\id JHN NT0016.JN BINUMARIEN NT OATRIDGE dp trf 17-JUL-85; 13-April-2016 \h YOOHANEE \toc1 YOOHANEE Amiqira Fasaasa Ufa Yoohaneefa Akararinau. \toc2 YOOHANEE \mt1 YOOHANEE \mt2 Amiqira Fasaasa Ufa Yoohaneefa Akararinau. \c 1 \s1 Naaru naaru marira ufa. \p \v 1 Ooqai maa maqa maaqafa sia marunakinai Anutuna afeeka ufara foora Yisufa marinau. Mi afeeka ufara foora Yisufa Anutuna faqa marinau. Mi afeeka ufafa Anutufa kai marinau. \v 2 Oosana aroonakina mi ufafara foora Yisufa Anutuna faqa marufa marinau. \v 3 Mi ufanannai Yisunannai aiqama ainaina kambiqaqoofanoo maridanoo. Sia moo ainaina sia minannai kambiqanau. Aiqama ainaina mina Yisunannai kai kambiqanau. \v 4 Aiqama kambiqoo ainaina mina Yisunasaaqaraa marirana maraseenoo doo maridanoo. Mi marirafa maa maqanasaaqaraa fasiqa anaasee naundurai qoomara foora aurau rimarifa maridanoo. \v 5 Mi aurau rirafa asukunaki qaidanoo. Mi aurau rira qoomana asukuna fannoo sia amana qumaree rafaaqa fuannoo. \p \v 6 Anutufa qumee dadaaqufanoo maqasaa fasiqa moo nammari nimimaru Yoohaneefa kambiqafufanoo Anutufa qini saikaki fuannee qufanoo narí saikaki ani marinau. \v 7 Yoohaneefa kooroo irafa animarinau. Mi qoomana Yisunara kooroo irara aninau. Aiqama fasiqa anaasee mina ufa irisee Yisunara kuqaa anoonee qiaqeera aninau. \v 8 Mifa Yoohaneefa sia mi qoomafau marinau. Kaqi mi qoomanara kooroo ianifeera animarinau. \v 9 Anutuna ufa fannoo Yisufa anoona aurau rirafa marinau. Mi aurau rirafa faiqí aiqamausa naunduraki qeemarufa maridanoo maqasaa faiqi aanaaqi kammafinoo maa maqa maaqanaki quminau. \p \v 10 Mifa maa maqa maaqanaki ani marinau. Anutufa mi ufana Yisunannai maa maqa maaqanakinaa fasiqa anaasee auqu quqasoofanoo misaki akooqoo qumu marufaqa sia minara iriqau. \v 11 Mifa narí auqu maqa maaqanaki aniroofaqa mina maqannaasa minaki mariasa mina mareeqee aqusee minnisaqau. \v 12 Akaqausa asasammasee maroosa Anutuna ufa Yisufa misara innee Anutuna faiqi kamambi mariaqee qira ufa niminau. Minara kuqaa Anutunee qimasee naundura amimarusa mina faiqi kamambi mariaqee qira ufa niminau. \v 13 Anutuna faiqi miqimariasa kambiqafi mariasa sia maa maqa maaqanaki mariasakiqari kambiqaqau. Sia faiqí faiqi imariandeefau mafi kambiqaqau. Sia faiqí nári iriranannaifau Anutuna faiqi kammafi kambiqaqau. Anutuna iriranannai kai kambiqafufaqa mina faiqi namukiqau. \p \v 14 Mi ufafa Anutuna anoona ufa Yisufa faiqí faiqi kamambinoo maasaki qumu marinau. Qumumarufaqa mina afeeka eeraarirana maasa mina faiqi namu kuqaa qafaqau. Mifa narí akoona amaaku moodaa marunara narí akoonasaaqaraa afeeka eeraarirana faqa kaqi afaarirana faqa kuqaa anoona ufa qirana faqa maraseenoo qumbiqanoo maruna qafaqau. \v 15 Yoohaneefa nammari nimimarufa minara Yisunara kooroo inau. Mifa maaqi qimasee faiqí anaasee qimanniminoo qinau. Ooqai qinee qimannimiqia. Moo fannoo qini qinaaqianna aniannoo. Qinee kambiqaafannaqoo mifa ooqai mariufa marifaqa qini uriqarara fee qiafanafa maana Yisufa mifa maridanoo. Yoohaneefa miqi qimaseenoo minara qimanniminau. \p \v 16 Yisufa maaqoo qumu maridanoo narisaaqaraa amiqi amiqirana amuaaqa amuaaqa moomoo maasa aiqamausa qimufaqa mareemariqiafana. \v 17 Anutufa Mooseenannai narí sandufa narí amusufa maasa qiminau. Asauku mundirana Yisunannai narí kaqi asasamandee nimirufa faqa kuqaa anoona ufa qirana faqa maasa qiminau. \v 18 Sia moo fannoo Anutuna qafee marufa marinau. Narí amaaku moodaa narí akoona amuqusa uqanna mifa kai narí akoona faqa marida qafamaseenoo maa maqanasaa maasa qimannimirara quminau. \s1 Yoohaneefa nammari nimimaru ufafa. \r (Mat 3:1-12; Mak 1:1-8; Ruk 3:1-18) \p \v 19 Yoohaneefa Yisunara kooroo qu ufafa maaqimasee animarinau. Yuda maqannaasa amaana maqa aanaiqikirausa faqa amaana maqaki dapi saika maree marusa misara Reefina aiku asauku fee qimarusa misa faqa Yeerusareenni suqufufaqa ufa qimaseeqa faiqí akaqausa nifeeqasee niqiqoofaqa Yoohaneenara irarara ooqufiqau. Yoohaneefa nammari nimimarufunnai Yooradanna nammarinni ooqureeqa maaqi qimasee iraqau. \p Oo Yoohanee, Anutuna tamummaqara fasiqauqa kambiqaaninna tamummaqara fasiqanara akara rumaqoofa anee maana mifee yafee. \v 20 Yoohaneefa misa ufa iriseenoo sia kaqi ufa qinau akooqoo kooroo qimasee qimanniminau. Qinee sia asauku mundirausau maridau. \v 21 Misa minara iriseeqa kafaa iraqau. Anee Eeriaafee maridanee. Maasa qimaqimia. Miqi qufanoo Yoohaneefa qinau sia qinee misau. Miqi qufaqa misa iraqau. Anee mi tamummaqara fasiqanara akara rumaqoo fee maridanee. \p Miqi qufanoo Yoohaneefa sia fee qinau. \v 22 Sia fee qimasoofaqa misa quandaki qiqau. Maasa niqiqaasa nana ufa fee aniara qimannimianauree. Anee yafee. Anee aneennara naqi fee qidanee. \v 23 Yoohaneefa misa ufa iriseenoo maaqi qimaseenoo qimanniminau. Anutuna tamummaqara fasiqa Eesaiaafa ooqai maaqi qimasee qiniara akara rinau. \q1 Qinee karaambaiqara nammeera qimasee qimannimira fasiqausa maridaqa. \q1 Kaasau maqa maaqakiqari maaqi qimasee nammeeraqidaqa. Innee karaambaiqa anianinna aanna andeeqaseeqa afisuaqa. \p \v 24 Yeerusareendari niqiqoosa misa Farisai amaana ufa qimarusa misa mina iriseeqa kafaa irammiriqau. \v 25 Oo Yoohanee, anee sia asauku mundirafa maridana. Anee sia Eeriafa maridana sia anee mi tamummaqara fasiqafa maridana. Anee sia misa maridana naqi fee idanee nammariki keeqannimaqaidanee. \v 26 Yoohaneefa misa ufa iriseenoo maaqi qimasee qimanniminau. Qinee nammariki faiqí anaasee keeqannimaqaidaqa. Inni qambaanai moo fannoo maridanoo innee minara sia irimariafanoo. \v 27 Mifa qini qinaaqianna anianinafa qini uriqararafa mariannoo. Naqimasee fee qinee mina dadaaqianauree. Qinee kuqaa ooreeqararausa uqanna maridaqa. \p \v 28 Yoohaneefa Yooradanna nammariki Beetani maqusai dinni afainni nammariki keeqannimaqee marufaqa misa aniree miqi qimasee iree mariqau. \s1 Anutufa auiqaaninna sipsipa anaaqina ufa. \p \v 29 Iqaqoofanoo kananaana Yisufa Yoohaneefunnai ooqu fimarufanoo Yoohaneefa qafeenoo narí faqa marusa maaqi qimasee qimanniminoo qinau. Innee qafaaqa maa fasiqafa Anutufa nifaueemari aandau aanaaqi narí qaindasaa kuquaninna aandaufa maasa aiqamausa maa maqanasaaqaraasa mandainaina minannai maraquqiseenoo Anutufa darira ufa ateekaqisaaninafa maridanoo. \v 30 Eenda qinee minara maaqi qunafa maafa qinee sia mariafanna kamuqoo marunara qini uriqararafa maridanoo qini qinaaqianna kambiqafi aniraannoo qunafa maana mifa maridanoo. \v 31 Qinee minara sia irimariafanausa maridaqa. Isaraee maqannaa nifusaa kooroo qiaqeera nammari auqamannimaqaqa anidaqa. \p \v 32 Yoohaneefa maaqi qimasee Yisunara qinau. Qinee Anutuna maraquna qafaunanoo mifa nakipurunaika mafinoo innaarunaindari qumureenoo Yisunasaa quqeenoo. \v 33 Qinee qeeqa kai asauku mundiranara sia amana mifee qianaura. Maa saikanara diqiqoofa Anutufa maaqi qimasee qimaqiminau. Anee faiqí moo qafainanoo qini maraquna fannoo akooqoo minasaa mundufinnanara minara faiqí anaasee qini naaquqara maraqunannai rumannimaqaanina fee qinnaranoo. \v 34 Maafa Anutufa rusandeesamu masee maroofa narí amaaku uqanna maridanoo. Qinee qeeqa qifunnai qafeeqa inni kooroomannimaqaidaqa. \s1 Yisufa indaaru ooqasaa nifiqoo faiqi namusa. \p \v 35 Kananaana iqaqoofanoo Yoohaneefa nammari afainni narí ufa irimaru fasiqa qanda faqa marufanoo Yisufa aiqaranau. \v 36 Aiqaroofanoo Yoohaneefa amiqi mandee aiquqummaseenoo qinau. Innee maana qafaaqa Anutuna aandau aanaaqiara foora qaindasaa maasara kuquaninafa aiqaqaidanoo. \v 37 Yoohaneena ufa irimaruqanda mi ufana irisee Yisuna doo afaqee fiqau. \v 38 Afaqee fimarufanoo Yisufa quandafi nindafeenoo qinau. Inneeqara nanaree qini qifaqee anidee qufaqa miqanda qiqau. Ufasaa rakisira anee yai fee maridanee. \v 39 Yisufa iriseenoo qimanniminau doo aniree qafaaqa qufaqa miqanda mina faqa oonu mina maaqa qafamasee eenaanianna oonu qafamaseeqa mina faqa kaqi kaaqoo mariqau. \p \v 40 Mi fasiqaqanda Yisuna maaqa oonu qafamasee mina faqa maruqanda miqandakiqari moo fannoo Andurufa marinau. Mifa Simoona moo auqu Peetooroona akaqa marinau. \v 41 Andurufa narafasaana Simoona moo auqu Peetooroona kaqi kaqi paqurimaseenoo qimaminoo qinau. Maasa Anutuna asauku mundira fasiqa kambiqaannoo fee qimaqoofa doo maasa paquriqa qimaseenoo mina afiqammaree Yisufinnai finau. \v 42 Oonuroofanoo Yisufa Simoona aiquqummaseenoo qinau. Anee Yoohaneena amaaku Simoonafa mariananoo. Qinee aniara Keefasanee qianauree qinau. Mi auqu oosanna ooni fee qinoo maridanoo. \s1 Yisufa Firipina faqa Natanaeerana faqa naaroo ufafa. \p \v 43 Moo kananaana Yisufa Kariree maqamaaqai fuaneera aanai Firipina paqurimandeenoo qimaminoo qinau. Doo Firipi qini faqa doo aniannee qinau. \v 44 Firipifa faqa Andurufa faqa Peetooroona faqa Beetasaida maqusaindari moodaa maqusanaasa mariqau. \v 45 Firipifa Natanaeeranara randasee paqurimaseenoo qimaminau. Mooseefa Anutuna sandufasaa faqa tamummaqara fasiqausa faqa kambiqaaninna fasiqanara ooqai akara rumaqoona maasa paquriqa. Mifa Yisufa Yooseefaana amaaku Nasareetee maqusaindaraafa maridanoo. \v 46 Natanaeerafa qinau, Akasaa naqimasee amiqira ainaina Nasareetee maqusaindari kambiqararee, sia kambiqaannoo. Miqi qufanoo Firipifa qinau aniree doo oonu qafa. \p \v 47 Firipifa mina afiqeenoo oonu roofanoo Yisufa Natanaeerana qafamaseenoo qimaminoo qinau. Oo maafa Isaraee maqannaa faiqí uqanna anidanoo. Sia qunna ufa minaki marifa andeeqarafa kai marifa maridanoo. \v 48 Natanaeerafa minara iriseenoo tautumaseenoo maaqi qimasee Yisuna qimaminau, anee naqi fee masee qiniara iridanee. Yisufa iriseenoo maaqi qimasee qimaminau. Natanaeera faasai Firipifa sia ani paquriqoo anee aneenna maqusai aneenna faafisa atukaki nianai marianaqa qinee ani aundurakinaa oosana faasai qafeeqa. \fig Fika faafisa fooqaa saqari aqama asaanasaa iranoo maridanoo.|alt="Figs on a branch" src="HK00088B.TIF" size="col" loc="John 1:48" ref="1:48" \fig* \v 49 Natanaeerafa iriseenoo tautumakufanoo qinau. Ufasaa rakisirafa anee Anutuna amaaku marianafa. Anee Isaraee maqannaa karaambaiqa marianafa mariananoo. \v 50 Miqi qimasoofanoo Yisufa qinau. Qinee faasai faafisa atukaki mariana qafaunnanara minara qunnanara anee minaree qiniara Anutuna amaaku fee qidanee. Qini ufa iria. Maqee kaqikaaqoo uqafiqaunana qafaananoo. Kasooqaqee anoona firaaqoo uqannifiqaanaura. \v 51 Miqi qimasee mina faqa marusa qimanniminoo qinau. Qinee anoona ufa qimannimidaqa kasooqaqee innee innaarunai kudimanda rakee inaqa qafaifanoo qangiroouqa faiqí nimaaku qini qimummaqa ooraini qumaini imarifaqa nindafeefaranoo. \c 2 \s1 Kannaana maqusai faiqí faqa anaasee faqa nimundoo ufafa. \p \v 1-2 Qaara faasaana aiqaroofanoo Kannaa maqusai Kariree maqa maaqaki moo maqusaki maanaaqa amundarafa marinau. Yisuna anoofa Mariafa mi qoomaqanaki dadaaqidanoo marinau. Qoomaqa suqoosa Yisuna faqa narí faiqi namu faqa naaroofaqa fiqau. \v 3 Mi maqannaasa oosana maaqimminoo maridanoo. Maanaaqa nimundararee qimasaidaqa narana faqa uainna nammari nári maqee maqee nee maria nammarifa faqa namammaree munusaida nimundee mariqau. Mi qoomaqanaki uainna nammari namammaree kasaaqa munu taikasoofanoo Mariafa narí amaaku Yisuna qimaminoo qinau. Qini qimaaku doo uainna nammari taikanoo maridanoo. \v 4 Yisufa mi ufana iriseenoo narí afeeka kooroomma nimaqaaninnanara iriseenoo qimaminoo qinau. Oo qinnaqeefoo nanaree anee qini iraidanee. Kasooqaqee qinee firaa ainaina oosana oosana faiqí sia auqee mariana auquanaura anee maqee kasaaqai qimariananoo. \v 5 Yisuna anoofa mina iriseenoo quandafinoo qoomaqa dadaaqimaru fasiqausa mara quqaqoosa maaqi qimasee Yisunara qimanniminau. Nana ainainaree maafa qinaqa mifa qinandee kai iaqa. \p \v 6 Mi maqanaki ooni qafee firaafauqa dinni qisauku taikasee dinni ani moodaa marasee marinau. Yuda maqannaasa nári imarudeemasee minakina nammari marasee nisaaqumasaida narana neemariqau. Aiqama ooni qafee tintaramma miqirafa firaafauqa marinau. Nammari moomoo saka adiee marusauqa mariqau. \v 7 Yisufa qoomaqa suqara faiqiuqa mara quqaqoosa qimanniminoo qinau. Innee nammari sakasee maa ooni qafeesaki adiee marifanoo afaisaa kai uruani. Yisufa miqi qimasoofaqa misa aiqama mi ooni qafeesaki saka adioofanoo afaisaa qumbiqaqau. \v 8 Saka adia qumbiqasoofanoo Yisufa qimanniminoo qinau. Innee minakinaana sakamaree qoomaqasaa rakisimarina amifanoo namasee qafaani. \v 9 Miqi qimasoofaqa misa miqimmiqau. Qoomaqasaa rakisirafa mi nammarifa uainnaikamafuna oosana siamma irinau. Qoomaqa suqeemaru ainainira fasiqausa misa kai iriqau. Qoomaqasaa rakisirafa namasee qafoofanoo amundoo aanaaseena afaaqi aaramaseenoo qinau. \v 10 Aiqama qoomaqa suqee mariasa amiqira uainna naaree indaaru nimiafaqa naidaqa. Neeneesaafaqa inaaqianna manda uainna nimidaqa. Anee sia miqiananoo amiqira uainna uqanna kai inaaqianna nimiananoo. \p \v 11 Miqinoo Kariree maqa maaqaki Kannaana maqusai Yisufa narí saika oosana araseenoo faiqí sia auqoo ainaina amiqira oosana auqamasoofaqa faiqí anaasee qafaqau. Mifa mikari narí afeeka firaana uqannifiqoofaqa mina ufa irimaru fasiqausa Yisunara kuqaa Anutuna amiqira afeeka uqannifiqee mari fee qiqau. \p \v 12 Miqooqari Yisufa narí anoona faqa narí akaqaafasaa faqa narí ufa irimarusa faqa Kapeeranaumma maqusai ooqu fiqau. Miqoo ooquree qaaramoo faasaana kaqi marinau. \s1 Yisufa Yeerusaree naaquqara amaana maqaki keeqoo ufafa. \r (Mat 21:12-13; Mak 11:15-17; Ruk 19:45-46) \p (Ooqai Anutuna qangiroo moo fannoo Isaraee maqannaasa ainnaaqareenoo Isipa maqannaasa ooqa faiqiuqa kuqa narufaqa Isaraee maqannaasa quqasee sandaqau.) \p \v 13 Isaraee maqannaasa mi ainnaaqarara qoomaqana suqarara deedaqufanoo Yisufa minni Yeerusaree maqusai ooru finau. \v 14 Oorureenoo Yisufa naaquqara amaana maqaki keeqafinoo oonurama nindafoofaqa faiqí mi naambeeqanai marida Anutuna tatufirana suqararee qidaqa burimakau sipsipa nakipuruna narinni narinni feefaurimariqau. Miqidaqa firaa munnimma maraidaqa qummuaraikammi mariqau. Faiqí anaasee kaamanna munnimma mara maree munu nimufaqa misa naaquqara maqakinaa munnimma nári nimimariqau. Mina faqa amaana maqasaa rakisirausa nári faqa qummuaraikammi mariqau. \v 15 Yisufa anirama nindafeenoo sanda kukuqamma qumareenoo mi samuna burimakau sipsipa faiqí naru nifaqaaufaqa quqasee sandaqau. Munnimma kukuqimaru qaindausa ani qumareenoo teeqi maqusoofanoo mi munnimmausa maqandanandanamminau. \v 16 Mina miqimaseeno nakipuruna feefauru maree marusa maaqi qimasee qimanniminau. Maa ufinisa maanakinaana maanakiqari kai doo maree fifuaqa, sia mariaqa. Qini qikoona maaqa maa maqafa maridanoo. Innee sia mina marasee dapi feefaurira maqa fee qiaqa. \p \v 17 Miqi qimasoofaqa Yisuna faqa nimarusa ooqeenaa Anutuna tamummaqara fasiqauqa akarakinaa ufara oonumafi irisee qiqau. Ani maaqara qiqa didirafa idara foora qaidanoo fee qiqau. Yisuna faiqi namu minara iriqa maaqi qiqau. Ooqeenaa ufa anoona doo maqee Yisunaki kambiqeenoo fee qiqau. \p \v 18 Yisufa aandauqa amaana maqa naambeeqaindaraana niqiqamasoofaqa Yuda maqannaa uriqararausa quandafi Yisuna aqidaqa qiqau. Anee kuqaa karaambaiqa maridana faiqí sia amana auqeemaria ainaina firaa ainaina moo uqaqifiqainaqa maasa kuqaa aniara karaambaiqammifoo qianaura. \v 19 Yisufa mi ufana iriseenoo qinau. Amana, innee maa amaana maqana rapeemasaifaqa qinee qaaramoo faasaana kafaa uqeera kuradaanaura. \v 20 Yuda maqannaasa uriqararauasa minara iriseeqa qiqau. Akasaa maa maqana ooninnai auqimariafa firaafa maridanoo. Maasa qikeeku qikaaku (46) qaara fasiqa niku nisauku taikasee dinni taikasee dinni ani moodaa marasee aukuana aundurai maa afeeka maqana auquqoofa maridanoo. Anee naqimasee qaaramoo faasaana uqeera kuradarara qidanee. \v 21 Yisufa sia naaquqara maqara irinau. Narí afaaqara Anutuna naaquqara maqa fee qufaqa misa sia iriqau. \v 22 Yisuna faiqi namu faqa sia aaqee mi ufana oosana iriqau. Kasooqaqee Yisufa kuqiranakiqari findifufaqa miqoo Yisuna ufa irisee miqoo anoonara oonumafi iriqau. Miqoo faqa misa tamummaqara fasiqa akarara faqa Yisunara faqa kuqaa fee qiqau. \s1 Yisufa aiqama fasiqa naundurai nindafoo ufafa. \p \v 23 Mi fasannai ainnaaqarara qoomaqa kamuqoo Yisufa Yeerusareenni marufaqa moomoosa mina sia faiqí amana auqeemaria ainaina qafamasee kuqaa Anutuna asauku mundira fee qimariqau. Maa fasiqafa Anutuna afeeka eeraarirana kooroo imarifa maridanoo fee qimariqau. \v 24 Yisufa minara irinoo sia misaki paasoosamandee afaaqa quqanau. Mifa faiqí naunduraki irufanoo sia amanaikufanoo. \v 25 Sia moo fannoo faiqí naundurakinaana qimamiqau. Narí kai amiqimandee aiqamausa naundura mandirirana niqafamaseenoo misaki sia afaaqa quqanau. \c 3 \s1 Yisufa Nikoodeemusanandiri ufaqu ufafa. \p \v 1 Farisai amaana ufa qimarusaki faiqí moo auqu Nikoodeemusafa Yuda maqannaasa uriqararafa moo fannoo marinau. \v 2 Mi fasiqafa moo eenda asukunaki kukeeqakufanoo Yisufa maruqoo anireenoo qimaminoo qinau. Oo ufasaa rakisirafa anee Anutufinaindari anianafa ufasaa rakisirafa marianaqa maasa minara iridaqa. Sia fifau fasiqa narikai qinanoo faiqí teeroo ainaina aaqee taikaannoo, anee ianandee qiananoo taikaannoo. Anutufinaindari anianafa mariannanara mi afeeka ainaina auqimarianaqa maasa iridaqa. Anee nanufa fee maasa qimaqiminnaree. \p \v 3 Yisufa iriseenoo narí qimaminoo qinau. Qinee anoona ufa ani qimamianaura. Faiqí Anutufinaindari kafaa fukasaa aanaaqi aanaaqi kamafinausa kai Anutuna ququsaki keeqeefaranoo. Kaqi marinausa sia amana fifaranoo. \p \v 4 Nikoodeemusafa mi ufana iriseenoo kafaa Yisuna irammirinoo qinau. Naqimasee faiqí firaafa kafaa aanaaqi kamambinoo fee, narí anoona aranandaki keeqafinanoo fee kafaa maqaannoo fee. Yisu sia amana, sia minara qimariananoo. \p \v 5 Yisufa iriseenoo qimaminoo qinau. Qinee anoona ufa ani qimamidaqa. Faiqí kaqimarinausa sia uqanna Anutuna ququsaki keeqeefaranoo. Anaasee aranandaki kambiqainausa quandafi Anutuna maraqunannai faqa fukasaa aanaaqi kamafinausa kai Anutuna ququsaki keeqeefaranoo. \v 6 Faiqí nimaqifaqaasa quandaki nimaqifaqaasa maqeefaranoo. Anutuna maraquna fannoo quandaki maraquna faqaasa Anutunara irirana faqaasa maqaannoo. \v 7 Qinee aniara kafaa fukasaa aanaaqikinana kambiqaannee qunana sia anee minara irisee tautia. \v 8 Ufai oosana iria. Yaindari anidanoo fee. Yai fee fidanoo fee. Narí iriranamau fifana anee ufa kai irimariananoo. Anutuna maraqunannai faiqí moo fukasaa aanaaqi kirausa miqi kai idaqa. Anee sia mina oosana qafeennaranoo. \p \v 9 Nikoodeemusafa mi ufana iriseenoo Yisuna qimaminau. Naqimasee maa ainainnafa anee qianandee iannoo fee. Sia qinee minara iridaqa. \p \v 10 Yisufa iriseenoo maaqi qimasee narí qimaminau. Anee Isaraee maqannaa rakisirafa firaafa moo fannoo marianafa mariananoo anee naqimaseenee maa ufana oosana sia iridanee. \v 11-13 Qinee kaifaa anoona ufa ani qimamidaqa. Maasa irunna ufana kai ani qimamidaqa. Maasa qafee marunna ainainara kai inni qimannimiafaqa innikina moo fannoo sia maasa ufa irimariafanoo. Sia moo fannoo innaarunai ooru fimariasa maridaqa. Qinee faiqí nimaaku kai innaarunaindari qumuafanausa mindaraa ainainara irida maridaqa. Qinee maa maqanasaaqaraa ainainara ani qimamianana sia irinana naqimasee innaarunai ainainara qimamianana irinnaree. \p \v 14-15 Yisufa kafaa Nikoodeemusana qimamidanoo qinau. Ooqai aadana maqa maaqaki sakaniuqaindi Isaraee maqannaasa moomoo ukaqannimisoofaqa kuqimariqau. Mooseefa mina qafamasee koopaa saunu naaree auquseenoo mina aanaaqianna minannai kai sakani auquseenoo mi saununasaa kukukukuqamaseenoo doo uqeerasoofaqa kuqirarimarusa mina qafamaseeqa sia kuqiqau findifiqau. Qini faiqí nimaaku miqi kai masee qini darusee aunirira saqarisaa uqeera quqeefaranoo. Qinee miqoo airiqa marianaqa aiqamausa qini qiqafamasee irirana qinisaa rusirausa Anutufa narí naaru marirana nimiannoo. \v 16 Anutufa maa maqanasaa mariasara amuqusa firaaqoo qunara narí amaaku moodaa uqanna amiqirana maqasaaqaraasa nimuna mina saqarikinausa sia kuridiranaki fifaranoo Anutuna naaru mariranaki fuaqeera narí amaaku niminau. \v 17 Anutufa sia maa maqanasaaqaraa fasiqa anaasee narí ufa firaanaki mara aquanifeerau narí amaaku maa maqanasaa quqannisanau. Mifa faiqí anaasee nariranakinaana qumbaqeeqee naaru asumu mariranaki quqannisaanifeera Yisuna quqanau. \p \v 18 Maqasaa fasiqa anaasee Anutuna faiqi namukinausa mina saqarikinausa Anutuna narirafa sia misasaa maridanoo. Sia Anutuna faiqi namukinausa sia mina saqarikinausa doo ooqai Anutuna narirafa misasaa maridanoo. Misa Anutuna moodaa faiqiara sia misa nári irirana minasaa rusirai Anutuna narirafa minarakai doo misasaa maridanoo. \v 19 Anutuna narira oosana maaqimminoo maridanoo. Anutuna kaaqa qara qoomara foora Yisufa maa maqanasaa doo ani maridanoo. Faiqí nári oosana mandainaina maree marifanoo minara irinoo kaaqa qara qoomara Yisunara akooqaifanoo asukunara ridanoo. \v 20 Faiqí moo fannoo mandainaina maree marifa mifa kaaqa qaranara fidiaqaa imarifa sia faasaana kooroo iannoo. Narí manda oosana kooroo qianoo qimasee asukunaki kaqi maridanoo. \v 21 Yafa yafee moo fannoo anoona oosana marainafa mifa suanisaa qooma mariqoo aninafa narí Anutuna ufamau fimari oosanna akooqoo kooroo ianifeera akoosaqa anidanoo. \s1 Yisufa Yoohaneena nammari nimimaruna faqa ufaqu ufafa. \p \v 22 Mi aukuannai Yisufa narí faiqi namufaqa Yudeeaa maqa maaqaki ooquree marikinoo Yisufa qufaqa mina faiqi namu faiqí anaasee nammariki keeqamannimaqee mariqau. \v 23 Yoohaneefa nammari nimimarufa mifa faqa mi aukuanna moosaa faiqí anaasee nammariki keeqamannimaqee marinau. Mifa Saarimma maqusa aaqa Aeenoona nammariki keeqamannimaqee marinau. Miqoo nammari moomoo mandinoo marunara faiqí anaasee moomoo suqiqa marufanoo Yoohaneefa nammari auqamannimaqee marinau. \v 24 Yoohaneefa mi kamuqoo kaqi maru kamuqoo nammariki keeqamannimaqee marinau. Eeroodeefa sia karabusaki quqoo kamuqoo miqi marinau. \p \v 25 Yoohaneena faiqi namu faqa Yuda maqannaa fasiqa moo fannoo faqa Yuda maqannaa nammari keeqannimaqee maru oosannara ufa rainaqau. \v 26 Miqidaqa Yoohanee funnai oonuree qimamiqa qiqau. Oo ufasaa rakisirafa. Ooqai anee Yooradanna nammari dinni afainni qimannimuna fasiqafa Yisufa doo Yeerusareendari qumureenoo faiqí anaasee nammari auqamannimaqee marifaqa minni faiqí anaasee moomoo fidaqa. \p \v 27 Yoohaneefa mina iriseenoo maaqi qimasee qimanniminau. Sia moo fannoo kaqi iannoo. Anutufa aminafa kai miqiannoo. \v 28 Innee mi fasiqanara qini ufa qiafannanara irimariusa mariafanoo. Qinee minara maaqi qiafanafa. Qinee sia asauku mundirausa maridaqa. Qinee mina oorinni aniafanausa kai maridaqa. \v 29 Aqoondi fannoo amundara fasiqa aaqa maridanoo mina ufa iriseenoo asasidanoo. Narí aqoondi anaasee maree marinara asasidanoo. Qinee Yoohaneesa Yisunara iriseeqa asasidaqa. Mifa amundara fasiqara foora marifaqa qinee mina aqoondiara foora maridaqa mina ufa iriseeqa qini asasirafa firaafa maridanoo. \v 30 Mifa maqee maa fasannai uriqararafaikamambi mariannoo. Qinee qeeqa ooru dupirausaikamafi marianaura. \s1 Innaarunaindari qumu fasiqana ufa. \p (Yoohaneefa nammari nimimarufa mi ufana Yisunara qimasoofanoo maa papiqana akara rimarufa mina amarafa Yisuna faiqi namukinaa moo Yoohaneefa narí amarana ufa iriseenoo akara rumaseenoo kafaa narí ufa Yisunara maaqi qimasee akara rinoo qinau.) \p \v 31 Mirindari qumifa mifa aiqamausa uriqararafa maridanoo. Maa maqanasaa qaraafa maa maqanasaa qaraanara kai qidanoo. Innaarunaidari qumifa mifa aiqamausa uriqararafa maridanoo. \v 32 Yisufa innaarunaindari qumifa minni maridanoo mindaraa ainainara narí afu qafainara narí aaqoo irinara qimannimimarifaqa sia irimariafanoo. \v 33 Mi ainainna qimannimina irisee kuqaa anoonee qimasee marainna fasiqa aanaaseesa Anutunara kuqaa fee qimariasa maridaqa. \v 34 Anutufa innaarunaindari aqiqamasaifa Anutuna ookinaa ufa kai qimannimidanoo Anutufa narí maraquna muduka amiqaifanoo miqidanoo. \v 35 Yisuna akoofa Anutufa narí amaakuara amuqusifanoo minara ridanoo aiqama ainaina mina aramandunnai quqaidanoo. \v 36 Anutuna amaaku ufa irisee mara mina saqarikinafa doo mifa Anutuna naaru marirana marasee minaki maridanoo. Anutuna amaaku ufa irisee rukiainafa Anutuna firaaqoo aanooqirafa minasaa naaru mariannoo. \c 4 \s1 Yisufa Samaria maqannaa anaasee faqa ufaqu ufafa. \p \v 1 Faiqí anaasee moomoosa Yisufunnai fimariafanoo nammariki keeqamannimaqee marinau. \v 2-3 Yisufa sia narifau keeqamannimaqee marinau. Mina faiqi namu mina ufasaa kai keeqamannimaqee mariqau. Yisufunnai moomoosa fimarufanoo Yoohanee funnai moodaa moodaa kai fimariqau. Farisai amaana ufa qimarusa mi ufana iriseeqa munuqi miniqira ufa uqeeraaqaa ufanoo Yisufa iriseenoo Yudeeaa maqa maaqa mminniseenoo Kariree maqa maaqaki kafaa finau. \v 4 Yudeeaa maqa maaqa minnisee Kariree maqa maaqaki fidanoo Samaria maqa maaqa namuqaa maruna qambaanai oonuranau. \p \v 5 Miqoo fidanoo Yisufa moo maqusa auqu Sikara mi maqusana paqurinau. Ooqai Yakooboofa miqoo maridanoo nammari sia marufanoo madika indufuseenoo minakinaa nammari neeneeufanoo narí amaaku Yooseefaana amu nammarifa marinau. Meemai uqanna indufu maree nammari paqurinau. Sikara maqusa mi nammari madikana aaqa marinau. \v 6 Yisufa kisaaqa aatata fifi isoofanoo amudaani rufanoo miqoo Yakooboona nammari madika paqurimaseenoo mina afainni ooqu marinau. Suani qambaanaikufanoo madika afainni ooqu marinau. \p \v 7 Yisufa ooqu marifi marufanoo Samaria anaasee moo fannoo Yakooboona madikaki nammari sakarara ooqu finau. Ooquree nammari madikaki sakeemarufanoo Yisufa innaaruqinoo qinau. Maa anaasee anee nammari qini qimina naa. \v 8-9 Yisuna faiqi namu narana feefauriraree qimasee maqusai oorufufanoo Yisufa naríara mi nammarina afainni ooqufaaqee marida qafoofanoo mi anaaseefa nammari sakararee qimasee quminau. Qumuroofanoo Yisufa nammariara qufanoo mi samaria maqannaa anaaseefa tautinoo qinau. \p \v 10 Akasaa Yuda maqannaafammia. Sia Yuda maqannaasa Samaria maqannaasa kaafa piritaki naidammia. Qinee Samaria maqannaa maridaqammu. Anee naqi fee qidanee nammariara qiniara innaaru qidanee. Yisufa minara iriseenoo maaqi qimasee narí qimaminau. Anee Anutuna nimira ainainara faqa qiniara faqa irimarinafa maridanau qiniara irainaqau naaru marira nammari ani amini. \v 11 Mi anaaseefa mi ufana iriseenoo kafaa qimaminoo qinau. Oo maa fasiqa ani nammarianandaana faqa nammari rarisara sanda faqa sia maridanoo. Maa madikafa meemai kisaaqasaa maridanoo. Anee qianandee yaindaraanee naaru marira nammari mareennaree. \v 12 Maasa qisaifaqafa Yakooboofa ooqai maa madikana maasa indufu qisoona marifaqa maasa sakaidaqa. Narí faqa narí faiqi namu faqa narí sipsipauqa faqa maa madikanakinaa nammari neeneeusa mariqau. Anee aneennaraa Yakooboona uriqararausee qidanee. \p \v 13 Yisufa mi ufana iriseenoo kafaa qimaminoo qinau. Aiqamausa maa madikanakinaa nammari namasaifanoo kaifaa kaifaa sakasaida neemarifaranoo. Qinee nimianna nammarina naifandinausa sia kaifaa nammariara nidiannoo. \v 14 Qinee nimianna nammarina namasainafa mina aunduraindari naaru marira nammari maqee maqee uridanoo naaru marirana amiannoo. \p \v 15 Mi anaaseefa mi ufana iriseenoo Yisuna qimaminoo qinau. Maa fasiqa maqee kai mi nammarina qimina namasaananoo taikafinaqa sia maqee maqee qumu nammari saka, ireeda maria. \p \v 16 Yisufa mi ufana iriseenoo maaqi qimasee mi anaaseena qimaminau. Anee ooru aneenna afaaqi afiqee qumua. \p \v 17 Miqi qufanoo mi anaaseefa qinau, qinee faiqí siaisa maridaqa. \p \v 18 Miqi qufanoo Yisufa kafaa qimaminoo qinau. Oo doo anee ooqai moodannai qisauku fasiqa maroonafa mariananoo. Maqee maraqaanna fasiqafa sia ani afaaqifau maridanoo moona afaaqi maridanoo. Anee kuqaa anoona ufa kai qimaqimiananoo. \p \v 19 Mi anaaseefa mi ufana iriseenoo tautumaseenoo qinau Boo anee Anutuna tamummaqara fasiqa mariananoo qinee qafaidaqa. \v 20 Maasa Samaria maqannaasa maa aaqannasaa Anutunara innaaru qidaqa amooqidaqa. Innee Yuda maqannaasa Yeerusareenniara Anutuna amooqimaria maqusa fee qidaqa. \v 21-22 Mi anaaseefa miqi qufanoo Yisufa qimaminoo qinau. Innee Samaria maqannaasa fifau amooqi mariafanoo sia minara irimariafannoo. Maasa Yuda maqannaasa Anutuna amooqimarianara irimarunausa maridaqa. Anutufa Yuda maqannaannai aiqama aanaamuru Anutuna nariranakinaana uqeereeqeenoo narí aqoondikiranaki quqannisaannoo. Oo maa anaasee amiqimasee qini ufa iria. Qusasaa anira aukuana faiqí anaasee sia maa aaqannasaa fee Yeerusareenni fee Anutunara innaaru qifaranoo, fifau aiqamatinai qini qikoona amooqifaranoo. \v 23 Qusasaa anira aukuana doo maqee animaridanoo, faiqí anaasee kuqaa anoona Anutuna amooqimariasa kuqaa nári maraquna namufaqa kuqaa anoona ufa namufaqa amooqifaranoo. Anutufa miqiasara kai nariara qimooqidammiafoo qimaseenoo aididanoo. \v 24 Anutufa maraquna oosana faqaafa maridanoo. Minara Anutuna amooqimariasa nári maraqunannai faqa nári nimuqusa ookiqari faqa Anutuna amooqifaranoo. \p \v 25 Yisufa mi ufana mi anaaseena qimamufanoo mi anaaseefa quandafinoo Yisuna maaqi qimasee qimaminau. Anutuna asauku mundirafa mifa qumureenoo aiqama ainainara maasa qimaqiminaqa irianaura, qinee iridaqa. \v 26 Miqi qufanoo Yisufa qinau. Qinee misa maridaqa. Qinee ani faqa ufa qimarunausa misa maridaqa. \p \v 27 Yisufa miqi qimarufanoo doo mina faiqi namu Sikara maqusaindari qumuraqau. Qumuree qafoofanoo Yisufa Samaria anaasee faqa ufa qimarufaqa tautumaseeqa qumeekai qafee mariqau. Misa Yisunara nanaree randaidanee mina faqa ufa qidanee qianeerusia minnisaqau. \p \v 28 Yisuna faiqi namu maqusaindari qumufanoo mi anaaseefa narí nammariana miqoo quqaseenoo kaqisamu maqusai ooruree narí maqannaa akaqausa qimanniminoo qinau. \v 29 Innee qumuraifaqa muqusaanaqa qafaaqa. Ooqai aiqama ainaina qinee maree mariafanna ainainara kooroo ifaqa irunna fasiqafa Anutuna asauku mundira fee maridanoo fee. Doo mai qumuree qafaaqa. \v 30 Misa mina irisee doo nári maqusaindari ooqu Yisuna qafararee qimasee ooqu fiqau. \p \v 31-32 Mi anaaseefa maqusai oorufufaqa Yisuna faiqi namu Yisuna qimamiqau ufasaa rakisira doo narana naa qufanoo mifa nariqa qimanniminau. Qini narana moo maridanoo innee minara sia irimariafanoo. \p \v 33-34 Miqi qufaqa misa narí qimami narí qimami qiqau. Moo fannoo narana mina aminoo fee qufanoo Yisufa qinau. Qini narana narafa qini diqiqoonna Anutuna ufamau firafa maridanoo. Mina saika taikarafa qini narana maridanoo. \p \v 35 Innee maaqi qimariafanoo. Quqoona qaara faqa qaara faqa aiqarainaqa suana aiquanauree qidaqa. Qinee minara maaqi qidaqa. Innee oonu afuqaki qafaaqa doo maqee narana anaa maridanoo. Aiqira aukuana doo ani maridanoo. \p (Yisufa miqooqaraa fasiqa anaasee Anutuna ufa qimannimifaqa irifandinnanara aiqirana kikiqusinoo maridanoo.) \p \v 36 Yisufa minara kaifaa narí faiqinamu qimanniminoo qinau. Faiqí moo fannoo narana aiqimarifa mifa mina akiaqara maraidanoo. Naranara foora faiqí anaasee suqueeqeenoo innaarunai quqasainaqa naaruara marirana maraaqeera. Misa naaruara marirana marasaifanoo ummaqimarifa faqa aiqimarifa faqa moodaanaki asasifaranoo. \v 37 Maasa ufakiqari maaqi qidaqa. Moo fannoo ummaqidanoo moo fannoo aiqidanoo. \v 38 Qinee Yisusa inniara faiqí anaasee aiquaqeera foora innaarunaanai ubeekaaqeera niqiqeeqa. Mi afuqanaki innee sia mina ummaqimariafanoo. Akaqa fasiqa anaasee Anutuna naaru marira asumu mi afuqanaki ummaquqoofaqa innee kaqi unakusee misa kadaapisaa innee fifau faiqí anaasee mareeqee naaru mariranaki quqannisaafaqa fifau feefauru mareefaranoo. \p \v 39 Yisufa narí faiqi namu faqa ufa qimarufanoo mi Samaria anaaseefa narí maqusai oorureenoo aqoonausa maaqi qimasee Yisunara qimanniminau. Mifa qinee ooqai maraafanna ainainara qimaqimifaqa iriqa. Miqi qufaqa mi maqannaasa moomoosa Yisunara kuqaa Anutuna asauku mundira fee qiqau. \v 40 Miqi qimasee ooqureeqa Yisunara maasa faqa ani marianneera afeekaika mandee fuki faaki qimasoofanoo Yisufa misa faqa qaara faasaana marinau. \p \v 41-42 Miqoo moomoosa Yisuna ookinaa ufa iriseeqa kuqaa anoonee qimasee quandafufaqa mi anaaseena qimamiqa qiqau. Doo maqee maasa sia ani ufara kaifau anoonee qifarau. Narí ookinaa ufa iriseeqa minara kuqaa aiqama maa maqa maaqanakinaasa mandaindainakinaana mareeqee asumu mariranaki quqannisaanina fee qidaqa. \fig Samariaa anaasee nammari dikaandaki Yisuna faqa ufa qidanoo.|alt="Samaritan woman with Jesus at the well." src="LB00302B.TIF" size="col" loc="John 4:42" ref="4:1-42" \fig* \s1 Yisufa uriqarara fasiqa faiqi andeeqaisoo ufafa. \p \v 43 Yisufa Sikaa maqannaa faqa qaara faasaana marinoo quqaseenoo Kariree maqa maaqai narí maqa maaqai finau. \v 44 Yisufa narí maqa maaqara maaqi qinau. Tamummaqara fasiqa maqusa maqusa fidanoo faiqí anaasee minara aaquqaifanoo mina ufa iriaqaaifaranoo. Narí mina maqusanaasa nikoo nikaa masee sia minufa irifaranoo. \v 45 Yisufa Kariree maqa maaqai oonuroofaqa miqooqaraasa qafamaseeqa asasidaqamma minufa iriqau. Kariree maqannaasa akaqausa faqa Yeerusaree maqusai oorureeqa ainaaqarara qoomaqaki miqoo Yisuna qafamaqoosa faiqí sia auqaaqaa ira ainaina auqusoofaqa qafamaseeqa oorurandee qumu marufanoo Yisufa Kariree maqa maaqai qumuroofaqa asasamasee uru afiqee muquseeqa faiqí anaasee amiqimaseeqa minufa iriqau. \p \v 46 Yisufa Kariree maqa maaqakinaa kaqikaa maqusa auqu Kannaana maqusai ooqai nári uainna nammari taikafufanoo nammarinnai auqu maqusanaki oonuranau. Mi maqusanaki faiqí firaafa uriqararafa moo marinau. Mina amaaku kuqira aurira auridanoo Kapeeranaumma maqusai maridanoo kuqirari marinau. \v 47 Mi fasiqafa Yisunara Yudeeaa maqa maaqaindari Kariree maqa maaqaki animarunara iriseenoo miqoo oonureenoo Yisuna irammirinoo qinau. Oo ufasaa rakisirafa amanee anee qini faqa Kapeeranaumma maqusai oonuree qini qimaaku kuqira aurira aurimarina andeeqaqisaa. \v 48 Yisufa mina iriseenoo maaqi qimaseenoo narí qimaminau. Inniki sia moo fannoo qiniara kaqi kuqaa fee qimasee qinikina irifaranoo. Innee firaa ainaina faiqí sia amana auqaaqaa ira ainaina auqamasaanaqa qafeeqa kai qinikina irifaranoo. \p \v 49 Mi uriqarara fasiqafa minara iriseenoo qinau. Oo qini karaambaiqa qini faiqi kuqirarammidanoo doo qini faqa ania. \p \v 50-51 Yisufa iriseenoo maaqi qimasee qimaminoo qinau. Doo findifi fua ani maqusai doo ani amaaku findifuannoo. Mi fasiqafa mi ufana iriseenoo doo kuqaa fee qimasee doo quqaseenoo quandakufanoo aatata fidanoo qafoofaqa mi uriqarara fasiqana saika faiqiuqa aanai ani paqurimandee qimamiqa qiqau. Doo ani amaaku findifinoo, sia kuquannoo. \p \v 52 Mina akoofa mina iriseenoo findifuna oosanara irammirufaqa misa qiqau. Eenda suani qambaana mariifanoo miqinni qumifanoo doo ani faiqi afaaqa doo asooeenoo. \v 53 Mina akoofa Yisunara oonumafi iriseenoo qinau. Oo mi kamu qoo kai ani faiqi findifuannoo fee qifaqa irunna qoo kai doo findifinoo. Doo mi uriqarara fasiqafa narí faiqi anaasee faqa narí aiku asauku faqa Yisunara kuqaa Anutuna amaaku fee qimasee kuqaa mina saqarikiqau. \p \v 54 Doo Yisufa qaara kari Yudeeaa maqa maaqaindari anireenoo Kariree maqasaa qaara ainaina firaa ainaina kooroomasoofaqa qafaqau. \c 5 \s1 Yisufa farumma afainni faiqí moo andeeqaisoo ufafa. \p \v 1 Yisufa Kariree maqamaaqai kaqikaaqoo marinoo doo miqooqari findimaqeenoo Yuda maqannaasa amaanara qoomaqirafa firaafa kambiqaaninnanara qufanoo Yisufa irisee minni ooru finau. \v 2 Yeerusaree maqusa faandaamura kooqi sipsipa kooqi fee qimarufa marinau. Mi kooqina aaqa nammari farumma firaafa marinau. Mi farummana afainni aana fiqu imarunnai qaindaira moodaanai qisauku qaindaira marinau. Mi farummana auqu Beetasata farummee qimariqau. \v 3 Mi qaindairana ameemaanai auqaanai aurirana oosana oosana maree marusa misa mina ameemaanai ooqumari maree mi farummana afaiqara fiqummambi mariqau. [ \v 4 Karaambaiqa qangiroo moo fannoo inaarunaindari narí kai iriseenoo moodaa kari moodaa kari aqufufanoo mi nammarina auqeesoofanoo indaaru mi nammarinaki keeqoofa mifa keeqafufanoo narí aurirana taikasee fimarinau. Miqi marunara misa aurimarusa moomoosa Beetasata nammari afainni rakisida mariqau.] \v 5 Faiqí moo kisaaqasaa aurimarufa misaki marinau. Moo fasiqa aiku asauku taikasee moo fasiqa asaukuqara taikasee dinni aiku taikasee dinni oonu qaaramoo marasee (38) aukuana dinee uqee marufa marinau. \v 6 Yisufa mi fasiqana qafoofanoo maqasaa faiqaqee ufanoo Oo kisaaqasaa aurimari fee qimaseenoo mi fasiqana maaqi qimasee irammirinau. Anee findifirara aididanoo fee. \p \v 7 Mi dinee fasiqafa mina iriseenoo maaqi qimasee qimaminau. Oo rakisirafa, Anutuna qangiroo maa nammarina auqamasaifaqa yafee qini mareeqee minaki quqaannoo fee qinee anuqi marunaqa moo fannoo kai kaqi kaqi aqufida taikasaida fidaqa. \p \v 8 Yisufa mina iriseenoo quandaki qimaminoo qinau. Doo findi finana aneenna qaari raqandaamamareena doo fua. \v 9 Doo mi fasiqafa aaqee uqanna doo mikari kai doo findi finoo narí qaari maramaree finau. Mi faasaanna Yisufa andeeqasoo faasaana Yuda maqannaasa Saririqa misa amaana faasaana marinau. \p \v 10 Yuda maqannaasa uriqararausa mi fasiqana aurimaruna qafamasee aqiqa qiqau. Maana amaana faasaana maridanoo maasa sandufa rukieenana aneenna qaari aakai maqeenana nanaree sandufa rukiaidanee. \p \v 11 Mi fasiqafa qinau, qini andeeqaqisaifa aneenna qaari raqandaamamaree fuannee qifaqa qeeqa qaari daakai maqa maree fidaqa. \p \v 12-13 Misa mina iriseeqa irammiriqau. Yafee aniara aneenna qaari raqandaainana fuannee qifanee mi fasiqafa sia Yisuna auqu irinau. Faiqí anaasee moomoo marufanoo misaki kukeeqafufanoo mi fasiqafa sia amiqimasee qafanau. \p \v 14 Kasooqaqee marikinoo amaana maqaki mi fasiqana paqurimandee Yisufa maaqi qimaseenoo qimaminau. Doo fee maqee qafeenee Doo findifuananoo doo maqee aneenna mandainaina minnimasaa. Sia miqinanoo kafaa mandainaina firaafa uqanna anisaa aqufuannoo. \p \v 15 Mi fasiqafa mina iriseenoo oonuree Yuda maqannaa rakisirausa paqurimaseenoo qimanniminoo qinau. Yisufa kai qini amiqi mandaifaqa findi fiqa. \v 16 Rakisirausa mina iriseeqa doo miqooqari Yisuna arira ufa qimariqau. Yuda maqannaa amaana faasaana andeeqaisoonara arirariqau. \v 17 Yisufa mina iriseenoo rakisirausa maaqi qimasee qimanniminau. Qini qikoofa sia moo faasaana minnisaidanoo aiqama faasaana ainainidanoo. Qinee faqa miqikaimmianauranoo. \p \v 18 Yuda maqannaasa mi ufana iriseeqa doo kuqa ariraree qiqau. Misa Yisunara amaana faasaana sandufa rukiasaifaqee qimariqau. Sia minara kai mifa Anutunara narí akoo fee qunara minara faqa arirari mariqau. Mifa Anutunara qini qikoo fee qunara misa nanaree maqasaa fasiqa fannoo unna qidana Anutuna amanakai maridee qidanee qimasee arirariqau. \s1 Anutufa narí amaaku Yisuna aiqama ainaina afeeka amu ufafa. \p \v 19 Yisufa kafaa qimanniminau. Qinee kuqaa anoona ufa inni qimannimidaqa. Qinee sia moo ainaina qeeqaraa auqaidaqa qeeqa qikoona qafamasee mifa indeekai idaqa. Akoofa moo ainaina auqaifanoo amaaku miqikaimmidanoo. \v 20 Qini qikoofa narí amaaku qiniara kaaqa amuqusifanoo minara qiniara ridanoo narí aiqama ainaina auqaina qini faqa kai uqaqifiqaidanoo. Maqee maa fasiqafa firaa teeroo maraidanoo aukuana aukuana apatara aupuree marifanoo qini qikoofa dadaaqifaqa andeeqasauna innee mina qafee fee. Kasooqaqee qini qikoofa firaa ainaina dadaaqinaqa auqaanaqa qafee tautifanoo naaquqeenoo nimudaani faqa kai qumooqukamasaannoo. \v 21 Qini qikoofa kuqira fasiqauqa findifumannisaidanoo. Qinee faqa miqikai iqa qeeqa didiranannoo kai kaqi marirana akaqausa nimianaura. \v 22 Qini qikoofa sia maa maqanasaaqaraasa mandufa irisee andeeqannisaannoo. Narí amaaku qini qimiqaifaqa qeeqa qikoona Anutuna iriramau misa manda ufa andeeqannisaanaura. \v 23 Aiqamausa qini qikoona Anutunara naaquqaanifeera miqinau. Qiniara naaquqaindee kai iqa qini qikoonara naaquqaanifeera miqinau. Faiqí moo fannoo moona amaaku sia mina aqoondikinafa mina akoona faqa miqikai inana miqanda qisakoosa sia niqoondikinnaranoo. \p \v 24 Yisufa Yuda maqannaa rakisirausa kaqi qimannimidanoo qinau. Qinee kuqaa anoona ufa inni qimannimidaqa faiqí moo fannoo qini ufa irisee qini diqiqamaqoona saqarikinafa mifa doo naaru mariranaki maridanoo. Miqinna fasiqafa sia Anutuna arirufaki mariannoo. Anutuna narirana doo maa maqee aiqaaqareenoo kaqi mariranaki doo keeqanoo maridanoo. \v 25 Qinee anoona ufa inni qimannimidaqa. Moo aukuana doo adeedi ranoo marida doo animaridanoo maa maqanasaa kaqi maridaqa Anutuna nariranaki mariusa kuqufusa Anutuna amaaku qinaqa iriseeqa doo narirafa ainaaqarainaqa kaqi mariranaki keeqeefaranoo. \v 26 Kaqi marira oosana qini qikoonaki kai marifanoo faiqí anaasee nimidanoo. Miqikai inoo naramaaku qini faqa kai kaqi marira nimira oosana doo qini qimiqaisa maridaqa. \v 27 Mifa Anutufa narí amaakuara faiqí nimaaku fee qimasee faiqí anaasee mandainaina andeeqannisarana narí amaaku qinisaa quqaqaisa maridaqa. \v 28 Innee qini mi ufana irisee sia tautiaqa. Kasooqaqee moo aukuana anirainaqa aiqama madikaki kuqirausa mariasa misa faqa Anutuna amaaku qini ufa iriseeqa madikakiqari findi fifaranoo. \v 29 Akaqausa andeeqara oosana maree marusa findifi kaqi mariranaki fifaranoo. Akaqausa manda oosana maree mariusa misa findi fiqa Anutuna ufa firaanaki aqufifaranoo. \s1 Yisuna oosana akooroou ufafa. \p \v 30 Yisufa kaqi qimannimidanoo qinau. Sia qeeqaraa moo ainainianaura. Anutufa dadaaqinaqa faiqí anaasee ufa irisee andeeqannisaanaura. Sia qeeqa iriranamau afeekaikamandee fidaqa. Qini qikoofa qini diqiqamaqaimau kai fidaqa. \p \v 31 Qinee qeeqaraa ufa qimannimianaqa siamma irifaranoo narikai qidaqinoo unna qidaqiifoo qifaranoo. \v 32-33 Anutufa qini dadaaqimarifa maridanoo mifa anoona ufa kai qiniara qimarifa maridanoo, sia qeeqa kai qianaura mifa dadaaqiannoo. Innee Yuda maqannaa rakisirausa ufa anoona iriannee qimasee faiqí niqiqaifaqa Yoohaneefa nammari nimimarifunnai ooquree iriqau. \v 34 Qinee sia maqasaa fasiqa moo qini dadaaqiranara randaidaqa Yoohaneenara qidaqa. Innee naaru mariranaki fuaqee qimasee maa ufana qimannimidaqa. \v 35 Yoohaneefa nammari nimimarifa qoomara fooqaana marinoo kaaqa qaidanoo rupannoo inau. Innee mina kaaqa qaranaki qusasaa kai keeqafiqa asasida mariqau. \v 36 Yoohaneefa nammari nimimaruna ufa anoona maru fanoo qinindi minaindi arusee uriqaranoo maridanoo. Qinee aniree faiqí sia amana auquaqaa ira ainaina qini qikoofa qimuna auqaqa fimarunna ainainna fannoo qini duqu firaaqoo uqeeraannoo. Uqeerainaqa qafamasee qiniara Anutufinaindari qumu fee qifaranoo. \v 37 Sia qinee auqee marunafa kai qini duqu uqeeraidanoo. Qini qikoofa qini diqiqamaqaifa mifa faqa qiniara ufa qidanoo dadaaqidanoo. Innee Yuda maqannaa uriqararausa ooqaindari sia mina ufa irimariafanoo. Innee sia mina afiri qafaanara sia uqanna mina iriranamau firanara irimariafanoo. \v 38 Innee qini qikoofa diqiqoonara sia mina irimariafanoo minara inniki sia mina ufa maridanoo. \v 39 Innee Mooseena sandufa faqa Anutuna tamummaqara fasiqauqa akarakinaa ufa asaana ridaqa naaru marira aanara randaidaqa mi sandufafa kai qiniara qimannimimarifaqa sia irimariafanoo. \v 40 Innee minara iridaqa sia qinee unnannai aniree naaru marirana maree mariafanoo. \p \v 41 Yisufa Yuda maqannaa rakisirausa kaqi qimannimidanoo qinau. Qinee sia inni naanna raida faiqí qimooqiaqee qirainainara randaidaqa. \v 42 Qinee inni irirana amiqimasee iridaqa niqafauna inni naundura nimuqusaki Anutunara rirafa sia maridanoo \v 43 Qini qikoofa Anutufa qini diqiqoofaqa qumu marunaqa sia innee qiniara irisee asasamasee qifiqee animariafanoo. Moo fannoo kasooqaqee narí manda aidiranafaqaafa anirainaqa innee mina asasamasee oonu afiqee anifaranoo. \v 44 Innee kaaqa naramooqirana naramooqiranara ridaqa Anutuna amooqiranara sia rimariafanoo. \v 45 Innee qiniaree quandafinoo Anutufinnai maasa darira ufa qiannoofee fee qidee sia qianaura. Mooseefa mifa kai inniara nimaarusirufa qiannoo. Innee maasa minasaa kai mundimariasee qimariafanoo. \v 46 Innee Mooseena sandufa fifau asaana rimariafanoo mina ufa iridaqau qiniara irini, qiniara akara rumaqoofa maridanoo. \v 47 Innee mina ufa ririmma sia irimariafanoo naqimasee qini ufa irifaree. Sia amana irifaranoo. \c 6 \s1 Yisufa faifa tauseenna fasiqa narana nimu ufafa. \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Ruk 9:10-17) \p \v 1 Yisufa Yuda maqannaa rakisirausa mi ufana qimannimiseenoo miqooqari Kariree firaa farumma dinni afainni finau. Mi farummana auqu moo marinau, Tibeeriasa farummee qiqau. \v 2 Faiqí anaasee Yisufa amiqi amiqiunara aurimarusa findifunara iriseeqa moomoosa uqanna afaqee fiqau. \v 3 Yisufa nammari afainni kaqikaa amuaqunamusaa narí faiqi namu faqa ooruree ooqumarinau. \p (Ooqai Isaraee maqannaa nikeeku nikaaku Isipa maqannaa karafusaki marufanoo Mooseefa qufaqa sipsipa aanaaqiuqa arusee mina fidikauqa tatiiseeqa nári kooqimau raaraamasoofanoo Anutuna qangiroo fannoo narirara anireenoo fidika qafamasee ainaaqareenno Isipa maqannaasa kai ooqa faiqiuqa narinau. Miqooqari Isaraee maqannaasa oosana arasee Anutuna qangiroo ainaaqaroo qoomaqana sakasaida neemariqau.) \p \v 4 Mi ainaaqarara qoomaqana Yeerusaree maqusai qusasaa kambiqararee qimarufanoo mi fasannai Yisufa Kariree nammari afainni marinau. \v 5-6 Yisufa nindafoofaqa faiqí anaasee moomoo narí marunnai amuaqunamusaa urimarufanoo nindafeenoo Firipina irammirinoo qinau. Yisufa faasai Firipifa ianinnanara iriseenoo Firipina kaqi amanamasee qafarara maaqi qimasee iranau. Firipi faiqí anaasee moomoo nianaindari uri mariafaqa yai fee misa narana feefauru mandee nimianauree. \p \v 7 Firipifa mi ufana iriseenoo maaqi qimasee qimaminoo qinau. Faiqí anaasee muduka moomoo mariafaqa moomoo ooni maramaree oonu feemu moomoo feefauru mamaree minisaifanoo sia misa nimana mariannoo. Moodaa moodaakai namasee naarara fifaranoo. \p \v 8 Yisuna faiqi namukiqari moo mina auqu Andurufa, Simoona moo auqu Peetooroona akaqa marufa mifa mina iriseenoo qinau. \v 9 Kumaaraa moo kaqikaafa mai maridanoo narí sakuma feemu moodaanai qisauku faqa noodaanna qaaraqanda faqa uaqee idanoo. Amanee mina mareennaree. Oodaa sia amanaikiannoo. \p \v 10 Yisufa mina iriseenoo qinau. Innee faiqí anaasee qimannimifaqa qusau rasooqnookamasee ooqumariaqa. Qusau moomoo misaqa marinau. Faiqí anaasee mina iriseeqa aiqama ooqumariqau. Faifa tauseenna fasiqa mariqau. Ooni saqarimma auqiqa mariqau. \v 11 Ooqu marifufanoo Yisufa mi kumaaraana sakuma feemu qumareenoo Anutunara dufi dufi qimaseenoo doo ruqi ruqimmeeqeenoo faiqí anaasee niminau. Noodaanna qaara faqa miqikaimasee niminau. Nimisoofaqa namasoofanoo aiqama nimuaqu inau. \v 12 Aiqama nimuaqumasoofanoo Yisufa narí faiqi namu qimanniminoo qinau. Ataraasa mareeqee uqa ruaqa sia kaqikaana rairaaiani. \v 13 Misa irisee eedoo qimasee ataraasa rumasee asaana rumasee qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaaraqanda marasee uqa qumbiqanoo marinau. Mi ataraasana moodaanai qisauku sakuma feemusaaqaraana uqariqau. \p \v 14 Mi fasiqa anaaseesa mina qafoofanoo sia faiqí undeeufanoo naaquqanau. Naaquqamasoofaqa qiqau ooqai tamummaqara fasiqauqa moo tamummaqara fasiqa kambiqaaninnanara akara rumaqoofa doo maana narimma animaridanoo. \v 15 Yisufa misa irirana iriseenoo misa afeekaikamasee qini qumareeqee maa maqana saaqaaraa karaambaiqaika maqimaqee foora qimasee quqaseenoo doo naríara quqasee aaqanai ooruree miqoo marinau. \s1 Yisufa nammari amuaqumaufu ufafa. \r (Mat 14:22-23; Mak 6:45-52) \p \v 16-17 Yisufa aaqanai fufaqa mi eendanaki sia kafaa qumunara mina faiqi namu Kariree nammari afainni ooqureeqa sipaki akaramafiqa nammari dinni afainai Kapeeranaumma maqusai nammari amuaqumau fitaqararee qiqau. \v 18-19 Misa kanuqaki fidaqa aikannai nammari ruakairisaidaqa fimarufaqa qaara maqusa fiaaqarana amanasaa kaiqaaqoo kisaaqasaa oonuroofanoo ufai firaafa uqinoo nammari faqa misa kanuqa faqa amakaurinau. Amakaurufaqa qafoofanoo Yisufa naríara misunnai kanuqaaqa animarinau nammari amuaqumau aiku ramasaida aninau. Misa mina qafamasee tautumasee kaaqa naaquqoofaqa rufiaqau. \v 20 Rufioofanoo Yisufa nindafeenoo qinau. Sia rufiaqa, qinee maridaqa. \v 21 Misa Yisuna mareeqee sipaki quqasee firaree qu maqusanai aaqee kai dauni oonuraqau. \s1 Faiqí anaasee Yisunara randoo ufafa. \p \v 22 Yisufa nimu feemuna noosa nimuqoo kai faiqaqau. Kananaana iqaqoofaqa findifi sipara randoosia moodaakai miqoo maruna. \v 23-24 Yisuna faiqinamu moo kanuqaki fufaqa Yisunara sia misa faqa fiifoo qimasee Tibeeriasa maqusai maqee maqee nimaru kanuqausa aniroofaqa doo minauqaki akaramafufaqa Kapeeranaumma maqusai Yisunara randarara minauqaki fiqau. \s1 Yisufa nariara naaru naaru naranara maqi mariranara qimaqoo ufafa. \p \v 25 Misa Kariree nammari fitaqee muqu afainai oonureeqa Yisuna paqurimasee maaqi qiqau. Oo ufasaa rakisirafa anee yairee fee mai anireenee. \p \v 26 Yisufa iriseenoo quandaki qimanniminoo qinau. Qinee kuqaa anoona ufa inni qimannimidaqa. Qinee qeeqa afeeka uqannifiqaunnanara innee sia minara kai irisee qiniara randaidaqa. Innee feemu namasaafanoo nimuaquinoo maqee qumiqaraaninna ainainara innee minara kai qiniara randee mariafanoo. Yisufa kaifaa quandafufanoo qimanniminoo qinau. \v 27 Innee sia dauni putaa ira naranara ainainiaqa. Naaru marirana nimira naranara minara ainainiaqa. Qinee maa naranna qinee faiqí nimaaku inni nimianaura. Qini qikoofa Anutufa qiniara aidimarifanoo narí aiqama ainaina qini daaku qimaqasaina inni amana mi naaru marira naranna nimianaura. \p \v 28 Misa minara iriseeqa Yisuna irammiriqa qiqau. Nanee qimasee Anutuna ainainianauree. \p \v 29 Yisufa iriseenoo maaqi qimasee qimanniminau. Innee maaqimasee Anutuna ainainamaisaaqa. Narí aqiqainna fasiqana mina saqarikiqa minasaa naundura rusiaqa. Anutuna ainainirafa miqimminoo maridanoo. \p \v 30 Misa mi ufana iriseeqa kaifaa irammiriqa qiqau. Anee nana moo ainaina firaa ainaina auqainaqa maasa qafamasee aniara kuqaa Anutuna asauku mundira fee qianauree anee nana ainainee auqinnaree. \v 31 Maasa qisaifaqausa aadana maqa maaqaki pupusamuara foora aqufuna narana neemariqau. Mooseena akara minara maaqi qinau. Innaarunaidaraa feemu narana mifa niminau maqi qinau. \v 32 Miqi qimasoofanoo Yisufa kafaa qimanniminoo qinau. Mooseefa maru aukuanna pupusamuara maqi ira narana sia mifau nimimarinau. Anutufa innaarunaindari nimimarinau. Sia anoona narana nimimarinau. Doo maa aukuanna qinee qumu marunnaqoo qinisaaqari anoona naranara foora inni nimidanoo. \v 33 Anutufa nimunnaranna innaarunaindari qumu maridanoo maa maqanasaa mariasa naaruara marirana nimidanoo. \p \v 34 Mi fasiqa anaaseesa iriseeqa qiqau mi feemuna naaru naaru maasa qiminaqa naa. \p \v 35 Yisufa kaifaa qimanniminau. Qinee kaqi marira nimira narana marunausa maridaqa. Faiqí moo fannoo qinee marunannai anireenoo qini saqarikinafa mifa sia kafaa naranara foora aararaannoo sia kafaa nammariara foora aidiannoo. \v 36 Faasai inni qimannimundee kai innee imariafanoo innee qini qiqafaidaqa sia anoonee qimasee qinisaa naundura rusimariafanoo. \v 37 Qini qikoofa eedoo qira irirana niminausa misa qinee unnannai nári naundura ubeekama qimaqeefaranoo. Miqi mariasa qinee ianannai animariasa sia niqiqaanaqa fifaranoo. \v 38 Qinee qeeqa qikoona iriranamau innaarunaindari sia qinee qeeqa qumiqa, qipaqeena ufara mina ainainirara qumiqa minara qinee sia moona aqiqaananoo fuannoo. \v 39 Mina ainaina auqarafa maaqinoo marina qini qiminau. Aiqama qini qikoofa qini qutaaqama qimaqaqaisa kai sia moo fannoo kaqinni fuannoo. Aiqama uqanna taikara faasaana qinee misa uqeereeqee qeeqa naaru mariranaki quqaanaura. \v 40 Qini qikoofa maanara ridanoo. Mina amaaku qiqafee mariasa minasaa irirana rusimariasa mi kamuqoo kai naaru marirana mareefaranoo. Taikara faasaana qinee misa uqeereeqee naaru mariranaki quqannisaanaura. \p \v 41 Yuda maqannaasa uriqararausa mi fasiqa anaaseesaki mariasa misa Yisuna ufa irisee mifa nariara innaarunaindari qumuafanausa maridee qidanoo. Miqi qimasee dapi dapi ufa qimariqau. \v 42 Misa maaqi qiqau maafa Yisufa Yooseefaana amaaku maridanoo. Mina anausa akausara maasa iridaqa. Naqi fee qidanoo fee nariara innaarunaindaraasee qidanoo fee. Akooqooqaraafa maridanoo. \p \v 43 Yisufa iriseenoo qinau sia innee narinni narinni qiniara manda ufa qiaqa. \v 44 Sia faiqí moo fannoo kaqi qinee ianannai anifaranoo. Qini qikoofa rarisameeqee quqainna fasiqa aanaaseesa misa kai qini naundura ubeekama qimaqeefaranoo. Misa miqifaqa taikara faasaana misa uqeereeqee naaru mariranaki quqannisaanaura. \v 45 Ooqai tamummaqara fasiqa maaqi qimasee akara riqau. Anutufa aiqamausa naamuaqira ufa qimannimiannoo. Qinee mi ufana iridaqa maaqi qimasee inni qimannimidaqa. Aiqamausa qini qikoona ufa iriseeqa mina aamua qira ufa irimariasa qinee ianannai anidaqa. \v 46 Sia moo fannoo qini qikoona qafeenoo. Anutufinaindari qumufa kai mifa kai qini qikoona qafeenoo. \p \v 47 Qinee anoona ufa uqanna qimannimidaqa faiqí moo fannoo irirana qinisaa rusimarinafa naaru marirana doo mareenoo. \v 48 Qinee kaqi marira feemuara foora marunausa maridaqa. \v 49 Ooqai inni nikeeku nikaaku Mooseena faqa kaasau maqa maaqakina nimaru aukuanna innaarunaindaraa feemu minauqa manna fee qimariqau. Mi feemufa ufaasu marifandinna feemuna namasaida kisaaqasaa moomoo aukuana mariufaqa kaqi kuqimariqau. \v 50 Maa qinee kaqi marira feemuara foora maridee qimarunausa faiqí namasee sia kuqifandinna feemusa maridaqa. \v 51 Qinee kaqi marira feemu innaarunaindari qumu marunausa maridaqa. Faiqí anaasee moo fannoo qinee amianna feemuna namasainafa naaru naaru mariannoo. Qinee nimianna feemufa qini qimaqi maridanoo. Maa maqa maaqana afaaqasasa mariasa kaqi mariaqeera nimidaqa. \p \v 52 Yisufa miqi qimasoofaqa Yuda maqannaasa narí afumau narí afumau aanoo qidaqa qiqau. Naqimasee maa fasiqafa narí amaqi maasa qiminaqa naanauree qidaqinoo fee. \p \v 53 Yisufa iriseenoo qimanniminoo qinau. Qinee kuqaa anoona ufa qimannimidaqa. Innee qini faiqí nimaaku qimaqi fidika sia naifanoo sia kaqi marirafa inniki mariannoo. \v 54 Moo fasiqa anaasee fannoo qini qimaqi faqa qini fidika faqa namasainafa naaru marirana doo mareenoo, marainara taikara faasaana mina uqeeraanaura. \v 55 Qini qimaqi narana uqanna maridanoo qini fidika nammari uqanna maridanoo. \v 56 Faiqí anaasee moo fannoo qini qimaqi fidika neemarifa qiniki maridanoo qinee minaki faqa maridaqa. \v 57 Qini qikoofa Anutufa kaqi marira oosana faqaafa qini diqiqoofaqa maaqoo maridaqa minasaaqaraa marirana maraidaqa. Miqi kai inoo qini namasainafa qinisaaqaraa marirana maraannoo. \v 58 Doo qinee innaarunaindaraa naranara foora maridaqa. Sia inni nisaifaqausa neemaru naranausara foora maridaqa. Misa mina namasee mariiqa aiqama faiqí faiqi oosanamau fiqa kuqimariqau. Maa naranna namaseeqa naaru naaru kaqi marifaranoo. \p \v 59 Yisufa mi ufana Kapeeranaumma maqusai ufa suqira maqaki qimanniminau. \s1 Naaru naaru mariranaki fifandinna ufausa akiaqa. \p \v 60 Yisuna faiqi namu akaqausa mi ufana iriseeqa qiqau. Oo yafee maa ufana amana iriannoo fee. Irisee sia auqaaqaa ira ufa maridanoo. \p \v 61 Misa miqi qimasee noori runusee randoofanoo Yisufa narí kai iriseenoo qimanniminoo qinau. Innee qini amiqira afeeka ufara rufiasee qini minnisararee qidee. \v 62 Qinee kafaa uqeeree qumuafannannai ooru fuanaqa innee mina qafamasee naqi fee ifaree. Mikari qini ufara kuqaa anoonee qimasee firaaqoo rufieefaranoo. \v 63 Amaqiara qunnana amaqi fifau ainaina maridanoo sia mina naaqee qiqa maraquna fannoo kai anoona maridanoo mifa kaqi marirana nimidanoo. Qinee qeeqa dookinaa ufa qimannimimarunafa mifa maraquna maridanoo kaqi marirana anoona maridanoo. \v 64 Doo qinee akooqoo kooroomasee qimannimunaqa innee akaqausa siamma irimariafanoo. Yisufa narí faiqi namu oosana faasai irinau. Misaki akaqausa mina ufa sia irusa faasai Yisufa nindafanau. Misaki moodaa fannoo ueeqaaninnana faasai qafanau. \v 65 Yisufa minara maa ufana atiki kafaa qimanniminau. Qinee minara faasai qunnana sia amana moo fannoo narí kai qinee ianannai aniannoo. Qini qikoofa dadaaqinanoo kai qinee ianannai aniannoo. \p \v 66 Miqi qimasoofaqa Yisuna faiqi namu moomoo Yisuna minnisee sia kafaa mina faqa firara qiqau. \v 67 Yisufa miquna nindafamasee quandafi narí faiqi namu (12) qisaukuqara taikasee qikunnoo ooqu qaara marasee faiqi namu maaqi qimasee qimanniminoo qinau. Innee faqa misa naanna reefaree qini minniqiseeqa fifaree. \p \v 68 Simoona moo auqu Peetooroofa mina iriseenoo Yisuna qimaminoo qinau. Oo karaambaiqa ani minnisee yanasaa fee atooqaanauree. Naaru marirana nimira ufa anee kai marananuananoo. \v 69 Doo maqee maasa aniara kuqaa anoonee qidaqa aniara Anutufinaindari naaquqarafa mariifoo qidaqa. \p \v 70 Yisufa iriseenoo kafaa qimanniminoo qinau qinee qeeqa kai qisaukuqara taikasee qikuqara marasee fasiqa naarauna qini faqa nimariafanoo. Moo fannoo inniki afaanna maridanoo. \v 71 Yisufa afaannee quna Yudasinara narí qumee qimirinau. Yudasifa Keerioota maqusanaafa moo fasiqa Simoona amaaku marinau. Yudasifa Yisuna (12) qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara marasee faiqinamu misaki marufa marinau. Kasooqaqee mi fasiqafa Yisuna uqeeqasainaqa aunirira saqarisaa arifandinnanara Yisufa minara oonu mafi iriseenoo afaanna fee qinau. \c 7 \s1 Yisufa narí ainaina faqa ufaqu ufafa. \p \v 1 Miqooqari Yisufa Kariree maqa maaqaki nimarinau. Sia Yudeeaa maqa maaqai finau. Yuda maqannaasa miqoo mina arira ufa qimarunara sia finau. \p (Ooqai Isaraee maqannaasa Isipa maqusaindari qaara fasiqa niku nisauku taikasee aukuana nifuru faiqaqa uqiqaana maaqaki fimarufanoo Anutufa innaarunai maridanoo narí afeekannai Isaraee maqannaasa maqasaaqaraasa qumee dadaaqidanoo aandau narana nimimarufaqa naqafimariqau. Kaasau maqa maaqai nini iusa oonu randee nári maqasaa Isaraee maqasaa animaridaqa aukuana aukuana Yeerusareenni suqufidaqa uqiqaanarasaida faiqeeunara iriseeqa minara afaarurumanaida nári naambeeqa nári naambeeqa uqiqaana maqa usakasaida dinni qisauku taikasee dinni ani qaara marasaida (7) faasaana minaki faiqaida qoomaqa sakasaida namasaida minara susu imariqau.) \p \v 2 Yuda maqannaasa qoomaqa firaafa uqiqaana maqa qoomaqa adeedi roofaqa Yisuna akaqaafasaa Yisuna qimamiqa qiqau. \v 3 Maa Kariree maqa maaqa minniseenana Yudeeaa maqa maaqaki fua. Oonurainaqa miqoo ani ufa irimariasa firaa ainaina auqee mariannana misa faqa uqannifiqaa. \v 4 Faiqí moo fannoo narí auqu uqeeraannee qimasee sia moo ainaina auqee mariana kukeeqaidanoo aiqama ainaina kooroomasainaqa aiqamausa mina qafaaqa, anee faqa miqiaqaana. [ \v 5 Yisuna akaqaafasaa sia Yisunara irimariqau. Fifau maqasaa fasiqa fee qimariqau.] \p \v 6-7 Yisufa iriseenoo qimanniminoo qinau. Qini anoona aukuana sia adeedi ranoo maridanoo. Innee faiqí faiqi aiqama faasaanara maasa aukuanee qimariasa mariafanoo. Maa maqa maaqanasaaqaraasa sia inniara fidiaqaaidanoo. Qiniara kai fidiaqaaidanoo. Qinee maqee maqee misa manda ainainara kooroomannimaqaunaqa minara kai qiniara fidiaqaamaqimaqee mariafanoo. \v 8 Yisufa narí akaqaafasaa kaqi qimanniminau. Innee kai Yeerusareenni ooru fuaqa. Qinee sia mi qoomaqanara inni naanna ree akooqoo ooru fuanauara qini anoona aukuana sia qusa raidanoo. \v 9 Yisufa miqi qimaseenoo miqoo Kariree maqa maaqaki kaqi marinau. \s1 Yisufa uiqaana maqaki qoomaqa neemaru ufafa. \p \v 10 Mina akaqaafasaa Yeerusaree qoomaqai ooru fufanoo Yisufa inaaqianna qumee moo aatata ooru finau. \v 11 Yeerusaree maqusa qoomaqaki Yuda maqannaa rakisirausa Yisunara randoosia narí qimami narí qimami qidaqa qiqau. Mifa yai fee marinoo fee. \p \v 12 Qimasoofaqa faiqí anaasee Yisuna aufakiana qumee narí qimami narí qimami qimariqau. Akaqausa Yisunara amiqira fasiqee qimariqau. Akaqausa faiqí anaasee nikaru qimari fee qimariqau. \v 13 Sia moo fannoo Yisunara akooqoo qimariqau. Narí Yuda maqannaa uriqararausara rufiasee qumee kai qimariqau. \p \v 14 Qoomaqa taikarara imarufanoo Yisufa Yeerusaree amaana maqaki keeqafinoo faiqí anaasee ufa qimanniminau. \v 15 Yuda maqannaa faiqí firaasa mina qafamasee firaaqoo tautiqa qiqau. Maa fasiqafa sia sukuraki keeqeemarifa. Naqi fee mandeenoo firaa irirana iridanoo fee. \p \v 16 Yisufa minara iriseenoo aiqamausa qimanniminoo qinau. Qinee qimannimira ufa sia qeeqaindi maridanoo qini diqiqoofa Anutufa mina ufa qimannimidaqa. \v 17 Qini ufa Anutunaindi fee qinee qeeqa fee qidee. Faiqí moo fannoo Anutuna iriranamau firarimarifa qini ufara Anutufa fee qiannoo. \v 18 Faiqí moo fannoo narí ufa kai qidanoo narí auqu kai uqeeraidanoo. Faiqí moo fannoo narí aqiqainna fasiqana auqu uqeerararee qimarifa mifa kuqaa ufa qidanoo, sia nikaruqirafa minaki maridanoo. \v 19 Mooseefa sandufa akara rumaqoona inni nimufaqa innee mina qumaree mi mau fimarunausee qimasaidaqa fifau qidaqa inniki moo fannoo sia mi mau fimariafanoo. Innee moo mau fidaqa qini kuqa darirara qimariafanoo. \p \v 20 Yisufa miqi qimasoofaqa misa aiqama maaqi qimasee narí qimamiqau. Ani aunduraki afaanna marifana anee miqi qimariananoo. Yafee moo fannoo ani kuqaruannoo fee sia moo fannoo. \p \v 21 Miqi qimasoofanoo Yisufa maaqi qimasee nári qimanniminau. Qinee faiqí sia auqaaqaa ira ainainna moodaa auqaunaqa innee aiqama tautiafanoo. \v 22 Mooseefa faiqi aanaaqiuqa nipata aukimarunara fainanduqu nisaaqee qimarinau, innee minara irisee maasa amaana Saririqasaa miqimariafanoo. Sia Mooseefau mi oosanna aranau. Narí akeeku akaakundi mareenoo miqi qinau. \v 23 Innee Mooseena sandufa rukiaanoo qimasee faiqi aanaaqiuqa maasa amaana Saririqasaa fainanduqidaqa nipata aukimariafanoo innee amaana Saririqasaa kaqi faiqi nipata aukidaqa nanaree Saririqasaa aurimari fasiqana idaaqamasaunnanara innee aanoo qida fee. \v 24 Innee fifau dapi iriranasaa faiqí ufa nimimarifanoo mina minnisaaqa. Kuqaa anoona iriranannai kai faiqí andeeqaaqa. \s1 Faiqí anaasee Yisunara asauku mundira fee qimasee iroo ufafa. \p \v 25 Yeerusaree maqusanaasa Yisuna qafamasee mina ufa iriqa maaqi qiqau. Maana misa kuqariraree qidaqa. \v 26 Qafaa mifa faiqí qambaana faiqí nifusaa kikiqamambi ufa qimannimimarifaqa sia misa mina qumaraannee qidaqa. Abee maasa uriqararausa faqa minara kuqaa Anutuna asauku mundirafee fee qidee. \v 27 Anutuna asauku mundirana oosana maasa siamma irianaura. Kaqi tautumannimaqaannoo. Maasa maa fasiqana oosana iridaqa, Nasareeteendaraafa maridanoo. \p \v 28 Yisufa firaa amaana maqaki faiqí anaasee qimannimidanoo mi ufana iriseenoo maaqi qimasee firaaqoo qimanniminau. Kuqaa fee innee qiniara iridee. Qinee yaindaraasee marunaqee innee kuqaa qiniara irida fee. Sia qinee qeeqa kai animaridaqa qini diqiqaifa mifa kuqaa anoona maridanoo. Innee kuqaa minara sia irimariafanoo. \v 29 Qinee minara iridaqa qinee mindari qumuafanausa mifa qini diqiqoofaqa qumumaridaqa. \p \v 30 Yuda maqannaa uriqararausa mi ufana irisee qumarararee qimasoosa minnisaqau. Yisuna kuqira aukuana sia adeedi roofanoo Anutufa qumee misa ititannisoonara minnisaqau. \v 31 Faiqí anaasee moomoosa Yisuna kuqaa Anutuna asauku mundira fee qiqau. Misa maaqi qimasee narí qimami narí qimami qidaqa qiqau. Asauku mundirafa anireenoo naqi fee mandeenoo maa fasiqana uraaqarainanoo fee moomoo faiqí dadaaqimari firaa ainainna uqannifiqaannoo fee. Sia amana. Doo maana mifa uqanna maridanoo. \s1 Amaana maqasaa rakisimarusa nári firisuaiqauqa Yisuna rumbaaqeera niqiqoo ufafa. \p \v 32 Faiqí anaasee miqi qimasee narí qimami narí qimami qimarufaqa Farisai amaana ufa qimarusa iriseeqa tautumasee amaana maqasaa rakisimarusunnai oonuree qimannimiqa qiqau. Qimannimisoofaqa misa amaana maqasaa rakisimaru poorisausa qimannimiqau. Innee ooru Yisuna rumbasee maree aniaqa. \v 33 Misa oonuroofanoo Yisufa maaqi qimasee faiqí anaasee qimannimimarinau. Qinee qusasaa inni faqa marianaura. Quqaseeqa qusasaa qini diqiqoofinnai fuanaura. \v 34 Innee qiniara randee sia paqurifaranoo qinee fuanannai sia innee amana fifaranoo. \p \v 35 Yuda maqannaa uriqararausa mi ufana iriseeqa narí qimami narí qimami qiqau. Mifa yai fee finaqa maasa sia amana fuanauree. Mifa aanaamuru Kirisa maqannaa mariannai fee fuannoo fee. Yuda maqannaasa miqoo mariasa faqa maridaqa Kirisa maqannaasa narí ufa qimannimiraree fidanoo fee qida qinoo fee. \v 36 Mifa qinoo innee qiniara randasee sia paqurifaranoo. Qinee fuanannai innee sia fifaranoo. Mina ufoosana sia maasa iridaqa. \s1 Arumufaqaa nammariara maqi qumirarakai imarina mina ufa. \p \v 37-38 Uqiqaana maqa qoomaqa taikara faasaana uriqarara faasaanee qiqau. Mi faasaanna Yisufa findifinoo faiqí anaasee firaa kari qimanniminau. Yafasiqa anaasee fee nammariara aididanoo fee qinee iannaqoo nammari uqanna ani naa Anutuna tamummaqara fasiqa moo ooqai maaqi qimasee akara rinau. Kaqi marirana nimira nammari misa nimuqusa ookiqari ururee fuannoo fee qinau. Yafasiqa anaasee fee qiniara kuqaa anoonee qinafa misa nimuqusa ookiqari mi nammarifa ururee fuannoo. \v 39 Yisufa nammariara quna Anutuna maraqunara nammari kikiqa usinau. Kasooqaqee Yisunara kuqaa Anutuna faiqi fee qifandinausa misa mi maraqunna mareefaranoo. Mi aukuanna Yisufa kaqi maru aukuanna sia maraquna nimirafa marinau. Yisufa kuqiranakiqari findifinanoo afaaqa areenainanoo miqoo narí afeeka maraquna nimiannoo fee qinau. \s1 Faiqí anaasee mina Yisunara ufa rainoo ufafa. \p \v 40 Faiqí anaasee Yisuna ufa iriseeqa qiqau. Maafa Anutuna tamummaqara fasiqa kambiqaannoo fee qufa maafa mifa maridanoo. \v 41 Akaqausa minara maafa Anutuna asauku mundira fee qiqau. Akaqausa maaqi qimasee furufaramasee qiqau. Anutuna asauku mundirafa sia Kariree maqusakiqari kambiqaannoo. \v 42 Tamummaqara fasiqa akara minara Anutuna asauku mundirafa Dafidina ati mariannoo. Dafidina ooqeenaa maqusaki Beetareeqeemma miqoo kambiqaannoo fee qiqau. \v 43 Faiqí anaasee misa rainafufaqa akaqausa moo ufa qufaqa akaqausa moo ufa qufaqa qimariqau. \v 44 Akaqausa doo Yisuna qumarasee rumbaannee qimasee sia qumaree rumbaqau. \s1 Yuda maqannaa faiqí firaasa Yisunara sia Anutuna faiqi fee qu ufafa. \p \v 45 Amaana maqasaa rakisira poorisauqa Yisuna ufa kaqi irisee amaana maqasaa rakisirausa faqa Farisai amaana ufa qimariasa faqa maruqoo oonuroofaqa iraidaqa qiqau. Naqaa fee ifaqee sia rumbasee maree anidee. \p \v 46 Poorisauqa qiqau, sia moo fasiqa ufa fannoo maa fasiqana aanna raidanoo. \p \v 47-48 Farisai amaana ufa qimarusa mina iriseeqa niqidaqa qiqau. Doo mi fasiqafa inni faqa nikaruqinoo fee. Maasa uriqararausakiqari moo fannoo mina ufa irinoo fee. Farisai amaana ufa qimarifa moo fannoo irinoo fee. Sia uqanna iria. Maasa Mooseena sandufa irimarunausa maridaqa. \v 49 Maaqooqaraasa kaqiqee fasiqa anaasee Mooseena sandufa sia irianara Yisunara anoonee qidaqa. Anutuna aqira ufa misasaa maridanoo. \p \v 50 Nikoodeemusafa mifa faqa misaki marinau. Mifa ooqai qumee Yisufinnai fimarufa marinau. \v 51 Mifa misa Yisuna aqira ufa iriseenoo Yisuna saaroo qinau. Mooseena sandufa maaqimminoo maridanoo. Sia fifau faiqí moo arirafa maridanoo. Mina ufa naaree irisee mina mandainaina marinaqa minara qimasee aruananoo amana mariannoo qinau. \p \v 52 Misa mi ufana iriseeqa Nikoodeemusana aqidaqa qiqau. Anee faqa Kariree maqannaa fee maridanee. Anee tamummaqara fasiqauqa akarauqakiaqa asaanarumasee iria. Sia moo tamummaqarafa Kariree maqasaa kambiqaannoo. Miqi qimasee aiqama daraani mambufanoo Yisufa amaana maqakiqari raudamakufanoo Oorifa aaqanai oorufinau. \c 8 \s1 Anaasee moo fannoo ummuarimaruna paquru ufafa. \p [ \v 1-2 Oorifa aaqanai kaqimma ooru faiqeenoo iqaqoofanoo Yisufa Yeerusaree firaa amaana maqaki kaifaa ooquree keeqafufaqa faiqí anaasee moomoosa suqufufaqa mina fiqu fiqumma marufanoo ooqumarifi Anutuna ufa qimannimimarinau. \v 3 Mooseena sandufa akoofasauqa faqa Farisai amaana ufa qimarusa faqa anaasee moo fasiqa qummuari marufaqa aaqee oonu qafamasee qumaree doo maree aniqau. Yisufa maruqoo mini quqaseeqa maaqi qimasee qimamiqau. \p \v 4 Oo ufasaa rakisira maa anaaseefa qummuari marifaqa maasa qafamasee qumaree anidaqa. \v 5 Mooseena sandufa miqiasara oonisamu kai nariqa nini iqa kuqa narusaaqee qinoo maridanoo. Anee minara nana ufee qidanee. \p \v 6 Misa mi ufanannai puteera foora fufidaqa qiqau. Yisufa aruanifeera qimasaida miqi marufanoo Yisufa narí iriseenoo fifau kummaramafufanoo asaukunnoo maqa akara rinau. \v 7 Mifa maqa fifau akara rimarufaqa misa fuki faaki qidaqa mi anaaseena oonisamu aruanauree sia fee aruanauree ritidaqa ireemariqau. Kaqikaaqoo marikinoo Yisufa findifi qimanniminau. Yafee inniki moo fannoo numoo siainafa mifa kai oonisamu indaaru aunaa atufinoo maa anaaseena aruannoo fee. \v 8-9 Yisufa miqi qimaseenoo kafaa kummaramafinoo maqa akara rimarufaqa doo misa moodaa kai qaara kai idaqa nári aaqaranara nisaurusee findimeeqaida doo fifainimariqau. Faiqí firaasa naaree fufaqa kafaa miqoo oorudupirausa fufaqa kumaaraa inaaqianna doo fifiqau. Misa fifufanoo mi anaaseefa kai miqoo kikiqinoo marinau. \v 10 Yisufa findifinoo mi anaaseena irammirinau, misa yai fee fifee. Sia fee moo fannoo ani kuqira ufa amianinafa maridanoo fee. Aiqama fifee. \p \v 11 Mi anaaseefa qinau. Oo rakisira sia kuqira ufa moo fannoo qimimarifa maridanoo. Yisufa iriseenoo qinau. Doo qinee faqa sia kuqira ufa ani amianaura. Doo fua, sia kafaa manda oosana maraa.] \s1 Yisufa maa maqa maaqanaki qoomara foora qu ufafa. \p \v 12 Moo kari Yisufa Yeerusaree amaana maqaki faiqí anaasee maaqi qimasee qimanniminau. Qinee maqasaaqaraasa qooma maridaqa. Yafasiqa aanaaseesa qini faqa finausa misa kaqi marira qooma mareefaranoo sia uqanna asukunaki fifaranoo. \p \v 13 Farisai amaana ufa qimarusa mina iriseeqa qimamiqa qiqau. Anee aneennara kai ufa qidana aneenna auqu uqeeree mariananoo. Miqianna ufafa sia anoonaikidanoo. Fifau ufa kai qimariananoo. \p \v 14 Yisufa mina iriseenoo qinau. Kuqaa qinee qeeqaraa ufa qidaqa. Qinee miqi qidaqa anoona ufa kai qidaqa. Qinee qeeqa kambiqafi aniafannanara iridaqa qeeqa fuannanara iridaqa. Innee sia qinee kambiqaafannanara irimariafanoo. \v 15 Innee faiqí faiqi ufa irisee dapi iriranannai faiqí anaasee rainannimaqee mariafanoo. Sia qinee moo fasiqa aanaaseera rainannimaqee marunausa maridaqa. \v 16 Qinee akaqausara rainannimaqaidaqau andeeqasee rainannisaunaiqini. Sia qeeqaraafau maridaqau ufa nimidaqau. Qeeqa qikoofa qini diqiqamaqoona faqa maridaqa dadaaqi marifaqa ufa qimannimidaqa. \v 17 Inni sandufa akara ufa moo maaqimminoo maridanoo. Qaara fasiqa moo ainaina nári nifunnai qafamasee munu kooroo qimasaifaqa aiqamausa minara anoona ufa fee qifaranoo. \v 18 Qinee qeeqaraa ufa qidaqa qini qikoofa qini diqiqoofa mifa faqa qini dadaaqifaqa anoona ufa tia qimannimidaqa. \p \v 19 Miqi qimasoofaqa Farisai amaana ufa qimarusa maaqi qimasee irammiriqau. Ani akoofa yai fee maridanoo ani dadaaqidanoo fee qufanoo Yisufa qinau. Innee qiniara faqa qini qikoonara faqa sia irimariafanoo. Innee qiniara irifau qini qikoonara faqa irini. Innee sia maaqandara irimariafanoo. \p \v 20 Yisufa maa ufausa Yeerusaree firaa amaana maqaki qimannimimarinau. Mi amaana maqanaki oosirafa moo marinau. Amaana maqaki quqee maru munnimma difaanifa minaki marufanoo mi oosiranaki Yisufa maridanoo mi ufausa qimanniminau. Misa Yisuna qumaraanee qimasee sia qumaraqau. Sia mina kuqira aukuana adeedi ranoo marunara Anutufa qumee rafaaqafusoofaqa sia qumaraqau. \s1 Yisufa qinau, qinee fuanannai innee sia fifaranoo qimaqoo ufafa. \p \v 21 Moo kari Yisufa maaqi qimasee Yuda maqannaa uriqararausa qimanniminau. Qinee moosaa fuanaqa qiniara randainaisia inneeqa mandainainaki kuqifaranoo. Qinee fuannaqoo innee sia amana fifaranoo. \p \v 22 Yuda maqannaasa uriqararausa mi ufana iriseeqa narí qimami narí qimami qiqau. Mifa maasara sia narí innai fuaqeera qidaqinoo. Maasa sia mina ufa iridaqa. Mifa narí fee narí aruannoo fee miqi qidanoo fee. \p \v 23 Yisufa iriseenoo qimanniminau. Innee maindaraasa mariafanoo qinee mirindaraasa maridaqa. Innee maa maqanasaaqaraasa mariafanoo qinee sia maa maqanasaaqaraasau maridau. \v 24 Qinee minara qunnana innee inneeqa mandainainaki kuqifaranoo. Innee sia qinee marunnanara anoonee qimariafanoo minara kuqaa innee inneeqa mandainainaki kuridifaranoo. \p \v 25 Misa uriqararausa mina iriseeqa qiqau. Anee yafee maridanee qufanoo Yisufa qinau. Indaaru qimannimiafanausa misa kai maridaqa. \v 26 Qinee moomoo ainainara inniara qimannimianaura. Qini diqiqamaqoofa mifa anoona ufa kai qimarifa mifinaindaraana kai inni maa maqanasaa mariasa qimannimidaqa. \p \v 27 Yisufa narí akoona aufakiana qimannimimarufaqa siamma irimariqau. Minara Yisufa kaifaa maaqi qimasee qimanniminau. \v 28 Kasooqaqee innee qini faiqí nimaaku uqeereeqee aunirira saqarisaa quqaqisaseeqa mikamuqoo qinee mariaafannanara irifaranoo. Qini qikoofa qimaqimiqoo ufana kai inni qimannimidaqa. Mikari innee minara faqa amiqimasee irifaranoo. \v 29 Qini diqiqoofa qini faqa maridanoo. Qinee mina aidira oosanamau kai fidaqa minara sia minniqisaifaqau qeeqaraafau maridaqau. Mifa qini faqa maridanoo. \v 30 Faiqí anaasee moomoosa mi ufana iriseeqa Oo kuqaa mifa Anutuna asauku mundira fee qimasee minasaa mundiqau. \s1 Rumbarausara faqa idukirausara faqa qimaqoo ufafa. \p \v 31 Yisufa minara iriseenoo qimanniminau. Innee qini ufa qimannimunnana irisee mi mau maqee maqee fifaqa kuqaa qini faiqi namu marifaranoo. \v 32 Innee kuqaa anoona ufa kai irifaranoo. Anoona ufa fannoo inniqa mandainainakiqari inni idukuannoo. \p \v 33 Misa mi ufana iriseeqa qiqau. Maasa Abarahaamana ati maridaqa, sia moona rumbaranaki maridaqa. Nanaree anee maasara idukuaqee qidanee. \p \v 34 Miqi qufanoo Yisufa kafaa qimanniminoo qinau. Qinee kuqaa anoona ufa inni qimannimidaqa. Faiqí moo fannoo mandoosana maree marifa mi manda oosanafa mina rumbaqaifa maridanoo. \v 35 Faiqí moo fannoo moona ainaina iinoo oosana oosana ainaina narindiara foora iinoo. Kasooqaqee doo ainaini taikaseenoo mi aiqama ainainna narí amiseenoo doo kaqisamu fuannoo. Mi ainainna faqaana faiqi fannoo sia amana taikaannoo kaqi narí akoona amaaku mariannoo kaqi narí akoona amaaqa maqa finoo mina qumiasana maraseenoo sia ainainira faiqi naanna reenoo taikaannoo, kaqi miqoo mariannoo. \v 36 Qinee Anutuna amaaku maridaqa. Qinee inniqa manda oosanakiqari idukusaanaqa innee kuqaa idukiqa marifaranoo. \v 37 Innee Abarahaamana ati mariafaqa qinee minara iridaqa sia innee mina aanna reemariafaqa, qini ufa sia marararee qidaqa qini dariraree qimariafanoo. Abarahaamafa sia miqi marufa minara innee sia Abarahaamana faiqi namu uqanna mariafanoo. \v 38 Qini qikoofa qini uqaqifiqoona kai inni qimannimidaqa. Innee mina minniseeqa inneeqa nikoona moo Sadannana ufa irimariafanoo. \v 39 Misa mi ufana iriseeqa maaqi qiqau. Maasa qikoofa Abarahaamafa maridanoo. Yisufa minara qinau. Innee Abarahaamana faiqi namu maridaqau mina ufamau fini. \v 40 Qinee qeeqa qikoonasaaqaraa ufa kai inni qimannimimarunaqa innee quandafiqa qini darirara qimariafanoo Abarahaamafa sia mi oosanna maranau. \v 41 Innee inneeqa nikoona uqanna oosana maraidaqa miqi mariafanoo. Misa mi ufana iriseeqa qiqau. Maasa sia qummuara faiqifau maridaqau. Maasa moodaa fasiqa faiqi Anutufa narí uqanna maasa qikoofa maridanoo. \p \v 42 Yisufa misa ufa iriseenoo maaqi qimasee qimanniminau. Anutufa inni nikoofa marinaqau kuqaa innee qiniara rini. Qinee Anutufinaindari maaqoo qumumaridaqa. Qinee sia qeeqafau qumiqau mifa diqiqoofaqa qumiqiafana. \v 43 Innee naqaa fee ifaqee sia qini ufa oosana iridee. Innee qini ufa iriafanoo nikooqaidanoo miqidaqa sia irimariafanoo. \v 44 Afaanna nikoofa Sadannafa maridanoo. Innee mina faiqi namu maridaqa mina aanna ree mariafanoo. Ooqaindari faiqí kuqannarimarufa maridanoo. Sia anoonufakifau mapukinoo maridanoofau. Anoona ufa sia uqanna minaki marifa maridanoo. Mifa unna ufa qinoo narí oosanamau kai fidanoo. Mifa unna ufa qimarifa maridanoo unna ufa qimariasa nikoofa maridanoo. \v 45 Qinee kuqaa anoona ufa kai qimannimi marunnanara innee sia irimariafanoo. \v 46 Qini manda oosana moodaa maridanoo fee sia fee maridanoo. Innee qafee qiqa qimaqimiaqa. Qinee kuqaa anoona ufa kai inni qimannimunaqa naqi fee ifaqee innee sia minara anoonee qidee. \v 47 Anutufa dadaaqifaqa mina faiqi namu araamuqmaakaiki mariasa kai Anutuna ufa irifaranoo. Innee sia Anutunaindaraasau mariafanoofau sia qini ufa irimariafanoo. \s1 Yisufa Abarahaamanara qimannimu ufafa. \p \v 48 Yuda maqannaa uriqararausa Yisuna ufa iriseeqa aqiqa qiqau. Anee manda Samaria maqannaa mariananoo afaanna moo ani aunduraki marifa mariananoo. Maasa kuqaa fee qidee, sia fee. \p \v 49 Yisufa iriseenoo qinau. Afaanna sia qiniki maridanoo. Qinee qeeqa qikoona auqu uqeeraidaqa innee qini duqu maqasaa quqeemariafanoo. \v 50 Qinee sia qeeqa duqu uqeeraranara randaidaqa. Moo fannoo qini duqu uqeerarafa maridanoo. Innee qini duqu maqasaa quqeemariafanoo Anutufa kai qini dadaaqinoo inni rafaaqa fuannoo. \v 51 Yafasiqa anaasee fee qini dookinaa ufa irisee marainafa mifa sia kuquannoo naaru mariannoo. \p \v 52 Yuda maqannaa uriqararausa mi ufana iriseeqa qiqau. Doo maasa ani oosana iriseeqa anee kuqaa afaanna faqaafa mariananoo, Abarahaamafa maasa qikoofa doo ooqai kuqinau. Anutuna tamummaqara fasiqauqa doo kuqiqau. Anee naqi fee masee maa ufana qidanee qini ufa irimariasa sia kuqifaree qidanee. \v 53 Maasa qikoofa Abarahaamafa kuqinau. Anee mina uriqarara fee maridanee qidanee. Anutuna tamummaqara fasiqauqa maqasaa fasiqauqa kuqufufana anee aneennaraa naqira fasiqee maridee qidanee. \v 54 Miqi qimasoofanoo Yisufa qimanniminau. Qinee qeeqa duqu fifau uqeerasaana sia anoonaikiannoo, fifau mariannoo. Qini qikoofa Anutufa qini duqu uqeeraidanoo dadaaqidanoo, innee unna qimasee minara maasa Anutunee qimariafanoo. \v 55 Innee ooqaindari sia mina auqu irimariafanoo. Qinee mina auqu iridaqa. Qinee minara sia iridau inni naanna reemarunausa unna ufa qimarunausee qini. Qinee qeeqa qikoonara iridaqa mina ufamau fimarunausa maridaqa. \v 56 Inni nikoofa Abarahaamafa ooqai kaqi maridanoo qinee maqee marunnanara kaaqa qafaaqaa imarufa marinau. Doo qiqafamaseenoo asasinau. \v 57 Yuda maqannaa uriqararausa mi ufana iriseeqa maaqi qiqau. Anee kumaaraa mariananoo. Anee naqimasee Abarahaamana qafanee inau, ooqai mariufa maridanoo. \v 58 Yisufa minara maaqi qimasee qimanniminoo qinau. Abarahaamafa sia kambiqoo aukuanna qinee maa marunausa mikamuqoo mariqiafana. \v 59 Yuda maqannaasa mina iriseeqa oo maa fasiqafa nariara Yaawee fee qidaqinoo qimasee aanoomasee oonisamu qumaree aruaneerufanoo mifa kukeeqakinoo amaana maqakiqari raudamaki moosaa finau. \c 9 \s1 Yisufa innaamunaindari afu qimbarana afu maqaisoo ufafa. \p \v 1 Yisufa aatata fidanoo moo fasiqa mina anoofa innaamunai afu dimbarana maqaqoona qafanau. \p (Mi aukuanna nifu niku mandaikirausauqa mai mariandee sia amana ainainamasee naaqaa imariqau. Faasaana kaqi marida narana feefaurira munnimmara ireemarufaqa nimimarufaqa marasaida neemariqau misa nuqu iramasaida neemariasee qiqau.) \p \v 2 Yisuna faiqinamu mi afu qimbarana qafamasee Yisuna irammiriqa qiqau. Oo ufasaa rakisirafa maa fasiqafa yana mandainainasaa fee maaqinoo afu dimbanoo maridanoo fee. Narí akoona anoona mandainainasaa fee narindisaa fee miqinoo maridanoo fee. \p \v 3 Yisufa iriseenoo qimanniminoo qinau. Sia narí anoona akoonasaa qaraanau, sia narindisaafau afu dimbanoo maridanoofau. Anutuna afeeka kasirana qinikiqari kooroo ianifeera mina afu dimbanoo maridanoo. \v 4 Qini diqiqoofa qini qimiqoo ainainirana sia amana asukunaki auqaanaura maasa faasaana auqaanaura. Doo kaqikaaqoo eendinaqa sia miqoo faiqí moo fannoo auqaannoo. \v 5 Qinee maa maqa maaqanaki maridaqa misa qooma maridaqa, kaaqa qamannimaqaanaura. \p \v 6 Miqi qimasee Yisufa maqasaa aqaara fidaquseenoo asaukukoo doonaikamaseenoo afu dimbara fasiqa afusaa akuseenoo qimaminoo qinau. \v 7 Doo fua. Doo oonu Sirooamma farummaki aneenna oori afuakai ruquannee qinau. Sirooamma farumma auqu oosana niqiqamaqai farumma fee qinoo marinau. Mi afu qimbara fasiqafa eedoo qimasee oonu narí oori afuakai ruqufanoo afu aiqamaqara amiqimasee qoofanoo oonu quandakufanoo sandee kafaa aninau. \p \v 8 Mi fasiqana aqoonausa mina qafamasee moomoosa mina qafeemarusa mina qafamasee qiqau. Maa fasiqafa maaqoo maridanoo narana munnimmara ireemari fasiqa fee mifee. \p \v 9 Akaqausa doo mifa kai fee qiqau, akaqausa moo fannoo mina fooqaa fee qiqau. Mi fasiqafa narí irisee qinau. Qinee qifu dimbarausa maaqoo marunausa maridaqa. \p \v 10 Misa mina iriseeqa iraqau. Naqimasee afu maqeenee qufanoo mifa qinau. \p \v 11 Faiqí moo mina auqu Yisufa qaqaara fidiseenoo doonaikamaseenoo qini qifuki akuseenoo doo fua Sirooamma farummaki oori nammari uqua qufaqa miqi qifaqa nammari uqusaunanoo doo qifu maqeenoo. \p \v 12 Miqi qimaasoofaqa misa qiqau. Miqimasaifa yai fee finoo fee qufanoo mifa sia qinee irida fee qinau. \s1 Farisai amaana qimarusa Yisufa afu qimbarana afu maqaisoonara randoo ufafa. \p \v 13 Miqi qimasoofaqa misa mi fasiqana afiqeeqa Farisai amaana ufa qimarusa uqannifiqanau. \v 14 Mi faasaanna Yisufa mi fasiqana afu maqoo faasaana misa amaana Saririqa marunara Farisai amaana ufa qimarusa marunnai afiqee fiqau. \v 15 Farisai amaana ufa qimarusa mi fasiqana afu maqoonara iroofanoo qinau. Mifa doona qini qifusaa akusaifaqa doori nammari uqunanoo qifu maqeenoo. \p \v 16 Farisai amaana ufa qimariasa akaqausa Yisunara maaqi qiqau. Maa fasiqana afu maqaifa sia Anutunaindarifau amaanasaa ainainimarifa manda fasiqa maridanoo. Akaqausa mina iriseeqa qiqau. Naqimasee mandainaina maree marinafa maa firaa ainainna amiqira ainaina auqararee sia amana fee qimasee mi ufanannai rainaqau. \p \v 17 Miqi qimasee Farisai amaana ufa qimarusa afu dimbarana irammiriqa qiqau. Anee mi fasiqana ani afu maqainaree qidanee. Anee minara nana ufee qidanee. Afu dimbarafa mina iriseenoo qinau. Mifa Anutuna tamummaqara fasiqa maridanoo fee qinau. \p \v 18-20 Yuda maqannaasa uriqararausa mina iriseeqa maaqi qiqau. Maana sia afu dimbarafau moo fasiqa maridanoo qimaseeqa misa mina anoona akoona naaramasee irammiriqa qiqau. Maa fasiqafa inniqara faiqi fee. Kuqaa fee anee mina maqoonna kari afu dimbaranee maqanau. Naqimasee maqee afu maqeenoo fee qufaqa mina anoofa akoofa uriqararausa amaana maqaki keeqeemariana qaoo qimaqiseefoo qimasee rufieeqa qimannimiqa qiqau. Maa fasiqafa maasa qimaaku maridanoo maasa minara iridaqa. Ooqai aanaaqisaa innaamunai miqirana maqaafanafa maridanoo maasa minara faqa iridaqa. \v 21 Mina afu maqainara yafasiqa fee mina afu maqeenoo fee siamma iridaqa faiqí maridanoo irammirifanoo qimannimiannoo. \v 22 Yuda maqannaa uriqararausa Yisunara faasa maaqi qimariqau. Faiqí moo fannoo Yisunara Anutuna asauku mundira fee qinnana maasa amaana maqakiqari aqiqaananoo raudamaki aqoosai finoo sia kaifaa keeqaannoo. \v 23 Mi ufanara afu dimbarana anoofa akoofa doo faiqimmifoo narí iraaqee qiqau. Misara rufiasee miqi qiqau. \p \v 24 Yuda maqannaa uriqararausa mina iriseeqa afu dimbarana kafaa aaramasee qiqau. Anee Anutuna afusaa kuqaa anoona ufa kai maasa qimannimia. Ani afu maqaifa mifa mandainaina maree marifa maridanoo. \p \v 25 Afu dimbarafa mina iriseenoo qimanniminau. Mi fasiqafa mandainaina maree mari fee sia qinee mina oosana iridaqa. Moodaa ainainara kai qinee iridaqa qinee qifu dimbarausa mariafanausa maqee qini qifu maqee marifaqa maridaqa minara kai qinee amiqimasee iridaqa. \p \v 26 Misa mina iriseeqa kaifaa irammiriqa qiqau. Mi fasiqafa nana ainainee auqu amifanoo ani afu maqeenoo fee. \p \v 27 Afu qimbarafa niqinoo qinau. Doo faasai qimannimisaunaqa sia irimariafanoo. Nanaree innee kaifaa qiana irifaree innee faqee mina faiqinamukifaree. \p \v 28 Misa mina iriseeqa aanoomasee mina aqiqa qiqau. Anee mi fasiqana ufa irimarianafa mariananoo. Maasa Mooseena ufa irimarunausa maridaqa. \v 29 Anutufa Mooseenannai maasa qimaqimufaqa maasa iridaqa. Mi fasiqafa Yisunara maasa sia mina oosanara iridaqa. \p \v 30 Afu dimbarafa mina iriseenoo niqinoo qinau. Innee moo irirana maree mariafanoo mifa qini qifu maqaqisaifaqa innee nanaree mi fasiqanara yaindari fee anidanoo fee qidee. \v 31 Anutufa sia manda oosana maree mariasa dadaaqidanoo. Faiqí anaasee minara rimariasa mina ufa irimariasa misa kai Anutufa dadaaqidanoo. \v 32 Ooqai oosana aroo aukuannasaaqari sia faiqí moo fannoo afu dimbarana nifu maqannisanau, maqee kai. \v 33 Maa fasiqafa sia Anutufinaindari aninaqau naqimandee maa firaa ainainna auqararee, siamma amanaikiannoo. \p \v 34 Yuda maqannaa uriqararausa mina iriseeqa qimamiqa qiqau. Anee mandainainaki kambiqoonafa mandoosanaki findifuanafa doo see fifuannee qimaseeqa misa amaana maqakiqari aqiqoofanoo raudamaki finau, sia kafaa anianifeera doo ateekaqau. \s1 Faiqí naundura nifu qimbaranara Yisufa qimaqoo ufafa. \p \v 35 Misa afu qimbarana aqiqoonara Yisufa iriseenoo paqurimasee irammirinau. Anee faiqí nimaakuara Anutuna asauku mundira fee fee qidanee minasaa irirana rusidanee. \p \v 36 Mi fasiqafa Yisuna sia qafoofa maridanoo maaqi qinau. Doo mina uqaqifiqainaqa minara anoonee qimasee minasaa atooqaanaura. \p \v 37 Yisufa qinau doo anee qafaananoo doo mina faqa ufa qimariananoo. \p \v 38 Mi fasiqafa mina iriseenoo qinau. Oo Karaambaiqa aniara kuqaa Anutuna amaaku fee qidaqa qeeqa qimuqusa irirana aniki rusidaqa qimuqusannoo ani amooqimamaqaidaqa. Miqi qimaseenoo mi fasiqafa Yisuna oorinni maqasaa kummaramafinoo amooqinau. \p \v 39 Yisufa mina qafamasee miqoo marusa qimanniminoo qinau. Qinee maa maqanasaaqarasaa rainannimaqarara qumuafanausa maridaqa. Qinee nifu dimbarausa maqaaneera qumuafanausa nifu maqarausa dimbaaneera qumuafanausa maridaqa. \p \v 40 Farisai amaana ufa irimarusa miqoo marusa mina iriseeqa iramiriqa qiqau anee maasara faqee nifu dimbarausee qidanee. \v 41 Yisufa qinau. Inni nifu dimbanoo marinaqau inni numoo sia marini innee unna qimasee maasa qifu kaqi marifaqee qimarianara inni numoo kaqi maridanoo nifu dimbarausara foora mariafanoo. \c 10 \p (Yuda maqannaasa firi maru aandaufa sipsipa marinau. Misa akaqana arusaida neemarufa marinau. Moomoo rakisidaqa asausi aukusaidaqa minannai qamunnaina auqimariqau. Sipsipa reendeenimarufa sia aanoo imarufa marinau. Anee mina asausi aukidanee mina kuqarinanoo fee sia ufa qiannoo kaqi muqurinoo mariannoo. Mi aukuanna sipsipasaa rakisimarufa nifunni fufaqa aiqama sipsipa mina afaqee fiqau. Isaraee maqannaasa sipsipa kaqi miqidaqa. Misasaa rakisimarifa indaaru fifaqa sipsipauqa mina aanaaqianna fidaqa. \p Sipsipasaa rakisirafa ooni moomoo marasee aaku aaku maseenoo ququsa auqusee eendaki sipsipa minaki quqasee kooqisaa narí faiqaidanoo. Kaasau faini fee qummuarimari fasiqa fee arunaandoora rakisidanoo. Sipsipa nikoofa nuqu ramaqaisa kai maridaqa. Kananaana findifinoo nuqu raifaqa kai anireeqa andandara randaidaqa. \p Sipsipa rakisimariasa nári sipsipara ridaqa rakisidaqa nári sipsipasaara kuqifaranoo. Sipsipauqa faqa nári rakisimariasa ufa iridaqa minara ridaqa. Akaqausa moodaanaki ooni ququsa auqusee minaki nári sipsipa aiqama eendaki quqasaafanoo faiqí moo fannoo kooqisaa rakisidanoo. Kananaana iqaqaifanoo sipsipasaa rakisirafa moo fannoo aniraifanoo kooqisaa rakisirafa atuasaifanoo sipsipa akoofa narí sipsipa nuqu ramasaifaqa narí sipsipauqa kai iriqa raudamaki andanda narara fidaqa.) \s1 Sipsipa faiqee mariana mina kikiqusira ufa. \p \v 1 Yisufa kafaa miqooqaraasaa qimannimidanoo sipsipara qinoo faiqiara qinau. Qinee anoona ufa qimannimidaqa. Faiqí moo fannoo sia sipsipa ququsa kooqiki keeqeemarifa kaqinaindari ququsasaa akareemarifa mifa qummuarimari fasiqafa mariannoo. \v 2 Sipsipa kooqiki keeqee marifa mifa sipsipasaa rakisimarifa maridanoo. \v 3 Sipsipa nikoofa moo fannoo anirainanoo kooqisaa rakisirafa kooqi atuasaifanoo sipsipa akoofa narí sipsipa nuqu ramasee naarainaqa mina ufa iriseeqa raudamaki narí faqa nifiqainaqa andanda narara fifaranoo. \v 4 Sipsipauqa nári rakisimarina ufa iriqa raudee qumuraifanoo mifa indaaru fifaqa misa mina aanaaqianna fidaqa. \v 5 Sipsipa sia moo fasiqa afaqee fifaranoo mina ufa irisee moo fannoo fee qimasee sandeefaranoo. \p \v 6 Yisufa mi quandara ufana qimannimufaqa siamma iriqau. \s1 Yisufa amiqira sipsipasaa rakisirafa mi ufafa. \p \v 7 Minara iriseenoo kafaa kooroomasee qimanniminoo qinau. Qinee kuqaa anoona ufa qimannimidaqa qinee qeeqa kai sipsipa kooqi maridaqa. \v 8 Ooqai qini doorini indaaru anusa qummuari maru fasiqausa kai animariqau. Sipsipauqa sia misa ufa iriqau. \v 9 Qinee Anutuna ququsa kooqi maridaqa yafasiqa aanaaseefee kooqisaarafoo qinisaa keeqee marinafa Anutufa mi fasiqanaaseesa kuqiranakinaana marasee innaaruna asumu mariranaki quqaannoo. Mi fasiqanaaseesa Anutuna ququsaki sipsipara foora keeqee raudeeida narana neemarifaranoo. \v 10 Qummuarimari fasiqafa qummuaramasaina taikaanifeera fifau faafau qummuarianifeera faqa kuqannaruanifeera faqa kuridi nimaqaanifeera faqa aniannoo. Qinee faiqí anaasee asumu marirana nimianeera anidaqa. Sia kaqi dapi mariranarau qidau. Asumu marirana amiqirana moo faqa moo faqa rairaairana nimirara mina kai nimiraree qimasee qumidaqa. \p \v 11 Qinee sipsipasaa amiqimasee rakisimarunausa maridaqa. Sipsipasaa amiqimasee rakisimarifa narí sipsipasaara kuquannoo. \v 12 Feefauruara ainainimarifa sia miqiannoo kaasau faini anirainanoo rufiasee sandaannoo. Sandamafinanoo kaasau faini anireenoo sipsipa qumarainaqa daraanifaranoo. \v 13 Feefauruara ainainimarifa sia sipsipara amuqusiannoo feefauruara kai rakisidanoo. \v 14 Qinee sipsipasaa amiqira rakisirausa maridaqa. Qini qikoofa qiniara iridanoo. Qinee miqi kai iqa qeeqa qikoonara faqa iridaqa. \v 15 Miqi kai iqa qeeqa sipsipara iridaqa misa faqa qiniara faqa iridaqa. Qinee qeeqa sipsipasaara amana kuquanauree qidaqa. \v 16 Sia maaqooqaraasa kai qini ququsaki mariaqeera. Qini ququsa fannoo moomoo maqusanaasaki faqa maridanoo. Minakinaasauqa faqa nifiqa quqaanaura. Misa faqa qini ufa irisee eedoo qifaranoo. Miqoo moodaanaki marifaranoo moodaa rakisirafa misasaa mariannoo. \p \v 17 Qeeqa sipsipara qimuqusina qeeqa marirana misa nimaaqa maqaseeqa kuqirinaki quqasee kaifaa qeeqa marirana minakiqari maraanaura. Qinee miqiraree qunnanara qini qikoofa qiniara ridanoo asasidanoo. \v 18 Sia moo fannoo narí afeekannai qini marirana maraannoo. Qinee qeeqakai qeeqaraa irisee qeeqa marirana kuqiranaki quqaanaura. Qini qikoofa qinaqa qeeqa marirana kuqiranaki quqararee qimasee quqaanaura. Quqasee kafaa marararee qimasee maraanauranoo. Qini qikoofa miqi qimasee ufa qimaqimifaqa iridaqa. \p \v 19-20 Yuda maqannaasa miqooqaraasa Yisuna mi ufana iriseeqa rainafufaqa akaqausa qiqau. Maa fasiqana audurai afaanna maridanoo, marifanoo dapi dapi ufa qidanoo, nanaree innee mina ufa iridee. \p \v 21 Miqi qimasoofaqa akaqausa misa qimannimiqa qiqau. Akasaa afaanna aunduraki marinafa sia maa fasiqafa indeemasee ufa qiannoo. Afaanna fannoo amanee afu dimbarana maqaiseenoo fee sia amanaikiannoo. \fig Sipsipasaa rakisirafa sipsipauqa nifiqee indaaru fidadoo.|alt="Shepherd leading sheep" src="BK00004B.TIF" size="span" loc="John 10:21" ref="10:1-21" \fig* \s1 Yuda maqannaasa Yisuna minnisoo ufafa. \p \v 22 Mookari Yuda maqannaasa Yeerusaree maqusai suqufufaqa amaana maqara qoomaqammasaida neemariqau. (Ooqai namuqaa amaana maqaki mini madaapee quqasoofaqa mina anukamaquseeqa doo miqooqari aukuana aukuana anukara qoomaqaqee qimasaida sakasaida neemariqau.) Suara aukuana mi qoomaqana imariqau Yeerusaree maqusai. \v 23-24 Yisufa Yeerusaree maqusai oorureenoo amaana maqa atisaa tida auquqoonasaa aakuara rufiasee minaki nimarinau. (Faiqí anaasee moomoo aaku suarara rufiaseeqa minaki kai mariqau.) Amaana maqa atimau tidasaa kisaaqa firaaqoo marinau. Yisufa Sooroomoona amarana maaqa atimau tidasaa nimarufaqa Yuda maqannaa uriqararausa ititaseeqa irammiriqa qiqau. Anee sia quandaqaandia, amiqimandee akooroomasee maasa qimaqimia, kuqaa fee Anutuna asauku mundira fee maridanee. \p \v 25 Yisufa maaqi qimasee qimanniminau. Doo qimannimuna siamma irimariafanoo. Qinee moomoo qeeqa qikoofinaindaraa ainaina auquseeqa minannoo inni uqannifiqaunausa maridaqa. \v 26 Innee sia qinee firimarunna aandau sipsipauqau mariafanoofau minara sia qiniara anoonee qimariafanoo. \v 27 Qini sipsipauqa qini ufa iridaqa qinee misara faqa iridaqa, misa minara aiqama qini faqa fidaqa. \v 28 Qinee naaru naaru marirana nimidaqa sia kuqifaranoo. Sia amana moo fannoo qini qisaukukinaana rafieefaranoo. \v 29 Qini qikoofa qini sipsipauqa qimufa aiqamausa uriqararafa maridanoo, sia moo fannoo mina asaukukinaana rafieefaranoo. \v 30 Qini qikoofa faqa qinee faqa moodaa marunnanara sia amana rafieefaranoo. \p \v 31 Yuda maqannaasa mi ufana iriseeqa aanoomasee oonisamu qumaree Yisuna arirarufanoo qinau. \v 32 Qinee moomoo amiqira ainaina auqaidaqa qini qikoofa qimu ainaina auqaidaqa innee nana amiqira ainainara irisee fee minasaara oonisamu qini darirara qidee. \p \v 33 Yuda maqannaa uriqararausa mina iriseeqa kafaa aranaiqi qimamiqa qiqau. Sia amiqira dadaaqira ainaina auqaananarau ariraridau. Aneenaraa Anutuna mandaikammamaqaidana anee aneennaraa maqasaa fasiqa marianafa anee Anutufaikina mariannanara ariraridaqa. \p \v 34 Yisufa mina iriseenoo qinau. Inni sandufa akaraki Anutufa qinau. Innee faiqí faiqi Anutunaikammida mariafanoo. \v 35 Sandufa andeeqanoo maridanoo naaru naaru sia aaqee mariafanoo, innisaimbaqa minara iridaqa. Anutufa narí ufa misasaa quqaseenoo misara Anutu fee qinau. \v 36 Anutufa qini maraseenoo maa maqa maaqanaki diqiqamaqoonaki maridaqa. Qinee qeeqaraa Anutuna amaaku fee qunnanara naqimasee fee minannai Anutuna mandaikamma amaqaanauree sia amanaikiannoo. \v 37 Qinee qini qikoofa auqamaqai ainaina auqaanaqa qafamasee kuqaa anoonammifoo qiaqaana. Qini qikoofa sia auqamaqai ainainna auqaanaqa qafamasee unnammifoo qiaqaana. \v 38 Innee qeeqaraa ufa qunnanara unna fee qimasaida qinee faiqí sia auqaaqaa ira ainainna auqaanaqa qafamasee qiniara kuqaa anoona fee qimasee kuqaa mina akoofa minaki marinara miqidanoo fee qiaqaana kaifaa mifa faqa nariki marinara miqidanoo fee qiaqaana. \p \v 39 Yisufa miqi qimasoofaqa misa qumaraaneerufanoo kaqimbinau. \p \v 40 Yisufa Yooradanna nammarinni ooqureenoo ooqitaqa mareenoo ooqai Yoohaneefa maridanoo nammari nimiuqoo miqoo ooqu marinau. \v 41 Faiqí anaasee moomoosa suqufufaqa Yisufa maruqoo maridaqa narí qimami narí qimami maaqi qiqau. Yoohaneefa nammari nimimarufa sia moo ainaina firaa ainaina auqanau. Yoohaneefa maa fasiqanara qufa doo aiqamainaina anoonaikidanoo. \v 42 Miqoo faiqí anaasee moomoosa Yisunara kuqaa Anutuna faiqi fee qimasee mina saqarikiqau. \c 11 \s1 Rasarusafa kuqu ufafa. \p \v 1 Faiqí moo auqu Rasarusafa mifa Beetani maqusaindaraafa aurida marinau. Rasarusafa narí asookiqanda Mariana amarana faqa Maratana faqa misa Beetani maqusaindaraasa mariqau. \v 2 Mariafa maafa kasooqaqee amiqira afundimaru fadameena Yisuna aikusaa adiaseenoo narí akiaqa asausi kisaaqannai rukaaninafa maana mi Mariafa maridanoo. Sia Yisuna anoofau mina amarafa marinau. \v 3 Mi Mariana afasaafa Rasarusafa kuqira aurira maroofaqa mina asookiqanda qafamaseeqa faiqí moo aiqeeqa anee Yisuna ooqu afiqee uruannee qufanoo ooqu finau. Mifa maaqi qinau ani afaaqasaa aqoondi Rasarusafa kuqira aurirana maraidanoo. \p \v 4 Yisufa mi ufana iriseenoo narí faiqi namu qimanniminau. Rasarusafa aurida maridanoo. Sia kuqiranaki firarau Rasarusafa mi aurirana maraidanoofau mina auriranannai Anutufa narí amaaku qini duqu uqeeraanifeera mi aurirana maraidanoo. \p \v 5 Yisufa miqanda qisanasaasa faqa misa nisookinara faqa kaaqa misara rimarinau. Yisuna afaaqasaa aqoondi marunara rimarinau. \v 6 Rasarusana auriranara iriseenoo sia dauni finau qaara afuru faiqanau. \v 7 Qaara afuru faiqee iqaqoofanoo narí faiqi namu qimanniminau. Uqeeraifaqa innisaimbaqa kafaa qumurandee Yudeea maqa maaqai Rasarusafa aurida qina ooru qafa. \p \v 8 Miqi qufaqa misa tautumandee maaqi qiqau, Oo ufasaa rakisirafa innau kai Yuda maqannaa uriqararausa oonisamu ani arirara qufana kafaa fee miqoo fidanee. \p \v 9 Yisufa iriseenoo qinau, iqaqaifanoo kai suani urureenoo kaaqa qaidanoo. Faiqí miqi mariqoo nidaqa sia saamuridaqa. Misa maa maqanasaa kaaqa qarafa marifaqa qafaida sia saamuridaqa. \v 10 Faiqí moo fannoo asukunai nidanoo oonisaa aikuamaki saamuridanoo, sia kaaqa qarafa minaki marinara miqidanoo Anutufa qi faasaana ooru fiqa sia saamuruanaura kaaqa qeemarina ooru fuanaura. \v 11 Yisufa maaqi qimasee qimanniminau. Rasarusafa maasa qiqoondi doo faiqaqee ifaqa qinee oorureeqa afaurianaura. \p \v 12 Mina faiqi namu mina iriseeqa qiqau. Oo karaambaiqa mifa fifau faiqaqee idanoo findifuannoo amiqirafa. \p \v 13 Yisufa kuqiranara faiqeefoo qimasoofaqa misa sia iriqau. \v 14 Minara Yisufa kooroo qimasee qinau. Rasarusafa doo kuquaraasinoo maridanoo. \v 15 Dufi dufi sia qinee miqoo maridaqa inniara iridaqa kasooqaqee Anutuna afeeka qafeeqa kuqaa qiniara Anutuna amaaku fee qifaranoo doo uqeeraifaqa fua Rasarusafinnai. \p \v 16 Toomasina auqu qaara auqu marinau. Moo auqu Toomasifa moo auqu Qaaraqanda maqara fee qimariqau. Toomasifa Yisufa Yudeeaa maqa maaqai ooru firanara iriseenoo qinau. Doo uqeeraifaqa maasa ufasaa rakisirana faqa Yeerusareenni oorureeqa moodaanaki kuquanauree qimasoofaqa misa aiqama Yisuna faqa Yooradanna nammarindari ooru fiqau. \s1 Yisufa kuqiranakiqari findifirana faqa kaqi marirana faqa faqaafa maridanoo mi ufafa. \p \v 17 Narí Yisufa iriseenoo Beetani maqusai ooruroofaqa qimamiqau Rasarusafa doo innau kuqufufaqa akundamaqaafanoo qaara faqa qaara faqa eenda madikaki faiqaqee idanoo. \v 18 Beetani maqusa Yeerusaree aaqa uqanna maridanoo. (Beetani maqusa Ubandeenara foora marida Yeerusaree maqusa Faarumaaqaira foora marinau.) \v 19 Yeerusaree adeedi marunara moomoo mindaraasa qumuree Maratasa Mariasa dadaaqi ikifaafau qida rooípee mariqau. Nári nifasaafa Rasarusafa kuqunara ikiraqee mariqau. \p \v 20 Maratafa Yisufa ani qu ufana iriseenoo raudamakufanoo oonu afiqaidanoo minara qimamirara fufanoo Mariafa kaqi maaqaki marinau. \v 21 Maratafa Yisuna qafamasee qimaminoo qinau, Oo Karaambaiqa anee anirainanoofau sia qini qifasaafa kuqiqini. Qaara faqa qaara faqa faasaana doo kuqufifaqa akundamasee maridaqa. \v 22 Miqinoo marifaqa maridaqa, aneenna kai maqee nana ainainaree Anutufinnai nana ainainaree innaaru qinanoo ani amiannoo. \p \v 23 Maratafa narí asookifa kuqunara iridanoo miqi qimasee qimaminau. Yisufa irisee qimaminoo qinau, Anutufa ani afasaana kaifaa mara findifumaiseenoo kaqi marirana amiannoo. \p \v 24 Maratafa mina iriseenoo qinau maa maqa maaqafa taikara faasaana Anutufa qini qisookina uqeerasee kaqi marirana amiannoo qinee minara iridaqa. \p \v 25 Yisufa qimaminau, kuqiranakiqari mara findifirafa qiniki maridanoo. Kaqi marirana marirafa qiniki maridanoo. Yafasiqa anaasee fee qini saqarikinoo kuqinoo kaqi mariannoo kuqiranakiqari findifirafa qiniki marinara kaqi mariannoo. \v 26 Yafasiqa anaasee fee kaqi maridanoo qini saqarikinoo naaru sia kuquannoo kaqi marirana marirafa qiniki marinara naaru naaru sia kuquannoo. Marata anee minara kuqaa fee qidanee. \p \v 27 Maratafa iriseenoo qinau, eeoo karaambaiqa anee ooqai maa maqa maaqanaki qumuaneera asauku mundirafa Anutuna amaaku uqanna marianafa marianaqa qinee minara kuqaa iridaqa. \s1 Yisufa ikiraqoo ufafa. \p \v 28 Maratafa miqi qimaseenoo quandaki maqusai oonureenoo qumee kai Mariana aaramasee qimaminau. Ufasaa rakisirafa anidanoo ani aaraidanoo. \v 29 Mariafa mi ufana iriseenoo kaqi kaqi findimeeqee kaqi unnaqufanoo oonu afiqarara finau. \v 30 Yisufa sia maqusai aninau. Aanai Maratafa paquruqoo miqoo kai kaqi marinau. \v 31 Mariafa raudamaki kaqi unnaqufanoo fufaqa Yuda maqannaasaa mina faqa mariusa mina qafamasee minara madikai ikiraqarara fidanoommifoo qimasee afaqee fiqau. \p \v 32 Mariafa Yisufa marunnai oonu qafeenoo oorindari maqasaa aqufinoo ufa qimaminau. Oo karaambaiqa anee animariananoofau sia qini qifasaafa kuqiqini. \p \v 33 Yisufa Mariana ikiraqarana qafoofanoo amuqusufanoo Yeerusaree maqannaasa faqa ikiraqoona qafoofanoo amuqusinoo mina aunduraki mandaikinau. \p \v 34 Miqimasee Yisufa irammirinoo qinau. Innee yai fee Rasarusana akundee fee qufaqa misa qiqau Karaambaiqa doo mai aniree qafa. \v 35 Miqi qufanoo Yisufa faqa ikiraqanau. \v 36 Yeerusaree maqusanaasa miqoo mariusa mina ikiraqarana qafeeqa qiqau. Oo qafa mifa minara kaaqa rimarifa ikiraqaidanoo. \v 37 Miqi qufaqa akaqausa niqira ufa qiqau. Mifa nifu dimbarausa amiqimannisee marifa nanaree Rasarusana qaoo qinanoo sia kuquaqaana. \s1 Yisufa Rasarusana kuqiranakinaana uqeeroo ufafa. \p \v 38 Yisufa narí kai misa miqi qu ufanara akooqoofanoo narí aunduraki mandaikufanoo mi ufanara aiaaee qimaseenoo madikai oonuranau. Rasarusana iri ooni aamaraki quqasee ooni firaatia qumaree ititaqoofanoo marinau. \v 39 Yisufa qimanniminoo qinau. Innee maa oonina rafaqaameeqeeqa quanda quandamma aquaqa. Miqi qimasoofaqa Maratafa Rasarusana auna qinau, Oo karaambaiqa mifa qaara faqa qaara faqa afuru faififa marifaqa afunda mandaikammimarifaqa. \p \v 40 Yisufa iriseenoo qimaminau. Qinee faasai qimamunnana anee qini saqarikinana anee Anutuna afeeka eeraarirana qafeennaranoo. \v 41 Misa mina iriseeqa ooni firaatia afeeqeeqee mafi quqasoofanoo Yisufa narí oori uqeeraseenoo Anutunara akooqoo innaaru qinoo qinau, Oo qini qikoofa dufi dufi anee qini ufa irimarianafa mariananoo. \v 42 Anee maqee maqee qini innaaru qirana irimarianafa marianaqa. Maaqoo mariasa iriaqeera innaaru qidaqa. Maaqoo mariasa anee qini diqiqamaqoonnanara iriaqeera innaaru qidaqa. \v 43 Yisufa miqi qimaseenoo innaaru qimaseenoo firaa kari kuqirana aareenoo qinau. Rasarusa minakiqari rauda. \v 44 Miqi qimasoofanoo qamunna afaaqa kukuqamaqoofa kaqi marufanoo Rasarusafa findifinoo raudee qumuranau. Mina akiaqa faqa qamunna rumbaqoonarirandee qumuranau. Yisufa qimanniminoo qinau. Doo qamunna idukusaifanoo fuani, qimasoofaqa miqimandoofanoo andeeqasoofanoo finau. \s1 Yisuna arirara tipundaaru ufafa. \r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2; Ruk 22:1-2) \p \v 45 Yeerusaree maqusanaasa moomoosa Rasarusanara ikiraqeeusa misa Yisufa Rasarusana findifumasoona qafeeqa kuqaa Anutuna faiqi fee qimasee minasaa mundiqa mariqau. \v 46 Misakiqari akaqausa Farisai amaana ufa qimarusa nimaaqai Yeerusareenni ooruree Yisufa Rasarusana findifunara niranaqarufa qimannimiqau. \v 47 Misa mina iriseeqa Farisai amaana ufa qimarusa faqa amaana maqasaa rakisimarusa faqa aiqama faiqí firaasa rakisirausa faqa moodaa qoo suqufi ufa qidaqa qiqau. Maasa naqi fee masee mina Yisuna rafaaqafuanauree. Maa fasiqafa Yisufa moomoo firaa ainaina naaquqara ainaina auqaidanoo. \v 48 Maasa mina afauaidaqa faiqí anaasee maasa minnisee minasaa kai atooqeefoora. Miqifanoo Roomma maqannaa sundiauqa anireeqa maasa faiqí anaasee faqa daru taikaidaqa maasa naaquqara amaana maqa faqa rapeepaamma aqifaranoo. Miqifaqa maasa Yuda maqannaa kuridianaura. \p \v 49 Misakina uriqararana auqu Kaiafasafa mifa qimanniminoo qinau. Inniki moo fannoo sia irirana faisa mariafanoo. \v 50 Faiqí anaasee maasa aiqama kuquanoora moodaa fannoo aiqamausara kuqifaqa amana maasa amiqimandee marianaura. [ \v 51-52 Kaiafasafa sia narí kaifau mi ufana qimanniminau. Anutufa qimamunara kai mi ufana qimanniminau. Kaiafasafa Yisunara Yuda maqannaasa nikiaqara kuquannoo Anutuna faiqi namu mina ufa irimarinausara faqa moodaa iriranasaa mariaqeera kuquannoo fee qinau.] \p \v 53 Doo mi faasaannasaaqari Yuda maqannaa uriqararausa Yisuna arira ufa oosanarasee deedaqiqau. \v 54 Yisufa mina iriseenoo miqooqari sia Yudeeaa maqa maaqaki akooqoo nimarinau. Maqusa moo auqu Eefaraimma maqusai narí faiqi namufaqa ooqu marinau. Eefaraimma aadana maqa maaqa atisaa marinau. \p \v 55 Yisufa Eefaraimma maqa maaqaki marufanoo Yuda maqannaa qoomaqa firaa qoomaqa ainnaaqarara qoomaqa adeedi ranau. Aukuana aukuana Yuda maqannaa oosana ainnaaqarara qoomaqa adeedi ramafufaqa faiqí anaasee aiqama suqumaree miqoo Yeerusaree maqusai ooruraidaqa nári mandainaina findaukee mariqau. Aukuana aukuana miqimariqau. \v 57 Amaana maqasaa rakisimarusa faqa Farisai amaana ufa qimarusa faqa Yisunara faiqí anaasee qimannimiqau. Innee ninnabaqa Yisuna paqurimasee dadi oonurandee mini qimaqimifaqa maasa mina qumaraanaura. \v 56 Faiqí anaasee firaa amaana maqaki Yeerusareenni suqufufaqa Yisunara randaidaqa maaqi qimasee narí qimami narí qimami qiqau. Yisufa firaa qoomaqaki anifeeraannoo sia fee aniraannoo. Innee minara nana iriree iridee. \c 12 \s1 Beetani maqusai anaasee moo fannoo Yisuna aikusaa amiqira afundimaru fadameena adia amaqoo ufafa. \r (Mat 26:6-13; Mak 14:3-9) \p \v 1 Mi ainnaaqarara qoomaqafa Yeerusaree maqusai adeedi reenoo dinni qisauku taikasee dinni ani moodaa faasaana aiqaqainanoo mi qoomaqafa kambiqarara imarufanoo Yisufa Beetani maqusai oonuranau. Yisufa Rasarusana kuqiranakinaana findifu maqusanaki aniranau. \v 2 Yisufa aniroofaqa (Rasarusana mara findifunara iriseeqa mina akiaqara qoomaqa firaana suqasee naida amiqau.) Maratafa qoomaqa sakeeqaida nimimarufanoo Rasarusafa Yisuna faqa ooqumarifi narana nanau. \p (Misa oosana maaqimminoo marinau. Misa qaindasaa fifandirifiqa nisaataa saunarasaida niku uqusaida neemarusa marida miqimandee neemariqau.) \v 3 Neemarufanoo Rasarusana asookifa Mariafa Yisuna anoona amarafa fadameena taqu firaana firaa feefauru aqusaida mareemaruna qumareenoo amiqira afundimaru fadameena mina auqu narada fadameena Yisuna aikumau adia amaqanau. Adia amaqaseenoo narí akiaqa asausi kisaaqa qumareenoo minannai utitiqanau. Miqimasoofanoo afunda firaafa misa maru maqanaki qumbiqanau. \v 4 Yisuna faiqi namukiqari moo fannoo mina auqu Yudasifa Keerioota maqannaafa Yisuna ueeqaaninna fasiqafa marinau. Mi fasiqafa Yudasifa amiqira afudimaru fadameena moomoo qafamaseenoo maaqi qinau. \v 5 Maa fadameenna firaa feefauru mareemaria fadameenafa. Nanaree fifau adieenee. Saina marinana qumiasana faqaana amiseenana moomoo munnimma 300 maraaqaana. Maraseenana kudi fasiqa anaaseeuqa kaqi nimiaqaana. (Mi aukuanna Yuda maqannaasa Mooseena ufa qaindusidaqa kudi fasiqauqa aiqama ainaina dadaaqiqa nimimariqau.) \v 6 Yudasifa sia kudi fasiqara irimarufa kaqi fifau ufa marunara miqi qinau. Mifa ummuarimarufa marinau Yisuna faiqi namu pausakinaana kaqi ummuarimarufa mifa maridanoo miqi qinau. \p \v 7 Yisufa mina iriseenoo narí maaqi qimasee qimaminau. Marianara sia miqi qia. Saina miqiani. Afundi fadameenna ataa kaqi marina qinee kuquananoo qini qifaaqai akuqimaqaani. \v 8 Anee kudi fasiqa anaaseeuqara qianandee. Kudi fasiqa aanaaseeuqa naaru naaru inniki marifaranoo. Qinee sia kisaaqasaa marianaura qusasaa taikaanaura. Saina fadameena adiaqimaqaani. \s1 Rasarusana arirara tipundaaru ufafa. \p \v 9 Yisufa Beetani maqusai animarufaqa Yeerusaree maqusaindari moomoosa qafarara ooqu fiqau. Kuqiranakiqari findifuna Rasarusana faqa qafararee qimasee ooqu fiqau. \v 10-11 Faiqí anaasee moomoosa Yeerusareendari Yisunasaa atooqaidaqa moomoo ooqu fiqau. Miqiufaqa amaana maqasaa rakisimarusa oommasee qiqau. Rasarusafa kuqiranakiqari findifunara irisee misa Yisunasaa atooqarara ooqu fimarifaqa saina Rasarusana faqa aruanauree qimasee deedaqiqau. \s1 Yisufa Karaambaiqa iundee toonkisaa Yeerusaree maqusai keeqoo ufafa. \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Ruk 19:28-40) \p \v 12 Faiqí anaasee ainnaaqarara oomaqara maqusa maqusaindari Yeerusaree maqusai suqusee mariusa Yisufa aanai urufaqa afiqarara moomoosa ooqu fiqau. \v 13 Ooqu afiqarara ooqu fidaqa koopeena amanee fooqaana moomoo ateekamaree ooqu fiqau. (Misa nariqa qimiriqa Yisunara maaqi qiqau. Ooqai Anutuna asauku mundirafa kambiqanoo marifa uridanoo. Mifa maasa qiqa karaambaiqaikirara uridanoo.) Misa ooqu fidaqa maaqi qimasee firaa kari faaqariqau. Anutuna amooqia mina auqu uqeeraa. Anutufa qufanoo kambiqarafa uridanoo, Anutufa mina amiqi amiqiani, Anutufa Isaraee maqannaa Karaambaiqa amiqi amiqiani. \p \v 14 Yisufa doonki moo maqee innooqee marunnasaa paqurimasee minasaa akaramafi ooqumari finoo Yeerusareenni ooru finau. Miqiuna ooqai tamummaqara fasiqa akara rumaqoomau ooru finau. \v 15 Yeerusaree maqusa moo auqu Sioona maqusee qimarinau. Minara ooqeenaa tamummaqara fasiqafa maaqi qimasee akara rinau. \q1 Innee Sioona maqusanaasa sia rufiaaqa. Inni karaambaiqa innee iannai uridanoommi, doonkisaa ooqu marifi uridanoo. \p \v 16 Yisuna faiqi namu faiqí anaasee qambaana Yisuna faqa ooru fiqau. Misa tamummaqara fasiqa akara iridaqa anoonara sia iridaqa fiqau. Kasooqaqee Yisufa kuqiranakiqari findifufaqa misa oonumafi iriseeqa qiqau. Maasa ooqai akara rumaqoomau Yisuna faqa Yeerusareenni ooru fiqiafana. \p \v 17 Yisufa Rasarusana aaroofanoo findifuna qafeeusa Yeerusaree maqusaki suqiqa marusa Rasarusanara qimannimiqau. \v 18 Faiqí anaasee moomoo mi ufana iriseeqa maaqi qiqau. Firaa ainaina auqeemarina ooqu afiqamaree uruaqee qimasee ooqu afiqee uriqau. \v 19 Farisai amaana ufa qimarusa oomasee maaqi qiqau. Qafaa doo maasa kadiqaidaqa faiqí anaasee minnikai quandaidaqa. \fig Yisufa doonkisaa fimarufaqa faiqi anaasee maqasaa qamunna ufiqiqau.|alt="Jesus riding donkey while people put cloaks on ground" src="LB00315C.TIF" size="span" loc="John 12:19" ref="12:12-19" \fig* \s1 Kirisa maqannaasa Yisuna qafararee qu ufafa. \p \v 20 Yeerusareenni ainaaqarara qoomaqara suqimarusaki Kirisa maqannaasa nianai nári maqusaindari anusa faqa miqoo Yuda maqannaasa faqa animariqau. Misa faqa Anutuna qoomaqa sakasee namasee Anutuna amooqiraree qimasee animariqau. \v 21 Kirisa maqannaasa aniree Firipina irammiriqa qiqau. Oo maa fasiqa, Yisuna qafararee qidaqa amanee maasa qifiqee finaqa qafaanauree. Firipifa Beetasaida maqusaindaraafa Kariree maqa maaqakinaafa marufa. \p \v 22 Firipifa Anduruna paqurimasee misandiri Yisufuqoo oonuree Kirisa maqannaasara qimamiqau. \v 23 Yisufa misara iriseenoo qimanniminoo qinau. Anutufa faiqí nimaaku qini duqu firaaqoo uqeerara aukuana doo animaridanoo. Sia maa maqee imariasa imariandeefau maseenoofau qini duqu uqeeraannoofau. Qini firaa aupurara kuqiranannai qini duqu uqeerainanoo areenaannoo. \v 24 Qinee anoona ufa inni qimannimidaqa. Nandi asumu naríara kaqi maridanoo aaduma maridanoo. (Yisufa narí kuqiranara qidanoo nandi asumu kikiqa usinau.) Mifa maqaki ummaqusaifanoo putaa inanoo moomoo kambiqaannoo sia nariraa mariannoo. \v 25 Yafasiqa anaasee fee maaqoo narí mariranara rimarifa nandi asumuara foora sia kafaa kambiqaannoo mifa narí marirana kukupaannoo. Yafasiqa anaasee fee maaqoo maa maqanasaa narí mariranara akooqainafa maqaki ummaqusainanoo narí marirana afeediiseenoo naaru marirana maraannoo. \v 26 Innee Kirisa maqannaasa qimannimia. Yafasiqa anaasee fee qini ainainira faiqikiraree qimaseenoo aufadeemarifa mifa narí maaqoo marirana quqasee qini faqa finafa qinee fuannannai mifa faqa miqoo oonu marida qini dadaaqiannoo. Yafasiqa anaasee fee qini duqu uqeeraannoo mina auqu faqa qini qikoofa uqeeraannoo. \s1 Yisufa narí kuquaninna ufana qimannimu ufafa. \p \v 27 Yisufa Yeerusareenni oorufidanoo narí aaqa marusa qimanniminau. Maqee qini daundura fifau faafau inoo marifaqa nana ufee qianauree. Qinee naqimasee qeeqa qikoonara qiana qini kuqiranara qaoo qiannoo fee. Qinee firaa aupurarana marasee maa marunandee fuka kuquanauree qimasee qumuafanausa maridaqa doo qusasaa maridaqa naqimasee qaoo qiraree sia qaoo qianaura. \v 28 Miqi qimasee narí aaqa marusa qimannimiseenoo Yisufa quandafinoo narí akoonara Anutunara innaaru qinoo qinau. Oo qipoo, aneenna auqu amooqirana uqeeraa. Miqi qimasoofanoo Anutuna ufa inaarunaindari quminoo qinau. Doo qinee qeeqa duqu amooqirana uqeereeqa doo kafaa uqeeraanauree qinau. \p \v 29 Miqi qimasoofaqa faiqí anaasee moomoo Yisuna faqa Yeerusareenni ooru fimarusa mi ufana iriseeqa qiqau. Innaarunai qiifoo qufaqa akaqausa qiqau. Qangiroo moo fannoo mina faqa ufa qidanoommi. \p \v 30 Yisufa misa ufa iriseenoo qimanniminoo qinau. Sia qiniarau qidaqinoo inniara qidaqinoo. \v 31 Doo maqee Anutufa maa maqa maaqanakinaasa qini darifandinnanara narí aanooqira ufa nimiannoo. Doo maqee maa maqa maaqanaki uriqararafa Sadannafa taikaannoo. \v 32 Qini daruseeqa auniriranasaa quqaseeqa maqaki rakiqasee uqeeraqisaifaqa maqasaa aiqamatinaindaraasa suqu moodaaqoo qeeqa daaqa quqaanaura. \v 33 Miqimasee Yisufa narí kuquaninna oosana qimanniminau. \p \v 34 Qimannimufaqa misa qiqau. Maasa sanda akarakinaa ufa asauku mundiranara naaru naaru mariannoo fee qidaqa. Anee faiqí nimaaku aunirira saqarisaa kuqiraree qimariannana, naqi fee qidanee miqi qidanee. Faiqí nimaakuara anee qianafa yafee mifa maridanoo fee. \p \v 35 Miqi qimasoofanoo Yisufa mina iriseenoo qinau. Kaaqa qarafa inniki qusasaa mariannoo. Kaaqa qarafa mariqoo mi kaaqa qaranasaa kai mariaqa. Miqimmasee marifanoo asukuna fannoo sia rafaaqafuannoo. Asukunaki nimarifa sia aana qafaidanoo kaqimbidanoo. \v 36 Kaaqa qarafa mariqoo innee minara riqa anoonee qimasee mi mau fuaqa miqiqa innee kaaqa qaranafaqaasa mariaqa. \s1 Yuda maqannaa faiqí firaasa Yisunara sia Anutuna faiqi fee qu ufafa. \p Miqi qinoo qimannimiseenoo naríara moosaa finau. Miqoo oonu kukeeqanau. \v 37 Yisufa oosana oosana firaa ainaina faiqí anaasee nifusaa auqeemarinau. Sia misa minara oonumafi iriqau. \v 38 Ooqai Anutuna tamummaqara fasiqa moo auqu Eesaia mifa misa oosanara akara rumaqoofa maridanoo. Mifa maaqi qimasee akara rinau. \q1 Oo karaambaiqa, yafee moo fannoo maasa ufa irinoofeeinau sia moo fannoo. Karaambaiqa narí afeeka yau yausee uqannifiqoofaqee anoonee qidee. Sia moo fannoo kuqaa fee qinau. \p \v 39 Miqi qimasee ooqai akara rumaqoofa marufaqa umimmaqidaqa sia Yisunara anoonee qiqau. Eesaiaafa misara kaifaa maaqi qimasee akara rumaqoofa maridanoo. \q1 \v 40 Anutufa misa nifu dimbaqaifaqa maridaqa. Mifa misa nitikura ititaquqaifaqa mariaqeera. Misa nifu sia qafaaqeera misa naaqoo sia iriaqeera. Qinee unnannai faqa sia quandafifaqa sia amiqimannisaaqeera. \p \v 41 Eesaiaafa sia fifaufau maa ufana qimasee akara rumaqoofau maridanoofau. Mifa ooqaindari Yisufa sia kambiqooqoo afu pisipasamafinoo Yisuna afeeka eeraarirana qafaidanoo akara rimarufa maridanoo. \p \v 42 Kuqaa moomoosa Anutuna tamummaqarausa ufamau fidaqa Yisunara sia iriqau. Miqidaqa Yuda maqannaa uriqararausa akaqausa moomoosa Anutuna tamumaqarausa ufamau fidaqa Yisunara sia iriqau. Miqidaqa Yuda maqannaa uriqararausa akaqausa kukeeqasee Yisunara iri mariqau. Farisai amaana ufa qimarusa amaana maqakiqari maasa diqiqamasaifaqa sia kaifaa keeqaanauroo qimasaida qumeeree mariqau. \v 43 Misa sia Anutuna afusaa eedoo qiranara rimariqau. Faiqí nifusaa eedoo qiranara kai kaaqa rimarunara Yisunara kukeeqee mariqau. \s1 Taikara aukuana Yisuna ufa fannoo faiqí anaasee rainanimaqara ufa qimariannoo. \p \v 44 Yisufa kafaa moo kari faiqí anaasee qimanniminoo qinau. Yafasiqa anaasee qini saqarikidanoo fee. Mifa sia qini kai, qini diqiqamaqoona mina faqa saqarikidanoo. \v 45 Yafasiqa anaasee fee qini qiqafaidanoo fee mifa qini diqiqamaqoona mina faqa qafaidanoo. \v 46 Qinee kaaqa qarausa maa maqa maaqanaki animaridaqa. Qiniki mariasa sia asukunaki mariaqeera animaridaqa. \v 47 Yafee moo fannoo qini ufa irisee sia auqainnana sia qinee qeeqa ufa amianaura. Sia qinee doori runira ufa nimiraree qimasee qumuafanausa maridaqa. Qinee faiqí anaasee Anutuna nifairiranakinaana qumarasee asumu marirana nimianeera qumuafanausa maridaqa. \v 48 Yafee moo fannoo qini minnisainafa qinee ufa qimarunnana minnisainaqa sia qeeqa ufa mina amianaura. Kasoo taikara faasaana Anutufa qini dookinaa ufa maqee qimannimimarunnana maraseenoo minannoo naruannoo. \v 49 Qinee sia qeeqa iriranannai ufa qimannimidaqa qini diqiqamaqoona qini qikoona uqaqifiqoo ainaina kai qimannimidaqa uqannifiqaidaqa. \v 50 Qinee qeeqa qikoona ufa iridaqa mina ufa fannoo kai naaru naaru marirana nimidanoo. Qinee minara iridaqa qeeqa qikoona ufa kai qimannimidaqa. \c 13 \s1 Yisufa narí faiqi namu niku namari uqu ufafa. \p \v 1 Anutuna ainnaaqarara qoomaqa adeedi ramafufanoo Yisufa maa maqana quqasee doo narí akoofinai firafa adeedi reemarufanoo minara Yisufa irimarinau. Maa maqa maaqanakinaasa narisaa atooqeemariasara amuqusufanoo ridanoo kaqi misara aidimarufanoo fidanoo kasaaqai munu kuqinau. \p \v 2 Yisufa narana eendaki sakasaida narí faiqi namufaqa neemarinau. Yudasifa Keerioota maqusaindaraafa indaaruqaa Simoona amarana amaaku mifa Yisuna faiqi namufaqa miqoo marufa faasai Sadannafa mina dadaaqufanoo Yisunara ueeqararee qidanoo deedaqimarinau. \v 3 Anutufa aiqama afeeka innaaruna faqa maqa faqa Yisuna aramandunnai quqaqoofanoo marufanoo Yisufa mina irida marinau. Narí Anutufinaindari qumufa iridanoo marinau. Narí kaifaa Anutufinnai ooru firafa adeedi ranoo marufanoo minara faqa irida marinau. \v 4-5 Yisufa narí faiqi namufaqa narana namaseenoo findifinoo narí siuta raipaqusee taura qumareenoo narí aranandauqanna rumbaseenoo difaani maraseenoo nammari minaki adiaseenoo narí faiqi namu niku nammaruqusaidanoo taurannai rukannimaqeemarinau. \p (Yisufa maru aukuana mina maqannaa oosana maaqimminoo marinau. Faiqí moo fannoo moo maqusaindari narí aqoondi qafararee qimasee ani mina maaqaki keeqafinanoo maaqa akoofa mi fasiqana qafeenoo narí ainainira fasiqa ureeqarana aaramasee qimaminoo anee maa fasiqana aiku nammaruquseenana taura qumaree rukasainanoo ooqumariani. Mi oosanna niku nammaruqira saika sia uriqararausa maree mariqau ureeqarausa faaqu fasiqa fooqaasa miqimariqau.) \p \v 6 Yisufa Simoona moo auqu Peetooroona aiku nammaruqirarufanoo Simoona moo auqu Peetooroofa qinau. Oo Karaambaiqa kuqaa fee anee qini qiku nammaruqiraree qidanee. Sia miqia, anee uriqararafa mariananoo. \p \v 7 Yisufa qinau, Eeoo nammari uquanaura anee maqee sia qini oosana irimariananoo kasooqaqee irinnaranoo. \p \v 8 Peetooroofa qinau, anee maasa uriqararafa mariananoo naaru naaru sia uqanna qini manda qiku nammaruqua. \p Yisufa mina iriseenoo qinau. Qinee ani aiku sia nammari uquanana maaqooqari anee sia qini faiqikinnaranoo. \p \v 9 Simoona moo auqu Peetooroofa mi ufana iriseenoo qinau. Oo karaambaiqa sia qiku kai nammaruqua qisauku faqa qikiaqa faqa aiqama nammari uqua. \p \v 10 Yisufa mina iriseenoo qinau. Faiqí nammari auqeemariasa aiqama nifaaqa amiqinoo maridanoo niku kai doona kookoomma akinoo maridanoo. Innee aiqama amiqiqa mariafanoo moodaa fannoo mandaikinoo marifaqa qafaidaqa. \v 11 Yisufa faasai narí ueeqee maruna qafaidanoo miqi qinau. Inni nifaaqa aiqama nammari uqinoo maridanoo. Moodaa fannoo kai sia nammari auqara fee qinau. Narí ueeqaaninnanara iriseenoo miqi qinau. \p \v 12 Yisufa narí faiqi namu niku nammari uquseenoo kafaa narí siuta afisumaree kafaa misa faqa ooqumari finoo qimanniminoo qinau. Qinee inni niku nammari uqunnanara iridee sia fee iridee. \v 13 Doo maqee mina nammari uqunnana oosana kooroo ianaura. Innee qiniara ufasaa rakisira fee karaambaiqee qimariafanoo. Doo mina kuqaa qimariafanoo qinee miqirausa maridaqa. \v 14 Qinee inni ufasaa rakisirausa inni karaambaiqa maridaqa ureeqarausa saika mareemariana misa naanna raidaqa inni niku nammari uqidaqa innee miqi kai iqa qini daanna reeqa ureeqara fasiqa anaaseera foora narí dadaaqi narí dadaaqiaqa. \v 15 Qinee uqannifiqaunnana qafeeqa qinee unandee kai iaqanani. \v 16 Qinee kuqaa anoona ufa inni qimannimidaqa. Ainainira fasiqa fannoo sia narí rakisirana uriqararafa maridanoo. Ufa maree fimari fasiqafa sia aqiqeemarina uraaqararafa maridanoo. \v 17 Innee maqee maa ufana anoona naaqooki irimariafanoo. Innee maa ufana irisee auqaifanoo asasirafa mariannoo. \p \v 18 Yisufa kaifaa narí faiqi namu maaqi qimasee qimanniminau. Anutuna tamummaqara fasiqauqa ooqeenaa akara oosana maaqimminoo maridanoo. \q1 Innikiqari moodaa fannoo qini narana qini faqa neemarifa mifa qini namuqaakinoo aranaiqi daruannoo. \p Maa akarana oosana inniki kambiqaannoo, sia inni aiqamara qidaqa. Qinee oonu mareeqee qeeqaindika maqaunausa mariafanoo moodaa fannoo kai. \v 19 Qinee maqeesaa qimannimidaqa sia kambiqai kamuqoo qimannimidaqa. Kambiqainaqa innee qiniara irifaranoo. Qinee qeeqaraa ufa qunausa doo misaki maridaqa. \v 20 Qinee anoona ufa kuqaa qimannimidaqa. Faiqí anaasee moo fannoo qinee inni niqiqamaqaanausa niqoondikinafa qini faqa qiqoondikidanoo. Faiqí anaasee moo fannoo qini qiqoondikamma qimaqainafa qini diqiqamaqoona faqa kai aqoondikidanoo. \s1 Yisufa narí uqeeqeefandinna ufana kooroo u ufafa. \r (Mat 26:20-25; Mak 14:17-21; Ruk 22:21-23) \p \v 21 Yisufa minara qimanniminsoofanoo narí aunduraki oonumafi irufanoo amuqusufanoo kafaa kooroomasee qimanniminau. Qinee anoona ufa qimannimidaqa innikiqari moo fannoo qiniara ueeqaannoo. \p \v 22 Yisuna faiqi namu mi ufana iriseeqa tautumakufaqa narí qafee narí qafee idaqa randaqau. \v 23 Yisuna afaaqasaa aqoondi fannoo mina aaqa ooqumarifi marinau. \v 24 Simoona moo auqu Peetooroofa mi fasiqana auqamaseenoo qinau anee karaambaiqa irammirisee iria. Yafasiqanaree qidanoo fee yafee ani ueeqaannoo fee. \p \v 25 Miqi qufanoo mi fasiqafa Yisuna aaqa firambaqafufanoo maqandanai irammirinau Karaambaiqa yafee ani ueeqaannoo fee. \v 26 Yisufa qinau, qinee feemu rakeemandeeqa sauna anoona fooqaanaki raaraamandee amianana qafa. Mifa kai qini ueeqaannoo. Miqi qimasee Yisufa feemu rakeemaseenoo sauna anoona fooqaanaki raaraameeqeenoo Yudasifa Keerioota maqannaa Simoona amarana amaaku aminau. \v 27 Yudasifa mi feemuna qumarasee namasoofanoo doo Sadannafa mina aundurai keeqanau. Miqufanoo Yisufa Yudasina qimaminoo qinau. Doo anee aneenna inna ainaina doo dauni dauni ia. \v 28 Miqoo marusa sia Yisuna ufa oosana iriqau. \v 29 Yudasifa Yisuna faiqi namu munnimmasaa rakisimarufa marufanoo Yisufa aqiqoofaqa misa narana aina fi fi maraanifeera aqiqee maqi qiqau. Kudi fasiqauqa munnimma nimiannoo fee qiqau. \p \v 30 Yudasifa mi feemuna mara namaseenoo findimeeqeenoo aaqee kai eendaki raudamaki finau. \s1 Yisufa fuka aaquqira ufa qimannimu ufafa. \p \v 31 Yudasifa fufanoo Yisufa kaifaa narí faiqi namu qimanniminoo qinau. Doo maqee faiqí nimaaku qini amiqi amiqira afeeka eeraarirafa doo kooroo inoo maridanoo. \v 32 Anutuna afeeka eeraarirafa qinisaa kooroo inoo maridanoo, Anutufa narí uqanna quandaki qini qifaaqa firaaqoo areenaannoo, qusasaa maqee uqanna miqiannoo. \v 33 Qini faiqi namu sia kisaaqasaa inniki marianaura. Yuda maqannaa qimannimiafannandee kai inni qimannimidaqa. Innee qiniara randee sia paqurifaranoo. Qinee fuannaqoo sia innee amana fifaranaoo. \v 34 Doo maqee qinee fuka aaquqira ufa qimannimidaqa. Innee nariara nariara nimuqusidaqa nariara nariara ruaqa. Qinee inniara qimuqusufaqa inniara rimariqia innee faqa qini daanna raaqa nariara nariara ruaqa. \v 35 Innee nariara nariara rimarifaqa aiqamausa inni nindafeeqa inniara boo Yisuna faiqi namu miqidammiafoo qiaqa. \s1 Yisufa Peetooroofa nariara qaoo qianinna ufana kooroou ufafa. \r (Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Ruk 22:31-34) \p \v 36 Yisufa miqi qimasoofanoo Simoona moo auqu Peetooroofa irammirinoo qinau, Oo Karaambaiqa anee yai fee finaqee maasa sia ani faqa fuanauree. \p Yisufa iriseenoo qinau, Qinee maqee fuanannai anee sia amana qini faqa finnaranoo, kasooqaqee anee qini faqa finnaranoo. \p \v 37 Simoona moo auqu Peetooroofa iriseenoo qimaminau, Karaambaiqa anee naqi naqee qinee sia ani faqa fuanauree. Qinee aniara kuquanauranoo. \v 38 Yisufa mi ufana iriseenoo qimaminoo qinau, Kuqaa fee anee maqee qiniara kuqinnaree, qinee anoona ufa ani qimamidaqa fafaa eendaki kookooraana sia ufa qinnakamuqoo anee kuqiranara rufiaseenana qaaramoo kari qiniara sia qafaunausee qinanoo kookooraana ufa qiannoo. \c 14 \s1 Yisufa nariara narí akoofa marinnai fimaria aanausa qinee maridee qu ufafa. \p \v 1 Yisufa miqi qimaseenoo aiqama qimanniminoo qinau. Innee sia nimukee marinaqa maparaaiaqa. Innee Anutuna saqariki mariafanoo doo qini faqa saqarikiaqa. \v 2 Qini qikoona innaaruna maqusaki moomoo maqa narí aaqa narí aaqa maridanoo. Qinee maindari ooruree innee ooru fifandinna maqana auqirara ooru fidaqa. Minara qinee kuqaa anoona ufa kai inni qimannimidaqa. Sia anoona marinaqau sia qimannimunaiqini. Kuqaa anoona marifaqa qimannimidaqa. \v 3 Qinee innaarunai oorureeqa innee ooru fifandinna maqusana deedaqamasee qumu nifiqee minni murunnisaanaura. Innee qini faqa mariaqeera miqianaura. \v 4 Innee qinee marunnannai fimaria aanara irimariafanoo. \p \v 5 Toomasifa mi ufana iriseenoo qinau, Anee fimariannanara maasa sia iridaqa. Naqimasee fee mi aannara irianauree. \p \v 6 Yisufa iriseenoo maaqi qimaseenoo qimaminoo qinau, qinee mi aanausa maridaqa. Qinee kuqaa anoona ufa maridaqa. Naaru naaru marirafa qiniki maridanoo qinee misa maridaqa. Sia moo fannoo kaqi qini qikoofinnai fidanoo qinimau kai fifaranoo. \v 7 Innee qiniara irifau qini qikoonara faqa irini. Maqee mariaqooqari qini qikoonara iriqa qini qikoona qafee mariafanoo. \p \v 8 Firipifa mi ufana iriseenoo Yisuna qimaminoo qinau, Oo karaambaiqa aneenna akoona uqaqifiqainaqa qafamasee doo fee qianaura. \p \v 9 Yisufa mina iriseenoo akooqoofanoo raiqaseenoo qinau. Firipi qinee kisaaqasaa inni faqa mariafanausa marunana anee sia irirana irimariananoo. Yafasiqa anaasee fee qini qiqafainafa doo qini qikoona qafaidanoo. Anee nanaree qiniara aneenna akoona uqaqifiqaannee q inanee. \v 10 Firipi anee sia fee qini ufara anoonee qidanee. Qinee qipaqeenaki faqa maridaqa mifa qiniki faqa maridanoo sia fee anee mi ufana iridanee. Yisufa kafaa narí faiqi namu aiqama qimanniminoo qinau. Qinee inni ufa qimannimimarunafa sia qeeqa daundurakinaana qimannimidaqa. Qini qikoofa qiniki marifa narí irirana iriseenoo qifaqa narí qimau kai fidaqa qimannimidaqa. \v 11 Innee maa ufana irisee anoonee qiaqa. Qinee qeeqa qikoonaki maridaqa mifa qiniki faqa maridanoo. Innee qini ufara sia fee qimasee qinee auqaannainaina faiqí sia auqaaqaa ira ainaina nifunnoo qafamasee Anutufa mina faqa maridanoo fee qiaqa. \v 12 Qinee anoona ufa qimannimidaqa faiqí anaasee moo fannoo qini saqarikinafa qinee ianandee iannoo. Qinee qeeqa qikoofinnai fuannanara qini saqarikinafa sia qini daanna kai raannoo qini saika uraaqaranoo mariannoo. Mina oosana maaqimminoo maridanoo. \v 13 Innee innaaru qidaqa qini duqusaa qimasee innaaru qifaqa nimianaura. Sia moo ainaina sia nimianaura innaaru qifaqa nimianaura. Qini qikoona afaaqa areenarafa qinisaaqari faqa areenaanifeera nimianauura. \v 14 Innee qini duqusaa qimasee innaaru qifaqa qinee mi ainainna miqimannisaanauranoo. \s1 Yisufa naaquqara maraquna nimiraree qu ufafa. \p \v 15 Yisufa narí faiqi namu kaqi qimannimidanoo qinau. Innee qiniara riqa qinee qimannimiafannufana andeeqasee qumareefaranoo. Sia qiniara riqa sia qinee qiafannufana qumareefaranoo. \v 16 Qinee inni minnisee ooru fiqa qeeqa qikoona irammiriananoo Anutuna dadaaqira afeeka maraquna nimiannoo. Mifa kuqaa anoona ufa qiroosana maraquna qumu mariannoo, mi maraqunafa naaru naaru inni faqa mariannoo. \v 17 Maa maqanasaa mariasa sia qini Yisusa mandaaqee marinausa sia amana mi maraqunna mareefaranoo. Misa sia mina qafaidaqa sia minara irimariafanoo minara sia mareefaranoo. Mifa inni faqa mapukusee maridanoo kuqaa inni naundurai anoona mariannoo. Mifa inni faqa marifaqa innee mi maraqunna oosana irimariafanoo. \p \v 18 Qinee sia inni mininnisaanaura qinee oorureeqa Anutuna maraquna aqiqaananoo qumuree inni faqa marida dadaaqiannoo. \v 19 Kaqikaaqoo maa maqanasaaqaraa irirana faqaasa sia qini qiqafeefaranoo. Innee kai qini qiqafeefaranoo. Qinee kaqi marirausa maridaqa minara innee kaqi marirana mareefaranoo. \v 20 Qinee qeeqa qikoonaki maridaqa kafaa innee qiniki mariafanoo qinee inniki maridaqa. Anutuna maraquna qumuaninna faasaana mi faasaanna mi ufana oosana amiqimandee irifaranoo. \p \v 21 Yafasiqa anaasee fee qinee qimannimiafanna ufana irisee maree marifandinausa misa kai qiniara rifandinausa marifara. Qiniara rimarina fasiqa anaaseesara qini qikoofa misara faqa ruannoo qinee faqa mi fasiqa anaaseesara ruanaura qeeqaindi anoona afeeka uqannifiqaanaura. \p \v 22 Yudasina amarafa Yisuna irammirinoo qinau, Oo Karaambaiqa naqimaseenanee anee maasa qifusaa kai kooroo innaree maa maqa maaqanasaaqaraa irirana faqaasa nifusaa kukeeqararee qidanee. \p \v 23 Yisufa iriseenoo qinau. Yafasiqa anaasee fee qiniara rimarinafa qini ufa maree mari fasiqa anaaseefa mifa qiniara rimarifa mariannoo. Miqinna fasiqa anaaseena qini qikoofa Anutufa minara faqa ruannoo. Mifa faqa qinee faqa mi fasiqa anaaseesa innannai oonuree umee mina faqa marianaura, miqimaseeqa maasa inni nifusaa kai koorooianaura. Maqasaaqaraa irirana faqaasa nifusaa kukeeqaanaura. \v 24 Yafasiqa aanaaseesee sia qiniara rinausa misa qini ufa sia irifara. Qinee qimannimira ufa innee irimariafanoo, sia qinindi maridanoo, qini qikoofa qini diqiqamaqainaindi minaindi maridanoo. \p \v 25 Qinee maa ufausa inni faqa kaqi maridaqa qimannimidaqa. \v 26 Inni fuka dadaaqirafa naaquqara maraquna qini qikoofa kasooqaqee nimianinnafa mifa aiqama ainainara qimannimiannoo. Qinee faqa aiqama ufa qimannimiafannana mifa minara inni naaqoo auqainaqa oonumafi irifaranoo. \p \v 27 Qinee naundura asooarana inni nimidaqa. Qinee qiniki mari naundura asooarana inni nimidaqa. Maa maqanasaa mariasa sia misa naanna ramasee inni nimidau. Amiqimandee qeeqa asooarana nimianaura. Sia inni naundura rapikiani sia rufiaqa rufiaqiaqa. \v 28 Qinee maqee maaqooqari kafaa ooru fuanaura oorureeqa marikiqa oorurandee qumureeqa inni faqa marianaura. Sia qinee ooru fuannanara innee minara rufiaaqa. Innee kuqaa qiniara ridau qinee qeeqa qikoofinnai fuannanara susummaqimaqani. Qini qikoofa qini uriqararafa maridanoo minara susummaqimaqani. \v 29 Qinee maqee sia kambiqauna kamuqoo aiqama ainainara qimannimidaqa. Kambiqafinaqa innee qiniara iriaqeera qimannimidaqa. \v 30 Qinee sia amana inni faqa kisaaqasaa ufa qianaura. Maa maqanasaa rakisirafa Sadannafa doo anidanoo qini afeeka fannoo mina afeeka uraaqaranoo maridanoo. \v 31 Maa maqanasaaqaraasa qinee qeeqa qikoonara rimarunnana minara iriaqeera mina ufamau andeeqasee fidaqa qinee qeeqa kai irisee Sadanna asauku ameemaanai oonuree kuquanaura. Miqi qimaseenoo Yisufa narí faiqi namuara doo uqeeraifaqa maaqooqari moosaa fuanee qimasee uqeereenoo moosaa finau. \c 15 \s1 Yisufa nariara qinee uainna sanda anoonanda maridee qu ufafa. \p \v 1 Yisufa fidanoo maa ufana narí faiqi namu qimanniminau. Qinee saunara foora qinee marunna saqarisa maridaqa. Qini qikoofa sauna saqamasaa rakisimarifa maridanoo. \v 2 Qini qikoofa Anutufa mi sauna saqarina sia irainanoo ateeka idaraannoo. Ireemari oosanna amiqimandee iraani fee qimasee anukamasaidanoo amiqimasee rakisidanoo. \v 3 Qinee qimannimimarunnufana innee irisee maraifanoo doo inni mandainaina rukannisaifaqa anukaraqoo mariafanoo. \v 4 Innee saqari asaanara foora qinisaa ariqa mariaqa. Innee sia qinisaa ariqa maridaqa sia qini amiqira marira nirana mareefaranoo. \p \v 5 Qinee saqari anoona maridaqa. Innee asaana miqirausa mariafanoo sia anoonasaa arufinafa sia sauna iraannoo. Qiniki marinausa qinee faqa misaki mariananoo saunara foora moomoo ireefaranoo. Innee inneeqaraa marinausa kudi marifaranoo qini faqa marinausa sauna amiqimasee ireemarifaranoo. Innee minara iriseeqa amiqimasee qinisaa atooqaifaqa qinee faqa inniki marianaura. \v 6 Faiqí moo fannoo sia qiniki marinafa sauna asaana miqirafa aadanusidanoo marinanoo saunasaa rakisimarifa asaana qafamasee aadanusinausa aiqama ateekasee suqeeqeenoo idaki aqusainanoo qamataikaannoo. \v 7 Innee qiniki marirara kai idaqa marifaqa qinee qimannimunna ufafa inniki marirara kai imarinaqa innee nana ainainaree qiniara iraifaqa nimianaura. \v 8 Innee andeeqara marirana qaqammara foora moomoo iraifanoo minannai qini qikoona amiqira afeeka eeraarira areenarana kooroomannimaqaannoo. Miqiuqanna iqa qini faiqinamuka mafifaranoo. \v 9 Qini qikoofa qiniara firaaqoo ridanoo qinee faqa miqikai iqa inniara firaa qoo ridaqa doo sia innee moo fannoo minakiqari aiaki fuaqa. Kaqi kai qini didiranaki mariaqa. \v 10 Innee qinee qimannimuna ufana irisee qumareeqa qini didiranaki marifaranoo. Qinee miqikaimasee qeeqa qikoona ufa iriseeqa qumareeqa mina aidiranaki maridaqa. \p \v 11 Qinee sia kaqi qimannimidaqa qini susuirafa inniki marianifeera inni susuirafa anoonaikianifeera qimannimidaqa. \v 12 Qinee ufa moo aaquqira ufa qimannianaura iriaqa Innee qini daanna ramasee nariara nariara ridaqa nidiani. \v 13 Faiqí moo fannoo narí aqoondi amaaqa maqasee kuqinna fasiqafa mina aidirafa aiqama nidirana arusee uriqaramaqaraasa uqanna inoo mariannoo. \v 14 Maqee maqee qini aaquqira ufa irisee mi mau fimariasa misa kai qini qiqoondiuqa maridaqa. \v 15 Qinee sia maaqooqari inniara qini ainainira faiqí fee qianaura. Rakisirafa narí fuaninnanara faqa auqaaninnanara faqa maraaninnanara faqa sia ainainira faiqiuqa qimannimidanoo miqimmianauree maaqimmianuree qidanoo narí kai. Ainainiaqee ufa kai qimannimidanoo. Qinee sia fifau saikira faiqi fee qidaqa inniara qini qiqoondi fee qimasaidaqa qinee qini qikoofa auqaaninna saika ufanara aiqama inni kooroomannimidaqa. \v 16 Sia innee qini rusandeesamumandee qini qumaraafanoo. Qinee naaree inniara rusandeesamumandee inni qumareeqa. Inni marirafa nirafa qini daanna ramasee mariaqeera qinindikiaqeera qimasee inni mareeqa. Mi marira oosanafa sia putaa iannoo afeeka kai mariannoo. Innee minara irisee nana sarauimari ainainaree qini qikoofinnai innaaru qimasee qini duqusaa innaaru qimasaifanoo nimiannoo. \v 17 Doo qeeqa aaquqira ufa maaqi qimasee qimannimidaqa. Innee nariara nariara ridaqa nidiaqa. \s1 Maa maqanasaaqaraasa Yisuna ufa irimarinausa fidiaqaamannimaqee fandinnanara qimaqoo ufafa. \p \v 18 Maa maqanasaaqaraasa inniara fidiaqaammifaranoo maanara iriaqa indaaru qini Yisusara fidiaqaaiaasa mariafanoo innindi inaaqianna fidiaqaairafa mariannoo. \v 19 Innee qini faiqi namu maa maqa maaqanasaaqaraasa faqa moodaa irirana faqaasa marifaqau misa inniara maasaindi fee qimaseefau inniara rini. Qinee inni maa maqa maaqanakinaasa rusandeesamumasee qumaraqaunausa mariafaqa maqee sia misaindi marianara minara kaukaata qimannimaqaidaqa. \v 20 Maa ufana qimannimunnana kaifaa iriaqa ainainira fasiqa sia narí rakisirana uriqararafa maridanoo. Misa qini inni rakisirana dariqa quandaki inni faqa qini ufa irimariasa faqa narifaranoo, misa qini ufa iriqa quandaki inni ufa faqa irifaranoo. \v 21 Innee qinindi marianara oosana oosana mandainaina maa maqanasaaqaraasa inni nimifaranoo. Misa sia qini diqiqoonara Anutunara iridaqa miqifaranoo. \v 22 Qinee maa maqanasaaqaraasa mandainainara sia kooroomma nimaqaananoo fau sia misa manda numoo mariqini. Doo qinee misa mandoosanara kooroomasee misa qimannimiqauna iridaqa Anutuna narira ufa ameemaanai maridaqa sia amana unnufannai mina ititeefaranoo, narirafa kaqi naruannoo. \v 23 Faiqí moo fannoo qiniara fidiaqaammidanoo qini qikoonara faqa fidiaqaammidanoo. \v 24 Qinee misa nifusaa faiqí sia auqaaqaa ira ainaina auqaafannana sia maqasaa fasiqa moo fannoo mi ainainna auqoofanoo anoona kambiqanau. Qinee sia miqimaseeqa mi ainainna auqaananoofau misa numoo sia mariqini. Qinee oosana oosana ainaina auqaunaqa misa sia amiqimasee maaqanda qisakoosara irirai maaqandara fidiaqaamma qimaqaidaqa. \v 25 Mooseena sandufa ooqai misara akara rumaqoofa maridanoo. Mifa maaqi qimasee akara rinau. \q1 Misa kaqi fifau miqidaqa qiniara fidiaqaaida marifara. \p Anutuna ufa miqinoo maridanoo naqimasee moosaa fifaree. Minara misa qiniara fidiaqaaidaqa. \p \v 26 Yisufa kaqi narí faiqi namu qimannimidanoo qinau. Qinee ooru fuananoo fuka dadaaqirafa qumuannoo. Mifa kuqaa anoona ufa qira oosana maraquna mariannoo qini qikoofinaindaraafa mariannoo. Qinee qeeqa qikoofinaindaraana aqiqaananoo qumureenoo mifa qiniara qimannimiannoo. \v 27 Mifa inni naakinaqa innee faqa qiniara ufa qifaranoo. Innee oosanakiqari qini faqa niniaasa maridaqa qiniara ufa qifaranoo. \c 16 \p \v 1 Innee aanai fiqa niku rupauraki saamuriqa qini minnisee foora minara naamua qimarunausa maridaqa. \v 2 Kasooqaqee faiqí misa nariqa amaana maqakiqarifee ufa suqira maqakiqarifee aanoommasee inni niqiqeefaranoo. Kasooqaqee nariqa aaqamasee kuqaa Anutuna dadaaqidee qiqa inni kuqa narifaranoo. \v 3 Misa qini qikoona Anutunara faqa qiniara faqa sia iridaqa miqifaranoo. \v 4 Maqee maa kamuqoo qinee marunnaqoo maa ainainnausara qimannimimariana irimarifanoo kasooqaqee kambiqainaqa inneeqa naaqoonnai oonumafi iriaqeera qidaqa. Qinee indaaru sia qimannimiqa qinee inni faqa kaqi maridaqara qiqa sia qimannimiafanausa qinee qusasaa firaridaqa qimannimidaqa. \s1 Naaquqara maraquna fannoo qumureenoo auqaaninna ainainara kooroo qimaqoo ufafa. \p \v 5 Maqee qini qikoofa qini diqiqamaqoonnai ooru firaridaqa innikiqari moo fannoo sia qini iraidanoo anee yai fee fidanee miqidanee. \v 6 Doo qinee firara inni qimannimunaqa inni naundura qumaara raifaqa noori runusee mariafanoo. \v 7 Qinee anoona ufa qimannimidaqa qinee ooru fuanaqa innee amiqiranaki mariaqeera ooru fuanaura. Qinee sia ooru fuananoo fuka dadaaqirafa sia qumuree inni dadaaqiannoo. Qinee ooruree fuka dadaaqirana aqiqaananoo qumu inni faqa maridanoo dadaaqiannoo. \v 8 Fuka dadaaqirafa qumu maridanoo inni maqasaaqaraasa irirana aaqaidanoo fee qiannoo inni andeeqaranara faqa manda oosanara faqa Anutuna narira ufa nimianinnanara faqa aaqee mariafanoommifoo qimasee qimannimiannoo. \v 9 Maqasaa fasiqauqa qiniara sia irifaqee qidaqa minara nári manda oosanara amiqira oosana fee qimasaidaqa aaqaidaqa. \v 10 Qinee qeeqa qikoofinai ooru firaridaqa maqasaaqaraasa sia kaifaa qini qiqafeefaranoo, minara fuka dadaaqirafa maqasaaqaraasa andeeqara oosanara aaqee mariafanoo fee qiannoo. \v 11 Maa maqanasaaqaraa rakisirana aakaaqaindaraa fasiqa doo Anutuna arira ufa doo mi manda fasiqanasaa maridanoo. Minara Anutuna narira ufa fannoo maa maqanasaaqaraa fasiqa aanaaseesaa faqa maridanoo minara faqa misa sia andeeqasee iridaqa aaqaidaqa. \p \v 12 Qinee moomoo ainainara qimannimianaqa qumaara rainaqa siamma irifaranoo. \v 13 Miqimarianara kuqaa anoona ufa qira maraquna fannoo qumureenoo inni mareeqeenoo anoona ufa mariranaki mara quqaannoo. Sia mi maraqunafa narí kai ufa qimannimiannoo qini dookinaana kai irinoo inni qimannimiannoo. Mifa kasooqaqee kambiqaaninna ainainara tamummaqasee iriseenoo inni qimannimiannoo. \v 14 Mifa qini irira ufa mareeqee inni niminaqa minannai qini Yisuna asasirana qimimarifaranoo. \v 15 Qini qikoona Anutuna ainaina aiqama qinindi kai maridanoo. Minara qinee inni maana qimannimiqa kafaa qimannimidaqa. Qinee qeeqa irirana marasee anoona ufa qira maraquna qimamiananoo mifa quandaki inni qimannimiannoo. \s1 Noori runira ufa faqa asasira ufa faqa qimaqoo ufafa. \p \v 16 Yisufa narí faiqinamu kaqi qimannimidanoo qinau. Kaqikaaqoo innee sia qini qiqafeefaranoo kaqikaaqoo marikiqa kaifaa qini qiqafeefaranoo. \v 17 Yisuna faiqi namu mina irisee akaqausa maaqi qiqau. Maa ufana nanaree qidanoo fee. Mifa nariara kaqikaa qoo sia qini qiqafeefaranoo fee qidanoo. Kaifaa kaqikaaqoo marikiqa qini qiqafeefaranoo fee qidanoo. Kaifaa nariara qeeqa qikoofinai firaree qidaqee qidaqinoo. \v 18 Mifa kaqikaa qoo fee qidaqinoo mi ufana oosanara maasa randaidaqa. Maasa sia mina ufa oosanara iridaqa naqi fee qidaqinoo fee. \p \v 19 Yisufa misa randaranara irisee maaqi qimasee qimanniminau. Qinee qiqa. Kaqikaaqoo sia qini qiqafeefaranoo. Kaqikaaqoo marikiqa qini qiqafeefaranoo. Innee minaree narí qimami narí qimami qidee. \v 20 Qinee anoona ufa qimannimianaura. Qinee kuquanna kamuqoo innee ikifaafau qifaranoo. Innee miqimariafaqa maqasaaqaraasa qiniara sia irimariasa susuifaranoo. Innee noori runusee marifaranoo qinee kuqiranakiqari findi fuanaqa kafaa mi noori runirana minnisee quandakinaqa asasifaranoo. \v 21 Anaasee moo fannoo amuaqu uqafaqa maridanoo oori runusee maridanoo, doo aupurarafa aidafirafa minaki marinara miqidanoo. Miqidanoo mariifanoo faiqi maqasaifanoo doo aupurarafa faqa aidafirafa faqa taikeefoo qimaseenoo doo qini faiqi kambiqaifaqee qimasee aidafiranara aunusee asasidanoo. \v 22 Innee mina aanna reefaranoo. Maqee kamuqoo noori runusee marifaranoo. Kasooqaqee qini qiqafamasaifanoo miqoo inni nimuqusaki asasirafa firaaqoo qumbiqanoo mariannoo. Mi asasirana sia moo fannoo mareemaria asasirafa mariannoo. Afeeka asasirafa amiqirafa kaqi mariannoo. \p \v 23 Qinee kuqiranakiqari findifiqa qeeqa qikoofinnai ooru marianaqa innee sia kafaa qiniara moo ainainara irammirifaranoo. Qinee anoona ufa qimannimidaqa. Innee qiniara faiqi namu maridee qimasee qini qikoona irammirifanoo iraifandinna ainaina oosana oosana nimiannoo. \v 24 Maa maria kamu sia moo ainainara qiniara aqoondi fee qimasee Anutufinnai innaaru qimariananoo. Irammiriaqa. Irammirifanoo nimiani. Innee asasirafa anoonaikianifeera Anutufa nimiannoo. \s1 Yisuna ufa irimariasa maa maqanaasa marirana uriqararanara qimaqoo ufafa. \p \v 25 Qinee kukeeqara ufannai inni qimannimi mariafannana. Qusasaa sia qinee kukeeqaanaura kooroomandee qeeqa qikoona Anutunara akooqoo qimannimianaura. \v 26 Mi faasaanna anirainaqa qini duqusaa Anutunara innaaru qifaranoo. Innee innaaru qifaqa qinee sia qeeqa qikoona afusaa oonuree mi ainainnara inni fifau dadaaqianaura. \v 27 Qini qikoofa narí kai inniara aidimarifanoo iraifandinna ainaina eedoo qimasee nimmiannoo. Innee qiniara nidimarinaqa Anutuna faiqi fee qifanoo inniara faqa Anutufa aididanoo iraifandinna ainaina nimiannoo. \v 28 Qinee qeeqa qikoofinaindari maqasaa qumuafanausa maridaqa doo maqasaa taikeeqa qeeqa qikoofinai ooru fuanaura. \p \v 29 Yisuna faiqi namu mi ufana iriseeqa qiqau. Doo iria, doo maqee maasa kooroomasee qimaqimimariananoo. \v 30 Doo maqee maasa aniara aiqama ainaina irimariana fee qidaqa. Anee ufa qiananoo moo fannoo sia ani dadaaqimarifana aneennaraa kai qimannimimarianaqa maasa minara irisee kuqaa aniara Anutufinaindari qumi fee qidaqa. \p \v 31 Yisufa mi ufana iriseenoo kafaa qimanniminau. Doo innee maqee fee iriqaraasidee. \v 32 Doo moo aukuana adeedi ranoo maridanoo misa kai inni mara furufaramma nimaqeefaranoo. Innee inneeqa maaqa maaqa daraanimambifaqa qinee qeeqakai marianaura. Sia qinee kaaqa qeeqaraa maridaqa. Qini qikoofa qini faqa maridanoo. \v 33 Innee qinisaa atooaqa marifandinnanannai asooaranaki marifaranoo. Maa maqanasaaqaraa irirana mareemariasa aupurarana oosana oosana nimianinnanara maa ufana qimannimidaqa. Sia rufiaqa rufiaqiaqa doo qinee maa maqanasaaqarasa doo rafaaqafuseeqa, minara kaqi paasoosiaqa. \c 17 \s1 Yisufa narí faiqi namuara Anutunara rakisinnimaqaannee qu ufafa. \p \v 1 Yisufa mi ufausa narí faiqi namu qimanniminau. Qimannimiseenoo oori innaarunai uqeeraseenoo narí akoona Anutuna innaaruqinoo qinau. Oo qipoo doo qini kuqira aukuana adeedi ranoo maridanoo. Anee aneenna amaaku qini qifaaqa areenarana qimia. Qinee kafaa quandaki kaifaa aninna amianeera qimia. \v 2 Oo Anutu, anee aiqamausa rakisianneera afeeka eeraarira maraquna qiniki quqaqaananoo. Anee faiqí anaasee qumee rarisameeqaidana qimimariannana qinee misa naaru naaru marirana nimianeera mi afeekana qimiqaananoo maridanoo. \v 3 Naaru naaru marirafa maaqimminoo maridanoo. Maqasaa fasiqa anaasee misa ani moodaa kuqaa Anutunara irisee mi iriranamau firafa kafaa qini Yisusa ani asauku mundirausara anee diqiqoonausara miqikaimasee irisee mi iriranamau firafa, mifa kai naaru naaru marirafa maridanoo. \v 4 Qinee maa maqanasaaqaraasa doo ani afaaqa areenarana uqannifiqeeqa. Anee ainainirana qimiannana doo qinee taikaseeqa. \v 5 Oo qipoo qini mareeqeenana aneenna marianaqoo mara quqaqisee qifaaqa areenarana qimia. Ooqai oosana aroo aukuanna maa maqa maaqafa sia marunaki qifaaqa areenarana qimunnana mina kai kafaa qimia. \p \v 6 Anee maa fasiqausa qini faiqi namu maqasaaqaraa sakinaana qimimarianaqa aniara kooroomannimiqa. Misa anindi maridaqa. Anee misa qimimarianafa mariananoo. Misa ani ufa irisee eedoo qimariasa maridaqa. \v 7 Doo maqee misa qini aiqama ainaina anisaaqaraana doo iriqa. \v 8 Anee qimunna ufana qimannimunaqa irisee doo mareea. Qinee anikiqari qumuafannanara faqa misa kuqaa fee qidaqa. Anee qini diqiqoonnanara faqa anoonee qidaqa. \p \v 9 Qinee anee ianannai misara dadaaqianeera innaaru qidaqa, sia kaqiqeesa maqasaaqaraasarau innaaru qidaqau. Anee qimianausara kai anindi maridaqara innaaru qidaqa. \v 10 Oo qipoo qini aiqama ainaina anindi maridanoo. Kafaa ani aiqama ainaina qinindi maridanoo. Qini qifaaqa areenarafa qini faiqi namusaaqari kooroo idanoo. \v 11 Doo maqee qinee anee mariannaqoo ooru firaridaqa doo qinee maa maqanasaa taikasee minni ooru fuanauranoo. Misa kaqi maa maqanasaa marifaranoo. Oo naaquqara qikoofa. Ani auqu afeeka eeraarirana misasaa ititannimaqaani. Anee mi auquna afeeka eeraarirana qini qimunafa mifa misasaa ititaani. Ititannimaqasaanaqa maaqanda daanna ramasee moodaanakikiqa mariaqeera. \v 12 Ani auqu afeeka eeraarirana qimiannana minannai maa kamuqoo misa faqa maridaqa amiqimandee qeeqa faiqi namu rakisidaqa marunaqa maridaqa. Qinee misa ititannimaqeeqa, sia moo fannoo dapikiaqeera. Maaniki fimari fasiqafa Yudasifa mifa kai dapikinoo maridanoo. Sia kaqi dapikinoo, ani ooqeenaa akara anoona kooroo ianifeera dapikinoo. \v 13 Doo qinee anee ianannai ooru firaridaqa. Qinee maaqoo kaqi marunnaqoo ufa oosana oosana qimannimidaqa qimannimianaqa misa nimuqusakina asasirafa qumbiqanoo marianifeera qimannimidaqa. \v 14 Qinee ani aufakiana qeeqa faiqi namu qimannimunaqa qimannimiafaqa maa maqanasaaqaraasa akaqausa sia qini ufa irimariasa misa iriseeqa qini faiqi namu fidiaqaamma nimaqaidaqa. Qini faiqi namu ani ufa irisee maqasaaqaraasakinaa iriranara nikooqaidanoo innaarunaindaraa irirana marasaafaqa maqasaaqaraasa minara misa fidiaqaamma nimaqaidanoo. Misa qini daanna raidaqa sia maaqooqaraasau maridau. \v 15 Oo qipoo qinee aniara sia qini faiqinamu mareeqee moosaa quqaanneera qidaqa. Maaqoo maqasaa mariaqoo kai rakisianeera qimamidaqa, aakaaqaindaraa fasiqa fannoo misa qumaraandoora qimamidaqa. \v 16 Qinee sia maa maqanasaaqaraasaindi maridaqa, misa faqa qini daanna reeqa sia maa maqanasaa qaraasaindiara foora maridaqa. \v 17 Oo qipoo aneenna anoona ufannai misa mareeqee aneenaindikia. Ani ufa fannoo andeeqara ufa anoona maridanoo. \v 18 Anee qini maqasaa diqiqoonnana qinee faqa miqikai iqa quandaki misa maaqanna maaqanna niqiqaidaqa. \v 19 Qinee misaroo qiqa qeeqa qifaaqa ani amidaqa. Misa faqa nári marirana nirana kuqaa anindi fee qiaqeera miqidaqa anindi mariaqeera miqidaqa. \p \v 20 Sia qinee qeeqa faiqi namu maa mariasara kaifau innaaru qidau, maaqanna maaqanna aiqamai misa ufa irisee qiniara irifandinausa misara faqa innaaru qidaqa. \v 21 Anee faqa qinee faqa moodaanaki marunandee misa faqa maaqanda faqa moodaanaki mariaqeera innaaru qidaqa. \v 22 Maa maqanasaaqaraasa mina qafamaseeqa qiniara oo kuqaa innaarunaindaraa fee qiaqeera. Anee qifaaqa areenara eeraarirana qimiannana qinee mina maramaree misa faqa nimunaqa misa anindiri qisakoosa daanna reeqa moodaanaki mariaqeera. \v 23 Qinee misaki marianneera anee qiniki maria, miqimasainaqa kuqaa uqanna moodaanaki mariaqa. Miqimasaanaqa maa maqanasaaqaraasa niqafamasee Oo kuqaa Anutufa Yisuna aqiqanau foo qiaqeera, narí amaaku Yisunara faqa mina faiqi namuara faqa amanamana kai amuqusinoo aididanoommifoo qiaqeera. \p \v 24 Yisufa kaqi narí akoonara innaaru qidanoo qinau. Oo qipoo, maa qini faiqi namu anee qimunausa kasooqaqee qini faqa mariaqoo kai mariaqeera didifaqa innaaru qidaqa. Ooqai maa maqa maaqana sia maru aukuanna anee qiniara aidunara anee qifaaqa areenara eeraarirana qimunnana qini faiqi namu kasooqaqee mari iqa oorureeqa qafaaqeera innaaru qidaqa. \v 25 Oo andeeqara qikoofa maa maqanasaaqaraasa ani ufa sia irimariasa sia aniara iridaqa. Qinee kai aniara iridaqa maa qini faiqi namu anee qini diqiqamaqoonnanara misa iridaqa. \v 26 Anee qiniara amuqusidana aidimarina qini faiqi namu naundurai faqa marianifeera qimasee aniara maqee kooroo qimasaida qimannimiaafanausa maqee kafaa kafaa qimannimianaura. Maqee qinee faqa misa naundurai marianinnanara innaaru qidaqa. \c 18 \s1 Yisuna qumaroo ufafa. \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Ruk 22:47-53) \p \v 1 Yisufa miqi qimasee innaaru qimaseenoo narí faiqi namu asukunai Yeerusaree maqusaindari nifiqeenoo Kidaroona noopundu fitaqeenoo dinni afainni saqamakina auqaana andanda ummaqiranaki idooararee qimasee narí faiqi namu faqa oonu marinau. \v 2-3 Ooqai moomoo kari Yisufa Yeerusaree maqusaindari fimaruqoo fiqau. Yudasifa minni fimarunara irimarufa maridanoo Yisuna ueeqaaninafa mi saqamanara faqa irimarufa miqoo finoo fee qimasee sundiauqa faqa amaana maqasaa rakisimaria firisuaiqauqa faqa Yudasifa eendaki nifiqee finau. Misa uriqararausa faqa, Farisai amaana ufa qimarusa faqa niqiqoofaqa saamu faaqaana indaaiqa asukuna marufaqa qooma qumaroofanoo Yudasifa mi saqamanaki Yisuna qumaraaqee qimaseenoo nifiqee finau. \v 4 Yisufa aiqama ainaina nariki kambiqaaninnanara irimarufa marufaqa misa oonuroofanoo Yisufa misa noorinni anireenoo iranau. Innee yafasiqanaree randaidee, qufaqa misa qiqau. \p \v 5 Yisuna Nasareetee maqannaanara randaidaqa qufanoo Yisufa qinau. Maa qinee misa maridaqa. Yudasifa Yisuna ueeqaaninafa misaki kikiqinoo marinau. \v 6 Yisufa miqi qimasee nariara kooroomasoonara misa tautumasee rufiaseeqa ninaaqianaindari oonurandeeqa maqasaa aqufiqau. \v 7 Yisufa kafaa irammirinoo qinau, innee yanaree randaidee qufaqa misa qiqau Yisuna Nasareetee maqannaanara randaidaqa. \p \v 8 Miqi qufanoo Yisufa kafaa qinau doo qinee kooroo iqa maana misa maridaqa. Innee qiniara kai randeeaafanoo, maa qini faiqi namu mariasa minnisaifaqa fuaqa. \v 9 Yisufa narí innaaru qimaru ufafa anoona kambiqaanifeera mi ufana qimanniminau. Mifa maaqi qimasee faasasaa innaaru qinau. Oo qipoo aiqamausa anee qimimarinausa sia misakiqari moo fannoo furufarianifeera. Faasasaa mi innaarunna qinau doo maqee mina anoona kambiqaina misa minnisee qini kai maraaqee qinau. \p \v 10 Simoona moo auqu Peetooroofa misa saamu faaqaana qafamaseenoo darifoo qimaseenoo mifa narí rakira paipana kisaaqa qumareenoo amaana maqasaa rakisirana ainainira faiqi aaqamasee asauku uqannai aaqoo aiqama atufu aqinau. Mi ainainira fasiqana auqu Marakusafa marinau. \v 11 Yisufa mina qafeenoo Peetooroona qimaminoo qinau. Saa, aneenna paipana narí aanaamuki upeekaa. Qini qikoofa manda nammari naannee qimaqoosa anee qiniara sia naannee fee qidanee. Qinee naanaura. \s1 Yisufa Annasana oorini kikiqu ufafa. \p \v 12 Yisufa miqi qimasoofaqa Roomma maqannaa sundiauqa faqa misa uriqararafa faqa Yuda maqannaa firisuaiqauqa faqa anireeqa Yisuna qumareeqa sandannai asauku rumbasee afiqeeqa. \v 13 Kaiafasana maaqaki quqaqau. Kaiafasafa mi aukuannai amaana maqasaa Anutuna aanaiqiki marusa uriqararafa marinau. Annasafa Kaiafasana airaamaku mina maaqaki marunaki munu minaki quqasoofanoo Annasafa ufa indaaru irinau. \v 14 Ooqai Kaiafasafa narikai tamummaqaseenoo Yuda maqannaasa qimanniminoo qinau Yuda maqannaasa maasakina moodaa fannoo maasa aiqamausa misa nikiaqara kuqinaqa amiqianauree qinau. Mina maaqaki Yisuna quqasoofanoo Annasafa naaree mina ufa irinau. \s1 Peetooroofa Yisunara sia qinee qafaidee qu ufafa. \r (Mat 26:69-70; Mak 14:66-68; Ruk 22:55-57) \p \v 15 Misa Yisuna rumbamaree fufanoo Simoona moo auqu Peetooroofa faqa Yisuna faiqi namukiqari faiqí moo fannoo faqa misa ninaaqiana nifaqee fiqau. \v 16 Misa Yisuna afiqee amaana maqasaa aanaiqikirana maaqaki keeqoofanoo nifaqee anu fasiqafa amaana maqasaa aanaiqikirana aqoondi maridanoo kaqi mi maaqanaki keeqanau. Misa Yisuna afiqee mi maqanaki munuseeqa mi sandana idukuseeqa kaqi quqasoofanoo marinau. Peetooroofa maqusai kooqi afainni aqoosai marinau. Nifaqee anu fasiqafa kafaa raudamakinoo kooqisaa rakisimaru manaaqana qimamufanoo kooqi atuasoofanoo Peetooroofa faqa keeqanau. Keeqafufanoo maaqa kooqi adeedi ooru maridanoo qafeemarinau. \v 17 Maqusa kooqisaa rakisiu manaaqafa Peetooroona qafamaseenoo irammirinoo qinau. Anee Yisuna aqoondi fee qufanoo Peetooroofa qaoo qimasee sia fee qinau. \p \v 18 Suara narufaqa ainainimaru fasiqausa faqa firisuaiqauqa faqa Kaiafasana maaqa kooqinni maqusa saqanna idarasee fiqu fiqumma ida tookusiqa marufanoo Peetooroofa misaki oonu keeqafinoo ida qaani marinau. \s1 Annasafa Yisuna irammiru ufafa. \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Ruk 22:66-71) \p \v 19 Amaana maqasaa Anutuna aanaiqiki marusa uriqararafa Annasafa mifa Yisuna faiqi namuara faqa Yisufa faiqí anaasee qimannimira ufausara faqa mi ufanaramma Annasafa maaqaki Yisuna iree marinau. \v 20 Yisufa mina ufa iriseenoo maaqi qimasee Annasana qimaminau. Qinee faiqí anaasee moomoo suqimaruqoo kai ufa qimannimimariqia. Suqira maaqaki fee naaquqara amaana maqaki fee faiqí anaasee moodaaqoo suqiraqoo fee miqoo kai qinee naamuaqira ufa aiqama ufa qimannimimariqia. Sia qinee moo ufa kukeeqaranaki qimannimiqiafana. (Innee aaqamasee qini kukeeqaranaki irama qimaqee mariafanoo.) \v 21 Annasa anee nanaree qini iraidanee. Qini ufa irimariasa irammirinaqa qimamiaqa. Misa qini ufa oosana iridaqa. \v 22 Miqi qimasoofanoo poorisa moo fannoo asaukusamu Yisuna oori arinoo qinau. Anee nanaree amaana maqasaa rakisirana miqi qimasee qimamidanee. \v 23-24 Miqi qimasoofanoo Yisufa qimaminoo qinau. Qinee aaqara ufa moo qianana maaqoo mariasa aiqama kooroomasee qimannimia. Qinee andeeqara ufa qunnanara nanaree qini daridanee. Miqi qimasoofanoo Annasafa qinau, innee maana kafaa rumbamaree Kaiafasafinnai afiqee fuaqa. Kaiafasafa amaana maqasaa Anutuna aanaiqikirafa marufaqa mifa maruqoo moo maaqaki minni Yisuna afiqee fiqau. \s1 Peetooroofa kaifaa Yisunara sia qinee qafaidee qu ufafa. \r (Mat 26:71-75; Mak 14:69-72; Ruk 22:58-62) \p \v 25 Peetooroofa naambeeqai kaqi ida qaanimarufanoo faiqí moo fannoo mina iramirinau. Anee Yisuna faiqi namukiqari marianafee kuqaa fee. Miqi qufanoo Peetooroofa sia fee qinau. \p \v 26 Amaana maqasaa aanaiqikirana ainainira faiqi Peetooroofa Marakusana aaqoo ateekoona mina ati fannoo Peetooroona qafamaseenoo qimaminau. Faasai anee saqamai Yisuna faqa marianaqa ani qafaunausa. \p \v 27 Peetooroofa mina iriseenoo kafaa qaoo kai qinau. Qaoo qimasoofanoo kookooraana ufa qinau. \s1 Yisufa Piratoona oorinni kikiqu ufafa. \r (Mat 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Ruk 23:1-5) \p \v 28 Kananaana iqaqoofanoo saarisufa namufaqa misa Yisuna Kaiafasana maaqakinaana afiqee Roomma maqannaa kiapana maaqaki munu quqaqau. Yuda maqannaasaa sia kiapana maaqaki keeqaqau. Duna iqaqainaqa maasa Anutuna qangiroo ainnaaqarara qoomaqa naannaqoo fee qimasee kiapafa moo maqannaafa marufaqa afaaqasaaqaraa aisoora maasa qifaaqasaa aqufinaqa qifaaqa mandaikinaqa sia naannoo qimasee rufiee sia mina maaqaki keeqaqau, kaqi naambeeqai madaanai kai mariqau. \v 29 Roomma maqannaa kiapafa Piratoofa misa nindafeenoo rauda mafufanoo Yisunara irammirinau. Innee nanaree fee qimasaidee maa fasiqanara ufa qidee. \p \v 30 Yuda maqannaasa iriseeqa qiqau, mifa sia manda oosana marainaqau sia maree mini ani amiaqini. \p \v 31 Miqi qufanoo Piratoofa qimanniminoo qinau, innee inneeqa kai inneeqa sandufamau mina maramaree fuaqa. Yuda maqannaasa mina iriseeqa qiqau, maasa sandufa fannoo maaqinna fasiqausa kuqannaruaqee qinoo maridanoo. Aunirira saqarisaa faiqí nariranara innee Roomma maqannaasa maasara qaoo qimasaidaqa inneeqa kai miqi mariafanoo. Minara maasa Yisuna Piratoo anisaa quqaidaqa. \v 32 Indaaru Yisufa narí kuqiranara narí faiqi namu qimannimuna mina anoona maqee kambiqeenoo. \p \v 33 Piratoofa misa ufa iriseenoo narí koota maqaki kaifaa keeqeenoo Yisunara mai uruannee qimasoofanoo Yisufa Piratoona koota maqaki keeqafufanoo Piratoofa Yisuna irammirinau. Kuqaa fee anee Yuda maqannaasa Karaambaiqee maridanee. \p \v 34 Yisufa iriseenoo qimaminoo qinau. Anee aneenna kai fee mi ufana qidanee moo fannoo ani qimamifanee qidanee. \p \v 35 Piratoofa minara Yisuna qimaminoo qinau. Anee qiniara Yuda maqannaa fee qimaqimidanee. Sia qinee inni oosana iridaqa. Ani maqannaasa Anutuna aanaiqikirausa uriqararausa misa kai qini maaqaki quqasaafana mariananoo. Anee nana mandoosana maraanaqee miqi fee. \p \v 36 Yisufa qinau, qini ququsa sia maa maqa maaqanasaaqaraa ququsa maridanoo. Qini ququsa maa maqanasaa marinaqau qini faiqinamu rakifaqau qini mareeqeefau idukuqisani. Sia qini ququsa maa maqanasaaqaraafa maridanoo. \p \v 37 Piratoofa mina iriseenoo kafaa Yisuna irammirinoo qinau, Kuqaa fee anee karaambaiqa moo maridanee. Yisufa mina irisee maaqi qinau. Anee qianandee kuqaa qinee Karaambaiqa maridaqa. Kuqaa anoona ufa kai qimannimirara qinee maa maqanasaa kambiqafi maridaqa. Kuqaa anoona ufara randeemaria fasiqa anaaseesa misa qini ufa iridaqa. \p \v 38 Piratoofa mina iriseenoo maaqi qinau, kuqaa anoona ufa qirafa mifa nanee maridanoo. Miqi qimaseenoo Piraatoofa raudamakufanoo Yuda maqannaasa naaramasee maaqi qimasee qimanniminau. Maa fasiqanaki sia arira ainaina moo marifaqa iridaqa. \s1 Piratoofa Yisuna arifandinna ufana eedoo qu ufafa. \r (Mat 27:15-31; Mak 15:6-20; Ruk 23:13-25) \p \v 39-40 Piratoofa kaqi qimannimidanoo qinau. Aukuana aukuana Anutuna qangiroo ainnaaqarara qoomaqa faasaana qini rumbaranaki mariasa aukuana aukuana moodaakai moodaakai karabusakinaana iduku nimimarunausa maridaqa. Maa aukuanna Yuda maqannaa karaambaiqa idukunnimianauree qufaqa firaa kari faaqarumasee qimamiqa qiqau, sia maana idukua. Barabasina kai idukua. Barabasifa faiqí narinoo rakinoo imarifa karabusaki maridanoo. Mina kai idukua. \p (Roomma maqannaasa faiqí narirana oosana maaqimminoo marinau. Sanda moomoo saamu atisaa qusi iqoona marufanoo mi sandana atinni arooqa aandau amudaani rukamirana raiqaranauqa qususee rumbaqoosamuna mi samunannai aiqamausa rumboosa narimaruna. Misamuna naaree Yisuna ari isoofanoo inaaqianna Piratoofa narí maaqaki mara quqasee mina ufara iranau.)18|39-40|YOOHANEE \c 19 \p \v 1 Piratoofa Yuda maqannaasa ufa irisee Yisuna mareeqee narí sundia niminoo qimanniminau. Innee saamu atisaa sanda qusiranannai afaaqa turii umooqukamasaaqa qufaqa eedoo qimasee miqoo kai miqiqau. \v 2 Afaaqa turii qumooqukamaseeqa saatunanda fooqaana aukuseeqa saaeemma qumaree kukuqamasee Yisuna karaambaiqa qafee fee qimasee afisuamaqaqau. Qafee afisusee misa saasaakoona arira qamunna sundia qamunna fee qimasee afisuamaqaqau. \v 3 Sundiauqa nariqa sundia qamunna afisuamaqaseeqa anireeqa ataasa ataasa qimamaqee maaqi qiqau. Yuda maqannaa karaambaiqa afeeka anee mariana sia dauni kuqua miqidaqa ataasa ataasa qimariqau. Miqi qimasee misa nisaukusamu oori ariqau. \p \v 4 Misa miqi isoofanoo Piratoofa raudamakufanoo narí naambeeqai Yuda maqannaa moomoo marunnai qumureenoo qinau. Qinee Yisuna mareeqee inni nifusaa quqaanaura. Kuqira ainaina sia moo minaki marifaqa qinee qafaidaqa. \v 5 Miqi qimasoofanoo Yisufa saatunanda qafee afisirafa saasaakoona arira qamunanda rumbarafa raudamaki misa nifusaa kikiqinau. Piratoofa aiqama naaramasee qimanniminau. Innee qafaaqa. Doo mi fasiqafa maridanoo. \p \v 6 Amaana maqasaa Anutuna aanaiqikirausa uriqararausa faqa misa poorisauqa faqa Yisuna qafamasee firaakari faaqariqa qiqau, aunirira saqarisaa pirimma aruaqee qidaqa moomoo kari qimariqau. Piratoofa mina iriseenoo maaqi qimasee qimanniminau. Doo inneeqa kai mara maree aunirira saqarisaa pirimmannai aruaqa. Qinee mina qafaunanoo sia moo numoo minaki marifaqa qafaidaqa. \p \v 7 Yuda maqannaasa Piratoona ufa iriseeqa maaqi qimasee qimamiqau. Maasa sandufa maaqinna fasiqafa kuquannoo fee qidaqa. Mifa nariara Anutuna amaaku fee qimarifa marifaqa mina akiaqara arusaifanoo kuquannoo. \p \v 8 Piratoofa Yisunara Anutuna amaaku maridanoommi qimaseenoo firaaqoo rufianau. \v 9 Mifa kaifaa Yisuna afiqeenoo narí maaqaki oorureenoo irammirinau. Anee yaindari anuna fee qimaseenoo iroofanoo Yisufa sia ufa qimaminau. \v 10 Piratoofa mina qafamasee Yisuna kaifaa qimaminoo qinau. Anee sia fee qini qimaqiminnaree. Firimmannai aunirira saqarisaa arira aanoo qinindi maridanoo. Ani idukira aanoo irafa qinindi maridanoo. Anee sia fee minara iridanee. \p \v 11 Yisufa mina iriseenoo maaqi qimasee Piratoona qimaminau. Anee qiniara aanoo iannana sia aneennafau, Anutufa qinara kai maqee ani ufa ameemaanai quqaqisaifaqa maridaqa. Qinee minara maaqi qidaqa, qini qumare̱eqee ani asaukuki quqeemariasa misa numoo firaafa maridanoo anindi kaqikaafa. \p \v 12 Piratoofa Yisuna ufa iriseenoo firaaqoo mina aunduraki Yisuna idukiraree qimasee irinau. Yuda maqannaasa mina iriseeqa firaaqoo faaqarumasee qiqau. Anee maa fasiqana idukinaqa maasa aniara Roomma maqannaa karaambaiqinnai oonureeqa qimamianaura. Faiqí moo fannoo naríara karaambaiqee qimarifa Roomma maqannaa karaambaiqa namuqaa mariannoo. \v 13 Piratoofa misa ufa iriseenoo Yisuna afiqee madaanai ufa irimaru qaindanasaa ooqumarifinoo ufa irimaru qaindana aaqa ooni ausirirafa moomoo maruqoo qumu ooqumarifi ufa irimarinau. Yuda maqannaasa minara Kabatee qimariqau. Maasa ufakiqari ooni padiranee qidaqa. \p \v 14 Duna Anutuna qangiroo ainnaaqarara qoomaqa suqarafa mariannoo. Maqee suani qambaana marufanoo Piratoofa ufa irira qaindasaa ooqumarifi Yuda maqannaa qimanniminau. Doo maafa inni karaambaiqa maaqoo maridanoo. \p \v 15 Misa irisee faaqa quqasee kuqariraree kai qiqau. Aunirira saqarisaa firimmannai ariraree qiqau. Piratoofa mina iriseenoo Yisuna ariraree qusa qimanniminoo qinau. Innee kuqaa inneeqa karaambaiqa aunirira saqarisaa pirimmannai ariraree fee qidee. Miqi qufaqa amaana maqasaa Anutuna aanaiqikirausa uriqararausa Piratoona ufa irisee faaqa quqasee qiqau, maa fasiqafa sia maasa karaambaiqa maridanoo. Maasa karaambaiqa Roomma maqannaa karaambaiqa moodaa maridanoo mina auqu Sisaafa. \p \v 16 Piratoofa mina iriseenoo Yuda maqannaasa nisaukuki Yisuna quqanau. Inneeqa maree munusaifaqa sundiauqa aunirira saqarisaa pirimmannai aruaqa. Miqi qimasoofaqa misa Yisuna maree fiqau. \s1 Misa Yisuna pirimmannai aunirira saqarisaa aru ufafa. \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Ruk 23:26-43) \p \v 17 Yisufa Yeerusaree maqusaindari narí aunirira saqari akumaree fimarinau. \v 18 Fifiufanoo Eeburu ufakiqari faiqí nikiaqa amudaani fee qimaru amuaqunamusaa Koorookata amuaqunamusaa ooruree aunirira saqari maqai rumasee minasaa Yisuna mara airisee firimmannai Yisuna narí aunirira saqarisaa aruqapiriqau. Aruseeqa faiqí qaaraqanda mandainaina maraqanuqanda miqanda faqa nári aunirira saqarisaa dinni dinni naruaqapiriqau. Naruseeqa uqeereeqeeqa maqa aamara auquqoonaki rakiqaqau. Qaaraqanda dinni dinni Yisuna qambaanai rakiqaqau. \v 19 Piratoofa moo raufiqira saqarisaa ufa akara rumeeqeenoo narí rakira fasiqa moo amufanoo oorureenoo Yisuna akiaqa aunirira saqarisaa pirimmannai arinau. Mina akara oosana maaqimminoo marinau. \q1 Maa fasiqafa Yisufa Nasareeteendaraafa Yuda maqannaasa karaambaiqa maridanoo. \p \v 20 Yisuna aru maqa maaqafa Yeerusaree aaqa adeedi marufaqa faiqí anaasee moomoo mina akara qafaida asaana rimariqau. Mi akarafa Yuda maqannaasa ufa moo auqu Eeburu ufakiqari faqa Roomma maqannaasa ufa moo auqu Ratinna ufakiqari faqa Kirisa maqannaasa ufakiqari faqa akara rinoo marufaqa asaana rimariqau. \v 21 Yuda maqannaa amaana maqasaa Anutuna aanaiqikirausa uriqararausa mi akarana asaana rumasee Piratoona maqusai oorureeqa maaqi qimasee aaqara ufa qimamiqau, saa sia Yuda maqannaa karaambaiqa fee qimasee akara rua. Kaqi narí kai Yuda maqannaasa karaambaiqee qimari fee qimasee akara ruaqaana. \p \v 22 Piratoofa irisee maaqi qimasee kaukaataqimasee qimanniminau. Qinee akara runafa doo saina mifa kai mariani. \p \v 23-24 Roomma maqannaa sundia qaara faqa qaara faqa Yisuna aunirira saqarisaa aruseeqa mina qamunna anaqi anaqi iseeqa nimana kai rainaqau. Yuda maqannaasa kisaaqa qamunna moodaa afisirana sia afu aina marufa marufaqa kaqi uqara foora amiqimasee auqirafa marufaqa sundiauqa mina qafeeqa doo amiqirafa marifaqa sia anaqia, kaqi kaatara foora sararamasee uriqarainafa maraani. Miqi qimasoofanoo ooqeenaa tamummaqarausa akara anoona mikari kambiqanau. Mi ooqeenaa akarafa minara maaqi qimaqoofa. \q1 Misa qini qamunna raina rainamasee náriara náriara mareefaranoo. Kisaaqa qamunna moodaa mina sararamasee mareefaranoo. \fig Romma maqannaa sundia.|alt="Roman soldiers" src="HK00197B.TIF" size="col" loc="John 19:24" ref="19:23-24" \fig* \p \v 25 Yisufa aunirira saqarisaa kuqirarifanoo mina aunirira saqari atukaki mina anoofa faqa narí auna qini qinoona faqa moo anaasee Karoopasana anaaqa Mariana amarafa Mariafa faqa moo anaasee Makadara maqusaindaraa Mariana amarafa Mariafa faqa minamusa miqoo kikiqiqa mariqau. (Qaaramoo anaasee Mariana amarausa kikiqiqa mariqau.) \v 26 Mirindari Yisufa qafoofanoo narí Yisuna faiqi namukiqari narí afaaqasaa aqoondi faqa qaaramoo anaasee mina anoona amarausa faqa kikiqiqa mariqau. Yisufa kuqiraridanoo narí anoona qafamaseenoo qimaminoo qinau. Oo qinnaqeefoo maa fasiqafa Yoohaneefa ani amaaku mariannoo qinee kuquananoo anisaa rakisiani. \p \v 27 Miqi qimaseenoo Yisufa quandakinoo narí afaaqasaa aqoondi maaqi qimasee qimaminau. Maafa ani anoofaikinoo marinana qinee kuquanana anee minasaa rakisia. Doo miqooqari mi fasiqafa Yisuna anoona afiqeenoo narí maaqaki soofanoo marinau. \s1 Yisufa kuqu ufafa. \r (Mat 27:45-56; Mak 15:33-41; Ruk 23:44-49) \p \v 28 Yisufa nariara irufanoo aiqama ainaina doo maqee anoonaikufanoo moodaa ooqeenaa akara nammariara qimaqoofa mifa kai sia anoona kambiqaifaqee qimasee minara maaqi qinau. \p \v 29-30 Qinee nammariara didimarifaqee qufanoo miqoo uainna nammari taqu sundiauqa misa manda uainna nammari sukaqee maru nammarifa miqoo maruna faiqí moo fannoo eeqaufooqaana ateekasee minaki raaraamasee qisoopa saqari asaana undaqiseenoo minasaa rutaqueeqee mara muru Yisuna afaurusaa mundusoofanoo qumbifiqia namaseenoo qinau. Doo qini ainainirafa taikeenoo qimasee aunirira saqarisaa anuka rooraiqinoo doo kuquqaraasinau. \s1 Faaqaana atoofeesaqaanda Yisuna aqaasanaki raquramu ufafa. \p \v 31 Kuqufufanoo Yuda maqannaasa uriqararausa Piratoofa narí maaqai marunnai oonuree maaqi qimasee qimamiqau. Duna sabata naaquqara sabata mariannoo. Maqee kai aunirira saqarisaa mariasa niku itairisaana dauni kuqufifaqa nikundamasee duna amiqimandee sabata maraanaura. \v 32 Piratoofa eedoo qufaqa sundiauqa oonureeqa Yisuna aaqa dinni marunna aiku itairisee moo dinni maruna Yisuna faqa kuquna aiku itairisaqau. \v 33 Yisuna aiku itairianee qimasee qafoofanoo doo kaaqa kuqinoo marufaqa sia aiku itairiqau. \v 34 Sundia moo fannoo faaqaana qumareenoo Yisuna aqaasanasaa raquraminau. Raquru amufanoo fidika faqa nammari faqa minakiqari aniranau. \v 35 Aniroofanoo mi ainainna qafee marufa minara akara rinau. Mifa narí ufara kuqaa anoonee qidanoo innee faqa kuqaa anoonee qiaqeera akara rinau. Yoohaneefa afaqanoo nidanoo miqaa maaqaa imarufanoo qafeemarinau. (Yoohaneefa maa akarana akara rumaseenoo narí auqu sia kooroo iraree qimaseenoo maa akaranaki nariara Yisuna afaaqasaa aqoondi maridee qinau.) \v 36 Maa ainainnausa Yisuna arunara ooqeenaa akara anoonaikianifeera kambiqanau. Mi ooqeenaa akarafa maaqi qimaqoofa maridanoo. \q1 Sia mina amudaani moo fannoo raqaannoo. Sia uqanna moodaa raqaannoo. Miqi qimaqoo ufafa anoonaikufaqa sia mina aiku raqaqau. \p \v 37 Ooqeenaa akara moo maaqimminoo maridanoo. \q1 Faiqí moo fannoo faaqaanannai asauku mundirana raquramisainaqa faiqí anaasee kikiqamambinaqa qafeefaranoo. \p Mi ufafa faqa aunirira saqarisaa kambiqanau. \s1 Yisuna akundoo ufafa. \r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Ruk 23:50-56) \p \v 38 Sundiauqa Yisuna raquramisoofanoo Yooseefaana amarafa Arimateea maqusaindaraafa Piratoona maaqai oonureenoo Yisuna iri aunirira saqarisaaqaraanara innaaru qinau. Mi Yooseefaafa Yisuna ufa irimarufa maridanoo narí aundurai kai iriseenoo sia faiqí nifusaa kooroo inau, kaqi marinau. Yuda maqannaa uriqararausa irifoo qimasee rufiamaree kukeeqakufanoo Yisuna iriara Piratoofunnai naríara oonureenoo innaaru qinau. Amanee qiminaqa maree munu akundaanauree qinau. Miqi qufanoo Piratoofa eedoo qimaseenoo aqiqoofanoo Yooseefaafa Yisuna iri aunirira saqarisaaqaraana tatumareenoo finau. \v 39 Nikoodeemusafa ooqai indaaru asukunaki Yisuna faqa ufa qiqiufa maridanoo mifa Yooseefaana dadaaqinau. \v 40 Mifa faiqí akunnimaqasaida nikundee maru marasinna moomoo uqanna maraseenoo qamunnasaa adieeseenoo minannai Yisuna afaaqa kukuqiqau. Miqanda nári maqannaasa oosana maraseeqa kukuqamasee akundaqau. \v 41 Yisuna aruqoo mina aaqa saqama marinau. \p (Yisuna aukuana narí maqannaasa maaqimasee madika indufusaida kuqufusa nikundee mariqau. Misa ooni firaana kasaaqa aamara auquseeqa minaki keeqafufaqa dinni dinni moomoo aamara auqiiseeqa kuqusa minakiaqa naadu naadu nikundee mariqau. Moodaa kai moo kari akundeeqa mina afunda taikoofanoo kaifaa moo fannoo kuqufaqa miqikai imariqau. Sia moodaa karifau nikundee mariqau. Moo kari moo kari nikundee mariqau.) \p \v 42 Mi saqamanaki ooni aamara fuka marunaki sia moo akundoonaki. Mi ooni aamarafa adeedi marufaqa duna maasa Yuda maqannaasa sabata naaquqarafa mariannoo qimasee kaqi kaqi ufaqa Yisuna iri ooni aamaraki munu akundaqau. \c 20 \s1 Yisufa findimaqee fifufaqa fifau madikakai qafoo ufafa. \r (Mat 28:1-8; Mak 16:1-8; Ruk 24:1-12) \p \v 1 Akundamasoofaqa mariiqa amaanasaa kananaana eendai Mariana amarafa Makadara maqusaindaraafa Yisuna ooni aamaraki akundamaqoona qafaanee qimasee finau. Oonuree qafoofanoo mina aamaraki ititaqoo oonina firaana mareeqee kaqinni quqaqoofanoo marida qafanau. \v 2 Mariafa mina qafamaseenoo anirandeenoo sandeenoo oonureenoo Simoona moo auqu Peetooroona faqa Yisuna afaaqasaa aqoondi qini faqa qimanniminoo qinau. Misa Karaambaiqa iri ooni aamarakinaana mara maree moosaa fifia. Sia maasa qafeeqa. \p \v 3 Yisuna faiqi namukiqari Peetooroofa faqa qinee Yoohaneesa faqa mina iriseeqa qafaanee qimasee sandaqiafana. \v 4 Maaqanda sandaidaqa qinee Yoohaneesa kaaqa sandeeqa Yisuna madika kooqinni oonuraqiafana. \v 5 Qinee sia keeqaqiafana kaqi oonu maridaqa aamaraki qafeemariafana. Miqoo maridaqa Yisuna kukuqamaqoo qamunnana mina kai qafee mariqafana.\fig Faiqi fannoo kumma ramafi qafoofanoo sia Yisuna apata madikaki marinau.|alt="Man peering in tomb after ressurection" src="LB00329B.TIF" size="col" loc="John 20:9" ref="20:5" \fig* \v 6 Simoona moo auqu Peetooroofa aidaaqareenoo kaqi oonaamarai keeqanau. Mifa Yisuna kukuqamaqoo qamunna miqoo quqaqoona qafamaseenoo. \v 7 Mina akiaqa rumbaqoo qamunnana uturuqeeqeenoo aaduma kukuameeqee quqaqoofanoo marinau. \v 8 Qinee Yoohaneesa Peetooroona aanaaqiana keeqafi qafamaseeqa doo kuqaa findifiifoo qiqiafana. [ \v 9 Yisufa kuqiranakiqari findifuaninna akaranara sia amiqimandee iriqiafana. Mana manammimariqiafana.] \v 10 Maaqanda qafamasee doo nimaaqa anirandee fiqiafana. \s1 Yisufa Makadara maqannaa anaasee kooroomamaqoo ufafa. \r (Mat 28:9-10; Mak 16:9-11) \p \v 11-12 Mariana amarafa Makadara maqusaindaraafa ninaaqiana kafaa ooni aamara kooqinni oonu kikiqinoo marida ikiraqee marinau. Miqidanoo ooni aamaraki kummaramafi qafoofanoo qaara qangirooqara eekara qamunna afisiraqanda moo fannoo Yisuna akiaqa maruqoo ooqufaaqee marufanoo moo fannoo Yisuna aiku maruqoo ooqufaaqee marufanoo nindafanau. \p \v 13 Nindafoofaqa miqanda qiqau. Oo maa anaasee anee nanaree ikiraqaidanee. Mariana amarafa qinau. Misa qini karaambaiqa mara maraafaqa sia misa quqaqoona iridaqa ikiraqaidaqa. \p \v 14 Mariana amarafa miqi qimaseenoo quandaki qafoofanoo Yisufa mina aanaaqiannai kikiqinoo marufanoo mifa sia Yisunee qinau. \v 15 Yisufa maaqi qimasee Mariana amarana qimaminoo qinau, Oo maa anaasee anee nanaree ikiraqaidanee, yanaree randaidanee. Mariana amarafa Yisunara maa saqamanasaa rakisirafammifoo qimasee qimaminoo qinau, Oo maa fasiqa anee yai fee iri maanakinaana mara quqeenee. Anee qimaqiminaqa qinee mina maramaree fua. \p \v 16 Yisufa mina iriseenoo mina auqu ramaseenoo qinau, Maria, qufanoo Mariana amarafa tautumma quandaki qafeenoo Oo ufasaa rakisirafee qinau. Eeburu maqannaasa ufakiqari qinau, Rabooni, maasa ufakiqari ufasaa rakisira fee qinau. \p \v 17 Miqi qimasoofanoo Yisufa qinau, sia qeeqa qikoofinnai ooru fiqa minara anee sia qini qifaaqa qumaraa. Anee oonuree qini qikaqaafasaauqa qimannimia. Qinee qeeqa qikoofinnai faqa inni nikoofinnai faqa qeeqa Anutufinnai faqa inni Anutufinnai faqa ooru fidaqa. \v 18 Mariana amarafa mina iriseenoo sandee oonureenoo mina faiqi namu maaqi qimisee qimanniminau. Doo qinee karaambaiqa qafaunanoo mifa mi ufana qini qimaqiminoo. \s1 Yisufa narí faiqi namu kooroomannimaqoo ufafa. \r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18; Ruk 24:36-49) \p \v 19 Mi faasaanna mi eendanaki Yisuna faiqi namu maasa moo maaqaki keeqafufaqa Yuda maqannaasa doo Yisuna ariqa maasa faqa darifoo qimasee maasa misara rufiasee kooqi amiqimasee ititasee marufanoo Yisufa tautumannimaqeenoo maasa qambaanai kooroomafinoo qimanniminoo qinau. Sia rufiaaqa asooarafa inniki mariani. \v 20-21 Miqi qimaseenoo Yisufa narí asauku aqumusaa pirimma aruna kai fidika reemaruna uqannifiqeenoo aqaasanasaa faaqaana raquru amuna afaaqa ateekaqoona faqa uqannifiqoofaqa maasa qafamasee doo kuqiranakiqari findifuananoo fee qimasee kaaqamma asasiqiafana Yisufa kafaa qimanniminoo qinau, inni sia maparaa iaqa asooarafa inniki mariani. Qini qikoofa maa maqanasaa qini diqiqamaqoosa qinee miqikai iqa innee maaqanna maaqanna qini ufa qimannimiaqeera inni faqa niqiqaidaqa. \v 22 Miqi qimaseenoo Yisufa aidoo maasa fuaqaqimaqaseenoo qinau doo innee naaquqara Anutuna maraquna maraaqa. \v 23 Innee faiqí mandainaina numoo mininnisaifanoo Anutufa faqa mininnisaannoo. Sia mininnisaifanoo Anutufa faqa sia mininnisaannoo. \s1 Yisufa Toomasina kooroomamaqoo ufafa. \p \v 24 Yisuna faiqi namukiqari Toomasifa mifa qaara qapirafa maqaqoofa marufa moosaa mi eendanaki maridanoo sia Yisufa tautumasee maasaki kooroo una sia mifa qafanau. \v 25 Maasa Yisuna qafaafanausa Toomasina qimamiqaqiafana maasa Karaambaiqa qafaunausa maridaqa. Miqi qufanoo Toomasifa qinau, innee unna qimariafanoo qinee mina asaukusaaqaraa pirimma aamaraki fidika reemarinaki auqama qafeeqa mina aqaasanasaaqaraana faqa auqama qafeeqa kuqaa fee qianaura sia auqama qafeeqa unna fee qianaura. \p \v 26 Mi amaanafa aiqaroofanoo moo amaana eendaki maasa Yisuna faiqi namu faqa Toomasina faqa maaqaki keeqafi kooqi mundusee ititasee Yuda maqannaasa maasa dari maqi qimasee mariqiafana. Marufanoo Yisufa kafaa maasaki kambiqanau. Anireenoo qinau, sia rufiaaqa asooarafa inniki mariani. \v 27 Miqi qimaseenoo quandaki Toomasina qimaminoo qinau, aneenna asauku qini qisauku aqumusaa maaqoo quqasee pirimma aamara auqamma qafa. Aneenna asauku qini qiqaasanasaa faqa quqasee auqama qafa, aneenna maparaairana taikaa, kuqaa fee kai qia. \p \v 28 Toomasifa mina qafamaseenoo qinau. Qini karaambaiqa qini Anutufa. \v 29 Yisufa kafaa Toomasina qimaminoo qinau. Anee qini qiqafamaseenana kai qiniara kuqaa fee qidanee. Akaqausa sia qini qiqafaidaqa qini ufara kuqaa fee qifanoo Anutuna asasirafa misasaa mariannoo. \s1 Maapapiqanaki akara oosana kooroo qu ufafa. \p \v 30 Yisufa moomoo firaa ainaina narí faiqi namu nifusaa kooroomasoofaqa sia maa papiqanasaa akara riqa. Akaqana kai akara riqa. \v 31 Maa ainainnausara akara rumaseeqa inneeqa Yisunara kuqaa asauku mundira fee qimasee Anutuna amaaku fee qimasee mi iriranannai mina auqunnai innee naaru naaru marirana maraaqeera akara rumannimaqeeqa. \c 21 \s1 Yisufa narí faiqi namu qisauku dinni taikasee dinni qaaraqanda marasee misa nifusaa kooroomannimaqoo ufafa. \p \v 1 Inaaqiana moo kari Yisufa kooroomambufaqa maasa mina faiqi namu qafaqau. Tibeeriasa nammari mandirana afainni maaqimandee kooroomandee uqannifiqanau. \v 2 Simoona moo auqu Peetooroofa faqa Toomasifa qaara qapirafa faqa Natanaeerafa Kannaana maqusa Kariree maqa maaqaindaraafa qini qikoona Seebeedeena amaakuqara faqa moodaanaki mariqiafana. \p \v 3 Marufanoo Simoona moo auqu Peetooroofa naríara qinee noodaanna pateeraanauree qufaqa maasa ani faqa fuanauree qimasee mina faqa fiqiafana. Maasa miqi qimasee kanuqaki akaramafi nammari qambaanai oonuree pateeuqa quqasaida uqeerasaida qafeemarufanoo iqaqanau. Sia uqanna moodaa noodaanna uqarinau. \p \v 4-5 Kananaana suani maqee ururoofanoo Yisufa nammari afainni kikiqinoo marufaqa maasa sia minara irisee Yisu fee qiqau. Yisufa maasa nammeera qimasee qimanniminau, Oo kumaaraauqa noodaanna maraidee qufaqa maasa qiqau, sia uqanna moodaa maraidaqa. \p \v 6 Yisufa iriseenoo maaqi qimasee qimanniminau, innee nisauku uqannai pateeuqa quqaseeqa noodaanna paqurifaranoo. Misa mina iriseeqa nariqa firaa pateeuqa nisaukuqannaindari aqusoofanoo noodaanna moomoo minaki qumbiqafufaqa rarisarara anuqimariqiafana. \v 7 Yisuna afaaqasaa aqoondi qinee Yoohaneesa Peetooroona qimamiqa qiqiafana Karaambaiqa muqufa maasa qimaqimifa maridanoo. Simoona moo auqu Peetooroofa mina iriseenoo narí qamunna quqaqoona qumareenoo aranandauqanna rumbamareenoo nammariki ooqurama aqufufanoo immapamamaree Yisufunnai finau. \v 8-9 Maasa Yisuna faiqi namu kanuqaki kaqimariaafanausa pateeuqaki noodaanna qumbiqanoo marufaqa rarisaqa aniufaqa afainni anireeqa. Maasa sia nianai marufaqa aambaaka maaqooqari aqimariana amanasaa marufaqa miqoo oonureeqa maasa sipakiqari maqasaa aqufufaqa miqoo idaraqoona qafaafannaqoo idarasee noodaanna suqaida feemu kaqi quqaqoofaqa qafaqiafana. \v 10 Yisufa maasa qimanniminau, noodaanna maqee maree anianakinaana akaqana maree aniaqa. \p \v 11 Simoona moo auqu Peetooroofa sipaki akaramafinoo noodaanna pateeuqa rarisama maqasaa quqanau. Quqasoofaqa maasa noodaanna asaana rumasee (153) moomoo uqanna firaafa kai marufanoo sia pateeuqa rakeeinau. \v 12 Yisufa maasa narí faiqi namu naaranau, doo aniree narana naaqa. Maasa minara yafee qianneerusia. Doo karaambaiqa akooqoo maridanoo qimasee sia iraqau, kaqimbiqiafana. \v 13 Maasa aniraafananoo Yisufa feemu faqa noodaanna faqa mareeqee niminau. \p \v 14 Yisufa kuqiranakiqari findifuqooqari qaara kari maasa narí faiqi namu kooroomannimaqanau. Doo qaaramookufanoo noodaanna qumbaqira faasaanasaa fee qimasee kooroo inau. \s1 Yisufa Peetooroona faqa ufa qu ufafa. \p \v 15 Maasa miqoo namasaafananoo Yisufa Simoona moo auqu Peetooroona qimaminoo qinau, Simoona, Yoohaneena amarana amaaku, anee qiniara aneenna amuqusakiqari fee aididanoo fee qini faiqi namu qiniara nidimarina ani qiniara aidirafa urinnaaqaranoo fee maridanoo fee. Peetooroofa iriseenoo maaqi qimasee qimaminoo qinau, eeoo Karaambaiqa qinee aniara dididanoo anee minara irimarinanoo. Yisufa iriseenoo kaifaa qimaminoo qinau, anee qini faiqi namusaa asumu aandaura foora naranara foora nimia. \p \v 16 Miqi qimaseenoo Yisufa kaifaa Simoona moo auqu Peetooroona qimaminoo qinau. Simoona Yoohaneena amarana amaaku, kuqaa fee anee qiniara aneenna amuqusakiqari fee aididanoo fee. Simoona moo auqu Peetooroofa qinau, Eeoo Karaambaiqa aniara didimarifana anee minara irimariananoo. Miqi qimasoofanoo Yisufa qinau, anee qini ufa irimariasa sipsipara foora rakisinnimaqaa. \v 17 Miqi qimasee Yisufa qaaramookufanoo Peetooroona irammirinoo qinau, Simoona Yoohaneena amarana amaaku kuqaa fee anee qiniara aidinoo fee. Peetooroofa Yisufa qaaramoo kari iroonara aundura rapikufanoo maaqi qimasee qimaminau, Oo Karaambaiqa anee aiqama ainainara irimarianafa qinee aniara didimarinara anee irimariananoo. Yisufa iriseenoo qinau, anee qini ufa irimariasasaa naranara foora nimia. \v 18 Qinee anoona ufa kai ani qimamidaqa. Anee kumaaraa maridana qamunanda anee rumbasee aneenna aidiranasaa nimariananoo, kasooqaqee anee nauraiqi quqainanoo faiqí moo fannoo ani asauku dinni dinni ratutasee rumbasee afiqee sia fuaqaannai ani akooqainnannai kuqinnanara afiqee fuannoo. \v 19 Yisufa mi ufanannai Peetooroofa aunirira saqarisaa kuquaninnana Peetooroofa mi kuqiranaki afaaqa areenarana Anutuna amiannoo. Yisufa Peetooroona qimami taikaseenoo mifa findifi fidanoo Peetooroonara doo anee qini qinaaqianna aniannee qimasee indaaru Yisufa finau. \s1 Yisufa narí afaaqasaa aqoondi faqa ufa qu ufafa. \p \v 20 Peetooroofa Yisuna faqa fidanoo quandaki Yisuna afaaqasaa aqoondi qini Yoohaneesa qiqafanau. Ooqai Yudasifa ueeqoo eendanaki narana neemarufanoo Yisuna aaqa marufa ueeqaaninnanara iroo fasiqafa qinee Yoohaneesa mi fasiqafa Peetooroona aanaaqiana fimariafananoo. \v 21 Peetooroona Yisuna iraidanoo qinau, Oo Karaambaiqa maa fasiqafa Yoohaneefa naqifeemasee kuquannoo fee. \p \v 22 Yisufa qimaminoo qinau, Peetooroo sia mi fasiqana ainainirafa ani saikafau maridanoofau, qinindi maridanoo. Qinee mi fasiqanara sia dauni kuqua, kasooqaqee qinee kafaa qumuanna aukuana ani paqurianauree qiananoofau miqimmiqini. Peetooroo sia ani saika maridanoo. Ani saika maafa maridanoo. Anee qini faqa fuannee qidaqa. \v 23 Yisufa miqi qimasoofaqa mina faiqi namu maaqi qimasee qini Yoohaneenara narí qimami narí qimami aaqamasee qiqau. Oo mi fasiqafa Yoohaneefa sia kuquannoo afeeka fee mariannoo. Yisufa sia minara sia kuquannoo fee qinau. Yisufa maaqi qinau, qinee mi fasiqanara kaqi marinaqa qinee qumuanna aukuanna qumu paquriananoofau miqimmiqini misaikana sia anindi, qinindi fee qinau. \p \v 24 Mi fasiqafa maa ainainna ufana qidaqa akara rimarunausa maridaqa. Maasa mina ufara kuqaa fee qimasee iridaqa. \s1 Maa papiqanakinaa akara rafaaqafu ufafa. \p \v 25 Yisufa kuqaa moomoo ainaina auqinau, sia maa akaranakinaana kaifau auqinau. Maasa sia Yisufa auqoo ainaina aiqama akara riqa. Papiqa maa maqa maaqana qumbiqaandoora, oodaa kai akara riqa.