\id HEB - Nangɨnda \h Ebɨrə je \toc1 Makɨtɨbɨ kɨ ndangi adi Ebɨrə je \toc2 Ebɨrə je \toc3 Eb \mt2 Makɨtɨbɨ kɨ ndangi adi \mt1 Ebɨrə je \is1 Ta kɨ dɔ makɨtɨbɨ tɨ kɨ ndangi adi Ebɨrə je \ip Dəw kɨ ɨlə rɔne sɔl lɔm ə tɨdə makɨtɨbɨ kɨ ndangi adi Ebɨrə je kɨn ɓa, a oo kadɨ e makɨtɨbɨ kɨ dəw ndangɨ sɔbɨ dɔ dəw ə se dɨje madɨ al, nə to tə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨ kɨlə kam be par. E ta kuwə ji-naa kɨ ta tɔl ta ta tɨ kɨn par ə ra kadɨ dəw gər-n təkɨ e makɨtɨbɨ kɨ ndangɨ kadɨ dəw ə se dɨje madɨ. NGa nɨngə, e makɨtɨbɨ kɨ dəw gər nje ndange al nɨm, dəw gər dɨje wa bangɨ kɨ dəw ndangɨ adɨ-de kɨn al nɨm tɔ. Nḛ kare ɓa, to tə nḛ kɨ nje ndangɨ makɨtɨbɨ ka kɨn ɨsɨ Itali tɨ ə ndangɨ be (13.24). Nɨngə ndangɨ adɨ njé kun go Kɨrɨsɨ kɨ rɔ je kɨ dangɨ dangɨ ɨsɨ re dɔde tɨ. Rɔ je ka kɨn ra adɨ dɨje madɨ ɨsɨ sangi kadɨ ɨyə̰i ta kun go Kɨrɨsɨ. E be ə, nje ndangɨ makɨtɨbɨ, ndangɨ adɨ-de, ɨlə-n dɨngəm mede tɨ kadɨ ai dɔ njade tɨ, nɨngə tɔjɨ-de kadɨ gəri təkɨ Kɨrɨsɨ kɨ ɨsɨ uni goe kɨn e kɨ bo dɔ dɨje pətɨ, kɨ dɔ nḛ je tɨ pətɨ. \ip Lo kɨlə ngɨrə makɨtɨbɨ tɨ wa ɓəy ɓa, nje ndangɨ makɨtɨbɨ əl təkɨ Luwə ɔjɨ rɔne kɨ taga kadɨ dɨje gəri-e kɨ rəbɨ lə NGone Jəju Kɨrɨsɨ (1.1-3). To kadɨ dəw a gangɨ kəy kəm makɨtɨbɨ kɨn asɨ joo kare: \ip Kəy kəme kɨ dɔsa̰y (1.4-10.18) ɨlə kagɨ dɔ ke kɨ bo tɨ lə Kɨrɨsɨ. Kɨrɨsɨ e kɨ bo dɔ njé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ par al (1.1-3), nə e kɨ bo dɔ malayka je tɨ nɨm (1.4-2.18), dɔ Mojɨ əi kɨ Jojuwe tɨ nɨm (3.1-4.13). Kɨrɨsɨ e kɨ karne ba ə e NJe kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo ngay me kun mɨndɨ tɨ kɨ sɨgɨ. Nɨngə e kɨ bo dɔ kɨ bo je tɨ lə njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je pətɨ kɨ me kun mɨndɨ tɨ kɨ kɔke (4.14-7.28). Məse kɨ ɨlə nja kare par ə tɔl-n ta nḛ pətɨ adɨ asɨ-naa kɨn, ɨtə məsɨ je pətɨ kɨ njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je pətɨ ɨləi (8.1-10.18). \ip Kəy kəme kɨ ko̰ joo (10.19-13.19) ɨlə dɨngəm me dɨje tɨ kɨ makɨtɨbɨ kɨn sɔbɨ dɔde, kadɨ uwəi tɔgɨde ba me njɨyə go Kɨrɨsɨ tɨ (10.19-39). Lo kɨn tɨ no̰o̰, j-ɨngə ta lə njé kadɨ-me je kɨ me kun mɨndɨ tɨ kɨ kɔke, kɨ to kadɨ njé kadɨ-me je kɨ ɓone ndaji-de (11). NGa nɨngə nje ndangɨ makɨtɨbɨ dəjɨ dɨje kɨ ndangɨ makɨtɨbɨ adɨ-de kadɨ adi kəmde e dɔ Jəju Kɨrɨsɨ tɨ, kadɨ təti rɔ təkɨ Kɨrɨsɨ tətɨ-n be tɔ (12.1-11). Go ngan ta je madɨ tɨ, kɨ ndəjɨ-naa (12.12-13.19), nje ndangɨ makɨtɨbɨ tɔl ta makɨtɨbɨ ləne kɨ njangɨ dɔ nɨm, kɨ kuwə ji-naa nɨm (13.20-25). \ip Kadɨ tə dɨje kɨ a tɨdəi makɨtɨbɨ kɨn ɨngəi tɔgɨ me nḛ je tɨ kɨ nga̰ kɨ a tḛḛ dɔde tɨ, nje ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn a dɔ ta je tɨ kɨ kadɨ adɨ tɔgɨ par al, nə əl tɔ təkɨ kɨsɨ nje ndole go Kɨrɨsɨ dan dɨje tɨ kɨ gəri Kɨrɨsɨ al e nḛ kɨ nga̰ ngay. Nə re e be ka, sɔbɨ kadɨ njé kadɨ-me je go̰i Kɨrɨsɨ dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ, ə ai dɔ njade tɨ, mai najɨ lie mbata kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ kɨ to ɨsɨ ngɨnə dɨje kɨ njé təl rɔde go ta tɨ lie kɨn. \c 1 \s1 Luwə əl ta dɨje kɨ takul NGonne \p \v 1 Dɔkagɨlo tɨ kɨ kəte, Luwə əl ta kɨ kaje je nja ba̰y ba̰y, taa kɨ rəbɨ je kɨ dangɨ dangɨ tɔ kɨ takul njé kəl ta je kɨ tae tɨ. \v 2 Nɨngə kɨ ngɔsɨne kɨn, dɔkagɨlo kɨ dɔbəy tɨ, Luwə əl-je ta kɨ takul NGonne. E kɨ takule ə Luwə ra-n dɔra̰ kɨ dɔnangɨ kɨ nḛ je pətɨ kɨ me tɨ, taa ade e ɓa nḛ je pətɨ tɔ. \v 3 Kunjɨ kɨ ətɨ ɓəl lə Luwə ɔjɨ rɔne kɨ taga rɔ NGone tɨ. Nɨngə tɨtɨ-naa kɨ darɔ Bawne wa ay njay njay. Kɨ takul ta lie kɨ aw kɨ tɔgɨ, ra adɨ nḛ je toi lo tode tɨ me dɔnangɨ tɨ ne. Lokɨ ay dɨje njay dɔ majal je tɨ ləde ngata nɨngə, aw ɨsɨ dɔ ji ko̰ Luwə tɨ kɨ nje tɔgɨ kɨ ətɨ ɓəl, me dɔra̰ tɨ\x + \xo 1:3 \xt Pa je 110.1\x*. \v 4 Be ə, NGon Luwə e kɨ bo ɨtə malayka je sa̰y. Taa Luwə ade tɔ kɨ e dɔde tɨ pətɨ tɔ. \s1 NGon Luwə e dɔ malayka je tɨ \p \v 5 Malayka madɨ kare kɨ Luwə əl-e ta dan made je tɨ ə nə: \q1 «Ḭ ə ḭ ngonm, \q1 M-təl bawi me ndɔ tɨ kɨ ɓone» goto. \p Taa, ta kɨ ə nə: \q1 «M-a mi bawe, \q1 Ə e, a e ngonm» kɨn ka, tḛḛ ta-e tɨ kɨ rɔ malayka tɨ madɨ al ratata tɔ\x + \xo 1:5 \xt Pa je 2.7; 2 Samɨyəl 7.14\x*. \p \v 6 Nə dɔkagɨlo tɨ kɨ Luwə aw kadɨ ɨlə ngonne kɨ kare ba me dɔnangɨ tɨ nɨngə, əl ə nə: \q1 «Kadɨ malayka je ləm pətɨ ɔsi məkəsɨde nangɨ no̰e tɨ.» \p \v 7 Luwə əl ta kɨ ɔjɨ dɔ malayka je ə nə: \q1 «Malayka je rai kɨlə adi-mi tə nəl je be, \q1 Taa tə ndon por je be tɔ\x + \xo 1:7 \xt 6-7: Dətərənom 32.43; Pa je 104.4\x*.» \p \v 8 Nɨngə kɨ ɔjɨ dɔ ngonne, Luwə ə nə: \q1 «Ḭ Luwə, a o̰ ɓe ratata. \q1 Nḛ ra kɨ dana e gɔl ko̰ɓe kɨ a o̰-n ɓe dɔ dɨje tɨ ləi. \q1 \v 9 Ḭ nje ndɨgɨ nḛ ra kɨ dana, ə nje mbatɨ nḛ ra kɨ go tɨ al tɔ. \q1 Be ə, ḭ kɨ ḭ Luwə, Luwə ləi, kɔti dan ngar madi je tɨ, \q1 Ur yɨbɨ rɔnəl dɔi tɨ\x + \xo 1:9 \xt 8-9: Pa je 45.7-8\x*.» \p \v 10 Nɨngə təl əl ɓəy tɔ ə nə: \q1 «E ḭ Ɓaɓe ə, lo kɨlə ngɨrə nḛ je tɨ, ɨra dɔnangɨ, \q1 Nɨngə dɔra̰ e nḛ ra ji tɔ. \q1 \v 11 Nḛ je kɨn pətɨ a gotoi, nə ḭ, a ɨsɨ lo kɨsi tɨ ratata. \q1 Dɔra̰ kɨ dɔnangɨ a ngɨsi tə kɨbɨ be. \q1 \v 12 A dole-de təkɨ dəw a dolə-n tuwə kam be, \q1 Oyo, a mbəli-de təkɨ dəw a mbəl-n kɨbɨ kam be. \q1 Nə ḭ, a mbəl al ratata. \q1 Nɨngə a ɨsɨ kɨ dɔi taa, kɨ dɔ ɓal je, kɨ dɔ ɓal je\x + \xo 1:12 \xt 10-12: Pa je 102.26-28\x*.» \p \v 13 Malayka madɨ kare dan malayka je tɨ lie kɨ Luwə əl-e ə nə: \q1 «Ɨre ɨsɨ dɔ ji ko̰m tɨ, \q1 Bɨtɨ kadɨ m-ɨlə njé ba̰ je ləi gɨn tɔgi tɨ, goto.» \p \v 14 Kɨ ɔjɨ dɔ malayka je, əi ndɨl je kɨ njé ra kɨlə kadɨ Luwə par. Luwə ɨlə-de mba kadɨ rai kɨ dɨje kɨ a ajɨ-de. \c 2 \s1 Adɨ jɨ kɨdi ta kɨ Luwə əl je al \p \v 1 Be ə, majɨ kadɨ nḛ ndo je kɨ j-ɨngəi kɨn, adɨ jɨ rai jɨ ndami al, re jɨ rai jɨ ndamii ə, j-a ndəmi rəbɨ. \v 2 Jɨ gər kadɨ ta kɨ ndɔ kɨ malayka je rəi əli kaje je e ta kɨ rɔjetɨ\x + \xo 2:2 \xt Knjk 7.53\x*. Nɨngə dɨje pətɨ kɨ njé kal dɔ ndu kɨn nɨm, njé təl rɔde go tɨ al nɨm, Luwə adɨ-de kɨndə kɔjɨ kɨ sɔbɨ kadɨ ɨngəi. \v 3 Təkɨ rɔjetɨ, j-əi wa ka j-a nali kɨndə kɔjɨ lə Luwə kɨn al, re j-oi ta kajɨ kɨ ətɨ ɓəl be kɨn tə nḛ kɨ kare. Ta kajɨ kɨn, Ɓaɓe Jəju wa ə ɨlə mbḛe dɔsa̰y. Nɨngə njé je kɨ ooi ta-e tɨ, rəi mai naje adi-je, təkɨ e ta kɨ rɔjetɨ. \v 4 Luwə wa kɨ dɔne ma najɨ dɔ ta kəl-de tɨ kadɨ e ta kɨ rɔjetɨ kɨ takul nḛ kɔjɨ je kɨ ətɨ ɓəl nɨm, nḛ ra je kɨ dəw asɨ ra al nɨm, kɨ mbəli je kɨ ra kɨ rəbɨ je kɨ dangɨ dangɨ nɨm tɔ. Taa Luwə tɔjɨ nḛ kɨ rangɨ ɓəy, adɨ njé ma najɨ je ka kɨn, kadɨ-kare je kɨ dangɨ dangɨ kɨ go NDɨle tɨ, kɨ go ndɨgɨ tɨ lie. \s1 Jəju oi mbata lə dɨje kɨ dɔnangɨ tɨ ne pətɨ \p \v 5 J-ɨsɨ j-əl ta dɔ kɨsɨ kɨ dɔ taa tɨ kɨ sɨgɨ kɨ a re. Nɨngə kɨsɨ kɨ dɔ taa kɨ sɨgɨ ka kɨn, e malayka je ə, Luwə a adɨ tɔgɨ dɔ tɨ al. \v 6 Makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: \q1 «Ḭ Luwə, nda dəw e ri ə kadɨ to rɔi kɨ mbata lie be ə? \q1 Ə se, ngon dəw e ri ə kadɨ ɨndə kəmi goe tɨ be ə? \q1 \v 7 Ra-e adɨ malayka je əi dɔe tɨ mbata ngon dɔkagɨlo kɨ ndə̰y be, \q1 Nɨngə ɨlə jɔgɨ pɨtɨ kɨ kɔsɨ-gon dɔe tɨ. \q1 \v 8 Ɔsɨ gone mba kadɨ o̰ ɓe dɔ nḛ kɨndə je tɨ pətɨ\x + \xo 2:8 \xt 6-8: Pa je 8.5-7\x*.» \p Lokɨ Luwə ɨlə nḛ je pətɨ gɨn tɔgɨ tɨ lə dəw, nḛ madɨ kare kɨ ɨyə̰ taga goto. Nɨngə kɨ ngɔsɨne kɨn, j-o kadɨ o̰ ɓe dɔ nḛ je tɨ pətɨ al ɓəy. \v 9 Nə j-o Jəju kɨ kəte, malayka je ɨtəi-e kɨ mba dɔkagɨlo ndə̰y, kɨ mba kadɨ kɨ takul me-majɨ lə Luwə, kɨ ade oy mbata lə dɨje pətɨ. Nɨngə e kɨ tadɔ ko̰ kɨ koy kɨ Jəju ɨngə kɨn ə, Luwə ɨlə-n jɔgɨ pɨtɨ kɨ kɔsɨ-gon dɔe tɨ. \p \v 10 Təkɨ rɔjetɨ, Luwə e nje ra nḛ je pətɨ, taa nḛ je pətɨ əi ya̰e je tɔ. Luwə təl Jəju dəw kɨ asɨ naa bərəre tɨ go rəbɨ ko̰ je kɨ ɨngə, mba kadɨ dɨje ngay kɨ təli ngane je, ɨndəi rɔde naa tɨ sie dɔ pɨtɨ tɨ lie tɔ. Tadɔ Jəju e njé kɔr no̰de kaw səde kajɨ tɨ. \v 11 Nɨngə Jəju kɨ nje təl dɨje kɨ kasɨ-naa bərəre tɨ dɔ majal je tɨ ləde, taa njé je kɨ təli-de kɨ kay njay tɨ ba pətɨ, Bawde e kare ba, adɨ e Luwə. Be ə, rɔ Jəju sɔl-e al kadɨ ɓar-de ngakone je. \v 12 Jəju əl Luwə ə nə: \q1 «Ma m-əl ta kɨ ɔjɨ dɔi ngakom je, \q1 Ta kəm kosɨ dɨje tɨ ləi, \q1 M-a m-osɨ pa m-ɨlə-n tɔjɨ dɔi tɨ\x + \xo 2:12 \xt Pa je 22.23\x*.» \p \v 13 Nɨngə əl ɓəy: \q1 «M-a m-adɨ mem Luwə ba pətɨ, \q1 Ɓəy taa, m-a ne kɨ dɨje pətɨ kɨ Luwə adɨ-m-de, \q1 Kɨ toi tə nganm je be\x + \xo 2:13 \xt Ejay 8.17\x*.» \p \v 14 Təkɨ dɨje ka kɨn awi kɨ darɔ kɨ məsɨ ka kɨn ə, Jəju wa ka, təl rɔne dəw tɨ kɨ rɔjetɨ tə əi be tɔ. Ra be mba kadɨ kɨ takul koye, su kɨ aw kɨ tɔgɨ lə koy jine tɨ, təl nḛ kɨ kare. \v 15 Jəju oy mba kadɨ taa dɨje ɨlə-de taa tɔ. Dɨje kɨ dɔkagɨlo kɨsɨ kɨ dɔ taa ləde pətɨ, ɨsɨ tə ɓəə je me ɓəl koy tɨ. \v 16 Təkɨ rɔjetɨ, Jəju re mba kadɨ ra kɨ malayka je al, nə re kɨ mba kadɨ ra kɨ dɨje kɨ gɨn kojɨ tɨ lə *Abɨrakam. \v 17 E be ə, me nḛ je tɨ pətɨ, kadɨ to tə ngakone je be, mba kadɨ təl nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare ləde kɨ bo kɨ nje ndɨgɨ dɨje kɨ ətɨ ɓəl, taa kɨ nje ka dɔ njane tɨ njururu dɔ kɨlə tɨ kɨ Luwə ade tɔ. E ə, a bɔr majal lə dɨje nɨm, taa a ɨlə-de nojɨ naa tɨ kɨ Luwə nɨm tɔ. \v 18 Oyo, Jəju wa kɨ dɔne ɨngə nḛ na nɨm, ɨngə ko̰ nɨm tɔ. Be ə, ngɔsɨne kɨn, asɨ kadɨ a ra kɨ njé je kɨ nḛ na je tḛḛi dɔde tɨ. \c 3 \s1 Jəju e kɨ bo dɔ Mojɨ tɨ \p \v 1 NGakom je kɨ njé kadɨ-me je, səi kɨ Luwə ɓar səsi, majɨ kadɨ uri kəmsi kɨ dɔ Jəju tɨ. E ə, Luwə ɨlə sie adɨ-je, mba kadɨ e nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo. E kɨ takule ə, j-adɨ-n me je, ə j-ɨsɨ j-əl ta dɔ tɨ taga ta kəm dɨje tɨ. \v 2 Təkɨ rɔjetɨ, Luwə kɔtɨ Jəju mba kadɨ e nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo. A dɔ njane tɨ kɨ rɔ Luwə tɨ kɨ nje mbəte, kadɨ ra kɨlə kɨn, təkɨ ndɔ kɨ *Mojɨ a-n dɔ njane tɨ me kɨlə je tɨ pətɨ kɨ ra me kəy tɨ lə Luwə kɨn be tɔ\x + \xo 3:2 \xt Kɔr Isɨrayəl je 12.7\x*. \v 3 Təkɨ rɔjetɨ, Jəju asɨ ta pɨtɨ kɨ ɨtə ya̰ Mojɨ sa̰y təkɨ jɨ gəri kadɨ nje kɨndə kəy aw kɨ kɔsɨ-gon ɨtə kəy kɨn be. \v 4 Kəy kɨ aw kɨ nje kɨndə nḛ al goto. NGa nɨngə nje ra nḛ je pətɨ e Luwə. \v 5 Mojɨ a dɔ njane tɨ me kɨlə je tɨ pətɨ kɨ ndɔ kɨ ra me kəy tɨ lə Luwə. Nə ke ə e ngon nje kɨlə kare. Kɨlə lie e kɨ mba kadɨ əl dɨje ta ɔjɨ dɔ nḛ je kɨ Luwə a əl me ndɔ tɨ kɨ lo ti tɨ. \v 6 Nə Kɨrɨsɨ a dɔ njane tɨ tə NGon lə Luwə, kɨ Luwə un-e ɨnde dɔ kəy tɨ ləne. J-əi ə, j-əi kəy je lie, re j-uwəi tɔgɨ je ba, taa jɨ rai rɔnəl dɔ nḛ kɨndə me dɔ tɨ ləje tɔ. \s1 Kɔr kə̰ə̰ lə dɨje lə Luwə \p \v 7 Majɨ kadɨ uri mbisi oi dɔ ta kɨ NDɨl Luwə əl kɨn: \q1 «Dɔkagɨlo kɨ ɓone kɨn, re oi ndu Luwə nɨngə, \q1 \v 8 Oti kadɨ adi mesi nga̰ təkɨ ndɔ kɨ kasi je ta̰i-mi rɔ kɨn be, \q1 Dɔkagɨlo tɨ kɨ nai mi me dɨlə lo tɨ. \q1 \v 9 Oyo e dɔkagɨlo tɨ kɨ kasi je ɨndəi kadɨde səm ə nai mi, \q1 Go ɓal tɨ kɨ kutɨ sɔ tɨ kɨ m-ra nḛ je m-adɨ oi kɨ kəmde kɨn. \q1 \v 10 E be ə, wongɨ ra-m ngay kɨ gɨn kojɨ kɨn, \q1 Adɨ m-əl m-ə nə, mede nay kɨ lo ndəm ta rəbɨ tɨ. \q1 Lo kadɨ gəri nḛ kɨ m-ɨsɨ m-ngəm rɔde tɨ goto. \q1 \v 11 Be ə, me wongɨ tɨ ləm, m-un-n mɨndɨm m-ə nə: \q1 A uri me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ kɨ m-ɨsɨ m-ra kɨ mbata ləde kam al ratata\x + \xo 3:11 \xt 7-11: Pa je 95.7-11\x*.» \p \v 12 Be ə, ngakom je, majɨ kadɨ ɨndəi kəm-kədɨ dɔ rɔsi tɨ, mba kadɨ dəw madɨ kare dansi tɨ aw kɨ me kɨ majal ə se me nga̰ kɨ kadɨ aw sie adɨ təl gɨdɨne adɨ Luwə kɨ nje kɨsɨ kəm ba al. \v 13 Təkɨ ɓone Luwə nay kɨ lo kəl səsi ta tɨ ɓəy kɨn, majɨ kadɨ ɨləi dɨngəm me na tɨ kɨ ndɔ je kare kare pətɨ, dɔkagɨlo tɨ kɨ ɨsɨ oi dɔ ɓar lie ɓəy kɨn. Ɨrai be mba kadɨ majal ədɨ dəw kare dansi tɨ adɨ təl nje me nga̰ al. \v 14 Təkɨ rɔjetɨ, je kɨ kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Jəju Kɨrɨsɨ. Nə ke ə, kadɨ-me kɨ ndɔ kɨ j-adi-e, ə jɨ təli njé kadɨ-me je kɨn, kadɨ j-uwəi ba bɨtɨ ta tɔl ta nḛ je tɨ. \v 15 Makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: \q1 «Dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone kɨn, re oi ndu Luwə ə, \q1 Oti kadɨ adi mesi nga̰ təkɨ ndɔ kɨ kasi je ta̰i-n rɔ dɨlə lo tɨ kɨn be.» \p \v 16 Se na̰ je ə, ooi ndu Luwə ə təli ta̰i rɔ dɨlə lo tɨ wa? Əi njé je kɨ *Mojɨ ɔr no̰de ə tḛḛ səde me ɓe tɨ kɨ Ejɨpɨ tɨ wa kɨn. \v 17 Ə se njé je kɨ ra tɔ ə, wongɨ ra Luwə səde ɓal kutɨ sɔ wa? Wongɨ ra Luwə kɨ njé je kɨ rai majal ə nɨnde a dɔ-naa tɨ ɓɨsɨri dɨlə lo kɨn. \v 18 Ə se njé kɨ ra tɔ ə, Luwə ɨbɨ rɔne kadɨ a uri ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ al ratata wa? E njé kɨ mbati kadɨ təli rɔde goe tɨ kɨn\x + \xo 3:18 \xt 16-18: Kɔr Isɨrayəl je 14.1-35; Pa je 95.11\x*. \v 19 J-o kadɨ asi kur me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ lə Luwə al, tadɔ mbati kadɨ adi-e mede. \c 4 \p \v 1 Be ə, təkɨ dɔkagɨlo kun mɨndɨ kur me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ lə Luwə nay ɓəy kɨn ɓa, majɨ kadɨ j-ɨndəi kəm-kədɨ dɔ rɔje tɨ mba kadɨ dəw madɨ kare njae nay gogɨ al. \v 2 Tadɔ je ka, təkɨ ɨləi mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ adi kaje je wa kɨn tɔ ə, ɨləi mbḛ kɨn adi je tɔ. Nə ke ə, Poy Ta kɨ Majɨ kɨ kaje je ooi kɨn, to tə nḛ kɨ kare rɔde tɨ, mbata taai kɨ kadɨ-me al. \v 3 Nɨngə je kɨ j-adɨ me je, j-a j-asɨ kadɨ j-ur me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ kɨn, təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «Me wongɨ tɨ ləm, m-ɨbɨ rɔm m-ə nə: \q1 A uri me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ ləm al ratata\x + \xo 4:3 \xt Pa je 95.11\x*.» \p NGa nɨngə, təkɨ rɔjetɨ, Luwə tɔl ta kɨlə ləne mari nu lo kɨlə ngɨrə dɔnangɨ tɨ. \v 4 Təkɨ rɔjetɨ, makɨtɨbɨ lə Luwə əl ta ɔjɨ-n dɔ ndɔ kɨ ko̰ sɨri ə nə: «Luwə ɔr kə̰ə̰ me ndɔ tɨ kɨ ko sɨri dɔ kɨlə je tɨ pətɨ kɨ ra\x + \xo 4:4 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 2.2\x*.» \v 5 Makɨtɨbɨ lə Luwə əl ɓəy ə nə: «A uri me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ ləm kɨ m-ɨsɨ m-ra kɨ mbata ləde kɨn al ratata\x + \xo 4:5 \xt Pa je 95.7-8\x*.» \p \v 6 NJé je kɨ ɨləi mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ adɨ-de kəte, adi mede dɔ ta tɨ kɨ Luwə əl-de al. Adɨ lo kadɨ a uri me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ lə Luwə kɨn goto. Re to be ka, ta rəbɨ to tagɨra ɓəy kadɨ njé kɨ rangɨ a uri tɨ. \v 7 E be ə, Luwə ɨndə dɔ ndɔ kɨ rangɨ dana, ɓar-e ə nə: «NDɔ kɨ ɓone.» Luwə əl ta je kɨn ɓal ngay kəte go ta je tɨ kɨ kaje je mbati tae tɨ. Əl ta je ka kɨn kɨ ta *Dabɨdɨ, me makɨtɨbɨ pa je tɨ lie kɨ ndangɨ kəte ə nə: \q1 «Ɓone kɨn ə, oi ndu Luwə ə, \q1 Otɨ kadɨ adi mesi nga̰,» təkɨ m-əl-n səsi kəte. \p \v 8 Təkɨ rɔjetɨ, re Jojuwe ɔr no̰ *Isɨrayəl je aw səde me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ lə Luwə ə, Luwə a əl ta lə ndɔ kɔr kə̰ə̰ kɨ rangɨ gogɨ al ngata\x + \xo 4:8 \xt Dətərənom 31.7; Jojuwe 22.4\x*. \v 9 Be ə, ndɔ kɔr kə̰ə̰ kɨ rangɨ lə dɨje lə Luwə to no̰o̰ ɓəy. A e ndɔ kɔr kə̰ə̰ kɨ tɨtɨ-naa kɨ ndɔ kɨ ko̰ sɨri kɨ Luwə ɔr-n kə̰ə̰ kɨn be. \v 10 Tadɔ dəw kɨ ur lo kɔr kə̰ə̰ tɨ lə Luwə ə, a ɔr kə̰ə̰ dɔ kɨlə tɨ ləne, təkɨ Luwə ɔr-n kə̰ə̰ dɔ kɨlə tɨ ləne kɨn be tɔ. \v 11 Be ə, majɨ kadɨ j-ɨndəi tɔgɨ dɔ rɔje tɨ mba kadɨ j-uri me ɓe kɔr kə̰ə̰ tɨ kɨn. Adɨ j-ɨndəi kəm-kədɨ dɔ rɔjetɨ mba kadɨ dəw madɨ kare dan je tɨ təl nje mbatɨ ta kɨ ta Luwə tɨ adɨ osɨ təkɨ kaje je osi kəte kɨn be al ngata. \p \v 12 Ta lə Luwə e ta kɨ ɨsɨ kəm, aw kɨ tɔgɨ ngay tɔ. Tae atɨ ɨtə kɨyə kasɨgar kɨ ta kate e dam joo. Ta lə Luwə a ur rɔjetɨ makɨ makɨ. A aw ɔdɨ dan ɓəngɨrə je nu. Nɨngə ta rɔje je kɨ rɔtɨ-naa, kɨ wuy dɔje je ka aw ɔdɨ tɔ. Kɔjɨ ta ra je ləje kɨ majɨ, kɨ kɨ majal kɨ mər ta je kɨ dɔ ɓəngɨrə je tɨ ka, ta lə Luwə tḛḛ kɨ gɨne. \v 13 Nḛ kare kɨ mbo̰ nḛ kɨndə je tɨ lə Luwə kɨ ɓɔyɔ rɔne ta kəme tɨ goto. Nḛ je pətɨ naji rɔde ta kəme tɨ ay njay njay. Nɨngə e no̰ Luwə tɨ tɔ ə na̰ na̰ a ɔr gɨn kɨlə rane je. \s1 Jəju e nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo \p \v 14 Adɨ j-uwəi kadɨ-me ləje kɨ j-əli ta dɔ tɨ no̰ dɨje tɨ taga kɨn ba, tadɔ, təkɨ rɔjetɨ, j-awi kɨ nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo, kɨ nje tɔgɨ kɨ aw bɨtɨ tḛḛ lo kɨsɨ Luwə tɨ. Adɨ e Jəju Kɨrɨsɨ kɨ NGon lə Luwə. \v 15 NJe kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare ləje ka kɨn, asɨ nakɨ kadɨ ɨngə ko̰ səje dɔ tɔgɨ kasɨ al je tɨ ləje. Təkɨ rɔjetɨ, e wa ka, nai-e me nḛ je tɨ pətɨ tə je be tɔ. Nə ke ə, e osɨ me majal tɨ nja kare al. \v 16 Adɨ j-ɔti ɓasi kɨ no̰ kɨmbər ko̰ɓe tɨ lə Luwə kɨ nje me-majɨ, kɨ me kɨ tḭ katɨ. Lo kɨn tɨ ə, Luwə a ɨyə̰-n go majal je ləje kɔ nɨm, taa me-majɨ lie ka a nay səje nɨm, mba kadɨ tə ra səje dɔkagɨlo tɨ kɨ me je ge. \c 5 \p \v 1 Təkɨ rɔjetɨ, njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je kɨ bo, kare kare pətɨ, Luwə ə mbətɨ-de dan dɨje tɨ. Nɨngə Luwə ɨndə-de mba kadɨ rai kɨlə ləne mbata majɨ lə dɨje ka kɨn. Kɨlə ləde e mba kadɨ adi kadɨ-kare nɨm, taa ɨjəi nḛ məsɨ kadɨ-kare adi Luwə mbata majal je lə dɨje kɨ rai nɨm tɔ. \v 2 NJe kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo wa kɨ dɔne ka, aw kɨ kasɨ al je ləne ngay tɔ. Be tɔ ə, a asɨ kadɨ gər ə ra kɨ dɨje kɨ njé ra nḛ kɨ majal kɨ go me ndɨgɨ tɨ ləde al, adɨ ndəmi ta rəbɨ. \v 3 E mba kasɨ al je lie ka kɨn ə, a ɨlə məsɨ kadɨ-kare adɨ Luwə mbata majal je ləne wa nɨm, taa kɨ mbata majal je lə dɨje nɨm tɔ\x + \xo 5:3 \xt Ləbətɨkɨ 9.7\x*. \v 4 Ra kɨlə kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare e kɔsɨ-gon, nə ke ə dəw a ɨndə rɔne kɨ dɔ rɔne mba kɨngə-n kɔsɨ-gon kɨn al. Dəw a ɨngə kɔsɨ-gon kɨn kɨ takul ɓar kɨ Luwə ɓar-e taa. Nḛ kɨn ə ra, dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓarɨ-n *Aro̰. \p \v 5 E be ə, ya̰ Kɨrɨsɨ ka to be tɔ. E e wa ə adɨ rɔne tɔɓa mba kadɨ n-təlɨ-n nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo kɨ ɨtə ndəge je al. Nə ɨngə ji Luwə tɨ kɨ əl-e ə nə: \q1 «Ḭ ə, ḭ ngonm, \q1 Ɨlə ngɨre ɓone, mi m-təl Bawi.» \p \v 6 Me Makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə, lokɨ rangɨ tɨ, Luwə əl ɓəy ə nə: \q1 «Ḭ nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ a ɨsɨ ratata, \q1 Tə Məlsɨsədəkɨ be\x + \xo 5:6 \xt 5-6: Pa je 2.7; 110.4\x*.» \p \v 7 Dɔkagɨlo tɨ kɨ Jəju e dɔnangɨ tɨ ne ɓəy, əl ta kɨ Luwə kɨ rəbɨ je kɨ dangɨ dangɨ, taa əl sie ta kɨ go kare kɨ sɔl dɔ, kɨ ndune kɨ bo taa kɨ man no̰ kəmne tɨ, Luwə kɨ asɨ kadɨ taa-e ta koy tɨ\x + \xo 5:7 \xt Mt 26.36-46; Mk 14.32-42; Lk 22.39-46\x*. Nɨngə Luwə oo dɔ ndue mbata kɨlə kɨ ɨlə dɔne gɨn tɔge tɨ. \v 8 Təkɨ rɔjetɨ, E NGon Luwə wa, nə kɨ go rəbɨ ko̰ je tɨ kɨn pətɨ, ndo kadɨ təl rɔne go Luwə tɨ. \v 9 Lokɨ Jəju tɔl ta kɨlə je pətɨ kɨ ra mba kadɨ ra ngata nɨngə, Jəju təl rəbɨ kajɨ kɨ a to ratata mbata dɨje pətɨ kɨ njé təl rɔde goe tɨ. \v 10 Təkɨ rɔjetɨ, Luwə ɨnde nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo tə Məlsɨsədəkɨ be. \s1 NDɔr mbi dɔ kɨyə̰ go rəbɨ kɨ majɨ tɨ \p \v 11 Nḛ je toi ngay kadɨ j-əl dɔ ta tɨ kɨn, nə ke ə, lo kadɨ j-ɔr mee kadɨ ay njay dɔsi tɨ goto, tadɔ nga̰ səsi ngay kadɨ ɨgəri me nḛ je kalangɨ. \v 12 Təkɨ rɔjetɨ, dɔkagɨlo kɨ rai me ta tɨ lə Luwə kɨn e ngay nga, adɨ majɨ kadɨ ɨtəli nje ndo dɨje ndu Luwə ngata. Nə bɨtɨ ɓone ka, ɨgei kadɨ dɨje kɨ rangɨ ə ndoi səsi nḛ ɔjɨ dɔ ta lə Luwə kɨ ɨndoi lo kɨlə ngɨre tɨ nu wa kɨn ɓəy. Ɨgei mba tə ngan je kɨ kasɨ be ɓəy ɓɨ nḛ kuso lə ngatɔgɨ je kɨ tɔge to tɨ al. \v 13 Dəw kɨ nay kɨ lo ka̰y mba kone tɨ e ngon kɨ kasɨ. Gər kəl ta dɔ nḛ tɨ kɨ rɔjetɨ al. \v 14 NGata nɨngə, nḛ kuso kɨ tɔge to tɨ e kɨ mbata ngatɔgɨ je. Tadɔ kɨ go kɨlə je tɨ kɨ ɨsɨ rai kɨ ndɔ je kare kare pətɨ me kɨsɨ kɨ dɔ ta tɨ ləde, asi kadɨ ɔri mbo̰ nḛ kɨ majɨ kɨ nḛ majal naa tɨ. \c 6 \p \v 1 E be ə, majɨ kadɨ j-ai dɔ nḛ ndo tɨ kɨ ɔjɨ dɔ ta lə Kɨrɨsɨ kɨ j-ɨngəi lo kɨlə ngɨrə kadɨ-me tɨ ləje nu kɨn par par al. Adɨ j-awi kɨ kəte kəte me nḛ ndo je tɨ lə dɨje kɨ tɔgi gangɨ me kadɨ-me tɨ. Adɨ jɨ təli jɨ rəi dɔ nḛ ndo je tɨ kɨ lo kɨlə ngɨre tɨ nu, tə ra nḛ je kɨ majal kɨ a awi kɨ dəw koy tɨ, ə se kɨyə̰ ta kadɨ-me kɔ kɨn al, \v 2 taa kadɨ jɨ təli jɨ rəi dɔ nḛ ndo je tɨ kɨ ɔjɨ dɔ ra dəw batəm je kɨ dangɨ dangɨ, ə se kɨndə ji dɔ dəw tɨ, ə se kḭ njé koy je lo koy tɨ, ə se ta kɨ gangɨ kɨ dɔbəy tɨ kɨn al ngata tɔ. \v 3 J-a jɨ ndoi-naa nḛ lə dɨje kɨ tɔgi gangɨ ngata, re Luwə adɨ-je ta rəbɨ. \p \v 4 Adɨ j-uni tə nḛ ndo, ta lə njé je kɨ təli osi me pa njɨyəde tɨ kɨ kəte: kəmde e kɨ tḛḛ kɨ takul kunjɨ lə Luwə. Nai kadɨ-kare kɨ dɔra̰ tɨ ooi nɨm, taa ɨngəi NDɨl kɨ ay njay nɨm tɔ. \v 5 NDɨgi Poy Ta kɨ Majɨ lə Luwə kadɨ e ta kɨ majɨ ngay, taa gəri nḛ kɨ ɔjɨ dɔ tɔgɨ je kɨ a rəi naa tɨ kɨ dɔkagɨlo kɨ Luwə a ɨlə-n ngɨrə ko̰ɓe kɨ a re nɨm tɔ. \v 6 Nə re e be ka, təli osi me pa njɨyəde tɨ kɨ majal kɨ kəte kɨn gogɨ. Ko dɨje ka kɨn, lo kadɨ dəw a təl re səde kɨ nja joo bəy kadɨ yətɨ pa njɨyəde goto. Təkɨ rɔjetɨ, ɓəi NGon lə Luwə dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ təkɨ rangɨ ɓəy. Nɨngə ɨləi rɔsɔl dɔe tɨ ta kəm dɨje tɨ. \p \v 7 Adɨ j-uni nḛ ndo kɨ dɔ lo ndɔr tɨ, lokɨ dɔnangɨ a̰y man ndi kɨ ɨsɨ ədɨ kɨ dɔkagɨlo je pətɨ, ə tḛḛ kɨ kandɨ kɨ majɨ adɨ njé je kɨ ndɔri kɨ mbata ləde tɔ nɨngə, tɔjɨ kɨ taga kadɨ Luwə njangɨ dɔ lo ndɔr ka kɨn. \v 8 Nə re dɔnangɨ ɨbə tone je kɨ kon je yo nɨngə, e dɔnangɨ kɨ ndae goto. Luwə a ndɔle ə tɔl ta dɔnangɨ kɨn e kadɨ ɨləi por dɔe tɨ par. \p \v 9 NGako̰je je kɨ njé ndɨgɨ je ləje, re j-əl ta kɨn be mɨndɨ ka, jɨ gər me je tɨ majɨ kadɨ səi, səi dɔ rəbɨ kɨ majɨ tɨ. Dɔ rəbɨ kɨ a tḛḛ səsi kajɨ tɨ. \v 10 Təkɨ rɔjetɨ, Luwə e nje ra nḛ kɨ dana kɨ dɔkagɨlo je pətɨ. Adɨ mee a oy dɔ nḛ kɨ majɨ tɨ kɨ ɨrai al. Ɨrai kɨ njé kadɨ-me madɨ je, nɨngə ɨsi ta ra tɨ ne ɓəy. Nḛ ra je kɨ majɨ kɨ ɨsɨ rai kɨn tɔjɨ kadɨ ɨndɨgi Luwə. \v 11 Nə ndɨgɨ ləje e mba kadɨ dəw kɨ ra dansi tɨ uwə tɔgɨne ba, ə nayḭ kɨ lo ra majɨ tɨ təkɨ ɨsi rai kɨn bɨtɨ ndɔ kɨ dɔbəy tɨ. Nɨngə a ɨngəi nḛ je pətɨ kɨ ɨndəi mesi dɔ tɨ. \v 12 Jɨ ndɨgɨ kadɨ ɨtəli njé dabɨ je al. Nə kadɨ ɨndaji pa njɨyə njé je kɨ adi mede Luwə ə awi kɨ kore me. NJé je kɨn ə, ɨngəi nḛ majɨ je kɨ Luwə un-n mɨndɨne kadɨ n-adɨ-de. \s1 Nḛ kɨndə me dɔ tɨ kɨ rɔjetɨ \p \v 13 Lokɨ Luwə un mɨndɨne adɨ *Abɨrakam, dan go kun mɨndɨ ka kɨn kɨ kɨbɨ rɔ me tɔne tɨ wa. Təkɨ rɔjetɨ, dəw kɨ rangɨ kɨ ɨte kadɨ ɨbɨ rɔne kɨ tɔe goto. \v 14 Luwə ə nə: «M-a m-jangɨ dɔi təkɨ rɔjetɨ, ə m-a m-adɨ gɨn kai je ba̰yḭ-naa\x + \xo 6:14 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 22.16-17\x*.» \v 15 Abɨrakam ngəm go kun mɨndɨ lə Luwə kɨ kore me. Be ə, ɨngə-n nḛ kɨ Luwə un-n mɨndɨne ade. \v 16 Lokɨ dɨje ɨbi rɔde nɨngə, ɨbi rɔde kɨ tɔ dəw kɨ boy ɨtə-de. Kɨbɨ rɔ ka kɨn a tɔjɨ kadɨ ta je kɨ n-əli əi ta je kɨ rɔjetɨ. Adɨ a ɨndə gangɨ ta je kɨ tade asɨ-naa dɔ tɨ al. \v 17 Nɨngə Luwə ge tɔjɨ njé je kɨ a ɨngəi nḛ majɨ je kɨ un-n mɨndɨne ka kɨn kɨ taga ay njay ɓəy, kadɨ ndu-kun je ləne a yəti al. Be ə, dan go kun mɨndɨ ləne kɨ kɨbɨ rɔ ɓəy. \v 18 Kun mɨndɨ əi kɨ kɨbɨ rɔ əi nḛ je kɨ joo kɨ dəw a yətɨ-de al. Be ə me kun mɨndɨ tɨ ə se me kɨbɨ rɔ je tɨ lə Luwə kɨn, a əi taje kɨ ngom al ratata, adɨ ta je kɨn ɨlə dɨngəm me je tɨ ngay, j-əi je kɨ j-ɨyə̰i nḛ je pətɨ mba kadɨ j-uwə nḛ kɨndə me dɔ tɨ, kɨ e kɨ kadɨ-je kɨn ba. \v 19 Nḛ kɨndə me dɔ tɨ kɨn ra adɨ kɨsɨ kɨ dɔ taa ləje to tə kəy kɨ kɨndə dɔ mbal tɨ be. E nḛ kɨ dəw a ɓadɨ dɔ tɨ al nɨm, taa e nḛ kɨ nga̰ nɨm tɔ, nɨngə ɨndə kɨbɨ gangɨ lo kɨ me kəy tɨ lə Luwə kɨ to dɔra̰ tɨ gangɨ, ə ur me lo tɨ kɨ ay njay njay ɨtə made je. \v 20 E lo kɨn ə, Jəju ur tɨ kəte no̰je tɨ tə nje tḛḛ ta rəbɨ no̰je tɨ. Jəju təl nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo kɨ ratata tə Məlsɨsədəkɨ be. \c 7 \s1 Məlsɨsədəkɨ nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare \p \v 1 Məlsɨsədəkɨ ka kɨn e ngar kɨ ɓe bo Salem tɨ, taa e nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare lə Luwə kɨ e dɔ nḛ je tɨ pətɨ tɔ. E ə ɨngə *Abɨrakam lo kɨ təl lo tətɨ rɔ tɨ kɨ tətɨ ngar je, ə njangɨ dɔe tɔ. \v 2 E ə, Abɨrakam ade kɨ kare me nḛ kɨ dɔgɨ tɨ, me nḛ je tɨ pətɨ kɨ təl-n ta rɔ tɨ. Kɨ dɔ kəte, kɔr me tɔ kɨ nə Məlsɨsədəkɨ e «ngar kɨ nje ra nḛ kɨ dana». Ɓəy taa, Məlsɨsədəkɨ e ngar kɨ ɓe bo Salem tɨ tɔ, kɔr me tɔ ka kɨn nə: «NGar kɨ nje lapɨya\x + \xo 7:2 \xt 1-2: Kɨlə ngɨrə nḛ je 14.17-20\x*.» \v 3 Makɨtɨbɨ lə Luwə əl ta lə baw Məlsɨsədəkɨ ə se ta lə ko̰e al, nɨm taa əl ta lə gɨn kae je al nɨm tɔ. Ɓəy taa, əl ta dɔ koje tɨ ə se dɔ koye tɨ al ratata nɨm tɔ. Tɨtɨ-naa kɨ NGon lə Luwə, nɨngə e nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ a ɨsɨ kɨ dɔkagɨlo je pətɨ. \p \v 4 Ɨgəri majɨ kadɨ Məlsɨsədəkɨ e dəw kɨ ndae e ngay. Be ə, kaje Abɨrakam wa ka, ade kɨ kare me kɨ dɔgɨ tɨ, me nḛ je tɨ pətɨ kɨ təl-n lo rɔ tɨ\x + \xo 7:4 \xt Knjk 2.29\x*. \v 5 NGan *Isɨrayəl je, kɨ go ndu-kun tɨ lə *Mojɨ, e gu dɔde tɨ kadɨ adi kɨ kare me kɨ dɔgɨ tɨ me nḛ je tɨ pətɨ kɨ ɨngəi, dɨje kɨ əi gɨn kojɨ tɨ lə *Ləbi kɨ əi njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je, kɨ əi ngako̰de je wa, tadɔ əi je ka, əi gɨn ka tɨ lə Abɨrakam tɔ. \v 6 Məlsɨsədəkɨ e gɨn kojɨ tɨ lə Ləbi al, nə Abɨrakam ade nḛ kare me kɨ dɔgɨ tɨ me nḛ je pətɨ kɨ ɨngə. Adɨ Məlsɨsədəkɨ njangɨ dɔ Abɨrakam kɨ Luwə un mɨndɨne ade. \v 7 Nɨngə təkɨ rɔjetɨ, ngatɔgɨ ə a njangɨ dɔ ngon kɨ du. \v 8 Gɨn ka je lə Ləbi kɨ njé taa kɨ kare me kɨ dɔgɨ tɨ, me nḛ majɨ je tɨ ji ndəgɨ Isɨrayəl je tɨ, əi dɨje kɨ a oyi. Nə kɨ ɔjɨ dɔ Məlsɨsədəkɨ, Makɨtɨbɨ lə Luwə əl kadɨ e, ɨsɨ kəm ba. \v 9 Kɨ dɔbəy tɨ, ta kɨ kadɨ j-əl ən: dɔkagɨlo tɨ kɨ Abɨrakam adɨ kɨ kare me kɨ dɔgɨ tɨ me nḛ kɨngəne je tɨ pətɨ kɨn, Ləbi kɨ gɨn kae je əi njé taa kɨ kare me kɨ dɔgɨ tɨ me nḛ je tɨ pətɨ kɨn ka, adɨ tɔ. \v 10 Təkɨ rɔjetɨ, dɔkagɨlo tɨ kɨ Məlsɨsədəkɨ ɨngə-n Abɨrakam kɨn, oji Ləbi al ɓəy, nə ke ə, e məsɨ kane Abɨrakam tɨ ngata. \p \v 11 Me ndu-kun tɨ lə ngan Isɨrayəl je, e dɨje kɨ gɨn kojɨ tɨ lə Ləbi ə sɔbɨ kadɨ dɨje kɔti-de tə njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je. Əi njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je tə *Aro̰ be. Nə rəbɨ ra kɨlə kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare ləde to asɨ-naa bərəre al. Re e be al ə, dəw a sangɨ nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ rangɨ tə Məlsɨsədəkɨ be ɓəy al ngata. \v 12 NGa nɨngə, re rəbɨ ra kɨlə lə njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ gɨn ka tɨ lə Ləbi yətɨ nɨngə, e go tɨ kadɨ ndu-kun ka yətɨ tɔ. \v 13 Nɨngə Ɓaɓe ləje kɨ ta je kɨn ɔjɨ dɔe, e gɨn ka tɨ lə Ləbi al, nə e gɨn ka tɨ kɨ rangɨ. Nɨngə gɨn ka tɨ kɨn, dəw madɨ kɨ ra kɨlə tə nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare dɔ dɨngɨri lo tɨ goto. \v 14 Dɨje pətɨ gəri kadɨ oji Ɓaɓe ləje gɨn kojɨ tɨ lə Juda. Nɨngə kɨ ɔjɨ dɔ gɨn kojɨ kɨn, Mojɨ əl ta madɨ dɔ tɨ al, lokɨ əl ta kɨ ɔjɨ dɔ njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je. \s1 NJe kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ rangɨ kɨ tɨtɨ-naa kɨ Məlsɨsədəkɨ \p \v 15 NGɔsɨne nḛ je toi ay njay nga. NJe kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ rangɨ kɨ e gɨn kojɨ tɨ lə *Ləbi al, kɨ to tə Məlsɨsədəkɨ be re. \v 16 E təl nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ go rəbɨ kojɨ kɨ darɔ tɨ al, nə kɨ go tɔgɨ kɨsɨ kɨ dɔ taa tɨ kɨ a to ratata. \v 17 Təkɨ rɔjetɨ, makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: \q1 «Ḭ nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ ratata, \q1 Təkɨ ndɔ kɨ Məlsɨsədəkɨ ɨsɨ-n be.» \p \v 18 Be ə, kun-ndu je kɨ kəte, e kɨ bujɨ kɔ mbata tɔge goto, taa ndae ka goto tɔ. \v 19 *NDu-kun je lə *Mojɨ asi kadɨ rai adɨ dɨje asi-naa bərəre ta kəm Luwə tɨ al. NGa nɨngə nḛ kɨndə me dɔ tɨ kɨ majɨ tɔi ndu-kun je lə Mojɨ e kɨ kadɨ-je. Nɨngə kɨ takule j-asɨ kadɨ jɨ re kɨ rɔ Luwə tɨ. \v 20 Nḛ kɨ rangɨ ɓəy, nḛ je kɨn pətɨ rai nḛ kɨ takul kɨbɨ rɔ lə Luwə. Nə ndəge je tḛḛi njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ kanjɨ kun mɨndɨ lə Luwə. \v 21 Nə kɨ ɔjɨ dɔ Jəju, Luwə un mɨndɨne, lokɨ əl ə nə: \q1 «Mi Ɓaɓe ma m-yətɨ ndum al, \q1 M-un mɨndɨm m-ə nə: \q1 Ḭ nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ ratata.» \p \v 22 Be ə, kɨ rəbɨ kɨbɨ rɔ lə Luwə kɨn, jɨ tḭ meje katɨ kadɨ j-ɨngə kɨlə mɨndɨ kɨ sɨgɨ kɨ majɨ ɨtə e kɨ kəte kɨn sa̰y kɨ takul Jəju. \p \v 23 Nḛ kɨ rangɨ ɓəy, njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ gɨn kojɨ tɨ lə Ləbi ba̰yḭ-naa. Nə ke ə, yo tɔl-de taa taa adɨ lo kadɨ rai kɨlə kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨn ratata goto. \v 24 Nə Jəju e nje kɨsɨ ratata, nɨngə kɨlə kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare lie a to kɨ no̰ne tɨ tɔ. \v 25 E be ə, Jəju asɨ kadɨ kajɨ kɨ ratata dɨje kɨ njé re kɨ rɔ Luwə tɨ kɨ takule. Təkɨ rɔjetɨ, e nje koy al adɨ a əl ta kɨ Luwə kɨ dɔkagɨlo je pətɨ kɨ mbata ləde. \p \v 26 Jəju e nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo kɨ sɔbɨ kadɨ j-ɨnge. E ay njay nɨm, ra nḛ kɨ majal nja kare al nɨm, taa Luwə ɔse ngərəngɨ kadɨ njé ra majal je tɨ nɨm tɔ. Nɨngə, un-e ɨnde adɨ ɨsɨ ngərəngɨ dɔra̰ tɨ nu, dɔ nḛ je tɨ pətɨ. \v 27 Jəju to tə ndəgɨ njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je kɨ bo kam al, adɨ e nḛ kɨ ndae goto rɔe tɨ kadɨ ɨjə nḛ məsɨ kɨ ndɔ je kare kare pətɨ kɨ mba kadɨ Luwə ɨyə̰-n go majal je ləne wa nɨm, taa mba kadɨ ɨyə̰-n go majal je lə kosɨ dɨje pətɨ kɔ tɔ. Jəju ɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare nja kare ba par ə asɨ nakɨ. Adɨ e kadɨ-kare darɔe wa kɨ adɨ dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ kɨn. \v 28 Tadɔ ndu-kun lə Mojɨ ɨndə jine dɔ dɨje tɨ madɨ kɨ kɨlə rade asɨ-naa al, tə njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je kɨ bo. NGa nɨngə kun mɨndɨ lə Luwə kɨ re go ndu-kun tɨ, ɨndə jine dɔ NGone tɨ tə nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo, e kɨ asɨ-naa bərəre kɨ no̰ne tɨ. \c 8 \s1 Jəju e nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo \p \v 1 Ta kɨ bo kɨ kadɨ j-əl dɔ ta tɨ kɨn ə to kɨn: J-aw kɨ nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo, kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ, dɔ ji ko̰ lo kɨsɨ ko̰ɓe tɨ lə Luwə, kɨ tɔge e dɔ tɔgɨ je tɨ pətɨ\x + \xo 8:1 \xt Pa je 110.1\x*. \v 2 Ɨsɨ ra kɨlə kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo ləne me kəy kɨ ay njay tɨ, adɨ e me kəy kaw-naa tɨ kɨ rɔjetɨ kɨ e dɔra̰ tɨ nu. E kəy kɨ Luwə wa ə ra ɓɨ e dɨje ə rai kɨ jide al. \p \v 3 *NJé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je kɨ bo, kare kare pətɨ, kɨlə ləde e mba kadɨ adi nḛ je Luwə nɨm, rəi kɨ kadɨ-kare məsɨ je nɨm tɔ. Be tɔ ə, e go rəbe tɨ kadɨ Jəju ka, aw kɨ nḛ kadɨ adɨ kadɨ-kare tɨ tɔ. \v 4 Təkɨ rɔjetɨ, re Jəju e dɔnangɨ tɨ ne nɨngə, a e nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare al, tadɔ njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je kɨ ɨsɨ rai kɨlə kɨn kɨ go ndu-kun tɨ lə *Mojɨ, ɨsi dɔnangɨ tɨ ne ə bəlme ngata. \v 5 NJé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je ka kɨn, ɨsɨ rai kɨlə me kəy kaw-naa tɨ. Nə kəy kɨn e ndɨl kəy kɨ rɔjetɨ kɨ to dɔra̰ tɨ. Təkɨ rɔjetɨ, lokɨ Mojɨ ɨlə ngɨrə kadɨ ra kəy kɨbɨ, Luwə əl-e ə nə: «Ur mbi majɨ o-n dɔ ta kɨ m-a m-əli kam: majɨ kadɨ ɨra kəy kɨbɨ kɨn təkɨ ndɔ kɨ m-ɔjii dɔ mbal tɨ\x + \xo 8:5 \xt Tḛḛ kɨ taga 25.40\x*.» \v 6 Nə ngɔsɨne, Jəju aw kɨ kɨlə kɨ ndae e ngay ɨtə kɨlə lə njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je. Adɨ e ə, e nje ka mbo̰ lo tɨ kɨ mbata kɨlə mɨndɨ kɨ majɨ, kɨ ngɨre e kɨ kɨndə dɔ kun mɨndɨ tɨ kɨ majɨ tɔ. \s1 Luwə adɨ mɨndɨ ne mbata kɨlə mɨndɨ kɨ sɨgɨ \p \v 7 Təkɨ rɔjetɨ, re nḛ kɨ majal goto me kɨlə mɨndɨ tɨ kɨ kəte ə\x + \xo 8:7 \xt Tḛḛ kɨ taga 24.3-8\x*, Luwə a re kɨ e kɨ rangɨ kɨ ko̰ joo al. \v 8 Nə, Luwə kɔl kɨ dɨje ləne mbata majal je kɨ rai, ə nə: \q1 «Oi ndɔ je a rəi no̰o̰, \q1 Kɨ m-a m-ɨlə mɨndɨm kɨlə kɨ sɨgɨ, \q1 Kɨ dɨje kɨ Isɨrayəl tɨ nɨm, \q1 Kɨ dɨje kɨ Juda tɨ nɨm tɔ. \q1 \v 9 Kɨlə-mɨndɨ kɨn, a to tə kɨlə mɨndɨ, \q1 Kɨ ndɔ kɨ m-ɨlə kɨ kade je, \q1 NDɔ kɨ m-uwə-n jide, \q1 MBa kadɨ m-tḛḛ-n səde dɔnangɨ Ejɨpɨ tɨ kɨn al. \q1 Lo kadɨ ay dɔ njade tɨ səm me kɨlə mɨndɨ tɨ kɨn goto. \q1 Be ə, mi Ɓaɓe, m-a m-təl gɨdɨm madɨde tɔ. \q1 \v 10 Ɓaɓe ə nə: \q1 Kɨlə-mɨndɨ kɨ m-a m-ɨlə \q1 Kɨ dɨje kɨ Isɨrayəl tɨ go ndɔ je tɨ kɨn ə to kɨn: \q1 M-a m-adɨ-de nḛ gər \q1 MBa kadɨ gəri ndu-kun je ləm, \q1 M-a m-ndangɨ ndu-kun je ka kɨn dɔ ɓəngɨrəde tɨ. \q1 M-a mi Luwə ləde, \q1 Ə a əi dɨje ləm tɔ. \q1 \v 11 Dəw madɨ kare kɨ a aw \q1 NDoo dəw kɨ me ɓe tɨ ləne, \q1 Ə se ngokone kadɨ gər-m goto, \q1 Tadɔ dɨje pətɨ, \q1 Ɨlə ngɨre dɔ dɨje kɨ tɔgɨ tɨ bɨtɨ tḛḛ-n dɔ ngan je kɨ du tɨ, \q1 A gəri mi. \q1 \v 12 M-a m-ɨyə̰ go ra go tɨ al je ləde kɔ, \q1 Mem a oy dɔ majal je tɨ ləde ratata\x + \xo 8:12 \xt Jərəmi 31.31-34\x*.» \p \v 13 Lokɨ Luwə əl ta dɔ kɨlə mɨndɨ kɨ sɨgɨ tɨ nɨngə, e kɨn ɔjɨ kadɨ təl e kɨ kəte tə nḛ kɨ kɔke tɨ. Nɨngə j-əi pətɨ jɨ gəri kadɨ re nḛ to kɔkɨ nɨngə nay ngay al kadɨ a goto. \c 9 \s1 Rəbɨ kɔsɨ məkəsɨ nangɨ no̰ Luwə tɨ kɨ kəte \p \v 1 Kɨlə-mɨndɨ kɨ kəte ka, aw kɨ ndu-kun je kɨ tɔjɨ dɨje go rəbɨ kɔsɨ məkəsɨ nangɨ no̰ Luwə tɨ, ə se aw kɨ lo kaw-naa kɨ dɔnangɨ tɨ ne tɔ. \v 2 Kəy kɨbɨ kɨ gangi mee joo e kɨ ra. Me kəy tɨ kɨ dɔsa̰y, kɨ ɓari-e lo kɨ ay njay, lo kɨndə lambɨ kɨ bajie e sɨri ɨsɨ me tɨ. Taa tabɨlə kɨ mapa kadɨ-kare kɨ dɨje adi Luwə e dɔ tɨ, ɨsɨ tɨ no̰o̰ tɔ. \v 3 Nɨngə kəy kɨ ko̰ joo kɨ kɨbɨ gangɨ lo e ta tɨ, e lo kɨ ɓari-e lo kɨ ay njay ɨtə ndəgɨ lo je. \v 4 Lo kɨn tɨ ə dɨngɨri lo kɨ ra kɨ ɔr e tɨ. Nɨngə dɔ dɨngɨri tɨ ka kɨn ə, yɨbɨ kɨ ba̰yḛ ətɨ mbḭ e kɨ kɨlə por dɔ tɨ. Me lo tɨ kɨ ko̰ joo tɨ ka kɨn tɔ ə, sandukɨ kɨlə mɨndɨ kɨ gɨde e kɨ ra kɨ ɔr e tɨ. Me sandukɨ tɨ ka kɨn ə, ku madɨ kɨ man rosɨ mee e səm tɨ. Ku ka kɨn gɨde e kɨ ra kɨ ɔr tɔ. Ɓəy taa, me sandukɨ tɨ ka kɨn ka, kagɨ tɔsɨ lə Aro̰ kɨ ɨbə mbine e me tɨ tɔ. Ɓəy taa, me sandukɨ tɨ wa kɨ kare kɨn ə, mbal je kɨ ndangi ta je kɨ ɔjɨ dɔ kɨlə mɨndɨ tɨ e me tɨ tɔ. \v 5 Dɔ sandukɨ tɨ ka kɨn ə, tɔli kagɨ je joo kɨ toi tə *Malayka je kɨ ɓari-de nə serubḛ je, kɨ awi kɨ kɔsɨ-gon ngay ɨndəi-de dɔ tɨ. Malayka je ka kɨn naji bagɨde dɔ lo kadɨ-kare məsɨ tɨ kɨ ɔjɨ go kɨyə̰ go majal je lə dɨje kɔ. Nə ke ə, e dɔkagɨlo kɨ kadɨ dəw ɔr-n gɨn ta je kɨn pətɨ al ɓəy. \fig Lambɨ kɨ bajie e sɨri|src="hk00264c.tif" size="col" loc="HEB 9.2" copy="Horace Knowles" ref="9.2" \fig* \p \v 6 Kəy kɨbɨ ka kɨn e kɨ gangi lo joo. *NJé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je uri me kəy tɨ kɨ dɔsa̰y kɨ ndɔ je kare kare pətɨ mba ra kɨlə ləde\x + \xo 9:6 \xt Kɔr Isɨrayəl je 18.2-6\x*. \v 7 Nə me kəy tɨ kɨ ko̰ joo, nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo kɨ karne ba par ə, a ur tɨ nja kare me ɓal tɨ kare. Lo kɨn tɨ ə a re kɨ məsɨ da mba kadɨ adɨ Luwə kadɨ-kare tɨ kadɨ ɨyə̰-n go majal je lə nje kɨjə nḛ məsɨ kare kɨ bo wa kɨn kɔ nɨm, taa ya̰ ndəgɨ kosɨ dɨje kɨ rai kɨ go me ndɨgɨ tɨ ləde al nɨm tɔ\x + \xo 9:7 \xt Ləbətɨkɨ 16.2-34\x*. \v 8 NDɨl kɨ ay njay ndo-je kɨ takul nḛ je kɨn kadɨ dɔkagɨlo je pətɨ kɨ me kəy kɨ dɔsa̰y kɨn to nɨngə, ta rəbɨ kur me lo tɨ kɨ ay njay njay ɨtə made je kɨn e kɨ tḛḛ al ɓəy. \v 9 Nḛ kɔjɨ je kɨn əi ndɨl nḛ je kɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone. Kɔr me nə: kadɨ-kare je kɨ nḛ məsɨ je kɨ j-ɨsɨ j-adi Luwə kɨn asi kadɨ rai adɨ me dəw kɨ nje ra kɨlə kadɨ Luwə kɨn asɨ-naa bərəre al. \v 10 Təkɨ rɔjetɨ, nḛ je kɨn əi ndu-kun je kɨ ɔjɨ dɔ nḛ kuso ə se nḛ ka̰y kɨ kujɨ nḛ ra je kɨ ɔjɨ dɔ kay rɔ kɨ man par. Nḛ je kɨn əi kujɨ nḛ ra lə dɨje kɨ dɔnangɨ tɨ ne. NDade to kɨ mbata dɔkagɨlo kɨ ndə̰y be par, bɨtɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ Luwə a ɨndə-n gɨn ndu-kun je kɨ sɨgɨ. \fig Sandukɨ kɨlə mɨndɨ|src="co00887c.TIF" size="col" loc="HEB 9.4" copy="Graham Wade" ref="9.4" \fig* \s1 Kɨrɨsɨ adɨ rɔne kadɨ-kare tɨ \p \v 11 Nə Kɨrɨsɨ re tə nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo mba kadɨ adɨ-je nḛ majɨ je kɨ toi ne ngata. Kɨrɨsɨ ur me kəy kɨbɨ tɨ kɨ bo ngay nɨm, asɨ-naa bərəre nɨm tɔ. E kəy kɨbɨ kɨ dɨje ə rai kɨ jide al nɨm, taa e kəy kɨ goto dɔnangɨ tɨ ne nɨm tɔ. \v 12 Kɨrɨsɨ ur me kəy tɨ kɨ ay njay njay ɨtə made je ka kɨn nja kare ba par. Ur me kəy tɨ ka kɨn kɨ məsɨ bal bɨyə̰ ə se kɨ məsɨ ngan mangɨ je al, nə kɨ məsɨne wa. E kɨ rəbɨ kɨn ə, Kɨrɨsɨ gangɨ-n dɔje nja kare ba par ratata dɔ majal je tɨ. \v 13 Təkɨ rɔjetɨ, kɨ go nḛ jibəl ɓe tɨ, dɨje a tɔli bal bɨyə̰ je kɨ ngan mangɨ je, ə a sɨkəi məsɨde je kɨ bu ngon ko̰ mangɨ kɨ kɨlə por dɔ tɨ dɔ dɨje tɨ kɨ rai majal\x + \xo 9:13 \xt Ləbətɨkɨ 16.14-16; Kɔr Isɨrayəl je 19.9-17\x*. Rai nḛ je kɨn be mba kadɨ dɨje ka kɨn təli kɨ kay njay gogɨ kɨ go nḛ jibəl ɓe tɨ. \v 14 Re nḛ kɨn e kɨ rɔjetɨ kadɨ məsɨ da je awi kɨ tɔgɨ nɨngə, məsɨ Kɨrɨsɨ, tɔge a ɨtə məsɨ da je sa̰y ngay ɓəy. Nə Kɨrɨsɨ wa un rɔne adɨ Luwə tə nḛ kadɨ-kare kɨ ay njay kɨ tɔgɨ lə NDɨl kɨ nje kɨsɨ ratata. Məse ka kɨn a togɨ nga̰meje adɨ ay njay mba kadɨ jɨ ra nḛ je kɨ majal kɨ a aw səje koy tɨ al. NGata nɨngə, j-a j-asɨ kadɨ j-a ra kɨlə j-adɨ Luwə kɨ nje kɨsɨ kəm ba. \s1 Kɨlə-mɨndɨ kɨ sɨgɨ me məsɨ tɨ \p \v 15 Be ə, Kɨrɨsɨ e nje ka mbo̰ dɨje tɨ kɨ Luwə kɨ rəbɨ kɨlə mɨndɨ kɨ sɨgɨ. MBa kadɨ njé je kɨ Luwə ɓar-de ɨngəi nḛ nduwə kɨ a to ratata kɨ Luwə un-n mɨndɨne adɨ-de. Nḛ kɨn a ra nḛ, tadɔ Kɨrɨsɨ oy nɨngə məse taa dɨje ɨlə-de taa ta nḛ je tɨ kɨ majal kɨ ɨsɨ rai nḛ dɔkagɨlo tɨ kɨ əi gɨn tɔgɨ tɨ lə kɨlə mɨndɨ kɨ kəte. \p \v 16 J-ɨngə kadɨ re dəw ra makɨtɨbɨ kɨlə mɨndɨ kɨ ɔjɨ dɔ ləbɨ nḛ nduwə tone tɨ nɨngə, majɨ kadɨ dəwe ka kɨn a oy ɓəy taa, noje je a ləbi-naa nḛ nduwə. \v 17 Təkɨ rɔjetɨ, re dəw e kɨ dɔ ne taa ɓəy ɓa, nda makɨtɨbɨ kɨlə mɨndɨ kɨ ɔjɨ dɔ nḛ nduwə goto. Lokɨ dəwe ka kɨn oy ngata nɨngə ndae to. \v 18 Be tɔ ə, kɨlə mɨndɨ kɨ kəte ka, lo kadɨ aw kɨ tɔgɨ ra kɨlə kəte goto no̰ məsɨ tɨ kɨ a̰y. \v 19 Lokɨ *Mojɨ ɔr me ndu-kun je pətɨ təkɨ ndangɨ-n me makɨtɨbɨ je tɨ kɨ mi no̰ kosɨ *Isɨrayəl je tɨ pətɨ nɨngə, un məsɨ ngan mangɨ je kɨ məsɨ bal batɨ je kɨ pote-de kɨ man jine tɨ. Nɨngə un baji kagɨ madɨ kɨ ul njukɨ kɨ ətɨ majɨ ngay kɨ ɓari-e nə ijopɨ. Baji kagɨ ka kɨn e kɨ ɓɨr gɨne kɨ kɨbɨ kɨ rai kɨ bəl batɨ je adɨ sɔl lɔm lɔm ə kər njɨr njɨr tɔ. Nɨngə kagɨ ka kɨn ə, ɨlə me məsɨ tɨ ɓa sɨkə dɔ makɨtɨbɨ je tɨ kɨ ndangi ndu-kun je me tɨ nɨm taa dɔ kosɨ dɨje tɨ nɨm tɔ. \v 20 Dɔkagɨlo sɨkə məsɨ tɨ, Mojɨ ə nə: «E kɨn e məsɨ kɨlə mɨndɨ kɨ Luwə un ndune dɔ tɨ adɨ səsi, kadɨ ɨtəli rɔsi go tɨ\x + \xo 9:20 \xt 19-20: Tḛḛ kɨ taga 24.3-8\x*.» \v 21 Be tɔ ə, sɨkə-n məsɨ ka kɨn dɔ kəy kɨbɨ tɨ kɨ dɔ nḛ ra kɨlə je tɨ pətɨ kɨ me tɨ tɔ. \v 22 Təkɨ rɔjetɨ, kɨ go ndu-kun tɨ, nḛ je ngay a təli kɨ kay njay kɨ takul məsɨ par. Nɨngə kɨ kanjɨ məsɨ kɨ sɨkə, kɨyə̰ go majal je a goto tɔ. \s1 Kun rɔ kadɨ lə Kɨrɨsɨ ɔr majal je kɔ \p \v 23 Nḛ je kɨ tɨti-naa kɨ nḛ je kɨ rɔjetɨ kɨ dɔra̰ tɨ pətɨ sɔbɨ kadɨ e kɨ təl-de kɨ kay njay tɨ kɨ rəbɨ kɨn. Nɨngə kɨ ɔjɨ dɔ nḛ je kɨ rɔjetɨ kɨ me dɔra̰ tɨ wa ka, gei nḛ kadɨ-kare məsɨ kɨ majɨ ɨtə məsɨ da je sa̰y. \v 24 Təkɨ rɔjetɨ, Kɨrɨsɨ ur me kəy kɨbɨ tɨ kɨ dɨje rai kɨ jide kɨ e ndɨl e kɨ rɔjetɨ kɨ me dɔra̰ tɨ kɨn al. Nə e aw me dɔra̰ tɨ, ɔjɨ rɔne ta kəm Luwə tɨ, ɨsɨ əl sie ta kɨ mbata ləje. \v 25 Jəju aw me dɔra̰ tɨ mba kadɨ adɨ rɔne kadɨ-kare tɨ Luwə nja ba̰y ba̰y al. Nə nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo ur me kəy tɨ kɨ ay njay ɨtə made je ka kɨn kɨ ɓal je kare kare pətɨ, kɨ məsɨ da je. \v 26 Re e be al ə, Kɨrɨsɨ a ɨngə ko̰ nja ba̰y ba̰y lo kɨlə ngɨrə dɔra̰ kɨ dɔnangɨ tɨ nu. Nə təkɨ rɔjetɨ, Kɨrɨsɨ re nja kare ba dɔkagɨlo kɨ dɔbəy tɨ, mba kadɨ bɔr majal kɔ, kɨ takul darɔe kɨ un adɨ Luwə nḛ məsɨ tɨ. \v 27 Nɨngə e kɨ kɨndə dɔ dana kəte, kadɨ dəw kɨ ra ra a oy nja kare par, nɨngə go koye tɨ, Luwə a gangɨ ta dɔe tɨ. \v 28 Be tɔ ə, Kɨrɨsɨ adɨ rɔne nja kare ba par, mba kadɨ bɔr majal lə kosɨ dɨje. Nɨngə a ɔjɨ rɔne kɨ ko̰ joo ɓəy, nə ke ə, e kɨ mba bɔr majal al ngata, nə kɨ mba kadɨ ajɨ njé je kɨ ɨsɨ ngɨnəi ndɔ təl-e. \c 10 \s1 Kɨrɨsɨ adɨ rɔne kadɨ-kare tɨ nja kare ba par \p \v 1 *NDu-kun je lə *Mojɨ əi ndɨl nḛ je kɨ rɔjetɨ kɨ a rəi, ɓɨ əi darɔ nḛ je wa al. Be ə, lo kadɨ ayi dɨje kɨ ɨsɨ rəi rɔ Luwə tɨ njay goto. Re ɨjəi nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ ɓal je kare kare pətɨ ka loe goto. \v 2 Re e be al ə, njé je kɨ ɨsɨ ɨjəi nḛ məsɨ kadɨ-kare adi Luwə kɨn, Luwə a ɨyə̰ go majal je ləde kɔ pətɨ nja kare ba par. Lo kadɨ mede a ole dɔ majal je tɨ ləde gogɨ ɓəy a goto. Nɨngə gɨn kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare ka, a gangɨ tɔ. \v 3 Nə təkɨ rɔjetɨ, kɨ rəbɨ kɨjə nḛ məsɨ wa kɨn ə, me dɨje ole-n dɔ majal je tɨ ləde ɓal je kare kare pətɨ. \v 4 Tadɔ məsɨ ngan mangɨ je kɨ məsɨ bal bɨyə̰ je asɨ kadɨ bɔr majal je kɔ al. \p \v 5 E be ə, lokɨ Kɨrɨsɨ ɨsɨ re me dɔnangɨ tɨ, əl Luwə ə nə: \q1 «Ɨge nḛ məsɨ al nɨm, kadɨ-kare al nɨm tɔ, \q1 Nə ɨbə darɔm. \q1 \v 6 Ɨra rɔnəl dɔ da je tɨ kɨ kɨlə por dɔ tɨ dɔ dɨngɨri tɨ al nɨm, \q1 Taa nḛ məsɨ mbata bɔr majal je ka nəl-i al nɨm tɔ. \q1 \v 7 Nɨngə m-əli m-ə nə: \q1 Mi ne, m-re dɔnangɨ tɨ kadɨ m-ra ndɨgɨ ləi, \q1 Təkɨ ndangi me makɨtɨbɨ tɨ kɨ kay njay ɔjɨ-n dɔm\x + \xo 10:7 \xt 5-7: Pa je 40.7-9\x*.» \p \v 8 Ta kɨ dɔsa̰y kɨ Kɨrɨsɨ əl ə to kɨn: «Ɨge nḛ məsɨ al nɨm, kadɨ-kare al nɨm, da je kɨ kɨlə por dɔ tɨ dɔ dɨngɨri lo tɨ al nɨm, taa nḛ məsɨ mbata bɔr majal je al nɨm tɔ». NGa ke ə, nḛ məsɨ je kɨn pətɨ, e kɨ rade kɨ go ta je tɨ kɨ e kɨ ndangɨ kɨ go ndu-kun tɨ. \v 9 Kɨrɨsɨ təl əl ɓəy ə nə: «O, m-re dɔnangɨ tɨ mba kadɨ m-ra go ndɨgɨ ləi». Kɨrɨsɨ bujɨ nḛ məsɨ je kɨ kəte, ə un rɔne tə nḛ məsɨ kɨ sɨgɨ ɨndə to tɨ. \v 10 Jəju Kɨrɨsɨ ra nḛ kɨ Luwə ndɨgɨ. Be ə, adɨ rɔne kadɨ-kare tɨ, nja kare ba par, mba kadɨ taa-je ɨlə-je taa dɔ majal tɨ. \p \v 11 Nɨngə njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je kare kare pətɨ, awi kɨ njade taa, ndɔ je kare kare pətɨ mba ra kɨlə ləde no̰ Luwə tɨ. Adi kadɨ-kare nḛ məsɨ kɨ kare wa kɨn kɨ dɔkagɨlo je pətɨ. Nə nḛ məsɨ kɨn asɨ bɔr majal je lə dɨje al ratata\x + \xo 10:11 \xt Tḛḛ kɨ taga 29.38\x*. \v 12 Nə Kɨrɨsɨ, adɨ rɔne kadɨ-kare tɨ nja kare ba par mbata bɔr majal je, ə aw ɨsɨ dɔ ji ko̰ Luwə tɨ kɨ no̰ne tɨ. \v 13 NGɔsɨne kɨ ɨsɨ dɔ ji ko̰ Luwə tɨ, ɨsɨ ngəm kadɨ Luwə ɨlə njé ba̰ je lie gɨn njae tɨ tə kɨmbər kɨndə nja be. \v 14 Be ə, kɨ kul nḛ məsɨ kɨ kare wa kɨn, təlɨ-n dɨje kɨ ay-de dɔ majal tɨ kɨ kasɨ-naa bərəre tɨ ratata. \p \v 15 NDɨl kɨ ay njay ka ma naje ay njay tɔ, nɨngə ta kɨ dɔsa̰y kɨ əl ə to kɨn: \q1 \v 16 «Ɓaɓe ə nə: \q1 Kɨlə-mɨndɨ kɨ ma m-ɨlə səde, \q1 Go ndɔ je tɨ kɨn ə to kɨn: \q1 M-a m-ɨndə ndu-kun je ləm dɔ ɓəngɨrəde tɨ, \q1 M-a m-ndangɨ-de mede tɨ, me mər ta je tɨ ləde.» \p \v 17 Nɨngə təl əl ɓəy ə nə: \p «M-a m-adɨ mem ole dɔ majal je tɨ ləde al nɨm, taa dɔ kɨlə rade je tɨ kɨ go rəbe tɨ al al nɨm tɔ\x + \xo 10:17 \xt Jərəmi 31.33-34\x*.» \v 18 NGa nɨngə lokɨ majal je e kɨ kɨyə̰ go kɔ, nda nḛ məsɨ kɨ kadɨ dəw a ra ɓəy taa a bɔr-n majal goto. \s1 Jɨ rəi ɓasi kɨ rɔ Luwə tɨ \p \v 19 Be ə, ngakom je, jɨ gər kadɨ ta rəbɨ e kɨ tḛḛ no̰je tɨ kadɨ j-ur lo kɨ ay njay njay ɨtə made je kɨ takul məsɨ Jəju Kɨrɨsɨ kɨ a̰y. \v 20 Tḛḛ ta rəbɨ kɨ sɨgɨ kɨ a to ratata kɨ takul kɨbɨ gangɨ lo kɨ ɨndə gangɨ, adɨ e darɔe wa kɨ adɨ nḛ məsɨ tɨ dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ. \v 21 J-aw kɨ nje kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare kɨ bo kɨ e kɨ kɨnde dɔ kəy tɨ lə Luwə. \v 22 Adɨ jɨ rəi ɓasi kɨ rɔ Luwə tɨ kɨ me kɨ rɔjetɨ, kɨ kadɨ-me, kɨ ɓadɨ al, kɨ me kɨ ay kɨ uwə-je kɨ ta al, kɨ rɔ kɨ togɨ kɨ man kɨ ay njay. \v 23 Adɨ j-ai dɔ nḛ kɨndə me dɔ tɨ kɨ j-ɨsɨ j-ɨləi mbḛ kɨn nga̰, tadɔ nḛ je kɨ Luwə un mɨndɨne kadɨ n-a ra n-adɨ-je, a ra təkɨ rɔjetɨ. \v 24 Adɨ j-ɨndəi kəm je go-naa tɨ yo je kɨ ne je, kɨ go rəbɨ kɨlə dɨngəm me naa tɨ mba kadɨ jɨ ndɨgi-naa nɨm, jɨ rai nḛ je kɨ majɨ nɨm tɔ. \v 25 Adɨ j-ɨyə̰i ta re lo kaw-naa je tɨ ləje təkɨ njé kɨ na̰ je ɨsɨ rai be kɨn al. Nə adɨ j-ɨləi dɨngəm me naa tɨ yo je kɨ ne je, tadɔ təkɨ oy, ndɔ re lə Ɓaɓe e ɓasi. \p \v 26 Jɨ gər ta kɨ rɔjetɨ ə bəlme. Nɨngə, go gər ta kɨ rɔjetɨ kɨn ə, jɨ ra majal kɨ go me ndɨgɨ tɨ ləje ə, kadɨ-kare məsɨ kɨ rangɨ kɨ a bɔr majal je ləje goto ngata. \v 27 Nḛ kare ba kɨ nay kɨ mbata ləje, e ngəm kɨ rɔ dadɨ par par ta kɨ gangɨ lə Luwə kɨ por kɨ ətɨ ɓəl kɨ a o̰ njé mbate je. \v 28 Re dəw madɨ mbatɨ kadɨ təl rɔne go ndu-kun je tɨ kɨ *Mojɨ ndangɨ ə, a ɨngə yo kɨ kanjɨ koo kəm-to-ndoo, re dɨje joo ə se mɨtə mai najɨ dɔ mbatɨ təl rɔ go ndu-kun je tɨ lie kɨn. \v 29 Təkɨ rɔjetɨ, dəw kɨ kɨdɨ NGon lə Luwə ə, a ɨngə kɨndə kɔjɨ kɨ nga̰ ngay ɓəy. Nḛ kɨ ra kɨn ɔjɨ kadɨ ɨlə kojɨ dɔ məsɨ kɨlə mɨndɨ kɨ taa-e ɨle taa dɔ majal tɨ kɨn al. Tajɨ NDɨl kɨ ay njay kɨ ra-je adɨ jɨ gər me-majɨ lə Luwə. \v 30 Təkɨ rɔjetɨ, jɨ gər Luwə kɨ ə nə: \q1 «Mi ə, mi nje dal ba̰ nɨm, taa nje kadɨ nḛ dəw kɨ ra ra kɨ go kɨlə rae tɨ nɨm tɔ! \p «Taa ɨlə dɔ tɨ ɓəy ə nə: \q1 Ɓaɓe a gangɨ ta dɔ dɨje tɨ ləne\x + \xo 10:30 \xt Dətərənom 32.35\x*.» \p \v 31 E nḛ kɨ ətɨ ɓəl ngay kadɨ dəw osɨ me ta kɨ gangɨ tɨ kɨ nga̰ lə Luwə kɨ nje koy al. \p \v 32 Adi mesi ole dɔ nḛ tɨ kɨ ra nḛ kəte, dɔkagɨlo tɨ kɨ ɨngəi lo kunjɨ lə Luwə. Kalangɨ ba go tɨ par ə, ɨngəi ko̰ ngay, nə ke ə uwəi tɔgɨsi ba ta rɔ tɨ kɨ bo kɨn. \v 33 NJé kɨ na̰ je dansi tɨ, dɨje taji-de je adi-de ko̰ je ta kəm kosɨ dɨje tɨ. Nɨngə njé kɨ nungɨ əi ɓasi mba kadɨ ɔsi gɨn njé je kɨ ɨsɨ ɨngəi ko ko̰ je kɨn. \v 34 Təkɨ rɔjetɨ, ɨngəi ko̰ kɨ njé je kɨ əi kəy dangay tɨ. Taa ndɨgi kɨ rɔnəl mba kadɨ dɨje taai nḛ majɨ je ləsi dɔ gu tɨ, tadɔ ɨgəri kadɨ awi kɨ nḛ je kɨ Luwə un mɨndɨne kadɨ n-a n-adɨ səsi, kɨ nḛ je kɨ ndade ɨtə nḛ majɨ je ləsi, taa a toi ratata tɔ. \v 35 Otɨ kadɨ ɨyə̰i ta kadɨ-me ləsi, tadɔ kɨ go rəbɨ kadɨ-me kɨn, a ɨngəi nḛ kɨgə go ji kɨ bo ngay. \v 36 Majɨ kadɨ ɨnayḭ kɨ lo kuwə tɔgɨ ba tɨ, mba kadɨ ɨrai nḛ kɨ Luwə ndɨgɨ ə ɨngəi nḛ kɨ un-n mɨndɨne mba kadɨ n-a ra. \q1 \v 37 Təkɨ rɔjetɨ, makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: \q1 «Me dɔkagɨlo kɨ gɔjɨ ngay tɨ, nay ngay al nga, \q1 NJe re a re təkɨ rɔjetɨ, a ɔr ndɔ aw-n kəte al. \q1 \v 38 Nɨngə, Luwə ə nə, dəw kɨ nje ra nḛ kɨ dana ta kəmne tɨ, \q1 A ɨsɨ kɨ dɔne taa kɨ takul kadɨ-me. \q1 Nə re təl gogɨ me majal tɨ ə, rɔm a nəl-m sie al\x + \xo 10:38 \xt Abakukɨ 2.3-4\x*.» \p \v 39 Nə je, je dan dɨje tɨ kɨ njé təl gogɨ kɨ mba tḭ ta rɔde al. Nə je mbo̰ njé je tɨ kɨ adi mede, ə əi dɔ rəbɨ kajɨ tɨ kɨn. \c 11 \s1 Ta dɔ kadɨ-me tɨ lə kaje Isɨrayəl je \p \v 1 Tadɔ kadɨ-me Luwə, e kaw kɨ ɓadɨ al dɔ nḛ kɨndə me dɔ tɨ, taa e tḭḭ me katɨ dɔ nḛ kɨ rɔjetɨ kɨ dəw oo kɨ kəmne al tɔ. \v 2 E kɨ takul kadɨ-me ləde ə, ngatɔgɨ je kɨ kəte, me Luwə nəl-e dɔde tɨ. \p \v 3 Kɨ takul kadɨ-me ə, jɨ gər-n kadɨ dɔra̰ kɨ dɔnangɨ kɨ nḛ je kɨ me tɨ, Luwə rade kɨ ta kɨ tane tɨ. Be ə, Luwə ra nḛ je kɨ j-o-de, kɨ takul nḛ je kɨ j-o-de al. \v 4 Kɨ takul kadɨ-me ə, Abəl adɨ-n kadɨ-kare Luwə. Kadɨ kare lie majɨ ɨtə ya̰ Ka̰y. Kɨ takul kadɨ-me lə Abəl ə, Luwə ndɨgɨ-n kadɨ-kare je lie, ə ma najɨ lie kadɨ e dəw kɨ nje ra nḛ kɨ dana. Təkɨ rɔjetɨ Abəl oy wa, nə kɨ takul kadɨ-me lie, nḛ je kɨ ra ɨsɨ əli-je ta bɨtɨ ɓone\x + \xo 11:4 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 4.3-10\x*. \p \v 5 Kɨ takul kadɨ-me ə Luwə un-n Enokɨ kɨ rɔne tɨ kɨ kanjɨ kadɨ oy. Lo kadɨ dəw ɨnge goto, tadɔ Luwə un-e aw sie rɔne tɨ dɔra̰ tɨ nu. Makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: «Kəte ɓəy taa kadɨ Luwə un-e aw sie dɔra̰ tɨ, Enokɨ nəl Luwə\x + \xo 11:5 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 5.24\x*.» \v 6 Dəw kɨ a nəl Luwə kɨ kanjɨ kadɨ-me goto. Nɨngə dəw kɨ ɨsɨ re ɓasi kɨ rɔ Luwə tɨ, kadɨ gər mene tɨ majɨ təkɨ Luwə ɨsɨ no̰ təkɨ rɔjetɨ nɨm, taa ɨsɨ ɨgə go ji njé je kɨ ɨsɨ sangi-e nɨm tɔ. \p \v 7 Kɨ takul kadɨ-me lə Nuwe ə, Luwə ndɔr-n mbie dɔ nḛ je tɨ kɨ a rai nḛ, kɨ dɨje ooi kɨ kəmde al ɓəy. Nuwe mbatɨ ta kɔjɨ lə Luwə al, adɨ ra bato mba kadɨ ajɨ-n rɔne nɨm, ajɨ-n gɨn dɨje kɨ me kəy tɨ ləne nɨm. Kɨ go rəbɨ təl rɔ go ta tɨ lə Nuwe kɨn ə, ndɔl re-n dɔ dɨje tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ. Nɨngə kɨ takul kadɨ-me lie ə, Luwə tɨde-n dəw tɨ kɨ nje ra nḛ kɨ dana\x + \xo 11:7 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 6.13-22\x*. \p \v 8 Kɨ takul kadɨ-me lə *Abɨrakam ə, lokɨ Luwə ɓar-e nɨngə, ndɨgɨ tae tɨ. Abɨrakam ndɨgɨ ta ɓar tɨ lə Luwə ə ḭ taa osɨ dɔ rəbɨ tɨ ə aw me ɓe tɨ kɨ gər nja kare al, kɨ un ndune kadɨ n-a n-ade nḛ nduwə tɨ. \v 9 Kɨ takul kadɨ-me ə, ḭ aw ɨsɨ-n tə ɓe dɔnangɨ tɨ kɨ Luwə un ndune kadɨ n-a n-ade. Abɨrakam aw ɨsɨ gɨn kəy kɨbɨ tɨ naa tɨ kɨ *Isakɨ əi kɨ *Jakobɨ. Əi je ka, əi njé kɨngə nḛ nduwə wa kɨ kare kɨ Luwə un-n ndune adɨ Abɨrakam kɨn tɔ\x + \xo 11:9 \xt 8-9: Kɨlə ngɨrə nḛ je 12.1-5; 23.4; 35.12, 27\x*. \v 10 Abɨrakam ngəm kadɨ n-ɨsɨ me ɓe bo tɨ kɨ ngɨre nga̰ majɨ, kɨ Luwə wa mər ta dɔ rəbɨ ra-e tɨ kəte ɓəy taa, ɨndə ɓe bo ka kɨn kɨ darɔne wa tɔ. \p \v 11 Kɨ takul kadɨ-me lə Sara kɨ e kujɨ dəne tɔ ə, dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓɨgə yɨpɨ ə bəlme ka, Luwə ade tɔgɨ ade ojɨ ngon, tadɔ ɓadɨ al kadɨ Luwə a ra nḛ kɨ un-n mɨndɨne kadɨ na ra. \v 12 E be ə, kɨ takul dəw kɨ kare wa kɨ ɓɨgə yɨpɨ adɨ ndɔe nay ngay al dɔnangɨ tɨ wa kɨn ə, gɨn kojɨ kɨ ba̰yḭ-naa tə mee je kɨ dɔra̰ tɨ ə se yangɨra kɨ ta ba tɨ kɨ dum tɨdə kɔrde, tḛḛi tɨ. \p \v 13 Dɨje pətɨ kɨ adi mede Luwə ka kɨn oyi kɨ kanjɨ kadɨ ɨngəi nḛ majɨ je kɨ Luwə un-n ndune kadɨ n-a n-adɨ-de ka kɨn. Nə ke ə, ooi nḛ je kɨ ndɔ kɨ a rai nḛ nɨm, rai rɔnəl dɔ tɨ ngay nɨm tɔ. Nɨngə gəri majɨ kadɨ n-əi mba je kɨ njé njɨyə mba dɔnangɨ tɨ ne. \v 14 NJé ɓar rɔde mba je kɨ njé njiyə mba je dɔnangɨ tɨ kɨn, ɔji kɨ taga ay njay kadɨ ɨsɨ sangi ɓe kɨ sɔbɨ dɔde təkɨ rɔjetɨ. \v 15 Gɨri ta dɔ ɓe tɨ kɨ tḛḛi me tɨ kɨn al, tadɔ re gɨri dɔ tɨ ə, nḛ kɨ a ɔgɨ-de kadɨ təli awi me tɨ gogɨ goto. \v 16 Təkɨ rɔjetɨ, ɨsɨ sangi ɓe kɨ sɔbɨ dɔde kɨ majɨ ɨtə ɓe kɨ tḛḛi me tɨ, adɨ e ɓe kɨ dɔra̰ tɨ. E be ə, rɔ Luwə sɔl-e al kadɨ ɓari-e Luwə ləde, be ə, ɨndə dɔ ɓe bo madɨ dana kɨ mbata ləde. \p \v 17 Kɨ takul kadɨ-me lə Abɨrakam ə, Luwə ge kadɨ n-a n-oo nḛ kɨ Abɨrakam a ra, adɨ dəje kadɨ adɨ Isakɨ nḛ məsɨ tɨ. Be ə, Abɨrakam e ɓasi kadɨ adɨ ngonne kɨ kare ba wa kɨn. Nḛ je kɨn rai nḛ go kun tɨ kɨ Luwə un-n mɨndɨne ade-n kɨn\x + \xo 11:17 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 22.1-14\x*. \v 18 Təkɨ rɔjetɨ Luwə əl-e ə nə: \q1 «E kɨ takul Isakɨ ə, a ɨngə-n gɨn kojɨ ləi kɨ m-un mɨndɨm madi\x + \xo 11:18 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 21.12\x*.» \p \v 19 Abɨrakam əl təkɨ Luwə asɨ nakɨ kadɨ a ndəl Isakɨ lo koy tɨ. E be ə, Luwə təl kɨ ngone ade, tə nḛ kɨ Isakɨ oy ə ndəl lo koy tɨ be. \p \v 20 Kɨ takul kadɨ-me ə, Isakɨ tɔrɨ-n ndune dɔ Jakobɨ tɨ əi kɨ Esuwa ɔjɨ dɔ ji kɨsɨde kɨ lo ti tɨ. \v 21 Kɨ takul kadɨ-me ə, Jakobɨ, lokɨ e ɓasi kadɨ oy, tɔr ndune dɔ ngan je tɨ lə Jɨsəpɨ kare kare pətɨ. Ɨndə tɔgɨne dɔ kagɨ tɔsɨ tɨ ləne, ɔsɨ-n məkəsɨne nangɨ no̰ Luwə tɨ. \v 22 Kɨ takul kadɨ-me ə, lokɨ Jɨsəpɨ e ɓasi kadɨ oy, əl ta dɔ tḛḛ tɨ kɨ ngan *Isɨrayəl je a tḛḛi dɔnangɨ Ejɨpɨ tɨ kɔ. Nɨngə adɨ ngan Isɨrayəl je ndu je kɨ ɔjɨ dɔ sɨngə nɨnne\x + \xo 11:22 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 50.24-25; Tḛḛ kɨ taga 13.19\x*. \p \v 23 Kɨ takul kadɨ-me lə nje kojɨ *Mojɨ je ə, ɓɔyɔi-e-n nay mɨtə go ndɔ koje tɨ. NJe koje je ooi kadɨ ngon ka kɨn kurə ngay. Be ə, ɓəli mbatɨ ra go ndu-kun tɨ lə ngar al. \v 24 Kɨ takul kadɨ-me lə Mojɨ ə, lokɨ tɔgɨ gangɨ nga nɨngə, mbatɨ kadɨ dɨje gəri-e tə ngon kojɨ Parawo̰ kɨ dəne. \v 25 Mojɨ oo majɨ ngay ta kəmne tɨ kadɨ n-ɨngə ko̰ naa tɨ kɨ dɨje lə Luwə, ɨtə kadɨ n-ɨsɨ me-majɨ tɨ dan majal kɨ ra tɨ, mbata ngon dɔkagɨlo kɨ ndə̰y be. \v 26 Mojɨ oo kadɨ dɨje kɨdi-e tə Kɨrɨsɨ be, e nḛ kɨ ndae to tɨ ngay ɨtə nḛ majɨ je kɨ Ejɨpɨ tɨ, tadɔ ur kəmne dɔ nḛ kɨgə go ji je tɨ kɨ a ɨngə me ndɔ je tɨ kɨ a re. \v 27 Kɨ takul kadɨ-me ə, Mojɨ ɔtɨ-n me ɓe tɨ kɨ Ejɨpɨ tɨ kɔ, kɨ kanjɨ kadɨ ɓəl wongɨ lə ngar. Nɨngə kəme e kəte dɔ rəbɨ tɨ ləne tə nḛ kɨ oo Luwə kɨ dum koo kɨ kəm kɨn, kɨ kəmne be. \v 28 Kɨ takul kadɨ-me Luwə ə, Mojɨ ɨndə-n ndɔ kɨ a ɓari-e nə Pakɨ, ə adɨ Isɨrayəl je sɨkəi məsɨ ta kəy je tɨ ləde, mba kadɨ malayka kɨ nje tujɨ ngan dər je kɨ Ejɨpɨ tɨ, tujɨ ngan dər je lə Isɨrayəl je al. \p \v 29 Kɨ takul kadɨ-me lə Isɨrayəl je ə, gangi ba kasɨ tə dɔnangɨ kɨ tutɨ kurɨm be. Ɓa, lokɨ dɨje kɨ Ejɨpɨ tɨ nai kadɨ n-ɨrai tə Isɨrayəl je be nɨngə, man ba ka kɨn, tɨbɨ dɔde pɨnɨm. \v 30 Kɨ takul kadɨ-me lə Isɨrayəl je ə, lokɨ njɨyəi gugi dɔ ndogɨ bɔr kɨ dɔ ɓe bo Jəriko tɨ ndɔ sɨri nɨngə, ndogɨ bɔr ka kɨn budɨ nangɨ mur mur. \v 31 Kɨ takul kadɨ-me ə, Rakabɨ kɨ e kaya dəne ɨngə yo təkɨ njé kɔsɨ ta Luwə ɨngəi kɨn, al, tadɔ uwə njé kɨndə manjɨ ɓe je kɨ rɔne tɨ maje. \p \v 32 Nɨngə ta kɨ kadɨ m-əl nay ngay ɓəy, nə dɔkagɨlo asɨ-m al kadɨ m-əl kɨdɨ ta je kɨ ɔjɨ dɔ Jədɨyo̰ je, kɨ Barakɨ je, kɨ Jəpɨte je, kɨ *Dabɨdɨ je, kɨ Samɨyəl je, kɨ njé kəl ta kɨ ta Luwə tɨ je. \v 33 Kɨ takul kadɨ kɨ dɨje kɨn adi mede Luwə ə, təti rɔ gɨn dɨje kɨ rangɨ je, gangi ta kɨ dana je, ɨngəi nḛ je kɨ Luwə un-n mɨndɨne adɨ-de je, taa adi ɓɔl je təli da je kɨ tɔgɨde goto tɨ nɨm tɔ. \v 34 Tɔli por je kɨ ko̰de ətɨ ɓəl adɨ oyi bəm bəm nɨm, tḛḛi ta koy tɨ lə kɨyə kasɨgar kɨ dɨje gei tɔlii-de nɨm tɔ. Taa me tɔgɨ goto tɨ je ləde kɨ ngay, ɨngəi tɔgɨ kɨ al dɔ majɨ. Dɔkagɨlo rɔ je tɨ, təli go̰ rɔ je kɨ ətɨ ɓəl, adɨ ɨndəi ngɔdɨ nja njé rɔ je tɨ kɨ mba. \v 35 Kɨ takul kadɨ kɨ dəne je madɨ adi mede Luwə kɨn ə, ɨngəi dɨje je ləde kɨ oyi ə ndəli. \p Nɨngə njé kɨ na̰ je mbati kɨyə̰ tae, adɨ dɨje adɨ-de ko̰ bɨtɨ tḛḛ-n koy dɔde tɨ. Rai be mba kadɨ ɨngəi tḛḛ lo koy tɨ kɨ dɔbəy tɨ kɨ majɨ ɨtə e kɨ taji-naa tɨ ne kɨn. \v 36 NJé kɨ madɨ je təli nḛ kogɨ je, tɨndəi-de kɨ ndəy je. Tɔi njé kɨ nungɨ kɨ kulə gɨndɨ, ə ɓuki-de kəy dangay tɨ. \v 37 Tɨləi-de kɨ gajɨ mbal je tɔli-de je, tɨjəi-de kɨ si gangi-de dana joo je, tɔli-de kɨ kɨyə kasɨgar je. NJé kɨ na̰ je ɨləi lo ta gəngɨ gəngɨ, nɨngə kɨbɨ kɔde je e ngɨrə bɨyə̰ je ə se ngɨrə batɨ je. Nḛ je pətɨ nal-de. Adi-de ko̰ ngay nɨm, taa rai-de majal kɨ ətɨ ɓəl nɨm tɔ. \v 38 Dɨje ka kɨn əi dɨje kɨ majɨ ngay, nə ke ə dɨje kɨ dɔnangɨ tɨ ne ooi-de tə dɨje kɨ ndade goto be. Adɨ toi tə dɨje kɨ rɔ tuwə-de ɓe ləde be adɨ njɨyəi kɨ dɨlə lo je, kɨ dɔ mbal je, awi kɨ bole mbal tɨ je, kɨ bole ɓe tɨ je. \p \v 39 Əi je pətɨ Luwə ma najɨ ləde majɨ kɨ takul kadɨ-me ləde, nə ke ə, ɨngəi nḛ je kɨ Luwə un-n mɨndɨne adɨ-de kɨn al ɓəy. \v 40 Təkɨ rɔjetɨ, Luwə ɨndə dɔ nḛ madɨ kɨ majɨ tɔi dana kɨ mbata ləje. E be ə, lo kadɨ Luwə təl-de kɨ kasɨ-naa bərəre tɨ kɨ kanjɨ je kəte goto. \c 12 \s1 Kuwə tɔgɨ ba me ngɔdɨ tɨ \p \v 1 J-əi je ka, təkɨ njé ma najɨ dɔ kadɨ-me tɨ ləje gəi gɨdɨje wukɨ ka kɨn ə, adɨ jɨ mbati nḛ je pətɨ kɨ a ɔgɨ-je kɔtɨ kəte. Kɨ bo tɔi adɨ jɨ mbati majal kɨ ɨsɨ ɓɨndɨ je ɓɨndɨ ɓɨndɨ kɨn. Adɨ j-a̰yḭ-naa ngɔdɨ kɨ kuwə tɔgɨ ba me na-naa ka̰y ngɔdɨ tɨ kɨ to no̰ je tɨ kɨn. \v 2 Adɨ j-uri kəmje dɔ Jəju tɨ, kɨ e nje kɨndə gɨn kadɨ-me ləje, taa e nje ra-e kadɨ asɨ-naa bərəre tɔ kɨn. NDɨgɨ kadɨ oy dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ kɨ kanjɨ kadɨ tur go rɔsɔl kɨ ko koy je kɨ be kɨn a re-n. Təkɨ rɔjetɨ, oo rɔnəl kɨ a ɨngə kəte. Be ə, ngɔsɨne kɨn ɨsɨ dɔ ji ko̰ Luwə tɨ kɨ ɨsɨ dɔ kɨmbər ngar tɨ ləne. \p \v 3 Oyo, adi mesi ole dɔ Jəju tɨ, kɨ dɨje kɨ njé ra majal je adi-e ko̰ kɨ ətɨ ɓəl, nə oo tə nḛ kɨ kare. Jəju ra be mba kadɨ ɨyə̰i rɔsi adɨ me tujɨ je taai tɔgɨsi al. \v 4 Me rɔ tɨ ləsi kɨ ɨsɨ rɔi kɨ majal kɨ ra, uwəi tɔgɨsi ba me rɔ tɨ bɨtɨ adi tḛḛ koy dɔsi tɨ al ɓəy. \v 5 Mesi oi dɔ ta kɔjɨ tɨ kɨ Luwə adɨ səsi kɨ to me makɨtɨbɨ je tɨ kɨ ay njay, tə ta kɔjɨ kɨ baw ngon adɨ ngonne kɨ ə nə: \q1 «NGonm, otɨ kadɨ ɨkɨdɨ kɨndə kɔjɨ kɨ Luwə ɨsɨ ɨndə-i ɔji, \q1 Nɨngə, lokɨ kɔl səi ə, adɨ ɔr tɔgi al. \q1 \v 6 Dəw kɨ Luwə ndɨge, a ɔje nḛ je kɨ ra majal ade oo kɨ kɨndə kɔjɨ, \q1 Nɨngə dɨje pətɨ kɨ Luwə gər-de tə ngane je, \q1 Ɨndə-de kɨ ndəy tɔ\x + \xo 12:6 \xt Tər ta je 3.11-12\x*.» \p \v 7 E kɨ mba kadɨ kəmsi tḛḛ dɔ nḛ ra je tɨ kɨ majal kɨ ɨsɨ rai, ə ɨsɨ ɨngəi ko̰. Luwə ra səsi tə ngane je be. Tadɔ e nḛ kɨ go rəbe tɨ kadɨ baw ngon ɔjɨ ngonne nḛ je kɨ majal kɨ ɨsɨ ra. \v 8 Luwə ɨsɨ ɨndə nganne je pətɨ ɔjɨ-de, re ɨndə səsi ɔjɨ səsi al nɨngə, ɔjɨ kadɨ səi nganne je kɨ rɔjetɨ al, nə səi ngan lə dəw kɨ rangɨ yo. \v 9 Adi meje ole dɔ bawje je kɨ go darɔ tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne, kɨ ɨndəi-je ɔji-je, ə j-ɨsɨ təli rɔje go ta tɨ je ləde mbata kɨndə kɨ ɨndəi-je ɔji-je. Be ə, majɨ kadɨ jɨ təli rɔje go Bawje kɨ dɔra̰ tɨ kɨ ɨtə bawje je kɨ dɔnangɨ tɨ ɓəy, mba kadɨ j-ɨngəi kajɨ. \v 10 Bawje je ɨndəi-je ɔji-je kɨ mbata ngon dɔkagɨlo kɨ ndɨkɨri ba par, kɨ go koo tɨ kɨ oi majɨ ta kəmde tɨ. Nə Luwə ɨndə-je ɔjɨ-je kɨ mbata majɨ ləje kɨ rɔjetɨ. Ge kadɨ jɨ təli dɨje kɨ ayi njay tə e be tɔ. \v 11 Təkɨ rɔjetɨ, taji-naa tɨ ne, kɨndə kɔjɨ a adɨ dəw rɔnəl al, a re kɨ me tujɨ yo. Nə me ndɔ je kɨ rangɨ tɨ, njé je kɨ njé təl rɔde go tɨ, a təli dɨje kɨ nje ra nḛ kɨ dana nɨm, dɨje kɨ nje kɨsɨ kɨ lapɨya nɨm tɔ. \p \v 12 E be ə, majɨ kadɨ ɨmbati kadɨ səi dɨje kɨ njé tɔgɨ goto je, ə kadɨ təli dɨje kɨ nje tɔgɨ je. \v 13 Majɨ kadɨ uni go rəbɨ kɨ a njururu, mba kadɨ njé mətɨ je tɔi dɔ rəbɨ tɨ al, nə kadɨ ɨngəi rɔ nga. \s1 Kɨsɨ kɨ dɔ ta kɨ majɨ lə nje kadɨ-me \p \v 14 Majɨ kadɨ ɨndəi tɔgɨ dɔ rɔsi tɨ mba kadɨ ɨsi kɨ lapɨya kɨ dɨje pətɨ. Nɨngə kadɨ kɨsɨ kɨ dɔ ta ləsi e me nḛ ra tɨ kɨ ay njay. Re ɨnjɨyəi me nḛ ra tɨ kɨ ay njay al ə, dəw madɨ kɨ a oo Luwə goto. \v 15 Ɨndəi kəm-kədɨ dɔ rɔsi tɨ, kadɨ dəw madɨ dansi tɨ tu gɨdɨne adɨ me-majɨ lə Luwə kɨn al. Kadɨ dəw madɨ kare dansi tɨ təl to tə kagɨ kɨ atɨ kɨ mane majal, kɨ a tɔgɨ nɨngə, a tujɨ dɨje ngay kɨ manne kɨ majal kɨn be al. \v 16 Kadɨ dəw madɨ kare dansi tɨ e nje ra kaya al. Taa kadɨ dəw madɨ kare dansi tɨ e nje kɨdɨ nḛ je kɨ kɔr kɨndə ta dangɨ mbata Luwə al. Otɨ kadɨ ɨrai tə Esuwa kɨ, un ke ngon kɨ ngatɔgɨ ləne ndogɨ-n nḛ kuso kɨ nja kare par kɨn al. \v 17 Ɨgəri ɓətɨ kadɨ-me ndɔ je tɨ kɨ rangɨ go nḛ tɨ kɨ ra kɨn, ge kadɨ n-ɨngə njangɨ dɔ ji bawne tɨ, nə loe goto. Esuwa sa rəbɨ kɨ man no̰ kəmne tɨ mba kadɨ n-aw kɨ bawne kadɨ yətɨ kɔjɨ ta ra ləne, nə loe goto. \p \v 18 Ɨrəi ɓasi kadɨ nḛ madɨ tɨ kɨ dəw asɨ kɔdɨ, tə mbal Sinay kɨ tɨnge to tə por kɨ o̰ bɨlɨm bɨlɨm, ə se kɨl ndi kɨ ndul kururu, ə se lo kɨ ndul, ə se nəl kɨ ɨlə kɨ tɔgɨne, \v 19 ə se ndu təbɨ, ə se ndu ta madɨ, al. Lokɨ *Isɨrayəl je ooi dɔ ndu kɨn nɨngə, dəji kadɨ n-ooi ta kɨ rangɨ kare dɔ made tɨ gogɨ al ngata. \v 20 Təkɨ rɔjetɨ, tɔgɨ Isɨrayəl je asɨ kadɨ rai go ndu-kun tɨ kɨ Luwə adɨ-de ə nə: «Dəw kɨ ra ra, dəw ə se da, kɨ ɔdɨ mbal ə, a tɨləi-e kɨ gajɨ mbal tɔli-e\x + \xo 12:20 \xt Tḛḛ kɨ taga 19.12-13\x*,» kɨn al. \v 21 Nḛ kɨ oi ətɨ ɓəl ngay adɨ *Mojɨ ə nə: «Ɓəl ra-m ngay adɨ m-dadɨ\x + \xo 12:21 \xt Dətərənom 9.19\x*.» \p \v 22 Nə səi ɨrəi ɓa, ɨrəi ɓasi kɨ rɔ mbal *Sɨyo̰ tɨ, taa kɨ rɔ ɓe bo tɨ lə Luwə kɨ nje kɨsɨ kəm ba tɨ. E Jorijaləm kɨ dɔra̰ tɨ, lokɨ malayka je dɨbɨ ba̰y ba̰y ɨsɨ rai rɔnəl tɨ. \v 23 Səi ɨrəi ɓasi kɨ lo kaw-naa tɨ lə njé je kɨ toi tə ngan je kɨ ngatɔgɨ je lə Luwə, kɨ tɔde e kɨ ndangɨ me dɔra̰ tɨ. Səi ɨrəi ɓasi kɨ rɔ Luwə tɨ kɨ nje gangɨ ta dɔ dɨje tɨ pətɨ. Taa ɨrəi kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ njé ra nḛ kɨ dana kɨ ndɔ kɨ kəte oyi, kɨ təli asi-naa bərəre təkɨ Luwə ge. \v 24 Səi ɨrəi ɓasi kɨ rɔ Jəju tɨ kɨ ɓukɨ məsɨne mba kadɨ təl-n je kɨ kay njay tɨ. E nje ka mbo̰ dɨje tɨ kɨ Luwə kɨ mbata kɨlə mɨndɨ kɨ sɨgɨ kɨ Luwə ɨlə səje. Nɨngə məse kɨ ɓukɨ ka kɨn əl ta kɨ tɔgɨne ɨtə ya̰ Abəl. \p \v 25 Ɨndəi kəm-kədɨ dɔ rɔsi tɨ, Otɨ kadɨ ɨmbati koo dɔ ta lə nje kəl səsi ta! Isɨrayəl je kɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ kəte, mbati koo dɔ ta lə Mojɨ kɨ nje kəl-de ta dɔnangɨ tɨ ne, kɨndə kɔjɨ nal-de al. Nɨngə j-əi je, Luwə kɨ ɨsɨ me dɔra̰ tɨ nu ə ɨsɨ əl-je ta. Re jɨ təli gɨdɨje ta ta tɨ lie ə, kɨndə kɔjɨ a ɔdɨ-je kɔdɨ kɨ rɔjetɨ! \v 26 Luwə kɨ dɔkagɨlo tɨ kɨ kəte ndue yəkɨ dɔnangɨ ka kɨn ə, un ndune dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone ɓəy ə nə: «NJa kare ɓəy ma yəkɨ dɔnangɨ ɓəy, nə ke ə, a e dɔnangɨ par al, dɔra̰ ka ma yəke tɔ\x + \xo 12:26 \xt Aje 2.6\x*.» \v 27 Ku ta kɨ ə nə: «NJa kare ɓəy» kɨn ɔjɨ kadɨ nḛ je kɨ Luwə ɨndə-de kɨn a tujɨ-de pətɨ kɔ mba kadɨ gotoi. Nɨngə nḛ je kɨ dum tujɨ par ə a nayḭ. \p \v 28 Nɨngə j-əi je, ko̰ɓe kɨ j-ɨngəi e ko̰ɓe kɨ dəw kɨ a asɨ tuwə-je me tɨ goto, ə adɨ jɨ rai oyo Luwə, ə jɨ rai kɨlə j-adi-e kɨ go rəbɨ tɨ kɨ nəl-e, kɨ tɔjɨ kɨ kɨlə dɔe tɨ kɨ ɓəl. \v 29 Təkɨ rɔjetɨ, Luwə ləje e por kɨ nje ro nḛ je. \c 13 \s1 Kɨlə dɨngəm me naa tɨ kɨ dangɨ dangɨ \p \v 1 Majɨ kadɨ ɨnayḭ kɨ lo ndɨgɨ-naa tɨ kɨ yo je kɨ ne je tə ngakonaa je be. \v 2 Adi mesi oy dɔ kuwə mba je kɨ rɔsi tɨ al. Tadɔ njé kɨ madɨ je, lo kuwə mba je tɨ kɨn ə, uwəi malayka je kɨ rɔde tɨ kanjɨ kadɨ gəri go\x + \xo 13:2 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 18.1-8; 19.1-3\x*. \v 3 Adi mesi ole dɔ dɨje tɨ kɨ toi kəy dangay tɨ, tə nḛ kɨ səi je wa ka, səi dangay je naa tɨ səde be tɔ. Adi mesi ole dɔ njé je tɨ kɨ dɨje adi-de ko̰, tə nḛ kɨ səi je wa ə dɨje ɨsɨ rai səsi majal be. \p \v 4 Majɨ kadɨ taa-naa ɨngə kojɨ kɨ kɨlə dɔ tɨ rɔ dɨje pətɨ. Nɨngə kadɨ njé taa-naa je, dɨngəm kɨ dəne ngəmi rɔde mbata lə naa. Tadɔ Luwə a gangɨ ta dɔ njé ra kaya je tɨ kɨ njé kuwə marɨm tɨ. \v 5 Me kɨsɨ kɨ dɔ ta tɨ ləsi, otɨ kadɨ ɨrai ta la kɨ al dɔ majɨ. Ɨrai rɔnəl dɔ nḛ tɨ kɨ awi jisi tɨ. Tadɔ Luwə wa, ə nə: \q1 «Jagɨ, m-a m-ɨyə̰-i kɔ al ratata\x + \xo 13:5 \xt Dətərənom 31.6, 8; Jojuwe 1.5\x*.» \p \v 6 E be ə, j-a j-asi kadɨ j-əli ta kɨ me kɨ tḭ katɨ j-əi nə: \q1 «Ɓaɓe e nje ra səm, \q1 Nḛ kɨ a ra-m ɓəl goto, \q1 Nḛ kɨ dəw a ra səm goto\x + \xo 13:6 \xt Pa je 118.6\x*!» \p \v 7 Adi mesi ole dɔ njé kɔr no̰si tɨ je kɨ əli səsi ta lə Luwə kəte. Ɨnayḭ kɨ lo mər ta dɔ ji kɨsɨde kɨ dɔde taa tɨ bɨtɨ koyde tɨ, ə ɨndaji kadɨ-me ləde. \v 8 Jəju Kɨrɨsɨ a yətɨ al ratata, ɨsɨ lo kɨsɨne tɨ, dɔkagɨlo tɨ kɨ kəte tɨ nu nɨm, dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone tɨ nɨm, taa dɔkagɨlo je tɨ kɨ a re nɨm tɔ. \v 9 Otɨ kadɨ nḛ ndo je kɨ mba kɨ dangɨ dangɨ ədi səsi adɨ ɨtɔi dɔ rəbɨ tɨ kɨ majɨ. Nḛ kɨ a majɨ, e kadɨ me-majɨ lə Luwə ə ɨlə dɨngəm mesi tɨ ɓɨ e ndu-kun je kɨ ɔjɨ dɔ nḛ kuso, kɨ a ɨlə dɨngəm mesi tɨ al kɨn al. Tadɔ ndu-kun je kɨn, njé je kɨ ɨsɨ njɨyəi go tɨ, nḛ kɨ ra səde majɨ me tɨ no̰o̰ goto. \p \v 10 *NJé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je kɨ rai kɨlə me kəy tɨ lə Luwə kɨ rai kɨ kɨbɨ, awi kɨ tɔgɨ kadɨ usoi nḛ kɨ e kɨ kɨlə dɔ dɨngɨri lo kadɨ-kare tɨ ləje kɨn al. \v 11 Təkɨ rɔjetɨ, kɨ bo lə njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je, re kɨ məsɨ da je lo tɨ kɨ ay njay ɨtə ndəge je, mba kadɨ adɨ kadɨ-kare kɨyə̰ go majal lə dɨje kɔ. Nə darɔ nɨn da je e kɨ kɨlə por dɔ tɨ gɨdɨ ɓe tɨ. \v 12 Be ə, Jəju ka, oy gɨdɨ ɓe bo Jorijaləm tɨ, mba kadɨ bɔr-n majal lə dɨje kɔ kɨ məsɨne\x + \xo 13:12 \xt Ja̰ 19.17, 20\x*. \v 13 Adɨ j-awi j-ɨngəi-e gɨdɨ ɓe tɨ, ə adɨ jɨ ndɨgi kadɨ dɨje kɨdi-je tə e be. \v 14 Tadɔ dɔnangɨ tɨ ne j-awi kɨ ɓe ləje kɨ kadɨ j-ɨsi tɨ ratata al. Be ə, j-ɨsɨ sangɨ kadɨ j-ɨngə e kɨ a re lo ti tɨ. \v 15 Kɨ rəbɨ lə Jəju Kɨrɨsɨ, adɨ j-ɨləi tɔjɨ dɔ Luwə tɨ kɨ dɔkagɨlo je pətɨ, tə nḛ məsɨ be, adɨ e kadɨ-kare pa je kɨ tḛḛi taje tɨ, ə gəri-e kadɨ e Ɓaɓe. \v 16 Adi mesi ole dɔ ra nḛ je kɨ majɨ tɨ taa taa, ə majɨ kadɨ ɨka̰yḭ nḛ majɨ je ləsi kɨ madɨsi je tɔ. Tadɔ kadɨ-kare je kɨ be kɨn ə, maji ta kəm Luwə tɨ. \p \v 17 Majɨ kadɨ ɨtəli rɔsi go njé kɔr no̰si je tɨ, ə ɨləi dɔsi gɨn tɔgɨ tɨ ləde. Ɨsɨ ɨndəi kəmde gosi tɨ kɨ dɔkagɨlo je pətɨ, tadɔ Luwə a dəjɨ-de kadɨ ɔji-e go kɨndə kɨ ɨsɨ ɨndəi kəmde gosi tɨ kɨn kade oo. Be ə, re ɨtəli rɔsi gode tɨ nɨngə, a rai kɨlə ləde kɨ rɔnəl. Re e be al ə, a rai kɨlə ləde kɨ ɓa ta, adɨ nḛ kɨ a ra səsi majɨ me tɨ no̰o̰ goto. \p \v 18 Əli ta kɨ Luwə kɨ mbata ləje. Jɨ gər ay njay kadɨ meje uwə-je kɨ ta dɔ nḛ madɨ tɨ al. Təkɨ rɔjetɨ, ndɨgɨ ləje e kadɨ pa njɨyəje majɨ kɨ dɔkagɨlo je pətɨ. \v 19 M-dəjɨ səsi kɨ nga̰mem ba pətɨ kadɨ əli ta kɨ Luwə kɨ mba kadɨ m-təl m-re dansi tɨ gogɨ kalangɨ ba. \s1 Kuwə ji-naa \p \v 20 Luwə kɨ nje kadɨ lapɨya, adɨ Jəju Kɨrɨsɨ ḭ taa dan njé koy je tɨ kɨ go rəbɨ məsɨ kɨlə mɨndɨ kɨ a to ratata. Kɨrɨsɨ kɨ e Ɓaɓe ləje, e kɨ e nje kul ba tɨ je kɨ bo. \v 21 Kadɨ Luwə ka kɨn ra adɨ asi rai kɨlə kɨ majɨ par par, mba kadɨ ɨrai ndɨgɨ lie. Kadɨ ɨndə kɨlə ra kɨ nəl-e meje tɨ kɨ takul Jəju Kɨrɨsɨ. Nɨngə kadɨ dɨje pɨti-e kɨ dɔkagɨlo je, kɨ dɔkagɨlo je! *Amen! \p \v 22 NGakom je, m-dəjɨ səsi kadɨ ɨtaai ta kɨlə dɨngəm me naa tɨ kɨn kɨ kɨsɨ dɔ tɨ. Təkɨ rɔjetɨ, makɨtɨbɨ ləm kɨ m-ndangɨ m-ɨlə-n m-adɨ səsi wa ka, ngal ngay al tɔ. \v 23 M-ge kadɨ m-əl səsi madɨ ɨgəri təkɨ ngoko̰ je kɨ me kadɨ-me tɨ Tɨmote tḛḛ kəy dangay tɨ\x + \xo 13:23 \xt Knjk 16.1\x*. Re re kalangɨ ɨngə-m ə, m-a m-aw sie naa tɨ kadɨ m-o səsi. \p \v 24 Ɨrai lapɨya njé kɔr no̰si je, kɨ njé kaw-naa je pətɨ. *NJé kaw-naa je kɨ dɔnangɨ Itali tɨ ka uwəi jisi tɔ. \p \v 25 Kadɨ me-majɨ lə Luwə e səsi naa tɨ pətɨ.