\id MRK NT0016.MK BINUMARIEN NT OATRIDGE dp trf 11-AUG-87; 13-April-2016 \h MAREEKOO \toc1 MAREEKOOFA Yisuna amiqira fasaasa ufa Mareekoofa akara rinau. \toc2 MAREEKOO \mt1 MAREEKOOFA \mt2 Yisuna amiqira fasaasa ufa Mareekoofa akara rinau. \c 1 \s1 Yoohaneefa nammari nimimarufa Yisuna aana afisufa. \r (Mat 3:1-2; Ruk 3:1-18; Yoh 1:19-28) \p \v 1 Maa akarafa asauku mundirana Yisunara Anutuna amaakuara amiqira fasaasa ufa qidanoo. \v 2 Anutuna ooqeenaa tamummaqara fasiqa auqu Eesaiaafa Yoohaneefa nammari nimarunara maaqi qimaseenoo akara rinau. Iriaqa qinee qini ufa maree marinnana qini Anutusa qisauku mundirana ani oorinni aqiqaananoo fidanoo ani aana afisuannoo. \v 3 Aadana maqa maaqakiqari moo fannoo maaqi qimasee fi fi qinoo faaqaridanoo faiqí anaasee qimamidanoo. Innee karaambaiqa fuaninna aanna afisuaqa, andeeqara qoo kai karaambaiqa nuani. \p \v 4 Mi tamummaqara fasiqana ufamau kai maaqimasee oosana araqau. Yoohaneefa nammari nimi marufa aadana maqa maaqakiqari findifinoo faiqí anaasee nammari rumannimaqaidanoo maa ufana qimanniminau. Inneeqa mandainainakiqari quandaki nammari marasaifanoo Anutufa inni mandainaina akiaqara mininniseenoo sia naruannoo. \v 5 Yudeea maqa maaqaki marusa faqa Yeerusaree maqusaki marusa faqa mi saqa marusa moomoosa Yoohaneefa marunnai Yooradanna nammari afainni marunnai ooqu reeqa nári mandainainara kooroomasoofanoo Yoohaneefa Yooradana nammariki mara quqasee keeqamannimaqasee uqeerasoofaqa findifiqa miqooqari fifainiqau. \p \v 6 Yoohaneefa sia amiqira qamunna afisinau tamummaqara fasiqa naanna ramasee aadaika aadaikirafa, kameera asausinnai auqira qamunna afisusee aandau apatannai auqira pikapa qamunna rafaaqafuseenoo marinau. (Kameera qoosa fooqaa ira aandau maridanoo.) Yoohaneena narana naafaa oofaafana nariqa minara pandaaqa oofaafanee qimaruna faqa ookasaasa anoona faqa kai nee marinau. \v 7 Yoohaneefa maaqi qimasee faiqí anaasee qimanniminoo qinau. Qini qinaaqiannai kambiqaaninnafa qini firaaqoo uriqararafa mariannoo. Qinee Yoohaneesa kasooqaqee kambiqaaninna fasiqana mina kaaqa ureeqarausa maridaqa. Naqimasee fee qinee mina dadaaqianauree ureeqara ainainira fasiqauqakiqari ureeqararausa maridaqa sia amana mina dadaaqianaura. \v 8 Qinee nammarinnai kai rumannima qaidaqa mifa naaquqara maraqunannai inni ruma nimaqaannoo. \s1 Yisufa nammari maroofa. Sadanafa Yisuna amanufa. \r (Mat 3:13–4:11; Ruk 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Yoohaneefa miqimmasee kaqikaaqoo marikufanoo Yisufa Kariree maqa maaqakiqari Nasareetee maqusaindari Yoohaneefa maruqoo ooquroofanoo Yooradana nammariki Yisuna nammariki tupamamaqanau. \v 10 Yisufa nammarikiqari findifinoo qafoofanoo innaaruna rakeemafufanoo Anutuna maraquna fannoo nakipurunara foora Yisunasaa qumu quqanau. \v 11 Quqamafufanoo innaarunaindaraa ufa moo maaqi qimasee Yisunara qinau. Anee qiqaindi uqanna qimuqusira qimaaku marianafa qinee aniara amiqimasee qiqaara raidanoo.\fig Baptism of Jesus in the Jordan river (1:11).|alt="Baptism of Jesus" src="DN00410b.tif" size="col" loc="Mark 1:9-11" copy="Darwin Dunham © United Bible Societies, 1989." ref="1:11" \fig* \v 12 Doo miqooqari uqanna Anutuna maraquna fannoo Yisuna aqiqeenoo aadana maqa maaqaki kaasau maqa maaqaki sia faiqi marunnai nianai fuannee qufanoo finau. \v 13 Mifa miqoo oonu maridanoo qaara fasiqa niku nisauku faasaana marisoofanoo Sadannafa anireenoo manda oosana maraanifee qimaseenoo amanamasee qafoosianoo. Kaasau aandauqa miqoo marufanoo Yisufa marikufanoo aararoofanoo kudoosaapoofaqa qangiroouqa qumureeqa dadaaqiqau. \s1 Yisufa aaqee eera siammaa faiqi namu nifiqanau. \r (Mat 4:12-22; Ruk 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Yuda maqannaasa karaambaiqa Eeroodeefa Yoohaneena nammari nimimaruna karafusaki rumbasoofanoo miqooqari Yisufa Kariree maqa maaqaki oonuree faiqí anaasee Anutuna amiqira fasaasa ufa qimannimida maaqi qimasee qimannimi marinau. \v 15 Andeeqara kamu doo ani maridanoo Anutuna rakisira ququsa doo adeedi ranoo maridanoo. Innee inneeqa mandainainakiqari quandakinaqa amiqira fasaasa ufa irisee inni irirana minasaa rusiaqa. \p \v 16 Moo kari Yisufa nammari farumma firaana Kariree maqa maaqaki maru nammarina afaimau fidanoo noodaanna mi nammarinaki maree maru fasiqaqanda nári qisafasaasa nindafanau. Miqanda nári oosana maraidaqa firaa pateeuqa nammariki aqusaida noodaannauqa rumafi marufaqa maree mariqau. Moo fasiqa auqu Simoonafa marinau, mina akaqa mina faqa maruna auqu Andurufa marinau. \p \v 17-18 Yisufa miqanda nindafamasee qimanniminoo qinau, inneeqara qini faqa aniraifaqa faiqí anaasee noodaannara foora mareeqee Anutuna ququsaki quqeefaranoo fee qufaqa miqanda nári pateeuqa miqoo quqasee Yisuna faqa fiqau. \v 19 Yisufa miqooqari kaqikaaqoo nammari afaiqara fidanoo qaaraqanda qisafasaasa paqurinau, miqanda Seebeedina amaakuqara mariqau. Miqanda nuqu Yameesana faqa narí akaqa Yoohaneesandiri mariqau. Sia nammari nimimaru Yoohaneefa marinau, mina amarafa marinau. Miqanda nári kanuqaki ooqu maridaqa fafaa eendaki nári pateeuqa nammariki aqusee noodaanna maraanee qidaqa deedaqi mariqau. \v 20 Yisufa miqanda niqafamasee naaroofaqa nári nikoona Seebeedina faqa narí ainainimarusa faqa quqanniseeqara Yisuna fi afaqee fiqau. \s1 Yisufa faiqí aundurai afaanna afaqanau. \r (Ruk 4:31-37) \p \v 21 Minamusa Yisuna faqa fi fiufaqa Kapeeranaumma maqusai oonu raqau. Yuda maqannaasa amaana saririqa sabatee qimarunasaa Yisufa nariqa amaana maaqaki keeqafinoo faiqí anaasee amaana ufara naakapanau. \v 22 Mina ufa irimarusa firaaqoo naaquqanau. Sia Mooseena sandufa akoofasauqara foora qimanniminau, narí Anutufara foora qimannisoofanoo naaquqanau. \p \v 23-24 Yisufa qimannimi marufanoo faiqí moo aundurai faafasaaqa marufa amaana maqaki keeqafi faaqa quqasee Yisuna qimaminau, Yisu anee Nasareetee maqusanaafa anee nanaree maasa soodaaqidanee, anee maasa daru taikararee anidanee, qinee aniara iridaqa anee Anutuna naaquqara ufa maree marianafa mariananoo. \v 25-26 Yisufa mina aundurakinaa afaanna amambaina qimasee qimaminau anee ufaseenana mi fasiqanakiqari rafudamaki fua, qufanoo mi faafasaaqafa mi fasiqana qumaree udamudami firaaqoo masee firaa kari aqnaakinakiqari faaqa quqaseenoo rafudamaki sandanau. \v 27 Faiqí anaasee mina qafamasoofanoo naaquqoofaqa narí qimami narí qimamiqa qiqau. Maa fasiqafa Yisufa nanee maridanoo, nana fuka naakaparufa qinoo fee. Maa fasiqafa narí Anutufara foora narí afeeka ufannai kaasau afaannauqa qimannimifaqa eedoo kai qimasee rafudamaki fiqa. \v 28 Miqiunara Kariree maqa maaqaki Yisuna aufakiana fannoo kaqi kaqi ufanoo aiqamai daraaninau. \s1 Yisufa oosana oosana aurirana taikannisanau. \r (Mat 8:14-17; Ruk 4:38-41) \p \v 29 Misa mi amaana maqanakiqari rafudamakufaqa Simoonasa Andurusa maaqaki fiqau. Yameesa Yoohaneesa misa faqa fiqau. Yoohaneefa nammari nimimaruna amarafa Yisuna aiku asaukukirafa marufa misa faqa finau. \v 30 Simoona airaamaku anaasee aidafi marufanoo afaaqa ididi marufanoo faiqaqee marinau. Yisufa maaqaki keeqafufaqa mi anaaseenara Yisuna qimamiqau. \v 31 Yisufa iriseenoo mifa marunnai oonureenoo asauku qumareenoo uqeeroofanoo mina afaaqa ididiufa taikoofanoo aaqee findifinoo narana ainaina niminau. \p \v 32 Eeneemarufanoo suani keeqoofanoo miqoo marusa nári faiqí anaasee auri marusa faqa fueena faafasaaqa marusa faqa aiqama nifiqee \v 33 Yisufinnai minisoofanoo aiqama mi maqusanaki marusa mi maqannaasa ani mara uqusee miqoo suqi mariqau. \v 34 Yisufa moomoo aurirana oosana oosana aurirana andeeqanniseenoo faafasaaqa marusa moomoosa miqimma quqannimufaqa rafudamaki sandaqau. Misakina faafasaaqauqa Yisufa Anutuna amaaku marunara irisee kooroo iandoo qimasoofanoo Yisufa misa ufara qaoo qufaqa sia ufa qirai kaqi rafudamakidaqa sandaqau. \s1 Yisufa Kariree maqa maaqaki nimarinau. \r (Ruk 4:42-44) \p \v 35 Mi eendanaki faiqee kananaana uqanna eendai Yisufa findifinoo maaqakiqari raudamakinoo maqusai ooqureenoo ooqiqaree faiqí sia maru maqa maaqanai oonu maridanoo Anutunara innaaru qimarinau. \v 36-38 Simoonafa faqa mina aqoondiuqa faqa randaqa nida Yisuna paqurimasee qimamiqa qiqau, aiqamausa aniara randaidaqee qufanoo Yisufa qinau, maasa maa maqa maaqanaki maqusa maqusa moo maqusai fuanauranoo. Anutufa misauqaki faqa qimannimianee qimasee diqiqaisa maridaqa. \v 39 Miqi qimaseenoo Yisufa Kariree maqa maaqaki oonuree aniree idanoo nári amaana maaqakiaqa keeqafida qimannimidanoo naundurai faafasaaqa marusa niqiqee marufaqa rafudamakida fimariqau. \s1 Yisufa karoora arimaru fasiqana ruukaisanau. \r (Mat 8:1-4; Ruk 5:12-16) \p \v 40 Manda namuana karoora ari maru fasiqafa moo fannoo Yisuna oorini aqoori saunara fufanoo firaaqoo innaaru qinoo qinau. Oo karaambaiqa anee aidinana qini karoora darimarina rukaqisaina taikaani. (Mi aukuanna misa mi auriranara firaaqoo rufiasee mina narimarusa naadumasaa nianasaa quqee mariqau.) \v 41-42 Yisufa mi fasiqana qafoofanoo amuqusa mandaikufanoo asauku uqeerasee mina afaaqasaa munduseenoo qinau, eeoo qini dididanoo doo rukafua qufanoo doo miqoo uqanna aaqee miqi qimarufanoo karoora ruka taikanau. \p \v 43-44 Ruka taikafufanoo Yisufa amambaina qimasee qimaminau, aniki kai taikafuani, sia moo fasiqa qimamia. Anee andeeqasee amaana maaqaki mari aanaiqikirana uqafiqasainanoo ani afaaqa karoora arimarina aiquqummaseenoo aniara anukanoo mariaanoo qiannoo. Miqi qinana anee karoora nárí marisa taikarausa aandau tatufirana Mooseena sandufamau fidana Anutuna tatufirana suqa amia. Suqamisainaqa aiqamausa ani karoora rukarana qafamasee sia aniara eerairiaqeera. Miqi qimasee Yisufa mi fasiqana aqiqoofanoo finau. \v 45 Mi fasiqafa karoora taikafufa sia Yisuna ufa irisee umee ranau miqooqari fidanoo aiqamai qimanniminoo finau. Firaaqoo qimannimi marufaqa moomoosa umbiqoofanoo Yisufa aadumai marufaqa faiqi anaasee moomoosa mifunnai fimariqau. \c 2 \s1 Yisufa aiku asauku pipisaaqa usirana andeeqaisanau. \r (Mat 9:1-8; Ruk 5:17-26) \p \v 1-2 Qaaraqanda fee qaaramoo faasaanee aiqaroofanoo Yisufa narí maqusai Kapeeranaumma maqusai anireenoo narí maaqaki keeqafufaqa faiqí anaasee minara iriseeqa mi maqanaki moomoo keeqee qumbiqafufanoo kooqiki faqa naambeeqai faqa qumbiqaqufufanoo Yisufa maaqaki maridanoo Anutuna ufa qimannimi marinau. \v 3 Qimannimimarufaqa faiqí qaara faqa qaara faqa moo fasiqa aiku asauku kuqirana qaindusumaree mina ainaina faqa aniree Yisuna uqafiqaanee rufaqa faiqí ititafufaqa keeqarara anuqusia misa maaqamau akaramafiqa. \v 4 Yisuna akiaqa amummaqa nári eefeeda maaqa asaana rapeemandeeqa mi fasiqana narí qainda namufaqa minaki upeekasee quiqa quiqa ufanoo meemai Yisuna aaqa quqaqau.\fig Aiku asauku pipisaaqusirana maaqa amoondunnaindari uqasoofanoo Yisuna oorinni quminau.|alt="Paaralyzed man lower through roof to Jesus." src="LB00305B.TIF" size="col" loc="Mark 2:17" ref="2:4" \fig* \p \v 5 Misa irirafa firaaqoo Yisunasaa atooqoonara Yisufa qafamasee aiku asauku kuqirana qimaminoo qinau. Qini qimaaku ani mandainaina akiaqa minnaisaidaqa. \v 6 Mooseena sandufa akoofasauqa miqoo ooqumarifi irufanoo nikooqoofaqa nári naunduraki oonu mafi iriqa qiqau. \v 7 Maa fasiqafa naqifeemasee unna qimasee paasoosidanoo Anutuna amaaqa maqaidanoo fee mi ufana qidanoo fee. Sia faiqí moo fannoo amana faiqí mandainaina taikannisaannoo Anutufa kai amana miqiannoo. \v 8 Miqi qimasoofanoo Yisufa aaqee uqanna misa naundurakinaana iriseenoo quandaki qimanniminau. Innee naqi fee qifaqee inneeqa naaqookinaana mi mandufana qidee. \v 9-10 Qinee maa fasiqanara mandainaina numoo minnaisaidee qunnana innee qiniara sia amanaikiaanoo fee qidee, qinee faiqí nimaaku maa maqanasaa maridaqa faiqí mandainaina taikarana qini afeeka marinara kooroomma nimaqaanaura maa firaa afeeka ainainannai kooroomma nimaqaanaura qinee maa fasiqanara aneenna qaindasaaqari findifinana mi qaindanara maree amaaqa fua qianaqa qinee mandainaina taikannisaana afeeka qafeefara. Miqi qimannimiseenoo quandaki mi aiku asauku kuqirana qimaminoo qinau. \v 11 Ani qimamidaqa anee findifinana aneenna qainda mara maree amaaqa doo fua. \p \v 12 Miqi qimasoofanoo aiqamausa nifusaaqari mi fasiqafa findifinoo narí qainda mara qumareenoo doo amaaqa kaqi kaqi finau. Misa qafamasoofanoo firaaqoo naaquqoofaqa Anutuna amooqidaqa qiqau. Maasa sia uqanna maaqira ainaina qafaunausa maridaqa. \s1 Yisufa Reefina afiqanau. \r (Mat 9:9-13; Ruk 5:27-32) \p \v 13 Yisufa kafaa anirandee Kariree firaa farumma maruqoo fufaqa faiqí anaasee moomoo mina afaqee oonuroofanoo Anutuna ufa qimannimimarinau. \v 14 Mifa mi saqa oonuree aniree idanoo faiqí moo narí maqannaasa takisa munnimma mareeqeenoo Roomma maqanna nimimaruna paqurinau. Mi fasiqana auqu Reefifa mina akoofa Arafaiusafa marinau. Reefifa narí oopisaki ooqumarifi marufanoo Yisufa mina qafamasee aniree qimaminoo qinau. Anee qini faqa fua qufanoo, Reefifa iriseenoo aaqee findifinoo Yisuna faqa finau. \p \v 15 Yisufa marikinoo moo kari Reefina maaqaki keeqafi narana nee marufanoo manda oosana maree marusa faqa takisa munnimma maree marusa faqa Yisuna faqa nimarusa misakiqari akaqausa Yisufa narí faiqinamu faqa Reefina maaqaki ooqu marifi narana nee mariqau. \v 16 Mooseena sandufa akoofasauqa Farisai amaana ufa qimarusa anirama qafamaseeqa Yisufa manda oosana maree mariasa faqa takisa munnimma maree mariasa faqa naidanoo fee qimasee Yisuna faiqi namu umee irammiriqa qiqau. Naqaa fee qifanoo fee takisa munnimma maree mariasa faqa manda oosana maree mariasa faqa narana naidanoo fee asaurirana sia fee marifanoo. \v 17 Miqi qufanoo Yisufa misa ufa irisee qimanniminau. Faiqí anaasee amiqimasee mariafaqa sia tutaqausiannai fidaqa, aurimariasa kai tutaqa finnai fidaqa. Sia qinee andeeqarausa naararara qumuafanausa maridaqa, faiqí anaasee innee manda oosana maree mariasee qimasee nifaqee mariasa misara Anutufinnai ubeekaaqeera naaraaqeera qinee qumuafanausa maridaqa. \s1 Narana auramasee innaaru qufa. \r (Mat 9:14-17; Ruk 5:33-39) \p \v 18 Moo kari Yoohaneefa nammari nimimaruna aiku asauku faqa Farisai amaana ufa qimarusa niku nisauku faqa Anutufa maasa ufa irianifee qimasee narana marufaqa mina minniseeqa naararee marufaqa innaaru saika kai qimariqau. Akaqausa Yisufunnai oonuree irammiriqau, naqi fee qifaqee ani aiku asauku sia misa naanna raida Yoohaneena aiku asauku faqa Farisai amaana ufa qimariasa niku nisauku faqa narana sia narai naararee marifaqa innaaru qidaqa, ani aiku asauku nanaree sia miqidee qufanoo \v 19 Yisufa qimanniminoo qinau, nimundara qoomaqa sakasee naidaqa suqimariasa naararee maridee miqidee. Oo sia uqanna miqifara. Amundara fasiqa miqoo maridaqa asasira faasaana marifaqa narana naida maridaqa. \v 20 Kasooqaqee moo aukuana misa amundara fasiqa qini misakinaana rumbamaree munu darusaifaqa mikari qini qiku qisauku narana minniseeqa naarara maridaqa innaaruqifaranoo. \p \v 21 (Yisufa Farisai amaana ufa qimarusa faqa Yoohaneena nammari mareemarusa faqa misara ooqeenaa Mooseena sandufa nári niku nisauku qimannimi marunakinara kikiqususee qamunnara faqa uainna nammariara faqa mina kikiqammusinau. Kafaa narí qumu fuka ufana narí faqa nimarusa qimannimunara fuka uainna faqa fuka qamunna faqa kikiqusinoo maaqi qimasee qimanniminau.) \p Sia faiqí moo fannoo fuka qamunna ati ateekarana marasee nauraa qamunnasaa ititaanee qimasee akunuannoo. Miqinanoo fuka qamunna ati fannoo ooqeenaa qamunna afauqaqarafa rakeeinoo firaaqoo anaqiannoo. \v 22 Yafee faiqí moo fannoo nauraa tunda taqu maraseenoo fee fuka nammari adiaannoo fee. Sia miqiannoo. Ruqia finanoo aiqama nammari qumiqaraandoora. Fuka taqu andasee fuka nammari minaki adiasainanoo mina amana mariannoo. \p (Yisufa maqasaa maru aukuanna misa uainna nammari tatisee aandau apatannai auqira taquki adiasee kisaaqasaa maaqaki quqasoofanoo marinau. Marikinoo amiqinoo marufaqa mina mara maree maqee maqee neemariqau. Uainna nammari misa maqee maqee nee maru nammarifa marinau. Mifa aandau apatannai auqira taquara qufaqa, maasa qeeqa ufakiqari taqu uqannee qidaqa.) \s1 Sabatasaa sakuma ruqoosa noofa. \r (Mat 12:1-8; Ruk 6:1-5) \p \v 23-24 Yisufa moo faasaana Saririqasaa Yuda maqannaasa amaana faasaana narí faiqi namufaqa maqusamau nidanoo sakuma ummaquqoo ququsanaki fidanoo mina faiqi namu fi sakuma rasaufu maree naqafufanoo Farisai amaana ufa qimarusa nindafamasee Yisuna qimamiqau. Ani faiqi namu Mooseena sandufa, Saririqa sandufa rukiaidaqa sakuma ruqoosaidaqa ainainidaqa. \p \v 25-26 Yisufa mina iriseenoo quandafi maaqi qimasee qimanniminau. Innee Dafidina oosana sia fee innee asaana ridee. Ooqai Saurooofa mina arirarufanoo sandeenoo aararee marufanoo Anutuna amaana maqaki Nooba maqusai marunaki keeqafinoo Anutuna amimaru feemuna marasee namasee akaqana marasee narí faiqi namufaqa nimufaqa naqau. Mooseena sandufa rukiasee nanau, aanaiqikirausa kai nee maria feemuna marufanoo sandufa rukiasee kaqiqeefa nanau. Mi aukuanna Abiatarafa aanaiqikirausa uriqararafa marinau. Innee moomoo kari mina asaana rimariafa mina oosana innee sia fee minara iridee. \v 27 Anutufa narinaindari faiqí dadaaqi mari ainainee qimasee Saririqa amaana faasaana auqeeqeenoo faiqí niminau. Sia kaqinaindari Saririqa amaana faasaanara irisee faiqí auqeeqeenoo amaana faasaana aminau. \v 28 Minara qinee faiqí nimaaku amaana faasaana faqa mina sandufausa faqa uriqararausa marunausa maridaqa qinee misara naaqee qunaqa naidaqa miqi marifanoo sia numoo mariannoo. \c 3 \s1 Yisufa asauku sufirana andeeqoofa. \r (Mat 12:9-14; Ruk 6:6-11) \p \v 1 Yisufa moo faasaana kafaa mi amaana maqanaki keeqafi qafoofanoo faiqí moo asauku sufirafa faiqí anaasee moomoo namufaqa keeqafi marinau. \v 2 Akaqa fasiqa anaasee Yisunara ufa qianee qimasee amaarusidaqa asauku sufirana faqa Yisuna faqa amiqimasee ninda fee mariqau. Yisufa Saririqasaa fee faiqí asauku sufirana andeeqaannoo fee Mooseena sandufa rukiaannoo fee qidaqa qafee mariqau. \v 3-4 Yisufa amaana maqaki faiqí anaasee amaana ufa qimannimidanoo asauku sufirana aaramasee qinau anee mai aniree aiqamausa nifusaa kikiqia qimaseenoo quandaki faiqí anaasee irammirinoo qinau. Mooseena sandufa Saririqa faasaana sandufa fannoo maasara naqi fee qidanoo maasa minasaa faiqí anaasee dadaaqafee ianauree kuridianauree maasa faiqí marirana asumufee marannimianauree kuridi taikannimaqaanauree miqi qufaqa misa sia ufa qiqau kaqi kasoomafiqau. \p \v 5 Yisufa mina qafamasee raiqara oori maraseenoo faiqí anaasee aiqama munu ninda fee mini ninda fee maseenoo misa aaqarana afeeka irirana nindafa masoofanoo misara amuqusinau. Amuqusufanoo mi asauku sufira fasiqana qimaminoo qinau aneenna asauku ratutaa qufanoo asauku ratutasoofanoo mina asauku amiqinau. \v 6 Farisai amaana ufa qimarusa minaki marusa qafamaseeqa amaana maqakiqari rauda makufaqa Eeroodeena ufa irimarusa faqa suqufufaqa Yisuna arira ufa qimariqau. \s1 Yisufa kanuqakiqari aiqama maqannaasa ufa qimanniminau. \p \v 7-8 Miqooqari Yisufa Kariree farumma firaa farumma tia marunnai ooqufufaqa faiqí anaasee moomoosa afaqa maree ooqu fiqau. Akaqausa Kariree maqa maaqakiqari aniqau, akaqausa Yudeea maqa maaqakiqari aniqau akaqausa Yeerusaree maqusakiqari aniqau akaqausa Idumeea maqa maaqakiqari aniqau akaqausa Yooradana nammari dinni afainni marusa aniqau, akaqausa Tiree maqusakiqari faqa Sidoonna maqusakiqari faqa misaqa marusa faqa aniqau. Doo mi fasiqa anaaseesa moomoosuqanna tatufufaqa Yisufa imaru ainainausara iriseeqa qafararee qimasee ani suqiqau. Faiqí anaasee moomoosa Yisuna auqaidaqa radamuaqaammimariqau. \p \v 9-10 Yisufa misakinaana moomoo aurimarusa andeeqannisee marunara faiqí anaasee aiqama oosana oosana aurirana maraqanusa nisaukukoo Yisuna auqaananoo maasa aurirana taikaanifee qimasaida Yisuna auqaidaqa radamuaqaa imariqau. Yisufa minara iriseenoo narí faiqinamu qimanniminau innee kanuqa rarisama daaqa nammariki quqaaqa misa qini radamifaqa kanuaki akaraanaqa sia radamuaqa qufaqa misa miqimmiqau. \v 11-12 Faiqí anaasee faafasaaqa naunduraki marusa Yisuna qafamasoofaqa naunduraki maru faafasaaqausa faasai misa Yisuna qafamaseeqa faaqa quqasee koorooiqa qiqau. Anee Anutuna amaaku mariana fee qufanoo Yisufa nimambaina qimasee qaoo qinoo qinau sia innee afaannauqa qiniara kooroo iaqa. \s1 Yisufa qikuni ooqu qaara marasee fasiqa narí faiqi namukiaqeera maranau. \r (Mat 10:1-4; Ruk 6:12-16) \p \v 13-14 Mi fasannai Yisufa amuaqu namusa oorureenoo narí aiku asauku marianee qimarusa naara masoofaqa aniroofanoo Yisufa misakinaana qisaukuqara faqa qiku ooqu qaara marasee nuqu reenoo qini faqa mariaqee qimasee nuqu reenoo niqiqoo fasiqausee qimasee qimanniminoo qinau, qinee inniara rusandeesamumasee mareeqa qinee inni niqiqaanaqa maqusa maqusa nidaqa qimannimiaqa. \v 15 Faiqí anaasee faafasaaqa naunduraki marina aqiqee marunna afeekana nimianaqa aqiqeefaranoo. \v 16-17 Maanamusa Yisufa rusandeesamumandee maranau. \p Simoona Yisufa moo auqundanau Peetooroonee qimasee rusandeesamumandee mina faqa narí faiqi namuki quqanau. \p Seebeedina amaakuqara Yameesafa faqa narí akaqa Yoohaneena faqa miqanda Yisufa moo nuquranau Booaneeraqeesafa mi nuquna oosana innaarunai qimarina fooqaaqandee qimasee miqanda faqa rusadeesamumasee narí faiqi namuki quqanau. \p \v 18 Andurufa faqa \p Firipifa faqa \p Baratooroomeeufa faqa \p Mataioofa faqa \p Toomasifa faqa \p moo Yameesafa Arafaiusana amaaku maruna faqa \p Tadeeusafa faqa \p moo Simoonafa nári kaamannaikiaqeera qimarufa. \p \v 19 Yudasifa Keerioota maqusaindaraafa Yisunara kasooqaqee uqeeqaaninafa mina faqa misauqa faqa mareeqeenoo narí faiqi namuki quqanau. \s1 Beeraseeburanannai afaanna aqiqaidee qiqau. \r (Mat 12:22-32; Ruk 11:14-23, 12:10) \p \v 20 Miqooqari Yisufa narí maaqai Kapeeranaumma maqusai maaqaki keeqafufaqa faiqí anaasee moomoo uqanna maaqaki ani umbiqafufanoo narana naani quna minniseenoo narí faiqi namufaqa sia nanau. \v 21 Faiqí anaasee Yisunara doo furufara mandeeaafoo qufaqa mina atiuqa niranaqoofaqa Yisuna oonu rarisee anirara deedaqiqau. \p \v 22 Mooseena sandufa akoofasauqa akaqausa Yeerusaree maqusaindari qumusa Yisunara maaqi qimasee qimariqau. Mifa afaannauqa uriqararafa Beeraseeburafa mina aundurai marifa maridanoo fee qiqau. Akaqausa Yisunara afaanna uriqararausa afeeka amimariafanoo minannai afaannauqa niqiqaidanoo fee qimariqau. \v 23 Yisufa minara iriseenoo faiqí anaasee naaramma quqasoofaqa aniroofanoo moo ainaina kikiqa ususeenoo quandara ufa kai qimanniminoo qinau. Naqimasee Sadannafa quandaki Sadannana aqiqaannoo fee sia amanaikianoo. \v 24 Moo maqannaasa narinni narinni rakiqa rakeekaa iqa doo mi maqannaasa taikee kuridifaranoo. \v 25 Moodaa oosana moodaa maaqaki mariasa rakuakiqa doo misa faqa taikeefaranoo. \v 26 Sadannafa narí ququsakinaasa faqa miqikai inoo rakuakinanoo sia amana kisaaqasaa mariannoo moodaa moodaa inoo taikaannoo. \p \v 27 Ummuarimari fasiqafa naqimandee afeeka fasiqa maaqa rapeemaseenoo mina ainaina ummuariannoo fee sia amanaikiannoo. Mi ummuari mari fasiqafa anireenoo sanda qumareenoo mi afeeka fasiqana rumba quqaseeno miqoo mina maaqaki keeqafi mina ainaina ummuariannoo. Qinee Anutuna afeekannai Sadannana rumba quqaseeqa mina afaannauqa faiqí nauduraki mariasa niqiqaidaqa. \v 30 Misa Yisunara afaanna mina aundurai maridanoo mifoo qimarunara mi ufana qinau. \p \v 28 Maa ainainara kai iriaqa sia aunuaqa. Faiqí anaasee oosana oosana mandainaina faqa oosana oosana manda ufa qirana faqa moomoo kari qimariana faqa Anutufa minauqa akiaqara amana mininnisaannoo. \v 29 Moo fannoo Anutuna naaquqara maraqunara manda ufa qinanoo Anutufa mina akiaqara sia uqanna minnaisaannoo mi ufana qimarifa naaru naaru fimaria idanaki aaqarana marasaifanoo sia uqanna Anutufa minnaisaannoo. \s1 Anutuna ufamau fimariasa qini ainaina maridaqa. \r (Mat 12:46-50; Ruk 8:19-21) \p \v 31 Yisufa miqida maaqaki ufa qimannimimarufanoo mina akaqaafasaa mina anoona saimbaqa naambeeqai ani kikiqiqa maridaqa Yisuna qimamianeerufanoo sia amanaikufaqa faiqí moo aqiqee oonu Yisuna qimaminanoo aniani fee qiqau. \v 32-35 Maaqaki Yisuna fiqu fiquiqa ooqu mariqa marusa mi ufana irisee qimamiqau ani anoofa faqa ani akaqaafasaa faqa madaanai maridaqa ani aareeaa maqi qufanoo Yisufa iriseenoo miqoo marusa irammirinoo qinau. Yafee qini qinoo fee yafee qini qikaqaafasaa fee qimaseenoo narí faqa marusa munu ninda fee mini ninda fee maseenoo qinau. Qafaaqa, maaqoo qini qinausa qini qikaqaafasaauqa maridaqa, qini qikoona iriranamau fimariasa misa kai qini qikaqaafasaa qini dauna qikaqa qini qinausa maridaqa. \c 4 \s1 Qaqama aaqee mari ufafa. \r (Mat 13:1-9; Ruk 8:4-8) \p \v 1 Yisufa kaifaa Kariree nammari afainni ooqu maridanoo Anutuna ufa miqoo suqi marusa qimannimi marinau. Faiqí anaasee moomoo mina ufa iriraree qimasee aiqama anireeqa Yisuna ititasoonara mifa kanuqaki akaramafufanoo nammariki afiqa quqaqoofanoo munu kasoomasee maridanoo minakiqari nammari afaisaa faiqí anaasee marusa Anutuna fasaasa ufa qimannimimarinau. \v 2 Yisufa sia akooqoo qimanniminau, quandara ufakiqari qimannimidanoo maaqi qimasee qimanniminau. \p \v 3 Innee amiqimmasee iriaqa faiqí moo fannoo maasa Yuda maqannaasa oosana mareenoo maqa rumaseenoo raisa fooqaana ummaqirara mina qaqama marasee minaki aaqasoofanoo ururanau. \v 4 Mifa miqoo aaqaidanoo akaqa qaqama fannoo aatata niku ree mariaqoo faqa aqufufaqa ufiniuqa aniree mina kai namasaqau. \v 5-6 Akaqa qaqama ooni meemai maqaki marufanoo minasaa maqa oodaa marunasaa aaqasoofaqa sia moomoo maqa marunara maqa tootooqi marunara dauni ururamafi marufanoo suani firaafa qoofanoo mina atuka sia meemai keeqoonara suani arufanoo aadanusinau. \v 7 Aaqasoofanoo akaqa qaqama amuka faqaafa marunaki aaqamakinoo aqufinoo kambiqafufanoo amuka faqaa ainaina fannoo mina arusaifanoo mandaikinoo marida sia qaqama ireenoo. \v 8 Akaqa qaqama fannoo amiqira maqasaa aqufufanoo maqakiqari urureenoo kambiqafinoo doo qaqama ireenoo, akaqafa oodaa ireenoo akaqafa amiqimasee ireenoo akaqafa fiqaramasee ireenoo. \p \v 9 Yisufa mi ufana qimannimidanoo maaqi qinau. Innee naaqoofaqaasa kai maa ufana qimannimunnana iriaqa. \s1 Yisufa quandarufa qimanniminau. \r (Mat 13:10-17; Ruk 8:9-10) \p \v 10 Qimannisoofaqa fufaqa Yisufa naríara marufaqa akaqausa mina faiqi namu qisauku qara taikasee qikunni ooqu qaara mararausa faqa aniree quandara ufa oosanara iroofanoo qimanniminoo qinau. \v 11 Anutufa narí ququsakinaa qumee irirana qimannimiannee qimasaifaqa qimannimidaqa akaqausa aqoosai mariasa quandara ufa kai qimannimunaqa iridaqa. \v 12 Tamummaqara fasiqauqa misara maaqi qimasee akara riqau. Misa maqee maqee qafaidaqa sia qafeefaranoo. \q1 Misa iriqaraasamasee siamma irifaranoo. Misa irifau Anutufinnai ubeekama fifanoofau misa mandainaina akiaqara minninnisani. \p Minara qinee Yisusa quandara ufa kai qimannimidaqa. \s1 Qaqama aaqara ufa oosana koorooufa. \r (Mat 13:18-23; Ruk 8:11-15) \p \v 13 Yisufa narí faiqi namufaqa faiqí akaqausa faqa qaqama aaqaranara irammirufanoo maaqi qimaseenoo akooqoo kooroomasee qimanniminau. Innee sia fee mi quandara ufana oosana iridee. Innee sia mina iriqa naqi fee mandee aiqama quandara ufa irifaree. \v 14 Qaqama aaqee mari fasiqafa Anutuna ufa qaqamara foora aaqaidanoo. \v 15 Moo kari akaqa ufa faiqí naunduraki aanasaara foora aaqasaafanoo iriafanoo Sadannafa ufiniara foora mina aaqee uqanna aakueeqee aqidanoo. \v 16-17 Akaqa fasiqa anaasee naunduraki ooni maqasaara foora qaqama fannoo aqufidanoora foora mi ufana irisee asasamasee marasaafanoo sia meemai anoona ooqu finara sia kisaaqasaa maridanoo, mi ufana saara ummaara fee, ariranee, kambiqafifaqa dauni minnisaidaqa. \v 18-19 Akaqa fasiqa anaasee amuka faqaa ainainaki aaqee maria qaqamara fooqaana maridaqa. Misa Anutuna ufa iriseeqa maaqoo maria ummaara kadaapirirafa faqa munnimmara rimariafa faqa oosana oosana ainainara rimariafa faqa mi ufausa kai Anutuna ufa radamusaifanoo sia qaqama iraidanoo. \v 20 Akaqa fasiqa anaasee amiqira maqasaa aaqee maria fara foora maridaqa, misa Anutuna ufa irisee maraanara qaqammara foora iraidanoo akaqafa oodaa iraidanoo akaqafa amiqimasee iraidanoo akaqafa fiqaramasee iraidanoo. \s1 Qooma qumbirana quandarana kikiqa usirafa. \r (Ruk 8:16-18) \p \v 21 Yisufa kaqi qimannimidanoo qinau. Faiqí moo fannoo qooma qumbimaree difaani ameemaanai sia minni quqaidanoo beeta ameemaanai sia minni quqaidanoo akooqoo quqaqaifanoo kaaqa qaanifeera. \v 22 Miqikaimmasee kasooqaqee aiqama kukeeqee mari ainaina oosana oosana Anutufa mareeqee akooqoo quqaannoo aiqama rafaaqa fimari ainaina faqa akooqoo quqaannoo. \v 23 Innee naaqoo faqaasa iriaqa. \p \v 24 Yisufa kafaa maaqi qimasee qimanniminau, innee naaqoo irimari ufanara amiqimandee rakisiaqa. Anee nana ufa fee faiqí anaasee niminanoo Anutufa mi ufanannai kai aninna rafaaqafu amaqaannoo sia aneenna qinnana amana kaifau ani rafaaqafu amaqaannoo fau fiqaramasee ani rafaaqafuamaqaannoo. \v 25 Faiqí moo ainaina uqaqee marinnana moo faqa Anutufa amiannoo. Faiqí moo fannoo ainaina siainnana kaqikaa ainaina marinnana Anutufa mara marainanoo kaqi samu uqanna mariannoo. \s1 Qaqama narí kai kambiqarana kikiqa usirafa. \p \v 26 Yisufa kaifaa qimanniminoo qinau. Anutuna ququsa maqasaa fasiqa anaaseeki sia akooqoo kambiqaidanoo kukeeqanoo mari ifa kambiqeenoo akooroo idanoo, mifa faiqí moo fannoo narí afuqaki qaqama aaqaidanoora foora kambiqaidanoo. \v 27 Mi fasiqafa qaqama aaqasee eendaki faiqeenoo faasaana narí ainainai oonuree aniree miqi marifanoo doo qaqama aaqaqaifa doo kambiqafinoo. Mi fasiqafa sia kambiqarana oosana irifanoo narí kai doo kambiqafinoo. \v 28 Maqa fannoo naamma amifanoo kambiqafinoo qaqama iraidanoo. Indaaru ummaqusainanoo radiqifinoo afumu kambiqafinoo doo urureenoo afufeenaarinoo doo qaqama ireenoo qaqama anoona kambiqaidanoo. \v 29 Qaqama akuqamafifanoo mi fasiqafa paipana qumaree ateeka maree munu maaqaki quqaidanoo. \s1 Qumini qaqamara foora radiqifinoo firaafaikidanoo. \r (Mat 13:31-32, 34; Ruk 13:18-19) \p \v 30 Yisufa kaqi qimannimidanoo moo quandara ufa qimannimidanoo irammirinoo qinau. Anutuna maqasaa ququsakina faiqí anaasee mariasa nanara fooree maridee. Nana quandara ufannai fee kooroo ianauree. \v 31-32 Qinee maaqi qimasee qimannimianaura, qumini qaqama fooqaana kaqikaana faiqí moo fannoo mina maramareenoo ummaqusainanoo kambiqafinoo firaa tia saqariara foora aiqama aakaaqakinaa andanda uriqararafa maridanoo. Mina asaana firaanaikinanoo ufini aniree mina asaana auqaanai aanaamu usakaidaqa. \p \v 33 Yisufa narí ufa oosana oosana quandara ufakiqari faiqí anaasee nári irirana amana kai qimanniminau. \v 34 Sia sia quandara ufakiqari qimanniminau quandara ufakiqari kai qimannimi marinau. Mifa narí faiqi namufaqa naaduma marunnai minni mi quandara ufana oosana kooroommanniminau, maqee maqee miqimmi marinau. \s1 Yisufa ufannai ufai amakaura taikanau. \r (Mat 8:23-27; Ruk 8:22-25) \p \v 35 Mi faasaanna eenoofanoo Yisufa narí faiqi namu qimanniminoo qinau. Doo anifaqa sipaki akaramafinaqa Kariree farummaki fitaqamareeqa muqafainni nianai fuaqa. \v 36 Misa eedoo qimasee faiqí anaasee minnisee Yisufa ooqu marunaki akaramafufaqa Yisuna afiqee farumaki fiqau, akaqausa mariqa kanuqaki misa saimbaqa fiqau. \v 37 Misa faruma qambaanai fimarufanoo ufai firaafa uqinoo nammari amakaurufanoo sipaki nammari teeqinoo qumbiqararinau. \v 38 Yisufa kanuqa atinni akiaqa qunusaa rumasee faiqaqeeufaqa mina faiqi namu rufiasee aniree afaurida qiqau ufasaa rakisirafa findifua maasa kaqi kaaqoo nammariki ukuqnaidaqa kuqirarammidaqa anee sia fee maasara iridanee. \v 39 Yisufa findifinoo ufaira doo saa qimasee nammariara amakaura doo taikaa qufanoo ufai uqirafa taikeenoo nammari amakaurirafa taikafinoo doo firaaqoo dai qimafinau. \v 40-41 Dai qimafufanoo Yisufa quandakinoo narí faiqi namu niqidanoo qimanniminoo qinau Innee nanaree rufiaidee. Innee qini saqarikirafa siaisee maridee qufaqa misa firaaqoo rufiasee naaquqoofaqa narí qimami narí qimami qiqau. Maa fasiqafa nanee, sia faiqí faqa afaannauqa faqa kai mina ufara eedoo qidaqa, ufai faqa nammari faqa mina ufara eedoo kai qidaqa. \c 5 \s1 Faiqí aunduraindaraa afaannauqa kuara aundurai keeqaqau. \r (Mat 8:28-34; Ruk 8:26-39) \p \v 1 Doo miqooqari kanuqa fannoo Kariree farummaki fifiufanoo nammari dinnafai nianai Keerasa maqannaasa maqa maaqa munu raquru aminau. \v 2 Yisufa kanuqakiqari maqasaa aqufufanoo faiqí moo faafasaaqa aunduraki marufa Yisufinnai aniranau. \v 3-5 Mi fasiqana maqannaasa faiqí iri mara maraida ooni aamarai akundee mariqau. Mi fasiqafa mi ooni aamaranaki faiqee marufa marinau. Moomoo kari misa mina qumareeqa sainandannai mina aiku asauku rumba quqasoofanoo afeekaikamandeenoo asaukusaaqaraa sainanda rakeemma aquseenoo aiku rumbaqoo sainanda turi mandee mina rakeemma aqusoofaqa sia amana mina qumaree mariqau. Mina afeeka uriqaranoo marunara misa sia amanaikiqa minnisoofanoo faiqí madikamaqoonakiaqa faqa aaqana aaqanakiaqa faqa faaqa quqanoo nidanoo oonisamu qumaraidanoo narí afaaqa ateekanoonufa marinau. \p \v 6-7 Yisufa kanuqakiqari aniroofanoo mi fasiqafa ooni aamaraki nianaindari Yisuna qafamaseenoo sandee anireenoo Yisuna oorinni aqoori saunara finoo oorindari firaa kari faaqa quqaseenoo Yisuna aaramaseenoo qinau. Oo Yisufa anee firaaqoo uriqarara Anutuna amaaku mariananoo. Anee nanaree maasa soodaa qidanee. Qinee afeekaikamandee ani qimamidaqa. Anee Anutunara irisee sia qini darua. \v 8 Mi fasiqafa sia fifau miqi qinau. Yisufa mina aundurakinaa afaannara anee manda afaanna maa fasiqana aundurakiqari rafudamaki fua qunara mi fasiqafa miqi qinau. \v 9 Yisufa mina ufa iriseenoo irammirinau ani auqu yafee qufanoo mi fasiqana aunduraindari afaanna fannoo qinau. Maasa moomoosa qusidaqa marunnanara maasa duqu qusirausee qidaqa. \p \v 10-13 Miqi qimasoofanoo afaannauqa faqaa fasiqa fannoo narí aundurakinaa afaannauqara kafaa kafaa Yisuna qimaminau. Sia maa maqa maaqanakiqari misa niqiqaa. Miqi qimaseenoo Yisuna qimamimarufanoo. Mi nammarina afainni ameemai adeedi kuara moomoo andanda neemariqau. Mi fasiqana aundurakimari afaannauqa kuarauqara Yisunara afeekaikiqa qiqau maasa diqiqannee qimasee diqiqainaqa kuarauqa naunduraki fua qufanoo Yisufa doo fuaqee qufaqa mi afaannausa mi fasiqana aundurakiqari rafudamakufaqa kuarauqa naunduraki keeqaqau. Kuarauqa naunduraki keeqoofaqa mi ameemanaindari sandamaqaraasufaqa farummaki bururu qufaqa aiqama kuqu taikaqau. Mi kuarausa tu tauseenna (2,000) kuara mariqau ooni saqari auqiqa mariqau nukudara foora mariqau. \fig Kuarauqa aaqanai maridaqa narana naidaqa.|alt="Herds of pigs feeding on a hillside" src="LB00028B.TIF" size="col" loc="Mark 5:20" ref="5:10-13" \fig* \p \v 14-15 Mi kuarausasaa rakisi maru fasiqausa mi kuarausa nindafamasee quqasee sandamaqaraasamasee maqusai marusa faqa uiqaana maaqakiaqa marusa faqa qimannimiqau. Qimannimisoofaqa aiqama qafararee qimasee aniree qafoofanoo moomoo afaanna aundurai mariu fasiqafa andeeqasee qamunna afisusee irirana marasee miqoo ooqumari fi marufaqa ani qafoofanoo naaquqee naindiri ranau. \v 16-17 Faasai mariusa Yisufa afaanna niqiqoona faqa kuara nammariki aqufunara faqa qafoosa misa maqusaindari aniroosa aiqama ainainara qimannimisoofaqa misa iriseeqa Yisunara rufiaseeqa mifinnai ooquree kafaa kafaa irammiridaqa qiqau maasa maqa maaqakiqari amanee anee finnaree qiqau. \p \v 18 Yisufa eedoo qimasee kanuaki akareemarufanoo afaanna aundurai mariu fasiqafa Yisunara afeekaikamaseenoo irammirinoo qinau amanee qinee ani faqa funauree qimasee fuki faaki qinau. \v 19 Yisufa irisee qaoo qimasee qimaminoo qinau. Anee aneenna maaqai anirandee oonureenana aneenna anoona akoona atiuqa qinee karaambaiqa ani firaaqoo dadaaqunnanara faqa firaaqoo aniara amuqusunnara faqa qimannimia. \v 20 Miqi qimasoofanoo anirandee narí maqa maaqai oonuree qisaukuqara taikasee maqusanaasee qimarusa aiqama qimannimimaree fiqu fiqu qidanoo Yisufa dadaaqunara qimanniminoo nimarinau. Aiqamausa mi ufana irimarusa firaaqoo naaquqoofaqa naindiri roofaqa oo kuqaa fee miqinoo fee qiqau. \s1 Kisaaqandaikimaru aanaaseena andeeqanau. Yisufa qufanoo Iairusana araamuna findifinau. \r (Mat 9:18-26; Ruk 8:40-56) \p \v 21 Yisufa miqooqari kanuqaki akaramafufanoo nammari taqamaree dindanai kafaannai finau. Miqoo oonuroofaqa faiqí anaasee moomoosa Yisuna ani mara ititasaqau. \v 22 Mi maqusanaki amaana maqasaa rakisimaru fasiqafa mina auqu Iairusafa anireenoo Yisuna oorini maqasaa aqufufanoo afeekaikamandee fuki faaki qinoo irammirinau. \v 23-24 Qini qiraamuna kaqikaa qiraamuna aurimarifaqa amanee anee anireenana aneenna asauku minasaa quqasainanoo findifuani kuquandoora qufanoo Yisufa mina faqa findifi finau. Fimarufaqa moomoosa titiqimafufaqa fidanoo misa rusadeesamumandee fimarinau. \p \v 25-26 Miqoo misaki anaasee moo marinau. Qisaukuqara taikasee qikuni ooqu qaara marasee aukuana kisaaqandaikimaru anaaseefa marinau, mifa moomoo tutaqausunnai fimarufanoo sia andeeqoofanoo firaa teeroo quqaranaki marinau. Mi anaaseefa tutaqausunnai narí munnimma maqee maqee aqii taikasoofanoo sia mina aurirafa taikanau maqee maqee firaanaikinau. \v 27-29 Mi anaaseefa Yisuna afeekara iriseenoo faiqí aanaaseekiaqa qumee mina aanaaqiannai oonuree maaqi qimasee irinau, qinee oonuree mina qamunna kai auqamasaananoo mina afeeka fannoo qini aurirana taikaqisaannoo. \p Miqi qimasee faiqí anaasee titiqimafufanoo aanaaqianaindari misakiaqa rusandeesamu mandeenoo ani mina qamunna ati kai auqamasoofanoo narí aundurakiqari fidika reereeufa taikanau, narí aurirafa taikaranara narí irinau. \v 30-31 Yisufa narí faiqí andeeqara afeeka narisaaqari funara iriseenoo faiqí anaasee qambaanai quandafi irammirinau yafee qini qamunna auqeenoo fee qufaqa narí faiqi namu qimamiqa qiqau, moomoosa ani ititafuanakina nanaree anee yafee qini qamunna auqee maqi qidanee moomoosa ititafuanaki fimarinanoo. \v 32 Yisufa sia misa ufa irinau kaqi randee marinau. \v 33 Mi anaaseefa narí aurirafa taikoonara iriseenoo aindirireenoo aaquqoofanoo Yisuna aikuki oorindari ani kummaramafufanoo aiqama anoona ufa kai qimaminau. \v 34-35 Yisufa iriseenoo qimaminoo qinau Oo qini qiraamuna aneenna irirana qinisaa rusimarianafa mifa kai ani andeeqeenoo doo asooaranaki fua ani aurirafa doo taikeenoo. \p Miqi qimarufanoo Iairusana maaqaki marusa aniree Iairusana qimamiqau sia ufasaa rakisirana kadaapi arua doo ani araamuna kuqufinoo. \v 36-37 Yisufa sia misa ufa irinau. Iairusana qimaminoo qinau, Sia rufiaa, qinisaa kai aneenna irirana mundua qimasoofaqa aiqama mina faqa aniusa aiqama Iairusana maaqaki keeqararufanoo Yisufa qaoo qimaseenoo narí faqa Peetooroona faqa Yameesafa faqa mina akaqa Yoohaneefa faqa doo minamusa kai Iairusana faqa nifiqamareenoo Iairusana maaqaki ooru fiqau. \v 38-39 Misa Iairusana maaqai oonuroofanoo Yisufa faiqí anaasee ikifaafau qirana faqa faaqa fuisee qirana faqa munari minari qirana faqa nindafamaseenoo maaqaki keeqafinoo qimanniminoo qinau. Nanaree munari minari ida fee qikiraqaidee maa faiqifa sia kuqinoo maridanoo faiqaqee idanoo. \p \v 40 Misa minara irisee Yisunara naanaidara qimasee uteeti qufanoo Yisufa aiqama niqiqamaseenoo faiqi anaukoo faqa mina aiku asauku qaaramoo faqa maanaaqa kuqiraqoo nifiqee keeqanau. \v 41-42 Yisufa mi kuqira manaaqana asauku qumareenoo nári ufakiqari kaqikaa manaaqa qinee ani qimamidaqa doo findi fua qimasoofanoo mifa aaqee findifinoo doo ninau. Minaki marusa mina qafamasoofanoo naaquqeenoo naindiri ranau. Mi manaaqafa qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara aukuana marasoo maanaaqafa marunara naaquqanau. \v 43 Yisufa afeekaikamasee qimanniminau innee maa manaaqana andeeqaqaunnufana umeeraaqee qimasee quandaki maanaaqara qinau maa manaaqana narana amifanoo naani qimasoofaqa miqimmiqau. \c 6 \s1 Yisufa narí maqusai Nasareeteenni namummaqanau. \r (Mat 13:53-58; Ruk 4:16-30) \p \v 1 Yisufa mi manaaqana mara findifummaseenoo miqooqari findifinoo narí maqusai Nasareetinni finau, narí faiqi namufaqa mina faqa fiqau. \v 2 Nasareetee maqusai Yuda maqannaa marunara nariqa amaana Saririqasaa amaana maqaki keeqafufanoo Yisufa Anutuna ufa qimannimi marufaqa misa irisee tautumasee qiqau. Maafa maa amiqira iriranna yai fee mareenoo fee, yafee maa irirana aminoo fee naqimasee faiqí sia auquaqaa ira ainaina auqidanoo fee. \v 3 Maasaki kamundaa mariifa mifa kai maridanoo, mina anoofa Mariafa maridanoo maaqooqaraa anaasee faiqi maridanoo, mina akaqaafasaauqa Yameesana amarafa faqa Yooseesa faqa Yudasina amarafa faqa Simoona amarafa faqa maaqooqaraasa marifanoo Yisufa misakinaafa maridanoo. Mina asooqmaaka faqa maaqookai maridaqa. Misa minara miqi qimasee nikoo fee qiqau. \p \v 4 Yisufa mina iriseenoo maaqi qimasee qimanniminau. Tamummaqara fasiqa moo fannoo maqusa maqusa fidanoo qimanniminaqa misa iriseeqa mina ufara kuqaa fee qifaranoo narí maqannaasa faqa narí ainaina faqa narí moodaa fasiqa anaasee faiqi faqa mina ufa siamma irifaranoo. \v 5-6 Yisufa narí maqannaasara miqimmidammia maqi qimasee sia amana moo fasiqa anaasee mandaikirausa andeeqannimaqararee qinau. Qaaramoo aurusasaa kai asauku quqasoofaqa findifiqau. Narí maqannaasa nári irirana sia minasaa mundunara irisee firaaqoo tautinau. \s1 Yisufa narí faiqi namu niqiqoofaqa qimannimiqau. \r (Mat 10:5-15; Ruk 9:1-6) \p Yisufa miqoo narí maqusai Nasareeteendari dinni dinni fiqu fiqumma marusa misa qimannimimarinau. \v 7-9 Qimannimiseenoo narí faiqi namu naarama quqaseenoo manda afaanna faiqí anaasee naundurai marusa misa niqiqara afeeka nimiseenoo qaaraqanda qapamandee qaaraqanda qapamandeenoo qimanniminoo qinau, Sia moo ainaina maree fuaqa saunu kai qara maree fuaqa, feemu faqa uqa faqa munnimma faqa sia maree fuaqa, niku aanaamu afisumareeqa siuta moodaa afisumaree sia aabaa moo maraaqa. \v 10 Innee maqusa maqusa fidaqa moo maqusaki oonu raifanoo mara quqainna maaqanaki quqasaina sia namummaqaqa nuaqa minaki kai faiqaida nuaqa, minakiqari moo maqusa fiqa fuaqa. \v 11-12 Innee moo maqusai fifaqa misa sia inni mara quqeeqa sia inni ufa irifaqa innee fidaqa kookoomma afaqa ninaamarasee fuaqa. Innee miqiqa Anutuna naruaninnanara misa aaquqima nimaqeefaranoo. Yisufa miqi qimaseenoo niqiqoofaqa maqusa maqusa fidaqa faiqí anaaseera nári mandainainara nimeesuquaqeera qimannimiqa fiqau. \v 13 Qimannimidaqa moomoosa naunduraki afaanna faafasaaqa marusa niqiqamannimi marufaqa rafudamakida fimariqau. Miqiqa fidaqa aurusa nikiaaqa sauna fadameenara fooqaana adiasoofaqa findifi mariqau. \s1 Eeroodeefa Yoohanee nammari nimimaruna akiqa tuqínau. \r (Mat 14:1-12; Ruk 9:7-9) \p \v 14-15 Yisuna aufakiana ufa fannoo aiqama atinai daraanimambunara Eeroodeefa mi ufana faqa iriseenoo tautinau. Akaqausa Yisunara Yoohaneefa nammari nimimarufa kuqiranakiqari findifinoo firaa ainaina auqeemari fee qufaqa akaqausa Yisunara Eeriaafa ooqeenaa tamummaqara fasiqa mifa kaifaa kambiqanoo maridanoo fee qufaqa akaqausa ooqeenaa tamummaqara fasiqa fooqaafa kambiqanoo maridanoo fee qiqau. \p \v 16 Eeroodeefa mi ufausa iriseenoo narí qinau, Qinee ooqai Yoohaneena nammari nimimaruna anuka ateekasaafanafa mifa kai kuqiranakiqari anida qinoo. \p \v 17 Ooqai Eeroodeefa narí kai qimannimufaqa sundiauqa Yoohaneena nammari nimimaruna rumbamaree karabusa maaqaki quqaseeqa firaa sainanda qumareeqa rumba quqasoofanoo marinau. Eeroodeefa sia fifau Yoohaneena mareeqee rumbaranaki quqanau. \v 18 Yoohaneefa nammari nimimarufa maqee maqee anaasee qummuarunasaara aqunara rumba quqanau. Eeroodeefa narí akaqa Firipina anaaqa Eeroodia nammarina kaqi narí afaaqi faqa marufanoo qummuarunara Yoohaneefa qimaminoo qinau Anee aneenna akaqa anaaqa Eeroodia nammarina qummuaramminana maraananoo Anutuna ufa rukiasee miqiananoo. \v 19 Eeroodia nammarifa Yoohaneena ufa irisoofanoo afaaqai kaqi ati qanoo marufanoo maridanoo mina ariranara randee marufanoo Eeroodeefa qaoo qufanoo sia arinau. \v 20 Eeroodeefa Yoohaneenara irirana andeeqara qikairi siai fasiqa fee qimasee minara rufiaseenoo karafusaki seenoo ititasoofanoo sia Eeroodia nammarifa arinau. Eeroodeefa maqee maqee Yoohaneena faqa ufa qiranara aidi marufanoo maqee maqee Yoohaneena aaramasee ufa qimamimarinau. Yoohaneena ufa fannoo Eeroodeefa maqee maqee Yoohaneena faqa ufa qufanoo Yoohaneena ufa fannoo Eeroodeena raquramufanoo aqu ufafa afaaqai ati qanoo marunara siamma irimarinau kaqi maqee maqee Yoohaneena karabusaki marunna aaramasaida ufa narí qimami narí qimami qimariqau. \p \v 21 Doo anaasee Eeroodia nammarifa rakisinoo fifiufanoo aruaninna faasaana paqurinau. Mi fasaanna faiqí Eeroodeefa Eeroodia nammarina afaaqi narí anoofa narí maqoo faasaannara iriseenoo qoomaqa firaana suqaseeno kaamanna uriqararausa faqa sundiauqa uriqararausa faqa Kariree maqa maaqaki faiqí firaasa faqa naaramasoofaqa anireeqa nee mariqau. \p \v 22-25 Misa nee marufanoo anaasee Eeroodia nammarina araamuna fannoo anireenoo misa noorinni idi amiqirana raidanoo aqoori raqee marinau. Aqoori raqee marufaqa misa irufanoo adiafaa qufanoo Eeroodeefa qoomaqa nimiufa mi manaaqana aaramasee aiqamausa nifusaa qimaminau, ani amiqira idi akiaqara nana ainainee qinaqee amianauree qinau. Sia kai ufa kai qinau narí amana naaree aqiqamaseenoo qimaminau, Anee nana ainainaree aididanoo fee anee qinaqa mi ainainna ani amianaura. Anee Kariree maqa maaqa dinni rakisianee qinaqa qinee qambaana oosusee dinni ani amianana anee misasaa rakisia qufanoo narí anoofinai oonureenoo qinau, nanaree qimamianauree qufanoo mina anoofa maqee Yoohaneefa nammari nimi marifa kuquanifee qimasee Eeroodeenara qikaru qiandoo qimaseenoo akiaqa tupumma maree minisaifaqa qeeqa qifunnoo mina qafamasee kuqaa kuqiifoo qianauree qimasee narí araamuna qimaminau. Yoohaneefa nammari nimimarina mina anuka ateeka maree mina akiaqa mini qimiaqeera kai qia qufanoo mina araamuna fannoo anirandeenoo sandee oonureenoo Eeroodeena qimaminoo afeekaikamandee qimaminau anee maqee uqanna Yoohaneefa nammari nimimarina anuka tuqusee fidika maaqamau iandoora qimasee saqari difaaniki akiaqa quqasee mini qimiannee qufanoo Eeroodeefa firaaqoo uqanna akooqamafinau. \v 26-28 Akooqoofanoo sia amana qaoo qinau. Aiqamausa nifusaa narí amana aqiqamasoonara asauruseenoo narí sundia moo aqiqoofanoo karafusa marunaki oonureenoo Yoohaneena anuka ateekaseenoo saqari difaaniki mina akiaqa quqaseenoo maree mini Eeroodia nammarina araamuna amufanoo mifa mareeqeenoo narí anoona aminau. \p \v 29 Yoohaneefa nammari nimimaruna faiqi namu mifa kuqunara irisee ani mina iri maree munu akundaqau. \s1 Yisufa feemu namufaqa noodaanna faqa nimufa. \r (Mat 14:13-21; Ruk 9:10-17; Yoh 6:1-14) \p \v 30 Yisufa narí faiqi namu niqiqoofaqa maqusa maqusa nidaqa qimannimunara faqa auqoonara faqa Yisuna mini qimamiqau. \v 31-32 Qimamimarufaqa faiqí anaasee moomoosa aniree qumbiqafunara narana narafa sia amanaikufanoo Yisufa narí faiqi namu maaqi qimasee qimanniminau. Aniaqa innisaimbaqa faiqí sia mariannai oonuree idooaaqa. Miqi qimaseenoo narí faiqi namufaqa nammari afainni ooquree kanuqaki akaramafufaqa nammari amuaqumau fiqau. \p \v 33 Faiqí anaasee moomoosa nindafamaseeqa oo Yisufammi maqi qimasee nári maqusaki nári maqusakiqari oonu maree ani mareeufaqa Yisuna kanuqa fannoo munu maqanamu raquru amufanoo nindafoofaqa faiqí anaasee moomoosa faasai afainni qusi mariqau. \v 34 Yisufa kanuqakiqari maqasaa aqufinoo faiqí anaasee moomoo nindafamasoofanoo firaaqoo amuqusufanoo qinau. Oo maaqoo mariasa sipsipa aandaurafoora rakisirafa siaisa mariafanoo fee qimaseenoo Anutuna ufa oosana oosana ainainara qimanniminau. \v 35-38 Eenoofaqa Yisuna faiqi namu Yisuna qimamiqau, doo eendidanoo anee niqiqainaqa kaqikaa maqusakiaqa narana feefauriaqa maaqoo faiqí siaiqoo maridanoo fee qufanoo Yisufa qinau inneeqa kai narana nimiaqa qufaqa misa qiqau, maasa sia amanaikianaura maasa moomoo ooni mareeqa oonu moomoo feemu feefaurumasee minisee nimianaqa naifanoo sia amanaikiannoo, maasa sia amanaikidaqa qufanoo Yisufa qinau. Inni feemu naqummee maridanoo oonu qafaaqa qufaqa misa oonu qafamaseeqa aniree qimamiqau, maasa feemu moodaanai qisaukunamu, noodaanna qaaraqanda faqa maridanoo fee qufanoo. \fig Moodaannai qisauku feemu faqa qaaraqand noodaanna faqa maridanoo.|alt="Five loaves and two fish" src="HK00155B.TIF" size="col" loc="Mak 6:44" ref="6:30-44" \fig* \p \v 39-40 Yisufa qimanniminoo qinau. Innee faiqí aanaaseera qifaqa misa raina rainamafinaqa naadu naadu ruumbaku finaqa qusau rasoonookamasee ooqumari maree fuaqa qufaqa faiqí anaasee eedoo qimasee ruumbakiranakiqari padimambufaqa ooqu marifiqau. Akaqa ruumbakiranakiqari wan handareeta mariqau akaqa ruumbakiranakiqari qaara fasiqa niku nisauku taikasee qisaukuqara taikasee fasiqa anaasee mariqau. \v 41-42 Ooqu marifufanoo Yisufa mi moodaannai qisauku feemuna qumaree noodaannaqara faqa qumaree sandaaqai oori uqeerasee Anutunara dufi dufi qimaseenoo mi feemuna ruqi ruqi mandeenoo narí faiqi namu nisaukuki quqasoofaqa faiqí anaasee ooqu mariranakiaqa nimi maree fimariqau. Yisufa miqikai inoo noodaanna faqa ruqi ruqi mannimufaqa mina faqa nimi maree fufaqa noofanoo nimuaqufaqa akaqana kaqi quqaqau. \v 43 Yisuna faiqi namu mina ataraasa qumaree qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara marasee uqa qumbiqaqau. \v 44 Mi naranna nee marusa faifa tauseenna fasiqa mariqau, anaasee faqa faiqiuqaindi faqa mariqau. Ooni saqari auqusee moomoo uqanna mariunara faifa tauseenna fee qinoo maridanoo. \s1 Yisufa nammari amuaqumau finau. \r (Mat 14:22-23; Yoh 6:15-21) \p \v 45 Yisuna faiqi namu narana ataraasa mara maroofanoo Yisufa narí faiqi namuara afeekaikamandee fuki faaki qinoo niqiqoofaqa misa mina afunni kanuqaki akaramafi Beetasaida maqusai nammari dinni afainni fiqau. \v 46 Misa fimarufanoo Yisufa faiqí anaasee niqiqamasoofaqa fufanoo mifa narí faiqi namu nimanda maseenoo naríara amuaqunamusaa ooru maridanoo Anutunara innaaru qimarinau. \p \v 47-49 Eendufanoo Yisuna faiqi namu kanuqaki nammari qambaanai nimarufanoo Yisufa naríara maqasaa maridanoo misa nindafoofanoo ufai fannoo misa noorindari anidanoo kanuqa mara furufarimarufaqa purannai puridaqa kadaapindi mariqau. Inaaqiana kookooraana ufaqi maru kamuqoo Yisufa misunnai fidanoo nammari amuaqumau aiku ramasee finau. Mifa kanuqakinaasa finnaaqareera foora fimarufaqa Yisuna faiqi namu afaanna fee qimasee rufiasee faaqariqau. \v 50-51 Misa faaqarumasoofanoo Yisufa qimanniminoo qinau. Sia maparaa iaqa nifaaqa quqasee kasooiaqa qineemma anidaqa. Yisufa miqi qimaseenoo misa faqa kanuqaki akaramafufanoo misaki ooqumari fufanoo ufai fannoo taikafinau. Taikafufaqa Yisuna faiqi namu maparaa iqa naundura faqa furufariqau. \v 52 Yisufa moodaanai qisauku feemu ruqi ruqi mandee nimufaqa noofanoo amanaikunara mina faiqi namu sia mina anoonara andeeqasee irusa maridaqa nammari amuaqumau anunara faqa sia iriqau. \s1 Yisufa Keeneesareeta maqusanaasa aurirana taikannisanau. \r (Mat 14:34-36) \p \v 53-55 Misa miqooqari kanuqaki nammari amuaqumau fiqa munu maqa raquramufaqa fitaqa mareeqa mafi kanuqa qususeeqa doo Keeneesareeta maqa maaqammifoo qimaseeqa kanuqakiqari aqufiqa maqasaa oorufufaqa misaqa marusa miqooqaraasa Yisufammifoo qimaseeqa sandeeqa maqusa maqusa qimannimufaqa nariqa aurimarusa qaarisa rumba maraidaqa yatinnai fee Yisufa fuannoo fee qimasaida aurimariasa qaarisaa rumba maraidaqa Yisuna oorinni mini quqee mariqau. \p \v 56 Yisufa ya maqusanai fee ya taunnaki fee ya ainaini marunaki fee finau nári aurimarusa nifiqa maraidaqa mifa funnai munu makeetaki firaa saqa marunaki quqasee Yisunara nári nimuqusa ookiqari firaaqoo qimamiqau. Maasa sia kadaapi amirara qimamidaqa aurimariasa ani qamunna ati kai auqamasaida findififara qidaqee qufanoo Yisufa eedoo qufaqa mina qamunna auqee marusa amiqi mandee findifi mariqau. \c 7 \s1 Yisufa Farisai amaana ufa qimarusa niqinau. \r (Mat 15:1-9) \p \v 1-2 Farisai amaana ufa qimarusa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa faiqí anaasee narana nararee qimasaida nisauku nammari uqidaqa miqi fee maaqi fee qimasaidaqa fifau sandufa oosana oosana quqee mariasa mariqau. Misa Yeerusaree maqusaindari qumuree ani mara Yisuna uqufufaqa nindafoofaqa Yisuna faiqi namu narana neemariqau sia Farisai amaana ufa qimarusa nisauku nammari uqirainni kaqi nee mariqau. \p \v 3 Farisai amaana ufa irimarusa faqa Yuda maqannaa aiqamausa faqa nári ninaaku nitaatoosa naanna raidaqa aiqama kari nisaaqusaida narana nee mariqau, sia nisaaqusee sia narana nee mariqau. \v 4 Makeetaki maree maru ainaina nammari uqusee suqasee nee mariqau, misa sia minara kaifau miqi qimariqau oosana oosana ainainara miqi qimariqau. Misa kaafauqa faqa susufinauqa faqa disauqa faqa faiqara qaari faqa nisauku faqa miqimasee maaqimasee nammari uquaqee qimarufaqa miqiqa fidaqa akeekamasaida miqi mariqau. \p \v 5-6 Farisai amaana ufa qimarusa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa kaaqa firaaqoo minauqara fuki faaki qimarusa marunaki Yisuna faiqi namu sia nisaauqirai kaqi narana noofaqa qafamasee Yisuna aqiqa qiqau. Naqee fee qifaqee ani faiqi namu maasa qikeeku qikaaku oosana minnisee sia nisaauqirai kaqi narana naida fee qufanoo Yisufa qimanniminoo qinau. Ooqeenaa tamummaqara fasiqa Esaiaafa andeeqasee inniara tamummaqaseenoo inniara manda qaara irirana maree mariasee qinau. \q1 Mifa inniara maaqi qimasee Anutuna ufa akara rinau. Maa fasiqa anaaseesa nifauru fannoo kai unnaqimasee qini duqu uqeeree mariasa, nimusa kaqinni ubeekarausa \q1 mariafanoo. \q1 \v 7 Misa faiqí qimaria sandufana qumaree unnaqimasee Anutuna sandufammifoo qimasee faiqí anaasee naamuaqidaqa. Miqi qimasaidaqa Anutunara innaaru qifanoo siammiriannoo. \p \v 8 Yisufa mi tamummaqara fasiqana ufa qimannimiseenoo narí maaqi qimasee qimanniminau. Innee Anutuna ufa mafi quqaseeqa faiqí aaquqira ufamau kai fimariasa mariafanoo. \p \v 9 Innee inneeqa kaaqa iriqaraasamandee iriranannai inneeqa faiqí faiqi ufa faiqí anaasee qimannimianee qimaseeqa Anutuna ufa mareeqee ninaaqiannai quqaseeqa. \v 10 Mooseefa Anutuna ufa qimannimidanoo maaqi qimasee qimanniminau. Inneeqa ninaukoora asasammandee amiqida misa nuqu uqeeraaqa. Faiqí moo fannoo narí anoona akoonara manda ufa qinnana mi fasiqana kuqammarusaaqa. \v 11-13 Innee minara maqee maaqi qimasee aaqee mariafanoo faiqí moo fannoo narí anoona akoona dadaaqimarina nimianauree qimasee kafaa oonu mafi irisee sia nimidanoo amaana maqaki quqasee Anutuna amidee qimaria fasiqanara sia aaqaida andeeqaidee qimariafanoo. Miqidaqa Anutuna ufa mafi quqaseeqa inneeqa ufa kai uqeeree mariafanoo. Doo innee Farisai amaana ufa qimariasa miqira aaqara ainaina moomoo uqeeree mariafanoo. \s1 Faiqí naunduraindaraafa faiqí putaa idanoo. \r (Mat 15:10-20) \p \v 14 Yisufa miqi qimaseenoo Farisai amaana ufa qimarusa niqiseenoo miqoo faiqí anaasee moomoo marusa kafaa naaramaseenoo aniaqee qufaqa aniroofanoo qimanniminoo qinau. Innee aiqamausa qini ufa irisee amiqimmasee iriaraasiaqa. \v 15 Sia moo ainaina fannoo faiqí anaasee ooki namasainanoo mifa maaqinaki putaamma amaqaannoo faiqí anaasee naunduraindari urimari manda ufafa mifa faiqí putaamma nimaqaidanoo. \v 16 Innee naaqoo faqaasa kai naaqoo iriani. \p \v 17 Doo miqooqari Yisufa narí faiqi namu faqa faiqí anaasee mininniseenoo maaqaki keeqafufaqa mina faiqi namu ooruree mi ufana qimannimunna oosanara iraqau. \v 18-19 Iroofanoo Yisufa qimanniminau. Inni irirafa faiqí anaasee irirafa oorudupirausa mariafanoo. Sia fee innee mi ufa oosanna iri fee sia moo ainaina ooki quqasaananoo aundurai ooqufi marifa sia mifa faiqí putaamma nimaqaannoo, sia aunduraki ooqureenoo amuqusakifau keeqaidanoofau sia miqidanoo aranandaki ooqureenoo umiqaraidanoo. Mi ufana qunannai Yisufa aiqama naranara idaaqira fee kai qinau. \p \v 20 Yisufa minara kafaa narí faiqi namu qimannimidanoo qinau. Faiqí narí naundurakiqari urimari manda ufafa kai faiqí putaamma nimaqaidanoo. \v 21-23 Faiqí aunduraki amuqusa ookiqari manda irirafa kambiqaidanoo faiqí rarisameeqeenoo mandainaina mararanaki quqannisaidanoo, mifa kai rarisameeqeenoo aaqaranaki faqa ainaina ummuariranaki faqa faiqí kuqa nariranaki faqa faiqí anaasee narí ummuari narí ummuariranaki faqa moosa ainainara rirana faqa oosana oosana mandoosana faqa nári nikaruqirana faqa nári nifaaqa kooroo irana faqa nariara nariara rairai qirana faqa nariara nariara munuqi miniqirana faqa narí afaaqa amooqirana faqa furufarira oosana faqa mifauqaindi faiqí naundurakiqari ururee marifa mifauqa kai faiqí anaasee putaamma nimaqaidanoo. \s1 Yisufa aamina maqannaa anaasee araamuna findifufa. \r (Mat 15:21-28) \p \v 24-25 Yisufa mi maqa maaqana minniseenoo moo maqa maaqa Tiree maqa maaqaki oonureenoo moo maqaki faiqí anaasee maqee maqee qinee funnanai anunannai ititee mariafaqa sia qiqafaaqee qimasee qumee ireeda keeqanau. Sia mifa amana kukeeqaranaki marinau. Anaasee moo fannoo narí araamuna aundurai qooqeena faafasaaqa marufanoo Yisufa ani marunara iriseenoo aniree Yisuna amuqusa ookiqari dadaaqiranara dadaaqinanoo findifuanifeera mina aikuki maqasaa rumafinau. \v 26 Mi anaaseefa Siria maqa maaqakiqari Fooeenisia maqusaki kambiqarafa aanaamuru anaasee marufa anireenoo Yisunara qini qiraamuna aunduraki mari qooqeenaa faafasaaqa aqiqainanoo rafudamaki fuani fee qufanoo Yisufa qimaminoo qinau. \v 27 Maasa Isaraee maqannaa Anutuna faiqi namuara foora mariasa misa naaree narana nimirafa andeeqanoo maridanoo. Faiqiuqaindi narana marasee fainiuqa aqu niminafa sia andeeqanoo maridanoo fee qufanoo mi anaaseefa qinau. \v 28 Oo maa fasiqa faiqiuqaindi naidaqa ataraasa fainiuqa aniree neemariasa maridaqa. Kuqaa qinee aanaamuru fainiara foora maridaqa ataraasara kai qinee innaaru qidaqa. \v 29-30 Miqi qufanoo Yisufa qimaminoo qinau anee mi ufana qiannana akiaqara doo ani maaqai fua. Doo ani faiqi aunduraindari doo faafasaaqa rafudamaki finoo qufanoo mi anaaseefa narí maaqai oonuree qafoofanoo doo mina araamuna qaarisa faiqaqee marufanoo kuqaa faafasaaqa rafudamaki fifinau. \s1 Yisufa aaqoo aunirana andeeqanau. \p \v 31-32 Miqooqari Yisufa Tiree maqa maaqaki minniseenoo Sidoona maqusai keeqafi fiqummakufanoo Kariree farumma afainni ooqu ranau. Ooqu fidanoo qisaukuqara taikasee maqusa misaqa marusa finnaaqareenoo fimarufaqa akaqausa faiqí moo aaqoo aunirana ufa qirara mammaqi maruna afiqamaree mini Yisufa maruqoo mini quqasee aranaiqi qimamiqau. Anee maa fasiqanasaa aneenna asauku mundusainanoo andeeqaani. \v 33-34 Miqi qimasoofanoo Yisufa mi fasiqana mareeqeenoo faiqí anaasee moomoo marunara iriseenoo kaqi atinai quqaseenoo narí asauku amuka faiqí aaqoo aamarai upeekaseenoo qaqaara fidiseenoo mi fasiqana amaakiri asaukunnai auqamaseenoo oori innaarunai uqeeraseenoo nupi nupi qimaseenoo narí ufakiqari qimaminoo qinau eefafata maasa ufakiqari doo ruiqaannee qinau. \v 35 Miqi qimasoofanoo aaqee kai mina aaqoo ititarafa ruqiafufanoo mina amaakiri rumbarafa idukufufanoo andeeqasee ufa qinau. \v 36 Ufa qimasoofanoo Yisufa aiqamausa aranaiqi qimanniminoo qinau, sia maanara moosa qimannimiaqa qinau. Yisufa kafaa kafaa qaoo qimarufaqa misa moo faqa moo faqa qimannimiqa fimariqau. \v 37 Aiqamausa mi fasiqana andeeqoonara irufanoo naaquqamasoofaqa maaqi qiqau. Doo qafaaqa mifa amiqimandee idaaqamandee aiqama ainaina oosana oosana aurirana andeeqaidanoo. Mifa naaqoo auni mariasa faqa andeeqannisaidanoo ufa sia qiasa faqa ufa qirana nimidanoo. \c 8 \s1 Yisufa kaifaa feemu ruisee nimufa. \r (Mat 15:32-39) \p \v 1 Yisufa Kariree nammari afainni kaqikaaqoo ooqu marikufaqa faiqí anaasee suqumaree miqoo ani Yisufa maruqoo usufufanoo ufa qimannimimarufanoo qaaramoo faasaanaikufanoo misa narana taikafufanoo Yisufa narí faiqi namu naarama qimanniminoo qinau. \v 2 Qinee maa fasiqa anaaseesara qimuqusammidaqa qaaramoo faasaana qini faqa mariafanoo maqee doo narana misaindi sia maridanoo. \v 3-5 Qinee sia narana nimirai kaqi niqiqaanaqa fidaqa aanai kudoosaapee foora, akaqausa nianaindari ani maridaqa qufaqa mina faiqi namu irammiriqa qiqau. Maa aadana maqa maaqanaki maridaqa yai fee narana paqurimandee maa moomoo fasiqa anaaseesa nimana nimianauree qufanoo Yisufa irammirinoo qinau inni feemu naqummee maridanoo fee qufaqa misa moodaannai qisauku dinni ani qaara marasee feemu maridanoo fee qiqau. \p \v 6-7 Yisufa faiqí aanaaseera maqasaa aiqama ooqu mariaqee qufaqa aiqama ooqu marifufanoo mi feemuna dinni qisauku taikaseenoo dinni ani qaaraqanda marasee feemu (7) maraseenoo Anutunara dufi dufi qimaseenoo ruqi ruqi maseenoo narí faiqi namu nisaukuki quqasoofaqa aiqama fasiqa anaasee amana kai nimimaree fiqau. Noodaanna kaqikaanauqa akaqana marasee dufi dufi qimaseenoo mina faqa narí faiqi namu nimisoofaqa nimiqau. \v 8 Aiqamausa neeneesoofanoo nimuaqumminau. Foo tauseenna (4,000) fasiqa anaasee nukudara foora miqoo mariusa nimuaqu inau. \v 9-10 Misa namammaree soona ataraasa Yisuna faiqi namu dinni taikasee dinni ani qaaraqanda (7) marasee uqa rumasoofanoo Yisufa faiqí anaasee niqiqoofaqa daraanimambufanoo Yisufa narí faiqi namufaqa sipaki akaramafufanoo nammari amuaqumau moo maqa maaqai Daramanuta maqa maaqai finau. \s1 Innaarunai firaa ainaina uqaqifiqaanee qirufa. \r (Mat 16:1-4) \p \v 11 Miqoo Farisai amaana ufa qimarusa Yisuna faqa raiqara ufa oosana araqau. Misa Yisuna ufaanara foora fufusee aruanifeera qimasee Yisunara faiqí sia auqaaqaa ira ainaina auqamasainaqa maasa aniara kuqaa Anutuna faiqifee qianaura. \v 12 Miqi qimasoofanoo Yisufa narí aundurai qimiridanoo qinau. Akasaa yairee fee inni manda oosana taikaannoo fee, qimaseenoo akooqoo qimanniminoo qinau, nanaree maqee mariasa mookira ainainara maqee maqee findifinaqa qafaanee qida fee, doo qinee qimannimidaqa sia qinee miqimandee Anutuna afeekara kooroomasee uqannifiqaanauranoo. \s1 Ooruku anoona kikiqa usiranara rufiaaqa. \r (Mat 16:5-12) \p \v 13-14 Miqi qimasee Yisufa kanuqaki akaramafinoo Kariree nammari amuaqumau dinni afainai fidaqa kaqi kaaqoo nammari qambaana oonuree mina faiqi namu aafaqara aunusoonara moodaa feemu kai marufaqa aiaaee qiqau. \v 15-16 Yisufa naranara aiaaee qunara iriseenoo moo ainaina kikiqa ususeenoo qimanniminau, Innee amiqimmasee aufariaqa, Farisai amaana ufa qimariasa faqa Eeroodeena faqa minauqa feemu ooruku ati qaranara rufieeqa aufariaqee qufaqa mina faiqi namu iriseeqa tautumasee narí qimami narí qimamiqa qiqau maasa aafaqa sia maree anunnanara mi ufanara Yisufa qidaqinoo fee qiqau. \v 17 Yisufa faasai misa ufa iriseenoo qimanniminoo qinau. Innee nanaree aafaqa sia marinara narí qimami narí qimami qidee Innee sia fee iridaqee. Inni irirafa kaqi fee ummaara raidanoo fee \v 18 Innee nifu faqaasa sia fee qafaidee, innee naaqoo faqaasa sia fee iridee. \v 19 Qinee moodaannai qisauku (5) feemu ruqi ruqimmasee faifa tauseenna (5,000) fasiqa anaasee nimiafannanara sia fee innee naaqooki oonumafi iridee, innee mikari naqumma uqee ataraasa uqariqee iqau, qufaqa misa qiqau qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara marasee (12) uqa riqiafana. \v 20 Miqi qimasoofanoo Yisufa kafaa irammirinoo qinau kafaa qinee dinni taikasee dinni ani qaara marasee (7) feemu ruqi ruqimmasee maqi tauseena fasiqa (4,000) sia kasoo fasiqa moomoo fasiqa uqanna nimiafanaqa naqumma uqee mina ataraasa riqee iqau qufaqa misa qiqau dinni taikasee dinni ani qaara marasee (7) uqa riqiafana. \v 21 Miqi qimasoofanoo Yisufa qimanniminoo qinau. Innee mina qafamasee sia fee qini afeekara iridee. Moodaa feemu marifa doo mina mandee nimiana amanaikammiannoo. \s1 Beetasaida maqannaa Yisufa afu maqaisanau. \p \v 22-25 Misa Beetasaida maqusai aniroofaqa faiqí moo afu dimbarana afiqee anireeqa Yisuna aaramaseeqa qiqau, amanee afu dimbarana auqainanoo fee afu maqaannoo fee qufanoo Yisufa mi afu dimbara fasiqana asauku qumareenoo rarisameeqeenoo maqusa aqoosai quqaseenoo aqaara afuki fidiseenoo asaukuqara minasaa rusiseenoo irammiridanoo qinau, anee akaqa ainaina qafaidanee qufanoo mi fasiqafa oori uqeeraseenoo qinau faiqí qini qifusaa saqariara foora nidaqee qufanoo Yisufa kafaa narí asaukuqara mina afusaa quqasoofanoo mi fasiqafa afu maqasoofanoo mina afu amiqufanoo aiqama ainaina amiqimasee qafanau. \v 26 Yisufa qimaminau doo aneenna maaqai fua sia maqusai faiqí anaasee moomoo mariaqoo fua kaqinni andandandanai fua qufanoo doo finau. \s1 Peetooroofa Yisunara Anutuna asauku mundira fee qinau. \r (Mat 16:13-20; Ruk 9:18-21) \p \v 27-28 Yisufa narí faiqi namu faqa miqooqari Seesareea Firipi maqusa, mina maqa maaqaki maru maqusanakiaqa finau. Aanai fidanoo narí faiqi namu iranau, innee iriaqa faiqí anaasee qiniara ya fasiqanee fee qidee qufaqa misa qiqau akaqausa aniara Yoohaneefa nammari nimi mari fee qidaqa akaqausa aniara ooqeenaa tamummaqara fasiqa Eeriaa fee qidaqa, akaqausa aniara ooqeenaa tamummaqarausakiqari moo fannoo kuqiranakiqari findifinoo maridanoo fee qidaqa. \v 29 Miqi qufanoo Yisufa náriara qinau innee qiniara nanee fee qidee qufanoo Peetooroofa qinau anee Anutuna asauku mundirafa mariananoo. \v 30 Miqi qufanoo Yisufa afeekaikamandee qimanniminau. Doo kuqaa uqanna qiananoo. Sia innee minara qiniara akaqausa qimannimiaqa, umeendaaqa. \s1 Yisufa narí kuquaninnanara qimanniminau. \r (Mat 16:21-28; Ruk 9:22-27) \p \v 31 Miqi quqooqari narí kuquaninnanara oosana arasee narí faiqi namu qimannimidanoo maaqi qinau. Qinee faiqí nimaaku firaa aupurarana maraanaura. Faiqí firaasa aanaiqikirausa uriqararausa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa misa qini minniqisee nikooqaannoo. Misa qini kuqa darusaifanoo qaaramoo faasaana aiqarainanoo Anutufa mara qini findifumaqisaannoo. \v 32-33 Yisufa akooqoo uqanna narí kuqiranara qimannimunara Peetooroofa irufanoo akooqoonara Yisuna mareeqee aaduma quqaseenoo qaoo qunara Yisufa quandaki narí faiqinamu nindafamaseenoo Peetooroona aqinoo qinau. Oo Peetooroo anee Sadannafa anee see fua, ani irirafa faiqindi maridanoo sia Anutunaindi. \p \v 34 Miqi qimaseenoo narí faiqinamu faqa naarama quqaseenoo qimanniminoo qinau, moo fannoo qini faqa fuani qinafa narí maaqoo mariranara minniseenoo qini ufa saara qini daanna ramasee eedoo qimasee kuqiranaki fuannoo. \v 35 Moo fannoo narí marirana amiqimasee rakisianee qinafa mifa narí marirana kakasiannoo moo fannoo qini saara qini amiqira fasaasa ufa saara kuqarinafa mifa narí marirana asumu maraannoo. \v 36 Moo fannoo aiqama maqa maaqa rakisiranatia kammafinanoo nariara minakinaa aiqama ainaina maraseenoo narí aunduraindaraana kuridiranaki finoo nana ureeqara fasiqa mariannoo sia uriqararafa mariannoo. \v 37 Faiqí anaasee kuqufifaqa nana maqasaa taikaaninna ainaina Anutuna amisee naundurakinaana kuridiranakinaana mareeqee asumu mariranakina quqaannoo fee sia amana kaifaa maraannoo. \v 38 Faiqí anaasee moo fannoo maa maqee maria manda aukuanasaa qiniara faqa qini ufara faqa faiqí nifusaa asaurusee nikooqainausa qinee faiqí nimaaku qeeqa qikoona areenarana namufaqa naaquqara andeeqara qangiroouqa faqa innaarunaindari qumureeqa mi fasiqa anaaseesara faqa qisaurusee qikooqaannoo. \c 9 \p \v 1 Yisufa kaqi qimannimidanoo maa ufana faqa qimanniminoo qinau, innee iriaqa innee maaqoo mariasakiqari akaqausa sia kuqirai kaqi marina kamuqoo Anutuna ququsa afeekaikamandee qumirana innee mina qafeefaranoo. Sia taikara faasaanara qidaqa kaqi kasaaqaindari qumiranara qidaqa. \s1 Aaqanasaa Yisufa innaaruna afiri maranau. \r (Mat 17:1-13; Ruk 9:28-36) \p \v 2 Doo miqooqari dinni qisauku taikasee dinni ani moodaa marasee afuru faiqeenoo doo findimeeqeenoo Yisufa Peetooroona faqa Yameesana faqa Yoohaneena faqa doo minamusa faqa aaqana kisaaqasaa nifiqamaree oorureenoo aadumasaa sia faiqí maruqoo oorureenoo miqoo misa nifusaa Yisuna afaaqa qamunna moo kammafinau. \v 3 Mina qamunna aiqama dupuqa aruaqufufanoo aiqama eekara aruaqufufanoo nifu faqa daroo daraa inau. Sia maqasaaqaraa fasiqa amana qamunna miqimandeeqa nammari uqusaifanoo eekara arinoo dupuqara maqi aruaquannoo. \v 4 Eeriaasa faqa Mooseesa faqa ooqai tamummaqara fasiqaqanda maridaqa kuqiqa ooru fuqanda miqoo aaqanasaa Yisuna faiqinamu nifusaa kooroomafufaqa Yisuna faqa ufa qimarufaqa Yisuna faiqinamu nindafaqau. \v 5-7 Nindafaidaqa firaaqoo maparaaida rufiaidaqa ufa qiranara randee marufanoo Peetooroofa Yisuna aaramaseenoo qinau Oo ufasaa rakisira maasa maaqoo marunanoo amiqimminoo amanee maasa maaqoo uqiqaana maqa qaaramoo auquanauree, aniara moo Mooseenara moo Eerianara moo usakaanauree. Rufiaqa rufiaqidanoo ufa qiranara randoosia miqi qinau. Miqi qimasoofanoo asuru fannoo anireenoo aiqama misa dukunimaqasoofanoo asurukiqari ufa moo kambiqeenoo maaqi qinau. Maafa qini qimuqusira qimaaku marifa, innee mina ufa kai iriaqa. \v 8 Yisuna faiqinamu mi ufana iriseeqa kaqi kaqi miqoo munu randee mini randee ufanoo, sia faiqí miqoo marufanoo Yisufa kai miqoo misa faqa marinau. \p \v 9 Mi ainainafa taikoofaqa misa Yisuna saimbaqa mi aaqannasaaqari ooqu fimarufanoo Yisufa maaqi qimasee afeekaikamandee qimanniminau. Innee meerai aaqanasaa qafaanara ooquree sia uqanna qimannimiaqa. Qinee faiqí nimaaku kuqiranakiqari findi fuannaqoo miqoo kai qimannimiaqa. \v 10-11 Mi faiqinamusa eedoo qimasee sia qimannimiqau, Yisufa kuqiranakiqari findifuaninnara minara kai narí qimami narí qimami umee kai qimariqau. Misa miqi qidaqa Yisuna iramiriqa qiqau, Mooseena sandufa akoofasauqa minakiqari maaqi qidaqa. Faiqí moo fannoo Eeriaafarafoo qira fasiqa mifa naaree findifumafinanoo miqooqari Anutuna asauku mundirafa kambiqaannoo fee qidaqa. Misa miqi qidaqa nanee fee qidee miqi qidee qufanoo Yisufa maaqi qimasee qimanniminoo qinau. \v 12-13 Kuqaa Eeriaafara maqi kambiqafinoo asauku mundirausa qinee aniannanara deedaqinoo. Doo qinee inni qimannimidaqa. Doo Eeriaafara maqi moo auqu Yoohaneefa nammari nimimarufa doo ooqai kambiqafi marufaqa faiqí anaasee akaqausa sia irirai tamummaqarausa ufamau fiqa nári manda nidiranakoo mareeqee mina kuqarusaqau. Qinee kafaa innimma irammirianaura tamummaqara fasiqauqa nanaree misa faiqí nimaakuara aupurarana firaana amiseeqa mareeqee aquseefaree. \s1 Yisufa kumaaraa aundurai afaanna aqiqanau. \r (Mat 17:14-21; Ruk 9:37-43) \p \v 14 Misa miqi qimammaree aaqanasaaqari ooqu fiufaqa Yisuna faiqi namu akaqausa sia ooru fusa maruqoo ooqu paqurimasee faiqí anaasee moomoosa suqimarufaqa ooqu nindafaqau. Mooseena sandufasaa rakisimarusa akaqausa miqoo faqa maridaqa Yisuna faiqi namu faqa ufa rainee mariqau. \v 15 Faiqí anaasee Yisuna qafamasee tautumasee sandee mifunnai oonureeqa amandaqau. \v 16-17 Yisufa anireenoo narí faiqi namu qimanniminoo qinau, nana ufaree innee Mooseena sandufasaa rakisi mariasa faqa ufa rainaidee qufanoo faiqí moo fannoo faiqí aanaaseekiqari Yisuna qimaminau. Qinee qeeqa qimaaku afiqee anee ianannai anidaqa. Manda afaanna fannoo mina aunduraki keeqafi marifanoo siamma ufa qidanoo. \v 18 Mi afaannafa mi faiqina arifanoo maqasaa kuqaki kuqaki aqufifanoo aiku asauku pipisaaqa qusufifanoo amaaqini datimambifanoo ookiqari qaqaara kai aniraidanoo. Qinee ani faiqi namu maaqoo mariasara afaanna afaqaaqee qunaqa misa miqiafanoo sia amanaikifaqa ani qimamidaqa. \p \v 19-20 Yisufa iriseenoo aiqama faiqí anaasee qimanniminau. Inni firaaqoo uqanna sia irirana qinisaa rusimarifanoo qinee kisaaqasaa fee inni manda furufarira ummaara dadaaqiqa nuanauree. Mi kumaaraana afiqamaree mai aniaqa qufaqa misa mi kumaaraana afiqee munusoofanoo minakinaa afaanna fannoo Yisuna qafamaseenoo mi kumaaraana mareeqeenoo fuseenasana aaku amaqaseenoo maqasaa rutuku quqasoofanoo mi kumaaraafa maqasaa aqufinoo quanda qaandi marufanoo qaqaara ookiqari ururama teeqinau. \v 21 Yisufa mina akoona irammirinoo qinau maafa kisaaqasaa maaqinoo mari fee qufanoo mina akoofa qinau Eeoo faiqi aanaaqisaaqari miqi marinau. \v 22 Moomoo kari mi afaannafa mina kuqaruanee qimaseenoo idaki fee nammariki fee kaqi mara aqi marufa maridanoo. Anee amanaikinana maasara amuqusinana dadaaqia. \v 23 Yisufa iriseenoo qinau sia qiniara amanaikiannee qia aneenna kai qinisaa irirana rusiranara kai iria. Faiqí Anutunasaa irirana rusimarifa aiqama ainaina amanaikammiannoo. \p \v 24-26 Mi kumaaraana akoofa mina iriseenoo faaqa quqaseenoo Yisuna qimaminoo qinau eeoo qinee anisaa irirana rusimarunausa maridaqa sia amanaikidaqa anee dadaaqia qufanoo Yisufa faiqí anaasee dindari dindari ani usufufanoo nindafeenoo misa qini ititaqimaqeefoo qimaseenoo mi kumaaraana aundurakinaa afaanna amambaina qimamiseenoo qinau. Qinee ani qimamidaqa mi kumaaraana aundurakiqari rafudamaki sandamafinana sia uqanna kafaa ani keeqaa qufanoo mi afaannafa faaqa quqaseenoo firaa fuseena sana mi kumaaraana aaku amaqaseenoo maqasaa rutuku quqaseenoo doo raudamaki sandamafufanoo mi kumaaraafa kuqiara foora maqasaa rumafufanoo aiku asauku pipisaaqa qususeenoo kuqiara foora mambinau. Miqi mambufaqa faiqí ani qafee doo kuqiifoo qiqau. \v 27 Miqi qufanoo Yisufa mina asauku qumaroofanoo doo findi finau. \p \v 28-29 Miqooqari Yisufa moo maqaki keeqafufaqa mina faiqi namu kukeeqasee aniree irammiriqa qiqau. Maasa nanaree mi kumaaraana aundurakinaa afaanna aqiqarara anuqi fee qufanoo Yisufa qinau Anutunara innaaruqirafa kai miqira afaannauqa niqiqaina fifaranoo sia moo ainainannai niqiqeefaranoo. \s1 Yisufa narí kuquaninnanara qimanniminau. \r (Mat 17:22-23; Ruk 9:43-45) \p \v 30-31 Misa mi maqusanaindari quqasee Kariree maqa maaqaki narí faiqi namu faqa faiqí anaasee sia iriaqee qimasee narí faiqi namu oosana oosana ufa qimannimiani qimaseenoo fidanoo Kariree maqa maaqakiaqa fidanoo qimanniminoo finau. Mifa maaqi qimasee qimanniminau. Faiqí misa qini faiqí nimaaku qumare̱eqee faiqí nisaukuki quqaqisaifaqa misa qini kuqa darusaifanoo qaaramoo faasaana aiqarainanoo Anutufa kuqiranakiqari qini mara findifumaqisaannoo. \v 32 Mina faiqi namu mi ufana iriseeqa sia mina oosanara iriqau irammirirana faqa sia irammiriqau rufiasee kaqi mariqau. \s1 Yisuna faiqi namu yafee maasaki uriqararafa maridanoo fee. \r (Mat 18:1-5; Ruk 9:46-48) \p \v 33-34 Misa Kapeeranaumma maqusai anireeqa maaqaki keeqafufanoo Yisufa narí faiqi namu irammirinoo qinau. Maasa aanai animarunaqa innee nana raiqara ufee qifee misa nisaurusee sia qimamiqau. Misa narikiqari yafee uriqararafa mariannoo qimasee minara raiqeeqa nisaurusee sia Yisuna ufa qimamiqau. \v 35 Yisufa ooqu marifinoo narí faiqi namu aiqama naaramasee mai aniaqee qimasee maaqi qimasee qimanniminau. Faiqí moo fannoo maqasaa mariasaki uriqararafaikinafa mifa narí kai ureeqaranaki fuannoo mifa aiqamausa dadaaqidanoo amiqira saika faqa nikooqeemari saikana faqa dadaaqiannoo. \v 36 Yisufa miqi qimaseenoo faiqi aanaaqi moodaa mareeqee misa noorinni kikiqamaseenoo asaukunnai mina kaqaramma qumareenoo qimanniminoo qinau. \v 37 Faiqí anaasee moo fannoo maaqira kaqikaa faiqi qini ufara irisee oonu asasamasee aqoondikinafa sia irirainni qini Yisusa faqa qiqoondikidanoo. Yafee moo fannoo qini oonu qifiqainafa sia qini kai qifiqaannoo qini diqiqoona faqa oonu afiqaidanoo. \s1 Moo fannoo Yisuna auqusaa afaanna aqiqanau. \r (Ruk 9:49-50) \p \v 38 Yoohaneefa Yisuna qimaminoo qinau, Oo ufasaa rakisirafa faiqí moo fannoo moosaa manda faafasaaqa naundurai mariasa ani auqusaa qimasee niqiqeemaru qafaqiafana, mifa sia maasaki nimarufa marunara qaoo qiqiafana. \v 39 Yisufa mina iriseenoo maaqi qinau sia minara qaoo qia. Mifa qini duqusaa moo firaa ainaina auqamaseenoo sia amana quandaki qini diqiannoo. \v 40 Maasa aana ititee mariasa maasa namuqaa maridaqa. Sia maasa aana ititee mariasa sia namuqaa maridaqa maasa qifeeqaree mariasa maridaqa minara sia mi fasiqanara qaoo qia. \v 41 Innee maa ufana iriaqa Innee nammariara nidinaqa innaaru qifanoo faiqí moo fannoo inniara asauku mundirana faiqi namu mariafanoo fee qimaseenoo nammari inni niminanoo Anutufa mina akiaqara mi fasiqana innaarunai quqamaqaannoo. \s1 Kaqi runna mareeqee quqarafa mina akiaqara uriqararafa. \r (Mat 18:6-9; Ruk 17:1-2) \p \v 42 Miqi qimaseenoo Yisufa mi kaqikaa faiqina faasai misa noorinni kikiqunara kafaa qimanniminoo qinau, maaqira kaqikaa faiqi irirana qinisaa rusimarinafa moo fannoo mina mandoosana uqafiqainafa mi fasiqafa Anutuna firaa aqurararana ameemaanai mariannoo. Misa miqinna fasiqana qumaree firaa oonitia anukaki quqasee rumbasee afeeqa amifanoo ooruku nammariki aqufinoo kuqinoo oonu dupira arirafa mariannoo. Kaqikaa faiqi qinisaaqaraa irirana moosaa ubeekee marinafa firaa arirafa mariannoo. \v 43 Aninna asauku fannoo anirarisameeqeenoo mandoosanaki ubeekee marina mina ateeka aqua. Moodaa asauku faqaafa naaru asumu mariranaki firafa amana maridanoo. Aiqama asaukuqara faqaafa naaru naaru sia qimbeemari idanaki firafa mandaikirafa maridanoo. [ \v 44 Miqoo naaru naaru kadiaru sia kuqidanoo kaqi maridanoo ida faqa sia dimbee marifa kaqi qaida mariannoo.] \v 45 Aninna aiku fannoo ani rarisameeqeenoo mandoosanaki ubeekainnana mi aikuna ateeka aqua. Anee moodaa aiku faqaafa naaru asumu mariranaki firafa amana maria. Aiqama aikuqara faqaafa idaki aqufirafa sia andeeqanoo mariani. [ \v 46 Mi idanaki faiqí neemaria kadiarusa sia kuqidaqa ida fannoo faqa sia qimbaidanoo.] \v 47 Aninna afu aaqoo fannoo ani mareeqee Anutuna ufamau firanakiqari kaqinni ubeekee marina mina imbasaa. Anee moodaa afu aaqoo faqaafa Anutuna ququsaki keeqarana amana maria. Qaara afu aaqoo faqaafa idaki aqufirafa sia andeeqanoo mariani. \v 48 Miqoo faiqí neemaria kadiarusa naaru naaru sia kuqidaqa ida faqa naaru naaru sia dimbaida kaqi qaida maridanoo. \v 49 Anutufa ida qumareenoo nimanamandee qafarana ooruku anoonara foora aiqama qusasaa adia nimaqainaqa Anutuna ufasaa mapukufi mariaqeera nimaniannoo. \v 50 Ooruku amiqira ainaina maridanoo mina adiafaa irafa taikafinanoo naqimmasee adiafaairana maraannoo fee sia amanaikiannoo. Innee inneeqa naunduraki narinni narinni ooruku faqaasara foora maridaqa narinni narinni asooaranaki mariaqa. \c 10 \s1 Faiqí anaasee nariara nariara minnisarana qaoo qirafa. \r (Mat 19:1-12; Ruk 16:18) \p \v 1 Yisufa mariu maqusana minniseenoo Yudeeaa maqa maaqaki ooqu finau. Yooradanna nammari taqamareenoo dinni afainni fufaqa faiqí anaasee moomoosa mifa maruqoo aniroofanoo narí oosana maraseenoo ooqu marifinoo Anutuna fasaasa ufa qimannimimarinau. \p \v 2 Farisai amaana ufa qimarusa akaqausa Yisufa maruqoo aniree ufaanara foora fufusee Yisunara minaki aruanifeera maaqi qimasee narikai narí qimami narí qimami qiqau, Maasa faiqí narí anaaqa minnisarana irammirifanoo Yisufa minara aaqara ufa qinaqa mina ummarasee aruanaura. Miqi qimasee akooqoo Yisuna qimamiqau, Oo Yisu maasa Mooseena sandufa faiqí moo fannoo narí anaaqa minnisaranara eedoo qidanoo fee sia fee eedoo qidanoo. \v 3-4 Miqi qufanoo Yisufa iriseenoo irara ufa kai qimanniminoo qinau Mooseefa minara nana aaquqira ufa qimanniminoo fee qufaqa misa qiqau, Mooseefa nári ninaaqmaaka aqiqara papiqa akara rumeeqee nimiseeqa niqiqaaqee qidanoo. \v 5 Yisufa mina iriseenoo maaqi qimasee qimanniminau Mooseefa inni irirafa mandaikinara inni nimuqusa sia amaqi marifa ooni miqirafa amatooki marunara iriseenoo akoo akaa maseenoo inniara inneeqa ninaaqmaaka minnisaaqee qinau. \v 6-8 Ooqai indaaru Anutufa aiqama ainaina auqu quqaqoo aukuana sia miqinoo marinau. Miqoo akee faqaana faqa afaamu faqaana faqa auqu quqanau, miqi maqoonara kai faiqí aiqama narí anoofa akoona minniseenoo narí aanaaqasaa atooqafinanoo moodaafaikamambi marifaranoo minara sia kafaa misa qaaraikamambi marifaranoo moodaafaikamambi marifaranoo. \v 9 Miqinoo marinara Anutufa atooqaqoo ainaina sia uqanna faiqí rakeeiaqa. \p \v 10 Yisufa maaqaki keeqafufaqa mina faiqi namu aniree anaasee minnisaranara qunara iroofanoo mifa qimanniminoo qinau. \v 11 Faiqí moo fannoo narí anaaqa minnisee moo anaasee marainafa mi indaaruqaa anaaseena mandaikammamaqeenoo narí mi fasiqafa ummuariranaki mariannoo. \v 12 Miqi kai inoo anaasee moo fannoo narí afaaqi minnisee moo fasiqa marainafa ummuarirana mareenoo miqiannoo. \s1 Yisufa faiqiuqaindi nifaaqooqa qinau. \r (Mat 19:13-15; Ruk 18:15-17) \p \v 13 Faiqí anaasee akaqausa nári faiqi aanaaqiuqa nifiqee Yisufa narí asauku faiqi nikiaqasaa quqasee nifaaqooqa nimianifeera nifiqee aniroofaqa Yisuna faiqi namu misa farafara qifoo qimasee niqiqau. \v 14 Yisufa miquna qafamaseenoo narí faiqi namu aanoommasee qimanniminau. Saina faiqi aanaaqiuqa qinee marunannai aniaqa. Sia misara qaoo qiaqa Anutuna ququsa miqirausaindi marinara sia qaoo qiaqa. \v 15 Innee maa ainainnara kai irisee sia aunuaqa, faiqí anaasee moo fannoo sia kaqikaa faiqi naanna ramasee Anutuna ququsa marainafa naaru naaru mariranaki sia uqanna keeqeefaranoo. \v 16 Yisufa miqi qimasee narí faiqi namu qimannimiseenoo faiqi aanaaqiuqa oonumafi aripimma qumareenoo aiqamausasaa asauku quqaseenoo nifaaqooqa qinau. \s1 Ainaina faqaa kumaaraa Yisuna faqa ufa qinau. \r (Mat 19:16-30; Ruk 18:18-30) \p \v 17 Yisufa moosaa fidanoo aanai fimarufanoo faiqí moo fannoo afaqanoo fifiufanoo aanai oonu Yisuna paqurimandeenoo mina oorinni oonu aqoori saunara fufanoo qimaminau Oo amiqira andeeqara ufasaa rakisirafa nana kadaapi fee Anutuna rumamaqaananoo fee naaru marirana qimiannoo fee. \v 18 Miqi qufanoo Yisufa qinau anee nanaree qiniara amiqira fee qidanee. Sia moo andeeqarafa maridanoo Anutufa kai andeeqarafa maridanoo. \v 19 Anee Mooseena sandufa irimariananoo mi sandufafa maaqi qidanoo sia anee faiqí anaasee moodaa faqa kuqarua sia anaasee ummuaria sia ainaina ummuaria sia siaasinnai oonu moonara unnufa qia, sia moosa ainainara amuqusinana unnaqimasee maraa, aneenna anoofa akoonara amiqimasee ufa qimasee misa nuqu uqeeraa. \v 20 Miqi qimasoofanoo mi fasiqafa Yisuna qimaminoo qinau, Oo ufasaa rakisirafa qinee ooqai faiqisaa mi ufana iriisee mi mau fimarunausa maridaqa. \p \v 21-22 Mi fasiqafa miqi qufanoo Yisufa minara aidufanoo andeeqasee mi fasiqana oori qafamasee qinau. Anee moodaa ainainara kai sia auqaananoo. Anee aneenna ainaina aiqama marasee faiqí akaqausa nimisee minasaa munnimma maraseenana kudi fasiqausa nimisainanoo ani qumiasana ani afeesara innaarunai mariannoo, miqinana doo ania, doo qini faqa aniree fua qufanoo mi fasiqafa mina iriseenoo narí moomoo ainaina marunara amuqusufanoo oori runusee finau. \p \v 23 Mifa fufanoo Yisufa quandakinoo narí faiqi namu qimanniminoo qinau, ainaina moomoo faqaasa Anutuna ququsaki keeqaranara anuqifaranoo. \v 24 Yisuna faiqi namu ainaina faqaasa innaarunai fifaranoo fee qiqiusa mi ufana iriseeqa tautufanoo Yisufa kafaa qimanniminoo qinau. Oo qini faiqi namu Anutuna ququsaki keeqaranara kadaapiri mariafa maridanoo. \v 25 Kameera qoosa fooqaa aandau uka aamarai keeqarara anuquannoo, ainaina faqaasa Anutuna ququsaki keeqaranara fiqaramasee anuqaa mareefaranoo.\fig Kammeera fannoo sia amana uka aamarai keeqaannoo.|alt="Loaded camel and merchant going through gate" src="HK00041B.TIF" size="col" loc="Mark 10:25" ref="10:25" \fig* \v 26 Yisuna faiqi namu mina irisee firaaqoo tautumafufaqa naaquqoofaqa narí qimami narí qimamiqau, Ainaina faqaasa sia innaarunai fifaqa yafee asumu mariranaki fuannoo fee sia moo fannoo amanaikiannoo. \v 27 Yisufa mina iriseenoo andeeqasee misa noori qafamaseenoo qimanniminoo qinau. Mi ainainna sia faiqí amanaikimari ainainafa maridanoo Anutufa kai amana aiqama ainaina amanaiki marifa maridanoo. \p \v 28 Peetooroofa mina iriseenoo Yisuna qimaminau. Qafa, maasa aiqama ainaina quqaseeqa kaqi samu uqanna ani faqa fidaqa qufanoo Yisufa narí qimaminoo qinau. \v 29-30 Kuqaa qiananoo, qinee maa ainainnara faqa qimannimidaqa moo fannoo qiniara faqa qini amiqira fasaasufara faqa narí maaqa fee narí akaqaafasaa fee narí asookinee narí anoonee narí akoonee narí faiqi namu fee narí maqa maaqa fee minauqa minnisainafa mifa maqee maria kamuqoo moomoo maraannoo. Maaqauqa faqa akaqaafasaauqa faqa asoommaaka faqa anausa faqa faiqi namu faqa maqa maaqa faqa moomoo fiqaramasee firaaqoo maraannoo, qini ufasaara arirana faqa maraannoo. Maqee kamu miqimasee maraannoo naaru anianinna kamuqoo naaru asumu marirana faqa maraannoo. \v 31 Maqee maria kamuqoo moomoo uriqararausa kasooqaqee innaarunai ureeqarausa marifaranoo. Maqee maria kamuqoo moomoo ureeqarausa misa kasooqaqee innaarunai uriqararausai kifaranoo. \s1 Yisufa kaiqaa narí kuquaninnanara qimanniminau. \r (Mat 20:17-19; Ruk 18:31-34) \p \v 32 Yisufa narí faiqi namu faqa Yeerusareenni ooru fidanoo indaaru fufaqa mina faiqi namu mina aanaaqiana ooru fidaqa Yeerusareenni faiqí firaasa Yisuna ariraree qimaru ufana nári iriaqeeida rufia rufiammiqa ooru fimariqau. Faiqí anaasee namufaqa ooru fusa misa faqa nimukee marufaqa ooru fiqau. Ooru fidanoo narí faiqi namu qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara mararausa naaduma mara quqasee nariki kambiqaaninna oosannara narí kuquaninnanara qimanniminoo qinau. \v 33 Innee iriaqa maasa Yeerusaree maqusai ooru raanaqa faiqí misa faiqí nimaaku qini qumare̱eqeeqa amaana maqasaa aanaiqikirausa uriqararausa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa misauqa nisaukuki qini quqeefaranoo. Misauqa qiniara ufa qimaseeqa kuqiranaki qini mara quqaseeqa miqooqari mareeqee aanaamuru nisaukuki quqeefaranoo. \v 34 Anaamuru qini mara quqaseeqa ataasa ataasa qima qimaqaidaqa niqaara qini qifaaqai fidisaida qini qummairi qima qasaida, uaiaqa samu qumaree qini firaaqoo qini qifaaqa ateekeesee kuqa darifaranoo. Qaaramoo faasaana aiqarainanoo Anutufa qini mara findi fuannoo. \s1 Seebeedina amaakuqara innaarunai uriqarara qiqau. \r (Mat 20:20-28) \p \v 35-37 Seebeedina amaakuqara Yameesasa Yoohaneesa Yisufa maruqoo anireeqa qiqau. Oo ufasaa rakisirafa moodaa ainaina maasa aniara qimiannee qianauree qufanoo Yisufa nana ainainee qufaqa misa qiqau, anee aneenna areenarana innaaruna ququsaki keeqafina aneenna qaarisaa ooqumari finaqa maaqanda ani aaqa moo fannoo dinni moo fannoo dinni amanee ani aaqa uqanna ani afaaqasaa aqoondi kammafi fee maaqanda faqa uriqararausaikiqa marianauree, qufanoo Yisufa qimanniminoo qinau. \v 38 Innee inneeqa iraa ainainara sia irimariafanoo fifau faafaummi mariafanoo. Qinee manda nammari naannana innee faqa amanee neefaree. Qinee kuqira nammariki ruanaqa innee faqee amanee rifaree qufaqa miqanda qiqau amana maaqanda ruanauree qufanoo \v 39 Yisufa qinau Inneeqara kuqaa qini manda kuqira nammari neefaranoo, qini kuqira nammari rumaqimaqee fandinnana inneeqara faqa rifaranoo. \v 40 Qini daaqa uqanna qini qifaaqasaa qiqoondi innaaruna ququsaki dinni dinni ooqu marirafa sia qinindi, Anutufa akaqausaree qimasee deedaqamaqoosa mifa kai misa nimiannoo. \p \v 41 Yameesasa Yoohaneesa mi ufana ooru Yisunara iroonara akaqausa qisaukuqara fasiqa mina iriseeqa miqandara aanoo iqau. \v 42 Yisufa mina iriseenoo aiqamausa naarama narí unnai quqaseenoo qimanniminau, innee maa maqasaaqaraasa oosana irimariafanoo faiqí misara uriqararausee qimariasa nári aanoonnai faiqí anaasee kaiqeesara rakisi nimaqee mariasa. Misa uriqararausa ureeqarausara amiqimmasee misa uriaaqarama nimaqaidaqa. \v 43 Misa oosana miqimminoo maridanoo Inniki sia miqinoo mariannoo, Inniki moo fannoo uriqararafaikiraree qimarifa mifa aiqamausa dadaaqidanoo amiqira saika faqa nikooqeemari saikana faqa dadaaqamannimaqee marifa mariannoo. \v 44 Innikiqari moo fannoo narí kai indaaru nikiaqaikianee qinafa mifa narí kai eedoo qimasee aiqamausa dadaaqira karabusa saiki marifara foora aiqamausa dadaaqidanoo miqi marifa mariannoo. \v 45 Innee qini qiqafaaqa, qinee faiqí nimaaku sia faiqí anaasee qini ainaina maqimaqaaqeerau qumuafanausau maridaqau, qinee faiqí anaasee moomoosa ainainamma nimaqaseeqa misa Anutuna nariranakiqari feefauriraree qimasee qeeqa marirana misara kuqiranaki quqarara qumidaqa. \s1 Yeerikoo maqannaa afu qimbarana andeeqanau. \r (Mat 20:29-34; Ruk 18:35-43) \p \v 46 Yeerikoo maqusa Yooradanna nammari dinni afainni afaasasaa maridanoo. Yisufa Yeerusaree maqusai ooru fidanoo fiquakufanoo Yeerikoo maqusai aniranau. Miqooqari findifi narí faiqi namufaqa faiqí anaasee moomoosa faqa ooru fida maqusa atinni aanasaa ooru qafoofanoo aanai faiqí moo afu qimbarana mina auqu Baratimaeeusafa Timaeeusana amaaku fannoo nári oosana marasee miqimarusa aanasaa maridanoo faiqí anaasee fiqaree aiqaree imarusara narana maree maria munnimmara innaaru qimarufa marinau. \p \v 47-50 Mi afu imbara fasiqafa Yisunara Nasareeteendaraa fasiqa animariifoo qufanoo kafaa kafaa faaqa quqasaida nammeera maaqi qimasaida nammeera qimarinau. Oo Yisufa Dafidina ati marianafa anee qiniara irinanoo amuqusinana dadaaqia qufaqa moomoosa mina aqiqa qiqau doo ufasaa farafara qia qufanoo mi fasiqafa misa quna irinoo sia minnisanau misa aqurareeqee firaaqoo ambufuamufanoo firaaqoo faaqa quqaidanoo maaqi qinau, Oo Yisufa Dafidina ati marianafa anee qiniara irinanoo amuqusinana dadaaqia. Yisufa mina iriseenoo aanasaa kasoomambinoo qinau aaraifanoo aniani qufaqa misa qimamiqa qiqau. Doo asasia Yisufa aniara aniannee qidanoo qufanoo afu qimbarafa mina iriseenoo narí qamunna akuqoona mi saqanna afaqimma aquseenoo doo findi finoo Yisufinnai finau. \v 51-52 Oonuroofanoo Yisufa irammirinoo qinau. Anee qiniara naqimaqisaanifee fee q inanee qufanoo afu qimbarafa qinau. Oo ufasaa rakisirafa anee kaifaa qifu maqa qisaanneera qidaqa qufanoo Yisufa qimaminoo qinau. Doo fua ani aundura qinisaa rusirafa doo ani andeeqamaqanoo maridanoo. Miqi qufanoo doo aaqee uqanna mi fasiqana afu qimbarafa maqafufanoo doo Yisuna faqa aanai finau. \c 11 \s1 Yisufa doonkisaa Yeerusaree maqusai ooru finau. \r (Mat 21:1-11; Ruk 19:28-40; Yoh 12:12-19) \p \v 1 Yisufa narí faiqi namufaqa faiqí anaasee faqa Yeerusaree maqusa aaqa ooruree qaara kaqikaa maqusa nuqu Beetapaisa faqa Beetani faqa mi maqusa qanda naaqa ooruree Oorifa aaqana aaqa ooru raqau. Oorureenoo narí faiqi namukinaana qaaraqanda Yisufa narí niqiqeenoo indaaru fuaqee qimasee qimanniminau. \v 2 Inneeqara fimaria maqusafa marinaki oonureeqa fuka doonki akoona afaandama itirana saqarisaa sandannai anukaki qususee saqarisaa qusuqaafanoo marina paqurifaranoo. Sia faiqí moo fannoo mina ataufakasaa ooqu marifi fia kaqi maridanoo, innee mina sanda idukusee mi doonkina maree aniaqa. \v 3 Faiqí moo fannoo inniqarara naqi fee ida fee miqida fee qifaqa inneeqara maaqi qimasee qimamiaqa, maasa uriqararafa maa doonkina saika maridanoo taikasainanoo aaqee uqanna muqu nimiannoo fee qifaqa ani maraidaqa. \p \v 4-5 Yisufa miqi qimasee qimannimufaqa miqanda oonuree qafoofanoo doonki akoona afaandama itirana paquriqau, mifa maqusasaa moo maaqa kooqiki mari saqarinasaa qusuqoofanoo marinau. Miqanda oonu qafee iduki marufanoo akaqausa maqusasaa marusa aniree qiqau, \v 6 Naqiraree maraidee qufaqa miqanda Yisuna ufa kai qimannimufaqa doo maree fuaqee qiqau. \v 7 Miqanda mi doonkina mara maree Yisufuqoo miniseeqa nári oosana marasee nári qamunna mina ataufakaaqa ufiqisoofanoo Yisufa minasaa ooqu marifinoo Yeerusareenni ooru finau. \v 8-9 Faiqí anaasee moomoosa Yisuna qafamaseeqa nári karaambaiqa imaru oosanna mareeqa nári siuta raipaqueeqee aanasaa ufiqimarufaqa akaqausa saqari asaana amanee namufaqaana dinni dinni anaadookina saqari ateekeeqee aanasaa ufiqisoofanoo mi mau doonki fannoo finau. Fimarufaqa moomoosa inaaqiannai faqa oorinni faqa fidaqa maaqi qimasee faaqaridaqa asasidaqa qiqau Anutuna firaaqoo amooqiaqa. \v 10 Maasa qikoona Dafidina ququsaki marianinna karaambaiqana Anutufa amiqi amiqiani. Karaambaiqa Anutuna auqusaa Yisufa uridanoo. Anutuna firaaqoo amooqiaqa. \p \v 11 Miqi qidaqa afiaqa ooru fiufaqa Yeerusaree taunnaki keeqafufanoo Yisufa misa amaana maqa firaanaki keeqafufanoo aiqama ainaina aiquqiiseenoo doo rafudamakufanoo doo eendidanoommifoo qimaseenoo narí faiqi namu qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara marasee nifiqamareenoo kafaa Beetani maqusai ooqu finau. \s1 Yisufa faafisa fooqaa saqari aqinau. \r (Mat 21:18-19) \p \v 12-13 Misa faiqee iqaqoofaqa Beetani maqusaindari Yisufa Yeerusareenni ooru fidanoo aararoofanoo Yisufa qafoofanoo faafisa fooqaa ira saqari nianai marufanoo qaqama iranoo fee marinoo sia fee marinoo qimaseenoo aaqa oonuree qafoofanoo amanee kai marufanoo qaqama iree maru aukuana sia marunara sia iranau. \v 14 Yisufa mina qafamaseenoo mi faafisana aqinau anee maqee maaqooqari naaru naaru anisaaqaraana sia faiqí moo fannoo ani qaqama naannoo. Miqi qu ufana Yisuna faiqi namu iriqau. \s1 Yisufa amaana maqaki makeeti marusa niqiqanau. \r (Mat 21:13-17; Ruk 19:45-48; Yoh 2:13-22) \p \v 15 Misa kafaa Yeerusaree maqusai ooru keeqafufanoo Yisufa misa amaana maqa fiqu fiqumma ququsa auquqoonaki keeqafufanoo minaki faiqí ummuari maru makeeti marusa ooru rapatutummeeqeenoo nifaqasoofaqa rafudamaki fifainiqau. Minaki marusa faiqí anaasee kaqi munnimma marasaida amaana maqakinaa munnimma faiqí anaasee nimisaidaqa minasaa qaraana ati munnimma ookaa mandee ummuaramasee maraaneera miqi mariqau. Yisufa misa qaindauqa faqa misa munnimma minasaa quqaqoonauqa faqa aiqama ooru qumaree teeqi taaqimaseenoo nakipuruna faiqí anaasee bisinisaiki marusa faqa misa ooqumari maru siaqausa faqa mareeqee teeqi taaqi maqinau. \v 16 Akaqausa ummaara maree mariasa amaana maqa fiqu fiqu auqira ququsa firuqiaki fimarusa faqa qaoo qufaqa minaki sia fiqau. \p \v 17 Miqimmaseenoo Yisufa quandakinoo miqoo marusa maaqi qimasee qimanniminoo qinau. Ooqeenaa tamummaqara fasiqauqa akaraki Anutufa maa maqanara maaqi qimasee qimaqoofa maridanoo. Qinee faiqí anaasee qini maaqara innaaru qira maqa fee qiaqee qidaqa. Anutufa miqi qimaqoofaqa qinee mimau maaqi qidaqa, innee maqee mariasa maa amaana maqana qumareeqa ummuari mariasa kukeeqara maqaikammi mariafanoo. \p \v 18 Amaana maqakina aanaiqikirausa uriqararausa faqa Mooseena sandufa iriqaraasi marusa faqa Yisufa miqi qunara aanoomasee iriseeqa Yisuna kuqarira aanara randee mariqau. Faiqí anaasee muduka uqanna moomoosa Yisuna ufa irufanoo naaquqoonara aanaiqikirausa Yisunara rufiee marunara ariranara randaqau. \p \v 19 Mi eenaaniannai Yisufa Yeerusaree maqusasaaqari narí faiqi namu nifiqee moosaa finau. \s1 Faafisa fooqaaira saqari aadanusinau. \r (Mat 21:20-22) \p \v 20 Faiqee iqaqoofaqa fidaqa misa kafaa mi faafisana fooqaaira saqari aaqa fidaqa qafoofanoo ammuqundari aiqama muqufi oosana amisee aiqama aadanusinoo marinau. \v 21-22 Peetooroofa mina qafamasee tautumasee Yisufa mi saqarina aqunara iriseenoo Yisuna aaramaseenoo qimaminoo qinau. Oo ufasaa rakisirafa anee qafaa anee aqisaananoo doo kuqinoo marinoo qufanoo Yisufa narí faiqi namu qimanniminoo qinau. \v 23 Innee maa ufana irisee sia aunuaqa inni irirafa Anutunasaa rusinoo marinaqa innee qifandinna ainainara kuqaa kambiqaannoo fee qiqa sia naunduraki qaara irirana iridaqa innee maa amuaqunamunara rafauruaki ooruku nammariki aqufua qifanoo Anutufa kuqaa aniara miqiannoo. \v 24 Minara qinee inni maa ufana faqa qimannimidaqa innee moo ainainara innaaru qidaqa inni irirafa doo mareera foora miqiunoo qimasee irirana Anutunasaa rusisaifanoo aiqama innaaru qimariana Anutufa inni nimiannoo. \v 25-26 Innee inneeqa mandoosana Anutunara minniqisaannee innaaru qidaqa inni mandaikamannimaqaasa misa ummaara aniki marina minnisee aunusaifanoo inni innaarunai nikoofa inni manda oosana akiaqara faqa mininnisaani. [Inni niqoonausa inni mandaikamma nimaqaifaqa inni mina irisee sia mina minnisee kaqi irimaree fifanoo Anutufa faqa innindi faqa miqi kaimmiannoo.] \s1 Yisunara yafee qifanee afeekaikidanee qiqau. \r (Mat 21:23-27; Ruk 20:1-8) \p \v 27 Yisufa kafaa narí faiqi namu faqa Yeerusareenni oorureenoo firaa amaana maqa fiqu fiquira ququsaki keeqafinoo nimarufaqa minakinaana aanaiqikirausa uriqararausa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa aniree irammiriqa qiqau. \v 28 Oo Yisu anee maa maqanaki bisinisaiki mariasa nifaqasaana fuanara anee uriqarara fee maridanee miqidanee. Yafee aniara qifanee maanaki mariasa nifaqeenee qufanoo Yisufa nári qimanniminoo qinau. \v 29 Qinee faqa inniara modaa ufa iramannimaqaanaura. Innee qimaqimifaqa qiniara iraaufana faqa qimannimianauranoo. \v 30 Yoohaneefa nammari nimimarufa yafee minara nammari nimianee qufanoo nimimarinau, Anutu fee faiqí fee qufanoo nimimarinau. \v 31 Yisufa miqi qimasoofaqa narinni narinni raiqara ufa narí qimami narí qimami qiqau. Maasa naqi fee qianauree. Maasa Yoohaneenara Anutufa qimamiifoo qiananoo mifa maasara nanaree innee Yoohaneena ufara Anutuna ufa fee qimasee mi mau fuaqaana miqidee qiandoora. \v 32-33 Maasa Yoohaneenara faiqí kai qimamiaafoo qianaqa faiqí anaasee kaqiqeesa maasa darifoora misa Yoohaneenara Anutuna tamummaqara fasiqee qimariafa marifaqee qimasee Yisuna qimamiqa qiqau, maasa sia ani ufa anoona irida fee qiqau. Miqi qimasoofanoo Yisufa kafaa nári qimanniminau, Doo amana innee qinindiara sia qimaqimiafaqa qinee faqa innee qiniara yafee qimaminoo fee qianara sia qimannimianaura. \c 12 \s1 Ainainasaa manda rakisira rakisunara quandara ufa. \r (Mat 21:33-46; Ruk 20:9-19) \p \v 1 Yisufa miqi qimaseenoo quandara ufakiqari qimanniminoo qinau. \p (Yisufa Yuda maqannaasa mandoosana qimanniminnaree qimasee nári munnimma maree marianara uainna qaqamara qimanniminau. Maasakina sia uainna qaqama maridanoo koofi kai marinara mina kikiqusuanaura.) \p Faiqí moo fannoo koofi asumu ummaquseenoo ququsa auqu ititaseenoo koofi nammari uqimaria difaaninai firaana auquseenoo kisaaqa qainda auquseenoo aufarira fasiqa fannoo mi qaindanasaa akaramafifanoo maridanoo rakisida aufaridanoo. Mi saikafa taikaifanoo ququsa akoofa moo maqusai niannai firaree qimaseenoo akaqa fasiqauqasaa narí koofi ququsa niqiqamaseenoo maaqi qimasee qimanniminau. Innee qini koofi ququsa rakisidaqa qaqama irainna aukuana innee akaqana inneeqara mareeqa qini koofi akausa akaqana qimiaqee qimasee doo quqasee moosaa finau. \v 2-3 Koofi qaqama tiqi maru aukuana aniroofanoo koofi akoofa narí ainainira faiqi nianaindari aqiqoofanoo anireenoo koofi ququsasaa rakisi marusa qimanniminau. Innee uriqararana oondaraa koofi qaqama diqisee qimia qufaqa misa mandoosana marasee mina qumaree saamu samu ari ariiseeqa aqiqoofanoo kafaannai anirandee kaqisamu finau. \v 4 Kaqi samu oonuroofanoo afuqakoona qafamasee moo ainainira fasiqa aqiqoofanoo kafaa aninau. Aniroofaqa mina faqa miqi kai mandee ariisee saamu qumaree akiaqa rukamusee mina afaaqasaa asaurirana mara amufanoo anirandee maree narí akoofinnai finau. \v 5 Oonuroofanoo qafeenoo moo aqiqoofanoo aniroofaqa mina kuqammariqau. Ququsa akoofa mina iriseenoo akaqausa kafaa niqiqanau. Aniroofaqa akaqausa kaakadi nariqau akaqausa kuqa nariqau. \v 6 Mi fasiqana ainainira faiqiuqa doo taikasoofanoo narí amaaku uqanna doo moodaa narí amuqusimarufa mifa kai kaqi marinau. Ququsa akoofa maaqi qinau misa qini qimaakuara iriseeqa rufiasee koofi amifaranoo qimaseenoo mina aqiqanau. \v 7-8 Mina amaaku fannoo oonuroofaqa koofisaa rakisi marusa mina qafamasee maaqi qimasee narí qimami narí qimami qiqau, maafa ququsa akoona amaaku maridanoo doo aniaqa anifaqa arusaananoo maa ququsafa maasaindi kai mariani qimasee mina amaaku qumareeqa kuqaruseeqa rafuseeqee ququsa aqoosai aqusaqau. \p \v 9 Yisufa kaqi qimannimidanoo qinau, mi ququsana akoofa aniree naqi fee iannoo fee mifa aniree mi manda fasiqausa kuqa naruseenoo andeeqara fasiqauqasaa mi ququsana mara quqasee kafaa anirandee fuannoo. \v 10 Innee maaqoo mariasa tamummaqara fasiqauqa akara sia fee innee asaana ridee misa maaqi qimasee qiniara qidaqa sabeena kikiqususeeqa maaqi qimasee akara riqau. \q1 Faandaamura auqimaria fasiqausa sabeena moo marasee qafamasee manda saqari fee qimasee aqusoofanoo Anutufa mina kai urinnaaqarara fee qimasee faakanaikinoo maridanoo. \q1 \v 11 Karaambaiqa minnisoo sabeena marasee faakanaikinau. Oo amiqira faakana maridanoo. \p \v 12 Yuda maqannaasa Yisuna mi ufana iriseeqa oo maasara quandaidaqinoo manda koofi ququsasaa rakisirausara maasara qidaqinoo qimasee aanoommasee Yisufa mifa maasara amiqira sabeena aqusoosa maridee qidaqinoo, qimasee Yisuna rumbara ufa qidaqa faiqí aanaaseera rufiasee Yisuna minnisee moosaa fiqau. \fig Uainna uqusa faqa mina anoona tati maruna faqa uainna afuqasaa rakisi maru qaindana faqa auqiqau.|alt="Walled vineyard watchtower and wine press" src="LB00103B.TIF" size="span" loc="Mark 12:12" ref="12:1-12" \fig* \s1 Takisa munnimmara iroofanoo qimanniminau. \r (Mat 22:15-22; Ruk 20:20-26) \p \v 13 Farisai amaana ufa qimarusa akaqausa faqa Eeroodeena ufa irimarusa akaqausa faqa aniree irarufara fusee ianee qimasee qimamiqa qiqau. \v 14 Oo ufasaa rakisirafa maasa aniara andeeqara ufa qimarianna fasiqa fee qidaqa sia anee faiqí ufara eerairamasee misiannai fimarianafa, anee sia faiqí nindafamaseenana miqimmiafaqee maaqimmiafaqee qimarianafa mariananoo anee Anutuna anoona ufamau firanara paasoosimarianafa mariananoo. Doo anee maasa qimaqimia maasa Roomma maqannaa uriqararana takisa munnimma aukuana aukuana amidaqa. Mooseena sandufamau fee fidee miqidee, aaqaidee miqidee. Maasa aquanauree sia fee aquanauree qufanoo Yisufa misa akaru qira oosana qafamaseenoo qimanniminoo qinau, \v 15-17 Innee nanaree qini fusee irara idee siruaa munnimma moo marasaifaqa qafaa qufaqa misa siruaa munnimma moo maree mini uqafiqaqau. Mifa qafamaseenoo qinau, yana oori amana faqa yana auqu amana faqee maa munnimmanasaa akara rinoo maridanoo fee qufaqa misa qiqau. Roomma maqannaa uriqararanaindi maridanoo fee qufanoo Yisufa qinau, doo amana qiafanoo mina auqu faqa mina oori faqa maa munnimmanasaa maridanoo sia moo naindi maridanoo naríndi uqanna akoorooidanoo minara doo naríndi maridanoo doo mifa qimiaqee qinaqa mina amiaqa Anutunaindi faqa doo narí Anutuna faqa amiaqa qufaqa misa mina iriseeqa kuqaa qimaseeqa firaaqoo Yisunara naaquqee marinau. \s1 Kuqiranakiqari findifiranara iroofanoo qimanniminau. \r (Mat 22:23-33; Ruk 20:27-40) \p \v 18 Sadikai amaana ufa qimarusa akaqausa Yisufinnai aniraqau. Sadikai amaana ufa qimarusa faiqí anaasee kuqufiqa sia findi fifandiafoo putaammifandiafoo qimarusa mariqau. Miqi qimarunara misauqa akaqausa Yisufinnai aniree irammirida qiqau, \v 19 Oo ufasaa rakisirafa Mooseefa maa sandufana akara rinoo qinau, faiqí moo fannoo anaasee maraseenoo sia faiqi maqarai kuqufinanoo mina akaqa fannoo mi anaaseena maraseenoo faiqi maqasainanoo findifinoo indaaru akoofa kuquna qumiasana saqamasaa rakisiannoo. \v 20 Moo aukuana moo fasiqa faiqi namu qisauku dinni taikasee dinni ani qaara marasee mariqau. Nifasaafa anaasee marasee sia faiqi maqarai kuqinau. \v 21 Kuqufufanoo mina aanaaqianaafa mi anaaseena marasee mifa faqa sia faiqi maqarai kuqinau. Miqanda ninaaqianaafa kafaa mi anaaseena marasee miqikai inoo sia faiqi maqarai kuqinau. \v 22 Kafaa miqooqaraasa mina marasaida kuqi kuqi taikafufanoo doo mi anaaseefa faqa doo kuqinau. \v 23 Doo kuqirausa findififandinna aukuana mi faasaannasaa aiqama dinni taikasee dinni ani qaara marasee mi anaaseena afaammaaka maridaqa yanaindikee iannoo fee qufanoo. \p \v 24 Yisufa maaqi qimasee qimanniminau. Innee firaaqoo aaqee mariasa inneeqa aaqee mariana oosana iridee sia fee iridee. Innee maanara aaqee mariafanoo, tamummaqarausa akarakinaa ufa faqa Anutuna afeeka faqa sia irimarianara aaqee mariafanoo. \v 25 Faiqí anaasee findififandinna aukuanna sia misa faiqí anaasee naanna ramasee narí maree narí maree mandee marifaranoo. Faiqí afaaqa faqa anaasee afaaqa faqa taikaseenoo qangiroora foora mambiqa idaaqirausa marifaranoo. \v 26 Kuqirausa findifiranara sia fee innee Mooseena sandufa asaana rumasee iridee. Mooseefa ooqai sipsipasaa rakisi maru aukuannai moo ainaina minaki qafoofanoo ida fannoo sasamimiki qeemarufanoo qafamaseenoo ooruroofanoo Anutufa minakiqari ooqai kuqusara Mooseena qimaminoo qinau. \q1 Qinee Anutusa maridaqa Abarahaamana faqa Isakeena faqa Yakooboona faqa Anutusa maridaqa. \p Akarakinaa ufa ooqai kuqufusara miqi qinoo marinara sia fee innee amiqimandee asaana ridee. \v 27 Mi ufana oosana maaqimminoo maridanoo Abarahaamafa faqa Isakeena faqa Yakooboona faqa ooqai kuqufusara Anutufa mi ufanannoo misa naunduraindaraanara sia taikee maqi kaqi maridaqa qini faqa mariaafoo qidanoo, qinee misa Anutusa maridee qidanoo. Naqimasee kaaqa taikafuasa misa Anutusa maridee qiannoo fee. Sia amana miqi qiannoo. Kaqi mariasa Anutusa maridee qidanoo. Minara innee Sadikai amaana ufa qimariasa firaaqoo uqanna aaqaidaqa kuqimariasara kaaqa taikambiaafoo sia findifidammia maqi qimariafanoo. \s1 Sanda ufakinaana uriqarara sanda ufa qara kooroo inau. \r (Mat 22:34-40; Ruk 10:25-28) \p \v 28 Mooseena sandufa uqannifiqee marifa moo fannoo Yisufa Sadikai amaana ufa qimariasa faqa ufaqi marufanoo Mooseena sandufa akoofasa fannoo faasai irinau. Yisufa Sadikai amaana ufa qimarusa narí ufannai misa ufa amiqimasee rafaaqafusoonara qafamaseenoo oo amiqira fee qimaseenoo narí faqa moo ufa Yisuna qimamianauree qimaseenoo qimaminau. Oo Yisu Mooseena sandufa moomoo kinaana nana sanda ufee uriqaranoo maridanoo fee qufanoo Yisufa qinau, \v 29 Maa ufafa aiqamausa urinnaaqararafa maridanoo. Isaraee maqannaasa iriaqa Karaambaiqa maasa Anutufa moodaa Karaambaiqa naríara maridanoo. \v 30 Innee faiqí faiqi inneeqa karaambaiqa inneeqa Anutunara inneeqa nimuqusa nimana nitukura irirana afeeka mudukannoo Anutunara nididaqa ruaqa. Mi ufafa uriqararafa maridanoo. \v 31 Mina aanaaqianaafa maaqimminoo maridanoo. Anee aneenna aqoonnanara aninna afaaqara foora aidindee aidiani. Sia sandufa moo miqanda uriqaranoo maridanoo miqanda kai. \p \v 32 Mi fasiqafa Mooseena sandufa akoofasa fannoo Yisuna mi ufana iriseenoo qinau. Oo ufasaa rakisirafa amiqimandee andeeqasee qiananoo anee qianandee kuqaa karaambaiqa mifa kai Anutufa maridanoo, sia moo Anutufa maridanoo mifa kai maridanoo. \v 33 Minara narí amuqusa aiqamannai faqa narí irirana aiqamannai faqa narí afeeka aiqamannai faqa Anutunara aidiani, narí aqoonnanara faqa narí afaaqara foora aidindee aidiani. Mi ufa qandannai finanoo uriqararafa mariannoo, tatufira aandau qaindasaa Anutuna suqamirafa faqa oosana oosana ainaina amimariafa faqa oorudupirafa mariannoo. \v 34 Yisufa mi fasiqana ufa iriseenoo oo irirana faqaa fasiqa fee qimasee qimaminoo qinau. Anee Anutuna ququsa adeedirana atisaa mariananoo. Miqooqari Yisunara naaquqoofaqa sia moo ufa iraqau. \s1 Naqimaseenoo fee asauku mundirafa Dafidina amaaku faqa mina karaambaiqa faqa mariannoo fee. \r (Mat 22:41-46; Ruk 20:41-44) \p \v 35 Yisufa Yeerusaree firaa amaana maqaki faiqí anaasee amaana ufa qimannimidanoo moo ainainara irammirinoo qinau. Mooseena sandufa akoofasauqa asauku mundiranara Dafidina ati maridanoo fee qimariafaqa qinee minara, naqimandee Dafidina ati mariannoo fee qidaqa. \v 36 Anutuna naaquqara andeeqara maraquna fannoo Dafidina dadaaqufanoo maaqi qimasee akara rinau. \q1 Firaa karaambaiqa fannoo qini karaambaiqara maaqi qimasee qimaminau. Anee maaqoo qini Anutusa qini daaqa qini qisauku uqannai ooqu marifinaqa ani namuqaauqa narueeqee ani aramandunnai quqaanaura. \p \v 37 Dafidifa mi akaranaki asauku mundiranara qini karaambaiqee qinau, naqi fee masee Dafidina karaambaiqa faqa mina ati faqa aiqamaqara moodaa karinoo mariannoo fee. Innee minara irida naqi fee qidee. \s1 Yisufa sandufa akoofasauqa oosana kooroomandee niqinau. \r (Mat 23:1-36; Ruk 20:45-47) \p \v 38 Faiqí anaasee moomoo uqanna aniree asasamandee Yisuna ufa iriqau. Yisufa ufa qimannimidanoo maaqi qimasee moo ufa qimanniminau. Innee Mooseena sandufa akoofasauqa misa mandoosanara aufariaqa. Misa kisaaqa qamunna afisuseeqa maqusamau fee makeetaki fee nimarifaqa faiqí anaasee amiqimandee nimandaranara randaqa nidaqa kisaaqa qamunna afisuqirausa nidaqa. \v 39 Misa amaana maqaki keeqafidaqa naadumasaa amiqira siaqasaa ooqumari mariasa maridaqa, oomaqaki faqa amiqira qoo kai ooqumari mariasa maridaqa. \v 40 Misa adeedaana anaaseeuqara faiqí siaisa mariafaqee qimasaida misa maaqa maqusa saqama noopundu maqa aiqama ummuaramasee umarasee quandakiqa faiqí nifusaa faiqí qiqafaqee qimasee kisaaqasaa innaaru qimariasa maridaqa. Mina akiaqara misa narirafa naaru fiqaramasee mariannoo. \s1 Adeedaana anaasee narí kaqikaa munnimma Anutunara quqanau. \r (Ruk 21:1-4) \p \v 41-42 Yeerusaree firaa amaana maqakinaa difaani moo marufaqa faiqí anaasee minaki Anutuna amidee qimasaida munnimma minaki aqi mariqau. Yisufa mi difaanina aaqa ooqumarifi rakisi marufaqa faiqí anaasee minaki munnimma moomoo aqi mariqau. Ainaina faqaasa aniree nári munnimma moomoo minaki aqiqau, miqoo adeedaana anaasee moo ainaina siaifa kudi anaasee fannoo anireenoo narí munnimma qaaraqanda idaqara munnimma ataaqana fooqaana mi difaaninaki aqinau. Mi munnimmaqanda fannoo moodaa tooeeaa amana kai oodaa uqanna marinau. \v 43-44 Yisufa narí faiqi namu naarama moodaaqoo quqasee qimanniminoo qinau. Qinee mi kudi anaaseenara qimannimianaura, mifa aiqamausa urinnaaqaramasee munnimma aqinoo. Akaqausa nári moomoo munnimmakinaana ati ati aqia, maa kudi anaaseefa ainaina siaifa marifa narí aiqama munnimma narana aina feefaurianee qi munnimmana faqa aiqama aqinoo. Minara qinee mi anaaseenara firaaqoo aiqamausa naruseenoo aqinoo qidaqa. \c 13 \s1 Yeerusaree amaana maqa rapee ianinnanara qinau. \r (Mat 24:1-2; Ruk 21:5-6) \p \v 1 Yisufa amaana maqakiqari rafudamaki fufanoo mina faiqi namukiqari moo fannoo Yisuna qimaminoo qinau. Oo ufasaa rakisirafa maa maqana qafaa, amiqira ooninnai auquqaa maqafa maridanoo. \v 2 Yisufa irisee qimaminoo qinau. Innee maa firaa amiqira maaqana usakarana qafaidee, kasooqaqee aiqama rapeepaamma furufaramambuannoo sia moo ooni narí amuaaqa narí amuaaqa maqee marindee inoo mariannoo. \s1 Yisuna ufa irimarusara nikooqaranara qinau. \r (Mat 24:3-14; Ruk 21:7-19) \p \v 3 Yisufa Yeerusaree firaa amaana maqakiqari raudamaki Oorifa aaqana amaana maqa adeedi marufanoo miqoo ooru ooqu marinau. Ooqu marifufaqa mina faiqi namukiqari Peetooroofa faqa Yameesafa faqa Yoohaneefa faqa Andurufa faqa minamusa qumee kukeeqaku narí maruqoo aniree qimamiqau. \v 4-5 Oo Yisu anee amaana maqa rapee ianinnanara anee qiannana yairee fee amaana maqa rapeepaa iannoo fee nana ainaina kambiqafina qafee fee oo doo mina rapeeia aukuanafa adeedi ree maqi qianauree qufanoo Yisufa minara naamuaqira ufa oosana arasee qimanniminau. Innee aufarida mariaqa, sia moo fannoo inni nikaruqiani. \v 6 Moomoosa aniree náriara unnaqimasee moo fannoo qinee asauku mundirausee qifanoo moo fannoo anireenoo qinee asauku mundirausee qimasee moomoosa misa nikaruqifaranoo. \v 7 Innee rakira daambeenda adeedi iriqa nianai marinara ufa kai iriqa sia munari minari furufari iaqa. Miqira ainaina kuqaa kambiqaannoo, kambiqafinaqa sia taikara aukuana aiqaree maqi qiaqa. \v 8 Moo maqannaasa nianaindari aniree moo maqannaasa faqa rakifaranoo, moo karaambaiqa fannoo adeediqari ani mara moo karaambaiqa aruannoo. Maqa kasirafa aiqamai mariannoo aandaroo faqa mariannoo. Mi ainainausa manda marira aurirana oorisaa kai mariannoo anaasee faiqi maqarara innaamunai aupuraandeemmiannoo. \p \v 9 Innee qini ufa irimariasa aufarida mariaqa, faiqí misa poorisa ufa qimannimifaqa inni ruumbeeqee kootaki quqeefaranoo. Misa inni mareeqee amaana maqaki quqasee saamusamu narifaranoo. Innee qini amiqira fasaasa ufa qimannimiaqeera qini ufasaara karaambaiqauqa faqa faiqí firaasa rakisirausa faqa nifusaa innee kikiqifaranoo. \v 10 Qini amiqira fasaasa ufa aiqama maqannaasaki naaree kooroo inoo marinanoo taikarafa inaaqianna kambiqaannoo. \v 11 Misa inni rumbasee mareeqee kootaki quqasainaqa innee sia naqi fee qianau naqi fee qianau naaree qiaqa. Koota kambiqafina Anutufa qimannimu ufana mina kai qimannimiaqa. Ani ookinaa ufa sia anindi mariannoo Anutuna naaquqara maraquna fannoo narí ufa inni niminaqa mina kai qifaranoo. \v 12 Faiqí misa nári nikaqaafasaauqa mareeqee kuqiranaki quqeefaranoo. Faiqí misa nári niku nisauku faqa mareeqee kuqiranaki quqeefaranoo faiqiuqaindi quandakiqa nári ninausa nikausa mareeqee kuqiranaki quqeefaranoo. \v 13 Aiqama maqannaasa inniara Yisunaindi fee qimasee fidiaqaa mannimaqeefaranoo. Innee minaki maridaqa fidaqa qini uaqee ida fifi inafa kuqira fee Yisufa qumira aukuanee paqurinafa asumu marirana maraannoo. \s1 Yeerusaree maqusai narirafa kambiqaaninnanara qinau. \r (Mat 24:15-28; Ruk 21:20-24) \p \v 14 Kasooqaqee innee naaquqara fidiaqaaimari mandainaina qafeefaranoo mifa sia mariaqaa iraqoo Yeerusaree amaana maqaki kikiqinoo marina qafeefaranoo. Innee maa ufana asaana rimariasa mi ufana oosana amiqimandee iriaqa. Mi naaquqara mandainainafa kikiqa mambinaqa innee Yudeeaa maqa maaqaki mariasa quqasee aaqana aaqana sandamafuaqa. \v 15 Mi kamuqoo faiqí moo fannoo maaqa kooqi oorisaa mariinafa mi ainainafa kambiqafinana sia aneenna ainaina maaqaki maraanee qia doo miqooqari afiaki sandaa. \v 16 Faiqí moo fannoo afuqaki mariinana sia maaqai aniree aneenna qamunna aakauqa maraannee qia doo miqooqari kai quqasee ququsa rakeemandee sandaa. \v 17 Mi manda aukuanna nimuaqu uqa faqaa aanaaseeuqa faqa faiqi aanaaqi faqaasa faqa mandaiki marifaranoo sandaranara anuqifaranoo. \v 18 Innee maaqi qimasee innaaru qiaqa Oo Anutu sia mi manda aukuannafa suara aukuana kambiqaani qiaqa sandaranara anuqi foora. \v 19 Mi manda aukuanafa anirainaqa aiqamausa aupuraranaki firaanaki marifaranoo. Ooqai indaaru Anutufa aiqama ainaina auqunakiqari kaqiqaa aupurarafa oosana oosana marinau, maqee faqa miqikai idanoo kaqiqaa aupurarafa maridanoo. Kasooqaqee firaafa uqanna kambiqaannoo. Mifa taikainna kari sia miqirafa kambiqaannoo. \v 20 Mi manda aupurara aukuanna Anutufa qusandaannoo, sia qusarainanoo aiqama kuqu taikee foora. Anutufa narí rusandeesamumasee maroosara iriseenoo mi aukuanna qusaramannisaannoo. \p \v 21 Mi manda aukuanna faiqí moo fannoo inniara mai qafaaqa, asauku mundirafa mai marinoo moo fannoo asauku mundirafa muanni marinoo qinnana sia mi fasiqana ufa iriaqa mina unnaqidanoo. \v 22 Unnaqimaria asauku mundirausa faqa unnaqi maria tamummaqara fasiqausa faqa miqira aukuana moomoo kambiqeefaranoo. Misa Anutuna rusandeesamumandee maraqoo fasiqa anaaseesa nikaru qiani qimaseenoo naaquqara ainaina faqa sia faiqí amanaikimari ainaina faqa auqusaifanoo kambiqaannoo. Mi ainainannai nikaruqiani qimasaifanoo sia amanaikiannoo. \v 23 Qinee inniqa qini faiqi namu mi ainainna sia kambiooqoo qimannimiqa minara aufarida kai mariaqa. \s1 Yisufa narí innaarunaindari qumuaninnanara qimanniminau. \r (Mat 24:29-31; Ruk 21:25-28) \p \v 24-25 Mi manda aupurara aukuannafa taikafinoo asukuna fannoo suani aruannoo aiqamai asukuna kai arufuannoo quqoona faqa sia kafaa kaaqa qaannoo fasauqa faqa inaarunaindari aiqama kapikeefaranoo. Innaarunai fasau faqa quqoona faqa nimari aanafa dapikammafuannoo. \v 26 Miqoo qinee faiqí nimaaku asuruki kooroo ianaura, qinee firaa afeeka namufaqa firaa areenarana namufaqa minaki kooroo ianaura. \v 27 Mikari qinee qeeqa qangiroouqa niqiqaanaqa misa aiqama maqa maaqa ati atinni oonuree aniree mandeeqa Anutuna rusandeesamumandee maroosa maramaree qinee marianannai nifiqee anifaranoo. \s1 Narí qummuarinnanara saqari ammuni kikiqa usinau. \r (Mat 24:32-35; Ruk 21:29-33) \p \v 28 Yisufa kaqi qimannimidanoo narí faiqi namu qimanniminoo qinau. Innee faafisa fooqaa ira saqari qafamasee mina oosanara iriaqa, mi saqarifa ammuni mambinaqa innee minara saika aukuanee qifaranoo. \v 29 Innee miqi kai masee mi oosana oosana ainainnara qunafa kambiqainaqa taikara aukuana adeedi afaisaammi maqi qiaqa. \v 30 Innee maana faqa irisee sia aunuaqa maa ainainnausara aiqama qunafa maa maqee maria fasiqa anaaseesa akaqausa kaqi maria kamuqoo kambiqaannoo. \v 31 Innaaruna faqa maqa faqa aiqama fatikamafi aqusaannoo qini dookinaa ufa fannoo kai naaru naaru sia taikaannoo, kaqi mariannoo. \s1 Narí qummuaninnanara afu maqaida rakisianee qinau. \r (Mat 24:36-44) \p \v 32 Mi taikara aukuannafa anianinnanara sia moo fannoo iridanoo mi faasaannara faqa suani yaqoo kamuqoo marinanoo fee kambiqaannoo fee, innaarunaindaraa qangiroouqa faqa qinee Anutuna amaaku faqa siamma iridaqa qini qikoofa narí kai mina iridanoo. Innee mi faasaannara sia irimariafanoo. \v 33 Innee minara aufaridaqa rakisidaqa qafaaqa. \v 34 Mi faasaanna faiqí moora foora ainaina faqaafara foora mariannoo. Mi fasiqafa narí ainainirana oosana oosana narí ainainira faiqiuqa aadu aadu nisaukuki quqaseenoo eendaki aufarira fasiqa qimaminoo anee aiqama ainainasaa amiqimasee rakisia qinee moosaa fidaqa qimasee finau. \v 35 Innee miqikai mandee amiqimandee aufarida mariaqa. Inni uriqararafa kaiqaa anianinnanara sia iri mariafanoo mifa eendaki aniannoo fee eenda amuqusai fee maqee kaari maqarana namufaqee aniraannoo fee suani maqee ururainanoo fee aniraannoo fee. \v 36 Mifa tautummamaqasee ainainimarinna kamuqoo faiqaqee innanaki qumurainana mandaikamminnaranoo. \v 37 Minara maqee qinee inni qimannimidaqa aiqamausa qimannimidaqa innee aiqamausara aufariaqee qidaqa qinee qumiranara rakisida mariaqa. \c 14 \s1 Yisuna ariraree qimasee tipundaarimaria. \r (Mat 26:1-5; Ruk 22:1-2; Yoh 11:45-53) \p \v 1 Yuda maqannaasa firaa qoomaqa suqarara qaaraqanda ainnaaqarara qoomaqana faqa ooruku siai feemu qoomaqana faqa suqarafa adeedi ramafinau. Qaara faasaana kaqi mariqa qaaramookufanoo qoomaqa suqarafa qusaramafufaqa suqaqau. Mi qoomaqafa adeedi ramafufaqa aanaiqikirausa uriqararausa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa suqufufaqa maasa naqimasee qumee faiqí anaasee sia irifaqee Yisuna umarasee aruanauree qiqau. \v 2 Misa qiqau maasa sia qoomaqaki Yisuna aruanaura faiqí anaasee aanoo mandee maasa faqa dari foora. \s1 Afundimaru fadameena Yisuna akiaqa adianau. \r (Mat 26:6-13; Yoh 12:1-8) \p \v 3 Yisufa Beetani maqusai Yeerusaree maqusa adeedi marufaqa manda namuana karoora arimaru fasiqana maaqaki marinau. Mi fasiqana auqu Simoona amarafa marinau. Yisufa mina karoora rukasoofanoo amiqimasee marinau. Yisufa mi maqanaki narana nee marufanoo anaasee moo mi maqanaki keeqanau. Mifa amiqira afundi maru fadameenna, moo sanda minauqu narada mina atuka rarakusee fadameena tatiqoofa afundimaruna firaa munnimma aqimaria fadameenna mi sandana anoona kai kaaqa amiqirafa maruna mina idaaqira ooninnai andina fooqaana auquqoonaki maru fadameenna uqirafa Yisufa maru maqanaki keeqafinoo mi fadameena taquna oosaa raudaseenoo mi fadameennana Yisuna akiaqa amoondunnaaqa adianau. \p \v 4-5 Faiqí anaasee akaqausa miqoo mariusa mi anaaseena qafamasee aanoommasee narí qimami narí qimami qiqau, nanaree maa fadameenna amiqira afundi marinna fifau rairaa inoo fee. Mifa mi fadameenna mareeqee moo fasiqa amiseenoofau tiri handareeta munnimma maraseenoofau kudi fasiqa anaasee nimini. Miqi qimasee afeekaikamandee mi anaaseena aqiqau. \v 6 Yisufa mi ufana iriseenoo qinau, See innee minnisaaqa, nanaree innee fifau mi anaaseena aqidee. Mifa amiqira idaaqira ainaina adia qimaqeenoo. \v 7 Kudi fasiqa anaasee naaru naaru inniki moomoo marifaranoo, innee inneeqa kai oonu mafi irisee mi kudi fasiqa anaaseesa dadaaqiaqa, qinee sia kisaaqasaa marianaura. \v 8 Maa anaaseefa kaqikaaqoo narí amanasaa qini dadaaqinoo. Mifa mi fadameenna qini qikundarana oorisaa qini irisaa adiaqimaqeenoo. \v 9 Maa ainainnara qimannimianaqa iriaqa sia aunuaqa, maa amiqira fasaasa ufana faiqí anaasee aiqama maa maqana afaaqasasa fidaqa qimannimidaqa maa anaaseefa maqee fadameena qini adia qimaqainara qimannimifaqa sia maa anaaseenara aunifaranoo. \s1 Yudasifa Yisuna ueeqaaninna munnimmana maranau. \r (Mat 26:14-16; Ruk 22:3-6) \p \v 10 Yisuna faiqi namu qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara marasee faiqi namu misakiqari moo fannoo mina auqu Yudasifa Isakarioota maqusaindaraafa Yisuna mareeqee misa nisaukuki quqararee qimaseenoo raudamaki aanaiqikirausa uriqararausunnai qumee kukeeqaki finau. \v 11 Misa Yudasina ufa iriseeqa asasamasee munnimma amiraree qufanoo Yudasifa miqooqari Yisuna ueeqaaninna faasaanara rakisinau. \s1 Yisufa narí faiqi namukinaana ueeqaaninnanara qumee kai qimannimisee rafaaqafinau. \r (Mat 26:17-25; Ruk 22:7-14, 21-23; Yoh 13:21-30) \p \v 12 Yuda maqannaasa ooruku siai feemu qoomaqa aniroofaqa misa ainnaaqarara sipsipa aanaaqiuqa aruaninna faasaanasaa Yisuna faiqi namu aniree Yisuna irammiriqau, Maasa yamaqanaki yatinai fee ainnaaqarara qoomaqa deedaqianauree qufanoo Yisufa maaqi qimasee naamuaqinau \v 13-14 Innee Yeerusaree maqusai oorureeqa qafaifanoo faiqí moo fannoo qafeeki nammari qumbiqasee aku maree finaqa mina faqa finaqa mifa keeqainna maqanaki mina faqa mi maqanaki keeqaaqa. Keeqafiqa mi maqana akoona maaqi qimasee irammiriaqa, Ufasaa rakisirafa aniara maaqi qinoo, moo rumma qinee faqa qeeqa faiqi namu faqa ainnaaqarara qoomaqa naanna rummafa yai fee maridanoo fee qifanoo qinaqamma iriaqa. \v 15 Mi fasiqafa firaa rumma maaqa meeraqoo maru rummana firaa rummana narana quqee maru qaindafa faqa ooqumari maru siaqausa faqa deedaqira rumma inni uqannifiqaannoo. Innee minaki aiqama ainaina maasara deedaqamma qimaqaaqa qufaqa miqanda \v 16 Yeerusaree maqusai ooruree Yisuna ufa anoona kai kambiqafufaqa mimau kai fiqau. \p \v 17-18 Mi eenoonnai Yisufa narí faiqi namu faqa qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara marasee faiqi namu faqa ooru keeqafi nee mariqau. Nee marufanoo Yisufa maaqi qimasee narí faiqi namu qimanniminau, Qinee maa ainainnara qimannimianauranoo, innikiqari moo fannoo qiniara ueeqaaninafa qini faqa naidanoo. \v 19 Mina faiqi namu mina irisoofanoo misa naundura furufarufaqa naadu naadu Yisuna irammiri mariqau, moo fannoo qinoo anee qiniaree q inanee qinee fee qifee moo fannoo moo fannoo miqi kai qimariqau. \v 20 Yisufa misa irarufa iriseenoo qinau, Innikiqari qisauku taikasee qikunni ooqu qaara mararausakiqari maa qini difaanikinaana asauku aqusee feemu marasee nee marifa mifa kai qiniara ueeqaannoo. \v 21 Qinee faiqí nimaaku tamummaqarausa akara ufamau qinee kuquanaura qini ueeqaaninna fasiqana numoo firaafa mariannoo. Mi fasiqafa sia kambiqainanoofau amana marini. \s1 Yisufa aafaqa neemariana oosana aranau. \r (Mat 26:26-30; Ruk 22:15-20; 1Kor 11:23-25) \p \v 22 Misa ooqumarifi nee marufanoo Yisufa nariqa maqee maqee neemaru feemuna moo marasee dufi dufi qimaseenoo ruqi ruqi maseenoo narí faiqi namu niminoo maaqi qimanniminau. Innee maana marasee naaqa, qini qimaqi kikiqusira feemu maridanoo. \v 23 Miqi qimaseenoo kaafa moo maqee maqee nee maru uainna nammarina maruna maraseenoo minara Anutunara dufi dufi qimaseenoo narí faiqi namu nimufaqa aiqamausa mina qumaree minakinaana naqau. Yisufa narí faiqi namu mi uainna nammarina nimidanoo maaqi qimasee qimanniminau, \v 24 Maafa qini fidika kikiqusira nammarifa moomoosa adia nimaqeefandinafa maridanoo, qini fidika maafa Anutuna faqa faiqí anaasee faqa moodaanakikira ufa mapukunnimaqaaninafa maa fidikafa maridanoo. \v 25 Qinee qimannimidaqa sia kafaa uainna maaqoo maqasaa naanauranoo Anutuna ququsaki innaarunai ooru fidaqa fuka uainna amiqirana naanauranoo. \v 26 Miqi qimaseeqa misa moo amaana idi ramaseeqa maaqakiqari raudamaki asukunaki fiqa Oorifa aaqana ameemaanai ooru mariqau. \s1 Peetooroofa Yisunara sia qafaidee qianinnanara kooroo inau. \r (Mat 26:31-35; Ruk 22:31-34; Yoh 13:36-38) \p \v 27 Misa miqoo oonuroofanoo Yisufa qimanniminoo qinau. Tamummaqarausa akara ufa fannoo maaqi qimasee qiniara qidanoo, \q1 Anutufa sipsipa rakisirana arusaifaqa mina sipasipauqaindi miqooqari quqasee daraanifaranoo. \p (Minara inni qimannimidaqa innee qini quqaqisee aiqama sandamafifaranoo.) \v 28 Qinee kuqiranakiqari findifiqa inni noorinni Kariree maqa maaqai fuanauranoo. \p \v 29-30 Peetooroofa Yisuna ufa iriseenoo qinau, Qinee sia uqanna ani minnisaanaura. Aiqamausa ani minnisaifaqa qinee sia minnisaanauree qufanoo Yisufa narí qimaminoo qinau. Oo Peetooroo anee iria, Fafaa eendaki iraifana anee qaaramoo kari qiniara siamma iri fee qinnaranoo. Miqi mandainanoo kookooraana qaara kari ufa qiannoo. \v 31 Peetooroofa mina iriseenoo Yisuna afeekaikamandee qimaminoo qinau, Qinee sia uqanna aniara sia iridee qianaura ani faqa kuquanaura. Miqi qimasoofaqa aiqama Yisuna faiqi namu miqikai qiqau. \fig Kookooraana ufa qidanoo (14:29-30).|alt="Cock crowing" src="BK00062B.TIF" size="col" loc="Mark 14:31" ref="14:29-30" \fig* \s1 Yisufa narí kuquaninnanara ummaara arufanoo saqamaki innaaru qinau. \r (Mat 26:36-46; Ruk 22:39-46) \p \v 32-33 Miqooqari misa Keeseemanee maqa maaqaki Oorifa aaqana ameemaanai marunaki asukunaki aniroofanoo Yisufa narí faiqi namu qimanniminoo qinau. Innee maaqoo ooqu marifi marifaqa qinee saqamaki oorureeqa innaaru qianauree qimaseenoo minamusara innee kaqi maaqoo marifaqa maa namusa kai qini faqa ooru fuaqa. Miqi qimaseenoo mifa Peetooroona faqa Yameesana faqa Yoohaneena faqa nifiqeenoo saqamai ooru fidanoo narí afaaqasaa quqeefandinna ainainara irimarufanoo firaaqoo amuqusimarufanoo aundura fifau faafau ufanoo minamusa qimanniminoo qinau. \v 34 Qini qimuqusaki qimuqusirafa firaaqoo maridanoo mi qimuqusirafa daruannoo fee qidaqa innee maaqoo maridaqa rakisiaqa. \p \v 35 Miqi qimasee Yisufa kaqikaaqoo oonureenoo narí kai maqasaa aqufinoo narí afaaqai anianinna aupuraranara sia keeqaanifee qimasee maa innaaruna qinau. \v 36 Oo qini qikoofa qini qikoofa, anee aiqama ainaina amanaikimarianafa mariananoo, qinee manda nammari naannanara anee qinisaaqaraana mareeqee kaqinni aqusa. Sia qeeqa didiranara iria, aneenna aidinna ainaina kai qifaaqai quqaa. \p \v 37-38 Yisufa miqi qimasee innaaru qimaseenoo kafaannai aniree narí faiqi namu qaaramoo marunnai aniree nindafoofaqa misa nisuku kaaqa faiqaqeeiqau. Yisufa Peetooroona moo auqu Simoona auqamasee qimaminau Simoona anee faiqaqee idanee anee sia fee amana qusasaa kai afu tautasee rakisinnaree. Innee aufaridaqa innaaru qida mariaqa innee miqidaqa sia nimaniranaki aqufifaranoo, inni irirafa kai afeeka marifaqa inneeqa uqanna kudoosaapee mariafanoo. \p \v 39-40 Yisufa miqi qimasee qimannimiseenoo kafaa anirandeenoo indaaru qundee kai inoo innaaru qinau. Innaaru qimaseenoo oonu nindafoofaqa mina faiqi namu kafaa nisuku faiqaqeeiqau misa nifu fannoo ummaarareenoo sia findi fuaqaa ufaqa findifi Yisuna kafaa qafamaseeqa nári faiqaranara nisaurusee ufara randaqau. \p \v 41 Yisufa kafaa oonu innaaru qimasee anireenoo narí faiqi namu qimanniminoo qinau. Innee kaqi fee faiqaidee kaqi fee idooaidee. Doo saa doo aupurara aukuana doo anireenoo, doo qafaaqa manda oosana maree mariasa nisaukuki ueeqaaninna fasiqafa qini mara quqaannoo. \v 42 Doo findi fifaqa fua. Doo qafaaqa qini ueeqee mari fasiqafa doo anidanoo. \s1 Misa Yisuna qumaraqau. \r (Mat 26:47-56; Ruk 22:47-53; Yoh 18:3-12) \p \v 43 Yisufa kaqi misa faqa ufa qimarufanoo Yisuna faiqi namukiqari qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara mararanakiqari mina auqu Yudasifa aniranau. Amaana maqa aanaiqikirausa uriqararausa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa Yuda maqannaasa faiqí firaasa faqa maqusai kaqi maridaqa faiqí moomoo Yudasina faqa niqiqoofaqa rakira duru saamu qumareeqa Yudasina faqa asukunaki aniqau. \v 44 Faasai Yudasifa qimanniminau, asukunaki innee aaqee foora qinee oonureeqa mi fasiqana amooqaanamma qafaaqa, mee innee randeemaria fasiqana amooqaanaura. Innee mina rumbamaree amiqimandee rakisisee maree fuaqa. \p \v 45 Yudasifa anireenoo Yisufinnai oonureenoo oo ufasaa rakisira fee qimasee amooqanau. \v 46 Amooqoofaqa mina faqa anusa mina qafamaseeqa qumarasee rumbamaree amiqimmasee rakisi qumara maree maree fiqau. \v 47 Faiqí moo fannoo miqoo kikiqinoo mariufa mina qafamaseenoo narí rakira paipana qumareenoo nariraree qimaseenoo moo fasiqa aanaiqikirausa uriqararana ainainira faiqi aaqoo ateeka aqusanau. Yisufa qimanniminoo qinau. \v 48 Innee qiniara mandaikamma nimaqee mari fasiqa fee qimasee duru saamu indaaiqa aniree qini qumaraidee. \v 49 Faasaambaasaana moomoo kari akooqoo amaana maqaki keeqaidaqa faiqí anaasee ufa qimannimimarunausa maridaqa naqaa innee miqoo qini qumaraaqaana mariaasee. Tamummaqara fasiqauqa akara anoona doo mimau kambiqaani. Doo qini qumaree fuaqa. \v 50 Yisuna faiqi namu mina qafamasee quandaki miqooqari sandama qaraasa mambiqau. \p \v 51-52 Misa Yisuna mara maree fufanoo moo kumaaraa fannoo qamunna kai narí afaaqa ititaseenoo misa ninaaqiana fimarufaqa misa mina qafamasee mina faqa rumbaanee qimasee qumarararufanoo mi kumaaraafa mafi narí qamunna rakeemma aquseenoo kaqisamu sandamaqaraasamminau. \s1 Misa Yisuna ufa suqiranaki quqasee iraqau. \r (Mat 26:57-68; Ruk 22:54-55, 63-71; Yoh 18:13-14,19-24) \p \v 53 Misa Yisuna mara mareeqa aanaiqikirausa uriqararana maaqaki quqaqau. Mi maqanaki aanaiqikirausa uriqararausa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa Yuda maqannaa faiqí firaasa faqa minaki faasai eendaki suqiqa mariqau. \v 54 Peetooroofa misa ninaaqiana nianasaa qumee oonureenoo aanaiqikirausa uriqararana maaqa naambeeqai ooru keeqafinoo rakisimaru fasiqausa faqa ida aaqa ooqu marifi qaani marinau. \v 55 Aanaiqikirausa uriqararausa maaqaki maridaqa Yisuna kuqaruaneera mina ummaarara randoosia sia paquriqau. \p (Mooseena sandufa maaqi qimaqoofa, moodaa fasiqa fannoo qinnufafa sia anoonaikiannoo. Qaara fasiqa fannoo kikiqamafi qinafa mifa anoonaikiannoo. Misa minara iriseeqa faiqí qaaraqanda mi ufana qifaqa Yisuna ariraree qiqau.) \p \v 56 Moomoosa aniree Yisunara unnufa qufanoo sia misa ufa fannoo moodaa karinoo marinau. Misa ufa fannoo naadu naadu qufanoo sia amanaikinoo marinau. \p \v 57-59 Miqoo akaqausa findi fufaqa Yisunara unnufa maaqi qimasee qiqau, mifa maaqi qimasee qifaqa maasa iriqa qinee firaa amaana maqa faiqí usakaqoona aiqama rapeepaamma aquseeqa qaaramoo faasaana aiqarainaqa sia faiqí nisaukunnai usakaaqaairana usakasaanauree qifaqa iriqa qufaqa misauqa faqa sia amana amana kai mi ufana qiqau. \p \v 60-62 Misa miqi qimasoofanoo aanaiqikirausa misa uriqararafa aiqamausa nifusaa findifinoo Yisuna iranau. Misa ufa oosana oosana aniara qiafana ani ufa sia fee maridanoo fee qinaqa iriaqa qufanoo Yisufa sia ufa qinau, kaqi kasooinoo marinau, Miqi masoofanoo aanaiqikirausa misa uriqararafa qimaminau, anee kuqaa fee Anutuna asauku mundirafa maridanee, anee kuqaa Anutuna amaaku amooqimaria fee maridanee qufanoo Yisufa qinau eeoo qinee mina amaaku marunausa maridaqa, kasooqaqee innee qini faiqí nimaaku qiqafeefaranoo, qinee uriqararana Anutuna aaqa asauku uqannai ooqufaaqee mariana qiqafeefaranoo mari inaqa kasooqaqee innaarunaindari asuru namufaqa qumuanaqa mikamuqoo faqa innee qini qiqafeefaranoo. \v 63-64 Aanaiqikirausa uriqararafa mina iriseenoo aanoommaseenoo narí qamunna parara qima quqaseenoo qinau, maasa fifau faiqí ufara randaidaqa, doo mina manda ufa iriafanoo innee minara naqi fee qidee qufaqa misa aiqama qiqau mifa manda oosana fiqararafa maridanoo nariara Anutuna amaaku fee qidanoo, kuqiranaki kai fuani. \p \v 65 Miqi qimasoofaqa akaqausa Yisuna niqaara fida amaqaseeqa qamunnannai afu ruumbamaqaseeqa nisaukusamu oori aruseeqa iraqau, mina yafee ani arinoo fee qinaqa iria. Miqi qimasoofaqa minasaa rakisimaru maara fasiqausa mina mara mareeqa nisaukusamu oori ariqau. \s1 Peetooroofa Yisuna sia qafaidee qinau. \r (Mat 26:69-75; Ruk 22:56-62; Yoh 18:15-18, 25-27) \p \v 66-67 Misa maaqaki Yisuna arira ufa qimarufanoo Peetooroofa maaqa kooqinni sundiauqa faqa idaki ooqufaaqee ufanoo aanaiqikirausa uriqararana ainainimaru manaaqafa aniree Peetooroona miqoo ida qaani marufanoo qafamaseenoo mi manaaqafa mina oori aiquqummaseenoo qimaminoo qinau anee Nasareeteendaraafa Yisuna faqa nuanafa mariananoo. \v 68 Peetooroofa mina iriseenoo qaoo qinoo qinau, qinee sia minara iridaqa sia anee qiannufana oosana iridaqee qimaseenoo findufumakufanoo mi maaqana ququsa kooqi marunnai fufanoo kookooraana ufa qinau. \p \v 69-70 Ufa qufanoo mi ainainira manaaqafa Peetooroona kafaa ooqu qafamaseenoo miqoo marusa qimanniminau Innee maana qafaaqa Yisuna faqa nimarifa maridanoo fee qufanoo Peetooroofa kaifaa qaoo qinau. Kaqikaaqoo marikufaqa miqoo mi fasiqausa marusa Peetooroona afeekaikamasee qimamiqa qiqau. Anee Yisuna faiqi namu marianafa mariananoo, anee naqi fee mandee qaoo qidanee, ani ufa fannoo ani kooroomamaqaifaqa iridaqa, anee Yisuna maqannaafa Kariree maqannaa marianafa mariananoo. \v 71-72 Peetooroofa mina irisee narí amana aqiqamasee qinau, qinee sia anoona ufa qimamiananoo Anutufa daruani. Qinee anee qiannanara sia uqanna minara iridaqee qufanoo miqi quqoo kai kookooraana kafaa ufa qinau. Peetooroofa mina ufa irisoofanoo aaqoo ruqianau Yisufa maaqi qimaqoo ufanara oonumafi irinau. Fafaa eendaki anee qaaramoo kari qiniara sia fee qinanoo kookooraana qaara kari ufaqiannoo. Peetooroofa mina iriseenoo asauruseenoo ikiraqamaree quqasee finau. \c 15 \s1 Misa Yisuna qumaree munu Piratoona ufaki quqaqau. \r (Mat 27:1-2, 11-14; Ruk 23:1-5; Yoh 18:28-38) \p (Ooqai Mooseena sandufa fannoo sia asukunai ufa oosana oosana qinnufafa sia anoona kambiqaannoo fee qimaqoofa marufaqa misa mina rukiaseeqa asukunai ufa qiqau.) \p \v 1 Iqaqoo kananaana aanaiqikirausa misa uriqararausa faqa Yuda maqannaasa faiqí firaasa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa aiqama uriqararausa faqa maasa asukunai qunnufafa sia anoonaikidanoo fee qimaseeqa iqaqoofaqa Yisuna kaqi kaqi ufa suquseeqa nariqa Yisuna arifandinna ufana kaifaa andeeqaseeqa. Misa ufa andeeqaseeqa Yisuna mara maree sainandannai rumbamareeqa afiqa mareeqa Roomma maqanna kiapana Piratoona amiqau. \v 2 Amisoofanoo Piratoofa Yisuna irammirinau. Anee kuqaa fee Yuda maqannaa karaambaiqa fee maridanee qufanoo Yisufa qinau anee qianandeemmiqa maridaqa. \v 3 Aanaiqikirausa uriqararausa aniree moomoo unnufa Yisunara qimariqau. \v 4-5 Piratoofa mina iriseenoo Yisuna kafaa irammirinoo qinoo, misa moomoo mandainainara aniara qidaqa, ani ufa sia fee marifanee anee sia fee qinnaree qufanoo Yisufa sia ufa qufanoo Piratoona aaquqanau. \s1 Misa Yisuna Piratoona kootaki quqaqau. \r (Mat 27:15-26; Ruk 23:13-25; Yoh 18:39–19:16) \p \v 6-7 Aukuana aukuana aiqama aukuana Piratoofa ainnaaqarara qoomaqa saara moo adiafaaira ainaina Yuda maqannaasa nimianauree qimasee rumbaranakinaana moo iduku niminau. Nári nidimaruna uqanna idukunniminau. \v 8 Mi aukuanna Yisuna ufa irimaria faasaana faiqí anaasee moomoo Piratoona oopisaki aniree qiqau. Anee ooqai aukuana aukuanasaa faiqí moo idukusee qimariannana maqee maa aukuanna faqa moo idukusee qimia. Karafusa marina moo iduku qimianee qimasaida farafara imariqau. \v 9 Piratoofa qinau, Amanee qinee Yuda maqannaa karaambaiqa Yisuna iduku niminauree qinau. \p \v 10 Piratoofa aanaiqikirausa uriqararausa sia anoona marunara fifau rairai qidaqa Yisuna mareeqee Piratoona amunara irinau. Minara kai Piratoona amanee qinee Yisuna iduku nimianauree qinau. \v 11 Aanaiqikirausa minara iriseeqa faiqí anaasee fuki faaki qufaqa misa Barabasinara iduku nimiannee qiqau. Mi aukuanna faiqí moo auqu Barabasifa karabusaki marinau. Mifa akaqausa saimbaqa rakiranaki faiqí moo kuqannarusoofaqa karafusaki quqaqau. \v 12-15 Misa Barabasinara qufanoo Piratoofa kafaa aiqamausa qimanniminoo qinau. Yuda maqannaasa karaambaiqa qimariana minara naqi fee ianauree qufaqa misa moomoosa kafaa faaqa quqasee qimamiqa qiqau, pirimmannai aunirira saqarisaa aruannee qufanoo Piratoofa misa irammirinoo qinau mifa nana manda oosana maraifaqee aruanauree qufaqa misa firaaqoo uqanna faaqa quqasee qiqau, pirimmannai aunirira saqarisaa aruaqee qufanoo Piratoofa faiqí anaasee moomoosa nidirana nimianee qimaseenoo Barabasina iduku nimiseenoo Piratoofa narí maara fasiqauqa nimisee maasa Roomma maqannaasa oosana marasee raitasaa qainna rumbeeqoo samu mina ataufakaaqa aru umooqukamasee afiqamareeqa muru aun irina saqarisaa pirimmannoo aruaqee qinau. \s1 Amuka faqaa qafee auqusee afisuamaqaqau. \r (Mat 27:27-31; Yoh 19:2-3) \p \v 16-18 Piratoofa miqi qimasoofaqa sundiauqa iriseeqa Yisuna afiqamareeqa koota maqakiqari rafudamakufaqa miqoo Piratoona firaa amiqira maqa naambeeqai raitasaa qainna rumbeeqoo samuna Yisuna ataufakaaqa aru umooqukamaseeqa ataasa ataasa naaree qimasee fafaa aunirira saqarisaa aruanauree qimasee kiapana firaa maaqa naambeeqai munusee aiqama sundiauqa naaramasoofaqa anireeqa qamunna moo maara fasiqa misa qamunna taatuqee arirana afisuamaqasee amuka faqaa sanda saatunanda fooqaana mara maree karaambaiqa qafee fee qimasee Yisuna akiaqa aranaiqi afisuamaqasee nisauku niqinaaqa quqasee kiapana amandee mariandee mandee amandamasee qimamiqau, Oo Yuda maqannaa karaambaiqa sia dauni kuqinnaranoo kisaaqasaa marinnaranoo. \v 19 Miqi qidaqa sasamimi ateekarasamu qumaree mina akiaqa rupeemma amidaqa firaaqoo ataasa ataasidaqa mina afaaqai niqaara fidiamaqasee mina oorinni niqoori saunarafufaqa ataasa ataasa qimariqau. \v 20 Misa ataasa ataasa qirana taikafufaqa misa saasaakoona arira qamunna raipaqusee narí qamunna afisuamaqasee aunirira saqarisaa firimmannai arifandinnaqoo afiqee fiqau. \s1 Misa Yisuna afiqee Koorookata aaqanai fiqau. \r (Mat 27:32-44; Ruk 23:26-43; Yoh 19:17-27) \p \v 21 Maqusai ari iseeqa Yisuna doo afiqee fimarufanoo kudoosaapeenoo narí aunirira saqari sia amanaikufaqa maara fasiqauqa faiqí moo narí maaqaindari aniroona aanai paqurimasee mina auqu Simoona amarafa. Sia Yisuna faiqi namukinaafau mina amarafa moo fannoo mifa Sireenee maqusaindaraafa Areekasandeerana faqa Rufusana faqa nikoofa marinau. Sundiauqa minara Yisuna aunirira saqari aku maree fua qimasee arirarufanoo mifa misa faaqaanara rufiasee aku maree finau. \p \v 22 Miqimasee misa Yisuna afiqa maree fifi ufaqa Koorookata amuaqunamusaa afiqee fiqau. Mi maqa maaqana auqu faiqí nikiaqa amudaani fee qiqau. \v 23 Yisuna miqoo munu quqasee uainna nammari marasee moo marasinna minaki quqasee minara naanneera fuki faaki qufanoo qaoo qimasee sia nanau. \p (Mi marasinnana nári ufakiqari meerafee qimariqau. Mi marasinnafa namasainaqa sia afaaqa aidafuanifeera amufanoo aidafirana maraanee qimaseenoo sia mi marasinna nanau.) \p \v 24 Marasinnara qaoo qimasoofaqa misa mina qumaree aunirira saqarisaa rummamaqasee pirimmannai aruseeqa uqeereeqeeqa rakiaqau. Rakiaseeqa mina qamunnauqa faasai raipaqu quqaqoona mara maree kaatara foora sararamandee yafee maraannoo yafee maraannoo qimasaida maraqau. \v 25 Suani maqee ururoofaqa naina kirooka aunirira saqarisaa ariqau. \v 26 Yisuna arira oosana raufiqira saqarisaa akara rumasee aunirira saqari akiaqai aiqama qafaaqeera atukaraqau. Maaqi masee akara rinau. Maa fasiqafa Yuda maqannaasa karaambaiqa maridanoommi qimasee akararinau. \v 27 Maara fasiqauqa karafusakinaana faiqí mandaikamannimaqee maruqanda ruumba quqaqoona minakiqari mara maree Yisuna aaqa minisee nariqa auniriranasaa arusee Yisunaindi qambaanai rakiqasee miqanda aunirirana dinni dinni rakiaqau. [ \v 28 Miqimasoofanoo ooqeenaa tamummaqara fasiqauqa akara anoona kambiqanau, misa qiqau, misa mina mareeqee manda oosana maree mariasaki quqeefaranoo.] \p \v 29 Yisufa aunirira saqarisaa dirinoo marufaqa faiqí anaasee moomoosa fiqaree aiqaree idaqa qufoonaridaqa ataasa ataasa qimasee manda ufa qida qiqau, anee maasa firaa amaana maqa rapeemasee qaaramoo faasaana kafaa usakeennaree. \v 30-31 Amana maqee aneenna kai tatuakinana maqasaa aqufinana asumu maria qimaru faqa aanaiqikirausa uriqararausa faqa Mooseena sandufa akoofasauqa faqa ataasa ataasa qidaqa narí qimami narí qimami qiqau, Mifa moomoosa asumu marirana nimirarimarifa nariara sia asumu mariannoo. \v 32 Doo maqee Anutuna asauku mundirafa maasa Isaraee maqannaasa karaambaiqa auniriranasaaqari tatuaki aqufinaqa maasa irirana minasaa rusisee kuqaa Anutuna amaaku fee qianaura. Manda fasiqaqara dinni dinni nári saqarisaa aruaqanda miqanda faqa Yisunara ataasa ataasa qimariqau. \s1 Yisufa kuqinau. \r (Mat 27:45-56; Ruk 23:44-49; Yoh 19:28-30) \p \v 33 Suani qambaana akiaqa amummaqa ururoofanoo mi maqa maaqana aiqamai asukuna rafaaqafinau. Suani afu safasasaa mundufanoo asukuna taikafufanoo kafaa suani qanau. \v 34-36 Asukuna taikararimarufanoo Yisufa faaqa rumasee Eeburu ufakiqari qinau Eeri Eeri rama sabakatani maasa ufakiqari qini Anutu qini Anutu, naqaa fee ifanee qini minni qiseenee qimasoofaqa akaqa fasiqa anaasee miqoo marusa mandirira iriseeqa qiqau, Doo iriaqa mifa Eeriana aaraidaqinoo qufanoo faiqí moo fannoo Yisuna aunirira saqari atukaki sandee oonureenoo paadura au fooqaana maraseenoo maara fasiqauqa nári maqee maqee neemaru uainna nammarinaki raaraamaseenoo aika maraseenoo minasaa rutaquseenoo Yisuna nammari naanifee qimasee uqeereeqee Yisuna afaurusaa quqasoofanoo qumbifiqamma namasoofanoo amu fasiqafa qinau, Doo maasa rakisia, Eeriaafa anireenoo aunirira saqarisaaqaraana tatuannoo fee sia fee tatuannoo. \v 37 Yisufa mi nammarina qumbifiqamma namaseenoo firaa kari faaqa rumaseenoo doo kuquaraasinau. \p \v 38 Kuqufanoo aaqee kai Yeerusaree firaa amaana maqakinaa qamunna dirirafa ammuqundari qambaana kai raaqumaree muqufi aqusanau. Mi qamunnafa naaquqara maaqasaa ititara qamunna marinau. Minaki faiqí sia keeqeemaria maqa marinau. Aukuana aukuana Anutuna aanaiqikirausa uriqararafa kai minaki sipsipa anaaqa fidika mara maree mi maqanaki raaraa imarinau. Doo maqee qamunna anaqinoo marifaqa faiqí anaasee Anutuna aaqa fimaria aana ititee marifa doo maqee atuanoo maridanoo. \fig Reefina aiku asauku kinaasa akaqausa qafee marufanoo naaquqara oosiranakinaa qamunna qambaana anaqinau.|alt="Levite watching curtain in temple tear" src="LB00265B.TIF" size="col" loc="Mark 15:38" ref="15:38" \fig* \v 39 Maara fasiqauqa uriqararafa aunirira saqarisaa rakisimarufa Yisufa faaqaruna faqa kuquna faqa qafamaseenoo aaquqoofanoo qinau, kuqaa maa fasiqafa Anutuna amaaku maridanoo. \v 40 Yisufa aunirira saqarisaa marufaqa anaasee akaqausa miqoo maridaqa nianasaa maridaqa rakisi mariqau. Misakiqari Saroomeefa faqa Mariana amarafa Makadara maqusaindari anufa faqa, Mariana moo amarana faqa mifa kumaaraa Yameesa Yooseesa ninoofa marufa marinau. \v 41 Mi anaaseenamusa Kariree maqusaindari Yisuna dadaaqimarusa mina faqa afaqaqa aniusa mariqau. Sia misa kai, moomoo aanaaseeuqa faqa Yisuna faqa Yeerusaree maqusai aniroosa ani marida aunirira saqarisaa rakisi mariqau. \s1 Yisuna ooni aamarai akundaqau. \r (Mat 27:57-61; Ruk 23:50-56; Yoh 19:38-42) \p (Yisuna aukuana narí maqannaasa maaqimmasee madika indufusaida kuqufusa nikundee mariqau. Misa ooni firaana kasaaqa aamara auquseeqa minaki keeqafufaqa dinni dinni moomoo aamara auqiiseeqa kuqusa minakiaqa naadu naadu nikundee mariqau. Moodaa kai moo kari akundeeqa mina afunda taikoofanoo kaifaa moo fannoo kuqufaqa miqikai imariqau. Sia moodaa karifau nikundee mariqau. Moo kari moo kari nikundee mariqau.) \p \v 42 Yisufa kuqufufanoo suani dupufanoo Arimateea maqusaindaraafa mina auqu Yooseefaana amarafa aniranau. \v 43-45 Mi fasiqafa Yuda maqannaa ufa suqiranaki keeqeemarufa marinau, aiqamausa minara kaaqa andeeqara fasiqa fee qimarufa marinau, maqee maqee Anutuna ququsa innaarunaindari maqasaa kambiqaaninnanara rakisi marufa marinau. Yisufa kuqu faasaana sabata deedaqira faasaanee qimarunasaa Yooseefaafa Yisuna iri duna sabata faasaana aunirira saqarisaa kaqi dirinoo mariandoo qimaseenoo anireenoo paasoosamasee Piratoona maaqaki kaqi keeqa finoo Yisuna iriara qufanoo Piratoofa Yisufa dauni kuqunara tautumasee maara fasiqauqa misa uriqararana aaramaseenoo iranau. Yisufa kisaaqasaa fee kuqinoo fee qimaseenoo mi sundiana ufa iriseenoo Yooseefaanara doo maraannee qufanoo \v 46 Yooseefaafa raudamaki qamunna firaana moo feefaurumamaree oonuree Yisuna iri saqarisaaqaraana tatu quqaseenoo qamunnasaa kukuqa mandee aku mareenoo ooni aamara auquqoo madikanaki Yisuna iri quqaseenoo ooni firaana quanda quandammeeqeenoo ooni aamarasaa ititanau. \v 47 Mariana amarafa Makadara maqusaindaraa anaaseefa faqa Mariana moo amarafa faqa Yooseesana anoofa miqoo rakisida iri quqaranara qafee mariqau. \c 16 \s1 Anaaseeuqa madikaki oonu qafaqau. \r (Mat 28:1-8; Ruk 24:1-12; Yoh 20:1-10) \p \v 1 Yisuna iri kaqi ooni aamaraki marufaqa Mariana amarafa Makadara maqusaindaraafa faqa Mariana moo amarafa Yameesana anoofa faqa moo anaasee Saroomeesa faqa Sabata faasaana aiqaroofaqa kuqimariasa akunnimaqee maria marasinna feefaurumamaree Yisuna irisaa akuanee qimasee mi eendanaki deedaqiqau. \p \v 2 Kananaana iqaqoofanoo suani maqee ururoofaqa mi anaaseesa Yisuna akundoo ooni aamaranaki fiqau. \v 3-4 Aanai fidaqa misa narí qimami narí qimami qiqau, firaa oonitia fannoo ooni aamara ititanoo marifaqa yafee dadaaqinaqee umbaqi quqasee fee marasinna aku amaqeefaree qimasee oonu qafoofanoo ooni faasai quanda quandammeeqee mafi aquqoofanoo marinau. \v 5 Misa ooni qafamasee ooni aamaraki keeqafi qafoofanoo asauku uqannai kumaaraa moo fannoo qamunna eekara arirana afisusee ooqu marifufaqa qafamasee tautumasee kaaqa rufiaqau. \v 6-7 Tautumasee rufioofanoo mi kumaaraafa qimanniminoo qinau sia tautumasee rufiaaqa. Innee Yisu Nasareetee maqusaindaraana aunirira saqarisaa pirimmannai aruanara randee mariafanoo, mifa sia maaqoo maridanoo findi finoo maridanoo. Doo qafaaqa, maaqoo misa mina iri quqeeaa. Doo fuaqa maa ufana narí faiqi namufaqa Peetooroona faqa qimannimiaqa. Yisufa inni noorinni Kariree maqa maaqai finoo, innee miqoo oonureeqa narí qundee kai iqa mina qafeefaranoo. \p \v 8 Mi anaaseeuqa mina iriseeqa ooni aamarakiqari rafudamakufaqa sandamaqaraasammiqau. Kaaqa rufiarana faqa naindiri roofaqa sandaqau. Misa maqusai oonureeqa kaaqa rufiasee sia moosa qimannimiqau. \v 9 Yuda maqannaasa Saririqara amaanasaa fee qimasee amaanasaara indaaruqaa faasaanee qimariqau. Mi indaaruqaa faasaanna sandoo anaasee namusa anu faasaanasaa Mariafa Makadara maqusaindaraafa naaree Yisufa findifuna qafanau. Ooqai Yisufa kaqi maru kamuqoo faafasaaqa narí anoona amarana mi Mariana aunduraki faafasaaqa qisauku dinni taikasee dinni ani qaara marasee marufanoo Yisufa kaqi maruqoo mina aunduraindaraa faafasaaqa niqiqoofaqa rafudamaki sandamafiqau. Yisufa mi anaaseena afusaa narí kuqiranakiqari findifuna indaaru kooroo inau. \v 10 Yisufa mi anaaseena afusaa kooroomambunara Yisuna aiku asauku oonu maaqi qimasee qimanniminau, \v 11 Yisufa kuqiranakiqari findifinoo marifaqa qinee qafeeqee qufaqa misa kaqi minara soofaaridaqa ikiraqee maruqoo marufaqa mi anaaseenara unna qiifoo qiqau. \s1 Yisufa kuqiranakiqari findifinoo narí faiqi namukiqari qaaraqanda kooroo inau. \r (Ruk 24:13-35) \p \v 12-13 Yisufa kafaa moo oosana maraseenoo narí faiqi namukina qaaraqanda nifusaa kooroo inau. Miqanda Yeerusaree maqusaindari moo maqusa kaqikaa maqusai fimarufanoo Yisufa aanai nifusaa kooroomambufaqa miqanda oonurandee aniree Yisuna aiku asauku qimannimufaqa unna fee qiqau. \s1 Yisufa narí faiqinamuki kooroo inau. \r (Mat 28:16-20; Ruk 24:36-49; Yoh 20:19-23; NiFa 1:6-8) \p \v 14 Yisufa mina inaaqiana narí faiqi namu qisaukuqara taikasee qikunni ooqu moodaa mararausa narana nee marufanoo kooroo inau. Kooroomafinoo misa mina qafee marusa unna fee qunara niqinoo qinau, inni irirafa ufa rukiee marisa mariafanoo sia qiqafee mariasa ufara innee irimariafanoo. \p \v 15 Yisufa miqi qimasee qimannimiseenoo kafaa maaqi qimasee qimanniminau. Innee maa maqa maaqana afaaqasasa aiqama maqannaa iannai uqanna oonureeqa qini amiqira fasaasa ufa qimannimiaqa \v 16 Qinisaa irirana rusimariasa irirana rusidaqa nammari maree mariasa misa innaarunai naaru marira asumu mareefaranoo. Qinisaa sia irirana rusimariasa misa nariranaki fifaranoo. \v 17 Qinisaa irirana rusimariasa maa afeeka ainainna misaki marinaqa qafeefaranoo, misa faiqí naundurakinaa faafasaaqa qini duqusaa niqiqeefaranoo misa moo maqannaasa ufa sia nári iri marianakiqari qifaranoo. \v 18 Faiqí kuqannarimari sakanifa ukaqanimisainaqa sia mandaikifaranoo. Misa ufaaqa namasee sia kuqifaranoo. Misa nári nisauku aurimariasasaa rusisaifaqa findi fifaranoo. \s1 Yisufa innaarunai ooru fu ufafa. \r (Ruk 24:50-53; NiFa 1:9-11) \p \v 19 Yisufa narí faiqi namu faqa ufa qiqisoofanoo Anutufa mina uqeereeqeenoo innaarunai narí aaqa asauku uqannai quqasoofanoo miqoo ooqu marinau. \v 20 Yisufa innaarunai ooru fufaqa mina faiqi namu aiqamai fifainidaqa Yisuna amiqira fasaasa ufa qimannimiqa niqau. Misa miqi marufanoo Karaambaiqa qumee dadaaqufanoo faiqí anaasee misa ufara kuqaa fee qiaqeera faiqí sia auqaaqaa ira afeeka nimufaqa auqoofanoo anoona kambiqee marinau.