\id 1JN - Nangnda \h 1 Ja̰ \toc1 Makɨtɨbɨ kɨ dɔsa̰y kɨ Ja̰ ndangɨ \toc2 1 Ja̰ \toc3 1Ja̰ \mt2 Makɨtɨbɨ kɨ dɔsa̰y kɨ \mt1 Ja̰ \mt3 ndangɨ \is1 Ta kɨ dɔ makɨtɨbɨ tɨ kɨ dɔsa̰y kɨ Ja̰ ndangɨ \ip Dəw ɨndə tɔ Ja̰ dɔ makɨtɨbɨ tɨ kɨn al, nə njé kɨ kəte gəri majɨ kadɨ makɨtɨbɨ je mɨtə e Ja̰ ə ndangɨ-de. E kɨ dɔsa̰y kɨn ɔjɨ-je nḛ madɨ kare dɔ dɨje tɨ kɨ nje ndangɨ makɨtɨbɨ ndangɨ adɨ-de al. Ne kare kɨ ɓa, nje ndangɨ makɨtɨbɨ tɔjɨ ndajɨ nḛ je madɨ kɨ rɔ njé kaw-naa je tɨ kɨ makɨtɨbɨ kɨn sɔbɨ dɔde adɨ j-o. NJé kaw-naae je kɨn, njé kɨ əli əi nə n-əi njé ra kɨlə lə Luwə, kɨ ndəmi rəbɨ kadɨ-me Kɨrɨsɨ rai-de majal kɨ nḛ ndo je kɨ ngom. Rai-de majal təkɨ j-o-n rɔ njé kaw-naa je tɨ lə Kɨrɨsɨ ngay go koy Kɨrɨsɨ tɨ. E mbata kɨn ə, nje ndangɨ makɨtɨbɨ ɨlə jine dɔ nḛ je tɨ joo me makɨtɨbɨ tɨ ləne: \io1 Kɨlə dɨngəm me dɨje tɨ kɨ ndangɨ makɨtɨbɨ adɨ-de kadɨ njɨyəi me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ rɔjetɨ kɨ Luwə nɨm kɨ NGone Jəju Kɨrɨsɨ nɨm. Nɨngə e nḛ kɨ sɔbɨ kadɨ a tɔji me ndɨgɨ-naa tɨ dande tɨ. \io1 Rɔ kɨ nḛ ndo kɨ go rəbe tɨ al kɨ ə nə dɔnangɨ kɨ je me tɨ kɨn e dɔnangɨ kɨ rosɨ kɨ majal ɓɨ Kɨrɨsɨ kɨ e NGon lə Luwə asɨ kadɨ a təl rɔne dəw tɨ re me tɨ al. NJé ndo nḛ je kɨ ngom kɨn əli təkɨ Jəju kɨ dɔnangɨ tɨ ne e dangɨ kɨ Kɨrɨsɨ kɨ e dəw kɨ Luwə mbəte. Əli əi nə Kɨrɨsɨ e dəw kɨ me ndɨl tɨ par ɓɨ dəw a oo-e al. Taa təli əli ɓəy tɔ təkɨ re dəw gər Luwə kɨ rəbɨ nḛ gər ləne, ɓa ɨngə kajɨ par ngata, ɓɨ e ta kadɨ go tɨ ə dɨje ndɨgɨ-naa je, rai nḛ kɨ go rəbe tɨ wa taa al ngata. Nɨngə əi je kɨn əi nḛ ndo je kɨ go rəbe tɨ al kɨ ɨlə kagɨ no̰ Poy ta tɨ kɨ Majɨ, ə kadɨ e kɨ rɔ səde. \ip NJe ndangɨ makɨtɨbɨ ɨlə ngɨrə ta ləne kɨ nḛ kɨ uwə mee kɨ e kadɨ tɔgɨ njé kadɨ-me je me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ sɔbɨ kadɨ ɨndəi-naa tɨ kɨ Luwə nɨm kɨ Jəju Kɨrɨsɨ nɨm kɨn, taa me kɨndə rɔ naa tɨ dande tɨ nɨm tɔ (1.1-4). Lo kɨn tɨ, sɔbɨ kadɨ ai dana me najɨ kɨ ma tɨ kɨ njé kɨ ooi Kɨrɨsɨ kɨ kəmde nɨm, ooi ta lie kɨ mbide nɨm mai kɨn. NJe ndangɨ makɨtɨbɨ dəjɨ njé kɨ dangɨ makɨtɨbɨ kɨn adɨ-de kadɨ njɨyəi me kunjɨ tɨ, tadɔ Luwə e kunjɨ. Nɨngə e mbata kɨn ə, sɔbɨ kadɨ rai kɨlə kɨ ndu-kun kɨ dɔ ndɨgɨ-naa tɨ (1.5-2.17). Go tɨ, nje ndangɨ makɨtɨbɨ əl təkɨ njé ta̰ rɔ Kɨrɨsɨ kɨ tɔgɨde ngay a ḭḭ taa, nɨngə əi njé ngom je kɨ a naji təkɨ Jəju e Kɨrɨsɨ kɨ Luwə mbəte kɨn al (2.18-29). Ɓa a no̰o̰ ole mede dɔ tɨ təkɨ njɨyə me nḛ ra je tɨ kɨ rɔjetɨ, me ndɨgɨ-naa tɨ yo je kɨ ne je, kɨ me ka dɔ nja tɨ kɨ Jəju Kɨrɨsɨ kɨn ə e nḛ je kɨ tɔji kadɨ je ngan lə Luwə təkɨ rɔjetɨ (3.1-24). Go tɨ, nje ndangɨ makɨtɨbɨ tɔjɨ-de rəbɨ kɔr kəm nḛ kɨ rɔjetɨ al kɨ nḛ kɨ rɔjetɨ naa tɨ, ɓa təl re dɔ ko̰ ta tɨ kɨ dɔ ndɨgɨ-naa tɨ ka kɨn ɓəy. Əl-de təkɨ ke dəw lə Luwə e ndɨgɨ-naa, tadɔ Luwə e nje ndɨgɨ dɨje (4.7-21). Ja̰ tɔl ta makɨtɨbɨ ləne kɨ kɨlə ji dɔ nḛ tɨ kɨ ɓari-e kadɨ-me kɨ nje tətɨ rɔ, taa təl re dɔ ngongɨ ta je tɨ madɨ tɔ (5.1-21). \ip Makɨtɨbɨ kɨn e makɨtɨbɨ kɨ ɨlə jine dɔ rəbɨ njɨyə kɨ Kɨrɨsɨ tɨ adɨ ay njay. Adɨ tɔgɨ njé kun go Kɨrɨsɨ me mər ta je tɨ ləde, taa ra səde kadɨ ɔsi nḛ ndo kɨ go rəbe tɨ al kɨ a ur kɨ dəw wale kɨn ngərəngɨ nɨm, ɨlə dɨngəm mede tɨ kadɨ gəri lo dɔɔ rɔde naa tɨ kɨ Jəju nɨm, kɨ ndɨgɨ-naa nɨm tɔ. \c 1 \s1 Ta Kajɨ \p \v 1 Nḛ kɨ e lo kɨlə ngɨrə nḛ je tɨ\x + \xo 1:1 \xt Ja̰ 1.1\x*, nḛ kɨ j-o kɨ mbije, nḛ kɨ j-o kɨ kəmje, nḛ kɨ jɨ go̰ kɔri kɔri, nḛ kɨ jije ɔdɨ, e ta kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \v 2 Kajɨ kɨn ɔdɨ rɔne adɨ j-o-e kɨ kəmje; jɨ ma najɨ lie. Nɨngə e mbata kɨn ə, j-ɨsɨ j-ɨlə səsi mbḛ kajɨ kɨ kəte e kadɨ Bawje Luwə tɨ, ɓa go tɨ, e kɨ tḛḛ kɨ dɔe kadɨ-je. \v 3 Nḛ kɨ j-o kɨ kəmje nɨm, j-o kɨ mbije nɨm, ə səi ka j-ɨlə səsi mbḛe tɔ. Lo kɨn tɨ, a ɨndəi rɔsi naa tɨ səje dɔ me kasɨ-naa tɨ kɨ j-aw-n kɨ Bawje Luwə nɨm, kɨ NGone Jəju Kɨrɨsɨ nɨm kɨn. \v 4 Nɨngə jɨ ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn j-adɨ səsi kadɨ rɔnəl ləje asɨ-naa tapɨ. \s1 NJɨyə me kunjɨ tɨ \p \v 5 Luwə e kunjɨ, ngon tɨl kɨ ndə̰y be ka goto rɔe tɨ, nɨngə e kɨn ə e ta kɨlə mbḛ kɨ j-ɨngə ta Jəju Kɨrɨsɨ tɨ ə je j-ɨlə səsi mbḛe. \v 6 Kɨn ə re j-əli j-əi nə meje e naa tɨ kɨ Luwə, nɨngə j-ai no̰o̰ jɨ njɨyəi me tɨl tɨ ɓəy ə, j-əi njé ngom je, nḛ kɨ rɔjetɨ goto rɔje tɨ. \v 7 A re jɨ njɨyəi me kunjɨ tɨ təkɨ Luwə wa e-n me kunjɨ kɨn be ɓa, me je e naa tɨ kɨ naa nɨm, taa məsɨ Jəju kɨ NGone togɨ majal je ləje pətɨ kɔ tɔ. \p \v 8 Kɨn ə re j-əli j-əi nə jɨ rai majal al ə, j-ɨsɨ j-ədi rɔje j-əi je wa, taa nḛ kɨ rɔjetɨ goto rɔje tɨ tɔ. \v 9 Nə re jɨ tḛḛ taje dɔ majal je tɨ ləje ə, Luwə kɨ e dəw kɨ yətɨ ndune al nɨm, e dəw kɨ dana nɨm kɨn a ɨyə̰ go majal je ləje kɔ, taa a bɔr ra go tɨ al je ləje pətɨ kɔ tɔ. \v 10 A kɨn ə re j-əli j-əi nə j-əi njé ra majal je al ə, jɨ ɓari Luwə nje ngom, nɨngə ta lie ka goto meje tɨ tɔ. \c 2 \s1 Kɨrɨsɨ, nje ra səje \p \v 1 NGanm je, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi mba kadɨ osi me majal tɨ al. A kɨn ə re dəw madɨ osɨ me majal tɨ ə, j-awi kɨ nje najɨ ta dɔje tɨ kɨ ɨsɨ kadɨ Bawje tɨ no̰, adɨ e Jəju Kɨrɨsɨ, kɨ e dəw kɨ dana. \v 2 Tadɔ e e ə un rɔne ɨlə kɔ adɨ koy mbata majal je ləje. Nɨngə e mbata majal je ləje par al, nə mbata majal je lə dɨje pətɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne. \s1 Təl rɔ go ndu-kun tɨ kɨ bo ngay, kɨ e ndɨgɨ-naa \p \v 3 Re jɨ təl rɔje go ndu-kun je tɨ ɓa, j-asi kadɨ j-əli kɨ me kɨ tḭ katɨ təkɨ jɨ gəri Luwə. \v 4 Dəw kɨ əl ə nə: «M-gər Luwə», nə təl rɔne go ndu-kun je tɨ lie al, dəwe kɨn e nje ngom, ta kɨ rɔjetɨ goto rɔe tɨ. \v 5 Nə re dəw təl rɔne go ndu Luwə tɨ ɓa, ndɨgɨ Luwə adɨ asɨ-naa tapɨ. Lo kɨn tɨ, j-a jɨ gəri kɨ me kɨ tḭ katɨ kadɨ meje e naa tɨ kɨ Luwə. \v 6 Dəw kɨ əl ə nə mene e naa tɨ kɨ Luwə ɓa, sɔbɨ kadɨ dəwe kɨn njɨyə təkɨ ndɔ kɨ Jəju njɨyə-n kɨn be. \p \v 7 Madɨm je, njé ndɨgɨ je ləm kɨ ngay, e ndu-kun kɨ sɨgɨ ɓa m-ndangɨ m-adɨ səsi al, nə e ndu-kun kɨ to mari nu, kɨ ɨngəi lo kɨlə ngɨrə kɨndə nḛ je tɨ nu wa kɨn\x + \xo 2:7 \xt Ja̰ 13.34\x*. NDu kune kɨ to mari nu kɨn, e ta wa kɨ osɨ mbisi tɨ kəte nu kɨn. \v 8 Nə m-təl m-əl ɓəy tɔ m-ə nə e ndu-kun kɨ sɨgɨ ə m-ndangɨ m-adɨ səsi. Nɨngə kee kɨ rɔjetɨ, dəw oo kɨ rɔ Kɨrɨsɨ tɨ nɨm kɨ rɔsi tɨ nɨm, tadɔ tɨl də kɔ, adɨ kunjɨ kɨ rɔjetɨ ngata ə ɨsɨ unjɨ. \p \v 9 Dəw kɨ ə nə n-ɨsɨ n-njɨyə me kunjɨ tɨ, nə a dɔ tɨ no̰o̰ ɨsɨ ɔsɨ ngokone ta ɓa, dəwe kɨn e me tɨl tɨ wa ɓəy. \v 10 Dəw kɨ ndɨgɨ ngokone, e me kunjɨ tɨ, nḛ madɨ kare kɨ to rɔe tɨ kɨ kadɨ a ra adɨ osɨ goto. \v 11 Nə dəw kɨ ɨsɨ ɔsɨ ta ngokone, e me tɨl tɨ; ɨsɨ njɨyə me tɨl tɨ, gər lo kɨ ɨsɨ aw tɨ al, tadɔ tɨl dɨbɨ kəme tɨ. \s1 Kɔsɨ rɔ ngərəngɨ kɨ nḛ ra je kɨ dɔnangɨ tɨ ne \p \v 12 NGanm je, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi tadɔ majal je ləsi e kɨ kɨyə̰ go kɔ kɨ takul Jəju Kɨrɨsɨ. \v 13 NJé kojɨ-m je, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi tadɔ ɨgəri dəw kɨ e kəte lo kɨlə ngɨrə nḛ je tɨ. NGan basa je kɨ ngan madɨ je, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi tadɔ ɨtəti rɔ nje majal. \p \v 14 NGanm je, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi tadɔ ɨgəri dəw kɨ e Bawje. NJé kojɨ-m je, m-ndangɨ makɨtɨbɨ m-adɨ səsi tadɔ ɨgəri dəw kɨ e kəte lo kɨlə ngɨrə nḛ je tɨ. NGan basa je kɨ ngan madɨ je, m-ndangɨ makɨtɨbɨ m-adɨ səsi tadɔ tɔgɨsi e ngay, ta lə Luwə uwə lo kɨsɨ mesi adɨ ɨtəti rɔ nje majal. \v 15 Adi nḛ ra je kɨ majal kɨ dɔnangɨ tɨ ne kɨn uwə mesi al, taa adi mər ta je kɨ dɔnangɨ tɨ ne uwə mesi al nɨm tɔ. Kɨn ə re nḛ ra je kɨ dɔnangɨ tɨ ne uwə me dəw ə, dəwe kɨn lo kadɨ a ndɨgɨ Luwə goto. \v 16 Tadɔ, nḛ ra je kɨ majal kɨ dɔnangɨ kɨ əi: ngur ra ndɨgɨ lə darɔ, kɨ kəm-nda, kɨ kɨndə gu kɨ nḛ kɨngə je kɨ dɔnangɨ tɨ ne kɨn, nḛ je kɨn pətɨ ḭḭ rɔ Bawje Luwə tɨ al, nə ḭḭ dɔnangɨ tɨ ne. \v 17 NGa nɨngə dɔnangɨ kɨ ngur nḛ ra je kɨ majal kɨ me tɨ kɨn pətɨ a dəi, nə dəw kɨ nje ra go ndɨgɨ tɨ lə Luwə a ɨsɨ kɨ dɔne taa bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \p \v 18 NGanm je, j-əi dɔbəy ndɔ tɨ ngata. Nɨngə əli adɨ oi təkɨ nje ta̰ rɔ Kɨrɨsɨ a re, nga nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn, dɨje ngay kɨ njé ta̰ rɔ Kɨrɨsɨ a njɨyəi ne. Lo kɨn tɨ, jɨ gər kadɨ je dɔbəy ndɔ tɨ ngata. \v 19 Əi dɨje kɨ tḛḛi danje tɨ ne ə awi, nə ke ə əi dɨje ləje kɨ rɔjetɨ al. Kɨn ə re əi dɨje ləje kɨ rɔjetɨ ə re a ɨsi səje ne. Nə tusi-je ɨyə̰i-je be ə awi, kadɨ tɔjɨ kɨ taga təkɨ dəw kare dande tɨ kɨ e dəw ləje kɨ rɔjetɨ goto. \p \v 20 Səi ɓa, ɨngəi NDɨl Luwə kɨ Kɨrɨsɨ adɨ səsi, ə ra adɨ ɨgəri nḛ kɨ rɔjetɨ. \v 21 NGa nɨngə, kɨn ə m-ndangɨ makɨtɨbɨ m-adɨ səsi ɓa, e mbata gər ɓa ɨgəri nḛ kɨ rɔjetɨ al al, nə e mbata gər kɨ ɨgəri nḛ kɨ rɔjetɨ ka kɨn ə m-ndangɨ-n makɨtɨbɨ m-adɨ səsi. Nɨngə ɨgəri majɨ kadɨ nḛ kɨ ngom a tḛḛ me nḛ kɨ rɔjetɨ al tɔ. \v 22 Na̰ ə e nje ngom ə? NJe ngom e dəw kɨ nje kəl kə nə: «Jəju e Kɨrɨsɨ al» kɨn. NJe ta̰ rɔ Kɨrɨsɨ e dəw kɨ mbatɨ Baw NGon əi kɨ NGon. \v 23 NGa nɨngə, dəw kɨ mbatɨ NGon, dəwe kɨn uwə Baw NGon kɨ rɔne tɨ al jagɨ tɔ. \p \v 24 Səi je ɓa, majɨ kadɨ ɨngəmi ta kɨ osɨ mbisi tɨ lo kɨlə ngɨrə nḛ je tɨ nu kɨn majɨ. Kɨn ə re ɨngəmi ta kɨ osɨ mbisi tɨ lo kɨlə ngɨrə nḛ je tɨ nu kɨn majɨ ɓa, mesi a e naa tɨ kare ba kɨ NGon nɨm kɨ Bawe nɨm. \v 25 Nɨngə kun mɨndɨ kɨ Kɨrɨsɨ un adɨ-je e kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \p \v 26 Nḛ kɨ m-a dɔ tɨ ngay ə m-ndangɨ-n makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi e ta lə dɨje kɨ ɨsɨ sangi kadɨ n-ɓuki səsi wale kɨn. \v 27 NGa nɨngə səi, NDɨl Luwə kɨ Kɨrɨsɨ adɨ səsi kɨn ɨsɨ mesi tɨ, adɨ awi kɨ ndoo kadɨ dəw ndo səsi nḛ al. Kɨ rɔjetɨ, NDɨl Luwə ndo səsi nḛ je pətɨ, nɨngə ndo səsi nḛ kɨ rɔjetɨ ɓɨ ndo səsi ngom al. E mbata kɨn ə, kadɨ ɨrai nḛ kɨ ndo səsi, adi mesi e naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ. \p \v 28 Oyo, nganm je, adi mesi e naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ, mba kadɨ jɨ tḭ meje katɨ lo kɨ a tḛḛ hɔy, taa kadɨ j-ɨlə dɔje nangɨ kɨ rɔsɔl no̰e tɨ, ndɔ ree tɨ al tɔ. \p \v 29 Təkɨ ɨgəri kadɨ Kɨrɨsɨ e dəw kɨ dana, majɨ kadɨ ɨndəi dɔsi tɨ tɔ təkɨ dəw kɨ nje ra nḛ kɨ dana e ngon lə Luwə. \c 3 \p \v 1 Oi ndɨgɨ kɨ ətɨ ɓəl kɨ Bawje Luwə ndɨgɨ-je kɨn! NDɨgɨ-je ndɨgɨ kɨ ɓar-n-je ngane je. Nɨngə j-əi ngane je təkɨ rɔjetɨ wa ka tɔ! Kɨn ə re dɨje kɨ gei nḛ je kɨ dɔnangɨ tɨ ne ngay gəri-je al ə, tɔjɨ kadɨ gəri Luwə. \v 2 NJé ndɨgɨ je ləm kɨ ngay, kɨ ɓasɨne kɨn j-əi ngan lə Luwə, nə nḛ kɨ j-a jɨ təl lo ti tɨ, to lo ɓɔyɔ tɨ ɓəy. Nɨngə nḛ kare, jɨ gər kadɨ ndɔ kɨ Kɨrɨsɨ a tḛḛ hɔy ɓa, j-a jɨ to tɨtɨ-naa sie, tadɔ j-a j-o darɔe wa təkɨ rɔjetɨ. \v 3 NGa nɨngə, dɨje pətɨ kɨ awi kɨ kɨndə me kɨ be kɨn dɔ Kɨrɨsɨ tɨ ɓa, a ɔgi rɔde ra majal təkɨ Kɨrɨsɨ wa tḛḛ kadɨ majal tɨ al kɨn be. \p \v 4 Dəw kɨ ra kɨ ra majal, ɔsɨ ta ndu-kun lə Luwə, tadɔ majal kɨ ra e ta̰ rɔ ndu-kun lə Luwə. \v 5 Ɨgəri majɨ kadɨ Kɨrɨsɨ re mba kɔr majal je ləje, nɨngə e, dəw oo majal rɔe tɨ al. \v 6 Lo kɨn tɨ, dəw kɨ a dɔ Kɨrɨsɨ tɨ, e dəw kɨ a nay kɨ lo ra majal tɨ al, nə dəw kɨ nay kɨ lo ra majal tɨ, e dəw kɨ oo Kɨrɨsɨ al nɨm, gər-e al nɨm tɔ. \p \v 7 NGanm je, ɨndəi kəm-kədɨ dɔ rɔsi tɨ, adi dəw ədɨ səsi al. Kɨn ə re dəw ra nḛ dana ɓa, e dəw kɨ dana təkɨ Kɨrɨsɨ e-n dəw kɨ dana kɨn be tɔ. \v 8 Dəw kɨ nay kɨ lo ra majal tɨ, e dəw lə su, tadɔ su e nje ra majal lo kɨlə ngɨrə nḛ je tɨ nu. Nɨngə kɨre NGon lə Luwə e kɨ mba kadɨ tujɨ kɨlə rae je. \p \v 9 Dəw kɨ təl rɔne ngon Luwə tɨ, e dəw kɨ a ɨyə̰ ta majal kɨ ra, tadɔ tɔgɨ kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ e rɔe tɨ. Asɨ kadɨ a nay kɨ lo ra majal tɨ al, tadɔ Luwə e Bawe. \v 10 Rəbɨ kɨ kadɨ dəw a gər-n ngan lə Luwə ay njay dan ngan lə su tɨ ə to kɨn: dəw kɨ mbatɨ ra nḛ kɨ dana nɨm, mbatɨ ndɨgɨ ngokone nɨm e dəw lə Luwə al. \s1 NDɨgɨ-naa \p \v 11 MBḛ ta kɨ osɨ mbisi tɨ lo kɨlə ngɨrə nḛ je tɨ, e ta kadɨ ɨndɨgi-naa kɨ yo je kɨ ne je\x + \xo 3:11 \xt Ja̰ 13.34\x*. \v 12 Nɨngə kadɨ ɨrai təkɨ Ka̰y ra-n kɨn al. Ka̰y e dəw lə nje majal ə tɔl ngokone. Nɨngə e mbata ri ə tɔl-n ngokone ə? Tɔl-e mbata kɨlə rae e Ka̰y majal, nə kɨlə ra ngoko̰e e kɨlə ra kɨ dana\x + \xo 3:12 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 4.1-8\x*. \p \v 13 NGakom je, kɨn ə re dɨje kɨ nḛ kɨ dɔnangɨ tɨ ne nəl-de ngay ɔdi ta ləsi al ə, adi ətɨ səsi ɓəl al. \v 14 J-əi, jɨ gəri kadɨ jɨ tḛḛi me koy tɨ j-uri me kajɨ tɨ, tadɔ jɨ ndɨgi ngako̰je je. E be tadɔ dəw kɨ ndɨgɨ ngokone al, e dəw kɨ ɨsɨ gɨn tɔgɨ tɨ lə koy. \v 15 Dəw kɨ me majal kɨ ngoko̰e e dəw kɨ nje tɔl dɨje. NGa nɨngə ɨgəri majɨ kadɨ dəw kɨ nje tɔl dɨje, kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ goto rɔe tɨ. \v 16 Nḛ kɨ kadɨ jɨ gər-n nḛ kɨ ɓari-e ndɨgɨ-naa ə to kɨn: Jəju Kɨrɨsɨ un rɔne ɨlə kɔ mbata ləje, e be ə, je ka majɨ kadɨ j-un rɔje j-ɨlə kɔ mbata tɨ lə ngako̰je je tɔ. \v 17 Nḛ kare, kɨn ə re dəw aw kɨ nḛ kɨngə je kɨ dɔnangɨ tɨ ne, ə oo ngokone me ndoo tɨ, nə utɨ kəmne dɔe tɨ nɨngə, ndɨgɨ Luwə to ra be rɔe tɨ ə? \v 18 NGakom je, adɨ jɨ ndɨgi-naa kɨ ɓal ta je kɨ taje tɨ ne par al, nə adɨ jɨ ndɨgi-naa kɨ kɨlə ji kadɨ-naa, me nḛ ra tɨ kɨ rɔjetɨ. \v 19 Lo kɨn tɨ, j-a jɨ gəri kadɨ j-əi dɨje lə ta kɨ rɔjetɨ, ngata nɨngə, ta kəm Luwə tɨ, j-a j-ɨləi meje nangɨ. \v 20 Təkɨ rɔjetɨ, re meje uwə-je kɨ ta ka, jɨ gər kadɨ Luwə ɨtə meje taa, gər nḛ je pətɨ tɔ. \v 21 NJé ndɨgɨ je ləm kɨ ngay, kɨn ə re meje gangɨ ta dɔje tɨ al ə, j-a j-əl ta kɨ Luwə kɨ me kɨ tḭ katɨ. \v 22 Nḛ je pətɨ kɨ jɨ dəje, j-a j-ɨngə rɔe tɨ, tadɔ jɨ təl rɔje go ndu-kun je tɨ lie nɨm, jɨ ra nḛ je kɨ nəl-e nɨm. \p \v 23 NGa nɨngə, ndu kɨ un adɨ-je ə to kɨn: e ta kadɨ j-ade meje kɨ tɔ NGone Jəju Kɨrɨsɨ, taa kadɨ jɨ ndɨgi-naa kɨ yo je kɨ ne je təkɨ Kɨrɨsɨ adɨ-n-je ndune\x + \xo 3:23 \xt Ja̰ 13.34; 15.12; 17\x*. \v 24 Dəw kɨ ngəm ndu-kun je kɨn, e dəw kɨ a dɔ Luwə tɨ nɨm, Luwə ɨsɨ mee tɨ nɨm tɔ. Nḛ kɨ kadɨ jɨ gər-n təkɨ Luwə ɨsɨ meje tɨ, e kɨ takul NDɨle kɨ adɨ-je. \c 4 \s1 Gər NDɨl Luwə kɨ ndɨl kɨ majal \p \v 1 NJé ndɨgɨ je ləm, dɨje kɨ ɨsɨ əli əi nə n-awi kɨ ndɨl mede tɨ kɨn ɨtaai mede pətɨ al, nə kadɨ nai-de oi ɓəy taa se NDɨl kɨ awi e NDɨl kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ wa. Tadɔ njé ngom je ngay kɨ njé kəl kə nə n-əi njé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ, sanəi-naa dɔnangɨ tɨ ne. \v 2 Dəw kɨ ra kɨ gər kadɨ Jəju Kɨrɨsɨ təl rɔne dəw tɨ aw kɨ NDɨl Luwə mene tɨ, nɨngə e kɨn ə e rəbɨ kɨ kadɨ ɨgərii NDɨl Luwə. \v 3 Nɨngə dəw kɨ mbatɨ kadɨ gər təkɨ Jəju Kɨrɨsɨ təl rɔne dəw tɨ, aw kɨ NDɨl Luwə mene tɨ al, nə e ndɨl nje ba̰ lə Kɨrɨsɨ yo ə aw-n mene tɨ. Əli adɨ oi kɨ mbisi təkɨ nje ba̰ lə Kɨrɨsɨ a re, nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn, re e dɔnangɨ tɨ ne ngata. \p \v 4 Səi nganm je, səi dɨje lə Luwə, nɨngə səi ɨtəti rɔ dɨje kɨ njé kəl kə nə n-əi njé kəl ta kɨ ta Luwə tɨ kɨn, tadɔ NDɨl kɨ awi mesi tɨ ɨtə ndɨl kɨ ɨsɨ me dɨje tɨ kɨ njé kɔdɨ ta lə Luwə al. \v 5 NJé ngom je kɨ njé kəl kə nə n-əi njé kəl ta kɨ ta Luwə tɨ ka kɨn əi me nḛ ra tɨ kɨ ɔsɨ ta Luwə, taa ta kəl-de ka e ta kəl kɨ ɔsɨ ta Luwə tɔ. E mbata kɨn ə dɨje kɨ njé kɔdɨ ta lə Luwə al ooi ta ləde majɨ ngay. \v 6 NGa nɨngə, j-əi, j-əi dɨje lə Luwə adɨ dəw kɨ gər Luwə ɓa a oo ta ləje, nə dəw kɨ e dəw lə Luwə al, a oo ta ləje al. Lo kɨn tɨ, j-a jɨ gəri NDɨl kɨ rɔjetɨ kɨ ndɨl kɨ ngom. \s1 NDɨgɨ-naa ḭ rɔ Luwə tɨ \p \v 7 NJé ndɨgɨ je ləm kɨ ngay, adɨ jɨ ndɨgi-naa kɨ yo je kɨ ne je, tadɔ ndɨgɨ-naa ḭ rɔ Luwə tɨ. Dəw kɨ nje ndɨgɨ madɨne e ngon lə Luwə, taa e dəw kɨ gər Luwə tɔ. \v 8 Nə dəw kɨ ndɨgɨ madɨne al, gər Luwə al, tadɔ Luwə e dəw kɨ nje ndɨgɨ dɨje. \v 9 Oi tɔjɨ kɨ Luwə tɔjɨ-je ndɨgɨ kɨ ndɨgɨ-je kɨn: Luwə ɨlə NGonne kɨ kare ba be dɔnangɨ tɨ ne kadɨ tə kɨ go rəbɨ lie ɓa j-ɨsɨ-n kɨ dɔje taa. \v 10 E je ɓa jɨ ndɨgɨ Luwə al, nə e e ə ndɨgɨ-je, ə ɨlə NGonne kɨ un rɔne ɨle kɔ kadɨ-kare tɨ mbata kɨgə-n dɔ majal je ləje\x + \xo 4:10 \xt 2.2\x*. \p \v 11 NJé ndɨgɨ je ləm kɨ ngay, kɨn ə Luwə ndɨgɨ-je be nɨngə, sɔbɨ kadɨ j-əi ka jɨ ndɨgi-naa kɨ yo je kɨ ne je tɔ. \v 12 Dəw kɨ oo Luwə kɨ kəmne goto, nə kɨn ə jɨ ndɨgɨ-naa kɨ yo je kɨ ne je ɓa, Luwə ɨsɨ meje tɨ, nɨngə ndɨgɨ dɨje lie tɔjɨ rɔne kɨ taga rɔje tɨ tɔ. \p \v 13 Nḛ kɨ a ra kadɨ jɨ gərɨ-n təkɨ j-ɨsɨ me Luwə tɨ nɨm Luwə ɨsɨ meje tɨ nɨm e NDɨle kɨ adɨ-je. \v 14 NGa nɨngə, je j-o kɨ kəmje nɨm, jɨ ma naje nɨm təkɨ Bawje Luwə ɨlə kɨ NGone kadɨ ajɨ dɨje kɨ dɔnangɨ tɨ ne. \v 15 Kɨn ə re dəw gər kadɨ Jəju e ngon Luwə ə, Luwə ɨsɨ mee tɨ nɨm, e ɨsɨ me Luwə tɨ nɨm. \v 16 Ɓa j-əi, jɨ gəri majɨ nɨm, j-adi meje nɨm təkɨ Luwə ndɨgɨ-je. Luwə e nje ndɨgɨ dɨje, adɨ dəw kɨ njɨyə me ndɨgɨ-naa tɨ, Luwə e mee tɨ nɨm, e e me Luwə tɨ nɨm tɔ. \v 17 Kɨn ə re jɨ ndɨgi-naa j-adɨ osɨ rəbə pa̰y ɓa, j-a jɨ tḭ meje katɨ ndɔ gangɨ ta tɨ. J-a jɨ tḭ meje katɨ tadɔ ji kɨsɨ kɨ dɔ taa ləje dɔnangɨ tɨ ne to tə ya̰ Kɨrɨsɨ be tɔ. \v 18 Ɓəl goto me ndɨgɨ-naa tɨ, ndɨgɨ-naa kɨ rɔjetɨ ɔr ɓəl kɔ. Ɓəl e nḛ kɨ tɔjɨ kɨndə kɔjɨ kɨ kadɨ a re, nɨngə dəw kɨ nje ɓəl e dəw kɨ ndɨgɨ-naa goto rɔe tɨ. \p \v 19 J-əi ɓa, jɨ ndɨgɨ-naa tadɔ e Luwə ə ndɨgɨ-je kəte. \v 20 Kɨn ə re dəw madɨ əl ə nə: «M-ndɨgɨ Luwə», nɨngə təl ɔsɨ ta ngokone ə, e dəw kɨ nje ngom kare. Kɨn ə re ngoko̰i kɨ o-e kɨ kəmi ne kɨn ɨndɨge al ə, Luwə kɨ o-e kɨ kəmi al kɨn asɨ kadɨ a ɨndɨge al. \v 21 *NDu-kun kɨ j-ɨngə rɔ Luwə tɨ əl ə nə: «Dəw kɨ ndɨgɨ Luwə ɓa, sɔbɨ kadɨ ndɨgɨ ngokone tɔ.» \c 5 \s1 Kadɨ-me NGon Luwə e ngɨrə ndɨgɨ-naa \p \v 1 Dəw kɨ adɨ mene kadɨ Jəju e *Dəw kɨ Luwə mbəte e ngon lə Luwə. NGa nɨngə, dəw kɨ ndɨgɨ baw ngon, ndɨgɨ ngone kɨ oje tɔ. \v 2 Kɨn ə re jɨ ndɨgi Luwə, ə jɨ rai kɨlə kɨ ndu-kun je lie nɨngə, lo kɨn tɨ ə j-a jɨ gərɨ-n təkɨ jɨ ndɨgi ngane je. \v 3 Tadɔ ndɨgɨ Luwə e ta kadɨ jɨ ngəmi go ndu-kun lie. Nɨngə ndu-kun je lie ɔy al tɔ, \v 4 mbata ngan lə Luwə pətɨ təti rɔ ndɨgɨ ra kɨ dɔnangɨ tɨ ne. Nɨngə nḛ kɨ jɨ tətɨ-n rɔ ndɨgɨ ra kɨ dɔnangɨ tɨ ne e kadɨ-me ləje. \v 5 Na̰ ə asɨ kadɨ tətɨ rɔ ndɨgɨ ra kɨ dɔnangɨ tɨ ne ə? Dəwe ɓa e dəw kɨ adɨ mene kadɨ Jəju e ngon Luwə kɨn par. \s1 Najɨ kɨ ma kɨ dɔ Jəju tɨ \p \v 6 E Jəju Kɨrɨsɨ ə re dɔnangɨ tɨ ne kɨ man batəm ləne nɨm kɨ məsɨ koyne nɨm. Re kɨ man par al, nə re kɨ man əi kɨ məsɨ. Nɨngə NDɨl ə e nje ma najɨ, mbata NDɨl e ta kɨ rɔjetɨ. \v 7 Ɓa kɨ ne kɨn, njé ma najɨ je əi mɨtə, \v 8 adɨ e NDɨl Luwə nɨm, man nɨm, taa məsɨ nɨm tɔ. Nɨngə nḛ je kɨ mɨtə kɨn ndude e naa tɨ. \v 9 Jɨ taa najɨ kɨ ma lə dɨje majɨ, nə najɨ kɨ ma lə Luwə tɔge e ngay wa ɓəy tɔ; nɨngə e najɨ kɨ ma kɨ ma dɔ NGonne tɨ. \v 10 Dəw kɨ adɨ mene NGon Luwə aw kɨ najɨ kɨ ma kɨn mene tɨ, nə dəw kɨ taa ta lə Luwə al, ra-e nje ngom tɨ, tadɔ taa najɨ kɨ ma kɨ Luwə ma dɔ NGonne tɨ kɨn al. \s1 Kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ \p \v 11 Najɨ kɨ ma kɨ kadɨ jɨ gəri majɨ e kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ kɨ Luwə adɨ-je kɨn. Nɨngə e kajɨ kɨ adɨ-je kɨ takul NGone. \v 12 Dəw kɨ e me NGon tɨ ɨngə kajɨ, nə dəw kɨ e me NGon tɨ al, kajɨ lie goto. \v 13 NGa nɨngə, kɨ ne kɨn, m-ndangɨ makɨtɨbɨ kɨn m-adɨ səsi, səi kɨ adi mesi NGon Luwə, kadɨ ɨgəri təkɨ ɨngəi kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \s1 Kəl ta kɨ Luwə mbata lə njé ra majal je \p \v 14 Kɨn ə re jɨ dəjɨ Luwə nḛ kɨ go ndɨgɨ tɨ lie ə, a oo dɔ nduje, nɨngə lo kɨn tɨ, j-a jɨ tḭ meje katɨ. \v 15 Təkɨ jɨ gər kadɨ oo dɔ nduje, jɨ tḭ meje katɨ kadɨ j-a j-ɨngə nḛ kɨ jɨ dəje tɔ. \p \v 16 Kɨn ə dəw madɨ oo ngokone me majal tɨ kɨ asɨ kadɨ tḛḛ koy ə, majɨ kadɨ əl ta kɨ Luwə ə Luwə a aje. E dɨje kɨ majal je ləde a tḛḛ koy al ə ta kɨn sɔbɨ dɔde. Ta kare, majal madɨ e no̰o̰ a tḛḛ kɨ koy, nɨngə e ko majal kɨ be kɨn ɓa m-dəjɨ səsi kadɨ əli ta kɨ Luwə dɔ tɨ al. \v 17 Nḛ ra kɨ go tɨ al pətɨ e majal, nə majal pətɨ ɓa tḛḛ koy al. \v 18 Jɨ gər kadɨ dɨje kɨ əi ngan lə Luwə, a nayḭ-naa kɨ lo ra majal tɨ al, tadɔ NGon lə Luwə ngəm dɔde, nje majal asɨ ra səde nḛ madɨ al. \v 19 Jɨ gər kadɨ je dɨje lə Luwə, nə dɔnangɨ ba pətɨ e gɨn tɔgɨ tɨ lə nje majal. \v 20 Jɨ gər ɓəy tɔ kadɨ NGon lə Luwə re, adɨ-je nḛ gər kɨ kadɨ jɨ gər-n Luwə kɨ rɔjetɨ. Nɨngə je, j-ɨndə rɔje naa tɨ kɨ Luwə kɨ rɔjetɨ kɨ takul NGone Jəju Kɨrɨsɨ. E ə e Luwə kɨ rɔjetɨ, e ə e kajɨ kɨ bɨtɨ kɨ no̰ tɨ. \p \v 21 NGanm je, ɔgi rɔsi kun go kagɨ yo je.