\id MAT TBAR Tafota Baruga Matyu, JimCindi Farr, \h Matyu \toc3 Mat \toc1 Matyu Kakara \toc2 Matyu \mt1 Matyu Kakara \ip Namonde amó saghaideda gaga \tl Gospels\tl* nundubuturota, \it God da Gaga Taubana\it* reta rosore. Buka dano ungagha-ungagha nundubuturota, aghá reta rosore: Matyu, Mak, Luk kotú Jon. Matyu ungá Mak gha Luk de, númanda gaga sei, aghajora ghaeko* 50-70 Iesu siroruturia-da ambova gegembuguturie. Jon emboko ea, unda gaga ambova, aghajora ghaeko 85-95 Iesu siroruturia-da ambova gefirie. \ip Enembo oruabeda nundubeta rousua, ená buka Iesu da ambo nimbi eini, Matyu (o Levi reta rousua) na gefirie. Iesu da feferava enembo nendufa nungiturota, “amó” o “námane” jo gembua bukava itota terambi eta urie. Tago, namonde amó oreki jo aghá ambi eta rosore. Namonde amó kiki o gaga rirota, tofo namonde amonu isagha urota, “amó”, “námane”, o “namonde amó” gegembugeta rosore. Amindu rea, Iesu da ambo nimbida egeguturia gaganu, Baruga gaami kaveruturota, Matyu numonde dano vitiria aghago nundubuturota, námanena “amó”, “námane”, o “namonde” gegembugasira mo, jo akuago ambi asue. Tago, enembo dumenida nundubari jo Matyu gembambi gaa reta rousua-du jo aghá ambi re. O Gaga Taubana Jon na gefiria-va aghá egeguturere. Yata bua gigige! \ip Avore, Matyu unda gaga gefiria-da bee mo, sei Jiusi enembo da kini eini ragaro Devit vitiria-da mambube eini ambova furá, natofo jede kaifa aita rouvia, aná Iesu nu irugota, natofo jede gigigari-du rea, Matyu na ená gaga gefirie. Amindu Iesu endava sirorea, ari-bari nanjogo uria-da gaga God da buka seimi rei-irugutua, ananu Matyu na unda bukava iruguturie. \is1 Matyu Ená Buka Gefiria-Da Mendó Mane, Aná Evere: \io1 1:1-2:23 Iesu daiyagha siroruturia re. \io1 3:1-12 Jon Bafutaito ari katoda buro eta uria re. \io1 3:13-4:11 Iesu bafutaito urieta, anada ambova Satan aria, Iesu kukuviria re. \io1 4:12-18:25 Iesu Galili frovensi rova deĩ urota, minono reta uria re. \io1 19:1-20:34 Iesu Galili frovensi vareta aria, Jerusalem buburituria re. \io1 21:1-27:66 Fura Kakara (\tl Holy Week\tl*) da rova donu siroruturia re. \io1 28:1-20 Iesu amburari vareta jebugea erea, unda natofo dava isagha urieta, númane gigiguturia re. \c 1 \s1 1:1-17 Iesu da Mambube Mane Aná Evere. \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Iesu Keriso da mambube mane nanjogo daiyagha Abraham davareta siroruta furieta, Devit siroruturia, kotú Devit davareta siroruta furia, Iesu Keriso siroruturia-da gaga evere. \p \v 2 Abraham mo Aisak da afa re. Kotú Aisak mo Jekop da afa re. Jekop mo, Juda unda ikoko mendide, númanda afa re. \v 3 Juda mo, Peres ungá Sera ghada afa re. Kotú, Tamar mo ungá unda aya re. Peres mo, Hesron da afa re. Hesron mo, Ram da afa re. \v 4 Ram mo, Amminadab da afa re. Kotú, Amminadab Nason da afa re. Nason mo, Salmon da afa re. \v 5 Salmon mo, Boas da afa re, kotú Boas nue aná Rahap re. Kotú Boas mo, Obet da afa re, kotú Obet da nue aná Rut re. Obet mo, Jesi da afa re. \p \v 6 \x - \xo 1:6 \xt 2 Kgs 24:14-15; 2 Chr 36:10; Jer 27:20\x*Atá Jesi mo, Kini Devit da afa re. Kotú Devit mo, Solomon da afa re. Solomon da nueda embó sei aná Uria re. \v 7 Solomon mo, Rehoboam da afa re. Kotú Rehoboam mo, Abiya da afa re. Abiya mo, Asa da afa re. \v 8 Asa mo, Jehosafat da afa re. Kotú Jehosafat mo, Jehoram da afa re. Jehoram mo, Usia da afa re. \v 9 Usia mo, Jotam da afa re. Kotú Jotam mo, Ahas da afa re. Ahas mo, Hesekia da afa re. \v 10 Hesekia mo, Manassah da afa re. Kotú Manassah mo, Emon da afa re. Emon mo Josaia da afa re. \v 11 Atá Josaia mo, Jehoiakin (o Jekonaia reta rosore) unda ikoko mendideda afa re. Númane, Abua Babilon da mene-mene ari kakatomi Israel enembonu susughi ea bua, númanda roo enda anava igiguturia-da rifova siroruturie. \p \v 12 Avore, númane nandia, roo enda Babilon anava bua igigituturia-va Jehoiakin da mendi Sealtiel siroruturie. Kotú Sealtiel mo, Serubabel da afa re. \v 13 Serubabel mo, Abiud da afa re. Kotú Abiud mo, Eliakim da afa re. Eliakim mo, Asor da afa re. \v 14 Asor mo, Sadok da afa re. Kotú Sadok mo, Akim da afa re. Akim mo, Eliut da afa re. \v 15 Eliut mo, Elieser da afa re, Kotú Elieser mo Matan da afa re. Matan mo, Jekop da afa re. \v 16 Atá Jekop mo, Josep da afa re. Kotú Josep da evetu aná Meri re. God na ututurieta furia embó Iesu, aná Meri na fufirie. \p \v 17 Aghá-gea, Iesu da mambube mane Abraham da rifova reta furia, Devit dava bubua vitiria rifova dano 14 re. Kotú Devit da rifo vareta furia, Babilon enembomi Jiusi enembo susughi ea rururia beago, mambube mane dano 14 re. Kotú dabako aghago unda mambube mane anavareta siroruta furia, Iesu da rifova buburituria, dano 14 re. \s1 1:18-25 Iesu Keriso Fufirieta Siroruturia-da Gaga Re. \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 \x - \xo 1:18 \xt Luk 1:27\x*Iesu Keriso endava daiyagha fufirieta siroruturia, aná evere. Unda nue Meri, gimasa ragaro Josep du datu didighurieta, ungá furá danode takembambi-da dibeva, Asisi Kakarada anomi Meri tambouvude uria-nu, Josep seibe gerurie. \v 19 Avore, Josep umó embó taubana eini re. Aghá-gea, rourogo, Meri enembo oruabeda dibeva meka gauve-degea rirota, umó Meri kivumi doaita nundubuturie. \p \v 20 Umó aghá nundubutueta, Jojabeeda anerami dirava isagha ea, undú eghá ririe, “Josep, Devit da mendi, imó Meri yagera ari mania oru ata! Anada bee mo, umó God da Asisi Kakarada anomi tambouvude ea vitie.\fig |src="01 Jos&Angel_NTM_C053gr.jpg" size="col" loc="1:20" ref="Matyu 1:20" \fig* \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Luk 1:31\x*Unda mendi fumbaita rouvia-da ragaro Iesu righi!\f + \fr 1:21 \ft Aná ragaro \fq Iesu\ft da bee mo, \fq dara rovareta rougea sonembari kato re.\f*” Anada bee mo, umó donu adua-mi, God unda natofoda ari akokogo nundubea gia doarida emboro ifegaita rouvie. \p \v 22 Aghá uria-da bee mo, Jojabeena gaga donu ferovetadava riria-nu furá bee ari-du rea, aghá urie. Aná Gaga mo, evere: \v 23 \x - \xo 1:23 \xt Is 7:14\x*“Ariri mose eini jo kombo undiri ambi irirota, tambouvude ea, soká mendinu fumbota, enembo dano unda ragaro Imanuel regegaita rousue. Aná ragaroda bee mo, ‘God namonde danode vitie.’” \p \v 24 Aghá rea sidara urieta, Josep umó eevo kambesi vareta erea, Jojabeeda anera, dirava undú gaga donu riria aghagonu urota, Meri unda evetudu yagera ea bua, unda kambova arie. \v 25 \x - \xo 1:25 \xt Luk 2:21\x*Ungá viro ambi irirota, soká mendinu fufirieta, Josep na unda sokáda ragaro Iesu ririkurie. \c 2 \s1 2:1-12 Iesu Siroruturia-da Ivata Dumeni Gigigea, Beforo Gari Embobo Fefera Vitari Kena Reta Umó Ghanena Egegaita Rea, Fufuguturie. \p \v 1 Avore, fefera anava embó, ragaro Herot, umó kini ea irieta, Iesu mo Betlehem naa, Judia Frovensi anava fufirie. Fufirieta, beforo gari enembo dumeni eini-eini donu siroraita urari mo, damanava gia tanana egegeta uria enembomi, beina fefera vitari kena reta furia, Jerusalem bububuguturie. \v 2 Bubua, númanda uriga eghá egeguturie, “Jiusi enemboda kini reka fumbia mo niavo viti? Námane unda damana beina fefera vitari kena gigigutara-gea, undú tumogha baĩ aita reisi-fore.” \p \v 3 Aghá regeguturieta ningia, Kini Herot de kotú Jerusalem enembode dano aná bingá niningigea, mana-mana urota, gaa bee sidara egeguturie. \v 4 Aghá ea, fristi* maneda kokotofude, Moses da Gaga Irugari Kakatode* dano aghi jufirieta furia, undava danode desuturieta, aná soká niavo sirorasua-du uriga urie. \p \v 5 Aghá uriga urieta, númane mino undú eghá regeguturie, “Umó naa Betlehem, Judia Frovensi rova sirorasue. Anada bee mo, feroveta unda siroraridu gaga eghá gefirie: \q1 \v 6 \x - \xo 2:6 \xt Mic 5:2\x*‘Nímane Betlehem naa, Judia Frovensiva vitera enemboda bingá jojabe ea, \q2 Judia undida kokotofu dumenida bingá serigaita rouvie. \q1 Anada bee mo, nímanda rorova embó eini beforo righari ea, \q2 anda natofo Israel enembo kaifa aita rouvie.’” \p \v 7 Aghá rea sidara urieta, Herot na kivumi aghi jufirieta, aná beforo gari enembo undava fufuguturieta, númandava aná damana fefera domi siroruturia-nu tanana urie. \v 8 Tanana ea, númane ninenguturota eghá ririe, “Nímane igige, Betlehem naava bubua, aná soká tava ea tatambugea, tutumi kaverea fufuge! Regegadi ningia, amó beago ya, undú tumogha baĩ are!” \p \v 9 Aná kini da gaga donu riria ningia, númane seriguturie. Igiguturota, aná damana beina fefera vitari kena gigiguturia-mi númanda dibe kena aria, aná soká vitiria kambesida itiva tukú urie. \fig |src="02 Magi_IB_04104gr.tif" size="col" loc="2:9-10" ref="Matyu 2:9" \fig* \v 10 Númane aná damana rekago gigiguturia aghade, neno gangorogha dano igiguturie. \v 11 Aria, aná soká nue Meri gha vitiria kambova bubua, gangorogha dano aná sokádu númanda tumogha dano baĩ urota, númanda vesa \tl goldi\tl*, kotú ika muu eini munode ragaro \tl frankinsensi,\tl* kotú ika muu munode eini, ragaro \tl meer\tl* reta rousua ananu bua, vesa ututuguturie.\f + \fr 2:11 \ft Eini-eini eini tamo saghaideda gaami \ft \+tl frankinsensi\+tl* reta rosora mo, ika ijokoda muu kaĩ arimi ari re. Kotú eini-eini eini ragaro \+tl meer\+tl* beago, ika ijoko einida muumi ari re. Ika ungagha anada tamova faka-faka egegeaveta, muu bubua kaĩ eaveta, \+tl olivi\+tl* da muugha bagega ea, anami tamo o eini-eini dumeniva daveta egeguturie. Ika ungagha rera-da muu aná muno taubana bee re. Aghá-gea, anada mino iti beeva re. Iesu siroruturia feferava, enembo kokotofudu vesa utaita rirota mo, eini-eini aghago manemi ututugeta urie. Avore, beforo gari enembomi Iesu kakara urota, undú ututuguturie. \f* \p \v 12 Aghá egegea, God donu dira einiva númandu riria-nu nundubuturota, jo ya Herot dava bubambi, emboro einiva kaverea aria, númanda roo endava bububuguturie. \s1 2:13-18 Kini Herot Dava Nungaita Rea, Josep Mane Isip Igiguturie. \p \v 13 Aná beforo gari embobo seriguturia-da ambova, Jojabeeda anerami dirava, Josep du eghá ririe, “Imó erea, inda soká nuegha bua serigea, Isip igige! Bubua, anava iradi-gea, anona rata ningia kaverea furadi! Anada bee mo, Herot na, unda enembo dumeni aná soká tava ea data amburari-du raita rouvie.” \v 14 Aghá riria-du, Josep tumbade erea, nungarimi unda soká nuegha bua, numonde Roo Enda Isip igiguturie. \v 15 \x - \xo 2:15 \xt Hos 11:1\x*Aria, anava irieta, Kini Herot ambubuturie. Jojabee na ferovetadu donu riria aghade, gaa bee urie, “Anona ririeta, anda mendi Isip roo enda vareta furie.” \p \v 16 Aná beforo gari enembo umó kukuviria-nu tanana ea, Kini Herot neno akuago urie-gea, Betlehem naa kotú naa ijoijokoko anada kasava soká vividenu dedegota ambubugari-du ririe. Aná beforo gari enembomi damana nanjigo siroruturieta regeguturia-nu nundubuturota, aná soká mane vivide ghaeko ungaghada vorari kena dano dedegota, ambubugari-du ririe. \p \v 17 Kini donu riria-da bee siroruturia aghade, feroveta Jeremaia gaga donu gefiria, aná gaa bee urie. \q1 \v 18 \x - \xo 2:18 \xt Jer 31:15\x*“Aghade, Rama naava Resel jii be fugea rieta niningiguturie. \q1 Resel na unda sasingudu jii be fugia rirota, enembomi undú neno jama ututugasue-tago, \q1 unda sasingu dano ambubuguturia-du, umó númanda sonemba bari injigha urie.” \s1 2:19-23 Nasaret Kaverea Igiguturia Re. \p \v 19-20 Herot ambubuturia-da ambova, Josep Isip irieta, Jojabeeda anerami dirava isagha ea, undú eghá ririe, “Aná embó inda mendi data amburari-du riria, ambubuta-du, imó erea, inda mendi nuegha bua kaverea, Israel roo endava igige!” \p \v 21 Aghá ririeta ningia, Josep erea, unda mendi nuegha bua, numonde kaverea, Israel roo endava igiguturie. \p \v 22 Anava yaita urota, gaga eini nininguria mo, embó ragaro Arkelaus numamo Herot da kambesi bua, kini ea, Judia Frovensi kaifa eta urie. Ananu niningurie-gea, unda mendi nuegha bua yari oru urie. Tago, dirava isuri gaga dumeni ningia, umó aria, Judia Frovensi serigea, Galili Frovensiva igiguturie. \v 23 \x - \xo 2:23 \xt Mak 1:24; Luk 2:39; Jon 1:45\x*Númane aria, naa ragaro Nasaret bubua, anava naa dighia vitiria-du, Jojabee na ferovetadava donu riria, aná furia gaa bee urie, “‘Umó aná Nasaret embó re,’ regegaita rousue.” \c 3 \s1 3:1-12 Jon Bafutaito Ari Kato Na Iesu Da Furaita Rouvia-Nu Kariguturia Re. \r (Mak 1:1-8; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 Anada ambova fefera eini, Jon Bafutaito Ari Kato aria, Judia Frovensi anava uvu tefo, kotú enembo irambi kambesiva bubua, unda minono eghá reta urie, \v 2 \x - \xo 3:2 \xt Mat 4:17; Mak 1:15\x*“God unda Natofo* kaifa ari fefera aná etia utuvako etua-du, neno kaverea, nímanda ari akokogo dodogadi rere!” aghá ririe. \v 3 \x - \xo 3:3 \xt Is 40:3\x*God da feroveta Aisaia seibe unda buka rova Jon du eghá gefirie, \q1 “Embó eini uvu tefo, kotú enembo irambi kambesiva avo irirota, ghogho reirie, \q2 ‘Jojabeeda emboro simbuge, dambu ae!’” \m Aisaia na aghá gefirie. \p \v 4 \x - \xo 3:4 \xt 2 Kgs 1:8\x*Jon anava irirota mo, umó oka \tl kamero \tl*da tamututumi arinu dighia asugeta urie. Kotú, unda abaguva dighari beago aná \tl kamero \tl*da andoromi arinu bua fifinembea dighita urie. Aghade umó avo irirota, siside firukadenu bua undita urie. \v 5 Anava iriaveta, Frovensi Judia enembo oruaruabe, bogu naa Jerusalem enembo oruabe kotú uvu Jordan kasava vitiria enembo oruabede dano fuava, undava deseta urie. \v 6 Jon da gaga niningiguturota, númanda ari akokogo isagha egegutuaveta, Jon na númane Jordan uvuva bafutaito eta urie. \p \v 7-9 \x - \xo 3:7-9 \xt Mat 12:34; 23:33; Jon 8:33\x*Aghá urota geruria mo, Moses da Gaga Kaifa kakatode* Sadyusi* enembo oruabede unda bafutaito rorouria kambesiva fufuguturia-du, umó eghá ririe, “Nímane angoghoda fufumbugari re! Nímane jo neno kaverambi irirota furá bafutaito nuenembo egegadora, God ari akokogoda mino utaita rei-nundubutua, jo serigambi aita rosoravore. Nendufako, ‘Anda afa Abraham re,’ rirota, ‘Amó God da neno bari mendi aghago re.’ mania nundubata! God ená singoi rata, Abraham anada sasingu nindari inono re. Unda bouvu serigaita nundubadora mo, neno kaverea, nímanda ari-bari akokogo doa, aito taubana fufugege! \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Mat 7:19\x*Oto seibe ika ruruva tafugaita simbugea vitie. Ika domi bee taubana righambi adua mo, umó vegea, ivari tumanadu evirota vitia-va fugota, evaita rouvie. \p \v 11 Avore, nímane avona neno kaverea, unda ari-bari akokogo karigea, aito taubana fugadua-nu anona tefo uvumi bafutaito eta rore. Tago, embó eini anda ambova refia, umó ano tofo re, amó jo umongo irambi re. Anode duroghade anda jo undago irambi re. Nímane unona Asisi Kakaragha ivarighami bafutaito aita rouvie. \v 12 Umó enembo iruraita simbugea vitie. Umó faragho genjeguturota, faravada vee simbugea bua, unda koromava ititurota, faragho fugota, tumanadu reivia ivariva evivigaita rousue,” ririe. \s1 3:13-17 Jon Na Iesu Bafutaito Uria Re. \r (Mak 1:9-11; Luk 3:21-22) \p \v 13 Anada ambova, Iesu unda naa Nasaret Galili Frovensi anavareta furia, uvu ragaro Jordan anava bubua, Jon na umó avo bafutaito ari-du ririe. \v 14 Aghá urieta, Jon umó Iesu bureguturota eghá ririe, “Inona amó bafutaito arigo, dodu anona imó bafutaito ari-du ete?” \v 15 Ririeta, Iesu mino eghá ririe, “Avotago, do-gea, angá aghá ata-gea, God donu uno rouvia-da bee siroroe!” Aghá ririeta, Jon umó Iesu da uno uria aghagonu aita “avore” ririe. \p \v 16 Umó bafutaito urieta, Iesu umó uvuvareta vivitua aghade, uutu ifeguturieta, Asisi Kakarami eto-bato dii ukugo isaghava vorefuria, undava asumbutueta gerurie. \fig |src="03 Baptism_IB_04107gr.jpg" size="col" loc="3:16-17" ref="Matyu 3:16" \fig* \v 17 \x - \xo 3:17 \xt Gen 22:2; Ps 2:7; Is 42:1; Mat 12:18; 17:5; Mak 1:11; Luk 9:35\x*Aghá urieta, uutuvareta be fugia eghá ririe, “Ená anda neno bari Mendi re. Unda irari gerurota, anda neno roo gangoromi beda rouvie!” \c 4 \s1 4:1-11 Satan Na Iesu Kuvia Geruria Re. \r (Mak 1:12-13; Luk 4:1-13) \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Hib 2:18; 4:15\x*Aghade Satan na Iesu kuvia gari-du rea, God da Asisimi umó unumbea, enembo irambi, kotú uvu tefo kambesiva arie. \v 2 Aria, tumba kotú onembo 40 tama uria-da ambova umó baimana itatama urie. \p \v 3 Aghá ueta, Satan furia Iesu dava eghá ririe. “Imó God da mendi iradora mo, rege, ená singoi farava nindota undadi!” \fig |src="04 Tempt_UBS_C03a_cp.tif" size="col" loc="4:3-4" ref="Matyu 4:3" \fig* \v 4 \x - \xo 4:4 \xt Deut 8:3\x*Aghá ririeta, Iesu mino eghá ririe. “God amindu gaga eghá ririeta, gefirie: \q1 ‘Enembo jo undarimi jebuga bee tambua bambi aita rouvie-tago, \q2 gaga nanjogo God da bemi riria anami, jebuga tambua baita rouvie.’” \p \v 5 Aghá ririeta, Satan na Iesu unumbea bua aria, bogu naa kakara, Jerusalem bubua aria, God du Tafaroro Ari Kambo* fouva vitia, iti beeva jiria Iesu du eghá ririe, \m \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Ps 91:11-12\x*“Imó God da mendi iradora mo, God da Gaganu gaabee urota, ená kambo fouvareta jau ege, gare! Anada bee mo, God da Gaga eini eghá reirie: \q1 ‘Imó jau ea voradora mo, \q2 God na rata, anera mane númanda ingo beisi ea irirota, númanda ingova desembuturota, \q2 inda eka jo singoiva dea borambi aita roravore.’” \p \v 7 \x - \xo 4:7 \xt Deut 6:16\x*Aghá ririeta, Iesu mino undú eghá ririe, “Aná rera, aná gaa bee re, avotago God da Gaga einiva eghá reirie: ‘Mania nímanda Jojabee God kuvia gigigata!’” \p \v 8 Aghá ririeta, umó rekago Iesu bua aria, dafaru iti bee itiva jiria, aná roo enda nanjogoda sevo durogha dano iruguturieta, Iesu gerueta, eghá ririe, \v 9 “Atá imó andú tumogha dano baĩ adora, ená rei-gerora eini-eini dano, anona indú utaita rore.” \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Deut 6:13\x*Aghá ririeta, Iesu mino undú eghá ririe. “Satan, amó doa serige! God da Gagava eghá reirie, ‘Nímanda Jojabee God nuenembo tumogha baĩ egege! Kotú unda uno nuenembo egege!’” \p \v 11 Aghá ririeta, Satan umó doa seriguturieta, anera mane furia, Iesu sonembuturie. \s1 4:12-17 Iesu Unda Buro Galili Frovensi Anava Tutuno Uria Re. \r (Mak 1:14-15; Luk 4:14-15) \p \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Mat 14:3; Mak 6:17; Luk 3:19-20\x*Jon bua, diburava gajiturieta ningia, Iesu kaverea Galili arie. \v 13-14 \x - \xo 4:13-14 \xt Jon 2:12\x*Feroveta Aisaia sei donu riria-nu bee ari-du rea, Iesu Nasaret doa aria, Kaperneam asumbea vitirie. Bogu naa Kaperneam aná sao Galili kasava Sebulun ungá Naptali undida kambesi rova re. Aisaia da gaga, aná evere: \q1 \v 15 \x - \xo 4:15 \xt Is 9:1-2\x*“Abua Sebulun ungá Naptali ghada roo enda emboro sao diva vitia dano, \q2 Israel enemboda gitofomi susughi ea, righia vitie. \q1 Uvu Jordan beina fefera vorari kena Galili frovensida enda dano gitofomi númanda tofo rururie. \q1 \v 16 Atá aná gitofo bingoiva vitiria-mi, unana jojabe gigituturie, \q2 númane avona amburarida utumuva vitiria-dava, rifo atiturie.” \p \v 17 \x - \xo 4:17 \xt Mat 3:2\x*Fefera aghade Iesu tutuno ea, minono eghá ririe. “God unda natofo* kaifa arida fefera etia, uutuva etua-du neno kaveradi rere!” \s1 4:18-22 Iesu Unda Ambo Nimbi Ghogho Riria Re. \r (Mak 1:16-20; Luk 5:1-11) \p \v 18 Iesu Galili sao jojabe betuva deĩ ea irurota, uvu oka bari kakato Saimon, o Pita reta rosora, unda ikoko Andru gha ungá saova moyuva fugitueta gerurie-gea eghá ririe, \v 19 “Anda ambova fufuge, anona irugota, moyuvami uvu oka buta rosora aghagonu, enembo unumbea bua, andava furadi-gea, anda ambo nimbi egegoe!” \v 20 Aghá ria, jo gaimbo ambi, ungá unda moyuva avo doa erea, Iesu da ambova igiguturie. \p \v 21 Anavareta irurota geruria mo, Sebedi unda sasingu ungagha, Jems ungá Jon ghade númanda ghaava* moyuva fugaita simbugutueta gerurie-gea, númandu ghogho ririe. \v 22 Ghogho riria aghade, gaimbo ambi ungá unda ghaade numamode doa, Iesu da ambova igiguturie. \s1 4:23-25 Iesu Na Minono Rita Irirota, Kae Bua Vitiria Enembo Urieta Jejebuguturia Re. \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 \x - \xo 4:23 \xt Mat 9:35; Mak 1:39\x*Iesu aria, Galili Frovensi enemboda nghaĩ itari kambova* dano anava iruguturota, God unda natofo* daiyagha kaifa eta rouvia-da Gaga Taubananu minono rirota, kaemi enembo righia damé-damé eaveta, sembago ea irari kotú kae bua irari enembo eaveta jejebugeta urie. \v 24 Iesu aghá uua-da bingá aria, Siria Frovinsi va enembo dano ningia fafate urie. Urie-gea, númane erea, enembo avona kosisi sembago bua vitiria-de, mema itatama urota vitiria-de, taimu akokogomi asuguturieta vitiria-de, enembo avona jifeta uria-de, kotú eka ingo takembaride dano bua, Iesu dava fufuguturieta, unona urieta jejebuguturie. \v 25 Galili Frovensi, kotú Dekapolis Frovensi, Jerusalem, Judia Frovensiva kotú uvu Jordan beina fefera vitari kena enembo natofo oruaruabe Iesu da ambova igiguturie. \c 5 \s1 5:1-12 Iesu Otova Vitia Minono Riria Re. \r (Luk 6:20-23) \p \v 1 Avore, Iesu aná natofo jede gerurie-gea, umó aria vitia, ooto diva asumbuturie. Aghade, unda ambo nimbi undava desiturieta, \v 2 umó tutuno ea, númane iruguturota, eghá ririe, \q1 \v 3 “Dibe durumugari enembonu God kaifa\f + \fr 5:3 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi! \f* eta rouvia-du, \q2 gangoro egegari-du rere. \q1 \v 4 \x - \xo 5:4 \xt Is 61:2\x*Jii rirota vitia enembodu rere, God na númane tavo tatau aita rouvia-du, \q2 gangoro egegari-du rere. \q1 \v 5 \x - \xo 5:5 \xt Ps 37:11\x*Durumugea vitia enembodu rere. God donu be gajiturota utaita riria-nu ambova baita rousua-du, \q2 gangoro egegari-du rere. \q1 \v 6 \x - \xo 5:6 \xt Is 55:1-2\x*God da uno egegaita baimana itatama eta rousua enembodu rere. \q1 God na númandu taubana jojabe utota bubugaita rousua-du, \q2 gangoro egegari-du rere. \q1 \v 7 Kokomanami mema bouvu utota nundubea gia doadua enembodu rere. \q1 Irurari feferava God na númanda dinunu beago, nundubea gia doa sonembaita rouvia-du, \q2 gangoro egegari-du rere. \q1 \v 8 \x - \xo 5:8 \xt Ps 24:3-4\x*Neno roo simbugea vitia enembodu rere. \q1 Númane ambova God da dibeva jiria, umó dibe mokomi gigigaita rousua-du, \q2 gangoro egegari-du rere. \q1 \v 9 Siriri utari kakatodu rere, \q2 ambova God na númandu, ‘Anda sasingu re,’ raita rouvia-du, \q2 gangoro egegari-du rere. \q1 \v 10 \x - \xo 5:10 \xt 1 Pi 3:14\x*God da uno eta rousua enembodava \q2 gitofomi mema bouvu ututa rousua-du rere. \q1 God na númane kaifa\f + \fr 5:10 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* eta rouvia-du, \q2 gangoro egegari-du rere. \p \v 11 \x - \xo 5:11 \xt 1 Pi 4:14\x*Nímane avona amó gaabee egegadora-du, natofomi nímandu tauga kavavana dibe beva regegadua o mema bouvu nímandava utadua o nímanda tamova gaga gavera regegadua-du, gangoro egegadi rere! \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xt 2 Chr 36:16; Eka 7:52\x*Feroveta seibe nímanda dibe kena fufuguturia-dava beago, mema bouvu dabako aghagonu ututurie. Tago, nímanda mino jojabe uutuva vitia-nu utota baita rosora-du gangoro egegadi rere. \s1 5:13-16 Ireri Ungá Unanaghada Gaga Re. \r (Mak 9:50; Luk 14:34-35) \p \v 13 \x - \xo 5:13 \xt Mak 9:50; Luk 14:34-35\x*Nímane ená endava vitia enemboda ireri aghago re. Tago, ireri musisi ea, sororo ea ya vivi sidara adua mo, daiyagha ata-gea, unda vivi rekago siroradu? Umó rekago eini-eini dumeniva jijimu ari jo inono irambi re. Amindu fugota, enemboda ekami fatia dasaita rouvie. \p \v 14 \x - \xo 5:14 \xt Jon 8:12; 9:5\x*Bogu naa ooto itiva dighiaveta, enembo gigigeta rousua aghago, nímane ená endava vitia enemboda unana aghago ea vitera-du, nímandava unana bubugaita rousue. \v 15 \x - \xo 5:15 \xt Mak 4:21; Luk 8:16; 11:33\x*Aghago, enembo eini avona jo nanefa dungea bua, ovumi afuregambi aita rouvie. Tago, aná nanefa dungea bua, unda nanefa jirari sinakefiva itota, aná kambova enembo nanjogodu unana utaita rouvie. \v 16 \x - \xo 5:16 \xt 1 Pi 2:12\x*Gari dabako aghago, nímanda ari taubana manenu gerurota, Afa uutuva vitia-nu raga regegari-du rirota, do-gea, nímanda unana enemboda dibeva janimboe!” \s1 5:17-20 Iesu Agho Darida Bee Ata, Isagha Ari-Du Furia-Da Gaga Re. \p \v 17 “Amó, Agho Dari Moses da gefiria, kotú gaga nanjogo feroveta maneda gegembuguturia-nu, jo seghaita furambi re. Tefo, númane donu riria-da bee ata sirorari-du etere. \v 18 \x - \xo 5:18 \xt Luk 16:17\x*Amó nímandu gaa bee rere, uutude endade sidara aita rouvia-da dibeva eini-eini nanjogo Agho Dariva gembari vitia, itoko eini jo sidara ambi aita rouvie, anada bee dano siroraita rouvie. \v 19 Enembo eini avona ená agho dari ijoko eini bejuturota, unda komana eini aghá ari-du irugadua mo, uutuva God da natofo* kaifa ariva, umó aná ijoko bee aita rouvie. Tago, umó avona ená agho dari ea gerurota, enembo aghá ari-du irugadua, umó uutuva God da natofo kaifa ariva, jojabe aita rouvie. \v 20 Amó nímandu rere, nímanda aito fugari jo Moses da Gaga kaifa ari, kotú Irugari Kakatoda* aito fugari serigambi adua mo, nímane uutuva God da natofo kaifa ariva jo terambi aita rosoravore. \s1 5:21-30 Neno Akuago Auve-degea Riria Gaga Re. \r (Luk 12:57-59) \p \v 21 \x - \xo 5:21 \xt Ex 20:13; Deut 5:17\x*God na gaga seibe mambube manedu riria-nu, nímane tanana ea vitera, aná evere: ‘Mania enembo eini data amburauveta, atá enembo avona enembo eini data amburadua, aná embó irurea, anada bouvu utota, itatama aita rouvie.’ \v 22 Tago, amó nímandu eghá rere, enembo avona unda jamenade neno akuago adua mo, aná embó irurea, anada bouvu utota, itatama aita rouvie. O avona unda jamenadu tauga kavavana radua, aná embó bua \tl kanisera*\tl* maneda dibeva koto aita rousue. O ‘Indava taubana eini tefo re!’ radua mo, aná embó sei aná ari akokogo mino utari kambesi unda ivarida utuvako bee ea vitie. \p \v 23 Amindu rea, imó avona inda vesa dungari farova itaita urota, inda jamenadu ari akuago eini urera-nu nundubadora mo, \v 24 inda vesa aná faro dibeva doa, sei kaverea ii, inda jamenadava inda ari akuago isagha ea doa kaverea fu, inda vesa God dava utadi! \p \v 25 Gaga eini mo, inda komanagha besiga ata, imonu koto aita radua mo, koto kambesiva bubambi-da dibe kena emboro rorova irurota, inda komanagha gaga rea simbuge! Aghá ambi adora mo, imó bua irurari katoda ingova utota, unona imó bua dibura kaifa kakatoda ingova utota, bua diburava gajaita rouvie. \v 26 Amó nímandu gaa bee rere, imó diburava irirota, irurari katomi guri donu utari-du radua-nu, dano utua sidara adora mo, imó doata kaverea bubaita roravore. \p \v 27 \x - \xo 5:27 \xt Ex 20:14; Deut 5:18\x*God na gaga seibe riria-nu, nímane tanana ea vitera, aná evere: ‘Mania komana einida evetu o embógha viro kombo ata!’ \v 28 Tago, amó nímandu eghá rere: enembo avona evetu eini gerurota, muu undadua, aná dara re. Aná embó seibe unda neno roomi komanada evetugha viro kombo etue. \v 29 \x - \xo 5:29 \xt Mat 18:9; Mak 9:47\x*Amindu inda dibe ingo bee kenami ata, imó ari sembago adora mo, gunjia bua doa fuge! Anada bee mo, inda tamoda fatu eini doadora, aná taubana re. O anami ata, inda tamo dano fugota, ivari akuagova voradua, aná akuago re. \v 30 \x - \xo 5:30 \xt Mat 18:8; Mak 9:43\x*Dabako aghagonu, inda ingo beemi ata, imó ari sembago adora mo, tafugea fuge! Anada bee mo, inda tamoda fatu eini doadora, aná taubana re. O ingo anami ata, inda tamo dano fugota, ivari akuagova voradora, aná akuago re. \s1 5:31-32 Embómi Evetu Doarida Gaga Re. \r (Matyu 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18) \p \v 31 \x - \xo 5:31 \xt Deut 24:1-4; Mat 19:7; Mak 10:4\x*God na gaga seibe riria-nu, nímane tanana ea vitera, aná evere: enembo eghá reaveta ningita rosoravore, ‘Embó avona, unda evetu doaita nundubadua mo, umó bee dodu unda evetu doaita rouvia-da ingiso gembua evetudu utota bata-gea, ninengota yaita rouvie.’ \v 32 \x - \xo 5:32 \xt Mat 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18; 1 Ko 7:10-11\x*Tago, amó nímandu eghá raita rore, ‘Embó avona unda evetu komanada embógha viro kombo kasava ambi irirota, dinunu dumenidu rea, umó doata, rekago vai adua, aná aghá aita rouvia embómi ata, God da dibeva aná evetu viro kombo kasava ari evetu aghago aita rouvie. Dabako aghago aná baitura avonu yagera adua, umó beago, God da dibeva kasava viro kombo ari embó aghago aita rouvie.’ \s1 5:33-37 Gaa Bee Nuenembo Rarida Gaga Re. \p \v 33 \x - \xo 5:33 \xt Lev 19:12; \xt Num 30:2; Deut 23:21\x*Amó rekago rere, God na gaga seibe mambube manedu riria-nu, nímane tanana ea vitera, aná evere: ‘Mania nímanda be anogha gajiturera-nu, bebejegata! Nímane Jojabeeda ragarova be anogha gajiturera, aná kaifa ea goghó egege!’ \v 34 \x - \xo 5:34 \xt Jem 5:12; \xt Is 66:1; Mat 23:22\x*Tago, amó nímandava raita rore. Mania komanami inda gaganu gaabee ari-du rirota, avoda ragarova be anogha gagajegata! Uutuda ragarova jo be anogha gajambi aita rosoravore. \v 35 \x - \xo 5:35 \xt Is 66:1; \xt Ps 48:2\x*Kotú endada ragarova beago mania be anogha gagajegata! Aná God da eka jirari kambesi re. Kotú, mania Jerusalem da ragarova be anogha gagajegata! Aná Kini Jojabeeda bogu naa re. Jo inda tofo irambi re. \v 36 Kotú mania indufa inda beforoda ragarova be anogha gagajegata! Anada bee mo, imó jo ata, fouma eini bondero vitari inono irambi re. \v 37 Avoreta, tumanadu gaa bee nuenembo rege, enembo imó gaabee egegoe! Amindu ‘Avore’ radora mo, aghá ege! O ‘Tefo’ radora mo, mania aghá ata! Enembo inda gaga gaabee ari-du, avoda ragarova be anogha gajeta rora-da nundubari, aná Satan davareta futa rouvie. \s1 5:38-42 Indava Daiyagha Ata-Gea, Mino Arida Gaga Re. \r (Luk 6:29-30) \p \v 38 \x - \xo 5:38 \xt Ex 21:24; Lev 24:20; Deut 19:21\x*God na gaga seibe riria-nu, nímane tanana ea vitera, aná evere: ‘Avona unda komanada dibe ga soiki adua, mino unda ga soiki ege! Kotú avona unda komanada di data boradua, mino unda dege, boroe!’ \v 39 Tago, amó nímandu eghá raita rore. Enembo avona indú sembago adua mo, mania mino ata! Enembo einimi imó ingo bee kena ofova dadua mo, kavere-gea, yoveniva beago dae! \v 40 Kotú, enembo eini imó bua ya, koto urota, inda asugari tuvanu baita radua, do-gea etova asugaride dano bae! \v 41 Kotú enembo avona unda eini-eini fumbua, roo mendó dabako yari-du radua, fumbua roo mendó\f + \fr 5:41 \ft Enava \fq roo mendó \ft reiria, Iesu Rom enemboda gavanada agho darinu nundubuturota, \+tl mile\+tl* dabako kotú \+tl miles\+tl* ungagha ririe. Rom enemboda mene-mene ari kato unomi rasueta, naa embó einimi sonembea, aná mene-mene ari katoda eini-eini fumbua bua \+tl mile\+tl* dabako yasue.\f* ungagha ii! \v 42 Kotú enembo indava eini-eini einidu benunu adua, aná utu! Kotú enembo eini avona indava eini-eini donu bua jijimu ea utaita radua mo, do-gea bae! \s1 5:43-48 Gitofo Neno Barida Gaga Re. \r (Luk 6:27-28, 32-36) \p \v 43 God na gaga seibe riria-nu, nímane tanana ea vitera, aná evere: ‘Inda komana tẽtãnu neno rururota, inda gitofonu injigha ege!’ \v 44 Tago, amó nímandu eghá rere. Nímanda gitofo neno rururota, nímandu bouvu mema ututuradua enembodu, benunu egege! \v 45 Aghá egegadora, nímanda Afa, uutuva vitia-mi enembo sembagode taubanadedu fefera utuaveta janimbeta rouvia, kotú boruma beago taubanade sembagodedu utuaveta voreta rouvia, aghagonu urota, unda sasingu bee aita rosoravore. \v 46 Atá, nímane \tl takesi\tl* bari kakatoda eta rousua aghagonu urota, enembo nímane neno rururadua nuenembo neno bubugadora, bee dodu God anada mino eini utadu? \v 47 Dabako aghago, nímanda ikoko mendi nuenembo ghanena ea, numonde uumo egegadora, nímane jo Afada Gaga ningambi enemboda aito fugari itoko serigambi egegaita rosoravore. \v 48 \x - \xo 5:48 \xt Lev 19:2; Deut 18:13\x*Nímanda Afa uutuva vitia-dava dinunu eini tefo bee tefo re. Amindu rea, nímane beago aghagonu egegadi rere!” \c 6 \s1 6:1-4 Iesu Na Kauta Kavevera Arida Gaga Riria Re. \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt Mat 23:5\x*“Atá gia goghó egege! Nímanda ari ivata taubana natofo gigigari-du númanda dibeva egegadora, nímanda Afa uutuva vitia-mi mino eini jo utota bambi egegaita rosoravore. \p \v 2 Amindu nímane makasi enembo avonu kauta kavevera nundubuturota simbugadua mo, mania be koko fugia rata, enembo ningauveta! Enembo dumeni nghaĩ itari kambova o emboro kasava jiria, natofoda dibeva makasi enembodava soro vesa egegeta rousue. Aghá urota, númane komana sonembari gaa regegeta rousue. Tago, númane aghagago enembo re. Natofo númane gerurota, raga regegari-du eta rousue. Avore, enembo númandu raga reta rousua-mi númanda mino bubugeta rousue. Ambova God Afadava mino eini jo bambi aita rousue. \v 3-4 Tago, nímane enembo sonembaita regegadora mo, inda kokomana kasavami inda urira gauveta, nenomi vesa egegadi rere. Aghá urota, Afa uutuva vitia-mi gia, mino unona utota baita rosoravore. \s1 6:5-18 Benunu Arida Gaga Re. \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 \x - \xo 6:5 \xt Luk 18:10-14\x*Atá, nímane benunu urota mo, mania aghagago eta rousua enembo, aghagonu egegata! Enembomi númane gia, raga regegari-du rea, númane nghaĩ itari kambova, kotú emboro kasava jiria, benunu egegeta rousue. Atá, amó nímandu gaa bee rere, númanda mino aná seibe bua vitie. Ambova Afa uutuva vitia-mi jo mino eini utota bambi aita rousue. \v 6 Tago, nímane benunu egegaita adora mo, igige, inda kambo rova terua bebato gagajege! Nímane Afa jo gambi eta rosoravore. Tago, aghá urota benunu egegadora mo, Afa nímane seibe kivumi gia, inda mino utota, baita rosoravore. \v 7 Atá, benunu egeguturota, mania Jiusi enemboda gitofo God gaabee ambi enembo aghagonu egegata! Númanda nundubariva, númanda bee tefo gaga oruaruabe reta rousua-du, kotú númanda benunu yafabe reta rousua-du, númanda ingomi uubu ari god mane númanda benunu niningigaita rousue. \v 8 Mania númanego egegata! Anada bee mo, nímane benunu rambi-da dibeva, donu bubugasira, nímanda Afa seibe rei-gerue. \v 9 Atá, benunu aita egegadora mo, benunu eghá egege \q1 ‘Afa uutuva vitera, námane inda ragaro \q2 kakara urota, righieta rei-erorue. \q1 \v 10 Fu, inda natofo* kaifa uradi, namonde irore. \q1 Inda uno uutuva siroreta rouvia aghago, eve endava beago siroroe! \q1 \v 11 Rifo inono námanda undari bofu! \q1 \v 12 Námane enemboda ari akokogo námandava eta rousua-nu, \q2 nundubea gia dota rosora aghagonu \q2 námanda ari akokogo beago, nundubea gia do! \q1 \v 13 Rourogo doadi-gea, kuvia gariva igigare-degea reisi-rere. \q1 Kotú námane enembo akokogoda ingova rougea bu!’ \p \v 14 \x - \xo 6:14 \xt Mak 11:25\x*Enembo eini indú ari akuago ata, unda ari-bari akokogo nundubea gia doadora mo, inda Afa uutuva vitia-mi beago, inda ari-bari akokogo nundubea gia doaita rouvie. \v 15 Tago, imó enemboda ari akokogo jo nundubea gia doambi adora, inda Afa beago, inda ari akokogo jo nundubea gia doambi aita rouvie. \p \v 16 Imó tama urota, mania aghagago eta rousua enembo, aghagonu ata! Númane bagha dibe ea, tamo jo simbugambi irirota, enembomi númane tama rousua ananu gia raga regegari-du eta rousue. Atá, amó indú gaa bee rere. Númanda mino aná seibe bua vitie. Ambova Afa uutuva vitia-mi mino eini jo utota, bambi aita rousue. \v 17 Tago, imó tama\f + \fr 6:17 \ft Ekaresia* dumeni \ft \+tl Lent\+tl* fefera rova undari o eini-eini tama eta rousua mo, Iesu namonde andú mema tafiria-nu nundubuturota eta rousue. Tago, God da Gaga rova enembo undari tama egegeta uria-da bee mo, númanda benunu daiyagha vevera asua-nu nundubuturota, aghá egegeta urie.\f* urota mo, dibe be seghea uka righia, fouma gae! \v 18 Aghá adora, imó tama adora-nu avona jo gia tanana ambi aita rouvie. Imó Afa jo gambi eta roravore. Tago, aghá urota tama adora mo, Afa imó seibe kivumi gia, inda mino utota baita roravore.” \s1 6:19-24 Gugua-ghayafadu Muu Dirota, Kurafu Ata, Eto Dirigarida Gaga Re. \r (Luk 11:34-36; 12:22-31, 33-34; 16:13) \p \v 19 \x - \xo 6:19 \xt Jem 5:2-3\x*“Mania gugua-ghayafa eve endava bua kurafu aita egegata! Endava faratetemi eini-eini diaveta, akuago eta rouvie, o boma eta rouvie, o bagia enembomi bejea terua, bagia egegeta rousue. \v 20 Amindu nímanda gugua-ghayafa uutuva kurafu egege! Anava jo faratetemi undambi aita rouvie o boma ea, sembago ambi aita rouvie, kotú bagia enembomi jo bejea terua bagia egegambi aita rousue. \v 21 Amó aghá rera-da bee mo, nímanda gugua-ghayafa niavo vitia-du gogorego nundubeta rosoravore. \p \v 22 Namonde anda dibe aná tamoda nanefa re. Nímanda dibe taubana iradua mo, nímanda tamo dano unanami beda aita rouvie. \v 23 Atá, nímanda dibe jo taubana irambi adua, nímanda tamo dano bingoimi beda aita rouvie. Kotú nímandava unana dano sidara adua mo, bingoi bee bingoi aita rouvie. \p \v 24 Enembo eini jo babarigari ungaghada buro ambi aita rouvie. Umó eininu neno rururota, eini injigha aita rouvie. O umó einida buronu ea goghó urota, eini injigha aita rouvie. Nímane jo guri baita nundubuturota, God da buro ari inono egegambi aita rosoravore. \s1 6:25-34 Mania Eini-Eini Nímandava Sidara Asua-Du Neno Mema Egegata! \p \v 25 Amó nímandu eghá rere. Mania, nímanda irariva, donu undidigaita rosora, kotú nímanda tamova donu asugaita rosora amindu, neno mema egegata! Inda asisida jebuga aná jojabe re, undari-bari aná ijoko re, kotú gari dabako aghagonu inda tamo aná jojabe re, dighari asugari aná ijoko re. \v 26 Aghago, dii manenu nundubea gigige! Númane jo govea o duria ghambea ambi eta rousue. Númane ghununu itari kambesi o koroma tefo re. Tago, nímanda Afa uutuva vitia-mi númane unduta rouvie. Tago, God da neno bari namonde andava aná jojabe re. Dii manedava aná ijoko re. Amindu nímanda irari-du mania mema egegata! \v 27 Gigige! Nímanda aghá nundubetora-mi, egegota nímane fefera yafabe iririgadora? \p \v 28 Kotú nímane dodu tamo dighari-asugaridu neno mema roso? Atá taima sigina manenda vitita rousua-nu gigige! Númane jo dighari-asugari baita rea, buro ambi eta rousue. \v 29 \x - \xo 6:29 \xt 1 Kgs 10:4-7; 2 Chr 9:3-6\x*Tago, amó nímandu eghá rere. Kini Solomon umó gugua-ghayafa embó akuago eini re. Tago, unda dighari asugarida taubana, jo ená taimava siginago irambi re. \v 30 Aná kirisa oreki vitia, rifode fugota ivariva evaita rouvia-dava God na unda gari taubana ututa rouvie. Tago, God da dibeva nímane aná jojabebei re. Kirisa aná ijoko re. Amindu, nímanda dighari asugari unona utaita rouvie. Aghá-gea, God da kauta kaveveradu gaabee egegadi rere! Dodu nímandava gaabee ari bee ijoko ro? \v 31 Amindu mania neno mema urota, eghá regegata! ‘Namonde amó undari donu unda? O namonde amó uvu donu unda? O namonde tamo dighari asugari donu asuga?’ \v 32 Jiusi enemboda gitofo God gaabee ambi enembo númanda nundubari aná eini-eini aghagodava itita rousue. Tago, nímane donu bubugasira-nu, nímanda Afa uutuva vitia-mi sei gita rouvie. \v 33 Amindu, God da kaifa\f + \fr 6:33 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* eta rouvia-da noniva terua iririgaita rirota, unda unonu urota iririgadora, aná eini-eini nanjogo unona nímandu utaita rouvie. \v 34 Amindu, rifodedu mania neno mema egegata! Do-gea, rifodeda mema donu siroradua-du mania oreki neno mema egegata! Rifo inonoda mema siroreta rouvia-du, refodeda mema mania oreki nundubuturota mema egegata!” \c 7 \s1 7:1-6 Kokomana Da Irari Mania Irurata! \r (Luk 6:37-38, 41-42) \p \v 1 Iesu aghá rea, rekago eghá ririe, “Rourogo, God nímane irurauve-degea rirota, mania komana irurata! \v 2 \x - \xo 7:2 \xt Mak 4:24\x*Anada bee mo, nímanda kokomana daiyagha iruraita rosora dabako aghagonu, God Afa nímane iruraita rouvie. Nímane daiyagha komanada ari akuago tava egegadora aghagonu, God na nímandava tava aita rouvie. \p \v 3 Kotú imó dodu inda komanada dibeva susundo ijoko gerurota, ika jojabe inda dibeva vitia mo, gambi ro? \v 4-5 Aghadu, mania enembo taubana gaa rirota, aghagago egeguturota, nímanda komanadu eghá regegata! ‘Arie, mambu, do-gea amó inda dibeva susundo ijoko vitia-nu bua fugore!’ Nímanda dibeva ika jojabe irota, aghá regegadora mo, jo taubana irambi re. Taubana mo, sei nímanda dibeva ika jojabe vitia-nu bua fugea, ambova nímanda komanada dibeva susundo ijoko vitia-nu, isaghava gia goghó urota, bua fugaita rosoravore. \p \v 6 Mania ninodu eini-eini kakarago ututugata! Aghá egegadora mo, umó kaverea, imó gambua kisore-kasore aita rouvie. Aghagonu, eini-eini esiko-esiko naa okadu utadora mo, nundubambi tefo vegi-vaga rouvie.\f + \fr 7:6 \ft Ená tutunova ninoda gaga vitie, kotú naa okada gaga vitie-tago gagada bee aná dabako re. Aná evere: mania God da Gaga ningia ningambigo ea vitia enembodava ututugata! Númane injigha ea, goitu fotaita rousue. \f* \s1 7:7-12 Benunu Arida Gaga Re. \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 Amó nímandu eghá raita rore. Benunu egege, utota bubugadi! Tava egege, utota bubugadi! Goi-goi dedege, nímandu bebato ifegaita rouvie! \v 8 Anada bee mo, avona benunu ari, aná buta rouvie. Umó avona tava ari, aná tambuta rouvie. Kotú umó avona goi-goi dari, undú bebato ifegeta rouvie. \v 9 Nímanda eta rosora-nu nundubea gigige! Nímanda mendi undaridu benunu adua mo, singoinu utadora? \v 10 Aghago, umó uvu okadu benunu adua mo, undú ningabunu utadora? \v 11 Avore, nímane enembo sembago re-tago, nímane eini-eini esiko-esiko nímanda sasingudu ututa rosoravore. Tago, Afa uutuva vitia umó taubana bee re. Amindu undava benunu eta rousua enembodava, unda vesa taubana manenu ututa rouvie. \v 12 \x - \xo 7:12 \xt Luk 6:31\x*Agho Dari God na ririeta, Moses gefiria, kotú gaga feroveta mane gefiria-da bee mo evere: enembomi nímandu daiyagha ari-du uno adora aghagonu, númandu aghá egege!” \s1 7:13-14 Emboro Too Ijokogha Kotú Too Jojabeghada Gaga Re. \r (Luk 13:24) \p \v 13 “Emboro ijokova ya bebato ijokova teradi rere! Anada bee mo, ivari akuago tumanadu reivia-va ya terarida emboro too, aná jojabe re, kotú aná bebato beago jojabe re. Natofo jede anava sumbua teteruguturota, sembago tatambugeta rousue. \v 14 Tago, jebuga tumanadu irari tambua barida emboro too aná sokumako re, kotú aná bebato beago sokumako-gea, anava terari fakara re. Enembo orua irambi anava ya jebuga tatambugeta rousue.” \s1 7:15-23 Irugari Gavera Kakatoda Gaga Mania Niningigata! \r (Luk 6:43-44; 13:25-27) \p \v 15 Iesu na ririe, “Gia goghó urota iririge! Feroveta gavera kakato númane, oka ragaro sifi aghagago eta rousue. Tago, gaa bee re, númane aná nino akokogo aghago re. \v 16 Ikada beenu gerurota, unda ragaro tanana aita rosoravore. Eto-bato aghagonu ika ragaro tofá-tofáda bee jo kuveva gambi aita roravore. O ika ragaro \tl simbia\tl*\f + \fr 7:16 \ft Eve gaga \fq simbia \ft reisi-rera-da isuri ari gaga dumeni Mat 21:19 da tuva vitia-nu irugadi reisi-rere.\f* da bee jo siribava gambi aita roravore. \v 17 Ika einida bee taubana, undita rosore, eini akuago jo undambi eta rosora aghagonu, aná enembo retora-da aito fugari akuago ra, aĩ, taubana ra, tanana aita rosoravore. \v 18 Anada bee mo, ika taubana jo bee sembago ambi aita rouvie. Kotú ika sembago jo bee taubana ambi aita rouvie. \v 19 \x - \xo 7:19 \xt Mat 3:10; Luk 3:9\x*Ika mane bee jo taubana ambi adua, aná tafugea fugota, ivari tumanadu reivia-va avo evia, sidara aita rouvie. \v 20 \x - \xo 7:20 \xt Mat 12:33\x*Amindu rekago rere, aná feroveta gavera kakato aito daiyaghago fufugegadua-nu gerurota, númane daiyaghagoro tanana aita rosoravore. \p \v 21 Natofo jede dano avona fefera inono ‘Jojabee, Jojabee,’ regegeta rousua-mi jo God da enembo* tumanadu kaifa eta rouvia kambesiva terambi aita rousue. Tago, umó avona anda Afa uutuva vitia-da uno adua-mi, teraita rouvie. \v 22 Afada enembo iruraita rouvia-da feferava, enembo jedemi eghá regegaita rousue, ‘Jojabee, Jojabee, námane inda ragarova minono rirota, taimu sembago mane enemboda tamova tuviturieta isaghava buburiturie. Kotú ari-bari ivatagha urieta siroruturie,’ regegaita rousue. \v 23 \x - \xo 7:23 \xt Ps 6:8\x*Aghade, amó númandu isaghava raita rore, ‘Amó nímane jo tanana ambi rore. Nímane ari akokogo enembo reta, seserige!’” ririe. \s1 7:24-29 Iesu Na, Kambo Itari Kakato Ungaghada Kasia Gaga Riria Re. \r (Luk 6:47-49) \p \v 24 “Amindu enembo avona anda gaga ningia, ivatava ititigadua, númane aná embó eini neno nundubea goghó urota, unda kambo singoi etova itia aghago re. \fig |src="05 2Houses_LLL_Bk6_Mat7.24.tif" size="col" loc="7:24-27" ref="Matyu 7:24" \fig* \v 25 Aghá etueta, boruma jojabe vovorueta, yaura jojabe sumbua kambova fufieta, kotú uria-mi afamegea, roo mandugea vore etie-tago aná kambo jo gofegea jurambi re. Anada bee mo, aná kambo singoi etova itari vita. \v 26 Atá anda gaga ningia, jo ivatava itambi egegadua enembo, númane aná embó eini jo neno nundubea goghó ambi urota, kambo mangosava itia, aghago re. \v 27 Boruma jojabe vovorueta, yaura jojabe sumbua, kambova fufieta, uria-mi afamengea, roo mandugea vore etia, aná kambo fumbieta gofegea jua, ero jojabe retue,” \p \v 28 \x - \xo 7:28 \xt Mak 1:22; Luk 4:32\x*Iesu ená gaga mane rea sidara uria aghade, natofo jede avo desea vitiria-mi unda irugari uria-nu niningigea, duduku-dadaka egeguturie. \v 29 Anada bee mo, Iesu umó gaa bee nuenembo anogha irugutuaveta, númane itatama egegeta urie. Jo Moses da Gaga Irugari kakatoda* gaga irugeta rousua aghago, rambi re. \c 8 \s1 8:1-4 Embó Eini Tamo Betomi Gigimbarinu Iesu Urieta Jebuguturia Re. \r (Mak 1:40-45; Luk 5:12-16) \p \v 1 Aghade, Iesu umó ootova reta vorefueta, natofo jede unda ambova igiguturie. \v 2 Aghá uua, embó eini tamo betomi gigimbari furia bubua, unda dibe kena koubomi jengirea ririe, “Jojabee, amó tanana rore, ano indava vitia, aná inono bee re. Aghá-gea, imó uno adora, ege-gea, amó jebugore!” \v 3 Iesu, unda ingo sinia, aná embóda tamova, ririkurota ririe, “Amó uno roreta, imó jebuge!” ririe. Aghade, aná embóda tamova beto mane niagha yarigo urie. \v 4 \x - \xo 8:4 \xt Lev 14:1-32\x*Aghá urieta, Iesu na aná embódu eghá ririe, “Anda donu etora, mania enembodu rata! Tago dibe dambu ii, fristidava* bubua, inda tamo irugadi gata, Moses da Agho Dariva jebugetora-da vesa daiyagha dungari-du reiria aghagonu ege, enembo dano imó jebugetora-nu, gigigoe!” \s1 8:5-13 Rom Enemboda Mene-Mene Ari Kakatoda Beforo Righari Katoda Gaabee Jojabee Uria-da Gaga Re. \r (Luk 7:1-10) \p \v 5 Fefera aghade, Iesu aria, Kaperneam buburitueta, Rom enemboda mene-mene ari kakatoda beforo righari eini undava furia, memagha sonembari-du benunu urie. \v 6 “Jojabee, anda sabua* embó eini kae bua, yavi-yavi ambi, eka ingo takembea, kambova vasia mema jojabe itatama rouvie.” \v 7 Aghá ririeta, Iesu undú eghá ririe, “Anona ya, righota jebugaita rouvie.” ririe. \v 8 Aná Rom enemboda mene-mene ari kakatoda beforo righari eghá ririe, “Jojabee, anona imó rata andava furari jo inono irambi re. Amindu, tefo bemi gaga rege-gea, anda sabua embó jebugoe! \v 9 Aghá rera-da bee mo, amó anda barirarida tuva vitere. Aghago amó anda mene-mene ari kakatoda beforo righari jojabe re. Mene-mene ari kakato dano anda tuva irita rousue. Aghá-gea, anona, ‘Imó ii!’ rari aná ita rouvie. Kotú ‘Fu!’ rari aná futa rouvie. Kotú anda sabua katodu, ‘Enanu ege!’ rari, aná eta rouvie.” \p \v 10 Iesu aghá ningia, umó duduku ea, unda ambova fufuguturia enembodu eghá ririe, “Amó nímandu gaa bee rere, amó namonde anda Israel enembo einidava gaabee ari jojabe eghago jo gambi re. \v 11 \x - \xo 8:11 \xt Luk 13:29\x*Fefera vitari kena, fefera vorari kena, dafaru kena kotú karaje kena enembo dano furá, God unda natofo* tumanadu kaifa eta rouvia-du banau simbugaita rouvia-va Abraham, Aisak, Jekop de dano numonde banauva asusumbegaita rousue. \v 12 \x - \xo 8:12 \xt Mat 22:13; 25:30; Luk 13:28\x*Tago, unda kaifa\f + \fr 8:12 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* aita rirota gateguturia enembonu injigha ea isaghava fugota, bingoiva vorea, memagha diitu kirisi-karasa urota, jiiji regeguturota iririgaita rousue.” \p \v 13 Aghá rea doa, Iesu kaverea, aná mene-mene ari kakatoda kofiri righaridu ririe, “Kambova ii, inda gaabee etora aghagonu, rei-siroretue.” Iesu aghá ria aghade, aná kofiri righarida sabua embó jebuguturie. \s1 8:14-17 Iesu Na Enembo Oruabe Ririeta Jejebuguturia Re. \r (Mak 1:29-34; Luk 4:38-41) \p \v 14 Avore, Iesu aria, Pita da kambova bubua teteruria mo, Pita da imboti tamo veriveri ua-du vasia irieta gia, \v 15 unda ingo sinia, aná evetuda ingova ririkurieta, aná tamo veriveri tukú urieta, umó erea, Iesu da uno dano simbuguturie. \p \v 16 Jama ua-va, enembo taimumi asuguturia mane bua fufuguturieta, Iesu bemi ririeta, aná taimu mane tamova kosuguturie. Kotú kae bua vitiria enembo beago ririeta, númane jejebuguturie. \v 17 \x - \xo 8:17 \xt Is 53:4\x*Gaga eini buka Aisaia da rova vitia-da bee isagha ari-du rirota, aghá uria, aná evere: “Namonde anda memade, kotú kae bua vitera-deda bouvu unona fufirie.” \s1 8:18-22 Iesu Da Ambo-Ambo Ari Jo Rauko Irambi Re. \r (Luk 9:57-62) \p \v 18 Enembo natofo jede umó fugea roroguturia-nu gerurie-gea, Iesu unda ambo nimbidu eghá ririe, “Ererege-gea, namonde sao yoveniva rekimbea igigore!” \v 19 Aghá ririeta, Moses da Gaga irugari kato* einimi undava furia, eghá ririe, “Irugari kato, imó niavo yadora, amó inda ambova tuvia yaitare.” \v 20 Aghá ririeta, Iesu undú eghá ririe, “Ito-goiriva númanda nangu undari too vitie, kotú itiva dii mane númanda mogha vitie-tago, Enemboda Jojabee* umó doda nangu undari kambesi eini tefo re.” \v 21 Kotú, ambo nimbi einimi ririe, “Jojabee, anda afa emboko bee re. Umó amburota-gea furugadora mo, amó furá angá deĩ aita rore.” \v 22 Aghá ririe-tago, Iesu undú eghá ririe, “Anda ambova tuvia fu! Do-gea, aná amburari enembo nendufako furugoe!” \s1 8:23-27 Iesu Na Ririeta, Yaura Yavata Binono Uria Re. \r (Mak 4:35-41; Luk 8:22-25) \p \v 23 Iesu ghaava* vovorueta, unda ambo nimbi numonde vorea siregea igiguturie. \v 24 Númane rekimbea aria, sao rorova irueta aghade, yaura yavata gagarua erorurie. Erea, ghaa kofiriva dea bejetueta, Iesu eevo ueta, \v 25 unda ambo nimbi evurea, undú eghá regeguturie, “Jojabee, námane sonembe! Namonde amó ambubugaita itoko rosore.” \v 26 Aghá regeguturieta, Iesu ririe, “Nímane dodu orumi reisi-jajareguto? Nímandava gaabee ari bee ijoko re?” Aghá rirota, umó erea jiria, yaura yavatada torú-torú bureguturieta, binono dogo urie. \v 27 Aná embobo bee duduku-dadaka ea, eghá regeguturie, “Ená embó daiyaghagomi retueta, yaura yavatada torú-torú unda gaga ningia, binono etu?” \s1 8:28-34 Taimu Enembo Ungaghava Asugea Vitiria-Nu, Iesu Na Tuviturieta Seriguturia Re. \r (Mak 5:1-20; Luk 8:26-39) \p \v 28 Binono urieta, númane rekimbea aria, Galili sao yoveniva Gedara enemboda endava buburiturie. Bubua, ghaa* gaiturieta Iesu ombova vivituria mo, aná bogu naava embobo ungagha taimumi asugea vitiria-mi uje singoi toova reta bubua umó tafirie. Ungá umó, tamo righambi eta uria-du, enembo oru urota, avo jo iru-furu ambi egegeta urie. \v 29 Iesu gerurota, aghade ungá duduku-dadaka ea, koko-koko regeguturie, “God da Mendi, imó námandu donu aita uno ro? Fefera jo bubambi vitie-tago, imó sei-sei námandu bouvu utaita bubera, aĩ?” \p \v 30 Aná emboboda kasava itoko airogo naa oka mane oruabe undari reisi-nendirie. \v 31 Aná taimu manemi Iesu dava benunu egeguturie, “Imó námane tuvota bubari-du radora mo, rege-gea, námane ya oná naa oka maneda tamova teterugore!” aghá regeguturieta, \v 32 Iesu númandu, “Do serige!” ririeta, númane aria, naa okada tamova teteruguturieta, naa oka nanjogo dano sumbua, kokava voraria, saova undidigea ambubuguturie. \v 33 Aghá urieta, aná naa oka kaifa kakatomi, susumbugea aria, bogu naava bububugea, taimu aná embobo ungaghadava asugea vitiria-da gagade, kotú naa oka manedava donu siroruturia-da gagade dano isagha egeguturie. \v 34 Aghá regeguturieta, aná bogu naava enembo dano Iesu tambaita igiguturie. Aria tambua gigigea, númanena Iesu aná roo enda doa serigari-du benunu egeguturie. \c 9 \s1 9:1-8 Iesu Na Urieta, Embó Eka Ingo Takembari Jebuguturia Re. \r (Mak 2:1-12; Luk 5:17-26) \p \v 1 Iesu unda ambo nimbide ghaava* vorea kaverea, yoveniva rekimbea, unda irita uria naava igiguturie. \v 2 Aria, ghaa ga vivitueta, enembo dumenimi embó eini eka ingo takembarinu ghaitova ititurieta vasia irieta bua, Iesu dava fufuguturie. Aná kae bari embóde, unda kokomanade númane daiyagha undú gaabee egegutueta gia doa, Iesu aná embódu eghá ririe. “Anda mendi, ano ea, gangoro adi rere! Inda ari akokogo nundubea gia dotore.” \p \v 3 Aghá rieta, Moses da Gaga Irugari kakato* dumeni anava asusumbea vitiria-mi niningigea, Iesu dava aghá arida ano tefo gaa rea, nenuka eghá regeguturie, “Ená embó God da bingá fara rouvie.” \v 4 Númanda donu nundubutua, Iesu gerurie-gea, númandu ririe, “Nímane daiyagha neno roomi nundubari akokogo reisi-nundubuto? \v 5 Atá nundubea gigige! Niana mo rauko ro? ‘Inda sembago nundubea gia dotore!’ rari mo, rauko ra, aĩ? o ‘Erea deĩ ege!’ rari mo, rauko ra? \v 6 Enanu ata, gigigea, tanana egegaita rosoravore: ari akokogo nundubea gia, doarida ano Enemboda Jojabeedava* vitie.” Aghá rea kaverea, aná embó eka ingo takembaridu eghá ririe, “Erea, inda ghaito borea bua, kambova ii!” \v 7 Iesu aghá ririeta, aná embó eka ingo takembaride jebugea, kambova arie. \v 8 Aná embó erea, kambova irueta, enembo dano gigigea oru ea, God ano aghagonu enembodava ututuria-du, undú raga regeguturie. \s1 9:9-13 Iesu Na Matyu Ghogho Riria-da Gaga Re. \r (Mak 2:13-17; Luk 5:27-32) \p \v 9 Iesu aná kambesi doa irurota, dibe fugituria mo, \tl takesi\tl* bari embó eini ragaro Matyu unda \tl takesi\tl* bari dobova asumbea irieta gia, Iesu aná embódu eghá ririe, “Erea, anda ambova fu!” aghá ririeta, Matyu erea, Iesu da ambova arie. \v 10 \x - \xo 9:10 \xt Luk 15:1-2\x*Anada ambova, Iesu aria, Matyu da kambova terua, undari dieta, \tl takesi\tl* bari enembo dumeni, kotú ari akokogo enembo oruaruabe dano furia, Iesu de unda ambo nimbide dano asusumbea, undari undidiguturie. \v 11 Aghá ueta, Moses da Gaga Kaifa Ari kakato* gigiguturie-gea, Iesu da ambo nimbidu eghá regeguturie, “Bee dodu nímanda irugari kato \tl takesi\tl* bari enembode kotú ari akokogo enembode dano asumbea undari reisi-undi?” \v 12 Aghá regeguturieta, Iesu niningurie-gea, númandu eghá ririe, “Avona, ‘Andava kae tefo re,’ radua mo, ingi embó undava jo yambi aita rouvie. Kotú avona, ‘Amó kae bere,’ radua mo, ingi embó undava yaita rouvie. \v 13 \x - \xo 9:13 \xt Mat 12:7; \xt Hos 6:6\x*Avoreta, igige, God da Gaga enanu nundubuturota, bee tanana ea goghó egegadi! ‘Anda uno bee mo, aná komanadu neno mema ari re, jo andú vesa dungari irambi re.’ Anada bee mo, amó enembo akokogodu furere, jo enembo taubana ghogho raita furambi re.” \s1 9:14-17 Iesu Da Ambo Nimbi Tama Jo Ambi Egeguturia-da Uriga Re. \r (Mak 2:18-22; Luk 5:33-39) \p \v 14 Anada ambova, Jon Bafutaito ari katoda ambo nimbi dumenimi furia, Iesu dava uriga egeguturie, “Námane kotú Moses da Gaga Kaifa kakato*, God dava benunu aita rirota, undari tama eta rosore. Tago, inda ambo nimbi daiyagha aghago jo ambi egegeta rousu?” \v 15 Aghá regeguturieta, Iesu undufa iruguturota, númandu eghá ririe, “Nundubea gigige! Mendi gimasa evetu yagera aita rouvia-da banauva unda kokomana jo dari sorara urota, tama ambi aita rousue. Tago, fefera furá bubota, ená mendi gimasa data amburadua mo, númane aghade tama egegaita rousue. \p \v 16 Eembo boo sei too barugadua mo, jo rekami divegea itia tauta egegambi asire. Anada bee mo, eembo boo reka divegea tauta egegadora mo, tariri ea ghambugota bejea ya, too jojabe aita rouvie. \v 17 Ari dabako aghago \tl vaini\tl* reka jo bua kofiri seiva averegota irambi aita rouvie. Aghá adora mo, \tl vaini\tl* rekada anomi ata-gea, aná kofiri bejea, \tl vaini\tl* averegea vorea, akuago aita rouvie. Amindu \tl vaini\tl* reka aná kofiri rekava averegota, ungá inonova taubana iraita rouvie.\f + \fr 9:17 \ft Enava gaga kofiri vitia-da bee mo, gouti o sifi da andoro teghumbea fifinembeta uria-du reirie. \ft \+tl Vaini\+tl* rekada oenomi kofiri sei aghago mane bejasue.\f*” \fig Jiusi enembomi gouti o sifi da andoro teghumbarimi númanda kofiri simbugeta egeguturie.|src="06 Wineskin_LB00145B.tif" size="col" loc="9:17" ref="Matyu 9:17" \fig* \s1 9:18-26 Evetu Eini Iesu Na Ririeta, Jebuguturie. Kotú Ariri Eini Amburarivareta Ririeta Jebuguturie. \r (Mak 5:21-43; Luk 8:40-56) \p \v 18 Iesu aghá rieta, Jiusi enemboda beforo righari eini furia, Iesu dava bubua, unda dibe kenava koubumi jengirea, eghá ririe, “Anda ariri ijoko oreki enembo ambueta, imó fu, angá ya, inda ingomi tamova itadi-gea, umó jebugoe!” ririe. \v 19 Aghá ririeta, Iesu unda ambo nimbide dano erea, aná beforo righaride dano igiguturie. \p \v 20 Númane irueta, evetu eini furia, emboro rorova tafirie. Aná evetu tatangu kae bua gutiturota, ghaeko 12 sidara urie. Aná evetu Iesu da ambo kena aria, ingo sinia, Iesu da tamo asugari sokuada soriva ririkurie. \v 21 Aná evetuda nundubariva, “Amó tefo unda tamo asugari sokuava righadora, amó jebugaita rore,” aghá nundubuturie-gea, Iesu da sokuava ririkurie. \v 22 Iesu itatama ea kaverea, aná evetu gia, undú eghá ririe, “Anda ariri, ano urota, gangoro ege! Inda gaabee arimi imó jebugetoravore,” Iesu aghá ria, gaimbo ambi, aná evetu jebuguturie. \p \v 23-24 Aghá uria-da ambova, Iesu beforo righarida kambo teterurota, veku furari kakatode, kotú enembo oruaruabe yove gaje rieta, dari sorara ueta gerurie-gea, Iesu númandu eghá ririe, “Erea ii, isaghava bububugadi! Ená ariri jo amburambi re. Umó eevo rouvie,” ririe-tago, númane Iesu kuvia gegha regeguturie. \v 25 Aghá riria-du, kambo numamomi ririeta, natofo dano aria, isaghava bububuguturieta, Iesu terua aria, aná aririda ingova ririkurieta, jebugea erorurie. \v 26 Iesu aghá uria-da bingá sarigea aria, aná frovensiva roo enda avo fafate urie. \s1 9:27-34 Iesu Urieta, Embobo Ungagha Dibe Soikide Kotú Embó Eini Be Gungade Jejebuguturia Re. \p \v 27 Iesu aná kambesi doa irueta, embobo ungagha dibe soikidemi Iesu da ambova irurota, be koko fugea, eghá regeguturie, “Ariee! Devit da Mendi, námandu neno mema ea, sonembe!” \v 28 Aghá regeguta furueta, Iesu aria, kambo eini avo teterurieta, aná embobo ungagha ambova aria teteruguturieta, Iesu ungá undú uriga urie, “Rata jebugarida ano andava vitia, ananu ingá imó gaabee rosora?” ririeta, ungá umó, “Aĩgo, Jojabee, námane gaabee rosore.” \v 29 Aghá regeguturia-du, Iesu ingo sinia ungá unda dibe maneva ririkurota, eghá ririe, “Ingá imó daiyagha nundubuturota, gaabee rosora aghagonu nímandava siroroe!” \v 30 Aghá ririeta, aná embobo ungaghada dibe ifefegea gerueta, Iesu ininigha ungá undava donu urieta siroruturia-nu, rourogo enembodu rata niningigauva-degea ririe. \v 31 Aghá ririe-tago, ungá umó bubua aria, Iesu da donu uria-da bingá isagha urieta, aná roo endava dano aria, fafate urie. \p \v 32 Avore, ungá umó bubua irueta, embó eini taimu akuagomi asuguturieta, be gunga vitiria-nu bua, Iesu dava fufuguturie. \v 33 Iesu taimu tuviturieta buburiturieta, aná embó be gunga ea vitiria-mi be fangea tutuno ea gaga ririe. Aghá urieta, enembo oruaruabe gia, bee duduku-dadaka ea, mana-mana urota, eghá regeguturie, “Eini-eini eghago roo enda Israel enava jo sirorota gigigambi, tutunova reisi-gerore.” \p \v 34 \x - \xo 9:34 \xt Mat 10:25; 12:24; Mak 3:22; Luk 11:15\x*Iesu aghá uria-du, Moses da Gaga Kaifa kakato eghá regeguturie, “Taimu akokogoda barirari Satan na Iesu du ano utuaveta, taimu akokogo tuviaveta isaghava bubuta rousue.” \s1 9:35-38 God Da Buro Kakato Orua Irambi Re. \p \v 35 \x - \xo 9:35 \xt Mat 4:23; Mak 1:39; Luk 4:44\x*Iesu Galili Frovensi rova bogu naava kotú naa maneva terua bubua urota, nghaĩ itari kambova*, God Afa unda natofo* daiyagha kaifa eta rouvia-da Gaga Taubananu minono reta urie. Kotú enembo kae dibe eini be eini bua irari eaveta jejebugeta urie. \v 36 \x - \xo 9:36 \xt Num 27:17; 1 Kgs 22:17; 2 Chr 18:16; Ezek 34:5; Mak 6:34\x*Aghade, natofo jede undava desuturia-nu gia, neno mema urie. Anada bee mo, eto-bato sifi mane kaifa kato tefo aghago, númane ano tefo sonembadu mana-mana urota vitirie. \v 37 \x - \xo 9:37 \xt Luk 10:2\x*Aghá-gea, unda ambo nimbidu eghá ririe, “Aayova undari-bari oruaruabe bee etue-tago, undari-bari ghambea buria ari enembo jo orua irambi re. \v 38 Amindu aayo numamodu benunu egege-gea, undari ghambea buria ari enembo ninengota furoe!” ririe. \c 10 \s1 10:1-25 Iesu Na Unda Ambo Nimbi 12 Gategea, Minono Rari-Du Ninenguturia Re. \r (Mak 3:13-19; 6:7-13; 13:9-13; Luk 6:12-16; 9:1-6; 21:12-17) \p \v 1 Iesu unda ambo nimbi 12 aghi urieta, undava fufuguturieta, taimu akokogo tuvari-du, kotú kae dibe eini be eini bubugea irari enembo nanjogo ata jejebugari-du rea, númandu ano ututurie. \v 2 Avore, Iesu da aghi kakato 12 da ragaro mane, aná evere: tutunova aná Andru unda kaka Saimon gha re. (Saimon da ragaro eini Pita reta rosore.) Sebedi da mendi Jems unda ikoko Jon gha re. \v 3 Dumeni aná Filip ungá Bartolomyu gha, Tomas kotú Matyu \tl takesi\tl* bari kato einigha re. Alfius da mendi Jems ungá Tadius gha re. \v 4 Saimon da akau unda ragaro eini “Tuvari kato” re.\f + \fr 10:4 \ft Ii, gaga \xt Eka 1:13 \ft anada tuva gaga \+it tuvari kato\+it*du daiyagha gembari vitia-nu irugadi reisi-rere!\f* Kotú Keriot embó ragaro Judas, Iesu bua gitofoda ingova ututuria, umó re. \p \v 5 Iesu unda ambo nimbi bee dano 12 nu ninenguturota, unda nghaĩ itari gaga eghá ririe, “Mania namonde anda gitofodava igigata! Kotú Samaria enemboda bogu naava mania igigata! \v 6 Nímane namonde anda natofo Israel enembo dumeni, emboro taubana kasovigea vitia-dava igige! \v 7 \x - \xo 10:7 \xt Luk 10:4-12\x*Igige, naa maneva deĩ urota, minono eghá regegadi, ‘God unda natofo* kaifa aita rouvia fefera etia utuvako etue.’ \v 8 Aghá urota, kae bua vitia enembo egege, jejebugoe! Amburari enembo egege, jebugea eroe! Enembo tamo betomi gigimbea vitia-nu egege, aná beto sidara ae! Kotú taimu akokogo mane tuve, bububugoe! Ená ano andava tefo bubugetoravore, amindu mino tefo enembo sonembadi rere. \v 9-10 \x - \xo 10:9-10 \xt 1 Ko 9:14; 1 Ti 5:18\x*Atá, nímane igiguturota mo, guri dibe eini be eini \tl goldi\tl* mi ari, o \tl siliva\tl* mi ari o \tl kofa\tl* mi ari manenu mania nímanda abagu dighari siriva fendia bua igigata! Kotú etotade, dighari ombari eini kasavade, eka vuside, besiade dano mania bua igigata! Anada bee mo, buro katoda undari enembo sonembaita rouvia-mi sonembasueta sirorasua, aná taubana re. \p \v 11 Atá, nímane naa eini o bogu naa niavo bububugadora mo, avona nemonde iraita uno adua embónu tava ea, unda kambova irirota, buro egege, sidara adua aghade, bubua igige! \v 12 Atá, nímane ya kambo niavo teterugadora mo, ‘Siriri ari nemonde danode iroe!’ regege! \v 13 Aghá benunu egege-gea, aná kambova enembo nímane gangorogha bua kaifa aita regegadua mo, Afada siriri ari do-gea, numonde danode iririgoe! Atá, nímane jo gangorogha bua kaifa ambi egegadua mo, do-gea, Afada siriri ari benunu egegadora-nu, regege, rekago nímandava kaverea furoe! \v 14 \x - \xo 10:14 \xt Eka 13:51\x*Atá, enembo avona nímandu uno ambi ea, kotú nímanda gaga ningari injigha egegadua mo, anada kambo o bogu naa doa seriguturota, nímanda eka ghangadanu avo dodovirea doa igige! \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Mat 11:24; \xt Gen 19:24-28\x*Nímandu gaa bee rere. Irurarida Feferava, Sodom enembo kotú Gomora enembo bouvu baita rousue-tago, aná naava enembo bouvu jojago bee bubugaita rousue. \v 16 \x - \xo 10:16 \xt Luk 10:3\x*Amó nímane, eto-bato sifi nino akokoda rorova irita rouvia, aghagonu enembo akokogoda rorova rei-ninengutore. Amindu, nímane nundubea gia goghó urota, igige! Kotú, nímanda yavi aná dii ragaro ukuda yavigo urota, mania mema enembo einidava ututugata! \v 17 \x - \xo 10:17 \xt Mak 13:9-11; Luk 12:11-12; 21:12-15\x*Kotú, nímane aná enembode reta kaifa goghó urota, igige! Anada bee mo, nímane nandia, númanda nghaĩ itari kambova* avo nímane fisurea bua, \tl kanisera*\tl* maneda ingova utota, koto egegaita rousue. \v 18 Aghade, nímane itota, gavanada babarigarida dibeva, kotú kini maneda dibeva jiria, anda ragarova isaghava regegota, númane Jiusi enemboda gitofode dano anda Gaga Taubana niningigaita rousue. \v 19 Koto feferava donu rasira, kotú daiyagha rasira-du mania oru urota, mana-mana egegata! Asisi Kakarami iruguturota, nímane gaga regegaita rosoravore. \v 20 Jo nímane nenukako regegambi aita rosoravore. Nímanda Afada Asisimi ano ututurota, nímanda bemi gaga raita rouvie. \p \v 21 \x - \xo 10:21 \xt Mak 13:12; Luk 21:16\x*Aghade, nímane amó gaabee egegeta rosora-du, enembo oruabe nímane injigha egegaita rousue. Aná rifo furadua mo, enembo erea, númanda ikoko kaka, nanandigea ututugota-gea, data ambubugaita rousue. Enembo númanda sasingu nanandigea ututugota-gea, data ambubugaita rousue. Kotú sasingu beago erea, nue numamo mane nanandigea ututugota-gea, data ambubugaita rousue. Atá avona ano ea, enembodu oru ambi amó gaa bee urota amburadua mo, jebuga tumanadu irari tambua baita rouvie. \v 22 \x - \xo 10:22 \xt Mat 24:9; Mak 13:13; Luk 21:17; \xt Mat 24:13; Mak 13:13\x*Aghá urota, amó gaabee rosora-du, enembo dano nímane injigha egegaita rousue. Tago, avona ano ea, unda gaabee ari amó kena jo doambi aita rouvia, umó fefera ambova jebugaita rouvie. \v 23 Aghade, nímanda vitera bogu naa vareta dea tuvadua mo, doa ere ii, bogu naa einiva iririgadi! Amó nímandu gaa bee rere. Nímane Israel frovensida bogu naa ijoijokokova jo biruru ea sidara ambi irota-gea, Enemboda Jojabee* kaverea furá bubaita rouvie. \p \v 24 \x - \xo 10:24 \xt Luk 6:40; \xt Jon 13:16; 15:20\x*Namonde tanana rosore, sikuru mendi jo bingáde irambi re. Tago irugari kato aná bingáde re. Dabako aghago sabua* embó jo bingáde irambi re. Tago unda barirari aná bingáde re. \v 25 \x - \xo 10:25 \xt Mat 9:34; 12:24; Mak 3:22; Luk 11:15\x*Amindu eini-eini donu irugari katodava siroradua, aghagonu aná sikuru mendidava siroradua, aná mendi gangoro asue. Dabako aghago eini-eini donu unda bariraridava siroradua aghagonu aná sabuadava siroradua, aná sabua embó gangoro asue. Aghá-gea, andú tauga kavavana rirota ‘Belsebul’ regegeta rousua aghagonu, nímandu aghá regegaita rousue, kotú anada itiva gaga akokogo dumeni nímanda tamova regegaita rousue. \s1 10:26-31 Jo Embó Einimi Namonde Anda Asisi Rata, Amburambi Aita Rouvie, Amindu God Unuka Undú Oru Aita Rosore. \r (Luk 12:2-7) \p \v 26 \x - \xo 10:26 \xt Mak 4:22; Luk 8:17\x*Avore, mania enembodu oru egegata! Eini-eini nanjogo nungariva vitia, aná dano bubua, isagha aita rouvie. Kotú kivu gaga nanjogo ambova enembo dano niningigaita rousue. \v 27 Amó nenuka nímandu donu rera gaganu, isaghava regege! Kotú nímanda nghaĩmi dumumutami niningigadora-nu bua kaunava jiria, minono regege!\f + \fr 10:27 \ft Tamo saghaideda gaami jo kaunadu rambi re. Fou reirie. Anada bee mo, Jiusi enembo númanda kambo singoimi ititigeta uria-da fou vivisigariva jiria minono regegeta egeguturie.\f* \fig Jiusi enembo númanda kambo singoimi ititigeta uria-da vivisigariva jiria minono regegeta egeguturie.|src="07 FlatRoof_LB00234B.tif" size="col" loc="10:27" ref="Matyu 10:27" \fig* \v 28 Atá, inda tamo nuenembo data amburari inono ea vitia enembodu, mania oru egegata! Tago, God tamode asiside data amburari inono vitia-nu, kotú imó ivari tumanadu reivia-va itari inono vitia-nu, unuka undú oru egege! \v 29 Atá, dii buririka nundubadi rere. Guri utua baita rasira mo, \tl toea\tl* ingo yoveni aghago utua buririka ungagha dano basiravore. Tago, buririka eini jo tefo jurambi aita adua. Afada unomi ambuta rouvie. Avore, God umó aná buririka neno rururota, númane dano irugari vitie. Tago, unda neno bari númandava ijoko re. Unda neno bari namonde andava aná jojabe re. \v 30-31 Kotú namonde anda fouma beago, dano irugari vitie. Amindu nímane God gaabee ari enembodu rere. Mania amburari-du oru egegata! \s1 10:32-33 Keriso Da Ambo-Ambo Egegadora, Aĩ, Umó Kivu Egegadora? \r (Luk 12:8-9) \p \v 32 Atá, enembo avona amó gaabee urota, natofo jededa dibeva unda gaabee arinu ivatava itadua, amó beago umó anda Afa uutuva vitia-da dibeva umó anda ikoko gaa raita rore. \v 33 \x - \xo 10:33 \xt 2 Ti 2:12\x*Tago, umó avona enemboda dibeva amó kivu adua, amó beago uutuva anda Afada dibeva umó, aná kivu aita rore. \s1 10:34-39 Enembo Dumenidava, Iesu Gaabee Egegadua Feferava, Besiga Kotú Orogo-Orogo Siroreta Rouvie. \r (Luk 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 Amó endava siriri ari bua furarinu mania nundubata! Amó jo siriri ari bua furambi re. Amó mene-menenu bua futare. \v 35 \x - \xo 10:35 \xt Mic 7:6\x*Anona ata, mendi umó erea, numamogha gitofo urota, ariri umó nuegha gitofo urota, mendiyae erea, nuaviagha gitofo egegaita rousue. \v 36 Aghade, inda gitofo akuago bee inda enembo tofo beeda rova siroraita rousue. \p \v 37 Enembo avodava neno bari nue numamodava jojabe ata, andava ijoko adua, númane jo anda tofo ari inono irambi re. Aghagonu, enembo avodava neno bari unda mendi o ariridava jojabe urota, andava ijoko adua, númane beago, jo anda tofo ari inono irambi re. \v 38 \x - \xo 10:38 \xt Mat 16:24; Mak 8:34; Luk 9:23\x*Kotú enembo avona, jo númanda ifatara fumbua, anda ambo-ambo urota amburaita simbugadua, umó jo anda tofo ari inono irambi re. \v 39 \x - \xo 10:39 \xt Mat 16:25; Mak 8:35; Luk 9:24; 17:33; Jon 12:25\x*Anada bee mo, númanda jebuga taubana endava vitia-nu nundubeta rousua enembomi, ambova jebuga jo tambambi egegaita rousue. Atá, andú rea, númanda jebuga kasovigadua enembo, ambova númane jebuga tumanadu irarinu bubugaita rousue. \s1 10:40-42 Iesu Da Buro Kakatodu Ghaito Teno Fugadora-da Enembomi Ambova Mino Taubana Baita Rousue. \r (Mak 9:41) \p \v 40 \x - \xo 10:40 \xt Luk 10:16; Jon 13:20; \xt Mak 9:37; Luk 9:48\x*Umó avona nímandu orokaiva rea, ghaito teno fugadua, andú beago aghagonu aita rouvie. Kotú umó avona andú orokaiva rirota, ghaito teno fugadua, umó aghá urota, God Afa amó ninenguturieta furera-du beago, aghagonu aita rouvie. \v 41 Aghago, umó avona feroveta eini gia, God da aghi aita reifia-nu nundubuturota, orokaiva rirota, ghaito teno fugadua, umó aghá adua-da minonu baita rouvie. Kotú umó avona embó taubanadu orokaiva rirota, ghaito teno fugadua, umó aghá adua-da mino baita rouvie. \v 42 Kotú amó nímandu gaa bee rere. Umó avona anda embó bingá tefo eini gia, ‘Amó Iesu da ambo nimbi eini sonembaitare.’ rirota, uvu yaura aagha eini rurukea utadua, umó aghá aita rouvia-da mino jo serigambi baita rouvie.” \c 11 \s1 11:1-19 Iesu Ungá Jon Bafutaito Ari Katogha Da Gaga Re. \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Iesu unda ambo nimbidu, buro daiyagha arida isuri mane ea sidara uria-da ambova, umó erea, anavareta Galili Frovensi naa nanjogova God da Gaganu minono rirota irugaita arie. \p \v 2-3 Jon Bafutaito Ari kato, diburava irirota, Keriso da buro uua-da bingá niningurie-gea, unda ambo nimbi uriga egegari-du ninenguturieta, Iesu dava aria bubua, uriga eghá egeguturie, “Jon na embó eini furaita rouvia riria mo, imovia, aĩ? Embó eininu kaifa egegara?” regeguturie. \p \v 4 Aghá ririeta, Iesu na númandu mino eghá ririe, “Kaverea ii, nímanda dibemi gera, kotú donu nghaĩmi niningigetora-nu isagha egegadi! \v 5 \x - \xo 11:5 \xt Is 35:5-6; \xt Is 61:1\x*Enembo dibe soikide unana reisi-gerue, eka takembari jejebugea, yari furari rousue. Tamo betomi gigimbari enembo tamo taubana egegetue. Aghago nghaĩ gagajegari, gaga reisi-niningue. Amburari enembo righieta jebugea ererueta, Gaga Taubana makasi enembodu minono rere. \v 6 Andú jo mana-mana ambi egegadua enembodava, ea simbugari taubana iraita rouvie,” ririe. \p \v 7 Jon Bafutaito Ari katoda ambo nimbi doa irua aghade, Iesu na tutuno ea, natofo avo desea vitiria-du, Jon Bafutaito Ari katodu gaga eghá ririe, “Nímane, aná enembo tefo uvu tefo kambesiva donu gigigaita igigeto? Nímane mo, tefo aufogho yaurami righia vuri-vara uua-nu gigigaita igigetora?\fig |src="08 JohnBapt_LB00296B_cp.tif" size="col" loc="11:7-9" ref="Matyu 11:7" \fig* \v 8 Atá, nímane donu gigigaita igigeto, embó eini asugari taubana asugea vita-nu gigigaita igigetora, aĩ? Tefo, enembo bo-eembo esiko-esiko asugea irita rousua, aná kini maneda kambova tatambugaita rosoravore. \v 9 Atá, nímane donu gigigaita igiguta? Feroveta ra? Avore, aná gaa bee re. Kotú amó nímandu rere, Jon aná feroveta mane nanjogoda itiva re.” \v 10 \x - \xo 11:10 \xt Mal 3:1\x*Iesu na feroveta Aisaia na Jon du gaga gefiria-nu nundubuturota, eghá ririe, \q1 “‘Amó anda aghi kato sei ninengota ya, inda emboro simbugaita rouvie.’ \p \v 11 Amó nímandu gaa bee rere. Evevetuda fufumbuguturia enemboda rova, eini jo Jon Bafutaito Ari kato aghago irambi re. Umó embó bingáde, kotú embó jojabe eini re. Tago, amó emboro reka ifegaita rora anava, avona ya God da natofo* kaifa ariva teradua, aná enembo gangoro jojabe egegaita rousue. Jon jo aghá ambi re. \v 12 \x - \xo 11:12 \xt Luk 16:16\x*Kotú, Jon Bafutaito Ari katoda feferavareta etia, oreki anada rova, enembo dumenimi God da natofoda beforo ririkigarida kambesi baita rirota, soregami itia bera-bera egegeta rousue. \v 13 Jon jo sirorambi-da feferava, God ambova unda natofo daiyagha kaifa aita rouvia-du, Moses kotú feroveta nanjogo minono regeguta fufugutueta, Jon Bafutaito Ari kato siroruturie. \v 14 \x - \xo 11:14 \xt Mal 4:5; Mat 17:10-13; Mak 9:11-13\x*Tago, númane Elaija kaverea furari gaa regeguturia-nu, gaabee rousua, aĩ? Elaija du reiria, aná Jon re. \v 15 Atá, nímane avona nghaĩde iradua, nghaĩ javea, ningia goghó egege! \p \v 16 Nímane oreki endava sirorea vitera mo, daiyaghago ro? Ananu isuri aita rore. Nímane eto-bato sasingu gurimi utua bari kambesiva asumbea besiga urota, be fugia mino-mino eghá regegeta rousua, aghago re. \v 17 ‘Tutunova námane nímandu veku furetore-tago, nímane jo daa didivugambi re. Kotú ambova, námane jii yairi gatetore-tago, nímane jo jii regegambi re.’ \v 18 Aghá rera-da bee mo, Jon umó sirorea furia-va, undaride \tl vaini\tl* de tama ueta, umó taimu akuagomi asugea irari gaa regegeta utaravore. \v 19 Tago, Enemboda Jojabee* etia, undaride \tl vaini\tl* de dieta, nímane gia eghá reisi-reravore, ‘Ená embó undaride, kotú \tl vaini\tl* deda jinanga kato re. Umó \tl takesi\tl* bari kakatode, kotú ari bari akokogo egegari kakatodeda komana re.’ Tago, enembo da aito fufugegadua-nu gerurota tanana egegeta rosore, God da enembo ra, aĩ, Satan da enembo ra?\f + \fr 11:19 \ft Ekaresiada* barirari oruabeda nundubariva, tutuno 19 da gaga ambo jetuko daiyagha simbugetora-da bee, aná aghá re. Tago, gaga Matyu da enava gefiria, aná eghá re: \fq Neno nundubari unda sasingumi irugeaveta gaa bee siroreta rouvie.\f*” \s1 11:20-24 Iesu Gaabee Ambi Egegeta Rousua Enembo Fefera Ambova, Mema Jojabe Itatama Egegaita Rousua-Da Gaga Re. \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Iesu buro urota, ari ivatagha urieta siroruturia, kotú bemi ririeta siroruturie. Tago, bogu naa oruabe, aná ari ivatagha gerurota, Iesu jo gaabee egegambi númanda ari-bari sembago mane God du isagha ambi egeguturia-du, umó aná bogu naa maneda enemboda dibeva gaa eghá ririe. \v 21 \x - \xo 11:21 \xt Is 23:1-18; Ezek 26:1—28:26; Joel 3:4-8; Amos 1:9-10; Zech 9:2-4\x*“O yove! Korasin kotú Betsaida enembo nímandu rere. Sembago furota, nímane bouvu jojago bee itatama aita rosoravore. Anada bee mo, aná ivata anogha dumeni nímandava rei-sirorutua aghagonu, Tair ungá Saidon ghadava irugasira, númane seibe neno kaverea, númanda ari akokogo vuregea, isagha urota, neno memada vaya boghora asusugea, enda beforova gharasue. \v 22 Gaa bee re, irurarida feferava Tair ungá Saidon ghada enembo mema baita rousue-tago, nímane Korasin kotú Betsaida ghada enembo rera, mema jojago bee bubugaita rosoravore. \v 23 \x - \xo 11:23 \xt Is 14:13-15; \xt Gen 19:24-28\x*Atá, Kaponiam enembodu rere. Nímanda nundubariva, nímane righota erea, uutuva yari reisi-nundubutora, aĩ? Tefo, nímane aná kokava fugota voriya, ari bari akokogoda mino utari kambesiva iraita rosoravore. Ená ari-bari ivatagha, kotú anode utata siroruta aghagonu, Sodom naava asira, númane neno kaverea, God gaabee egegasueta, oreki dibe reka iririgasue. \v 24 \x - \xo 11:24 \xt Mat 10:15; Luk 10:12\x*Gaa bee re, irurarida feferava, Sodom enembo mema ijoko bubugaita rousue-tago, nímane mema jojago bee bubugaita rosoravore.” \s1 11:25-30 Iesu Na, Mema Kotú Bouvu Fumbari Enembo, Undava Furá Nangu Undari Bubugari-du Reirie. \r (Luk 10:21-22) \p \v 25 Aghade, Iesu Afadu raga eghá ririe, “Afa, imó uutu endadeda Jojabee re. Amó indú aiye bee rere. Afa, inona uno urota, enembo beforo garide nundubaridedava inda gaga kivu ea nungiturota, enembo beforo gambi, sasingu maneda nundubarigodava iruguturieta isagha urie. \v 26 Afa, inona uno urota, aghá urieta siroruturie. \p \v 27 \x - \xo 11:27 \xt Jon 3:35; \xt Jon 1:18; 10:15\x*Eini-eini nanjogo dano Afa na anda ingova ituturie. Enembo eini avona Afada Mendi jo tanana ambi re, Afa unuka rei-gerue. Kotú dabako aghagonu, enembo eini jo God Afa tanana ambi re-tago, unda Mendimi unuka umó tanana rouvie. Kotú unda Mendida uno rouvia enembodu unona irugota, Afa gigigea tanana aita rousue. \p \v 28 Nímane avona bouvu fufirota, kotú tamo injigha ea vitia enembodu rere, fufuge, andava nangu undidigadi! \v 29 \x - \xo 11:29 \xt Jer 6:16\x*Amó durumuguturota, neno nundubea, andufako raga rambi vitera-du rere. Avore, anda eta rora aghagonu irugota, tanana ea, aghá egegadi rere. Fu, anda ivisava saváda mendóva bubugadi gia, namonde neno feru-feru urota, nangu undidigadi! \v 30 Anada bee mo, anda donu saváda fumbadi rera, aná jo bouvu irambi re, kotú anda indú utaita rera buro, aná fẽko re,” ririe. \c 12 \s1 12:1-14 Nangu Undari Feferada Barirari, Iesu Umó Re. \r (Mak 2:23-28; 3:1-6; Luk 6:1-11) \p \v 1 \x - \xo 12:1 \xt Deut 23:25\x*Anada ambova, Nangu Undari Fefera einiva Iesu na farava govari vitiria aayo rova terua irueta, unda ambo nimbi baimana itatama egeguturie-gea, faravada bee dumeni bua undidiguturie. \v 2 Aghá egegutueta gia, Moses da Gaga Kaifa ari kakatomi*, Iesu du eghá regeguturie, “Inda ambo nimbi Nangu Undari Feferava aghá urota, agho dari reisi-bejutue.” \v 3 \x - \xo 12:3 \xt 1 Sam 21:1-6\x*Aghá ririeta, Iesu na mino númandu eghá ririe, “Nímane anda ambo nimbidu gaa rera, aĩ? Devit unda kokomanededa baimana itatama ea, donu egeguturia-da gaga irugea gigigambi ra? \v 4 \x - \xo 12:4 \xt Lev 24:9\x*Devit unda kokomanade, God du Tafaroro Ari Kambova terua, farava ingari kakara, God da ragarova vesa ututuria-nu bua, undidiguturie. Aghá egeguturia-mi Agho Dari bebejeguturie. Fristi mane nenuka aná farava ingari kakara undidigasue. \v 5 \x - \xo 12:5 \xt Num 28:9-10\x*Moses da Agho Dariva ená gaga eini beago, jo irugea gigigambi-gea reisi-rera? Nangu Undari Feferava fristi* mane God du Tafaroro Ari Kambova* aná feferada agho dari bejeta rouvie-tago, númane jo ari sembago ambi eta rousue. \v 6 Amó nímandu isaghava rere. God du Tafaroro Ari Kamboda durogha ijoko re. Embó nímanda dibeva jiria vitia, aná jojabe re. \v 7 \x - \xo 12:7 \xt Mat 9:13; \xt Hos 6:6\x*God da Gaga eini evere: ‘Anda uno bee mo, aná komanadu neno mema ea sonembari re, jo andú vesa dungari irambi re.’ Nímane ená gagada bee tanana egegasira mo, nímane dara tefo enemboda dibeva gaa rirota, mema utota itatama egegari-du jo rambi egegasiravore. \v 8 Anada bee mo, Enemboda Jojabee*, umó Nangu Undari Feferada Jojabee re.” \p \v 9-10 Aghá rea, Iesu aria, númanda nghaĩ itari kambova teteruria mo, embó eini ingo dimbaride avo asumbea irieta, enembo dumeni Iesu bua, koto asua-da bee tava egeguturota, Iesu du uriga eghá egeguturie, “Namonde anda Agho Dari daiyagha reiri? Nangu Undari Feferava enembo rata jebugari vitia, aĩ, tefo?” \p \v 11 \x - \xo 12:11 \xt Luk 14:5\x*Aghá ningia, Iesu mino eghá ririe, “Nangu Undari Feferava nímanda oka ragaro sifi mi kotova jua voradua mo, nímane dano ghambugota vitaita rouvie. \v 12 Nundubadi rere! Oka sifi umó ijoko re-tago, enembo aná jojabe re. Amindu Nangu Undari Feferava imó aito fugari taubana nanjogo egegadora, anami agho dari jo bejambi aita rosoravore,” ririe. \v 13 Aghá rea doa, aná embó ingo dimbaridedu eghá ririe, “Inda ingo ruruge!” ririe. Ririeta, aná embó unda ingo ruruguturia aghade, unda ingo taubana dogo ea, unda yoveni aghago urie. \v 14 Aghá uria-da ambova, Moses da Gaga Kaifa kakato isaghava bubua aria, Iesu dedegota amburari-du manaka gaegeguturie. \s1 12:15-21 God Da Gateguturia Embó, Aná Iesu Umó Re. \p \v 15-16 Númane manaka gaeguturia-nu tanana ea, Iesu erea, aná kambesi doa irueta, kae bua vitiria enembo oruaruabe unda ambova tuvia irueta, númanda kae mane urieta jejebuguturia aghade, Iesu aná enembodu, rourogo umó avouro isagha egegauve-degea ririe. \v 17 Aghá uria-mi Aisaia da gefiria gagada bee siroruturie, aná evere: \q1 \v 18 \x - \xo 12:18 \xt Is 42:1-4\x*“Anda buro kato neno bua gateguturera, aná evere, \q2 undú gangoro urota vitere. \q1 Anda Asisi undava utota asugota, anda sonemba utaita rora-nu \q2 abua-abua nanjogodava minono rata niningigaita rousue. \q1 \v 19 Umó jo besiga o koko ininigha rambi aita rouvie. \q1 Kotú umó jo isaghava jiria be fakara rirota, \q2 neno akuago egegari-du jo rambi aita rouvie. \q1 \v 20-21 Unona enembo ijoijokoko kaifa tavo urota, \q2 númandava mema o bouvu eini jo utota jurambi aita rousue. \q1 Umó ano urota irirota, gaa beede, ari taubanade, \q2 anami ari-bari akokogo afuregota, manjaita rouvie. \q1 Aghá ata bee siroradua, abua-abua dano númanda kaifa gigita ari \q2 undava utaita rousue.” \s1 12:22-32 Iesu Ungá Belsebul Ghada Gaga Re. \r (Mak 3:20-30; Luk 11:14-23) \p \v 22 Anada ambova, taimumi asuguturieta, dibe soike ea, kotú be gunga ea vitiria embó eininu Iesu dava bua fufuguturie. Aghá urieta, Iesu na urieta, aná embó jebugea, unana gia, gaga rari inono urie. \v 23 Aghá urieta, avo desia vitiria enembomi gia, dano bee duduku-dadaka ea, “Devit da Mendi God na utaita riria, umó ra-jogo,” regeguturie. \v 24 \x - \xo 12:24 \xt Mat 9:34; 10:25\x*Tago, Moses da Gaga Kaifa kakato* aghá niningiguturie-gea, eghá regeguturie, “Ená embódava ano tefo re. Umó ano taimu akokogoda barirari Belsebul (o Satan reta rosora) dava bua, anami taimu akokogo tuviaveta isaghava bubuta rousue.” \p \v 25 Númanda donu nundubutua, Iesu seibe gerurie-gea, númandu eghá ririe, “Gigige! Kini unda kaifa eta rouvia roo enda bejea noni-noni ea, tofo-tofo mene-mene egegadua, o kotú enembo naa rorova o kambo rorova gategea vesó-vesógo adua, gaimbo ambi mino-mino dea, sidara aita rouvie. \v 26 Aghago, Satan unda enembo bejea, noni-noni ea, tofo-tofo mene-mene egegadua mo, unda natofo kaifa eta rouvia kambesi mo daiyagha jiria iradu? \v 27 Amó aghá rera-da bee mo, amó Belsebul da anomi taimu akokogo tuvota bubari gaa reisi-nundubutoravore. Tago, inda yaveronu gigige! Númane avoda anomi taimu tuviaveta bubuta rousu? Nímanda yaveroda egeguturia-mi, isagha rouvia mo, nímanda reisi-rera, aná gavera re. \v 28 Tago, amó taimu God da Asisida anomi tuveta rora-du, nímane tanana egegasiravore, God da natofo* kaifa ari fefera aná seibe etia, nímandava bubua vitie. \v 29 Aná rera gagada bee, aná evere: imó embó ano kato einida kambo bejea, unda eini-eini susughi aita nundubadora, sei unda eka ingo bundia itota vasiota-gea ambova unda eini-eini bua yari, aná rauko re. Ari dabako aghago amó Asisi Kakarada anomi, Satan da ano buregea doa reaveta, unda taimu mane fuava bubuta rousue. \p \v 30 \x - \xo 12:30 \xt Mak 9:40\x*Umó avona amó sonembambi adua, umó anda gitofo aita rouvie. Kotú umó avona angá danode irambi adua, umó anda noniva bejea airo-airo aita rouvie. \v 31 Amindu rere. Avona ari akuago ea, o gaga sembago rea, ambova unda ari-bari akokogo rouvia-nu isagha adua mo, God unda ari-bari akokogo aná nundubea gia doaita rouvie. Atá, avona Asisi Kakarada bingá fara adua mo, God na aná ari akuago jo nanjigo aghade nundubea gia doambi aita rouvie. \v 32 \x - \xo 12:32 \xt Luk 12:10\x*Dabako aghago, Enemboda Jojabeeda* bingá avona fara adua, God na unda ari-bari akuago aná nundubea gia doaita rouvie. Atá, avona Asisi Kakarada bingá fara adua mo, God na aná ari akuago jo nanjigo aghade nundubea gia doambi aita rouvie. \s1 12:33-37 Ika Bee Righari Da Kasia Re. \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 \x - \xo 12:33 \xt Mat 7:20; Luk 6:44\x*Ika taubana maneda bee aita rouvia, aná taubana re. Kotú ika sembagoda bee aita rouvie, aná sembago re. Amindu, ikada bee gerurota, tanana aita rosoravore, taubana ra, aĩ, akuago ra? \v 34 \x - \xo 12:34 \xt Mat 3:7; 23:33; Luk 3:7; \xt Mat 15:18; Luk 6:45\x*Nímane angoghoda fufumbugari re. Nímane gaga taubana eini rari inono irambi re. Anada bee mo, enemboda neno rova domi beda ea iradua, ananu rata isaghava bubaita rouvie. \v 35 Embó taubana, unda neno rova gaga taubana vitia-nu reaveta isaghava bubuta rouvie. Kotú embó sembago unda neno rova gaga sembago vitia-nu reaveta isaghava bubuta rouvie. \p \v 36 Amó nímandu eghá rere. Enembo númanda bemi gaga sara sisigho mane reisi-ria-du irurari feferava númanenu iruraita rousue. \v 37 Inda gagava gerurota, God na imó iruraita rouvie. Gaga taubana gadua mo, imó taubana gaa raita rouvie. Akuago gadua mo, imó akuago gaa raita rouvie.” \s1 12:38-42 Feroveta Jona Dava Donu Siroruturia-mi Iesu Da Amburari Isuri Urieta, Anada Bee Isagha Uria Re. \r (Mak 8:11-12; Luk 11:29-32) \p \v 38 \x - \xo 12:38 \xt Mat 16:1; Mak 8:11; Luk 11:16\x*Iesu aghá riria-da ambova, Moses da Gaga Kaifa kakato* dumenide, kotú Gaga Irugari kakato dumenide eghá regeguturie, “Irugari, námanda uno ari-bari ivatagha adi, sirorota gaita uno rosore.” \v 39 \x - \xo 12:39 \xt Mat 16:4; Mak 8:12\x*Aghá regeguturieta, Iesu, númandu eghá ririe, “Deriva urota, God da Gaga ningambi eta rousua enembomi, ivata anogha ata gigigaita uno rousue. Tago, feroveta Jona dava siroruturia aghago, nuenembo irugota gigigaita rosoravore. Ivata eini jo ata, gambi aita rosoravore. \v 40 \x - \xo 12:40 \xt Jona 1:17\x*Feroveta Jona onembo bakode, kotú tumba bakode uvu oka jojabeda uro rova vitiria aghago, Enemboda Jojabee* fefera bakode, kotú tumba bakode enda rova iraita rouvie. \v 41 \x - \xo 12:41 \xt Jona 3:5\x*Irurari feferava, Nineve enembo beago ereregea, nímanda ari akokogo isagha aita rousue. Anada bee mo, númane Jona da minono niningigea númanda ari akokogo doa neno kaveruturie. Atá, amó nímandu eghá raita rore: oreki enava minono reiria embó, aná jojabe re. Jona aná ijoko re. Tago, nímane jo neno kaverambi viteravore. \v 42 \x - \xo 12:42 \xt 1 Kgs 10:1-10; 2 Chr 9:1-12\x*Irurari feferava, Siba bogu naada Kotofu Evetu erea, God da dibeva jiria nímanda ari bari akokogo isagha aita rouvie. Umó aná roo airo bee reta Solomon da neno nundubari kotú irugarinu gaita rea furie. Atá oreki nímanda dibeva jiria minono reiria embó, aná Solomon da itiva re. \s1 12:43-45 Taimu Akuago Embó Einida Rova Vitiria-mi, Serigea Bubua Aria-mi, Rekago Kaverea Furia Teruria-da Gaga Re. \r (Luk 11:24-26) \p \v 43 Taimu sembago eini embóda tamo rova reta doa, isaghava bubadua mo, umó uvu tefo kambesiva biruru urota, nangu undari kambesi tava aita rouvie. Tava ea tambambi adua, \v 44 unda kambo seinu nundubuturota, eghá raita rouvie, ‘Amó kaverea, anda kambo seiva yaitare.’ Kaverea yadua mo, aná kambova enembo tefo, yaveve tafoni ea, eini-eini simbugota, tambaita rouvie. \v 45 Aghá ea, aná taimu umó taimu akokogo ingo yoveni yoveniva unghagha, sembago bee sembago umó vitia-da etova aghagonu bua furá, aná kambova numonde iraita rousue. Aghá adua, aná embóda irari sembago bee sembago aita rouvie. Avore, oreki nímane enda etova vitera enembo sembagodava, aghago siroraita rouvie.” \s1 12:46-50 Iesu Da Ambo Nimbi Bee Mo, Avouvi? \r (Mak 3:31-35; Luk 8:19-21) \p \v 46 Iesu aná enembo desituria-da dibeva gaga rieta, nuede kotú unda jamenade bubua, isaghava jiria, undava gaga raita benunu egeguturie. \v 47 Aghá ueta, embó einimi gerurie-gea, Iesu du eghá ririe, “Inda niede kotú jamena vivide onanu isaghava jijiregea, indú gaga regegaita uno rousue.” \v 48 Iesu na mino ririe, “Anda ayade, kotú jamenade mo avouvi?” \v 49 Iesu na ingomi unda ambo nimbinu iruguturota ririe, “Gigige! Anda aya jamenade, aná evere. \v 50 Avona anda Afa uutuva vitia-da unonu adua, anda aya, anda ikoko mendi kotú anda ariri gharovu, aná númane re.” ririe. \c 13 \s1 13:1-9 Aayo Govari Katoda Kasia Re. \r (Mak 4:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Aghá rea, fefera anava, Iesu aná kambo doa, bubua aria sao, jojabe betuva, avo asumbuturie.\fig |alt="Sower (with Inset)" src="09 DN00470B_WA03843B_Sower_Inset.tif" size="col" loc="MAT 13:1-9" ref="Matyu 13:1" \fig* \v 2 \x - \xo 13:2 \xt Luk 5:1-3\x*Asumbuturieta, enembo natofo oruaruabe furia, undava danode ea, kambesi gagajeguturie. Aghá uria-du, ghaa* eini uvuva fẽ ueta gerurie-gea, umó aria vorea, aná ghaa rova asumbuturie. Aghá urieta, natofo dano bubua, uvu betuva jijireguturie. \v 3 Aghá urieta, Iesu umó tutuno ea nghaĩ ititurota, kasia manemi irugeta urie, \p “Nundubea gigige! Embó eini erea, unda aayova farava vee govaita rea iye. \v 4 Iya bubua, tutuno ea, vee gogotea bua ghasio etue. Etueta, vee dumeni begatava vovoregetueta dii manemi etia undidigetue. \v 5-6 Kotú vee dumeni mo, singoi endava vorea, tutumi batuma-batuma etue-tago, feferami evia, sibí-sibí ea, enda ghandiba bee irambi-gea, riribu gambambi, gharasa etue. \v 7 Kotú vee dumeni, aná vive gingideda rova vorea, vivegha danode vitie. Amigha vitieta, vivemi afuregea sidara etue. \v 8 Kotú vee dumeni mo, enda taubanava vorea vitia, bee righia mo, dumeni 100, dumeni 60, kotú dumeni 30, aghago righie. \v 9 Nímane avona nghaĩde iradora, nghaĩ javea ningia goghó egege!” \s1 13:10-17 Iesu Bee Dodu Kasia Riria, Aná Evere. \r (Mak 4:10-12; Luk 8:9-10) \p \v 10 Aghá ririeta, Iesu da ambo nimbi furia, undú uriga eghá regeguturie. “Imó bee dodu enembo desetua-du gaga kasia eghá reto?” \p \v 11 Aghá regeguturieta, umó mino eghá ririe. “Afa God daiyagha unda natofo* kaifa eta rouvia-da gaga dumeni kivu uria-da bee nímandava isagha eta rore. Tago, númandava aná gaga tanana arida ano jo utota, sirorambi aita rouvie. \v 12 \x - \xo 13:12 \xt Mat 25:29; Mak 4:25; Luk 8:18; 19:26\x*Anada bee mo, enembo avodava eini-eini oruabe\f + \fr 13:12 \ft Tutuno 12 anava \fq eini-eini oruabe \ft reiria-da bee aghajora, God da Gagadu reirie. Amindu tutuno 12 da gaga isuri ea goghó egegasira mo, eghá regegasire: \fq God da Gaga ningita rousua enembonu God na sonembota, númane neno nundubea goghó egegaita rousue. Avotago, avona God da Gaga jo nundubambi eta rouvia-dava, unda nundubari itoko vitia dano, God na rougea bata, sidara aita rouvie. \f* iradua, anada etova oruabe utota bua, undava eini-eini oruaruabe aita rouvie. Tago, enembo avodava itoko iradua, undava aná rougea baita rouvie. \v 13 Númandu gaga kasia reta rora-da bee mo, aná evere: ‘Númane gigigeta rousue-tago, jo gambigo eta rousue. Ningita rousue-tago jo niningigambigo eta rousue.’ \v 14-15 \x - \xo 13:14-15 \xt Is 6:9-10\x*Númandava, aná feroveta Aisaia seibe riria gaga isagha uria, aná evere: \q1 ‘Inda natofo dava ii, númandu eghá radi! \q2 “Nímane ningari re-tago, ningambigo egegaita rosoravore. \q2 Gari re-tago gambigo eta rosoravore. \q1 Anada bee mo, ená enemboda neno aná fakara bee re. \q1 Gaga númanda nghaĩmi ningita rousue. \q2 Tago, dibe afuregea vitie. \q1 Jo aghago egegambi iririgasira mo, númane dibemi gia, \q2 nghaĩmi ningia, nenomi nundubea, neno kaverea, \q2 númanda ari-bari akokogo doa, andava fufugasueta, \q2 númane sonembasueta, jejebugasue.” ’ \p \v 16 \x - \xo 13:16 \xt Luk 10:23-24\x*Tago, anda ambo nimbi, gangoro egegadi rere! Anada bee mo, God Afana nímanda dibede nghaĩde dano ea simbuguturieta, donu eta rora-nu gigigeta rosoravore, kotú minono daiyagha reta rora-nu, niningigeta rosoravore. \v 17 Atá, amó gaa bee rere, nímanda donu gigigeta rosora ananu, God da yavero nanjogo, feroveta mane nanjogo seibe gigigaita uta fufuguturie-tago, jo gigigambi re. Aghago donu niningigeta rosora-nu, niningigaita uta fufuguturie-tago, jo niningigambi re. \s1 13:18-23 Aayo Govari Embóda Kasia Isuri Uria-Da Gaga Re. \r (Mak 4:13-20; Luk 8:11-15) \p \v 18 Avore, nghaĩ javea, ená kasiada bee raitata niningige: \v 19 Vee begatava vorari gaa retora, aná evere: Enembo avona God Afada natofo* kaifa rouvia-da gaganu niningigeta rouvie-tago, anada bee jo tanana ambi egegeta rousue. Ambova Satan mi fuava, neno rova goveaveta, veenu roughea buta rouvie. \v 20-21 Gari dabako aghago, vee dumeni singoi endava jua vovoregetua-da bee mo, evere: enembo avona God da Gaga niningigea, gangorogha buta rousua, avore. Tago, númanda gaabee ari jo jojabe irambi-gea, fefera tufoko irirota, númane gaabee egegutua-du, dara o bouvu dumeni siroradua mo, riribu gambambi ea, gharasa etue-gea, God Afadu goitu fotaita rousue. \v 22 Vee dumeni vive gingideda rova vovoregetua, anada bee evere. Enembo dumeni God da Gaga niningigeta rousue. Tago, eini-eini oruabe nundubuturota, o endada gugua-ghayafadu muu dirota, anami afuregetueta, bee jo sirorambi re. \v 23 Atá, aná enda taubanava vorea, dumeni bee mane 100, dumeni 60, dumeni 30 ririkuria-nu retora-da bee, aná evere: enembo avona, aná gaga ningia tanana ea bua, ivatava itita rouvia ananu re.” \s1 13:24-30 Viveda Kasia Re. \p \v 24 Aghá rea, Iesu na kasia eini eghá ririe: “God Afa unda natofo* kaifa rouvia-da gaga, aná embó avona unda aayova vee taubana govetua, aghago re. \v 25 Aghá ea, umó iyeta, tumba rorova enembo dano evia tefo egegetueta, unda gitofomi vive vee bua etia, aná faravada gorotova avo govea doa iye. \v 26 Aghá etueta, farava vivitua, aná vive beago vitie. \v 27 Aghá etueta, unda sabua* buro kakatomi iya gie-gea, etia aayo numamodu eghá retue, ‘Barirari, imó mo, vee taubana nuenembo govetora, aĩ, tefo? Atá ená vive mo, doda reta avo rei-vivitu?’ \v 28 Aghá retueta, aná aayo numamomi retue, ‘Gitofomi etue.’ Aghá retueta, unda sabua enembomi regegetue. ‘Gigo! Námane ya sundo egegara, aĩ?’ \v 29 Aghá regegetueta, aayo numamomi eghá retue, ‘Tefo, nímane rourogo vivede faravade dano fisugara-degea, jo sundo egegambi aita rosoravore. \v 30 Do-gea, dano vivitigoe! Vitia, bee ata-gea, faraita rousua aghade, anona rata-gea, buro kakatomi taimbea aná vive kisí ea bua ya, ivariva dungiturota, farava farea bua furá, anda kambaruva ititigoe!’” \s1 13:31-35 \tl Mastadi\tl* Veede \tl Yisti\tl* Deda Kasia Re. \r (Mak 4:30-34; Luk 13:18-19) \p \v 31 God da enembo\f + \fr 13:31 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* daiyagha oruabe egegeta rousua-nu nundubuturota, Iesu na ika ijoko ragaro \tl mastadi\tl* da kasia eini eghá ririe, “Ika \tl mastadi\tl* da vee jo ika dumenida veego irambi, ijoko bee re. Tago, enembo aná ika \tl mastadi\tl* da veenu bua ya, númanda aayova goveaveta, \v 32 ika vitia jojabe ea, fafatu sarigeaveta, dii mane fuava, númanda mogha aná ika fafatuva ititigeta rousue.” \v 33 Iesu na rekago kasia eini eghá ririe, “God da enembo\f + \fr 13:33 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* daiyagha kaifa uaveta, oruabe eta rouvia, aná eghago re. Evetu eini farava, barirari-du ingi ragaro \tl yisti\tl* itoko bua, farava oruabegha bagega ea, davituaveta, farava dano baria jojabe eta rouvia, aghago re.” \p \v 34 Iesu umó aná gaga nanjogo rirota, kasiami ririeta, sidara urie. Kasia tefo, gaga eini jo rata, natofo jede niningigambi re. \v 35 \x - \xo 13:35 \xt Ps 78:2\x*Aghá uria-mi, feroveta eini unda sei riria gagada bee isagha urie. \q1 “Númandu rirota, amó kasiami gaga rata niningigaita rousue. \q2 Aghá urota, gaga uutu enda sirorambi-va kivu urieta vitiria-nu, \q2 rata niningigea, tanana egegaita rousue.” \s1 13:36-43 Aná Viveda Kasia Gagada Bee Isagha Uria Re. \p \v 36 Umó aná enembo avo doa aria, kambova teterurieta, unda ambo nimbi terua, undava furia, Iesu du eghá regeguturie. “Iesu, námandu aná aayova viveda kasianu isagha ege-gea, niningigore!” \v 37 Aghá regeguturieta, mino eghá ririe. “Avona vee taubana govetua, aná Enemboda Jojabee* re. \v 38 Aayo mo, ená enda re. Aná vee taubana retora-da bee mo, aná God da kaifa rouvia natofoda* sasingu re. Kotú vive retora, aná gitofoda sasingudu rere. \v 39 Aná gitofo embómi vive govetua, aná Satan umó re. Gamo ea bua furari, aná uutu enda manjaita rouvia fefera aghago re. Gamo ea bua furari enembo mo, aná anera mane re. \p \v 40 Atá, eto-bato vive susia ivariva dungeta rouvia, uutu enda manjaita rouvia feferava aghagonu siroraita rouvie. \v 41-42 Aghade, Enemboda Jojabee unda anera mane itota furá bubua, vive mane suseta rousua aghagonu, unda kaifa eta rouvia natofoda rova terua, avona unda komana ari-bari akokogo ari-du kuvia gigigeta rousua enembode, kotú ari-bari akokogo eta rousua enembo nanjogode dano bua, ivari bubura mondé-mondé uradua-va avo fufugegota, memagha diitu yavi kirisi-karasa urota, jiiji regegaita rousue. \v 43 Aghade, enembo taubana mane Afa unda natofo kaifa rouvia kambesiva, aná uutuva feferami janimbarigo egegaita rousue. Amindu, nímane avona nghaĩde iradora, nghaĩ javea ningia goghó egege! \s1 13:44-46 Namonde Amó Daiyagha God Da Kambesi Ininigha Teraita Egegasira-da Kasia Ungagha Re. \p \v 44 God unda natofo* kaifa eta rouvia kambesiva ano faghighigha teraita egegeta rousua, eto-bato embó eini gugua-ghayafa aayo einiva nungari vita-nu ininigha baita etua, aghago re. Aná gugua-ghayafa rera, aná embómi tambua, gangorogha bua rekago nungetue. Aghá ea, aná gugua baita rea, unda eini-eini donu vitia-nu taimbea, enembodu utua guri nanjogo bua, aayo numamodava utua, aná gugua-ghayafa nungarivade dano gangorogha umó tofo etue. \v 45 Kotú, isuri ari gaga eini, evere: God unda natofo kaifa eta rouvia kambesiva ininigha teraita egegeta rousua, eghago re. Embó einimi guri firu eta rousua-da singoi mino jojabenu tava urota vitie. \v 46 Avore, fefera eini singoi esiko-esiko mino jojabe eini tambua, unda eini-eini donu vitia-nu taimbea, enembodu utua guri dumeni bua, dano aná singoi numamodu utua doa, umó tofo etue.” \s1 13:47-52 Ghotoda Kasia Re. \p \v 47 Aghá rea doa, Iesu rekago kasia eini eghá ririe. “God da kaifa rouvia natofo* rova terarida gari mo, aná saova ghoto fugea, uvu oka dibe eini be eini berita rousua, aghago re. \v 48 Avore, fefera eini aná ghoto beda etue-gea, aná uvu oka berari kakato iya ghoto ghambugea vitia mangosava itie. Aghá ea, avo asumbea, tutuno ea, uvu oka dorea, tataubana mane kaifetava fefendurota, sembago mane, aná doa fufugegetue. \v 49 Atá ená rera aghagonu, uutu enda manjaita rouvia fefera aghade siroraita rouvie. Anera manemi furá taimbuturota, enembo akokogo rururota, tataubana mane doaita rousue. \v 50 Aghá ea, aná enembo akokogo bua, ivari bubura mondé-mondé rouvia-va avo fufugegota, memagha diitu yavi kirisi-karasa urota, jiiji regegaita rousue. \p \v 51 Atá, nímane gaga dano tanana egegetora, aĩ, tefo?” Aghá ririeta, aná enembo númane mino ririe, “Námane ningia, tanana egegetore.” \v 52 Aghá regeguturia-du Iesu na eghá ririe, “Moses da Gaga Irugari kato* avona, God da natofo kaifa rouvia-va teradua mo, umó kambo numamo eini aghago re. Aná kambo numamo unda eini-eini reka rura-de, gugua-ghayafa sei rura-de dano unda mauvava vitia-nu jijimu eta rouvia aghagonu, unda beforo gari rekade seide dano nundubuturota irugeta rouvie.” \s1 13:53-58 Iesu Da Naa Enembomi Umó Bee Dodu Injigha Uria-da Gaga Re. \r (Mak 6:1-6; Luk 4:16-30) \p \v 53 Iesu aná kasia gaga mane rea sidara ea, aná kambesi doa seriguturie. \v 54 Aghá ea furia, unda baboruria naava bubua aria, nghaĩ itari kambova* terua iruguturie. Irugutueta, enembo gia bee duduku-dadaka ea, eghá regeguturie. “Umó ená beforo gari doda bua eghá rouvi? Kotú, ivata eta rouvia-da ano doda bua rouvi? \v 55 Umó mo, kambo itari katoda mendi ra, aĩ? Unda nue aná Meri unda jamena Jems, Josep, Saimon, kotú Judas de ra, aĩ? \v 56 Kotú, unda gharototode dano eve namonde vitere. Umó ená naava embó re. Umó ená neno nundubari, kotú ano niavo rururi?” \v 57 \x - \xo 13:57 \xt Jon 4:44\x*Aghá rirota, injigha ea, neno akuago egegutueta, Iesu tanana ea, mino númandu eghá ririe, “Natofo jede gogorego feroveta mane kakara egegeta rousue-tago, unda naava totofomi umó jo kakara ambi eta rousue.” \v 58 Númandava gaabee ari tefo-gea, Iesu númandava irirota, ivata anogha oruabe jo ambi re. \c 14 \s1 14:1-12 Jon Bafutaito Ari Katoda Ukó Diveguturieta Ambubuturia-da Gaga Re. \r (Mak 6:14-29; Luk 9:7-9) \p \v 1 Fefera aghade, Galili Frovensi da kotofuko, Herot umó Iesu da ari-bari donu ua-da bingánu ningia, \v 2 unda buro kakatodu, eghá ririe, “Ená embó mo, Jon Bafutaito Ari Katona amburari vareta jebugea erora-jogo. Amindu umó ano jojabe bua, ená ari ivata anogha eta rouvie.” \p \v 3-4 \x - \xo 14:3-4 \xt Luk 3:19-20; Lev 18:16; 20:21\x*Aghá nundubuturia-da bee mo, Herot unda ikoko Filip da evetu, ragaro Herodias, ufuva yagera uria-du Jon Bafutaito ari kato erea, Herot du eghá reta urie, “Imó aná evetu yagera urota, agho dari bejitureravore.” Aghá reta uria-du, Herot na Jon nandia bundia bua aria, diburava gajiturie. \v 5 Herot neno akuago urota, Jon data amburari-du uno urie. Tago, natofo jededa nundubariva Jon umó feroveta jojabe eini regeguturia-nu ningia, umó natofodu oru urie. \p \v 6 Aghá urota, Herot da sirorari fefera furia buburiturieta, Herodias da aririmi bubua, aná banau uria-va daa unona didivurie. Aghá ueta gia, Herot gangoro urie-gea, \v 7 be anogha gajiturota, eghá ririe. “Imó eini-eini nanjogodu uno ea radora, amó utaitare.” \v 8 Aghá ririeta ningia, Herodias erea, unda ariridu eghá ririe, “Ii, radi-gea, Jon Bafutaito ari katoda beforonu divegea tevova fendia utota, bofu, bare!” Aghá ririeta ningia, unda ariri aria, nueda riria gaga dabako aghago Herot du ririe. \p \v 9 Aghá ririeta ningia, Kini Herot neno mema urie. Tago, esega enembo banauva buburituria-da dibeva be anogha gajituria-nu nundubea, aná aririda uno ea riria aghago sirorari-du ririe. \v 10 Aghá ririe-gea, unda buro kakato aria, dibura kambesiva Jon da ukonu diveguturie. \v 11 Divegea, Jon da beforo tevova fendia fumbua furia, aná ariridu ututurieta, bua aria, nuedu ututurie. \v 12 Aghá urieta, Jon da ambo nimbi aná bingá niningigea furia, Jon da tamo bua aria furuguturie. Furuguturia-da ambova, númane aria, Iesu dava bubua, Iesu dava isuri egeguturie. \s1 14:13-21 Iesu Na Embobo Dano 5,000 Unduturia-da Gaga Re. \r (Mak 6:30-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-14) \p \v 13 Aghá ririeta ningia, Iesu aná kambesi doa serigea, ghaava* vorea, unuka enembo tefo kambesiva arie. Arieta, Iesu da bingá niningiguturie-gea, natofo jede númanda naa mane dodogea ombova, Iesu da ambova ekami igiguturie. \v 14 Aria bubua, avo fugea iririgutueta, Iesu aria, ghaa ga vitia geruria mo, natofo jededu neno mema ea, númanda kae enembo urieta jejebuguturie. \p \v 15 Jama beede unda ambo nimbimi furia, Iesu du eghá regeguturie. “Ená kambesiva enembode kambode tefo re. Kotú jama rouvieta ená natofo ninenge, ya naava undari tava ea, gurimi utua bua undidigoe!” \v 16 Aghá regeguturieta, Iesu númandu mino eghá ririe, “Dodu yadu? Undari nímanena ututuge, undidigoe!” \v 17 Aghá ririeta, unda ambo nimbi mino eghá regeguturie. “Námandava farava ingari ingo yoveni kotú uvu oka ungaghade nuenembo vitie.” \v 18 Aghá regeguturieta, Iesu na eghá ririe, “Bua eve, andava fufuge!” \p \v 19 Anada ambova, Iesu na ririeta, aná natofo yavaira etova asusumbuturieta, umó aná farava ingari ingo yovenide uvu oka ungaghade bua, dibe jará ea uutuva urota, God Afadava “aiye” rirota, aná farava righia ingegebea, unda ambo nimbidu ututurieta bubugea, aná natofodu vesa egeguturie. \v 20 Vesa egeguturieta, bua dirieta inono uria, anada itoto dumeni dodoguturia-nu, Iesu da ambo nimbimi erea bua, kanda jojabebei dano 12 anava fefendiguturie. \v 21 Avore, embobo dano 5,000 undari undidiguturie-tago, aná evevetu sasingu manede jo irugambi re. \s1 14:22-36 Iesu Uvu Etova Deĩ Ea Aria-Da Gaga Re. \r (Mak 6:45-56; Jon 6:15-21) \p \v 22 Undari undidiguturia-da ambova, jo gaimbo ambi, Iesu na tatavami unda ambo nimbi ririeta, ghaava* vorea, yoveniva rekimbea igigutueta, umó aná natofo nineguturieta tará egegutueta gia doa, \v 23 Iesu ootova benunu aita unuka yavurie. Aghade, jama ea, fefera vovorurie. \v 24 Tago, aná ghaa seibe bubua aria, togho yafabe ea, yavatava dea, toru-tara urota, yaura tariri urota vitirie. \p \v 25 Irieta, rifoda bingoiva Iesu vorea, uvu etova deĩ ea, unda ambo nimbidava arie. \v 26 Irueta gigiguturie-gea, oru ea, eghá regeguturie, “Ariee, ená taimu re!” rirota, koko-koko regeguturota aregea, farara egeguturie.\fig |src="10 WalkWater_IB04126gr&cp.tif" size="span" loc="14:25-27" ref="Matyu 14:26" \fig* \v 27 Oru egegutueta gerurie-gea, Iesu na eghá ririe, “Amó reta! Mania oru egegata! Ano egege!” \p \v 28 Aghá ririeta ningia, Pita na eghá ririe. “Jojabee gaa bee imó iradora mo, rege, amó uvu etova deĩ ea ya, imó tambore!” \v 29 Aghá ririeta, Iesu na Pita du, “Vorea fu!” ririeta, Pita ghaa rovareta vorea, uvu etova deĩ ea, Iesu dava arie. \v 30 Tago, umó irurota, aná yaura gagarua gerurie-gea, oru ea, uvu rova degimbea vovorurota, Iesu du ririe, “Aee Jojabee, amó sonembe!” \v 31 Aghá ririeta, gaimbo ambi Iesu na ingo sinia, Pita da ingova righia ririe, “Indava gaabee ari tefo ra? Dodu neno jabura rio?” \p \v 32 Aghá rea doa, Pita ungá Iesu gha furia, ghaa rova vivitueta, yaura yavatada torú-torú sidara urie. \v 33 Aghá urieta, unda ambo nimbi nanjogo aná ghaa rova vitiria-mi “Gaa bee, imó aná God da mendi re.” rirota, undú tumogha baĩ egeguturie. \v 34 Ea, númane rekimbea aria, roo enda ijoko Genesaraet anava terua, ghaa gaiturie. Genesaraet rera, aná kambesi gevoto, kotú anada rova naa ijoijokoko dumeni irita urie. \v 35 Aghá urieta, aná kambesiva enembo Iesu tanana egeguturie-gea, aghi ititurieta aná roo enda, kasava naa nanjogo dano númanda kae bua vitiria enembo unumbea, Iesu dava bua fufuguturie. \v 36 Furia bubua, Iesu “avore” rata, aná kae bua vitiria enembo undava bubua, tefo unda eembo bimbiva sinia righia jejebugari-du rea, benunu egeguturie. Kotú aná aghá egeguturia enembo dano, jejebuguturie. \c 15 \s1 15:1-9 Namonde Amó Jo God Da Gaga Bua Fugea, Enemboda Nundubarinu Ambo-Ambo Egegambi Egegasire! \r (Mak 7:1-13) \p \v 1 Aghade, Moses da Gaga kaifa kakatode*, Irugari kakatodemi, Jerusalem reta furia, Iesu dava danode desea, uriga eghá egeguturie. \v 2 “Dodu inda ambo nimbi namonde anda mambube maneda evovo donu iruguturia-nu ambo-ambo egegambi irirota, ingo seghambi dongorogha undari bua reisi-undi?” \p \v 3 Aghá regeguturieta, Iesu mino eghá ririe. “Atá, nímane dodu nimambube maneda evovonu gaabee urota, God da Agho Dari bebejegeta roso? \v 4 \x - \xo 15:4 \xt Ex 20:12; Deut 5:16; \xt Ex 21:17; Lev 20:9\x*Atá, niningige! God eghá ririeta, Moses na gefirie, ‘Nie nimamoghadu sabua* urota, númanda gaga ningia ambo-ambo egege!’ kotú gaga eini evere: ‘Avona nue numamodu tauga kavavana radua-nu, dedege, amburoe!’ \v 5-6 Tago, nímane eghá irugeta rosoravore. ‘Enembo avona nue numamo injigha urota, unda gugua-ghayafa bua, God dava vesa utari gaa rirota, nue numamo jo sonembambi adua mo, aná “Avore” regegeta rosoravore.’ Nímane aghá urota, God da Agho Daridu goitu fotiturota, nimambube maneda tumanadu gaabee egegeta rosoravore. \v 7 Nímane aghagago eta rousua enembo re! Feroveta, Aisaia nímandu nundubuturota, gaa bee gefiria, aná evere. \q1 \v 8 \x - \xo 15:8 \xt Is 29:13\x*‘Ená enembo númanda bemi amó kakara ari gaa reta rousue-tago, \q2 númanda neno roo, aná airo bee re. \q1 \v 9 Númane andú tumogha baĩ eta rousue. \q2 Tago, bee eini tefo re. Amindu avo sonembari eini jo tambambi egegaita rousue. \q1 Anada bee mo, númane eto nenomi egeguturota, \q2 anda Gaga doa, enemboda irugaride, \q2 kotú nundubaridenu anda Gaga aghago rirota irugeta rousue.’” \s1 15:10-20 Iesu Neno Roo Bebeta Arida Gaga Riria Re. \r (Mak 7:14-23) \p \v 10 Aghá rea, Iesu na ririeta, natofo jede danode desiturieta, eghá ririe, “Nghaĩ javea niningigea tanana egege! \v 11 Enembo donu undiaveta, beva reta iiava, urova voreta rouvia-mi jo ata, enemboda neno roo bebeta ambi aita rouvie. Tago, gaga donu enemboda beva reta bubuta rouvia-mi ata, enemboda neno roo bebeta aita rouvie.” \p \v 12 Aghá ririeta, Iesu da ambo nimbimi furia undava, uriga eghá egeguturie, “Moses da Gaga Kaifa kakato* aná gaga niningigetua-mi, númanda nenova gaitueta itatama akuago rousua, imó gera?” \v 13 Aghá regeguturieta, umó mino eghá ririe, “Atá ika mane anda afa uutuva vitia-mi jo govambi uria, dano fisugaita rouvie. \v 14 \x - \xo 15:14 \xt Luk 6:39\x*Númane dibe soikide, kotú dibe soikide maneda beforo righari mane re. Atá, embó dibe soikedemi, dibe soikede eininu unumbea yadua, ungá umó kavava juraita rousue. Aghá-gea, númane do-gea avo igigoe!” \p \v 15 Aghá ririeta, Pita na eghá ririe. “Námandu aná kasia gaga retora-da beenu isuri ege, niningigore!” \v 16 Aghá riria-du, Iesu na mino ririe. “Nímane beago, daiyagha mana-mana roso? Nímane jo niningigea nundubambi eta rosoravore. \v 17 Nímane gigige! Eini-eini domi enemboda beva vorari, aná iiava uro vareta, iiava isaghava bubuta rouvie. \v 18 \x - \xo 15:18 \xt Mat 12:34\x*Tago, eini-eini domi, enemboda neno rova reta fuava, beva reta isaghava bubuta rousua-mi eaveta, enemboda neno roo bebeta eta rouvie. \v 19 Anada bee mo, ená eini-einimi enemboda neno rova reta fuava bubuaveta, enembo bebeta egegeta rousue: nundubari akokogo, enembo data o righota amburari, komanada evetu o embógha viro kombo kivumi ari, viro kombo tefo-tafo ari, bagia ari, koto feferava gaga gaveranu rirota, osagho fumbari, kotú komanada tamova gavera rari re. \v 20 Ená ari-barimi eaveta, enemboda neno roo bebeta egegeta rousue. Tago, ingo seghambi undari bua undadua-mi jo ata, enemboda neno roo bebeta ambi aita rouvie.” \s1 15:21-28 Kenan Evetu Da Gaabee Arimi Donu Siroruturia Re. \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Anada ambova, Iesu unda ambo nimbide aná kambesi doa, gitofoda bogu naa ragaro Tair de, Saidon deda roo endava arie. \v 22 Aria buburiturieta, abua Kenan evetu eini aná kambesiva vitiria-mi Iesu da bingá niningurie-gea, furia, Iesu dava jiigha gaagha koko fugia ririe. “Ae, Jojabee, Devit da Mendi andú neno mema ea sonembadi rere! Anda ariri taimu akuagomi asugetueta, mema jojabe itatama eta rouvie.” \v 23 Aghá ririe-tago, Iesu umó aná evetudu gaga mino jo rambi urie. Aghá ueta, unda ambo nimbi furia, undú rea bera-bera urota, eghá regeguturie, “Ená evetu namonde anda ambova jiigha deĩ rouvieta. Ninenge, serigea yae!” \v 24 Aghá regeguturieta, Iesu na aná evetudu eghá ririe, “God amó jo abua-abua dumeni sonembari-du ninengota furambi re. Námanda abua Israel enembo emboro taubanadu mana-mana urota vitia-nu sonembari-du rea, amó ninenguturieta furere.” \v 25 Aná evetu Iesu da gaga niningurie-tago, unda dibeva koubomi jengirea eghá ririe, “Jojabee amó sonembe!” \v 26 Ririeta, Iesu na eghá ririe. “Imó gi, sasingu maneda undari bua ninodu utari, aná jo taubana irambi re.” ririeta, aná evetu umó eghá ririe, \v 27 “Jojabee, aná gaa bee re, avotago, undari dirota, susundo numamoda farova reta jua voradua, nino manemi undita rousue.” \p \v 28 Aghá ririeta, Iesu na aná evetudu eghá ririe, “Evetu, inda gaabee ari jojabe re. Amindu, inda donu uno etora, indava seibe siroretue,” umó aghá ria, aghade aná evetuda ariri, jebuguturie. \s1 15:29-31 Kae Bua Vitiria Enembo Oruabe, Iesu Na Urieta Jejebuguturie. \p \v 29 Anada ambova, Iesu aná kambesi doa, Galili Sao kasava gegerea aria, ootova vitia, avo asumbuturie. \v 30 Aghá urieta, enembo natofo oruabe undava fururota, eka ingo dimbari, dibe soikide, be gungade, kotú dumeni oruabe tigia furia, Iesu da eka tuva ititurieta, Iesu na urieta jejebuguturie. \v 31 Aghade, natofo jede fufuguturia-mi, aná eka dimbari erea, deĩ uria-de, ingo dimbari ingo ruruguturia-de, be gunga gaga regeguturia-de, kotú dibe soiki roo gia iruruturia-denu gigigea, bee duduku-dadaka egeguturota, Israel enemboda God du raga regeguturie. \s1 15:32-39 Iesu Embobo Dano 4,000 Unduturia-Da Gaga Re. \r (Mak 8:1-10) \p \v 32 Aghade, Iesu umó unda ambo nimbi ririeta furia, danode desiturieta ririe, “Amó ená enembodu neno mema rore. Anada bee mo, númane fefera bakode eve namonde irieta, undari sidara etue. Amó númane undari undambi ninengari injigha rore. Anada bee mo, rourogo, undari tefo ninengota igiguturota, jua erea auve-degea rere.” \p \v 33 Aghá ririeta, Iesu da ambi nimbi erea, eghá regeguturie, “Ená enembode kambode tefo kambesi re. Amindu, namonde amó ená enembo desea vitia-da undari inonova doda bua, ená enembo unduduga?” \v 34 Aghá regeguturia-du Iesu na ririe, “Atá nímandava farava ingari nanjogo viti?” ririeta, “Farava ingari ingo yoveni, kotú yoveniva ungagha re, kotú uvu oka ijoijokoko dumenide vitie.” regeguturie. \p \v 35-36 Aghá regeguturieta ningia, umó ririeta, Iesu aná natofo jede desituria-du ririeta forosegea, endava asusumbuguturieta, umó farava ingari ingo yoveni, kotú ingo yoveniva ungaghanu bua, God du “aiye” rea righia ingegebea, unda ambo nimbidava ututurieta, bua natofo jededu vesa egeguturie. \v 37 Aghá urieta, aná enembo undidigea, inono bee egeguturieta, Iesu da ambo nimbimi kanda dano 7 bua, aná itoto fefendiguturieta beda urie. \v 38 Aná undari undidiguturia embobo dano 4,000 re. Aghade, evevetu sasingu manede undidiguturie-tago, númane jo irugambi re. \p \v 39 Anada ambova, aná enembo nineguturieta igigutueta, umó aria, ghaava* vorea, rekimbea kambesi ragaro Magadan arie. \c 16 \s1 16:1-4 Iesu Na Ivata Eini Ata Gaita Benunu Uria Re. \r (Mak 8:11-13; Luk 12:54-56) \p \v 1 \x - \xo 16:1 \xt Mat 12:38; Luk 11:16\x*Moses Da Gaga Kaifa kakatode*, kotú Sadyusi* enembo dumenide, Iesu kuvia gigigaita rea furia, undava God da ano vitia-mi, ivata anogha eini ata gia, umó avouvi tanana aita benunu egeguturie. \v 2 Aghá regeguturieta, Iesu mino eghá ririe, “Avore, fefera iiava vovoruaveta gerurota, nímane eghá reta rosoravore, ‘Uutu arasegetue-gea, rifode taubana ataita rouvie.’ \v 3 Kotú rifogha nímane eghá reta rosoravore, ‘Uutu arasegea kotú yaumo-yaumo rouvie-gea, oreki boruma voraita rouvie.’ reta rosoravore. Aná boruma fefera nanjigo voraita rouvia-nu, nímane tutomi gia, tanana eta rosoravore. Tago, orekida feferava donu rei-sirorutua-da bee, jo gia tanana ambi rosoravore. \v 4 \x - \xo 16:4 \xt Mat 12:39; Luk 11:29\x*Deriva urota, God da Gaga ningambi eta rousua enembomi, ivata anogha ata gaita uno rousue. Tago, feroveta Jona dava siroruturia aghago, nuenembo irugota gigigaita rosoravore. Ivata eini jo ata, gigigambi aita rosoravore.” aghá rea, númane doa seriguturie. \s1 16:5-12 Rourogo Moses Da Gaga Kaifa Kakatode Sadyusi Enembodeda Ambo-Ambo Egegara-Degea Riria Re. \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Iesu da ambo nimbi rekimbea, sao yoveniva aria aghade, númane neno itia, farava ingari eini jo bua yambi re. \v 6 \x - \xo 16:6 \xt Luk 12:1\x*Aghá egeguturieta, Iesu na Moses da Gaga Kaifa Kakato* kotú Sadyusi* enembodeda nundubaride irugaridenu nundubea, númandu kasia gaga eini eghá ririe, “Gia goghó egege! Moses da Gaga Kaifa Kakato kotú Sadyusi enembodedava, farava ingarida \tl yisti\tl* du goitu ututuge!\f + \fr 16:6 \ft Iesu aná enemboda irugari nundubuturota, \fq yisti \ft riria-da bee mo, \+tl yisti\+tl* itokomi farava rova terua, farava righiaveta aná farava dano barita rouvia aghagonu, irugari sembago ijokomi ekaresiadava* terota, ekaresiada irari bebeta aita rouvie.\f*” \p \v 7 Aghá ririeta, númane tutuno ea, nenukako mino-mino uriga egeguturota ririe, “Unda eghá retua-da bee mo, aghajora, namonde amó jo farava eini bua furambi etora-du retua-jogo.” \p \v 8 Númane aghá regegutua, Iesu umó gerurie-gea, númandu eghá ririe, “Nímane dodu farava ingari inono irambi gaa rea, mino-mino manaka reisi-gaito? Nímandava gaa bee ari tefo re! \v 9-10 \x - \xo 16:9-10 \xt Mat 14:17-21; 15:34-38\x*Nímanda nundubari aná tufoko re. Amó aná farava ingari ingo yoveni nuenembo 5,000 du vesa utata undidiguta-da itoto kanda nanjogo fefendigutara mo, neno ititigetora-jogo! Kotú, aná farava ingari ingo yoveni etova ungaghanu aná embobo 4,000 du vesa utata undidiguta-da itoto kanda nanjogo fefendigutara mo, neno ititigetora-jogo! \v 11 Amó \tl yisti\tl* retora, jo \tl yisti\tl* beedu rambi re. Nímane daiyagha gia tanana ambi roso? Nímane, rourogo Moses Da Gaga Kaifa kakato ungá Sadyusi enembodeda gaga niningigara-degea, retore.” \p \v 12 Aghá ririeta, unda ambo nimbi tanana egeguturie, umó jo \tl yisti\tl* bee faravadu jijimu eta rouvia-du rambi re. Umó aná Moses da Gaga Kaifa kakatode Sadyusi enembodeda irugeta uria gagadu ririe. \s1 16:13-20 Pita Na Iesu Isaghava Kariguturia Re. \r (Mak 8:27-30; Luk 9:18-21) \p \v 13 Iesu aria, bogu naa ragaro Sisaria Filipai da kasava naa einiva bubua, unda ambo nimbidu uriga urie, “Nímane regege, ningore! Natofo jededa regegeta rousua mo, Enemboda Jojabee* avouvi?” \v 14 \x - \xo 16:14 \xt Mat 14:1-2; Mak 6:14-15; Luk 9:7-8\x*Ririeta, númane mino regeguturie, “Enembo dumeni imó Jon Bafutaito Ari Kato gaa reta rousue, dumeni imó feroveta sei eini, amburari vareta kaverea furari, Elaija ra aĩ, Jeremaia ra, aghá regegeta rousue.” \v 15 Aghá regeguturia-du, umó númandava uriga eghá urie, “Atá nímane mo, andú daiyagha regegado?” \v 16 \x - \xo 16:16 \xt Jon 6:68-69\x*Aghá ririeta, Saimon Pita na eghá ririe, “God jebuga vitia-da Mendi, kotú God, enemboda ari-bari akokogo nundubea gia doaita rirota, Embó eini utaita riria, imó re.” \p \v 17 Aghá ririeta, Iesu mino undú ririe, “Saimon, Jon da mendi, God imó ea simbugetue. Amó rera-da bee mo, ená jo enembomi indú rambi re. Tago, anda Afa uutuva vitia-mi indú irugutata, tanana ea viteravore. \v 18 Amó indú eghá rere. Inda ragaro reka Pita rei-ririkore, aná ragaroda bee, aná \it singoi\it* re. Aná singoi etova anda ekaresia*, kambo itita rousua aghago, anona ata bariraita rouvie. Kotú anda ekaresia rera, jo amburarimi rarigari inono irambi re. \v 19 \x - \xo 16:19 \xt Mat 18:18; Jon 20:23\x*Kotú anona God Afada enembo kaifa\f + \fr 16:19 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* ari kambesida \tl ki\tl* eini indú utaita rore. Imó endava irirota, donu gajadora, Afa uutuva vitia beago, gajaita rouvie. Dabako aghagonu imó endava irirota, donu vuregadora, Afa uutuva beago, vuregaita rouvie.” ririe. \v 20 Anada ambova, Iesu na unda ambo nimbi bureguturota, God enemboda ari-bari akokogo nundubea gia doaita rea, Embó eini gategea ninenguturia, aná umó-gea, natofodu isagha auve-degea ririe. \s1 16:21-28 Iesu Unda Amburaita Rouvia-Da Gaga Riria Re. \r (Mak 8:31—9:1; Luk 9:22-27) \p \v 21 Fefera aghade, Iesu tutuno ea, unda ambo nimbidu isuri gaga eghá reta urie, “Amó Jerusalem bogu naava bubadora, mema bouvu dibe eini be eini itatama aita rore. Babarigaride fristida* kokotofude, kotú Agho Dari irugari kakatodemi* amó injigha egegea bua, dedegota amburaita rore-tago, fefera bakodeda ambova rekago jebugea eraita rore.” \p \v 22 Aghá ririeta, Pita na umó bua aria, kasava jiria, bureguturota dibe beva gaa ininigha ririe, “Jojabee, mania aghá rata! Aná mania indava sirorauveta!” \v 23 Aghá ririeta, Iesu kaverea Pita du ririe, “Satan, amó doa serige! Amó mania buregata! Inda nundubari aná jo God davareta furambi re-tago, enembo davareta etie.” \p \v 24 \x - \xo 16:24 \xt Mat 10:38; Luk 14:27\x*Anada ambova Iesu na unda ambo nimbidu eghá ririe, “Nímane avona anda ambo nimbi ea, namonde deĩ aita uno egegadora mo, nímanda uno dodogea, anda uno nuenembo egeguturota, anda ragarova amburaridu jo oru ambi egegaita rosoravore. Aghá egeguturota, namonde danode iru-furu egegaita rosore. \v 25 \x - \xo 16:25 \xt Mat 10:39; Luk 17:33; Jon 12:25\x*Anada bee mo, imó avona endava gugua-ghayafa nundubuturota, amburaridu oru ea, andú goitu fotadora, fefera ambova imó amburaita roravore. O imó avona andú amburadora mo, fefera ambova jebuga tumanadu irari baita roravore. \v 26 Avotago embó eini endada gugua-ghayafadu neno rururota, dano righia jiriturota, jebuga tumanadu irarida emboro kasovigea amburadua mo, gigige! Unda gugua-ghayafami jo sonembota, jebuga tumanadu irari jo bambi aita rouvie. \v 27 \x - \xo 16:27 \xt Mat 25:31; \xt Ps 62:12; Rom 2:6\x*Anada bee mo, Enemboda Jojabee* God Afada duroghade unda Afada anera manede dano kaverea furaita rouvie. Fefera aghade, umó enembo daba-dabada irarinu iruruturota, ari-bari taubanada mino taubananu ututurota, ari-bari akuagoda mino akuagonu utaita rouvie. \v 28 Amó nímandu gaa bee rere. Enava enembo dumeni vitia, aná jo amburambi iririguturota, Enemboda Jojabee unda kini arida ano bua doa, furota gigigaita rousue.\f + \fr 16:28 \ft Ekaresia* da babarigari oruaruabe Iesu \fq furota númane gigigaita rousue. \ft riria gagada bee dodu reiria-nu gerurota, númane jo neno dabako ea iririgambi re. Númanda nundubari eini mo, Iesu ano ea, amburarivareta eroruria-du riria, kotú nundubari eini mo, Iesu da dibe kaverea saghai forosago uria-du riria-jogo. O dumeni unda rekago kaverea furaita rouvia feferadu nundubuturota vitie. Aghago re.\f*” \c 17 \s1 17:1-13 Iesu Da Tamo Kaverea Saghai Forosago Uria Re. \r (Mak 9:2-13; Luk 9:28-36) \p \v 1 \x - \xo 17:1 \xt 2 Pi 1:17-18\x*Fefera ingo yoveni yoveniva dabako sidara uria-da ambova, Iesu erea, Pita bua, Jems unda ikoko Jon gha bua, nenukako dafaru yafabe einida itiva yayavuguturie. \v 2 Anava bubua, unda ambo nimbi gigigutueta, Iesu da dibe kaverea feferami janimbarigo urota, unda asugari dighari beago kaverea, saghai forosago ea, unanami janimbarigo urie. \fig |src="11 Transfig_IB04115gr&scp.tif" size="col" loc="17:2-4" ref="Matyu 17:2" \fig* \v 3 Aghá ueta, unda ambo nimbi bakode gigigutueta, gaimbo ambi Moses ungá Elaija gha Jojabeeda kasava sirorea, Iesu de gaga regegutueta, \v 4 Pita na erea, Iesu du eghá ririe, “Jojabee, namonde amó eve desea vitera, aná taubana re. Aghá-gea, imó uno adora, amó dobo bakode, eini indú, eini Moses du, kotú eini Elaija du aghá simbugaita rore.” \p \v 5 \x - \xo 17:5 \xt Gen 22:2; Ps 2:7; Is 42:1; Mat 3:17; 12:18; Mak 1:11; Luk 3:22; \xt Deut 18:15\x*Pita aghá ria, gooso unanaghami vorefuria, númane afureguturieta, gooso rova be fugia eghá ririe, “Ená anda neno bari Mendi re. Undú amó gangoro bee eta roreta, unda gaga donu radua-nu, niningige!” ririe. \p \v 6 Avore, Iesu da ambo nimbi aná be niningiguturia aghade, númane oru urota, kukurufa ea, dibe be dano endava tatakembeguturie. \v 7 Aghá urieta, Iesu na furia, númanda tamova righia, “Ererege! Mania oru egegata!” ririe. \v 8 Aghá ririeta, númane dibe jará ea gigiguturia, anava enembo eini tefo re. Tago, Iesu nuenembo gigiguturie. \p \v 9 Anada ambova, númane dafaru vareta vorefurota, Iesu númandu buregari gaga eghá ririe, “Nímane donu gigigetora, mania enembodu regegata! Do-gea, Enemboda Jojabee* amburarivareta jebugea erota, anada ambova regegadora, aná avore.” \v 10 \x - \xo 17:10 \xt Mal 4:5\x*Aghá ririeta, Iesu da ambo nimbimi undú uriga urie, “God Embó eini utota furaita rouvie. Tago, bee dodu Moses da Agho Dari irugari kakatomi* ‘Elaija sei furaita rouvie.’ regegeta rosu?” \v 11 Aghá regeguturieta, Iesu na mino ririe, “Aná gaa bee re. Elaija na sei furá, aná Embó God na utaita riria-da emboro simbugaita rouvie. \v 12 \x - \xo 17:12 \xt Mat 11:14\x*Tago, amó nímandu eghá rere, Elaija umó seibe furie-tago, enembo umó jo tanana ambi-gea, númane undava donu aita uno uria aghagonu urota, mema ututurie. Kotú dabako aghagonu Enemboda Jojabeedava beago númanena mema utaita rousue.” \v 13 Aghá rieta, unda ambo nimbi tanana egeguturie, Iesu umó Jon Bafutaito ari katonu nundubuturota ririe. \s1 17:14-21 Mendi Eini Taimumi Asugea Vitirieta, Iesu Na Urieta Jebuguturia Re. \r (Mak 9:14-29; Luk 9:37-43) \p \v 14-15 Avore, númane aria, aná natofo desea vitiria-va bububuguturieta, embó einimi furia, Iesu da dibe kena koubumi jengirea eghá ririe, “Jojabee, anda mendidu neno mema ea sonembadi rere! Unda nundubari kasovigeaveta umó jifeta rouvie, kotú mema jojabe itatama eta rouvie. Umó fefera oruabe ivariva juta rouvie, o uvuva juta rouvie. \v 16 Amindu umó inda ambo nimbidava bua futare-tago, númanena rata umó jebugari jo inono irambi re.” \v 17 Aghá ririeta, Iesu na mino ririe, “O yove, nímane oreki vitera enembo, aná gaa ningambi deriva egegeta rosoravore. Nímandava gaabee ari tefo re. Amó fefera yafa daiyaghago namonde irirota, nímanda mema bouvu fumba? Avoreta, aná mendi bua, andava fu!” \v 18 Aghá rea, taimu aná mendidava asugea vitiria-nu Jojabee na dibe beva rirota tuviturieta buburitueta, jo gaimbo ambi aná mendi jebuguturie. \p \v 19 Anada ambova, Iesu da ambo nimbimi nenuka furia, undú uriga eghá egeguturie, “Námane tuvetora, daiyagha taimu vorambi etu?” \v 20-21 \x - \xo 17:20-21 \xt Mat 21:21; Mak 11:23; 1 Ko 13:2\x*Aghá regeguturieta, Iesu na mino eghá ririe, “Anada bee mo, nímanda gaabee ari aná bee tefo aghago re. Amó nímandu gaa bee rere. Nímanda gaa bee ari ijokoko, ika ragaro maineda veego iradua mo, nímane aná dafarudu, ‘Enavareta gosá ea ii, onava jiradi,’ radora, aghago aita rouvie. Nímane donu aita nundubasira, aná bee sirorasue.\f + \fr 17:20-21 \ft Itiva tutuno 20-21 da rova tutuno 21 da gaga tefo re. Anada bee mo, ekaresiada* beforo ririkigari oruabeda nundubariva, tutuno 21 da gaga Matyu na gefiria, aĩ, enembo einimi gefiria, aná jo tanana ambi re. Amindu aná gaga jo itiva itambi re. Eve tuva gefiria, aná evere: \fq “Tago, taimudu eghá rere. Taimu eghago mane tuvaita regegadora mo, undari bari tama urota, God dava utuvako jiria benunu urota iririguturota aghá ari inono aita rosoravore.”\f*” \s1 17:22-23 Iesu Unda Amburaita Rouvia-Da Gaga Rekago Riria Re. \r (Mak 9:30-32; Luk 9:43-45) \p \v 22-23 Anada ambova, Iesu da ambo nimbi bubua, Galili Frovensi anava danode desiturieta, Iesu na númandu eghá ririe, “Enemboda Jojabee* enembomi bua, gitofoda ingova utota, númanena umó dedegota ambua, fefera bakode sidara adua-da ambova, God na rata, umó rekago jebugea eraita rouvie,” aghá ririeta, unda ambo nimbi niningigea, neno mema jojabe itatama egeguturie. \s1 17:24-27 Iesu Ungá Pita Gha Tafaroro Kamboda Mino Ututuria-da Gaga Re. \p \v 24 \x - \xo 17:24 \xt Ex 30:13; 38:26\x*Anada ambova, Iesu unda ambo nimbide aria, Kaperneam buburituria aghade, aná tafaroro kamboda \tl takesi\tl* bari kakatomi Pita dava uriga egeguturie, “Inda irugari kato, Tafaroro Kamboda* \tl takesi\tl* ututa rouvia?” \v 25 Aghá ririeta, Pita na mino ririe. “Aĩ, ututa rouvie,” \p Aghá rea, Pita kaverea aria, kambo rova teterurieta, Jojabee na seibe jará urota, undava uriga urie, “Saimon, inda nundubari mo doro? Endava kini mane mino o \tl takesi\tl* númanda sasingudava buta rousua, aĩ, defosi enembodava buta rousua? Rege, ningore!” \v 26 Aghá ririeta, Pita na mino ririe, “Defosi enembodava buta rousue,” ririeta, Iesu na ririe, “Amindu Kini da sasingudava jo bambi egegasue! \v 27 Tago, rourogo númane neno akuago auve-degea rereta, ii, saova monga fugea, uvu oka tutunova beradora-da beva, angá anda Tafaroro Kambo mino ari guri* tambaita roravoreta, bua ii, angá anda \tl takesi\tl* mino adi!” \c 18 \s1 18:1-5 God Da Natofo Rova, Jojabe Arida Emboro Eghá Re. \r (Mak 9:33-37; Luk 9:46-48) \p \v 1 \x - \xo 18:1 \xt Luk 22:24\x*Fefera aghade, Iesu da ambo nimbimi furia, undú uriga egeguturie, “God da kaifa eta rouvia natofoda* rova, beforo righari mo avona adu?” \p \v 2 Uriga aghá egeguturia-du, Iesu na sasingu mane eininu ririeta furia, númanda rorova jiriturie. \v 3 \x - \xo 18:3 \xt Mak 10:15; Luk 18:17\x*Urieta, umó eghá ririe, “Amó nímandu gaa bee rere. Nímane neno kaverea, sasingu manego ambi egegadora, nímane jo God da natofo kaifa ari kambesiva teterugambi aita rosoravore. \v 4 Kotú avona undufako itota vorea, ená sasingu maneda einigo adua, ambova umó God da natofoda rova beforo righari aita rouvie. \v 5 Kotú enembo avona sasingu mane eghagodu anda ragarova orokaiva rirota, ghaito teno fugadua, aná andú aita rouvie. \s1 18:6-9 Iesu Na, Komana Eini Kuvirota, Ari-Bari Akuago Auve-Degea Riria Re! \r (Mak 9:42-48; Luk 17:1-2) \p \v 6 Tago enembo avona amó gaa bee eta rousua sasingu maneda rorova eininu kuvirota, ari akuago adua, taubana mo, singoi jojabenu bua, unda ukova dighia fugasueta, uvu kafuruva degimbasue. \v 7 Endava enembodava kuvia gari dibe eini be eini siroreaveta, mema kotú bouvu itatama eta rousua-du ‘Arii’ rere. Aná bouvugo bee re. Tago, aná kuvia gari rera-nu, avona bua furota, unda komana juradua mo, umó mema sembago itatama aita rouvie. \v 8 \x - \xo 18:8 \xt Mat 5:30\x*Atá, inda ekami o ingomi ata, imó ari akuago adora mo, tafugea fuge! Aghá ea, imó eka o ingo taukaka irogo ambua, jebuga tumanadu irari tambadora, aná taubana re. Atá, aghá ambi irogo, ari-bari akuagoda mino utari kambesiva ivari tumanadu reivia-va voradora, bouvude kotú mema jojabe itatama aita roravore. \v 9 \x - \xo 18:9 \xt Mat 5:29\x*Dabako aghagonu, inda dibemi ata, imó ari akuago adora mo, gunjia fuge! Aghá ea, imó dibe taukaka irogo ambua, jebuga tumanadu irari tambadora, aná taubana re. Atá, aghá ambi irogo, imó ambua, ivari reivia-va voradora, bouvude kotú mema jojabe itatama aita roravore. \s1 18:10-14 Ari Akuago Enembo Neno Kaverari-Du Rea, Iesu Kasia Eini Riria Re. \r (Luk 15:3-7) \p \v 10-11 \x - \xo 18:10-11 \xt Luk 19:10\x*Amó nímandu eghá rere. Mania ená sasingu manedu injigha egegata! Anada bee mo, númanda anera uutuva fefera inono anda Afada dibe kena irita rousue.\f + \fr 18:10-11 \ft Itiva tutuno 10-11 da rova tutuno 11 da gaga tefo re. Anada bee mo, Ekaresiada* beforo ririkigari oruabeda nundubari-va, tutuno 11 da gaga Matyu na gefiria, aĩ, enembo einimi gefiria, aná jo tanana ambi re. Amindu aná gaga jo itiva itambi re. Eve tuva gefiria, aná evere: \fq Anada bee mo, jebuga tumanadu irari kasoviguturia enembo rekago neno kaverea, jebuga tatambugari-du rea, Enemboda Jojabee furie.\f* \p \v 12 Atá nímanda einimi oka sifi dano 100 kaifa rourota, dabako baghimbadua, umó daiyagha adu? Umó aná 99 kirisa rova doa, ya aná sifi dabako baghimbetua-nu tava aita rouvie. \v 13 Amó nímandu gaa bee rere. Aná sifi tambua, umó aná dabakodu gangoro jojabe aita rouvie. Atá, aná dumeni jo baghimbambi vitia-du gangoro jo aghá bee ambi aita rouvie. \v 14 Emboro dabako aghagonu, inda Afa uutuva vitia-mi, sasingu eghago nímanda rorova jiria vitia-da eini ya baghimbauve-degea injigha rouvie. \s1 18:15-17 Komana Indava Ari-Bari Sembago Asua Mo, Daiyagha Simbugasira-da Emboro, Aná Eghá Re. \p \v 15 \x - \xo 18:15 \xt Luk 17:3\x*Inda kaka o ikokomi ari akuago adua mo, inukako ii, ingá inda gorotova unda dinunu irugadi umó gae! Umó inda gaga ningadua mo, bego amboda irari rekago kaverea taubana aita rouvie. \v 16 \x - \xo 18:16 \xt Deut 19:15\x*Umó inda gaga ningambi adua mo, Agho Dari seiva reiria aghagonu ambo-ambo urota, imó ekaresiada* rova enembo dabako o ungagha bua, undava kaverea igige! Aná gaga rera-da bee aná evere: ‘Koto eta rosora feferava, enembo ungagha o bakodemi osagho fufirota, gaga dabako ananu regegadua, númanda gaganu gaabee egege!’ \v 17 Umó númanda gaga ningambi adua mo, ekaresiadava regege! Ekaresiada gaga beago ningari injigha adua mo, nímanda gitofodu kotú \tl takesi\tl* bari kakatodu injigha eta rosora aghagonu undú egege! \s1 18:18-20 Benunu Ari Da Ano, Aná Eghá Re. \p \v 18 \x - \xo 18:18 \xt Mat 16:19; Jon 20:23\x*Amó nímandu gaa bee rere. Nímane endava irirota, donu gagajegadora, Afa uutuva vitia beago, gajaita rouvie. Dabako aghagonu nímane endava irirota, donu vuregadora, Afa uutuva beago, vuregaita rouvie. \p \v 19 Kotú gaga eini eghá rere, niningige! Imó inda komanagha nundubari dabako ea, eini-eini dodu benunu adora, anda Afa uutuva vitia-mi ingá indú aghagonu utaita rouvie. \v 20 Anada bee mo, enembo ungagha o bakode anda ragarova danode desadua, amó namonde dano iraitare.” \s1 18:21-35 Iesu Na, Ari-Bari Akokogo Nundubea Gia Doarida Kasia Eini Riria Re. \p \v 21 \x - \xo 18:21 \xt Luk 17:3-4\x*Anada ambova Pita furia, Iesu dava uriga urie, “Jojabee, rege ningore! Anda kaka o ikoko einimi fefera oruabe andava ari akuago adua mo, umó fefera 7 dano nundubea gia doara?” \v 22 \x - \xo 18:22 \xt Gen 4:24\x*Aghá ririeta, Iesu mino eghá ririe, “Tefo, jo fefera ingo yoveni yoveniva ungagha\f + \fr 18:22 \ft Iesu eve jo \fq nanjigo adua, nundubea gia doadi \ft rambi re. Saghaideda gaami 70 x 7 (= 490) ririe. Jiusi enembo \+tl namba\+tl* ingo yoveni yoveniva ungagha regegeta uria mo, jo aghago irambi re-tago, númanda gaga gajiturota, o tano urota, o “inono etue” rirota, tefo \+tl namba\+tl* ingo yoveni yoveniva ungagha jijimu egegeta urie. Pita aghadu fefera ingo yoveni yoveniva ungaghadu uriga urie-tago, Iesu mino riria-da bee mo, inda komanada dara nundubea gia doari da tano, aná tefo re.\f* rambi aita rore, dara indava nanjigo adua, aghade nundubea gia doadi rere. \v 23 Aghá rera-da bee mo, God unda natofo* daiyagha kaifa eta rouvia, aná eto-bato kini eini unda buro kakato undava guri benunu ea bubugetua aghago re. Fefera eini númanda guri bubugetua, nanjigo mino utasua-nu ningaita rea, ghogho retueta undava desetue. \v 24 Buro tutuno ueta, sei kini dava guri* oruaruabe, jo irugari inono irambi-nu bua righia vita embó eininu kini da kaifa kakatomi bua etia, undava teteregetue. \p \v 25 Aná embó, kini da guri mino utari jo inono ambi etua-du, kini na, aná embóda dinunuda mino baita rea, unda kaifa kakatodu eghá retue, ‘Ená embó unda evetu, mendi sasingude, kotú unda gugua-ghayafade dano bua, enembo dumenidava ututuge, anda guri kaverea utota, bare!’ \v 26 Aghá retueta, aná embó kini da dibe kena koubomi jengirea ininigha benunu retue, ‘Durumugea, kaifa uu-gea, amó inda gurida mino dano utore.’ \v 27 Aghá retua-du, kini undú neno mema ea, unda guri mino utari aná nundubea gia dotueta, umó iye. \p \v 28 Umó iye, unda buro komana eini tambua, ukóva righia gitoro-gatoro urota, guri jo oruabe irambi sei undava bia-nu, utari-du retue. \v 29 Aghá retueta, unda buro komana unda dibe kena koubomi jengirea retue, ‘Durumugea, kaifa uu-gea, amó inda gurida mino utore.’ \v 30 Aghá retue-tago, umó injigha ea, kini da mene-mene ari kakato retueta, unda buro komana bua iya diburava gajetue. Avore, unda buro komana diburava irirota, guri bia-da mino rekago kaverea utua doa bubasue. \v 31 Aghá etueta-gea, aná embóda buro kokomana dumeni mema urota, gajegha iya, kini dava bubua, donu siroretua dano isagha egegetue. \p \v 32 Aghá retueta, kini ningia, aná embó retueta etia terueta, undú eghá retue, ‘Imó embó akuago re. Inda dinunu anona nundubea-gea doari-du ininigha benunu utara-du, amó aghá utare. \v 33 Amó indú neno mema etora aghagonu, imó inda buro komanadu aghá asiravore.’ \v 34 Kini neno akuago etue-gea, aná embó diburava irirota, dibura enembo gajari kakatomi tamo mema ututugota, aná embó, guri bia-da mino rekago dano kaverea utua doa bubari-du retue. \p \v 35 Avore, nímane avona ikoko mendida ari-bari akokogo jo neno roomi nundubea gia doambi adora, anda Afa uutuva vitia-mi indú beago aghá aita rouvie.” \c 19 \s1 19:1-12 Iesu Na Embómi Evetu Doarida Gaga Isuri Uria Re. \r (Mak 10:1-12) \p \v 1 Iesu aná gaga rea sidara ea, Galili Frovensi doa aria, Judia Frovensi rova beina fefera vitari kena aria, uvu Jordan rekimbuturie. \v 2 Anava, natofo jede unda ambova arieta, unona númanda rorova kae bua vitiria enembonu urieta jejebuguturie. \p \v 3 Moses da Agho Dari kaifa kakato* dumeni Iesu kuvia gaita rea furia, uriga eghá egeguturie, “Namonde anda Agho Darida gaga daiyagha reiri? Embó eini unda unomi nuyae doadua, aná avora? Rege, niningigore!” \v 4 \x - \xo 19:4 \xt Gen 1:27; 5:2\x*Aghá ririeta, Iesu mino eghá ririe, “Ená gaga nímane irugambi-gea, reisi-rera? ‘… tutunova, God eini-eini ririeta siroruturia-mi, embó ea, kotú evetu urie.’ \v 5 \x - \xo 19:5 \xt Gen 2:24\x*Avore, God embó ea, evetu uubu ea doa, eghá ririe, ‘Embó unda nue numamogha doa, ya evetugha takembea, ungá tamo dabako aita rousue.’ \v 6 Aghá-gea, númane jo ungagha irambi re-tago dabako re. Amindu, God da bua danode takembuturia-nu, rourogo enembomi righia gategauve-degea rere.” \v 7 \x - \xo 19:7 \xt Deut 24:1-4; Mat 5:31\x*Aghá ririeta, Moses da Gaga kaifa kakatomi rekago undava uriga egeguturie, “Moses bee dodu, embó eini unda evetu doaita nundubadua mo, umó bee dodu unda evetu doaita rouvia-da ingiso gembua, evetudu utota bata-gea, ninengota yari-du riri?” \v 8 Aghá regeguturieta, Iesu na mino númandu eghá ririe, “Nímane iruguturota gigigea tanana ari aná fakara-gea, Moses nímanda evevetu dodogadi rea, avore ari ututurie. Tago, God uutu enda, kotú embó evetugha uubu uria aghade, embó unda evetu doari-du avore ari jo utambi re. \v 9 \x - \xo 19:9 \xt Mat 5:32; 1 Ko 7:10-11\x*Kotú amó nímandu eghá rere. Embó avona unda evetu komanada embógha viro kombo ambi irirota, dinunu dumenidu rea, umó doa, evetu eini yagera adua, umó God da dibeva komana einida evetugha viro kombo kasava ari aghago aita rouvie.” \p \v 10 Aghá ririeta, unda ambo nimbimi regeguturie, “Avore, evetu embóghada irarinu nundubuturota, ininigha námandu dibe beva rera-du, taubana mo, námane evevetu yagera egegambi aitare.” \v 11 Aghá regeguturieta, Iesu mino eghá ririe “Enembo dano jo anda retora gaga ningia egegari inono irambi re. Tago, God na avodu aghá arida ano utadua-mi egegaita rousue. \v 12 Embobo evevetu yagera ambi eta rousua-da bee jo dabako irambi re. Dumeni mo, eero siroruturie, dumeni enemboda rarimi eaveta, aghá ea irita rousue.\f + \fr 19:12 \fq … enemboda rarimi eaveta, aghá siroreta rouvie \ft reiria-da bee mo, aná evere: seibe, roo enda dumeniva kini maneda uno, númanda evevetu kaifa ari embobo aghá iririgasueta, evevetu tambarida emboro gajasue.\f* Kotú dumeni mo, God da burodu kotú unda natofo sonembaita rea, evevetu jo yagera ambi egegeta rousue. Embó aghá ari inono iradua, aghá ari-du rere.” \s1 19:13-15 Iesu Na Sasingu Mane Ea Simbuguturia-da Gaga Re. \r (Mak 10:13-16; Luk 18:15-17) \p \v 13 Enembo dumeni, Iesu na ingo númanda sasinguda tamova isambara urota ea simbugea, benunu ari-du rea, númanda sasingu mane bua, Iesu dava fufuguturieta, unda ambo nimbimi, aná sasingu bua fufuguturia enembodu gaa dibe beva regeguturie. \v 14 Tago, Iesu na eghá ririe, “Sasingu mane mania buregata! Do-gea, andava fufugoe! Anada bee mo, avona neno kaverea, ená sasingu manego adua, númane God unda natofo* kaifa ariva teterugaita rousue.” \v 15 Aghá rea, Iesu aná sasingu mane ingomi tamova righia ea simbugea doa, umó anavareta erea arie. \s1 19:16-30 Gugua-ghayafade Embó Einida Gaga Re. \r (Mak 10:17-31; Luk 18:18-30) \p \v 16 Avore, embó eini Iesu dava furia, uriga urie, “Irugari, imó embó taubana re. Amó ari-bari daiyagha ara-gea, tumanadu irarida jebuga ba?” \v 17 Aghá ririeta, Iesu undú mino eghá ririe, “Imó dodu andú taubanada beedu uriga eto? God Afa unuka taubana re. Atá, imó jebuga tumanadu irari baita uno adora mo, God da Agho Dari nanjogo vitia-nu ambo-ambo ege!” \v 18-19 \x - \xo 19:18-19 \xt Ex 20:13; Deut 5:17; \xt Ex 20:14; Deut 5:18; \xt Ex 20:15; Deut 5:19; \xt Ex 20:16; Deut 5:20; \xt Ex 20:12; Deut 5:16; \xt Lev 19:18\x*Aghá ririeta, aná embómi rekago uriga urie, “Agho Dari niana manenu ambo a?” ririeta Iesu mino ririe, “Mania enembo eini data amburauveta! Mania komana einida evetu o embógha viro kombo ata! Mania bagia ata! Mania enembo einida ragarova gaverami rirota, itia bera-bera ata! Nie nimamoghadu sabua* urota, númanda gaga ningia ambo-ambo ege! Imó indufa neno rei-rurora aghagonu, inda komana beago neno bu!” \v 20 Aghá ririeta, aná embó eghá ririe, “Aná dano kaifa eta rore. Kotú anada kasava amó rekago donu a?” \v 21 Aghá ririeta, Iesu undú mino ririe, “Imó embó taubana ea, jebuga tambaita uno adora mo, ii, inda gugua-ghayafa dano bua utua, guri bua makasi enembodu vesa adi! Aghá ea, imó fu, anda ambo-ambo adi! Aghá adora mo, fefera ambova inda gugua-ghayafa uutuva baita roravore.” \p \v 22 Aná embó Iesu da gaga ningia, unda gugua-ghayafa oruaruabe-gea, umó neno memagha dano kaverea arie. \p \v 23 Anada ambova, Iesu na unda ambo nimbidu ririe, “Amó nímandu gaa bee rere: gugua-ghayafade enembomi God Afada natofo* terari, aná fakarago bee re. \v 24 Gaga dabako ananu amó rekago rere. Oka \tl kamero\tl* nu nundubea gigige! Umó ninongu tova jo terua ya, yoveniva bubambi aita rouvie. Atá, umó avo terari aná rauko bee re. Tago, enembo gugua-ghayafademi God da natofo ari aná fakara bee re.” \v 25 Iesu da ambo nimbi aghá ningia, númane bee duduku-dadaka egegea, uriga egeguturie, “Atá, aghá radora mo, jebuga avona badu?” \v 26 Iesu númane tatasegea gerurota, eghá ririe, “Enembomi ari jo inono irambi re-tago, God mo, eini-eini nanjogo ari inono bee re.” \v 27 Aghá ningia, Pita undú ririe, “Námanda eini-eini dano ambomi utua doa, inda ambo tuvia fufugutare. Amindu námane donu bubuga?” \p \v 28 \x - \xo 19:28 \xt Mat 25:31; \xt Luk 22:30\x*Aghá ririeta, Iesu númandu ririe, “Amó gaa bee rere: uutu enda reka siroraita rouvia-va Enemboda Jojabee* unda avo asumbari duroghadeva asumbaita rouvia feferava, nímane 12 anda ambo-ambo rosora enembo beago, kotofuda avo asusumbariva asumbea, Israel enemboda abua dano 12 nu iruruturota, kaifa egegaita rosoravore. \v 29 Kotú enembo avona andú rea, númanda kambo o ikoko mendi o ariri gharovu o nue numamo o sasingu mane o aayo mane dodogadua mo, aghagonu rekago oruaruabe sirorota bua, jebuga tumanadu irari beago, bubugaita rousue. \v 30 \x - \xo 19:30 \xt Mat 20:16; Luk 13:30\x*Tago, oreki kofiri rousua enembo oruabe kaverea furá, ambo egeguturota, ambova reisi-fua enembo oruabe furá ya kofiri egegaita rousue.” \c 20 \s1 20:1-16 God Na Enembodu Mino Ututa Rouvia-nu Nundubuturota, Iesu Na Kasia Riria Re. \p \v 1 “Anada bee mo, God unda natofo* kaifa eta rouvia, aná eghá re. Enda numamo einimi rifogha erea, buro kakato dumeni mino ata, unda vaini ghavesi govetua aayova buro egegari-du rea, iye. \v 2 Umó, númane aná onembo dabako buro ea buta uria guri* aghagonu mino aita rea, aná buro kakato ninengetueta, unda vaini aayova igigetue. \p \v 3 Anada ambova, fefera vitia 9 \tl koroki\tl* ueta, aayo númamo erea iya, utua bari kambesiva bubia mo, buro kakato dumeni buro ambi tefo jijiregea iririgutueta gie. \v 4 Gia, númandu eghá retue, ‘Nímane beago, igige, anda vaini aayova buro egegadi-gea, amó nímanda buro egegaita rora-nu gerurota, mino aghagonu utore!’ \v 5 Aghá retueta, aná buro kakato igigetueta, umó onembo 12 \tl koroki\tl* ueta, kotú jama 3 \tl koroki\tl* ueta, dabako aghagonu etue. \v 6 Fefera 5 \tl koroki\tl* ua, aná aayo numamo rekago iya, utua bari kambesiva buro kakato dumeni buro ambi tefo jijiregea iririgutueta gie. Gia, númandu uriga etue, ‘Nímane dodu buro egegambi ená onemboda yafa tefo jijiregea vite?’ \v 7 Aghá retueta, númane mino retue, ‘Anada bee mo, enembo avona námane buro ari-du jo mino ambi re.’ Aghá regegetua-du, unona númane beago ya, unda vaini aayova buro egegari-du retue. \p \v 8 \x - \xo 20:8 \xt Lev 19:13; Deut 24:15\x*Jama etueta, aná aayo númamo unda buroda beforo righari katodu retue, ‘Rege, aná buro kakato furota, númanda guri utadi! Fufugadua mo, buro kakato ambova bera-dava tutuno ea mino ututa ii, tutunova bera-dava sidara adi!’ retueta, aghagonu etue. \v 9 Avore, enembo rifo 5 \tl koroki\tl* ueta, buro tutuno etua dano inonova, onembo dabako buro arida gurinu bubugetue. \v 10 Aghá etueta, enembo avona sei rifogha tutuno ea buro egegetua, númane mino jojabe baita rousua aghago nundubetue-tago, númane beago dabako aghago bubugetue. \v 11 Aghá bubugetue-gea, aná sei rifogha tutuno ea, buro etua enembomi, tutuno ea, aná aayo numamodava yove gaje rirota, mendó gaa eghá regegetue, \v 12 ‘Embobo dumeni fefera tufoko bee buro egegetue. Námane oreki fefera vevera akuagoda rova onembo dabako buro bouvu bee egegetore. Tago, imó númandu guri námandu utora dabako aghagonu utoravore!’ \p \v 13 Aghá retueta, aayo numamomi númanda einidu eghá retue, ‘Anda komana, amó jo imó kuvirambi re. Imó onembo dabako buro adi-gea, guri onembo dabakoda mino aita retora mo, imó “avore” retoravore. Amindu aghá etore. \v 14-15 Amó barirari re, kotú guri anda tofo-gea, amó donu nundubadora, aghagonu aita rore. Anda uno, enembo avona ambova buro etua-dava guri nímandu utora dabako aghagonu utaita rere. Aghajora, amó kauta kavevera etora-du, imó inda kokomanadu jii dimbera-jogo, gi! Avota inda guri bua ii!’” \p \v 16 \x - \xo 20:16 \xt Mat 19:30; Mak 10:31; Luk 13:30\x*Iesu unda gaga ambo gajari eghá ririe, “Amindu, ambova reifia enembo ya kofiri urota-gea, oreki kofiri-kofiri rousua enembo kaverea furá, ambo aita rousue.” \s1 20:17-19 Iesu Unda Amburaita Rouvia Gaganu Rekago Riria Re. \r (Mak 10:32-34; Luk 18:31-34) \p \v 17 Avore, Iesu erea, Jerusalem bogu naava yavurota aghade, unda ambo nimbi 12 nuenembo bua, airo jiria númandu eghá ririe, \v 18 “Ninigige! Namonde amó Jerusalem reisi-vitifore. Yavua bubadora mo, Enembo da Jojabee dubo ata, fristida* kokotofude kotú Moses da Gaga Irugari kakatodemi* umonu bua, data amburari-du regegaita rousue. \v 19 Aghá ea, namonde amó Jiusi enemboda gitofoda ingova utota, umonu kavaga urota, gegha regeguturota fisurea, bua ya, ifatarava dedegota amburaita rouvie. Tago, fefera bakodeda ambova, umó rekago amburarivareta jebugea eraita rouvie.” \s1 20:20-28 Jems Ungá Jon Ghada Nueda Benunu Uria Re. \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Anada ambova, Sebedi da evetu unda sasingu ungaghade furia, Iesu dava bubua, unda dibe kena tumogha baĩ urota, unda uno uria-nu Iesu dava benunu urie. \v 21 Aghá ririeta, Iesu na “Inda uno doro?” ririeta, aná evetu eghá ririe, “Andava bee gajadi rere. Inda kini da ano badora aghade, rege, anda sasingu ungagha, eini inda ingo bee kena eini anda kena asusumboe!” \v 22 Aghá ririeta, Iesu mino aná evetu unda sasingudedu eghá ririe, “Nímane bee dodu benunu rosora, jo gerurota rambi rosoravore. Afana aagha andú utota bua dirota, mema itatama aita rora, aghagonu nímane itatama ari inono ra?” ririeta, “Námane inono re,” regeguturie. \p \v 23 Aghá regeguturieta, Iesu mino eghá ririe, “Avore, nímane anda undaita rora aaghava undaita rosoravore-tago, anda ingo bee kena kotú anda kena asumbaita rousua enembo, anona gategari jo inono irambi re. Anda ingo bee kena o anda kena avona asumbaita rousua, aná Afa na undufa simbugea gategota asusumbaita rousue.” \p \v 24 Aghá ririeta, Iesu da ambo nimbi dano ingo ungaghami aná bego ambo ghada gaga regeguturia-nu niningigea, neno akuago egeguturie. \v 25 \x - \xo 20:25 \xt Luk 22:25-26\x*Aghá uria-du Iesu na, aná enembo furari-du ririeta furia, undava danode desuturieta, eghá ririe, “Nímane reisi-geroravore, endava abua-abuada kokotofu númanda uno nuenembo egegeta rousue. Númanda tuva vitia enembodava ano tefo re. Númane aná kokotofu rera-da rari ningari re. \v 26 \x - \xo 20:26 \xt Mat 23:11; Mak 9:35; Luk 22:26\x*Avotago nímanda rorova jo aghagonu egegambi aita rosoravore. Avona nímanda barirari jojabe aita uno adua mo, umó enembo nanjogoda sabua* aita rouvie. \v 27 Kotú, enembo avona kofiri righaita uno adua mo, umó nímanda rorova enembodu sabua aita rouvie. \v 28 Enemboda Jojabee* aghá urota, enembo nanjogodu sabua ea vitie. Enembomi undú ara-kera ari-du jo furambi re. Unda jebuganu ututurota, enembo nanjogo sonembota, jebuga bubugari-du rea furie.” \s1 20:29-34 Iesu Na Embobo Ungagha Dibe Soikide Manenu Urieta Jejebuguturia-Da Gaga Re. \r (Mak 10:46-52; Luk 18:35-43) \p \v 29 Aghá riria-da ambova, Iesu unda ambo nimbide erea, bogu naa ragaro Jeriko doa irueta, natofo jede erea, númanda ambova igiguturie. \v 30 Avore, Iesu aria serigutueta ningia, embobo ungagha dibe soikide mane emboro kasava asumbea vitiria-mi be jojabe koko fugia eghá ririe, “Jojabee, Devit da Mendi, námandu neno mema ea, sonembe!” \v 31 Aghá regegutua, aná natofo jede Iesu da ambova aria-mi kaverea, númandu gaa ininigha rea, be doari-du regeguturie-tago, ungá rekago be jojabe koko fugia regeguturie, “Jojabee, Devit da Mendi, námandu neno mema ea, sonembe!” \p \v 32 Aghá regeguturieta, Iesu ningia, tukú ea jiria, númane ghogho ririeta fufuguturieta, númandu uriga urie, “Amó ingá indú donu ari-du uno roso?” \v 33 Aghá ririeta, ungá eghá regeguturie, “Jojabee, námane sonembe, dibe ifegota, unana gigigore!” \p \v 34 Aghá regeguturieta, Iesu ungá undú neno mema ea, unda ingomi ungá unda dibeva ririkurieta, jo gaimbo ambi, ungá unda dibe ifefegeguturieta, unana gigiguturota, ungá erea, Iesu da ambova igiguturie. \c 21 \s1 21:1-11 Iesu Kotofuda Aito Fugarinu Urota, Jerusalem Teteruria Re. \r (Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1 Aghá urieta, Iesu unda ambo nimbide furia, bogu naa Jerusalem bubaita igiguturota, naa ijoko eini Betfeij ooto ragaro \tl Olivi\tl* vitia anava bubua, unda ambo nimbi ungagha sei ninenguturota, \v 2 eghá ririe, “Igige, naa eini nímanda dibe kena vitia anava teteruguturota, \tl donki\tl* tovea unda mendigha buri ari vitia-nu tambaita rosoravore. Ananu vuregea bua, andava fufuge! \v 3 Atá enembo avona, daiyagha radua mo, undú eghá regege, ‘Jojabee na uno etue.’ aghá radi ningadua mo, gaimbo ambi doata, bua fufugaita rosoravore.” \p \v 4 Iesu aghá uria-da bee mo, feroveta einida riria gaganu furá gaa bee ari-du rirota, aghá uria, aná evere: \q1 \v 5 \x - \xo 21:5 \xt Zech 9:9\x*“Saion* ootova vitia enembodu eghá radi rere, \q1 ‘Nímanda kini oka \tl donki\tl* da mendida etova durumugea asumbea, \q2 nímandava reifie.’” \p \v 6 Aghá ririeta, Iesu da ambo nimbi aria, unda ungá undú daiyagha isuri uria aghagonu egeguturie. \v 7 Aghá ea, aná oka \tl donki\tl* mendigha bua kaverea furia, númanda etova asugari anada etova beisi urieta, Iesu vitia asumbuturie. \v 8 Iesu aná oka \tl donki\tl* etova asumbea furueta, enembo oruaruabe númanda etova asugari mane kosugea, emborova beisi egegutueta, enembo dumeni aria, ika igi manenu didivegea bua, emborova beisi egegutueta, \v 9 \x - \xo 21:9 \xt Ps 118:25-26\x*aná enembo oruaruabe Iesu da dibe kena kotú ambo kena jiria igiguturota, areguturota eghá regeguturie, “Orokaiva! Devit da Mendidu raga regegore! Umó avona Jojabeeda ragarova bubua reifia-du, raga regegore! God du raga regegore! Orokaiva!” \fig |src="12 TriumphalEntry_LB00315B.tif" size="col" loc="21:7-10" ref="Matyu 21:9" \fig* \p \v 10 Aghade, Iesu umó Jerusalem bogu naava teterueta, naa duduna egegutueta anava desuturia enembomi eghá regeguturie, “Ená avouvi?” \v 11 Aghá regeguturieta, aná aregututa igiguturia enembomi mino eghá regeguturie, “Galili Frovensiva naa Nasaret reta reifia feroveta eini, ragaro Iesu, umó re,” aghá regeguturie. \s1 21:12-17 Iesu Tafaroro Ari Kambova Terua, Donu Uria Re. \r (Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 12 Iesu aria, Tafaroro Ari Kamboda* ghouka rova terua, anava vesa dungarida dii oka utua guri buta rousuria enembo tuviturota, guri yayo ari\f + \fr 21:12 \ft Guri yayo ari reiria-da bee mo, fristi* maneda uno, enembo Jiusi enemboda guri nuenembo vesadu jijimu uno egegeta urie. \f* enemboda farode guridenu bua righia saveregea, dii uku utua, guri reisi-rururia enemboda asumbari beago righia savereguturie. \v 13 \x - \xo 21:13 \xt Is 56:7; Jer 7:11\x*Aghá ea númandu eghá ririe, “God da Gaga bukava eghá gembari vitie, ‘Anda Kambo aná benunu ari kambo re. Tago, nímanena egegetueta, anda Kambo aná bagia enemboda nungegi ari kambo aghago ea vitie.’” \p \v 14 Anada ambova, enembo dibe soikide, kotú eka ingo takembari manedemi furia, Tafaroro Ari Kambo rova Iesu dava desiturieta, unona númane urieta jejebuguturie. \v 15 Avore, Iesu na Tafaroro Ari Kambo rova ivata anogha uria-nu gerurota, kotú sasingu mane gangoro egegea, Iesu du, “Devit da Mendi du raga regegore!” regegutueta niningigea, fristi* maneda kokotofu, kotú Moses da Agho Dari Irugari kakato* dano neno akokogo egeguturie. \v 16 \x - \xo 21:16 \xt Ps 8:2\x*Aghá egegea, Iesu dava uriga egeguturie, “Ená sasingu maneda reisi-ria gaga, imó rei-niningora?” Aghá regeguturieta, umó mino eghá ririe, “Rei-niningore-tago, God da Gaga eghá gefiria mo, nímane jo irugambi ra? ‘Imó sasingu mane kotú soká mane indú emboro taubanava raga regegari-du simbugutureravore.’” \v 17 Aghá rea, umó aná enembo avo doa erea bubua, Betani naava evaita arie. \s1 21:18-22 Iesu Ririeta, Ika Simbia Gharasa Uria Re. \r (Mak 11:12-14, 20-24) \p \v 18 Rifogha Iesu kaverea, Jerusalem bogu naava irurota, baimana itatama urie. \v 19 Aghá urota, ika simbia\f + \fr 21:19 \ft Unda kasia rirota, Iesu na ika \ft \+tl fig\+tl* ririe-tago, namonde andava ika \+tl fig\+tl* aná tefo re. Aghá-gea, námane simbia eve jijimu rosore. \+tl Fig\+tl* da kiki mo, igi reka boiri adua mo, beegha dano righaita rouvie.\f* avo emboro kasava jiria irieta gia vorea aria iruruturia mo, bee eini tefo, igi nuenembo irieta gerurie. Amindu aná ikadu eghá ririe, “Imó rekago bee eini jo ambi aita roravore.” Aghá ririeta, aná ika gaimbo ambi gharasa urie. \p \v 20 Aghá ueta, unda ambo nimbi gigigea, bee duduku-dadaka egegea, eghá regeguturie, “Daiyagha aná ika simbia mo, tutomi gharasa etu?” \v 21 \x - \xo 21:21 \xt Mat 17:20; 1 Ko 13:2\x*Aghá regeguturieta, Iesu mino eghá ririe, “Anona nímandu isagha rore: gaabee urota, mana-mana egegambi adora, nímane anda oreki ená ika simbiadu etora aghagonu egegaita rosoravore. Kotú ená nuenembo irambi re. Nímane ená dafarudu eghá regegasira, ‘Sofú ea vorii, karajeva juradi!’ regegasira, aghá asue. \v 22 Nímane gaabee egeguturota, dodu benunu egegadora, aná utota bubugaita rosoravore.” \s1 21:23-27 Iesu Ano Avodava Rururia-Du, Uriga Egeguturia Re. \r (Mak 11:27-33; Luk 20:1-8) \p \v 23 Iesu aria, Tafaroro Ari Kambo* rova terua, enembo irugutua aghade, fristi* maneda kokotofude, kotú Jiusi enemboda babarigaridemi Iesu dava furia, uriga egeguturie, “Avona retueta, imó ená buro ro? Kotú avoda ragarova imó ená buro eta ro?” \v 24 Aghá regeguturieta, Iesu mino númandu eghá ririe, “Amó beago nímandu uriga eini aitare. Anda urigada mino regegadora mo, amó avona ririeta, ená buro rora-nu rata niningigaita rosoravore. \v 25 Avota, regege, ningore, Jon Bafutaito Ari Katoda bafutaito arida ano God dava rururia aĩ, endava enembodava rururia, aĩ, avodava rururia-nu regege, ningore!” \p Iesu aghá ririeta, númane nenukako mino-mino rea niningiguturie, “Namonde ‘God dava’ regegadora, umó eghá raita rouvie, ‘Atá, dodu Jon gaabee egegambi roso?’ \v 26 Kotú, namonde amó ‘Endava enembo dava’ regegadora mo, namonde amó aná enembodu oru rosore. Anada bee mo, númane dano, Jon aná feroveta eini gaa regegeta rousue.” \v 27 Amindu, númane mana-mana ea, mino eghá regeguturie, “Námane jo tanana irambi re.” \p Aghá regeguturieta, Iesu na mino eghá ririe, “Nímane aghá regegetora-du, amó avona ririeta, ená buro rora, jo rata nímane niningigambi aita rosoravore.” \s1 21:28-32 Bego Ambogha Da Kasia Gaga Re. \p \v 28 “Atá, ená gaga nundubea gigige! Embó eini unda sasingu ungagha re. Umó sei iya, unda mendi begodu eghá retue, ‘Anda mendi, oreki imó ii, \tl vaini\tl* aayova buro adi!’ \v 29 Tago, umó sei injigha urota, ‘Amó jo yambi aitare’ retue-tago, ambova umó neno kaverea iye. \v 30 Kotú aná embó iya, gaga dabako aghagonu mendi ambodava retueta, mino, ‘Avore, amó aitare,’ retue-tago, umó jo ya buro ambi re. \v 31 Atá, sasingu nianami numamoda uno ambo etu? Regege, ningore!” ririeta, númane, “Aná mendi begomi etue,” regeguturie. \p Aghá ningia, Iesu númandu eghá ririe, “Amó nímandu gaa bee rere. \tl Takesi\tl* bari kakato, kotú evevetu emborova viro urota jijiregari manemi nímane serigea, sei God unda natofo* kaifa eta rouvia-va teraita rousue. \v 32 \x - \xo 21:32 \xt Luk 3:12; 7:29-30\x*Anada bee mo, Jon Bafutaito Ari Kato seibe furia, nímandu ari-bari taubanada emboro iruguturie-tago, nímane umó jo gaabee egegambi re. Tago, \tl takesi\tl* bari kakato, kotú evevetu emborova viro urota jijiregari manemi Jon da gaga ambo-ambo egeguturie. Nímane aná gigigutureravore-tago, nímane jo neno kaverea, umó gaabee egegambi ureravore. \s1 21:33-46 Iesu Aayo Kaifa Kakatoda Kasia Gaga Riria Re. \r (Mak 12:1-12; Luk 20:9-19) \p \v 33 \x - \xo 21:33 \xt Is 5:1-2\x*Kasia gaga eini raita roreta, niningege! Aayo numamo eini unda endava \tl vaini\tl* da ghavesi govea, kara ea ovenembea, vaini bee simbia muu barida oruko simbugea, vaini kaifa ari kakatoda ghagha yafabe eini itia, guri utota baita rea, aná kaifa kakatoda ingova utue. Aghá ea, aná embó erea, roo enda einiva iya asumbetue. \v 34 Aná ghavesida vuvuri rugari-da fefera bubieta, aná aayo numamo unda boanda bua furari-du rea, unda sabua* kakato ninengetueta igigetue. \p \v 35 Iya bububugetueta, aná aayo kaifa kakatomi aayo numamoda sabua kakato nandia, eini dea babaregetue, eini dedegetueta ambue, kotú eini singoimi dedegetue. \v 36 Avore, ambova aná aayo tofo erea, unda sabua kakato itoko oruabe ninengetueta iya bububugetua mo, aná aayo kaifa kakato erea, ari dabako aghagonu egegetue. \v 37 Bee ambova aná embó unda mendimi yari-du rea, ninenguturota eghá nundubetue, ‘Oreki, anda mendimi yaita rouvia-du verua egegadua-jogo.’ \p \v 38 Tago, aná aayo kaifa kakatomi aná embóda mendinu gia, mino-mino eghá regegetue, ‘Oná gimasa aná aayo tofoda mendi enanu etia bubie. Egege, namonde umó dedegota amburota, numamoda eini-eini namonde amó tofo egegore!’ \v 39 Aghá regegea, númane aná mendi nandia bua, aayo isaghava fugetueta bubieta dedegetueta ambue. \p \v 40 Atá nundubea gigige! Aná aayo númamo furadua mo, aná aayo kaifa kakatodu daiyagha adu?” \v 41 Aghá ririeta, anava desituria enembo mino eghá regeguturie, “Avore, umó aná aayo kaifa kakato akokogonu data ambubugaita rousue. Anada ambova, unda aayo bua, \tl vaini\tl* da bee siroraita rouvia feferava, unda boanda bua kaverea ututugota, umó baita rouvia enembodava utaita rouvie.” \v 42 \x - \xo 21:42 \xt Ps 118:22-23\x*Aghá regeguturieta, Iesu mino eghá ririe, “God da Gaga eghá gefiria mo, nímane jo irugambi ra? \q1 ‘Singoi eini kambo itari kakatomi injigha ea doa fugituria-nu \q2 Jojabee na bua, unda kambo roro tutumbudu itia simbuguturie. \q1 Ená Jojabeeda ari re. Unona ea davirea deghasembuturieta, \q2 namonde amó gia duduku-dadaka eta rosore.’ \p \v 43 Aghá-gea, nímandu eghá rere: ambova God da natofo* jo nímane kaifa ambi egegaita rosoravore, kotú nímane jo unda natofoda rova terambi egegaita rosoravore. God na unda uno eta rouvia enembonu gateguturota, númanena unda natofo kaifa egagari-du raita rouvie. \p \v 44 Atá enembo avona aná singoi etova juradua, dea bebejegea, ito-fakono aita rouvie. Avotago, aná singoimi avoda etova juradua, umó fatia betota enda nindaita rouvie.\f + \fr 21:44 \ft Tutuno 44 da gaga itiva vitia, ananu isuri aita rosore. Ekaresiada* beforo ririkigari dumenida nundubariva, tutuno 44 da gaga jo Matyu na gembambi re. Embó einimi gembari gaa regegeta rousue. Amindu, Baiboro dumeniva jo tambambi aita roravore.\f*” \v 45 Aghá ririeta niningigea, fristi* maneda kokotofu, kotú Moses da Gaga Kaifa kakatode* tanana egeguturia mo, Iesu númane nundubuturota, aná kasia ririe. \v 46 Ananu tanana ea, númane neno akuago egeguturie-gea, Iesu nandia bundaita rea, emboro tava egeguturie-tago, enembo oruaruabe umó aná feroveta gaa regegutua-du, oru egeguturie. \c 22 \s1 22:1-14 Neno Dano God Du Ututugasira-da Kasia Re. \r (Luk 14:15-24) \p \v 1 Iesu tutuno ea, rekago númandu kasia gaa dumeni rirota, eini eghá ririe, \v 2 “Enembo God unda natofo* kaifa eta rouvia-va terari, aná eghá re. Kini eini unda mendida evetu yagera arida banau simbugetue. \v 3 Aghá ea, unda banauva furari-du aghi jufiria enembonu rata fufugari-du rea, unda sabua* kakato ninengetueta igigetue. Tago, aná enembo furari injigha egegetue. \v 4 Etua-du, unda sabua kakato dumeni ninenguturota, eghá retue, ‘Númane avona fufugari-du aghi jumbera enembodu, eghá regege, “Amó anda banau simbugetore. Anda oka \tl burumakau\tl* anamaka kotú memendi korodugo mane dea burea, eini-eini dano simbugea, sidara etore-gea, yagera ari banauva fufugari-du rere!” ’ \p \v 5 Tago, fufugari-du retua enembo, númane gaa ningambi númanda uno burova seserigetue. Eini aayova iyeta, eini unda gugua-ghayafami guri ata sirorari-du iye. \v 6 Aghá egegetueta, dumenimi erea, unda sabua kakato nandia, númandu mema ututuguturota, dedegetueta, ambubugetue. \v 7 Aghá egegetua-du, kini neno bee sembago etue-gea, unda mene-mene ari kakato ninengetueta iya, unda sabua kakato dedegetueta ambubugetua enembonu, detueta ambubugetueta, númanda bogu naa dudungegetueta, evia sidara etue. \v 8 Anada ambova, unda sabua kakatodu retue, ‘Yagera ari banau aná simbugetore. Tago, banauva fufugari-du retora enembo dano akokogo re. Eini jo furá anda banau undari inono irambi re. \v 9 Amindu igige, emboro jojabeva desea irota enembo nanjogo gigigadora-nu, aghi egege, anda banauva fufugoe!’ \v 10 Aghá retua-du, unda buro kakato iya, emborova jijireguturota, númanda gigigetua enembo, taubanade akokogode dano bieta fufugetua-mi, aná yagera ari banauda kambo esega enembomi beda etue. \p \v 11 Aghade, aná kini unda esega enembo ghanena aita rea, etia terua gia tanana etua mo, anava embó eini etia, umó jo yagera ari banauva furarida asugarinu asugambi re. \v 12 Aghá gie-gea, undava uriga eghá etue, ‘Mambu, imó daiyagha banauva furarida asugarinu jo asugea, enava furambi eto?’ aghá retue-tago, umó gaga mino donu jo rambi re. \v 13 \x - \xo 22:13 \xt Mat 8:12; 25:30; Luk 13:28\x*Aghade, Kini unda buro kakatodu retue, ‘Unda eka ingo bundia isaghava fufuge-gea, bingoiva vorea, memagha diitu kirisa-karasa urota, jii rirota iroe!’ \p \v 14 Anada bee mo, God na enembo oruabe aghi eta rouvie. Tago, dabako ungagha aghago terari-du gategeta rouvie.” \s1 22:15-22 Sisar Du \tl Takesi\tl* Ututugasira-da Gaga Re. \r (Mak 12:13-17; Luk 20:20-26) \p \v 15 Aghá riria-du, Moses da Gaga Kaifa kakato* aria, danode desea, ya Iesu kuvirota, gaga sembago rasueta, umó bua koto arida emboro sirorasua-nu nundubuturota, manaka gaegeguturie. \v 16 Aghá rea, númanda ambo nimbi dumeni Herot da noni dumenide dano ninenguturieta aria, Iesu du eghá regeguturie, “Irugari kato, námane gigigeta rosore, imó embó taubana bee re. Aghá-gea, imó God da Gaga bee nuenembo irugea goghó eta roravore. Enembo, kokotofu ra, o makasi enembo ra, imó danode inonova buta roravore. \v 17 Amindu, inda nundubari rege, niningigore, namonde anda Agho Darimi reiria mo, daiyagha egega? Namonde anda gitofo Rom enemboda kotofudu \tl takesi\tl* mo utara, aĩ, doara? Rege, niningigore!” \p \v 18 Tago, umó kuvia gaita fufuguturia-nu tanana urie-gea, Iesu númandu eghá ririe, “Nímane aghagago egegeta rosora enembo re. Dodu amó rekukuve? \v 19 \tl Takesi\tl* ututa rosora-da guri* eini bofu gare!” aghá ririeta, undú guri eini ututurie. \v 20 Ututurieta bua gerurota, uriga urie, “Ená guri tamova imumude ragarode avoda ro?” \v 21 Aghá ririeta, númane, “Rom enembo da Jojabee Sisar da re,” regeguturieta, umó númandu ririe, “Avorego, Sisar da tofo aná undú ututuge, bae! Kotú, God da tofo aná God du ututuge, bae!” \v 22 Aghá ririeta niningigea, númane bee duduku-dadaka egegea, umó doa igiguturie. \s1 22:23-33 Amburari Vareta Jebugari Da Gaga, Aná Gaa Bee Ra, Aĩ Tefo Ra? \r (Mak 12:18-27; Luk 20:27-40) \p \v 23 \x - \xo 22:23 \xt Eka 23:8\x*Fefera dabako aghade, Jiusi enemboda dumeni Sadyusi* regegeta rousua-da rari mo, enembo amburarivareta jo jebugea erambi gaa regegeta rousue. Númanena furia, Iesu dava bubua, uriga egeguturie, \v 24 \x - \xo 22:24 \xt Deut 25:5\x*“Irugari kato, Moses namonde andú eghá ririe, ‘Embó eini evetu bua, mendi sasingu sirorambi irirota amburadua, unda jamena einimi unda dorunu foite ata, mendi sasingu siroradua mo, aná amburari embóda sasingu asue,’ aghá ririe. \v 25 Namonde kiki eini raita roreta, ningi! Sasingu vivide dano 7 sirorea vitirie. Anava begomi evetu bua vitirie-tago, mendi sasingu jo sirorambi doa ambubuturieta aná doru unda ikokomi foite urie. \v 26 Ari dabako aghago unda ambodava siroruturie. Aghago unda ambo einidava siroruturie. Kotú aghagonu sirorututa iya, mendi ambo jetukodava beago aghá siroruturie. \v 27 Aghá ea sidara uria-da ambova, aná doru beago ambubuturie. \v 28 Avore, númane dano 7 aná evetu dabako ananu yagera egeguta-du, ambova jebugea erari feferava mo, umó avoda evetu adu?” \p \v 29 Aghá regeguturieta, Iesu mino eghá ririe, “Nímanda serigari gaa reisi-reravore. Aghá rera-da bee mo, God da Gaga gembari vitia-de God da anode nímane jo gigigambi viteravore. \v 30 Amburarivareta jebugea erari feferava, númane anera aghago ea irirota, jo vai ambi kotú yagera ambi aita rousue. \v 31 Tago, enembo amburarivareta jebugea erarida gaga, God unda bemi riria mo, nímane irugea gigigambi ra? \v 32 \x - \xo 22:32 \xt Ex 3:6\x*‘Niabua mane, Abraham, Aisak kotú Jekop endava irirota, gaabee egegeta uria, kotú oreki gaabee eta rousua-da God, aná amó re.’ God aghá riria-du, namonde amó reisi-gerore, God jo amburari enemboda God irambi re. Reisi-gerore, amburari enembo, jo amburota sidara ambi vitie.” \p \v 33 Aghá ririeta niningigea, natofo jede Iesu da irugaridu bee duduku-dadaka egeguturie. \s1 22:34-40 Agho Dari Jojabeda Gaga Re \r (Mak 12:28-34; Luk 10:25-28) \p \v 34 Iesu ririeta, Sadyusi* enembo gaa bee sidara uria-nu Moses da Gaga kaifa kakatomi* niningiguturie-gea furia, Iesu dava danode desituturie. \v 35 \x - \xo 22:35 \xt Luk 10:25-28\x*Númanda rorova Agho Dari irugari kato* einimi erea, Iesu kuvia gaita rea, uriga eini eghá urie, \v 36 “Irugari kato, God da Agho Dari rova agho dari jojabe mo, doro?” \v 37 \x - \xo 22:37 \xt Deut 6:5\x*Aghá ririeta, Iesu mino eghá ririe, “‘Inda Jojabee God nu, inda neno roode, inda asiside, kotú inda nundubaride dano neno bu!’ \v 38 Ená retora, aná Agho Dari bouvu bee kotú jojabe re. \v 39 \x - \xo 22:39 \xt Lev 19:18\x*Kotú anada tuva aghago eini evere. ‘Imó indufa neno rei-rurora aghagonu, inda komana beago neno bu!’ \v 40 Ená Agho Dari ungagha irugetora, aná Agho Dari nanjogo, kotú feroveta mane gaga nanjogo gefiria-da roro tutumbu re.” \s1 22:41-46 Keriso Mo Avoda Mendi Ro? \r (Mak 12:35-37; Luk 20:41-44) \p \v 41 Fefera aghade, Moses da Gaga kaifa kakato* jo tará egegambi danode desea irieta, Iesu númandu uriga urie, \v 42 “Regege, ningore, God na embó eini ninengota furari-du riria mo, avoda mendi ro?” aghá ririeta, númane, “Devit da Mendi re,” regeguturie. \v 43 Aghá regeguturieta, Iesu númandu eghá ririe, “Nímanda reisi-rera gaga, kotú Devit da undufa gefiria gaga, jo furá mendó dabako ambi vitie. God da Asisimi Devit sonembetueta, God da utaita rouvia Embónu gaabee urota, undú, ‘Umó anda Jojabee re,’ gefirie. Devit da gefiria gaga, aná evere: \q1 \v 44 \x - \xo 22:44 \xt Ps 110:1\x*‘God, unona anda Jojabeedu ririe, \q1 “Fu anda ingo bee kena asumbadi-gea, anona inda gitofo dea \q2 bundia bua furá, inda eka tuva itota vavasigoe!” ’ \m \v 45 Atá, Devit na undú ‘Jojabee’ radua mo, daiyagha umó mo, Devit da mendi gaa reisi-rere?” \v 46 Aghá rea sidara uria-da ambova, enembo eini jo erea, unda gaga riria-da mino regegambi re. Kotú anada ambova enembo dano uriga eini undava ari oru egeguturie. \c 23 \s1 23:1-12 Moses da Gaga Kaifa Kakatode Irugari Kakatode Fefera Ambova Mema Itatama Aita Rousua-Da Gaga Re. \r (Mak 12:38-39; Luk 11:43, 46; 20:45-46) \p \v 1 Enembo natofo desuturia-de, kotú unda ambo nimbidedu eghá ririe, \v 2 “Gaa bee, Moses da Gaga Irugari kakato, kotú unda Gaga kaifa kakato* númane Moses da ragarova unda God dava rururia Gaganu rea isuri egegari-du gateguturieta vitie. \v 3 Amindu númane donu irugadua-nu, niningigea, ambo-ambo egege! Tago, númanda donu eta rousua aghagonu, mania egegata! Anada bee mo, númanda donu regegari aná jo ivatava itambi eta rousue. \v 4 Númane bouvu jojabe enemboda ivisava itita rousue. Tago, númane jo itoko sonembuturota, aná bouvu fumbambi eta rousue. \v 5 \x - \xo 23:5 \xt Mat 6:1; \xt Deut 6:8; \xt Num 15:38\x*Aghá urota, númane God da Gaga dumeni ingisova gembua, ingova kotú beforo taiva dighia deĩ eta rousue. Aghagonu númane eembo sori yafa beeva tureta rousue. Tago, númane jo God nundubuturota, aghá egegambi re. Enembomi númane gigigea, raga regegari-du rea, aghá egegeta rousue. \fig God da Gaga dumeni ingisova gembua … beforo taiva dighia deĩ egegeta uria re.|src="13 Phylactery_HK00274B.tif" size="col" loc="23:5" ref="Matyu 23:5" \fig* \v 6 Aghá urota, nghaĩ itari kambova*, kotú banau feferava enembomi kokotofu enemboda asumbari kambesi taubananu utota asumbaita uno egegeta rousue. \v 7 Aghagonu, utua bari kambesiva bubota, enembomi númandu ‘Irugari kato’ rirota, kakara urota, ari oro rea goghó egeguturota, ghanena ari-du uno egegeta rousue, kotú númandu ‘irugari kato’ rirota, ghanena egegasue. \p \v 8 Tago, enembo nímane ghanena urota, jo ‘irugari kato’ regegambi egegasue. Anada bee mo, nímanda irugari kato dabako re. Atá nímane dano bego ambo re. \v 9 Nímanda Afa dabako uutuva vitie. Amindu, mania endava enembo einidu ‘Afa’ regegata! \v 10 Kotú dabako aghago, enembo ghanena urota, jo ‘irugari kato’, regegambi asiravore. Anada bee mo, God embó eini gategea ninengota furari-du riria, nímanda irugari kato dabako, umó re. \v 11 \x - \xo 23:11 \xt Mat 20:26-27; Mak 9:35; 10:43-44; Luk 22:26\x*Atá, nímanda rorova avona jojabe vitia, umó undufa vorea nímanda sabua* aita rouvie. \v 12 \x - \xo 23:12 \xt Luk 14:11; 18:14\x*Ari dabako aghagonu, enembo avona undufako raga radua, ambova God na umó itota voraita rouvie. Atá, enembo avona durumuguturota undufa itota voradua, ambova God na umó righota eraita rouvie. \s1 23:13-36 Iesu Na Moses Da Gaga Irugari Kakatoda Ari Akokogo Kariguturia Re. \r (Mak 12:40; Luk 11:37-52; 20:47) \p \v 13-14 Ariee, dara baita rosoravore! Nímane Moses da Gaga irugari kakato, kotú unda Gaga kaifa kakatodedu* eghá rere: nímane tefo aghagago eta rosora enembo re. Nímane nendufako God da natofo jo ambi viteravore. Kotú rourogo enembo dumenimi God da natofo* kaifa rouvia-va terauve-degea, nímane buregeta rosoravore.\f + \fr 23:13-14 \ft Itiva tutuno 13-14 da rova tutuno 14 da gaga tefo re. Anada bee mo, Ekaresiada* beforo ririkigari oruabeda nundubari-va, tutuno 14 da gaga Matyu na gefiria, aĩ enembo einimi gefiria, aná jo tanana ambi re. Amindu aná gaga jo itiva itambi re. Eve tuva gefiria, aná evere: \fq Ariee, dara baita rosoravore! Moses da Gaga irugari kakato, kotú unda gaga kaifa kakatodedu eghá rere: nímane tefo aghagago eta rousua enembo re. Nímane dodoruda kambode gugua-ghayafade tefo-tafo rururota, enembomi nímane raga rari-du rea, benunu numbotofo egegeta rosoravore. Amindu, God na fefera ambova nímandu mema bouvube, kotú fakarago akuago beenu utota baita rosoravore.\f* \p \v 15 Ariee, dara baita rosoravore! Moses da Gaga irugari kakato, kotú unda gaga kaifa kakatodedu eghá rere: nímane tefo aghagago eta rosora enembo re. Nímane enembo dabakoda neno righia kaverota, nímanenu ambo-ambo ari-du rea, ano faghighi egegeta rosoravore. Atá, enembo eini avona nímanda ambo-ambo adua, nímanena irugota, umó ya, ari akokogoda mino utari kambesiva terua, nímanda mema itatama egegaita rosora-da itiva, unona akuago bee itatama aita rouvie. \p \v 16 Ariee, dara baita rosoravore! Nímane irugari kakato dibe soikide re. Nímane enembodu emboro irugari inono irambi re. Nímane eghá reta rosoravore. Enembo einimi Tafaroro Ari Kamboda* ragarova be gajari mo, aná bee tefo gaa reta rosoravore. Tago, enembo dabako unona Tafaroro Ari Kambo rova auri eini \tl goldi\tl* reta rouvia-da ragarova be gajari mo, ‘Unda be gajetua jo ambi adua, umó bouvu baita rouvie!’ reta rosoravore. \v 17 Nímane beforo dinunu, kotú dibe soikide re. Aná \tl goldi\tl* Tafaroro Ari Kambo rova vitia, aná jo kakara irambi re. Tago, Tafaroro Ari Kambo aná kakara bee re. Aghá-gea, Tafaroro Ari Kambomi eaveta, aná auri \tl goldi\tl* beago kakara aghago eta rouvie. \v 18 Nímanda irugari sembago eini mo, eghá reta rosoravore. Enembo einimi Tafaroro Ari Kambova vitia vesa dungari faroda ragarova be gajari mo, aná ‘Bee tefo’ gaa regegeta rosoravore. Kotú, enembo dabako unona vesa faro etova dungeta rousua-da ragarova be gajari mo, ‘Unda be gajetua jo ambi adua, umó bouvu baita rouvie!’ reta rosoravore. \v 19 Amó rekago rere. Nímane enembo dibe soikide re. Aná vesa faro etova dungeta rousua, aná jo kakara irambi re. Tago faro, aná kakara bee re. Aghá-gea, vesa dungari faromi eaveta, aná vesa dungeta rousua, kakara aghago eta rouvie. \v 20 Aghá-gea, enembo avona vesa dungari faroda ragarova be gajadua, umó aná faroda ragarova kotú eini-eini nanjogo aná faroda etova vitia-da ragarova be gajaita rouvie. \v 21 Aghagonu, enembo eini avona God du Tafaroro Ari Kamboda ragarova be gajadua mo, umó aná Tafaroro Ari Kamboda ragarova, kotú God aná Kambo rova vitia-da ragarova be gajaita rouvie. \v 22 \x - \xo 23:22 \xt Is 66:1; Mat 5:34\x*Kotú ari dabako aghagonu, enembo eini avona uutuda ragarova be gajadua, umó avo asumbari uutuva vitia, kotú God aná avo asumbariva asumbea vitia-da ragarova beago, be gajaita rouvie. \p \v 23 \x - \xo 23:23 \xt Lev 27:30\x*Ariee, dara baita rosoravore! Moses da Gaga irugari kakato, kotú unda Gaga kaifa kakatodedu eghá rere: nímane tefo aghagago eta rosora enembo re. Agho Dari reiria aghagonu urota, nímanda aayova vitia-da eini-eini ijoijokoko eto-bato ararugha, dorea, kotú bava aghagonu bua, dibe ingo ungagha itia, anada rova dabako God du ututa rosoravore. Aghá egegeta rosora, aná taubana re. Tago, Agho Darida gaga bouvu bee, jo ambo-ambo ambi egegeta rosoravore. Agho Dari bouvu bee rera mo, enembo nanjogodava vesa inonova ari, kokomanadu neno mema ea sonembari, kotú God da unonu egegari-du reirie. Eini-eini ijoijokoko eta rosoravore. Tago eini-eini jojabebei nímane jo ambi eta rosoravore. \v 24 Ariee, dara baita rosoravore! Nímane irugari kakato dibe soikide re. Nímane emboro enembodu irugari inono irambi re. Eini-eini ijoijokoko kaifa eta rosoravore. Tago, agho dari bouvube jo kaifa ambi eta rosoravore. \p \v 25 Ariee, dara baita rosoravore! Moses da Gaga irugari kakato, kotú unda Gaga kaifa kakatodedu eghá rere: nímane tefo aghagago eta rosora enembo re. Embó eini uvu undari aagha, kotú tevoda tamo isaghavanu seghea, rova jo seghambi eta rouvia aghago, nímanda neno roo daghari arimi kotú kokomanadava neno righambi bubugarimi beda ea vitie. \v 26 Moses da Gaga kaifa kakato, nímane dibe soikide mane re. Sei uvu undari aagha, kotú tevoda roonu seseghege! Aghá egegadora-mi ata, eto tamo beago taubana aita rouvie! \p \v 27 \x - \xo 23:27 \xt Eka 23:3\x*Ariee, dara baita rosoravore! Moses da Gaga irugari kakato, kotú unda Gaga kaifa kakatodedu eghá rere: nímane tefo aghagago eta rosora enembo re. Nímane enembo itari uje segheaveta isaghava saghai eta rouvia, aghago re. Tago, rova amburari enemboda sirurumi beda ea iriaveta, andoro betea eini-eini dano masa eta rouvia, aghago re. \v 28 Ariee, dabako aghagonu, nímane gerurota, natofo jede nímane enembo taubana gaa regegeta rousue-tago, nímanda neno rova aná aghagago arimi, kotú ari akokogomi beda ea vitie. \p \v 29 Ariee, dara baita rosoravore! Moses da Gaga irugari kakato, kotú unda Gaga kaifa kakatodedu eghá rere: nímane tefo aghagago eta rosora enembo re. Feroveta mane nímanda mambube manemi dedeguturieta ambubuguturia-da uje mane nímanena itia simbugeta rosoravore, kotú dinunu tefo enemboda uje manenu nímanena simbugeaveta, gari taubana eta rousue. \v 30 Aghá egeguturera-da bee mo, nímane eghá reta rosoravore. ‘Namonde anda mambube mane vitiria fefera aghade iririgasira mo, númane feroveta mane dedegeaveta ambubugeta uria aghago, jo ambi egegasire.’ \v 31 Tago, nundubea gigige! Embó eini daiyagha nundubeta rouvia, unda imendi beago dabako aghago nundubeta rouvie. Nímane nendufa kukuviguturota viteravore. Nímane ferovetada uje itia simbuguturota reisi-irugutoravore, nimambube mane donu nundubeta egeguturia, kotú egegeta egeguturia, dabako aghagonu egegasiravore. Nimambube mane feroveta dedegeta uria-da imemendi bee, aná nímane re. \v 32 Amindu, nimambube maneda donu egegeta uria, aghagonu egege, ya sidara ae! \p \v 33 \x - \xo 23:33 \xt Mat 3:7; 12:34; Luk 3:7\x*Nímane enembo akokogo, angoghoda sasingu re. Nímane daiyagha ea, ari akokogoda mino utaita rouvia kambesi doa seserigado? Nímanena aná kambesi doa serigea yari itoko jo inono irambi re. \v 34 Amindu, amó feroveta manede, enembo beforo gari kakatode, kotú irugari kakatode nímandava yari-du ninengaita rore. Dumeni nímanena nandia ifatarava dedegaita rosoravore. Dumeni emboro dumeniva dedegadi ambubugaita rousue. Kotú dumeni nandia, nghaĩ itari kambova fisuraita rosoravore, kotú dumeni tuvituradi-gea sumbua ya, naa einivareta furá, einivareta egegaita rousue. \v 35-36 \x - \xo 23:35-36 \xt Gen 4:8; \xt 2 Chr 24:20-21\x*Aghá egeguturadi-gea, Abel embó taubana, dinunu tefo derurieta ambubuturia-vareta etia Berekia da mendi Sekaria Tafaroro Ari Kambo kotú vesa dungari faroda gorotova dedeguturieta ambubuturia-da gorotova fufuguturota, God da natofo dinunu tefo enembo nanjogo ená endava dedeguturieta ambubuturia-da mino nímane oreki sirorea vitera enembomi bubugaita rosoravore. Amó nímandu gaa bee rere, jo serigambi aita rosoravore. \s1 23:37-39 Iesu Jerusalem Enembo Sonembasue-Tago, Númane Umó Injigha Egeguturia Re. \r (Luk 13:34-35) \p \v 37 Ariee, Jerusalem enembo, nímane feroveta mane dedegeaveta ambubugeta rousue. Kotú God na, nímane irugota, jebuga tumanadu irari tatambugadi rea, enembo ninengeaveta futa rousua-nu singoimi dedegeta rosoravore. Amó fefera oruabe nímanda sasingu bua, danode aita rea, eto-bato kokora nuemi memendi bua, fakina tuva danode ea kaifa eta rouvia aghagonu aita urere-tago, nímane injigha egegutureravore. \v 38 \x - \xo 23:38 \xt Jer 22:5\x*Amindu nímanda Tafaroro Ari Kambo* doa serigota, abaya kambo aghago aita rouvie. \v 39 \x - \xo 23:39 \xt Ps 118:26\x*Atá, amó nímandu eghá rere: oreki reta yaita rouvia, nímane amó jo rekago gigigambi irogo, ambova amó kaverea fururota gigigea, eghá regegaita rosoravore, ‘Orokaiva orokaiva! Umó avona Jojabeeda ragarova bubua reifia-du, raga regegore!’” \c 24 \s1 24:1-14 Ivata Dumeni Fefera Banunava, Siroraita Rouvia Gaga Re. \r (Mak 13:1-13; Luk 21:5-19) \p \v 1 Iesu erea, God du Tafaroro Ari Kambo* doa irueta, unda ambo nimbi furia, umó tambua, eghá regeguturie, “Ená kambo manenu gia, nundubadi reisi-rere!” \v 2 Aghá regeguturieta, umó eghá ririe, “Amó nímandu gaa beenu rere. Ená singoimi ari kambo nanjogo reisi-gerora, anada singoi mane eini jo unda irari kambesiva jirambi aita rouvie. Dano averegea unda unda vovoregaita rousue.” \fig |src="14 TempleWall_LB00249B.tif" size="col" loc="24:1-2" ref="Matyu 24:2" \fig* \p \v 3 Anada ambova Iesu ooto \tl Olivi\tl* itiva asumbea irieta, unda ambo nimbi nenuka furia undava bubua, eghá regeguturie, “Námandu rege, niningigore! Aná rera mo, nanjigo siroradu? Ivata domi inda kaverea furari fefera, kotú uutu enda tano aita rouvia fefera, irugadu?” \p \v 4 Aghá regeguturieta, Iesu númandu mino eghá ririe, “Dibe be gerurota, kaifa egege, rorogo nímane kuvia gavera rata-gea, ananu gaa bee gaa regegareta! \v 5 Anada bee mo, enembo oruabe furá, anda ragarova gavera eghá raita rousue, ‘God na enemboda ari-bari akokogo nundubea gia doaita rea, embó eini utaita riria, aná amó re.’ aghá regeguturota, enembo oruabe dano númanda gaveranu, gaa bee gaa regegaita rousue. \v 6 Nímane, mene-mene utuvako urota, o airo bee urota, kinini gaa niningigaita rosoravore. Tago, rourogo eini-eini aghago manemi ata, inda neno jurauve-degea rere! Anada bee mo, eini-eini aghago mane siroraita rouvie-tago, uutu enda jo aghade tano ambi aita rouvie. \v 7 Roo enda dumeni dumenida beforo ririkigari o kini mane ereregea, mino-mino mene-mene egegaita rousue. Aghade baimanade, kotú gino-ginode roo enda dumeniva siroraita rouvie. \v 8 Tago, eini-eini donu siroraita rouvia-mi jo tano ambi aita rouvie. Aná mo, eto-bato evevetumi mendi sasingu fumbaita tutuno ea, mema itatama eta rousua, aghago re. \p \v 9 \x - \xo 24:9 \xt Mat 10:22\x*Fefera aghade, amó gaabee eta rosora-du, abua-abua nanjogomi nímane injigha egeguturota, nímane nandia bundia bua ya, koto ea data amburaita rosoravore. \v 10 Fefera aghade, amó gaabee rousua enembo oruabe neno kaverea, gaabee injigha urota, mino-mino ari-bari sembago egeguturota, kotú mino-mino injigha egegaita rousue. \v 11 Feroveta gavera kakato oruabe furá, enembo oruabe kuviraita rousue. \v 12 Aghade ari-bari sembago mane baria, jojabe ata-gea, enembo oruabeda neno bari ya, sidara aita rouvie. \v 13 \x - \xo 24:13 \xt Mat 10:22\x*Tago, umó avona ano ea, God gaabee urota iradua, fefera banunava God na rata, umó jebugaita rouvie. \v 14 God unda natofo* kaifa aita rouvia-da gaga taubananu minono rirota, ená endava enembo ningia, fafate adua-da ambova, uutu enda tano aita rouvie.” \s1 24:15-28 Fefera Ambova Gitofomi Furá, Bogu Naa Jerusalem Susugi Egegaita Rousua-da Gaga Re. \r (Mak 13:14-23; Luk 21:20-24) \p \v 15 \x - \xo 24:15 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x*Aghá rea, Iesu gaga eini feroveta Daniel riria-nu nundubuturota isuri urie. (Anada beenu irugea tanana egegadi rere, aná evere:) “Ambova eini-eini akuago bee\f + \fr 24:15 \ft Tutuno enava aná gaga \fq eini-eini akuago bee \ft anada bee avona jo tanana ea goghó ambi vitie. Enembo dumenida nundubari mo, Iesu aghá rirota, \fq God da gitofo akuago bee eini \ft nundubea ririe. O enembo dumenida nundubari mo, umó \fq Rom enembo da mene-mene ari kakato \ft nundubea rari gaa reta rousue. Tago, enembo dumenida nundubari mo, umó, \fq uubu ari god einida imumu bua furá, God du Tafaroro Ari Kambo rova itota jirari \ft amindu rari gaa reta rousue.\f* eininu bua furá, God da Kambo roo\f + \fr 24:15 \ft Tamo saghaideda gaami \fq God da Kambo roo \ft jo gembambi urie. Aná tufoko \fq Kambesi Kakarava \ft nuenembo gefirie. Enembo dumenida nundubari mo, Iesu \fq Kambesi Kakara \ft rirota, aná \fq God du Tafaroro Ari Kambo \ft nundubuturota ririe. Tago, enembo dumenida nundubari mo, umó roo enda jojabe \fq Israel \ft o bogu naa \fq Jerusalem \ft nundubuturota ririe. \f* kambesi kakarava itota jiria, anami bebeta urota gigigadora mo, \v 16 nímane eve frovensi Judia rova vitera enembo oru sumbua igige, oná dafaruva nunungegadi! \v 17 \x - \xo 24:17 \xt Luk 17:31\x*Atá embó avona unda kambo sebova\f + \fr 24:17 \ft Ii, gaga \xt Mak 13:15 \ft anada tuva gaga \+it sebo\+it*du daiyagha gembari vitia-nu irugadi reisi-rere!\f* asumbea irota, fefera bubadua, umó jo terua, unda eini-eini kambo rova bambi aita rouvie. Kotú, embó avona aayova buro urota gia, fefera bubadua, umó jo kaverea ya, kambova unda etova asugari eini jo bambi aita rouvie. \v 18 Enembo avona unda aayova buro urota gadua, rourogo kaverea naava ya, unda asugari eini bauva-degea rere. \v 19 Arii, amó evevetu tambouvude ea iraita rousua-du, kotú evevetu dumeni sasingu emi gaiturota iraita rousua-du, neno mema rore. Anada bee mo, fefera bubadua evevetu dumeni sasingu bua sumbari ata-bata urota, mema fakara bee itatama egegaita rousue. \v 20 Inda oru sumbari feferava rourogo uria-gharo feferava kotú Nangu Undari Feferava sirorauve-degea rirota, God dava benunu egegadi rere! \v 21 \x - \xo 24:21 \xt Dan 12:1; Amb 7:14\x*God uutu enda uubu uria-vareta etia, oreki vitera-va mema itatama uta refere-tago, aná mema ijoko re. O fefera aghade mema itatama aita rosora, aná bee jojabe re. Anada ambova mema aghago eini rekago jo sirorambi aita rouvie. \v 22 Aghá re-tago, fefera veveragha jo yafabe ambi aita rouvie. God da ririeta vitia, aná eghá re. Yafabe irasua mo, natofo eini jo irambi, dano manjasue. Avotago, God unda natofo gateguturia-du rirota, mema furaita rouvia, jo numbobe irambi aita rouvie, ririe. \p \v 23 Fefera aghade enembo einimi indú gavera rirota, ‘God Embó eini utaita riria, aná evere!’ o ‘Umó overe.’ radua mo, mania umó gaabee ata! \v 24 Aghá rera-da bee mo, enembo dumeni furá gavera rirota, ‘Aná Embó God da utaita riria, aná amó re.’ aghá rirota, númane feroveta gavera kakatode dano furá, God da natofo beago kukuvirota, númanda gaveranu gaabee egegari-du rea bera-bera egegaita rousue. Kotú númanda gaga gaabee egegari-du rea, ivata anogha dibe eini be eini egegaita rousue-tago, God da gateguturia natofo jo kuvirota jurambi egegaita rousue. \v 25 Ená gagada bee jo sirorambi irieta, nímandu sei retueta niningigetoravore. Amindu nundubuturota, iririgadi rere! \p \v 26 \x - \xo 24:26 \xt Luk 17:23-24\x*Atá gii! Enembo avona, ‘Aná Embó ika tefo uvu tefo kambesiva vitie.’ radua mo, mania avo igigata! Kotú enembomi, ‘Umó eve nungia vitie.’ radua, mania gaabee egegata! \v 27 Anada bee mo, Enemboda Jojabee* jo kivumi furambi aita rouvie. Eto-bato uutuva kirivami fefera vitari kena reta jari ea, fefera vorari kena bubuta rouvia aghagonu, Enemboda Jojabee kaverea fururota, enembo dano gigigaita rousue. \p \v 28 \x - \xo 24:28 \xt Luk 17:37\x*Amburari eini-eini einida tamo niavo betea masa uradua, dii kasi mane avo danode egegaita rousue.” Iesu aghá ririe. \s1 24:29-31 Enemboda Jojabeeda Kaverea Furaita Rouvia Gaga Re. \r (Mak 13:24-27; Luk 21:25-28) \p \v 29 \x - \xo 24:29 \xt Is 13:10; Joel 2:10-31; 3:15; Amb 6:12; \xt Is 13:10; Ezek 32:7; Joel 2:10; 3:15; \xt Is 34:4; Amb 6:13\x*Kotú Iesu eghá ririe, “Fefera aghade, dara retora sidara aita rouvia-da ambova, fefera gotea, bingoi ata, marabe beago gotea, bingoi aita rouvie. Kotú damana mane dorea vovorurota, uutuva eini-eini dano rarovaita rousue. \p \v 30 \x - \xo 24:30 \xt Dan 7:13; Zech 12:10-14; Amb 1:7\x*Fefera aghade, Enemboda Jojabeeda* ivata uutuva isagha urota, umó anode durogha jojabede uutuva reta gooso etova vovorurota, endava abua-abua dano umó gigigea, jiiji regegaita rousue. \v 31 Aghá urota, tavuya furota, unda anera mane ninengota vorea ya, enda mendóvareta furá mendóva unda gateguturia enembonu bua danode egegaita rousue.” \s1 24:32-35 Ika Simbiada Gaga Re. \r (Mak 13:28-31; Luk 21:29-33) \p \v 32 Iesu aghá rirota, eghá ririe, “Do-gea, aná ika simbiami\f + \fr 24:32 \ft Eve gaga \fq simbia \ft reisi-rera-da isuri ari gaga dumeni \fq Mat 21:19 \ft da tuva vitia-nu irugadi reisi-rere.\f* nímane irugoe! Ika simbiada fafatu boiri ea, igi fangadua mo, nímane tanana aita rosoravore, ‘Simbiada bee ari oya bubaita rouvie.’ \v 33 Aghagonu, aná eini-eini retora-nu gigigadora mo, tanana egegadi rere, fefera utuvako etua-du, bee siroraita rouvie. \v 34 Amó nímandu gaa bee rere. Oreki rei-sirorutua enembo dano, jo ambua sidara ambi, dumeni irota, ená ivata retora, siroraita rouvie. \v 35 Uutude endade dano manjaita rouvie-tago, anda Gaga jo nanjigo aghade manjambi aita rouvie. \s1 24:36-44 Iesu Da Kaverea Furari Fefera Enembo Avona Jo Gambi Re. \r (Mak 13:32-37; Luk 17:26-30, 34-36) \p \v 36 Enemboda Jojabee* fefera domi kaverea furá bubaita rouvia, endava enembo, o uutuva anera mane, kotú God da Mendi beago jo gambi re, God unuka rei-gerue. \v 37 \x - \xo 24:37 \xt Gen 6:5-8\x*Eto-bato Noa da feferava ari-bari daiyagha siroruturia aghagonu, Enemboda Jojabeeda kaverea furaita rouvia feferava beago, aghá siroraita rouvie. \v 38 Uria bubambi-da dibe kenava enembo boro banau ueta, evevetu yagera ueta, kotú embobodava vai egegutueta, Noa unda ghava teterurie. \v 39 \x - \xo 24:39 \xt Gen 7:6-24\x*Númane dibe kena donu siroraita rouvia jo gigigambi tamoda unonu gangorogha egegutueta, uria bubua númane bua sivia igigutueta, númane enembo dano uvu undia ambubuguturie. Enembo da Jojabee kaverea furaita rouvia feferava, aghagonu siroraita rouvie. \v 40 Aghade, embobo ungagha aayova iradua, embó eininu rururota, eini doaita rouvie. \v 41 Dabako aghagonu, evevetu ungagha aayova farava dasari katova reisi-dasiturota, eininu rururota, eini doaita rouvie. \p \v 42 Nímanda Jojabeeda furaita rouvia fefera, nímane jo gambi re. Amindu dibe emboro urota iririge! \v 43 \x - \xo 24:43 \xt Luk 12:39-40\x*Tago, enanu nundubea gigige! Bagia enembo tumba domi embó einida kambo bejaita rirasueta, kambo numamo tanana asua mo, rourogo unda kambo bejauve-degea, dibe emboro asue. \v 44 Amindu rea, nímane beago fefera inono simbuguturota iririge! Anada bee mo, Enemboda Jojabeeda kaverea furaita rouvia fefera aná nímane jo tanana ambi irota, bubaita rouvie. \s1 24:45-51 Iesu Kaverea Furaita Rouvia-Da Kasia Eini Re. \r (Luk 12:41-48) \p \v 45 Buro kato umó avona gaabee aride kotú nundubari taubanade unda buro ea goghó adua, unda barirarimi rata, umó unda kokomanada rorova beforo righari ea, unona númandu undari unda oyava vesa aita rouvie. \v 46 Aná buro kato, unda buro ea goghó urota, unda barirari kaverea furá gadua mo, aná buro kato umó taubana tambua, gangoro aita rouvie. \v 47 Amó nímandu gaa bee rere. Aná buro katoda barirarimi unda kambova gugua nanjogo utota, umó anada barirari ea, unona kaifa aita rouvie. \v 48-49 Tago, aná buro kato embó akuago iradua mo, umó undufako eghá raita rouvie, ‘Anda barirari iya, unda kaverea furari fefera jo utuva ambi re.’ Aghá rea, unda buro kakato dumeni derurota, ya uvu fakara undari kakatode takembea, uumo urota, tutuno ea numonde uvu fakara dirota undari undidigaita rousue. \v 50 Umó aghá urota, unda barirari furaita rouvia-da fefera jo gambi kotú jo kaifa ambi irirota, unda barirari nenomi bubaita rouvie. \v 51 Bubua, aghá gadua mo, aná buro kato tafugea, ito fakono ea aghagago eta rousua enembode dano fugota, númane anava memagha diitu yavi kirisi-karasa urota, jiiji regegaita rousue.” \c 25 \s1 25:1-13 Mosegamose Dano Ingo Ungaghada Kasia Re. \p \v 1 \x - \xo 25:1 \xt Luk 12:35\x*Iesu rekago eghá ririe, “God fefera anava unda natofo* daiyagha kaifa aita rouvia-da kasia eini raita rore. Fefera eini gimasa eini unda datu ariri yagera aita rea, furueta, mosegamose dano ingo ungagha erea, númanda nanefa bua, aná embó tambua unumbea, banauva teraita rea, igigetue. \v 2 Mosegamose dano ingo yoveni númane neno nundubaride re, atá ingo yoveni númane neno jo nundubambi egegetue. \v 3 Aná neno nundubambi egegetua-mi, númanda nanefa bubugetue-tago, númanda nanefada uka muu sasaina jo bubugambi igigetue. \v 4 Tago, mosegamose ingo yoveni númane neno nundubaride-gea, uka muu númanda kofiriva rurukea bua igigetue. \v 5 Iya, aná evetu yagera aita rouvia gimasa jo unda feferava furambi irieta, kaifa rosago, dibe baĩ egegetua-gea, vasia evivigetue. \p \v 6 Evivigutueta, tumba rorova koko fugia, eghá retue, ‘Evetu yagera aita rouvia gimasa enanu bubieta! Erea, umó tambua unumbea fufuge!’ \v 7 Aghá retueta, aná mosegamose dano ereregea, númanda nanefa jará ari-du rea, \tl uiki\tl* righie. \v 8 Mosegamose ingo yoveni neno nundubambi egegetua-mi númanda kokomana ingo yoveni neno nundubea goghó egegetua-dava uka muudu benunu urota, eghá regegetue, ‘Námanda nanefa sona rouvieta, námandu uka muu dumeni bofu!’ \v 9 Númanda kokomana ingo yoveni neno nundubambi egegetua-da benunu ningia, mino eghá regegetue, ‘Tefo, ená uka muu namonde danode jijimu ari jo inono irambi reta, nímane igige! Tava ea, enembo avona uka muu utua guri rei-rurua-dava gurimi mino ea bubugadi!’ \v 10 Aghá regegetueta, númane uka muu bubugaita igigetueta, aná datu ariri yagera aita rouvia gimasa bubie. Bubieta, aná mosegamose simbugea kaifa rosa-mi yagera banauva teterugetueta bebato gajetue. \p \v 11 \x - \xo 25:11 \xt Luk 13:25\x*Anada ambova aná mosegamose ingo yoveni uka muu tava aita igigetua-mi, kaverea etia regegetue, ‘Jojabee, Jojabee, námandu bebato ifege!’ \v 12 Aghá regegetua mo, aná gimasami númandu eghá retue, ‘Amó gaa bee rere. Nímane avouvi, amó jo gambi re.’ \p \v 13 Amindu, kaifa ea goghó egegadi rere! Anada bee mo, Enemboda Jojabeeda* kaverea furari fefera, nímane jo gambi re.” \s1 25:14-30 Buro Kakato Bakodeda Kasia Re. \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 \x - \xo 25:14 \xt Luk 19:11-27\x*Aghá rea, Iesu rekago eghá ririe, “Gaga retora dabako aghagonu embó eini esega yaita urota, aghi etueta, unda buro kakato etia, danode desetueta, unda eini-eini kaifa egegari-du rea, númandava guri vesa etue. \v 15 Aná embó unda buro kakato bakodeda buroda aito fugarinu gerurota, embó einida vesa, guri\f + \fr 25:15 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Mino-Guri \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* dano K900,000 aghago utue. Einida vesa, guri dano K360,000 aghago utue. Kotú einida vesa guri dano K180,000 aghago utua doa, umó esega iye. \v 16 Aná guri K900,000 bia embómi iya, tutuno ea anami buro dumeni etueta, aná guri bia-da etova rekago K900,000 siroretue. \v 17 Dabako aghagonu, aná guri K360,000 bia embómi iya, tutuno ea, anami buro dumeni etueta, aná guri bia-da etova rekago K360,000 siroretue. \v 18 Tago, aná guri K180,000 bia embó, umó iya, enda ghambea, unda barirarida guri avo uje etue. \p \v 19 Fefera yafabe serigetueta, númanda barirari kaverea etia, númane guri daiyagha jijimu etua mo, unda boanda ititigetua-nu kuvia gie. \v 20 Aná guri K900,000 bia embómi etia, unda bariraridu eghá retue, ‘Jojabee, amó indava guri K900,000 bua, anada etova rekago guri K900,000 etueta siroretue.’ \v 21 Aghá retueta, unda barirarimi undú eghá retue, ‘Taubana bee etoravore. Imó anda buro kato taubana re, buro ea goghó eta roravore. Imó buro ijoko ea goghó etoravore. Amindu, buro jojabe inona kaifa ari-du utaita rore. Fu, teradi-gea, angá danode gangoro urota iririgore!’ \p \v 22 Anada ambova, aná guri K360,000 bia embó beago etia, unda bariraridu eghá retue, ‘Jojabee, amó indava guri K360,000 bua, anada etova rekago guri K360,000 etueta siroretue.’ \v 23 Aghá retueta, unda barirarimi undú eghá retue, ‘Taubana bee etoravore. Imó anda buro kato taubana, buro ea goghó eta roravore. Imó buro ijoko ea goghó etoravore. Amindu, buro jojabe inona kaifa ari-du utaita rore. Fu, teradi-gea, angá danode gangoro urota iririgore!’ \p \v 24 Atá, aná guri K180,000 bia embó etia, unda bariraridu eghá retue, ‘Jojabee, amó tanana rore, imó embó fakarago bee re. Enembo dumenida aayo govari, inona iiava buta roravore. \v 25 Amindu, amó oru etore-gea, inda guri bua era, enda rova nungari vitata, bua etere. Inda guri eveta, gii!’ \p \v 26 Aghá retueta, unda barirarimi undú eghá retue. ‘Imó buro kato embó akuago, kotú dogabi re. Imó seibe gari re, enembo dumeni da aayo govari, anona iiava buta rore. \v 27 Amindu imó dodu anda guri bua ya koromava itota, buro urota, amó kaverea furá, inda itasira-da etova dumeni sirorasueta basire? \v 28 Ená buro katodava guri rougea bua, buro kato eini sei guri K1,800,000 bua righia vitia-dava, ututuge! retue. \v 29 \x - \xo 25:29 \xt Mat 13:12; Mak 4:25; Luk 8:18\x*Enembo avodava eini-eini oruabe\f + \fr 25:29 \ft Kaverea ii, \xt Mat 13:12 \fq eini-eini oruabe \ft isuri rouvia-da gaga ingiso tuva gadi! \f* iradua, anada etova oruabe utota bua, undava eini-eini oruaruabe aita rouvie. Tago, enembo avodava ijoko iradua, undava aná rougea baita rouvie. \v 30 \x - \xo 25:30 \xt Mat 8:12; 22:13; Luk 13:28\x*Aghá-gea, ená buro katodava taubana eini tefo re. Umonu bua isaghava fufuge-gea, bingoiva vorea, memagha diitu kirisi-karasa urota, jii rirota iroe!’” ririe. \s1 25:31-46 Uutu Enda Banuna Aita Rouvia Feferava Enembo Iruraita Rouvia Gaga Re. \p \v 31 \x - \xo 25:31 \xt Mat 16:27; \xt Mat 19:28\x*“Enemboda Jojabee* unda kini da ano bua, anera kakara manede unda duroghade fufugaita rousua feferava, umó unda avo asumbariva asumbaita rouvie. \v 32-33 Asumbea, unona rata, ená endava enembo bubua, unda dibeva desota, unona gateguturota, taubana bua, ingo bee kena itia, akokogo bua, ingo anda kena itaita rouvie. Eto-bato sifi kaifa kato unda sifi mane gategea ingo bee kena itia, \tl gouti\tl* mane unda ingo anda kena itita rouvia, aghagonu aita rouvie. \p \v 34 Aghá ea, kini mi unda ingo bee kena enembodu eghá raita rouvie, ‘Nímane anda Afami taubana ea simbugetua-du rere. Anda Afana, uutu enda uubu uria feferava, nímane tumanadu kaifa\f + \fr 25:34 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Natofo \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* aita rea, kambesi taubana simbuguturia-va fufuge, teterugadi! \v 35 Anada bee mo, amó baimana itatama uua, nímane andú undari ututuaveta undita urere. Kotú amó ukó mosisi kaĩ ueta, andú uvu ututuaveta undita urere. Aghago, nímane jo amó sei gambi re-tago, amó gerurera aghade, andú orokaiva rirota, ghaito teno beisi egegeta ureravore. \v 36 Amó taroba irieta, nímanena boo eembo ututurieta, dighia ombea urere. Amó kae bua iria, nímanena amó kaifa egegutureravore. Amó diburava iria, nímane furera, amó esega ureravore.’ \p \v 37 Aghá rata-gea, aná enembo taubana, dinunu tefo manemi undú eghá raita rousue, ‘Jojabee, nanjigo aghade imó baimana ueta, námane indú undari ututure, o imó ukó mosisi kaĩ ueta, uvu ututure? \v 38 Imó jo sei gambi re-tago, imó gerurera aghade, indú orokaiva rirota, ghaito teno beisi egegari gaa rera? Kotú nanjigo aghade, imó taroba irieta, námanena boo eembo ututurieta, dighia ombea ure? \v 39 Fefera domi imó kae bua irieta, o diburava irieta, námane imó esega egegeta ure?’ \v 40 Aghá regegota, kini na númandu eghá raita rouvie, ‘Amó nímandu gaa bee rere, anda ikoko mendi bingá tefo eve desea vitia enembo ijokodu donu egegeta urera, aná andú egegeta ureravore.’ \p \v 41 Aghá rea doa, unda ingo anda kena enembodu eghá raita rouvie, ‘Ari-bari sembago ari kakato, God na seibe simboro uria, aná nímane re. Amó doa, airo igige! God na Satan unda anera\f + \fr 25:41 \ft Saghaideda gaami enava Satan da \fq anera mane \ft reirie. Namonde amó númandu gogorego “taimu” regegasire.\f* manededu ivari tumanadu reivia-nu simbuguturia-va igige, vovoregadi rere! \v 42 Anada bee mo, amó baimana itatama uua, nímane andú undari jo utota undambi re, amó ukó mosisi kaĩ uua, andú uvu jo utota undambi re. \v 43 Kotú, nímane sei amó jo gambi re-tago, amó gerurera aghade jo andú orokaiva rirota, ghaito teno beisi egegambi re. Amó taroba iria, nímane jo sonembota, amó dighia ombea ambi re. Kotú amó kae bua iria o diburava iria aghade, nímane jo amó kaifa egegambi re.’ \p \v 44 Aghá rata-gea, númane eghá regegaita rousue, ‘Jojabee, fefera domi, imó baimana o ukó mosisi kaĩ ueta, o taroba irieta, o kae bua irieta, o diburava irieta, námane imó sonembambi egeguture? Kotú, nanjigo aghade jo indú orokaiva rirota, ghaito teno beisi ambi egeguture?’ \v 45 Aghá regegota, kini na númandu mino eghá raita rouvie. ‘Amó nímandu gaa bee rere. Anda ikoko mendi bingá tefo eve desea vitia enembo ijokodu donu egegambi urera, aná andava beago jo egegambi egegutureravore.’ \p \v 46 \x - \xo 25:46 \xt Dan 12:2\x*Aghá raita rouvia-da ambova umó aná enembo sembago mane ninengota ya, sembagoda mino baita rousua kambesiva terota, mema jojabe tumanadu itatama egeguturota, enembo taubana, dinunu tefo ya, jebuga tumanadu irari kambesiva teterugaita rousue.” \c 26 \s1 26:1-5 Iesu Data Amburari-du Manaka Gaegeguturia Re. \r (Mak 14:1-2; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Iesu gaga dano rea sidara uria-da ambova, unda ambo nimbidu ririe, \v 2 \x - \xo 26:2 \xt Ex 12:1-27\x*“Nímane reisi-geravore, fefera ungaghada ambova Serigea Yarida Banau* urota, Enemboda Jojabee* kivumi gitofodava utota ifatarava data amburaita rouvie.” aghá ririe. \p \v 3-4 Aghade, fristi* maneda kokotofude, Jiusi enemboda bariraride fristi maneda beforo righari embó ragaro, Kaiafas da kambova danode desea, Iesu nenomi bua data amburari-du manaka gaegeguturie. \v 5 Tago, númane eghá regeguturie, “Namonde amó jo Serigea Yarida Banauda feferava ambi aita rosore. Anada bee mo, enembo oruaruabe desaita rousua-mi neno akuago ea, umó sorea namonde tataya egegauveta!” \s1 26:6-13 Iesu Nu Betani Naava Uka Munodemi Gutiturie. \r (Mak 14:3-9; Jon 12:1-8) \p \v 6 Iesu umó aria, Betani naava bubua, embó ragaro Saimon \tl Refero\tl*\f + \fr 26:6 \ft Ená embó Saimon umó sei aná kae ragaro \ft \+tl Leprosy\+tl* bua vitirie-gea, aná kaeda ero saghaideda gaanu nundubuturota, undú aná \+tl Refero\+tl* ririkurie.\f* da kambova terua irieta, \v 7 \x - \xo 26:7 \xt Luk 7:37-38\x*evetu einimi uka muu munode mino bee itivanu \tl botoro\tl* singoi ragaro \tl arabasta\tl* va fendarinu bua furie. Iesu undari dieta, umó terua, aná \tl botoro\tl* righia bejea, aná uka muunu Iesu da beforova avereguturie. \p \v 8 Aghá urieta, Iesu da ambo nimbi aghá gigigea, neno sembago egeguturie-gea, eghá regeguturie, “Dodu aná uka munode sara-siosa averegetu? \v 9 Ená uka muu munodeda mino jojabe-gea, utua guri bua, makasi enembodu ututugasire.” \p \v 10 Aghá regegutueta Iesu gerurie-gea, númandu eghá ririe, “Nímane dodu ená evetudu bouvu reisi-ututuguto? Umó andava ari taubana bee etue! \v 11 \x - \xo 26:11 \xt Deut 15:11\x*Atá, reisi-gerora, makasi enembo aná nemonde dano, fefera numbo tofo bee iraita rosoravore-tago amó jo namonde tumanadu irambi aita rore. \v 12 Atá, ená uka muu anda tamova averegetua mo, anda tamo furugaita rouvia-du simbugetue. \v 13 Amó nímandu gaa bee rere! Anda Gaga Taubana ya, roo enda niavo niavo ningia fafata egegaita rouvia-va, ená evetu andava donu etua-da kiki anda Gaga Taubanade dano minono regeguturota, ená evetu beago nundubaita rousue!” \s1 26:14-16 Judas Na Iesu Kivumi Bua, Gitofoda Ingova Utaita Riria Re. \r (Mak 14:10-11; Luk 22:3-6) \p \v 14-16 \x - \xo 26:14-16 \xt Zech 11:12\x*Iesu da ambo nimbi 12 da rova Keriot embó ragaro Judas na erea aria, fristida* kokotofudava bubua uriga urie, “Amó Iesu nímandu kivumi utadora mo, andú donu ututugado?” Aghá ririeta, númane guri\f + \fr 26:14-16 \ft Ii, \ft \+it Gaga Isuri Ari Kambesi\+it* anava, gaga dumeni gaga \+it Mino-Guri \+it*da tuva vitia-nu irugea gia, tanana adi!\f* \tl siliva\tl* dano 30 nu irugea ututurie. Aghá urieta, umó, fefera domi kotú kambesi niavo Iesu bua, númanda ingova utaita rouvia-nu tava urie. \s1 26:17-25 Iesu Unda Ambo Nimbide Serigea Yari Banauda Undari Undidiguturia Re. \r (Mak 14:12-21; Luk 22:7-13, 21-23; Jon 13:21-30) \p \v 17 \tl Yisti\tl* Tama Arida Banauda* rifo tutunova, unda ambo nimbi furia, undú uriga egeguturie, “Námane kambesi niavo ya, Serigea Yarida Banau simbugota undaita uno ro?” \p \v 18 Aghá regeguturieta, umó mino ririe, “Igige, ená bogu naa rorova igiguturota, embó eini anda isuri aita rora-nu tambua, eghá regege, ‘Irugari kato, unda fefera bubia-du, unda ambo nimbide Serigea Yari Banau inda kambova undidigaita rousue,’ aghá regege!” \v 19 Aghá ririeta, unda ambo nimbi unda riria aghagonu ea, Serigea Yari Banau simbuguturie. \p \v 20 Jama urieta, Iesu unda ambo nimbi 12 de aria, aná kambova bubua, Serigea Yari Banau undidiguturie. \v 21 Aghade numonde undari undidiguturota, umó eghá ririe, “Amó nímandu gaa bee rere. Embó eini nímanda rorova vitia-mi, amó dubo urota, gitofoda ingova utaita rouvie.” \v 22 Aghá ririeta, númane neno mema jojabe egeguturie-gea, tutuno ea, uriga ea serigea urota regeguturie, “Jojabee, jo amó irambi ra?” \p \v 23 \x - \xo 26:23 \xt Ps 41:9\x*Aghá regegutueta, Iesu mino ririe, “Avona unda ingomi angá danode aagha dabakova ga degimbea nendera-mi, amó dubo urota, gitofoda ingova utaita rouvie. \v 24 Enemboda Jojabee* umó donu ari-du gefiria, aghagonu aita rouvie. Tago, umó avona Enemboda Jojabee dari-du kivumi emboro aita rouvia embódu ‘Arii’ rere. Taubana mo, umó jo sirorambi asue.” \p \v 25 Aghá ririeta, Judas Iesu gitofomi dari-du kivumi bua utaita rouvia embómi ririe, “Jojabee, jo amó irambi ra?” riria mo, Iesu mino, “Eeee, aná imó re,” ririe. \s1 26:26-30 Jojabeeda Banau Re! \r (Mak 14:22-26; Luk 22:14-20; 1 Korin 11:23-25) \p \v 26 Aghá rea, numonde undari undidiguturota, Iesu farava ingari bua, God du aiye rea, righia ingegebea, unda ambo nimbidu ututurota eghá ririe, “Ená anda tamo reta, bua undidige!” \p \v 27 Anada ambova, \tl vaini\tl* aaghava bua, God du aiye rea, unda ambo nimbidu ututurota ririe, “Nímane dano, ená aagha dabakova undidige! \v 28 \x - \xo 26:28 \xt Ex 24:8; \xt Jer 31:31-34\x*Anda tatangu enembo oruabedu averegota voraita rouvia-mi God Afa unda natofoda ari-bari akokogo nundubea gia doarida, kotú undava ya bububugarida emboro* reka ifegaita rouvie. \v 29 Atá amó nímandu enanu rere, amó \tl vaini\tl* ghavesida bee jo rekago undambi irogo, Afa na unda natofo* rata ya, unda kambesiva terota gia, namonde dano vaini rekago undidigaita rosore.” \p \v 30 Aghá rea, numonde daa eini divua sidara ea bubua, ooto ragaro \tl Olivi\tl* avo rekimbea igiguturie. \s1 26:31-35 Iesu Na, Pita Umó Kivu Aita Rouvia-nu Kariguturie. \r (Mak 14:27-31; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 31 \x - \xo 26:31 \xt Zech 13:7\x*Anada ambova, Iesu númandu ririe, “Oreki tumbade nímane dano oru susumbugea, amonu doaita rosoravore. Anada bee, bukava eghá gefirie, \q1 ‘God na sifi kaifa kato data amburota-gea, sifi mane gategea gategea, \q1 unda unda susumbugaita rousue.’ \m \v 32 \x - \xo 26:32 \xt Mat 28:16\x*Tago, ambova amó amburarivareta erea, nímane Galili yambi-da dibe kena, sei anona yaita rore.” \v 33 Aghá ririeta, Pita na mino ririe, “Númane dano imó doa susumbugaita rousue-tago, amó jo imó doambi aitare.” \v 34 Aghá ririeta, Iesu na mino ririe, “Amó indú gaa bee rere. Oreki tumbade kokora be dimbambi irota, imó fefera bakode amó jo gambi gaa rea, kivu aita roravore.” \p \v 35 Tago, Pita kariguturota ririe, “Amó angá dano amburaita asire, imó jo kivu ambi aita rore.” Aghá ririeta, unda ambo nimbi dano Pita da riria aghago regeguturie. \s1 26:36-46 Iesu Kambesi Ragaro Getsemani Avo Benunu Aita Aria Re. \r (Mak 14:32-42; Luk 22:39-46) \p \v 36 Anada ambova, Iesu unda ambo nimbide kambesi ragaro Getsemani avo aria bubua, Iesu númandu ririe, “Nímane eve asumbea iririgutu-gea, amó ya onava benunu are.” \v 37 Aghá rea, Pita de, Sebedi da sasingu ungaghade dano bua numonde igiguturota, umó tutuno ea unda neno nundubari jujurueta mema jojabe itatama urie. \v 38 Urie-gea, umó númandu eghá ririe, “Amó neno memami sumbua serigetueta amburaita itoko rore. Amindu nímane dibe fakara egege, namonde kaifa egegore!” \p \v 39 Aghá rea itoko gosá ea aria, koubumi jengirea gonea vorea, dibe be endava takembea, benunu eghá urie, “Anda Afa, imó ‘avore’ rari inono asira, ená mema nanjogo andava doa bu! Tago jo anda unonu ambi aita roreta, do-gea, inda unonu siroroe!” \fig |src="15 Gethsemane_IB04155gr.tif" size="col" loc="26:39-44" ref="Matyu 26:39" \fig* \p \v 40 Anada ambova, umó kaverea aria, unda ambo nimbi bakodedava bubua, númane evivigutueta gerurie-gea, Pita du eghá ririe, “Nímane daiyagha fefera tufoko dibe fakara ea, namonde dano kaifa egegambi roso?” \v 41 “Dibe fakara ea, benunu egege, rourogo Satan furá nímane kuvirota, ari akokogo egegara-degea, rere! Nímanda unode nundubaride aná andava vitie. Tago, nímanda tamo firída unomi righieta, nímane jo ano ambi rosoravore.” \p \v 42 Aghá rea, umó rekago kaverea aria, benunu urie, “Anda Afa, ená mema andava reifia doadi serigambi adua mo, do-gea inda unonu siroroe!” \v 43 Benunuda ambova, umó rekago kaverea aria mo, unda ambo nimbi dibe bouvu egeguturieta vasia evivigutueta gerurie. \v 44 Gia doa, umó fefera bako rekago kaverea aria, benunu dabako ananu ririe. \v 45 Anada ambova, umó kaverea aria, unda ambo nimbidava bubua númandu ririe, “Nímane eviviguturota, nangu undidiguturota vitera? Gigige, Enemboda Jojabee* dubo ea bua, ari-bari akokogo egegari enembodava utari fefera etia utuvako bubie. \v 46 Amindu, ererege, namonde igigore! Gigige, amó dubo ea bua, ari-bari akokogo egegari enembodava utaita rouvia embó enanu bubie.” \s1 26:47-56 Iesu Nanandiguturia-Da Gaga Re. \r (Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 47 Iesu aghá rieta, unda ambo nimbi 12 da rova, embó eini ragaro Judas buburiturie. Umó fristida* kokotofude, kotú Jiusi enemboda babarigaridemi númanda mene-mene ari kakato dumenide ninenguturieta, kaiyade, gandighade bubugea, Judas da ambo-ambo egeguta aria bububuguturie. \v 48 Aghade, númane jo furia, utuvako ambi irirota, Judas unda ari-bari daiyagha aita rouvia-nu natofodu eghá ririe, “Embó avonu amó nandia, muno aita rora, aná umó reta, nanandige!” \p \v 49 Aghá rea, numonde aria bubua, Judas dibe dambu aria, Iesu du, “Irugari Kato, tumba taubana! Vitera?” rirota, umó nandia muno urie. \v 50 Urieta, Iesu mino ririe, “Mambu, imó donu aita etera, ananu ege!” ririeta gitofo buburiturota, Iesu nanandiguturie. \p \v 51 Aghá ueta, Iesu da ambo nimbi einimi unda kaiya bua, fristida beforo righarida buro kato einida nghaĩ vegea kositurieta jujururie. \v 52 Urieta, Iesu undú ririe, “Inda kaiya unda voruva fendi! Anada bee mo, enembo avona kaiya jijimu adua, númane kaiyami gayota ambubugaita rousue. \v 53 Atá, amó anda Afadava sonembadu benunu asira, aná mene-mene ari anera noni jojabe utasue, imó gambi rora? \v 54 Tago, aghá adora mo, Afada uno eghá sirorari-du riria mo, daiyagha sirorea gaa bee adu?” \p \v 55 \x - \xo 26:55 \xt Luk 19:47; 21:37\x*Fefera aghade, Iesu aná natofodu ririe, “Nímane dodu vikokode gandighade bua, amó nandaita fufugeto? Amó jo gavana tuvari gaa eini jo rambi re. Atá, amó fefera yafabe namonde God du Tafaroro Ari Kambo* ghokava terua irirota irugeta riara mo, nímane daiyagha amó avo nanandigambi egegeta rosa? \v 56 Tago, feroveta maneda donu gefiria-da bee sirorari-du rirota, eghá rei-sirorutue.” Aghá rieta, Iesu da ambo nimbi dano umó doa susumbuguturie. \s1 26:57-68 Iesu \tl Kanisera\tl* Maneda Dibeva Koto Uria Re. \r (Mak 14:53-65; Luk 22:54-55, 63-71; Jon 18:13-14, 19-24) \p \v 57 Númane avona Iesu nanandiguturia, aná bua aria, fristi* maneda beforo righari embó ragaro Kaiafas da kambova Moses da Gaga Irugari Kakatode* kotú Jiusi enemboda babarigaride dano desea vitiria-va, bububuguturie. \fig |src="16 MapJerus_HK054A.tif" size="span" loc="26:57 - 27:18" ref="Matyu 26:57" \fig* \v 58 Aghade, Pita umó itoko ambo fugea ea jiria uta aria, fristi maneda beforo righarida kambesiva bubua kambo ghouka rova terua aria, mene-mene ari kakatode asumbea, Iesu dava donu siroraita rouvia-nu gaita urota vitirie. \p \v 59 Aghade, fristi maneda kokotofude \tl kanisera*\tl* manede dano Iesu data amburari-du regeguturota, gaga gaveranu rirota, osagho fufumbugari-du tava egeguturie. \v 60-61 \x - \xo 26:60-61 \xt Jon 2:19\x*Aghade enembo oruaruabe gaga gavera manenu rea aregea, farara egeguturie-tago, númane Iesu dava sembago eini jo tatambugambi re. Aghá uua-da ambova, embobo ungaghami bubua furia eghá regeguturie, “Ená embómi God du Tafaroro Ari Kambo* righia bejea fefera bakodeda rova rekago ari umó inono gaa rita.” \p \v 62 Aghá regeguturieta, fristida beforo righari erea jiria, Iesu du uriga urie, “Ená gaga inda tamova reisi-ria-da mino mo, imó jo gaga eini rambi adora? Kotú, ená emboboda regegetua gagada bee mo doro?” \v 63 Aghá ririe-tago, Iesu mino donu jo rambi urie. Anada ambova, fristida beforo righarimi undú ririe, “Amó God jebuga tumanadu irarida ragarova indú uriga rore. Imó God da Mendi o God enembo sonembari-du embó eini utaita riria, imó iradora mo, rege námane niningigore!” \p \v 64 \x - \xo 26:64 \xt Dan 7:13\x*Aghá regeguturieta, Iesu mino ririe, “Aĩ, nímanda reisi-rera aghago re-tago, amó nímane nanjogodu eghá rere. Fefera ambova Enemboda Jojabee* God Ano tofoda ingo bee kenava asumbea vitia-mi, uutu vareta gooso etova vovorurota gigigaita rosoravore.” \p \v 65 \x - \xo 26:65 \xt Lev 24:16\x*Aghá ririeta, fristida beforo righari ningia, neno akuago uria-gea, unda tamova asugari righia kisorea doa, eghá ririe, “Umó aghá rirota, God fara etue. Amindu, dodu gagada osagho fumbari enembo dumenida gaga niningiga? Gigige! Oreki umó God fara etua, namonde dano niningigetore. \v 66 Amindu, nímane daiyagha reisi-nundubuto?” Aghá ririeta, númane mino regeguturie, “Undufa isagha etua-du, umó amburasue.” \p \v 67-68 \x - \xo 26:67-68 \xt Is 50:6\x*Anada ambova, númane unda dibe beva visogha ea, ingo safea, umó ofova toka-taka egeguturota eghá regeguturie, “Inda rariva mo, God embó eini utaita riria imó re, reta roravore. Avota, indava ferovetada ano iradua mo, rege niningigore: Imó avona detu?” \s1 26:69-75 Pita Da Iesu Kivu Uria Re. \r (Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Pita isaghava kambo kara rova asumbea irieta, Kaiafas da buro ariri eini furia, undú ririe, “Imógha dano Galili embó Iesu de dano vitaravore.” \v 70 Aghá ririe-tago, umó númane nanjogoda dibeva kivu urota eghá ririe, “Imó dodu rera, amó jo gambi re.” \v 71 Aghá rea, umó bubua, ghouka bebatova aria jiria irieta, ariri einimi umó gerurie-gea, avo desea vitiria enembodu ririe, “Ená embó Iesu Nasaret embóde danode vita.” \v 72 Aghá ririeta, umó rekago kivu urota, tamú-tamú ririe, “God da ragarova amó gaa bee rere. Aná rera embó amó jo gambi re!” \p \v 73 Anada ambova itoko irirota, enembo avo jijiregea vitiria-mi aria, Pita du regeguturie, “Gaa bee re! Inda gaga rera-da eromi isagha rouvia mo, imó númanda eini re.” \v 74 Aghá ririeta, Pita númandu eghá ririe, “Amó gavera radora mo, God na amó data amburaitare! Amó gaa bee rere. Nímanda reisi-rera embó amó itoko jo gambi re.” Aghá ria mo, kokora be difirie. \v 75 Aghá ueta, Pita Iesu da riria gaga nundubuturie, “Kokora be dimbambi irota, fefera bakode inona amó kivu aita roravore.” Iesu da riria-nu nundubea, umó isaghava bubua, jiimi neno gagajeguturie. \c 27 \s1 27:1-2 Iesu Ghambugea Bua, Gavanadava Igiguturia-Da Gaga Re. \r (Mak 15:1; Luk 23:1-2; Jon 18:28-32; Ekaresia 1:18-19) \p \v 1 Rifo atiturieta, fristi* maneda kokotofude, kotú Jiusi enemboda babarigaride dano furia desea, Iesu data amburari-du manaka gaegeguturie. \v 2 Aghá ea, umó \tl seni\tl* mi bundia bua aria, Rom enemboda gavana ragaro Pailat dava ututuguturie. \s1 27:3-10 Judas Undufako Mande Uria-da Gaga Re. \p \v 3 \x - \xo 27:3 \xt Eka 1:18-19\x*Aghade, Iesu dedegota amburari-du regeguturia-nu gia, aná Iesu dubo ari embó Judas na neno mema jojabe ea, aná guri* dano 30 bua kaverea fristida* beforo righaride Jiusi enemboda babarigaridedu ututurota eghá ririe: \v 4 “Amó ari akuago ea dinunu tefo embónu bua, gitofodava ututare.” Aghá ririeta, númane mino regeguturie, “Atá námanena donu egega? Aná inda dara re!” \p \v 5 Aghá regeguturieta, Judas aná guri God du Tafaroro Kamboda rova fugea doa seriguturie. Anada ambova, umó bubua aria, undufako mande ea ambubuturie. \p \v 6 Aghá urieta, fristi maneda kokotofumi aná guri bua, eghá regeguturie, “Ená guri rekago bua, Tafaroro Kamboda* tofo ututugadora mo, namonde anda agho dari bejaita rosore. Anada bee mo, ená tatanguda mino re.” \v 7 Amindu númane nundubari dabako egegea, endami ovu derari kato einidava mino ea, roo eini enembo furugari kambesidu bubugaita regeguturie. \v 8 Amindu rea, anada feferavareta furia oreki aná kambesida ragaro “Tatanguda Enda” reta rousue. \p \v 9-10 \x - \xo 27:9-10 \xt Zech 11:12-13\x*Aghá egeguturieta, feroveta Jeremaia da donu riria gaada bee siroruturie. Atá umó eghá ririe, \q1 “Israel enembomi umonu dubo egegaita riria-da mino \q2 guri \tl siliva\tl* mi ari dano 30 nu bua, \q1 endami ovu derari katodava utua, enda bubuguturie. \q2 Jojabeeda andú riria, aghagonu egeguturie.” \s1 27:11-14 Iesu Rom Enemboda Gavanada Dibeva Koto Uria Re. \r (Mak 15:2-5; Luk 23:3-5; Jon 18:33-38) \p \v 11 Aghade, Iesu bua aria, Rom enemboda gavanada dibeva bubua jijireguturieta, gavanami undú uriga urie, “Imó Jiusi enemboda kini ra?” ririeta, umó mino ririe, “Eẽ, inda rera aghago re,” \v 12 Aghá ririeta, fristi* maneda kokotofude, Jiusi enemboda babarigari dumenide dano umonu itia bera-bera egeguturie-tago, umó jo gaga mino eini rambi re. \v 13 Anada ambova, Pailat na undú ririe, “Imó ená itia bera-bera rousua gaga nanjogo mo rei-niningora?” \v 14 Aghá ririe-tago, Iesu mino gaga eini itoko jo rambi urieta-gea, gavana mana-mana jojabe urie. \s1 27:15-26 Iesu Amburari-du Riria Gaga Re. \r (Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jon 18:39—19:16) \p \v 15 Serigea Yari Banauva*, gavanada evovo mo, dibura enemboda rorova, enembo eini natofoda uno egegarinu, doaveta bubuta urie. \v 16 Fefera aghade, bingáde embó sembago eini, ragaro Barabas, diburava vitirie. \v 17 Amindu natofo bubua, danode egeguturieta, Pailat na númandu uriga urie, “Nímandu avonu doata bubadu? Barabas nu, aĩ, Iesu Keriso reta rosora-nu?” \v 18 Pailat aghá riria-da bee mo, umó gerurie, Jiusi enemboda babarigari númane Iesu da bingá niningigea, jii didimbugea, amindu Iesu bua furia, unda ingova ututuguturie. \p \v 19 Avore, Pailat irurari kambesiva asumbea irieta, unda evetu undú gaga eghá ututurieta furie, “Imó aná dinunu tefo embódu donu eini mania ata! Anada bee mo, amó oreki dirava umó gia neno mema jojabe etore.” \p \v 20 Tago, fristida* kokotofude kotú Jiusi enemboda babarigaridemi, natofo daiyagha regegasueta, Pailat na Barabas nu doa, Iesu data amburari-du rasua-nu nundubuturota, aghagonu egegari-du neno evuruturie. \v 21 Aghá egegutueta, Pailat natofodu uriga urie, “Ená enembo ungaghada rorova avonu doata bubari-du uno roso?” Ririeta, númane mino “Barabas nu!” regeguturie. \p \v 22 Regeguturieta, umó uriga eghá urie, “Atá, amó Iesu aná embó nímane Keriso regegeta rosora-du, daiyagha a?” Ririeta númane dano “Ifatarava dege amburoe!” \v 23 Aghá regeguturieta, Pailat uriga urie, “Bee dodu? Kotú umó dinunu donu etu? Regege, ningore!” ririe. Tago númane koko fugia, “Umó ifatarava dege, amburoe!” regeguturie. \p \v 24 \x - \xo 27:24 \xt Deut 21:6-9\x*Aghá regegeturia-mi, Pailat na rekago donu ari mana-mana urie. Tago, númane rourogo susughi egegauve-degea, uvu bua, númanda dibeva ingo seseghurota eghá ririe, “Ená embóda amburaita rouvia-va, anda dara tefo re. Aná nímanda dara re.” \v 25 Aghá ririeta, natofo dano mino regeguturie, “Do-gea unda amburaita rouvia-da bouvu námandava kotú námanda sasingu manedava voroe!” \p \v 26 Aghá regeguturieta, Pailat númandu Barabas nu dotuturieta furia, isaghava buburiturieta, umó ririeta, unda mene-mene ari kakato dumenimi Iesu bua, embiimi dedeguturie. Aghá egeguturieta, Pailat na Iesu nu bua, ifatarava dedegota amburari-du rirota, mene-mene ari kakato dumenida ingova ututurie. \s1 27:27-31 Mene-Mene Ari Kakatoda Iesu Kukuviria Re. \r (Mak 15:16-20; Jon 19:2-3) \p \v 27 Gavanada mene-mene ari kakato Iesu ghambugea bua aria, gavana maneda kambo rova teteruguturieta, mene-mene ari kakato dano furia, Iesu fugea roroguturie. \v 28-29 Númane Iesu da asugari righia kokosugea, eembo inimba beenu bua, tumo tano vovogha urieta, kini da kasavago urota, ika fatu gingidemi keifi ea, beforova asuguturie. Aghá ea, ika eini bua, unda ingo beeva itia, kotofu embó kakara arigo egeguturota, unda dibe kena koubomi jengirea, umó kukuvirota, eghá regeguturie, “Orokaiva! Jiusi enemboda kini, buberavore! Orokaiva!” \v 30 Aghá rirota, visogha unda tamova egegea, unda ingo beeva ikanu bua, umó beforova dea bua dea bua deta egeguturie. \v 31 Númane Iesu kavaga egeguturia-da ambova, aná eembo inimba beenu kosugea rururota, asugari unda tofonu bua asuguturie. Aghá egegea, ifatarava daita rea, ghambugea bua igiguturie. \s1 27:32-44 Iesu Ifatarava Deruria Re. \r (Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 32 Numonde bubua igiguturota, Sairini embó ragaro Saimon tambua rea bera-bera egeguturieta, Iesu da ifatara fufirie. \v 33 Fufirieta, numonde aria, kambesi ragaro \tl Golgota\tl* avo buburiturie. \tl Golgota\tl*da bee mo, \it amburari enemboda beforo siruru re.\it* \v 34 \x - \xo 27:34 \xt Ps 69:21\x*Aria, avo bububugea, númane \tl vaini\tl* ingi eini muno sembago kafanida karajegogha bagega arinu ututurie-tago, sosofea gia, undari injigha urie. \p \v 35 \x - \xo 27:35 \xt Ps 22:18\x*Aghá urieta, númane Iesu tautami ifatarava dedegea, unda asugarinu vesa-boanda egegaita rea, kikindo gaegeguturie. \fig |src="17 Crucifixion_BA03031BW.tif" size="col" loc="27:35-40" ref="Matyu 27:35" \fig* \v 36 Númane avo asumbea, umó kaifa egeguturota vitirie. \v 37 Atá, unda beforo gombu kena mo, númanda umó itia bera-bera egeguturia gaganu eghá gegembuguturie: \it Ená Iesu, Jiusi Enemboda Kini Re.\it* \v 38 Fefera aghade, bagia kakato ungagha bua furia, eini Iesu da ingo bee kena, eini ingo anda kena ifatarava dedeguturie. \p \v 39-40 \x - \xo 27:39-40 \xt Ps 22:7; 109:25; Mat 26:61; Jon 2:19\x*Enembo iru-furu urota, beforo biru-biru urota, Iesu gia kuvia gegha regeguturota, yovero regeguturie, “Imó God du Tafaroro Ari Kambo* righia bejea, fefera bakodeda rova righota erea jirari gaa reta ureravota, indufako sonembe! Imó God da mendi iradora mo, ifatarava doa vore!” \p \v 41 Dabako aghagonu regeguturota, fristi* maneda kokotofude, Moses da Gaga Irugari kakatode*, kotú Jiusi enemboda babarigaride dano umó kavaga egeguturie. \v 42 Kavaga egeguturota, gegha-gegha regeguturie, “Umó enembo dumeninu sonembeta urie-tago, undufa sonembari jo inono irambi re! Namonde amó Jiusi enemboda kini umó re, reta ria amindu, umó ifataravareta voradua, namonde amó umonu gaabee egegaita rosore. \v 43 \x - \xo 27:43 \xt Ps 22:8\x*Umó God gaabee ari gaa reta rouvie. Kotú umó God da Mendi gaa reta ria, amindu do-gea, God undú uno adua mo, furá umó oreki sonemboe!” \v 44 Gaga ningari ero dabako aghagonu, aná ari akokogo enembo ungagha Iesu de dano ifatarava dedeguturia beago, Iesu du jagita gaegeguturie. \s1 27:45-56 Iesu Ambubuturia-Da Gaga Re. \r (Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 45 Aghade fefera beforova reta aria, jama 3 \tl koroki\tl* uria-va, aná roo enda dano bingoimi afureguturie. \v 46 \x - \xo 27:46 \xt Ps 22:1\x*Jama 3 \tl koroki\tl* ueta, Iesu Jiusi enemboda gaami koko fugia be jojabe ririe, \tl “Eroi, Eroi, rama sabakitani?”\tl* Aghá riria-da bee mo, \it Anda God, anda God, imó dodu amó doto?\it* ririe. \p \v 47 Iesu da koko riria-nu niningigea, enembo dumeni avo jijiregea vitiria-mi jo niningigea goghó ambi egeguturota, eghá regeguturie, “Umó Elaija du ghogho reirie.” \v 48 \x - \xo 27:48 \xt Ps 69:21\x*Aghá regeguturieta, númanda rorova embó eini tutomi sumbua aria, eini-eini ofusada mokogonu bua, ika mendóva fakembea doa, \tl vaini\tl* kaeededa kofiriva ga degimbea bua, Iesu na undari-du siniturieta vitia unda beva takembuturie. \v 49 Aghá urieta, enembo nanjogo avo jijiregea vitiria-mi regeguturie, “Do-gea, namonde gigigore, Elaija furá, umó sonembadua, aĩ, tefo?” \p \v 50 Aghade, Iesu rekago koko be jojabe rirota, ambubuturie. \v 51 \x - \xo 27:51 \xt Ex 26:31-33\x*Iesu ambubutueta, God du Tafaroro Ari Kambo* bogu naa Jerusalem vitiria-da rova, rourogo enembo ya, Kambesi Kakara Bee anava terua amburauve-degea rea, eembo einimi gajari vitiria, aná rorova kisorea vorefuria, tuva buburiturieta, enda gino-gino ueta, singoi jojabebei sasariguturie. \fig |src="18 Curtain_LB00265Bcp.tif" size="col" loc="27:51" ref="Matyu 27:51" \fig* \v 52 Aghade enembo kakara oruabeda uje be ifeguturieta, númane amburarivareta jebugea erereguturie. \v 53 Númane uje be ifeguturieta ereregea igiguturieta, Iesu eroruria-da ambova, numonde danode aria, Jerusalem bogu naa kakarada rova teterugea enembo oruabedava isagha egeguturie. \p \v 54 Mene-mene ari kakatode númanda beforo righaride Iesu kaifa rousuria, aná gino-gino kotú eini-eini nanjogo siroruturia-de dano gigigea, oru egeguturie-gea regeguturie, “Gaa bee re, umó God da mendi re!” \p \v 55 \x - \xo 27:55 \xt Luk 8:2-3\x*Aghade evevetu oruabe airo jijiregea, Iesu dingera rousurie. Númane Galili reta Iesu da aghi egegaita ambo tuvia fufuguturie. \v 56 Númanda rorova Makdala ariri Meri unda akaude, kotú Sebedi nuye, Jems ungá Jon ghada nuede, dano vitirie. (Ená Meri eini rera, umó Jems ungá Joses ghada nue re.) \s1 27:57-61 Iesu Furuguturia-Da Gaga Re. \r (Mak 15:42-47; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42) \p \v 57 Jama urieta, Arimatea embó gugua-ghayafade ragaro Josep, sei Iesu da yavero eini uria-mi aria, \v 58 Pailat dava bubua, Iesu da tamodu benunu urieta, Pailat na aná tamo Josep du utari-du ririe. \v 59-60 Josep aná tamo bua aria, eembo reka saghai tamo bingorugomi otoo ea, uje reka unda tofo gudoro ufuva ghafiria-da rova itia, singoi jojabe eininu oberea bua aria, singoimi uje be gajea, doa arie. \fig |src="19 MoveStone_IB04168-gr.tif" size="col" loc="27:59-60" ref="Matyu 27:59-60" \fig* \v 61 Aghade, Makdala ariri Meri, unda akau Meri gha ujeda yoveniva asusumbea dingera urota vitirie. \s1 27:62-66 Mene-Mene Ari Kakato Uje Be Kaifa Rousuria Re. \p \v 62 Nangu undarida rifo atiturieta, fristida* kokotofude, Moses da Gaga Kaifa Kakatode* Pailat dava aria, \v 63 \x - \xo 27:63 \xt Mat 16:21; 17:23; 20:19; Mak 8:31; 9:31; 10:33-34; Luk 9:22; 18:31-33\x*eghá regeguturie, “Kotofuko, námane reisi-nundubutore, aná gavera kato umó jebuga irirota, ‘Amó ambua fefera bakodeda ambova rekago eraitare,’ ririe. \v 64 Amindu rege, mene-mene ari kakato ená fefera bakodeda rova unda uje be kaifa ea goghó egegoe! Rourogo unda ambo nimbimi furá unda tamo bagia ea bua ya, enembodu umó amburarivareta jebugea erari gaa regegauveta! Aghá regegadua, aná ambova regegaita rousua-mi ata, dara sembago bee siroraita rouvie.” \v 65 Aghá regeguturieta, Pailat mino ririe, “Mene-mene ari kakato dumeni uje be kaifa egegari-du bua, igige! Nímanda reisi-gerora aghagonu urota, gajea goghó egegadi!” ririe. \p \v 66 Aghá ririeta, númane aria, aná uje be singoimi gajea saro ea goghó egegea, mene-mene ari kakato dumeni uje be kaifa egegari-du doa igiguturie. \c 28 \s1 28:1-10 Iesu Amburariva Reta Jebugea Erorouria-da Gaga Re! \r (Mak 16:1-10; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Nangu undari feferada ambova, fura einida fefera tutunovada rifo atitueta, Makdala ariri Meri unda akau Meri gha uje gigigaita igiguturie. \v 2 Aghade, Jojabeeda anera uutuva reta vorea, uje be gajari vitiria singoinu oberea kasava irueta, gino-gino jojabe urieta, umó aná singoi etova asumbuturie. \v 3 Unda gari, eto-bato kirivago re. Kotú unda asugarida gari eto-bato goosoda saghaigo re. \v 4 Aná mene-mene ari kakato Iesu da uje kaifa rousuria, aghá gigigea, undú oru-oru egegea, eka ingo dadada egegea, sei amburari enembogo eka ingo dagaya urota, dibe gombeguturie. \fig |src="20 Angl&Soldrs_IB04171gr.tif" size="span" loc="28:2-4" ref="Matyu 28:4" \fig* \p \v 5 Aghá urieta, anerami aná evevetudu ririe, “Mania oru egegata! Amó rei-gerore, Iesu ifatarava dedeguta-nu tava rosoravore. \v 6 Tago, umó oreki eve tefo re. Unda riria aghagonu urota, amburarivareta jebugea eretue. Atá fu, unda vasia vita kambesi gigigadi! \v 7 Amindu, tutumi igige, unda ambo nimbidu eghá regegadi: ‘Umó amburarivareta erea, nímanda dibe kena Galili Frovensi reiya-du, umó avo gigigaita rosoravore.’ Avore, gaga donu bua etera-nu dano retueta niningigetoravore.” \p \v 8 Aghá ririeta, aná evevetu ujevareta kaverea, orude kotú gangorogha danode, unda ambo nimbi rata niningigari-du susumbugea igiguturie. \p \v 9 Igigutueta, jo gaimbo ambi, Iesu númane emborova tambua, “Siriri ari nimonde danode iroe!” ririeta, ungá umó aria, unda ekava ririkiguturota, undú tumogha baĩ egeguturie. \v 10 Aghá egeguturieta, Iesu númandu ririe, “Mania oru egegata! Igige, anda ambo nimbidu regegadi, Galili ya, amó avo gigigoe!” \s1 28:11-15 Uje Kaifa Kakatoda Gaga Isagha Egeguturia Re. \p \v 11 Aná evevetu kaverea igigutueta, mene-mene ari kakato dumeni uje kaifa rousuria-mi aria, bogu naava bububugea, fristida* beforo ririkigaridu donu siroruturia-nu isagha urie. \v 12-13 Aghá egeguturieta, fristida beforo ririkigaride, kotú Jiusi enemboda babarigari dumenide bubua, danode desea, manaka gaegegea, aná mene-mene ari kakatodu guri mino jojabebei ututuguturota, númandu eghá regeguturie, “Nímane eghá regege, ‘Námane tumbade evivigutueta, unda ambo nimbimi etia umó bagia ea bua igigetue.’ \v 14 Ambova gavana ená gaga ningadua mo, námanena nghaĩ ititigota, umó gangoro urota, nímane dara eini jo tatambugambi egegasiravore.” \p \v 15 Aghá regeguturieta, mene-mene ari kakato aná guri bubugea, númane donu egegari-du regeguturia aghagonu egeguturie. Atá, ená gaga Jiusi enemboda rorova biruru urota, sirorea jojabe ea oreki vitie. \s1 28:16-20 Iesu Unda Ambo Nimbidava Isagha Uria Re. \r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Ekaresia 1:6-8) \p \v 16 \x - \xo 28:16 \xt Mat 26:32; Mak 14:28\x*Iesu da ambo nimbi 11 dano Galili, unda riria doririva igiguturie. \v 17 Aria, Iesu gigigea, numonde undú tumogha baĩ egeguturie-tago, enembo dumeni mana-mana egeguturie. \v 18 Aghá egegutueta, Iesu aria númane kena utuvako ea, eghá ririe, “God Afana ‘avore’ rari ano uutuva kotú endava vitia dano andú ututurie. \v 19 \x - \xo 28:19 \xt Eka 1:8\x*Amindu igige, naa nanjogova enembo dano regegadi, anda yavero egegota, númane Afa, Mendi, kotú Asisi Kakarada ragarova bafutaito egegadi! \v 20 Kotú anda nímandu donu rirera aná iruge, númane gigigea ambo-ambo egegoe! Atá nunundube, amó fefera inono namonde danode iririguturota ya, uutu enda tano arida fefera bubaita rouvie.”