\id 1CO - Nouveau Testament Nangnda \h 1 Korḛtɨ je \toc1 Makɨtɨbɨ kɨ dɔsa̰y kɨ Pol ndangɨ adɨ Korḛtɨ je \toc2 1 Korḛtɨ je \toc3 1Kor \mt2 Makɨtɨbɨ kɨ dɔsa̰y kɨ Pol ndangɨ adɨ \mt1 Korḛtɨ je \is1 Ta kɨ dɔ makɨtɨbɨ tɨ kɨ dɔsa̰y kɨ Pol ndangɨ adɨ Korḛtɨ je \ip MBa lə Pol kɨ ko̰ joo kɨ mba kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨ aw, aw tḛḛ Korḛtɨ tɨ kɨ e ɓe bo kare kɨ dɔnangɨ Gɨrəsɨ tɨ. Lokɨ Pol aw tḛḛ Korḛtɨ tɨ, ɨsɨ tɨ no̰o̰ ra nay dɔgɨ gɨde jijoo. Nɨngə njé kaw-naa je kɨ Pol ɨndə ngɨrəde, əi dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al, kɨ əi njé tɔ ɓa je al. \ip Korḛtɨ e ɓe bo kɨ nḛ kɨngə e ngay me tɨ kɨ takul toe kadɨ ba bo tɨ kɨ ra adɨ bato je rəi ngay tɨtɨ. NJé ra gatɨ je uwəi naa tɨ be, taa njé nḛ gər je kɨ dangɨ dangɨ ka əi ngay me tɨ tɔ. Nə nḛ kare kɨ majal, kaya kɨ ra rosɨ mee. Ra adɨ njé kaw-naa je kɨ əi ngə ɓəy kɨn, nḛ je ngay tɨlə-de naa tɨ. Lo kɨn tɨ, Pol ga ta ngay dɔde tɨ, tadɔ lokɨ ɨyə̰-de ə aw lo kɨ rangɨ tɨ, nja naa tɨ naa tɨ, ɨngə poyde kɨ ade rɔnəl al. E be ə, ndangɨ-n makɨtɨbɨ kɨ asɨ sɔ be adɨ-de. Makɨtɨbɨ je kɨ joo ə j-ɨngə-de me Kɨlə-mɨndɨ tɨ kɨ sɨgɨ ne kɨn, nə njé kɨ joo dəw gər lo kɨ tade tḭ tɨ al. Pol əl ta ləde: kɨ kare me 1 Kor 5.9-13, ə e kɨ nungɨ me 2 Kor 2.3 tɔ. Nɨngə makɨtɨbɨ je kɨ joo kɨ j-ɨngə dan made je tɨ ne kɨn, Pol ndangɨ-de dɔkagɨlo mba tɨ lie kɨ ko̰ mɨtə kɨ mba kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ. Kɨ dɔsa̰y Pol ndange Epəjɨ tɨ, ə e kɨ ko̰ joo ndange Epəjɨ tɨ wa tɔ ə se dɔnangɨ Masəduwan tɨ wa be. \ip Me makɨtɨbɨ tɨ kɨ dɔsa̰y kɨn, go ta kuwə ji-naa tɨ, kɨ kəl ta kɨ Luwə kɨ mbata majɨ lie kɨ ra (1.1-9), Pol dəjɨ njé kaw-naa je kɨ Korḛtɨ tɨ kadɨ ɨndəi ngangɨ gangɨ-naa kɨ to dande tɨ kɨn nɨm (1.10-4.21), kadɨ ɔsi kaya kɨ ra ngərəngɨ nɨm (5), kadɨ ɨyə̰i ta kaw kɨ ndu kasɨ-naa al kɨ dande tɨ no̰ njé gangɨ ta je tɨ kɨ gəri Luwə al kɨn nɨm tɔ (6.1-11). Pol təl a no̰o̰ əl-de ɓəy tɔ kadɨ gəri lo kɨndə kəmde go darɔde tɨ kɨ e kəy kɨsɨ NDɨl Luwə kɨn tɔ (6.12-20). Nɨngə go ta kɔjɨ je tɨ kɨn, Pol tur ta je tɨ kɨ dangɨ dangɨ kɨ njé kaw-naa je dəji-e me makɨtɨbɨ tɨ kɨ ɨləi adi-e. Adɨ e ta kɨ ɔjɨ dɔ: \io1 Taa-naa (7); \io1 Ta kɨ dɔ kuso da je tɨ kɨ awi no̰ kagɨ yo je tɨ, kɨ ta kɨ dɔ pa njɨyəde me nḛ je tɨ pətɨ kɨ aw naa tɨ kɨ ya̰ Luwə al (8.1-11.1); \io1 Ta kɨ dɔ njé kaw-naa je tɨ kɨ nḛ kuso lə Ɓaɓe (11.2-34); \io1 Ta kɨ dɔ kadɨ-kare je tɨ lə NDɨl Luwə (12-14); \io1 Kɨ ta kɨ dɔ kḭ njé koy je lo koy tɨ (15). \ip Pol tɔl ta makɨtɨbɨ ləne kɨ poy ta je madɨ tɔ (ta kɨ dɔ nḛ kaw tɨ nɨm, ndɨgɨ ra je lə Pol nɨm…), kuwə ji-naa tɔ (16). \ip Me nḛ je tɨ pətɨ kɨ asɨ-naa al dan Korḛtɨ je tɨ kɨn, Pol əl-de təkɨ təl rɔ go ndu tɨ lə Kɨrɨsɨ par ə a ra kadɨ nḛ je asɨ-naa. NGa nɨngə ndɨgɨ-naa kɨ rɔjetɨ lə ngakonaa je ə e rəbɨ kɨ majɨ ɨtə rəbɨ je pətɨ tɔ (13). \c 1 \s1 Kuwə ji-naa \p \v 1 Mi Pol kɨ Luwə ɓar-m, kɨ go me ndɨgɨ tɨ lie kadɨ mi nje kaw kɨlə lə Jəju Kɨrɨsɨ, naa tɨ kɨ ngoko̰je Sosɨtən\x + \xo 1:1 \xt Knjk 18.17\x*, \v 2 j-uwə jisi səi njé kaw-naa je kɨ ɨsi Korḛtɨ\x + \xo 1:2 \xt Knjk 18.1\x* tɨ, j-uwə jisi səi njé kɨ Luwə ɔr səsi me majal tɨ kɔ kɨ go rəbɨ kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Jəju Kɨrɨsɨ, j-uwə jisi səi njé kɨ Luwə ɓar səsi tə dɨje kɨ kay njay ləne, j-uwə jisi səi dɨje pətɨ kɨ, me lo je tɨ kɨ dangɨ dangɨ, ɨsɨ ɓai tɔ Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ, Ɓaɓe ləsi kɨ Ɓaɓe ləje. \v 3 Kadɨ me-majɨ kɨ kɨsɨ-maje lə Bawje Luwə əi kɨ Ɓaɓe Jəju Kɨrɨsɨ e dɔsi tɨ. \s1 Ra majɨ lə Luwə me Kɨrɨsɨ tɨ \p \v 4 M-ra oyo Luwə ləm kɨ ndɔ je ndɔ je kɨ mbata ləsi. M-ra-e oyo ɔjɨ dɔ me-majɨ lie kɨ to dɔsi tɨ me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Jəju Kɨrɨsɨ. \v 5 Tadɔ me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ kɨn ə majɨ ur-n səsi me kujɨ ta tɨ kɨ me nḛ gər tɨ. \v 6 Najɨ kɨ ma kɨ dɔ Kɨrɨsɨ tɨ e kɨ ma kɨ tɔgɨ dansi tɨ, \v 7 adɨ kadɨ-kare madɨ kare kɨ du səsi goto. Ɨsɨ ɨngəmi ndɔ kɨ Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ a tḛḛ-n hɔy. \v 8 Kɨrɨsɨ wa kɨ dɔne a adɨ səsi tɔgɨ kadɨ uwəi rɔsi ba bɨtɨ dɔbəy ndɔ tɨ. A adɨ uwəi rɔsi ba mba kadɨ ndɔ təl-e ɓa səi kɨ ta dɔsi tɨ al. \v 9 MBata Luwə kɨ nje ɓar səsi, ɨlə səsi naa tɨ kɨ NGone Jəju Kɨrɨsɨ kɨ Ɓaɓe ləje, e Luwə kɨ nje ka dɔ ndune tɨ. \v 10 NGakom je, m-ndəjɨ səsi me tɔ Ɓaɓe tɨ ləje Jəju Kɨrɨsɨ kadɨ adi ndusi e naa tɨ. Adi gangɨ-naa goto dansi tɨ. Majɨ kadɨ adi tagasi je kɨ angalsi je e naa tɨ kare ba. \v 11 MBa ri ə m-əl ta kɨn be wa? M-əl be mbata dɨje kɨ Kolowe tɨ əli-mi ta kɨ dɔsi tɨ adɨ-m m-o. \v 12 Nɨngə nḛ kɨ m-ge kadɨ m-əl səsi, m-o təkɨ dansi tɨ dəw madɨ ə nə: «Mi dəw lə Pol», kɨ nungɨ ə nə: «Mi dəw lə Apolosɨ\x + \xo 1:12 \xt Knjk 18.24\x*», kɨ rangɨ ə nə: «Mi dəw lə Pɨyər», ə e kɨ rangɨ ɓəy ə nə: «Mi lə Kɨrɨsɨ». \v 13 Ə se Kɨrɨsɨ e kɨ gangɨ rɔne dana wa? Se e Pol ə ɓəi-e dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ mbata ləsi wa? Se rai səsi batəm me tɔ Pol tɨ wa? \v 14 M-ra oyo Luwə təkɨ ra adɨ m-ra batəm dəw madɨ kare dansi tɨ al. Dɨje kɨ m-ra-de batəm e Kɨrɨsɨpusɨ\x + \xo 1:14 \xt Knjk 18.8\x* əi kɨ Gayusɨ par. \v 15 Dəw madɨ kare kɨ a ə nə rai nḛ batəm me tɔm tɨ goto. \v 16 Dɨje kɨ m-ra-de batəm ɓəy tɔ ɓa, e njé kɨ me kəy tɨ lə Isɨtəpanasɨ. Kɨ rangɨ to no̰o̰ nɨngə, m-o al ngata. \v 17 E kɨ mba kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ ə Kɨrɨsɨ ɨlə-m, ɓɨ e kɨ mba ra batəm al. Kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨn e kɨ gosɨ ta kɨ ta tɨ al. Re e kɨ gosɨ ta kɨ ta tɨ nɨngə, koy Kɨrɨsɨ dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ a təl nḛ kɨ ndae goto. \s1 Kɨrɨsɨ e tɔgɨ kɨ tər lə Luwə \p \v 18 MBḛ koy Kɨrɨsɨ dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ e ta mbə kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ ɨsɨ awi tujɨ tɨ. Nə kɨ rɔjetɨ je kɨ j-ɨngə kajɨ nɨngə e tɔgɨ lə Luwə. \v 19 Makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: «M-a m-tujɨ tər lə njé tər je, nɨngə njé nḛ gər je, m-a m-ro ta nḛ gər ləde kadɨ təl nḛ kɨ kare\x + \xo 1:19 \xt Ejay 29.14\x*.» \v 20 NJe tər e ra be? NJe ndo ndu-kun e ra be? NJe najɨ ta e ra be? Tər lə dəw kɨ dunɨya̰ tɨ ə yə Luwə təl-e nḛ kɨ mbə tɨ. \v 21 E be mbata tər kɨ dɔnangɨ tɨ ne asɨ kadɨ aw kɨ dɨje adɨ gəri tər lə Luwə al. E be ə Luwə ndɨgɨ ngay kadɨ n-ajɨ dɨje kɨ adi-e mede. Dɨje kɨ adi-e mede kɨ go rəbɨ kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨ dəw oo ə to tə ta mbə yo. \v 22 *Jɨpɨ je dəji kadɨ n-ooi nḛ kɔjɨ, Gɨrəkɨ je sangi tər tɔ. \v 23 Kɨ sɔbɨ dɔje nɨngə, j-ɨlə mbḛ Kɨrɨsɨ kɨ ɓəi-e dɔ kagɨ-dəsɨ tɨ. MBḛ kɨn təl jɨgɨ tɨgə Jɨpɨ je, ə e ta mbə kɨ rɔ dɨje tɨ kɨ əi Jɨpɨ je al tɔ. \v 24 Nə kɨ rɔ dɨje tɨ əi Jɨpɨ je kɨ dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al, kɨ Luwə ɓar-de nɨngə, mbḛ lə Kɨrɨsɨ kɨn e tɔgɨ kɨ tər lə Luwə mbata tɨ ləde. \v 25 Tadɔ ta mbə lə Luwə kɨn e tər kɨ ɨtə tər lə dɨje, ə tɔgɨ goto lə Luwə kɨn e tɔgɨ kɨ ɨtə tɔgɨ lə dɨje. \p \v 26 NGakom je, ɨndəi kəmsi majɨ oi. Dansi tɨ kɨ Luwə ɓar səsi kɨn, njé tər je kɨ go darɔ tɨ əi ngay al, njé tɔgɨ je əi ngay al, njé tɔɓa je əi ngay al tɔ. \v 27 Nɨngə kadɨ ɨgəri təkɨ Luwə kɔtɨ nḛ je kɨ njé tɔgɨ al kɨ dɔnangɨ tɨ ne mba kadɨ ɨlə-n rɔsɔl dɔ nḛ je tɨ kɨ njé tɔgɨ. \v 28 Luwə kɔtɨ nḛ je kɨ kəme goto, nḛ kɨ dɨje kɨdi-e dɔnangɨ, nḛ je kɨ əi nḛ madɨ al, mba ro-n ta nḛ je kɨ dɨje ooi ndade. \v 29 Be mba kadɨ dəw madɨ ɨndə gune no̰ Luwə tɨ al. \v 30 E Luwə ə ɨlə səsi naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ. Kɨrɨsɨ kɨ ɓone e tər ləje kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ. E ə, kɨ go rəbɨ lie, Luwə ɔr-n ta dɔje tɨ, adɨ j-ayi njay, ugə dɔje ji majal tɨ. \v 31 E be təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n ə nə: «Dəw kɨ ge kɨndə gune nɨngə, majɨ kadɨ un Ɓaɓe ə ɨndə-n gune\x + \xo 1:31 \xt Jərəmi 9.23\x*.» \c 2 \s1 Kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ lə Pol \p \v 1 NGakom je, lokɨ m-aw dansi tɨ, m-ɨlə səsi mbḛ poy ta kɨ rɔjetɨ lə Luwə, kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ, e kɨ nḛ gər kɨ al dɔsi ə se kɨ tər ta ə m-ɨlə-n səsi mbḛ kɨn al. \v 2 MBata lokɨ mi dansi tɨ, nḛ kɨ rangɨ kɨ m-sangɨ goto. M-sangɨ kadɨ ɨgəri Kɨrɨsɨ par kare ba. Adɨ e Kɨrɨsɨ kɨ ɓəi-e kagɨ-dəsɨ tɨ. \v 3 Lokɨ mi dansi tɨ, mi me tɔgɨ goto tɨ. M-əl səsi ta me dadɨ tɨ kɨ ɓəl. \v 4 Nḛ kɨ m-ndo səsi kɨ mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨ m-ɨlə səsi kɨn, e kɨ ta nḛ gər lə dəw al. E kɨ go kɔjɨ tɔgɨ tɨ lə NDɨl Luwə. \v 5 Be mba kadɨ kadɨ-me ləsi ɨlə ngɨrəne dɔ nḛ gər tɨ lə dəw al, nə dɔ tɔgɨ tɨ lə Luwə yo ta. \v 6 Nɨngə, je ka jɨ ndo njé kadɨ-me je kɨ tɔgi gangɨ me ndɨl tɨ kɨ me tər tɔ. Nə ke ə e tər lə dɨje kɨ dɔnangɨ tɨ ne al. Ta e tər lə njé tɔgɨ je kɨ dɔnangɨ tɨ ne kɨ ndɔ madɨ ə a tujɨ kɨn al tɔ. \v 7 J-ɨlə mbḛ tər lə Luwə. Tər kɨ kutɨ gɨde kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ. E tər kɨ Luwə ɨndə dɔe dana kəte no̰ kɨndə dunɨya̰ tɨ mbata tɔɓa ləje. \v 8 Tər kɨ dəw kare kɨ dan njé tɔgɨ je tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne kɨ gər goto. Re kəmde tḛḛ dɔ tər tɨ kɨn ə re a ɓəy Ɓaɓe kɨ nje tɔɓa kagɨ-dəsɨ tɨ al. \v 9 Nɨngə, təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n, e nḛ kɨ kəm dəw oo al, e nḛ kɨ mbi dəw oo al, e nḛ kɨ dəw ga mene tɨ al tɔ. E nḛ kɨ Luwə ɨndə dɔe dana mbata tɨ lə dɨje kɨ ndɨgi-e\x + \xo 2:9 \xt Ejay 64.3; 52.15\x*. \v 10 NGa nɨngə, Luwə tḛḛ kɨ dɔe adɨ-je kɨ go rəbɨ lə NDɨl. MBata NDɨl oo gɨn nḛ je pətɨ. NDɨgɨ ra je lə Luwə kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ ka NDɨl oo. \v 11 Kɨ ɔjɨ dɔ dəw, dəw madɨ kɨ gər nḛ je kɨ to rɔ madɨne tɨ goto. E ndɨl kɨ to rɔ dəw tɨ kɨn par ə gər nḛ je kɨ to rɔe tɨ. E be ə, ya̰ Luwə ka to be tɔ. NDɨl Luwə kɨ karne ba par ə gər nḛ je kɨ to rɔ Luwə tɨ. \v 12 NGa nɨngə, ndɨl kɨ e meje tɨ je kɨn e NDɨl kɨ dɔnangɨ tɨ ne al, nə e NDɨl kɨ ḭ taa rɔ Luwə tɨ nu, mba kadɨ jɨ gər-n nḛ je kɨ Luwə adɨ-je kɨ go me-majɨ tɨ lie. \v 13 Nɨngə, j-əl tae kɨ rəbɨ nḛ gər lə dəw al, nə kɨ rəbɨ lə NDɨl. E be ə, j-ɨsɨ j-ɔr gɨn nḛ kɨ rɔjetɨ lə NDɨl, j-adɨ dɨje kɨ go NDɨl tɨ. \v 14 Dəw kɨ aw kɨ NDɨl Luwə me nḛ tɨ al, asɨ kadɨ a ɨngə nḛ kɨ rɔjetɨ kɨ ḭ rɔ Luwə tɨ al. MBata e NDɨl Luwə par kare ba ə adɨ dəw gər nḛ je kɨ rɔjetɨ kɨn. \v 15 Dəw kɨ aw kɨ NDɨl Luwə mene tɨ asɨ gangɨ ta dɔ nḛ je tɨ pətɨ, nɨngə dəw kɨ rangɨ asɨ gangɨ ta dɔe tɨ al. \v 16 Makɨtɨbɨ əl ə nə: «Na̰ ə gər ta ga lə Ɓaɓe wa? Se na̰ ə asɨ kɔje ta wa\x + \xo 2:16 \xt Ejay 40.13\x*?» Dəwe goto, nə je, j-aw kɨ taga lə Kɨrɨsɨ. \c 3 \s1 Gangɨ-naa kɨ to dan njé kaw-naa je tɨ kɨ Korḛtɨ \p \v 1 NGakom je, kɨ rɔjetɨ ɓa, ta kɨ m-əl səsi kəte kɨn m-əl səsi tə dɨje kɨ go darɔ tɨ, tə dɨje kɨ əi ngan je kɨ du me kadɨ-me Kɨrɨsɨ tɨ. M-əl səsi ta tə dɨje kɨ go ndɨl tɨ al. \v 2 E mbata kɨn ə, m-adɨ-n səsi nḛ kuso kɨ nga̰ al, m-adɨ səsi mba yo. Tadɔ tɔgɨsi asɨ kadɨ usoi nḛ kɨ nga̰ al. Bɨtɨ ɓone wa kɨn ka asi kadɨ usoi nḛ kɨ nga̰ al. \v 3 Asi al, tadɔ səi dɨje kɨ go darɔ tɨ ɓəy. Səi dɨje kɨ go darɔ tɨ, ɨsɨ njɨyə kɨ go darɔ tɨ. M-əl be mbata ɨsɨ rai-naa ni je, ɨsɨ gaki-naa je. \v 4 Lokɨ dəw madɨ ə nə nḛ dəw lə Pol, nɨngə kɨ nungɨ ə nə nḛ dəw lə Apolosɨ kɨn se e njɨyə kɨ go darɔ tɨ al ə se e ri wa? \v 5 Apolosɨ kɨ Pol əi na̰ je ə? Apolosɨ kɨ Pol əi ɓəə kɨlə je lə Luwə. Əi ɓəə kɨlə je kɨ go rəbɨ ləde ə adi mesi Ɓaɓe. Dəw kɨ ra danje tɨ ra kɨlə ləne təkɨ Luwə ade-n. \v 6 Mi m-dɨbɨ ko, Apolosɨ e nje ra man dɔ tɨ, nɨngə Luwə ə e nje ra kadɨ ɨbə. \v 7 NJe mə ko kɨ nje ra man dɔ tɨ əi nḛ madɨ al. Dəw kɨ kadɨ tɔe ɓa dɔ tɨ e Luwə kɨ nje ra kadɨ tɔgɨ. \v 8 NJe dɨbe kɨ nje ra man dɔ tɨ asi-naa. Nɨngə dəw kɨ ra dande tɨ a ɨngə nḛ kɨgə go ji kɨ asɨ ta kɨlə lie kɨ ra. \v 9 MBata je madɨ-kɨlə je lənaa me kɨlə tɨ lə Luwə. Nɨngə səi, səi ndɔ lə Luwə, səi kəy kɨndə je lie. \v 10 Kɨ go me-majɨ tɨ lə Luwə kɨ ɨlə-n kɨlə ləne jim tɨ, m-ɨndə ngɨrə kɨlə dansi tɨ tə nje kɨndə ngɨrə kɨlə kɨ majɨ. Nɨngə kɨ ɓasɨne kɨn dəw kɨ rangɨ ɨndə ta jim. Ke ə, kadɨ dəw kɨ ɨndə ta kɨlə kɨn ɓa, ɨndə kəmne go kɨnde tɨ kɨ a ɨndə majɨ. \v 11 Dəw a ɨndə ngɨrə kɨlə kɨn rangɨ al ngata. NGɨrə kɨlə ka ə to ne ə e Jəju Kɨrɨsɨ par. \v 12 NGa nɨngə re dəw ɨndə ta kɨlə kɨn kɨ ɔr, ə se arja̰, ə se kɨ mbal kɨ ndole, ɨndə kɨ kagɨ, ə se burɨm wale, ə se kɨ kadɨ nḛ ka, a to kɨ taga. \v 13 MBata ndɔ gangɨ ta tɨ ə, nḛ je pətɨ gɨnde a tḛḛ, nɨngə por a naa tɔgɨ kɨlə je pətɨ kadɨ dɨje a oy maje kɨ maje al. \v 14 Re kɨlə kɨ dəw ɨndə dɔ ngɨre tɨ kɨn, nga̰ a taa nɨngə, ɓae a ɨngə nḛ kɨgə go jine. \v 15 A kɨn ə, kɨlə kɨn por o̰-e tɔ nɨngə, ɓae a ɨngə nḛ kɨgə go jine al. Dəw kɨn a ɨngə kajɨ, nə e kajɨ kɨ a tḛḛ-n ta por tɨ jatɨ jatɨ. \v 16 Səi ɓa səi kəy kɨsɨ Luwə, nə ɨgəri se ɨgəri al wa? \v 17 Re dəw tujɨ kəy kɨsɨ Luwə nɨngə, Luwə a tuje dəwe kɨn tɔ. MBata kəy lə Luwə ay njay, nɨngə səi ə, səi kəy kɨsɨ Luwə. \v 18 Majɨ kadɨ dəw ndam kɨ rɔne al. Kɨn ə re dansi tɨ, dəw madɨ oo rɔne tə nje tər kɨ go taga tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne nɨngə, majɨ kadɨ dəwe kɨn təl rɔne mbə tɨ. Təl rɔne mbətɨ kadɨ tə ɨngə-n tər kɨ rɔjetɨ. \v 19 Tadɔ tər kɨ dɔnangɨ tɨ ne Luwə oo kadɨ e dɔ majal. Be ə makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: «Luwə uwə njé tər je kɨ ta me ta ngom je tɨ ləde.» \v 20 Taa təl əl ɓəy tɔ ə nə: «Luwə gər taga lə njé tər je, nɨngə oo kadɨ e nḛ madɨ al.» \v 21 Sɔbɨ kadɨ dəw madɨ un dɨje ɨndə-n gune al, mbata nḛ je pətɨ e ya̰si. \v 22 E-n Pol, ə se Apolosɨ, ə se Pɨyər, ə se dɔnangɨ, ə se kɨsɨ kɨ dɔ taa, ə se koy, ə se nḛ je kɨ ɓone ə se kɨ lo ti tɨ, nḛ je kɨn pətɨ e ya̰si. \v 23 Nɨngə səi, səi ya̰ Kɨrɨsɨ, ə Kɨrɨsɨ e ya̰ Luwə tɔ. \c 4 \s1 Kɨlə ra njé kaw kɨlə je \p \v 1 Nɨngə, majɨ kadɨ oi-je tə ɓəə kɨlə je lə Kɨrɨsɨ. Oi-je tə njé ngəm nḛ je lə Luwə, nḛ kɨ rɔjetɨ kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ. \v 2 NGa nɨngə, nḛ kɨ ɓa nje nḛ a ge rɔ nje ngəm nḛ tɨ, e ka dana par. \v 3 Kɨ ɔjɨ dɔm, ta kadɨ səi, ə se njé gangɨ ta dɔ dɨje tɨ, ɨgangi ta dɔm tɨ ra-m ɓəl al. Ta mi wa kɨ dɔm, m-gangɨ ta dɔ rɔm tɨ al tɔ. Tadɔ m-ra nḛ kɨ majal al. \v 4 Nɨngə, e kɨn ə a ra kadɨ mi dəw kɨ dana al. Ɓaɓe wa ə a gangɨ ta dɔm tɨ. \v 5 MBata kɨn ə, majɨ kadɨ ɨgangi ta dɔ dəw tɨ kəte no̰ dɔkagɨloe tɨ al. Ɨngəmi dɔkagɨlo kɨ Ɓaɓe a re ə, nḛ je kɨ toi lo ɓɔyɔ tɨ me tɨl tɨ, a ɨlə kunjɨ dɔde tɨ kadɨ a toi taga wakɨsa ta kəm dɨje tɨ. Nɨngə a tḛḛ kɨ gɨn ndɨgɨ ra lə dəw kɨ ra kɨ to me tɨ. Lo kɨn tɨ, Luwə a ɨlə tɔjɨ dɔ dəw tɨ kɨ ra, kɨ go kɨlə rae tɨ. \v 6 NGakom je, m-əl səsi ta kɨ go kuje je kɨ dangɨ dangɨ ɔjɨ dɔ Apolosɨ nɨm, ɔjɨ dɔm mi wa nɨm, mba kadɨ ɨndoi nḛ rɔje tɨ. M-ra be mba kadɨ dəw ra ya̰ne adɨ al dɔ ndu kɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl kɨn al. MBa kadɨ uni dəw ɨndəi gusi, ɨndori-naa al. \v 7 Se na̰ ə e nje ra kadɨ ɨto dangɨ dan dɨje tɨ wa? Se e Luwə ə e nje kadi nḛ je pətɨ kɨ aw-n kɨn al wa? NGa ə re e Luwə ə adi nḛ je pətɨ kɨ aw-n kɨn nɨngə, ra ban be ə ɨsɨ ɨndə-n gui tə nḛ kɨ e ḭ wa ə ɨngə kɨ dɔrɔi be ə? \v 8 Kɨ ɓasɨne kɨn, ɨngəi nḛ asɨ səsi ngata, səi njé nḛ kɨngə je. Kɨn ɨsɨ o̰i ɓe kɨ kanjɨ kadɨ je səsi dɔ tɨ. M-ndɨgɨ kadɨ e ɓeko̰ kɨ rɔjetɨ wa ə o̰i be, adɨ j-o̰-n səsi. \v 9 Nɨngə, to təkɨ je kɨ madɨ je kɨ njé kaw kɨlə je kɨn, Luwə ɨndə-je go dɨje tɨ gogɨ be. Jɨ to tə dɨje kɨ gangi ta koy dɔde tɨ be. MBata Luwə ɨyə̰-je ji dɨje tɨ adɨ jɨ təl nḛ koo ta kəm dɨje tɨ pətɨ. Ta kəm malayka je tɨ kɨ ta kəm dɨje tɨ. \v 10 Je, jɨ təl mbə je mbata tɨ lə Kɨrɨsɨ, nɨngə səi, səi njé kəm-kaa je me Kɨrɨsɨ tɨ. Je njé tɔgɨ al, nə səi, səi njé tɔgɨ je. Je, dɨje ɨsɨ kɨdi-je, nɨngə səi, dɨje ɨsɨ ɓuki səsi tɨ. \v 11 Bɨtɨ ɓone ka j-ɨsɨ j-ɨngə ko̰. Nḛ kusoje goto, man ka̰yje goto, kɨbɨ kɔje goto. Dɨje ɨsɨ adi-je ko̰, j-ɨlə mbɨr mbɨr kɨ lo. \v 12 Darɔje je wa, jɨ ra kɨlə j-ɔ rɔgɔgɔ taa j-ɨngə nḛ kusoje me tɨ\x + \xo 4:12 \xt Knjk 18.3; 20.34\x*. Dɨje taji-je ka, jɨ njangɨ dɔde, rai-je ko̰ ka j-uwə tɔgɨ je ba. \v 13 Əli ta je kɨ majal dɔje tɨ ka, j-ɨlə dɨngəm me naa tɨ. Bɨtɨ ɓone ka dɨje ooi-je tə sḭ kɨ kɔsɨ kɨlə kɔ. OOi-je tə to̰ dɨje kɨ ndade goto. \p \v 14 M-əl səsi ta tə nganm je kɨ njé ndɨgɨ ləm. E kɨ mba kulə-n rɔsɔl dɔsi tɨ ɓa m-ndangɨ-n ta kɨn m-adɨ səsi al, nə e kɨ mba kadɨ m-tḛḛ-n kəmsi majɨ dɔ nḛ je tɨ. \v 15 Nɨngə, re njé kɔr no̰si je kɨ me kadɨ-me Kɨrɨsɨ tɨ əi dɨbɨ kutɨ ka, bawsi kɨ go ndɨl tɨ e kare ba. MBata mi ə mi bawsi kɨ nje kɨlə səsi mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ lə Kɨrɨsɨ. \v 16 E be ə, m-dəjɨ səsi kadɨ oi go njam majɨ. \v 17 M-ɨlə Tɨmote\x + \xo 4:17 \xt Knjk 16.1\x* kɨ rɔsi tɨ kɨ mbata ta kɨn. Tɨmote kɨ e ngonm kɨ nje ndɨgɨ ləm, ngonm kɨ dana me ta tɨ lə Ɓaɓe. Tɨmote a ole mesi dɔ nḛ ndo tɨ ləm me kɨsɨ kɨ dɔ taa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ. Kuje kɨ m-ɨsɨ m-ndo-n njé kaw-naa je kɨ lo je pətɨ. \v 18 Dɨje madɨ sii gɨdɨde, ooi təkɨ m-a m-təl tə m-tḛḛ rɔsi gogɨ al ngata. \v 19 Nə re Luwə ndɨgɨ ə dɔkagɨlo ngay al par ə m-a m-tḛḛ rɔsi tɨ no̰o̰. Nɨngə dɨjee kɨ njé si gɨdɨde kɨn, m-a m-o-n ta kəlde par al, nə m-o-n kɨlə kɨ tɔgɨde asɨ ra tɔ. \v 20 Tadɔ ko̰ɓe lə Luwə e me ta kɨ kəl tɨ al, nə e me tɔgɨ tɨ. \v 21 E ri ə ɨndɨgi dana? Ɨndɨgi kadɨ m-aw rɔsi tɨ kɨ gɔl jim tɨ ə se kadɨ m-aw kɨ nga̰me kɨ rosɨ kɨ ndɨgɨ-naa, kɨ e nga̰me kɨ sɔl lɔm lɔm ə. \c 5 \s1 Kaya kɨ to dan njé kaw-naa je tɨ kɨ Korḛtɨ \p \v 1 Dɨje əli kɨ lo lo adɨ m-o təkɨ kaya kɨ to kəl tae al to dansi tɨ. Dɨje kɨ gəri Luwə al ka, dəw ɨngə ko kaya kɨ be kɨn dande tɨ al. J-o kadɨ dəw kare dansi tɨ ɨsɨ sangɨ ne bawne\x + \xo 5:1 \xt Ləbətɨkɨ 18.8; Dətərənom 23.1\x*. \v 2 Ə səi, ɨsɨ sii gɨdɨsi. Nḛ kɨn, e nḛ kɨ kadɨ a adɨ səsi ndɨngə rɔ. Nɨngə dəw kɨ be kɨn e dəw kɨ kadɨ a tuwəi-e dansi tɨ kɔ. \v 3 Kɨ ɔjɨ dɔm, mi sa̰y səsi, nə təkɨ mi səsi naa tɨ me ndɨl tɨ, m-gangɨ ta dɔ dəwe tɨ kɨn me tɔ Jəju Kɨrɨsɨ tɨ. M-gangɨ ta dɔe tɨ təkɨ mi səsi naa tɨ be. \v 4 Nɨngə lokɨ a kawi-naa ə mi səsi naa tɨ me ndɨl tɨ, tɔgɨ Ɓaɓe ləje Jəju a e naa tɨ səje dɔ ta kɨ gangɨ tɨ kɨn. \v 5 Dəw kɨ be kɨn, sɔbɨ kadɨ ɨyə̰i-e ji Sata̰ tɨ kadɨ tujɨ darɔe kɔ. *Sata̰ tujɨ darɔe kɔ kadɨ ndɨle ɨngə kajɨ ndɔ təl Ɓaɓe Jəju tɨ. \v 6 Nḛ kɨ kadɨ ɨsii gɨdɨsi, mi m-o al jagɨ. Se ɨgəri al wa? Əm kɨ ndə̰y be kɨ dəw lɔy-n ndujɨ, a ra adɨ ndujɨ ḭ. \v 7 Sɔbɨ kadɨ ɔri əm kɨ kɔke dansi tɨ kɔ, mba kadɨ səi ndujɨ kɨ lɔy kɨ sɨgɨ. Səi ndujɨ kɨ lɔy kɨ sɨgɨ mbata əm goto dansi tɨ. Əm kɨ kɔke goto dansi tɨ, tadɔ ngon batɨ ra nay taa kɨlə taa ləje e kɨ kɨjə mɨnde. \v 8 Adɨ jɨ rai nay taa kɨlə taa kɨn kɨ əm kɨ kɔke al. Adɨ jɨ rai kɨ əm majal al, adɨ jɨ rai kɨ əm me ndul al. Nə adɨ jɨ rai kɨ ndujɨ kɨ lɔy kɨ əm goto me tɨ, kɨ e ndujɨ kɨ ay njay, kɨ rɔjetɨ. \v 9 Me makɨtɨbɨ tɨ kɨ m-ndangɨ kəte madɨ səsi kɨn, m-əl səsi kadɨ ɨndoləi-naa kɨ dɨje kɨ njé ra kaya je al. \v 10 Nɨngə, m-əl be mbata lə dɨje pətɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne kɨ njé ra kaya je, ə se njé ra majal je, ə se njé ɓogɨ je, ə se njé kɔsɨ dɔde nangɨ no̰ kagɨ yo je tɨ, al. Re e be nɨngə, a tḛḛi kɔ dande tɨ. \v 11 Nḛ kɨ m-əl səsi, sɔbɨ dɔ dəw kɨ ə nə nḛ nje kadɨ-me, nɨngə ɨsɨ ta ra kaya tɨ, ɨsɨ ta ra mal la tɨ, ɨsɨ ta kɔsɨ dɔne nangɨ no̰ kagɨ yo je tɨ, ɨsɨ ta nḛ tajɨ tɨ, ɨsɨ ta ra go̰ kasɨ tɨ, kɨ ta ɓogɨ tɨ. Dəw kɨ be kɨn ə kadɨ ɨndəi rɔsi naa tɨ sie al. \v 12 E ta ləm mi ə kadɨ m-gangɨ ta dɔ dɨje tɨ kɨ əi njé kadɨ-me je al, al. Nɨngə, e njé kɨ əi dan njé kaw-naa je tɨ ə kadɨ a gangi ta dɔde tɨ. \v 13 NJé kɨ əi njé kadɨ-me je al, e Luwə ə a gangɨ ta dɔde tɨ. Ɨtuwəi dəw kɨ nje me ndul dansi tɨ kɔ\x + \xo 5:13 \xt Dətərənom 17.7\x*. \c 6 \s1 Ta kɨ gangɨ kɨ dan njé kadɨ-me je tɨ \p \v 1 Lokɨ ta to dansi tɨ, səi kɨ adi mesi Jəju nɨngə, ɨtəli uni awi no̰ njé ko̰ɓe je tɨ kɨ gəri Luwə al ɓəy tɔ. Ɨrai be kɨ mba ri wa ka dəw gər al? Uni ta awi no̰de tɨ, ə ɨyə̰i dɨje lə Luwə. \v 2 Se ɨgəri kadɨ dɨje kɨ kay njay lə Luwə ə a gangi ta dɔ dɨje kɨ dɔnangɨ tɨ ne al wa? Kɨn ə ɨgəri kadɨ e səi je ə a ɨgangi ta dɔ dɨje tɨ kɨ dɔnangɨ tɨ ne nɨngə, ra ban be ə asi kadɨ ɨgangi ngan ta je kɨ majal be kɨ to dansi tɨ al ə? \v 3 Se ɨgəri kadɨ e j-əi je ə j-a jɨ gangi ta dɔ malayka je tɨ al wa? Ə kɨn ə e be nɨngə, ra ban be ə j-asi kadɨ jɨ gangi ngan ta je kɨ toi danje tɨ ɓone kɨn al ə? \v 4 Gɨne e ri ə, lokɨ ngan ta je kɨ be kɨn toi dansi tɨ nɨngə, uni awi rɔ dɨje tɨ kɨ əi nḛ madɨ al dan njé kaw-naa je tɨ ə? \v 5 M-əl səsi ta kɨn be kadɨ rɔsi sɔl səsi. Nɨngə, se dəw madɨ kare be kɨ nje kəm-kədɨ, kɨ kadɨ gangɨ ta dan ngakone je tɨ kɨ njé kadɨ-me je goto bɨtɨ wa? \v 6 Ə kadɨ ngakonaa je kɨ me Kɨrɨsɨ tɨ uni-naa awi no̰ dɨje tɨ kɨ gəri Luwə al! \v 7 Kɨ rɔjetɨ ɓa, kaw ə wa kɨ awi kɨ naa lo gangɨ ta tɨ kɨn, tɔjɨ kasɨ al ləsi kɨ taga ngata. Se ra ban ə ɨndɨgi kadɨ ɨsi dɔ tɨ kɨ njé kɨ rai səsi nḛ kɨ go rəbe tɨ al kɨn al wa? Se ra ban ə ɨyə̰i adɨ tuji nḛ ləsi par al wa? \v 8 Ə, səi yo ta ɨtəli ɨsɨ rai nḛ kɨ go rəbe tɨ al, ɨsɨ ɓogi ngako̰si je kɨ me Kɨrɨsɨ tɨ. \v 9 Ɨgəri kadɨ njé ra nḛ je kɨ go rəbe tɨ al, a oy ko̰ɓe lə Luwə al, ə se ɨgəri al wa? Majɨ kadɨ ədi rɔsi al, tadɔ njé ra kaya je, kɨ njé ra yo je, kɨ njé kuwə marɨm je, \v 10 kɨ dɨngəm je kɨ njé sangɨ-naa je, kɨ njé ɓogɨ je, kɨ njé kəm-nda je, kɨ njé kasɨ ra je, kɨ njé tajɨ nḛ je, kɨ njé taa nḛ lə dɨje dɔ gu tɨ je, dɨje kɨn pətɨ a ooi ko̰ɓe lə Luwə al. \v 11 Nḛ je kɨn ə e kɨlə ra dɨje madɨ dansi tɨ kəte. Nə ɓasɨne, səi dɨje kɨ Luwə togɨ səsi adɨ ayi njay, Luwə ɨndə səsi ta dangɨ mbata tɨ lie, Luwə ɔr ta dɔsi tɨ kɨ tɔ Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ, taa kɨ takul NDɨl kɨ kay njay tɔ. \s1 Darɔje e Kəy kɨsɨ NDɨl Luwə \p \v 12 Dɨje madɨ əli əi nə: «Ta rəbɨ to kadɨ m-ra nḛ je pətɨ kɨ mem ndɨgɨ kare.» E kɨ rɔjetɨ, «ta rəbɨ to kadɨ m-ra nḛ je pətɨ kɨ mem ndɨgɨ kare,» nə nḛ je pətɨ majɨ səm dɔrɔ al. «Ta rəbɨ to kadɨ m-ra nḛ je pətɨ kɨ mem ndɨgɨ kare.» Nə m-ndɨgɨ kadɨ nḛ madɨ aw kɨ tɔgɨ dɔm tɨ al. \v 13 Nḛ kuso e kɨ mbata me dəw, ə me dəw to mbata nḛ kuso tɔ, nə Luwə a tujɨ-de joo pu kɔ. Nə darɔ dəw e mbata kaya al. Darɔ dəw e mbata Ɓaɓe, nɨngə Ɓaɓe ka ɨsɨ mbata dəw tɔ. \v 14 Təkɨ Luwə adɨ Ɓaɓe ḭḭ-n taa lo koy tɨ ka kɨn ə, a adɨ je ka j-a j-ḭ taa lo koy tɨ tɔ. A adɨ j-ḭ taa lo koy tɨ kɨ takul tɔge. \p \v 15 Se ɨgəri kadɨ darɔsi je əi ngan rɔ Kɨrɨsɨ al wa? Se m-a m-un ngan rɔ Kɨrɨsɨ kadɨ m-təl-e ngan rɔ kaya dəne tɨ wa? Jagɨ m-a m-ra be al. \v 16 Se ɨgəri kadɨ dəw kɨ ɨlə rɔne naa tɨ kɨ kaya dəne, təli darɔ kɨ kare ba sie al wa? Tadɔ makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: «Dɨje kɨ joo kɨn a təli darɔ kɨ kare\x + \xo 6:16 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 2.24\x*.» \v 17 Nə, dəw kɨ ɨlə rɔne naa tɨ kɨ Ɓaɓe, e naa tɨ sie kare ba me ndɨl tɨ tɔ. \v 18 E mbata kɨn ə, kadɨ ɨmbati kaya sangɨ dəne je. Tadɔ, ndəgɨ majal je kɨ dəw rade, əi gɨdɨ rɔe tɨ tagane, nə dəw kɨ ɨsɨ sangɨ dəne kaya tɨ, ɨsɨ ra majal ɔsɨ-n ta rɔne e wa. \v 19 Se ɨgəri kadɨ darɔsi je e kəy kɨsɨ NDɨl Luwə al wa? NDɨl kɨ e mesi tɨ kɨn ḭ rɔ Luwə tɨ, Luwə ə adɨ səsi. Darɔsi e ya̰ Luwə, ɓɨ e ya̰si al. \v 20 Majɨ kadɨ ɨləi tɔjɨ dɔ Luwə tɨ me darɔsi tɨ, tadɔ Luwə ɨgə dɔsi kɨ gatɨ kɨ ngay. \c 7 \s1 Ta kɨ dɔ taa-naa tɨ \p \v 1 Ta kɨ ɔjɨ dɔ ta je madɨ kɨ əli-mi me makɨtɨbɨ tɨ kɨ ɨndangi adi-mi. M-o majɨ ngay kadɨ dɨngəm tḛḛ kadɨ dəne tɨ al. \v 2 Nə mba kadɨ dəw osɨ me kaya kɨ ra tɨ al, majɨ kadɨ dɨngəm kɨ ra ka aw kɨ dəne ləne kɨ ɔjɨ dɔne, ə dəne kɨ ra ka kadɨ aw kɨ dɨngəm ləne kɨ ɔjɨ dɔne tɔ. \v 3 Majɨ kadɨ dɨngəm kɨ ra ka adɨ nene nḛ kɨ sɔbɨ kadɨ ade, nɨngə kadɨ dəne ka adɨ ngawne nḛ kɨ sɔbɨ kadɨ ade tɔ. \v 4 MBata dəne aw kɨ tɔgɨ dɔ rɔne tɨ al, nə e ngawe ə aw kɨ tɔgɨ dɔ tɨ. Be tɔ ə, dɨngəm ka aw kɨ tɔgɨ dɔ rɔne tɨ al, nə e nee ə aw kɨ tɔgɨ dɔ tɨ. \v 5 Majɨ kadɨ ɔgi-naa rɔsi al. Re ɔgi-naa rɔsi nɨngə, kadɨ e kɨ go mɨndɨsi kɨ osɨ naa tɨ mba kadɨ uni rɔsi əli ta kɨ Luwə. Nɨngə go tɨ ə, ɨtəli awi naa tɨ gogɨ. Be mba kadɨ *Sata̰ ɨngə rəbɨ na-n səsi al. Ɨngə rəbɨ na səsi lokɨ asi kuwə rɔsi nga̰ al. \v 6 Ta kɨ m-əl səsi kɨn, e ndu ɓa m-adɨ səsi al, nə e go rəbɨ madɨ ə m-ɔjɨ səsi. \v 7 M-ndɨgɨ ngay kadɨ dɨngəm je pətɨ toi tə mi be, nə ke ə, na̰ na̰ ka aw kɨ kadɨ-kare ləne kɨ Luwə ade. *Kadɨ kare je əi dangɨ dangɨ: dəw kare aw kɨ kadɨ-kare nḛ madɨ, ə e kɨ nungɨ aw kɨ kadɨ-kare nḛ kɨ rangɨ tɔ. \p \v 8 M-əl buwə je kɨ njé ngaw koy je, təkɨ to majɨ ngay kadɨ ɨsi dɔrɔde tə mi be. \v 9 Nə ke ə re, asi kadɨ uwəi rɔde nga̰ al ɓa, majɨ kadɨ taai dəne, ə se taai dɨngəm kɨ rangɨ. Tadɔ, taa-naa e sotɨ kadɨ dəw ɨndə gu dɔ ngur darɔ tɨ. \p \v 10 Kɨ ɔjɨ dɔ dɨje kɨ taai-naa kɨ bəlme, majɨ kadɨ dəne tḛḛ ji ngawne tɨ al. Nɨngə, ndu kɨn e mi ə m-un al, nə e Ɓaɓe ə un. \v 11 A re dəne tḛḛ ji ngawne tɨ ɓa, a taa dɨngəm kɨ rangɨ al. Re e be al tɔ nɨngə, kadɨ təl aw ji ngawne tɨ gogɨ. Ə kadɨ dɨngəm ka tuwə nene al tɔ\x + \xo 7:11 \xt 10-11: Mt 5.32; Mk 10.11-12; Lk 16.18\x*. \p \v 12 Kɨ ɔjɨ dɔ ndəgɨ dɨje nɨngə, e mi ə m-əl-de ta, ɓɨ e Ɓaɓe al. M-əl kadɨ re, dɨngəm kɨ un mene adɨ Kɨrɨsɨ, aw kɨ dəne kɨ gər Kɨrɨsɨ al, ə dəne ka kɨn ndɨgɨ kadɨ n-ɨsɨ sie ɓa, majɨ kadɨ tuwe al. \v 13 Ə re dəne kɨ un mene adɨ Kɨrɨsɨ, aw kɨ dɨngəm kɨ gər Luwə al, ə dɨngəm ka kɨn ndɨgɨ kadɨ n-ɨsɨ sie ka, majɨ kadɨ mbate al tɔ. \v 14 Tadɔ, dɨngəm kɨ gər Luwə al a e kɨ kay njay kɨ takul nene. Nɨngə dəne kɨ gər Luwə al ka, a e kɨ kay njay kɨ takul ngawne tɔ. Re e be al nɨngə, ngande je a əi kɨ kay njay al. Nə kɨ rɔjetɨ, əi kɨ kay njay. \v 15 A kɨn ə re, e kɨ gər Luwə al, ndɨgɨ mbatɨ-naa nɨngə, ta rəbɨ to mbata tɨ lie. Tadɔ goe tɨ kɨn, nḛ madɨ kɨ dɔɔ nje kun mene kadɨ Kɨrɨsɨ naa tɨ kɨ nje gər Luwə al goto. Luwə ɓar səsi kadɨ ɨsi kɨ naa kɨ lapɨya. \v 16 Dəw gər al, kɨ go rəbɨ kɨsɨ naa tɨ kɨn, dɔ majɨ ə, ḭ dəne a ajɨ ngawi, ə se ḭ dɨngəm a ajɨ nei. \s1 Ka dɔ nja tɨ me ɓar tɨ kɨ Luwə ɓar dəw \p \v 17 Kadɨ nḛ ra dəw kɨ ra e kɨ go kadɨ-kare tɨ lie. Kadɨ kare kɨ Ɓaɓe ade kɨ go kɨse tɨ kɨ dɔe taa, kəte taa kadɨ Luwə ɓar-e-n. E kɨn e ta kɨ m-ndangɨ madɨ njé kaw-naa je pətɨ. \v 18 Kɨn ə re dəw madɨ ɨjə mɔtɨne kəte taa kadɨ Luwə ɓar-e nɨngə, kadɨ təl ra rɔne tə nje kɨjə mɔtɨ al ɓəy be al. A kɨn ə re dəw madɨ ɨjə mɔtɨne al ɓəy, ə Luwə ɓar-e nɨngə, kadɨ təl aw ɨjə mɔtɨne al ngata. \v 19 M-adɨ ɨgəri təkɨ kɨjə mɔtɨ e nḛ madɨ kare al. Taa kɨjə mɔtɨ al ka e nḛ madɨ al tɔ. Nḛ kɨ sɔbɨ kɨndə kəm go tɨ, e ngəm go ndu-kun je lə Luwə. \v 20 Majɨ kadɨ, na̰ na̰ ka ɨsɨ me ji kɨsɨ tɨ ləne kɨ ɨsɨ-n kəte taa kadɨ Luwə ɓar-e-n. \v 21 Kɨn ə ḭ ɓəə kəte taa kadɨ Luwə ɓari ə, kadɨ ɨga ta dɔ kei ɓəə tɨ kɨn al. Re ta rəbɨ to mba kadɨ ɔr kulə ɓəə mɨndi tɨ mɨndɨ ka, majɨ kadɨ a me ɓəə tɨ wa kɨn ɨra-n kɨlə kɨ majɨ. \v 22 Tadɔ ɓəə kɨ Ɓaɓe ɓar-e, e dəw kɨ kulə ɓəə ɔr mɨnde tɨ ngata, e dəw lə Ɓaɓe. Be tɔ ə, dəw kɨ e ɓa rɔne kɨ Luwə ɓar-e, təl ɓəə lə Kɨrɨsɨ. \v 23 Kadɨ ɨgəri təkɨ ɨgəi dɔsi kɨ gatɨ kɨ ngay, ɓɨ kadɨ ɨtəli ɓəə je lə dɨje al. \v 24 NGakom je, kadɨ na̰ na̰ ka, ɨsɨ kɨ go ji kɨse tɨ kɨ ɨsɨ-n kəte taa kadɨ Luwə ɓar-e-n. \s1 Ta kɨ dɔ dɨje tɨ kɨ taai-naa al ɓəy, kɨ njé ngaw koy je \p \v 25 Kɨ ɔjɨ dɔ dɨje kɨ taai-naa al ɓəy, m-ɨngə ndu madɨ rɔ Ɓaɓe tɨ kadɨ m-adɨ-de al. Nɨngə, m-a m-əl-de ta kɨ go koe tɨ ləm kɨ m-o. Mi kɨ Luwə o kəm-to-ndoo ləm, ə təl-m dəw tɨ kɨ asɨ kadɨ ɨtaai mee. \p \v 26 Nḛ kɨ mi m-o majɨ ngay kadɨ dəw ra ə to kɨn: dɔkagɨlo kɨ j-ɨsɨ tɨ ne kɨn ə dɨngəm ɨsɨ kɨ karne par ə, m-o kadɨ a e so-e tɨ, tadɔ e dɔkagɨlo kɨ nga̰ ngay. \v 27 Be ə, re ɨtaa dəne ngata ɓa majɨ kadɨ ɨsɨ sie par. A kɨn ə re ɨtaa dəne al ɓəy ə, ɨsɨ par ɓɨ ɨsangɨ rəbɨ taa dəne al. \v 28 Nɨngə, kɨn ə ɨtaa dəne ə, e majal ə ɨra al. Taa re ngon kɨ mandɨ taa dɨngəm ka, e majal ə ra al tɔ. Nə dɨje kɨ njé taa-naa a ɨngəi ko̰ kɨ ndɔ je pətɨ me kɨsɨ kɨ dɔ taa tɨ ləde. E be ə, m-ndɨgɨ kadɨ uri me ko̰ tɨ kɨn al. \p \v 29 NGakom je, nḛ kɨ kadɨ m-əl səsi ə to kɨn: dɔkagɨlo kɨ no̰je tɨ nay ngay al ngata. Ə kadɨ kaw kɨ kəte no̰o̰ kam, njé taa dəne je toi tə dɨje kɨ taai dəne al be. \v 30 Kadɨ njé kɨ ɨsɨ no̰i-naa toi tə dɨje kɨ no̰i-naa al be, kadɨ njé kɨ ɨsɨ rai rɔnəl toi tə dɨje kɨ rai rɔnəl al be, kadɨ njé kɨ ndogi nḛ je toi tə dɨje kɨ awi kɨ nḛ madɨ al be, \v 31 kadɨ njé kɨ ɨsi majɨ kɨ nḛ kɨngə kɨ dɔnangɨ ne tɨ toi tə dɨje kɨ ɨsi majɨ al be. Tadɔ dɔnangɨ kɨ nḛ majɨ kɨ me tɨ ba pətɨ a gotoi. \p \v 32 Nɨngə, m-ndɨgɨ kadɨ ɨsi kɨ kanjɨ ta kɨ ga. Tadɔ dəw kɨ taa dəne al ɓəy ɨsɨ sol dɔ kɨlə tɨ lə Ɓaɓe. Ɨsɨ sangɨ kadɨ n-ra nḛ kɨ nəl Ɓaɓe. \v 33 Nə dəw kɨ taa dəne, ɨsɨ sol mbata nḛ je kɨ dɔnangɨ tɨ ne. Ɨsɨ sangɨ kadɨ n-ra nḛ kɨ nəl nene yo tɔ. Adɨ e dəw kɨ ta gae tɔ joo. \v 34 Be tɔ ə, dəne kɨ taa dɨngəm al, ə se ngon kɨ mandɨ ka toi be tɔ. Ɨsɨ soli mbata kɨlə lə Ɓaɓe, kadɨ n-əi dɨje kɨ majɨ me darɔde tɨ nɨm, me ndɨlde tɨ nɨm. Nə dəne kɨ taa dɨngəm, ɨsɨ sol mbata nḛ je kɨ dɔnangɨ tɨ ne. Ɨsɨ sangɨ kadɨ n-ra nḛ kɨ nəl ngawne yo tɔ. \v 35 E kɨ mbata majɨ ləsi ə m-əl-n səsi ta kɨn ɓɨ e kɨ mba kadɨ m-ɔgɨ-n səsi dɔ nḛ madɨ al. Nɨngə, m-ndɨgɨ kadɨ ɨrai e kɨ go rəbe tɨ kɨ majɨ, mba kadɨ ɨtḭ rɔsi katɨ me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Ɓaɓe, ɓɨ kɨ me kɨ joo al. \v 36 Kɨn ə re, dɨngəm uwə dɔ ngon kɨ mandɨ ngata, ə oo kadɨ re n-taa-e al ə n-ra sie nḛ kɨ majal ɓa, majɨ kadɨ taai-naa par ɓɨ e majal al. \v 37 Nə kɨn ə re, go nongɨ tɨ, dəw un ndune kadɨ n-taa dəne al, kanjɨ gu kɨ kɨndə dɔ tɨ, dəwe ra majɨ. Ra majɨ, lokɨ uwə rɔne nga̰ sangɨ dəne kɨn al. \v 38 E be ə, re dɨngəm uwə dɔ ngon kɨ mandɨ ə taai-naa sie par ka majɨ. A kɨn ə re, təl ɨyə̰ goe adɨ taai-naa al ə majɨ ngay ɓəy tɔ. \p \v 39 Dɔkagɨlo kɨ dɨngəm ɨsɨ kɨ dɔne taa ɓəy ɓa, kadɨ dəne ɨyə̰ ngawne al. Nə re ngawe oy nɨngə, kulə goto mɨnde tɨ. Ta rəbɨ to kadɨ taa dɨngəm kɨ me ndɨgɨ. Nə ke ə kadɨ e dɨngəm kɨ me Kɨrɨsɨ tɨ taa. \v 40 Nɨngə, kɨ go koe tɨ ləm, m-o kadɨ re nje ngaw koy kɨn ɨsɨ dɔne tɨ par ə majɨ ngay. M-əl be mbata, mi ka m-gər kadɨ m-aw kɨ NDɨl Luwə mem tɨ tɔ. \c 8 \s1 Ta dɔ da tɨ kɨ gugi yo \p \v 1 Kɨ ɔjɨ dɔ da kɨ gugi yo nɨngə, m-o kadɨ j-əi pətɨ, j-əi njé nḛ gər təkɨ rɔjetɨ. Nə nḛ gər e nje re kɨ kɔjɨ rɔ. NDɨgɨ-naa ə yə e nje ra kɨ dəw kade tɔgɨ me kadɨ-me tɨ lie. \v 2 Re dəw madɨ oo rɔne tə nje nḛ gər nɨngə, dəwe kɨn gər nḛ kɨ rɔjetɨ al ɓəy. \v 3 Nə re dəw ndɨgɨ Luwə nɨngə, Luwə gər dəwe kɨn. \p \v 4 Ə se kadɨ dəw uso da kɨ poli yo ə se kadɨ uso al wa? Ta kɨ kadɨ j-əl ən: Jɨ gər kadɨ yo madɨ kare goto dɔnangɨ tɨ ne. Taa, Luwə kɨ rangɨ goto, Luwə e karne ba par ə ɨsɨ no̰o̰. \v 5 Dɨje ɨsɨ ɓari nḛ je madɨ dɔra̰ tɨ, ə se dɔnangɨ tɨ ne luwə je. Ə re, ɨsɨ ɓari-de luwə je, ə adɨ luwə je kɨ ɓaɓe je ba̰yḭ-naa ka\x + \xo 8:5 \xt 10.20-21\x*, \v 6 kɨ rɔje tɨ je ɓa, Luwə e karne ba ə ɨsɨ no̰o̰. Luwə kɨ Bawje, kɨ nje kɨndə nḛ je pətɨ, kɨ j-ɨsɨ kɨ dɔje taa kɨ takule. Taa Ɓaɓe e kare ba tɔ. E kɨ go rəbɨ lie ə Luwə ɨndə-n nḛ je pətɨ. Taa, j-ɨsɨ kɨ dɔje taa, kɨ go rəbɨ lie tɔ. \p \v 7 Nə dɨje kɨ na̰ je gəri kɨ be kɨn al. Kɨ madɨ je, rai yo je kɨ ndɔe ndɔe, adɨ kɨ ɓone wa kɨn ka, lokɨ ɨsɨ usoi da kɨ poli yo nɨngə, usoi təkɨ e da lə yo je kɨ rɔjetɨ ka kɨn tɔ. Taga ləde, tɔge goto, adɨ ooi rɔde tə dɨje kɨ to njḛ. \v 8 E nḛ kuso ə e nje kaw səje rɔ Luwə tɨ al. Re j-usoi al ə, nḛ kare kɨ du-je goto; a re j-usoi ə, nḛ kare kɨ j-ɨngəi dɔ made tɨ goto tɔ. \v 9 Re e be ka, kadɨ oi go rɔsi majɨ. Oi go rɔsi majɨ, kadɨ taa kɨ Kɨrɨsɨ taa səsi ɨlə səsi taa kɨn, təl rəbɨ kɨ kadɨ adii njé kɨ əi to̰ je, tosii me majal tɨ al. \v 10 Təkɨ dəw kɨ to̰, oo-i, ḭ kɨ ɨgər nḛ majɨ, ɨsɨ uso nḛ kəy ra yo tɨ. Lokɨ oo-i kɨn, se a ra kadɨ a aw kɨ kəte kəte me kuso da je tɨ kɨ Pəli yo al wa? \v 11 E be ə, ngoko̰je kɨ to̰, kɨ Kɨrɨsɨ oy mbata lie kɨn, a tujɨ kɨ go rəbɨ nḛ gər ləi. \v 12 Majal kɨ ɨsɨ ɨrai ɔsi ta ngako̰si je, ɨsɨ ɨrai adi do taga je ləde kɨ tɔge goto kɨn, e majal kɨ ɨsɨ ɨrai ɨndori Kɨrɨsɨ tɔ. \v 13 E be ə, re e kɨ mbata nḛ kuso ə kadɨ ngokom osɨ-n me majal tɨ ɓa, m-a m-uso da al, mba kadɨ m-adɨ ngokom osɨ-n me majal tɨ al. \c 9 \s1 Nḛ kɨ sɔbɨ kadɨ dəw ra kɨ nḛ kɨ sɔbɨ kadɨ dəw ɨngə \p \v 1 M-ndəjɨ səsi m-o se mi dəw dɔrɔm al wa? Se mi nje kaw kɨlə al wa? Se m-o Jəju kɨ Ɓaɓe ləje kɨ kəm al wa? Se səi kandɨ kɨlə ləm me tɔ Ɓaɓe tɨ al wa? \v 2 Re ndəgɨ dɨje ə ooi mi tə nje kaw kɨlə al ka, kɨ rɔsi tɨ mi nje kaw kɨlə. Tadɔ nḛ kɨ tɔjɨ kadɨ mi nje kaw kɨlə, e kɨndə rɔ naa tɨ ləsi kɨ Kɨrɨsɨ kɨn. \p \v 3 Ta kɨ kadɨ m-rɔ-n kɨ njé kɨndə ta dɔm tɨ ə to kɨn: \v 4 Se sɔbɨ kadɨ kɨlə kɨ j-ɨsɨ ra kɨn, j-ɨngə nḛ loe tɨ j-uso al wa? \v 5 Se sɔbɨ kadɨ j-aw kɨ dəne madɨ tə neje təkɨ ndəgɨ njé kaw kɨlə je, kɨ ngako̰ Ɓaɓe je, kɨ Pɨyər je ɨsɨ rai al wa? \v 6 Se sɔbɨ dɔje je kɨ Barnabasɨ\x + \xo 9:6 \xt Knjk 9.27; 11.22-25, 30\x* par kadɨ tə jɨ ra kɨlə taa j-ɨngə nḛ j-uso wa? \v 7 Əli-mi adɨ m-o, se ndɔ kare oi asɨgar kɨ ra kɨlə asɨgar ləne kɨ nḛ kɨngə lie e wa e no̰o̰ wa? Ə se na̰ ə ndɔr nju nɨngə uso kandɨ nḛ ndɔr ka kɨn al wa? Ə se na̰ ə ul batɨ je nɨngə a̰y mbade al wa? \p \v 8 Ta kɨn m-əl kɨ go ta kəl dɨje tɨ par wa? *NDu-kun lə *Mojɨ ka əl ta kɨn be tɔ ə nə: \v 9 «Dəw a dɔ ndugɨdu ta mangɨ tɨ al, dɔkagɨlo tɨ kɨ a njɨyə dɔ ko tɨ mba kadɨ kande tḛḛ\x + \xo 9:9 \xt Dətərənom 25.4; 1Tɨm 5.18\x*.» E mbata lə mangɨ je kɨ da wa kɨn ə Luwə aw-n kɨ ta kɨ ga kɨn wa? \v 10 Se e mbata tɨ ləje je wa kɨn ə Luwə əl-n ta kɨn al wa? Təkɨ rɔjetɨ, e mbata tɨ ləje ə əl-n ta kɨn. Tadɔ sɔbɨ kadɨ dəw kɨ nje ndɔr, ɨndə mene dɔ tɨ təkɨ ndɔr kɨn n-a n-ɨngə nḛ loe tɨ. Taa kadɨ dəw kɨ nje kɨndə ko gər təkɨ n-a nɨngə nḛ dɔ jine. \v 11 Təkɨ jɨ dɨbɨ nḛ lə ndɨl dansi tɨ kɨn, e go tɨ al kadɨ jɨ tətɨ kande kɨ kadɨ majɨ kɨ darɔje rɔsi tɨ wa? \v 12 Re dɨje madɨ ɨngəi nḛ kɨn nɨngə, ra ban be ə je kɨn ɓəy taa kadɨ j-a j-ɨngə al ə? \p Re e be ka, j-ɨndə tɔgɨ kɨn dɔsi tɨ al. J-ore meje dɔ nḛ je tɨ pətɨ mba kadɨ j-ɨlə kagɨ no̰ poy ta tɨ kɨ majɨ kɨn al. \p \v 13 Ɨgəri majɨ kadɨ dɨje kɨ njé ra kɨlə me kəy tɨ lə Luwə, usoi nḛ kɨ me kəy tɨ lə Luwə. Ɨgəri majɨ kadɨ njé kɨjə nḛ məsɨ kadɨ-kare je, usoi nḛ kadɨ-kare kɨn\x + \xo 9:13 \xt Ləbətɨkɨ 6.9, 19; Dətərənom 18.1-3\x*. \v 14 Be tɔ ə, dɨje kɨ njé kɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ, Ɓaɓe un ndune kadɨ ɨngəi nḛ kusode me kɨlə kɨlə mbḛ Poy Ta tɨ kɨ Majɨ kɨn\x + \xo 9:14 \xt Mt 10.10; Lk 10.7\x*. \p \v 15 Nə mi, m-ɨndə tɔgɨ kɨn dɔ dəw tɨ al. M-ndangɨ ta kɨn mba kadɨ m-dəjɨ-n go nḛ madɨ al tɔ. Re e koy ka, m-ndɨgɨ koy par. E nḛ rɔnəl ləm, Dəw madɨ kɨ kadɨ a taa jim tɨ goto. \v 16 Nɨngə, Poy Ta kɨ Majɨ kɨ m-ɨlə mbḛe kɨn e nḛ kɨ kadɨ m-a m-ɨndə-n gum al. E kɨlə kɨ ɨsɨ dɔm tɨ, sɔbɨ kadɨ m-ra. Nɨngə kəm-to-ndoo e ləm, lokɨ m-ɨlə mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨn al. \v 17 Re e kɨlə kɨ m-ra kɨ dɔm mi wa ɓa, sɔbɨ kadɨ m-a m-ɨngə nḛ kɨgə go jim. Nə təkɨ e kɨlə kɨ ɨsɨ dɔm tɨ kadɨ m-ra, m-ra təkɨ ɨsɨ-n dɔm tɨ kadɨ m-ra-n ka kɨn. \v 18 Nḛ kɨgə go ji ləm e ri ə? Nḛ kɨgə go ji ləm e Poy Ta kɨ Majɨ kɨ m-ɨlə mbḛ. M-ɨlə mbḛ kɨ kanjɨ kadɨ m-ɨngə nḛ kɨ sɔbɨ kadɨ m-ɨngə loe tɨ. \p \v 19 Mi dəw dɔrɔm, mi ɓəə al. Nə be ka, m-ra rɔm ɓəə tɨ lə dɨje pətɨ mba kadɨ m-ɨngə-n dɨje ngay m-adɨ Kɨrɨsɨ. \v 20 Lokɨ mi dan *Jɨpɨ je ə, m-təl rɔm Jɨpɨ tɨ mba kadɨ m-ɨngə-n Jɨpɨ je. Mi gɨn ndu-kun tɨ lə Mojɨ al, nə lokɨ mi dan dɨje tɨ kɨ əi gɨn ndu-kun tɨ lə Mojɨ ə, m-ra rɔm tə dəw kɨ e gɨn ndu-kun tɨ səde mba kadɨ m-ɨngə-n-de. \v 21 Re mi dan dɨje tɨ kɨ gəri ndu-kun lə Mojɨ al ə, m-ra rɔm tə dəw kɨ gər ndu-kun lə Mojɨ al be mba kadɨ tə m-ɨngə-n-de. Nə kɨ rɔjetɨ ɓa, mi gɨn ndu-kun tɨ lə Luwə, tadɔ m-təl rɔm go ndu-kun tɨ lə Kɨrɨsɨ. \v 22 Re mi dan to̰ je tɨ ə, m-ra rɔm to̰ tɨ mba kadɨ m-ɨngə-n to̰ je m-adɨ Kɨrɨsɨ. M-təl rɔm nḛ je tɨ pətɨ rɔ dɨje tɨ pətɨ mba kadɨ tə dɨje madɨ ɨngəi kajɨ. \v 23 M-ra nḛ je kɨn pətɨ mbata tɨ lə Poy Ta kɨ Majɨ. M-ra mba kadɨ m-ɨngə-n nḛ majɨ kɨ əl tae tɔ. \p \v 24 Ɨgəri kadɨ dɨje kɨ njé ka̰y ngɔdɨ, pətɨ a̰yḭ-naa ngɔdɨ dɔ bangɨ tɨ, nə kare ba dande tɨ par ə ɨngə nḛ kɨgə go njae, ə se ɨgəri al? Majɨ kadɨ a̰yḭ-naa ngɔdɨ kɨ kuje kɨ kadɨ ɨngəi nḛ ngɔdɨ ləsi. \v 25 NJé ka̰y ngɔdɨ je, lo na rɔ tɨ ləde, dəw kɨ ra ka ɨndə dɔ rɔne tɨ kadɨ tə n-ɨngə-n jɔgɨ kɔsɨ-gon. Nɨngə e jɔgɨ kɔsɨ-gon kɨ ndɔ madɨ ə a tujɨ, nə je, jɔgɨ kɔsɨ-gon ləje a tujɨ al ratata. \v 26 E be ə, mi m-ɨsɨ m-a̰y ngɔdɨ, nɨngə, m-a̰y ngɔdɨ lə njé kəm tɔ je kɨ no̰o̰ be al. Taa m-ɨsɨ m-rɔ tɔ, nɨngə rɔ kɨ m-ɨsɨ m-rɔ, m-ɓɨr jim m-ɨndə-n nəl al tɔ. \v 27 M-ɨsɨ m-ɨndə dɔ darɔm tɨ, kadɨ m-ule gɨn tɔgɨm tɨ. M-ule gɨn tɔgɨm tɨ mba kadɨ, mbḛ Poy Ta kɨ Majɨ kɨ m-ɨsɨ m-ɨlə kɨn, lo ti ə ɔri-mi kɔ al. \c 10 \s1 Nḛ kɔjɨ dɔ Isɨrayəl tɨ dɨlə lo tɨ \p \v 1 NGakom je, m-ndɨgɨ kadɨ ɨgəri təkɨ kaje je pətɨ njɨyəi gɨn kɨl ndi tɨ\x + \xo 10:1 \xt Tḛḛ kɨ taga 13.21-22; 14.19-20\x*, taa gangi dan ba bo tɔ\x + \xo 10:1 \xt Tḛḛ kɨ taga 14.22-29\x*. \v 2 Luwə ra-de batəm me kɨl ndi tɨ nɨm, me ba bo tɨ nɨm, tadɔ ɨndəi rɔde naa tɨ kɨ *Mojɨ. \v 3 Pətɨ, usoi nḛ kuso kɨ ḭ dɔra̰ tɨ\x + \xo 10:3 \xt Tḛḛ kɨ taga 16.35\x*. \v 4 Taa əi pətɨ, a̰yḭ-naa man kɨ ḭ dɔra̰ tɨ tɔ. A̰yḭ-naa man kɨ tḛḛ me mbal tɨ kɨ ḭ dɔra̰ tɨ, kɨ ɨsɨ dan gode\x + \xo 10:4 \xt Kɔr Isɨrayəl je 20.8-11\x*. MBal ka kɨn e Kɨrɨsɨ. \v 5 Be ka, ngay je dande tɨ, kɨlə rade nəl Luwə al, adɨ oyi, nɨnde a dɔ-naa tɨ dɨlə lo tɨ. \v 6 Nḛ je kɨn pətɨ rai nḛ be, mba kadɨ e nḛ ndo ləje. E nḛ ndo mbata tɨ ləje, mba kadɨ, ɓone kɨ majal ra-je təkɨ ra-n-de kəte kɨn be al ngata\x + \xo 10:6 \xt Kɔr Isɨrayəl je 11.4\x*. \v 7 Ɨrai yo təkɨ dɨje madɨ dande tɨ rai kɨn al. Makɨtɨbɨ lə Luwə əl ə nə: «Dɨje ɨsi nangɨ usoi je a̰yḭ-naa je, nɨngə go tɨ, ḭḭ taai ndami-naa\x + \xo 10:7 \xt Tḛḛ kɨ taga 32.6\x*.» \v 8 Ɨɓuki rɔsi me kaya tɨ kɨ ra təkɨ dɨje madɨ dande rai kɨn be al. Kaya kɨ ra kɨn ə adɨ dɨje dɨbɨ kutɨ joo gɨde e mɨtə oyi ndɔ kare ba be\x + \xo 10:8 \xt Kɔr Isɨrayəl je 25.1-18\x*. \v 9 Otɨ kadɨ jɨ nai Kɨrɨsɨ təkɨ njé kɨ madɨ dan kaje je tɨ nai-e-n, ə adɨ li je to̰i-de tɔli-de kɨn be al\x + \xo 10:9 \xt Kɔr Isɨrayəl je 21.5-6\x*. \v 10 Otɨ kadɨ jɨ ɓai ta təkɨ njé kɨ madɨ je dande tɨ rai, adɨ malayka kɨ nje tujɨ dɨje, tɔ-n kode kɨn be al\x + \xo 10:10 \xt Kɔr Isɨrayəl je 17.6-14\x*. \v 11 Nḛ je kɨn tḛḛ dɔ kaje je tɨ be, mba kadɨ e nḛ ndo mbata tɨ ləje. Nɨngə, ndangi me makɨtɨbɨ tɨ be, mba kadɨ ɔjɨ-je, je kɨ je ɓasi kɨ dɔkagɨlo kɨ dɔbəy tɨ. \v 12 E be, dəw kɨ oo kadɨ n-a dɔ njane tɨ majɨ nɨngə, kadɨ ɨndə kəm-kədɨ dɔ rɔne tɨ. Ɨndə kəm-kədɨ mba kadɨ osɨ me majal tɨ al. \p \v 13 Nḛ na kɨ a tḛḛ dɔsi tɨ kɨ kadɨ a e nḛ na kɨ dəw asɨ kuwə tɔgɨne ba me tɨ al goto. Nɨngə, Luwə kɨ nje ra nḛ kɨ dana, a ɨyə̰ ta rəbɨ kadɨ nḛ na kɨ al dɔsi tḛḛ dɔsi tɨ al tɔ. Dɔkagɨlo kɨ nḛ na tḛḛ dɔsi tɨ nɨngə, a adɨ səsi tɔgɨ kadɨ uwəi rɔsi ba me tɨ. A ɨlə rəbɨ kadɨ ɨtḛḛi me tɨ kɔ. \s1 Kadɨ njé kadɨ-me je rai madɨ-naa kɨ yo kɨ ra al \p \v 14 E be ə, njé ndɨgɨ ləm, majɨ kadɨ a̰yḭ-naa sa̰y kadɨ yo tɨ kɨ ra. \v 15 M-əl səsi ta tə njé tər je. Kadɨ səi je wa ɨndəi manjɨ ta kɨ m-əl səsi kɨn oi. \v 16 Lokɨ j-ɨsɨ j-a̰yḭ-naa man nju, jɨ rai oyo dɔ tɨ taa j-a̰yḭ-naa. Ə se e kɨn, e ra madɨ-naa dɔ məsɨ Kɨrɨsɨ tɨ al wa? Ə se mapa kɨ j-ɨsɨ jɨ ləbi-naa danje tɨ j-usoi kɨn e madɨ-naa dɔ darɔ Kɨrɨsɨ tɨ al wa\x + \xo 10:16 \xt Mt 26.26-28; Mk 14.22-24; Lk 22.19-20\x*? \v 17 Be ə, mapa e kare ba, nɨngə re jɨ ba̰y ka, jɨ təli darɔ kɨ kare me mapa tɨ kɨ jɨ ra madɨ-naa dɔ tɨ. \v 18 Oi ta lə ngan *Isɨrayəl je kɨ go darɔ tɨ: NJé kɨ usoi da je kɨ kɨjə mɨndɨde kadɨ-kare tɨ kɨn, se rai me kasɨ-naa kɨ Luwə no̰ dɨngɨri tɨ kɨ adi kadɨ-kare tɨtɨ kɨn al wa\x + \xo 10:18 \xt Ləbətɨkɨ 7.6, 15-16\x*? \v 19 Ta kɨ m-ndɨgɨ kadɨ m-əl dɔ lo kɨn tɨ ə to kɨn: da kɨ pole-n yo ə se yo wa kɨ dɔne, se e nḛ madɨ wa? \v 20 E nḛ madɨ al. Nɨngə, təkɨ dɨje adi kadɨ-kare kɨn ndɨl je kɨ majal\x + \xo 10:20 \xt 1Tɨm 4.1\x*, ɓɨ adi Luwə al\x + \xo 10:20 \xt Dətərənom 32.17\x*, m-ndɨgɨ kadɨ ɨrai me kasɨ-naa kɨ ndɨl je kɨ majal al. \v 21 E go tɨ al kadɨ a̰yḭ-naa me kɔpɨ tɨ lə Ɓaɓe, nɨngə ɨtəli a̰yḭ-naa me kɔpɨ tɨ lə ndɨl je kɨ majal ɓəy tɔ. Taa e go tɨ al kadɨ usoi naa tɨ kɨ Ɓaɓe, ə ɨtəli usoi kɨ ndɨl je kɨ majal ɓəy tɔ. \v 22 Se jɨ ndɨgɨ sangɨ ta Ɓaɓe kadɨ jangɨ ra-e dɔje tɨ wa? Ə se tɔgɨje ɨtə ya̰ Ɓaɓe wa? \s1 Kadɨ Luwə ɨngə kɔsɨ-gon me nḛ je tɨ pətɨ \p \v 23 Dɨje madɨ əli əi nə: «Ta rəbɨ to mba kadɨ dəw ra nḛ je pətɨ kɨ mee ndɨgɨ kare.» E kɨ rɔjetɨ, «ta rəbɨ to mba kadɨ dəw ra nḛ je pətɨ kɨ mee ndɨgɨ kare,» nə nḛ je pətɨ majɨ kɨ dəw dɔrɔ al. «Ta rəbɨ to mba kadɨ dəw ra nḛ je pətɨ kɨ mee ndɨgɨ kare.» Nə nḛ je pətɨ a ra majɨ kɨ njé kaw-naa je al. \v 24 Kadɨ dəw madɨ dansi tɨ sangɨ majɨ lə rɔne par al, nə kadɨ sangɨ majɨ lə ndəge je tɔ taa. \p \v 25 Nḛ je pətɨ kɨ dɨje ɨsɨ gatii sukɨ tɨ, kadɨ usoi kɨ kanjɨ kadɨ mesi uwə səsi kɨ ta. \v 26 Tadɔ, dɔnangɨ kɨ nḛ je kɨ me tɨ pətɨ e ya̰ Ɓaɓe\x + \xo 10:26 \xt Pa je 24.1\x*. \v 27 Re dəw kɨ nje kadɨ-me al, ɓar səsi kɨ nḛ kuso, ə awi loe tɨ nɨngə, kadɨ usoi nḛ je pətɨ kɨ adi səsi kɨ kanjɨ dəjɨ gɨne, nə tə mesi ḭ uwə səsi kɨ ta dɔ tɨ. \v 28 A re dəw madɨ əl səsi ə nə e da kɨ gugi yo nɨngə, kadɨ usoi al. Usoi al mbata tɨ lə dəw kɨ əl səsi, taa mbata lə me kuwə kɨ ta tɔ. \v 29 Me kuwə kɨ ta kɨ m-əl tae kɨn, e səi je al, nə e me kuwə kɨ ta lə dəwe kɨ nje kəl ta kɨn. Ra ban be ə, me kuwə kɨ ta lə dəw kɨn rangɨ par a ɨlə kagɨ no̰ nḛ tɨ kɨ ta rəbɨ to kadɨ m-ra ə? \v 30 Re nḛ kuso to, ə m-ra oyo dɔ tɨ taa m-uso ə, ra ban be ə dəw a əl-m ta kɨ majal dɔ tɨ ə? \p \v 31 E be ə, re e nḛ kuso ə usoi, re e nḛ ka̰y ə a̰yḭ, ə se nḛ ri kɨ ɨrai, majɨ kadɨ ɨrai adɨ Luwə ɨngə kɔsɨ-gon me tɨ. \v 32 Majɨ kadɨ nḛ madɨ kare me kɨlə rasi tɨ, təl jɨgɨ tɨgə *Jɨpɨ je al nɨm, tɨgə dɨje kɨ əi Jɨpɨ je al, al nɨm, taa tɨgə njé kaw-naa je lə Luwə al nɨm tɔ. \v 33 E mbata kɨn ə, mi wa kɨ dɔm, m-ɨndə tɔgɨ dɔ rɔm tɨ, kadɨ m-nəl dɨje pətɨ me nḛ ram je tɨ pətɨ. \c 11 \p \v 1 Ɨndaji-mi təkɨ mi ka m-ndajɨ-n Kɨrɨsɨ be tɔ. \s1 Majɨ kadɨ dəne dɔɔ dɔne dɔkagɨlo kaw-naa tɨ. \p \v 2 M-ɨlə tɔjɨ dɔsi tɨ, tadɔ taa taa, mesi ɨsɨ ole dɔm tɨ. M-ɨlə tɔjɨ dɔsi tɨ ɓəy tɔ, tadɔ ɨngəmi go nḛ je kɨ m-ndo səsi majɨ təkɨ m-əl-n səsi. \v 3 Nɨngə nḛ kɨ m-ndɨgɨ kadɨ ɨgəri ə to kɨn: Kɨrɨsɨ e dɔ dɨngəm tɨ, dɨngəm e dɔ dəne tɨ, nɨngə Luwə e dɔ Kɨrɨsɨ tɨ tɔ. \v 4 Ə re dɨngəm kɨ ra, kɨ ɨsɨ əl ta kɨ Luwə, ə se ɨsɨ əl ta kɨ ta Luwə tɨ kɨ dɔne kɨ dɔɔ nɨngə, ɨlə rɔsɔl dɔ dəw tɨ kɨ ɨsɨ dɔe tɨ. \v 5 A kɨn ə re e dəne kɨ ra kɨ ɨsɨ əl ta kɨ Luwə, ə se əl ta kɨ ta Luwə kɨ kanjɨ dɔ dɔne nɨngə, ɨlə rɔsɔl dɔ ngawne tɨ tɔ. Tadɔ to təkɨ ngɨsə dɔne be. \v 6 Re dəne dɔɔ dɔne al nɨngə, kadɨ ɨjə dɔne. A re e nḛ kɨ to rɔsɔl kadɨ dəne ɨjə dɔne nɨngə, majɨ kadɨ dɔɔ dɔne. \v 7 E go tɨ al kadɨ dɨngəm dɔɔ dɔne, tadɔ e bana kəm Luwə, taa e nḛ kɔsɨ-gon lie tɔ\x + \xo 11:7 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 1.26-27\x*. Nɨngə dəne e nḛ kɔsɨ-gon lə dɨngəm tɔ. \v 8 E be, tadɔ e dɨngəm ə Luwə ɔr dam rɔe ra-n dəne ɓɨ e dəne ɓa Luwə ɔr dam rɔe ra-n dɨngəm al. \v 9 Nɨngə, Luwə ra dɨngəm mbata tɨ lə dəne al, nə e dəne ə Luwə ra-e mbata tɨ lə dɨngəm\x + \xo 11:9 \xt 8-9: Kɨlə ngɨrə nḛ je 2.18-23\x*. \v 10 E kɨ mbata kɨn ə, kadɨ dəne dɔɔ dɔne mbata *Malayka je. Dɔ kɨ dɔɔ, tɔjɨ kadɨ dəne e gɨn tɔgɨ tɨ. \v 11 Nɨngə, kɨ ta kəm Ɓaɓe tɨ, dəne a ɨsɨ kɨ kanjɨ dɨngəm al, taa dɨngəm a ɨsɨ kɨ kanjɨ dəne al nɨm tɔ. \v 12 Tadɔ Luwə ɔr dəne rɔ dɨngəm tɨ, nɨngə dəne ə ojɨ dɨngəm tɔ. Ɓa nḛ je pətɨ ḭ rɔ Luwə tɨ. \v 13 Nɨngə, səi je wa ɨməri ta dɔ tɨ oi se e go rəbe tɨ kadɨ dəne əl ta kɨ Luwə kɨ kanjɨ dɔɔ dɔne wa? \v 14 Se jɨ gəri kadɨ e nḛ kɨ go rəbe tɨ al kadɨ dɨngəm aw kɨ bḭ dɔ kɨ ngal al wa? \v 15 Nə kɨ rɔ dəne tɨ ɓa, yɨngə dɔ kɨ ngal e nḛ kɔsɨ-gon mbata tɨ lie, tadɔ Luwə ade yɨngə dɔ kɨ ngal mba kadɨ e nḛ kutɨ dɔe. \v 16 A kɨn ə re, dəw madɨ najɨ ta ta kɨn nɨngə, kadɨ dəwe gər təkɨ j-aw kɨ jibəl rae kɨ rangɨ al. Je wa al nɨm, njé kaw-naa je lə Luwə al nɨm tɔ. \s1 Nḛ kuso lə Ɓaɓe \p \v 17 M-aw tə m-ɨlə jim dɔ nḛ tɨ kare kɨ to kɨn. Nɨngə e nḛ kɨ m-a m-ɨlə-n tɔjɨ dɔsi tɨ al. M-ɨlə tɔjɨ dɔsi tɨ al, tadɔ lokɨ ɨkawi-naa nɨngə, nḛ je kɨ to ra al yo ə ɨsi ta tɨ ɨsɨ rai, ɓɨ ɨrai nḛ kɨ kadɨ to səsi sotɨ al. \v 18 Nḛ kare, m-o kadɨ lokɨ ɨkawi-naa ɓa, gangɨ-naa to dansi tɨ. Nɨngə, m-gər kadɨ ta je kɨ m-o kɨn, e kɨ rɔjetɨ a to dan tɨ no̰o̰. \v 19 Majɨ kadɨ gangɨ-naa to dansi tɨ wa tɔ taa. Tadɔ gangɨ-naa kɨn ə, a ra kadɨ dɨje gəri, njé je kɨ əi dɨje lə Luwə təkɨ rɔjetɨ dansi tɨ. \v 20 Nɨngə, lokɨ ɨkawi-naa, e nḛ kuso lə Ɓaɓe ɓa ɨsɨ usoi al. \v 21 E nḛ kuso lə Ɓaɓe al tadɔ, dɔkagɨlo kuso nḛ tɨ ɓa, na̰ na̰ bətɨrə kɨ ta nḛ kuso tɨ ləne kɨ ḭḭ-n ɓe kadɨ uso. Ra adɨ njé kɨ na̰ je ɨsi kɨ ɓo, ə njé kɨ nungɨ, kasɨ rade tɔ. \v 22 Ə se ta kəy je ləsi kɨ kadɨ ɨsi tɨ usoi je a̰yḭ-naa je goto wa? Se e koo ɓa oi nda njé kaw-naa je lə Luwə al wa? Se ɨrai be mba kadɨ ɨləi rɔsɔl dɔ njé je tɨ kɨ nḛ ləde goto wa? Ta ri ə kadɨ tə m-əl səsi me lo kɨn tɨ ə? Kadɨ m-ɨlə tɔjɨ dɔsi tɨ a? Jagɨ, kɨ ɔjɨ dɔ lo kɨn nɨngə, m-a m-ɨlə tɔjɨ dɔsi tɨ al. \p \v 23 Tadɔ nḛ ndo kɨ m-ɨngə rɔ Ɓaɓe tɨ ə m-ndo səsi ə to kɨn: Me kondɔ tɨ kɨ kadɨ ɨləi Ɓaɓe Jəju ji njé tɔl-e je tɨ, Jəju un mapa, ra oyo Luwə dɔ tɨ, \v 24 uwə tətɨ naa tɨ, təl-n adɨ njé ndo je, nɨngə əl-de ə nə: «E kɨn e darɔm kɨ to mbata tɨ ləsi. Ɨtaai usoi kadɨ mesi ole-n dɔm tɨ.» \v 25 Go nḛ kuso tɨ, Jəju un kɔpɨ kasɨ kandɨ nju, ra təkɨ ra-n kəte ka kɨn be ɓəy, nɨngə əl-de ə nə: «Kɔpɨ kɨn e kun mɨndɨ kɨ sɨgɨ me məsɨm tɨ. Dɔkagɨlo je pətɨ kɨ a a̰yḭ-naa nɨngə, kadɨ mesi ole-n dɔm tɨ.» \v 26 Nɨngə, dɔkagɨlo je pətɨ kɨ a usoi mapa kɨn, ə se a a̰yḭ-naa kɔpɨ kɨn ɓa, ɨləi mbḛ koy Ɓaɓe bɨtɨ kadɨ re-n. \v 27 E mbata kɨn ə, dəw kɨ uso mapa ə se a̰y kɔpɨ lə Ɓaɓe kɨ kanjɨ ndər gɨn rɔne nɨngə, aw kɨ ta dɔne tɨ dɔ darɔ Ɓaɓe tɨ kɨ dɔ məse tɨ. \v 28 Be ə, majɨ kadɨ dəw kɨ ra ndər gɨn rɔne kəte ɓəy taa uso darɔ Ɓaɓe nɨm a̰y məse nɨm. \v 29 Tadɔ dəw kɨ uso nɨm a̰y nɨm kɨ kanjɨ gɨr ta mene tɨ kadɨ e darɔ Ɓaɓe nɨngə, e wa ə ɨsɨ ɔr ta kɨ gangɨ re-n dɔne tɨ. \v 30 Nḛ kɨn ə ra adɨ njé mo̰y je kɨ njé tɔgɨ goto je əi ngay dansi tɨ. Nɨngə kɨ ngay je dansi tɨ oyi tɔ. \v 31 Re j-əi je wa jɨ gangi ta dɔ rɔjetɨ nɨngə, j-a j-osi me ta kɨ gangɨ tɨ lə Luwə al. \v 32 Nɨngə, kɨ go rəbɨ lə ta kɨ gangɨ kɨn, Luwə ɨndə-je ɔjɨ-je mba kadɨ ta kɨ gangɨ osɨ dɔje tɨ naa tɨ kɨ dɨje kɨ gəri Luwə al, al. \p \v 33 E be ə, ngakom je, lokɨ ɨkawi-naa kadɨ usoi nḛ nɨngə, ɨngəmi-naa. \v 34 Re dəw madɨ ɓo ra-e ə, majɨ kadɨ uso nḛ me kəy tɨ ləne. Be mba kadɨ kaw-naa ləsi ɔr ta kɨ gangɨ re-n dɔsi tɨ al. Kɨ ɔjɨ dɔ ndəgɨ ta je, ndɔ kɨ m-tḛḛ dansi tɨ ə m-a m-ɨndə dɔe naa tɨ ɓəy. \c 12 \s1 Kadɨ kare lə NDɨl \p \v 1 Kɨ ngɔsɨne kɨn ngakom je, m-ge kadɨ ɨgəri kadɨ-kare je kɨ dangɨ dangɨ lə NDɨl, ɓɨ kadɨ ɨsi day dɔ tɨ al. \v 2 Dɔkagɨlo tɨ kɨ ɨgəri Luwə al ɓəy, ɨnjɨyəi tə njé kəm tɔ je go yo je tɨ kɨ mbi bəy. \v 3 E be ə, m-əl səsi kadɨ ay njay. Dəw kare kɨ NDɨl lə Luwə ɔr no̰e kɨ a ə nə: «NDɔl e dɔ Jəju tɨ» goto. Ta dəw madɨ kɨ a ə nə: «Jəju e Ɓaɓe» kɨ kanjɨ kadɨ NDɨl ɔr no̰e ka goto tɔ. \v 4 *Kadɨ-kare je e dangɨ dangɨ nə NDɨl kɨ nje kadɨ-de e kare ba. \v 5 Kɨlə ɓəə je to dangɨ dangɨ, nə Ɓaɓe e kare ba. \v 6 Kɨlə ra je to ta dangɨ dangɨ, nə Ɓaɓe kɨ kare ba ə ɨndə me njé ra-e tɨ pətɨ. \v 7 Luwə adɨ kadɨ-kare kɨ go NDɨl tɨ dəw kɨ ra mba kadɨ ra majɨ kɨ kosɨ dɨje pətɨ. \v 8 E be ə, kɨ go rəbɨ lə NDɨl kɨ kare wa kɨn, Luwə adɨ dəw madɨ kujɨ kəl ta kɨ kəm-kədɨ, ə adɨ kɨ nungɨ kujɨ kəl ta kɨ nḛ gər. \v 9 Kɨ madɨ, Luwə ade kadɨ-me, nɨngə kɨ nungɨ ade kadɨ-kare nga njé mo̰y je kɨ go rəbɨ lə NDɨl kɨ kare wa kɨn. \v 10 Adɨ kɨ madɨ, kadɨ-kare ra nḛ je kɨ ətɨ ɓəl ɓəl; adɨ kɨ nungɨ, kadɨ-kare kəl ta kɨ ta Luwə tɨ; kɨ nungɨ, kadɨ-kare kɔr nɨn NDɨl Luwə kɨ ndɨl je kɨ ngom naa tɨ; adɨ kɨ nungɨ, kadɨ-kare kəl ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ; nɨngə adɨ kɨ nungɨ ɓəy, kadɨ-kare kɔr gɨn ta je kɨ dangɨ dangɨ tɔ. \v 11 Kadɨ-kare je wa pətɨ kɨn, e kɨ go rəbɨ lə NDɨl kɨ kare wa kɨn ə Luwə adɨ-n dəw kɨ ra kɨ go me ndɨgɨ tɨ ləne. \p \v 12 Təkɨ darɔ dəw e kare ba, nə aw kɨ ngan rɔje je ngay, ngan rɔje je kɨ ngay kɨn, re ba̰yḭ-naa tə ri ka, əi darɔ kɨ kare. Dɨje pətɨ kɨ ɨndəi rɔde naa tɨ kɨ Kɨrɨsɨ ka toi be tɔ. \v 13 Tadɔ j-əi pətɨ, *Jɨpɨ je kɨ gɨn dɨje kɨ dangɨ dangɨ; ɓəə je kɨ dɨje kɨ əi ɓa rɔde je; j-ɨngəi batəm me NDɨl tɨ kɨ kare ba. Taa j-a̰yḭ-naa man me NDɨl tɨ kɨ kare wa kɨn tɔ. \v 14 Darɔ dəw e ngon rɔje kɨ kare ba al, nə e ngan rɔje je kɨ dangɨ dangɨ. \v 15 Kɨn ə re nja ə nə: «Mi ji al, adɨ mi kɨ kare dan ngan rɔ je tɨ al», nɨngə kəl-e kɨ be kɨn par ə ɔr nja kɔ dan ngan rɔje je tɨ al. \v 16 Kɨn ə re mbi ə nə: «Mi kəm al, adɨ mi kɨ kare dan ngan rɔje tɨ al», nɨngə kəl-e kɨ be kɨn par ə ɔr mbi kɔ dan ngan rɔje je tɨ al. \v 17 Kɨn ə re darɔ pətɨ e kəm ə, dəw a oo ta ban ə? Kɨn ə re darɔ pətɨ e mbi ə, dəw a ətɨ ba̰y nḛ ban ə? \v 18 Kɨ rɔjetɨ, Luwə ɨndə ngan rɔje je kare kare kɨ kɨlə kɨ sɔbɨ dɔde kɨ go ndɨgɨ tɨ ləne. \v 19 Kɨn ə re ngan rɔje je pətɨ əi ngon rɔ kɨ kare ba nɨngə, dəw a əl ta lə darɔje al. \v 20 NGan rɔje je əi ngay nə darɔje e kare ba. \v 21 Nɨngə lo kadɨ kəm əl ji ə nə: «M-gər-i al», goto; taa lo kadɨ dɔ əl nja ə nə: «M-gər-i al», goto tɔ. \v 22 NGan rɔje je madɨ kɨ toi tə nḛ kɨ tɔgɨde goto be kɨn, awi kɨ ndade ngay. \v 23 Nɨngə, ngan rɔje je kɨ j-oi-de tə nḛ madɨ al me rɔje tɨ kɨn ə, j-oi gode ngay. Ə njé kɨ j-oi-de tə nḛ kɨ majɨ kəl tae al kɨn ə jɨ ngəmi-de majɨ tɔ. \v 24 NGan rɔje je kɨ ɨngəi kɔsɨ-gon, awi kɨ ndoo kɔsɨ-gon al nga. Luwə ɨndə-je kɨ ngan rɔje je kɨ dangɨ dangɨ, nɨngə ngan rɔje je kɨ kɔsɨ-gon du-de, Luwə ɔsɨ gonde ngay. \v 25 Luwə ra be mba kadɨ gangɨ-naa goto me darɔ tɨ. Nɨngə kadɨ ngan rɔje je kɨ dangɨ dangɨ ɨndəi kəmde go-naa tɨ pətɨ. \v 26 Adɨ re ngon rɔ kare ɨngə ko̰ nɨngə, ndəgɨ rɔje je pətɨ ɨngəi ko̰ sie naa tɨ. A re ngon rɔ kare ɨngə kɔsɨ-gon nɨngə, ndəgɨ rɔje je pətɨ ɨngəi kɔsɨ-gon sie naa tɨ tɔ. \p \v 27 NGɔsɨne səi nga rɔ Kɨrɨsɨ, nɨngə səi kare kare pətɨ, səi nga rɔ kɨ sɔbɨ dɔsi. \v 28 E be ə, dan njé kaw-naa je tɨ, Luwə ɨndə njé kaw kɨlə je tə dɨje kɨ dɔsa̰y dɔ njé kaw-naa je tɨ; kɨ ko̰ joo, ɨndə njé kəl ta je kɨ tae tɨ; kɨ ko̰ mɨtə, ɨndə njé ndo nḛ je. Nɨngə go tɨ, Luwə adɨ kadɨ-kare je kɨ dangɨ dangɨ, adɨ e kadɨ-kare ra nḛ kɔjɨ je kɨ ətɨ ɓəl ɓəl, kɨ kadɨ-kare nga njé mo̰y je, kɨ kadɨ-kare ra kɨ njé kaw-naa je, kɨ kadɨ-kare kɔr no̰ dɨje, kɨ kadɨ-kare kəl ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ. \v 29 Pətɨ əi njé kaw kɨlə je al, pətɨ əi njé kəl ta kɨ ta Luwə tɨ al, pətɨ əi njé ndo nḛ je al, pətɨ əi njé ra nḛ kɔjɨ je kɨ ətɨ ɓəl ɓəl al. \v 30 Pətɨ awi kɨ kadɨ-kare nga njé mo̰y je al, pətɨ awi kɨ kadɨ-kare kəl ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ al, pətɨ əi njé kɔr gɨn ta je kɨ dangɨ dangɨ al. \v 31 Ɨndəi tɔgɨ dɔ rɔsi tɨ kadɨ ɨngəi kadɨ-kare je kɨ ndade e ngay ɨtə ndəge je, nɨngə m-a m-ɔjɨ səsi rəbɨ kɨ majɨ ngay ɨtə nḛ je pətɨ. \c 13 \s1 NDɨgɨ-naa \p \v 1 Kɨn ə m-əl ndon ta lə dɨje kɨ dangɨ dangɨ, ə se ndon ta lə malayka je mɨndɨ ka, re ndɨgɨ-naa goto rɔm tɨ ə m-to tə nɨngə-kasɨ kɨ ɓa kə̰y kə̰y, ə se gal kɨ sɨyə sakɨ sakɨ kam be par. \v 2 Re m-aw kɨ kadɨ-kare kəl ta kɨ ta Luwə tɨ, ə se kadɨ-kare gər gɨn nḛ je kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ pətɨ tɨgə, ə se m-aw kɨ nḛ gər je pətɨ, ə se m-aw kɨ kadɨ-me kɨ tɔge e ngay asɨ kadɨ m-ɔr-n mbal lo kae tɨ kəte ka, re m-aw kɨ ndɨgɨ-naa al ə mi nḛ madɨ al. \v 3 Re m-adɨ nḛ kɨngə je ləm pətɨ njé ndoo je, re m-ɨlə rɔm por mbata kɨngə-n tɔɓa ka, re ndɨgɨ-naa goto rɔm tɨ ə, nḛ kare kɨ m-a m-ɨngə me tɨ goto. \p \v 4 Dəw kɨ nje ndɨgɨ-naa aw kɨ kore me, e nje ra majɨ, e nje ra ta nḛ al, e nje tɔjɨ rɔne al, e nje kɨndə gune al tɔ. \v 5 NJe ndɨgɨ-naa a ra nḛ kɨ to rɔsɔl al, a sa nḛ mbata majɨ lə rɔne par al, a ra wongɨ kalangɨ al, taa a uwə dəw mene tɨ al tɔ. \v 6 NJe ndɨgɨ-naa a ra rɔnəl dɔ nḛ kɨ go rəbe tɨ al, al, nə a ra rɔnəl dɔ nḛ kɨ rɔjetɨ yo. \v 7 NJe ndɨgɨ-naa e nje kɨyə̰ go majal kɔ, e nje ngəm go kadɨ-me, e nje kɨndə me dɔ tɨ, e nje kore mene dɔ nḛ je tɨ pətɨ. \p \v 8 Kəl ta kɨ ta Luwə tɨ a goto ndɔ madɨ, kəl ta kɨ ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ a goto ndɔ madɨ, gər gɨn nḛ je kɨ dangɨ dangɨ a goto ndɔ madɨ tɔ, nə ndɨgɨ-naa a to ratata. \v 9 Nɨngə, nḛ gər ləje asɨ-naa bərəre al, taa ta kɨ ta Luwə tɨ kɨ j-ɨsɨ j-əl ka asɨ-naa bərəre al tɔ. \v 10 Lokɨ nje kasɨ-naa pətɨ a tḛḛ hɔy nɨngə, nḛ je pətɨ kɨ asi-naa al a gotoi. \p \v 11 Lokɨ mi ngon ɓəy, ta kəlm e ta kəl ngon kɨ du, gɨr ta ləm e gɨr ta lə ngon kɨ du, ə se kɔjɨ ta ləm e kɔjɨ ta lə ngon kɨ du. Nə lokɨ m-təl dəw kɨ tɔgɨ, m-ɨyə̰ nḛ ra lə ngon kɨ du kɔ. \v 12 Kɨ ɓone kɨn, j-ɨsɨ j-oi nḛ je tə nḛ kɨ koo me kɔtɨrongɨ tɨ be, adɨ j-oi pɨtɨ pɨtɨ ba ɓəy, nə ndɔ madɨ a re no̰o̰ kadɨ j-a j-oi-e kɨ kəmje ja ja. Dɔkagɨlo tɨ kɨ ɓone m-gər nḛ je pətɨ al ɓəy, nə ndɔ madɨ a re no̰o̰ kadɨ m-a m-gər ay njay njay təkɨ Luwə gər-m jeje kɨn be tɔ. \v 13 Kɨ ɓone kɨn nḛ je kɨ mɨtə kɨn toi lo tode tɨ, adɨ e: kadɨ-me nɨm, kɨndə me dɔ tɨ nɨm, ndɨgɨ-naa nɨm tɔ, nə e kɨ bo ngay dande tɨ e ndɨgɨ-naa. \c 14 \s1 Kadɨ kare je kɨ dangɨ dangɨ kɨ Luwə adɨ njé kadɨ-me je \p \v 1 Kəte no̰ nḛ je tɨ pətɨ, ɨsai rəbɨ ndɨgɨ-naa kɨ rɔ kɨ tḭ katɨ. Nɨngə, kadɨ ɨsai rəbɨ kadɨ-kare je kɨ go NDɨl tɨ tɔ. Kɨ bo toi, e kadɨ-kare kəl ta kɨ ta Luwə tɨ. \v 2 Dəw kɨ ɨsɨ əl ta kɨ ndon ta je kɨ rangɨ kɨ dɨje gəri al, ɨsɨ əl ta kɨ dɨje al, nə ɨsɨ əl ta kɨ Luwə, tadɔ dəw kɨ gər dɔ ta lie kɨ ɨsɨ əl goto. E kɨ takul NDɨl Luwə ə ɨsɨ əl-n ta kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ kɨn. \v 3 Nɨngə, dəw kɨ ɨsɨ əl ta kɨ ta Luwə tɨ, ɨsɨ əl ta kɨ dɨje mba kadɨ awi kɨ kəte kəte me kadɨ-me tɨ ləde. Ɨsɨ ɨlə dɨngəm mede tɨ taa ɨsɨ sɔl mede tɔ. \v 4 Dəw kɨ nje kəl ta je kɨ dangɨ kɨ dəw gər dɔe al, ɨsɨ mbusɨ rɔne e wa me kadɨ-me tɨ ləne, nə dəw kɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ ɨsɨ mbusɨ nja kosɨ njé kaw-naa je dɔ kadɨ-me tɨ ləde. \p \v 5 M-ndɨgɨ kadɨ səi pətɨ əli ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ kɨ dəw gər dɔe al, nə ndɨgɨ ləm kɨ ngay e kɨ mba kadɨ əli ta kɨ ta Luwə tɨ. Tadɔ dəw kɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ, e dɔ dəw tɨ kɨ nje kəl ndon ta je kɨ rangɨ kɨ dəw gər dɔe al. A re dəw madɨ ɔr me ta lə nje kəl ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ ka kɨn adɨ kosɨ njé kaw-naa je kadɨ mbusɨ-n njade wa taa. \v 6 NGakom je, kɨn ə ɓone m-re rɔsi tɨ ə m-əl ta kɨ ndon ta je kɨ ɨgəri al nɨngə, maje e ri mbata tɨ ləsi ə? Kɨn ə re ta ləm kɨ m-əl, tḛḛ kɨ dɔ nḛ kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ adɨ səsi al nɨm, adɨ səsi nḛ gər al nɨm, ɔjɨ səsi nḛ kɨ a ra nḛ lo ti tɨ al nɨm, ta adɨ səsi nḛ ndo al nɨm tɔ nɨngə, nḛ kare kɨ majɨ kɨ m-ra mbata tɨ ləsi goto. \p \v 7 E kae tɨ lə nḛ kosɨ pa je tə nal je kɨ kənde je ka kɨn be tɔ. Kɨn ə ndude ɓa dangɨ dangɨ majɨ al ə, ra ban ə dəw a gər-n ndu nal kɨ ndu kənde ə? \v 8 Kɨn ə nje kɔl təbɨ kɔl adɨ ay njay al ə, na̰ ə a ɨndə dɔ rɔne dana kadɨ a aw rɔ ə? \v 9 Be tɔ ə, səi njé kəl ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ kɨ dəw gər dɔe al ka ɨtoi be tɔ. Kɨn ə ta kɨ əli, dəw gər dɔe al ə, ra ban be ə a gər me ə? A gər me al tadɔ ɨsɨ əli ta ləsi me nəl tɨ kɔ kare. \v 10 Kadɨ ɨgəri təkɨ ndon ta je əi ngay dɔnangɨ tɨ ne. Nɨngə ta je kɨ dangɨ dangɨ kɨn pətɨ, kɔr mede to no̰o̰. \v 11 Kɨn ə re m-gər me ta kɨ dəw a əl-m al nɨngə, dəwe kɨn a oo-m tə mba rɔne tɨ, ə mi ka m-a m-o-e tɨ mba rɔm tɨ tɔ. \v 12 Be tɔ ə, təkɨ ɨsɨ sangi kadɨ-kare je kɨ go NDɨl tɨ, ɨsangi kɨ rɔ kɨ tḭ katɨ, nə ke ə kadɨ e kadɨ-kare kɨ a mbusɨ nja kosɨ njé kaw-naa je taa. \p \v 13 Nɨngə dəw kɨ nje kəl ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ kɨ dəw gər dɔe al kɨn, majɨ kadɨ dəjɨ Luwə kəm-kədɨ kɔr gɨne kadɨ dɨje gəri. \v 14 MBata re m-əl ta kɨ Luwə kɨ ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ kɨ dəw gər me al ɓa, me NDɨl tɨ mi kɨ Luwə, nə nḛ gər ləm ra kɨlə al. \v 15 Nɨngə nḛ kɨ kadɨ m-ra ə to kɨn: M-a m-əl ta kɨ Luwə me ndɨl tɨ, nə m-a m-əl ta kɨ nḛ gər tɔ. M-a m-osɨ pa me ndɨl tɨ, nə m-a m-osɨ pa kɨ nḛ gər tɔ. \v 16 Kɨn ə ɨra oyo Luwə me ndɨl tɨ par, kɨ kanjɨ kadɨ dəw kɨ ɨsɨ mbo̰ njé kaw-naa je tɨ oo dɔ oyo kɨ ɨsɨ ra Luwə kɨn nɨngə, ban be ə a ra «Amen» dɔ tɨ ə? \v 17 Re ɨra oyo Luwə ləi majɨ ngay ka, lo kadɨ ra majɨ kɨ dəw kɨ ɨsɨ mbo̰ njé kaw-naa je tɨ goto. \p \v 18 Kɨ takul Luwə ə yə m-gər-n kəl ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ kɨ dəw gər dɔe al mɨtə səsi pətɨ. \v 19 Nə no̰ njé kaw-naa je tɨ ə, m-ndɨgɨ kəl ku ta je mi kɨ dɨje gəri dɔe kadɨ m-ndo-n nḛ njé kaw-naa je, majɨ tɔy kadɨ m-əl ta ngay kɨ ndon ta je kɨ dəw gər dɔe al. \p \v 20 NGakom je, otɨ kadɨ ta kəlsi to tə ta kəl ngan je kɨ du be. Re ɔjɨ dɔ majal nɨngə, ɨtoi tə ngan je kɨ du, nə re ɔjɨ dɔ ta kɨ kəl ɓa, majɨ kadɨ ta kəlsi e ta kəl dɨje kɨ tɔgɨ gangɨ. \v 21 NDangɨ me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə əi nə: «M-a m-əl ta gɨn dɨje kɨn kɨ ndon ta kɨ mba, m-a m-ndumə ta mba je kadɨ m-əl-n-de ta. Be ka, a ooi dɔ ta ləm al\x + \xo 14:21 \xt Ejay 28.11-12\x*.» \p \v 22 E be ə kadɨ-kare kəl ta ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ kɨ dəw oo dɔe al e nḛ kɔjɨ mbata dɨje kɨ gəri Luwə al, ɓɨ e mbata njé kadɨ-me je al. Nɨngə, kadɨ-kare kəl ta kɨ ta Luwə tɨ e nḛ kɔjɨ mbata njé kadɨ-me je ɓɨ e kɨ mbata dɨje kɨ gəri Luwə al, al. \v 23 Kɨn ə təkɨ njé kaw-naa je pətɨ kawi-naa, nɨngə əli ndon ta je kɨ dangɨ dangɨ kɨ dəw gər dɔe al, ə dɨje madɨ kɨ gəri ta lə Luwə majɨ al ɓəy, ə se njé kɨ adi mede Luwə al, rəi lo kaw-naa tɨ kɨn ə a ɓari səsi mbə je al a? \v 24 Kɨn ə re njé kadɨ-me je pətɨ əli ta kɨ ta Luwə tɨ, ə nje kadɨ-me al, ə se dəw kɨ gər ta lə Luwə majɨ al ɓəy ur kəy ka, ta je kɨ ta Luwə tɨ kɨ dɨje pətɨ əli kɨn a uwe kɨ ta, taa a ra kadɨ a gər təkɨ n-e nje ra majal tɔ. \v 25 Gɨr ta je kɨ mee tɨ a kujəi kɨ taga. Nɨngə a osɨ nangɨ no̰ Luwə tɨ ə nə: «Kɨ rɔjetɨ, m-gər kadɨ Luwə e dansi tɨ ne.» \s1 Majɨ kadɨ njé kadɨ-me je rai nḛ je kɨ rəbe rəbe lo kaw-naa je tɨ ləde \p \v 26 NGakom je, ri je ri je ə sɔbɨ ra lo kaw-naa je tɨ ləsi ə? Lokɨ ɨkawi-naa, dəw madɨ osɨ pa, dəw madɨ ndo nḛ, dəw madɨ ɔr gɨn nḛ kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ, dəw madɨ əl ndon ta je kɨ dəw gər dɔe al, nɨngə dəw madɨ kɨ rangɨ ɨsɨ no̰o̰ tə nje mbəl ta ka kɨn tɔ. Kadɨ nḛ je kɨn pətɨ mbɨsɨ nja njé kaw-naa je. \v 27 Re dɨje madɨ gei kəl ndon ta je kɨ dəw gər dɔe al nɨngə, sɔbɨ kadɨ əi joo al ə mɨtə be par taa. Nɨngə kadɨ əli ta kɨ go naa go naa, ə kadɨ nje kɔr gɨn ta ka kɨn to tɔ taa. \v 28 Re dəw kɨ kadɨ ɔr gɨn ta ləde kɨn goto dan njé kaw-naa je tɨ nɨngə, majɨ kadɨ ɨsi tade mbə. Əli ta kɨ darɔde wa nɨm kɨ Luwə nɨm mede tɨ par. \v 29 Kɨ ɔjɨ dɔ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ, sɔbɨ kadɨ dɨje joo ə se mɨtə wa əli ta dande tɨ, nɨngə ndəge je ɨndəi manjɨ ta ləde ooi. \v 30 Re Luwə əl ta kɨ dəw madɨ kɨ rangɨ dan njé kaw-naa je tɨ nɨngə, sɔbɨ kadɨ nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ kɨ kəte taa kə̰ə̰ ta kəl ta tɨ. \v 31 MBata səi pətɨ, asi kadɨ əli ta kɨ ta Luwə tɨ kɨ go naa go naa kadɨ ɨndoi-naa nḛ, ɨləi dɨngəm me naa tɨ. \v 32 NJé kəl ta je kɨ ta Luwə tɨ awi kɨ tɔgɨ dɔ kadɨ-kare tɨ kɨ Luwə adɨ-de. \v 33 Tadɔ Luwə e Luwə kɨ nje ra nḛ kɨ tae ale mba̰ al, nə e Luwə kɨ nje kadɨ dɨje ɨsi kɨ naa kɨ lapɨya. \p \v 34 Təkɨ njé kaw-naa je ɨsɨ rai dande tɨ lo je tɨ kɨ dangɨ dangɨ, majɨ kadɨ dəne je ɨsi kɨ tade kɨ mbə dan njé kaw-naa je tɨ. Dəw adɨ-de ta rəbɨ kadɨ əli ta al. Nɨngə, kadɨ ɨləi dɔde gɨn tɔgɨ tɨ təkɨ ndu-kun əl-n. \v 35 Re nḛ madɨ kɨ gəri gɨne ay njay al to nɨngə, kadɨ dəji ngawde je me kəy tɨ. Tadɔ e nḛ kɨ go rəbe tɨ al kadɨ dəne əl ta dan njé kaw-naa je tɨ. \v 36 E səi ə ta lə Luwə ɨlə ngɨrəne rɔsi kəte a? Ə se e səi par ə re tḛḛ dansi tɨ ə? \v 37 Re dəw madɨ gɨr mene tɨ kadɨ n-e nje kəl ta kɨ ta Luwə tɨ, ə se n-e nje kaw kɨ kadɨ-kare lə NDɨl nɨngə, majɨ kadɨ dəwe gər təkɨ nḛ je kɨ m-ndangɨ m-adɨ səsi kɨn ḭ rɔ Ɓaɓe tɨ. \v 38 Re dəw madɨ mbatɨ kadɨ gər nḛ je kɨn nɨngə, to taga kadɨ Luwə gər dəwe kɨn al tɔ. \p \v 39 Be ə, ngakom je, ɨsangi rəbɨ kadɨ əli ta kɨ ta Luwə tɨ, nɨngə otɨ kadɨ ɔgi dɔ kəl ndon ta je kɨ dəw gər dɔe al. \v 40 Nə ke ə kadɨ nḛ je pətɨ rai nḛ go rəbɨ kɨ dana. \c 15 \s1 Ta kḭ Jəju Kɨrɨsɨ lo koy tɨ \p \v 1 NGakom je, m-ole mesi dɔ Poy Ta tɨ kɨ Majɨ kɨ ndɔ kɨ m-ɨlə səsi mbḛe kəte ka kɨn. E ta kɨ ɨtaai ə uwəi goe səm bɨtɨ ɓone. \v 2 E Poy Ta kɨ Majɨ kɨn ə adɨ səsi kajɨ, lokɨ uwəi goe səm təkɨ ndɔ kɨ m-ɨlə-n səsi mbḛe. Re e be al nɨngə, kadɨ-me ləsi e nḛ kɨ ndangɨ kare. \p \v 3 Tadɔ nḛ ndo kɨ dɔsa̰y kɨ madɨ səsi e nḛ ndo kɨ mi wa ə m-taa. Adɨ e Kɨrɨsɨ kɨ oy mbata majal je ləje təkɨ makɨtɨbɨ lə Luwə əl-n\x + \xo 15:3 \xt Ejay 53.5-12\x*. \v 4 Dɨbi-e ra ndɔ mɨtə nɨngə tḛḛ lo koy tɨ təkɨ ndangi me makɨtɨbɨ tɨ lə Luwə\x + \xo 15:4 \xt Pa je 16.10; Oje 6.2\x*. \v 5 Tḛḛ hɔy kɨ rɔ Pɨyər tɨ taa kɨ rɔ njé ndo je tɨ kɨ dɔgɨ gɨde e joo tɔ\x + \xo 15:5 \xt Lk 24.34, 36; Mt 28.16-17; Mk 16.14; Ja̰ 20.19\x*. \v 6 Go tɨ gogɨ nɨngə, tḛḛ hɔy kɨ rɔ ngako̰ je tɨ kɨ asi ɓu mi kɨ gɨde kɨ kawi-naa. Dɨje ngay dan dɨje tɨ kɨn ɨsi kɨ dɔde taa ɓəy. Kɨ madɨ je dande tɨ ə oyi. \v 7 Go tɨ ɓəy, tḛḛ hɔy kɨ rɔ Jakɨ tɨ taa kɨ rɔ njé kaw kɨlə je tɨ pətɨ tɔ. \v 8 Gode tɨ pətɨ nɨngə, tḛḛ kɨ rɔm tɨ hɔy, mi kɨ mi ngon kɨ kɔr\x + \xo 15:8 \xt Knjk 9.3-6\x*. \v 9 Mi kɨ du dan njé kaw kɨlə je tɨ pətɨ, tadɔ m-asɨ kadɨ dəw ɓar-m nje kaw kɨlə al. M-asɨ al, tadɔ mi nje kadɨ ko̰ njé kaw-naa je lə Luwə\x + \xo 15:9 \xt Knjk 8.3\x*. \v 10 Nə e kɨ takul me-majɨ lə Luwə ə m-təl-n dəw kɨ be kɨn ɓone. Nɨngə me-majɨ lie kɨ mbata ləm e kɨ ndangɨ al tɔ. Tadɔ m-ra kɨlə m-ɨtə ndəgɨ njé kaw kɨlə je pətɨ. Ke ə e mi kɨ dɔm ə m-ra kɨlə kɨn al, nə e me-majɨ lə Luwə ə e səm. \v 11 E be ə, re e mi ə se ndəgɨ njé kaw kɨlə je ka, e Poy Ta kɨ Majɨ kɨ kare wa kɨn ə j-ɨsɨ j-ɨlə səsi mbḛe. \s1 Ta kḭ njé koy je lo koy tɨ \p \v 12 Je j-ɨsɨ j-ɨlə mbḛ kḭ Kɨrɨsɨ lo koy tɨ, ə dɨje madɨ dansi tɨ əi nə: «NJé koy je a ḭḭ lo koy tɨ al,» tɔ kɨn e ta kɨ ban dana? \v 13 Re njé koy je a ḭḭ lo koy tɨ al nɨngə, Kɨrɨsɨ ka ḭ lo koy tɨ al tɔ. \v 14 Ə re Kɨrɨsɨ ḭ lo koy tɨ al nɨngə, j-ɨlə mbḛ kɨ ndangɨ, taa kadɨ-me ləsi ka e kɨ ndangɨ tɔ. \v 15 Re e kɨ rɔjetɨ, kadɨ njé koy je a ḭḭ lo koy tɨ al, ə je j-əl j-ə nə: «Luwə tḛḛ kɨ Kɨrɨsɨ lo koy tɨ» nɨngə, lo kɨn tɨ, jɨ təl njé ma najɨ je kɨ ngom dɔ Luwə tɨ. Tadɔ Luwə tḛḛ kɨ Kɨrɨsɨ lo koy tɨ al. \v 16 Re njé koy je a ḭḭ lo koy tɨ al nɨngə, Kɨrɨsɨ ka ḭ lo koy tɨ al tɔ. \v 17 Ə re Kɨrɨsɨ ḭ lo koy tɨ al nɨngə, kadɨ-me ləsi e nḛ kɨ ndangɨ kare, ɨsi me majal tɨ ləsi ba ɓəy. \v 18 Nɨngə njé je kɨ oyi me Kɨrɨsɨ tɨ ka tade tḭ tɔ. \v 19 Re nḛ kɨndə me dɔ tɨ ləje kɨ j-adɨ-n meje Kɨrɨsɨ e mbata nḛ je kɨ ɓone par nɨngə, je njé kəm-to-ndoo kɨ ɨtə ndəgɨ dɨje pətɨ. \p \v 20 Nə ke ə, Kɨrɨsɨ ḭ taa dan njé koy je tɨ təkɨ rɔjetɨ. E kandɨ kɨ dɔsa̰y lə njé je kɨ oyi. \v 21 Nɨngə, təkɨ e kɨ go rəbɨ lə dəw kɨ kare ə yo re-n dɔ dɨje tɨ dɔnangɨ tɨ ka kɨn ə, kɨ go rəbɨ lə dəw kɨ kare, njé koy je a ḭ taa lo koy tɨ tɔ. \v 22 Təkɨ koy ɔr-n go dɨje tɨ pətɨ kɨ go rəbɨ lə Adam ka kɨn ə, dɨje pətɨ a təli kadɨ ɨsi kɨ dɔde taa kɨ go rəbɨ lə Kɨrɨsɨ tɔ\x + \xo 15:22 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 3.17-19; Rm 5.12-21\x*. \v 23 Ke ə, kḭ lo koy tɨ kɨn a e kɨ go loe go loe. Kɨrɨsɨ a ḭ kəte tə kandɨ kɨ dɔsa̰y, nɨngə dɔkagɨlo təl-e tɨ, njé je kɨ adi-e mede a ḭḭ taai lo koy tɨ tɔ. \v 24 Go nḛ je tɨ kɨn pətɨ nɨngə dɔbəy nḛ je a re. Kɨrɨsɨ a tujɨ ko̰ɓe je, kɨ tɔgɨ ko̰ɓe je, kɨ tɔgɨ ndɨl je kɨ majal, ɓəy taa a təl kɨ ko̰ɓe adɨ Luwə kɨ Bawje. \v 25 Tadɔ, sɔbɨ kadɨ Kɨrɨsɨ a o̰ ɓe bɨtɨ kadɨ Luwə ɨlə njé ba̰e je gɨn njae tɨ\x + \xo 15:25 \xt Pa je 110.1\x*. \v 26 Nɨngə, nje ba̰ kɨ dɔbəy tɨ kɨ a tuje e koy. \v 27 Tadɔ makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: «Luwə ɨlə nḛ je pətɨ gɨn tɔge tɨ\x + \xo 15:27 \xt Pa je 8.7\x*.» Nɨngə kəl kə nə «nḛ je pətɨ əi gɨn tɔge tɨ» kɨn ɔjɨ kadɨ Luwə e gɨn tɔgɨ tɨ lə Kɨrɨsɨ tɔ al. E Luwə ə ɨlə nḛ je pətɨ gɨn tɔgɨ tɨ lə Kɨrɨsɨ. \v 28 Dɔkagɨlo kɨ nḛ je pətɨ əi gɨn tɔgɨ tɨ lə Kɨrɨsɨ nɨngə, NGon wa kɨ dɔne a ɨlə dɔne gɨn tɔgɨ tɨ lə Luwə kɨ nje kulə nḛ je pətɨ gɨn tɔge tɨ, mba kadɨ Luwə e nḛ je pətɨ me nḛ je tɨ pətɨ tɔ. \p \v 29 Re e be al nɨngə, njé je kɨ adɨ ɨsɨ rai-de batəm to njé koy je tɨ kɨn, rai be mbata kɨngə ri me tɨ ə? A ɨngəi ri me tɨ lokɨ njé koy je a ḭḭ taa lo koy tɨ al? \v 30 Taa je wa ka, kɨ mba ri ə kɨ ndɔ je pətɨ j-ɨlə-n rɔje ji koy tɨ ə? \v 31 Kɨ rɔjetɨ, ngakom je, kɨ ndɔ je kare kare pətɨ m-a ta koy tɨ. Nɨngə m-ɨngə rɔnəl kɨ takulsi kɨ mbata kɨndə rɔ naa tɨ ləje dɔ kɨlə tɨ kɨ Jəju Kɨrɨsɨ, kɨ e Ɓaɓe ləje. \v 32 Me ɓe bo tɨ kɨ Epəjɨ, m-rɔ kɨ da je kɨ wale. Nɨngə re e kɨ go rəbɨ nḛ ra lə darɔ par ə, e ri ə m-a m-ɨngə me tɨ ə? Re njé koy je a ḭḭ lo koy tɨ al nɨngə, adɨ «j-usoi je j-a̰yḭ-naa je nə lo ti ə j-a j-oyi\x + \xo 15:32 \xt Ejay 22.13\x*.» \v 33 Ədi rɔsi al, «Ɨndole-naa kɨ nje ra majal ə a təl nje ra majal tɔ.» \v 34 Majɨ kadɨ ɨtəli ɨməri ta kɨ majɨ, ə ɨtaai kə̰ə̰ ta ra majal tɨ. MBata dɨje madɨ ngay dansi tɨ gəri Luwə al. M-əl ta kɨn be mba kadɨ adɨ səsi rɔsɔl. \s1 Darɔ kɨ ḭ lo koy tɨ \p \v 35 Dɨje madɨ a dəji ta əi nə se kɨ go rəbɨ kɨ ban ɓa dɨje a ḭḭ lo koy tɨ wa? Ə se a ḭḭ kɨ darɔ kɨ ban wa? \v 36 Ḭ mbə dəw, ka̰ ko kɨ ɨdɨbɨ kɨn, re oy al ə, a ɨbə al tɔ. \v 37 Nɨngə e darɔ nḛ wa kɨ ɨdɨbɨ kɨn ə a bə al, nə e kande kɨ me tɨ. Dɔmajɨ ə e kandɨ tə̰y, ə se kandɨ nḛ madɨ kɨ rangɨ. \v 38 Luwə wa ade kadɨ rɔ kɨ go me ndɨgɨ tɨ ləne. Nɨngə kandɨ nḛ kɨ ra ra ka, Luwə ade kadɨ rɔ kɨ sɔbɨ dɔe. \p \v 39 Nḛ je kɨ njé kɔdɨ rɔde pətɨ, darɔde to dangɨ dangɨ ɓɨ tɨti-naa al. Darɔ dɨje to ta dangɨ, darɔ da je to ta dangɨ, darɔ yəl je to ta dangɨ, taa darɔ kanjɨ je to ta dangɨ tɔ. \v 40 Nḛ kɨndə je kɨ dɔra̰ tɨ, ndolede e dangɨ taa nḛ kɨndə je kɨ dɔnangɨ tɨ ne ndolede e ta dangɨ tɔ. \v 41 Kadɨ ɔsɨ ta dangɨ, nay nda ta dangɨ, taa mee je ndo̰yde to ta dangɨ tɔ. Nɨngə darɔ mee je wa kɨn ka ndo̰yde to dangɨ dangɨ ɓəy tɔ. \p \v 42 Be ə, kḭ lo koy tɨ lə njé koy je ka to be tɔ. Darɔ dəw kɨ dɨbɨ e darɔ kɨ a ndum, nə darɔ kɨ a ḭ lo koy tɨ e darɔ kɨ a ndum al. \v 43 Dɨbi-e tə darɔ kɨ dangɨ tɨ, nə a tḛḛ lo koy tɨ kɨ darɔ kɨ kɔsɨ-gon. Dɨbi-e tə darɔ kɨ tɔge goto, nə a tḛḛ kɨ darɔ kɨ tɔgɨ. \v 44 Dɨbi-e tə darɔ dəw, nə a tḛḛ lo koy tɨ kɨ darɔ kɨ go NDɨl tɨ. Təkɨ darɔ kɨ go lo dəw tɨ to ka kɨn ə, darɔ kɨ go ndɨl tɨ ka to no̰o̰ tɔ. \v 45 E be ə, makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: «Adam kɨ dɔsa̰y e dəw kɨ nje kɨsɨ kɨ dɔne taa\x + \xo 15:45 \xt Kɨlə ngɨrə nḛ je 2.7\x*,» nɨngə Adam kɨ dɔbəy tɨ e NDɨl kɨ nje kadɨ dɨje kajɨ. \v 46 E Adam kɨ go NDɨl tɨ ə re kəte al, nə e e kɨ go darɔ tɨ ə re kəte, nɨngə e kɨ go NDɨl tɨ utɨ goe. \v 47 Adam kɨ dɔsa̰y, e dəw kɨ dɔnangɨ tɨ ne, tadɔ e bu dɔnangɨ ə Luwə ɨbə. Nə Adam kɨ ko̰ joo ḭ dɔra̰ tɨ taa ə re. \v 48 Be ə, dəw kɨ Luwə ra-e kɨ bu dɔnangɨ tɨti-naa kɨ nḛ kɨndə je kɨ dɔnangɨ tɨ ne, ə dəw kɨ ḭ dɔra̰ tɨ taa, tɨti-naa kɨ nḛ kɨndə je kɨ dɔra̰ tɨ taa tɔ. \v 49 Nɨngə, təkɨ jɨ tɨti-naa kɨ dəw kɨ rai-e kɨ bu dɔnangɨ ka kɨn ə, j-a tɨti-naa kɨ e kɨ ḭ dɔra̰ tɨ taa tɔ. \p \v 50 NGakom je, m-əl səsi madɨ oi təkɨ darɔ kɨ məsɨ asɨ kadɨ a oo ko̰ɓe lə Luwə al, taa darɔ kɨ ndum asɨ kadɨ tḛḛ lo tɨ kɨ dum ndum, al tɔ. \v 51 M-ge kadɨ ɨgəri nḛ kɨ to lo ɓɔyɔ tɨ kɨn: J-əi pətɨ j-a j-oyi al, nə j-əi pətɨ j-a mbəli rɔje. \v 52 Təbɨ kɨ dɔbəy tɨ a ɓa nɨngə, tə bəl kəm kɨ kɨndə sɨpɨ be par ə dɨje pətɨ a mbəli. Lokɨ təbɨ a ɓa nɨngə, njé koy je a ḭḭ kɨ rɔ kɨ a dum ndum, nɨngə je, j-a mbəl rɔje. \v 53 Tadɔ sɔbɨ kadɨ rɔ kɨ ndum un rɔ kɨ dum ndum, taa rɔ kɨ koy kadɨ un rɔ kɨ dum koy nɨm tɔ. \v 54 Lokɨ rɔ kɨ ndum a un rɔ kɨ dum ndum, ə rɔ kɨ koy a un rɔ kɨ dum koy kɨn nɨngə, ta kɨ makɨtɨbɨ lə Luwə ə nə: \q1 «Rɔ tətɨ yo ratata\x + \xo 15:54 \xt Ejay 25.8\x*» kɨn a tɔl tane. \q1 \v 55 «Ḭ yo, tətɨ rɔ ləi e ra? \q1 Ḭ yo, kəngi e ra\x + \xo 15:55 \xt Oje 13.14\x*?» \p \v 56 Kəngɨ yo e majal, nɨngə tɔgɨ majal e ndu-kun tɔ. \v 57 Adɨ jɨ rai oyo Luwə kɨ adɨ jɨ tətɨ rɔ kɨ takul Ɓaɓe ləje Jəju Kɨrɨsɨ. \p \v 58 Lo kɨn tɨ, ngakom je kɨ njé ndɨgɨ ləm, uwəi tɔgɨsi ba, ai dɔ njasi tɨ me kɨlə tɨ lə Ɓaɓe kɨ kanjɨ kɔ. Tadɔ ko̰ kɨ ɨsɨ ɨngəi me kɨlə tɨ lə Luwə kɨn e kare kɨ ndangɨ al. \c 16 \s1 Nḛ kaw mbata njé kaw-naa je kɨ Jorijaləm \p \v 1 Kɨ ɔjɨ dɔ nḛ kaw kɨ mbata lə dɨje lə Luwə kɨ ɨsi Jorijaləm tɨ\x + \xo 16:1 \xt Rm 15.25-26\x*, m-dəjɨ səsi kadɨ ɨrai təkɨ m-ɔjɨ-n njé kaw-naa je kɨ dɔnangɨ Galasi tɨ kɨn be tɔ. \v 2 M-əl səsi kadɨ ndɔ kɨ dɔ kəte lə ndɔ je kɨ sɨri pətɨ pətɨ, kadɨ dəw kɨ ra dansi tɨ, ɔr nḛ me nḛ tɨ ləne ndə̰y ngəm dangɨ mbata kɨlə kɨn. Kadɨ ɔr kɨ go tɔge tɨ kɨ Luwə ade-n. Ɨrai be mba kadɨ m-re ɓəy taa ɨkawi nḛ, al. \v 3 Nɨngə, dɔkagɨlo kɨ m-a m-tḛḛ dansi tɨ ɓa, m-a m-ɨlə kɨ dɨje kɨ səi je wa ɨmbəti-de, Jorijaləm tɨ. M-a m-adɨ-de makɨtɨbɨ jide tɨ kadɨ awi kɨ kadɨ-kare je ləsi. \v 4 A kɨn ə re to kadɨ mi wa m-aw kɨ rɔm nɨngə, a awi səm naa tɨ tɔ. \s1 Kɔjɨ kaw mba lə Pol \p \v 5 M-a m-tḛḛ rɔsi tɨ no̰o̰ kɨ ta rəbɨ kɨ Masəduwan tɨ. Tadɔ, m-a m-ɨndə dɔnangɨ kɨ Masəduwan gangɨ\x + \xo 16:5 \xt Knjk 19.21\x*. \v 6 Dɔmajɨ ə, m-a m-ra ndɔ je rɔsi tɨ. Majɨ ə ɓa ka a gangɨ dɔm tɨ rɔsi tɨ, kadɨ tə ɨndəi-mi ta rəbɨ tɨ adɨ m-aw lo kɨ sɔbɨ kadɨ m-aw tɨ. \v 7 Kawm kɨn, m-ge kadɨ re Luwə ndɨgɨ səm dɔ tɨ nɨngə, m-ra səsi ngan ndɔ je kɨ asɨ tatɨ. Kadɨ m-o səsi kɨ njam taa par al. \v 8 Nɨngə, m-a m-ɨsɨ me ɓe bo tɨ kɨ Epəjɨ ratata dɔkagɨlo Pa̰təkotɨ tɨ. \v 9 NJé ba̰ je ləm əi ngay Epəjɨ tɨ, nə ta rəbɨ to tagɨra no̰m tɨ wətəngɨ kadɨ m-ra-n kɨlə ləm\x + \xo 16:9 \xt 8-9: Knjk 19.8-10\x*. \p \v 10 Re Tɨmote re tḛḛ dansi tɨ nɨngə\x + \xo 16:10 \xt 4.17\x*, ɨrai-e adɨ e kɨ rɔnəl dansi tɨ, tadɔ e ka ɨsɨ ra kɨlə lə Ɓaɓe tə mi be tɔ. \v 11 Kadɨ dəw madɨ kare dansi tɨ kɨde al. Nɨngə kadɨ ɨndəi-e ta rəbɨ tɨ kadɨ re tḛḛ rɔm tɨ kɨ maje. Tadɔ m-ɨsɨ m-ngəm-e kɨ ndəgɨ ngako̰ je kɨ a əi sie. \v 12 Kɨ ɔjɨ dɔ ngoko̰je Apolosɨ, m-ɨlə dɨngəm me tɨ ngay kadɨ aw rɔsi tɨ, ɨndə rɔne naa tɨ kɨ ngako̰je je kɨ ɨsɨ awi kɨ rɔsi tɨ, nə mee ndɨgɨ kaw kɨ ɓasɨne tɨ kɨn al ɓəy\x + \xo 16:12 \xt Knjk 18.24\x*. NDɔ kɨ ɨngə rəbɨ ə a aw ɓəy. \s1 Ta kɨ kɔjɨ kɨ dɔbəy tɨ kɨ kuwə ji-naa \p \v 13 Ɨsi dɔgɨ tɨ, ai dɔ njasi tɨ me kadɨ-me tɨ ləsi, ai dɨngəm ə uwəi tɔgɨsi ba. \v 14 Majɨ kadɨ ɨrai kɨlə je pətɨ me ndɨgɨ-naa tɨ. \p \v 15 NGakom je, m-gər kadɨ ɨgəri Ɨsɨtəpanasɨ kɨ dɨje kɨ me kəy tɨ lie majɨ\x + \xo 16:15 \xt 1.16\x*. Əi dɨje kɨ dɔsa̰y kɨ adi mede dɔnangɨ tɨ kɨ Akay. Nɨngə, kɨ go me ndɨgɨ tɨ ləde, uni rɔde kadɨ rai kɨ dɨje lə Luwə. Be ə, m-dəjɨ səsi nḛ kare ɓəy. \v 16 Majɨ kadɨ, ɨtəli rɔsi go ta tɨ lə dɨje kɨ be kɨn, ə ɨtəli rɔsi go ta tɨ lə dɨje kɨ ɨndəi rɔde ta kɨlə tɨ ɨsɨ rai səde tɔ. \p \v 17 Rɔm nəl-m ngay dɔ re tɨ lə Isɨtəpanasɨ, kɨ Pɔrtunatusɨ, kɨ Akaykusɨ. Tadɔ, rai nḛ je ngay adi-mi tosi tɨ. \v 18 Uwəi angalm ɨndəi nangɨ təkɨ rai səsi ka kɨn be tɔ. \p \v 19 *NJé kaw-naa je kɨ dɔnangɨ Aji tɨ uwəi jisi. Akɨla əi kɨ Pɨrɨsɨl\x + \xo 16:19 \xt Knjk 18.2\x*, naa tɨ kɨ njé kaw-naa je kɨ ɨsi me kəy tɨ ləde uwəi jisi ngay tɔ. \v 20 NGako̰je je pətɨ uwəi jisi. Majɨ kadɨ uwəi ji-naa mbo̰si tɨ kɨ rɔnəl. \p \v 21 Nɨngə, e mi Pol ə wa ə m-dangɨ ta kuwə ji kɨn kɨ jim. \v 22 Re dəw madɨ dansi tɨ ndɨgɨ Luwə al nɨngə, kadɨ Luwə man-e. «Marana ta», Ɓaɓe re. \v 23 Kadɨ me-majɨ lə Ɓaɓe Jəju e naa tɨ səsi. \v 24 M-ndɨgɨ səsi kare kare pətɨ me kɨndə rɔ naa tɨ kɨ Jəju Kɨrɨsɨ.