\id 2CO - Nouveau Testament Nangnda \h 2 Korḛtɨ je \toc1 Makɨtɨbɨ kɨ ko̰ joo kɨ Pol ndangɨ adɨ Korḛtɨ je \toc2 2 Korḛtɨ je \toc3 2Kor \mt2 Makɨtɨbɨ kɨ ko̰ joo kɨ Pol ndangɨ adɨ \mt1 Korḛtɨ je \is1 Ta kɨ dɔ makɨtɨbɨ tɨ kɨ ko̰ joo kɨ Pol ndangɨ adɨ Korḛtɨ je \ip Makɨtɨbɨ tɨ kɨ ko̰ joo kɨ Pol ndangɨ adɨ Korḛtɨ je kɨn, ta kɨ me tɨ tɔjɨ kadɨ dan Pol əi kɨ njé kaw-naa je kɨ Korḛtɨ tɨ majɨ boy al. Dɨje madɨ tuji me Pol ngay kɨ ta kəlde je kɨ kɨlə rade je. Awi bɨtɨ əli təkɨ Pol aw kɨ tɔgɨ kɨ kadɨ e-n nje kaw kɨlə lə Jəju Kɨrɨsɨ al. Lo kɨn tɨ, Pol əl ta ngay. Nə re Pol əl ta ngay mɨndɨ ka, tɔjɨ njé kadɨ-me je kɨ Korḛtɨ tɨ təkɨ n-ndɨgɨ-de wa kɨn nɨm, n-sangɨ rəbɨ kulə nojɨ naa tɨ səde nɨm. E be ə, əl-n ta lə rɔne kɨ nəl-ne ngay lokɨ poyde kɨ majɨ re tḛḛ rɔne tɨ (7.5-15). \ip Go ta je tɨ kɨ ɔjɨ dɔ nḛ je kɨ nga̰ nga̰ kɨ tḛḛ dɔe tɨ dɔnangɨ Epəjɨ tɨ (1.1-11), Pol ole me njé kadɨ-me je kɨ Korḛtɨ tɨ dɔ nḛ je tɨ kɨ to kɨ n-ɨngə rɔde tɨ me kulə nojɨ tɨ kɨ to dande tɨ n-əi səde je, nɨngə tɔjɨ nda kɨlə lə nje kaw kɨlə lə Jəju Kɨrɨsɨ adɨ-de gəri tɔ. Pol ɔr-de gɨn nḛ kɨ n-əl-n-de ta je kɨ nga̰ nga̰ me makɨtɨbɨ tɨ ləne kɨ dɔsa̰y kɨ n-adɨ-de, nɨngə əl-de təkɨ n-ɨngə rɔnəl go tɨ, mbata ta kɨ nga̰ kɨ n-əl-de, kandɨde kɨ majɨ tḛḛ go tɨ (1.12-7.16). \ip NGa nɨngə, kɨ ɔjɨ dɔ nḛ kaw kɨ mba ra-n kɨ njé kadɨ-me je kɨ dɔnangɨ Jude tɨ (8-9), Pol dəjɨ Korḛtɨ je kadɨ əi njé ra majɨ, nɨngə əl-de ə nə: «Ɨgəri ra majɨ lə Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ majɨ. Kɨrɨsɨ kɨ e nje nḛ kɨngə, nə ra rɔne nje ndoo tɨ mbata ləsi, kadɨ me ndoo tɨ lie, səi, ɨtəli njé nḛ kɨngə je» (8.9). \ip Me ndəgɨ ta je tɨ kɨ re go tɨ (10-13), Pol təl ɨlə jine kəm dɨje tɨ kɨ njé kəl kə nə e asɨ kadɨ e nje kaw kɨlə al kɨn. Ɓa tɔl ta makɨtɨbɨ ləne kɨ ngon ta kɨ ndə̰y be kɨ əl kɨ mɨndɨ kɨ majɨ (13.11-13). \ip NDu Pol kɨ j-ɨngə me makɨtɨbɨ tɨ lie ne kɨn, ɨsɨ sangɨ majɨ lə darɔne wa al, nə ɨsɨ sangɨ kadɨ gəri təkɨ e tɔgɨ kɨ Luwə wa ə ade ə ɨsɨ ra-n kɨlə lie, nɨngə kadɨ taai Poy Ta kɨ Majɨ kɨn tə ta kɨ rɔjetɨ nɨm, kadɨ gəri Kɨrɨsɨ tə Ɓaɓe ləde nɨm tɔ. \c 1 \s1 Kuwə ji-naa \p \v 1 Mi Pol kɨ nje kaw kɨlə lə Jəju Kɨrɨsɨ kɨ go ndɨgɨ tɨ lə Luwə, naa tɨ kɨ ngoko̰ je Tɨmote, j-uwə jisi səi njé kaw-naa je lə Luwə kɨ ɨsi Korḛtɨ tɨ, taa j-uwə ji dɨje lə Luwə kɨ ɨsi dɔnangɨ tɨ kɨ Akay tɨ tae ba pətɨ tɔ\x + \xo 1:1 \xt Knjk 18.1\x*. \v 2 Kadɨ me-majɨ kɨ kɨsɨ-maje lə Bawje Luwə əi kɨ Ɓaɓe Jəju Kɨrɨsɨ e naa tɨ səsi. \s1 Pol ra oyo Luwə \p \v 3 J-ɨlə tɔjɨ dɔ Luwə tɨ kɨ Baw Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ. Bawje kɨ me-majɨ lie to mbar mbar, kɨ e Luwə kɨ nje sɔl me me nḛ je tɨ pətɨ. \v 4 E ə e nje sɔl me je dɔ ko̰ je tɨ kɨ dangɨ dangɨ, mba kadɨ je ka jɨ sɔl me dɨje kɨ ko̰ je kɨ dangɨ dangɨ tḛḛ dɔde tɨ tɔ. Kadɨ jɨ sɔl mede kɨ me-sɔl kɨ j-ɨngə rɔe tɨ. \v 5 Be tɔ ə, təkɨ j-ɨngə-n ko̰ lə Kɨrɨsɨ ngay, Kɨrɨsɨ sɔl meje ngay tɔ. \v 6 Re j-ɨsɨ j-ɨngə ko̰ ɓa, e kɨ mba kadɨ mesi sɔl-n, taa e mbata kajɨ ləsi tɔ. Re me je sɔl ɓa, e kɨ mba kadɨ adɨ səsi me-sɔl tɔ. NGa nɨngə, me-sɔl kɨn a ra kadɨ tə uwəi tɔgɨsi ba me ko̰ tɨ təkɨ j-ɨsɨ j-ɨngə ko̰ kɨn be tɔ. \v 7 Lo kɨn tɨ, j-ɨndə meje dɔsi tɨ njɨriri, tadɔ jɨ gər kadɨ lokɨ ɨsɨ ɨndəi rɔsi naa tɨ səje dɔ ko̰ tɨ, ɨsɨ ɨndəi rɔsi naa tɨ səje dɔ me-sɔl tɨ kɨ j-ɨsɨ j-ɨngə tɔ. \p \v 8 NGakom je, jɨ ndɨgɨ kadɨ ɨgəri go ko̰ kɨ tḛḛ dɔje tɨ dɔnangɨ Aji tɨ kɨn. Dɨje adi-je ko̰ kadɨ kɨ dum kəl tae, e ko̰ kɨ al dɔ sɨngəje. Dəw kɨ ɨndə mene dɔ tɨ kadɨ n-a n-ɨsɨ kɨ dɔne taa goto. \v 9 Je j-ɨndə meje tɨ kadɨ je dɨje kɨ gangi ta koy dɔje tɨ ngata. Nɨngə e be mba kadɨ j-uwə-n kul rɔje je wa al, nə kadɨ j-uwə kul Luwə kɨ nje kadɨ njé koy je ḭḭ lo koy tɨ. \v 10 E e ə taa-je ta ko koy tɨ kɨn, nɨngə a nay kɨ lo taa-je tae tɨ. E ə j-ɨndə meje dɔe tɨ, kadɨ a taa-je ta ko koy tɨ kɨn ɓəy. \v 11 Nɨngə, səi wa ka ɨsɨ ɨndəi rɔsi ta tɨ tɔ, me kəl ta tɨ kɨ Luwə mbata tɨ ləje. Luwə a ra səje majɨ kɨ rəbɨ nḛ kɨ dɨje ngay dəji mbata tɨ ləje. Lo kɨn tɨ, majɨ kɨn a təl nḛ ra oyo lə dɨje ngay mbata tɨ ləje tɔ. \s1 Pol yətɨ ndune ɔjɨ dɔ kaw mba ləne \p \v 12 Nḛ kɨ adɨ-je rɔnəl, meje uwə-je kɨ ta al, jɨ gər kadɨ njɨyəje dan dɨje tɨ kɨ gəri Luwə al, e kɨ hal kɨ sɔl lɔm lɔm, kɨ nḛ ra kɨ rɔjetɨ kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ. Nɨngə e njɨyə kɨ jɨ njɨyə kɨ gosɨ lə dəw al, nə kɨ ra majɨ lə Luwə. Kɨ bo ngay, e kɨ pa njɨyə kɨn ə jɨ njɨyə-n kɨ rɔsi tɨ. \v 13 Ta kɨ jɨ ndangɨ j-adɨ səsi kɨn, e ta madɨ kɨ rangɨ al, nə e nḛ kɨ ɨtɨdəi ə ɨgəri me wa kɨn par. NGa nɨngə, m-gər kadɨ a gəri me ay njay ɓəy. \v 14 Təkɨ ɨgəri ndə̰y ngata kɨn, a ɨgəri ay njay, ndɔ təl Ɓaɓe Jəju tɨ kɨ j-a je nḛ rɔnəl ləsi təkɨ a səi nḛ rɔnəl ləje kɨn be tɔ. \v 15 Kɨ me kɨ tḭ katɨ kɨn ə, m-ndɨgɨ kadɨ səi ə m-tḛḛ dɔsi tɨ kəte, kadɨ m-adɨ səsi ɨngəi ra majɨ kɨ ko̰ joo. \v 16 NGa nɨngə kadɨ m-ḭ dɔsi tɨ taa m-aw dɔnangɨ Masəduwan tɨ, ə m-ḭ Masəduwan tɨ ɓa\x + \xo 1:16 \xt Knjk 19.21\x*, m-təl m-re dɔsi tɨ gogɨ ɓəy kadɨ tə ɨrai səm me nḛ ge je tɨ ləm kadɨ m-aw Jude tɨ. \v 17 NDum kɨ m-un kɨn, m-un kɨ no̰o̰ be par al, taa ndɨgɨ ra je ləm e kɨ go mər ta tɨ lə dəw kadɨ tə m-əl m-ə nə «oyo» ə m-təl m-ə nə «jagɨ» al. \v 18 Luwə asɨ kadɨ ma najɨ ləm: ta je kɨ j-əl səsi e «oyo» nɨm «jagɨ» nɨm al. \v 19 Tadɔ Jəju Kɨrɨsɨ, NGon lə Luwə kɨ je kɨ Sɨlasɨ je kɨ Tɨmote je\x + \xo 1:19 \xt Knjk 18.5\x* j-ɨlə səsi mbḛ ta lie kɨn e «oyo» nɨm «jagɨ» nɨm al. E dəw kɨ ta kɨ a ɨngə rɔe tɨ e «oyo» par. \v 20 Nɨngə kun mɨndɨ je lə Luwə pətɨ, Kɨrɨsɨ ə e nje tɔjɨ-de kə nə «oyo» e kɨ rɔjetɨ, taa e kɨ go rəbɨ lie tɔ ə j-ɨsɨ j-əl-n j-ə nə «Amen», mba kulə-n tɔjɨ dɔ Luwə tɨ tɔ. \v 21 Nɨngə e Luwə ə e nje kadɨ-je nɨm, səi je nɨm, tɔgɨ me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ. E ə mbətɨ-je ɨndə-je ta dangɨ mbata ləne. \v 22 E e tɔ ə ɨndə ndajɨ ləne rɔje tɨ tə nḛ ləne, taa ɨndə NDɨlne meje tɨ tə nḛ kɨ adɨ-je dɔ kəte dan nḛ majɨ je tɨ kɨ ɨndə ta dangɨ mbata ləje, kadɨ a adɨ-je. \p \v 23 Mi m-dəjɨ Luwə kadɨ gangɨ ta ndɔm, re m-ngom: nɨngə e mba kadɨ m-tujɨ mesi al, ə m-təl m-re-n Korḛtɨ tɨ gogɨ al. \v 24 Nɨngə jɨ sangɨ rəbɨ kadɨ j-ɨndə tɔgɨ dɔsi tɨ kadɨ adi mesi al jagɨ, tadɔ ɨsɨ uwəi tɔgɨsi ba me kadɨ-me tɨ ne ngata. Nḛ kɨ j-ɨsɨ jɨ sangɨ, e kɨndə rɔ naa tɨ səsi dɔ kɨlə tɨ mba kadɨ ɨngəi rɔnəl. \c 2 \p \v 1 Kɨ ɔjɨ dɔm, m-o majɨ ngay kadɨ m-təl m-aw rɔsi tɨ gogɨ al, nə tə m-tujɨ mesi. \v 2 Tadɔ re m-tujɨ mesi ə, dəw kɨ a adɨ-m rɔnəl goto. Dəw kɨ a adɨ-m rɔnəl ɓa, e səi ka kɨ m-a m-tujɨ mesi ka kɨn par. \v 3 Nɨngə, e gɨne kɨn ə, m-ndangɨ-n makɨtɨbɨ tə ndangɨ m-adɨ\x + \xo 2:3 \xt 7.8\x* səsi kadɨ tə m-aw kɨ rɔm al. M-aw kɨ rɔm al nə tə dɨje kɨ kadɨ adi-mi rɔnəl, təli tuji mem tə tujɨ yo. M-gər majɨ ngay, kɨ ɔjɨ dɔsi, kadɨ rɔnəl ləm e rɔnəl ləsi pətɨ. \v 4 E kɨ me-ko̰ kɨ ngay, kɨ me kɨ ur made, kɨ man no̰ kɨ tɔ kəm ə m-ndangɨ-n makɨtɨbɨ m-adɨ səsi. Nɨngə e kɨ mba kadɨ m-tujɨ-n mesi al, nə kadɨ ɨgəri ndɨgɨ kɨ m-ndɨgɨ səsi. \s1 Me Pol sɔl dɔ dəw tɨ kɨ nje tujɨ mee \p \v 5 Re dəw madɨ e nje gɨn me kɨ tujɨ ɓa, e mi ə tujɨ mem al, nə e səi pətɨ ə tujɨ mesi. Kɨ kadɨ j-əl j-adɨ al dɔ majɨ al ɓa, tujɨ me dɨje madɨ dansi tɨ. \v 6 Nɨngə ko dəw kɨ be kɨn, ta kosɨ je kɨ kaw-naa kɨ dɔe tɨ wa kɨn ase nakɨ. \v 7 E be ə, kɨ ɓasɨne kɨn, kadɨ adi mesi sɔl dɔe tɨ, ə ɨləi dɨngəm me tɨ, nə tə me tujɨ kɨ al dɔ majɨ ḭ tɔy dɔe. \v 8 Lo kɨn tɨ, m-dəjɨ səsi kadɨ ɔji-e ndɨgɨ kɨ ɨndɨgi-e adɨ gər. \v 9 NGa nɨngə, gɨn ndangɨ kɨ m-ndangɨ makɨtɨbɨ m-adɨ səsi e kadɨ m-na mesi m-o se ɨtəli rɔsi go ta tɨ me nḛ je tɨ pətɨ wa. \v 10 Lokɨ mesi sɔl dɔ dəw tɨ kɨ ra nḛ kɨ majal, mi ka mem a sɔl dɔe tɨ tɔ. NGa nɨngə, re mem sɔl, lokɨ nḛ madɨ to kadɨ mem sɔl dɔ tɨ ɓa, e mbata tɨ ləsi ə mem sɔl-n ta kəm Kɨrɨsɨ tɨ. \v 11 MBa kadɨ *Sata̰ ɨngə ta rəbɨ dɔje tɨ al, tadɔ jɨ gəri ndɨgɨ ra je lie ɓətɨ. \s1 Me Pol a sururu \p \v 12 Lokɨ m-aw m-tḛḛ Tɨrowasɨ tɨ kadɨ m-ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ lə Kɨrɨsɨ, m-o kadɨ Ɓaɓe tḛḛ ta rəbɨ pa̰y adɨ-m, \v 13 nə mem a sururu, tadɔ m-ɨngə ngokom Tɨtɨ al. E be ə, m-ɨyə̰ njé kadɨ-me je, ə m-un ta rəbɨ kaw Masəduwan tɨ\x + \xo 2:13 \xt 12-13: Knjk 20.1\x*. \s1 Tətɨ rɔ me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ \p \v 14 J-ɨlə tɔjɨ dɔ Luwə kɨ ɔy-je kɨ dɔkagɨlo je pətɨ adɨ-je me rɔ tɨ kɨ Kɨrɨsɨ tətɨ kɨn. Luwə un-je ɨlə-n mbḛ lə Kɨrɨsɨ kɨ lo je pətɨ adɨ dɨje gəri-e tə nom kagɨ kɨ ba̰yḛ ətɨ majɨ kɨ sane kɨ lo lo be. \v 15 Lo kɨn tɨ, jɨ to tə nom kagɨ kɨ ba̰yḛ ətɨ majɨ, kɨ Kɨrɨsɨ un adɨ Luwə be. J-ətɨ majɨ, mbata tɨ lə dɨje kɨ ɨsɨ sangi kajɨ nɨm, mbata tɨ lə dɨje kɨ ɨsɨ awi tujɨ tɨ nɨm tɔ. \v 16 Kɨ rɔ dɨje madɨ tɨ, e ba̰y yo kɨ ɨsɨ aw səde koy tɨ, nə kɨ rɔ njé kɨ nungɨ tɨ, e ba̰y kajɨ kɨ ɨsɨ aw səde kajɨ tɨ tɔ. Ə se na̰ ə asɨ kadɨ ra kɨlə kɨn wa? \v 17 Je jɨ to tə ndəgɨ dɨje ngay kɨ ɨsɨ uni ta lə Luwə tə nḛ ra gatɨ kɨn al. J-əl ta kɨ rɔjetɨ, kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ, ta kəm Luwə tɨ me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ. \c 3 \s1 Ɓəə kɨlə je kɨ me kɨlə mɨndɨ tɨ kɨ sɨgɨ \p \v 1 Kadɨ m-dəjɨ m-o se j-ɨsɨ jɨ sangɨ kadɨ jɨ tɔjɨ rɔje je wa ka ɓəy wa? Se kadɨ jɨ ra təkɨ dɨje madɨ ɨsɨ rai, ə ɨsɨ taai makɨtɨbɨ lo kɨ rangɨ tɨ kadɨ ma najɨ dɔde tɨ kɨ rɔsi tɨ je taai jisi tɨ awi kɨ lo kɨ rangɨ tɨ je kɨn be wa? \v 2 Makɨtɨbɨ kɨ kadɨ ma najɨ dɔje tɨ ɓa, e darɔsi səi je wa. Səi makɨtɨbɨ kɨ ndangɨ nga̰me je tɨ, kɨ dɨje pətɨ gəri nɨm ɨsɨ tɨdəi nɨm. \v 3 To kɨ taga kadɨ səi makɨtɨbɨ kɨ Kɨrɨsɨ ndangɨ adɨ-je jije tɨ, ɨlə-n-je. Kɨrɨsɨ ndangɨ kɨ man ndangɨ nḛ makɨtɨbɨ tɨ al, nə ndangɨ kɨ NDɨl Luwə kɨ nje kɨsɨ kəm ba; e makɨtɨbɨ kɨ ndangɨ dɔ mbal tɨ al, nə ndangɨ nga̰me dəw tɨ\x + \xo 3:3 \xt Tḛḛ kɨ taga 24.12; Jərəmi 31.33; Ejəkəl 11.19; 36.26\x*. \p \v 4 E kɨn ə e me je kɨ j-adɨ ta kəm Luwə kɨ takul Kɨrɨsɨ. \v 5 Nɨngə j-a j-əl j-ə nə e kɨ tɔgɨje je wa ə jɨ ra-n nḛ madɨ al, nə e kɨ tɔgɨ kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ. \v 6 E Luwə wa tɔ ə adɨ-je tɔgɨ, adɨ jɨ təl-n njé ra kɨlə ɓəə je me kun mɨndɨ tɨ kɨ sɨgɨ. E kun mɨndɨ kɨ e gɨn *NDu-kun tɨ al, nə e gɨn NDɨl Luwə tɨ. Tadɔ NDu-kun kɨ ndangɨ e nje re kɨ koy, nə NDɨl Luwə e nje re kɨ kajɨ. \p \v 7 Kəte ndu-kun e kɨ ndangɨ kɨ ku ta je kare kare go-naa tɨ dɔ ba mbal tɨ, ɓa kunjɨ Luwə unjɨ dɔ tɨ. *Mojɨ kɨ nje re kɨ ndu-kun ka kɨn, ta kəme o̰ por wor wor, kɨ lo kadɨ ngan *Isɨrayəl je go̰i ta kəme goto\x + \xo 3:7 \xt Tḛḛ kɨ taga 34.29\x*. Nɨngə ta kəme kɨ o̰ por kɨn, unjɨ dɔkagɨlo ndə̰y be par ə gɨne a gangɨ. Ə re ra kɨlə kɨ NDu-kun kɨ nje re kɨ koy adɨ tɔɓa be nɨngə, \v 8 ra kɨlə kɨ NDɨl Luwə a ətɨ ɓəl kɨ dum ɓəy. \v 9 Re kɨlə lə NDu-kun kɨ a aw kɨ dɨje me ta kɨ gangɨ tɨ adɨ tɔɓa nɨngə, kɨlə kɨ kadɨ Luwə tɨdə-n dɨje dɨje tɨ ləne a adɨ tɔɓa kɨ ətɨ ɓəl ngay ɓəy. \v 10 J-asɨ kadɨ j-əl j-ə nə, tɔɓa kɨ dɔ kəte, tɔge goto no̰ tɔɓa tɨ kɨ ɓone kɨn, kɨ e tɔɓa kɨ ɨtə e kɨ kəte sa̰y. \v 11 Kɨn ə nḛ kɨ lo ti ə a ɨndə də ə ɨngə tɔɓa nɨngə, nḛ kɨ a to bɨtɨ kɨ no̰ tɨ tɔɓa lie a ətɨ ɓəl kɨ dum. \v 12 Nḛ kɨ j-ɨsɨ ngəm tae kɨn ə ra adɨ j-aw kɨ me kɨ tḭ katɨ. \v 13 Je jɨ ra təkɨ Mojɨ ra-n kɨn al. Mojɨ kɨ ɨlə kɨbɨ ta kəmne tɨ kadɨ ngan Isɨrayəl je ooi ta tɔl ta kunjɨ kɨ lo ti ə a goto kɨn al\x + \xo 3:13 \xt Tḛḛ kɨ taga 34.33\x*. \v 14 Nḛ gər lə ngan Isɨrayəl je goto, dɔde bəy bəy. Nɨngə bɨtɨ ɓone kɨn ka, lokɨ ɨsɨ tɨdəi Kun mɨndɨ kɨ kɔke ɓa, kɨbɨ kɨn to ba wa ɓəy. To ba, dəw un kəmde tɨ al, tadɔ e kɨ kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ ə kɨbɨ kɨn a goto-n kɔ ta kəmde tɨ. \v 15 Bɨtɨ ɓone kɨn ka, lokɨ ɨsɨ tɨdəi makɨtɨbɨ je kɨ Mojɨ ndangɨ kɨn ə, kɨbɨ madɨ utɨ kəmde dɔ nḛ gər tɨ wa ɓəy. \v 16 E kɨ go rəbɨ kadɨ-me Kɨrɨsɨ par ə kɨbɨ kɨn a goto-n ta kəm dəw tɨ\x + \xo 3:16 \xt Tḛḛ kɨ taga 34.34\x*. \v 17 Tadɔ Ɓaɓe e NDɨl, nɨngə lokɨ NDɨl Ɓaɓe e tɨtɨ, loe tɨ kɨn ə taa kɨyə̰ taa e tɨtɨ tɔ. \v 18 Nɨngə j-əi pətɨ, kɨbɨ e kɨ goto kəmje tɨ kɔ, adɨ jɨ tɔjɨ tɔɓa lə Ɓaɓe rɔje tɨ təkɨ kɔtɨrongɨ a tɔjɨ-n ndɨl dəw be. Lo kɨn tɨ, jɨ mbəl jɨ to tə Ɓaɓe wa be. Ɓaɓe kɨ e NDɨl adɨ tɔɓa lie unjɨ dɔje tɨ unjɨ kunjɨ kɨ ətɨ ɓəl kɨ dɔ made tɨ, dɔ made tɨ. \c 4 \s1 Kɨrɨsɨ e naa tɨ kɨ njé kaw kɨlə je \p \v 1 Təkɨ e kɨlə kɨ Luwə ə adɨ-je kɨ go me-majɨ tɨ lie, tɔgɨje goto ta tɨ al. \v 2 Je jɨ mbatɨ nḛ ra kɨ lo ɓɔyɔ tɨ, kɨ nḛ kɨ to rɔsɔl kɨ dɨje ɨsɨ rai. Pa njɨyəje e kɨ lo kədɨ kəm-naa tɨ al, taa jɨ mbɨr ta lə Luwə dam kare al tɔ. Lokɨ jɨ tɔjɨ nḛ kɨ rɔjetɨ kɨ taga ɓa, jɨ sangɨ kadɨ jɨ taa me dɨje ta kəm Luwə tɨ tə taa yo. \v 3 NGa nɨngə, re Poy Ta kɨ Majɨ kɨ j-ɨsɨ j-ɨlə mbḛe kɨn, to lo ɓɔyɔ tɨ ɓa, to lo ɓɔyɔ tɨ mbata lə dɨje kɨ ɨsɨ awi tujɨ tɨ, \v 4 mbata lə njé me nga̰ je. Su kɨ nje ko̰ɓe dɔ dɔnangɨ tɨ ne, bəy angalde bəy, nḛ gər ləde goto, adɨ lo kadɨ ooi kunjɨ Poy Ta kɨ Majɨ kɨ nje tɔjɨ tɔɓa lə Kɨrɨsɨ kɨn goto. Kɨrɨsɨ kɨ e bana kəm Luwə wa. \v 5 Təkɨ rɔjetɨ, j-ɨsɨ j-ɨlə mbḛ rɔje je wa al, nə e Jəju Kɨrɨsɨ kɨ Ɓaɓe ə j-ɨsɨ j-ɨlə mbḛe. NGa nɨngə je wa je ɓəə ləsi mbata tɨ lə Jəju. \v 6 Tadɔ Luwə kɨ nje kəl ə nə: «Kadɨ kunjɨ unjɨ dan tɨl tɨ\x + \xo 4:6 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 1.3\x*» kɨn ə adɨ kunje unjɨ nga̰meje tɨ, mba kadɨ jɨ gər-n kətɨ ɓəl lie kɨ unjɨ pal kəm Kɨrɨsɨ tɨ kɨn. \p \v 7 Nɨngə nḛ majɨ lə NDɨl kɨn, j-otɨ darɔje tɨ kɨ to̰ kɨ to tə ngoo kɨ kɨbə kɨ nangɨ be kɨn. E be kadɨ to ay njay təkɨ tɔgɨ kɨ ətɨ ɓəl kɨn ḭ rɔ Luwə tɨ ɓɨ ḭ rɔje tɨ je al. \v 8 Ko̰ je kɨ dangɨ dangɨ kawi-naa kɨ dɔje tɨ, nə budɨ sɨngə je al; meje gangɨ man, nə j-ore meje nga̰ wa kɨn. \v 9 Dɨje ɨndəi kəmje ndoo, nə Luwə ɨyə̰-je kɔ al; tɔti-je nangɨ, nə tɔli-je al. \v 10 Darɔje ɨsɨ oy ko koy lə Kɨrɨsɨ kɨ dɔkagɨlo je pətɨ, mba kadɨ dɨje ooi təkɨ Kɨrɨsɨ ɨsɨ kəm ba darɔje tɨ. \v 11 Tadɔ je kɨ j-ɨsɨ kɨ dɔje taa, j-ɨsɨ ta koy tɨ kɨ dɔkagɨlo je pətɨ mbata tɨ lə Kɨrɨsɨ. E be kadɨ dɨje ooi təkɨ Kɨrɨsɨ ɨsɨ kəm ba darɔje tɨ kɨ ndɔ madɨ ə a oy kɨn. \v 12 Lo kɨn tɨ, je j-a je ta koy tɨ kadɨ tə səi ɨsɨ kəm ba tɔ. \p \v 13 Təkɨ e ndɨl kadɨ-me kɨ kare ba ə ɨsɨ ra kɨlə meje tɨ, makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: «E mbata kadɨ kɨ m-adɨ mem Luwə ə m-əl ta lie\x + \xo 4:13 \xt Pa je 116.10\x*.» Nɨngə je ka e mbata kadɨ kɨ j-adɨ meje Luwə ə j-əl ta lie tɔ. \v 14 Tadɔ jɨ gər kadɨ, Luwə kɨ tḛḛ kɨ Ɓaɓe Jəju lo koy tɨ kɨn, a tḛḛ səje lo koy tɨ kɨ Kɨrɨsɨ tɔ. A tḛḛ səje kadɨ ɨndə je nɨm, səi je nɨm kadɨne tɨ. \v 15 Nḛ je pətɨ kɨ tḛḛ dɔje tɨ e mbata majɨ ləsi. Nɨngə, lo kɨn tɨ, ra majɨ lə Luwə a to mbar mbar kadɨ aw kɨ dɔ dɨje tɨ kɨ kəte kəte. Aw kɨ kəte kəte kadɨ tə dɨje kɨ njé kəl ta kɨ Luwə, rai-e-n oyo je, pɨti-e-n je, toi mbar mbar kɨ dɔ tɨ. \p \v 16 E mbata kɨn ə, j-ɨngə-n tɔgɨ par par. Re darɔje kɨ koo kɨ kəm ne kɨn ə tɔge ɨsɨ təl kɨ gogɨ ka, ndɨlje ɨsɨ ɨngə tɔgɨ kɨ rangɨ kɨ ndɔ je ndɔ je. \v 17 Tadɔ ko̰ je kɨ j-ɨsɨ j-ɨngə-de ɓone kɨn, e ko̰ kɨ dɔkagɨlo lie e ndə̰y be par, taa ɔle kəl kare tɔ, lokɨ j-un j-ɨndə kadɨ tɔɓa tɨ kɨ ətɨ ɓəl, kɨ dɔbəye goto kɨ a re go ko̰ je tɨ kɨn. \v 18 Nḛ kɨ j-ɨsɨ j-a̰y ngɔde, e nḛ kɨ dəw oo kɨ kəmne kɨn al, nə e nḛ kɨ dəw oo kɨ kəmne al yo. Nḛ kɨ dəw oo kɨ kəmne, ndɔe e ngay al, nə nḛ kɨ dəw oo kɨ kəmne al, a to bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \c 5 \s1 Darɔ kɨ sɨgɨ \p \v 1 Jɨ gər majɨ kadɨ re darɔje kɨ je me tɨ dɔnangɨ tɨ ne, ə ra rɔne tə kəy-lo be kɨn tujɨ ə, j-aw kɨ darɔ kɨ sɨgɨ kɨ e kəy kɨ Luwə ra adɨ-je me dɔra̰ tɨ no̰o̰, kɨ e kəy kɨ dəw ra kɨ jine al. E Kəy kɨ a to bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \v 2 Nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn, j-ɨsɨ jɨ tɨmə rusɨ rusɨ, jɨ ndɨgɨ ngay kadɨ j-aw j-ur me kəy tɨ ləje kɨ dɔra̰ tɨ kɨn. \v 3 NGa nɨngə, re j-ur me kəy tɨ kɨ dɔra̰ tɨ kɨ sɨgɨ kɨn ə, dəw a oo-je kɨ rɔje kare al. \v 4 Tadɔ kɨsɨje me darɔ tɨ, kɨ e kəy-lo kɨn, jɨ tɨmə rusɨ rusɨ, nḛ al dɔ sɨngəje. Nɨngə jɨ ndɨgɨ kadɨ j-ɔr rɔje kɔ me darɔ tɨ kɨn al, nə jɨ ndɨgɨ kadɨ j-ɨlə darɔ kɨ dɔra̰ tɨ dɔ tɨ, kadɨ darɔ kɨ kəm dəbɨ jine dɔ darɔ tɨ kɨ koy. \v 5 Nɨngə e Luwə wa ə ɨndə kadɨ nḛ je kɨn a rai nḛ be dɔje tɨ. E e ə ɨndə NDɨlne meje tɨ tə nḛ kɨ adɨ-je dɔ kəte dan nḛ majɨ je tɨ kɨ ɨndə ta dangɨ mbata ləje, kadɨ a adɨ-je. \p \v 6 Lo kɨn tɨ, j-uwə tɔgɨje ba kɨ dɔkagɨlo je pətɨ. Nɨngə jɨ gər kadɨ lokɨ je me darɔ tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne kɨn ɓəy ɓa, je gɨdɨ kəy tɨ ləje, sa̰y kɨ Ɓaɓe. \v 7 Təkɨ rɔjetɨ, e kadɨ-me Kɨrɨsɨ ə j-ɨsɨ j-aw-n, ɓɨ e kəmje ɓa oo lo ə j-ɨsɨ j-aw-n al. \v 8 J-uwə tɔgɨ je ba ə j-ɨsɨ j-aw-n, nɨngə jɨ ndɨgɨ ngay kadɨ j-ɨyə̰ darɔ kɨn, ə j-aw j-ɨndə ɓe kadɨ Ɓaɓe tɨ. \v 9 NGa nɨngə, re j-ɨsɨ-n me darɔ tɨ kɨn, ə se jɨ tuse j-ɨyḛ, nḛ kɨ uwə meje, e ta kadɨ jɨ nəl Ɓaɓe. \v 10 Tadɔ sɔbɨ kadɨ j-a jɨ tḛḛ kare kare kadɨ j-a no̰ Kɨrɨsɨ tɨ, lo gangɨ ta tɨ lie. Dəw kɨ ra ka a ɨngə nḛ kɨ sɔbɨ dɔne, kɨ go kɨlə rae tɨ kɨ un darɔne ra-n: kɨ re e-n kɨlə kɨ majɨ ə se kɨlə kɨ majal. \p \v 11 Gɨn nḛ kɨ kadɨ jɨ ɓəl-n Ɓaɓe, jɨ gər majɨ, e ə j-ɨsɨ sangɨ rəbɨ kadɨ jɨ ɓukɨ-n dɨje goje tɨ. Luwə gər-je ay njay, nɨngə m-gər kadɨ səi je ka, kɨ kadɨ əli ta kɨ ngom al ɓa, ɨgəri-mi ay njay tɔ. \v 12 Jɨ ndɨgɨ kadɨ jɨ təl j-əl ta dɔ rɔje tɨ rangɨ ɓəy taa kadɨ ɨgəri-je, al, nə j-adɨ səsi ta rəbɨ kadɨ rɔsi nəl səsi dɔje tɨ. Lo kɨn tɨ, a ɨngəi ta kɨ kadɨ a turi dɨje tɨ kɨ ɨsɨ ɨndəi gude kɨ nḛ ra kɨ gɨdɨde tɨ ne kare, ɓɨ nḛ ra kɨ nga̰mede tɨ al kam. \v 13 Re e rɔjetɨ kadɨ je dɨje kɨ dɔje goto ɓa, e mbata tɨ lə Luwə ə dɔje goto-n, a re je njé kəm-kaa je tɔ ɓa, e mbata tɨ ləsi ə je-n njé kəm-kaa je tɔ. \v 14 Təkɨ rɔjetɨ, ndɨgɨ-naa lə Kɨrɨsɨ o̰ ɓe dɔje tɨ, je kɨ jɨ gər təkɨ dəw kare ba oy mbata tɨ lə dɨje pətɨ, adɨ dɨje pətɨ oyi kɨn. \v 15 Oy mbata tɨ lə dɨje pətɨ, mba kadɨ dɨje kɨ ɨsi kɨ dɔde taa, ɨsi kɨ mbata ləde əi je wa al ngata, nə mbata tɨ lə dəw kɨ oy ə ḭ lo koy tɨ mbata ləde kɨn. \p \v 16 NGa nɨngə, j-a j-o dəw kɨ go koo-e tɨ lə dəw al bɨtɨ ngata. Re kəte je, j-o Kɨrɨsɨ kɨ go koe tɨ lə dəw ka, kɨ ɓasɨne kɨn, j-a j-o-e be al ratata ngata. \v 17 Re dəw ɨndə rɔne naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ ɓa, e nḛ kɨndə kɨ sɨgɨ. Nḛ je kɨ kɔke dəi kɔ, nḛ je kɨ rɔe tɨ pətɨ, təli nḛ kɨ sɨgɨ. \v 18 Nɨngə nḛ je kɨn pətɨ ḭ rɔ Luwə tɨ, kɨ nje təl kulə-je nojɨ naa tɨ səne, kɨ rəbɨ lə Kɨrɨsɨ. Luwə kɨ adɨ-je kɨlə kulə dɨje nojɨ naa tɨ sie e wa. \v 19 Tadɔ e Luwə ə, kɨ rəbɨ lə Kɨrɨsɨ, ɨlə-n dɨje kɨ dunɨya̰ tɨ, nojɨ naa tɨ səne, kɨ kanjɨ tɨdə majal je ləde kɨ rai. NGa nɨngə, ɨndə ta kulə nojɨ naa tɨ taje tɨ kadɨ j-ɨlə mbḛe. \p \v 20 Je dɨje kɨ Luwə ɨlə-je tə nje ra kɨlə to Kɨrɨsɨ tɨ. NGa nɨngə, Luwə un-je ɓar-n səsi kɨ rɔne tɨ. Me tɔ Kɨrɨsɨ tɨ, j-uwə njasi ba, ɨləi nojɨ naa tɨ kɨ Luwə. \v 21 Kɨrɨsɨ kɨ ra majal al, nə Luwə ɔy majal je ləje kɨ dɔe tɨ. Ɔy kɨ dɔe tɨ, mba kadɨ kɨ rəbɨ lie, Luwə tɨdə-n-je dɨje tɨ ləne. \c 6 \p \v 1 Təkɨ je j-ɨndə rɔje naa tɨ kɨ Luwə dɔ kɨlə tɨ, jɨ dəjɨ səsi kadɨ ɨkɨdi ra majɨ lə Luwə kɨ ɨngəi kɨn al. \v 2 Tadɔ Luwə wa əl ə nə: \q1 «Dɔkagɨlo tɨ kɨ majɨ, m-o dɔ ndui, \q1 NDɔ kɨ e ndɔ kajɨ dɨje, m-re m-ɔsɨ sɨli.» \m NGa nɨngə, dɔkagɨlo kɨ majɨ nga ə to kɨn, ndɔ kajɨ dɨje nga ə re kɨn\x + \xo 6:2 \xt Ejay 49.8\x*. \p \v 3 Kadɨ tə kɨlə kɨ j-ɨsɨ ra kɨn ta goto dɔ tɨ, jɨ sangɨ rəbɨ kadɨ jɨ tɨgə dəw madɨ jɨgɨ tɨ al. \v 4 Nḛ kɨ j-ɨsɨ sangɨ, jɨ sangɨ kadɨ jɨ tɔjɨ me nḛ je tɨ pətɨ, təkɨ rɔjetɨ, je ɓəə kɨlə je lə Luwə. J-uwə tɔgɨje ba ə jɨ təl j-uwə ɓəy, me ko̰ je tɨ, me kəm-to-ndoo tɨ, me ɓəl tɨ, \v 5 gɨn kɨndə tɨ lə dɨje, me dangay tɨ, kɨ me sulə tɨ kɨ dɨje suləi kosɨ je dɔje tɨ. Me kɨlə tɨ kɨ al dɔ sɨngəje, lo to ɓi goto, lo kuso nḛ goto, ka j-uwə tɔgɨje ba\x + \xo 6:5 \xt Knjk 16.23; 19.29; 21.30\x*. \v 6 Jɨ tɔjɨ kadɨ je ɓəə kɨlə lə Luwə me kay njay tɨ, me gər Luwə tɨ, me kore me tɨ, me ra majɨ tɨ. NDɨl Luwə e səje naa tɨ, jɨ ndɨgɨ dɨje ndɨgɨ kɨ rɔjetɨ. \v 7 Jɨ tɔjɨ kadɨ je ɓəə kɨlə lə Luwə me kɨlə mbḛ ta tɨ kɨ rɔjetɨ, kɨ j-ɨlə kɨ tɔgɨ lə Luwə. Nḛ katɨ ləje, kɨ də rɔ ləje, e nḛ ra kɨ dana ta kəm Luwə tɨ. \v 8 Dɨje ɔsi gonje je, ɨləi rɔsɔl dɔje tɨ je, əli ta kɨ majal dɔje tɨ je, əli ta kɨ majɨ je. J-ɨsɨ j-əl ta kɨ rɔjetɨ kɨn ka ooi-je tə njé ngom je, \v 9 gəri-je ɓətɨ, nə ooi-je tə dɨje kɨ gəri-de al be, j-a jɨ njɨyə kɨ dɔje taa, nə ooi-je tə njé koy je. Uwəi-je dangay tɨ kɨ kanjɨ tɔl-je, \v 10 tuji meje ka rɔje nəl-je par par. Je njé ndoo je, nə jɨ təl dɨje ngay njé nḛ kɨngə tɨ, to tə nḛ kɨ nḛ ləje goto be, nə kɨ rɔjetɨ ɓa, nḛ kɨngə je pətɨ e ya̰je. \p \v 11 Səi dɨje kɨ Korḛtɨ tɨ, j-əl səsi ka kəm ta, jɨ tḛḛ meje kɨ rɔsi tɨ. \v 12 Jɨ tɔjɨ səsi ndɨgɨ kɨ jɨ ndɨgɨ səsi kɨ taga, nə e səi je ə ɨtḛḛi mesi adi-je al. \v 13 Lo kɨn tɨ, m-əl səsi ta təkɨ baw ngan je a əl-n ngane je ta kɨn be. Nɨngə jɨ dəjɨ səsi kadɨ səi ka, ɨtḛḛi mesi adi-je təkɨ je jɨ tḛḛ-n meje j-adɨ səsi ka kɨn be tɔ. \s1 Gangɨ naa kɨ majal \p \v 14 Majɨ kadɨ ɨləi dɔsi kɨ no̰o̰ be par gɨn jugɨ tɨ kɨ kare ba kɨ njé kɨ gəri Luwə al kam al. Nḛ kɨ rɔjetɨ kɨ nḛ kɨ majal a ɨndəi rɔde naa tɨ al; kunjɨ əi kɨ tɨl asi kadɨ a ɨndəi rɔde naa tɨ al. \v 15 Lo kadɨ Kɨrɨsɨ əi kɨ Su tade asɨ naa goto; dəw kɨ gər Luwə əi kɨ dəw kɨ gər Luwə al, nḛ kɨ a uwəi-naa dɔ tɨ goto. \v 16 Nḛ kɨ a ore kəy lə Luwə kɨ kagɨ yo je naa tɨ goto. Tadɔ j-əi ɓa, j-əi kəy lə Luwə kɨ nje kɨsɨ kəm ba təkɨ Luwə wa əl-n ə nə: \q1 «M-a m-ra ɓe dande tɨ, ə m-a m-njɨyə səde naa tɨ, \q1 M-a mi Luwə ləde, ə əi a əi dɨje ləm tɔ\x + \xo 6:16 \xt Ləbətɨkɨ 26.12; Ejəkəl 37.27\x*.» \q1 \v 17 E mbata kɨn ə, Ɓaɓe əl-n ə nə: \q1 «Ɨgangi-naa kɨ dɨje kɨ gəri-mi al, \q1 Ɔdi nḛ kɨ to njḛ al, \q1 Ɓa mi m-a m-uwə səsi kɨ rɔm tɨ\x + \xo 6:17 \xt Ejay 52.11; Ejəkəl 20.34\x*.» \q1 \v 18 Ɓaɓe kɨ nje tɔgɨ pətɨ əl ɓəy ə nə: \q1 «M-a mi Bawsi, ə səi, a səi ngan ləm kɨ dɨngəm kɨ kɨ dəne\x + \xo 6:18 \xt 2 Samɨyəl 7.14; Ejay 43.6\x*.» \c 7 \p \v 1 NJé ndɨgɨ je ləm, təkɨ j-ɨngəi ndu-kun je kɨ Luwə un adɨ-je be kɨn, majɨ kadɨ j-əi je wa, j-ayi rɔje njay dɔ nḛ tɨ kɨ a tujɨ darɔje kɨ ndɨlje. Nɨngə adɨ j-ɨndəi rɔje ta dangɨ me ɓəl Luwə tɨ. \s1 Rɔnəl lə Pol \p \v 2 Ɨndəi-je dan ursi tɨ! Dəw madɨ kɨ jɨ ra sie majal goto, dəw kɨ jɨ tɔ ko nḛ lie goto, taa dəw kɨ j-əde jɨ taa nḛ lie ka goto tɔ. \v 3 Nɨngə m-əl ta kɨn be kadɨ m-gangɨ-n ta dɔsi tɨ al, tadɔ m-əl kəte ngata təkɨ j-ɨndə səsi dan urje tɨ kadɨ re e koy ə koy, kajɨ ə kajɨ. \v 4 M-tḭ mem katɨ kɨ rɔsi tɨ, rɔm nəl-m ngay dɔsi tɨ. M-ɨngə tɔgɨ ngay, rɔnəl tɔi dɔm, me-ko̰ je tɨ kɨ j-ɨngə-de. \p \v 5 Lokɨ jɨ re jɨ tḛḛ dɔnangɨ Masəduwan tɨ nu kɨn, lo kɔr kə̰ə̰ goto, j-ɨngə ko̰ je kɨ dangɨ dangɨ, rɔ gə gɨdɨje, ɓəl rosɨ meje. \v 6 Nə Luwə kɨ nje kɨlə dɨngəm me dɨje tɨ kɨ njé sɔl dɔde, adɨ-je tɔgɨ kɨ rəbɨ re lə Tɨtɨ. \v 7 NGa nɨngə, e re lə Tɨtɨ par ə adɨ-je tɔgɨ al, nə e tɔgɨ kɨ adi-e kɨn tɔ ə adɨ-je tɔgɨ. Tɨtɨ əl-je təkɨ ɨndɨgi ngay kadɨ oi-mi, taa man no̰ re kəmsi tɨ nɨm, ta o̰ mesi nɨm mbata tɨ ləm. Lo kɨn tɨ, m-ɨngə rɔnəl ngay dɔ made tɨ ɓəy. \p \v 8 Re makɨtɨbɨ kɨ m-ndangɨ m-adɨ səsi kəte kɨn tujɨ mesi ka, m-ndɨngə rɔm dɔ tɨ al. Re m-ndɨngə rɔm dɔ tɨ ɓa, e mba koo kɨ m-o kadɨ tujɨ mesi dɔkagɨlo madɨ tɨ\x + \xo 7:8 \xt 2.3\x*. \v 9 Nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn, rɔm nəl-m mbata mesi kɨ tujɨ kɨn al, nə mba ke kɨ me tujɨ ləsi aw səsi adɨ ɨyə̰i rəbɨ nḛ ra kɨ majal kɔ. Mesi kɨ tujɨ kɨn ə e nḛ kɨ Luwə ndɨgɨ, adɨ-je j-əl təkɨ nḛ madɨ kɨ majal kare kɨ jɨ ra səsi goto. \v 10 Tadɔ me tujɨ kɨ nəl Luwə, re kɨ kɨyə̰ rəbɨ nḛ ra kɨ majal kɔ, mba kadɨ tḛḛ kɨ dəw kajɨ tɨ, kɨ kanjɨ kadɨ dəw ndɨngə rɔne dɔ mee tɨ kɨ tujɨ kɨn. Nə me tujɨ kɨ dəw ɨyə̰-n rəbɨ nḛ rane kɨ majal kɔ al, a re kɨ koy. \v 11 Kɨ ɓasɨne kɨn, səi je wa oi kandɨ me tujɨ kɨ nəl Luwə kɨn kɨ kəmsi. Ra adɨ ɨtoi ɓi dɔ rɔsi tɨ al! Ɨdəji me-sɔl kɨ rɔ tḭsi nɨm, ɨndɨngəi rɔsi ngay nɨm, ɓəl tɔl səsi nɨm, ɨndɨgi ngay kadɨ oi-mi nɨm, ta o̰ mesi mbata ləm nɨm, taa tasi e dɔ dəw tɨ kɨ ra nḛ kɨ go rəbe tɨ al ka kɨn nɨm tɔ. Ɨtɔji me nḛ je tɨ pətɨ təkɨ ta kɨn səi, ɨgotoi me tɨ. \v 12 NGa nɨngə, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi mbata lə dəw kɨ ra nḛ kɨ go rəbe tɨ al kɨn al nɨm, taa mbata lə dəw kɨ nḛ kɨ go rəbe tɨ al kɨn tujɨ me al nɨm tɔ. Nə e mba kadɨ səi je wa, oi tɨngə kɨ ɨtɨngəi bɨl mbata tɨ ləje kɨn kɨ kəmsi, ta kəm Luwə tɨ. \v 13 E kɨn ə e nḛ kɨ adɨ-je tɔgɨ. Nɨngə j-ɨngə tɔgɨ par al, nə j-ɨngə rɔnəl kɨ bo ngay ə wa ɓəy tɔ, lokɨ j-o nəl kɨ rɔ Tɨtɨ nəl-e mbata kuwə kɨ səi pətɨ uwəi angale ɨndəi nangɨ me kalsi tɨ kɨ ɨtɔji. \v 14 Kɨndə kɨ m-un səsi m-ɨndə-n gum kɨ rɔe tɨ kɨn, rɔm sɔl-m al. Tə ka kɨ j-əl-n səsi ta kɨ rɔjetɨ kɨ ndɔ je, pɨtɨ kɨ jɨ pɨtɨ səsi no̰ Tɨtɨ tɨ tɔjɨ rɔne kɨ taga kadɨ e ta kɨ rɔjetɨ. \v 15 Lo kɨn tɨ, rɔe nəl-e ngay ɓəy dɔsi tɨ, lokɨ me ole dɔ təl rɔ go ta tɨ ləsi pətɨ, kɨ kuwə kɨ uwəi-e kɨ rɔsi tɨ kɨ ɓukɨ-naa tɨ kɨ ɓəl. \v 16 Rɔm nəl-m ngay adɨ m-ɨndə mem dɔsi tɨ me nḛ je tɨ pətɨ. \c 8 \s1 Kaw nḛ mba ra-n kɨ njé kadɨ-me je kɨ Jorijaləm \p \v 1 NGakom je, jɨ ndɨgɨ kadɨ ɨgəri majɨ kɨ Luwə ra kɨ njé kaw-naa je kɨ dɔnangɨ Masəduwan tɨ kɨn. \v 2 Ko̰ je kɨ dangɨ dangɨ tḛḛ dɔde tɨ, nə be ka rɔde nəl-de kɨ al dɔ majɨ, adɨ me ndoo tɨ ləde kɨ ngay wa kɨn ka, adi nḛ majɨ je ləde ngay kɨ me kɨ kare. \v 3 M-ma najɨ ləde dɔ tɨ təkɨ adi kɨ go tɔgɨde tɨ, kɨ madɨ je adi kɨ al dɔ tɔgɨde wa ɓəy. Nɨngə e kɨ me ndɨgɨ ləde wa ə adii. \v 4 Dəji-je ə təl dəji ɓəy, kadɨ j-adɨ-de ta rəbɨ kadɨ n-əi ka n-ɨləi jide me nḛ kaw tɨ kɨ mbata lə dɨje lə Luwə kɨ ɨsi Jorijaləm tɨ kɨn tɔ\x + \xo 8:4 \xt 1-4: Rm 15.26\x*. \v 5 Rai nḛ kɨ al dɔ e kɨ j-ɨndə meje dɔ tɨ kadɨ a rai. Uni rɔde wa adi Ɓaɓe kəte, nɨngə go tɨ, uni adi-je tɔ, kɨ go ndɨgɨ tɨ lə Luwə. \v 6 E mbata kɨn ə, j-ɨlə-n dɨngəm me Tɨtɨ tɨ kadɨ təl aw tɔl ta kɨlə nḛ kaw kɨ mba ra majɨ kɨn, təkɨ ɨlə-n ngɨre dansi tɨ ngata kɨn. \v 7 NGa nɨngə, təkɨ səi njé nḛ kɨ to mbar me nḛ je tɨ pətɨ, adɨ e me kadɨ-me tɨ, me kujɨ kəl ta tɨ, me nḛ gər tɨ, me tɨngə bɨl tɨ kɨ kanjɨ to ɓi dɔ rɔ tɨ, kɨ me ndɨgɨ-naa tɨ kɨ jɨ tɔjɨ səsi rəbe, majɨ kadɨ ɨtɔji təkɨ kɨlə ra majɨ kɨn e nḛ kɨngə ləsi kɨ awi mbar mbar tɔ. \v 8 Nɨngə e nḛ kɨ m-ɨndə dɔsi tɨ kɨ tɔgɨ al; re m-əl səsi ta tɨngə bɨl lə madɨsi je ɓa, e mba kadɨ səi, ɔjii ndɨgɨ-naa ləsi kɨ rɔjetɨ adɨ dɨje gəri, me nḛ kaw tɨ kɨn. \v 9 Tadɔ ɨgəri ra majɨ lə Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ majɨ. Kɨrɨsɨ kɨ e nje nḛ kɨngə, nə ra rɔne nje ndoo tɨ mbata ləsi, kadɨ me ndoo tɨ lie, səi, ɨtəli njé nḛ je. \v 10 E ta kɨ go koe tɨ ləm kɨ m-o ə m-əl dɔ tɨ. Nɨngə e ta kɨ sɔbɨ dɔsi wa majɨ, mbata səi, ə səi dɨje kɨ dɔsa̰y kɨ ɨrai kɨlə kɨn. Səi dɨje kɨ dɔsa̰y me ra-e tɨ par al, nə səi dɨje kɨ dɔsa̰y me kun-ndu tɨ kɨ mba ra-e. \v 11 Ə kɨ ɓasɨne kɨn, majɨ kadɨ ɨtɔli ta kɨlə kɨn, mba kadɨ, kɨ go tɔgɨsi tɨ, kɨlə kɨ ɨrai ngata nɨm, ndɨgɨ ra-e nɨm, ɨsi naa tɨ lay. \v 12 MBata, lokɨ dəw adɨ nḛ kɨ me kɨ kare, Luwə taa nḛ lie kɨ adɨ kɨn kɨ go tɔge tɨ kɨ me kəy tɨ, ɓɨ nḛ kɨ aw-n al par ə, Luwə a ɨndə mene dɔ tɨ al. \v 13 Nɨngə e ta kadɨ jɨ ra səsi kadɨ osi me ndoo tɨ al. Osi me ndoo tɨ kadɨ e so madɨsi je tɨ al, nə e ta kadɨ asi-naa yo. \v 14 Kɨ ɓasɨne kɨn, kɨ nḛ ləsi kɨ to mbar kɨn, asi kadɨ a rai kɨ njé kɨ nḛ ɨsɨ to rɔde, nɨngə ndɔ kɨ nḛ ləde a to mbar ə nḛ to rɔsi ɓa, a rai səsi tɔ. Lo kɨn tɨ ə a asi-naa, \v 15 təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «Dəw kɨ ɔy ngay, dəw oo pa nḛ lie al, nɨngə dəw kɨ ɔy ngay al, nḛ kɨ du-e goto\x + \xo 8:15 \xt Tḛḛ kɨ taga 16.18\x*.» \s1 Tɨtɨ kɨ madɨne je madɨ awi Korḛtɨ tɨ \p \v 16 J-ɨlə tɔjɨ dɔ Luwə tɨ kɨ ra adɨ ta ləsi to rɔ Tɨtɨ təkɨ to-n rɔm kɨn be tɔ. \v 17 Tɨtɨ ndɨgɨ ta kɨ j-ɨndə no̰e tɨ kadɨ təl aw rɔsi tɨ. Nɨngə kəte ɓəy taa ka, e wa kɨ dɔne to rɔe ngay mbata ləsi, adɨ e kɨ me ndɨgɨ lie e wa ə ɨsɨ aw-n rɔsi tɨ. \v 18 J-ɨlə ngoko̰je kare j-adɨ aw sie. E ngoko̰je kɨ njé kaw-naa je kɨ dangɨ dangɨ əli ta lie majɨ ɔjɨ-n dɔ kadɨ rɔ lie mbata Poy Ta kɨ Majɨ. \v 19 Ɓəy tɔ, e dəw kɨ njé kaw-naa je kɨ dangɨ dangɨ ɨləi jide dɔe tɨ kadɨ aw səje mba kɨ mba kɨlə nḛ kaw kɨ mbata ra majɨ kɨn. E kɨlə kɨ j-adɨ rɔje kɨ mbae mba kadɨ tɔ Ɓaɓe ɨngə-n kɔsɨ-gon, taa kadɨ jɨ tɔjɨ-n ndɨgɨ ra majɨ kɨ rosɨ meje kɨn tɔ. \v 20 Kɨ ɔjɨ dɔ la kɨ dɨje adi-je ngay kadɨ je ə j-ɨndə kəmje go kɨlə tɨ kɨ kadɨ ra, j-ɨndə kəm-kədɨ dɔ tɨ kadɨ dɨje ooi-je tə dɨje kɨ rɔjetɨ al, al. \v 21 Jɨ sangɨ kadɨ jɨ ra nḛ kɨ nəl Luwə par al, nə jɨ sangɨ kadɨ jɨ ra nḛ kɨ nəl dɨje tɔ. \v 22 NJé kaw kɨ rɔsi tɨ kɨn, j-ɨlə ngoko̰ je kare səde no̰ ɓəy. E dəw kɨ nja ngay, jɨ na-e, adɨ j-o tɨngə bɨl lie. Nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn, to rɔe ngay kadɨ n-e me kɨlə tɨ kɨn tɔ, mbata taa kɨ taa mesi. \v 23 Nɨngə kɨ ɔjɨ dɔ Tɨtɨ, e madɨ njɨyə ləm, taa e madɨ-kɨləm kɨ rɔsi tɨ tɔ. Ɓa, ndəge je kɨ dani-e, əi ngan njé kɨlə je lə njé kaw-naa je kɨ dangɨ dangɨ kɨ mba kadɨ Kɨrɨsɨ ɨngə-n kɔsɨ-gon tɔ. \v 24 Ɨtɔji dɨje kɨn adɨ gəri təkɨ ɨndɨgi-de ndɨgɨ kɨ rɔjetɨ. Lo kɨn tɨ, njé kaw-naa je kɨ dangɨ dangɨ a gəri təkɨ ɨndɨgi-de ndɨgɨ kɨ rɔjetɨ, taa tɔjɨ kɨ j-ɨsɨ j-ɨlə dɔsi tɨ ta kəmde tɨ kɨn ka e kɨ rɔjetɨ tɔ. \c 9 \s1 Luwə ndɨgɨ dəw kɨ adɨ nḛ kɨ rɔnəl \p \v 1 Kɨ ɔjɨ dɔ nḛ kaw kɨ kadɨ jɨ ra-n kɨ dɨje lə Luwə kɨ ɨsi Jorijaləm tɨ, kəm kadɨ m-ndangɨ ta dɔ tɨ m-adɨ səsi, m-o al. \v 2 M-gər ndɨgɨ ra majɨ kɨ rosɨ mesi kɨn, adɨ m-pɨtɨ səsi kɨ taga ta kəm dɨje tɨ kɨ dɔnangɨ Masəduwan tɨ\x + \xo 9:2 \xt 1.16\x*. M-əl-de m-ə nə: «NGako̰je je kɨ dɔnangɨ Akay tɨ ɨsi dɔ njade tɨ kal ne kal.» Nɨngə tɨngə bɨl ləsi kɨn ra adɨ njé kaw-naa je ngay ndəli. \v 3 Lo kɨn tɨ, m-ɨlə ngako̰je je kɨ rɔsi tɨ kadɨ pɨtɨ kɨ jɨ pɨtɨ səsi ɔjɨ-n dɔ lo kɨn, təl nḛ kɨ kare al. Nɨngə təkɨ m-əl-n, m-ndɨgɨ ngay kadɨ ɨsi dɔ njasi tɨ təkɨ rɔjetɨ wa tɔ. \v 4 Tadɔ kɨn ə re dɨje kɨ dɔnangɨ Masəduwan tɨ awi səm rɔsi tɨ, ə ɨsi dɔ njasi tɨ al nɨngə, je kɨ jɨ taa mesi kɨn, j-a təl dɨje kɨ rɔde sɔl-de, nga nɨngə, rɔsɔl kɨ bo ngay a e dɔsi tɨ səi je wa. \v 5 E mbata kɨn ə, m-o majɨ ngay kadɨ m-dəjɨ ngako̰je je madɨ kɨn kadɨ awi kəte no̰m tɨ, rɔsi tɨ, kadɨ kawi nja kadɨ-kare me ndɨgɨ kɨ uni ndusi dɔ tɨ kɨn. Lokɨ e kɨ kɔsɨ njae naa tɨ pətɨ ə dəw oo ɓa, a e nḛ kadɨ kɨ me ndɨgɨ, ɓɨ e nḛ kɨ dəw ɨndə tɔgɨ dɔ madɨne tɨ ə adɨ-n al. \v 6 Nɨngə kadɨ ɨgəri təkɨ: \q1 «Dəw kɨ dɨbɨ nḛ ndə̰y be, \q1 A tətɨ ndə̰y be tɔ; \q1 Ə dəw kɨ dɨbɨ nḛ ngay, \q1 Ə tətɨ ngay tɔ.» \p \v 7 Kadɨ dəw kɨ ra adɨ kɨ go kɔje tɨ kɨ ɔjɨ mene tɨ, ɓɨ kɨ ndɨngə rɔ ə se kɨ tɔgɨ madɨ kɨ kɨndə dɔ tɨ al. Tadɔ Luwə ndɨgɨ dəw kɨ adɨ kɨ rɔnəl. \v 8 Luwə aw kɨ tɔgɨ kadɨ adɨ majɨ je kɨ dangɨ dangɨ ndogɨ səsi man tɨ. Lo kɨn tɨ, a awi kɨ nḛ je pətɨ kɨ kadɨ ra səsi kɨ dɔkagɨlo je pətɨ. A to səsi mbar mbar kadɨ uni ɨrai kɨlə je kɨ majɨ. \v 9 Təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: \q1 «Ka̰y nḛ kɨngə ləne kɨ me ndɨgɨ adɨ njé ndoo je, \q1 Ra majɨ lie to kɨ ndɔ je ndɔ je\x + \xo 9:9 \xt Pa je 112.9\x*.» \p \v 10 Luwə kɨ nje kadɨ ko nḛ nje dɨbɨ nḛ kɨ nje kadɨ nḛ kuso dəw uso, a adɨ səsi ko nḛ kɨ to mbar mbar, taa a ra kadɨ tɔgɨ tɔ. Lo kɨn tɨ, ra majɨ ləsi a tḛḛ kɨ dɔne kɨ taga wangɨ. \v 11 NGa nɨngə a səi njé nḛ kɨngə je me nḛ je tɨ pətɨ, kadɨ ɨraii majɨ kɨ me ndɨgɨ ləsi kɨ kəte kəte. Nɨngə a ra kadɨ dɨje kɨ a ɨləi jisi adɨ j-adɨ-de kɨn, a təli kɨ oyo adi Luwə tɔ. \v 12 Kadɨ kare ləsi kɨn, a ra kɨ njé kadɨ-me je par al, nə a ra kadɨ dɨje təli kɨ oyo ngay adi Luwə tɔ. \v 13 Lokɨ əi oi majɨ lə kɨlə kɨn ɓa, a ɨləi tɔjɨ dɔ Luwə tɨ mbata təl kɨ ɨtəli rɔsi go Poy ta tɨ kɨ Majɨ lə Kɨrɨsɨ, ɨmai naje kɨ taga kɨn, kɨ majɨ kɨ ɨrai səde ə ɨka̰yḭ nḛ majɨ je ləsi adi-de nɨm adi ndəgɨ dɨje pətɨ nɨm kɨn tɔ. \v 14 A əli ta kɨ Luwə mbata tɨ ləsi, tɔji ndɨgɨ-naa ləde kɨ rɔsi tɨ, ɔjɨ-n dɔ majɨ lə Luwə kɨ ɨndə nangɨ rɨpɨ rɨpɨ kɨ dɔsi tɨ kɨn. \v 15 Tɔjɨ e kɨ dɔ Luwə tɨ mbata kadɨ-kare lie kɨ dəw oo ga̰e al kɨn. \c 10 \s1 Pol rɔ dɔ kɨlə tɨ kɨ to me jie tɨ \p \v 1 Dɨje əi nə mi Pol, lokɨ m-o kəmsi ɓa m-ɨlə dɔm nangɨ, a re mi sa̰y tɔ nɨngə, m-un dɔm taa, m-ra madɨ nga̰ səsi. Nə m-dəjɨ səsi kɨ takul sɔl lɔm lɔm kɨ me-majɨ lə Kɨrɨsɨ, \v 2 kadɨ ɨrai-mi adɨ m-ra m-adɨ nga̰ səsi al, dɔkagɨlo tɨ kɨ m-a m-re-n dansi tɨ. Tadɔ m-ɨndə dɔm tɨ kadɨ m-a m-ra m-adɨ nga̰ kɨ dɨje madɨ kɨ ɨsɨ əli əi nə j-ɨsɨ jɨ ra kɨlə lə dɨje kare kɨn. \v 3 E kɨ rɔjetɨ kadɨ je dɨje, nə j-ɨsɨ rɔ ko rɔ kɨ dɨje ɨsɨ rɔi-naa kɨn al. \v 4 Nḛ rɔ je kɨ j-ɨsɨ rɔ-n, e nḛ rɔ kɨ ḭ rɔ dəw tɨ al, nə e nḛ rɔ kɨ tɔge ḭ rɔ Luwə tɨ, kadɨ tujɨ tɔgɨ je kɨ nga̰ nga̰. Jɨ tujɨ-n taga je lə dɨje kɨ e taga je kɨ go rəbe tɨ al, \v 5 jɨ budɨ nḛ je pətɨ kɨ re kɨ kun dɔ taa ɔgɨ gər Luwə kɔ. J-a jɨ ra kadɨ mər ta je lə dɨje e mər ta kɨ kadɨ təl re səde go ndu tɨ lə Kɨrɨsɨ. \v 6 NGa nɨngə, je ɓasi kadɨ j-ɨndə ba kal dɨje madɨ kɨ a təli rɔde go ta tɨ al j-ɔjɨ-de, ndɔ tɨ kɨ səi pətɨ a təli rɔsi majɨ go ta tɨ. \p \v 7 Ɨgo̰i nḛ je kɨ to ta kəmsi tɨ ne kɨn! Re dəw madɨ gər tɨjəne tɨ kadɨ ne dəw lə Kɨrɨsɨ ɓa, sɔbɨ kadɨ ɨndə nḛ kare kɨn dɔne tɨ tɔ: re e dəw lə Kɨrɨsɨ ɓa, je ka je dɨje lə Kɨrɨsɨ tɔ. \v 8 A re m-ra rɔnəl kɨ al dɔ lo ndə̰y, ɔjɨ-n dɔ tɔgɨ kɨ Ɓaɓe adɨ-je mba kadɨ j-ɔsɨ-n gɨnsi kɨ kəte, ɓɨ kadɨ jɨ tujɨ-n səsi al kɨn ka, rɔm sɔl-m al. \v 9 M-ndɨgɨ kadɨ dəw oo-m m-to tə dəw kɨ nje kadɨ səsi ɓəl me makɨtɨbɨ je tɨ ləm kɨ m-ndangɨ m-adɨ səsi kɨn al. \v 10 Tadɔ dɨje madɨ əli əi nə: «Pol, re o makɨtɨbɨ je kɨ ndangɨ ɓa, e ta je kɨ nga̰ nga̰, tɔgɨde to, nə lo kɨ re kɨ rɔne ɓa, dəw oo tɔge al, taa ta kəle ka ndae goto tɔ.» \v 11 Nɨngə kadɨ dəw kɨ əl ta kɨn gər dɔne tɨ majɨ təkɨ, kae tɨ wa kɨ oo-n-je me makɨtɨbɨ tɨ kɨ j-ɨsɨ sa̰y jɨ ndangɨ ka kɨn ə, re jɨ re kɨ rɔje ka, kɨlə kɨ j-a jɨ ra a to be tɔ. \p \v 12 Təkɨ rɔjetɨ ɓa, je j-asɨ-naa kɨ dɨje madɨ kɨ njé kun ta rɔde kɨn al, ə se j-a j-un rɔje j-ɔjɨ kadɨde tɨ al. Nḛ kare, kun kɨ ɨsɨ uni ndude əi je wa par ə rai kɨlə, ɨsɨ go̰i lo kɨ rɔde wa par kɨn, ra adɨ nḛ gər ləde goto. \v 13 NGa nɨngə, kɨ ɔjɨ dɔje, j-a j-ɔjɨ rɔje kɨ al dɔ loe al, nə j-a j-ɔjɨ rɔje kɨ go gangɨ kɨlə tɨ kɨ Luwə adɨ-je ə adɨ j-aw bɨtɨ jɨ tḛḛ-n rɔsi tɨ kɨn. \v 14 Tə kɨn ə re j-ə nə j-aw bɨtɨ jɨ tḛḛ rɔsi tɨ ə, jɨ tɔjɨ rɔje kɨ al dɔ gangɨ loe al. Tadɔ j-aw bɨtɨ jɨ tḛḛ rɔsi tɨ dɔsa̰y kɨ Poy Ta kɨ Majɨ lə Kɨrɨsɨ, təkɨ rɔjetɨ. \v 15 Lo kɨn tɨ, jɨ tɔjɨ rɔje kɨ al dɔ gangɨ kɨlə ləje al, j-ɨndə guje kɨ kɨlə lə dɨje kɨ rangɨ al. Nə j-ɨndə meje tɨ kadɨ kadɨ-me ləsi a aw kɨ dɔ made tɨ, kadɨ j-ɨngə rəbɨ jɨ ra-n kɨlə je kɨ ətɨ ɓəl ngay dansi tɨ. J-a ra kɨ go gange tɨ kɨ Luwə ɔjɨ-je kadɨ jɨ ra. \v 16 J-a j-ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ go nangɨ je tɨ kɨ sa̰y gɨdɨsi tɨ, kɨ kanjɨ kadɨ jɨ tɔjɨ rɔje kɨ kɨlə lə dɨje kɨ rangɨ kɨ rai gangɨ lo tɨ ləde kɨ sɔbɨ dɔde. \v 17 Dəw kɨ ge kɨndə gune nɨngə, majɨ kadɨ un Ɓaɓe ə ɨndə-n gune\x + \xo 10:17 \xt Jərəmi 9.23; 1Kɔr 1.31\x*. \v 18 E dəw kɨ Ɓaɓe pɨte ə ndae to tɨ ɓɨ e dəw kɨ nje kun ta rɔne ɓa ndae to tɨ al. \c 11 \s1 Pol əi kɨ njé kaw kɨlə je kɨ njé ngom \p \v 1 Re asi kadɨ ɔsi gɨnm ndə̰y me dɔ majal tɨ ləm nɨngə, m-ə nə oyo ɔsi gɨnm ɓe! \v 2 Jangɨ ra-m mbata tɨ ləsi, nɨngə e jangɨ kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ. M-uwə dɔsi mbata tɨ lə dɨngəm kare ba be, kɨ e Kɨrɨsɨ, kadɨ tə m-tḛḛ səsi no̰e tɨ tə ngon kɨ mandɨ kɨ ay njay, kɨ gər ngaw al ɓəy. \v 3 Nə m-ɓəl kadɨ nḛ gər ləsi, təl nḛ gər kɨ majal, kadɨ gangɨ dɔɔ kɨ ɨdɔɔi-naa naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ majɨ, ə ai dana kɨn, naa tɨ. Gangɨ səsi naa tɨ, ɔsɨ səsi ngərəngɨ, təkɨ Su ədɨ-n Awa kɨ ta ngom ləne kɨn be\x + \xo 11:3 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 3.1-6, 13\x*. \v 4 Dəw madɨ kɨ rangɨ a ḭ no̰o̰ kadɨ re ɨlə səsi mbḛ Jəju kɨ rangɨ kɨ e kɨ j-ɨlə səsi mbḛe kəte, a adɨ səsi ndɨl kɨ rangɨ kɨ e kɨ ɨngəi kəte kɨn, ə se a adɨ səsi Poy Ta kɨ Majɨ kɨ rangɨ kɨ e kɨ ɨtaai kəte kɨn ka, a ḭḭ kadɨ ɔsi gɨne kɨ tɔgɨsi par. \v 5 Nḛ kare, mi m-o nḛ kɨ njé kaw kɨlə je kɨ ooi rɔde təkɨ ngay kɨn ɨtəi-mi al. \v 6 Dɔmajɨ ə m-aw kɨ kujɨ kəl ta ngay al, nə kɨ ɔjɨ dɔ nḛ gər ɓa, mi me tɨ no̰o̰. E nḛ kɨ j-ɔjɨ səsi taga wangɨ me nḛ je tɨ pətɨ kɨ rəbɨ je kɨ dangɨ dangɨ. \p \v 7 Nɨngə kadɨ m-dəjɨ səsi m-o se Poy Ta kɨ Majɨ lə Luwə kɨ mi wa m-ɨlə səsi mbḛe kɨ dɔ kɨ kɨlə nangɨ kadɨ m-un dɔsi taa, taa m-ɨlə səsi mbḛe kare kɨ kanjɨ kɨngə nḛ loe kɨn, e nḛ kɨ loe tɨ al ə m-ra wa? \v 8 M-taa nḛ ji njé kaw-naa je tɨ kɨ rangɨ, kɨ əi je ə rai səm ɓa m-ra-n kɨlə dansi tɨ. \v 9 Dɔkagɨlo tɨ kɨ m-ḭḭ-n dansi tɨ, ə nḛ to-n rɔm kɨn, dəw madɨ kɨ m-ɔy-e goto. E ngako̰je je kɨ ḭḭ dɔnangɨ Masəduwan tɨ ə rai səm me nḛ je tɨ kɨ to rɔm. Me nḛ je tɨ pətɨ, m-uwə tɔgɨm ba kadɨ m-ɔy dəw madɨ al, nɨngə, m-a m-nay kɨ lo kuwə tɔgɨm ba tɨ wa kɨn. \v 10 M-əl wangɨ təkɨ dəw madɨ kɨ kadɨ a ɔgɨ-m kɨndə gum kɨ ta kɨn dɔnangɨ Akay tɨ goto. Nɨngə m-əl kɨ rəbɨ lə ta kɨ rɔjetɨ kɨ ḭ rɔ Kɨrɨsɨ tɨ ə ɨsɨ mem tɨ kɨn. \v 11 MBa ri ə m-əl ta kɨn be ə? M-əl be mbata e ndɨgɨ ɓa m-ndɨgɨ səsi al, al. Luwə gər majɨ kadɨ m-ndɨgɨ səsi! \p \v 12 Nḛ kɨ m-ra kɨn, m-a m-nay kɨ lo ra tɨ kɨ no̰m tɨ, kadɨ m-ɔgɨ-n dɨje madɨ kɨn rəbɨ. Dɨje kɨ ɨsɨ sangi rəbɨ kadɨ ɨndəi gude təkɨ n-asi-naa səje. \v 13 Ko dɨje kɨn əi njé kaw kɨlə je, kɨ njé ngom je, əi njé ra kɨlə je kɨ rɔjetɨ al, kɨ təli rɔde njé kaw kɨlə je tɨ lə Kɨrɨsɨ. \v 14 Nɨngə e nḛ kɨ ətɨ dəw ɓəl al, tadɔ *Sata̰ wa kɨ dɔne ka ɨsɨ təl rɔne malayka tɨ kɨ aw kɨ kunjɨ. \v 15 E nḛ kɨ mba al, kadɨ njé ra kɨlə je lə Su təli rɔde njé ra kɨlə je tɨ lə Luwə kɨ rɔjetɨ. Nə a tɔli tade kɨ go kɨlə rade tɨ kɨ majal. \s1 Ko̰ je kɨ ɨngə Pol \p \v 16 M-təl m-əl ɓəy, kadɨ dəw oo-m tə dəw kɨ dɔe goto al. A re be al nɨngə, ɨndɨgi kadɨ mi dəw kɨ dɔm goto, kadɨ mi ka m-ɨndə-n gum ndə̰y tɔ, təkɨ ɨsɨ rai kɨ dɨje madɨ kɨ ɨsɨ ɨndəi gude, ə ɨndɨgi səde kɨn be tɔ. \v 17 Ta kɨ m-aw tə m-əl kɨn, m-əl kɨ go ndɨgɨ tɨ lə Ɓaɓe al, nə m-əl kɨ go dɔ majal tɨ ləm. Nɨngə m-gər kadɨ e nḛ kɨ asɨ kɨndə gu. \v 18 MBata dɨje ngay ɨsɨ ɨndəi gude kɨ go koe tɨ lə dəw, adɨ mi ka m-a m-ɨndə gum tɔ. \v 19 Səi kɨ səi dɨje kɨ kəmsi ay njay, ə kɨ me ndɨgɨ ləsi wa, ɨtəli ɨsɨ ɔsi gɨn dɨje kɨ dɔde majal. \v 20 Ɔsi gɨnde adɨ ɨsɨ rai səsi ɓəə tɨ, adɨ ɨsɨ usoi səsi, adɨ ɨsɨ taai nḛ jisi tɨ, ooi tosi al, ɓuki jide kəmsi tɨ ɨndəi səsi. \v 21 M-əl ta kɨn kɨ rɔsɔl, nɨngə e nḛ kɨ tɔjɨ kadɨ je dɨje kɨ tɔgɨje goto. Lo kɨn tɨ, m-əl ta tə dəw kɨ dɔe majal be: nḛ kɨ dɨje madɨ ooi tə nḛ kɨndə gude, mi ka m-ɨndə-n gum tɔ. \v 22 Re əi nə n-əi Ebɨrə je ə? Mi ka mi Ebɨrə tɔ. Re əi nə n-əi ngan *Isɨrayəl je ə? Mi ka mi kojɨ Isɨrayəl tɔ. Re əi nə n-əi ngan ka *Abɨrakam ə? Mi ka mi ngon ka Abɨrakam tɔ. \v 23 Re əi nə n-əi njé kɨlə je lə Kɨrɨsɨ ə? M-a m-əl ta tə dəw kɨ dɔe goto be m-ə nə m-ɨtə-de me tɨ sa̰y. Tadɔ m-ra kɨlə m-ɨtə-de nɨm, m-ra dangay m-ɨtə-de nɨm, m-ɨngə kɨndə m-ɨtə-de nɨm, mi ta yo tɨ ɓasi ɓasi kɨ dɔkagɨlo je pətɨ nɨm tɔ. \v 24 Asɨ nja mi, *Jɨpɨ je ɨndəi-mi ta ndəy kutɨ mɨtə gɨde jikare\x + \xo 11:24 \xt Dətərənom 25.3\x*, \v 25 asɨ nja mɨtə, Rom je tɨndəi-mi kɨ gɔl, dɨje tɨləi-mi kɨ mbal nja kare kadɨ n-tɔli-mi, man uwə-m nja mɨtə, m-ra kondɔ kare kɨ kada kare gɨn man tɨ\x + \xo 11:25 \xt Knjk 16.22; 14.19\x*. \v 26 Me kaw mba je tɨ ləm kɨ ngay, asɨ kadɨ man mbo a uwə-m, asɨ kadɨ kaya je kɨ njé gangɨ rəbɨ rai-mi, asɨ kadɨ ngakom Jɨpɨ je tḛḛi tam tɨ ə rai-mi, asɨ kadɨ njé gər Luwə al tḛḛi tam tɨ ə rai-mi, asɨ kadɨ me ɓe bo tɨ, nḛ kɨ majal tḛḛ dɔm tɨ, asɨ kadɨ nḛ ra-m dɨlə lo tɨ, asɨ kadɨ ba uwə-m, asɨ kadɨ ngakom je, kɨ əi ngakom kɨ rɔjetɨ al rai-mi\x + \xo 11:26 \xt Knjk 9.23; 14.5\x*. \v 27 M-ra kɨlə je madɨ kɨ m-ɔ bəgəgə me tɨ, nḛ je kɨ nga̰ ɨngə-m; dɔkagɨlo je ngay ɓi ɔdɨ kəm al, ɓo ra-m nɨm, kɨndə ra-m nɨm, taa taa m-ɨngə nḛ kuso al, kul o̰-m, m-a kɨ rɔm kare. \v 28 Kɨ kanjɨ kəl nḛ je madɨ, nḛ kɨ uwə mem kɨ ndɔ je, m-mər ta dɔ njé kaw-naa je tɨ kɨ dangɨ dangɨ pətɨ. \v 29 Kɨn ə tɔgɨ dəw madɨ goto ə, mi ka tɔgɨm goto tɔ, kɨn ə dəw madɨ ɨyə̰ rəbɨ lə Kɨrɨsɨ ə, uso-m sɨngəm tɨ mur mur. \v 30 Kɨn ə re e ta kɨndə gu ɓa, m-ɨndə gum kɨ tɔgɨ goto ləm. \v 31 Nɨngə Luwə kɨ Baw Ɓaɓe Jəju, Luwə kɨ kɔsɨ-gon e dɔe tɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ, gər kadɨ m-əl ta ngom al. \v 32 Lokɨ m-tḛḛ Damasɨ tɨ, nje ko̰ɓe kɨ gɨn ngar Arətasɨ tɨ adɨ dɨje toi ta rəbɨ je tɨ kɨ ɓe bo tɨ kadɨ uwəi-mi. \v 33 Nə uni-mi me kare tɨ, tuyi-mi kɨ bole bɔr adɨ m-ḭ taa kɨ ngal ndogɨ bɔr kɨ gəi gɨdɨ ɓe bo m-osɨ nangɨ. E be ə m-tḛḛ-n jie tɨ\x + \xo 11:33 \xt 32-33: Knjk 9.23-25\x*. \fig Pol kɨ dɨje tuyi-e kɨ bole bɔr me kare tɨ adɨ osɨ nangɨ|src="CN02112c.TIF" size="col" loc="2CO 11.16-33" copy="David C. Cook" ref="11.33" \fig* \c 12 \s1 Nḛ je kɨ Ɓaɓe adɨ Pol oo me ndɨl tɨ \p \v 1 Kɨndə gu e nḛ kɨ ndae goto, nə m-a m-nay kɨ lo kɨndə gum tɨ ɓəy. Nɨngə m-a m-əl ta dɔ nḛ je tɨ kɨ Ɓaɓe adɨ m-o me ndɨl tɨ kɨ nḛ je kɨ tḛḛ kɨ dɔe adɨ m-gər. \v 2 M-gər dɨngəm kare kɨ nje kadɨ mene Kɨrɨsɨ, kɨ asɨ ɓal dɔgɨ gɨde sɔ ɓone, Luwə un-e awi sie bɨtɨ me dɔra̰ tɨ kɨ ko̰ mɨtə. Nɨngə dɨngəm kɨn, Luwə un-e kɨ darɔe wa kɨn be ə se e me ndɨl tɨ wa ka m-gər al, nə Luwə gər\x + \xo 12:2 \xt Knjk 9.30; 11.25; Gal 1.21\x*. \v 3 M-gər kadɨ dɨngəm kɨn Luwə un-e, nə un-e kɨ darɔe wa kɨn be ə se e me ndɨl tɨ wa ka m-gər al, nə Luwə gər ɓətɨ. \v 4 Luwə un-e aw sie bɨtɨ ko̰ɓe tɨ ləne, adɨ oo ta je kɨ dum kadɨ dəw əl kɨ tane. E ta je kɨ adi dəw madɨ ta rəbɨ kadɨ təl əl rangɨ al\x + \xo 12:4 \xt 3-4: Lk 23.43\x*. \v 5 M-a m-ɨndə gum kɨ ɔjɨ dɔ dəwe kɨn, nə kɨ ɔjɨ dɔm, m-a m-ɨndə gum ɓa, m-ɨndə me tɔgɨ goto tɨ ləm kɨn par. \v 6 A re kadɨ m-ɨndə gum ka, dəw a oo-m tə dəw kɨ dɔe goto al, tadɔ e ta kɨ rɔjetɨ ə m-a m-əl. Nə m-mbatɨ kɨndə gum, nə pane taa dəw oo-m tə dəw kɨ ngay kɨ al dɔ nḛ kɨ oo-m m-ɨsɨ m-ra ə se oo tam tɨ. \v 7 Nɨngə mba kadɨ m-ɨndə gum kɨ nḛ koo me ndɨl tɨ kɨ ətɨ ɓəl kɨn al, m-ɨngə mətɨ madɨ rɔm tɨ. NJe kaw kɨlə lə *Sata̰ kare ə ɨngə kɨlə kadɨ tə ɨndə-m kadɨ m-ɨndə gum al. \v 8 Asɨ nja mɨtə, m-no̰ dɔ Ɓaɓe tɨ kadɨ ɔr ko̰ kɨn rɔm tɨ kɔ. \v 9 Nə Ɓaɓe əl-m ə nə: «Me-majɨ ləm asi nakɨ, tadɔ m-ɨsɨ m-ɔjɨ tɔgɨm me tɔgɨ goto tɨ ləi.» Adɨ m-a m-ɨndə gum kɨ tɔgɨ goto ləm, kadɨ tɔgɨ Kɨrɨsɨ e dɔm tɨ. \v 10 E mbata kɨn ə, tɔgɨm goto ka m-ra rɔnəl nɨm, dɨje taji-mi je, adi-mi me-ko̰ je, ɨndəi kəmm ndoo je, adi-mi ko̰ je mbata tɨ lə Kɨrɨsɨ ka, m-ra rɔnəl par, tadɔ lokɨ tɔgɨm goto kɨn ɓa, e ə m-ɨngə tɔgɨ tɨ. \s1 Me Pol osɨ nangɨ al mbata tɨ lə Korḛtɨ je \p \v 11 Ɓasɨne m-təl dəw kɨ dɔe majal, nɨngə e səi ə ɨndəi tɔgɨ dɔm tɨ adɨ m-təl nje dɔ majal. Səi ə re a mai najɨ dɔm tɨ, tadɔ re mi nḛ madɨ al ka, nḛ kɨ njé kaw kɨle je kɨ nga̰i ngay kam ɨtəəi-mi goto. \v 12 Nḛ je kɨ tɔjɨ kadɨ mi nje kaw kɨlə rai nḛ dansi tɨ adɨ oi. M-uwə tɔgɨm ba me nḛ je tɨ kɨ nga̰, m-ra nḛ kɔjɨ je, kɨ nḛ je kɨ ətɨ ɓəl, kɨ tɔgɨ je ta kəmsi tɨ. \v 13 E ri ə ndəgɨ njé kaw-naa je kɨ rangɨ ɨngəi ɨtəi səsi ə? Nḛ kare kɨ m-gər ɓa, e kɔy kɨ mi nḛ kɨ kɔy dɔsi tɨ al kɨn par. NGa nɨngə, kadɨ mesi sɔl dɔm tɨ kɨ ɔjɨ dɔ nḛ kɨ go tɨ al kɨn! \p \v 14 Kɨ ɓasɨne kɨn, njam e ta rəbɨ tɨ kadɨ m-aw m-o səsi kɨ ko̰ mɨtə\x + \xo 12:14 \xt Kawe kɨ dɔsa̰y tɔ e kɨ ko̰ joo tɔ Knjk 18; 2Kɔr 13.2\x*. Nɨngə kawm kɨ m-a m-aw kam, m-a mi nḛ kɨ kɔy dɔsi tɨ al, tadɔ e darɔsi wa ə m-ɨsɨ m-sangɨ, ɓɨ m-sangɨ nḛ kɨngə ləsi al. Təkɨ rɔjetɨ, e baw ngan je ə a ngəmi nḛ kɨngə mbata tɨ lə ngande je, ɓɨ e ngan je ɓa a ngəmi nḛ kɨngə mbata tɨ lə bawde je al. \v 15 Nɨngə kɨ ɔjɨ dɔm, mi ɓasi ngay kadɨ m-ra nḛ kɔ dɔsi tɨ. Darɔm ə wa ba pətɨ, mi ɓasi ngay kadɨ m-ra kɔ mbata tɨ ləsi. M-gər kadɨ re m-ndɨgɨ səsi ngay be kɨn ə, səi a ɨndɨgi-mi ngon ndɨgɨ al. \p \v 16 Dɨje madɨ a əli əi nə e kɨ rɔjetɨ kadɨ mi nḛ kɔy kɨ dɔsi tɨ al, nə a əli təkɨ mi nje kədɨ kəm dɨje, m-tə səsi kɨ ta ngom m-taa-n nḛ ləsi. \v 17 Ə se dan dɨje tɨ kɨ m-ɨlə-de kɨ rɔsi tɨ kɨn, dəw madɨ kɨ m-un gɨrə dɔe tɨ m-taa-n nḛ jisi tɨ e no̰o̰ wa? \v 18 M-dəjɨ Tɨtɨ m-ade aw dansi tɨ, nɨngə m-ɨlə ngoko̰je kare m-adɨ aw sie tɔ\x + \xo 12:18 \xt 8.18\x*. Ə se Tɨtɨ un gɨrə taa-n nḛ madɨ jisi tɨ wa? Tɨtɨ a un gɨrə taa-n nḛ jisi tɨ al, tadɔ je səde je kɨn, je dɨje kɨ ndɨl kɨ kare ba ə ɨsɨ ɔr-je ta rəbɨ, taa j-ɨsɨ j-un go rəbɨ kɨ kare ba tɔ. \p \v 19 Mari nu ba, ɨsɨ oi ə nə j-ɨsɨ jɨ sangɨ kadɨ j-ɔr ta dɔje tɨ kɨ no̰si tɨ, nə jagɨ, e no̰ Luwə tɨ, me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ ə j-ɨsɨ j-əl-n ta. Nɨngə nḛ je kɨn pətɨ, e mba kadɨ ɔsɨ gɨnsi kɨ kəte me kadɨ-me tɨ ləsi. \v 20 Təkɨ rɔjetɨ, m-ɓəl kadɨ lokɨ m-aw m-tḛḛ dansi tɨ ɓa, m-ɨngə səsi ta nḛ ra tɨ kɨ nəl-m al. Ə re m-ɨngə səsi ta nḛ ra tɨ kɨ nəl-m al ɓa, nḛ kɨ m-a m-ra a nəl səsi al tɔ. M-ɓəl kadɨ m-aw ɓa, m-tɔr ta kɔl-naa tɨ, kɨ ta jangɨ kɨ ra tɨ, kɨ ta wongɨ tɨ, kɨ ta ni tɨ, kɨ nḛ tajɨ tɨ, kɨ ta kəl-naa ta tɨ, kɨ ta kɔjɨ rɔ tɨ, kɨ ta nḛ ra kɨ bɨrɨri tɨ. \v 21 M-ɓəl kadɨ kɨrem dansi tɨ me ndɔ je tɨ kɨ a re kɨn, Luwə ɨlə rɔsɔl dɔm tɨ ta kəmsi tɨ. M-ɓəl kadɨ m-aw m-a ta no̰ tɨ mbata dɨje madɨ ngay kɨ kəte rai majal, nə ɨyə̰i rəbe kɔ al, ə ɨsi ta nḛ kɔbɨ tɨ, kɨ ta sangɨ-naa kaya tɨ, kɨ ta nḛ kɨ to ra al tɨ ba. \c 13 \s1 Ta kɔjɨ kɨ dɔbəy tɨ kɨ kuwə ji-naa \p \v 1 E kaw kɨ ko̰ mɨtə\x + \xo 13:1 \xt 12.14\x* ngata ə m-a m-aw dansi tɨ am. NGa nɨngə, j-a j-o go ta lə dɨje kɨ rai majal təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: «Ta je pətɨ a e kɨ kun-ndu dɔ tɨ kɨ najɨ kɨ ma lə dɨje joo ə se mɨtə\x + \xo 13:1 \xt Dətərənom 19.15; Mt 18.16; 1Tɨm 5.19; Eb 10.28\x*» ka kɨn. \v 2 Lo kɨn tɨ, m-əl dɨje kɨ ndɔ kɨ rai majal kəte kɨ njé je kɨ rangɨ pətɨ, təkɨ re m-təl m-aw dansi tɨ gogɨ ə, dəw kɨ m-a m-ɨsɨ sie dɔ majal tɨ lie goto. Nɨngə ta kɨn e ta kɨ ndɔ kɨ m-əl kəte, kawm dansi tɨ kɨ ko̰ joo kɨn ngata, nə kɨ ɓone mi sa̰y səsi kɨn ka, m-təl m-re dɔ tɨ ɓəy. \v 3 M-a m-ɨsɨ səsi dɔ tɨ al, tadɔ ɨsɨ sangi kadɨ oi nḛ kɨ tɔjɨ kadɨ Kɨrɨsɨ əl ta kɨ rəbɨ kɨ rɔm tɨ. Kɨrɨsɨ kɨ, kɨ rɔsi tɨ aw kɨ tɔgɨ, ɨsɨ ɔjɨ tɔgɨne dansi tɨ. \v 4 E kɨ rɔjetɨ kadɨ dɨje ɓəi Kɨrɨsɨ kagɨ-dəsɨ tɨ mbata tɔge kɨ goto, nə ɨsɨ kɨ dɔne taa kɨ tɔgɨ lə Luwə. Be tɔ ə, je ka, tɔgɨ je goto me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ, nə j-a j-ɨsɨ kɨ dɔje taa, naa tɨ sie kɨ tɔgɨ lə Luwə, ta kəm-naa tɨ. \p \v 5 Ɨndəi manjɨ rɔsi səi je wa oi se ɨsɨ njɨyəi tə njé kadɨ-me je wa wa? A ɨgəri kadɨ Kɨrɨsɨ e dansi tɨ no̰o̰. A re be al nɨngə, asi kadɨ oi lo wa kɨ ai tɨ dana me kɨndə manjɨ rɔ tɨ ləsi kɨn al tɔ ən. \v 6 M-gər majɨ kadɨ a ɨgəri təkɨ je jɨ gər lo kɨ j-a tɨtɨ. \v 7 J-əl ta kɨ Luwə kadɨ ɨrai nḛ madɨ kare kɨ majal al. Jɨ sangɨ kadɨ j-ɔjɨ təkɨ je ə j-ɨngə me tɨ al, nə jɨ sangɨ kadɨ j-o səsi ɨrai nḛ kɨ majɨ. Təkɨ re to tə nḛ kɨ je j-osɨ tɨ be ka, kadɨ j-o səsi ɨrai nḛ kɨ majɨ. \v 8 Tadɔ je j-aw kɨ tɔgɨ madɨ kɨ kadɨ j-ɔsɨ-n ta ta kɨ rɔjetɨ al. J-aw kɨ tɔgɨ kɨ kadɨ jɨ ra-n kɨlə kɨ rɔjetɨ par. \v 9 Lokɨ tɔgɨje goto, nə səi tɔgɨsi e ngay ɓa, j-ɨngə rɔnəl. Nɨngə nḛ kɨ j-ɨsɨ dəjɨ Luwə, e ta kadɨ ɨtɔgi kɨ kəte. \v 10 E mbata kɨn ə, mi sa̰y səsi ka, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi kadɨ tə re ndɔ kɨ m-tḛḛ dansi tɨ ɓa, m-ra madɨ nga̰ səsi kɨ tɔgɨ kɨ Ɓaɓe adɨ-m kɨn al. Tɔgɨ kɨ Luwə adɨ-m kadɨ m-ɔsɨ-n gɨnsi kadɨ awi kɨ kəte yo, ɓɨ kadɨ m-tujɨ-n səsi al. \p \v 11 Kɨ ne kɨn, ngakom je, majɨ kadɨ ɨsi kɨ rɔnəl, awi kɨ kəte kəte, kadɨ ɨləi dɨngəm me-naa tɨ, adi ndusi osɨ go-naa tɨ, ə ɨsi kɨ lapɨya, nɨngə Luwə kɨ nje ndɨgɨ dɨje kɨ nje kadɨ lapɨya a e naa tɨ səsi. \p \v 12 Uwəi ji-naa kare kare pətɨ kɨ kuwə-naa rɔ tɨ. NJé kadɨ-me je pətɨ uwəi jisi. \p \v 13 Kadɨ me-majɨ lə Ɓaɓe Jəju Kɨrɨsɨ, lə Luwə kɨ nje ndɨgɨ dɨje, kɨ lə NDɨl Luwə kɨ nje kuwə dɨje naa tɨ, e naa tɨ səsi pətɨ. Amen!