\id ROM - Nouveau Testament Nangnda \h Rom je \toc1 Makɨtɨbɨ kɨ Pol ndangɨ adɨ Rom je \toc2 Rom je \toc3 Rm \mt2 Makɨtɨbɨ kɨ Pol ndangɨ adɨ \mt1 Rom je \is1 Ta kɨ dɔ makɨtɨbɨ tɨ kɨ Pol ndangɨ adɨ Rom je \ip Ɓal ngay al go koy Jəju tɨ, kɨ kḭe lo koy tɨ, dɨje əli təkɨ Jɨpɨ je madɨ kɨ təli njé kun go Kɨrɨsɨ, tə Akɨlasɨ je kɨ Pɨrɨsɨl je kɨn, ɨləi ngɨrə kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ Rom tɨ. Rom ə e ɓe bo kɨ e dɔ made je tɨ dɔkagɨlo ko̰ɓe tɨ lə dɨje kɨ Rom tɨ. E be ə, lo kɨ Pol ɨsɨ ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ Sɨri tɨ, kɨ Gɨrəsɨ tɨ, njé kaw-naa je ɨndəi ngɨrəde Rom tɨ ngata. NGa nɨngə, təkɨ Luwə əl-n Pol kadɨ aw bɨtɨ kɨ dɔbəy dɔnangɨ tɨ, Pol un ndune kadɨ n-aw Rom tɨ par al, nə kadɨ n-aw bɨtɨ Esɨpa̰y tɨ. Nɨngə Pol aw mba ləne kɨn ə se aw al wa ka dəw gər. Nə kadɨ ɨndə-n dɔ mba ka kɨn dana, ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn adɨ njé kaw-naa je madɨ kɨ ɨsɨ kawi-naa me kəy tɨ lə Akɨlasɨ əi kɨ Pɨrɨsɨl (1.7; 16.3-5). \ip Me makɨtɨbɨ tɨ kɨ Pol ndangɨ kɨn, ɨngə rəbɨ əl-n njé kaw-naa je kɨ Rom tɨ ay njay adɨ-de gəri kee nje kaw kɨlə kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al. Nɨngə ta kɨ Pol əl-de ə nə: «Poy Ta kɨ Majɨ kɨn e tɔgɨ lə Luwə kɨ kadɨ ajɨ dəw kɨ adɨ mene Jəju Kɨrɨsɨ. Kajɨ kɨ ɨlə ngɨrəne dɔ Jɨpɨ je tɨ kəte, taa re tḛḛ-n dɔ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al» (1.16) kɨn, kaw dɔ ta je pətɨ kɨ Pol əl dɨje kɨ dangɨ dangɨ naa tɨ. \ip Ta kɨ dɔ kulə nojɨ tɨ kɨ kadɨ to dan Jɨpɨ je tɨ kɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al ə e ta kɨ bo ngay kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ dɔsa̰y kɨ njé kun go Kɨrɨsɨ. Nɨngə ta kɨn j-ɨngə me makɨtɨbɨ je tɨ kɨ rangɨ kɨ Pol ndangɨ tɔ, tə makɨtɨbɨ kɨ ndangɨ adɨ Galatɨ je be kɨn. Pol ɔr go rəbɨ kɨ Luwə ajɨ-n dəw kɨ ra ra kɨ tae tḭ ə un mene ade, adɨ ay njay tɔ (1.18; 8.39). \ip Go tɨ, Pol ɨlə jine dɔ mbatɨ tɨ kɨ dam Isɨrayəl je madɨ mbati Kɨrɨsɨ ngon kagɨ lo kɨ ndə̰y be. Əl təkɨ mbatɨ Kɨrɨsɨ ləde kɨn a asɨ kadɨ ɨlə kagɨ no̰ ndɨgɨ ra tɨ lə Luwə al (9-11). Nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn, majɨ lə Luwə kɨ tɔjɨ kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al kɨn, to kadɨ dɨje gəri təkɨ Luwə ɓar dəw kɨ ra kadɨ ɨsɨ kɨ dɔne taa kɨsɨ kɨ ta dangɨ mbata tɨ lie (12.1-15.13). \ip Pol tɔl ta makɨtɨbɨ ləne kɨ ta kaw mba lie kɨ ɓəy tɨ dɔnangɨ tɨ kɨ Rom nɨm kɨ ta kuwə ji-naa nɨm (15.14-16.27). \ip Dəw kɨ ɨlə rɔne tɨdə makɨtɨbɨ kɨn majɨ, a oo ndɨgɨ ra lə Luwə kɨ mba kajɨ gɨn dɨje pətɨ kɨ dɔnangɨ tɨ kɨn kadɨ e nḛ kɨ ətɨ ɓəy ngay. Nɨngə a aw səde kadɨ əi ka awi no̰ Luwə tɨ kɨ nga̰me kɨ rɔjetɨ, kɨ sɔbɨ kadɨ j-aw-n no̰ Luwə tɨ. \c 1 \s1 Kuwə ji-naa \p \v 1 Mi Pol kɨ ɓəə kɨlə lə Jəju Kɨrɨsɨ ə m-ndangɨ ta kɨn m-adɨ səsi. Mi kɨ Luwə ɓar-m tə nje kaw kɨlə, ɨndə-m ta dangɨ mba kadɨ m-ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ lie. \v 2 Poy Ta kɨ Majɨ kɨ Luwə ɨndə ta njé kəl ta kɨ tae tɨ kəte, adɨ əli tae me makɨtɨbɨ tɨ lie kɨ ay njay\x + \xo 1:2 \xt Ejay 52.7; 61.1\x*. \v 3 E Poy Ta kɨ Majɨ kɨ ɔjɨ dɔ NGone kɨ oji-e gɨn ka tɨ lə ngar Dabɨdɨ\x + \xo 1:3 \xt Mt 1.1\x*. \v 4 Adɨ e Ɓaɓe ləje, Jəju Kɨrɨsɨ, kɨ Luwə un dɔe taa tə NGonne, kɨ tɔgɨ lə NDɨl Luwə, lokɨ ḭḭ-n taa dan njé koy je tɨ. \v 5 E kɨ takul Jəju Kɨrɨsɨ ə, Luwə ra-n səm majɨ adɨ m-təl-n nje kaw kɨlə lie mba kadɨ dɨje pətɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne, adi-e-n mede, təli rɔde go ta tɨ lie kadɨ tɔe ɓa-n. \v 6 Səi ka səi mbo̰ dɨje tɨ kɨn tɔ. Səi dɨje kɨ Luwə ɓar səsi kadɨ səi dɨje lə Jəju Kɨrɨsɨ. \p \v 7 Səi pətɨ kɨ ɨsi Rom tɨ, kɨ Luwə ndɨgɨ səsi ə ɓar səsi tə dɨje ləne, kadɨ me-majɨ kɨ kɨsɨ-maje lə Luwə kɨ Bawje əi kɨ Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ e səsi naa tɨ. \s1 Pol ndɨgɨ ngay kadɨ n-aw n-oo njé kadɨ-me je kɨ Rom tɨ \p \v 8 Nḛ kɨ dɔsa̰y, m-ra oyo Luwə ləm me tɔ Jəju Kɨrɨsɨ tɨ kɨ mbata tɨ ləsi pətɨ. Tadɔ dɨje əli ta kɨ dɔ kadɨ-me tɨ ləsi kɨ dɔ dunɨya̰ ba pətɨ. \v 9 Luwə kɨ m-ɨsɨ m-ra kɨlə ɓəə lie kɨ me kɨ kare, kɨ go rəbɨ kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ lə NGone, asɨ kadɨ a ma najɨ ləm. E gər majɨ təkɨ m-ɨsɨ m-əl ta ləsi kɨ dɔkagɨlo je pətɨ. \v 10 Nɨngə m-ɨsɨ m-dəje kɨ ndɔ je pətɨ, kadɨ re e ndɨgɨ lie ə, kadɨ adɨ-m ta rəbɨ adɨ m-aw-n rɔsi tɨ. \v 11 M-ndɨgɨ ngay kadɨ m-aw m-o səsi, m-adɨ səsi kadɨ-kare lə NDɨl Luwə kɨ kadɨ ra səsi adɨ ɨnga̰i me kadɨ-me tɨ ləsi. \v 12 Taa, kɨsɨje naa tɨ, a ra kadɨ kadɨ-me kɨ kare kɨ j-awi, j-a j-ɨləi dɨngəm me naa tɨ yo kɨ ne. \v 13 NGakom je kɨ dəne kɨ kɨ dɨngəm, m-ndɨgɨ kadɨ ɨgəri təkɨ, m-sangɨ rəbɨ ngay kadɨ m-aw rɔsi tɨ, nə bɨtɨ ɓone ka m-ɨngə rəbɨ al. M-ndɨgɨ kadɨ m-aw, adɨ m-ɨngə kandɨ kɨlə rɔsi tɨ təkɨ m-ɨngə-n rɔ ndəgɨ dɨje tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne kɨn be tɔ\x + \xo 1:13 \xt Knjk 19.21\x*. \v 14 Sɔbɨ kadɨ m-ɨndə kəmm go dɨje tɨ pətɨ, njé kəm tḛḛ je kɨ njé kəm tḛḛ al je, njé nḛ gər je kɨ njé nḛ gər al je. \v 15 E mbata kɨn ə, m-ndɨgɨ ngay kadɨ m-aw m-ɨlə səsi mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ, səi kɨ ɨsi Rom tɨ tɔ. \v 16 Tadɔ mi Pol, rɔm sɔl-m al kadɨ m-ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ. Poy ta kɨ Majɨ kɨn e tɔgɨ lə Luwə kɨ kadɨ ajɨ dəw kɨ adɨ mene Jəju Kɨrɨsɨ. Kajɨ kɨ ɨlə ngɨrəne dɔ *Jɨpɨ je tɨ kəte, taa re tḛḛ-n dɔ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al. \v 17 Kɨ rɔjetɨ, Poy Ta kɨ Majɨ tɔjɨ rəbɨ kɨ Luwə tɨdə-n dɨje kɨ adi-e mede dɨje tɨ ləne. E kɨ go rəbɨ kadɨ-me təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: «Dəw kɨ Luwə tɨde dəw tɨ ləne kɨ go rəbɨ kadɨ-me lie, a ɨsɨ kɨ dɔne taa\x + \xo 1:17 \xt Abakukɨ 2.4\x*.» \s1 Majal lə dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al \p \v 18 Luwə ɨsɨ dɔra̰ tɨ taa nu, tɔjɨ wongɨ ləne dɔ dɨje tɨ kɨ njé ra majal, njé ra nḛ kɨ go rəbe tɨ al. Kɨlə rade je kɨ majal utɨ dɔ nḛ kɨ rɔjetɨ. \v 19 Kɨlə ra Luwə to kɨ taga wangɨ kadɨ dəw gər. Luwə wa tɔjɨ dɨje kɨlə rane kɨ taga. \v 20 Təkɨ rɔjetɨ, lo kɨlə ngɨrə kɨndə nḛ je tɨ nu, nḛ je kɨ to rɔ Luwə tɨ, kɨ dəw oo-de kɨ kəmne al, kɨ tɔge kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ, kɨ kee Luwə, nḛ je kɨn toi kɨ taga me kɨlə rae tɨ kadɨ dəw gər kɨ nḛ gər kɨ aw-n dɔne tɨ. Adɨ nḛ kɨ kadɨ me Luwə a sɔl-n dɔ dəw tɨ goto. \v 21 Dɨje gəri Luwə majɨ, nə mbati kadɨ ɔsi kure nɨm, mbati təl kɨ oyo kade nɨm, təkɨ sɔbɨ kadɨ raii. Tagade ur-de wale yo, nḛ gər ləde goto, adɨ ɨləi rɔde me lo kɨ ndul tɨ. \v 22 OOi rɔde tə njé gosɨ je, nə təli mbə je. \v 23 Kadɨ ɔsi məkəsɨde nangɨ no̰ Luwə tɨ kɨ nje koy al nɨngə, ɔsi məkəsɨde nangɨ no̰ nḛ je tɨ kɨ dɨje rai-de tə bana kəm dɨje tɨ kɨ ndɔ madɨ ə a gotoi, təli-de yəl je tɨ, təli-de da je tɨ kɨ njade e sɔ, kɨ njé kɨ nje kagɨ nangɨ. \p \v 24 E mbata kɨn ə, Luwə ɨyə̰-n-de me nḛ ra je tɨ kɨ majal kɨ mede ndɨgɨ, adɨ ɨləi rɔsɔl dɔ rɔde tɨ əi je wa. \v 25 Uni nḛ kɨ rɔjetɨ lə Luwə mbəli nḛ kɨ ngom. Nɨngə ɔsi dɔde nangɨ no̰ nḛ je tɨ kɨ Luwə ɨndə-de kɨn yo, ə ɨyə̰i Luwə kɨ nje kɨndə nḛ je, kɨ kɔsɨ-gon e lie bɨtɨ kɨ no̰ tɨ kɨn. *Amen. \p \v 26 E mbata kɨn ə, Luwə ɨyə̰-n-de me ngur darɔ tɨ kɨ to rɔsɔl. Nede je, ɨyə̰i ta sangɨ-naa lə dəne kɨ dɨngəm kɨ go rəbe tɨ, ə təli nayḭ-naa ta sangɨ-naa tɨ kɨ go rəbe tɨ al. \v 27 Dɨngəm je ka ɨyə̰i taa sangɨ nede je, ə nayḭ-naa ta sangɨ-naa tɨ dande əi je wa. Rai nḛ kɨ kɔbɨ kɨ naa, adɨ ɨngəi nḛ kɨgə go kɨlə rade kɨ ur səde wale. \p \v 28 Lokɨ mbati kadɨ n-gəri rəbɨ lə Luwə, Luwə ɨyə̰-de adɨ uni rəbɨ kɨ go nḛ gər tɨ ləde kɨ rugɨ, kɨ asɨ kadɨ ɔr-de ta rəbɨ al. Lo kɨn tɨ, ɨsi ta nḛ ra tɨ kɨ kadɨ dəw ra al. \v 29 Nḛ ra kɨ dana al rosɨ mede, əi njé ra majal je, əi njé ra kəm-nda nḛ lə dɨje, əi njé me ndul je, jangɨ rosɨ mede, əi njé tɔl dɨje, əi njé kɔl, njé kədɨ dɨje, nḛ rade e kɨ go rəbe tɨ al, əi njé tətɨ ta dɔ dɨje tɨ, \v 30 əi je wa ɨsɨ əli ta kɨ majal dɔ-naa tɨ, əi njé ba̰ je lə Luwə, njé ta kɨ to, njé kun dɔde taa, njé kɔjɨ rɔde, mər ta ləde pətɨ e dɔ majal tɨ kɨ ra, əi njé ta̰ rɔ njé kojɨ-de je, \v 31 nḛ gər ləde goto, əi dɨje kɨ ooi to mɨndɨde al, əi dɨje kɨ usɨ-de dɔ dəw tɨ al, taa ooi kəm-to-ndoo lə dəw al tɔ. \v 32 Gəri ta kɨ gangɨ lə Luwə majɨ, kadɨ dɨje kɨ njé ra nḛ kɨ be kɨn, əi dɨje kɨ asi ta koy, nə toi ta ra tɨ par par. Nɨngə e əi je wa par ə rai al, nə dɨje kɨ rangɨ kɨ ɨsɨ rai ka, ndɨgi səde dɔ tɨ tɔ. \c 2 \s1 Ta kɨ gangɨ lə Luwə \p \v 1 Ḭ kɨ ɨsɨ gangɨ ta dɔ madi je tɨ, re ḭḭ-n na̰ na̰ ka, dəw a ɨyə̰ go kɔ adi al, tadɔ ɨsɨ gangɨ ta dɔ dɨje tɨ kɨ njé ra nḛ je kɨ majal, nə kɨlə rai to tə kɨlə rade be tɔ. Adɨ ta kɨ ɨsɨ gangɨ kɨn, ɨsɨ gangɨ ta dɔ rɔi tɨ ḭ wa. \v 2 Jɨ gər majɨ, kadɨ Luwə ɨsɨ gangɨ ta, kɨ go rəbɨ kɨ dana, dɔ dɨje tɨ kɨ njé ra nḛ je kɨ majal kɨ be kɨn. \v 3 NGa ḭ kɨ ɨsɨ gangɨ ta dɔ dɨje tɨ kɨ njé ra nḛ je kɨ majal, nɨngə ɨsɨ ra nḛ je kɨ ɨsɨ rai ka kɨn tɔ kɨn, kadɨ o ə nə, ḭ a goto me ta kɨ gangɨ tɨ lə Luwə, al. \v 4 Ḭ, ɨsɨ kɨdɨ ra majɨ lə Luwə kɨ ətɨ ɓəl, kɨ kore me lie, kɨ kɨsɨ dɔ tɨ lie, kɨ kanjɨ kadɨ ɨgər təkɨ, ra majɨ lie kɨn ɨsɨ ɔsi kadɨ ɨyə̰ rəbɨ nḛ rai je kɨ majal kɔ. \v 5 Ɨsɨ ta ra me nga̰ tɨ, ɨmbatɨ kɨyə̰ rəbɨ nḛ ra kɨ majal kɔ. Lo kɨn tɨ, ɨsɨ kaw wongɨ kɨ pangɨlae al dɔi tɨ, ɨsɨ ngɨnə-n ndɔ kɨ, Luwə kɨ nje gangɨ ta kɨ dana, a re-n kadɨ ɔjɨ-n wongɨ ləne dɔ dɨje tɨ kɨ njé ra nḛ kɨ majal. \v 6 Luwə kɨ nje kɨgə dəw kɨ ra kɨrə kɨlə rae\x + \xo 2:6 \xt 5: Soponi 1.14-18; 2.2-3\x*. \v 7 Dɨje kɨ uwəi tɔgɨde ba me nḛ ra tɨ kɨ majɨ, ɨsɨ sangii tɔɓa, kɨ kɔsɨ-gon, kɨ ɨsɨ sangi kadɨ n-oyi al, Luwə a adɨ-de kɨsɨ kɨ dɔ taa kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \v 8 Nə njé kɨ njé kur wale, njé ta̰ rɔ ta kɨ rɔjetɨ, ə təli rɔde go nḛ ra tɨ kɨ dana al, Luwə a mbatɨ-de, a adɨ wongɨ lie kɨ bo osɨ dɔde tɨ. \v 9 A adɨ me-ko̰ kɨ ɓəl a ra dɨje pətɨ kɨ njé ra majal. A ɨlə ngɨre dɔ *Jɨpɨ je tɨ ɓəy taa re-n dɔ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al tɨ. \v 10 Nɨngə dɨje kɨ njé ra majɨ, Luwə a adɨ-de tɔɓa, kɨ kɔsɨ-gon, kɨ kɨsɨ-maje. A ɨlə ngɨre dɔ Jɨpɨ je tɨ ɓəy taa re-n dɔ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al. \v 11 Tadɔ kɔr kəm naa goto rɔ Luwə tɨ. \v 12 Dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al kɨ rai majal kɨ kanjɨ gər ndu-kun lə *Mojɨ, a tuji kɨ go lo gər-e tɨ al wa kɨn tɔ, nə Jɨpɨ je kɨ gəri ndu-kun lə Mojɨ ɓətɨ ə rai majal, ndu-kun a gangɨ ta dɔde tɨ tɔ. \v 13 Nɨngə, e njé kɨ ɨsɨ ooi ndu-kun mbide tɨ be par ɓa Luwə ɨsɨ ɔr ta dɔde al, nə əi njé kɨ ɨsɨ ooi, ə təli rɔde go tɨ ə, Luwə ɨsɨ ɔr ta dɔde tɨ. \v 14 Dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al, kɨ gəri ndu-kun lə Mojɨ al, nə ɨsɨ rai nḛ kɨ ndu-kun dəjɨ, kɨ kanjɨ gər kɨn, əi je wa əi ndu-kun kɨ nje gangɨ ta dɔ rɔde tɨ. \v 15 Me lo tɨ kɨn, tɔji kadɨ, nḛ kɨ ndu-kun dəjɨ kadɨ dəw ra kɨn, e kɨ ndangɨ nga̰mede tɨ. Nɨngə, mede kɨ ɨsɨ uwə-de kɨ ta ka ma najɨ dɔ ta tɨ kɨn, taa gangɨ kɨ ɨsɨ gangɨ ta dɔ rɔde tɨ je, ɨsɨ ɔr ta dɔ rɔde tɨ je kɨn ka ma naje tɔ. \v 16 Nɨngə təkɨ mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨ m-ɨsɨ m-ɨlə, əl-n, e kɨn ə e nḛ kɨ a ra nḛ ndɔ tɨ kɨ Luwə a un Jəju Kɨrɨsɨ kadɨ a gangɨ-n ta dɔ nḛ je tɨ pətɨ kɨ dɨje ɓɔyɔi mede tɨ. \s1 Jɨpɨ je kɨ ndu-kun lə Mojɨ \p \v 17 Nɨngə ḭ kɨ ɨsɨ ɓar rɔi Jɨpɨ, kɨ a dɔ ndu-kun tɨ nga̰, rɔi ɨsɨ nəl-i dɔ Luwə tɨ ləi; \v 18 kɨ ɨgər nḛ kɨ e ndɨgɨ lie majɨ, ndu-kun ndoi nḛ kadɨ ɨkɔtɨ nḛ kɨ majɨ dan kɨ majal tɨ. \v 19 Ḭ o rɔi majɨ ngay kadɨ asɨ kɔr njé kəm tɔ je ta rəbɨ, o rɔi kadɨ ḭ kunjɨ lə dɨje kɨ ai lo kɨ ndul tɨ, \v 20 ḭ nje ndo nḛ njé nḛ gər al je, nje ndo nḛ ngan je kɨ du. Ḭ ɨsɨ ra nḛ je kɨn be, mbata o kadɨ me ndu-kun tɨ, ɨngə nḛ gər, kɨ ta kɨ rɔjetɨ ngata. \v 21 Ḭ ɨsɨ ɨndo nḛ dɨje, nə asɨ kadɨ ɨndo rɔi ḭ wa al, ɨsɨ ɨlə mbḛ kadɨ dɨje ɓogi al, ə ḭ wa ɨsɨ ɓogɨ. \v 22 Ɨsɨ əl dɨje kadɨ sangi-naa kaya tɨ al, nə ḭ wa ɨsɨ sangɨ dəne je kɨ lo kaya tɨ, ɨsɨ əl ta lə yo je kɨ ra majal, ə ɨsɨ ɨkə nḛ me kəy tɨ ləde. \v 23 Ɨsɨ ɨra rɔnəl dɔ ndu-kun tɨ, nə ɨsɨ al dɔe, adɨ ɨmbatɨ kɔsɨ-gon Luwə. \v 24 Lo kɨn tɨ, təkɨ ndangi me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə, dɨje kɨ əi *Jɨpɨ je al ɨsɨ əli ta kɨ mal dɔ Luwə tɨ mbata kɨlə rasi səi kɨ səi Jɨpɨ je\x + \xo 2:24 \xt Ejay 52.5\x*. \p \v 25 Nɨngə kadɨ ɨgəri majɨ təkɨ kɨjə mɔtɨ e nḛ kɨ ndae to, lokɨ dəw ɨsɨ təl rɔne go ndu-kun tɨ, nə lokɨ ɨtəl rɔi go ndu-kun tɨ al ə, səi kɨ dəw kɨ ɨjə mɔtɨne al, asi-naa. \v 26 Kɨn ə dəw kɨ ɨjə mɔtɨne al, təl rɔne go ndu-kun tɨ ə, Luwə a oo-e tə dəw kɨ ɨjə mɔtɨne. \v 27 Dəwe kɨ ɨjə mɔtɨne kɨ go darɔ tɨ al, nə təl rɔne go ndu-kun tɨ kɨn, a gangɨ ta dɔi tɨ. A gangɨ ta dɔi tɨ, ḭ kɨ aw kɨ ndu-kun kɨ ndangɨ me ji tɨ, taa ɨjə mɔti tɔ, nə ɨtəl rɔi go ndu-kun tɨ al kɨn. \v 28 Təkɨ rɔjetɨ, ke Jɨpɨ, e ba gɨdɨ tɨ taga ne al, taa kɨjə mɔtɨ e me ndajɨ kɨ rɔ tɨ kɨn al tɔ, \v 29 nə ke Jɨpɨ kɨ rɔjetɨ e me tɨ kəy. Nɨngə kɨjə mɔtɨ, e kɨjə mɔtɨ kɨ nga̰me tɨ. E kɨjə mɔtɨ kɨ ḭ rɔ NDɨl Luwə tɨ, ɓɨ me ndu-kun tɨ kɨ ndangɨ al. Dəw kɨ kɨ ɨjə mɔtɨne, e dəw kɨ ɨngə tɔjɨ kɨ rɔ Luwə tɨ ɓɨ rɔ dɨje tɨ al. \c 3 \s1 Dəw kɨ dana goto \p \v 1 Ke Jɨpɨ, maje to tɨ, kɨjə mɔtɨ, ndae to tɨ. \v 2 Maje e ngay me nḛ je tɨ pətɨ, tadɔ, e *Jɨpɨ je ə Luwə ɨlə ta ləne jide tɨ kəte. \v 3 Ə re kɨ madɨ je ai dɔ njade tɨ al ə, ka dɔ nja tɨ al ləde a ra kadɨ Luwə yətɨ ndune al. \v 4 Luwə a yətɨ ndune al jagɨ! Nɨngə sɔbɨ kadɨ Luwə e nje kəl ta kɨ rɔjetɨ, ə dɨje pətɨ əi njé kəl ta kɨ ngom, təkɨ ndangi me makɨtɨbɨ tɨ əi nə: \q1 «Sɔbɨ kadɨ dɨje gəri ka dana ləi me ta kəli tɨ, \q1 A re awi kadɨ gangi ta dɔi tɨ ə, \q1 Kadɨ ta uwəi al, kadɨ ɨtḛḛ me tɨ\x + \xo 3:4 \xt Pa je 51.6\x*.» \p \v 5 Kɨn ə re majal kɨ j-ɨsɨ ra, tɔjɨ kadɨ Luwə e dəw kɨ dana ə, dəw oo ta kɨ kadɨ j-əl al. Kɨn ə re Luwə ɨngə tɔɓa me majal raje tɨ, ə a no̰o̰ ra səje wongɨ ə, e dəw kɨ rɔjetɨ al. M-əl ta kɨn be kɨ go koe tɨ lə dəw. \v 6 Nɨngə kadɨ ɨgəri təkɨ, Luwə e dəw kɨ dana al, al jagɨ. Kɨn ə Luwə e dəw kɨ dana al ə, a asɨ kadɨ gangɨ ta dɔ dunɨya̰ tɨ al. \v 7 Nɨngə kɨn ə, kadɨ me ta ngom tɨ kɨ ɨsɨ tḛḛ tam tɨ, ta kɨ rɔjetɨ lə Luwə tḛḛ kɨ taga, kadɨ Luwə ɨngə-n tɔɓa ə, gɨne e ri ə kadɨ dəw a gangɨ ta dɔm tɨ tə nje ra majal ɓəy ə? \v 8 J-a j-əl kɨ kəte par j-ə nə: «Jɨ rai majal j-adi nḛ kɨ majɨ tḛḛ me tɨ.» Təkɨ dɨje madɨ ɨndəi ta dɔm tɨ əi nə: mi ə m-ə nə jɨ ra majal kadɨ nḛ kɨ majɨ tḛḛ me tɨ ka kɨn be. Dɨjee kɨ əli ta kɨn asi ta kadɨ dəw gangɨ ta koy dɔde tɨ. \p \v 9 Nɨngə e nḛ kɨ kadɨ dəw əl-n ə nə: je kɨ je Jɨpɨ je, j-ɨtə ndəgɨ dɨje al. J-ɨtə-de al, nɨngə j-əl ta dɔ tɨ ngata j-ə nə: Jɨpɨ je kɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al, pətɨ, əi gɨn tɔgɨ tɨ lə majal. \v 10 Təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «Dəw kare be kɨ kadɨ e dəw kɨ dana goto. \q1 \v 11 Dəw kare be kɨ kadɨ gər nḛ goto, \q1 Dəw kare be kɨ kadɨ sangɨ Luwə goto. \q1 \v 12 Pətɨ ɨyə̰i rəbɨ kɨ majɨ, ndəmi rəbɨ. \q1 Dəw kare kɨ nje ra majɨ goto\x + \xo 3:12 \xt 10-12: Pa je 14.1-3; 53.2-4\x*. \q1 \v 13 Rəbɨ mɨndɨde to tə ɓe nɨn kɨ tae to tagɨra be, \q1 NDonde e ndon kəl ta kɨ ngom, \q1 NDa tade rosɨ kɨ kəngɨ li\x + \xo 3:13 \xt Pa je 5.10\x*, \q1 \v 14 Ɨsɨ mani dɨje man kɨ to kəl tae al, \q1 Tade atɨ kanana dɔ dɨje tɨ\x + \xo 3:14 \xt Pa je 10.7\x*. \q1 \v 15 NJade e nja ka̰y law kɨ lo tɔl nḛ tɨ, \q1 \v 16 Lo kɨ dəi tɨ ɓa, dɔ njade e nḛ kɨ tujɨ kɨ me-ko̰. \q1 \v 17 Əi dɨje kɨ gəri rəbɨ lapɨya al\x + \xo 3:17 \xt 15-17: Ejay 59.7-8\x*. \q1 \v 18 Ɓəl Luwə kɨ ndə̰y goto mede tɨ\x + \xo 3:18 \xt Pa je 36.2\x*.» \p \v 19 Jɨ gər kadɨ nḛ je pətɨ kɨ ndu-kun əl, əl dɨje kɨ əi gɨn ndu-kun tɨ, mba kadɨ ta dəw madɨ tḛḛ əl ta dɔ rɔe tɨ al, ə kadɨ dɨje pətɨ gəri go majal je ləde no̰ Luwə tɨ. \v 20 E mbata kɨn ə, dəw kɨ Luwə a tɨde dəw tɨ ləne kɨ go rəbɨ təl rɔ go ndu-kun tɨ goto\x + \xo 3:20 \xt Pa je 143.2\x*. MBata ndu-kun to mba kadɨ ɔjɨ dɨje adɨ gəri nḛ kɨ ɓari-e majal. \s1 Luwə tɨdə dɨje, dɨje tɨ ləne kɨ go rəbɨ ka dɔ nja tɨ lə Jəju Kɨrɨsɨ \p \v 21 Kɨ ngɔsɨne kɨn, Luwə tɔjɨ-je go rəbɨ kɨ tɨdə-n dɨje, dɨje tɨ ləne\x + \xo 3:21 \xt 1.17\x* kɨ kanjɨ ndu-kun. Nɨngə e, ndu-kun lə Mojɨ kɨ njé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ mai naje. \v 22 Luwə tɨdə dɨje, dɨje tɨ ləne kɨ go rəbɨ ka dɔ nja tɨ lə Jəju Kɨrɨsɨ. Ta rəbɨ kɨn to mbata tɨ lə dɨje pətɨ kɨ adi mede Jəju Kɨrɨsɨ, tadɔ dɨje pətɨ asi-naa. \v 23 Dɨje pətɨ əi njé ra majal je, adɨ tɔɓa lə Luwə nal-de. \v 24 Nə Luwə tɨdə-de dɨje tɨ ləne kare, kɨ kanjɨ kadɨ ugəi nḛ madɨ. E kɨ go me-majɨ tɨ lie, me tɔ Jəju Kɨrɨsɨ tɨ kɨ taa-de gɨn tɔgɨ tɨ lə majal ɨlə-de taa. \v 25 E Jəju Kɨrɨsɨ ə, Luwə un-e tə nḛ kɨgə dɔ majal, me məse tɨ kɨ a̰y, kɨ go rəbɨ ka dɔ nja tɨ lie. Luwə ra be mba kadɨ tɔjɨ-n nḛ ra kɨ dana ləne, mbata majal je kɨ dɨje rai-de kəte, tɨdə goe al, \v 26 dɔkagɨlo kɨsɨ dɔ tɨ lie. Luwə tɔjɨ nḛ ra kɨ dana ləne dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone, mba kadɨ e-n nje ka dana, taa kadɨ tɨdə-n dɨje kɨ ɨndəi mede dɔ me-majɨ tɨ lə Kɨrɨsɨ, dɨje tɨ ləne tɔ. \v 27 Nḛ kare kɨ kadɨ dəw ɨndə-n gune goto, mbata nḛ kɨ Luwə a dɔ tɨ, e təl rɔ go ndu-kun tɨ al, nə e kadɨ-me Jəju Kɨrɨsɨ. \v 28 Jɨ gər majɨ kadɨ Luwə tɨdə dəw, dəw tɨ ləne kɨ go rəbɨ kadɨ-me Jəju Kɨrɨsɨ, ɓɨ e kɨ go rəbɨ təl rɔ go ndu-kun tɨ al. \v 29 Luwə e Luwə lə *Jɨpɨ je par al. Kɨ rɔjetɨ, e Luwə ləde par al, nə e Luwə lə ndəgɨ dɨje pətɨ tɔ. \v 30 MBata Luwə e kare ba. E ə tɨdə Jɨpɨ je dɨje tɨ ləne kɨ go rəbɨ kadɨ-me Jəju Kɨrɨsɨ nɨm, a tɨdə ndəgɨ dɨje, dɨje tɨ ləne kɨ go rəbɨ kadɨ-me Jəju Kɨrɨsɨ nɨm tɔ. \v 31 Lokɨ j-adɨ meje Kɨrɨsɨ kɨn, tɔjɨ kadɨ nda ndu-kun goto al. Lo kɨn tɨ, jɨ tɔjɨ kadɨ ndae e ngay tə ke yo. \c 4 \s1 Luwə tɨdə Abɨrakam dəw tɨ ləne \p \v 1 Kadɨ j-əl ta lə kaje *Abɨrakam ɓa, nḛ madɨ kɨ ɨngə kɨ go tɔge tɨ e wa goto. \v 2 Kɨn ə Luwə tɨdə Abɨrakam dəw tɨ ləne kɨ takul kɨlə rae je ə, asɨ kadɨ Abɨrakam a ɨndə-n gune wa, nə a ɨndə gune no̰ Luwə tɨ al. \v 3 Tadɔ, ta kɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə to kɨn: makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: «Abɨrakam adɨ mene Luwə, ə Luwə tɨde dəw tɨ ləne\x + \xo 4:3 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 15.6\x*.» \v 4 Nɨngə nḛ kare, dəw kɨ ra kɨlə ɨngə-n nḛ kɨgə go ji, nḛ kɨ ɨngə kɨn, ɨngə kare al, nə e nḛ kɨ ɨngə to kɨlə tɨ kɨ ra. \v 5 Kɨn ə dəw ra kɨlə madɨ al, nə adɨ mene kadɨ Luwə e nje tɨdə dəw kɨ nje ra majal dəw tɨ ləne ə, Luwə a tɨde dəw tɨ ləne, kɨ go kadɨ-me Luwə tɨ. \v 6 E be ə, *Dabɨdɨ un-n ndune kɨ taa əl-n ta lə majɨ kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ re kɨ dɔ dəw tɨ. Adɨ e dəw kɨ Luwə tɨde dəw tɨ ləne kɨ kanjɨ go̰ kɨlə rae je. \q1 \v 7 Dabɨdɨ ə nə: «Dɨje kɨ Luwə ɨyə̰ nḛ rade je kɨ go tɨ al kɔ, \q1 Luwə bɔr majal je ləde kɔ, əi njé majɨ-kur je. \q1 \v 8 Dəw kɨ Luwə tɨdə majal lie dɔe tɨ al e nje majɨ-kur\x + \xo 4:8 \xt Pa je 32.1-2\x*.» \p \v 9 Majɨ kɨn e mbata lə njé kɨjə mɔtɨ par al, nə e mbata lə njé kɨjə mɔtɨ al je tɔ. Tadɔ j-əl j-ə nə: Luwə tɨdə Abɨrakam dəw tɨ ləne kɨ takul kadɨ-me lie. \v 10 Ə se nḛ kɨn ra nḛ dɔkagɨlo tɨ kɨ ra wa? Se e kəte no̰ kɨjə mɔtɨ Abɨrakam tɨ ə se e go tɨ wa? Nḛ kɨn ra nḛ kəte no̰ tɨ, ɓɨ e go tɨ gogɨ al. \v 11-12 Nɨngə kɨjə mɔtɨ re go tɨ gogɨ tə ndajɨ, kɨ kadɨ tɔjɨ təkɨ Luwə tɨdə Abɨrakam dəw tɨ ləne, kɨ takul kadɨ-me kɨ adɨ mene, dɔkagɨlo tɨ kɨ ɨjə-n mɔtɨne al ɓəy. Lo kɨn tɨ, dɨje kɨ ɨjəi mɔtɨde al ka Luwə tɨdə-de dɨje tɨ ləne nɨm, dɨje kɨ ɨjəi mɔtɨde ka tɨdə-de dɨje tɨ ləne nɨm tɔ. Nɨngə Abɨrakam təl baw dɨje pətɨ kɨ ɨjəi mɔtɨde al, kɨ adi mede, taa təl baw dɨje kɨ ɨjəi mɔtɨde tɔ. Adɨ əi njé je kɨ uwəi kul kɨjə mɔtɨ par al, nə uni dɔ nja bawje Abɨrakam kɨ un, ə adɨ mene Luwə kəte no̰ kɨjə mɔtɨne tɨ kɨn\x + \xo 4:11-12 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 17.9-14\x*. \s1 Luwə un mɨndɨne mbata tɨ lə dɨje pətɨ kɨ adi-e mede \p \v 13 Luwə un mɨndɨne adɨ *Abɨrakam kɨ dɨje kɨ gɨn kojɨ tɨ lie təkɨ dɔnangɨ e nḛ nduwə ləde. Nɨngə e kɨ mbata təl ɓa Abɨrakam təl rɔne go ndu-kun tɨ al, nə e kɨ mbata tɨdə kɨ Luwə tɨde dəw tɨ ləne kɨ go rəbɨ kadɨ-me Luwə\x + \xo 4:13 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 12.2-3; 17.4-6; 22.15-18\x*. \v 14 Kɨn ə re nḛ nduwə kɨn e mbata tɨ lə dɨje kɨ njé təl rɔde go ndu-kun tɨ par nɨngə, nda kadɨ-me goto, taa kun mɨndɨ lə Luwə ka təl nḛ kɨ kəme goto tɔ. \v 15 Tadɔ ndu-kun ə e nje re kɨ wongɨ lə Luwə. MBata lo kɨ ndu-kun goto tɨ, kal dɔ ndu-kun ka goto tɨ tɔ. \p \v 16 Lo kɨn tɨ, nḛ majɨ kɨ Luwə un mɨndɨne kadɨ n-a n-adɨ dəw kɨn, dəw a ɨngə kɨ go rəbɨ kadɨ-me Luwə. Be mba kadɨ e nḛ kadɨ-kare kɨ Luwə adɨ, kɨ ndae to tɨ mbata lə dɨje pətɨ kɨ adi mede tə Abɨrakam be, ɓɨ mbata tɨ lə dɨje kɨ njé təl rɔde go ndu-kun tɨ par al. Abɨrakam kɨ e bawje je dɨje pətɨ. \v 17 Makɨtɨbɨ lə Luwə əl ta dɔ Abɨrakam tɨ ə nə: «M-ra-i tə baw dɨje ngay kɨ dɔnangɨ tɨ ne\x + \xo 4:17 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 17.5\x*.» Abɨrakam e bawje ta kəm Luwə tɨ kɨ ade mene. Luwə kɨ nje kadɨ njé koy je ḭḭ lo koy tɨ, kɨ nje kadɨ nḛ je kɨ kəte gotoi, toi. \v 18 Abɨrakam adɨ mene Luwə, adɨ təl baw dɨje ngay kɨ dɔnangɨ tɨ ne təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: «Gɨn dɨje ləi a ba̰yḭ-naa tə mee je kɨ dɔra̰ tɨ be\x + \xo 4:18 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 15.5\x*.» Lo kɨn tɨ, nḛ kɨ kadɨ dəw ɨndə mene dɔ tɨ goto, nə Abɨrakam aw kɨ kɨndə me dɔ tɨ. \v 19 Abɨrakam aw kɨ ɓal kɨ asɨ ɓasi kɨ ɓu kare, nɨngə gər kadɨ n-tɔgɨ, tɔgɨne goto, taa nene Sara ka e kujɨ tɔ, nə go̰ lo kɨn al, adɨ mene kadɨ kun mɨndɨ lə Luwə kɨ un kɨn a ra nḛ\x + \xo 4:19 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 17.1, 15-22\x*. \v 20 Abɨrakam ɨlə kadɨ-me ləne kɔ al, taa mee tɔsɨ dɔ kun mɨndɨ tɨ lə Luwə al tɔ. Ɨngə tɔgɨ tə kɨngə me kadɨ-me tɨ ləne, ɨlə-n tɔjɨ dɔ Luwə tɨ. \v 21 Nɨngə gər dɔne tɨ majɨ ngay kadɨ nḛ kɨ Luwə un mɨndɨ kadɨ n-ra kɨn, aw kɨ tɔgɨ kadɨ a ra-n. \v 22 E mbata kɨn ə, Luwə tɨdə-n Abɨrakam dəw tɨ kɨ dana. \v 23 Nɨngə lokɨ makɨtɨbɨ ə nə: «Luwə tɨdə Abɨrakam dəw tɨ kɨ dana,» kɨn, e kɨ mbata lə Abɨrakam kɨ karne par al. \v 24 Nə e ta kɨ sɔbɨ dɔje tɔ. Je kɨ kadɨ Luwə a tɨdə-je dɨje tɨ kɨ dana, kɨ takul kadɨ-me ləje. J-adɨ meje Luwə kɨ ḭ kɨ Ɓaɓe ləje Jəju dan njé koy je tɨ. \v 25 Jəju kɨ Luwə un-e adɨ koy mbata majal je ləje\x + \xo 4:25 \xt Ejay 53.4-6\x*, nɨngə un-e dan njé koy je tɨ tḛḛ sie mba kadɨ tɨdə-n-je dɨje tɨ ləne. \c 5 \s1 Kulə nojɨ naa tɨ kɨ Luwə \p \v 1 Lokɨ Luwə tɨdə-je dɨje tɨ ləne kɨ go rəbɨ kadɨ-me ləje, danje sie e kɨ lapɨya kɨ takul Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ. \v 2 E kɨ takul Jəju Kɨrɨsɨ, kɨ go rəbɨ kadɨ-me ə, j-ɨngə-n majɨ-kur lə Luwə. Majɨ-kur kɨ j-a me tɨ, j-ɨsɨ jɨ ra rɔnəl, tadɔ j-ɨndə meje dɔ tɨ kadɨ j-a je gɨn tɔɓa tɨ lə Luwə. \v 3 E kɨ bo ngay, me ko̰ tɨ ka jɨ ra rɔnəl, tadɔ jɨ gər kadɨ ko̰ a re kɨ kore me, \v 4 nɨngə dəw kɨ nje kore mene, a a dɔ njane tɨ me nḛ je tɨ kɨ to, ə dəw kɨ nje ka dɔ nja tɨ, e dəw kɨ aw kɨ nḛ kɨndə me dɔ tɨ, \v 5 nɨngə nḛ kɨ ɨndə mene dɔ tɨ kɨn, a e nḛ kɨ ngom al. Tadɔ Luwə ta̰-je bɨyə̰ tɨ kɨ ndɨgɨ-naa kɨ ɨndə nga̰meje tɨ kɨ go rəbɨ lə NDɨle kɨ adɨ-je. \v 6 Kɨrɨsɨ re oy mbata tɨ lə njé ra majal je, lokɨ j-asɨ kadɨ jɨ ra nḛ madɨ kɨ dɔrɔje al. Nɨngə oy kɨ dɔkagɨlo kɨ Luwə wa ɔjɨ. \v 7 Dəw kɨ dana wa mɨndɨ ka, nga̰ ngay kadɨ dəw a adɨ rɔne koy tɨ mbata lie. Re dum wa nɨngə, dəw kɨ nje ra nḛ kɨ majɨ, ə dəw made kɨ rangɨ, a uwə rɔne ba kadɨ oy mbata tɨ lie. \v 8 Lo kɨn tɨ, Luwə tɔjɨ-je ndɨgɨ kɨ ndɨgɨ-je kɨ taga adɨ j-o. Luwə adɨ Kɨrɨsɨ re oy mbata tɨ ləje, dɔkagɨlo tɨ kɨ jɨ nay-n me majal tɨ kɨ ra ɓəy. \v 9 Nɨngə, təkɨ ɓasɨne, kadɨ rɔ koy tɨ lə Kɨrɨsɨ, təl-je dɨje tɨ kɨ dana ta kəm Luwə tɨ kɨn ɓa, kɨ bo ngay ɓəy, Kɨrɨsɨ a ajɨ-je ta wongɨ tɨ lə Luwə kɨ a re. \v 10 Kəte je njé ba̰ je lə Luwə, nə e wa ɨlə-je nojɨ naa tɨ səne kɨ go rəbɨ kɔy NGone. Təkɨ ɨlə-je nojɨ naa tɨ kɨ rɔne, e wa a ajɨ-je me kɨsɨ kəm tɨ lə NGone. \v 11 Nɨngə e e kɨn par al, rɔje nəl-je ngay ta kəm Luwə tɨ, mbata lə Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ kɨ un-e ɨlə-n-je nojɨ naa tɨ kɨ rɔne. \s1 Adam əi kɨ Kɨrɨsɨ \p \v 12 E kɨ go rəbɨ lə dəw kɨ kare be kɨ e Adam, ə majal re-n dɔ dunɨya̰ tɨ, nɨngə majal re-n kɨ koy, koy ɔdɨ dɨje pətɨ, tadɔ dəw kɨ ra majal al goto, dɨje pətɨ rai majal\x + \xo 5:12 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 2.17; 3.6, 17-19\x*. \v 13 Nɨngə, kəte taa kadɨ Luwə tḛḛ kɨ dɔ ndu-kun adɨ *Mojɨ, majal kɨ ra to me dunɨya̰ tɨ ne ngata, nə təkɨ e dɔkagɨlo tɨ kɨ ndu-kun goto ɓəy, Luwə tɨdə majal je kɨ dɨje ɨsɨ rai al. \v 14 Nḛ kare, yo o̰ ɓe dɔ dɨje tɨ pətɨ, ɨlə ngɨre dɔ Adam tɨ bɨtɨ tḛḛ-n dɔ Mojɨ tɨ. NJé kɨ ali dɔ ndu Luwə al, təkɨ Adam al dɔ ndu Luwə kɨn be ka, yo o̰ ɓe dɔde tɨ. Adam e bana kəm dəw kɨ sɔbɨ kadɨ a re. \v 15 NGa nɨngə, nḛ kɨ kadɨ dəw a ɔjɨ-n majal lə Adam əi kɨ kadɨ-kare me-majɨ lə Luwə kɨn naa tɨ goto. E kɨ rɔjetɨ kadɨ dɨje ngay oyi koy majal lə dəw kɨ kare kɨ e Adam kɨn, nə me-majɨ lə Luwə e kɨ bo ngay. Nɨngə nḛ kɨ Luwə adɨ kosɨ dɨje ngay kare, kɨ go rəbɨ lə dəw kare be par, kɨ e Jəju Kɨrɨsɨ kɨn, ndae e ngay. \v 16 Kadɨ kare lə Luwə kɨ adɨ kɨn, kande to ta dangɨ kɨ kandɨ majal lə dəw kɨ kare ba kɨn. Majal lə dəw kɨ kare kɨn, ndu kɨ osɨ dɔ tɨ e ta kɨ gangɨ, nə kadɨ-kare kɨ re go nḛ ra go tɨ al je tɨ kɨ ngay, kande e ta kɨ kɔr dɔ tɨ. \v 17 Kɨn ə re, kɨ ta rəbɨ lə dəw kɨ kare be par, kɨ ta rəbɨ majal lie, yo o̰-n ɓe dɔ dɨje tɨ pətɨ nɨngə, kɨ ta rəbɨ lə Jəju Kɨrɨsɨ kɨ kare wa kɨn, j-a j-ɨngə-n nḛ kɨ majɨ ngay kɨ rɔ Luwə tɨ ɓəy. Dɨje pətɨ kɨ Luwə adɨ-de majɨ-kur kɨ to mbar, kɨ kadɨ-kare kɔr ta dɔ tɨ, a o̰i ɓe kɨ takul Kɨrɨsɨ. \p \v 18 NGa nɨngə, təkɨ kɨ go rəbɨ majal lə dəw kɨ kare ba kɨ e Adam, ta kɨ gangɨ osɨ-n dɔ dɨje tɨ pətɨ ka kɨn ə, kɨ go rəbɨ nḛ ra kɨ dana lə dəw kɨ kare ba, kɨ e Jəju Kɨrɨsɨ, dɨje pətɨ Luwə a tɨdə-de dɨje tɨ ləne kadɨ ɨsi kɨ dɔde taa bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \v 19 Təkɨ, kɨ go rəbɨ təl rɔ go ta tɨ al lə dəw kɨ kare ba, dɨje pətɨ osi me majal tɨ ka kɨn ə, kɨ go rəbɨ təl rɔ go ta tɨ lə dəw kɨ kare ba, Luwə a ɔr-n ta dɔ kosɨ dɨje tɨ ngay tɔ. \p \v 20 Lokɨ ndu-kun tḛḛ ɓa, majal ojɨ-n naa kɨ dɔ tɨ, nə lokɨ majal ojɨ naa tɨ ɓa, me-majɨ lə Luwə to mbar mbar tɨ tɨ wa ɓəy. \v 21 Təkɨ majal o̰-n ɓe kɨ koy ka kɨn ə, me-majɨ lə Luwə o̰ ɓe kɨ kajɨ mba kadɨ dɨje ɨsi kɨ dɔde taa bɨtɨ kɨ no̰ tɨ, kɨ takul Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ tɔ. \c 6 \s1 Koy me majal tɨ, ə kɨsɨ kəm ba me Kɨrɨsɨ tɨ \p \v 1 Ta ri ə kadɨ j-əli-naa me lo kɨn tɨ ə? Se kadɨ tə jɨ nayḭ-naa kɨ lo ra majal tɨ kadɨ tə me-majɨ lə Luwə to-n mbar mbar kɨ dɔje tɨ wa? \v 2 Jagɨ, e be al. Tadɔ j-əi dɨje kɨ j-oyi, jɨ gangi-naa kɨ majal, nga ra ban be ə kadɨ tə jɨ təli j-ɨsi me majal tɨ ɓəy ə? \v 3 Ɨgəri majɨ kadɨ j-əi pətɨ kɨ jɨ rai batəm mbata tɨ lə Jəju Kɨrɨsɨ, batəm kɨn tɔjɨ kadɨ j-əi dɨje kɨ j-oyi naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ. \v 4 Kɨ go rəbɨ lə batəm kɨn, dɨbi-je naa tɨ sie, me koye tɨ. NGa nɨngə, təkɨ Kɨrɨsɨ ḭḭ-n taa dan njé koy je tɨ kɨ tɔgɨ kɨ ətɨ ɓəl ngay lə Bawje Luwə ka kɨn ə, je ka j-ɨsɨ kɨ dɔje taa kɨsɨ kɨ sɨgɨ tɔ. \p \v 5 Nɨngə, kɨn ə re, j-ɨndə rɔje naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ təkɨ rɔjetɨ me koye tɨ ə, j-a j-ḭḭ taa lo koy tɨ, təkɨ ḭḭ-n lo koy tɨ kɨn be tɔ. \v 6 Kadɨ jɨ gər majɨ təkɨ, hal dəw kɨ to rɔjetɨ kəte kɨn, e kɨ ɓə-e kagɨ-dəsɨ tɨ kɨ Kɨrɨsɨ ngata, mba kadɨ tə majal kɨ rɔje tɨ e kɨ tujɨ kɔ, kadɨ je-n gɨn tɔgɨ tɨ lə majal al ngata. \v 7 Tadɔ dəw kɨ oy, majal o̰ ɓe dɔe tɨ al ngata. \v 8 Kɨn ə re j-oyi naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ ə, j-adɨ meje kadɨ j-a j-ɨsɨ kɨ dɔje taa naa tɨ sie. \v 9 Jɨ gər kadɨ Kɨrɨsɨ kɨ ḭ taa dan njé koy je tɨ kɨn, təl oy gogɨ al; koy aw kɨ tɔgɨ dɔe tɨ al ngata. \v 10 Kɨrɨsɨ kɨ oy, oy koy majal, nɨngə e koy kɨ nja kare par, mbata majal je pətɨ. Nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn, ɨsɨ kɨ dɔne taa mbata lə Luwə. \v 11 Be tɔ ə, səi ka, majɨ kadɨ oi rɔsi tə dɨje kɨ oyi koy majal, nɨngə ɨsi kɨ dɔsi taa mbata lə Luwə, me njɨyə naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ. \p \v 12 Majɨ kadɨ adi majal o̰ ɓe dɔ rɔsi tɨ al. Kadɨ ɨtəli rɔsi go ndɨgɨ tɨ lə darɔ al. \v 13 Adi ngon rɔsi madɨ kare ra nḛ kɨ majal al, kadɨ təl nḛ ra kɨlə kɨ go rəbe tɨ al, al. Nə kadɨ uni rɔsi ba pətɨ mbata kɨlə lə Luwə, tə dɨje kɨ ḭḭ taa dan njé koy je tɨ. Kadɨ darɔsi ba pətɨ e mbata kɨlə lə Luwə, kadɨ təl nḛ ra kɨlə kɨ dana. \v 14 Lo kɨn tɨ, majal a o̰ ɓe dɔsi tɨ al, tadɔ səi gɨn tɔgɨ tɨ lə ndu-kun al, nə me-majɨ lə Luwə ə e dɔsi tɨ. \s1 Gangɨ-naa kɨ majal mba təl-n rɔ go ndu Luwə tɨ \p \v 15 Ta ri ə kadɨ j-əl dɔ lo kɨn tɨ ə? Se j-a jɨ ra majal mbata ke kɨ je gɨn tɔgɨ tɨ lə ndu-kun al, nə je gɨn tɔgɨ tɨ lə me-majɨ lə Luwə yo wa? Jagɨ, e be al. \v 16 Ɨgəri ɓətɨ kadɨ kɨn ə re un rɔi kadɨ ɨra kɨlə adɨ dəw madɨ ɓa, ɨtəl ɓəə lə dəwe kɨn. Adɨ re uni rɔsi kadɨ ɨrai majal nɨngə, səi ɓəə lə majal kadɨ aw səsi koy tɨ, a re ɨtəli rɔsi go ndu Luwə tɨ tɔ nɨngə, təl rɔ go tɨ kɨn a aw səsi me nḛ ra tɨ kɨ dana tɔ. \v 17 Jɨ ra oyo Luwə mbata kəte səi ɓəə lə majal, nə kɨ ngɔsɨne kɨn, ɨtəli rɔsi kɨ me kɨ kare go rəbɨ nḛ ndo tɨ kɨ majɨ kɨ ɨngəi. \v 18 Luwə taa səsi ji majal tɨ ɨlə səsi taa, adɨ ɨtəli, səi gɨn tɔgɨ tɨ lə nḛ ra kɨ dana ngata. \v 19 M-əl ta lə ɓəə tə nḛ kɨ majal ə se nḛ ra kɨ dana əi dɨje ə ɨsɨ rai ɓəə ləde be, mbata re e be al ə, kasɨ al ləsi a ra kadɨ ɨgəri me ta kɨn al. Təkɨ kəte uni rɔsi ba pətɨ ɨndəi ta nḛ tɨ kɨ to njḛ, kɨ nḛ ra kɨ majal, kɨ a aw kɨ dəw kadɨ ta̰ rɔ Luwə ka kɨn ə, majɨ kadɨ, kɨ ngɔsɨne kɨn, uni rɔsi ɨndəi ta nḛ ra tɨ kɨ dana, kɨ a aw səsi adɨ ayi njay. \v 20 Dɔkagɨlo tɨ kɨ səi ɓəə lə majal kɨn, usɨ səsi dɔ nḛ ra tɨ kɨ dana al. \v 21 NGa nɨngə, e ri ə kadɨ a ɨngəi me nḛ tɨ kɨn ɓəy ə? Nḛ kɨn e nḛ kɨ mesi ole dɔ tɨ ə adɨ səsi rɔsɔl, tadɔ ta tɔl tae e koy. \v 22 Nɨngə kɨ ngɔsɨne kɨn, təkɨ Luwə taa-n səsi ɨlə səsi taa, adɨ ɨtəli ɓəə kɨlə je lie, kɨlə rasi a aw səsi me kay njay tɨ, kadɨ ta tɔl tae ə ɨngəi kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \v 23 Tadɔ nḛ kɨgə kɨrə majal e koy, nɨngə nḛ kadɨ kɨ Luwə adɨ-je kare e kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ, me njɨyə naa kɨ Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ. \c 7 \s1 NJe kadɨ-me Kɨrɨsɨ e dəw kɨ e gɨn tɔgɨ tɨ lə ndu-kun al \p \v 1 NGakom je kɨ konanm je, ɨgəri majɨ kadɨ ta kɨ m-ɨsɨ m-əl səsi kɨn, m-əl səsi tə dɨje kɨ gəri ndu-kun majɨ. Nɨngə ndu-kun aw kɨ tɔgɨ dɔ dəw tɨ lokɨ dəw ɨsɨ-n kɨ dɔne taa ɓəy kɨn par. \v 2 E be ə, dəne kɨ taa ngaw, ndu-kun dɔɔ-e naa tɨ kɨ ngawe, lokɨ ngawe ɨsɨ-n kɨ dɔne taa ɓəy kɨn par. A kɨn ə re ngawe oy ɓa, ndu-kun kɨ dɔɔ-e naa tɨ kɨ ngawe kɨn e dɔe tɨ al ngata. \v 3 Re ngawe ɨsɨ kɨ dɔne taa ɓəy ə təl taa dɨngəm kɨ rangɨ nɨngə, dɨje a ooi-e tə nje kuwə marɨm. A re ngawe oy ɓa, ndu-kun e dɔe tɨ al ngata, adɨ re taa dɨngəm kɨ rangɨ ka, dəw a oo-e tə nje kuwə marɨm al. \v 4 Nḛ kɨn to be kɨ rɔsi tɨ tɔ. Səi dɨje kɨ oyi naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ, me darɔ tɨ, ɨgangi-naa kɨ ndu-kun, adɨ səi lə dəw kɨ rangɨ ngata. Dəwe kɨn e Kɨrɨsɨ kɨ nje kḭ dan njé koy je tɨ, mba kadɨ kɨlə raje e ya̰ Luwə. \v 5 Təkɨ rɔjetɨ, dɔkagɨlo tɨ kɨ kəte j-ɨsɨ jɨ ra-n ndɨgɨ lə darɔje, ngur nḛ ra je kɨ majal, kɨ ndu-kun ndu-de kɨ taa, ɔdɨ rɔne rɔje tɨ, adɨ jɨ ra nḛ kɨ aw səje kɨ koy tɨ. \v 6 Nə kɨ ngɔsɨne kɨn, jɨ goto gɨn ndu-kun tɨ, tadɔ j-oy, jɨ gangɨ-naa kɨ nḛ kɨ kəte uwə-je dangay tɨ. Adɨ jɨ ra kɨlə gɨn tɔgɨ tɨ kɨ sɨgɨ, kɨ e tɔgɨ lə NDɨl Luwə, ɓɨ jɨ ra kɨlə gɨn tɔgɨ tɨ kɨ kəte kɨ e tɔgɨ lə ndu-kun kɨ ndangɨ kɨn al ngata. \p \v 7 Ta kɨn mee nə ri ə? Tɔjɨ kadɨ ndu-kun e majal a? Jagɨ, ndu-kun e majal al, nə ke ə, e ndu-kun ə e nje kɔjɨ-m majal kadɨ m-gər-e. Kɨn ə re ndu-kun əl-m ə nə: «A ɨra kəm-nda al,» al ə, re m-a m-gər nḛ kɨ ɓari-e kəm-nda al\x + \xo 7:7 \xt Tḛḛ kɨ taga 20.17; Dətərənom 5.21\x*. \v 8 Lo kɨn tɨ, majal ɨngə rəbɨ kɨ ndu-kun tɔl ade kɨn kadɨ ɨndə-n kəm-nda je kɨ dangɨ dangɨ mem tɨ. Tadɔ kɨn ə re ndu-kun goto ə, majal a təl nḛ kɨ koy kɔ. \v 9 Kəte lokɨ ndu-kun goto ɓəy, m-ɨsɨ kəm. Nə lokɨ ndu-kun re, majal nga ə təl nje kɨsɨ kəm. \v 10 Nɨngə mi, m-oy, adɨ ndu-kun kɨ kadɨ aw səm kɨ kajɨ tɨ ka kɨn, kɨ ɔjɨ dɔm, təl aw səm koy tɨ yo. \v 11 Tadɔ majal, ɨngə rəbɨ kɨ ndu-kun tɔl ade ka kɨn, adɨ ədɨ-m kɨ go rəbɨ lə ndu-kun, aw səm adɨ yo. \v 12 Lo kɨn tɨ, ndu-kun ay njay, kun-ndu ay njay, e nḛ kɨ dana, e nḛ kɨ majɨ tɔ. \s1 Dəw e gɨn tɔgɨ tɨ lə majal \p \v 13 *NDu-kun kɨ e nḛ kɨ majɨ, a təl kadɨ e rəbɨ kɨngə yo ləm al jagɨ. Nɨngə e majal ə e nje re kɨ yo dɔm tɨ, kɨ go rəbɨ lə nḛ kɨ majɨ, mba kadɨ tɔjɨ-n rɔne kɨ taga, taa kadɨ tɔjɨ-n tɔgɨne kɨ rɔjetɨ kɨ e majal tɔ, kɨ go rəbɨ lə kun-ndu. \v 14 Jɨ gər kadɨ ndu-kun e nḛ lə NDɨl, nə mi, mi dəw kɨ me darɔ tɨ, kɨ majal ndogɨ-m. \v 15 Təkɨ rɔjetɨ, m-gər kəm nḛ je kɨ m-ɨsɨ m-ra-de al. Nḛ kɨ m-ndɨgɨ ra kɨn ə, m-ra al, nɨngə nḛ kɨ nəl-m al kɨn taa m-ra tɔ. \v 16 Kɨn ə re e nḛ wa kɨ m-ndɨgɨ ra al kɨn taa m-ra nɨngə, m-ndɨgɨ dɔ tɨ kɨ ndu-kun kadɨ e nḛ kɨ majɨ. \v 17 Lo kɨn tɨ, e mi ɓa m-ɨsɨ ra nḛ al, nə e majal kɨ ɨsɨ me rɔm tɨ. \v 18 Tadɔ m-gər kadɨ me rɔm tɨ kɨ e darɔ kɨ to̰ kɨn, nḛ ra kɨ majɨ a ɨsɨ tɨtɨ al. \v 19 Tadɔ m-ra nḛ kɨ majɨ kɨ m-ndɨgɨ ra kɨn al, ə nḛ kɨ majal kɨ m-ndɨgɨ ra al kɨn yo taa m-ra. \v 20 Kɨn ə, e nḛ kɨ m-ndɨgɨ ra al yo ə m-ra nɨngə, e mi ɓa m-ɨsɨ ra al, nə e majal kɨ ɨsɨ me rɔm tɨ ə ɨsɨ ra. \v 21 M-gər ndu kɨn kadɨ e be ngata: lokɨ mi, m-ndɨgɨ kadɨ m-ra nḛ kɨ majɨ ɓa, nḛ kɨ majal yo ə re to ta kəm tɨ kadɨ m-ra. \v 22 Mem tɨ kɔrɔkɨ ɓa, m-ɨngə rɔnəl me ndu-kun tɨ lə Luwə. \v 23 Nə m-gər me rɔm tɨ kadɨ tɔgɨ madɨ kɨ rangɨ ɨsɨ no̰, ɨsɨ rɔ kɨ ndɨgɨ ra kɨ e ɓom tɨ. Tɔgɨ kɨn ra adɨ m-təl ɓəə lə majal kɨ ɨsɨ me rɔm tɨ. \v 24-25 Kɨ nḛ gər ləm, m-ɨsɨ m-ra kɨlə ɓəə lə Luwə, nə me darɔ tɨ kɨ to̰, m-ɨsɨ m-ra kɨlə ɓəə lə majal kɨ ɨndə tɔgɨne dɔm tɨ. Mi dəw kɨ nje kəm-to-ndoo, dəw kɨ kadɨ a taa-m ji darɔ tɨ kɨ e nḛ lə yo kɨn goto. Tɔjɨ e kɨ dɔ Luwə tɨ kɨ ajɨ-m kɨ go rəbɨ lə Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ! \c 8 \s1 Kɨsɨ kɨ dɔ taa kɨ tɔgɨ lə NDɨl Luwə \p \v 1 Kɨ ɓasɨne kɨn, dɨje kɨ ɨndəi rɔde naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ, ta kɨ gangɨ goto dɔde tɨ ngata. \v 2 Tadɔ tɔgɨ lə NDɨl Luwə kɨ nje kadɨ dəw ɨsɨ kɨ dɔne taa me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ, taa-je ɨlə-je taa ji tɔgɨ tɨ lə majal kɨ tɔgɨ lə koy. \v 3 E nḛ kɨ ndu-kun lə *Mojɨ asɨ kadɨ ra al, mbata darɔ kɨ to̰ ra adɨ tɔge goto. Nə Luwə ra nḛ kɨn kɨ go rəbɨ lə NGone wa, ade kadɨ ɔr majal. Re kɨ darɔ kɨ tɨtɨ-naa kɨ ya̰ dəw kɨ nje ra majal, gangɨ-n ta dɔ majal tɨ kɨ aw kɨ tɔgɨ dɔ darɔ dəw tɨ. \v 4 Luwə ra be mba kadɨ ndɨgɨ ra kɨ dana lə ndu-kun lə Mojɨ tɔl tane dɔje tɨ, je kɨ j-ɨsɨ njɨyə kɨ go ndɨgɨ tɨ ləje al, nə j-ɨsɨ njɨyə kɨ go ndɨgɨ tɨ lə NDɨl Luwə yo kɨn. \v 5 Təkɨ rɔjetɨ, dɨje kɨ ɨsi gɨn tɔgɨ tɨ lə darɔde, ɨsɨ rai ndɨgɨ lə darɔde, nə dɨje kɨ ɨsi gɨn tɔgɨ lə NDɨl Luwə, ɨsɨ rai ndɨgɨ lə NDɨl Luwə tɔ. \v 6 Ra ndɨgɨ lə darɔ, a aw kɨ dəw ɓe lə yo, nə ra ndɨgɨ lə NDɨl Luwə, a aw kɨ dəw ade ɨngə kajɨ, a ade ɨngə lapɨya. \v 7 Ra ndɨgɨ lə darɔ, e təl dəw nje ba̰ tɨ lə Luwə. Dəw kɨ nje ra ndɨgɨ lə darɔ, e dəw kɨ ɨlə dɔne gɨn ndu-kun tɨ lə Luwə al, tadɔ asɨ kadɨ a ra al. \v 8 Dɨje kɨ ɨsi gɨn tɔgɨ tɨ lə darɔde, asi kadɨ a rai nḛ kɨ nəl Luwə al. \v 9 NGa nɨngə səi je, ɨsi gɨn tɔgɨ tɨ lə darɔsi al, nə ɨsi gɨn tɔgɨ tɨ lə NDɨl Luwə. MBata NDɨl Luwə ɨsɨ mesi tɨ. Re dəw aw kɨ NDɨl Kɨrɨsɨ mene tɨ al ə, e dəw lə Kɨrɨsɨ al. \v 10 Re Kɨrɨsɨ ɨsɨ mesi tɨ ə, darɔsi kɨn a oy ə wa, mbata lə majal, nə NDɨl Luwə e kɨsɨ kɨ dɔ taa ləsi, mbata səi dɨje kɨ Luwə tɨdə səsi dɨje tɨ ləne. \v 11 A re NDɨl Luwə kɨ nje tḛḛ kɨ Jəju dan njé koy je tɨ ɨsɨ mesi tɨ ə, Luwə kɨ nje tḛḛ kɨ Jəju dan njé koy je tɨ a adɨ darɔsi kɨ koy təl ɨsɨ kəm kɨ takul NDɨle kɨ ɨsɨ mesi tɨ. \p \v 12 Lo kɨn tɨ, ngakom je kɨ dəne kɨ kɨ dɨngəm, j-awi kɨ kɨrə dɔje tɨ, nɨngə e kɨrə lə darɔ kadɨ tə jɨ ra-n ndɨgɨ lə darɔ al. \v 13 Tadɔ re ɨsi ta ra nḛ tɨ kɨ go ndɨgɨ tɨ lə darɔsi ə a oyi. A re uni NDɨl Luwə, ɨtɔli kɨlə ra je lə darɔsi ɓa, a ɨsɨ kɨ dɔsi taa tɔ. \v 14 MBata dɨje pətɨ kɨ NDɨl Luwə ɨsɨ ɔr-de ta rəbɨ əi NGan lə Luwə. \v 15 Tadɔ NDɨl kɨ ɨngəi-e, e NDɨl kɨ kadɨ ra səsi ɓəə tɨ al, taa e NDɨl kɨ kadɨ təl ɨndə ɓəl mesi tɨ ɓəy al tɔ. Nə e NDɨl kɨ nje ra səsi ngan kotɨ tɨ. E kɨ ta rəbɨ lə NDɨl kɨn ə j-ɨsɨ jɨ ɓar-n nḛ kɨ nduje kɨ taa boy j-ə nə: «Aba, Bawje\x + \xo 8:15 \xt Mk 14.36\x*.» \v 16 NDɨl wa kɨn ə e nje tɔjɨ ndɨlje kadɨ gər təkɨ je ngan lə Luwə. \v 17 Ə re je ngan lə Luwə ɓa, je ka j-a j-ɨngə nḛ majɨ je kɨ Luwə un ndune dɔ tɨ kadɨ n-a n-adɨ dɨje ləne kɨn tɔ. J-a j-ɨngə nḛ majɨ je kɨn naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ, mbata j-ɨngə ko̰ naa tɨ sie, kadɨ je-n naa tɨ sie me tɔɓa tɨ lie. \s1 Tɔɓa kɨ a re \p \v 18 M-gər majɨ kadɨ ko̰ kɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone kɨn asɨ naa kɨ tɔɓa kɨ Luwə a tḛḛ kɨ dɔe kadɨ jɨ gər kɨn al. \v 19 Nḛ kɨndə je pətɨ ɨsi rəle, ɨsɨ ngəmi dɔkagɨlo kɨ Luwə a tɔjɨ-n tɔɓa lə ngan ləne. \v 20 Tadɔ nḛ kɨndə je osi gɨn tɔgɨ tɨ lə tɔgɨ je kɨ ndade goto. E kɨ me ndɨgɨ ləde wa al, nə e Luwə wa ə ndɨgɨ be kadɨ əi gɨn tɔgɨ je tɨ kɨn. \v 21 Nɨngə ɨsɨ ɨndəi mede dɔ tɨ tɔ kadɨ ndɔ kare ə, a tḛḛi gɨn tɔgɨ tɨ kɨ nje tujɨ-de kɨ uwə-de ɓəə tɨ kɨn. A tḛḛi gɨn tɨ kɔ mba kadɨ ɨngəi dɔde naa tɨ kɨ ngan lə Luwə, taa kadɨ əi me tɔɓa lə ngan lə Luwə tɔ. \v 22 Kɨ ɓasɨne kɨn, jɨ gər kadɨ nḛ kɨndə je kɨn pətɨ ɨsɨ tɨməi rusɨ rusɨ tə dəne kɨ ndoo ra-e be. \v 23 Nɨngə e nḛ kɨndə je par dɔrɔde al, je kɨ j-ɨngə NDɨl Luwə tə nḛ kɨ dɔsa̰y dan kadɨ-kare je tɨ Luwə ka, jɨ tɨmə rusɨ rusɨ tɔ, j-ɨsɨ jɨ ngɨnə kadɨ Luwə təl-je ngane tɨ, kadɨ taa-je ɨlə-je taa. \v 24 Tadɔ Luwə ajɨ-je, nə e kɨn j-ɨsɨ jɨ ngəm tae tə ngəm ɓəy. NGa nɨngə, re dəw oo nḛ kɨ ɨsɨ ngəm tae kɨ kəmne nɨngə, e nḛ kɨ ɨsɨ ngəm tae al ngata. Dəw kɨ kadɨ oo nḛ kɨ kəmne, ə təl ɨsɨ ngəm tae tə ngəm ɓəy goto. \v 25 A re jɨ ngəm ta nḛ kɨ j-o kɨ kəmje al nɨngə, jɨ ngəm tae kɨ kore me. \v 26 E be tɔ ə, NDɨl Luwə ɨsɨ re ra-n səje, me tɔgɨ goto tɨ ləje. Tadɔ jɨ gər kəl ta kɨ Luwə təkɨ sɔbɨ kadɨ j-əl-e-n al, nə NDɨl Luwə wa ɨsɨ əl sie ta toje tɨ kɨ ndu kɨ dəw asɨ gər me al. \v 27 Nɨngə Luwə kɨ gər nga̰meje, gər nḛ kɨ NDɨl ndɨgɨ kadɨ əl-e, tadɔ NDɨl ɨsɨ əl ta kɨ Luwə, mbata majɨ lə dɨje lə Luwə, təkɨ Luwə wa ndɨgɨ-n. \p \v 28 Jɨ gər kadɨ nḛ je pətɨ rai nḛ mba kadɨ majɨ kɨ dɨje kɨ ndɨgi Luwə, adɨ e dɨje kɨ e wa ɓar-de kɨ go kɔjɨ tɨ ləne. \v 29 MBata njé kɨ Luwə gər-de kəte, ə un ndune dɔde tɨ kadɨ toi tə NGone Kɨrɨsɨ be, mba kadɨ Kɨrɨsɨ e-n ngon kɨ ngatɔgɨ lə kosɨ ngako̰e je. \v 30 Adɨ e njé kɨ Luwə kɔtɨ-de kəte, Luwə ɓar-de tɔ, njé kɨ Luwə ɓar-de, ɔr ta dɔde tɨ tɔ, nɨngə njé kɨ ɔr ta dɔde tɨ, adɨ-de tɔɓa tɔ. \s1 NDɨgɨ kɨ Luwə ndɨgɨ dəw, e ndɨgɨ kɨ bo ngay \p \v 31 Ta kɨ kadɨ j-əl dɔ lo tɨ kɨn goto. Re Luwə e səje ə, dəw kɨ kadɨ a ɔsɨ-je ta goto. \v 32 Luwə kɨ un ko̰ dɔ NGone tɨ wa kɔ al, nə un-e ɨle kɔ mbata tɨ ləje pətɨ, a adɨ-je nḛ je pətɨ kare naa tɨ kɨ NGone. \v 33 Dəw kɨ kadɨ a ɨndə ta dɔ dɨje tɨ kɨ Luwə kɔtɨ-de goto, mbata e Luwə wa ə ɔr ta dɔde tɨ. \v 34 Dəw kɨ kadɨ a gangɨ ta dɔde tɨ goto, mbata Kɨrɨsɨ e nje koy. Kɨ bo ngay, e ə ḭ taa dan njé koy je tɨ, ɨsɨ dɔ ji ko̰ Luwə tɨ, ɨsɨ əl ta kɨ Luwə kɨ mbata ləje. \v 35 Dəw kɨ asɨ kadɨ a gangɨ-je naa tɨ kɨ ndɨgɨ kɨ Kɨrɨsɨ ndɨgɨ-je kɨn goto. E kəm-to-ndoo, ə se me-ko̰ asɨ al, kɨndə kəm-ndoo, ə se ɓo, ə se ndoo, ə se tujɨ, ə se koy, asi al. \v 36 Makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: \q1 «MBata ləi, \q1 Koy e kadɨje tɨ ɓasi kɨ sḭ je, kada je, kɨ lo sɔlɔ je. \q1 Dɨje ooi-je tə da je kɨ dəw ɨsɨ aw səde lo tɔl-de tɨ be\x + \xo 8:36 \xt Pa je 44.23\x*.» \p \v 37 Nə me nḛ je tɨ kɨn pətɨ, j-a jɨ tətɨ rɔ kɨ tɔgɨ kɨ ngay kɨ nje ndɨgɨ-je adɨ-je. \v 38 MBata m-gər majɨ, təkɨ rɔjetɨ, kadɨ e koy al nɨm, e kɨsɨ kɨ dɔ taa al nɨm, e malayka je al nɨm, e tɔgɨ lə ndɨl je kɨ majal al nɨm, e nḛ kɨ ɓone al nɨm, nḛ kɨ lo ti tɨ al nɨm, e tɔgɨ je kɨ me dunɨya̰ tɨ al nɨm, \v 39 e tɔgɨ je kɨ taa al nɨm, e kɨ nangɨ al nɨm, e nḛ kɨndə madɨ al nɨm, nḛ madɨ kare kɨ kadɨ a gangɨ-je naa tɨ kɨ ndɨgɨ kɨ Luwə ndɨgɨ-je kɨn goto. E ndɨgɨ kɨ ndɨgɨ-je kɨ go rəbɨ lə Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ kɨn. \c 9 \s1 Luwə kɔtɨ ngan Isɨrayəl je tə dɨje ləne \p \v 1 Me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ, ta kɨ m-aw tə m-əl kɨn e ta kɨ rɔjetɨ ɓɨ e ta ngom al. NGa nɨngə, mem kɨ kəy wa ka, kɨ tɔgɨ lə NDɨl Luwə, ma najɨ dɔ ta tɨ kɨn kadɨ e ta kɨ rɔjetɨ. \v 2 Me ko̰ kɨ bo ngay ra-m, nɨngə mem to-m kɨ dɔ ndɔ je mbata tɨ \v 3 lə ngakom je kɨ gɨn kojɨ tɨ ləm. M-ndɨgɨ kadɨ darɔm wa, Luwə man-m, kadɨ m-gangɨ-naa kɨ Kɨrɨsɨ mbata majɨ ləde. \v 4 Adɨ e ngan *Isɨrayəl je, kɨ Luwə təl-de ngane tɨ, tɔjɨ-de tɔɓa ləne adɨ gəri, un mɨndɨne adɨ-de, adɨ-de ndu-kun, adɨ ɨsɨ kawi-naa no̰e tɨ, ɨlə ndune adɨ-de\x + \xo 9:4 \xt Tḛḛ kɨ taga 4.22; Dətərənom 7.6; Oje 11.1\x*, \v 5 taa əi gɨn kojɨ tɨ lə kade je kɨ Luwə ɓar-de kəte. E əi je ə Kɨrɨsɨ tḛḛ gɨn kojɨ tɨ ləde tɔ. Kɨrɨsɨ kɨ e dɔ nḛ je tɨ pətɨ. Majɨ kadɨ tɔjɨ e dɔ Luwə tɨ kɨ dɔkagɨlo kɨ je kɨ dɔkagɨlo je\x + \xo 9:5 \xt Knjk 2.29\x*. \p \v 6 E kɨn tɔjɨ kadɨ ndu Luwə təl nḛ kɨ ndae goto al. Təkɨ rɔjetɨ, dɨje kɨ gɨn kojɨ tɨ lə Isɨrayəl əi ngan Isɨrayəl je dɔrɔ al, \v 7 taa dɨje kɨ gɨn kojɨ tɨ lə *Abɨrakam əi ngan tie je pətɨ al, tadɔ Luwə əl Abɨrakam ə nə: «E kɨ gɨn kojɨ lə *Isakɨ ə ḭ a ɨngə-n dɨje kɨ gɨn kojɨ tɨ ləi\x + \xo 9:7 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 21.12\x*.» \v 8 Nḛ kɨn tɔjɨ kadɨ ngan ti Abɨrakam pətɨ ə əi ngan lə Luwə al, nə e ngan je kɨ ojɨ-de kɨ go kun-ndu tɨ lə Luwə kɨ un adɨ Abɨrakam ə əi ngane je kɨ rɔjetɨ. \v 9 MBata Luwə un ndune be ə nə: «Dɔkagɨloe wa kɨn be ə, m-a m-re, nɨngə Sara a ɨngə ngon kare\x + \xo 9:9 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 18.10\x*.» \p \v 10 Lo kɨn tɨ, gɨne gangɨ al ɓəy, Rəbeka ka e no̰o̰ ɓəy tɔ. E kɨ Isakɨ kɨ kare wa ka kɨn tɔ ə ojɨ-n nga ndɨngə je kɨ joo. \v 11 NGa nɨngə, kəte no̰ koji ngan je tɨ kɨn, lokɨ rai nḛ kɨ majɨ kɨ nḛ kɨ majal al ɓəy ə, Luwə kɔtɨ kɨ kare kɨ go me ndɨgɨ tɨ ləne mba kadɨ ndɨgɨ ra lie tɔl-n tane. \v 12 Luwə kɔtɨ ngon kare kɨ go ndɨgɨ tɨ lə dəw madɨ al, nə e kɨ go ndɨgɨ tɨ lie e Luwə kɨ ɓar-de, ə əl-n Rəbeka ə nə: «NGon kɨ ngatɔgɨ a ra ɓəə lə e kɨ du\x + \xo 9:12 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 25.23\x*.» \v 13 Ta kɨn tḛḛ təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: «M-ndɨgɨ *Jakobɨ, ə m-mbatɨ Esuwa\x + \xo 9:13 \xt Malasi 1.2-3\x*.» \p \v 14 Ta kɨ kadɨ j-əl dɔ lo kɨn tɨ goto, Luwə e nje ra nḛ kɨ dana, nḛ ra kɨ dana al goto rɔe tɨ jagɨ. \v 15 Tadɔ əl *Mojɨ ə nə: «M-a m-ra majɨ kɨ dəw kɨ kadɨ m-ra sie majɨ, ə m-a m-o kəm-to-ndoo lə dəw kɨ kadɨ m-o kəm-to-ndoo lie tɔ\x + \xo 9:15 \xt Tḛḛ kɨ taga 33.19\x*.» \v 16 E kɨn e kɨ go ndɨgɨ tɨ lə dəw madɨ al, taa e kɨ go kɨlə tɨ kɨ ra ngay al tɔ, nə e kɨ go ndɨgɨ tɨ lə Luwə kɨ nje koo kəm-to-ndoo. \v 17 E be tɔ ə, Luwə əl-n ta ngar Parawo̰ me makɨtɨbɨ tɨ ləne ə nə: «E mi wa ə m-ɨndə-i lo kɨn tɨ mba kadɨ m-ɔjɨ-n tɔgɨm kɨ rɔi tɨ, ə kadɨ tɔm ɓa-n ta dɨje tɨ pətɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne tɔ\x + \xo 9:17 \xt Tḛḛ kɨ taga 9.16\x*.» \v 18 Lo kɨn tɨ, kadɨ jɨ gər təkɨ Luwə oo kəm-to-ndoo lə dəw kɨ go me ge tɨ ləne, ə adɨ me dəw nga̰ kɨ go me ndɨgɨ tɨ ləne tɔ. \s1 Wongɨ kɨ koo kəm-to-ndoo lə Luwə \p \v 19 Dəw madɨ a əl-m ə nə re Luwə ra nḛ kɨ mee ndɨgɨ nɨngə, se ra ban ə ɨsɨ aw kɨ ta kɨ dɨje ɓəy wa? Tadɔ dəw kɨ kadɨ ta̰ rɔ ndɨgɨ lie goto. \v 20 Nə ḭ dəw kare par ḭ na̰ ə kadɨ ɨnajɨ ta Luwə tɨ ə? NGoo asɨ kadɨ a əl ɓane ə nə: «MBa ri ə ɨra-m adɨ m-to be,» wa al. \v 21 NJe kɨbə ngoo, asɨ kadɨ, kɨ wanjɨ kɨ kare wa kɨn, ɨbə-n ngoo kɨ gate e ngay, ə kɨ wanjɨ kɨ kare wa kɨn, ɨbə-n e kɨ gate e ngay al tɔ. \v 22 Lo kɨn tɨ, Luwə ndɨgɨ ngay kadɨ ɔjɨ wongɨ ləne, ə adɨ dɨje gəri tɔge tɔ, nə ore mene ə təl ore ɓəy dɔ dɨje tɨ kɨ asi tujɨ, kadɨ ɓungɨ wongɨ ləne dɔde tɨ, tujɨ-n-de kɔ. \v 23 Nə, Luwə ndɨgɨ ngay tɔ kadɨ n-tɔjɨ tɔɓa ləne kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ asi koo kəm-to-ndoo, kɨ ɨndə dɔde dana kəte mba kadɨ ɨsi səne me tɔɓa tɨ ləne. \v 24 NGa nɨngə, dɨje kɨn e j-əi je kɨ Luwə ɓar-je. Ɓar-je dan *Jɨpɨ je tɨ par al, nə ɓar-je dan ndəgɨ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al tɔ. \v 25 Nɨngə e ta kɨ Luwə wa əl me makɨtɨbɨ tɨ lə Oje ə nə: \q1 «Dɨje kɨ kəte əi dɨje ləm al, \q1 M-ɓar-de dɨje ləm ɓone, \q1 Ə dɨje kɨ kəte əi njé ndɨgɨ je ləm al, \q1 M-ɓar-de njé ndɨgɨ je ləm ɓone\x + \xo 9:25 \xt Oje 2.25\x*. \q1 \v 26 NGa nɨngə, lo tɨ wa kɨ dɨje əli-de tɨ əi nə: \q1 “Səi dɨje lə Luwə al” kɨn, \q1 A ɓari-de tɨ, ngan lə Luwə kɨ nje kɨsɨ kəm ba\x + \xo 9:26 \xt Oje 2.1\x*.» \p \v 27 Ejay ɨlə mbḛ kɨ ya̰ne tɔ, ɔjɨ-n dɔ ngan *Isɨrayəl je ə nə: «Kɨn ə re ngan Isɨrayəl je ba̰yḭ-naa tə yangɨra kɨ ta ba tɨ be ka, e njé kɨ madɨ je par ə a ɨngəi kajɨ. \v 28 Tadɔ Ɓaɓe əl ə nə ta ləne n-a n-tɔl tae kadɨ osɨ taga rapɨ nɨm, kalangɨ ba nɨm tɔ dɔnangɨ tɨ ne\x + \xo 9:28 \xt 27-28: Ejay 10.22-23\x*.» \v 29 Nɨngə e tə ko ta kɨ Ejay wa ka əl ɓəy ə nə: \q1 «Kɨn ə re Ɓaɓe kɨ nje tɔgɨ pətɨ, \q1 Ɨyə̰ dɨje madɨ tə gɨn kojɨ ləje al ə, \q1 Re j-a jɨ to tə Sodom be, \q1 Re j-a jɨ tɨtɨ naa kɨ Gomɔr be\x + \xo 9:29 \xt Ejay 1.9\x*.» \s1 Isɨrayəl əi kɨ kajɨ kɨ re kɨ go rəbɨ kadɨ-me Kɨrɨsɨ \p \v 30 Ta kɨ kadɨ j-əl dɔ ta tɨ kɨn ə to kɨn: dɨje kɨ gəri Luwə al, kɨ sangi rəbɨ kadɨ n-əi dɨje kɨ dana al, nə Luwə ɔr ta dɔde tɨ adɨ təli dɨje kɨ dana. Təli dɨje kɨ dana kɨ go rəbɨ kadɨ-me Kɨrɨsɨ. \v 31 NGa nɨngə, ngan *Isɨrayəl je kɨ sangi kadɨ n-əi dɨje kɨ dana kɨ go rəbɨ lə ndu-kun taa, tḛḛi lo ndu-kun tɨ ka kɨn al. \v 32 Tḛḛi loe tɨ al mbata ooi kadɨ e nḛ kɨ n-a n-ɨngəi kɨ rəbɨ kɨlə kɨ ra yo ɓɨ kɨ rəbɨ kɨndə me dɔ ra majɨ tɨ lə Kɨrɨsɨ al. Lo kɨn tɨ, awi tɨgəi njade mbal tɨ, awi tə kosi. \v 33 Təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «Oi, me ɓe bo tɨ kɨ Sɨyo̰, \q1 M-ɨndə mbal kɨ nje tɨgə dəw no̰o̰, \q1 E mbal kɨ nje tɨgə dəw kɨlə, \q1 Nə dəw kɨ ade mene, nḛ a tule naa tɨ al\x + \xo 9:33 \xt Ejay 8.14-15\x*.» \c 10 \s1 Jɨpɨ je kɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al, Ɓade e kare ba \p \v 1 NGakom je, nḛ kɨ uwə mem ngay kɨ m-ɨsɨ m-dəjɨ Luwə mbata tɨ lə *Jɨpɨ je, e kadɨ ɨngəi kajɨ. \v 2 Tadɔ m-asɨ kadɨ m-ma najɨ ləde, təkɨ tɨngəi bɨl mbata tɨ lə Luwə, nə ke ə e tɨngə kɨ nḛ gər goto me tɨ. \v 3 Təkɨ rɔjetɨ, gəri rəbɨ kɨ Luwə ɨsɨ ɔr-n ta dɔ dɨje tɨ al, adɨ ɨsɨ sangi rəbɨ kɨn kɨ dɔde əi je wa. Lo kɨn tɨ, əi je, gotoi dɔ rəbɨ tɨ kɨ Luwə ɨsɨ ɔr-n ta dɔ dɨje tɨ. \v 4 Tadɔ Kɨrɨsɨ ə e ta tɔl ta ndu-kun, mba kadɨ dəw kɨ ade mene ɓa, Luwə ɔr ta dɔ dəwe tɨ. \s1 Kajɨ to mbata dəw kɨ ra kɨ adɨ mene Ɓaɓe \p \v 5 *Mojɨ wa əl ta ɔjɨ-n dɔ kɔr ta dɔ tɨ kɨ go rəbɨ lə ndu-kun ə nə: «Dəw kɨ təl rɔne go ndu-kun ɓa, dəwe a ajɨ kɨ rəbɨ lə ndu-kun ka kɨn\x + \xo 10:5 \xt Ləbətɨkɨ 18.5\x*.» \v 6 Nɨngə ta kɨ ɔjɨ dɔ kɔr ta dɔ tɨ kɨ rəbɨ kadɨ-me ə to kɨn: «Otɨ kadɨ əl mei tɨ ə nə: na̰ ə a aw dɔra̰ tɨ wa?» Tadɔ Kɨrɨsɨ ḭ dɔra̰ tɨ ə re. \v 7 Taa, na̰ ə a aw ko wa ka, əl be al tɔ, tadɔ Kɨrɨsɨ ḭ lo koy tɨ dan njé koy je tɨ. \v 8 Makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: «Ta lə Luwə e kadi tɨ ɓasi, to tai tɨ kadɨ əl, e nga̰mei tɨ. E ta kɨn ə j-ɨsɨ j-ɨlə mbḛe\x + \xo 10:8 \xt 6-8: Dətərənom 9.4; 30.12-14\x*.» \v 9 Təkɨ rɔjetɨ, re ta tḛḛ tai tɨ təkɨ Jəju e Ɓaɓe, ə re adɨ nga̰mei kadɨ Luwə un-e taa dan njé koy je tɨ ɓa, a ɨngə kajɨ. \v 10 Tadɔ kadɨ-me kɨ ḭ nga̰me tɨ ə Luwə a ɔr ta dɔ dəw tɨ, nɨngə ta kɨ tḛḛ ta dəw tɨ ə a ajɨ dəw tɔ. \v 11 Tadɔ makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: «Dəw kɨ ra kɨ ade mene, nḛ a tule naa tɨ al\x + \xo 10:11 \xt Ejay 28.16\x*.» \v 12 Lo kɨn tɨ, dangɨ dangɨ goto dan *Jɨpɨ je tɨ kɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al. Pətɨ Ɓaɓe kɨ kare wa kɨn ə e Ɓaɓe ləde. E kɨ nje kadɨ nḛ majɨ dɨje pətɨ kɨ ɓai tɔe. \v 13 Tadɔ makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: «Dəw kɨ ra kɨ ɓa tɔ Ɓaɓe a ɨngə kajɨ\x + \xo 10:13 \xt Juwəl 3.5\x*.» \p \v 14 NGa nɨngə, kɨn ə dɨje adi-e mede al ə, lo kadɨ a ɓai tɔe goto, a kɨn ə dəw əl-de ta lie al ə, lo kadɨ a adi-e mede goto, a kɨn ə dəw kɨ nje kɨlə mbḛ ta lie goto ə, lo kadɨ a ooi ta lie goto tɔ. \v 15 A kɨn ə dɨje kɨ njé kaw kɨlə je gotoi ə, lo kadɨ dəw a ɨlə mbḛ ta lie goto tɔ. Makɨtɨbɨ lə Luwə əl ta dɔ tɨ be ə nə: «E nḛ kɨ to rɔnəl ngay kadɨ dəw oo nja njé kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ\x + \xo 10:15 \xt Ejay 52.7\x*.» \v 16 Nə dɨje madɨ mbati təli rɔde go Poy ta tɨ kɨ Majɨ. NGa nɨngə, Ejay dəjɨ ta dɔ lo kɨn tɨ ə nə: «Ɓaɓe, dəw kɨ taa meje dɔ mbḛ tɨ kɨ j-ɨlə kɨn goto\x + \xo 10:16 \xt Ejay 53.1\x*.» \v 17 Jɨ gər təkɨ dəw a adɨ mene kɨ go rəbɨ lə Poy Ta kɨ Majɨ kɨ oo, nga nɨngə, Poy Ta kɨ Majɨ kɨn, e mbḛ ta lə Kɨrɨsɨ. \v 18 Ə kadɨ m-dəjɨ m-o se Jɨpɨ je ooi ta kɨn al bɨtɨ wa? OOi ta kɨn majɨ. Tadɔ makɨtɨbɨ lə Luwə əl ta dɔ tɨ ə nə: \q1 «NDu njé kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ aw kɨ dɔ ɓe je pətɨ, taa, dɨje kɨ ɨsi dɔbəy lo je tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne pətɨ ka, ta kɨ tade tɨ osɨ mbide tɨ tɔ\x + \xo 10:18 \xt Pa je 19.5\x*.» \p \v 19 Ə kadɨ m-dəjɨ m-o se ngan *Isɨrayəl je gəri me ta kɨ ɓa kɨn al wa? Mojɨ əl ta kɨ ta Luwə tɨ dɔ lo kɨn tɨ ə nə: \q1 «M-a m-adɨ jangɨ ra səsi dɔ dɨje tɨ kɨ dəw gər gɨnde al, \q1 M-a m-adɨ wongɨ ra səsi ngay dɔ dɨje tɨ kɨ əi dɨje kɨ nḛ gər ləde goto\x + \xo 10:19 \xt Dətərənom 32.21\x*.» \p \v 20 Ejay aw bɨtɨ əl ta kɨ ta Luwə tɨ ə nə: \q1 «Dɨje kɨ sangɨ ka sangi-mi al, ɨngəi-mi, \q1 M-tḛḛ kɨ dɔm taga m-adɨ dɨje kɨ dəji-mi nḛ madɨ al.» \p \v 21 Nə kɨ ɔjɨ dɔ ngan Isɨrayəl je, Mojɨ ɨlə dɔ tɨ ə nə: \q1 «NDɔ je pətɨ, m-ɨlə jim m-adɨ dɨje kɨ njé təl rɔde go ta tɨ al, \q1 Dɨje kɨ njé ta̰ rɔ\x + \xo 10:21 \xt Ejay 65.1-2\x*.» \c 11 \s1 Luwə mbatɨ ngan Isɨrayəl je al \p \v 1 M-dəjɨ kadɨ m-o se Luwə mbatɨ dɨje ləne kɨ əi ngan *Isɨrayəl je kɨn wa? Jagɨ, Luwə mbatɨ ngan Isɨrayəl je al. MBata mi kɨ dɔm, mi ngon Isɨrayəl, mi gɨn kojɨ tɨ lə *Abɨrakam, me kojɨ tɨ lə Bənjame. \v 2 Luwə mbatɨ dɨje ləne al, əi dɨje kɨ kɔtɨ-de kəte mari nu. Səi je, ta kɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ Eli, əl me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə, səkɨ-n dɔ ngan Isɨrayəl je rɔ Luwə tɨ kɨn, ɨgəri majɨ. \v 3 Eli əl ə nə: «Ɓaɓe, tɔli njé kəl ta je kɨ tai tɨ pətɨ tɨgə, lo je kɨ dɨje ɨsɨ ɨləi kadɨ-kare tɨ adi-ni kɨn, budi-de nangɨ mur mur, e mi kɨ karm par ə m-nay, nɨngə ɨsɨ sangi kadɨ n-tɔli-mi tɔ.» \v 4 Nə ta kɨ Luwə tur-e tɨ ə to kɨn: «M-ngəm dɨje dɨbɨ sɨri ta dangɨ, tə dɨje ləm, kɨ ɔsi məkəsɨde nangɨ no̰ yo bal tɨ al\x + \xo 11:4 \xt 3-4: 1 NGar je 19.10, 18\x*.» \v 5 Be tɔ ə, dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone, ngon ɓutɨ ngan Isɨrayəl je madɨ nayḭ-naa, kadɨ ɨsi tə dɨje kɨ Luwə kɔtɨ-de kɨ go me-majɨ tɨ ləne. \v 6 Luwə kɔtɨ-de kɨ go me-majɨ tɨ ləne, ɓɨ e kɨ go kɨlə rade tɨ al. Re e be al nɨngə, me-majɨ lə Luwə kɨn a e me-majɨ kɨ rɔjetɨ al. \v 7 Me ta kɨn nə ri ə? Mee nə nḛ kɨ ngan Isɨrayəl je sangi, ɨngəi nḛe al, nɨngə e dɨje kɨ Luwə wa kɔtɨ-de ə ɨngəi. Ɓa ndəge je, təli njé me nga̰ je. \v 8 NJé me nga̰ je təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «Luwə adɨ angalde oy njum, \q1 Adɨ kəmde oo lo al, \q1 Nɨngə adɨ mbide bəy ndəngɨrə tɔ. \q1 Nḛ kɨn ra nḛ bɨtɨ ɓone\x + \xo 11:8 \xt Dətərənom 29.3; Ejay 6.10\x*.» \q1 \v 9 NGa nɨngə *Dabɨdɨ ka əl ta dɔ lo kɨn tɨ tɔ ə nə: \q1 «Kadɨ nḛ kuso rɔnəl ləde təl gum kuwə-de, \q1 Kadɨ təl bandɨ kɨ kadɨ osi tɨ, \q1 Kadɨ e rəbɨ kosɨ, kadɨ e kɨndə kɔjɨ. \q1 \v 10 Kadɨ kəmde tɔ adɨ ooi lo al, \q1 Adɨ kəi gɨdɨde kɨ dɔkagɨlo je pətɨ\x + \xo 11:10 \xt 9-10: Pa je 69.23-24\x*.» \p \v 11 M-dəjɨ kadɨ m-o se jɨgɨ kɨ tɨgə *Jɨpɨ je ɨlə-de kɨn kadɨ a ḭḭ taa al bɨtɨ wa? Jagɨ, a ḭḭ taa, nə kɨ go rəbɨ lə nḛ ra kɨ go tɨ al kɨ rai, ə ndəgɨ dɨje ɨngəi kajɨ. Ɨngəi kajɨ kadɨ jangɨ ra-n Jɨpɨ je. \v 12 NGa nɨngə, kɨn ə re nḛ ra kɨ go tɨ al lə Jɨpɨ je kɨ rai, təl majɨ lə dɨje pətɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne, kɨn ə to̰ ləde təl majɨ lə dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al nɨngə, tɔjɨ kadɨ re ɨndəi rɔde ta kajɨ tɨ kɨ rɔ tḭde ɓa, majɨ ləde a to mbar mbar. \s1 Kajɨ lə dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al \p \v 13 Səi kɨ səi *Jɨpɨ je al, təkɨ mi-n nje kaw kɨlə kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al, m-əl səsi kadɨ ɨgəri təkɨ m-pɨtɨ kɨlə kɨ to jim tɨ. \v 14 M-pɨtɨ mba kadɨ se a ɔsɨ dɨje kɨ gɨn kojɨ tɨ ləm adɨ jangɨ ra-de, kadɨ tə kɨ madɨ je ɨngəi kajɨ wa. \v 15 Kɨn ə kɔr kɨ Luwə ɔr Jɨpɨ je gogɨ, e rəbɨ kulə nojɨ naa tɨ lə Luwə əi kɨ dɨje kɨ dɔnangɨ tɨ ne nɨngə, təlde kɨ rɔ Luwə tɨ gogɨ a e nḛ kɨ maje e ngay. A e kḭ lo koy tɨ kaw lo kɨsɨ kɨ dɔ taa tɨ. \p \v 16 Nɨngə kɨn ə re dam mapa kɨ rai kɨ ko kɨ dɔsa̰y e ya̰ Luwə ɓa, ndəgɨ mapa ba pətɨ e ya̰e tɔ, a kɨn ə ngɨrə kagɨ e ya̰ Luwə ɓa, bajie je əi ya̰ Luwə tɔ. \v 17 Nɨngə *Isɨrayəl to tə kagɨ bɨni kɨ ɓe be. Luwə gangɨ bajie je madɨ kɔ, ə uni-ni ḭ kɨ ḭ gɨn kojɨ lə Isɨrayəl al, kɨ ḭ kagɨ bɨni kɨ wale, re tɨyə̰i-ni tode tɨ dan ndəge je tɨ, adɨ a dɔ ngɨrə bɨni tɨ kɨ ɓe, ɨsɨ njɨbɨ bote tɔ. \v 18 Nɨngə ḭ, e nḛ kɨ kadɨ ɨkɨdɨ-n baji kagɨ je kɨ gangi-de kɔ kɨn al. Kɨn ə ɨna kadɨ ɨkɨdɨ-de ə, kadɨ mei ole dɔ tɨ təkɨ e ḭ ə a dɔ ngɨrəde tɨ ɓɨ e ngɨrəde ɓa a dɔi tɨ al. \v 19 Dɔmajɨ ə, a əl ə nə: «Gangi bajie je ə tɨyə̰i-mi tode tɨ.» \v 20 Nɨngə e kɨ rɔjetɨ kadɨ gangi-de mbata əi, ooi to ra majɨ lə Kɨrɨsɨ al, ɓa ḭ, tɨyə̰i-ni tode tɨ mbata uwə kul ra majɨ lə Kɨrɨsɨ. Nə re e be ka, kadɨ ɨndə gui al, adɨ ɓəl rai tə ra yo. \v 21 Tadɔ kɨn ə, kagɨ kɨ ɓe wa mɨndɨ ka Luwə gangɨ bajie je nɨngə, kadɨ o rɔi majɨ nə ḭ taa a ɨyə̰i al jagɨ. \v 22 Kadɨ ɨgər təkɨ Luwə e nje ra majɨ ə kadɨ ɨgər təkɨ e dəw kɨ nga̰ ngay tɔ. Luwə e dəw kɨ nga̰ kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ osi, ə e dəw kɨ nje ra majɨ kɨ rɔi tɨ ḭ tɔ. Nə ke ə, kadɨ a dɔ njai tɨ me ra majɨ tɨ lie kɨn. A re e be al ə, a gangi ɨləi kɔ tə baji kagɨ kɨ ɓe kɨn be tɔ. \v 23 NGa nɨngə, kɨ ɔjɨ dɔ ngan Isɨrayəl je, kɨn ə ɨyə̰i ta me nga̰ ləde ə, Luwə a təl kadɨ tɨyə̰-de tode tɨ gogɨ mbata aw kɨ tɔgɨ kadɨ tɨyə̰-n-de gogɨ. \v 24 Kɨn ə ḭ kɨ ḭ baji kagɨ bɨni kɨ wale mɨndɨ, ə Luwə gangi re tɨyə̰i ta kagɨ bɨni tɨ kɨ ɓe kɨ e lo ləi al kɨn nɨngə, ngan Isɨrayəl je kɨ əi baji kagɨ bɨni kɨ ɓe kɨn ɓa, Luwə a təl tɨyə̰-de majɨ gogɨ lo tode tɨ. \s1 Ta kɨ dɔ kajɨ tɨ lə ngan Isɨrayəl je \p \v 25 NGakom je, m-ndɨgɨ kadɨ ɨgəri gɨn ta lə Luwə kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ kɨn, ɓɨ kadɨ ɨsi day al. Be al ə a oi rɔsi tə njé gosɨ kɨ ngay. Nɨngə kadɨ ɨgəri təkɨ dam *Isɨrayəl je madɨ, mede a nga̰ bɨtɨ kadɨ dɨje kɨ gəri Luwə al pətɨ, tḛḛi kajɨ tɨ. \v 26 Lo kɨn tɨ nga ə yə Isɨrayəl je pətɨ a ɨngəi kajɨ təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «NJe taa dɔ dɨje a ḭ Sɨyo̰ tɨ ə a re, \q1 A ɔr kal dɔ ta lə dɨje kɨ gɨn kojɨ tɨ lə Jakobɨ kɔ. \q1 \v 27 E kɨn ə e kun mɨndɨ kɨ a dɔɔ-je naa tɨ səde, \q1 Lokɨ m-a m-ɔr majal ləde kɔ\x + \xo 11:27 \xt Ejay 59.20-21; 27.9\x*.» \p \v 28 Kɨn ə jɨ go̰ mbatɨ kɨ *Jɨpɨ je mbati Poy Ta kɨ Majɨ kɨn ɓa, j-a j-ə nə əi njé ba̰ je lə Luwə. Nɨngə e kɨn ə e kajɨ ləsi. Nə re jɨ go̰ kɔtɨ kɨ Luwə kɔtɨ-de kɨn tɔ ɓa, j-a j-ə nə Luwə ndɨgɨ-de ɓəy mbata tɨ lə kade je tɔ. \v 29 Tadɔ Luwə adɨ dəw ne ə təl taa jie tɨ al, taa ɓa dəw ə təl tuwe al tɔ. \v 30 Kəte mari, ali ta ta Luwə tɨ, nə ɓasɨne, Luwə oo kəm-to-ndoo ləsi, mbata kal kɨ Jɨpɨ je ali tae. \v 31 Be tɔ ə, əi ka ali tae ɓone, mba kadɨ Luwə oo-n kəm-to-ndoo ləsi. Lo kɨn tɨ nga nɨngə, əi ka Luwə a oo kəm-to-ndoo ləde tɔ. \v 32 Tadɔ Luwə adɨ ta rəbɨ dɨje pətɨ alii dɔ ta, mba kadɨ ɔjɨ-n-de me-majɨ ləne. \s1 Tɔjɨ kɨ dɔ Luwə tɨ \p \v 33 Kɨ rɔjetɨ, nḛ kɨngə lə Luwə al dɔ lo, gosɨ, kɨ nḛ gər lie ətɨ ɓəl kɨ dum! Dəw kɨ kadɨ gər me ta kɨ gangɨ lie goto, dəw kɨ kadɨ gər kɔjɨ ra lie goto. \q1 \v 34 E ə Makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «Dəw kɨ gər ta kɨ me Ɓaɓe tɨ goto, \q1 Dəw kɨ kadɨ ɔje ta goto\x + \xo 11:34 \xt Ejay 40.13\x*.» \q1 \v 35 «Taa dəw kɨ kadɨ un nḛ adɨ Luwə kəte, \q1 Kadɨ tə go tɨ ə Luwə ugə kɨre ka goto tɔ\x + \xo 11:35 \xt Jobɨ 41.3\x*.» \p \v 36 Tadɔ e Luwə ə ɨndə nḛ je pətɨ, nḛ je pətɨ toi kɨ takule, mbata tɨ lie. Kadɨ tɔɓa e lə Luwə kɨ dɔkagɨlo je kɨ dɔkagɨlo je! *Amen! \c 12 \s1 NJɨyə kɨ nəl Kɨrɨsɨ \p \v 1 NGakom je, təkɨ Luwə ɔjɨ-n-je me-majɨ ləne kɨ taga adɨ jɨ gəri, m-ɨlə dɨngəm mesi tɨ kadɨ uni darɔsi wa tə kadɨ-kare kɨ kəm, ɨndəi ta dangɨ tə nḛ kɨ nəl Luwə, adi-e. E kɨn ə e kɔsɨ-gon Luwə kɨ rɔjetɨ kɨ kadɨ ɔsi gone. \v 2 Nɨngə kadɨ uni go rəbɨ nḛ ra kɨ dɨje ɨsɨ rai dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone kɨn al, nə kadɨ ɨyə̰i rɔsi adɨ nḛ gər kɨ sɨgɨ kɨ Luwə adɨ səsi kɨn, mbəl səsi. Lo kɨn tɨ, a gəri kəm nḛ kɨ e nḛ kɨ Luwə ndɨgɨ: adɨ e nḛ kɨ majɨ, nḛ kɨ nəl-e, nḛ kɨ go rəbe tɨ. \p \v 3 Kɨ takul kadɨ-kare kɨ Luwə adɨ-m, m-əl dəw kɨ ra dansi tɨ kadɨ uni ta rɔsi kɨ al dɔ majɨ al, nə kadɨ oi ta rɔsi kɨ go rəbe tɨ, dəw kɨ ra, kɨ go tɔgɨ kadɨ-me tɨ lie kɨ Luwə ade. \v 4 Darɔje e kare ba, nə ngan rɔje je əi dangɨ dangɨ. Nɨngə na̰ na̰ aw kɨ kɨlə ləne kɨ sɔbɨ dɔne. \v 5 Be tɔ ə, jɨ ba̰y, nə je kare ba me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ. Je kɨ dɔje dɔje, nə je ngan rɔ-naa je. \v 6 Nɨngə, Luwə adɨ-je kadɨ-kare je kɨ dangɨ dangɨ kɨ go me-majɨ tɨ lie kɨ adɨ-n-je. Kɨn ə re e kadɨ-kare kəl ta kɨ tae tɨ ə adi ə, kadɨ ɨra-n kɨlə kɨ go kadɨ-me Kɨrɨsɨ tɨ. \v 7 Kɨn ə re dəw madɨ aw kɨ kadɨ-kare ra kɨlə dan dɨje tɨ ə, kadɨ ra kɨle; kɨn ə dəw madɨ aw kɨ kadɨ-kare ndo nḛ dɨje ə, kadɨ ndo-de nḛ. \v 8 Kɨn ə dəw madɨ aw kɨ kadɨ-kare kɨlə dɨngəm me dɨje tɨ ə, kadɨ ɨlə dɨngəm mede tɨ; kɨn ə dəw madɨ aw kɨ kadɨ-kare kadɨ nḛ dɨje ə, kadɨ adɨ kɨ me-nda; kɨn ə dəw madɨ aw kɨ kadɨ-kare kɔr no̰ dɨje ə, kadɨ ɔr no̰de kɨ rɔ kɨ tḭ katɨ; kɨn ə dəw madɨ aw kɨ kadɨ-kare koo kəm-to-ndoo lə dɨje ə, kadɨ oo kəm-to-ndoo ləde kɨ rɔnəl. \p \v 9 Majɨ kadɨ ndɨgɨ-naa kɨ dansi tɨ e ndɨgɨ-naa kɨ rɔjetɨ. Nɨngə kadɨ ɔsi nḛ kɨ majal ngərəngɨ, ə kadɨ uwəi go nḛ ra kɨ majɨ nga̰ tɔ. \v 10 Majɨ kadɨ ɨndɨgi-naa dansi tɨ ndɨgɨ-naa lə ngakonaa je. Nɨngə kadɨ dəw kɨ ra sangɨ kadɨ n-e taa n-ɓukɨ madɨne je tɨ. \v 11 Kadɨ səi dɨje kɨ njé ra kɨlə, kɨ dabɨ goto rɔsi tɨ, ə ɨrai kɨlə lə Ɓaɓe kɨ me kɨ kare tɔ. \v 12 Nɨngə kadɨ ɨrai rɔnəl dɔ nḛ tɨ kɨ ɨsɨ ngəmi tae, kadɨ orəi mesi dɔ ko̰ tɨ, ə uwəi tɔgɨsi ba me kəl ta tɨ kɨ Luwə tɔ. \v 13 Kadɨ ɨrai kɨ ngako̰si je me nḛ je tɨ kɨ to rɔde, ə kadɨ uwəi mba je kɨ rɔsi tɨ maje. \v 14 Ɨnjangi dɔ dɨje kɨ nje kadɨ səsi ko̰; ɨnjangi dɔde ɓɨ ɨmani-de al. \v 15 Ɨrai rɔnəl kɨ dɨje kɨ ɨsɨ rai rɔnəl, ə ɨno̰i kɨ dɨje kɨ ɨsɨ no̰i tɔ. \v 16 Majɨ kadɨ ndusi osɨ go-naa tɨ. Ɨsangi rəbɨ nḛ ra kɨ tɔɓa al, nə kadɨ ɨsangi rəbɨ nḛ ra kɨ dɔe du. Nɨngə kadɨ oi rɔsi tə njé gosɨ kɨ ngay al tɔ. \p \v 17 Re dəw ra səsi majal ə, ugəi-e kɨrə majal kɨ ra səsi kɨn kɨ majal al. Ɨndəi dɔ rɔsi tɨ kadɨ ɨrai majɨ ta kəm dɨje tɨ pətɨ. \v 18 Kɨn ə re ta rəbɨ lapɨya e rɔsi tɨ, ə to kadɨ ɨsangi ə, ɨsangi adɨ lapɨya to dansi tɨ kɨ dɨje pətɨ. \v 19 NGakom je, kadɨ səi je wa ugəi kɨrə majal kɨ dəw ra səsi al, nə ɨyə̰i wongɨ lə Luwə adɨ ɔdɨ dəwe. Tadɔ Luwə əl me makɨtɨbɨ tɨ ləne ə nə: \q1 «Mi ə mi nje kɨgə kɨrə majal kɨ dəw ra kɨ madɨne. \q1 Dəw kɨ ra nḛ kɨ majal kɨ madɨne, \q1 Mi ə m-a m-ɔje kəme to tɨ\x + \xo 12:19 \xt Dətərənom 32.35\x*.» \p \v 20 Luwə ɨlə dɔ tɨ ɓəy tɔ ə nə: \q1 «Re ɓo ra nje ba̰ ləi ə, ade nḛ uso, \q1 Re kɨndə ra-e ə, ade man a̰y. \q1 Re ɨra be nɨngə, \q1 A to tə yal por ə ɔy ɓukɨ dɔe tɨ be\x + \xo 12:20 \xt Tər ta je 25.21-22\x*.» \p \v 21 Adɨ majal dum dɔi al, nə kadɨ ɨdum dɔ majal kɨ majɨ kɨ ra. \c 13 \s1 Təl rɔ go ndu tɨ lə nje ko̰ɓe je \p \v 1 Kadɨ dəw kɨ ra ka təl rɔne go ndu tɨ lə njé ko̰ɓe je kɨ ɨsi dɔ ɓe tɨ. Tadɔ ko̰ɓe kɨ to ban ban ka e Luwə ə e nje kadɨ dəw, nɨngə njé kɨ ɨsi dɔ ɓe tɨ, e Luwə ə ɨndə-de. \v 2 E mbata kɨn ə, dəw kɨ ɨndə gune ya̰ nje ko̰ɓe tɨ, ɨsɨ ɔsɨ ta ndu Luwə. NJé kɨ ɨsɨ ɨndəi gude ya̰ nje ko̰ɓe je tɨ, ɨsɨ ndɔri ta kɨ gangɨ lə Luwə rəi kɨ dɔde tɨ. \v 3 Nɨngə, dɨje kɨ njé ra nḛ kɨ majɨ ɓa ɨsɨ ɓəli njé ko̰ɓe je al, nə e dɨje kɨ njé ra nḛ kɨ majal ə ɨsɨ ɓəli-de. Ə re ɨge kadɨ ɨɓəl nje ko̰ɓe al ɓa, ɨra nḛ kɨ majɨ par ə a pɨti. \v 4 Tadɔ nje ko̰ɓe e dəw kɨ ɨsɨ ra kɨlə adɨ Luwə mba kadɨ kɨlə rasi e kɨlə ra kɨ majɨ. A kɨn ə re ɨsɨ ɨra nḛ kɨ majal ɓa, ɨɓəl nje ko̰ɓe, mbata e kare ɓa aw kɨ nḛ katɨ al. Lokɨ nje ko̰ɓe gangɨ ta dɔ dəw tɨ ɓa, ɨsɨ ra kɨlə lə Luwə, ɔjɨ wongɨ lie dɔ dəw tɨ kɨ nje ra nḛ kɨ majal ade gər. \v 5 E mbata kɨn ə, majɨ ngay kadɨ dəw ɨlə dɔne gɨn tɔgɨ tɨ lə nje ko̰ɓe je. Nɨngə kadɨ ɨlə dɔne gɨn tɔgɨ tɨ mbata ɓəl wongɨ lə Luwə al, nə mbata mər ta kɨ majɨ kɨ me dəw tɨ ndɨgɨ kadɨ dəw ra be. \v 6 E gɨne kɨn tɔ ə ɨsɨ ɨgəi la-mbə, tadɔ dɨje kɨ ɨsɨ taai la-mbə jisi tɨ, əi dɨje kɨ Luwə adɨ-de kɨlə kɨn kadɨ rai. \v 7 Lo kɨn tɨ, majɨ kadɨ adi dəw kɨ ra nḛ kɨ sɔbɨ kadɨ adi-e. Adi la-mbə dəw kɨ sɔbɨ kadɨ adi-e la-mbə, adi nḛ kɨ gangi dɔsi tɨ dəw kɨ sɔbɨ kadɨ adi-e, ɨɓəli dəw kɨ sɔbɨ kadɨ ɨɓəli-e, ə ɔsi gon dəw kɨ sɔbɨ kadɨ ɔsi gone tɔ. \s1 NDɨgɨ-naa kɨ yo je kɨ ne je \p \v 8 Adi kɨrə nḛ lə dəw madɨ to dɔsi tɨ al. Kɨrə kɨ kadɨ to dɔsi tɨ ɓa, kadɨ e kɨrə ndɨgɨ-naa kɨ kadɨ ɨndɨgi-naa dansi tɨ kɨ yo je kɨ ne je par. Tadɔ dəw kɨ nje ndɨgɨ madɨne, e dəw kɨ ra go ndu Luwə tɨ ɨlə taga pa̰y. \v 9 M-əl be, mbata ndu-kun je lə Luwə əl ə nə: «A uwə marɨm al, a tɔl dəw al, a ɓogɨ al, a ndɨngə nḛ lə madi al.» Nɨngə ndu-kun je kɨn, kɨ ndəgɨ ndu-kun je kɨ rangɨ pətɨ, a ɨngə-de me ndu-kun tɨ kɨ kare kɨ ə nə: «A ndɨgɨ dəw madi tə darɔi ḭ wa be» kɨn\x + \xo 13:9 \xt Tḛḛ kɨ taga 20.13-17; Dətərənom 5.17-21; Ləbətɨkɨ 19.18\x*. \v 10 Dəw kɨ nje ndɨgɨ dəw, a ra nḛ madɨ kare kɨ majal kɨ dəw madɨne al. Tadɔ dəw kɨ nje ndɨgɨ madɨne, e dəw kɨ ra go ndu Luwə tɨ ɨlə taga pa̰y. \s1 Kɨsɨ dɔ nja tɨ mba təl Kɨrɨsɨ \p \v 11 Ɨgəri dɔkagɨlo kɨ j-ɨsɨ tɨ ne kɨn majɨ, kadɨ e dɔkagɨlo kɨ kadɨ ɨndəli dɔ ɓi tɨ ngata. MBata dɔkagɨlo kɨ kəte j-ɨlə-n ngɨrə kɨndə meje dɔ ra majɨ tɨ lə Luwə kɨn, kajɨ e sa̰y səje ɓəy, nə kɨ ɓasɨne kɨn, kajɨ e rɔjetɨ ɓasi ngata. \v 12 Lo kɨ ndɔ nay ngay al ngata, lo kɨ ti e ɓasi, ə majɨ kadɨ j-ɔsi nḛ ra je kɨ me tɨl tɨ ngərəngɨ, ə adɨ j-oti nḛ rɔ je kɨ kadɨ jɨ rɔi kada. \v 13 Adi pa njɨyəsi e kɨ go rəbɨ tɨ kɨ majɨ, tə dɨje kɨ njé njɨyə kada wangɨ. Kadɨ səi dɨje kɨ njé kuso nḛ kədɨ al nɨm, go̰ ka̰y kasɨ al nɨm, kadɨ səi njé kaya kɨ ra al nɨm, njé koo majɨ rɔde al nɨm, njé kɔl kɨ njé ra jangɨ al nɨm. \v 14 Majɨ kadɨ oti Ɓaɓe Jəju Kɨrɨsɨ rɔsi tɨ tə nḛ rɔ ləsi. Nɨngə kadɨ adi ndɨgɨ ra lə darɔ uwə mesi al, nə tə ḭḭ ɨrai majal kɨ e ndɨgɨ ra lie. \c 14 \s1 Kadɨ dəw gangɨ ta dɔ ngokone tɨ al \p \v 1 Dəw kɨ e to̰ me kadɨ-me Kɨrɨsɨ tɨ, majɨ kadɨ uwəi-e kɨ rɔsi tɨ kɨ kanjɨ kadɨ ɨgangi ta dɔ nḛ tɨ kɨ to mee tɨ. \v 2 Dɔmajɨ ə dəw madɨ, aw kɨ kadɨ-me kɨ uso-n nḛ je pətɨ kare, kɨ kanjɨ kadɨ mee uwe kɨ ta, nɨngə e kɨ nungɨ, kɨ kadɨ-me lie e kɨ to̰, o̰ mbi kam par tɔ. \v 3 Lo kɨn tɨ, sɔbɨ kadɨ dəw kɨ nje kuso nḛ je pətɨ, kɨdɨ dəw kɨ nje kuso nḛ je madɨ al kɨn al, nɨngə dəw kɨ nje kuso nḛ je madɨ al, majɨ kadɨ kɨdɨ dəw kɨ nje kuso nḛ je pətɨ al tɔ, tadɔ e ka Luwə uwe kɨ rɔne tɨ tɔ. \v 4 Ḭ na̰ ə kadɨ ɨgangɨ ta dɔ njé ra kɨlə tɨ lə dəw kɨ rangɨ ə? Re uwə rɔne ba ta kɨlə tɨ ə se osɨ nangɨ ka, e kɨn e ta lə ɓae. Nɨngə a uwə rɔne ba taa, tadɔ Ɓaɓe aw kɨ tɔgɨ kadɨ ade uwə-n rɔne ba. \p \v 5 Dəw madɨ a əl ə nə ndɔ je madɨ ɨtə naa, ə dəw kɨ nungɨ a ə nə ndɔ je asi-naa pətɨ tɔ. Nə majɨ kadɨ dəw kɨ ra ka aw kɨ me kɨ kare dɔ ndu tɨ lie kɨ a dɔ tɨ. \v 6 Dəw kɨ oo kadɨ ndɔ madɨ ɨtə ndəgɨ ndɔ je madɨ kɨn, əl mba kɔsɨ-n gon Luwə, ə dəw kɨ uso nḛ je pətɨ, uso kadɨ ɔsɨ-n gon Luwə tɔ, mbata ra oyo Luwə dɔ tɨ. Taa dəw kɨ uso nḛ je pətɨ al ka, ra mbata kɔsɨ-gon Luwə tɔ, tadɔ ra oyo Luwə dɔ tɨ tɔ. \v 7 Təkɨ rɔjetɨ, dəw kɨ danje tɨ kɨ kadɨ ɨsɨ kɨ dɔne taa kɨsɨ ləne wa goto, taa dəw kɨ danje tɨ kɨ kadɨ oy koy ləne wa ka goto tɔ. \v 8 Re j-ɨsɨ kɨ dɔje taa ə e mbata lə Ɓaɓe, a re j-oy ə j-oy mbata lə Ɓaɓe tɔ. Adɨ kɨn ə re e-n kɨsɨ kɨ dɔ taa, ə se e-n koy ka, je nḛ lə Ɓaɓe. \v 9 Tadɔ Kɨrɨsɨ oy, ḭ lo koy tɨ mba kadɨ e-n Ɓa njé koy je kɨ njé kɨsɨ kəm je. \v 10 NGa ḭ, ra ban ə ɨsɨ gangɨ ta dɔ ngoko̰i tɨ ə? Ra ban ə ɨsɨ ɨkɨdɨ ngoko̰i ə? Kare kare pətɨ, j-a jɨ tḛḛi j-ai ta kəm Luwə tɨ kadɨ a gangɨ ta dɔje tɨ. \v 11 Tadɔ Ɓaɓe əl me Makɨtɨbɨ tɨ ləne ə nə: \q1 «Mi Ɓaɓe, təkɨ m-ɨsɨ-n kɨ dɔm taa, m-əl səsi təkɨ: \q1 Dɨje pətɨ a ɔsi məkəsɨde nangɨ no̰m tɨ, \q1 Dɨje pətɨ a ɨləi tɔjɨ dɔm tɨ\x + \xo 14:11 \xt Ejay 45.23\x*.» \p \v 12 Lo kɨn tɨ, dəw kɨ ra a ɨdə kɔr kɨlə rane kɨ sɔbɨ dɔne wa no̰ Luwə tɨ. \p \v 13 Adɨ jɨ taai kə̰ə̰ ta gangɨ ta dɔ-naa tɨ. Nɨngə kadɨ ɨsangi rəbɨ kadɨ ɨləi jɨgɨ no̰ ngoko̰si tɨ al. Ɨləi jɨgɨ adɨ tɨge ɨle, ə se aw sie adɨ osɨ me nḛ kɨ majal tɨ al. \v 14 M-gər, to ay njay kɨ takul Ɓaɓe Jəju, təkɨ nḛ kɨ to njḛ goto. A re dəw madɨ oo kadɨ nḛ madɨ e kɨ to njḛ ɓa, to njḛ mbata tɨ lə dəwe wa kɨn. \v 15 Re ɨtujɨ me ngoko̰i mbata lə nḛ kɨ ɨsɨ uso nɨngə, ɨsɨ njɨyə kɨ go rəbɨ ndɨgɨ-naa tɨ al jagɨ. Ɨgo̰ rɔi majɨ, kadɨ ta lə nḛ kuso par ə adɨ dəw kɨ Kɨrɨsɨ oy mbata tɨ lie kɨn aw-n tujɨ tɨ al. \v 16 Kadɨ nḛ kɨ e nḛ kɨ majɨ kɨ rɔsi tɨ, təl nḛ kɨ kadɨ ndəgɨ dɨje əli ta kɨ majal dɔ tɨ al. \v 17 Tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e ta lə nḛ kuso kɨ nḛ ka̰y al, nə e ta lə nḛ ra kɨ dana, ta lə lapɨya kɨ rɔnəl kɨ NDɨl kɨ ay njay adɨ dəw. \v 18 Dəw kɨ ɨsɨ ra kɨlə lə Kɨrɨsɨ kɨ go rəbe kɨn, e dəw kɨ nje ra nḛ kɨ nəl Luwə nɨm, dɨje ndɨgi ta lie nɨm tɔ. \p \v 19 Adɨ jɨ sangi rəbɨ kɨ kadɨ re kɨ lapɨya nɨm, rəbɨ kɨ kadɨ jɨ tɔgi naa tɨ me kadɨ-me tɨ nɨm. \v 20 Majɨ kadɨ ɨtujɨ kɨlə lə Luwə mbata lə nḛ kuso al. E kɨ rɔjetɨ kadɨ nḛ kuso je pətɨ dəw a uso, nə e go rəbe tɨ al kadɨ dəw uso nḛ kɨ kadɨ təl jɨgɨ tɨgə ngoko̰e ɨle me nḛ kɨ majal tɨ. \v 21 Maje kɨ ngay, e kadɨ dəw uso da al nɨm, a̰y kasɨ al nɨm, kadɨ ra nḛ madɨ kare kɨ kadɨ tɨgə ngoko̰e ɨle al. \v 22 Kadɨ-me ləi kɨ a dɔ tɨ kɨn, ɨngəm tə ya̰i no̰ Luwə tɨ. Majɨ-kur e dɔ dəw tɨ kɨ me uwe kɨ ta dɔ rəbɨ tɨ lie al. \v 23 Nə dəw kɨ me uwe kɨ ta dɔ nḛ tɨ kɨ ɨsɨ uso, ta kɨ gangɨ e dɔe tɨ, mbata e dəw kɨ kɨlə rae e kɨ go kadɨ-me tɨ al. NGa nɨngə, jɨ gər kadɨ nḛ je pətɨ kɨ dəw ra-de kɨ go kadɨ-me tɨ al, e majal. \c 15 \s1 Kadɨ dəw sangɨ rəbɨ nḛ kɨ kadɨ adɨ rɔnəl madɨne \p \v 1 J-əi kɨ j-awi kɨ tɔgɨ me NDɨl tɨ, majɨ kadɨ jɨ gəti njé je kɨ əi to̰ je, kɨ kanjɨ sangɨ rəbɨ nḛ kɨ nəl meje. \v 2 Majɨ kadɨ dəw kɨ ra danje tɨ sangɨ kadɨ ra nḛ kɨ nəl ngokone. Ra nḛ kɨ nəl-e kɨ mba majɨ lie kadɨ tɔgɨ-n me ndɨl tɨ. \v 3 Kɨrɨsɨ kɨ dɔne, sangɨ nḛ kɨ nəl rɔne al, nə təkɨ Makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n: «Nḛ tajɨ je kɨ sɔbɨ kadɨ aw kɨ dɔi tɨ, təl kɨ dɔe tɨ yo\x + \xo 15:3 \xt Pa je 69.10\x*.» \v 4 NGa nɨngə, nḛ je pətɨ kɨ ndangi me Makɨtɨbɨ tɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ kəte kɨn, ndangi mba kadɨ tə təl nḛ ndo mbata tɨ ləje. Makɨtɨbɨ ndo-je kadɨ kore me kɨ kuwə tɔgɨ ba ləje re kɨ kɨndə me dɔ tɨ. \v 5 Majɨ kadɨ Luwə kɨ nje re kɨ kore me kɨ kuwə tɔgɨ ba ra adɨ tasi asɨ-naa majɨ təkɨ Jəju Kɨrɨsɨ ndɨgɨ-n. \v 6 Lo kɨn tɨ, a ɨləi tɔjɨ dɔ Luwə tɨ kɨ e Baw Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ kɨ me kɨ kare kɨ ndu kɨ kare. \s1 Poy Ta kɨ Majɨ mbata lə dɨje pətɨ \p \v 7 Uwəi naa rɔ naa tɨ yo je ne je təkɨ Kɨrɨsɨ uwə-n səsi rɔne tɨ kɨn be, mba kadɨ Luwə ɨngə-n tɔɓa. \v 8 Təkɨ rɔjetɨ, m-əl səsi, Kɨrɨsɨ təl nje ra kɨlə lə *Jɨpɨ je mba kadɨ tɔl-n ta ndu-kun kɨ Luwə un adɨ kade je. \v 9 Taa re mba kadɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al, ɨləi tɔjɨ dɔ Luwə tɨ mbata me-majɨ lie, təkɨ Makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə: \q1 «M-a m-pɨti dan gɨn ɓe je tɨ kɨ dangɨ dangɨ, \q1 Taa m-a m-osɨ pa m-ɨlə-n tɔjɨ dɔi tɨ tɔ\x + \xo 15:9 \xt Pa je 18.50; 2 Samɨyəl 22.50\x*.» \p \v 10 Nɨngə təl əl ɓəy ə nə: \q1 «Səi gɨn ɓe je kɨ dangɨ dangɨ, ɨrai rɔnəl kɨ dɨje lə Ɓaɓe\x + \xo 15:10 \xt Dətərənom 32.43\x*.» \q1 \v 11 Ɓəy tɔ: \q1 «Ɨləi tɔjɨ dɔ Ɓaɓe tɨ, səi gɨn ɓe je pətɨ, \q1 Osi pa, ɨpɨti-e-n, səi gɨn dɨje pətɨ\x + \xo 15:11 \xt Pa je 117.1\x*!» \p \v 12 NJe kəl ta kɨ ta Luwə tɨ Ejay əl tɔ ə nə: \q1 «Dəw kɨ gɨn kojɨ tɨ lə Jəse kare a re, \q1 E ə a ḭ taa kadɨ a o̰ ɓe dɔ gɨn ɓe je tɨ kɨ dangɨ dangɨ, \q1 Nɨngə e tɔ ə gɨn ɓee je kɨn a ɨndəi mede dɔe tɨ\x + \xo 15:12 \xt Ejay 11.10\x*.» \p \v 13 Kadɨ Luwə kɨ e nje re kɨ nḛ kɨndə me dɔ tɨ, adɨ rɔnəl, kɨ lapɨya lie ta̰ səsi bɨyə̰ tɨ, me kadɨ-me tɨ. Nɨngə kadɨ tɔgɨ NDɨl Luwə adɨ kɨndə me dɔ tɨ ləsi aw kɨ kəte kəte tɔ. \s1 Kɨlə lə Pol \p \v 14 NGakom je, kɨ ɔjɨ dɔsi, mi kɨ dɔm, m-gər majɨ, kadɨ mər ta kɨ majɨ rosɨ mesi, nḛ gər kɨ dum səsi goto, taa asi gakɨ kadɨ adi-naa ta kɔjɨ yo je kɨ ne je tɔ. \v 15 Be ka, kɨ madɨ je, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨ tɔge to m-adɨ səsi kadɨ m-ole-n mesi. Nɨngə m-ra be ɔjɨ dɔ majɨ kɨ Luwə ra səm. \v 16 Luwə ra adɨ m-un rɔm m-ɨlə kɔ mbata kɨlə lə Jəju Kɨrɨsɨ kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ əi *Jɨpɨ je al. Ɨndə-m ta dangɨ kadɨ m-ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ lie, kadɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al təli kadɨ-kare kɨ nəl Luwə, kadɨ-kare kɨ NDɨl Luwə e dɔ tɨ. \v 17 Asɨ kadɨ m-ɨndə gum me tɔ Jəju Kɨrɨsɨ tɨ ɔjɨ-n dɔ kɨlə lə Luwə. \v 18 NGa nɨngə, re m-əl ta ɓa, m-əl ta dɔ nḛ tɨ kare ba par, adɨ e kun kɨ Kɨrɨsɨ un-m ra-n kɨlə adɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al təli rɔde go ndue tɨ kɨn. Kɨrɨsɨ ra kɨlə kɨ ta kɨ tam tɨ nɨm, kɨ kɨlə ram nɨm, \v 19 taa kɨ tɔgɨ nḛ kɔjɨ je, kɨ nḛ je kɨ ətɨ ɓəl, kɨ tɔgɨ lə NDɨl Luwə. Be ə, ḭ Jorijaləm tɨ bɨtɨ tḛḛ-n Ɨlɨri tɨ, m-ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ lə Kɨrɨsɨ kɨ lo je pətɨ. \v 20 Nɨngə m-ndɨgɨ ngay kadɨ m-ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ lo kɨ tɔ Kɨrɨsɨ ɓa tɨ al ɓəy par, mba kadɨ m-ɨndə ngɨrə kɨlə ləm dɔ kɨlə tɨ kɨ dəw madɨ ɨndə ngɨre kəte al. \v 21 Lokɨ m-ra be kɨn ɓa, m-ra təkɨ Makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «Dɨje kɨ dəw ɨlə-de mbḛ ta lie al a ooi-e, \q1 Ə dɨje kɨ ta lie osɨ mbide tɨ al, a gəri me ta kɨn tɔ\x + \xo 15:21 \xt Ejay 52.15\x*.» \s1 Kɔjɨ ra lə Pol \p \v 22 E kɨn ə e nḛ kɨ ɔgɨ-m ta rəbɨ kɨ dɔkagɨlo je pətɨ kadɨ m-aw rɔsi tɨ. \v 23 Nə kɨ ɓasɨne kɨn, m-aw kɨ lo madɨ kɨ kadɨ m-ra kɨlə tɨ go lo je tɨ kɨn al ngata. E be ə, asɨ ɓal ngay ɓone, m-ndɨngə kadɨ m-aw rɔsi tɨ. \v 24 M-a m-aw dɔkagɨlo tɨ kɨ m-a m-aw-n Ɨsɨpa̰y tɨ. Tadɔ, m-ɨndə mem tɨ kadɨ kawm ə, m-a m-tḛḛ dɔsi tɨ kadɨ m-o səsi, nɨngə kadɨ ɨrai səm adɨ m-aw m-tḛḛ tɨtɨ. Nə ke ə, m-a m-o səsi kadɨ ngure ɔr dɔm tɨ ndə̰y ɓəy taa m-a m-gangɨ m-aw. \v 25 Nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn, m-ɨsɨ m-aw Jorijaləm tɨ mba ra kɨ dɨje lə Luwə kɨ ɨsi nu. \v 26 Tadɔ dɨje lə Luwə kɨ ɨsi dɔnangɨ Masəduwan tɨ kɨ dɔnangɨ Akay tɨ uni ndude kawi nḛ kadɨ n-rai kɨ njé ndoo je kɨ dan dɨje tɨ lə Luwə kɨ ɨsi Jorijaləm tɨ. \v 27 Uni ndude rai nḛ kɨn, nɨngə e nḛ kɨ sɔbɨ kadɨ rai səde be wa. Tadɔ kəte, dɨje kɨ əi *Jɨpɨ je al ɨngəi nḛ majɨ kɨ go NDɨl tɨ rɔde tɨ əi kɨ əi Jɨpɨ je, nɨngə ɓasɨne sɔbɨ kadɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al, rai kɨ Jɨpɨ je kɨ nḛ kɨ e nḛ majɨ lə darɔ kɨ to jide tɨ tɔ. \v 28 Be ə, re m-ra kɨlə kɨn gɨne gangɨ, adɨ m-ɨlə kande nḛ kaw kɨn ji dɨje tɨ lə Luwə kɨ Jorijaləm ɓa, m-a m-aw Ɨsɨpa̰y tɨ kɨ rəbɨ kɨ dɔsi tɨ. \v 29 M-gər kadɨ kawm kɨ m-a m-aw kɨ rɔsi tɨ, m-a m-aw kɨ njangɨ dɔ lə Kɨrɨsɨ kɨ to mbar mbar. \p \v 30 NGakom je, m-ɨlə dɨngəm mesi tɨ kɨ takul Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ, kɨ takul ndɨgɨ-naa lə NDɨl Luwə, kadɨ ɨndəi rɔsi naa tɨ səm, ɨrɔi kɨ kəl ta kɨ Luwə mbata tɨ ləm. \v 31 Əli ta kɨ Luwə mba kadɨ taa-m ji njé me nga̰ je tɨ kɨ Jude, taa kadɨ tə kadɨ-kare kɨ m-a m-aw-n Jorijaləm kɨn ka, dɨje lə Luwə taai kɨ rɔnəl tɔ. \v 32 Lo kɨn tɨ, m-a m-aw m-tḛḛ rɔsi tɨ kɨ rɔnəl, nɨngə re Luwə ndɨgɨ ɓa, m-a m-uwə-n kɔ rɔm rɔsi tɨ ndə̰y tɔ. \v 33 Kadɨ Luwə kɨ nje kadɨ Lapɨya e naa tɨ səsi pətɨ. *Amen! \c 16 \s1 Kuwə ji-naa \p \v 1 M-ɨlə konanje Pəbe kɨ e dɨyakɨr dan njé kaw-naa je tɨ kɨ me ɓe tɨ kɨ Sa̰kɨre kɨn jisi tɨ\x + \xo 16:1 \xt Knjk 18.18\x*. \v 2 M-dəjɨ səsi kadɨ uwəi-e kɨ rosɨ tɨ me tɔ Ɓaɓe tɨ, uwəi-e rɔsi tɨ kuwə kɨ asɨ ta tɔ dəw lə Luwə. Adi rɔsi, ɨrai sie me nḛ je tɨ pətɨ kɨ aw kɨ ndooe, tadɔ e dəne kɨ ra kɨ dɨje ngay, taa mi wa kɨ dɔm ka ra səm tɔ. \v 3 Uwəi ji Pɨrɨsɨka əi kɨ Akɨlasɨ adi-mi, əi madɨ-kɨləm je me kɨlə tɨ lə Jəju Kɨrɨsɨ\x + \xo 16:3 \xt Knjk 18.2\x*. \v 4 Əi je ə uni rɔde, ɨləi kɔ, ajii-mi. Nɨngə e mi kɨ karm ə m-ra-de oyo al, nə e njé kaw-naa je pətɨ, kɨ əi *Jɨpɨ je al ə rai-de oyo. \v 5 Uwəi ji njé kaw-naa je kɨ ɨsi me kəy tɨ ləde adi-mi tɔ. Uwəi ji nje ndɨgɨ ləm Epaynətɨ adi-mi, e ə e dəw kɨ dɔsa̰y kɨ adɨ mene Kɨrɨsɨ dɔnangɨ Aji tɨ. \v 6 Uwəi ji Mari kɨ e dəw kɨ ra kɨlə ngay mbata tɨ ləsi kɨn adi-mi. \v 7 Uwəi ji nojɨm je Andɨronɨkusɨ əi kɨ Junɨyasɨ kɨ əi madɨ dangay je ləm kɨn adi-mi. Əi njé kaw kɨlə je kɨ dɨje gəri gode majɨ ngay dan madɨde je tɨ, taa adi mede Kɨrɨsɨ no̰m tɨ wa ɓəy. \v 8 Uwəi ji nje ndɨgɨ ləm me tɔ Ɓaɓe tɨ Ampɨlɨyatusɨ adi-mi. \v 9 Uwəi ji madɨ-kɨləje me kɨlə tɨ lə Kɨrɨsɨ, Urbḛ əi kɨ nje ndɨgɨ ləm kɨ ngay Isɨtasɨ adi-mi. \v 10 Uwəi ji Apələsɨ kɨ e dəw kɨ tɔjɨ kadɨ kɨ adɨ mene Kɨrɨsɨ kɨ taga kɨn adi-mi. Uwəi ji dɨje kɨ me kəy tɨ lə Arɨsɨtobul adi-mi tɔ. \v 11 Uwəi ji nojɨm Erodɨyo̰ adi-mi, taa uwəi ji dɨje kɨ me kəy tɨ lə Narsɨsɨ kɨ adi mede Ɓaɓe adi-mi tɔ. \v 12 Uwəi ji Tɨrpən əi kɨ Tɨrpojɨ kɨ əi dəne je kɨ rai kɨlə lə Luwə ngay kɨn adi-mi, taa uwəi ji konanm Pərsɨdɨ kɨ e dəne kɨ ra kɨlə lə Luwə ngay tɔ kɨn adi-mi. \v 13 Uwəi ji Rupusɨ\x + \xo 16:13 \xt Mk 15.21\x* kɨ e dəw kɨ Luwə kɔte kɨn adi-mi, taa uwəi ji ko̰e kɨ e kom tɔ kɨn adi-mi. \v 14 Uwəi ji Asḛkɨrtɨ nɨm, Pɨləgo̰ nɨm, Ərməsɨ nɨm, Patɨrobasɨ nɨm, Ərmasɨ nɨm, kɨ ndəgɨ ngako̰je je kɨ əi səde kɨn adi-mi. \v 15 Uwəi ji Pɨlologɨ əi kɨ Juli adi-mi, uwəi ji Nəre əi kɨ konanne adi-mi, taa uwəi ji Olɨmpasɨ kɨ dɨje lə Luwə pətɨ kɨ əi sie adi-mi tɔ. \v 16 Uwəi ji-naa kare kare kɨ kuwə-naa rɔ naa tɨ kɨ tɔjɨ kadɨ səi ngakonaa je kɨ me Kɨrɨsɨ tɨ. *NJé kaw-naa je lə Kɨrɨsɨ pətɨ uwəi jisi. \s1 Ta kɨ dɔbəy tɨ \p \v 17 NGakom je, m-ɨlə dɨngəm mesi tɨ kadɨ ɨndəi kəm-kədɨ dɔrɔsi ɔjɨ-n dɔ dɨje kɨ njé re kɨ gangɨ-naa dansi tɨ, kɨ nje ɓukɨ dɨje wale kadɨ ta̰i rɔ nḛ ndo kɨ səi ɨngəi. Majɨ kadɨ ɔri rɔsi rɔde tɨ kɔ. \v 18 Tadɔ ko dɨje kɨ be kɨn, ɨsɨ rai kɨlə lə Ɓaɓe ləje Kɨrɨsɨ al, nə ɨsɨ rai kɨlə mba kandade yo. Kɨ kujɨ ta je kɨ tade tɨ, kɨ to-naa pe pe, ə ɨsɨ ədi dɨje kɨ kəmde tɨjə dɔ nḛ kɨ majal tɨ al. \v 19 Kɨ ɔjɨ dɔsi, dɨje pətɨ gəri təl rɔ go ta tɨ ləsi. Lo kɨn tɨ, m-ra rɔnəl ɔjɨ-n dɔsi. NGa nɨngə m-ndɨgɨ kadɨ kəmsi tɨjə dɔ nḛ kɨ majɨ tɨ, ə kadɨ kəmsi ay njay kadɨ ɔri rɔsi kɔ me nḛ kɨ majal tɨ. \v 20 Nɨngə Luwə kɨ nje re kɨ lapɨya a rɨgɨji dɔ *Sata̰ gɨn njasi tɨ ɓasɨne. Majɨ kadɨ me-majɨ lə Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ e naa tɨ səsi. \p \v 21 Madɨ kɨləm Tɨmote\x + \xo 16:21 \xt Knjk 16.1-3\x* uwə jisi, taa nojɨm je Lusɨyusɨ nɨm, Jaso̰ əi kɨ Sosɨpatər nɨm uwəi jisi. \v 22 Nɨngə mi Tərtɨyusɨ kɨ nje ndangɨ makɨtɨbɨ lə Pol kɨn, m-uwə jisi me kɨndə rɔ naa tɨ lə Ɓaɓe. \v 23 Gayusɨ\x + \xo 16:23 \xt Knjk 19.29; 1Kɔr 1.14\x* kɨ m-ɨsɨ ɓe lie uwə jisi. Erasɨ\x + \xo 16:23 \xt 2Tɨm 4.20\x* kɨ e nje ngəm la kɨ me ɓe bo tɨ kɨ ne uwə jisi, taa ngoko̰je Kartusɨ ka uwə jisi tɔ. [ \v 24 Kadɨ me-majɨ lə Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ e naa tɨ səsi pətɨ.] \s1 Kɨlə tɔjɨ kɨ dɔ Ɓaɓe tɨ \p \v 25 Tɔjɨ kɨ dɔ Luwə tɨ kɨ asɨ kadɨ adɨ səsi tɔgɨ kɨ go rəbɨ lə Poy Ta kɨ Majɨ lə Jəju Kɨrɨsɨ kɨ m-ɨlə səsi mbḛe. Kɨ rəbɨ lə Poy Ta kɨ Majɨ kɨn, Luwə tḛḛ kɨ dɔ nḛ kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ lo kɨlə ngɨre tɨ nu, \v 26 nə ɓasɨne gɨne tḛḛ taga wangɨ kɨn. Gɨne tḛḛ kɨ taga wangɨ kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ əi *Jɨpɨ je al, kɨ takul makɨtɨbɨ kɨ njé kəl ta kɨ ta Luwə tɨ ndangi. NDangi kɨ go ndu tɨ lə Luwə kɨ nje kɨsɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ kadɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al adii mede Luwə, ə kadɨ təli rɔde go ndue tɨ. \v 27 Tɔjɨ kɨ dɔ Luwə tɨ kɨ e kɨ karne ba ə e nje gosɨ, kɨ dɔkagɨlo kɨ dɔkagɨlo me tɔ Jəju Kɨrɨsɨ tɨ. *Amen!