1 9:38-41 Númane Avona Namonde Gitofo Ambi Eta Rouvia, Aná Namonde Anda Tofo Re. \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Aghá ririeta, Jon na eghá ririe, “Irugari kato, embó einimi inda ragarova taimu tuvitueta gia, doari-du buregetore. Anada bee mo, umó jo namonde anda eini irambi re.” \v 39 Aghá ririeta, Iesu na mino eghá ririe, “Avotago, ambova mania buregata! Anada bee mo, umó avona anda ragarova taimu tuvaita rouvia, kotú eini-eini dumeni aghago aita rouvia, umó jo tutomi kaverea, angá gitofo ambi aita rouvie. \v 40 \x - \xo 9:40 \xt Mat 12:30; Luk 11:23\x*Númane avona namonde andú gitofo jo ambi adua, aná namonde anda tofo re. \v 41 \x - \xo 9:41 \xt Mat 10:42\x*Amó gaa beenu nímandu raita rore. Avona nímandu, ená Kerisoda ambo nimbi re, rirota sonembea nímandu uvu dimbua utadua, umó aghá aita rouvia-da mino jo serigambi baita rouvie. \s1 9:42-50 Iesu, Ari-Bari Akokogoda Mino Serigarida Gaga Riria Re. \r (Matyu 18:6-9; Luk 17:1-2) \p \v 42 Kotú enembo avona, amó gaabee eta rousua sasingu maneda eininu kuvirota, ari akuago adua, taubana mo, singoi jojabenu unda ukóva dighia fugasueta, uvu kafuruva degimbasue. \v 43-44 \x - \xo 9:43-44 \xt Mat 5:30\x*Aghagonu, inda ingomi ata, imó ari akuago adora mo, tafugea fuge! Aghá ea, imó ingo taukaka irogo ambua, jebuga tumanadu irari tambadora, aná taubana re. Atá, aghá ambi irogo, ari-bari akuagoda mino utari kambesiva ivari tumanadu reivia-va voradora, bouvu kotú mema jojabe itatama aita roravore. \p \v 45-46 Kotú, inda ekami ata, imó ari akuago adora mo, tafugea fuge! Aghá ea, imó eka taukaka irogo ambua, jebuga tumanadu irari tambadora, aná taubana re. Atá, aghá ambi irogo, ari-bari akuagoda mino utari kambesiva ivari tumanadu reivia-va voradora, bouvu kotú mema jojabe itatama aita roravore. \p \v 47 \x - \xo 9:47 \xt Mat 5:29\x*Kotú, inda dibemi ata, imó ari akuago adora mo, gunjia fuge! Aghá ea, imó dibe taukaka irogo ambua, God unda natofo* kaifa aita rouvia kambesiva teradora, aná taubana re. Atá, aghá ambi irogo, imó ambua, ari akuagoda mino utari kambesiva voradora, bouvu kotú mema jojabe itatama aita roravore. \v 48 \x - \xo 9:48 \xt Is 66:24\x*Anava rifami enembo gambuta rouvia, aná jo gambua doambi aita rouvie, kotú ivarimi enembo evita rouvia aná, nanjigo aghade jo sona ambi aita rouvie. \p \v 49 Anada bee mo, enembo nanjogo dano númanda etova God na ireri rarovarigo aita rouvie.\f + \fr 9:49 \ft Namonde oreki desea vitera, tutuno 49 da gagada beenu jo gia goghó ambi re. Tago, ireridu reiria, aná mema o daradu reiria-jogo. God Afa unda natofo endada mema o darami ea simbugeaveta, númanda asisida jebuga ano eta rousue. Amindu reiria-jogo.\f* \p \v 50 \x - \xo 9:50 \xt Mat 5:13; Luk 14:34-35\x*Ireri aná taubana re. Tago, ireri musisi ea sororo ea ya, vivi sidara adua mo, daiyagha ata-gea, unda vivi rekago siroradu? Aghago, enemboda neno bari damé-damé adua, aná akuago re. Amindu nímane mino-mino neno rururota, siriride dano iririge!” \c 10 \s1 10:1-12 Iesu Na, Evetu Doara-degea, Isuri Uria Re. \r (Matyu 19:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Aghá ea, Iesu aná kambesi doa erea, Judia Frovensi aria, uvu Jordan rekimbuturia-da ambova, natofomi bubua, undava desea irieta, fefera inono unda irugeta uria gaganu númandava iruguturie. \p \v 2 Aghade, Moses da Gaga Kaifa kakatomi* furia, umó kuvia gaita, eghá regeguturie, “Imó rege, niningigore! Namonde anda Agho Dariva embó unda evetu doarida emboro vitia?” \v 3 Aghá regeguturieta, Iesu na númandu, mino eghá ririe, “Atá Moses mo, Agho Dari nimandu doreta ututuri?” ririeta, \v 4 \x - \xo 10:4 \xt Deut 24:1-4; Mat 5:31\x*númane mino undú eghá regeguturie, “Embó avona evetu doaita nundubuturota, unda evetu bee dodu doaita rouvia-da ingiso gembua utota bata, unda evetu ninengota yari-du rasua, Moses beago avore rasue.” \p \v 5 Aghá regeguturieta, Iesu na mino eghá ririe, “Nímane beforode nenode dano fakara bee-gea, Moses aghá gefirie. \v 6 \x - \xo 10:6 \xt Gen 1:27; 5:2\x*Tago, God da Gaga amindu eghá reirie, ‘Tutunova God endade uutude ea, kotú eini-eini nanjogo uria-da ambova embó ea, kotú evetu urie.’ Gaga aghago eini aná evere: \v 7-8 \x - \xo 10:7-8 \xt Gen 2:24\x*‘Amindu, embó unda nue numamo doa, ya evetugha takembea, ungá tamo dabako aita rousue.’ \v 9 Amindu God da bua danode takembadua, rourogo enembomi righia gategauve-degea rere.” \p \v 10 Aghá rea doa, númane aria, kambova bubua terua, unda ambo nimbimi aná gagada beedu Iesu dava uriga egeguturie. \v 11 \x - \xo 10:11 \xt Mat 5:32; 1 Ko 7:10-11\x*Aghá regeguturieta, umó mino númandu eghá ririe, “Embó avona unda evetu doa, evetu reka yagera adua, umó aghá ea, viro kombo kasava ari embó aghago aita rouvie. \v 12 Aná emboro dabako aghagova evetu avona unda embó doa ya, embó rekadava vai adua, umó aghá adua-mi viro kombo kasava ari evetu aghago aita rouvie.” \s1 10:13-16 Iesu Na Sasingu Mane Ijoijokoko Ea Simbuguturia Re. \r (Matyu 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Iesu na ingo beforova ititurota sasingu mane ijoijokokoda tamova isambara ea simbugari-du rea, enembo dumenimi sasingu manenu bua undava fufuguturie. Aghá egeguturia mo, Iesu da ambo nimbimi injigha egeguturie-gea, gaa regeguturie. \p \v 14 Aghá egegutueta, Iesu neno akuago ea, númandu eghá ririe, “Sasingu mane mania buregata! Do-gea, andava fufugoe! Anada bee mo, avona neno kaverea, ená sasingu manego adua, númane God unda natofo* kaifa ariva teterugaita rousue. \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Mat 18:3\x*Amó nímandu gaa bee rere, enembo avona God da natofo kaifa ari kambesiva teraita nundubuturota, sasingu manego ambi adua, númane jo teterugambi aita rousue.” \p \v 16 Aghá rea doa, umó sasingu mane ingomi oghimbea rururota, unda ingo númanda beforova ituturota ea simbuguturie. \s1 10:17-31 Gugua-ghayafade Embóda Gaga Re. \r (Matyu 19:16-30; Luk 18:18-30) \p \v 17 Anada ambova, Iesu rekago yaita rea, irueta, embó einimi sumbua furia, unda dibe kena koubomi jengiruturota, eghá uriga urie, “Irugari kato, imó embó taubana re. Amó daiyagha-daiyagha ea, tumanadu irarida jebuga ba?” \v 18 Aghá ririeta, Iesu na mino undú eghá ririe, “Imó dodu andú taubana reto? Enembo eini avona jo taubana irambi re-tago, God umó unuka taubana re. \v 19 \x - \xo 10:19 \xt Ex 20:13; Deut 5:17; \xt Ex 20:14; Deut 5:18; \xt Ex 20:15; Deut 5:19; \xt Ex 20:16; Deut 5:20; \xt Ex 20:12; Deut 5:16\x*Atá, Agho Dari dano imó gari re. Amindu mania enembo eini data amburauveta, mania komana einida evetu o embógha kasava viro kombo ata, mania bagia ata, mania osagho fufirota, gavera rata, mania kokomana kukuvirota bagia ata! Nie nimamoghadu sabua* urota, númanda gaga ningia, ambo-ambo ege!” \v 20 Aghá ririeta, aná embómi eghá ririe, “Irugari kato, amó sirorea, mendi ijoko vareta furera, ená vitera-va Agho Dari dano kaifa eta rore.” \p \v 21 Aghá ririeta, Iesu kaverea, umó gia neno rururie. Ea doa, eghá ririe, “Imó dabako jo ambi viteravore. Ii, inda eini-eini dano bua utua, guri bua, makasi enembodu vesa ea doa, imó fu, anda ambova deĩ adi! Aghá adora, imó ambova ya gugua-ghayafa uutuva baita roravore,” \v 22 Aghá ririeta, aná embóda gugua-ghayafa oruaruabe-gea, umó Iesu da gaga ningia, dibe be enjirogo-enjirogo urota, neno memagha dano kaverea arie. \p \v 23 Aghade, Iesu dibe unda ambo nimbidava urota, eghá ririe. “Enembo gugua-ghayafade furá, God da natofo* ari, aná fakarago bee re.” \v 24 Aghá ririeta, unda ambo nimbi unda gaga ningia, duduku-dadaka ea mana-mana egegutueta, Iesu na rekago númandu eghá ririe, “Anda sasingu, God da natofo ari aná fakarago re. \v 25 Atá, oka \tl kamero\tl* nu nundubea gigige! Umó ninongu tova jo terua ya, yoveniva bubambi aita rouvie. Atá, umó avo terari, aná rauko bee re. Tago, enembo gugua-ghayafademi God da natofo ari, aná fakara bee re.” \p \v 26 Aghá ririeta, niningigea duduku-dadaka egegea, mana-mana egeguturie-gea, mino-mino uriga egeguturie, “Atá, imó aghá rera mo, jebuga avona badu?” \v 27 Aghá regeguturieta, Iesu númane tatasegea gerurota, eghá ririe, “Enembomi ari jo inono irambi re-tago, God mo, eini-eini nanjogo ari inono bee re.” \p \v 28 Aghá ririeta, Pita na Iesu du eghá ririe, “Námanda eini-eini dano ambomi utua doa, inda ambo tuvia fufugutare.” \v 29-30 Ririeta, Iesu mino eghá ririe, “Amó nímandu gaa bee rere. Avona andú, kotú anda Gagadu rea, unda kambo, unda ikoko mendi, unda ariri gharovu, unda nue numamo, unda sasingude, kotú unda enda doadua mo, unda enda, kambo eini-eini, ikoko mendi, ariri gharovu, aya afa oruaruabe rekago ená endava irirota bua, jebuga tumanadu irari beago tambua baita rouvie. Atá, aghade umó andú gaabee eta rouvia-du, umó mema jojabe tambua, itatama aita rouvie. \v 31 \x - \xo 10:31 \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x*Tago, oreki kofiri rousua enembo oruabe kaverea furá, ambo egeguturota, ambova reisi-fua enembo furá ya, kofiri egegaita rousue.” \s1 10:32-34 Iesu Rekago Fefera Bakova Unda Amburaita Rouvia Gaga Riria Re. \r (Matyu 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32 Iesu kofiri jiria, unda ambo nimbi dano unumbea, Jerusalem igiguturota, aná gaga ririeta niningigea, unda ambo nimbi duduku-dadaka egeguturie. Kotú, enembo dumeni nemonde igiguturia, aná oru egeguturie. Aghade, Iesu unda ambo nimbi 12 nu bua airo jiria, undava donu siroraita rouvia-nu tutuno ea iruguturie. \v 33 Iruguturota, eghá ririe, “Niningige! Namonde amó Jerusalem reisi-vitifore. Yavá bubadora mo, Enemboda Jojabee* dubo ata, fristida* kokotofude kotú Moses da Gaga Irugari kakatodemi* umonu bua, data amburari-du regegaita rousue. Aghá ea, namonde amó Jiusi enemboda gitofoda ingova itaita rousue. \v 34 Ititigota, umó bua, kuvia gegha rirota, visogha unda tamova ea, ikami dea, umó bua ya dedegota amburaita rouvie. Ambua, fefera bakode sidara ata, anada ambova umó rekago amburarivareta jebugea eraita rouvie.” \s1 10:35-45 Jon Ungá Jems Ghada Uno Egeguturia Re. \r (Matyu 20:20-28) \p \v 35 Aghá iruguturia-da ambova, Sebedi da sasingu, Jems ungá Jon gha furia, undava bubua, eghá regeguturie, “Irugari kato, námanda uno eini, imó námandu adora?” aghá regegeturieta, \v 36 Iesu númandu eghá ririe, “Amó nímandu donu ari-du reisi-rere?” \v 37 Aghá ririeta, númane mino undú eghá regeguturie. “Inda kini\f + \fr 10:37 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* da anode unana duroghade badora aghade, radi-gea, námane eini inda ingo beekenava, eini anda kenava asusumbore!” \p \v 38 \x - \xo 10:38 \xt Luk 12:50\x*Aghá regeguturieta, Iesu umó daiyagha amburaita rouvia, ananu nundubuturota, númandu eghá ririe, “Nímane bee dodu benunu rosora, jo gerurota rambi rosoravore. Afana aagha andú utota bua dirota, mema itatama aita rora, aghagonu nímane itatama ari inono ra? Amó bafutaito fakarago adora mo, nímane dabako aghagonu bafutaito egegadora? Amó mema daiyagha itatama urota amburaita rora, aghagonu egegadora? Gigige!” \p \v 39 Aghá ririeta, númane mino eghá regeguturie, “Námane inono re.” aghá regeguturieta, Iesu númandu mino eghá ririe, “Avore, nímane anda undaita rora aaghava undaita rosoravore. Kotú, amó daiyagha bafutaito egegota itatama aita rora, mema dabako aghagonu itatama aita rosoravore. \v 40 Tago, anona anda ingo bee kena kotú anda kena asumbaita rousua enembo, gategari jo inono irambi re. Anda ingo bee kena o anda kena avona asumbaita rousua, aná Afa na undufa simbugea gategota asusumbaita rousue.” \p \v 41 Aghá ririeta, Iesu da ambo nimbi dano ingo ungaghami aná bego amboghada gaga regeguturia-nu niningigea, Jems ungá Jon ghadu neno akuago egeguturie. \v 42 \x - \xo 10:42 \xt Luk 22:25-26\x*Aghá egeguturieta, Iesu ghogho ririeta, númane furia undava danode egeguturieta, eghá ririe, “Nímane reisi-geroravore, endava abua-abua avodu kotofu gaa regegeta rousua, númanda uno nuenembo egegaita rousue. Númanda tuva vitia enembodava ano tefo re. Númane aná kokotofu rera-da rari ningari re. \v 43 \x - \xo 10:43 \xt Mat 23:11; Mak 9:35; Luk 22:26\x*Tago, nímanda rorova jo aghagonu egegambi aita rosoravore. Avona nímanda barirari jojabe aita uno adua mo, umó enembo nanjogoda sabua* aita rouvie. \v 44 Kotú, enembo avona kofiri righaita uno adua mo, umó nímanda rorova enembodu sabua aita rouvie. \v 45 Anada bee mo, Enemboda Jojabee* enembo nanjogodu sabua ea vitie. Enembomi undú ara-kera ari-du jo furambi re. Unda jebuganu ututurota, enembo nanjogo sonembota, jebuga bubugari-du rea furie.” \s1 10:46-52 Iesu Ririeta, Embó Dibe Soikide Taubana Uria Re. \r (Matyu 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Aghá rea sidara ea doa, anada ambova númane furia, Bogu Naa Jeriko buburiturie. Kotú, anavareta unda ambo nimbide, natofo oruabe nemonde dano igiguturie. Aghade mo, Timeus da mendi dibe soikide, ragaro Bartimeus na emboro kasava asumbea begera urota vitirie. \v 47 Atá, umó avo asumbea irirota, Nasaret embó ragaro Iesu furia utuvako ueta ningia, tutuno ea koko rirota eghá ririe, “Iesu, Kini Devit da mendi God na utaita riria, imó re! Amindu, neno mema ea, amó sonembe!” rieta, \v 48 enembo oruabe umó be doari-du bureguturota regeguturie-tago, umó jo itoko doambi re, umó koko rirota, rekago be jojabe ghogho ririe, “Ariee! Devit da Mendi, andú neno mema ea, sonembe!” \p \v 49 Aghá ririeta ningia, Iesu tukú ea jiria, eghá ririe, “Regege, furota gare!” ririeta, númane aná embó dibe soikidedu be fugia eghá regeguturie, “Neno gangorogha ere! Iesu, imó furadi reirie.” \v 50 Aghá regeguturieta, Bartimeus unda sokua kosugea fugea doa, duduku ea erea, Iesu dava furie. \v 51 Furia buburiturieta, Iesu undú eghá ririe, “Amó indú donu ari-du uno ro?” aghá ririeta, aná embó dibe soikidemi mino eghá ririe, “Irugari kato, inona rasueta, anda dibe ifegasueta rifoda unana gasire!” \v 52 Aghá ririeta, Iesu mino eghá ririe, “Avota, ii, inda gaabee arimi imó jebugetoravore.” aghá ririeta, aná embóda dibe ifeguturieta, umó erea, Iesu da ambova arie. \c 11 \s1 11:1-11 Natofo Jede Divari Furari Ueta, Iesu Aria, Jerusalem Teterurie. \r (Matyu 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Anada ambova, Iesu unda ambo nimbide dano Jerusalem bubaita igiguturota, anava naa ungagha Betfeij Betani gha ooto ragaro \tl Olivi\tl* vitia, anava bubua, unda ambo nimbi ungagha sei ninenguturota, \v 2 isuri ari gaga eghá ririe, “Igige, nímanda dibe kena naava teteruguturota, oka \tl donki\tl* da mendi, avo buri ari vitia-nu gigigaita rosoravore. Enembo eini jo sei aná okada etova asumbea iru-furu ambi re. Ananu vuregea bua kaverea, eve fufuge! \v 3 Atá, enembo avona gia uriga adua mo, eghá regege, ningoe, ‘Jojabee na uno etue. Tago, jo gaimbo ambi rekago bua kaverea furaita rosore.’ aghá regege!” \p \v 4 Aghá ririeta, ungá umó aria, emboro kasava aná \tl donki\tl* buri urieta, bebato kena irieta gigiguturie-gea, vureguturie. \v 5 Vuregutueta, enembo dumeni anava jijiregea vitiria-mi gerurie-gea, uriga egeguturie, “Dodu aná \tl donki\tl* rei-vureguto?” \p \v 6 Aghá ririeta, númane mino, Iesu da riria aghagonu ririeta-gea, númane dotuturieta bua igiguturie. \v 7 Aná \tl donki\tl* bua furia, Iesu dava bubua, númanda dighari-ombari etova asugea vitiria-nu kosugea bua, aná oka \tl donki\tl* da goituva beisi urieta, Iesu vitia avo asumbuturie. \v 8 Aghá ea, Iesu tutuno ea, eka rurugea irueta, natofo jede númanda etova asugari mane kosugea, emborova beisi egegetueta, dumeni ika igi mane didiveguturia-nu bubugea, emborova beisi egegutueta, Iesu anada etova fatia arie. \v 9 \x - \xo 11:9 \xt Ps 118:25-26\x*Aghade, enembo dumeni dibe kena, kotú dumeni unda ambova jijireguturia-de dano, koko fugia eghá regeguturie, “Orokaiva! Orokaiva! God du raga regegore! Umó avona Jojabeeda ragarova bubua reifia-du, raga regegore! \v 10 Namonde anda Afa, Kini Devit da Mendi eini namonde amó kaifa\f + \fr 11:10 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* aita rei-fia, aná umó re. Undú raga regegore! God du raga regegore! Orokaiva, orokaiva!” Aghá rea, naa rorova vuria dasea ueta, Iesu vitia arie. \p \v 11 Aria, Jerusalem bubua, God du Tafaroro Ari Kambo* rova teterurie. Terua, eini-eini dano gia, irurutueta, fefera seibe aria, jama urie. Jama uria-du umó bubua, unda ambo nimbide kaverea, Betani naava igiguturie. \s1 11:12-14 Iesu Na Ika Simbiagonu\f + \fr 11:12 \ft Ii, gaga \xt Mat 21:19 \ft anada tuva \fq simbia \ft du daiyagha gembari vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* Simboro Uria Re. \r (Matyu 21:18-19) \p \v 12 Evia, rifogha Iesu erea, Betani reta kaverea fufuguturota, baimana itatama urie. \v 13 Aghade, Iesu dibe fugia yari banunava geruria, ika simbiagonu, unda igimi gajea irieta gerurie-gea, vorea unda beenu utuvako jiria gaita arie. Tago, umó aria ika tuva jiria geruria mo, avo bee eini jo gambi urie. Anava igi nuenembo gerurie. Anada bee mo, aná ikada bee ari oya irambi-gea, amindu tefo gerurie. \v 14 Aghá gerurie-gea, Iesu aná ika simboro urota, eghá rieta, unda ambo nimbi niningiguturie, “Enembo avona jo rekago inda bee bua undidigambi aita rouvie.” \s1 11:15-19 Iesu God Du Tafaroro Ari Kambova Aria Teterurie. \r (Matyu 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 15 Anada ambova númane aria, Jerusalem bubua, Iesu aria, Tafaroro Ari Kamboda* ghouka rova terua, anava vesa dungarida dii oka utua, guri buta rousuria enembo tuviturota, guri yayo\f + \fr 11:15 \ft Ii, gaga \xt Mat 21:12 \ft anada tuva \+it guri yayo ari enembo\+it*du daiyagha gembari vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* ari enemboda farode guridenu righia saveregea, dii uku utua, guri reisi-rururia enemboda asumbari beago righia savereguturie.\fig |src="25 Moneychangers_WA03896b.tif" size="col" loc="11:15-17" ref="Mak 11:15" \fig* \v 16 Kotú, umó jo doata-gea, enembo eini avona eini-eini dumeni bua, Tafaroro Ari Kambo rova terua ya, yoveniva bubambi re. \v 17 \x - \xo 11:17 \xt Is 56:7; \xt Jer 7:11\x*Aghá ea doa, Iesu na enembo avo iruguturota, eghá ririe, “Nímane gigige! God da Gagava eghá gembari vitie. ‘Anda kambo aná roo endava enembo nanjogoda benunu egegari kambo re.’ Tago, nímanena egegetueta, anda Kambo aná bagia enemboda nungegi ari kambo aghago ea vitie.” \p \v 18 Aghade, fristida* kokotofude kotú Moses da Gaga Irugari kakatode* dano ená gaga niningiguturie-gea, númane Iesu data amburari-du emboro dumeni tava egeguturie. Tago, númane oru egeguturie. Anada bee mo, natofo jede Iesu da irugaridu duduku-dadaka ea mana-mana egegeta urie. \v 19 Aghade, jama uua, Iesu umó unda ambo nimbide aná bogu naa doa seriguturie. \s1 11:20-26 Ika Simbiagoda Irugari Re \r (Matyu 21:20-22) \p \v 20 Anada ambova númane rifogha erea deĩ uta aria mo, aná ika simbiago\f + \fr 11:20 \ft Ii, gaga \xt Mat 21:19 \ft anada tuva \fq simbia \ft du daiyagha gembari vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* evia gharasa ea irieta gigiguturie. Aná ika daiyagha ufude, kotú riribude dano gharasa urie. \v 21 Iesu da ika simboro uria-nu nundubuturota, Pita na Iesu du eghá ririe, “Irugari kato, ená ika inda simboro utara evia, gharasa ea vitieta, gi!” \p \v 22 Aghá ririeta, Iesu na mino eghá ririe, “Inda gaabee ari God dava itadi rere. \v 23 \x - \xo 11:23 \xt Mat 17:20; 1 Ko 13:2\x*Amó nimandu gaa bee rere. Avona unda gaabee ari God dava ititurota, mana-mana jo ambi ená dafaru sofú ea voriya, karajeva degimbari-du radua, aná aghagonu aita rouvie. \v 24 Amindu, amó nímandu rata niningigadi rere! Nímane dodu benunu egegadora, nímane baita rora aghagonu gaabee egeguturota, donu benunuva ititigadora, aná utota baita rosoravore. \v 25-26 \x - \xo 11:25-26 \xt Mat 6:14-15\x*Amindu imó jiria benunu urota, inda neno akuago kokomana dava aná nundubea gia do! Aghá ege-gea, Afa uutuva vitia-mi inda ari akokogo daiyaghago ro, aná nundubea gia doae!” aghá ririe. \s1 11:27-33 Iesu Avoda Anomi Buro Eta Uria-du, Uriga Egeguturia Re. \r (Matyu 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27 Aghá rea, rekago kaverea aria, Jerusalem bubua, Iesu unda ambo nimbide aria, God du Tafaroro Ari Kambova* teterugutua mo, fristi* maneda kokotofude, Moses da Gaga Irugari kakatode* kotú Jiusi enemboda babarigaride dano furia, eghá regeguturie. \v 28 “Imó mo, avona retueta ená buro ro? Kotú imó avoda ragarova ená buro eta ro?” \p \v 29 Aghá regeguturieta, Iesu na mino eghá ririe, “Amó nímandu uriga eini aita rore. Anda urigada mino regegadora, amó avona ririeta, ená buro rora, rata niningigaita rosoravore. \v 30 Avota, regege, ningore! Jon Bafutaito Ari Kato, Bafutaito arida ano mo, God dava rururia aĩ, endava enembodava rururia? Ananu rege, ningore!” \p \v 31 Iesu aghá ririeta, númane nenukako mino-mino rea niningiguturie, “Namonde ‘God dava’ regegadora, umó eghá raita rouvie, ‘Atá, dodu Jon gaabee egegambi roso?’ \v 32 Kotú, namonde amó ‘Endava enembo dava’ regegadora, namonde dara bubugaita rosore.” Aghá regeguturia-da bee mo, enembo dano nundubeta egeguturie, “Jon aná God da feroveta eini re.” \v 33 Amindu, númane mana-mana ea, mino eghá regeguturie, “Námane jo tanana irambi re.” Aghá regeguturieta, Iesu na mino ririe, “Nímane aghá regegetora-du, amó avona ririeta, ená buro rora, jo rata nímane niningigambi aita rosoravore.” \c 12 \s1 12:1-12 Aayo Kaifa Ari Kakatoda Kasia Re. \r (Matyu 21:33-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt Is 5:1-2\x*Aghá rea doa, Iesu tutuno ea, kasia eini númandava eghá ririe. “Aayo numamo eini unda endava \tl vaini\tl* da ghavesi govea, kara ea ovenembea, \tl vaini\tl* bee simbia muu barida orukoda too ghambea simbugea, \tl vaini\tl* kaifa ari kakatoda ghagha yafabe eini itia, guri utota baita rea, aná kaifa kakatoda ingova utue. Aghá ea, aná embó erea, roo enda einiva iya asumbetue. \fig Ghavesi vaini da bee simbia muu barida orukoda gari eghá re.|src="26 Winepress SIL_G085.tif" size="col" loc="12:1" ref="Mak 12:1" \fig* \v 2 Avore, aná ghavesida vuri rategarida rifo bubieta, aayo numamo unda sabua, buro ari kato eini \tl vaini\tl* da bee bua furari-du, ninengetueta iye. \v 3 Iya bubia mo, aná aayo kaifa kakatomi erea, aná buro ari kato dedegea tuvetueta kaverea, ingo tefo iye. \v 4 Aghá etua-du, aná aayo numamo rekago unda buro ari kato embó eini ninengetueta etia bubia mo, umó beago detue. Ea, beforova dea baghetueta tatangu buburitueta, kuvia gegha regeguturota, tauga kavavana regegetue. \v 5 Aghá egegetueta, anada ambova umó rekago unda buro kato eini ninengetueta iya bubieta, númane umó dedegetueta ambue. Aghá egegutueta, anada ambova, aná aayo numamo unda buro kakato dumeni ninengetue. Aghá etueta, dumeni dedegetueta, oru susumbugetue, kotú dumeni dedegetueta ambubugetue. \p \v 6 Aghá ea sidara egegutueta, ambo jetuko aná unda neno bari mendi unda tofo nuenembo jiretue. Avore, unda mendi tofo nu ninenguturota eghá retue, ‘Anda mendimi yaita rouvia-du verua egegaita rousue.’ \v 7 Aghá rea, itieta iye-tago, aná aayo kaifa ari kakato, númane tofo-tofo eghá regegetue, ‘Oná gimasa etia bubia, aná aayo tofoda mendi re. Egege, namonde umó dedegota amburota, unda eini-eini nanjogo dano namonde anda tofo ae!’ \v 8 Aghá regegea, aná mendi aayo rorova nandia dedegetueta ambueta bua ghambugea bubua etia, aayo kasava fugetue. \p \v 9 Avore, gigige! Atá, aghá egegadua mo, aná aayo numamo mo, daiyagha adu? Umó eghá aita rouvie. Umó furá bubua, aná aayo kaifa ari kakato, data ambubugota, aná aayo bua, enembo dumenida ingova utaita rouvie.” \p \v 10 \x - \xo 12:10 \xt Ps 118:22-23\x*Aghá rea, tofo undufa iruguturota ririe, “Ená God da Gaga iruguturera, aĩ, tefo? \q1 ‘Singoi eini kambo itari kakatomi \q2 injigha ea doa fugituria-nu \q1 Jojabee na bua, unda kambo roro tutumbudu itia simbuguturie. \q1 \v 11 Ená Jojabeeda ari re. \q2 Unona ea davirea deghasembuturieta, \q2 namonde amó gia duduku-dadaka eta rosore.’” \p \v 12 Aghá ririeta niningigea, fristida* kokotofude Moses da Gaga irugari kakatode*, kotú Jiusi enemboda babarigaridemi Iesu nandia bundaita egeguturie. Anada bee mo, Iesu númane nundubuturota aná aayoda kasia riria-nu ningia, tanana egeguturie. Aghá tanana ea, umó nandia bundasue-tago, númane enemboda nundubaridu oru egeguturota, umó doa seseriguturie. \s1 12:13-17 Iesu Kuvia Ningaita Rea, \tl Takesi\tl* da Gorotova Uriga Egeguturia re. \r (Matyu 22:15-22; Luk 20:20-26) \p \v 13 Anada ambova, fristida* kokotofude, Moses da Gaga Irugari kakatode*, kotú Jiusi enemboda kokotofude erea, Moses da Gaga irugari kakato dumenide kotú Herot da noni dumenide dano ninenguturieta, Iesu kuvia gaita igiguturie. Númanda uno mo, Iesu gaga sembago rasueta-gea, bua ya koto egegasue. \v 14 Aghá ea furia, Iesu du eghá regeguturie, “Irugari kato, námane gigigeta rosore, imó embó taubana bee re. Aghá-gea, imó God da Gaga bee nuenembo irugea goghó eta roravore. Enembo, kokotofu ra, o makasi enembo ra, danode imó inonova buta roravore. Amindu rege, niningigore! Namonde anda Agho Darimi reiria mo, daiyagha egega? Namonde anda gitofo Rom enemboda kotofudu \tl takesi\tl* mo utara, aĩ, doara? Rege, niningigore!” \v 15 Aghá regeguturieta, númane umó kuviraita rea, aghagago egeguturia-nu geruria gia, eghá ririe. “Nímane dodu amó rekukuve? Guri* eini bua fu, gare!” \p \v 16 Aghá ririeta, undú guri eini ututurie. Ututurieta, bua gerurota, uriga urie, “Atá, ená imumude ragarode mo, avoda ro?” aghá ririeta, númane mino eghá regeguturie, “Rom enemboda Jojabee Sisar da re,” \v 17 Aghá regeguturieta, Iesu mino númandu eghá ririe, “Avorego, Sisar da tofo aná undú ututuge, bae! Kotú God da tofo aná God du ututuge, bae!” Aghá ririeta, númane ningia, duduku-dadaka ea, mana-mana egeguturie. \s1 12:18-27 Amburari Vareta Jebugea Erarida Gari Mo, Daiyagha Ro? \r (Matyu 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18 \x - \xo 12:18 \xt Eka 23:8\x*Avore, aná Jiusi enemboda noni eini, Sadyusi* enemboda rari mo, enembo amburarivareta jo jebugea erambi gaa regegeta rousue. Númanena furia, Iesu dava bubua, uriga egeguturie, \v 19 \x - \xo 12:19 \xt Deut 25:5\x*“Irugari kato, Moses na, Agho Dariva namonde andú eghá gefirie. Embó evetu bua, sasingu jo sirorambi doa, amburadua mo, unda doru aná embóda jamena einimi foite ari-du gefirie. Aghá ea, aná doruda sasingu siroradua mo, aná amburari embóda sasingu asue. \v 20 Namonde kiki eini raita roreta, ningi! Sasingu vivide dano 7 sirorea vitirie. Anava begomi evetu bua vitirie-tago, mendi sasingu jo sirorambi doa ambubuturie. \v 21 Aghá urieta, unda doru aná unda fatirarimi rururie. Tago, mendi sasingu eini jo sirorambi irieta, umó ambubuturie. \v 22 Aghami-aghami uta aria, ambo jetukomi bua, mendi sasingu jo sirorambi, umó beago ambubuturie. Aghá ea sidara uria-da ambova, aná doru beago ambubuturie. \v 23 Tago, rege, niningigore! Fefera ambova amburarivareta jebugea eradua mo, aná evetu mo, avoda evetu adu? Anada bee mo, embobo dano 7 evetu dabako ananu yagera egeguturie.” \p \v 24 Aghá regeguturieta, Iesu mino ririe, “Nímane dinunu gaa reisi-reravore. Anada bee mo, nímane God da Gaga gembari vitia-de God da anode jo gigigambi viteravore. \v 25 Atá enembo amburari vareta jebugea erari mo, númane anera aghago ea irirota, jo vai ambi kotú yagera ambi aita rousue. \p \v 26 \x - \xo 12:26 \xt Ex 3:6\x*Atá gigige! Ambua jebugea erarida gaga, aná eghá re. Kotú God da Gaga Moses da buka rova vitia mo, nímane iruguturera, aĩ, tefo? Sifá-sifáva ivari gambua bubura ueta, Moses gerua mo, God Moses da nuabua mane seibe sirivu uria-da tamova gaga eghá ririeta niningurie, ‘Niabua mane, Abraham, Aisak kotú Jekop endava irirota, gaabee egegeta uria, kotú oreki gaabee eta rousua-da God, aná amó re.’ God aghá riria-du, namonde amó reisi-gerore, God jo amburari enemboda God irambi re. \v 27 Amburari enembo, jo amburota, sidara ambi vitie. Amindu, nímane gavera gaanu gaabee egeguturota, gaa beeda emboro reisi-kasovigutoravore.” \s1 12:28-34 Agho Dari Jojabee Mo, Niavoro? \r (Matyu 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 \x - \xo 12:28 \xt Luk 10:25-28\x*Moses da Gaga Irugari kato* eini furia irieta, Iesu Sadyusi* enembodu gaga mino taubana rieta niningurie-gea, umó Iesu du uriga urie. “God da Agho Dari rova, gaga jojabe mo niavoro?” \v 29 \x - \xo 12:29 \xt Deut 6:4-5\x*Aghá ririeta, Iesu mino eghá ririe, “Gaga jojabe evere: ‘Atá, ená nímane Jiusi enembodu rereta niningige! Jojabee God umó aná jojabe re. \v 30 Inda Jojabee God nu, inda neno roode, inda asiside, inda nundubaride kotú inda anode dano neno bu!’ \v 31 \x - \xo 12:31 \xt Lev 19:18\x*Kotú, Agho Dari eini aghago aná evere: ‘Atá, imó indufa neno rei-rurora aghagonu, inda komana beago neno bu!’ Ená Agho Dari ungagha rera, aná jojabebei re. Dumenida bouvu jo ená ungaghade inono irambi re.” \p \v 32 \x - \xo 12:32 \xt Deut 4:35\x*Aghá ririeta, Moses da Gaga Irugari katomi ririe, “Irugari kato, imó gaga rea goghó etoravore! ‘God umó dabako re, eini umongo tefo re.’ \v 33 \x - \xo 12:33 \xt Hos 6:6\x*Aná gaa bee re. Kotú ‘namonde amó nenode, neno nundubaride kotú anode dano Jojabee God neno rururota, namonde andufa neno reisi-rurora aghagonu, kokomana neno bubugadora,’ aná jojago re. O God dava namonde anda nino oka dea vesa dungota evaita rouvia, aná bee ijoko re,” ririe. \p \v 34 Aghá rirota, umó neno nundubuturota riria-du, Iesu undú eghá ririe, “Imó etera, God unda natofo* kaifa eta rouvia-va utuvako etoravore.” Iesu na númanda gagada mino aghá riria-du, enembo dano undava uriga eini ari oru egeguturie. \s1 12:35-37a Keriso Mo Avoda Mendi Ro? \r (Matyu 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35 Iesu, umó God du Tafaroro Ari Kamboda* ghoukava terua iruguturota ririe. “God na embó eini ninengota furari-du riria-nu nundubuturota, Moses da Gaga Irugari kakatomi* daiyagha umó mo, Devit da mendi gaa regegeta rousu? \v 36 \x - \xo 12:36 \xt Ps 110:1\x*Aná mo, Asisi Kakarami rieta niningurota, Devit umó undufa eghá gefirie. \q1 ‘God, unona anda Jojabeedu ririe, \q2 “Fu anda ingo bee kena asumbadi-gea, anona inda gitofo dea bundia bua furá, \q2 inda eka tuva itota vavasigoe!” ’ \m Jojabee na aghá riria, ananu reta Devit na gefirie. \v 37 Amindu, Devit umó undufa undú ‘Jojabee’ radua mo, daiyagha umó mo, Devit da mendi gaa reisi-rere?” \s1 12:37b-40 Moses da Gaga Irugari Kakato Dara Eghá Egeguturie. \p Enembo natofomi desea, Iesu da irugutua aná gangorogha reisi-niningurie. \v 38 Atá umó, númane nghaĩ ititiguturota eghá ririe, “Moses da Gaga Irugari kakato*, gia goghó egege! Mania Moses da Gaga Irugari kakatoda ambo-ambo egegata! Númane gangorogha asugari-dighari yayafabebei esiko-esikomi asugea ya, utua bari kambesiva bubota, enembomi númane kakara urota, ari oro rea goghó egeguturota, ghanena ari-du uno egegeta rousue. \v 39 Ari dabako aghagonu nghaĩ itari kambova*, kotú banau feferava enembomi kokotofu enemboda asumbari kambesi taubananu utota asumbaita uno egegeta rousue. \v 40 Númane aghá urota, dodoruda kambode gugua-ghayafade tefo-tafo rururota, God du Tafaroro Ari Kambova terua jiria, enembomi númane raga rari-du rea, benunu numbotofo egegeta rousue. Aghá enembodu, God na fefera ambova mema jojabe kotú bouvu akuago beenu utota baita rousue.” \s1 12:41-44 Doru Einimi Unda Vesa Ututuria Re. \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Aghá rea doa, Iesu aria, God du Tafaroro Ari Kamboda* rova terua aria, vesa utari kibubu irieta gerurie-gea, rekimbea aria, yoveniva asumbuturie. Asumbea gerueta, enembo furia, númanda guri ututurie. Aghá ueta, gugua-ghayafa embobo guri oruabe ituturie. \v 42 Anada rorova doru makasi bee einimi furia, guri* auri \tl kofa\tl* mi ari ijoijokoko ungagha kibubuva fefendueta gerurie. \p \v 43 Aghá urieta, unda ambo nimbi ghogho ririeta furia, danode urieta-gea, ririe, “Reisi-gerora, aná evetu doru umó makasi re-tago, umó jojabe kibubuva fendie. Enembo eini jo unda utua, aghago utambi re. \v 44 Anada bee mo, enembo dumeni númanda gugua-ghayafava gerurota bubua itie. Tago, ená doru makasi bee re. Undava donu vita, aná dano bua utue. Kotú, undava irasueta, umó ambova jijimu asua katogo, aná dano bua etia utue.” Iesu na aghá ririe. \c 13 \s1 13:1-2 God Du Tafaroro Ari Kambo Daiyagha Susugi Ea Bejaita Rouvia-da Gaga Re. \r (Matyu 24:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Iesu, God du Tafaroro Ari Kambovareta erea yaita ueta-gea, unda ambo nimbi einimi Iesu du eghá ririe, “Irugari kato, ená God da kambonu gi! Singoi jojabebeimi bua, ená God du Tafaroro Ari Kambo* ititurieta, unda gari taubanago bee rouvie.” \v 2 Aghá ririeta, Iesu mino eghá ririe, “Imó ená singoi jojabebeinu gerurota rera? Tago, gitofomi furá aná kambo singoimi itari vitia-nu, susugi egegota, anada singoi mane eini jo unda irari kambesiva jirambi aita rouvie. Dano averegea airo-airo vovoregaita rousue.” \s1 13:3-13 Enda Sidara Urota, Tanode Eini-Eini Dumenide Siroraita Rouvia-da Gaga Re. \r (Matyu 24:3-14; Luk 21:7-19) \p \v 3 Anada ambova, Iesu ooto ragaro \tl Olivi\tl* itiva, God du Tafaroro Ari Kambo* beina yoveniva asumbea irieta, Pita, Jems, Jon, Andru de númane nenukako furia, undava uriga egeguturie, \v 4 “Námandu rege, niningigore, ená rera eini-eini fefera nanjigo siroradu? Ivata domi uutu enda tano aita rouvia fefera, irugadu?” \p \v 5 Aghá regeguturieta, Iesu tutuno ea, númandu eghá ririe, “Dibe be gerurota, kaifa egege, rourogo nímane kuvia gavera rata-gea, ananu gaa bee gaa regegareta! \v 6 Anada bee mo, enembo oruaruabe furá, nímane kukuvirota, gavera eghá regegaita rousue, ‘Embó eini God utaita riria, aná amó re,’ aghá regeguturota, enembo oruabe dano númanda gaveranu, gaa bee gaa regegaita rousue. \v 7 Kotú, mene-mene utuvako urota, bingá niningigadora, o airo bee urota, kinini niningigadora, mania oru egegata! Eini-eini aghago mane siroraita rouvie-tago, uutu enda jo aghade tano ambi aita rouvie. \v 8 Roo enda dumeni dumenida beforo ririkigari o kini mane ereregea, mino-mino mene-mene egegaita rousue. Kotú, gino-ginode, baimanade roo enda dumeniva siroraita rouvie. Aná mo, eto-bato evevetumi mendi sasingu fumbaita tutuno ea, mema itatama eta rousua, aghago re. \p \v 9 \x - \xo 13:9 \xt Mat 10:17-20; Luk 12:11-12\x*Dibe be gerurota, nendufa kaifa urota iririge! Anada bee mo, nímane nandia, númanda nghaĩ itari kambova fisurea, nímane bua, \tl kanisera*\tl* maneda ingova utota, koto egegaita rousue. Aghade, nímane itota, gavanada babarigarida dibeva, kotú kini maneda dibeva jiria, anda ragarova isaghava regegota, númane, Jiusi enemboda gitofode dano anda Gaga Taubana niningigaita rousue. \v 10 Ená enda jo tutomi manjambi irota, anda Gaga Taubana nímanena regegadi, natofo jede endava vitia dano ningia fafate egegota, anada ambova ená enda manjaita rouvie. \p \v 11 Kotú, nímane koto egegaita rosora-da feferava gaga donu raita regegadora-du, mania mema egegata! Anada bee mo, aná gaga raita rosora feferava, Asisi Kakarami sonembea iruguturota regegaita rosoravore. \v 12-13 \x - \xo 13:12-13 \xt Mat 10:22\x*Aghade, nímane amó gaabee egegeta rosora-du, enembo oruabe nímane injigha egegaita rousue. Aná fefera furadua mo, enembo erea, númanda ikoko kaka, nanandigea ututugota-gea, data ambubugaita rousue. Enembo númanda sasingu nanandigea ututugota-gea, data ambubugaita rousue. Kotú sasingu beago erea, nue numamo mane nanandigea ututugota-gea, data ambubugaita rousue. Atá avona ano ea, enembodu oru ambi amó gaabee urota amburadua mo, jebuga tumanadu irari tambua baita rouvie.” \s1 13:14-23 Fefera Akuago Siroraita Rouvia Re. \r (Matyu 24:15-28; Luk 21:20-24) \p \v 14 \x - \xo 13:14 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x*Iesu aghá rea, gaga enada mendó eini eghá ririe, (Anada beenu irugea tanana egegadi rere. Gaga aná evere:) “Ambova eini-eini akuago bee\f + \fr 13:14 \ft Rekimbea ii, Mat 24:15 anada ingiso tuva \fq eini-eini akuago bee \ft da isuri gaga gembari vitia-nu irugea tanana adi reisi-rere.\f* eininu bua furá, God du Tafaroro Ari Kambo roo Kambesi Kakarava\f + \fr 13:14 \ft Tamo saghaideda gaami \fq God du Tafaroro Ari Kambo rova Kambesi Kakaradu \ft jo gembambi urie. Aná tufoko \fq kambesi niavo jo jirambi asua \ft nuenembo gefirie. Enembo dumenida nundubari mo, Iesu \fq kambesi niavo jo jirambi asua \ft rirota, aná \fq God du Tafaroro Ari Kambo \ft nundubuturota ririe. Tago, enembo dumenida nundubari mo, umó roo enda jojabe \fq Israel \ft o bogu naa \fq Jerusalem \ft nundubuturota ririe.\f* itota jiria, anami bebeta urota gigigadora mo, nímane eve Judia Frovensi rova vitera enembo oru sumbua igige, oná dafaruva nunungegadi! \v 15 \x - \xo 13:15 \xt Luk 17:31\x*Atá, embó avona unda kambo sebova\f + \fr 13:15 \ft Tamo saghaideda gaami jo \fq sebo \ft beedu rambi re. \+it fou\+it* du reirie. Anada bee mo, Jiusi enembo númanda kambo singoimi itita uria-da fou fetaghanu sebodu jijimu egegeta urie.\f* asumbea irota, fefera bubadua, umó jo terua, unda eini-eini kambo rova bambi asue. \v 16 Kotú embó avona aayova buro urota-gea, fefera bubadua, umó jo kaverea ya, kambova unda etova asugari eini jo bambi asue. \v 17 Arii, amó evevetu tambouvude ea iraita rousua-du, kotú evevetu dumeni sasingu emi gaiturota iraita rousua-du, neno mema rore. Anada bee mo, fefera bubadua, evevetu sasingu mane bua sumbari ata-bata urota, mema fakara bee itatama egegaita rousue. \v 18 Inda oru sumbari, rourogo uria-gharova sirorauve-degea rirota, God dava benunu egegadi rere! \v 19 \x - \xo 13:19 \xt Dan 12:1; Amb 7:14\x*Anada bee mo, God enda uubu urieta sirorea rei-fia, ya bubaita rouvia feferava, mema bouvu jo ená fururota, siroreta uria-gha jo inono irambi re, iti bee itiva siroraita rouvie. \v 20 Aghá re-tago, fefera veveragha jo yafabe ambi aita rouvie. God da ririeta vitia, aná eghá re. Yafabe irasua mo, natofo eini jo irambi, dano manjasue. Tago, God unda natofo gateguturia-du rirota, mema furaita rouvia, jo numbobe irambi aita rouvie. \p \v 21 Fefera aghade, enembo einimi indú gavera rirota, ‘God Embó eini utaita riria, aná evere!’ o ‘Umó overe.’ radua mo, mania umó gaabee ata! \v 22 Aghá rera-da bee mo, enembo dumeni furá gavera rirota, ‘Aná Embó God da utaita riria, aná amó re.’ aghá rirota, númane feroveta gavera kakatode dano furá, God da natofo beago kukuvirota, númanda gaveranu gaabee egegari-du rea bera-bera egegaita rousue. Kotú, númanda gaga gaabee egegari-du rea, ivata anogha dibe eini be eini egegaita rousue-tago, God da gateguturia natofo jo kuvirota jurambi egegaita rousue. \v 23 Atá, dibe gia ambo gia urota, tumanadu kaifa egege! Ená gagada bee jo sirorambi irieta, nímandu sei retueta niningigetoravore. Amindu nundubuturota, iririgadi rere! \s1 13:24-31 Enemboda Jojabeeda Kaverea Furaita Rouvia Gaga Re. \r (Matyu 24:29-35; Luk 21:25-33) \p \v 24 \x - \xo 13:24 \xt Is 13:10; Joel 2:10, 31; 3:15; Amb 6:12; \xt Is 13:10; Ezek 32:7\x*Aná mema dara retora fefera furá sidara adua-da ambova fefera gotea, bingoi ata, marabe beago gotea bingoi aita rouvie. \v 25 \x - \xo 13:25 \xt Is 34:4; Amb 6:13; \xt Joel 2:10\x*Kotú, damana mane dorea vovorurota, uutuva eini-eini dano rarovaita rousue. \v 26 \x - \xo 13:26 \xt Dan 7:13; Amb 1:7\x*Fefera aghade, Enemboda Jojabee* gooso rova unda ano jojabede duroghade vorefurota, enembomi gigigaita rousue. \v 27 Aghá urota, tavuya furota, unda anera mane ninengota vorea ya, enda mendóvareta furá mendóva unda gateguturia enembonu bua, danode egegaita rousue. \p \v 28 Atá, aná ika simbiagomi\f + \fr 13:28 \ft Eve gaga \fq simbia \ft reisi-rera-da isuri ari gaga dumeni Mat 21:19 da tuva vitia-nu irugadi reisi-rere.\f* nímane irugoe! Ika simbiada fafatu boiri ea, igi fangadua mo, nímane tanana aita rosoravore, ‘Ika simbiagoda bee ari oya bubaita rouvie.’ \v 29 Aghagonu, aná eini-eini retora-nu gigigadora mo, tanana egegadi rere, fefera etia, utuvako etua-du, bee siroraita rouvie. \p \v 30 Amó nímandu gaa bee rere. Oreki rei-sirorutua enembo dano, jo ambua sidara ambi, dumeni irota, ená ivata retora, siroraita rouvie. \v 31 Uutude endade dano manjaita rouvie-tago, anda Gaga jo nanjigo aghade manjambi aita rouvie.” \s1 13:32-37 Iesu Kaverea Furarida Fefera Aná God Unuka Rei-gerue. \r (Matyu 24:36-44) \p \v 32 \x - \xo 13:32 \xt Mat 24:36\x*“Enemboda Jojabee* fefera domi kaverea furá bubaita rouvia, endava enembo, o uutuva anera mane, kotú God da Mendi beago jo gambi re, God unuka rei-gerue. \v 33 Amindu, dibe gia ambo gia goghó urota iririge! Anada bee mo, Enemboda Jojabee kaverea furaita rouvia-da fefera, nímane jo gambi re. \v 34 \x - \xo 13:34 \xt Luk 12:36-38\x*Atá, fefera aghade aná eghá aita rouvie. Embó eini esega erea, yaita nundubuturota, unda eini-eininu unda sabua* yarata manemi kaifa ari-du rea doa, yaita yavi urota, bebato kaifa ari embódu eghá ririe. ‘Anda furaita rora-nu dibe emboro ege!’ \p \v 35 Dibe emboro adi retora-da bee mo, kambo numamoda furaita rouvia fefera, imó jo gambi roravore. Rifogha ra, tumbade ra, aĩ, tumba rorova ra, aĩ, imó jo gambi re. \v 36 Gigige! Nímane eviviguturota, umó kaverea furadua, aná jo taubana irambi re. Amindu kaifa ea goghó egege! \v 37 Kotú kambo numamoda, unda bebato kaifa ari embódu riria aghagonu enembo nanjogodu, rere. Kaifa ea goghó egege!” \c 14 \s1 14:1-2 Iesu Data Amburari-du Rea, Manaka Gaegeguturia Re. \r (Matyu 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 \x - \xo 14:1 \xt Ex 12:1-27\x*Serigea Yarida Banau*, kotú \tl Yisti\tl* Tama Arida Banau jo ambi, fefera ungagha dibeva irieta, fristi* maneda kokotofude, Moses da Gaga irugari kakatode* Iesu nenomi nandia data amburari-du manaka gaegeguturie. \v 2 Aghá urota, eghá regeguturie, “Namonde amó jo Serigea Yarida Banauda feferava ambi aita rosore. Anada bee mo, enembo oruaruabe desaita rousua-mi neno akuago ea, umó sorea namonde tataya egegauveta!” \s1 14:3-9 Evetu Einimi Uka Munode Bua Furia, Iesu Da Beforova Avereguturie. \r (Matyu 26:6-13; Jon 12:1-8) \p \v 3 \x - \xo 14:3 \xt Luk 7:37-38\x*Aghade, Iesu umó aria, Betani naava bubua, embó ragaro Saimon \tl Refero\tl*\f + \fr 14:3 \ft Ii, gaga \xt Mat 26:6 \ft anada tuva gaga \+it Refero \+it*du daiyagha gembari vitia-nu irugadi reisi-rere! \f* da kambova terua irirota, undari dieta, evetu einimi uka muu munode ragaro \tl nard\tl* botoro singoi ragaro \tl arabasta\tl* va rurukarinu bua furie. Aná uka muuda muno taubana dogo, jo uvugha bagega irambi-gea, mino bee itiva re. Terua aria, Iesu dava bubua, aná botoro righia bejea, aná uka muunu Iesu da beforova avereguturie. \p \v 4 Aghá ueta-gea, enembo dumeni avo vitiria-mi, neno akokogo egegea, eghá regeguturie, “Aná uka munode mo, daiyagha sara-siosa averegetu? \v 5 Anami utua mino basira, aná ghaeko dabako buro ea bari gurida* itiva aghagonu bua, makasi enembodu vesa egegasira mo, taubana re,” aghá rirota, aná evetudu dibe beva gaa ininigha regeguturie. \p \v 6 Aghá regegutueta, Iesu umó erea, númandu mino eghá ririe, “Mania ená evetudu dibe beva regegata! Umó andava ari taubana bee etue. \v 7 \x - \xo 14:7 \xt Deut 15:11\x*Atá, reisi-gerora, makasi enembo aná nemonde dano, fefera numbotofo bee iraita rosoravore. Amindu númane sonembarida emboro aná iraita rouvie. Tago, amó jo namonde tumanadu irambi aita rore. \v 8 Ená evetuda donu etua, aná taubana etue. Anda tamo bua ya, furugaita rouvia-du, ená uka muumi andava averegetue. \v 9 Amó nímandu gaa bee rere! Anda Gaga Taubana ya, roo enda niavo-niavo ningia fafate egegaita rouvia-va, ená evetu andava donu etua-da kiki anda Gaga Taubanade dano minono regeguturota, ená evetu beago nundubaita rousue!” \s1 14:10-11 Judas Aria, Iesu Data Amburari-du, Gitofode Manaka Gaegeguturia Re. \r (Matyu 26:14-16; Luk 22:3-6) \p \v 10 Aghá ririeta, unda ambo nimbi 12 da rova, Keriot embó ragaro Judas na erea, Iesu nu kuvia bua, fristida* kokotofudedava utaita rea arie. \v 11 Aghá ririeta ningia, númane gangoro egeguturota, Judas gurimi mino aita regeguturie. Aghá regeguturieta ningia, Judas tutuno ea, Iesu daiyagha nenomi nandia, Jiusi enemboda babarigaridava utasua-da emboro tava urie. \s1 14:12-21 Iesu Unda Ambo Nimbide Dano Serigea Yarida Banau Egeguturia Re. \r (Matyu 26:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; Jon 13:21-30) \p \v 12 \tl Yisti\tl* Tama Arida Banauda* rifo tutunova, oka sifi memendinu aná Serigea Yarida Banaudu dea bureta egeguturia anava, Iesu da ambo nimbimi undava uriga egeguturie. “Námane kambesi niavo ya, Serigea Yarida Banau simbugota undaita uno ro?” \p \v 13 Ririeta-gea, unda ambo nimbi ungagha ninenguturota, eghá ririe, “Igige, bogu naa Jerusalem teterugea, embó eini ovumi uvu dimbua bua fururota tatambugaita rosoravore. Aná embóda ambova tuvia, igige! \v 14 Umó niavo teradua, kambesi dabako avo teterugea, aná kambo tofodu eghá regege! ‘Irugari kato eghá retue, “Amó kambesi doda terua, anda ambo nimbide dano Serigea Yarida Banau simbugea undidiga?” ’ \v 15 Umó ingá imó bua, kambo tuvareta vitia, kambesi itiva irugadua mo, kambesi taubana avo simbugari vitia-nu gigigaita rosoravore. Namonde anda banau avo simbuge!” \p \v 16 Aghá ririeta niningigea doa, unda ambo nimbi erea aria, Jerusalem teterugea, Iesu da daiyagha riria, aghagonu siroruturieta, ungá Serigea Yarida Banau avo simbuguturie. \p \v 17 Simbuguturieta, jama urieta, Iesu unda ambo nimbi ingo ungaghade, numonde aria teteruguturie. \v 18 \x - \xo 14:18 \xt Ps 41:9\x*Aria terua asusumbea, undari undidiguturota, Iesu na eghá ririe, “Amó nímandu gaa bee rere. Embó eini nímanda rorova vitia-mi, amó dubo ea, gitofoda ingova utaita rouvie.” \v 19 Aghá ririeta, unda ambo nimbi neno mema egeguturie-gea, tutuno ea, dano Iesu du uriga egeguturie, “Rege ningore! Jo amó irambi ra?” \v 20 Aghá regeguturieta, Iesu mino númandu eghá ririe, “Anona aghi jufirieta, anda ambo nimbi 12 ea vitera-da rova embó eini, avona unda ingomi angá danode aagha dabakova ga degimbea nendera-mi, amó dubo ea, gitofoda ingova utaita rouvie. \v 21 Aghadu God da Gagava eghá gembari vitie: Enemboda Jojabee* umó donu ari-du gefiria, aghagonu aita rouvie. Tago, umó avona Enemboda Jojabee dari-du kivumi emboro aita rouvia embódu ‘Arii’ rere. Taubana mo, umó jo sirorambi asue.” \s1 14:22-26 Jojabeeda Banau Re. \r (Matyu 26:26-30; Luk 22:14-20; 1 Korin 11:23-25) \p \v 22 Aghá rea doa, numonde undari undidiguturota, Iesu farava ingari bua, God du aiye rea, righia ingegebea, unda ambo nimbidu ututurota ririe, “Ená anda tamo reta, bubuge!” \fig |src="27 LastSupper_IB04149gr.jpg" size="span" loc="14:18-25" ref="Mak 14:22" \fig* \p \v 23 Aghá rea doa, Iesu umó \tl vaini\tl* aaghava bua, God du aiye rea, unda ambo nimbidu ututurota ririe, “Nímane dano, ená aaghava undidige! \v 24 \x - \xo 14:24 \xt Ex 24:8; \xt Jer 31:31-34\x*Anda tatangu enembo oruabedu averegota voraita rouvia-mi God Afa undava ya bububugarida emboro* reka ifegaita rouvie. \v 25 Amó nímandu gaa bee rere. Amó \tl vaini\tl* ghavesida bee jo rekago undambi irogo, God unda natofo* rata ya, unda kambesiva terota-gea, amó \tl vaini\tl* aghade undaitare.” \p \v 26 Iesu aghá rea doa, numonde daa eini divua, sidara ea bubua, ooto ragaro \tl Olivi\tl* avo rekimbea igiguturie. \s1 14:27-31 Pita Da Iesu Kivu Aita Rouvia Ananu Iesu Na Sei Isagha Uria Re. \r (Matyu 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 27 \x - \xo 14:27 \xt Zech 13:7\x*Anava irurota, Iesu númandu eghá ririe, “Oreki tumbade nímane dano oru susumbugea, amonu doaita rosoravore. God da Gagava amindu eghá gembari vitie: \q1 ‘God na sifi kaifa kato data amburota-gea, \q2 sifi mane gategea gategea, unda unda \q2 susumbugaita rousue.’ \m \v 28 \x - \xo 14:28 \xt Mat 28:16\x*Tago, ambova amó amburarivareta erea, nímane Galili yambi-da dibe kena, sei anona yaita rore.” \p \v 29 Aghá ririeta, Pita na mino Iesu du eghá ririe, “Jojabee, inda dumeni imó doa susumbugaita rousue-tago, amó jo imó doambi aitare.” \v 30 Aghá ririeta, Iesu umó mino eghá ririe, “Amó indú gaa bee rere. Rifode rifo jo atambi irota, kokora be fefera ungagha dimbambi irota, imó fefera bakode amó jo gambi gaa rea, kivu aita roravore.” \v 31 Aghá ririeta, Pita be faghighi ea, eghá ririe, “Amó angá dano amburaita asire, imó jo kivu ambi aita rore.” Kotú Iesu da ambo nimbi dumeni beago Pita da riria dabako aghago regeguturie. \s1 14:32-42 Iesu Aria, Kambesi Ragaro Getsemani Avo Bubua, Aayo Rova Benunu Uria Re. \r (Matyu 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 Aghá regeguturia-da ambova, Iesu unda ambo nimbide aria, kambesi eini ragaro Getsemani avo bubua, númandu eghá ririe, “Nímane eve asusumbea iririgutu-gea, amó ya onava benunu are!” \v 33 Aghá rea, umó Pita ungá Jems gha Jon de bua, numonde igiguturota, umó tutuno ea, unda neno nundubari jujurueta mema jojabe itatama urie-gea, \v 34 númandu eghá ririe, “Amó neno memami sumbua serigetueta amburaita itoko rore. Amindu nímane dibe fakara egege, namonde kaifa egegore!” \p \v 35 Aghá rea doa, itoko gosá ea aria, koubumi jengirea gonea vovorurota, aná memada fefera daiyagha serigasua-du, benunu urie. \v 36 Unda benunuva eghá ririe, “Ariee, Afa, imó aná eini-eini dano ari inono re! Amindu ená mema jojabe andava reifia inona ege, serigoe! Avotago, jo anda unonu ambi aita roreta, do-gea, inda unonu siroroe!” \p \v 37 Anada ambova, umó kaverea aria, unda ambo nimbi bakodedava bubua, númane evivigutueta gerurie-gea, Pita du eghá ririe, “Saimon, imó mo revera, aĩ, vitera? Imó daiyagha fefera tufoko dibe fakara ea, angá danode kaifa ambi ro? \v 38 Dibe fakara ea, benunu egege, rourogo Satan furá nímane kuvirota, ari akokogo egegara-degea, rere! Nímanda unode nundubaride aná andava vitie. Tago, nímanda tamo firída unomi righieta, nímane jo ano ambi rosoravore.” \p \v 39 Aghá rea doa, umó kaverea aria, benunu urota, dabako aghagonu benunu urie. \v 40 Aghá rea doa, umó rekago kaverea aria mo, unda ambo nimbi dibe bouvu egeguturieta vasia evivigutueta gerua mo, númane dibe fangea umonu gia, gaa bee sidara urie. \p \v 41 Iesu rekago kaverea aria, benunu ea doa, kotú kaverea furia bubua eghá ririe. “Nímane eviviguturota, nangu undidiguturota vitera? Inono etue! Enemboda Jojabee* dubo ea bua, ari-bari akokogo egegari enembodava utari fefera etia utuvako etue. \v 42 Amindu, ererege, namonde igigore! Gigige, amó dubo ea bua ari-bari akokogo egegari enembodava utaita rouvia embó enanu bubie.” \s1 14:43-52 Iesu Nanandiguturia-da Gaga Re. \r (Matyu 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 43 Iesu aghá ria mo, unda ambo nimbi 12 da rova, embó eini ragaro Judas umó natofode buburiturie. Fristida kokotofude, Moses da Gaga Irugari kakatode*, kotú Jiusi enemboda babarigaridemi númanda mene-mene ari kakato dumenide ninenguturieta, kaiyade, gandighade bubugea, Judas da ambova aria bububuguturie. \v 44 Aghade, númane jo furia, utuvako ambi irirota, Judas unda ari-bari daiyagha aita rouvia-nu natofodu eghá ririe, “Embó avonu amó nandia muno aita rora, aná umó reta, nanandigea bua, umó kaifa egeguturota igige!” \p \v 45 Judas natofode dano aria bubua, dibe dambu Iesu dava aria eghá ririe, “Irugari kato, vitera!” aghá rirota, Iesu nandia muno urie.\fig |src="28 BetrayKiss_IB04156-gr.tif" size="col" loc="14:44-46" ref="Mak 14:45" \fig* \v 46 Aghá urieta-gea, gitofomi bubua, Iesu nanandigutueta, \v 47 embó eini unda kasava jiria vitiria-mi, unda kaiya bua erea, fristida* beforo righarida buro embóda nghaĩ vegea kositurieta, jujururie. \p \v 48 Aghá uria-da ambova, Iesu númandu eghá ririe, “Nímane dodu kaiyade gandighade bua, amó nandaita fufugeto? Amó jo gavana tuvari gaa eini rambi re. \v 49 \x - \xo 14:49 \xt Luk 19:47; 21:37\x*Atá, amó fefera yafabe namonde God du Tafaroro Ari Kamboda* ghoukava terua irirota irugeta riara mo, daiyagha amó avo nanandigambi egegeta rosa? Avore, God da Gaga donu reiria-da bee sirorari-du rirota, eghá rei-sirorutue.” \p \v 50 Aghá rieta, unda ambo nimbimi umó avo doa, númane airo susumbuguturie. \v 51 Aghá egegutueta, mendi gimasa eini eembo evia, Iesu da ambova furueta gerurie-gea, umó nandaita egeguturieta, \v 52 umó oru sufieta, unda eembo urugea jujururieta, umó taroba sufirie. \s1 14:53-65 Iesu Koto Ari-Du Bua Igiguturia Re. \r (Matyu 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Jon 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Aghá ea doa, Iesu bua aria, fristida* beforo righari katodava buburiturie. Fristida kokotofude, Jiusi enemboda babarigaride, kotú Moses da Gaga Irugari kakatode* dano avo desea iririgutueta, Iesu bua aria teteruguturie. \v 54 Atá, Pita, umó itoko ambo fugea jiria irieta, Iesu bua igigitueta, ambova ea jiria uta aria, fristida beforo righarida kambo kasava ghouka rova terua jiria, mene-mene ari kakato dumeni avo ivariva eka ingo mesitueta-gea, umó aria, nemonde asusumbuturie. \p \v 55 Aghá ueta, fristi maneda kokotofude \tl kanisera*\tl* manede dano Iesu data amburari-du regeguturota, osagho fufumbugaridu tava egeguturie-tago, undava akuago eini jo tambambi egeguturie. \fig |src="29 JesusSanhed_IB04160gr.tif" size="col" loc="14:55-61" ref="Mak 14:55" \fig* \v 56 Enembo oruabe gavera regeguturota, númanda gaga jo bee dabako rambi re. \p \v 57 Anada ambova enembo dumenimi erea, osagho fufirota, Iesu da tamova gavera eghá regeguturie, \v 58 \x - \xo 14:58 \xt Jon 2:19\x*“Umó eghá rieta, námane niningigutare, ‘God du Tafaroro Ari Kambo* enemboda ingomi itari vitia, anona dea bejea, fefera bakodeda rova anukako itota jiraita rouvie. Aghade, enembo eini avona jo amó sonembambi aita rouvie,’ aghá ririeta, námane niningigutare,” \v 59 Aghá regeguturie-tago, númane gaga nanjogo regeguturia, aná jo gaga dabako aghago jo regegambi re. \p \v 60 Aghá regeguturieta-gea, fristida beforo righari númanda dibeva erea jiria, Iesu du uriga urie, “Ená gaga inda tamova reisi-ria-da mino eini jo rambi adora? Kotú ená emboboda regegetua gagada bee mo doro?” \v 61 Aghá ririe-tago, Iesu gaga eini donu jo rambi uria-du, aná fristida beforo righarimi Iesu du rekago uriga eghá urie, “Rege, ningore! Namonde amó God kakara eta rosora-da Mendi, enembo sonembari-du utaita riria mo, imó ra, aĩ?” \v 62 \x - \xo 14:62 \xt Dan 7:13\x*Aghá ririeta-gea, Iesu mino eghá ririe, “Nu reravore! Amó re! Fefera ambova Enemboda Jojabee* God Ano tofoda ingo bee kenava asumbea vitia-mi, uutuvareta gooso etova vorefurota gigigaita rosoravore.” \p \v 63 Aghá ririeta, fristida beforo righari ningia, neno akuago urie-gea, unda tamova asugari righia kisorea doa, eghá ririe, “Nímane niningigetora? Umó aghá rirota, God fara etue. Dodu gagada osagho fumbari enembo dumenida gaga niningiga? \v 64 \x - \xo 14:64 \xt Lev 24:16\x*Unda ari akuago danonu reisi-niningoravore! Amindu, nímane daiyagha reisi-nundubuto?” Aghá ririeta, númane dano, umó data amburari-du regeguturie. \v 65 Aghá regeguturota, eembo eininu bua, unda dibe rafea gagajeguturie. Aghá ea, ingo safea, umó ofova toka-taka egeguturota, eghá regeguturie, “Indava ferovetada ano iradua mo, imó avona detua-nu, rege, niningigore!” Aghá egeguturia-da ambova, God du Tafaroro Ari Kamboda kaifa ari kakato beago, Iesu dedeguturie. \s1 14:66-72 Pita Na Iesu Kivu Uria Gaga Re. \r (Matyu 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Pita ghouka gimanjeva kambo kasava asumbea irieta, fristida* beforo righarida buro ari ariri eini furie. \v 67 Aghade, Pita avo ivariva eka ingo mesiturota asumbea irieta, dibe fugia gerurie-gea, eghá ririe, “Imógha dano Nasaret embó Iesu de dano vitaravore.” \v 68 Aghá ririeta, Pita na jo umó irambi gaa rea kivu urota, eghá ririe, “Imó dodu rera, amó jo gambi re.” aghá rea doa, umó erea aria, ghouka bebatova jiria irieta, kokora be difirie. \p \v 69 Kokora be difirieta, umó avo jiria irieta, aná aririmi umó rekago gia, enembodu eghá ririe, “Ená embó, aná Iesu da eini re,” \v 70 Aghá ririe-tago, umó kivu urieta, enembo avo jijiregea vitiria-mi eghá regeguturie, “Gaa bee re. Imó Galili embó re. Amindu imó aná Iesu da eini re! Jo kivu ari katogo irambi re.” \v 71 Aghá regeguturieta, Pita eghá ririe, “Amó gavera rasira mo, God na amó dasueta amburasire! Amó gaa bee rere. Nímanda reisi-rera embó amó itoko jo gambi re.” \p \v 72 Aghá rieta-gea, kokora rekago be difirie. Kokora be difieta, Pita umó Iesu da undú donu riria, ananu nundubuturie, “Kokora be fefera ungagha dimbambi irirota, fefera bakode inona amó kivu aita roravore,” Iesu da riria-nu nundubea, Pita neno jujururieta, jiimi neno gagajeguturie. \c 15 \s1 15:1-5 Iesu Bua Furia, Pailat Da Dibeva Koto Egeguturia Re. \r (Matyu 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Rifo tumba rova fristi* maneda kokotofude, Jiusi enemboda babarigaride, Moses da Gaga Irugari kakatode*, kotú \tl kanisera*\tl* manede dano, manaka gaegeguturia-da ambova, Iesu nu \tl seni\tl* mi bundia bua aria, Rom enemboda gavana ragaro Pailat dava ututuguturie. \v 2 Ututuguturieta, Pailat da dibeva jiruturieta, Pailat Iesu du uriga urie, “Imó Jiusi enemboda kini ra?” aghá ririeta, Iesu mino eghá ririe, “Eẽ, inda rera aghago re,” \p \v 3 Aghá ririeta, fristi maneda kokotofumi umonu itia bera-bera urota, gaga akokogo dumeni dumeni regeguturie. \v 4 Amindu, Pailat na rekago Iesu du uriga eghá urie, “Ená enembo inda tamova itia bera-bera rousua mo, rei-niningora? Imó gaga mino radora?” \v 5 Aghá ririe-tago, Iesu rekago gaga eini donu jo rambi urieta-gea, Pailat mana-mana urie. \s1 15:6-15 Iesu Dedegota, Amburari-du Regeguturia Re. \r (Matyu 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:39—19:16) \p \v 6 Atá, Serigea Yari Banauda* feferava Pailat ghaeko inono eghá eta urie. Natofo jede fuava, dibura ea irari enembo avodu uno ea rari mo, Pailat na doaveta fuava isaghava bubua igigeta urie. \v 7 Avore, Iesu nanandiguturia-da feferava, embó eini ragaro Barabas, unda mambu manede Rom enemboda gavana injigha egeguturota, dea tuvari gaa rea, Rom enembode mene-mene urota, enembo eini dedeguturieta ambubuturie. Amindu rea, umó bua, diburava gagajeguturieta vitirie. \p \v 8 Pailat unda eta uria-nu nundubuturota irieta, enembo oruabe furia, Pailat dava bubua, avo desea númandu dibura ea irari embó eini doata furia, isaghava bubari-du benunu egeguturieta, \v 9 Pailat mino eghá ririe, “Avoreta, regege, ningore! Nímane avonu uno roso? Nímanda uno mo, Jiusi enemboda kini doata isaghava bubadua? Regege, ningore!” \v 10 Aghá riria-da bee mo, umó gerurie, fristi* maneda kokotofu númane Iesu da bingá niningigea, jii didimbugea, amindu Iesu bua furia, unda ingova ututuguturie. \p \v 11 Avore, Pailat, aghá ririeta niningigea, fristida kokotofumi regeguturieta, natofo jede bubua desea vitiria-da neno erorurie. Aghá urieta, númane dano Iesu dotuturota, Barabas nu doata isaghava furia bubari-du regeguturieta, \v 12 Pailat na rekago númandava uriga urie, “Atá ená embó, Jiusi enemboda kini reta rosora mo daiyagha a?” \v 13 Aghá ririeta, númane niningigea erea, itata rea, eghá regeguturie, “Umó ifatarava dege, amburoe!” \v 14 Aghá regeguturieta, Pailat umó mino eghá ririe, “Bee dodu? Kotú umó dinunu donu etu? Regege, ningore!” aghá ririeta, númane erea, itata rea, sirivo-sata egeguturie, “Umó ifatarava dege, amburoe!” \p \v 15 Aghá regeguturieta, Pailat na aná natofo jede neno taubana ari-du rea, Barabas dotuturieta furia, isaghava buburiturieta, umó ririeta, unda mene-mene ari kakato dumenimi Iesu bua, embiimi dedeguturie. Aghá egeguturieta, Pailat na Iesu nu bua, ifatarava dedegota amburari-du rirota, mene-mene ari kakato dumenida ingova ututurie. \s1 15:16-20 Mene-Mene Ari Kakatomi Iesu Kuvia Regeguturie. \r (Matyu 27:27-31; Jon 19:2-3) \p \v 16 Aghá urieta, mene-mene ari kakatomi Iesu bua aria, gavanada kambo jojabeda roro rorosinava teteruguturie. (Aná kamboda ragaro Rom enemboda gaami \tl fraetorium\tl* regegeta urie.) Anava bubua, ghogho regeguturieta, númanda dumeni dano furia bubua, avo terua danode egeguturie. \v 17 Ea, eembo gaduna tamonu bua, tumo tano afuregea, kini da kasavago urota, ika fatu gingidemi keifi ea beforova asuguturie. \v 18 Aghá ea, tutuno ea umó kuvia gegha regeguturota, eghá regeguturie. “Orokaiva! Jiusi enemboda kini, buberavore! Orokaiva!” \v 19 Aghá urota, ika bua beforova derurota visogha dibe beva egeguturota, tumogha baĩ egeguturie. \v 20 Kuvia gegha rea sidara egegea, númanda eembo Iesu dava asuguturia-nu, kosugea rururota, eembo unda tofonu bua asuguturie. Aghá ea, umó bua ifatarava daita rea righia ghambugea bua igiguturie. \s1 15:21-32 Iesu Bua Aria, Ifatarava Dedeguturia Re. \r (Matyu 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 21 \x - \xo 15:21 \xt Rom 16:13\x*Aghade aria, emboro rorova Sairini embó eini, ragaro Saimon Jerusalem bogu naava teraita irueta tatambugea, Iesu da ifatara fumbari-du rea, bera-bera egeguturieta, Iesu da ifatara unona sonembea fufirie. Saimon rera, umó Aleksander ungá Rufus ghada numamo re. \p \v 22 Aghá ea, númane Iesu bua aria, kambesi ragaro \tl Golgota\tl* avo buburiturie. \tl Golgota\tl* da bee mo, \it Amburari Enemboda Beforo Siruru\it* regegeta rousue. \v 23 Aria bububugea, anada ambova, umó rourogo tamo vevera itatama auve-degea \tl vaini\tl* bua, ingi eini, ragaro \tl meer\tl* reta rousua-gha, bagega arinu ututurie. Aghá egeguturie-tago, Iesu undari injigha ea dotuturie. \p \v 24-25 \x - \xo 15:24-25 \xt Ps 22:18\x*Dotuturieta, fefera vitia 9 \tl koroki\tl* urieta, númane Iesu bua ifatarava dedeguturie. Ea, unda asugarinu vesa-boanda egegaita rea, kikindo gaegeguturie.\fig |src="30 Crucifixion_UBS CL-22c.tif" size="col" loc="15:24-27" ref="Mak 15:24-25" \fig* \v 26 Aghá ea, umó dodu koto uria-da bee, irugota gigigari-du rea, gembua Iesu da beforo gombu kena dea takembuturie. Aná eghá gegembuguturie, \q2 \it Ená Jiusi enemboda kini re.\it* \p \v 27 \x - \xo 15:27 \xt Is 53:12\x*Fefera aghade, bagia kakato ungagha bua furia, eini Iesu da ingo bee kena, eini ingo anda kena ifatarava dedeguturie. \v 28 Aghá egegutueta, God da Gaga donu riria, aná isagha urie. Aná mo evere: \q1 “… umó aná ari akuago embó aghago nundubuturota regeguturie.” \p \v 29 \x - \xo 15:29 \xt Ps 22:7; 109:25; \xt Mak 14:58; Jon 2:19\x*Enembo iru-furu urota, beforo biru-biru urota, Iesu gia kuvia gegha regeguturota, yovero regeguturie, “Yove, yove! Imó God du Tafaroro Ari Kambo* righia bejea, fefera bakodeda rova righota erea jirari gaa reta ureravoreta, \v 30 indufa sonembea ifatarava doa kaverea vore!” aghá regeguturie. \p \v 31 Aná ari dabako aghagonu fristida* kokotofude, Moses da Gaga Irugari kakatode* beago, númanena Iesu kuvia gegha rirota, eghá regeguturie, “Umó enembo dumeninu sonembeta urie-tago, undufa sonembari jo inono irambi re! \v 32 Unda nundubari mo, God namonde anda ari akokogo nundubea gia doaita rea, embó eini utaita riria, aná umó re, kotú namonde amó Jiusi enemboda kini umó re, reta rouvia amindu, namonde amó umonu gaabee egegari-du rea, ifataravareta vorari-du reisi-rere.” aghá regeguturie. Kotú aná bagia kakato ungagha Iesu de dano ifatarava dedeguturia beago, Iesu fara egeguturie. \s1 15:33-41 Iesu Ambubuturia Re. \r (Matyu 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 33-34 \x - \xo 15:33-34 \xt Ps 22:1\x*Fefera beforova ueta, roo enda dano bingoimi afuregea irieta aria, jama ueta, kambesi rekago ategea unana urie. Jama 3 \tl koroki\tl* ueta, Iesu Jiusi enemboda gaami koko fugia be jojabe ririe, “\tl Eroi, Eroi, rama sabakitani?\tl* Aghá riria-da bee mo, \it Anda God, anda God, imó dodu amó doto?\it*” ririe. \p \v 35 Iesu da koko riria-nu niningigea, enembo dumeni avo jijiregea vitiria-mi jo ningia goghó ambi egeguturie-gea, eghá regeguturie, “Niningige! Umó Elaija du ghogho reirie.” \p \v 36 \x - \xo 15:36 \xt Ps 69:21\x*Anada ambova embó einimi sumbua aria, eini-eini ofusada mokogonu bua, ika mendóva fakembea, \tl vaini\tl* kaeededa kofiriva ga degimbea bua, Iesu na undari-du siniturieta vitia, unda beva takembuturieta ririe, “Do-gea, namonde gigigore, Elaija furá, umó sonembadua, aĩ, tefo?” \v 37 Aghá ririeta, Iesu koko jojabe rea, ambubuturie. \p \v 38 \x - \xo 15:38 \xt Ex 26:31-33\x*Ambubuturia aghade, God du Tafaroro Ari Kambo* bogu naa Jerusalem vitiria-da rova, rourogo enembo ya Kambesi Kakara Bee anava terua amburauve-degea, eembo einimi gajari vitiria, aná rorova kisorea vorefuria, tuva buburiturie. \v 39 Aghá urieta, mene-mene ari kakatoda beforo righari Iesu da ifatara dibe kena jiria vitiria-mi, Iesu unda daiyagha ambubuturia, aná gerurie-gea, eghá ririe, “Gaa bee re, umó God da Mendi re!” \p \v 40 \x - \xo 15:40 \xt Luk 8:2-3\x*Iesu ambubuturia aghade, evevetu dumeni airo jijiregea gigiguturie. Anada gorotova Makdala ariri, Meri de, kotú Meri unda akau (Ená Meri rera, umó Jems ijoko, Josep kotú Salome deda nue re.) kotú evevetu dumenide jijiregea vitirie. \v 41 Ená evevetu rera, númane frovensi ragaro Galili anava, Iesu de dano deĩ urota, umó sonembeta egegeturie. Kotú evevetu dumeni avona numonde Iesu de dano furia, Jerusalem bububuguturia-de dano avo jijiregea irirota, Iesu da ambubuturia-nu, gigiguturie. \s1 15:42-47 Iesu Da Tamo Bua Aria Furuguturia Re. \r (Matyu 27:57-61; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42) \p \v 42 Aghá urieta, evia rifo atadua, aná Nangu Undarida fefera re. Jama uua-du, \v 43 Arimatea embó ragaro Josep na aria, Iesu da tamo utota bua ya furugaita rirota, Pailat dava benunu urie. Ená embó Josep rera, umó embó bingáde eini re. Kotú umó aná \tl kanisera*\tl* maneda eini re. Aghade umó, God furá unda natofo* kaifa aita rouvia feferadu kaifa urota vitirie. \p \v 44-45 Unona aria, Pailat dava bubua, Iesu da tamo bua ya furugaita benunu urieta-gea, Pailat aná gaga ningia duduku urie. Ea, aná mene-mene ari kakatoda beforo righaridu aghi ninenguturieta aria bua furieta, undava uriga urieta, “Seibe ambue,” ririe. Aghá riria-du Pailat na Iesu da tamo Josep du utari-du ririe. \p \v 46 Aghá ririeta, Josep aria, eembo saghai tamonu gurimi mino utua bua furia, Iesu da tamo ifataravareta ititurieta vovorurieta bua aria, uje eini gudoro ufuva ghafirieta vitiria-va itia, singoi eininu oberea, anami uje be gajiturie. \v 47 Kotú, umó niavo itituria, Makdala ariri Meri de, kotú unda akau Josep da nue Meri de, avo iririguturota, númanena gigiguturie. \c 16 \s1 16:1-8 Iesu Amburarivareta Rekago Erorurie. \r (Matyu 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Nangu Undari fefera sidara uria-da ambova Makdala ariri ragaro Meri de, kotú unda akau Meri de (Aná Jems ungá Salome ghada nue re.) Ungá ingide uka muu munodenu bua, Iesu da tamova gharaita rea igiguturie. \v 2 Fura Jojabeda rifo atea fefera vitambi irieta, ungá aná uje singoi toova igiguturie. \v 3-4 Igiguturota, emboro rorova mino-mino eghá regeguturie, “Namonde andú avona aná uje beva singoi oberadu?” (Aná singoi aná bouvu bee re.) Aghá regeguturota, dibe fugia gigiguturia mo, aná singoi uje beva gajari vitiria, seibe ifegea irieta gigiguturie. \p \v 5 Aghá gigiguturie-gea aria, anava bubua uje rova terua, anava mendi gimasa eini unda asugari aná saghainu asugea, ingo bee kenava asumbea irieta gigigea, númane duduku-dadaka ea, mana-mana egeguturie. \p \v 6 Mana-mana egegutueta, unona númandu eghá ririe, “Mania mana-mana egegata! Amó rei-gerore. Nasaret embó Iesu ifatarava dedeguta-du, tava rosoravore. Umó ambua, amburarivareta jebugea eretue. Umó enava tefo re. Kotú gigige! Umó bua futa ituta kambesi, aná evere. \v 7 \x - \xo 16:7 \xt Mat 26:32; Mak 14:28\x*Amindu oreki nímane ená gaganu bua igige! Unda ambo nimbi dumenide Pita de dano regege, niningigoe! ‘Umó nímanda dibe kena Galili reiya-du, unda riria aghagonu, umó avo gigigaita rosoravore.’” \p \v 8 Aghá ririeta, ungá eka ingo dadada urota, aná ujevareta doa bubua susumbuguturie-tago, ungá enembo einidu jo isagha egegambi urie. Anada bee mo, númane oru egeguturie. \s1 16:9-18 Iesu Fefera Bakode Undufako Isagha Urieta Gigiguturia Re. \r (Matyu 28:9-10, 16-20; Jon 20:11-23; Luk 24:13-49; Ekaresia 1:6-8) \p \v 9 Iesu fura jojabeda rifo tumbava erorurie. Umó isagha ambi-da tutunova Makdala ariri, ragaro Meri dava isagha urie. Iesu na taimu akokogo 7 evetu einidava tuviturieta vovoreguturia, aná umó re. \v 10 Meri na kaverea aria, Iesu de dano deĩ eta uria enembo, undú neno memade jiide vitiria-dava aria bubua, eghá ririe. \v 11 “Iesu amburarivareta jebugea eretueta, amó gere!” ririeta, númane niningiguturie. Tago, jo gaabee egegambi urie. \v 12 Anada ambova, Iesu da kokomana ungagha emborova igigutueta, umó dibe kaverea aria, númandava isagha urieta gigiguturie. \v 13 Aghá urieta, aná enembo ungagha kaverea furia, númanda kokomana dumenidu regeguturie. Tago, númane jo gaabee egegambi re. \p \v 14 Anada ambova, Iesu da ambo nimbi dano 11 undari undidigutueta, umó númandava isagha urieta, gigiguturieta, númandu dibe beva ririe. Anada bee mo, Iesu umó amburarivareta eroruria mo, enembo dumenimi gia aria, númandu isagha urie-tago, númane deriva urota, jo gaabee egegambi urie. \v 15 \x - \xo 16:15 \xt Eka 1:8\x*Iesu na númane dibe beva ririeta niningiguturia-da ambova, umó eghá ririe, “Anda Gaga Taubananu bua roo enda nanjogova igige! Enembo dano regege, niningigoe! \v 16 Avona gaabee ea, bafutaito egegadua enembomi jebuga tumanadu irari tambua, Afada kambesiva terua tumanadu iraita rouvie. Avotago, avona jo gaabee ambi adua mo, anona itota kambesi akuagova teraita rouvie. \v 17 Avotago, gaabee ari enembodu ano utota, eini-eini dumeni ata siroraita rousue. Aghago, númanena anda ragarova taimu akokogo tuvota vorea serigaita rousue. Kotú, Asisi Kakara númandava asugota, neno nundubuturota aveva kaverota gaga tinongu-tanongu regegaita rousue. \v 18 Aghá urota, númane ningabu righadua, kotú kae undadua, jo amburambi aita rousue. Aghade, númanda ingomi kae bua irari enemboda tamova righadua, aná enembo jejebugaita rousue.” \s1 16:19-20 Iesu Umó Uutuva Vivituria Re. \r (Luk 24:50-53; Ekaresia 1:9-11) \p \v 19 \x - \xo 16:19 \xt Eka 1:9-11\x*Aghá riria-da ambova Jojabee Iesu, umó uutuva vitia, God Afada ingo bee kenava asumbuturie. \v 20 Aghá urieta, unda ambo nimbi aria, roo enda nanjogova deĩ urota, Iesu da gaganu minono regegeta urie. Aghade, Jojabeena númane sonembutueta, ivata anogha dibe eini be eini egegeta uria-nu gigigea, enembo númanda gaga gaabee egegeta urie.