\id HEB NT0016.HE BINUMARIEN OATRIDGE dp transfer 13-AUG-87; 13-April-2016 \h HEEBURU \toc1 HEEBURU MAQANNAASA Heeburu maqannaasa moo maqusai marusa Yisuna ufa irimarusa qimannimira ufa qimaqoona. \toc2 HEEBURU \mt1 HEEBURU MAQANNAASA \mt2 Heeburu maqannaasa moo maqusai marusa Yisuna ufa irimarusa qimannimira ufa qimaqoona. \c 1 \s1 Anutufa narí amaakunnai misa qimanniminau. \p \v 1 Ooqai Anutufa narí marunara moomoo kari moomoo oosanannai faqa narí tamummaqara fasiqauqannai faqa maasa Isaraee maqannaa qikeeku qikaaku narí marunara naamua qimannimimarinau. \v 2 Maa maqee inaaqianna kamu narí amaakunnai maasa qimaqiminoo. Minannai kai Anutufa maqa faqa innaaruna faqa minakinaa ainainauqa faqa auquseenoo narí amaaku aiqamausakinaana marasee rusandeesamumasee amianauree quna taikara aukuana aiqama ainaina saqama anindi kammiannoo fee qimaqoofa maridanoo. \p \v 3 Mifa narí akoona Anutunasaaqaraa areenarana firaaqoo rupannooidanoo mifa Anutuna oori afiri amudaani narí akoofara foora mina amanakai uqanna maridanoo, narí afeekufannai innaaruna faqa maqa faqa aiqama ainaina uqeera afeekaikamaqoofanoo maridanoo. Mifa Anutuna amaaku fannoo faiqí faiqi mandainaina maqasaa qumu anukama rukaseenoo narí akoona aaqa innaarunai aiqama ainaina uriqararana asauku uqannai ooru ooqumarinau. \s1 Yisufa Anutuna amaaku uqanna qangiroo urinnaaqararafa maridanoo. \p \v 4 Anutufa qangiroo firaa nuqu ramaseenoo, narí amaaku auqu firaa auqu misa uriqarara auqu ranau. Mina amana kai narí amaaku qangiroo firaaqoo urinnaaqararafa maridanoo. \v 5 Anutufa maaqi qimasee narí amaakuara qinau. \q1 Anee qini qimaaku mariananoo. \q1 Maqee qinee ani akausaikiqa maridaqa. \p Anutufa sia qangiroora mi ufana qinau narí amaakuara kai miqi qinau. Anutufa narí amaakuara moo ufa maaqi qimasee qinau. \q1 Qinee mina akausa marianaura. \q1 Mifa qini qimaaku uqanna mariannoo. \p Sia qangiroorau miqi qinoofau narí amaaku Yisunara kai miqi qinau. \p \v 6-7 Anutufa narí ooqa faiqi maa maqa maaqanaki quqarara maaqi qinau. \q1 Qini qangiroouqa aiqama mina amooqifandia foo qinau. \p Anutufa qangiroouqara maaqi qinau. \q1 Anutufa narí qangiroouqara ufaira foora auquqaifaqa maridaqa. \q1 Mifa narí ainainira faiqi idauru miqirana qangiroouqa auqusaifaqa maridaqa. \p \v 8 Anutufa qangiroouqara miqiaqee qinau narí amaakuara maaqi qinau. \q1 Oo Anutu ani ufa irira qaari naaru naaru mariannoo. \q1 Andeeqarana namufaqa ani ququsaki mariasa rakisida marianafa mariananoo. \v 9 Anee andeeqara oosanara rimarianafa mariananoo. Anee mandainainara fidiaqaa imarianafa mariananoo. \q1 Minara kai ani Anutufa ani aqoonausakinaana rusandeesamumasee maraseenoo firaanaikamandoofa maridana asasimariananoo. \p \v 10 Anutufa kafaa narí amaakuara maaqi qinau. \q1 Anee karaambaiqa mariananoo oosana aroo aukuana maa maqa maaqana oosana arasee auqunafa mariananoo. \q1 Anee aneenna asaukunnai innaaruna faqa minaki mari ainainna faqa auqunafa marianafa mariananoo. \q1 \v 11 Mi ainainausa doo taikafuannoo aneenna kai kaqi marinnaranoo mi ainainausa ooqai mariu qamunnara \q1 foora ooqeenaafaikamafinoo afauqaqaannoo. \q1 \v 12 Aiqama qamunna fuka mari ifanoo nauraanaikidanoo faiqí mina raqandaamma quqasee fuka akidaqa. Maa maqa maaqana faqa innaaruna faqa anee auquqoonafa miqi kai inoo qamunnara foora nauraanaikinana raqandaama quqasee fuka mareennaranoo. \q1 Anee sia qamunnara foora sia nauraanaikinnaranoo anee naaru naaru marianandee kai ina marinnaranoo. \p \v 13 Anutufa narí amaakuara kafaa maaqi qinau. \q1 Anee maaqoo qiqa daaqa qisauku uqannai ooqumari finaqa ani namuqaa narusee oonumafi ani aramandunnai quqaanaura. \p Sia qangiroora miqi qinau. Narí amaakuara kai miqi qinau. \v 14 Qangiroouqa naqi fee iqa maridee. Misa aiqama maraquna kai maridaqa Anutuna ainainira ainaina maridaqa. Mifa innaarunaindari niqiqainaqa faiqí anaasee innaarunai fifandinausa dadaaqiaqeera niqiqaidanoo. \c 2 \s1 Asumu maree fandinna ufana amiqimmandee rakisi qumaraaqa. \p \v 1 Minara maasa anoona ufa irimariafannufana qumareeqa amiqimma rakisi qumaraanauranoo. Sia miqifanoo maasa nammariara foora aufinoo maasa maree fuandoora. \v 2 Ooqai qangiroo qimannimu ufafa kuqaa anoonaiki marinau. Qangiroouqa ririmma innaarunai ureeqarausa maridaqa faiqí moo fannoo misa ufa irisee rukiasoofanoo Anutufa mina akiaqara narinau. \p \v 3 Maqee innaarunai firaafa uriqararafa maasaki ani maridanoo. Mifa maasa qumareeqee asumu marirana qimiraree qidanoo. Maasa mi firaa ainainnara iriseeqa minniseeqa naqi fee mandee Anutunara rufiasee yaifee fuanauree. Sia amana, kaqi darirafa kai firaafa mariannoo. Karaambaiqa narí uqanna oosana arasee narí innaarunaindaraa asumu qimiranara narí faiqi namu qimannimisoofaqa irisee quandaki maasa qimaqimiafaqa kuqaa fee qimasee iridaqa. \v 4 Maasa sia misa ufa kai irisee kuqaa fee qidaqa Anutufa misa ufa dadaaqammasoofaqa faiqí sia amana auqaaqaa ira ainainna firaa ainaina oosana oosana faiqí anaasee dadaaqimaru ainainna auqusoofaqa maasa mina qafeeqa kuqaa fee qidaqa. Anutufa narí iriranannai kai narí maraqunannai kai oosana oosana fasiqa anaasee dadaaqira akoofasaikirana faiqí anaasee niminau. Miqunnannai faqa maasa innaarunaindaraa asumu marirana qimianinnanara kuqaa fee qidaqa. \s1 Maasa asumu qimimaruna oosanara qu ufafa. \p \v 5 Maasa naaru fuka anianinna maqa maaqanara qidaqa. Anutufa sia qangiroora innee minasaa rakisiaqee qinau. Faiqí faiqi maaqoo qaraasa kai minara rakisiaqee qinau. \v 6 Ooqeenaa tamummaqarausa akara minara maaqi qidanoo. \q1 Oo Anutu, faiqí nanee mariafanee anee misara iridanee, kaqi fifau fasiqara minaree ani amuqusidanoo fee. \v 7 Anee faiqí auqeeqeenana qangiroo ameemaanai qusa aukuana qusa kamu quqaananoo. \q1 Anee kaaqa qarana faqa uriqararana faqa Karaambaiqara foora marirana nimiananoo. \q1 Maa maqanasaa ainaina aiqama uqanna uriqararanaikirana Anutufa nimiananoo. \p Tamummaqara fasiqa ufa miqi qimaqoofa maridanoo. \p \v 8 Mi tamummaqara fasiqana ufa maaqi qidanoo. \q1 Anutufa maa maqanasaaqaraa fasiqara innee aiqama ainaina uriqararausa mariaqee qinau. \p Sia akaqa ainainara kaifau qinoofau. Aiqama ainainara qinoo. Maasa maqee qafaidaqa sia maqasaa fasiqa faiqifau aiqama ainainara uriqaraidaqau. \v 9 Maasa quandaki Yisuna kai qafaidaqa. Anutuna afaariranannai kai Yisufa naaru asumu marirana qimiraree qimaseenoo maasa faiqí faiqi kuqirana narí faqa maraani qimaseenoo qangiroo nimeemaanai qusakamuqoo qumu maridanoo kuqunnimaqanau. Maqee mifa kaaqa qara qafee faqaafa, kuqaa firaaqoo uriqararafa maridanoo. Mifa kuquna faqa aupuroona faqa mina akiaqara innaarunai firaafa maridanoo. \p \v 10 Anutufa aiqama ainaina auqufa rakisinoo fimarifa maridanoo. Mifa aupurarana aidafirana Yisuna afaaqasaa quqoofa sia manda oosanau quqanau. Amiqira oosana andeeqara oosana mareenoo miqinau. Anutufa Yisunara andeeqara anoona marianifeera quandafinoo faiqí narí uriqararana naida nimianifeera aunirira saqarisaa aupurarana Anutufa aminau. Narí Yisufa mifa kai faiqí faiqi innaarunai asumu mariaqeera aana afisufa maridanoo. \p \v 11 Yisufa faiqí faiqi maraseenoo nári mandainaina findaukamaseenoo anukaranaki quqannisee marifa maridanoo. Mifa faqa ninukamaqaisa faqa moodaa nikoona faqaasa marianara Yisufa misara sia asauridanoo qini qikaqaafasaa fee qidanoo. \v 12 Yisufa minara maaqi qimaqoofa akaraki maridanoo. \q1 Oo Anutu aniara qeeqa qikaqaafasaa qimannimianaura. \q1 Qinee faiqí suquseeqa misa nifusaa ani amooqianaura. \p \v 13 Kafaa moo akaraki maaqi qidanoo. \q1 Qinee qeeqa irirana Anutunasaa rusianaura. \p Kafaa moo akaraki maaqi qidanoo. \q1 Doo qinee maaqoo maridaqa Anutufa qimu faiqi anaaqisa misa saimbaqa maridaqa. \p Akarakinaa ufa miqiminoo maridanoo. \p \v 14 Yisufa maqasaa fasiqa anaaseera narí faiqi aanaaqi fee qidanoo. Mi faiqi anaaqisa nimaqi faqaasa fidika faqaasa maa maqanasaaqaraasara Yisufa qidanoo. Yisufa narí uqanna qumureenoo faiqi aanaaqi Mariana aranandaki maasa faiqí faiqi fidika qimaqi mareenoo innooqanau. Mifa sia fifaufau miqinau. Narí kuqiranannai kuqirana rakisirana Sadannana rafaaqafuanifeera maasa qimaqi faqa fidika faqa maranau. \v 15 Yisufa kuqirana rakisirafa Sadannana rafaaqafuseenoo aanaaqisaaqari kuqiranara rufiasee rumbaqa maria fasiqa anaaseesa idukunnisaaneera kuqunnimaqanau. \v 16 Sia Yisufa qangiroouqa dadaaqidanoo. Faiqí faiqi dadaaqidanoo mifa akooqoo maridanoo. Moo akara fannoo minara maaqi qidanoo. \q1 Mifa Abarahaamana aiku asauku dadaaqimarifa maridanoo. \p \v 17 Yisufa narí akaqaafasaauqa maa maqanasaaqaraaasa dadaaqianee qimasee amiqimmandee misara maqi qiara mambiqa amiqimmandee misa aanaiqikianeera miqinau. Sia fifau Anutuna ainainira aanaiqikirafa mariannoo maqee maqee narí akaqaafasaa nifauee marianinafa oori runusee miqoo kai marianinna aanaiqikira uriqararafa mariannoo. Anutufa faiqí anaasee mandainaina minnisaanifeera Yisufa miqinau. \v 18 Indaaru Yisufa aupurarana aidafirana Sadannafa nimanamandee qafarana faqa doo amanamandee qafamaseenoo uriqaroofa maridanoo. Maqee minara maasa amiqimmandee dadaaqidanoo mifa doo mina oosana qafoofa irufa maridanoo. \c 3 \s1 Yisufa Mooseena uraaqararafa maridanoo. \p \v 1 Qini qikaqaafasaa innisaimbaqa Karaambaiqa aiku oosana marunausa maridaqa innee faqa qinee faqa Anutufa daarama quqasaifaqa ani mariasa maridaqa. Innee Yisuna qafaaqa qafaidaqa oonumafi iriaqa Anutufa aqiqamaqoofa maridanoo. Maasa qimarunna amaana ufana aanaiqikira uriqararafa marianifeera aqiqamaqoofa maridanoo. \v 2 Ooqai Mooseefa Anutuna aiku asauku Isaraee maqannaasaki aiqama ainaina auqeemaruna miqoo kai maridanoo oori runusee andeeqanoo kai marinau. Yisufa miqikai maseenoo narí asauku mundusee aqiqoofa Anutunara iriseenoo mina ainainirana andeeqaidanoo aidimarufanoo marinau. \p \v 3 Faiqí misa fuka maaqa qafamasee sia maaqa amooqidaqa faiqí maaqa usakai fasiqana kai amooqidaqa. Miqikai iqa, sia Mooseena amooqiaqa. Mifa fifau maaqa maridanoo Yisuna kai amiqimasee firaaqoo amooqiaqa. Mifa maaqa usakee marifa anoona uqanna maridanoo. \v 4 Sia maaqa moo fifau kambiqaidanoo. Aiqama maaqa usakeemarifa kai usakaidanoo. Anutufa mifa aiqama ainaina auqeemarifa marifanoo Yisufa Anutuna ameemaanai maaqa usakee marifa marinara Mooseena uraaqaranoo maridanoo. \v 5 Mooseefa Anutuna aiku asauku Isaraee maqannaasaki maqee maqee miqoo kai maridanoo oori runuseenoo andeeqanoo kai marinau. Mifa Anutuna ainainira faiqi maridanoo. Anutufa qimannimianinna ainainara faiqí anaasee qimannimimarufaqa irimariqau. \v 6 Yisufa sia kaqi ainainira faiqi maridanoo. Isaraee maqanaasa nikoofa amaaku uqanna maridanoo. Mifa Anutuna aiku asauku maqasaa mariasa rakisinnimaqee marifa miqoo kai mi saikanaki marifa andeeqasee misasaa rakisimarifa maridanoo. Maasa naaru naaru Yisuna saqarikidaqa minara asasidaqa paasoosidaqa miqidaqa maasa Anutuna faiqi namu mina aiku oosana marunausa maridaqa sia miqidaqa sia mina aiku asauku marunaiqini. \s1 Anutuna ufa irimariasa idooaranara naakapaidanoo. \p \v 7-8 Anutuna naaquqara andeeqara maraquna fannoo maaqi qidanoo. \q1 Innee maqee Anutuna ufa iriaqa inni saimbaqa Isaraee maqannaa ninausa nikausa ooqai aadana maqa maaqaki fidaqa ititammasee ufa rukioondee innee siammiaqa. Misa Sinai aadana maqasaa Masaa maqasaa faqa Meeribaa maqasaa faqa nammari sia marunara Anutuna amanamandee qafaida naundaufa naundaufa qiqau. \p \v 9 Minara Anutufa maaqi qinau. \q1 Inni nikausa ninaakusa qini qimanammasee qafararee qimasaida munari minari idaqa qini qimaniqau. \q1 Qaara fasiqa aiku asauku taikasee aukuana aiqama amiqira ainaina quqannifiqaafanaqa qafeeqa mina minniseeqa quandaki moo ainaina kai mareemariqau. \q1 \v 10 Qinee minara iriseeqa qafamaseeqa maa Isaraee maqannaara qiranaqaidanoo. \q1 Qinee maaqi qimasee niqidaqa. \q1 Misa irirafa fifau faafau qidanoo aaqaidanoo. \q1 Misa kisaaqasaa qini faqa anidaqa sia qini oosana qafeeusa. \v 11 Qinee minara iranaqaifaqa maaqi qimasee qimafeekaikiqiafana. \q1 Sia uqanna misa qini faqa anusufiqa adooeefaranoo. \p Anutuna ufa miqiminoo marifaqa qinee minara maaqi qidaqa. \p \v 12 Qini qikaqaafasaauqa, innee amiqimandee rakisiaqa. Moo fannoo narí mandiriranannai faqa narí ufa rukiee marinannai faqa narí amuqusaki marinara kaqi marira Anutuna nimeesa uqamaqeefoora. \v 13 Maa aukuannasaqa innisaimbaqa kaqikai maridaqa maa ainainnara rakisiaqa, faasaambaasaana narí poodue̱e nári poodue̱e imariana. Innikina moo fannoo narí mandoosana fannoo rarisameeqee Anutuna ufara sia irianaki quqaandoora eerairiaqa. \v 14 Maasa indaaru paasoosamandee Yisuna qumareeqa. Maqeendari maqeesaa paasoosamasee Yisuna qumareeqa mina kai afaqaqa fifi inaqa taikainna aukuana qumarainaqa maasa mina faqa moodaanaki ainaini marunausara maqi mafiqa mina qumaraanaura. \p \v 15 Anutuna akara maaqi qidanoo, \q1 Innee maqee Anutuna ufa iridee sia fee iridee iriqa sia ooqai undee iaqa. \q1 Ooqai inni saimbaqa ninausa nikausa aadana maqa maaqaki Anutuna ufa irisee aanoo qidaqa mandufa qima rukiasee naaqoo siaisa mariundee sia maqee innee miqiaqa. \p Anutuna akara miqiminoo marifaqa qinee minara maaqi qidaqa. \p \v 16 Yau yausee Anutuna ufa irisee ufa rukiasee nimeesa uqiqau. Mooseefa Isipa maqanaindari nifiqee anusa misa kai miqiqau. \v 17 Yausaree qaara fasiqa niku nisauku taikasee aukuana Anutufa aanoomannimaqaannoo fee inau. Faiqí anaasee ufa rukiasee mandoosana maree marusa aadana maqasaa oonuree kuqu taikoosara misara kai aanoo qinau. \v 18 Anutufa misara maaqi qinau, \q1 Qini faqa anusufinausa sia uqanna qini faqa adooeefaranoo. \p Anutufa miqi qimasoofaqa qinee minara maaqi qidaqa. Mifa yausaree miqi qinoo fee. Mifa narufa iriseenoo rukiee marusara miqi qinau. \v 19 Maqee maasa mina qafamasee maaqi qidaqa. Sia naundura nimuqusa Anutuna ufasaa rusunara minara misa sia fuka maqa maaqaki Kannaa maqa maaqaki adooaranaki fiqau. Kaqi aadana maqa maaqaki kuqiqau. \c 4 \p \v 1 Maqee maa aukuanna Anutufa maaqi qimasee qima afeekaikamma maasara qinau, Amana innee qinisaimbaqa qini amiqira adooqaranaki ani keeqafiqa qinisaimbaqa qidooaaqee qinau. Doo innisaimbaqa Anutufa aniaqee qimaqoo ufafa taikaandoora doo kaqi mariqoo amiqimasee rakisi qumaraaqa, sia keeqaannoo qimasee minara rufiaaqa maasaki moo mandainaina fannoo maasa qumarainaqa maasa sia mina adooaranaki keeqaanoora. \v 2 Ooqai inni saimbaqa Isaraee maqannaa ninausa nikausa Anutuna ufa iriqau. Maasa maqee doo irimmaseeqa amiqira fasaasa ufa maridanoo. Indaaru misa mi ufana iriseeqa aqummasaqau. Misa mi ufana naaqoonnai iriseeqa sia naundura nimuqusannai mi ufana qumaraqau. Sia minara kuqaa fee qimasee minasaa irirana rusiqau. \p \v 3 Maasa mi fasaasa ufana Anutufa qimafeekaikunara kuqaa fee qimasee minasaa rusiqa marunnanara maasa kuqaa Anutuna faqa keeqaidaqa mina adooaranaki adooaida adooaanaura. Mifa minara maaqi qimasee akaraki qinau. \q1 Qinee Anutusa maaqi qimasee aanoo qima afeekaikiafannana. \q1 Naaru naaru misa sia uqanna qini idooaranaki qini faqa keeqafi idooeefaranoo. \p Anutuna ufa miqiminoo maridanoo qinee minara maaqi qidaqa. Ooqai oosana aroo aukuana Anutufa kuqaa aiqama ainaina doo auqu taikasee adooamasee narí adooarana faqa quqannimaqasoofaqa irirana rukiasee sia keeqee sia iriqau. Anutufa minara iriseenoo sia kaqi fuaqee qinau, kaqi mifa maridanoo sia uqanna amana misa keeqeefaranoo kaqi kai qafa. \p \v 4 Akarakinaa ufa moo qisauku taikasee dinni ani qaara marasee faasaanara maaqi qidanoo. \q1 Anutufa narí kadaapirirana oosana oosana mi faasaanna quqasee adooanau. \p \v 5 Akarakinaa ufa moo idooaranara Anutufa maaqi qinau. \q1 Misa naaru naaru qinee maqa maaqa nimiannanaki, idooarana nimiannanaki sia qini faqa keeqafi idooeefaranoo. \p Anutuna ufa miqinoo marifaqa qinee minara maaqi qidaqa. \v 6 Indaaru marusa misa Anutuna amiqira fasaasa ufa irisee sia mina idooaranaki keeqaqau. Nariqa ufa sia irunnannai sia idooaranaki keeqaqau. Akaqausa Anutuna faqa keeqeefandinausa marianara moo keeqaaninna faasaana quqasee maqee kamuqoo fee qinau. \v 7 Indaaru aukuanasaaqari mi kamuqoo sia Anutuna ufa iriqau. Dafidifa kambiqoo aukuannai Anutufa Dafidina qimamufanoo maaqi qimasee akara rinau. \q1 Maqee maa faasaanna innee Anutuna ufa iriseeqa sia ititiaqa sia mana mana irirana iriaqa. \p Dafidifa mi ufana akara rinau. \p \v 8 Yoosuafa Isaraee maqannaasa nifieeqeenoo Yooradanna nammari taqamareenoo nári fuka maqaki idooaranaki quqannisanau. Anutufa sia mi idooaranarau qinau, moora qinau, Yoosuafa Anutuna adooaranaki quqannisainanoofau Anutufa sia moo faasaanara qini. \p \v 9 Mi moo faasaanafa kaqi maridanoo, Anutuna ufa irimaria fasiqa anaaseesa maqasaaqaraasa minaki keeqeefaranoo. Ooqai indaaru Anutufa aiqama ainaina auquseenoo qisauku dinni ani qaara maraseenoo amiqimasee idooanau. Mina fooqaa idooarafa kaqi marinaki Anutuna ufa iri maria fasiqanaaseesa keeqeefaranoo. \v 10 Faiqí anaasee moo fannoo Anutufa mariqoo keeqafinoo idooainafa mi fasiqa anaaseesa nári ummaara afaimma quqaseenoo amiqimma adooeefaranoo. Anutufa narí kadaapirirana minniseenoo idoo oondee mi fasiqa anaaseesa faqa miqikai iqa nári kadaapirirana afaimma quqaseeqa amiqimasee adooeeqa Anutufa undee ifaranoo. \v 11 Minara maasa sia ufa rukiasee manoo manaa iqanuaqa nimudaanai qimasee Anutuna faqa narí adooeemarinaki keeqaaqa. Sia moo fannoo maasaki ufa rukiasee innisaimbaqa Isaraee maqannaa ninausa nikausa naanna ree kaqinni aqufuaqa. \p \v 12 Anutuna ufa sia fifau ainaina maridanoo, afu maqee marifa kasimarifa maridanoo. Aseema miqirafa kaaqa dinni dinni firaaqoo raiqarafa naundurai ateekeemarifa maridanoo. Faiqí nimana faqa maraquna faqa moodaanaki marinaki miqoo faqa fimarifa. Nimudaani aqumu faqa akikimana faqa ruqiasee miqoo faqa fimarifa maridanoo. Faiqí naunduraki faqa nimuqusaki faqa nidimarina faqa oonumafi irimariana faqa minauqa faqa qafeenoo rainee marifa maridanoo. \p \v 13 Sia Anutuna afusaa moo ainaina kukeeqarana amana, sia amana miqiannoo. Aiqama ainaina faiqí anaasee Anutufa auquqoo ainainausa kai marinara narí afusaa akoosaqa akooqoo uqanna maridanoo. Maasa mi Anutuna afusaa qeeqa marunnanara andeeqaranara faqa aaqaranara faqa ufa qianaura. \s1 Aiqama aanaiqikirausakiqari Yisufa firaaqoo uriqararafa. \p \v 14 Maasa aanaiqiki maria fasiqausa uriqararafa Anutufa narí mariqoo uqanna keeqafi maridanoo. Mi fasiqafa Yisufa Anutuna amaaku marinara maasa Anutuna amaana ufa qumaraunnana amiqimasee qumaraaqee qidaqa. \v 15 Maasa aanaiqiki maria fasiqausa uriqararafa maasa daunduraki ummaararee marifaqa maasa kudoosaapee marunnana sia sia qafee marifa maridanoofau, qafee marifa maridanoo. Sadannafa aiqama ainaina amanamasaifanoo sia mina qumaraifa qafamaqaifa kai maridanoo, minara kai maasara qimudaoo qimasee amuqusidanoo. \p \v 16 Minara maasa mifa daruaninnanara faqa sia rufia rufiaqiqa paasoosamasee mifa mari qaarinasaa oonu reera foora nári nifaueenoo amuqusianinnanara faqa qimiannee qiaqa. Miqoo kaqi nimirafa kaqi dadaaqirafa miqoo maridanoo. Maasa miqoo oonuraananoo Anutuna afauarafa amuqusirafa maasara mariannoo. Maasa ummaara faqa sarauqirana faqa darinnanara mifa dadaaqiannoo. \c 5 \p \v 1 Maasa Heeburu maqannaasa faiqí misa aanaiqiki maru fasiqausa uriqararanara randasee paqurimmeeqee faiqí aanaaseesaaroo qianifeera Anutuna ainainiranaki quqaidaqa. Miqooqari mi fasiqafa faiqí anaasee mandainaina rukasainanoo Anutufa sia naruaninnanara iriseenoo maqee maqee amirainaina faqa aandau aruseenoo Anutuna tatufu suqa amirana faqa amidanoo. \v 2 Mi aanaiqikira fasiqafa faiqí faiqi maridanoo narí faqa amanna marinara faiqí anaasee furufarammasee aaqee marianara amuqusinanoo amana dadaaqiannoo. \v 3 Mi aanaiqikira fasiqafa mifa faqa faiqí kai maridanoo aaqee marifa marinara, sia faiqí aanaaseera kai aandau arusee tatufidanoo narí mandainainara faqa rukaanifeera nariara faqa Anutuna tatufuamidanoo. \v 4 Sia faiqí moo fannoo naríara uriqarara saikaki keeqaanauree qimasee naríara aanaiqiki mariasa uriqararafa maridanoo. Anutufa qifa kai aanaiqiki mariasa uriqararafa maridanoo. Mooseena afasaafa Aaroonafa ooqai miqi kai inau. Anutufa Aaroona aaroofanoo aanaiqikinau. \p \v 5 Yisufa asauku mundirafa miqi kai masee sia narí kai nariara uriqarara aanaiqikinau. Anutufa qunara kai miqinau. Mifa maaqi qimasee qimaminau. \q1 Anee qini qimaaku mariananoo. \q1 Maqee faasaana qinee ani akausaikammiqa maridaqa. \p \v 6 Miqi qimasee Anutufa kafaa maaqi qinau. \q1 Anee naaru naaru marinafa aanaiqikirafa mariananoo. \q1 Anee Meerakiseedeekana atiara foora marianafa mifara foora naaru naaru marinnaranoo. \p (Ooqai Meerakiseedeekafa Sareema maqusanaasa Anutuna faqa faiqí anaasee faqa aanaiqikirafa marinau.) \p \v 7 Yisufa maa maqanasaa Keetaseemanee saqamaki maridanoo aunirira saqarisaa kuquaninnanara Anutunara innaaru qidanoo qaoo qimirinau. Innaaru qidanoo firaaqoo faaqa rumaseenoo ikiraqaseenoo kuquaninnanara qaoo qimirinoo innaaru qinau. Anutufa mina reendeenirana qafamaseenoo mina aundura Anutufinnai ubeekaranara iriseenoo mina innaaruqirana iriseenoo dadaaqinau. \v 8 Yisufa nariara sia Anutuna amaaku fee qimasee mana maninau. Oosana oosana aupuraranannai Anutuna ufara aaqee kai eedoo qira oosana irinau. \v 9 Mifa aupuraranakiqari amiqiranaikamambinoo quandafi narí ufara eedoo qimarusa naaru naaru marirana oosanaraseenoo niminau. \v 10 Miqimasoofanoo Anutufa minara maaqi qinau. \q1 Anee aanaiqiki mariasa uriqararafa marianafa mariananoo. Anee Meerakiseedeekana fooqaafaikamambinana marinnaranoo. \s1 Innee faiqí irirana maraaqaana faiqi aanaaqiara maqi qimariafanoo. \p \v 11 Anutuna ufa narí amaakuara miqiminoo marifaqa qinee maa ufana inni qimannimidaqa. Maa ainainna afeeka ainaina maridanoo oosana oosana ainaina faqa inni qimannimianee qimasaunaqa innee anuqimariasa mariafanoo. \v 12 Innee faqa maqee faiqí uqannifiqaaqaana. Innee Anutuna akarakinaa ufa oosana ainaina faqa sia amiqimasee iri mariafanoo. Innee moosa qimannimiaqaaqoo sia amanaiki mariafaqa moosa inni qimannimidaqa. Innee ooqai narana uqanna naaqaana mariafanoo innee naamma naidara maqi kaimmimariafanoo sia innooqarausara foora mariafanoo. \v 13 Naamma neemariasa faiqi aanaaqi kai mariafanoo sia anoona ainaina manda ainainara rainasee iriaqaamminoo maridanoo. \v 14 Narana uqanna faiqí anaasee narana maridanoo. Misa doo akoofasa mariafanoo nimaakirisaa quqasee qafaidaqa mandaikinnana qafeeqa amiqirana qafeeqa miqidaqa akoofasa maridaqa. Innee faqa miqiaqaana. Qinee narana kikiqusidaqa amaana ufa qimannimira oosana miqiminoo maridanoo. Akoofasa fannoo iriseenoo rainaidanoo amiqiranara iridanoo mandaikiranara minnisaidanoo. Faiqi aanaaqi fooqaa fasiqa mifa mandaikirana faqa amiqirana faqa kaqi naannoo. \c 6 \s1 Anutuna ufara irimariasa kaqi runna firanara aaquqimannimaqara ufa. \p \v 1-3 Maasa sia maqee marunnaqoo oosanaki kai maria, maqee doori mundusaannaqoo qambaanaira foora fua. Yisuna ufaki oosana ainaina aanaaqi kimarunnana inaaqiannai mafi quqasee doo maqee oorisaa fuanaura. Maasa qeeqa fifau aaqara oosana kadaapiriranannai innaarunai firaree qimarunnana mina minniseeqa Anutunasaa mundufuafannana doo maasa minara irimarunafa maridanoo. Nammari nimirana faqa asauku nikiaaqa mundusee nifaaqooqa qirana faqa kuqiranakiqari findifirana faqa naaru naaru idaki fimariana faqa doo irimariafanoo. Sia kafaa kafaa aanaaqiara foora naamma kai naidara foora ooqai iri maru ainainara kai kaifaa kaifaa minara kai iriaqa. Anutufa dadaaqimarinaqa maasa noorisaa findifinaqa indaaruara foora fidaqa maqee maqee Anutuna ufakinaana fuka iriseeqa mi mau fuanaura. \p \v 4 Anutuna ufamau fimariasa quandaki kaqinni aqufiqa naqi fee mandee aupuramasee quandakinaqa kafaa fifaree. Sia amana miqifara. Misa ooqai Anutuna qoomasaa fimariasa, misa innaarunaindaraa narana naidara foora imariasa maridaqa Anutuna naaquqara andeeqara maraquna mareemariasa. \v 5 Misa Anutuna ufa amanamandee qafamasee amiqira ainainara irimariafa maridanoo. Kasooqaqee Yisufa kafaa qumuaninna aukuanaki kambiqaaninna afeeka atiara irimariasa maridaqa. \v 6 Misa mi ainainausara nikooqaifaqa kaqirunna fidaqa sia amana misa kafaa aupuramasee quandakinaqa kafaa Anutuna aanai ubeekeefaranoo. Misa miqimariasa Anutuna amaaku kafaa aunirira saqarisaa quqasee pirimma aridaqa miqidaqa aiqamausa nifusaa asaurirana amidaqa miqi mariafanoo. \p \v 7 Anutufa maqa dadaaqidanoo aaku quqasaifanoo ridanoo maqasaa ainaini mariasa dadaaqidanoo narana minakiqari kambiqaifaqa neemariafanoo. Miqi kai masee faiqí anaasee Anutuna ufamau fimariasa misa Anutufa misa amiqi amiqiannoo. \v 8 Nimmuru faqa mandainaina amuka faqa mi maqanasaa kambiqafinanoo Anutufa qafamaseenoo fifau maqa maridanoo, qusasaa qinee mi maqana aquraraseeqa idakikai aquanauree qinau. Anutuna ufa minnisee mariasa miqi kai masee ida kai qamataikeefaranoo. \p \v 9 Maasa qiqoondi maasa inniara iridaqa, innee sia mina ufa minnisee mariasa mariafanoo. Innee Anutuna saqarikidaqa innaarunai asumu maree mariasa mariafanoo minakinaa amiqi amiqirana uriqararana innindi miqoo nifeedamma nimaqaqaifanoo maridanoo. \v 10 Anutufa sia qaaraiki marifa maridanoo, andeeqasee amana amana kai nimimarifa maridanoo. Mifa sia innee kadaapirinnana akiaqara aunuannoo, iridanoo. Innee Anutunara nidinara quandaki inneeqa niqoonausa Yisuna ufa irimariasara amiqimaseenoo nimuqusinaqa kaqi dadaaqifanoo Anutufa minara faqa sia aunidanoo, iridanoo mina akiaqara inni nimiannoo. \v 11 Maasa inniara maaqiaqeera inniara ridaqa. Inni Anutunara nidirafa asasirafa kasirafa miqiqa fifi inaqa taikainna aukuana kai mafi taikaaqa. Innee miqifanoo inni naundurakinaa nidirafa kuqaa anoonaikiannoo. \v 12 Maasa innee kudoosaapee foora qikooqaidanoo. Akaqausa nári irirana Yisunasaa rusiranannai faqa ubiqasee reendeenamasee marirana niranannai faqa ooqai Anutufa qima afeekaikammasee nimira naundura qumiasana doo maree mariafanoo. Maasa inniara misa naanna ramasee maridaqa naundura qumiasana maraaqeera qidaqa. \s1 Anutufa qima afeekaikamaqoo ufafa afeeka naaruara marianinnufafa. \p \v 13 Ooqai Anutufa Abarahaamanasaa qima afeekaikammaqoona asauku uqeeraseenoo kuqaa miqianauree qimaqoona. Sia mina uriqararafa marunara narí asauku uqeeraseenoo yana auqu fee raanauree qusia narí auqu kai ramafeekaikinau. \v 14 Mifa maaqi qimasee Abarahaamana qimaminoo qinau. \q1 Qinee qima afeekaikammasee kuqaa amiqi amiqianaura. \q1 Ani aiku asauku akeeku akaaku faiqi maqannimaqaifaqa moomoo kambiqafi maa maqanasaa amanaikiqa marifaranoo. \p \v 15 Anutufa miqi qimasoofanoo Abarahaamafa mi ufana anoonara kisaaqasaa reendeenamasee afeesida marufanoo kasooqaqee uqanna Anutufa qimamu ainainafa koorooinau. \p \v 16 Faiqí moo fannoo qima afeekaikianee qimaseenoo asauku innaarunai uqeeraseenoo nariara urinaaqarara auqu ramaseenoo qima afeekaika maseenoo doo ufa qimaqoofa taikaidanoo. \v 17 Inaaqianna kambiqee mariasaki Anutuna qima afeekaikira marirana anoona mareefandinausa sia qini Anutusara qeeqa qima afeekaikiranara minnisee maqi qiaqeera misa qiniara kuqaa uqannee qimasee qiaqeera kooroomasee sia kai fifau qimafeekaikinau, narí auqu faqa ramaseenoo qimafeekaikinau. \p \v 18 Doo minara iriseeqa qaara ainaina, afeeka ainaina innikina kaqi mariannoo sia taikaannoo. Mi ainaina qanda moo ainaina Anutuna qima afeekaikirafa maridanoo. Moo ainaina Anutuna asauku uqeerarafa maridanoo. Mi ainaina qandara Anutufa sia amana unna qirafa mariannoo. Maasa Anutuna saqarikidaqa mina asumu mariranaki mariasa Anutufa maasa aranaiqi fuki faaki qidanoo maasa daikisaa marianinna innaarunai mariranara asasidaqa afeesidaqa mariaqeera qidanoo. \p \v 19 Maasa Yisunara asasira afeesirafa maasa qimuqusa sandara foora rakisiqumarainaqa mapukufi marifara. Yisunara asasira afeesirafa afeeka sandara foora sia rakeeirafa amiqirafa maridanoo. Maasa maa maqanasaa maaqoo marunnaqooqari mi sandafa firafa Anutuna naaquqara amaana maqaki firaa ititara qammunna tapooqaidanoo Anutufa innaarunai mariqoo kukeeqara maqaki miqoo dinni ati rumbanoo maridanoo dinni ati maasa maqasaa rumbanoo maridanoo maasa atukaramma qimaqaidanoo. \v 20 Yisufa miqoo maasasaa roo qimasee maasa doorinni indaaru ooru fufa maridanoo. Mifa miqoo aanaiqikirafa firaa uriqararafa naaru naaru marifa Meerakiseedeekana aanna rarafa maridanoo maasa kaqi dadaaqidanoo. \c 7 \s1 Ooqai aanaiqiki maru fasiqa Meerakiseedeekanara qira ufa. \p \v 1 Meerakiseedeekafa Sareema maqannaa karaambaiqa marinau. Innaarunai uriqarara Anutuna karaambaiqa aanaiqikirafa faqa marinau. \p (Indaaru namuqaa karaambaiqa moomoo qumuree Soodooma maqannaasa faqa Koomoora maqannaasa faqa misaqa marusa naruseeqa misa ainaina sipsipa burimakau faiqí anaasee aiqama rumbaidaqa Rootana faqa rumbamaree nifiqee fiqau. Abarahaamafa minara iriseenoo narí ainaini marusa nifiqeenoo nifaqeeufanoo aanai oorumara naru nifaqaaqammamareenoo oonu paqurimaseenoo naru taikeenoo maindaraasa rumbee ooru fusa faqa misa ainaina burimakau sipsipaina Rootana faqa mareenoo oorurandee quminau.) \p Qumimarufanoo aanai Meerakiseedeekafa Abarahaamana paqurimandeenoo afaaqooqa qinau. \v 2 Qimasoofanoo Abarahaamafa rakiranaki maraqoo ainaina raineeqeenoo kaqikaana Anutuna amidee qimaseenoo mina aanaiqikirana Meerakiseedeekafa marufanoo aminau, Anutunara dufi dufi qida fee qimasee Meerakiseedeekana kaqikaana aminau. Meerakiseedeekana auqu oosana andeeqara karaambaiqee qiqau. Mina maqusa auqu Sareema maqusa mi auquna oosana asooara maqusafee qiqau. Minara mi fasiqafa andeeqarana faqa asooarana faqa karaambaiqa marinau. \v 3 Meerakiseedeekana aanaakuna akoona anoona misa oosana sia maasa minara iridaqa, sia akara rumaqoo maridanoo. Mina maqoo aukuana faqa sia iridaqa mina kuqira aukuanara faqa sia iridaqa. Miqinoo marifaqa maasa Yuda maqannaasa oosana marasee minara Anutuna amaakummi maqi qidaqa naaru naaru marufa maridanoo fee maasa qidaqa. Mifa naaru naaru Anutuna aanaiqikirafa marufa maridanoo fee qidaqa. \p \v 4 Doo Meerakiseedeekana qafaaqa, faiqí uriqararafa faiqí firaafa marufanoo Abarahaamafa maasa qikeeku qikaaku fannoo rakiranaki maroo ainainna mina aminau. Abarahaamana uriqararafa marunara miqinoo rainaminau. \v 5 Anutufa minara iriseenoo Reefina aiku asauku mareeqeenoo Isaraee maqannaa faqa Anutunara faqa aanaiqikiranaki quqaseenoo maaqi qimasee qimanniminau. Innee inneeqa nikaqaafasaa Isaraee maqanna qimannimifaqa aukuana aukuana nári narana ainaina kaqikaana raina nimiaqee qinau. Reefina aiku asauku Isaraee maqannaasa aanaiqikimarusa Abarahaamana aiku asauku maridaqa. Nári niqoonausa Isaraee maqannaasa misa faqa Abarahaamana aiku asauku kai maridaqa nári narana ainaina rainasee kaqikaana Reefina aiku asauku nimiqau. \p \v 6 Abarahaamafa Anutufa qima afeekaikamaqoo ufana irimarufa marufanoo uriqararafa marufanoo. Meerakiseedeekafa Anutuna aanaiqikirafa sia Reefina ati marufa maridanoo Abarahaamana uriqararafa maridanoo mina afaaqooqa qinau. Miqi qufanoo rakiranaki maraqoo ainaina kaqikaana raineeqee mina faqa aminau. \v 7 Nifaaqooqa qimaria fasiqausa sia manda fasiqa fannoo nifaaqooqa qidanoo. Faiqí uriqararafa auqu faqaafa akooqoo marifa mifa kai nifaaqooqa qidanoo, ureeqarausa nifaaqooqa qimannimaqaidaqa. Minara Meerakiseedeekafa Abarahaamana uriqararafa marinau. \v 8 Abarahaamana amaaku moo mina auqu Reefifa marinau. Reefina aiku asauku aanaiqikirausa faiqí faiqi misa faqa kuqimariasa maridaqa niqoonausa narana ainaina nimufaqa maraqau. Meerakiseedeekafa sia kuqirafa akarakinaa ufa marinara minara naaru naaru maru fee qimarufa maridanoo Abarahaamana narana ainaina amufanoo maranau. \p \v 9 Indaaru Abarahaamafa narí narana ainaina kaqikaana rainasee Meerakiseedeekana aminau. \v 10 Reefifa mi kamuqoo sia kambiqanau narí akoona aranandaki maridanoo narí akoona faqa qumee Meerakiseedeekana aminau. Doo maqee aukuana Meerakiseedeekana amu fasiqana Reefina aiku asuaku quandaki nári niqoonausunnai narana ainaina maraidaqa. \p \v 11 Mooseena sandufa faqa Anutuna sandufa faqa miqandufa moodaa ufa marinau. Mi ufafa Reefina aiku asaukusaa aanaiqiki marusakina moodaanaki kusinoo maridanoo aiqama sandufa fannoo misasaaqari Isaraee maqannaasaki amanaikinau. Reefina aiku asauku aanaiqikira oosana fannoo faiqí anaasee Anutuna afusaa kaaqa andeeqara anukarana niminoofau sia moo aanaiqikirafa inaaqianna Meerakiseedeekana fooqaafa kambiqaiqini. Sia Aaroona aiku asauku Reefina aiku asaukukiqari fuka moo quqeenoo Meerakiseedeekana mina aannaree marina naaru naaru marirana Yisuna kai quqanau. \v 12 Anutufa ooqeenaa aanaiqikirausa Reefina aiku asauku minniseenoo fuka aanaiqikirana quqararee qidanoo ooqeenaa sandufara Mooseena sandufara faqa sia amanaikiannoo, fuka sandufa mina amaaqaki quqasee miqoo kai fuka aanaiqikirana quqaannoo. \p \v 13-14 Maasa karaambaiqa Yisunara fuka aanaiqikiranara qidanoo fuka karaambaiqee qidanoo. Mooseefa Reefina aiku asaukuara qufaqa aanaiqikiqau. Yisufa sia Reefina ati marinau. Yudana ati marinau. Yudana aiku asauku moo fannoo sia aanaiqikira ainainiranaki mariqau, sia uqanna mariqau. Mooseefa faqa sia Yudana aiku asaukuara moora qufanoo misaikana maraqau sia uqanna qinau. \s1 Fuka aanaiqikirafa Meerakiseedeekana fooqaafa doo ani maridanoo. \p \v 15 Doo fuka aanaiqikirafa kooroo irana namufaqa fuka sandufa faqa aanaiqikirausa oosana faqa mariannoo. Mifa akooqoo kooroo inoo maridanoo. Mi fuka aanaiqikirafa Meerakiseedeekana fooqaafa animaridanoo. \v 16 Isaraee maqannaa sandufa fannoo Reefina aiku asaukuara qufaqa aanaiqikiqau. Yisufa sia faiqí faiqi sandufa ameemaanaifau maridanoofau aanaiqikinau. Mifa naaru marifa sia taikarafa, mi afeekafa kai mina afeeqasoofanoo fuka aanaiqikinau. \v 17 Tamummaqara akara fannoo minara maaqi qidanoo. \q1 Anee aanaiqikirafa naaru naaru marinafa marinnaranoo, Meerakiseedeekana fooqaafa marinnaranoo. \p Mi tamummaqara ufafa miqiminoo maridanoo. \v 18 Indaaruqaa sandufa oosana doo mafi Anutufa quqeenoo mina afeeka fannoo sia amanaikifanoo kai fifau marunara mafi quqanau. \p \v 19 Mooseena sandufa fannoo moona kaaqa amiqira andeeqarana Anutuna afusaa sia amiaqaaufanoo mi sandufana mafi quqanau. Quqaseenoo doo maqee fuka ainaina firaaqoo uriqarara ainaina Yisunara asasira afeesirana maree mini quqasoofaqa minannai kai Anutuna aaqa uqanna fuanaura. \p \v 20 Doo kafaa Anutufa fuka aanaiqikiranara qimafeekaikinau. Ooqeenaa aanaiqikirausara sia miqinoo qimafeekaikinau. \v 21 Qimafeekaikira ufasaa Yisufa aanaiqikirafa kambiqanau. Miqimma afeekaikiranara Anutufa maaqi qimasee qinau. \q1 Qinee karaambaiqa Anutusa qima afeekaikira ufa doo quqeeqa. \q1 Sia qinee qeeqa iriranannai moosaa fuanaura. \q1 Anee naaru naaru aanaiqikirafa marinnaranoo. \p \v 22 Mi qima afeekaikira ufafa Yisuna mareeqeenoo sia ooqeenaa Anutuna faqa faiqí faqa moodaanaki qima afeekaikiranaki quqanau, aaduma uriqarara moodaanakikira ufa rakisirafaikamambi marinau. \p \v 23 Yisunara moo irirafa kaqi maridanoo. Indaaruqaa aanaiqikira fasiqauqa moomoo mariqau. Misakina kuqufimarufanoo moo fannoo kai aanaiqiki mariqau. \v 24 Yisufa sia misa naanna ree kuquannoo sia mina aanaiqikirafa moonasaa mariannoo, narí naaru naaru marinara nariki kai naaru naaru mariannoo. \v 25 Doo minara maqee faqa naaru faqa minannai Anutufa mariqoo fimarinausa Yisufa amana mareeqee narí akoona aaqa quqaannoo. Mifa naaru naaru marinara mifa narí akoona aaqa quqaseenoo naaru naaru misara narí akoona faqa ufa qinoo dadaaqiannoo. \p \v 26 Yisufa mifa maasa aanaiqikira uriqararafa maridanoo. Maasa mandainaina oosana oosana manda ainaina akiaqara amana kai Yisufa maridanoo. Mifa andeeqarana naaquqarafa maridanoo. Minaki sia moo aaqarafa mandaikirafa maridanoo. Mina manda maqasaa mariasakinaana aadumasaa Anutufa quqararee qimaseenoo mareeqeenoo innaarunai uqeera uriqararanaki quqaqaifanoo maridanoo. \v 27 Yisufa maqasaa fasiqa aanaiqikirausa uriqararausa naanna sia raidanoo. Misa maqee maqee faasaambaasaana aandau tatufirana nári mandainaina taikaanifeera tatufirana suqee mariqau. Naríndi naaree tatufusaida quandafi faiqí anaasee mandainaina numoo taikaanifeera aukuana aukuana tatufusee Anutuna ami mariqau. Yisufa sia misa naanna raidanoo, Mifa moodaa kari uqanna narí afaaqa Anutuna aru aminau. Doo sia kafaa kafaa Anutuna aru amiannoo, doo moodaa kari aru aminoo aiqamausa numoo taikanau. \p \v 28 Mooseena sandufa fannoo fifau faiqí faiqi mareeqeenoo aanaiqikirausa uriqararausaki quqanau. Anutuna qima afeekaikirafa narí auqu ramasee qima afeekaikirafa Mooseena sandufa naaree ani marifanoo Anutuna mi qimafeekaikirufafa Mooseena sandufa rafaaqafuamaqeenoo Anutuna amaaku uqanna mareeqeenoo aanaiqikira uriqararanaki quqanau, naaru naaru andeeqarafa marianinnana quqanau. \c 8 \s1 Yisufa maasa aanaiqikirausaki uriqararafa maridanoo. \p \v 1 Maasa maa ufana akiaqa maaqimminoo maridanoo. Maasa aanaiqikira uriqararafa innaaruna uriqararana Anutufa mariqoo mina aaqa mina asauku uqannai maridanoo. \v 2 Mifa sia Mooseena aanna raidanoo sia faiqí usakaqaa uqiqaana maaqakifau ainainidanoofau. Anutufa usakaqoo maqana uqannakina ainainidanoo. Mi maqanaki innaarunai Anutufa mari oosiranaki aanaiqikirausa uriqararana ainainirana maraidanoo. \p \v 3 Aiqama aanaiqikira uriqararausa maqee maqee narana aandau arusaida Anutuna tatufu amidaqa. Mooseefa mi ainainiranaki misa quqanau. Doo maasa aanaiqikira uriqararafa Yisufa mifa faqa Anutuna tatufirana amirafa mariannoo. \v 4 Yisufa maa maqanasaa marinanoofau sia aanaiqikirafa mariqini. Maaqoo moomoo aanaiqikirausa aandau Anutuna aandau tatufida suqa amidaqa. Mooseena sandufamau fidaqa miqidaqa. \v 5 Mi aanaiqisa ainainirafa sia anoona maridaqa fifau amananda kai maridanoo. Innaarunai mari ainaina fifau amananda kai maridanoo. Mooseefa Sinai maqa maaqaki uqiqaana maaqa usakararee qufanoo Anutufa maaqi qimasee qimaminoo qinau. Qinee aaqanasaa uqafiqaunna maqana amana kai andeeqasee usakaa. \v 6 Indaaru maru aanaiqikirausa miqiqa marufanoo Anutufa maqee Yisuna firaaqoo uriqarara aanaiqikira ainainiranaki quqanau. Anutufa faqa faiqí faqa moodaanakikirafa Yisunaindi uriqararafa maridanoo, Mooseena moodaanakikira ufa sandufamau firanasaa mundinoo marunara ureeqararafa maridanoo. Yisunaindi uriqarara qima afeekaikiranasaa mundinoo marunara uriqararafa maridanoo. \p \v 7 Indaaru moodaanakikirafa anoonaikinanoofau Anutufa sia moo mara quqaiqini. \v 8 Anutufa Isaraee maqannaara maaqi qimasee akaraki niqira ufa qinau. \q1 Qinee karaambaiqa maaqi qidaqa, Doo qusasaa qinee fuka moodaanakikira ufa Isaraee maqannaa faqa Yudana aiku asauku faqa qianaura. \q1 \v 9 Ooqai misa nikeeku nikaaku faqa moodaanaki kira ufa quqaafannana. Sia miqifau ianaurau, moo kammianaura. \q1 Mi aukuannai misa Isaraee maqanna nisauku qumaree Isipa maqasaaqari nifiqee fimariafanaqa misa qini moodaanaki kira ufara nikooqoofaqa qini minni qisaqau. Minara misa qini qimaqimufaqa qinee minniseeqa sia iriqiafana. \q1 \v 10 Doo maqee ooqeenaa moodaanaki kira ufa minnisee Isaraee maqanna faqa fuka moodaanaki kira ufa maaqi qimasee quqaidaqa. Qini fuka moodaanaki kira ufa maaqimminoo maridanoo. \q1 Qinee karaambaiqa qidaqa. Qinee qusasaa qeeqa sandufa misa nitikuraki quqaanaura, quqaseeqa misa nimuqusasaa akara rumaqaanaqa sia aunuaqeera. Qinee misa Anutusa marianaura misa qini faiqi namu marifaranoo. \q1 \v 11 Sia moo fannoo narí aqoonnanara fuki faaki qiannoo. Sia moo fannoo narí aqoonnanara Anutunara iriannee qiannoo. Misa aiqamausa uriqararausa faqa ureeqarausa faqa qiniara irifaranoo. \q1 \v 12 Qinee misa aaqainnanara nifauaanaura. Qinee misa numoora siammirianaura aunuanaura. \p \v 13 Anutufa mi fuka moodaanaki kiranara qidanoo indaaruqaanara ooqeenaa fee qidanoo. Ooqeenaa ainaina minnisaifa doo afauqaqeenoo qusasaa taikafuannoo. \c 9 \s1 Ooqeenaa amaana maqara faqa fuka amaana maqa Yisunara qinoo maridanoo. \p (Ooqai indaaru Anutufa narí faqa maqasaaqaraasa faqa moodaanaki kira ufa Mooseena sandufaki quqaqoofanoo marinoo maqee Yisunasaa fuka moodaanaki kira ufa quqaqaifanoo maridanoo.) \p \v 1 Indaaruqaa moodaanaki kira ufa maru kamuqoo Anutunara innaaruqira sandufa oosana oosana marinau. Faiqí nisaukunnai auqara uqiqaana maqa Anutunara amooqimaria maaqafa faqa marinau. \v 2 Mikamuqoo misa uqiqaana maqa usakaseeqa mina aundurai oosuseeqa, dinni oosirafa faiqí aanaiqikirausa keeqeemaru maqafa kooqi maqa naaquqara fee qiqau. Qoomauqa faqa Anutuna uqafiqee maru feemu faqa minasaa quqeemaru qainda faqa minaki marinau. Dinni oosirafa fiqaramasee naaquqara maqa faiqí minaki sia keeqee mariqau. \p \v 3 Firaa qamunna mi oosiranasaa ititanoo marinau. Mina dinni kooqi maqa marinau. Mina dinnatinai kukeeqaranaki firaaqoo naaquqara oosirafa mi atinai marinau. \v 4 Koora auqimaru qaindafa minaki marinau. Minasaa amiqundimaru ainainna suqee marufa marinau. Moodaanaki kira bookisa minaki faqa marinau. Mifa koora qannunnai rafaaqafirafa marinau. Mi bookisanaki koora auqimaru qafeefa marinau. Mi qafee auduranaki manna fee qimaru ainainafa innaarunaindaraa feemu quqasoofanoo Isaraee maqannaasa aadana maqa maaqaki maridaqa naararoofaqa randasee neemaru feemufa marinau. Ooqai Aaroonafa faqa Isaraee maqannaasa faiqí firaasa faqa nári saunu uqiqaana maqaki quqasoofanoo Aaroona saunusaa kai auqmara ururamafinoo misaindisaa sia ururanau. Mi saunufa faqa moodaanaki kira bookisaki quqasoofanoo marinau. Mooseefa Sinai aaqanasaa Anutuna moodaanaki kira ufa qaara oonisaa akara rinau. Mi akara rira ooniqanda faqa mi bookisanaki faqa quqasoofanoo marinau. Mi aiqama ainainausa moodaanaki kira bookisa moo auqu Anutufa nifauara bookisaki mariqau. \p \v 5 Mi bookisana afusaa dinni dinni Anutuna qangiroo nimanaqara maridanoo Anutuna areenarana koorooimaru qangirooqanda mariqau. Miqanda niqoosaqara dinni dinni mi qaindana dinni dinni rafaaqafinoo marinau. Mi qambaannasaa Anutufa faiqí anaasee mandainainara nifaueenoo minniseenoo imariqoo ititaidaqa. Doo maqee sia mi ainainausara qianaura. \p \v 6 Aanaiqikirausa maaqimasee ooqeenaa uqiqaana maqaki ainaini mariqau. Aanaiqiki marusa kooqi maqaki faasaambaasaana keeqafi nári ainainimariqau. \v 7 Aanaiqikirausa uriqararafa firaaqoo naaquqara maqa aunduraki aukuana aukuana moodaa kari kai mi naaquqara maqanaki keeqee marinau. Aiqama aukuana aukuana miqikaimma moodaa faasaana kai keeqee marinau. Mifa aandau fidika mara maree minaki Anutuna ami marinau. Narí numoora faqa faiqí anaasee numoora faqa mina akiaqara mi fidikana ami marinau. Mandainaina sia irirai marainnana akiaqara naruandoo qimasee miqi marinau. \p \v 8 Maaqira ainainana kai Anutuna naaquqara maraquna fannoo maasa moo ufa qimaqimidanoo. Minara maaqi qidanoo, kooqi maqa mifa mariannoo. Mee firaaqoo naaquqara oosirannai sia miqoo faiqí fimariaqoo sia miqoo aana maridanoo fee qidanoo. \v 9 Mi kooqi maqafa maa maqee maria kamuqoora kikiqa usidanoo, mina amananda maridanoo, maaqimminoo maridanoo. Anutuna ami maria ainainafa faqa aandau tatufusee ami mariafa faqa sia amana ami mari fasiqana amuqusa findaukamasainanoo anoonaikiannoo. \v 10 Anutuna ami maria ainainna faqa aandau tatufusee ami mariafa faqa mi namusa naranara faqa nammariara faqa nammarinnai findaukarana oosana oosana faqa qidaqa. Nipatasaaqaraa ainaina mi ainainafa ufaasu maridanoo. Anutufa fuka ainaina quqaranara minara afeesidanoo ufaasu maridanoo. \p \v 11 Asauku mundirafa doo ani maridanoo. Innarunai marira ainaina asumu faqa doo ani maridanoo. Mi amiqira ainainausa aanaiqikirafa uriqararafa asauku mundirafa doo ani maridanoo. Mooseena ainainimaru uqiqaana maaqafa ureeqaradfa marinau, maqee asauku mundirafa fuka firaa anoona uqiqaana maqaki innarunai ainaini marifa uriqararafa anoona uqanna ani maridanoo. Sia faiqí nisaukunnai auqi maria amaana maqafa maridanoo sia maa maqa maaqanasaaqaraa ainainau maridanoofau. \v 12 Asauku mundirafa innaruna kooqi maqaki ooru keeqakufanoo firaaqoo naaquqaranaki ooru keeqafinoo sia mimmi fidikafau burimakau aanaaqi fidikafau mandainaina akiaqara Anutuna amisee keeqanau. Narí kai narí fidika qumareenoo miqoo Anutufa maruqoo maasara aranaqarafa taikaanifeera amiseenoo minannai kai naaru asumu marirana maasa qimiannee qimasee maranau. \p \v 13 Mooseena uqiqaana maqakinaa sandufara aandau fidikara maaqi qidanoo. Faiqí anaasee mandainaina maraasara ikairifaqaasee qimasee mimmi fidika faqa burimakau akoona fidika faqa ikairi faqaasa akunnimaqaidaqa mi idanasaa danda faqa misa nifaaqasasa akusoofanoo Anutufa misara anukarausara maqi qirausa maridammiafoo qidanoo. \p \v 14 Fifau aandau fidika fannoo ririmma faiqí ikairi findaukaidanoo Anutuna asauku mundirana fidikara naqi fee qianauree. Mifa naaru naaru marira maraquna fannoo dadaaqifanoo narí uqanna anoona tatufirana amiranara foora Anutuna aminau. Mina fidika fannoo sia maasa ikairi kai findaukaannoo. Maasa qimana maraquna faqa mina faqa findaukaidanoo maasa mandoosana maree mariana faqa maasa kuqiranaki rarisama quqee mariana faqa Yisuna fidika fannoo mina faqa findaukaidanoo. Miqi mandainaqa maasa amana kaqi marira Anutuna ainainamminaura. \p \v 15 Miqimandaifanoo asauku mundirafa Anutufa faqa faiqí faqa moodaanaki kira ufa fuka ufa qima andeeqeeqeenoo quqaidanoo. Anutufa nuqu rainausa misa aniree maraaqeera. Naaru naaru afeedimari amiqira qumiasana saqama ainainara kasooqaqee innaarunai maraaqeera qidanoo. Indaaruqaa moodaanaki kira aukuana sia amana mi amiqira afeedira qumiasana saqamana maree mariqau. Misa mi aukuanna kaqi nári mandainaina fannoo faiqí nifaaqa rumbanoo marinau. Maqee asauku mundirana kuqirafa doo mi rumbarana nimirara idukinau. \p \v 16 Faiqí moo fannoo afaaqooqa qinafa faiqí mifa kuqinanoo mina afaaqooqa qirafa anoona kooroo iannoo. \v 17 Mi fasiqafa kaqi marinanoo mi ufafa kaqi miqinoo mariannoo kuqinanoo kai koorooiannoo. \v 18 Minara Mooseena moodaanaki kira ufa fannoo aandau kuqufanoo miqimandoofanoo doo mi ufana anoona koorooinau. \p \v 19 Mooseefa indaaruqaa moodaanaki kira ufa mina sandufa oosana oosana faiqí anaasee qimannimiseenoo burimakau mimmi fidika nammari namufaqa mareenoo naneeka amanee faqa taatuqee arira sipsip asausi faqa qumareenoo fidikaki raaraamma qumareenoo sandufa bukamau faqa faiqí anaasee nifaaqasasa faqa akuseenoo maaqi qimasee qimanniminau. \v 20 Maa aandauna kuqina fidika fannoo inni faqa Anutuna faqa moodaanaki kirana mapuku nimaqaidanoo, Anutufa inniara maa moodaanaki kira ufamau fuaqee qidanoo. \v 21 Miqikai inoo Mooseefa uqiqaana maqa afaaqasasa fidika mi aandau fidikana akinau. Akuseenoo maaqakina Anutufinnai innaaru qimaria ainainnasaa faqa aiqama akinau. \v 22 Miqidanoo Mooseena sandufamau aandau fidikannai kai aiqama ainaina anukee marinau. Faiqí mandainaina faqa fidika teeqiranannai mi manda ainainna anukee marinau. \s1 Asauku mundirafa kuquna maasa mandainaina maraqunnisanau. \p \v 23 Uqiqaana maaqaki auqeemaru ainainafa innaarunai maru ainainna fooqaafa mina amananda maqasaa marinau. Anutufa minara kai iriseenoo qufaqa misa aandau fidikannai aiqama ainaina anukee mariqau. Anoona ainaina innarunai maru anoona ainaina findaukarana sia aandau fidika amana maridanoo, moo uriqarara ainaina marasee arirafa kai amana maridanoo. Asauku mundirana arirafa mifa kai amana mariannoo. \p \v 24 Asauku mundirafa uqiqaana maqa faiqí nisaukunnai auqamaqoonaki innaarunai marina fooqaanaki miqiranaki sia keeqanau, mi maqanaki naaquqara oosiranaki sia keeqanau. Mifa andeeqasee innaaruna maqa maaqaki Anutufa maruqoo uqanna keeqafinoo kooroomafinoo maridanoo maasa dadaaqidanoo. \p \v 25 Yuda maqanna aanaiqikirausa misa uriqararafa aandau fidika mara mareenoo naaquqara oosiranaki keeqee marinau, aukuana aukuana keeqee marinau. Asauku mundirafa sia moomoo kari narí afaaqa Anutuna aru aminau. \v 26 Miqiqa moomoo kari arifanoofau maqa maaqa oosana aroonakiqari aupuraida marini. Ooqeenaa aukuana taikarara adeedirama fufanoo maqee aukuana kai asauku mundirafa moodaa kari kai kooroo mafinoo narí afaaqa Anutuna aru amiseenoo minannai maasa mandainaina rukannisanau. \v 27 Aiqamausa moodaa kari kuquannana amana kai Yisufa moodaa kari kuqinau, aiqamausa moodaa kari kai kuqufiqa miqooqari Anutuna faqa ufa qiranaki fifaranoo. \v 28 Yisufa mi mau kai finoo moomoosa numoo maraqunnisaanifeera narí afaaqa tatufirafara foora moodaannai Anutuna aru aminau. Mifa kafaa koorooiannoo. Sia kafaa numoo undarau qumuannoofau. Narí afeesara mariasara qumuree mareeqee asumu mariranaki quqannisarara qumuannoo. \c 10 \p \v 1 Yuda maqanna Mooseena sandufa faqa uiqaana maqa ainaina faqa innaarunai mari ainainna mina amananda kai maridanoo siara foora inoo maridanoo. Naaru kambiqaaninna ainaina amananda oorudupirana amananda kai maridanoo. Mooseena uiqaana maqaki Mooseena sandufamau fidaqa moodaa tatufira oosana kai aukuana aukuana aandau kai suqa amu mariqau. Doo miqidaqa naqimasee mi sandufana Anutufinnai ani mariasa anoonaikamma nimaqaannoo fee, sia amana. \v 2 Mooseena sandufasaa Anutunara amooqiqa innaaru qimariasa kuqaa anukamma nimaqasainaqau misa nári numoora nisaurirana taikaseefau marini, aandau maqee maqee qaindasaa tatufi mariafa faqa sia marini. \v 3 Aukuana aukuana aandau tatufirafa mifa faiqí anaasee nári numoora naaqoo auqaifaqa maqee maqee aandau tatufidaqa. \v 4 Burimakau fidika faqa mimmi fidika faqa mifa sia amana uqanna faiqí anaasee mandainaina numoo maraqunnisaannoo. \p \v 5 Miqi marunara asauku mundirafa maa maqanasaa qumiraree qimasee maaqi qimasee Anutuna qimaminau. \q1 Anee aandau arusee qaindasaa tatufiranara, \q1 akooqaidanoo, \q1 Anee faiqí qifaaqa deedaqamma qimaqainanoo. \q1 \v 6 Anee aandau arusee qaindasaa muduka tatufiranara \q1 akooqaidanoo, numoo maraquaninna aandau suqaranara akooqaidanoo Yisufa miqi qimasee Anutuna qimaminau. \p \v 7 Minara Yisufa maaqi qimasee kaifaa Anutuna qimaminau. \q1 Oo Anutu doo qinee maaqoo maridaqa. \q1 Aneenna iriranannai kai qiniara ia. \q1 Mooseena sandufaki qiniara akara rinau. Doo mi mau kai \q1 qiniara ia. Yisufa miqi qinoo. \p \v 8 Yisufa miqi qimaqoonara qinee inni maaqi qimasee qimannimianaura. Yisuna indaaruqaa ufa maaqimminoo maridanoo. \q1 Oo Anutu anee aandau arusee suqa amiranara \q1 akooqaidanoo sia maraaqaaidana, faiqí numoo rukaranara \q1 aandau qaindasaa tatufiranara akooqaidanoo. \p Yisufa mi aandausa tatufimarunara irinoo sandufamau fidaqa miqimariaafoo qimaseenoo kaqi Anutufa minara akoo akaa imarunara qinau. \p \v 9 Yisuna inaaqianna ufa maaqi qidanoo, \q1 Oo, Anutu, doo qinee maaqoo maridaqa. \q1 Aneenna iriranannai kai qiniara ia. \p Asauku mundirafa mi ufamau fidanoo. Ooqai aandau tatufimaruna mara aqu taikaseenoo fuka narí amaqi fidika mina amaaqaki quqaseenoo maasara kuqu qimaqanau. \v 10 Yisufa asauku mundirafa Anutuna aidiramau kai fidanoo narí afaaqa aandaura foora Anutuna moodaa kari kai aru aminau. Miqunara kai maasa numoo ikairi findaukama qumaqanau. \p \v 11 Yuda maqannaa aanaiqikirausa faasaambaasaana aiqama faasaana moomoo aandau tatufimariqau. Moo faasaana tatufuna miqikai imariqau, moomoo aandau tatufimaruna faiqí numoo rukarana amana sia maruna fifau kadaapirida tatufimariqau. \v 12 Asauku mundirafa sia miqinau. Mifa moodaa kari kai moodaa amira aminau. Naaru naaru faiqí numoo taikaaninnana akiaqara aru aminau. Aru amiseenoo innaarunai Anutuna aaqa mina asauku uqannai ooru ooqumarinoo maridanoo. \v 13 Miqoo maridanoo Yisufa Anutunara narí namuqaa mareeqee aramandunnai quqaaninnanara afeesida maridanoo. \v 14 Moodaa kari aru amiranannai Yisufa mandainaina ooqai faqa maqee faqa rukannimaqee mariasa naaru naaru kuqaa andeeqarana niminau. \p \v 15 Anutuna naaquqara andeeqara maraquna fannoo asauku mundirana dadaaqida maaqi qidanoo. \q1 \v 16 Qinee misa faqa moodaanaki kira ufa maaqi qidaqa. \q1 Mi faasaannafa qinee qeeqa qifaaqa aru amianna \q1 faasaanna aiqarainaqa qeeqa sandufa misa nimuqusaki \q1 quqasaanaqa misa mi mau kai fida mariaqeera. \q1 Misa nitikuraki faqa akara rumasaanaqa sia uqanna \q1 aunuaqeera. \p \v 17 Miqi qimaseenoo Anutuna maraquna fannoo maaqi qidanoo. \q1 Qinee maaqooqari sia kafaa misa aaqarana faqa misa \q1 mandainaina ikairi faqa siamma irianaura aunuqannamma \q1 nimaqasaanaura. \p \v 18 Maasa mi ufana irisee minara maaqi. Anutufa maasa mandainaina minnisainna kamuqoo fifau aandau arusaida tatufi mariafa doo taikeennoo. \s1 Maasa Anutuna aaqa aniaqeera qidanoo. \p \v 19 Qini qikaqaafasaa Yisufa kuqinoo narí fidika adioonannai maasa sia rufiaidaqa kaqi mana mana nifaaqa quqasee Anutuna naaquqara oosiranaki keeqaanaura. \v 20 Mifa fuka aana maasara afisinoo. Kaqi marira aana Anutunasaa ititara qamunna anaqiseenoo afisinoo, narí afaaqara qamunna kikiqa usidanoo. \v 21 Maasa aanaiqikirafa firaafa mifa Anutuna maaqasaa rakisirafa maridanoo. \p \v 22 Doo maasa minara iriseeqa Anutuna aaqa adeedi aniaqa. Kuqaa aneenna amuqusakiqari Anutunara ridana doo Anutuna aaqa adeedi aniaqa. Aneenna irirana mapukusee minasaa rusirafa doo adeedi ania. Ooqeenaa mandainaina ani aakirana afaimma quqaseenana anukarafa ania. Aneenna afaaqa amiqira nammarinnaira foora findaukamasee Anutuna aaqa adeedi ania. \p \v 23 Maasa innaarunai mariranara asasidaqa afeesidaqa kooroo idaqa. Maasa mi asasira afeesirana amiqimmandee qumaraaqa. Anutufa narí qima afeekaikira ufa sia minnisaannoo mifa qumaraannoo minara amiqimmandee rakisi qumaraaqa. \p \v 24 Maasa nariara nariara uriqarara ainainee qimasee nimuqusirafa marianinnanara fuki faaki qimase nisaukukoo dadaaqira dadaaqirafa kambiqaani. Narí amiqi amiqirana faqa fuki faaki qimasee narí dadaaqi narí dadaaqiaqa. \p \v 25 Akaqausa amaana maqaki maqee suqiranara nikooqaidanoo. Innee sia miqiaqa maqee maqee suquaqa. Karaambaiqa qumira faasaanara qusararanara irisee narí fuki faaki narí fuki faaki qimasee Anutuna ufara suquaqa. \p \v 26 Maasa Anutuna anoona ufa iridaqa kaqi iridaqa mandainaina maraqa fifi inaqa moo amiqira ainaina Anutuna amimarinafa sia mi numoona rukaannoo naaru naaru mariannoo. \v 27 Miqinna fasiqafa naaru kambiqaaninna ufa iriranara rufiasee afeesianno. Mikari mi fasiqafa ufa qirana iriseenoo firaa idaqeemari idanaki qamataikaannoo. Miqimasee Anutuna ufara sia fee qimariasa aiqamausa minaki aupureefaranoo. \v 28 Mooseena sandufa maru kamuqoo faiqí moo fannoo mi sandufana ameesuqirafa qaara fasiqee qaaramoo fasiqee qafamasee ufa qufanoo sia mina afauee mariqau. Doo mifa kuqimarinau. \p \v 29 Faiqí moo fannoo Anutuna amaakuara akooqainafa mina arirafa firaaqoo fiqaranoo mariannoo. Mi fasiqafa Anutuna moodaanaki kira ufa fidikara narí mi fasiqana numoo rukasainnanara qikoo fee qinafa faqa Anutuna afaari mari maraqunara faqa mandufa qinafa, mi fasiqana arirafa sia Mooseena aanna raannoo, fiqaranoo mariannoo. \v 30 Maasa Anutunara faqa mina ufara faqa iridaqa mifa maaqi qinau. Faiqí mandainaina akiaqara narirafa qinindi maridanoo fee qinau. Mifa kaifaa maaqi qinau. Karaambaiqa narí aiku asauku ufa irisee mandoosana marinanoo naruannoo sia marina sia naruannoo. \v 31 Mifa miqi qidanoo qinee minara maaqi qidaqa, kaqi marira Anutuna asaukuki aqufinafa firaa narirafa kaaqa naaquqee marifa maridanoo. \p \v 32 Indaaru innee Anutuna ufa iru aukuanna mi aukuannara maqee inni naaqoo auqaidaqa. Mi fasannai Anutunara asasirafa qoomara foora kaaqa qamannimaqoofaqa qafamasee kadaapi rumasee nidafimarufaqa Anutuna ufamau fifiufaqa sia kudoosaapaqau. \v 33 Akaqa faasaana faiqí anaasee aiqamausa nifusaa ataasa ataasa inni qimannimaqee mandaikamma nimaqaqau. Moo kari faiqí anaasee Yisuna ufa irimariasa nárí mariafaqa innee faqa misa ummaara dadaaqiqa akooqoo oonuree misa nisaukunnai dadaaqiqa amiqimma nimaqaqau. \v 34 Innee karabusaki mariasa dadaaqidaqa narana munu nimiranannai misa aupurarana inne faqa maree mariafanoo. Faiqí anaasee aniree aanoomasee inni maaqakinaa ainaina aiqama animaree fifuafaqa sia innee minara noori runuafanoo, innee asasa kai mandee mariafanoo. Innee inneeqa maa maqanasaaqaraa qumiasanara fifau oorudupira ainainee qimasee innaarunai uriqarara naaru marira ainainara maridanoo fee qimasee sia ikiraqaafanoo, innee asasimariafanoo. \p \v 35-36 Doo maqee faqa inneeqa paasoosirana sia quqaaqa. Mifa marifanoo mina feefauru naaru marirana nimiannoo ubiqafi marirafa inniki mariani. Innee sia ubiqafinaqa sia amana Anutuna iriranamau fifaranoo, sia mina qima afeekaikira marira innaaruna qumiasana mareefaranoo. \v 37 Anutuna akara ubiqafi mariranara maaqi qidanoo. \q1 Kaqikaaqoo qumirafa qusasaa qumuannoo. \q1 Sia kisaaqasaa fifau mariannoo doo qumuannoo. \q1 \v 38 Qini qiku qisauku andeeqarausa mariasa maqee maqee \q1 qinisaa irirana rusisee mariqa fifi inaqa mi mariranara kai qini didiannoo. Misa minara nikooqee marinausa misara qini faqa qikooqaannoo. \p Anutuna akara maasara miqi qinoo maridanoo. \v 39 Faiqí akaqausa Anutufinnai fuani qimasee fifi ifaqa aanai oonuree maparaamaki oonurandee quandaki ida aqufidaqa. Maasa sia misa naanna raidaqa. Maasa amiqimmandeeqa Anutuna mandaaqaifanoo doo Anutufa maasa asumu maraannoo. \c 11 \s1 Anutunasaa irirana rusimarunara qimaqoo ufafa. \p \v 1 Anutunasaa irirana rusimarinausa misa innaarunai kambiqaaninna ainainara asasamandee afeesidaqa. Misa minara kuqaa anoona maridanoo innaarunai maraanauree qida afeesida maridaqa. Misa sia qafeemari ainainnara anoonee qidaqa nifaaqa quqasee afeesidaqa. \v 2 Ooqa marusa miqimmi mariqau. Misa Anutunasaa irirana rusiranannai Anutuna eedoo qirafa misaki marinau. \p \v 3 Ooqai Anutufa narí ufannai maqa faqa innaaruna faqa auqusoofanoo maridanoo. Maasa Anutunasaa irirana rusiranannai mi ufanara kuqaa anoonee qidaqa. Mifa sia akooqoo maru ainainna qumareenoo maqee qafee marunna ainaina auqinau. \p \v 4 Kainafa Anutuna tatufirana suqa amiraree qimaseenoo ureeqarana suqa aminau. Abeerafa Anutunasaa irirana rusi marunanoo narí afasaana Kainana tatufirana uraaqaranau. Abeerafa Anutuna saqariki marunara Anutufa Abeeranara andeeqara fasiqafee qimaseenoo mifa amu ainainara asasinau. Abeerafa ooqai kuqinoo maridanoo mina ufa fannoo kaqi maasa qimaqimidanoo. Innee faqa miqikai mandee Anutuna saqarikiaqa. Miqi qidanoo Abeerafa naamua qidanoo. \p \v 5 Faiqí moo auqu Eenookafa Anutuna saqarikiranannai kai sia kuqufufanoo kaqi marufanoo Anutufa mara muru narí unnai quqanau. Misa miqooqaraasa Eenookana iriara randoosia minnisaqau. Anutufa kaqimma afiqa quqanau. Anutuna akarakinaa ufa Eenookanara maaqi qinoo maridanoo. Eenookafa andeeqara fasiqa marunara qini qiqaara ree marifaqa asasidaqa. \v 6 Sia faiqí moo fannoo dapi marirana niranannai Anutuna asasirana maraannoo, minara narí Anutunasaa irirana rusiranannai kai mina asasirana maraannoo. Faiqí anaasee moo fannoo faasa Anutunara kuqaa maridanoommifoo qimarinafa, Anutufa narí andeeqara oosanara randeemarisa amiqira ainaina innaarunai nimiannoommifoo qimarinafa mi ufaqanda qimaria fasiqa aanaaseesa kai Anutufinnai fifaranoo. \p \v 7 Anutufa kasooqaqee kambiqaaninna ainainara Nooafa sia qafee marunara aaquqimasoofanoo Nooafa narí irirana Anutunasaa rusimarunara irisee eedoo qimaseenoo firaa sipa auquseenoo narí faqa narí aiku asauku faqa minakimma asumu marinau. Auquseenoo Nooafa minannai aiqamausa maa maqanasaaqaraasa aiqama niqiseenoo rafaaqafunnimaqanau. Noofa Anutuna mandaaqaranannai kai Anutufunnaindaraa andeeqarana maraseenoo asumu marinau. \p \v 8 Abarahaamafa faqa Anutunasaa irirana rusi marufa marinau. Anutufa Abarahaamana aaramaseenoo qimaminau. Anee anirainaqa fuka maqa maaqa anindi kianinnana uqafiqaanaura, anee miqoo fua. Miqi qufanoo Abarahaamafa iriseenoo narí irirana Anutunasaa rusiranannai eedoo qimasee narí maqa maaqa minnisee sia qafee maru maqa maaqanaki kaqimbinau. \v 9 Abarahaamafa miqooqari aanaamuruara foora Anutufa qima afeekaikammaqoo maqa maaqanaki oonu marinau, Anutunasaa irirana rusiranannai kai miqinau. Narí maaqa uqanna ooqai maruna maaqa uqannaki marinau. Mi maqa maaqana minnisee fuka maqasaa narí faqa Yakooboona faqa Isakeena faqa uqiqaana maaqaki kai marusa mariqau. Aandau apatannai auqira uqiqaana maqaki mariqau. Miqanda faqa Anutuna qima afeekaikirana maree marusa mariqau. Miqanda faqa Anutuna qima afeekaikira ufa irisee mariqau. \v 10 Anutufa amiqira maqusa naaruara marira maaqa tuna rakiqasee auqusee amiraree qufanoo Abarahaamafa uqiqaana maaqaki maridanoo afeesida marinau. \p \v 11 Abarahaamafa narí anaaqa Saraqanandiri asooqa nauaraiqi mariqau. Saraqana faiqi maqara kamu doo taikafufaqa faiqi siaiqanda mariqau. Mi kamuqoo Anutunasaa irirana rusimarunannai kai ooqa faiqi Isakeena maqaqau. Ooqai Anutuna mandaaqee marunnannai kai faiqi maqaqau. Ooqai Anutufa faiqi amianauree qufaqa iriseeqa eedoo qimaseeqa nifaaqa quqasee kisaaqasaa mariuna maqaqau. \v 12 Abarahaamafa kuqinoora foora inoo marufaqa mina faiqi namu kambiqeeqa fasau nukuda miqirausa kambiqaqau. \p \v 13 Abarahaamafa narí faiqi namu moomoosa faqa Anutuna mandaaqaranaki mariufaqa kuqiqau. Misa sia Anutuna qima afeekaikirana anoona qafaqau. Nianaindariara foora naaqoo kai irisee asasammasee kasooqaqee kuqiqau. Nariaraa oo maasa maa maqanasaa aanaamuruara foora iqa mariafaqa asaqiraafaikiqa maridaqee qiqau. \v 14 Miqira ufa qimariasa moo maqara náriara mararara randaidaqa kooroo idaqa miqi qidaqa. \v 15 Misa irirafa sia nári ooqeenaa maqa maaqai ubeekaidaqa. Miqinaqau kafaa miqoo fuaqini. \v 16 Misa uriqarara maqara innaarunai maqara randaidaqa ani asaqiraafaira foora maridaqa. Miqi marunara maasa Anutu fee qimasoofanoo sia mifa asaurinau. Faasai innaaruna maqusa miqimariana akiaqara nimirara deedaqinoo maridanoo. \p \v 17 Anutufa Abarahaamana amanamandee qafaanee qufanoo Abarahaamafa Anutunasaa irirana rusirafa marunara Anutuna ufa iriseenoo eedoo kai qimaseenoo narí moodaa faiqi narí amuqusuqanna Isakeena kaqi rumbaseenoo qaindasaa quqasee arirarufanoo qaoo qinau. Anutufa faiqi ani aiku asauku moo amiraree qima afeekaikamaqoonara Abarahaamana amuna. Sia minara Abarahaamafa amuqusufanoo narí amaaku rafaaqa finau. Kaqi eedoo kai qimasee narí faiqi afiqeenoo arirarinau. \v 18 Anutufa ooqai Abarahaamana qimamu ufafa maaqimminoo maridanoo. Ani amaaku Isakeenasaaqari ani aruakinausa moomoo qinee qima afeekaikiranara kambiqeefaranoo. \v 19 Abarahaamafa sia minara iriseenoo narí faiqiara amuqusinau. Mifa kuqufinanoo Anutufa uqeeraannoommifoo qimaseenoo Anutuna ufamau arirarinau. Doo kuqaa Abarahaamafa narí faiqi Isakeena kuqiranakinaanara foora maranau. \p \v 20 Abarahaamana amaaku Isakeefa innooqafinoo Anutuna ufa iriseenoo mina saqariki marunara quandaki Yakooboosa Eesausa naaru kambiqaaninnanara amiqi amiqira ainainara nifaaqooqa qimannimaqanau. \p \v 21 Isakeena amaaku Yakooboofa innooqeenoo Anutuna saqariki marunara quandaki Isipa maqa maaqaki kisaaqasaa marinoo kuqiraridanoo narí amaaku Yooseefaana faiqiqara nifaaqooqa qimannimaqanau. Narí saunusaa aqini munduseenoo Anutunara innaaru qinau. \p \v 22 Yakooboona amaaku Yooseefaafa faqa Anutuna saqariki marunara kuqiraridanoo Isaraee maqannasa Isipa maqasaaqari moosaa fifandinnanara qimannimidanoo qimanniminau. Moosaa fiqa qini qimudaani faqa maree fuaqa. \p \v 23 Mooseena anaukoo misa faqa Anutuna saqariki marusa maridaqa sia Faraoonara rufiasee mina ufa rukiasee Mooseena maqasee kaaqa idaaqira faiqi anaaqimmifoo qimasee qaaramoo quqoonasaa kukeeqaqoofanoo marinoo nammari afainni kukeeqasoofanoo Faraoona araamuna paqurimaseenoo narí faiqiara foora firinau. \p \v 24 Mooseefa faqa innooqeenoo Anutuna mandaaqara fasiqa marinau. Minara mifa faiqí kammambinoo Faraoona araamuna faiqikiranara akooqoofanoo Isipa maqusanaasa minnisanau. \v 25 Mifa Faraoona maaqaki mariasa nári oosana oosana adiafaaira irira ainainee qimarunara mandainainee qimasee minnisee Anutuna faiqi namu Isaraee maqannaasa faqa aupuraanauree qimasee misa faqa finau. \v 26 Mooseena afu fannoo innaarunai qumiasana ainainasaa afu munduseenoo minara kai rimarufa marufanoo Isipa maqannaasa munnimma ainaina oosana oosana minnimmasanau. Mooseefa Isipa maqannaasa faqa nári aaqara adiafaairanaki keeqarara akooqoofanoo misa minnisee asauku mundirana kasooqaqee kambiqaaninnanara irisee mi aupuraranaki keeqeera maqi mafinau Isararee maqannaasa misa aupuraranaki dadaaqinoo keeqanau. \p \v 27-28 Mooseefa Anutuna mandaaqarafa marunara naneeka fooqaa saqari amanee maramaree sipsipa fidikaki raaraamma qumaree maaqa kooqimau akusoofanoo qangiroouqa faiqi narimarufa qumureenoo mina qafamaseenoo Isaraee maqannaa faiqi nifauamaseenoo sia narinau. Isipa maqannaa faiqiuqa kai narinau. Moosefa narí Anutuna mandaaqaranannai minara iriseenoo ainnaaqarara oosana kuradanau. Mooseefa Anutuna mandaaqarafa maridanoo miqinau. Minara kai Mooseefa Faraoona aanooqiranara sia rufianau paasoosamandee Isaraee maqannaa Isipa maqasaa marusakinaana nifiqee finau. Nifiqee fimarufaqa misa dapi ufa qimarufanoo Mooseefa kafaa oonurandee aniranara qaoo qimasee nifiqee fimarinau, Anutufa mina oorinni akooqoo maridanoora foora qufanoo andeeqasee nifiqee fimarinau. \p \v 29 Isaraee maqannaasa Anutuna mandaaqaranannai Taatuqee nammari fannoo qambaana raineenoo aadanusufufaqa aadana maqasaara foora taqaqau. Isipa maqannaasa misa naruannee qimasee misa ninaaqiana nammari qambaana aadana maqasaa oonu roofanoo nammari fannoo oonu maree ani maree maseenoo aiqama narutaikanau. \p \v 30 Isaraee maqannaa Anutuna mandaaqaranannai Yeerikoo maqusa ooni faandaamura rakeemasee ooru rameeqaqee aqufiqa nariqau. Misa qisauku dinni taikasee dinni ani qaara marasee faasaana mi faandaamurana fiqu fiqu masoofanoo mi faandaamurana rapeemasoofaqa oorureeqa aqufiqa nariqau. \v 31 Yeerikoo maqusaindaraa anaasee dapi maraqanu aanaaseefa mina auqu Raqaba nammarifa mifa faqa Anutuna mandaaqaranannai sia narí maqannaasa faqa kuqinau. Mi anaaseefa Isaraee maqannaa nipuraraa fasiqaqara amiqimmandee narana aina niminoo narí maaqa ataufakaaqa kukeeqannisanau. Maanara mi anaaseefa narana aina niminoo, nári maqannaasa naridaqa qini faqa dari maqi qimasee kukeeqannisanau. Minara mi anaaseefa sia Anutuna ufa rukiee marusa faqa kuqinau. Kaqi asumu marinau. \p \v 32 Moomoosara sia qianaura akara kisaaqaikiandoora. Akaqausa maaqimasee mariafaqa Kideeoonafa faqa Barakafa faqa Samasoonafa faqa Yeefataafa faqa Dafidifa faqa Samueerafa faqa Anutuna tamummaqara fasiqauqa moomoosa faqa misara minniseeqa misa ufara sia ufa qianaura. \v 33 Anutuna saqarikiranannai akaqausa akaqa maqannaasa maqusa maqusa naru taikaseeqa uriqaraqa mariqau. Akaqausa Anutuna saqarikiranannai kai andeeqara qoo fiqa Anutuna qima afeekaikira asumu marirana faqa innaarunaindaraa qumiasana kuqiqa ooru maraqau. Faiqí akaqausa kaasau kusinara foora firaafa mina auqu raioona misa marunaki namuqaauqa naruani fee qimasee rafuseeqee maramaaqinni raioona marunaki aqufufanoo Anutufa mi aandauna oori rafaaqafusoofaqa sia nariqau. Misa mi kaasau kusinara auqu raioonee qimariqau. \v 34 Faiqí akaqausa Anutuna ufa iri mariasa namuqaa nisaukuki soofaqa misa mareeqee ida firaana arasee minaki aqunnisoofaqa misa Anutuna saqarikiranannoo mi idana imbasee sia kuqiqau. Namuqaa fannoo aseemannai akaqausa naruaneerufaqa Anutuna saqarikiranannai quqasee sandaqau. \p Faiqí akaqausa sia afeekaikusa Anutuna saqarikiranannai afeekaikamasee moomoo maqannaa rakira fasiqauqa aiqama naru taikasee náriaraa kaqi mariqau. \v 35 Anaasee akaqausa nári faiqi namu kuqufufaqa Anutuna saqarikiranannai Anutuna tamummaqara fasiqauqa mara findifumasoofaqa mariqau. Faiqí akaqausara namuqaa innee Anutunara minnisaifaqa maasa sia inni naruanaura, sia inni ataasa ataasa qimasaida nifaaqa rakee ianauranoo fee qufaqa Anutuna saqarikiqa mina minnisaranara qaoo qufaqa ataasa ataasa idaqa narimariqau. Kuqu fasiqausa maaqi qiqau Anutufa maasa qumareeqeenoo uriqarara mariranaki quqaanifeera marida saina kuqua. \v 36 Faiqí akaqausa Anutuna ufamau fimariasa minasaara ataasa ataasa ufa qimaruna maree mariqau. Mandoosana maree mariasa akaqausa qumaraseeqa nári sanda qainnainaina atisa rumbaqoo sandasamu kaifaa kaifaa naridaqa nifaaqa ateekaateekamma ummooquki mariqau. Akaqausa sainandannai rumbamaree karabusaki quqeemariqau. \p \v 37 Misa akaqausa Anutuna ufasaara maramaree oonisamu kuqa nariqau. Misa akaqausa qumaree keedainnai qambaana tuqu raqaqau. Misa akaqausa qumaree aseemannai nárí mariqau. Anutuna ufamau fimarusa minasaara narimariafaqa akaqausa rufiasee nári maaqa minnisee qamunnara randeeqa mimmi apata fee sipsipa apata fee minauqa afisusaidaqa munnimma ainaina siaisa nariranara rufiasee kaqi dapi nimariqau. Faiqí anaasee fifau narusaida mandoosana mandoosana nimimariqau. \p \v 38 Maa maqanasaaqaraa irirana faqaasa marirafa mandaikamminoo maridanoo oorudupinoo maridanoo Anutuna ufa irimarusa narunnifaqaa ufaqa misa sandoosa misa irirafa urinaaqaranoo maridanoo. Innaarunai fifandinnanara urinaaqaraqa mariasa maridaqa. Minara misa kukeeqaqa nidaqa manda maqa maaqaki aaqana maqa maaqaki ooni aamaraki maqa aamaraki keeqafi rafudamaki iqa nidaqa maaqooqaraasa nariranara rufiaidaqa. \p \v 39 Mi fasiqa anaaseesa moodaanaki suqufi maridara foora iqa maridaqa ufa qidaqa. Misa aiqamausa Anutuna saqariki marianannai nuqufaqasaa maridaqa, misa maa maqanasaa maridaqa sia Anutuna qima afeekaikira ainaina afeeka ainaina mareeqa. \v 40 Anutufa maasara moo firaa irirana iridanoo. Indaaruqaasa maasa qifeesammidaqa. Sia misa náriara anoonaikifaranoo. Misa faqa maasa faqa moodaa kari innaarunai mareefandia maqi qidanoo. \c 12 \s1 Innee nifu Yisunasaa mundusee miqoo kai fuaqa. \p \v 1 Indaaru marusa Anutuna saqarikiusauqaindi maqee maasa qiqafaidaqara foora maridaqa. Maasa maa marirana misa nifusaa narí amani narí amani iqa maridanoo sandeera foora idaqa. Maasa indaaruqaasa nifusaa narí amani narí amanidaqa sandaidaqa moomoosa nifu qiqafaranara iriseeqa qinee uriqararausai kianee qimasee aiqama ainaina qumaararai ainainnara foora maasa mandainaina amiqimasee maasa rakisi qumaree marina afaieeqee maqasaa quqasee doo oori runusee doo oori munduqaannana kai raquramisee doo miqoo kai sanda maqaraasammasee fua. \p \v 2 Oosana arooqooqari fifi inaqa maasa saqarikirafa Yisufa kai maridanoo minasaa kai nifu mundusee fua. Yisufa maa maqanasaa maridanoo aunirira saqarisaa arirara qufanoo sia rufiasee minnisanau. Sia uqanna minnisanau. Kasooqaqee kuqiranakiqari findifi innaarunai ququsaki Anutuna aaqa marianinnanara iriseenoo mi asasiranra iriseenoo aunirira saqarisaa kuqiranara asauriranara siamma irinau fifau ainainee qimasee kaqi finau. Doo minara maqee Anutufa mariqoo mina aaqa asaukuqannai ooqumarifi maridanoo. \p \v 3 Doo maasa Yisuna aupuraranara iriaqa. Moomoo manda fasiqa anaasee Yisunara fidiaqaa imarufanoo sia kaukaata qinau kaqi mi umaarana mara maree fimarinau. Maasa mi oosannara iriseeqa sia nifaaqa kudoosaapamasee Yisuna aanai ubeekaranara minnisaaqa. \v 4 Mandainaina fannoo maasa maqee maqee darimarifaqa mina faqa quandaki rakuaqaammidaqa. Mi rakirafa sia inni fidika ruqieenoo kaqi mariafanoo kaqi fuaqa, sia minara kudoosaapaaqa. \v 5 Anutufa inni narí faiqi namuara pooduara ufa qimannimusa aunidee sia fee aunidee. Anutuna akaraki minara maaqi qimaseenoo anoonufa akara ridanoo. \q1 Qini qimaaku, Anutufa ummaara oosana oosanannai \q1 ariara foora ani inana sia minara rufiaa amiqimasee iria. \q1 Ani oosana uqafiqaidanoo amiqiraqoo fuanneera \q1 miqidanoo. Mifa aniara qaoo qinana sia anee minara \q1 kudoosaapaa sia oori runua. \q1 \v 6 Karaambaiqa fannoo mina amuqusi marisa kai \q1 naridanoora foora idanoo. Nariara qini faiqi fee qisa kai \q1 naridanoora foora idanoo. \p Akarakinaa ufa miqiminoo marifaqa qinee minara maaqi qidaqa. \p \v 7 Aneenna aidafira ummaarara qini qikoofa Anutufa dariara maqi qidanoo fee qia. Aneenna aidafiranara aupuraranannai Anutunara mina amaaku daridanoo fee qia. Aiqama faiqi nikausa aikannai qumaree nári faiqi namu mandoosana akiaqara naridaqa. Aiqamausa nári faiqi namu mandoosana akiaqara naridaqa. \v 8 Innee Anutuna fiqi namu faqa sia arirana mareenana sia mina faiqi marinnaranoo, dapi faiqí marinnaranoo. \p \v 9 Maa maqanasaa maasa qikoofa aikannai qumarasee mandoosana akiaqara darifaqa maasa minara rufiaidaqa mina aaqa maridaqa. Innaarunai qikoofa miqi kai masee dariara foora inaqa firaaqoo mina aaqa maridaqa naaru naaru marianaura. \v 10 Maa maqanasaaqaraa qikausa nári iriranannai maasa andeeqa qimaqaidaqa aikannai qumaree daridaqa. Anutufa maasa andeeqara oosana maraaqeera oosana oosana ummaarannai maasa dariara foora idanoo. Mifa narí andeeqarana naida qimiraree qidanoo maasa daridanoo. \v 11 Anutufa maasa ummaarannai dariara maqi ifaqa maasa sia minara asasidaqa doori runidaqa doo maasa miqoo qeeqa mandainaina akiaqara darirana taikasee andeeqasee marirana asooarana maraidaqa asasidaqa. \s1 Oosana oosana naakaparafa faqa aaquqirafa faqa mari ufafa. \p \v 12 Innee nisauku kudoosaapaifaqa raqandaamasee mariasa nisauku uqusee afeekaikiaqa. Aiku aqoori qumooquki mariannana indindi mariannana minnisee mapukufinana aiku ramaseenana kikiqia. \v 13 Innee andeeqara aatata kai fifanoo aiku arinafa unufuannoo. Unufinana andeeqasee finnaranoo. Anee manda aatata afiqee finanoo anaiku firaaqoo mandaikiannoo. Anee andeeqara qoo afiqee finanoo ani aiku aidafimarifa taikafinanoo andeeqasee anee finnaranoo. \p \v 14 Innee aiqamausa mariasa namufaqa amiqimmandee asooaranaki marirana amaniaqa. Inni mariranakina amiqirafa andeeqarafa kai mariaqa. Sia miqiqa karaambaiqa sia qafeefaranoo. \v 15 Innee amiqimmandee rakisia, innee Anutuna afaariranaki fuanakiqari quandaki kaqinni ubeekee foora. Innee amiqimmandee rakisiaqa sia moo fannoo inniki saakunananda inniki kambiqafinoo aiqamausa sukaqarana nimiani. \v 16 Innee rakisiaqa. Sia inniki moo fannoo Esauna aanna raaqa. Mifa andeeqarana minnisee Anutuna ufa rukiasee moodaa naranannai kai afasaafa narí qumiasana narí akaqa doo aminau. \v 17 Amiseenoo miqoo kasooqaqee aupuranau. Aupureenoo narí akoo finnai anireenoo afaaqooqara qufanoo mina akoofa qinau. Sia, doo ani akaqa amiqa qufanoo Eesaufa ikiraqoofanoo aukunu qumimarufanoo randoo randoo sianoo sia paqurinau, doo taikambinau. Innee sia Eesauna aanna raaqa sia andeeqarana minnisaaqa. \p \v 18 Maqee aukuana innee sia Isaraee maqannaasa naanna raidaqa. Maa maqanasaa Sinai aaqana ameemaanai Anutuna ufa iriqau. Innee innaarunai mari Sinai aaqanara foora maridaqa Anutuna afusaa kikiqiqa mariafanoo. Ooqai Isaraee maqannaasa Sinai aaqana ameemaanai anireeqa sia ufa kai nifu qafoona mi aaqannasaa ida firaafa qoofaqa qafoona oonamu namufaqa aakuasaa namufaqa asukuna namufaqa rafaaqafufaqa aiqamausa qafamaseeqa rufiaqau. \v 19 Miqunakina ukeena qunaki faiqí ufa moo iriqau. Iriqa rufiasee qiqau. Maasa sia moo kaqikaa ufa irianaura, maasa daaquqaifaqa rufieeqa. \v 20 Mi ufana qidanoo maaqi qinau. Faiqí moo fannoo fee aandau fee maa aaqanna auqamasaifaqa oonisamu qumaree kuqamma arusaaqa. Misa mi ufana irufanoo kaaqa naaquqoofaqa maparaaiqau. \v 21 Mooseefa faqa Sinai aaqanasaa kambiqoo ainainna qafamasoofanoo kaaqa aaquqoofanoo aindiri aindirufanoo qinau. Qinee faqa qafaunanoo kaaqa daaquqeenoo daindiri reenoo. \p \v 22 Mi aukuanna Isaraee maqannaasa mi naaquqara ainainna nifu qafamasoofanoo nifaaqa ramasoofaqa rufiaqau. Maqee innee sia miqiranaki aniifaqa ani maridaqa. Innee Sioona aaqana uqanna kaqi marira Anutuna maqusaki ani mariafanoo. Innaarunai marira Yeerusaree maqusa qangiroo moomoo andandara foora marianaki innee ani mariafanoo. \v 23 Innee Anutuna ooqa faiqi innaarunai bukaki akara rirausa kai kaaqa firaaqoo suqimarianaki asasimarianaki ani mariafanoo. Innee Anutufiqoo ari mariafanoo. Mifa aiqamausa ufa irisee andeeqannisee marifa maridanoo. Andeeqara fasiqa kuqufusa innaarunai ooruree anoonaikamambiqa innee misa nimana namufaqa andeeqaranaki asasiranaki ani mariafanoo. \v 24 Ooqai Kainafa narí akaqa Abeerana arufanoo mina fidika teeqinau. Abeerana fidika fannoo Anutunara qini fidika akiaqara anee qiannee qidanoo. Maqee innee Yisuna fidika Abeerana ooriqararana teeqiraqoo ani mariafanoo. Yisuna fidika fannoo Anutunara maasa numoo akiaqara minniqisaannee qidanoo uriqaranoo maridanoo. Innee maqee fuka moodaanaki kira ufa quqee marianaki Yisunaki ani mariafanoo. \p \v 25 Minara innee Yisuna ufa sia sia iriaqa. Amiqimmandee rakisimaree iriaqa. Ooqai Mooseefa maa maqanasaaqaraafa qimannimimarufaqa sia iridaqa kuqimariqau. Maqee innaarunaindaraa fasiqa ufa rukiaanafa anee yaifee finnaree mina ariranakiqari rukiasee naqi fee innaree. \v 26 Ooqai Mooseefa maru aukuana Anutufa qufanoo Sinai aaqanasaa maqa kasinau. Anutufa minara maaqi qimafeekaikinau. Qinee ooqai maqa kasiafannana, kafaa qinee sia maqa kai kasianaura. Innaaruna faqa kasianauranoo. \v 27 Miqunnara maasa maaqi qidaqa iridaqa Anutufa narí aiqama ainaina auqu quqaqoona kafaa aiqama kasimmaseenoo doo mara aqu taikaannoo. Sia kasimari ainainafa mifa kai kaqi mariannoo. \p \v 28 Doo maasa sia kasira ququsaki maridaqa minara maasa susuia. Maasa minara quandakiqa Anutuna aidiranamau kai narí amooqia. Oori kandamasee rufiaqa rufiaqa qiranannai narí amooqia. \v 29 Maasa Anutufa sia fifau ainaina maridanoo. Ida qamataikannimaqee marifa maridanoo, minara aaqara oosanara rufiaaqa, ani faqa ida qamataikaandoora. \c 13 \s1 Anutuna aidiramau fira naakaparufa. \p \v 1 Innee asauku mundiranaki marianara nariara nariara moodaa fasiqa anaasee faiqiara foora uriqarara ainainee qimasee sia fifau noonnoo kai nimuqusi marinaqa nariara nariara ruaqa asaukunnoo auqaidana nariara nariara ruaqa. Miqi kai ida sia taikaaqa. \v 2 Anaamuru sia oori qafainna maqannaana amiqi mandee narana amiqa maaqa amiaqa. Akaqausa miqidaqa sia irirai qangiroo amiqi amiqiqau. \v 3 Innee karabusaki mariasara misa faqa karabusaki maridara foora amiqimmandee rakisinnimaqaaqa. Asauku mundirana ufasaara aupuree mariasa sia aunuaqa. Innee misa faqa moodaanaki aupuraranara foora nimuqusi marinaqa rakisinnimaqaaqa. \p \v 4 Innee aiqamausa faiqí anaasee nimundaranara uriqarara ainainee qiaqa. Faiqí aneesee aqumummasainafa sia moonaindi quandaki qumaraa. Aiqamausa inneeqa nammari kai neeqa andeeqasee mariaqa. Faiqí anaasee dapi narí maree narí maree qiqa nuasa faqa qummuariqa nuasa faqa Anutufa ufa iriseenoo naruannoo. \p \v 5 Inni irirafa marirafa munnimma ainainara sia kaaqa rida mariaqa, maqee maree maria ainainnara doo amana maridee qimasee afaaqa quqasee maria. Anutufa minara maaqi qinau. \q1 Qinee sia inni minnisee moosaa fuanaura. Inni faqa \q1 naaru marianauree qinau minara afaaqa quqasee maria. \p \v 6 Maasa mi ufana iriseeqa paasoosamaseeqa maridaqa maaqi qianaura. \q1 Karaambaiqa maasa dadaaqimarifa maridanoo \q1 Minara maasa sia rufiaanaura, \q1 Naqimasee maa maqanasaa qaraasa maasa darifaree. Sia \q1 amana darifaranoo. \p \v 7 Ooqai indaaru Anutuna ufa qimannimusara sia aunuaqa. Misa amiqi mariranara faqa misa kuqiranara faqa misa Anutuna saqarikiranara faqa iriseeqa misa nimeeraameera kai ida mariaqa. \v 8 Yisufa asauku mundirafa sia minaki oosana oosana irirafa marifa. Eenda faqa maqee faqa naaru naaru faqa amanamana kai andeeqara irira oosana marifa maridanoo. Innee faqa miqiaqa. \v 9 Akaqausa Anutuna ufara oosana oosana irirana uqeeraidaqa. Innee sia misa naanna reeqa oonuree anireeaiqa. Anutuna afaariranara mi irirafa kai inni nimana mapuku nimaqainaqa mariaqa, mifa andeeqarafa amiqirafa maridanoo. Oosana oosana sandufa moo narana neeqa moo narana sia neeqa mi ufana qimaqoonannai sia inneeqa nimana mapukusee marifaranoo, mi ufana maroosa sia mi ufafa misa nimana mapuku nimaqanau, sia misa dadaaqinau minara innee Anutuna afaariranara iriaqa. \p \v 10 Ooqai Yuda maqanna aanaiqikirausa Anutuna uqiqaana maqa rakisimarusa Anutuna ufamau fidaqa qaindasaa qaraa aandau tatufirana suqee maruna akaqana marasee naqau. Maasa aandau tatufi maria qaindara foora moo maridanoo. Ooqeenaa uqiqaana maqakinaasa sia amana minasaaqaraana marasee nooqini. \v 11 Ooqeenaa uqiqaana maqaki moodaa faasaana moodaanaki kira faasaanasaa misa uriqararafa aandau fidika mareenoo firaa naaquqara maaqaki oonureenoo qaindasaa teeqimaseenoo raudamaki mi aandauna apata amudaani amaqi aiqama sia naqau, mara mareeqa faiqí naambeeqai munu ida aree mariqau. \p \v 12 Mina amanakai Yisufa Yeerusaree maqusa naambeeqai kuqinau. Narí fidikannai faiqí anaasee mandainaina findaukama nisaanifeera miqinau. \v 13 Maasa faqa Yisuna dadaaqiqa ooqeenaa maaqa naambeeqaira foora Yisufa mariqoo mina asaurirana dadaaqi maraanauranoo. \v 14 Maasa kasooqaqee uqanna maa maqanasaa sia maridanoo. Maasa kasooqaqee kambiqaaninna maqusara innaarunaindaraanara rakisidaqa. \v 15 Doo minara maqee maasa maa maqanasaa maridaqa Yisunannai Anutuna dufi dufi qimamaqaidaqa. Maasa aandau tatufirana fooqaafa dufi dufi qirafa maridanoo. Maasa Anutunara kuqaa anoonnee qimaria noonakiqari minara dufi dufi qirafa maqee maqee kambiqaidanoo. \v 16 Maa ainainna faqa sia aunuaqa, narí amiqi narí amiqiaqa, inneeqa ainaina innee iriranannoo kai raineeqee niqoonausa narí ami narí amiaqa. Anutufa miqira ainainara amiqira tatufira aandaura foora maridanoo fee qidanoo qaqaara raidanoo. \p \v 17 Innee inneeqa uriqararausa qinnandee kai iaqa. Misa Anutuna saika maraidaqa inni nimanara maqee maqee rakisidaqa. Anutufa kasooqaqee misa innisaa rakisiranara iraannoo. Innee misa ufara eedoo qifaqa misa asasammasee mi ainainnammifaranoo. Innee misa ufa rukiaifaqa misa nifaaqa qumooqukidaqa nikoo nikaa ifaranoo. Misa nikoo nikaa idaqa sia inni dadaaqifaranoo. \p \v 18 Innee maasara maqee maqee innaaru qiaqa. Maasa qimana sia moo ainainara iridaqa andeeqaraqoo kai firanara ridaqa inni qimannimidaqa. Innee minara maasara faqa innaaru qiaqa. \v 19 Qinee qeeqara faqa inni qimannimidaqa. Innee qiniara faqa innaaru qifanoo Anutufa qini dadaa qinaqa innee innannai kaqi kaqi fua. \s1 Anutufa amiqi amiqimma nimaqaaninnufana. \p \v 20 Naaru naaru moodaanaki kirana Yisufa asauku mundirafa kuqiranannai mina fidikannai doo mapukuseenoo maridanoo. Anutufa mina kuqiranakinaana uqeereeqeenoo faiqí anaasee rakisirana firaanaikamaqaifanoo maridanoo. Narí kuqiranannai faiqí aanaaseesaa rakisirafa maridanoo. \v 21 Anutufa asooarana faqaafa innee mina iriranamau fifandinna oosana akoofasaikirana inni niminaqa fuaqeera. Anutufa asauku mundiranannai maasa faqa mareeqeenoo narí aidira oosanaki narí iriranamau firanaki quqannisaani. Aiqama amooqirafa faqa kaaqa areenarafa faqa asauku mundiranaindi naaru naaru mariannoo. Kuqaa. \s1 Ati ufa. \p \v 22 Oo qini qikaqaafasaa innee maa ufana amiqimasee asaana ruaqa. Dadaaqira ufa maridanoo sia kisaaqa akara riqa minara qimannimidaqa. \v 23 Qinee maa ainainnara faqa qimannimidaqa. Maasa qikaqa Timootifa doo Roomma maqannaa karabusaki Yisuna ufasaara rumbaqoofa idukinoo maridanoo. Mifa dauni dauni mai anirainaqa afiqee innee marinnaqoo oonureeqa maaqanda inni niqafaanaura. \p \v 24 Innee maasa qimandarana inni uriqararausa faqa aiqama Anutuna ufa irimariasa faqa qimannimiaqa. Itari maqannaasa maaqooqaraasaki mariasa inni nikaqaafasaa mariasa inni nimandaidaqa. \p \v 25 Anutuna afaarirafa inni faqa mariani.