\id GEN – Des and Jenny Oatridge; Binumarien; April 00; 13-April-2016 \h OOSANA \toc1 OOSANA AROO UFAFA \toc2 OOSANA \mt1 OOSANA AROO UFAFA \c 1 \s1 Maa maqa maaqana faqa faiqi faqa auqu ufafa. \p \v 1 Oosana kuradoo aukuanna Anutufa sia maru ainainannai mirisinnaarunna faqa maa maqana faqa oosana arasee auqinau. \v 2 Mi aukuanna maa maqafa fifau faafau inoo marufanoo, asukuna firaafa rafaaqafinoo marufanoo Anutuna maraquna fannoo nammari amuaqumau ufaira foora uqidanoo oonuree aniree imarinau. \p \v 3 Mi faasaanna Anutufa qinau, kaaqa qaranara mariannee qufanoo kaaqa qarafa kambiqanau. \v 4 Kambiqafufanoo qafamaseenoo amiqimambinoo qimaseenoo kaaqa qarana faqa asukuna faqa aadu aadu rakeemma quqanau. \v 5 Rakeemma quqaseenoo qafamaseenoo Anutufa kaaqa qaranara faasaanee qinau, asukunara eendaki fee qinau. Miqi qimasoofanoo mikari indaaru oosana araseenoo eendirafa naaree anireenoo aiqaroofanoo iaqarafa aniroofanoo mifa mi iaqarafa faqa mi eendirafa faqa indaaruqaa faasaana marinau. \p \v 6 Mina inaaqianaa faasaana Anutufa kaifaa qinau. Innaaruna kaqi saqanna rainafinanoo nammari mirinni faqa mianni faqa aadu aadu rainanoo marianifeera qufanoo miqimminau. \v 7 Miqi qimaseenoo Anutufa innaaruna kaqi saqanna auqu quqaseenoo nammari raina mianni faqa mirinni faqa quqanau. Quqasoofanoo doo miqinoo marinau. \v 8 Anutufa mi kaqi saqanna auqureenoo innaarunee qinau. Miqimmasoofanoo eendirafa aiqaroofanoo iaqarafa aniroofanoo mi iaqarafa faqa mi eendirafa faqa inaaqianaa faasaana marinau. \p \v 9 Qaaramoo faasaanaikufanoo Anutufa kaifaa qinau. Maqasaa nammari suqufinoo moodaanaki mandi finanoo maqa aadana koorooianifeera qimasoofanoo miqimminoo marinau. \v 10 Anutufa aadanaikunara maqa fee qinoo auquranau. Nammari moodaanaki suqunara ooruku nammari fee qinoo auquranau. Miqi qimaseenoo doo andeeqafiifoo qimaseenoo asasinau. \v 11 Asasammaseenoo fuka maqasaara Anutufa qinau. Andanda oosana oosana kambiqaani, oosana oosana andanda neemaru ainainna aqama faqa kambiqaanni, oosana oosana aqama ireemari saqarisa faqa kambiqaannee qufanoo miqimminau. \v 12 Maqa fannoo, oosana oosana andanda faqa saqari faqa maqanau. Maqasoofanoo Anutufa aiquqummaseenoo doo amiqimminoo fee qimasee asasinau. \v 13 Miqimmasoofanoo eendirafa aiqaroofanoo iaqarafa aniroofanoo mi iaqarafa faqa mi eendirafa faqa qaaramookinau. \p \v 14 Anutufa kaifaa qinau. Innaarunai qooma oosana oosana kambiqafinana, suani faqa quqoona faqa fasau faqa iaqarana faqa asukuna faqa rainaanifeera qinau, iaqarafa faqa aukuana faqa amaana suqirana oosana areemariana uqannifiqaani fee qinau. \v 15 Mi qoomausa innarunaindari maqasaa kaaqa qamannimaqaani qufanoo miqimminau. \v 16 Miqi qimaseenoo Anutufa firaa qoomatiaqara suani faqa quqoona faqa miqanda quqanau. Firaa qooma suaniara anee faasaana rakisinnimaqaannee qinau. Kaqikaa qoomara quqoonara anee eendaki rakisinnimaqaannee qinau. Fasau namu faqa auqu quqanau. \v 17 Anutufa mi qoomausa innaarunaindari maqasaa kaaqa qaanifeera quqanau. \v 18 Eendaki faqa faasaana faqa rakisidanoo asukuna faqa kaaqa qarana faqa rainaanifeera quqanau. Anutufa quqaseenoo aiquqummaseenoo doo amiqimmafinoo fee qimasee asasinau. \v 19 Miqimmasoofanoo eendirafa aiqaroofanoo iaqarafa aniroofanoo mi iaqarafa faqa mi eendirafa faqa qaara faqa qaara faqaikinau. \p \v 20 Anutufa kaifaa qinau. Aiqama nammariki maria ainainausa oosana oosana kambiqaani, maqa mirinni kaqi saqanna oosana oosana ufinuqa qumbiqaqa maridaqa qaqaqa nuaqa. \v 21 Miqi qimaseenoo Anutufa ooruku nammariki maria firaa aandausa faqa oosana oosana ainaina faqa auqu quqanau. Ufiniuqa oosana oosana faqa auqu quqanau. Auqu quqaseenoo aiquqummaseenoo amiqimmiifoo qimasee asasinau. \v 22 Miqi qimaseenoo Anutufa narí afaaqooqa qimannimaqeenoo qinau. Inni asumu moomoo kambiqafiqa ooruku nammarki qumbiqaqa mariaqa. Mifa ufiniuqara faqa moomoo kambiqafi mariaqee qinau. \v 23 Miqi qimasoofanoo eendirafa aiqaroofanoo iaqarafa aniroofanoo mi iaqarafa faqa mi eendirafa faqa moodaannai qisaukukinau. \p \v 24 Miqimma fufanoo Anutufa qinau. Maqa fannoo oosana oosana kasirana faqaa aandauqa maqaani. Maaqeena aadau faqa kaasau aandau faqa firaana faqa kaqikaana faqa maqa fannoo maqaani qufanoo miqimminau. \v 25 Miqimmaseenoo Anutufa mi aiqama ainainausa auqu quqaseenoo amiqimmafinoo qimaseenoo asasinau. \p \v 26 Miqimmaseenoo Anutufa kaifaa qinau. Maasa faiqí naanna faqaasa auquanaura, maasa qimana kai maasa qeeqa fooqaana auquanaura. Misa ooruku nammariki noodaanna ainaina faqa sandaaqai qaqamaree nimaria ufinisa faqa maaqeena aandauqa faqa kaasau aandauqa firaanauqa saa faqa kaqikaanauqa saa faqa rakisianifeera auquanaura. \p \v 27 Miqi qimaseenoo Anutufa faiqí narí fooqaa irana kai auqinau. Faiqí faqa anaasee faqa naumoo faqaa qanda auqinau. \v 28 Auquseenoo Anutufa nifaaqooqa qinoo qinau. Inniqara asumu moomoo kambiqeeqa maa maqa maaqanaki qumbiqafiqa rakisiaqa. Qinee inniqara mareeqee ooruku nammariki noodaanna faqa ufiniuqa faqa aiqama kaasau aandauqa rakisirausaika mannimaqaanaura. \p \v 29 Anutufa kaifaa qinoo qinau. Inni narana sakummara foora ireemarina oosana oosana faqa oosana oosana saqari aqama faqa naaqeera nimidaqa. \v 30 Doo qinee aiqama kaasau aandauqa faqa ufiniuqa faqa andanda faqa nariqa neemaria saqari amaneesa faqa naaqeera qinee nimidaqa. Miqi qimasoofanoo miqimminoo marinau. \v 31 Doo Anutufa narí auqu quqasoo aiqama ainainauqa qafamaseenoo firaaqoo asasinau. Miqimmaseenoo eendirafa aiqaroofanoo iaqarafa aniroofanoo mi iaqarafa faqa mi eendirafa faqa moodaannai qisauku taikasee dinni moodaa marasee 6 faasaanaikinau. \c 2 \p \v 1 Miqimmaseenoo Anutufa aiqama innaaruna faqa maqa faqa auqu taikanau. \p \v 2 Dinni taikasee dinni oonu qaaraqanda marasee 7 faasaana Anutufa narí ainainirana taikanau. \v 3 Dinni taikasee dinni oonu qaaraqanda 7 faasaanara Anutufa afaaqooqa qimasee, aaduma naaquqara faasaanee qinau. Narí kadaapirirana mi faasaanna taikoonara mi faasaannara naaquqara faasaanee qimasee idooanau. \s1 Adamafa faqa Eewafa faqa. \p \v 4 Miqimmaseenoo Anutufa innaaruna faqa maqa faqa auqinau. \v 5 Indaaru karaambaiqa Anutufa maa maqana faqa miri innaaruna faqa auqu aukuanna aaku sia maqasaa quqoonara oosana oosana andanda qaqama sia kambiqanau. Faiqí maqa apaurirafa faqa sia marinau. \v 6 Mikamuqoo nammari fannoo maqakiqari urureenoo aiqama maqa maaqa uqeena amaqanau. \s1 Eedeena saqama ufa. \p \v 7 Mikari karaambaiqa Anutufa maqa qumareenoo faiqí minannoo auqinau. Auquseenoo marirana nimi maru aidoona aikaamarai fuaqasoofanoo mi fasiqafa kasirana maranau. \v 8 Mi fasannai Anutufa suani afu oosanai Eedeenna maqa maaqaki kadiqa firaana auquseenoo narí auquqoo fasiqana minaki quqanau. \v 9 Anutufa oosana oosana amiqira saqariara qufanoo minaki kambiqafufaqa amiqira aqama iraqau. Kadiqa qambaanai saqari qaaraqanda marinau. Moo saqari fannoo marirana nimi maru saqarifa marinau. Kafaa moo saqari fannoo mandainainara faqa amiqira ainainara faqa irimaria iriranna nimimarufa marinau. \p \v 10 Nammari moo fannoo Eedeena maqa maaqakiqari qumureenoo kadiqa qambaana maqa uqeena uqeena ianifeera qumiqareenoo qaara faqa qaara faqaki raina fufanoo ooqufinau. \v 11 Moo amara auqu Pisoona nammari fee qiqau. Mifa Qafiraa maqa maaqa atindannai ooqu finau. \v 12 Miqoo koora amiqirafa maridanoo, amiqira afundi maru saqari anoonafa faqa miqoo marinau. Firaa feefauru aqimaria oonifa faqa miqoo marinau. \v 13 Kafa moo amara auqu Kiqoona nammari marinau. Mifa Kusa maqa maaqa atindanai qumifi marinau. \v 14 Kafa moo amara auqu Taikirisa nammari marinau. Mifa Asiria maqa maaqa suani oosana qaannai atindanai qumi marinau. Moo amara auqu Eeufarateesa nammari marinau. \p \v 15 Karaambaiqa Anutufa narí auquqoo fasiqana mareeqee Eedeena kadidakina quqanau. Kadidaki maqa apauridanoo aiqama ainainasaa mi kadidanaki rakisianifeera quqanau. \v 16 Anutufa quqaseenoo mi fasiqana maaqi qimaseenoo aakapanau. Anee kadidakina aiqama saqari qaqama diqisee naannee qinau. \v 17 Moodaa saqariara kai qinee qaoo qidaqa. Manda ainainara irirana faqa amiqira ainainara irirana faqa nimi mari saqarina kai sia naa. Anee namaseenana mikari kai kuqinnaranoo. \p \v 18 Mi fasannai karaambaiqa Anutufa mi fasiqanara qinau, maa fasiqafa naríaraa marifanoo siamma andeeqaidanoo. Qinee mina aqoonnana auqusaananoo mina dadaaqiannoo. \p \v 19 Anutufa maqa qumareenoo minannai aiqama aandau faqa ufiniuqa faqa auqinau. Auquseenoo aiqama naarammeeqeenoo faiqí maruqoo nuquraanifeera quqasoofanoo nana ainainee auquroofa doo mi nuquna faqaasa mariqau. \v 20 Miqimmaseenoo faiqí fannoo kooqikinaa aandauqa faqa kaasau aandauqa faqa ufiniuqa faqa nuqu rama quqanau. Miqiqa marufanoo Anutufa mi fasiqana aqoonnanaikiranara misaki randeenoo sia paqurinau. \v 21 Minara faiqarana faiqí aminau. Faifufanoo Anutufa mina aqaasana moodaa tatuseenoo mina amaqinnai minaki ititanau. \v 22 Ititaseenoo karaambaiqa Anutufa mina aqaasanannoo anaasee auqinau. Auquseenoo faiqí maruqoo afiqee finau. \q1 \v 23 Quqasoofanoo faiqí fannoo qafamaseenoo qinau. \q1 Doo maqee uqanna qini fooqaairafa uqanna maridanoo, \q1 amudaani qini qimudaani kinaafa, \q1 amaqi qini qimaqinnai auqirafa, \q1 qinee minara anaasee fee qimasee auquraanaura, \q1 mifa faiqí kinaafa marinara miqi qimasee auqu raanaura. \p \v 24 Minara kai faiqí narí anoona akoona minnisee narí anaaqa faqa moodaanaki mafi moodaara foora maridaqa. \p \v 25 Mi fasiqafa narí aanaaqandiri kaqisamu maruqanda mariqau, sia nariara nariara nisauri mariqau. \c 3 \s1 Faíqi anaasee Anutuna ufa rukiqoo ufafa. \p \v 1 Karaambaiqa Anutufa aiqama aandauqakina auquqoona qambaanaindari sakani mifa nikaru qira ufa akoofasa marinau. Mifa anaasee iramirinoo qinau. Kuqaa fee Anutufa saqariuqaki aiqama qaoo qinoo fee sia naaqee qinoo fee. \p \v 2 Mi anaaseefa minara iriseenoo qimaminau. Eeoo aiqama maa afuqanakinaa saqari naaqee qifaqa naidaqa. \v 3 Kadiqa qambaanai moodaa saqariara sia naaqee sia auqaaqee qifaqa sia naidaqa. Maasa namaseeqa kuquanauranoo. \p \v 4 Sakani mina ufa iriseenoo anaasee akaru qinoo qinau. Namasee sia kuqinnara unnaqidanoo, anee sia kuqinnaranoo. \v 5 Anutufa minara iridanoo qaoo qinoo. Innee mi saqari aqamana namasee Anutufara foora maridaqa manda ainainara faqa amiqira ainainara faqa irifoora. \p \v 6 Anaasee sakani ufa iriseenoo mi saqarina afu qafamasoofanoo amiqirafa marufanoo aqama faqa qafoofanoo idaaqirafa marufanoo amiqira ainainara iriranara faqa manda ainainara iriranara faqa irufanoo amiqufanoo mi saqari aqamana diqiseenoo neenoo narí afaaqi faqa amufanoo nanau. \v 7 Miqanda namasoofanoo mikari miqanda nifusaa irirafa kambiqoofaqa nári nifaaqa qafamasee kaqisamu maridee qimaseeqa nisauruseeqa saqari amanee didiqi amanee fooqaana qumaree akunuseeqa nári nifaaqasaa ititaqau. \p \v 8 Mi faasaanna eenaanianna asooaa asooaa imarufanoo Karaambaiqa Anutufa kadidai nimarufaqa faiqí faqa anaasee faqa iriqaqara saqariuqaki nisaurusee kukeeqaqau. \v 9 Karambaiqa Anutufa faiqí aaramasee anee yaifee qufanoo mifa qinau. \p \v 10 Anee kadidai nuanaqa qinee iriseeqa kaqisamu mariunausa rufiaseeqa saqariuqaki kukeeqaidaqa. \v 11 Miqi qufanoo Anutufa qinau, yafee ani kaqisamu mariannanara qimaminoo fee. Anee saqari aqama qinee qaoo qunnana neenanee. \v 12 Faiqí iriseenoo narí qimaminoo qinau. Maa anaaseefa qini faqa marifa anee qimunafa mifa qimifaqa neeqa. \v 13 Miqi qufanoo karaambaiqa Anutufa mi anaaseena iramirinoo qinau. Anee nanaree maa oosanna mareenanee. Mi anaaseefa iriseenoo qinau. Sakani fannoo anireenoo qini qikaru qifaqa neeqa. \s1 Anutufa manda afaaqooqa faiqí faqa anaasee faqa sakani faqa niminau. \p \v 14 Karaambaiqa Anutufa mina iriseenoo quandafinoo mi sakanina manda afaaqooqa qimamaqeenoo qinau. \q1 Anee maa anaaseena akaru qiannanara mina akiiqara aiqama aandauqakiqari anee kai maa manda afaaqooqana mareennaranoo. \q1 Anee maqamau amuaqundari nidana kookoomma nananua. \q1 \v 15 Qinee qianaqa maa anaaseefa faqa anee faqa nariara nariara fidiaqaa ifaranoo. \q1 Inniqara faiqinamu naaruara namuqaa marifaranoo. \q1 Mi anaaseena asumu kiqari moodaa fannoo ani akiiqa radamuannoo. Anee mina asumu kinaana aiku ataa ukaqa aminnaranoo. \p \v 16 Anutufa maaqi qimasee anaasee afaaqooqa qinoo qinau. \q1 Anee amuaquqa faqa marinaqa umaara firaanaikamma amaqaanaura. \q1 Miqimmaseeqa faiqi maqaraqoo faqa aupurarana amianaura. Ani aundura fannoo aneenna afaaqiara rida marinnaranoo. \q1 Ani afaaqi fannoo ani uri aaqararafa marinana anee mina ureeqarafa marinnaranoo. \p \v 17 Miqi qimaseenoo Anutufa quandafinoo faiqi afaaqooqa qinoo qinau. \q1 Anee aneenna anaaqa ufa iriseena qinee qaoo qunna saqarina qaqama naananoo. \q1 Minara maa maqana aqurarasaanana anee kadaapi ridana arirana rakeeidana maa maqanaki ummaqusee naida maria. \q1 \v 18 Nimmuru faqa amuka faqaa ainaina faqa maqakiqari kambiqaannoo. Anee kaasau andanda neennaranoo. \q1 \v 19 Anee tooqaamu arimarinana kadaapirumasaidana maa maqanasaa narana kambiqasaidana nana fifiinana kuqinana maqaki ani auquafannanaki finnaranoo. \q1 Ani maqannai auquqaafanafa marianafa mariananoo. Anee maqa mariananoo kaifaa maqaikamma finnaranoo. \p \v 20 Faiqí fannoo narí aanaaqara maqasaa qaraa fasiqa anaasee ninoo fee qimaseenoo auqu Eewanee qinau. (Mi auquna oosana aiqama faiqí faiqi ninoo fee qidanoo.) \p \v 21 Karaambaiqa Anutufa aandau apata qumareenoo minannai qamunnara foora auqeeqeennoo Adamana faqa narí anaaqa Eewana faqa niminau. \s1 Anutufa Adamasa Eewasa kadidakiqari niqiqanau. \p \v 22 Miqimmaseenoo Karaambaiqa Anutufa qinau. Maqee faiqí faiqi maafa maasara foora maridaqa aaqara oosanara faqa andeeqara oosanara faqa iridaqa. Maasa sia miqandara qianaqa naaru marirana nimimari saqari aqamana diqisee neefaranoo. Diqisee namaseeqa naaruara marifoora. \v 23 Karaambaiqa Anutufa minara iriseenoo Eedeena kadidakinaana doo miqanda nifaqaseenoo qinau. Inneeqara inni auquafanna maqanasaa maridaqa maqa auqamasaidaqa narana paquriaqa. \v 24 Anutufa Eedeenna kadidakiqari Adamasa Eewasa niqiqoofaqa fufanoo suani oosana qaannai kadida atinni naaru marira saqari fainnai fimaru aannanasaa angiroouqa quqasoofaqa ida auru arira paipana uaqeeidaqa faiqí minni fifoora ruki tataaka imariqau. \c 4 \s1 Kainasa Abeerasa ufa. \p \v 1 Adamafa narí anaaqa Eewana faqa aana numasoofanoo amuaqu qaikinoo faiqi maqaseenoo mina auqu Kainafee qinau. Maqaseenoo Eewafa qinau, Anutufa dadaaqifaqa qinee faiqi akoonaiqi maqeeqa. \v 2 Kafaa mariufanoo faiqi moo maqaseenoo mina auqu Abeeranee qinau. Abeerafa innooqafinoo kooqikinaa aandausaa rakisirafa marinau. Mina afasaafa Kainafa innooqafinoo afuqakina ainaini marufa marinau. \p \v 3 Mariufanoo moo kari Kainafa narí afuqakinaa ainaina maraseeoo Anutuna tatufirana suqa aminau. \v 4 Abeerafa mifa faqa Anutuna tatufu amiraree qimaseenoo narí firimaru aandausakinaana ooqasaa maqarana afaaqafaqaana aruseenoo amiqira afaaqa kai tatufirana suqa aminau. Abeerana tatufirana Anutufa qafeenoo amiqira fee qimasee asasinau. \v 5 Kafaa Kainaindi qafamasee minnisanau. Kainafa mina qafoofanoo firaqoo arana qoofanoo oori runinau. \p \v 6 Anutufa Kainana qafamaseenoo qimaminau, nanaree ani arana qaidanoo fee. Nanaree ani oori mianni qumidanoo fee. \v 7 Anee amiqira ainaina auqeenanau asasa mianaiqini. Anee mandainaina auqaannanara numoo fannoo ani kooqiki ani amaara usinoo maridanoo. Mifa ani rafaaqa firarinana anee mina uraaqaraa. \p \v 8 Miqi qimasoofanoo Kainafa narí akaqa Abeerana qimaminoo qinau. Aninaqa aana fua. Miqanda moosaa oonureeqa Kainafa narí akaqa Abeerana kuqa arinau. \p \v 9 Arusoofanoo Anutufa Kaina iramirinoo qinau, ani akaqa Abeerafa yaifee maridanoo fee. Qufanoo Kainafa qinau, Abee qinee sia iridaqa, anee qiniara narí akaqasaa rakisimarifee fee qidanee. \p \v 10 Anutufa mina iriseenoo qinau. Kaina anee nanee mareenee. Anee iria, aneenna akaqa fidika maqasaa teeqiananoo. Mi fidikafa mina akiiqara iannee qimasee maqakiqari qini daaraifaqa iriqa. \v 11 Anee aneenna akaqa fidika maa maqanasaa teeqiananoo maqa qoo raqafinaki ani akaqa fidika minaki keeqeenoo. Minara qinee ani aqurara ufa ameemaanai quqaidaqa. Anee sia kaifaa maqaki narana ummaqusaida neennaranoo. \v 12 Anee narana ummaqusainanoo maqa fannoo sia ani narana amiannoo. Minara anee maaqa siainafa maridana aiku quqirafa maaqa maaqa kaqi ninnaranoo. \p \v 13 Kainafa minara iriseenoo Anutuna qimaminoo qinau. Anee qummaara firaana qini qimiananoo sia qinee amana uqeeraanaura. \v 14 Qinee maa maqanasaa ani afusaa marunnana anee diqiqaanaqa qinee qiku quqirausa aiqamatinai nuanaura. Qinee maaqanna maaqanna dapikiqa nuananoo yafee qini qiqafainafa mifa kuqa daruannoo. \p \v 15 Karaambaiqa minara iriseenoo qimaminoo qinau. Sia miqifara, faiqí moo fannoo yafee ani arinnana qinee mina akiiqara dinni taikasee dinni ani qaaraqanda marasee naruanaura. Miqi qimaseenoo karaambaiqa Kaina afaaqasaa sia aruaqee akara quqanau. \v 16 Miqooqari Kainafa Anutuna oorisaaqari finoo Eedeena kadida aaqaqari suani oosana qaannai moo maqa maaqai mina auqu niku quqirausa nua maqusa fee qimarunnai finau. \s1 Kainana aiku asauku nuqu. \p \v 17 Miqoo oonureenoo Kainafa narí anaaqa faqa faiqi moo akoonaiqi maqaseenoo mina auqu Eenookanee qinau. Kainafa narí anaaqa faiqi maqoo kari maqusa moo auquseenoo mi maqusana auqu narí amaaku amaranaikinoo Eenooka maqusa fee qinau. \v 18 Eenookafa faiqí kammafinoo akoonaiqi Iradana maqanau. Iradafa faiqí kammafinoo akoonaiqi Meequyaeerana maqanau. Meequyaeerafa faiqí kammafinoo akoonaiqi Metusaeerana maqanau. Metusaeerafa faiqí kammafinoo akoonaiqi Rameekana maqanau. \p \v 19 Rameekafa faiqí kammafinoo qaara anaasee maranau, moona auqu Adaa nammarifa moona auqu Siraa nammarifa mariqau. (Adaa nammarina auqu oosana amiqira fee qimaqoofa marinau. Siraa nammarina auqu oosana auqaana fee qimaqoofa marinau.) \v 20 Indaaruqaa anaasee auqu Adaa nammarifa faiqi moo Yabarana maqasoofanoo findifinoo aandau apatannai uiqaana maqa usakasaida nimarusa nikoofa marinau. \v 21 Yabarafa firimaru aandausasaa rakisi marusa nikoofa marinau. Yabarana akaqa Yubarafa marinau. Mifa findifinoo qufireena fuaqee marusa faqa piripunna arimarusa faqa nikoofa marinau. \v 22 Rameekana inaaqiana anaasee moo Siraa nammarifa marinau. Mifa akoonaiqi Tubarakaina maqasoofanoo findifinoo koopaannai faqa qainnannai faqa ainaina auqimarufa marinau. Tubarakainana auna auqu Naammaa nammarifa marinau. \p \v 23 Rameekafa narí aanaaqaqara maaqi qimasee qimanniminau. \q1 Adaa nammarisa Siraa nammarisa qini ufa iriaqa, \q1 Qinee Rameekausa qini qinaaqaqara ufa qianaqa amiqimmasee iriaqa. \q1 Faiqí moo fannoo kaakadi darifaqa qinee mina kuqamma ariqa. \q1 Asauku samu qini darina akiiqara mi kumaaraana kuqamma ariqa. \q1 \v 24 Moo fannoo Kainana arinnana akiiaqara Anutufa dinni taikasee dinni ani qaara marasee 7 fasiqa naruannoo. Moo fannoo qini Rameekausa darinnana akiiaqara Anutufa fiqaramasee 77 fasiqa naruannoo. \s1 Seetana aiku asauku nuqu. \p \v 25 Adamafa kaifaa narí anaaqa faiqi mara amisoofanoo amuaqu qaikinoo akoonaiqi moo maqaseenoo mina auqu Seetanee qinau. Miqi qimaseenoo mina anoofa qinau. Anutufa qini qimaaku moo qiminoo narí afasaana Abeerana amaaqa maqaanifeera qiminoo mifa Kainafa aruna amaaqa maqaannoo. \p \v 26 Seetafa innooqafinoo akoonaiqi Eenoosana maqanau. Eenoosafa maru kamuqooqari oosana arasee misa Anutunara innaaru qidaqa minara naaqura Karaambaiqee Yaawee fee qidaqa innaaru qimariqau. \c 5 \s1 Adamana aiku asauku nuqu. \r (1 Stori 1:1-4) \p \v 1 Adamana aiku asauku misa oosana maaqimmasee akaraki marinau. Anutufa indaaru narí amana kai faiqí anaasee auqinau. \p \v 2 Naumoo faqaa qanda auquseenoo nifaaqooqa qima nimaqaseenoo faiqí anaasee fee qimasee nuqu ranau. \p \v 3 Adamafa aukuana 130 marasoofanoo mina amaaku Seetafa kambiqanau. Narí akoona fooqaafa mina amana kai marinau. \v 4 Seetana maqookari oosana araseenoo Adamafa 800 aukuana maranau. Mi kamuqoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo Adamafa maqanau. \v 5 Adamana aukuana aiqama 930 maraseenoo kuqinau. \p \v 6 Seetafa 105 aukuana maraseenoo akoonaiqi Eennoosana maqanau. \v 7 Eennoosana maqoo kamuqooqari Seetafa 807 aukuana maraseenoo mi kamuqoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo maqanau. \v 8 Seetana aiqama aukuana 912 maraseenoo kuqinau. \v 9 Eennoosafa 90 aukuana maraseenoo akoonaiqi Keennana maqanau. \v 10 Keennana maqoo kamuqooqari Eennoosafa 815 aukuana maraseenoo mi kamuqoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo maqanau. \v 11 Eennoosana aukuana aiqama moodaanaki 905 maraseenoo kuqinau. \p \v 12 Mina amaaku Keennafa 70 aukuana maraseenoo akoonaiqi Maqarareerana maqanau. \v 13 Maqarareerana maqoo kamuqooqari Keennafa 840 aukuana maraseenoo mi kamuqoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo maqanau. \v 14 Keennana aukuana aiqama moodaanaki 910 maraseenoo kuqinau. \p \v 15 Mina amaaku Maqarareerafa 65 aukuana maraseenoo akoonaiqi Yareedana maqanau. \v 16 Yareedana maqooqooqari 830 aukuana maraseenoo mi kamuqoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo Yareedafa maqanau. \v 17 Maqarareerana aukuana aiqama moodaanaki 895 maraseenoo kuqinau. \p \v 18 Mina amaaku Yaareedafa 162 aukuana maraseenoo narí amaaku Eennookana maqanau. \v 19 Eennookana maqooqooqari Yareedafa 800 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo maqanau. \v 20 Yareedana aukuana aiqama moodaanaki 962 maraseenoo kuqinau. \p \v 21 Mina amaaku Eennookafa 65 aukuana maraseenoo akoonaiqi Meetuseerana maqanau. \v 22 Eennookafa 300 aukuana Anutuna aqoondikiranaki maridanoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo maqanau. \v 23 Eennookana aukuana aiqama moodaanaki 365 aukuana maranau. \v 24 Eennookafa sia kuqinau. Kaaqa Anutunara rimarufa marufanoo Anutufa kaqimma afiqasoofanoo sia sia inau. \p \v 25 Eennookana amaaku Meetuseerafa 187 aukuana maraseenoo akoonaiqi Rammeekana amarana maqanau. \v 26 Rammeekana maqooqooqari mina akoofa Meetuseerafa 782 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo maqanau. \v 27 Meetuseerana aukuana aiqama moodaanaki 969 aukuana maraseenoo kuqinau. \p \v 28 Meetuseerana amaaku Rammeekana amarafa 82 aukuana maraseenoo akoonaiqi maqaseenoo qinau. \v 29 Anutufa maa maqa maaqana aquraraqoofaqa maasa kadaapi ridaqa. Maa faiqifa kadaapiriranaki marunnana asooarana qimiannoo fee qimasee mina auqu Nooa nee qinau. \v 30 Nooana maqooqooqari mina akoofa Rammeekafa 595 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa faiqi namu moomoo maqanau. \v 31 Rameekana aukuana aiqama moodaanaki 777 maraseenoo kuqinau. \p \v 32 Mina amaaku Nooafa 500 aukuana maraseenoo miqooqari akoonaiqi qaaramoo maqanau. Misa nuqu Seemmana faqa Qammana faqa Yafeetana faqa maqanau. \c 6 \s1 Faiqí anaasee manda ainaina mareeu ufafa. \p \v 1 Mi fasannai faiqí anaasee moomoo kamambufaqa maqa maaqa itita fiqa maridaqa misa maanaaqauqa moomoo maqaqau. \v 2 Maqasaa fasiqauqa Anutuna faiqi namu mi manaaqausa nindafoofaqa nifu noori amiqirausauqa kai marufaqa nári nidimarusa maree mariqau. \v 3 Miqi marufanoo Anutufa qinau. Qini maraquna naaru naaru sia faiqiki mariannoo. Misa fifau faiqí faiqi marianara kisaaqa aukuana ateekasee qusa aukuana nimianaura, 120 aukuana kai nimianaura. \p \v 4 Mikari faqa kasooqaqee faqa maqasaa fasiqauqa Anutuna faiqi namu faiqí niraamuna maraqa ninii soofaqa faiqi maqee mariqau. Mi faiqisa nimudaani faqaasa murusaqa arirausa maa maqanasaa maridaqa nuqu faqaasa mariqau. \p \v 5 Anutufa aiqama maqasaaqaraasa nindafoofaqa misa marirafa faqa irirafa faqa mandaika uqanna inoo marinau. \v 6 Miqiqa marufanoo Anutufa firaqoo misa mi manda oosannara irinau. Mifa faiqí auqu maqasaa quqoonara irufanoo aundura mandaikufanoo akooqoofanoo qinau. \v 7 Maa oosanausa qinee auquafanausa maa maqanasaa qaraana qinee aiqama ruka aqusaanaura. Faiqí faqa ufini aandau faqa aiqama ruka aqusaanaura qinee misa auquafannanara qikooqaidanoo. \v 8 Anutufa Nooanara kai asasinau. \s1 Nooafa firaa sipa auqu ufafa. \p \v 9-10 Nooana oosana maaqimminoo marinau. Nooafa kai sia aaqarana marufa marinau, narí faqa marusakiqari naríara andeeqarafa marinau. Mifa kai Anutuna aqoondikiranaki marinau. Mina amaaku qarammoo namu mariqau. Misa nuqu Seemmafa faqa Qammafa faqa Yafeetafa faqa mariqau. \p \v 11 Aiqamausa Anutuna afusaa mandainainaki mariqau. Faiqí narari nararirafa aiqama maqa maaqaki qumbiqanoo marinau. \v 12 Anutufa aiqama maqa maaqaki qafoofanoo mandaika uqannamminoo marinau. Faiqí anaasee aiqama mandainainaki kai mariqau. \v 13 Miqiqa marufanoo Anutufa Nooana qimaminoo qinau. Faiqí narari nararirafa qumbiqanoo marinara qinee aiqama fasiqa anaasee naru taikaanauree qidaqa. \v 14 Nooa, anee amiqira saqarinnai firaa sipa auqua. Mina aunduraki moomoo rumma auqua. Aunduraki faqa adisaa faqa koorootaqa qumaree akusainanoo ititaani. \v 15 Anee sipa maaqimasee auqua. Mina kisaaqa fannoo Aarinnoonna nammarikiqari Siara Doona nammariki amanasaa 130 metres mina kisaaqa mariani. Mina qusa fannoo 22 meters sia kisaaqa uqanna marinau. Mi sipana maqasaqari maaqa akiiqa amanasaa 13 metres mariani. \v 16 Asaana qumeeqarana ameemaanai apootaana kaqi mariani 0.5 metre mariani. Sipa qaqaasanai firaa kooqi auquseenana sipa aundurai maqasaa tida rua, mina murufi qambaanai moo tida rua, mina maariqoo moo tida rua. \v 17 Anutufa kaifaa Nooana qimaminoo qinau. Qinee nammari mareeqee quqasaananoo firaaqoo aufinoo aiqama kasimari ainainausa naru taikaannoo. Aiqama maqasaa maria ainainausa faqa kuqu taikeefaranoo. \v 18 Ani faqa kai moodaanaki kira ufa qianaura. Aneenna anaaqa faqa aneenna faiqi namu faqa misa ninaaqmaaka faqa sipaki keeqafi mariaqa. \v 19 Anee aandau oosana oosana mareeqee sipaki quqaa. Oosana oosana qaara kai qaara kai akoona faqa anaasee faqa apammasee sipaki quqasainaqa ani faqa asumu mariaqa. \v 20 Oosana oosana ufini faqa qaara kai qaara kai mara quqasainaqa ani faqa asumu mariaqa. \v 21 Anee oosana oosana narainaina misaindi faqa aneennaindi faqa mara sipaki quqaa. \p \v 22 Nooafa Anutuna ufa iriseenoo mifa qundee kai inau. \c 7 \s1 Nammari aufiu ufafa. \p \v 1 Karaambaiqa Nooana maaqi qimasee qimaminau. Anee aneenna aiku asauku faqa sipaki keeqaa. Maqa saaqaraasakiqari anee kai aneennaraa andeeqarafa mariana qafaidaqa. \v 2 Innee qini qifusaa anukara aandau fee qimariana qisauku dinni taikasee dinni oonu qaara marasee 7 akoona faqa anaasee faqa ani faqa sipaki mareeqee quqasainaqa asumu mariaqa. Innee qini qifusaa sia anukara aandau oosana oosana akoona faqa anaasee faqa moodaa kai mareeqee minaki asumu quqasaina mariaqa. \v 3 Aiqama ufini oosana oosana dinni taikasee dinni oonu qaara marasee 7 akoona faqa anaasee faqa mareeqee sipaki quqaa. Miqimmasainaqa aiqama aandau ufini kaifaa maa maqanasaa moomoo kiaqa. \v 4 Dinni taikasee dinni oonu qaaraqanda marasee 7 faasaana aiqarainaqa miqoo aaku maqasaa quqaanaura. Qaara fasiqa niku nisauku taikasee 40 faasaana faqa eendaki faqa aaku rida mariannoo. Miqi marinaqa qinee maqasaa aiqama naanna faqaasa qeeqa auqu nisaafanausa taika nisaanaura. \p \v 5 Nooafa aiqama ainaina Anutufa qimamundee kaimminau. \p \v 6 Nooafa 600 aukuana marasoofanoo mi aukuannasaa nammari aufirafa aninau. \v 7 Nooafa Anutuna mi ufausa iriseenoo rufiaseenoo narí faqa narí anaaqa faqa narí amaaku qaaramoo namu faqa minamusa ninaaqmaaka faqa sipaki keeqaqau. \v 8-9 Oosana oosana aandau ufini akoona faqa anaasee faqa Anutuna afusaa anukarausa faqa sia anukarausa faqa aiqama Nooana faqa sipaki keeqaqau. Anutufa ufa qumau kai keeqaqau. \v 10 Dinni taikasee dinni oonu qaara marasee 7 faasana marinoo nammari aufinau. \p \v 11 Mi aukuanna Nooafa 600 aukuana maranau. Qaara quqoonasaa qiku dinni taikasee dinni oonu qaaraqanda marasee 17 faasaanasaa mi faasaanna kai nammari radiqinau. Mi faasaanna kai maqa ameemaanaindari nammari radiqisee urureenoo innaaruna kooqiara foora atuqoofanoo aaku firaafa nammariara foora adianau. \v 12 Qaara fasiqa niku nisauku taikasee 40 eendaki faqa faasaana faqa aaku firaafa nammariara foora adianau. \p \v 13 Nammari radiqu faasaanna mi faasaanna kai Nooafa narí aanaaqandiri faqa narí amaaku namu Seemafa faqa Qammafa faqa Yafeetafa faqa minamusa nári ninaaqmaaka faqa sipaki keeqafiqa mariqau. \v 14 Kaasau aandau oosana oosana faqa maaqeena aandau oosana oosana faqa ufini oosana oosana faqa firaa aandauqa faqa kaqikaa aandauqa faqa Nooana aiku asauku faqa sipaki keeqaqau. \v 15 Aiqama oosana oosana kasimaru aandau ufinisa akoona faqa anaasee faqa Nooana faqa sipaki keeqaqau. \v 16 Anutufa Nooana qimamu mau kai keeqa fufanoo Anutufa narí kai kooqi itita nimaqanau. \p \v 17 Qaara fasiqa niku nisauku taikasee 40 faasana aaku nammariara foora adianau. Miqi ufanoo nammari qumbiqeenoo sipa uqeereeqeenoo murusaqa quqanau. \v 18 Nammari fannoo firaaqoo innooqoofanoo sipa fannoo mina amuaqumau nimarinau. \v 19 Nammari fannoo moo faqa innooqeenoo aiqama kisaaqa aaqana dukuninau. \v 20 Kaifaa innooqeenoo kisaaqa aaqana oori aaqaramaseenoo 7 meters amana ooru marinau. \v 21 Miqinoo marufanoo maqasaa maru ainainausa aiqama kuqiqau. Aiqama ufiniuqa faqa aiqama andauqa faqa aiqama fasiqa anaasee faqa kuqu taikaqau. \v 22 Aiqama aandau faqa doodaani faqa maa maqanasaa marusa kuqu taikaqau. \v 23 Karaambaiqa aiqama ainaina maqasaaqaraa ainaina taika uqanna sanau. Faiqí anaasee faqa aandau faqa ufini faqa taikannisanau. Nooafa kai narí aiku asauku faqa narí sipakinaa ainainauqa faqa misa kai asumu mariqau. \v 24 Dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara fasiqa maraseenoo moodaa fasiqa asaukuqara 150 faasaana nammari kaqi aufinoo marinau. \c 8 \s1 Nammari aufirafa taikoo ufafa. \p \v 1 Marufanoo Anutufa Nooanara faqa narí aiku asauku faqa aiqama aandau mina faqa marusara faqa iriseenoo qufanoo ufai uqufanoo nammari fannoo qumi marinau. \v 2 Maqa ameemaanaindari nammari ururee maruna rafaaqa finau. Rafaaqafuseenoo innaaruna kooqiara foora ititasoofanoo innaarunaindaraa nammari faqa sia quminau. \v 3 Itita fufanoo maqasaa nammari fannoo ireeda kai ireeda kai ooru maree ooru maree qumiqumii ufanoo maqa koorooinau. 150 suanisaa nammari qumimarinau. \v 4 Dinni taikaseenoo dinni oonu qaaraqanda marasee 7 quqoonasaa miqi mandee quqoonna qambaanai qisaukuqara faqa dinni qiku taikaseenoo dinni oonu qaara marasee 17 faasaana Nooana sipa fannoo Ararata aaqanasaa muqufi quqasoofanoo marinau. \v 5 Miqooqari nammari uru maree ooqinufanoo qisaukuqara taikasee 10 quqoonasaa indaaruqaa faasaanasaa aaqana atiuqa koorooinau. \p \v 6 Qaara fasiqa niku nisauku taikasee 40 faasaana aiqaroofanoo Nooafa winduaqa atuaseenoo ufini kaammeesa fooqaana mara aqinau. \v 7 Ufini fannoo sia kaifaa aninau. Kaqi kai qaqanoo nimarinau. \v 8 Nooafa mi ufininara rakisusia sia anufanoo nakipuruna mara aquseenoo nammari qafaanifeera aqiqanau. \v 9 Aqusoofanoo nakipuruna maqara randoosianoo nammari kaqi marufanoo mi eendanaki kai kaifaa Nooafunnai sipaki aninau. Nooafa narí asauku madaanai quqaseenoo qumara sipaki quqanau. \v 10 Qisauku dinni taikasee dinni oonu qaara marasee 7 faasaana afeesida mariufanoo Nooafa nakipuruna kaiqaa mareeqeenoo madaanai aqinau. \v 11 Eenee marufanoo nakipuruna fannoo oorifa saqari amanee ammunirana rakeemma aaku maree aninau. Nooafa mi saqari amaneena qafamaseenoo doo nammari ooqi maridanoo fee qinau. \v 12 Miqooqari kaifaa dinni taikasee dinni oonu qaara marasee (7) faasaana aiqaroo fanooo Nooafa nakipuruna kafaa mara quqasoofanoo doo funnai fifinoo doo sia kafaa aninau. \v 13 Nooafa 601 aukuana marasoofanoo indaaruqaa quqoona indaaruqaa faasaanasaa nammari tukaqnanau. Nooafa sipa ataufakaaqa akuamaqaqoona rafaammasee qafoofanoo maqa aadana usimarinau. \v 14 Namba 2 quqoonasaa 27 faasaanasaa aiqama nammari tukaqnamafufanoo maqa maaqa aadana uqanna marinau.\fig Nakipurana aqanoo//nidanoo.|src="HK00064B.tif" size="col" ref="8:8-12" \fig* \p \v 15 Miqimmafufanoo Anutufa Nooana qimaminoo qinau. \v 16 Doo sipakiqari anee faqa aneenna anaaqa faqa aneenna faiqi namu faqa misa ninaaqmaaka faqa raudaaqa. \v 17 Aiqama ufiniuqa faqa aandauqa faqa nifiqee raudaaqa. Raudamafiqa maqa maaqaki daraaniqa asumu moomoo kambiaaqa. \p \v 18 Miqi qimasoofanoo Nooafa faqa narí anaaqa faqa narí faiqi namu faqa misa ninaaqmaaka faqa sipakiqari raudaqau. \v 19 Aiqama aandauqa faqa ufiniuqa faqa narí oosana narí oosana kai moodaanaki suqufufaqa raudamaki daraaniqau. \s1 Nooafa karaambaiqa tatufirana suqa aminau. \p \v 20 Nooafa rafudamafufanoo karaambaiqa tatufirana suqarara ooni qumareenoo aaku aakummaseenoo Anutuna afusaa anukara aandau faqa ufini faqa maraseenoo muduka Anutuna tatufirana suqa aminau. \v 21 Suqoofanoo mina afunda karaambaiqa aikiambu ufanoo udirama qafeenoo asasinau. Asasammaseenoo maaqi qimasee qimmirinoo qinau. Sia qinee kaifaa faiqí inni mandainaina akiiqara aiqama maqa maaqa niquraraanauranoo. Inneeqa faiqi saaqari irirana faqa marirana faqa mandaika kai imarunara sia kaifaa unandee iqa maqa maaqa afaaqasasa maria fasiqa aanaaseesa faqa aandau doodaani faqa naru taikaanaura. \p \v 22 Anutufa minara maaqi qimasee qinau. \q1 Maa maqafa kaqi marinaqa \q1 qummaqira aukuana faqa narana nara aukuana faqa \q1 suara faqa aiqaiqa faqa aaku aukuana faqa \q1 suani aukuana faqa faasaana faqa eendaki faqa \q1 sia taika nimaqaanaura, kaqi marifaranoo. \c 9 \s1 Anutufa Nooana faqa moodaanaki kinau. \p \v 1 Anutufa Nooana narí faiqi namu faqa nifaaqooqa qinoo qinau. Inni asumu moomoo kambiqafi aiqama maqa maaqa amana kai mariaqa. \v 2 Aiqama aandauqa faqa ufiniuqa faqa noodaanna faqa inniara rufiaranaki mariaqa. Misa inni afeeka ameemaanai mariaqa. \v 3 Innee maaqooqari sia andanda kai naaqa mi aandausa namu faqa naaqa. Innee naranara foora naaqeera nimidaqa. \p \v 4 Innee moodaa ainaina kai sia naaqa, fidika amaqiki marinnana kai sia naaqa. Mifa marirana nimimarifa marinara sia naaqa. \v 5 Faiqí moo fannoo faiqí faiqi fidika ruqiqainaqa qinee mina akiiqara ummaara amianauranoo. Aandau moo fannoo faiqí faiqi kuqa narinaqa qinee mi aandauna kuqa aruanaura. \v 6 Anutufa faiqí faiqi narí fooqaasa auquqoonara yafee moona auqu qimasee kuqa arinnana akaqausa mina akiiqara narí arifaranoo. \p \v 7 Innee moomoo faiqi maqasaifaqa aiqama maqa maaqaki amanaikammafi mariaqa. \p \v 8 Anutufa Nooana faqa narí faiqi namu faqa kaifaa qimanniminoo qinau. \v 9 Maqee qinee inni faqa innisaaqari kasooaqee kambiqainausa faqa moodaanaki kira ufa qidaqa. \v 10 Aiqama ainaina ufiniuqa faqa aiqama aandauqa faqa ani faqa sipakiqari anusa faqa moodaanaki kianaura. \v 11 Maa ufausannoo qinee moodaanaki kira ufa inni faqa qidaqa. Qinee kuqaa qima afeekaika qidaqa sia kaifaa nammari aufirafa faiqí faqa aiqama ainaina faqa naruannoo. Sia uqanna kafaa nammari aufirafa maa maqa maaqana mandaikiannoo. \p \v 12 Qinee naaru marira moodaanaki kira ufa ani faqa aiqama aandauqa faqa doodaaniuqa faqa qunafa maaqi qimasee uqannifiqaanaura. \v 13 Qinee qeeqa oondanda oonnamuki quqaanaura. Mifa qinee maa maqanasaaqaraasa faqa moodaanaki kirana uqannifiqaannoo. \v 14 Yairee fee qinee oonnamunnai innaaruna itita saananoo miqoo oondanda kambiqaannoo. \v 15 Oonnamuki oondanda rafeeqna finaqa qafeeqa qinee ani faqa aiqama aandau doodaani faqa qima afeekaikira ufara irisee sia kaifaa nammari aufirafa naruannoo. \v 16 Oondanda oonnamuki rafeeqnainaqa qafamaseeqa naaruara qinee inni maqasaaqaraasa faqa naaru marira moodaanaki kira ufa qiafannanara irianaura. \p \v 17 Minannai qinee aandauqa faqa doodaaniuqa faqa qima afeekaikiafanna ufana kooroo idaqa. \s1 Nooana faqa narí faiqi namuara faqa qidanoo. \p \v 18 Nooana faiqi namu sipakiqari anusa nuqu maaqimminoo marinau. Seemmafa faqa Qammafa faqa Yafeetafa faqa mariqau. Qammafa Kannaana akoofa marinau. \v 19 Nooana mi faiqi qaaramoo namusa aiqama maa maqanasaaqaraasa nikeeku nikaaku mariqau. \p \v 20 Nooafa afuqaki ainaini marufa marinau. Mifa indaaru oosana arasee afuqa auqusee uainna sanda moomoo ummaqinau. \v 21 Mifa uainna aqama tatiseenoo moomoo neeneeseenoo furufara maseenoo narí qamunna raipaquseenoo narí uiqaana maqaki kaqi samu faiqanau. \v 22 (Yafeetafa indaaruqaafa Seemafa mina aanaaqianaafa marinau Qammafa inaaqianaafa marinau.) Qammafa Kannaana akoofa maridanoo anireenoo narí akoofa kaqi samu faiqaqee ufanoo oonu qafeenoo narí akaqaafasaaqara naaramaseenoo qimanniminau. \v 23 Seemafa faqa Yafeetafa faqa minara iriseeqa qaoo qimasee qamunna marasee moo fannoo dinni ati narí aururusaa quqasoofanoo moo fannoo dinni ati narí aururusaa quqaseeqara ninaaqianaindari uiqaana maaqaki keeqa fiqaqara nári nikoona afaaqa itita amaqaqau. Miqanda noori kaqinni quqasee nisauruanoo qimasee sia nári nikoona qafaqau. \p \v 24 Nooafa kasooqaqee irirafa kambiqafufanoo narí inaaqianaa faiqi mifa auqoo ainainnara irinau. \v 25 Iriseenooo maaqi qimasee aquraranau. Qinee ani amaaku Kannaanasaa aqurara ufa quqaanaura. Anee aneenna akaqaafasaauqa saika faiqi maria. \v 26 Miqi qimaseenoo Nooafa quandafinoo Qammana akaqaafasaa qarara maaqi qinau. \q1 Karaambaiqa Seemana Anutuna amooqirana amia. \q1 Kannaafa Seemana ainainira faiqi mariannoo. \q1 \v 27 Anutufa qinanoo Yafeetanakiqari moomoo kambiqafiqa mina faiqi namu Seemana faiqi namu faqa moodaanaki marifaranoo. \q1 Miqiqa marifanoo Kannaafa Yafeetana ainainira faiqi mariannoo. \p \v 28 Nammari aufirafa taikoofanoo miqooqari Nooafa 350 aukuana maraseenoo kuqinau. \v 29 Mina aukuana aiqama moodaanaki 950 aukuana maraseenoo kuqinau. \c 10 \s1 Nooana faiqi namu ninaiqimara nuqu. \p \v 1 Nooana faiqi namu nuqu maaqimminoo marinau. Seemmafa faqa Qammafa faqa Yafeetafa faqa mariqau. Nammari aufirafa taikooqooqari misasaaqari kambiqarausa nuqu maaqimminoo mariqau. \p \v 2 Yafeetana faiqi namu nuqu maaqimminoo marinau. Koommafa faqa Makookafa faqa Madaifa faqa Yafanafa faqa Tubanafa faqa Meeseekafa faqa Tirasafa faqa mariqau. Mi fasiqausa ninaiqimara nisaifaqausa nariqa ninaakusa nuqu maree mariqau. \v 3 Koommanasaaqari kambiqoo maqannaasa nuqu Asakeenasa maqannaasa faqa Rifata maqannaasa faqa Tookaramma maqannaasa faqa mariqau. \v 4 Yafatanasaaqari kambiqoo maqannaasa nuqu Eerisa maqannaasa faqa Sipainna maqannaasa faqa Sipurusa maqannaasa faqa Roodeesa maqannaasa faqa mariqau. \v 5 Misa ooruku nammari afaiqara marusa faqa kaqikaa afumaki marusa faqa misa ninaakusa mariqau. Misauqa Yafeetanakiqari kambiqarausa maridaqa naadu naadu maqa maaqaki maridaqa naadu naadu ufa qimariqau. \p \v 6 Qammana faiqi namu nuqu maaqimminoo marinau. Kusafa faqa Isipafa faqa Ribiafa faqa Kannaafa faqa mariqau. Mi fasiqausa ninaiqimara nisaifaqausa nári ninaakusa nuqu maree mariqau. \v 7 Kusana faiqi namukiqari kambiqoosa Seebaa maqannaasa faqa Qafiraa maqannaasa faqa Sabataa maqannaasa faqa Rammaa maqannaasa faqa Sabateeka maqannaasa faqa mariqau. Rammanasaaqari kambiqoosa Seebaa maqannaasa faqa Deedana maqannaasa faqa mariqau. \p \v 8 Kusafa akoonaiqi Nimaroodana maqanau. Nimaroodafa findifinoo maa maqa maaqanaki indaaruqaa rakira karaambaiqa marinau. \v 9 Karaambaiqa dadaaqufanoo mifa amudaanai qimasee uaqee marufa marinau. Miqi marunara faiqí anaasee maaqi qimasee akaqausara qimariqau. Karaambaiqa fannoo ani Nimarooda fara foora kaaqa amudaanai qimasee uaqee mari fara foora maisaannoo. \v 10 Nimaroodafa Baabeera maqusa faqa Eereeka maqusa faqa Akada maqusa faqa mi maqusa namuna indaaru rakisimarinau. Mi maqusa namusa Babiroonia maqa maaqaki mariqau. \v 11 Miqoo mariufanoo Nimaroodafa Asiria maqa maaqai oonureenoo Ninifee maqusa faqa Reehoobootaira maqusa faqa Karaa maqusa faqa Reeseena maqusa faqa auqinau. \v 12 Reeseena maqusa fannoo Nineefee maqusa dinni marifanoo Karaa firaa taunna dinni marifanoo qambaana maridanoo. \p \v 13 Isipana saaqari aruakusa Ridiaa maqannaasa faqa Anamma maqannaasa faqa Reehaba maqannaasa faqa Nafatuqa maqannaasa faqa \v 14 Patarusa maqannaasa faqa Kasaru maqannaasa faa Kareetee maqannaasa faqa mariqau. Firistia maqannaasa Kareetee maqannaasakiqari kambiqarausa mariqau. \v 15 Kannaana faiqi namu nuqu maaqimminoo marinau. Indaaruqaafa Sidoonafa marinau. Mina aanaaqiannaafa Heetafa marinau. Miqanda nári ninaakusa nuqu marasee mariqau. \v 16 Kannaafa Yeebusa maqannaasa faqa Amoora maqannaasa faqa Kirakasa maqannasa faqa ninaakufa marinau. \v 17 Hifita maqannaasa faqa Akaa maqannaasa faqa Sinita maqannaasa faqa mariqau. \v 18 Arafada maqannaasa faqa Seemara maqannaasa faqa Qamata maqannaasa faqa mariqau. Kannaa maqannaasa moomoo oosana rainafufaqa aiqama maqa maaqaki daraanimambi mariqau. \v 19 Mariufaqa Kannaana saaqari kambiqarausa misa maru maqana dinni ati Sidoona maqusaki marufanoo suani dinni ataaqeenni Keeraa maqusa Kasaa maqusa aaqa maruna raquru aminoo marinau. Miqooqari suani oosana qaannai Soodoomma maqusa faqa Koomoora maqusa faa Adama maqusa faqa Seeboima maqusa Rasaa maqusa aaqa marunnai dinni ati marinau. \p \v 20 Doo Qammana saaqari kambiqarausa naadu naadu maqusakiaqa rainafufaqa naadu naadu ufa qimariqau. \p \v 21 Seemmafa Yafeetana afasaafa Heeburu maqannaasa ninaakufa marinau. \v 22 Seemana faiqi namu nuqu maaqimminoo marinau. Eerammafa faqa Asurafa faqa Arafakadafa faqa Rudafa faqa Arammafa faqa mariqau. Mi fasiqausa ninaiqimara nári ninaakusa nuqu maree mariqau. \v 23 Arammana faiqi namu Qusa maqannaasa faqa Huraa maqannaasa faqa Keeteera maqannaasa faqa Meeseekaa maqannaasa faqa mariqau. \v 24 Arafakadafa Seeraana akoofa marinau. Seeraafa Eebeereena akoofa marinau. \v 25 Eebeerafa akoonaiqi qaaraqanda maqanau. Indaaruqaana auqu Peereekafa marinau. Mina auqu oosana rainara fee qinoo marinau. Mifa maru aukuanna maqa maaqa rainanoo marufaqa minara Peereekanee qinau. Peereekana akaqa auqu Yookatanafa marinau. \v 26-29 Yookatana faiqi namukiqari maaqimmasee maqannaasa mariqau. Aramooda maqannaasa faqa Seereefaa maqannaasa faqa Asammafee maqannaasa faqa Yeeraa maqannaasa faqa Adooramma maqannaasa faqa Qusaraa maqannaasa faqa Dikaraa maqannaasa faqa Oobara maqannaasa faqa Abimaeera maqannaasa faqa Seebaa maqannaasa faqa Oofira maqannaasa faqa Qafiraa maqannaasa faqa Yoobabaa maqannaasa faqa mariqau. Aiqamusa Yookatana anaiqimara mariqau. \p \v 30 Misa maru maqa maaqafa dinni ati fannoo Meesaa maqa maaqaindari Seefaraa maqa maaqai suani oosana qaannai aaqana maqa maaqa dinni ati fannoo raquru aminoo marinau. \p \v 31 Seemana faiqi namu miqimmiqa mariqau. Naadu naadu maqa maaqaki maridaqa naadu naadu ufa qimariqau. \p \v 32 Aiqama misauqa Nooanasaaqari kambiqarausa mariqau. Moo maqannaa moo maqannaa nariqa oosana amana kai mariqau. Nammari aufirafa taikafufaqa aiqama maa maqanasaaqaraasa Nooana faiqi namukiqari kai kambiqafi mariqau. \c 11 \s1 Babiroonnia maqusasaa kisaaqa maaqa usakoo ufafa. \p \v 1 Indaaru nammari taikoo kamuqoo aiqama maqasaa qaraasa moodaa ufa faqaasa maridaqa moodaa ufa kai qimariqau. Aiqama ainainara moodaa auqu kai ree mariqau. \v 2 Misa suani oosana qaannai oonuree aniree iqa niniufaqa Babiroonia afaasa paqurimmasee miqoo mariqau. \p \v 3 Misa miqoo maridaqa maaqi qimasee narí qimami narí qimami qidaqa qiqau. Anifaqa innisaimbaqa maqa qumareeqa atakuseeqa idara saananoo afeekaikamma finaqa minannai maaqa usakaa. Maasa miqimmaseeqa aaku aakummaseeqa koorootaqa mina apootaanaki akusaananoo atukaraani. \v 4 Miqi qimaseeqa maqee innisaimbaqa fuka maqusa indufusee kisaaqa maaqa auqiqa ooru fiinaqa innaaruna amana kai ooruraanaura. Miqimmasee maasa duqu faqaasa moodaanaki maridaqa sia aiqama maqa maaqaki daraanianaura. Miqi qimaseeqa doo miqimmiqau. \p \v 5 Mi maqusana auquseeqa kisaaqa maaqa faqa usakasoofanoo Karaambaiqa qumu nindafeenoo maaqi qinau. \v 6 Maqee maasauqa moodaa maqannaasa maridaqa moodaa ufa qidaqa. Misa nári auqararee qia ainainna oosana araidaqa. Qusasaa misa nári nidimari ainainna auqeefaranoo. \v 7 Doo anifaqa inni saimbaqa ooquree misa ufa furufaramma nimaqasaanaqa sia narí ufa narí ufa iriaqa. \p \v 8 Anutufa miqi qimasee misa ufa furufaramma nimaqasoofaqa misa mi maqusana auquanee quna minniseeqa maqa maaqaki daraaniqau. \v 9 Mi maqusana auqu Babiroonnia fee qimariqau. Miqoo karaambaiqa fannoo misa ufa furufaramma nimaqoonara miqi qimasee auqu raqau. Miqoo maruna Karaambaiqa furufaramma nimaqasoofaqa aiqama maqa maaqaki daraaniqau. \s1 Seemmana aiku asauku nuqu. \r (1 Stori 1:24-27) \p \v 10 Seemmana saaqari kambiqoosa maaqimmiqa mariqau. Nammari aufirafa taika fufanoo miqooqari qaara aukuana aiqarama fufanoo Seemmafa 100 aukuana maraseenoo akoonaiqi Arafasadana maqanau. \v 11 Arafasadana maqooqooqari Seemafa 500 aukuana marinoo akoonaiqi maanaaqa moomoo maqanau. \p \v 12 Arafasadafa 35 aukuana maraseenoo narí faiqi Seeraana maqanau. \v 13 Seeraana maqooqooqari Arafasadafa 403 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa moomoo maqanau. \p \v 14 Seeraafa 30 aukuana maraseenoo narí faiqi Eebeerana maqanau. \v 15 Eebeerana maqooqooqari Seeraafa 403 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa moomoo maqanau. \p \v 16 Eebeerafa 34 aukuana maraseenoo narí faiqi Peereekana maqanau. \v 17 Peereekana maqooqooqari Eebeerafa 430 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa moomoo maqanau. \p \v 18 Peereekafa 30 aukuana maraseenoo narí faiqi Reeuna maqanau. \v 19 Reeuna maqooqooqari Peereekafa 209 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa moomoo maqanau. \p \v 20 Reeufa 32 aukuana maraseenoo narí faiqi Seerukana maqanau. \v 21 Seerukana maqooqooqari Reeufa 207 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa moomoo maqanau. \p \v 22 Seerukafa 30 aukuana maraseenoo narí faiqi Naqoorana maqanau. \v 23 Naqoorana maqooqooqari Seerukafa 200 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa moomoo maqanau. \p \v 24 Naqoorafa 29 aukuana maraseenoo narí faiqi Teeraana maqanau. \v 25 Teeraana maqooqooqari Naqoorafa 119 aukuana maraseenoo akoonaiqi maanaaqa moomoo maqanau. \p \v 26 Teeraafa 70 aukuana maraseenoo Abarammana faqa Naqoorana faqa Qarana faqa maqanau. \s1 Teeraana aiku asauku nuqu. \p \v 27 Teeraana faiqi namu mi oosanausa maaqimmiqa mariqau. Teeraafa Abarammana faqa Naqoorana faqa Qarana faqa nikoofa marinau. Qaranafa Rootana akoofa marinau. *\fig |src="GPS_AbrahamToCanaan-b&w.tif" size="span" ref="OOSANA 11:27" \fig* \p \v 28 Qaranafa Babiroonia maqa maaqaki narí maqusa Uraa maqusaki mina akoofa faqa kaqi marufanoo kuqinau. \v 29 Abarammafa Sarai nammarina maranau. Naqoorafa Mirakaa nammarina maranau. Mirikaa nammarifa Qarana araamuna maranau. Qaranafa Isakana akoofa marinau. \v 30 Sarai nammarifa sia faiqi maqoofa aafa anaasee marinau. \p \v 31 Teeraafa narí amaaku Abarammana faqa Qarana amaaku narí anaiqi Rootana faqa Abarammana anaaqa narí aanaakuqu Sarai nammarina faqa Babiroonia maqa maaqaki Uraa maqusaindari nifiqeenoo Kannaana maqa maaqai fiqau. Teeraafa narí aiku asauku faqa Kannaana maqa maaqai fuanee qimasee Qarana auqu amarana maqusai oonu aana kasaaqai mariqau. \p \v 32 Miqoo mariiufanoo Teeraafa miqoo kuqinau. Teeraana aukuana aiqama moodaanaki 205 maraseenoo kuqinau. \c 12 \s1 Anutufa Abarammana aaroo ufafa. \p \v 1 Abarammana akoofa Teeraafa kuqufanoo Karaambaiqa Abarammana qimaminoo qinau. Aneenna maqa faqa aneenna aiku asauku faqa aneenna akoona maqa maaqakinaa ainaina faqa quqasee minniseenana maqa maaqa moo uqafiqaanana miqoo fua. \p \v 2 Miqoo oonu marinaqa ani faiqi moomoo amiananoo maqa maaqa qumbiqafi marifara. \q1 Qinee ani amiqi amiqimma amaqasaanana anee auqu faqaafa marinnaranoo. \q1 Miqimma finaqa anisaaqaraa amiqi amiqirana faiqí anaasee mareefaranoo. \q1 \v 3 Aniara amiqi amiqi mariasa qinee faqa quandafiqa misa faqa amiqi amiqi ianaura ani aqurarainausa qinee faqa quandafiqa misa faqa niquraraanaura. \q1 Aniaroo qimasee misa aiqama maqasaaqaraasa amiqi amiqimma nimaqaanaura. \p \v 4 Abarammafa 75 aukuana maraseenoo Qarana maqusa minniseenoo Kannaana maqa maaqai Karaambaiqa qimamundee inoo fufanoo Rootafa mina faqa finau. \v 5 Abarammafa narí anaaqa Sarai nammarina faqa narí akaqa faiqi Rootana faqa narí moomoo qumiasana ainainira faiqiuqa faqa nifiqeenoo Arana maqasaa mariuna nifiqeenoo Kannaana maqa maaqai finau. \p \v 6 Misa Kannaana maqasaa oonuroofanoo Abarammafa oonuree aniree inoo niniiufanoo Seekeemma maqa maaqaki naaquqara maqusasaa tatufirana suqee maruqoo Mooree maqa maaqaki naaquqara saqari atukaki aniranau. Mi aukuanna Kannaana maqannaasa mi maqa maaqanaki kaqi mariqau. \v 7 Abarammafa mi maqusanai oonu marufanoo Karaambaiqa akooqoo mina afusaa kooroomafinoo qimaminau. Qinee maa maqa maaqanara ani qimamunnana ani aiku asauku nimianaura. Miqi qimasoofanoo Abarammafa miqoo mina afusaa kooroou Karaambaiqana tatufirana suqa amira qainda auqusee tatufirana suqa aminau. \p \v 8 Suqa amiseenoo Abarammafa findifinoo aaqana maqa maaqai ooru finau. Beeteera maqusa fannoo suani keeqoo qaannai marufanoo suani oosana qaannai Ai maqusa marufanoo qambaanai narí uiqaana maqa usakanau. Usakaseenoo miqoo Karaambaiqa aadau tatufira ooni qainda faqa auquseenoo Anutuna aaramaseenoo innaaru qimarinau.\fig Aanai siai sipsipana qaidarasaa tatufirana suqaqau.|src="LB00255B.tif" size="col" ref="12:7-8" \fig* \v 9 Miqinoo faiqanoo fifiiufanoo suani afu dinni ataaqeenni Kannaana maqa maaqa dinni atinni Isipa maqa maaqa oosira qaannai ooquranau. Neekeefa maqasaa ooqu finau. \s1 Abarammafa Isipa maqa maaqai ooqu fu ufafa. \p \v 10 Miqoo marufanoo aandaroo firaafa Kannaa maqannaasa narinau. Abarammafa mina qafoofanoo mandaikufanoo narí aiku asauku faqa narí ainaina namu faqa Isipa maqasaa ooqu finau. \v 11 Isipa maqa maaqa adeedi rama soofanoo Abarammafa narí anaaqa Sarai nammarina qimaminoo qinau. Ani afaaqa amiqirafa mariananoo. \v 12 Isipa maqannaa ani qafamasee, oo mina aanaaqammi maqi qimasee qini darusee ani maree foora. \v 13 Anee aneennara qiniara auna fee qinaqa sia darifaqa anindiri kaqi marianau. \p \v 14 Abarammafa Isipa maqa maaqai aniroofaqa Isipa maqannaasa Sarai nammarina qafamasee boo amiqira fee qiqau. \v 15 Isipa maqannaasa rakisirafa Faraoona mina faiqi namu Sarai nammarina qafamaseeqa Faraoona qimamiqa qiqau, qoo amiqira manaaqa fee qufanoo Faraoofa qimannimufaqa Sarai nammarina ani mareeqee Faraoona kinna maaqaki quqaqau. \v 16 Mina akiiqara Faraoofa Abarammana amiqi amiqimmaseenoo sipsipauqa faqa mimmiuqa faqa burimakauqa faqa doonkiuqa faqa kammeerauqa faqa ainainira faiqiuqa faqa maanaaqauqa faqa feefaru Abarammana aminau. \p \v 17 Faraoofa Sarai nammarina maroonara Karaambaiqa fannoo oosana oosana manda aurirana Faraoona faqa mina maaqaki marusaki faqa quqanau. \v 18 Faraoofa mina qafamaseenoo Abarammana aaramaseenoo aqinoo qinau. Anee qini naqaa fee maqimaqeenee. Anee nanaree sia qini qinaaqa fee qimasee qimaqiminanee. \v 19 Anee nanaree qini dauna fee qianaqee qinee qeeqara qinaaqara mareeqee qeeqa maaqaki quqee fee. Maa ani anaaqa marinoo, doo ani afiqee fifua. \v 20 Faraoofa miqi qimaseenoo narí sundiauqa niqiqoofaqa Abarammana faqa narí anaaqa faqa narí aiqama ainaina faqa nifiqa maree nári maqa atinni munusoofaqa fiqa. \c 13 \s1 Abarammasa Rootasa naadu naadu fu ufafa. \p \v 1 Abarammafa Isipa maqa maaqakiqari suani afu dinni ataaqeendari dinni ataaqeenni Kannaana maqa maaqai qumurandee narí anaaqa faqa Rootana faqa narí aiqama qumiasana faqa maree finau. \v 2 Abarammafa ainaina faqaafa marinau. Sipsipa faqa mimmi faqa burimakau faqa siruaa faqa koora faqa faqaafa marinau. \p \v 3 Mifa miqooqari quqasee fifiiufanoo Beeteera maqusa amummaqa fimarinau. Mifa ooqai narí Beeteera maqusa faqa Ai maqusa faqa qambaana uiqaana maqa usakaqooqoo ooqu ranau. \v 4 Ooqai mifa miqoo tatufira qainda auquqoo ooqureenoo Karaambaiqa innaaru qimamaqanau. \p \v 5 Rootafa faqa sipsipauqa faqa mimmiuqa faqa burimakauqa faqa faiqi anaasee faqa narí ainainira faiqiuqa faqa maanaaqauqa faqa Abarammana faqa nimariqau. \v 6 Miqanda moomoo aandau ainaina faqaaqanda maridaqa aandauqa neemaru andandafa sia amanaikufaqa sia amana moodaanaki mariaqaa inoo marinau. \v 7 Miqiqa marufanoo Abarammana aandausaa rakisi marusa faqa Rootana aandausaa rakisi marusa faqa andanda narana saara tinooriqau. Mikari Kannaana maqannaasa faqa Peerisa maqannaasa faqa mi maqanasaa kaqi mariqau. \v 8 Abarammafa mina qafamaseenoo Rootana qimaminau. Maasa moodaa oosana maridaqa anee faqa qinee faqa sia tinooria, ani faiqi namu faqa qini faiqi namu faqa sia tinooriaqa. \v 9 Maqa maaqa firaatiamma maridanoo ania, anindiri rainaa, anee aninna aidimari maqana qafamasee utaaqamasee mi tinai finaqa qinee moo tinai fuanaura. \p \v 10 Miqi qimasee qimamufanoo Rootafa afu maqaidanoo Yooradanna noopundu dinni marufanoo Sooara maqusa dinni marufanoo mi qambaanna nammari moomoo marinau. Karaambaiqa kadidakiara foora moomoo nammari marinau. Amiqinoo maridanoo Isipa maqa maaqara foora marinau. Mi aukuannai Karaambaiqa Soodoomma maqusa faqa Koomoora maqusa faqa sia naru kammuqoo Rootafa mi maqa maaqana qafanau. \v 11 Rootafa qafamaseenoo aiqama Yooradanna afaasasaa ooqu mariraree qimaseenoo suani oosanai fimaru aatata finau. Miqi mandeeqara rainaqau. \v 12 Abarammafa Kannaana maqa maaqai kaqi marufanoo Rootafa Soodoomma maqusa aaqa maqusauqa dinni dinni marufanoo qambaana noopunduki narí uiqaana maqa usakanau. \v 13 Soodooma maqannaasa kaaqa mandainaina maree marusa maridaqa. Karaambaiqa afusaa oosana oosana mandainaina uqanna auqee mariqau. \s1 Abarammafa Heebaroona maqa maaqai finau. \p \v 14 Rootafa fifufanoo Karaambaiqa Abarammana qimaminoo qinau, anee mariannaqooqari amiqimmasee aiqama atinai aiuqia. \v 15 Anee qafaanna maqa maaqana ani faqa anisaaqari kambiqainausa faqa nimisaananoo naaruara naaruara innindi kamminoo mariannoo. \v 16 Qinee ani aiku asauku asumu moomoo kambiqa nimaqaanaura. Sia amana moo fannoo asaana rirana amanaikiannoo. Nukuda aiqama amana asaana rifaranoo, ani faiqi namu kai sia amana nisaana rifaranoo. \v 17 Doo maqee oonuree aiqama maqa maaqa qinee ani amiannana aiuqia. \p \v 18 Abarammafa minara iriseenoo narí uiqaana maaqa rapeemma mareenoo Heebaroona maqa maaqaki Mamareena saqariuqa atukaki ooqureenoo miqoo Karaambaiqa tatufira qainda ooninnai auquseenoo tatufirana suqa aminau. \c 14 \s1 Rootafa namuqaaki marufanoo Abarammafa afiqoo ufafa. \p \v 1 Mi fasannai Amarafeerafa Babiroonia maqannaa karaambaiqa marinau. Mi aukuannai Eerasaa maqannaa karaambaiqa Ariookafa faqa Eeramma maqannaa karaambaiqa Keedooraoomafa faqa Kooimma maqannaasa karaambaiqa Tidarafa faqa minamusa aiqama nári sundiauqa moodaanaki nifiqeeqa Soodooma maqannaasa narirara fiqau. \v 2 Misa moodaannai qisauku karaambaiqauqa faqa rakiraree qimaseeqa fiqau. Soodooma maqannaa karaambaiqa Beerana faqa Koomoora maqannaa karaambaiqa Birasana faqa Adama maqannaasa karaambaiqa Sinabana faqa Seeboyima maqusanaasa karaambaiqa Seemeebeerana faqa Beeraa moo auqu Sooara maqanna karaambaiqa faqa mi moodaannai qisauku karaambaiqausa faqa rakiraree qimasee qumiqau. \v 3 Mi moodaannai qisauku karaambaiqausa rufiasee Sidimma noopunduki suqiqau. Maqee mi noopundunaki ooruku nammari rafaaqa finoo marifaqa mina auqu raidaqa Kuqira Nammari fee qidaqa. \v 4 Qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara marasee 12 aukuanaki Keedooraoomana asauku ameemaanai mariqau. Qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaaramoo marasee 13 aukuanaki mina ufa rukiee mariqau. \p \v 5 14 aukuannasaa Keedooraoomafa findifinoo aqoonna karaambaiqauqa faqa nári rakira fasiqauqa faqa findifiqa ooqu fiqau. Ooqu fiu faqa moo maqannaasa ooqi naru maree fiqau. Reefaimma maqannaasa Aseetaroota Karanaimma maqusaki nariqau. \v 6 Naruseeqa Susima maqusanaasa Qamma maqa maaqaki faqa nariqau. Naruseeqa Eemimma maqannaa faqa Kiriataimma afaasa maqa maaqaki marusa nariqau. Miqooqari ooquree Qoora maqannaasa Eedoona aaqanasaa marusa nariqau. Misa naru mareeqa Eeraparanna aadana maqa maaqa atinni munu quqaqau. \v 7 Miqooqari oonu randeeqa Kadeeasa maqusai ooqeenaa auqu Eenamisapatee qimaru maqusaanaasa faqa nariqau. Amareekana aiku asauku misaqa maru maqusausa aiqama rafaaqa fiqau. Rafaaqafusee Amoorana aiku asauku Qasasoona Tamara maqusaki marusa faqa rafaaqafu nimaqaqau. \p \v 8 Miqimmasoofaqa Soodooma maqannaa karaambaiqa faqa Koomoora maqannaa karaambaiqa faqa Adamma maqannaa karaambaiqa faqa Seebooyima maqannaa karaambaiqa faqa Beera moo auqu Sooaa maqannaa karaambaiqa faqa mi maqusa namusa karaambaiqauqa faqa nári rakira fasiqauqa faqa moodaaqoo Sidima noopunduki suqiqau. \v 9 Suqufufaqa Eeramma maqannaa karaambaiqa faqa Kooimma maqannaa karaambaiqa faqa Babiroonia maqannaa karaambaiqa faqa Eerasara maqanna karaambaiqa faqa rakirara deedaqiqau. Moodaanai qisauku karaambaiqauqa qaara faqa qaara faqa karaambaiqauqa faqa rakirara deedaqiqau. \v 10 Sidima noopunduki koorootaqa madika moomoo marinau. Soodooma faqa Koomoora maqannaa karaambaiqauqa rakiranakiqari quqasee sandaani quna mi madikausaki aqufiqau. Qaaramoo karaambaiqauqa sanda maqaraasiqa aaqanai akaraqau. \v 11 Qaara faqa qaarafaqa karaambaiqauqa Soodoomma maqannaasa faqa Koomoora maqannaasa faqa aiqama ainaina uqanna maraqau. Afuqakinaa nara ainaina faqa maree fiqau. \v 12 Rootafa Abarammana akaqa amaaku fannoo Soodooma maqusai marufaqa mina faqa mina qumiasana faqa maraqau. \v 13 Faiqí moo fannoo rakiranakiqari sandeenoo Abarammafa Qeeburu maqannaa fasiqa fannoo Amoora maqannaa fasiqa Mamareena saqariuqa atukaki marufanoo ooru qimaminau. Mamareefa narí akaqaqara Eesakoorana faqa Aneerana faqa minamusa Abarammana aqoondi mariqau. \v 14 Abarammafa Rootana mara maree funara iriseenoo narí ainainira faiqiuqaki nimudaanai qimarusa narí uiqaana maqusakinaasa 318 fasiqa nifiqanau. Nifiqaseenoo qimannimufaqa qaara faqa qaara faqa karaambaiqauqa nifaqamaree Dannaa maqa maaqai nianai fiqau. \v 15 Ooruree namuqaa nindafamaseenoo narí faqa fusa rainaseenoo eendaki namuqaa maruqoo oonureeqa naru nindaqaaqa qiqau. Mifa misa nifaqa maree suani afu dinni ataaqeenni Damasakusa maqusa fiaaqaree Hoobaa maqusaki munusaqau. \v 16 Ooru randee qumureeqa Abarammafa Rootana faqa mina qumiasana faqa aiqama aanaaseeuqa faqa rumbee fusauqa faqa aiqama nifiqee aniqau. \s1 Meerakiseedeekafa Abarammana amiqi amiqira ufa qimamaqanau. \p \v 17 Abarammafa Keedooraoommana faqa mina aqoonna karaambaiqauqa faqa naruseenoo aniroofanoo Soodooma maqanna karaambaiqa fannoo mina qafarara Saavee noopunduki moo auqu Kinna noopunduki fee qimaruqoo paqurinau. \p \v 18 Sareema maqannaasa karaambaiqa auqu Meerakiseedeekafa uriqarara Anutuna aanaiqikirafa marufa feemu faqa uainna nammari faqa Abarammana mini aminau. \v 19 Meerakiseedeekafa amiseenoo maaqi qimaseenoo amiqi amiqira ufa qimamaqanau. \q1 Uriqarara Anutufa innaaruna faqa maqa faqa auqufa mifa kai Abarammana amiqi amiqiannoo. \q1 \v 20 Kaaqa uriqarara Anutufa kai namuqaa mareeqee ani asaukuki quqeenoo miqinara Anutuna amoo qiaqa. \q1 Miqi qimasee amiqi amiqira ufa qimasoofanoo Abarammafa namuqaa ainaina maraqoona qisaukuqaraki rainaseenoo moodaaki Meereekiseedeekana aminau. \p \v 21 Amisoofanoo Soodooma maqannaa karaambaiqa Abarammana qimaminoo qinau. Anee rakiranaki maraanna ainainausa aneennara mareenana qini faiqí anaasee kai qimia. \p \v 22 Miqi qufanoo Abarammafa asauku uqeeraseenoo qinau. Qeeqa qisauku uqeereeqa, kaaqa uriqarara Anutuna innaaruna faqa maqa faqa auquna afusaa uqeerasee qimamidaqa. \v 23 Sia uqanna ani ainaina kaqikaa ainaina maraanaura tirita faqa niku aanaamu sanda faqa ririmma sia maraanaura. Anee qiniara maasa ainaina maraseenoo moomoo ainaina faqaasee qidanoo mifoo qinoora. Sia uqanna maraanaura. \v 24 Qinee sia uqanna moo ainaina qeeqara maraanaura. Qini faqa rakiranaki fuasa misa namasaa ainainnara kai doo maree fee qidaqa. Qini qiqoodi namu Aneerafa faqa Eesakoorafa faqa Mamareefa faqa misa kai nári nimanasaa maraaqa. \c 15 \s1 Anutufa Abarammana faqa moodaanaki kira ufa qinau. \p \v 1 Rakirana taikaseenoo marufanoo Yaaweefa Abarammana afu pisipasa mandeenoo qimaminau. \q1 Abaramma anee sia rufiaa. \q1 Qinee ani saqariara foora anisaa ititafuananoo sia moo fannoo ani aruannoo. Qinee mina akiiqara firaa ainaina ani amianaura. \p \v 2 Abarammafa mi ufana iriseenoo narí qimaminoo qinau. Oo uriqarara karaambaiqa anee nana qumiasanee qini qiminnaree qinee faiqi siaisa maridaqa. Maa qini ainainira faiqi auqu Eerieseerafa Damaskusa maqusaindaraafa mifa kai maridanoo qinee kuquananoo qini ainaina maraannoo. \v 3 Anee faiqi asumu sia qini qimiananoo qini ainainira faiqi uqakiqari moo fannoo qini qumiasana maraannoo. \p \v 4 Miqi qimaseenoo Abarammafa irufanoo kafaa Karaambaiqa qimaminoo qinau. Maa ani ainainira faiqi Eerieseerafa sia ani qumiasana ainaina maraannoo. Aninna faiqi uqanna fannoo ani ainaina maraannoo. \v 5 Miqi qimaseenoo Karaambaiqa Abarammana afiqee madaanai muquseenoo qinau. Innaarunai qafamaseenana fasau amanee anee asaana rinnaree. Aniki ani aruakinausa miqimmasee kambiqeefara. \p \v 6 Abarammafa Yaaweena mi ufana iriseenoo narí saqarikirana mi ufanasaa rusisee marinau. Miqunara Karaambaiqa asasammaseenoo Abarammana mareeqee narí aqoondikiranaki quqanau. \p \v 7 Miqi qimasee Karaambaiqa Abarammana qimaminoo qinau, qinee Karaambaiqa ani Ura maqusakinaana Babiroonia maqa maaqaindaraana afiqee minisee maa maqa maaqana amiananoo anindikianifee qimasee afiqee aniqiafana. \p \v 8 Miqi qufanoo Abarammafa iramirinoo qinau. Oo uriqarara Karaambaiqa qinee naqi fee masee qinindi kammiannoo fee qimasee irianauree. \p \v 9 Miqi qufanoo Karaambaiqa narí qimaminoo qinau. Anee burimakau faqa mimmi faqa sipsipa faqa qaaramoo aukuana mararausa faqa nakipuruna faqa kukuma faqa maree mini qimia. \v 10 Miqi qimasoofanoo Abarammafa mi aandausa Anutufa maruqoo maree mini quqaseenoo minauqa qambaana kai afoommaseenoo dinni moo afooirana dinni moo afooirana qaaramau irasasaa quqanau. Ufiniqara kai sia afooinau. \v 11 Meemoonauqa mi aandausa narara aniroofanoo Abarammafa niiqaaqinau. \p \v 12 Suani keeqarana namu faqa eenoofanoo Abarammafa afuki qaunduarufanoo faiqaqeeidanoo qaini marufanoo firaa rufiarafa faqa maparaairafa faqa Abarammana afaaqai aqufinau. \v 13 Miqida rufiee marufanoo Karaambaiqa Abarammana qimaminoo qinau. Anisaaqari kambiqainausa aanaamuruara foora moo maqannaasa maqasaa oonu maridaqa ainainira faiqikiqa marifaqa 400 aukuanaki manda fitiqnarana nimifaranoo. \v 14 Miqi marifaqa qinee mi maqannaasa mi fitiqnarana nimimariana akiiqara aupurarana nimianaura. Misa mi maqa maaqana minnisee oonurandee aniqa moomoo qumiasana maree anifaranoo. \v 15 Aniara maaqi qiqa anee asooaqeenana asooaranaki kuqufinaqa akundaaqa. \v 16 Ani aiku asauku qaara faqa qaara faqa oosana mi rumbaranakiqari oonu randee anifaranoo. Qinee sia Amoora maqannaasa dauni naru taikaanaura. Misa kaaqa mandaika uqanna ifaqa miqoo misa naru nindaqaaqa masee ani aiku asauku miqoo quqaanaura. \p \v 17 Suani keeqoofanoo eendirara mammandufanoo Abarammafa qafoofanoo qafeeki idamuna namu faqa qooma namu faqa akooqoo narí kai kambiqafinoo aandau afoomma dinni dinni quqaqoona qambaana runna finau. \v 18 Doo aaqee mikari kai Yaaweefa Abarammana faqa moodaanaki kira ufa qinau. Qinee maa maqa maaqana ani aiku asauku nimianauranoo. Isipa maqannaa nammari dinni oosirafa ani rameeqeenoo firaa nammari dinni Eeufarateesa nammari mariannoo. \v 19-21 Keenaa maqusanaasa maqa faqa Keennisa maqusanaasa maqa faqa Koodamoona maqusanaasa maqa faqa Qeeta maqusanaasa maqa faqa Peerisa maqusanaasa maqa faqa Reefaimma maqusanaasa maqa faqa Amoora maqusanaasa maqa faqa Kannaana maqusanaasa maqa faqa Kirakasa maqusanaasa maqa faqa Yeebusa maqusanaasa maqa faqa miqimmasee maqannaasa maqa faqa ani aiku asauku nimianaura. \c 16 \s1 Qakaarafa narí amaaku Isamaeerana faqa ufa qu ufafa. \p \v 1 Abarammana anaaqa Sarai nammarifa mifa qaafa anaasee marinau, sia faiqi maqanau. Mina ainainira maanaaqa Isipa maqannaa maanaaqa marinau. Mina auqu Qakaara nammarifa marinau. \v 2 Sarai nammarifa nári oosana maraseenoo Abarammana qimaminoo qinau, anee iria, Anutufa sia faiqi qini qiminoo. Minara maa qini ainainira maanaaqa mara sainanoo mifa ani faqa finoo aqbee faiqi maqa sainaqa qinee qeeqara maraanaura. Miqi qufanoo Abarammafa eedoo qimaseenoo maranau. \v 3 Abarammafa qisaukuqara taikasee aukuana Kannaana maqa maaqai marufanoo Sarai nammarifa narí ainainira maanaaqa Qakaara nammarina Abarammana aminau. \p \v 4 Abarammafa Qakaara nammarina faqa aana fufanoo faiqi maranau. Qakaara nammarifa amuaquqaika mafufanoo nasuridanoo narí aqoonnana Sarai nammarina ramoo ramaa ira ufa qimamaqanau. \v 5 Miqufanoo Sarai nammarifa Abarammana qimaminoo qinau. Ani oosanasaa Qakaara nammarifa qini fidiaqaamma qimaqaidanoo. Qinee qeeqa kai mina ani amisaafananoo amuaquqaika mafinoo qini uridaaqa raidanoo. Karaambaiqa fannoo kai anindiri ufa rainaannoo. Anee fee, qinee fee andeeqee fee. \p \v 6 Abarammafa kafaa narí qimaminoo qinau. Doo amana ani ainainira maanaaqa ani ameemaanai maridanoo. Naqaamma amaqararee fee qimasee iridanee, doo miqia. Sarai nammarifa Akaara nammarina maqee maqee oofana qaidanoo ari aqimarunara quqasee sandanau. \p \v 7 Qakaara nammarifa amaaqa firaree qimasee Suraa maqa maaqaki fimaru aatata sandee fifiiufanoo aadana maqa maaqa qambaanai nammari kaqikaafa ururee maruqoo Karaambaiqa angiroo fannoo Qakaara nammarina paqurimmasee qimaminoo qinau. \v 8 Qakaara nammari, Sarai nammarina ainainira maanaaqa, anee yaindari fee anidanee maaqooqari yai fee fidanee. Miqi qufanoo Qakaara nammarifa qinau, qeeqa rakisirana Sarai nammarina aaqu rufiee sandaidaqa. \p \v 9 Angiroo fannoo minara iriseenoo maaqi qimasee qimaminau, doo findi finana aneenna rakisira anaasee marinnai kafaa anirandee oonureenana mina ainainira manaaqaikia. \v 10 Angiroo fannoo kafaa qimaminoo qinau. Qinee moomoo asumu ani amianaqa sia amana asaana rifaranoo. \p \v 11 Maqee ani aranandaki faiqi rinoo anee akoonaiqi maqeennaranoo anee mina auqu Isamaeera nee qia. \q1 Karaambaiqa fannoo anee aupuraranakiqari mina aaramasee faaqa ruannana irinara minara mi faiqina auqu Isamaeera nee qia. \q1 \v 12 Mi faiqifa kaasau fainiara foora mariannoo. \q1 Mifa aiqamausa namuqaakamma nimaqainaqa misa faqa narí namuqaakamma amaqeefaranoo. \q1 Mifa narí ainaina rakeemasee aaduma mariannoo. \p \v 13 Qakaara nammarifa narí kai qimirinoo qinau. Qinee kuqaa fee Anutuna qafamasee fee sia kuqirai kaqi maridee qimannimianauree. Miqi qimasee mina qimamu karaambaiqanara niqafee mari Anutu fee qinau. \v 14 Miqooqari misa mi nammari dikaandana auqu reeqa kaqi marira Anutufa qini qiqafai nammari dikaanda fee qiqau. Mi nammari dikaandafa Kadeesa maqusa dinni Beereeda maqusa dinni qambaana marinau. \fig Anaasee fannoo dikaandaki nammari sakaidanoo.|alt="Women drawing water from a well" src="LB00134B.TIF" size="col" loc="Genesis 16:14" ref="16:14" \fig* \p \v 15 Qakaara nammarifa kafaa anirandee oonureenoo faiqi maqasoofanoo Abarammafa mina auqu Isamaeera nee qinau. \v 16 Mi aukuanna Abarammafa 86 aukuana faqaafa marufanoo mina faiqi kambiqanau. \c 17 \s1 Anutufa Isaraee maqannaasara nifaaqa ati aukirafa moodaanaki kira ufa kooroo imarifa maridanoo. \p \v 1 Abarammafa mariufanoo 99 aukuana marasoofanoo Karaambaiqa mina afusa kooroo mafi qimaminau. Qinee aiqama afeeka faqaa Anutusa maridaqa. Anee aiqama kari qini ufa qaindusidana andeeqara ainaina kai auqaa. \v 2 Qinee ani faqa qeeqa moodaanaki kira ufa qimasee anisaaqari asumu moomoo kambiqa nimaqaanaura. \p \v 3 Abarammafa mi ufana iriseenoo oorindari maqasaa mapamufufanoo Anutufa maaqi qimasee qimaminau. \v 4 Qinee maa moodaanaki kira ufana ani faqa qidaqa. Qinee kuqaa qima afeekaikidaqa. Anee moomoo maqannaasa ninaakufa marinnaranoo. \v 5 Doo maqee ani auqu Abarammafa marina maqee fuka auqu amiqa. Abaraqaammanee qianaura. Qinee ani moomoo maqannaa ninaakufaika maisaannanara ani auqu Abaraqaammanee qianaura. \v 6 Qinee ani faiqi asumu moomoo amianaqa misakiqari akaqausa karaambaiqa marifara. Ani asaifaqausa moomoo maridaqa moomoo maqannaa marifaranoo. \v 7 Qinee qeeqa qima afeekaikira ufa ani faqa ani asaifaqausa naaru kambiqainausa faqa qiafannana naaru marira moodaanaki kira ufara foora rakisianaura. Qinee ani faqa ani asaifaqausa Anutusa marianaura. \v 8 Anee asaqiraa faira foora maa maqanasaa mariannana qinee ani faqa ani asaifaqausa faqa nimianaura. Nimiananoo aiqama Kannaana maqa maaqa fannoo ani asaifaqausaindi kamminoo naaru naaru marinaqa qinee misa Anutusa marianaura. \s1 Abarammana fuka auqu. \p \v 9 Miqi qimaseenoo Anutufa kaifaa Abaraqaammana qimaminoo qinau. Anee faqa eedoo qimasee qini qima afeekai kira ufamau aneenna asaifaqausa naaru kambiqainausa faqa fuaqa. \v 10 Anee faqa ani asaifaqausamara faqa aiqama eedoo qimasee akoonaiqi faiqiuqa nifaaqa ati aukuaqa. \v 11-12 Maaqooqari aiqama akoonaiqi faiqiuqa maqasaifanoo 8 faasaana aiqaramafinaqa nifaaqa ati aukuaqa. Ainainira faiqiuqa inniki mariasa faiqi namu faqa nianaindaraasa feefaurumma quqaqaafaqa inniki mariasa faiqi namu faqa nifaaqa ati aukuaqa. Miqimmasaifanoo mifa qinee faqa innee faqa moodaanaki kirana uqannifiqaannoo. \v 13 Aiqama uqanna nifaaqa ati aukuaqa. Aukusaifanoo mifa inni nifaaqai qini moodaanaki kira ufa naaruara marianinnanara koorooiannoo. \v 14 Inniki qari akoonaiqi moo fannoo sia afaaqa ati aukinafa marinaqa sia qini faiqí aanaaseeki mariannoo fee qianaura. Mifa qini qima afeekaikira ufamau sia finara sia inniki mariani. \p \v 15 Kafaa Anutufa Abaraqaammana qimaminoo qinau, sia aneenna aanaaqara Sarai nammarinee qia. Maqee mina auqa Saraqa nammarifa mariannoo. \v 16 Qinee Saraqa nammarina amiqi amiqi maisaananoo faiqi akoonaiqi ani maqa amiannoo. Mifa moomoo maqannaasa ninoofa marinaqa mina faiqi namukiqari akaqausa karaambaiqauqa marifaranoo. \p \v 17 Abaraqaammafa mi ufana iriseenoo maqasaa mapamu finoo naanaidara qidanoo qinau. Amanee 100 aukuana marara fasiqa fannoo faiqi maqaannoo fee Saraqa nammarifa faqa 90 aukuana mararafa amanee faiqi maqaannoo fee. \v 18 Miqi qimaseenoo Abaraqammafa Anutuna qimaminoo qinau. Naqaa saina Isamaeerafa qini ainaina maraaqaana ifanee. \p \v 19 Miqi qufanoo Anutufa qimaminoo qinau. Ani anaaqa Saraqa nammarifa ani faiqi akoonaiqi maqasainana mina auqu Isakee nee qia. (Maasa ufakiqari Isakeena auqu naanaidara qiranee qimaqoofanoo.) Qinee ani faqa moodaanaki kira ufa quqaunafa Isakeenasaa faqa minasaaqari naaru naaru kambiqainausasaa faqa mariannoo. \v 20 Isamaeerana faqa anee qianandee, mina faqa amiqi amiqi ianaura. Mina faiqi namu moomoo uqanna kambiqeefara. Akoonaiqiuqa qisauku qara taikasee qikunni ooqu qaaraqanda 12 marasee uriqararausa marifara. Mina saaqari kambiqainausa firaa maqannaa marifaranoo. \v 21 Moo aukuana maa quqoonnanasaa kai Saraqa nammarifa ani faiqi Isakeena maqannoo. Qinee qeeqa moodaanaki kira ufa minasaa quqaqaana mariannoo. \v 22 Anutufa aiqama maa ufana Abaraqaammana qimamiseenoo doo quqasee finau. \p \v 23 Fifufanoo Abaraqaammafa Anutuna ufa mau finoo mi faasaanna kai narí faqa narí amaaku Isamaeerana faqa narí ainainira faiqiuqa faqa narí ainainiranaki marida maqaqoo faiqisa faqa aiqama nifaaqa ati aukinau. \v 24-25 Abaraqaammafa 99 aukuana marinoo narí afaaqa ati ateeka aqinau. Isamaeerafa 13 aukuana marasoofanoo mina afaaqa ati ateeka aqinau. \v 26-27 Moodaa faasaana kai Abaraqaammafa faqa narí amaaku Isamaeerafa faqa narí ainainira faiqiuqa aiqama nifaqa ati ateekaqau. \c 18 \s1 Anutufa Abaraqaammana faiqi amirara qima afeekaiku ufana. \p \v 1 Abaraqaammafa Mamareena arookasa atukaki suani qambaanai aiqaiqa ufanoo narí uiqaana maqa kooqiki ooqu faaqee marufanoo karaambaiqa maaqimmasee mina afusaa kooroo inau. \v 2 Ooqufaaqee marufaqa faiqí qaaramoo namu anufanoo Abaraqaammafa niqafamaseenoo nári oosana mareenoo findimeeqeenoo misa anuqoo sandee oonureenoo oorindari maqasaa kummarama finoo qimanniminoo qinau. \p \v 3 Oo uriqararausa, qinee inni dadaaqirausa maridaqa sia qini aidaaqa raaqa. \v 4 Qinee qianaqa nammari minisaifaqa inneeqa niku nammari uqu seeqa maa saqarina atukaki adooaaqa. \v 5 Qinee akaqa narana nimiana namaseeqa afeeka mara mareeqa fuaqa. Qinee inni dadaaqianeera maaqoo aniafanoo. Innee mai anianannai qini duqu uqeeraafanoo. Minara eedoo qifaqa narana nimia. Miqi qufaqa misa qiqau. Dufi dufi doo nimina naanee qiqau. \p \v 6 Abaraqaammafa iriseenoo uiqaa maaqaki sandeenoo oonureenoo Saraqa nammarina qimaminau. Anee kai kaqi parauaqa amiqirana moodaa beeka marasee feemu suqa. \p \v 7 Miqi qimaseenoo raudamaki sandeenoo burimakau maruqoo oonureenoo burimakau aanaaqi amiqirana amaqi qumooqu kirana mara rumba mareenoo narí ainainira faiqi amisoofanoo kai kaqi ufanoo arusee suqanau. \v 8 Abaraqaammafa burimakau naamma anoona faqa naamma anoona fadameena faqa feemu faqa burimakau suqarana faqa mara maree mini nimufaqa naqau. Abaraqaammafa saqari atukaki misa faqa maridanoo narana nimufaqa naqau. \p \v 9 Misa namaseeqa Abaraqaammana maaqi qimasee iraqau. Ani anaaqa Saraqa nammarifa yai fee marinoo fee qufanoo mifa qinau. Maa uiqaana maqaki maridanoo fee qinau. \p \v 10 Miqi qufanoo misakiqari moo fannoo qinau. Moo aukuana maa quqoonnanasaa kai qinee kafaa aniraananoo ani anaaqa Saraqa nammarifa akoonaiqi faiqi maqaannoo. Miqi qimarufanoo Saraqa nammarifa uiqaana maqa kooqiki mi fasiqana aanaaqiannai ooqu faaqee idanoo irimarinau. \v 11 Miqi qufanoo Saraqa nammarisa Abaraqaamasa asooqa uqanna marufanoo Saraqa nammarifa faqa faiqi maqara aukuana ooqai taikanau. \v 12 Saraqa nammarifa minara iriseenoo narí kai naanaidara qidanoo qinau. Qinee faqa qeeqa nauraiqindiri asooqa marida. Naqimmasee fee qeeqa qifaaqi faqa aana fuanauree. \p \v 13 Miqufanoo karaambaiqa Abaraqaammana qimaminoo qinau. Naqaa fee ifanoo fee Saraqa nammarifa naanaidara qinoo fee. Maana qinee asooqa maridaqa naqimandee faiqi maqaanauree qinoo fee. \v 14 Nana ainainee moo ainaina Yaaweefa sia amana auqaannoo fee mifa amana aiqama ainaina auqaannoo. Qinee anoona ufa qidaqa, moo aukuana maa quqoonnasaa qinee kafaa aniraananoo Saraqa nammarifa akoonaiqi faiqi maqaannoo. \p \v 15 Saraqa nammarifa mina iriseenoo rufia mareennoo unna qimasee qaoo qinau, Qinee sia naanaidara qiqa. Miqi qufanoo misa uriqararafa Karaambaiqa qimaminoo qinau. Anee naanaidara qianaqa iriqa. \s1 Karaambaiqa Soodooma maqusa aruaninnanara qinau. \p \v 16-17 Mi fasiqa qaaramoo namusa Abaraqaammana faqa ooqu fiufaqa Soodooma maqusai qafee maruqoo muqunnisoofanoo Karaambaiqa narí kai qimasee irinau. Qinee auqararee qunna ainaina sia Abaraqaammana umeerama amaqaanaura. \v 18 Mina saaqari kambiqainausa firaa maqannaa marifaranoo. Aiqama maqannaasa Abaraqaammana saaqaraanannai amiqi amiqimma nimaqaanaura. \v 19 Abaraqaammafa narí faiqi namu faqa misasaaqari kambiqainausara faqa andeeqara oosanamau kai fuaqeera fuki faaki ianifeera rusandeesamummasee maraqiafana. Misa miqi faqa qinee qima afeekaikiafanna ainainausa aiqama miqimma nisaanaura. \p \v 20 Miqi qimiriseenoo Yaaweefa Abaraqaammana akooqoo kooroommasee qimaminau. Soodoomma maqusanaasa faqa Koomoora maqusanaasa faqa manda oosana fiqaranoo marifaqa akaqausa minara nikoo uqanna qaifaqa qimaqimiafaqa iriqa. \v 21 Qinee ooqureeqa mi fasiqa anaaseesa mi oosanna auqee mariana qafaanaura kuqaa fee unna fee maridanoo fee. \p \v 22 Mi qaaramoo fasiqa namusakiqari qaara qanda Soodoomma maqusai ooqu fimarufanoo Karaambaiqa Abaraqaammana faqa marinau. \v 23 Abaraqaammafa Karaambaiqa oorinni oonu reenoo iramirinoo qinau. Kuqaa fee anee andeeqarausa faqa aaqee mariasa faqa aiqamee naru taikeennaree. \v 24 Qaara fasiqa niku nisauku taikasee qini qisauku qara taikasee 50 andeeqarausa mi maqusanaki marifana anee aiqamee naru taikeennaree. Kafaa 50 andeeqarausa marifana mi maqusana asumu quqeennaree. \v 25 Sia amana andeeqarausa faqa mandaikirausa faqa moodaanaki narinnaranoo. Mifa sia andeeqanoo maridanoo. Andeeqarausa faqa aaqee mariasa faqa sia amana moodaa oosana kai niminnaranoo. Aiqama maa maqanasaa mariasa siaasa marianafa andeeqara oosana kai maraa. \p \v 26 Karaambaiqa Abaraqaammana ufa iriseenoo qimaminau. Qinee qaara fasiqa niku nisauku taikasee qini qisauku qara taikasee 50 andeeqarausa mi maqusanaki paquriqa sia mi maqusana kuridianaura. \p \v 27 Abaraqaammafa mina iriseenoo kafaa qimaminau. Oo karaambaiqa qinee qifaaqa quqasee ani qimamunna ufana mi numoona minni qisaa. Qinee faiqí faiqi maridaqa aaqamammasee ani faqa moomoo kari ufa qidaqa. \v 28 Amanee 50 sia marifana 45 kai andeeqarausa marifana moodaannai qisauku 5 minaki sia marinnanara irisee narinnaree. Karaambaiqa narí qimaminoo qinau. 45 andeeqarausa mi maqusanaki marifaqa sia kuridi taikaanaura. \p \v 29 Abaraqaammafa mina iriseenoo kafaa qimaminau. Oo karaambaiqa qaara fasiqa niku nisauku taikasee 40 andeeqarausa marifana aiqama narinnaree. Karaambaiqa mina iriseenoo qimaminau. Qinee qaara fasiqa niku nisauku taikasee 40 andeeqarausa paquriqa mi maqusana sia kuridianaura. \p \v 30 Abaraqaammafa iriseenoo kafaa Karaambaiqa qimaminau. Qinee kaifaa ani qimamianana anee sia qiniara aanoo qia. Moodaa fasiqa aiku asauku taikasee qini qisauku qara taikasee 30 andeeqarausa marifana naqaa fee innaree. Yaaweefa iriseenoo qinau. Qinee 30 andeeqarausa paquriqa sia miqianaura. \p \v 31 Abaraqaammafa kafaa qimaminau. Qinee qifaaqa quqasee ani faqa moomoo ufa qimarunnana mi numoona minni qisaa. Mi maqusanaki moodaa fasiqa 20 kai marifana naqaa fee innaree. Karaambaiqa iriseenoo qinau. Qinee 20 andeeqarausa paquriqa sia mi maqusana kuridianaura. \p \v 32 Abaraqaammafa kaifaa qinau. Oo karaambaiqa sia aanoo qia. Qinee moo ufa kafaa qianaura. 10 andeeqarausa paqurimasee naqi fee innaree. Miqi qufanoo Karaambaiqa qinau. Qinee qisauku qara 10 kai andeeqarausa paquri mandee sia kuridi nimaqaanaura. \p \v 33 Karaambaiqa Abaraqaammana faqa ufa qimaseenoo doo ooqu finau. Ooqu fufanoo Abraqaammafa quqasee anirandee amaaqa finau. \c 19 \s1 Soodoomma faqa Koomoora faqa manda oosanna maraqau. \p \v 1 Abaraqaammafa muqunnisoo qangirooqanda Soodoomma maqusai ooquree maqusa kooqiki qafoofanoo Rootafa miqoo ooqu faaqee marinau. Maridanoo Rootafa miqanda nindafeenoo maqeenoo oonu miqanda noorinni oorindari maqasaa rupaitama fufanoo maaqi qimasee qimanniminau. \v 2 Oo qini uriqarara qanda qinee inniqara dadaaqirara maridaqa. Innee qara qini maaqaki aniree niku nammari uqusee qini maaqaki faiqaaqa. Faiqee duna kananaana findi finaqa inneeqa finnannai fuaqa. Miqi qimasoofaqa miqanda qaoo qida qiqau. Saina maa qanda maqusa qambaana faiqaanaura. \p \v 3 Rootafa sandanainai qimaseenoo ufaqa miqanda mina faqa maaqaki keeqaqau. Ooru roofanoo Rootafa narí ainainira faiqiuqara qufaqa misa ooruku anoona sia qai feemuna faqa amiqira narana faqa suqasee nimufaqa naqau. \v 4 Namaseeqa faiqarara imarufaqa mi maqusaanaasa faiqí kumaaraa nauraiqi aiqama aniree Rootana maaqa fuseemma dati mambufaqa Rootana maaqi qimasee aaraqau. \v 5 Mi faiqi qanda faasai ani maaqaki keeqaa qanda yai fee maridaqee. Anee miqanda maasa qiminaqa mi qanda manda oosana nimia. \p \v 6 Rootafa misa ufa iriseenoo rauda mafinoo narí aanaaqianaindari kooqi ititasee qimanniminau. \v 7 Qinee qaoo qira ufa inni qimannimidaqa. Sia uqanna maa manda oosanna maraaqa. \v 8 Iriaqa, qeeqa qiraamuna qaara qanda sia faiqí faqa nuaqanda inni nimisaanaqa inneeqa iriranannai kai maraaqa. Maa fasiqa qanda qini maaqaki ani raafaqa aqoondi kammaqauna mariafaqa qinee amiqimmasee miqandasaa rakisidaqa. \p \v 9 Miqi qimasee qimannimisoofaqa misa aiqama maaqi qiqau. Anee moo maqannaafa maasaki ani marianafa. Yafee qifanee anee maasara qaoo qidanee. Anee nimaaraa. Sia nimaarainaqa sia ani aqoondiqara kai mandaikamma nimaqaanaura, ani faqa firaaqoo mandaikamma amaqaanaura. Miqi qimaseeqa misa Rootana afeeqa aquseeqa mina kooqi rufadaairara iqau. \p \v 10 Maaqakiqari Rootana aqoondiqara Rootana qumu rarisameeqee maaqaki aqusee kooqi ititaqau. \v 11 Ititaseeqa mi fasiqausa madaanai marusa aiqama nifu qimbasoofaqa kooqiara randoosia minnisaqau. \s1 Rootafa Soodoomma maqusakiqari finau. \p \v 12 Minni soofaqa Rootana aqoondi qara iramiriqa qiqau. Maa anee marianna maqusanaki ani ati akaqausa maridee. Kai kaqi aneenna araamuqmaaka faqa airaamaku oondamara faqa aneenna atiuqa faqa aiqama nifiqee moosaa fua. \v 13 Maasa maa maqusana damunamma aquanaura. Karaambaiqa maa maqusanakina oosana oosana mandainaina kambiqaifanoo mi ufana iriseenoo maaqanda diqiqaifaqa maa maqusana kuridirara qumidaqa. \p \v 14 Rootafa iriseenoo narí araamuna qara nifaaqi qarara qutaaqamaqoo fasiqa qanda faqa qimanniminau. Doo anifaqa innisaimbaqa mootinai fuaqa. Anutufa maa maqusana damunirara qinoo. Miqi qufaqa mina airaamaku qara sia iriqau. Quteeti qidanoo mifoo qimasee kaqi mariqau. \p \v 15 Iaqoo faqa kananaana angirooqara Rootana kafaa fuki faaki qiqau. Doo kai kaqinana aneenna anaaqa faqa aneenna araamuna qara faqa nifiqee fua. Innee faqa maa maqusana namu faqa kuridifaara. \p \v 16 Rootafa iriseenoo oonauqee anauqee imarufanoo mina aqoondiqara mina asauku faqa mina anaaqa asauku faqa mina araamunaqara faqa qumaree rarisameeqee aanai ubeekaqau. Yaaweefa Rootanara amuqusufanoo miqinau. \v 17 Nifiqa quqasoofanoo angiroo moo fannoo qimanniminoo qinau. Innee sandamafuaqa kuqifaara. Fidaqa sia quandafi qafaaqa. Afaasasaa faqa sia kasooiaqa. Innee kuqifaara, aaqanai sandee ooru fuaqa. \p \v 18 Rootafa iriseenoo maaqi qimasee qimaminau. Sia aneenna qiannannai diiqaa. \v 19 Anee firaqoo qiniara amuqusifana qini kuqiranakinaana maraananoo. Aaqana nianai marifaqa minni fimariananoo mi narirafa qini faqa darinaqa kuquanoora. \v 20 Anee kaqikaa maqusa muqunni qafaidanee. Mifa adeedi marifaqa amanee qinee minni sandaanauree. Kaqikaa maqusa uqanna maridanoo qinee minni oonureeqa asumu marianaura. \p \v 21 Miqi qimasoofanoo angiroo moo fannoo qimaminau. Doo amana qinee minara eedoo qidaqa. Sia qinee mi maqusana kuridianaura. \v 22 Doo kai kaqi sandaa. Anee oonu rainaqa miqoo qeeqa qunna ainaina auqaanaura. Rootafa mi maqusanara kaqikaa maqusee qunara misa mi maqusana auqu Sooara fee qidaqa. \s1 Karaambaiqa Soodoomma maqusa faqa Koomoora maqusa faqa kuridinau. \p \v 23 Mi kananaanna suani afu maqee uri marufanoo Rootafa Sooara maqusai oonu ranau. \v 24 Oonuroofanoo Karaambaiqa ida namu faqa koorootaqasaaqari qeemari idanara foora irana namufaqa quqasoofanoo aakuara foora Soodoomma maqusasaa faqa Koomoora maqusasaa faqa aqufinau. \v 25 Aqufinoo mi arumunaki maru maqusausa faqa aiqama faiqí anaasee faqa andanda faqa naru taikanau. \v 26 Rootana anaaqa narí afaaqi faqa sandee fidanoo oonu quandafinoo afu maqeenoo doo miqoo ooruku kammafi kisaaqa saqariara foora rakiqanoo marinau. \p \v 27 Moo kananaana Abaraqaammafa findimeeqeenoo Karaambaiqa faqa ufa quqoo ooqu finau. \v 28 Miqooqari Abaraqaammafa mara muami qafoofanoo Soodoomma faqa Koomoora faqa mi afaasanasaa maru maqusausaki ida muna fannoo firaafa uqanna ooru fufanoo qafanau. \p \v 29 Anutufa mi afaasanasaa maru maqusausa faqa maqa maaqa faqa kurididanoo Abaraqaammanara iriseenoo Rootafa mariu maqusausa naridanoo Rootana kai mareeqee kaqinni quqanau. \s1 Mooabana faqa Amoona faqa niku nisauku kambiqoo ufafa. \p \v 30 Rootafa Sooara maqusara rufiaseenoo narí araamuna qara nifiqeenoo amuaqu namusaa ooni aamara marunaki ooru marinau. \v 31 Mariufanoo mina araamuna indaaruqaafa inaaqianaana maaqi qimasee qimaminau. Doo maasa qikoofa asooqa maridanoo. Sia maa saqanna anindiri marasee faiqi mara qimifaqa maqara fasiqauqa maridaqa. Aiqama faiqí auqeeu oosanafa sia anindiriki maridanoo. \v 32 Doo aninaqa anindiri uainna nammari auquseeqa nári nikoona amiananoo moomoo namaseenoo furu farinaqa anindiri mina faqa sakasee faiqaa. Miqi masaifanoo anindiri nikoofa anindiri faiqi mara qiminaqa anindiri faiqi namu findifiqa mariaqa. \p \v 33 Miqi qimaseeqa mi eendanaki miqanda uainna nammari moomoo nári nikoona amisoofanoo neeneeseenoo furufara masoofanoo anasaafa naaree narí akoona faqa sakasee faiqanau. Uainna nammari fannoo mina furu fara masoofanoo narí araamuna auqoo ainainara sia irinau. \p \v 34 Kananaana anasaafa narí auna qimaminoo qinau. Faasai eendaki qinee qeeqa qikoona faqa sakasee faiqeeqa. Doo fafaa eendaki anindiri uainna moomoo kaifaa amiananoo namaseenoo furu farinana anee faqa mina sakasee faiqaa. Miqimasee aninidiri qeeqa qikoona faiqi maqasaana faiqí asumu kaqi mariaqa. \v 35 Miqi qimasee doo mi eendanaki miqanda uainna nammari moomoo nári nikoona amisoofanoo furu faramma soofanoo auna fannoo narí akoona faqa sakaseenoo faiqanau. Rootafa uainna nammari namseenoo furu faridanoo narí araamuna auqoo ainainara sia irinau. \p \v 36 Miqimmasee Rootana araamuna qara nári nikoona faqa faiqoonannai nimuaqu qaikiqau. \v 37 Miqimasee marufanoo indaaruqaa araamana fannoo faiqi akoonaiqi maqaseenoo mina auqu Mooaba nee qinau. Mariu fanoo Mooabafa findifinoo Mooaba maqannaasa nikoofaikamminoo marinau. \v 38 Auna fannoo mifa faqa faiqi akoonaiqi maqaseenoo mina auqu Beenaami fee qinau. Mariu fanoo Beenaamifa findifinoo Amoona maqannaasa nikoofaikamminoo marinau. \c 20 \s1 Abaraqaammana faqa Abimeereekana faqa ufa. \p \v 1 Abaraqaammafa Mamareena maqusa minni seenoo Neekeefa maqa maaqakina ooqu finau. Mifa Kadeesa maqusa dinni Sura maqausa dinni qambaana ooqu marinau. Marikinoo kafaa Keeraara maqusaki ooqu marinau. \v 2 Keeraara maqusaki kaqi maridanoo Abaraqaammafa narí aanaaqara Saraqa nammarinara qini dauna fee qinau. Keeraara maqannaa karaambaiqa mina auqu Abimeereekafa marinau. Mifa Abaraqaammana ufa iriseenoo Saraqa nammarinara mina auna fee qimaseenoo narí ainainira faiqiuqa niqiqoofaqa Saraqa nammarina mareeqeeqa Abimeereekana amiqau. \p \v 3 Miqoo marufanoo Anutufa Abimeereekana qaina saa kooroo qimasee qimaminau. Anee kuqinnaranoo maa anaaseena anee maraannana moo fasiqa anaaqa maridanoo. \p \v 4 Abimeereekafa Saraqa nammarina sia sakasee faiqanau. Minara iriseenoo Anutuna qimaminoo qinau. Oo karaambaiqa qinee andeeqarausa maridaqa anee qini faqa qini faiqí anaasee faqee narinnaree. \v 5 Abaraqaammafa narí kai Saraqa nammarinara qini dauna fee qifaqa qinee iriqa. Kafaa maa anaaseefa faqa narí afaaqiara qinoo qini qifasaa fee qinoo. Miqi qifaqa qinee mina irunanoo qini daakirafa qimaqiminoo sia aaqarafa aniki mariannoo fee qifaqa maraunanoo sia aaqarafa qiniki maridanoo. \p \v 6 Anutufa iriseenoo kafaa qainasaa qimaminoo qinau. Eeoo qinee iridaqa kuqaa ani aakirafa qimamifana andeeqaananoo. Qinee kai ani qumee rafaaqafunana anee sia qini mandaikamma qimaqeenana mi anaaseena faqa sakasee faiqaananoo. \v 7 Doo findi finana mi fasiqana anaaqa kaifaa narí afaaqinnai aiqainanoo fuani. Abaraqaammafa qini tamummaqara fasiqa maridanoo. Mifa aniara innaaru qinaqa iriseeqa siamma ani aruanauranoo. Anee sia mi anaaseena aiqainaqa ani faqa ani maqannaasa faqa aiqama naruanauranoo. \p \v 8 Abimeereekafa mina iriseenoo Kananaana eendai findifinoo narí maqannaa uriqararausa naaramaseenoo Karaambaiqa qu ufana qimannimisoofaqa firaa qoo rufiaqau. \v 9 Abimeereekafa kafaa Abaraqaammana aaramaseenoo iramirinau. Anee nana oosanee maasa qiminanee. Nana manda ainainee maasa ani amunanee anee qini faqa qini qiku qisauku faqa firaa ummaara qiminanee. Sia auqaaqaa ira oosana maasa qimiananoo. \v 10 Nana irirafee marifanee maaq inanee. \p \v 11 Abaraqaammafa mina iriseenoo maaqi qimasee Abimeereekana qimaminoo qinau. Qinee maaqi qimasee qimiriqa maa maqannaasa sia Anutunara rufiqee mariafaqa qini daruseeqa qini qinaaqa maree maqi qimaseeqa miqi qiqa. \v 12 Qini qinaaqa kuqaa qini dauna maridanoo qini qikoona araamuna maridanoo moo anaasee faiqi marifaqa maraqaunafa maridanoo. \v 13 Anutufa qiniara aneenna akoona maqusa minnisee anaamurinni nuannee qufaqa qinee Saraqa nammarina qimamiqa maaqi qiqiafana. Anee qiniara qini uriqarara fee qinana qiniara qini qifasaa fee qia. \p \v 14 Miqi qufanoo iriseenoo Abimeereekafa Saraqa nammarina kafaa Abaraqaammana aminau. Mikari mifa sipsipauqa faqa burimakauqa faqa ainainira maanaaqa kumaaraauqa faqa Abaraqaammana aminau. \v 15 Amiseenoo maaqi qimasee qimaminau. Qini maqa maaqa maridanoo. Aneenna kai aidinnaqoo maria. \p \v 16 Miqi qimaseenoo quanda finoo Saraqa nammarina maaqi qimaseenoo qimaminau. Doo ani afasaana siruaa munnimma wan tauseenna (1,000) amiqa, maa ummaarafa taikainaqa ani faqa mariasa ani aaqarana sia mariifoo qiaqeera. Kafaa aiqamausa aniara sia mandoosana auqee maqi qiaqa. \p \v 17-18 Yaaweefa Saraqa nammarinaki kambiqoonara iriseenoo Abimeereekana, na aiku asaukukinaa aanaaseeuqa faiqi maqara aana ititasoofaqa faiqi maqarara sia amanaikiqau. Miqiqa marufanoo Abaraqaammafa Abimeereekanara Anutufinnai innaaru qufanoo Anutufa Abimeereekana faqa narí anaaqa faqa narí ainainira maanaaqauqa faqa misa aurirana taikannisoofaqa kafaa faiqi maqarana amanaikiqau. \c 21 \s1 Isakeena maqoo ufafa. \p \v 1 Karaambaiqa narí qimaqoondee inoo Saraqa nammarina amiqi amiqimma amaqanau. \v 2 Miqimmasoofanoo Abaraqaammafa nauraiqi marufanoo Saraqa nammarifa amuaqu qaikinoo Abaraqaammana faiqi Anutufa qimaqooqoo maqanau. \v 3 Maqasoofanoo Abaraqaammafa mina auqu Isakeenee qinau. \v 4 Auqu ramaseenoo qisauku dinni taikasee dinni ani qaaramoo maraseenoo 8 faasaana aiqarama fufanoo Abaraqaammafa Anutufa qimamundee inoo Isakeena afaaqa ati ateeka aqinau. \v 5 Abaraqaammafa uan handeereeta 100 aukuana faqaafa marufanoo Isakeena maqanau. \p \v 6 Saraqa nammarifa Isakeena maqaseenoo maaqi qinau. Anutufa asasirana faqa naanaidara qirana faqa qiminoo. Aiqamausa minara irinausa qini faqa naanaidara qifaranoo. \v 7 Miqi qimaseenoo Saraqa nammarifa maaqi qinau. Yafee moo fannoo Abaraqaammana qimaminoo Saraqa nammarifa narí faiqi maqasee amana naamma amiannoo fee qiannoo fee, sia amana moo fannoo miqi qiannoo. Miqi qimariafaqa qinee asooqa namuki Abaraqaammana faiqi akoonaiqi maqeeqa. \v 8 Isakeefa aaqoo irinoo naamma minnisoo faasaana Abaraqaammafa qoomaqa firaaqoo suqananau. \s1 Abaraqaammafa Qakaarana faqa Isamaeerana faqa niqiqoo ufafa. \p \v 9 Miqimmasee mariufanoo moo kari Isipa maqannaa anaasee Akaara nammarina amaaku fannoo Saraqa nammarina amaaku Isaakeena faqa sarari marinau. \v 10 Sararimarufanoo Saraqa nammarifa mina qafamaseenoo Abaraqaammana qimaminoo qinau. Maa ainainira manaaqana faqa narí faiqi faqa niiqainaqa fuaqa. Maa anaaseena faiqi fannoo sia ani qumiasana qini faiqi mararee qinnana maraannoo. \p \v 11 Isamaeerafa faqa Abaraqaammana faiqi marunara Abaraqaammafa mi ufana irufanoo aundura ummaara ranau. \v 12 Miqufanoo Anutufa Abaraqaammana qimaminoo qinau. Sia faiqi aanaaqi qisanoosara amuqusiani. Anee Saraqa nammarifa qimamindee ia. Isakeena saaqari kai qinee qima afeekaikiafannandee inoo moomoo asumu kambiqeefaranoo. \v 13 Ani ainainira anaasee faiqi faqa qinee dadaaqiananoo moomoo faiqi maqasainaqa moo maqannaasara foora marifaranoo. Mifa faqa ani faiqi kai maridanoo. \p \v 14 Abaraqaammafa mi ufana iriseenoo moo kananaana findifinoo feemu aafaqa faqa aandau apata taquki nammari sakaseenoo Akaara nammarina uqaruma amiseenoo faiqi aakuamaqaseenoo aiqanau. Akaara nammarifa narí amaaku afiqeenoo Beeraseeba maqa maaqaki aadana maqa maaqaki ooqu maridanoo oonuree aniree ida marinau. \p \v 15 Aandau apata taqukinaa nammari aiqama taikafufanoo Akaara nammarifa narí faiqi kaqikaa saqari atukaki aisanau. \v 16 Aisaseenoo kaqikaaqoo kisaaqasaa oonu ooqufaqee idanoo narí kai qimirinau. Qinee sia amana qeeqa faiqi kuqirana qafaanauranoo. Miqi qimaseenoo miqoo ooqufaaqee maridanoo iki raqee marinau. \p \v 17 Miqi marufanoo Anutufa mi faiqina iki raqarana irufanoo innaarunaindari Anutuna angiroo moo fannoo Akaara nammarina qimaminoo qinau. Akaara nammari anee nanaree ummaara maraidanee. Sia rufiaa. Ani amaaku iki raqarana Anutufa doo irinoo. \v 18 Doo findi finana oonu faiqi rafususee amiqi amiqia. Qinee mina saaqari kambiqainausa firaa maqannaasaika mannisaanaura. \p \v 19 Miqi qimaseenoo Anutufa Akaara nammarina afu maqa amufanoo nammari madika qafanau. Qafamaseenoo aandau apata taqu mara mareenoo ooqu saka narí faiqi amufanoo nanau. \p \v 20 Anutufa Isamaeerana rakisi amaqee marufanoo innooqanau. Innooqafufanoo mifa Paraana aadana maqa maaqaki maridanoo uaqarana akoofasa marinau. \v 21 Paraana aadana maqa maaqaki marufanoo mina anoofa Isipa maqusaindaraa maanaaqa mara aminau. \s1 Abaraqaammafa Abimeereekana faqa moodaanaki kira ufa qinau. \p \v 22 Mikari Abimeereekafa Pikoorana narí rakira fasiqauqa uriqararana afiqeenoo Abaraqaammafa maruqoo oonu reeqa maaqi qimasee qimamiqa qiqau. Anee aiqama ainaina auqaannanaki Anutufa dadaaqidanoo. \v 23 Doo maqee Anutuna afusaa qima afeekaikammasee qini faqa qini faiqi namu faqa qini saaqari naaru kambiqainausa faqa sia mandaikamma nimaqaa. Qinee ani amiqimma amaqaqiafana anee faqa miqi kai inana qima afeekaikammasee qini faqa maa maqa maaqana anee marianna maqa maaqana faqa amiqimma qimaqaa. \p \v 24 Abaraqaammafa minara iriseenoo qimaminau. Qinee miqimmianauree qimasee qima afeekaikinau. \p \v 25 Miqi qimaseenoo Abaraqaammafa Abimeereekana oori kandara ufakiqari qimaminau. Ani ainainira faiqiuqa qini nammari madika rakirara maseeqa mareea. \v 26 Abimeereekafa iriseenoo qimaminau, Qoo qinee sia mina iridaqa, yafee miqinoo fee. Anee minara sia qima qimunaqa sia iriqiafana. Maqee kai iridaqa. \p \v 27 Abaraqaammafa minara iriseenoo burimakauqa faqa sipsipauqa faqa mareeqee Abimeereekana aminau. Amisee miqanda moodaanaki kiqau. \v 28 Abaraqaammafa sipsipa aanaaqiuqa dinni taikasee dinni ani qaara marasee 7 naadumasaa raina quqanau. \v 29 Abimeereekafa mina qafamaseenoo Abaraqaammana iramirinau. Anee nanaree miqidanee. \p \v 30 Miqi qimasee iroofanoo Abaraqaammafa qinau. Anee maanauqa maraa. Anee marainnanannoo qiniara maa nammari dikaandana indu finaufoo qinnaranoo. \p \v 31 Misa miqoo qima afeekaika maseeqa mi maqusana auqureeqa Beeraseeba fee qiqau. \p \v 32 Miqanda Beeraseeba maqa maaqaki moodaanaki kira ufa qimasoofanoo Abimeereekafa narí rakira fasiqauqa uriqararana Pikoorasandiri nári maqusai Firistia maqa maaqai fiqau. \v 33 Miqanda fufanoo Abaraqaammafa tamarisika saqari Beeraseeba maqusai ummaquseenoo naaru naaru marira Karaambaiqa Anutunara innaaru qimarinau. \v 34 Mi kamuqoo Abaraqaammafa kisaaqasaa Firistia maqa maaqakina marinau. \c 22 \s1 Anutufa Abaraqaammanara aneenna amaaku Isakeena tatufirana suqa qimiannee qu ufafa. \p \v 1 Mariiufanoo Anutufa Abaraqaammana amanammasee qafaanee qimasee innaarunaindari aaramasee qinau. Oo Abaraqaama qufanoo Abaraqaammafa qinau qinee maaqoo maridaqa. Miqi qufanoo Anutufa qimaminau. \p \v 2 Aneenna amaaku Isakeena ani amaaku moodaa, kaaqa amuqusa imariannana afiqeenana Mooria maqa maaqai ooru rainaqa qinee aaqana moo uqafiqaanaura. Anee mi aaqannanasaa aneenna amaaku arusee qini tatufirana suqa qimia. \p \v 3 Miqi qimasoofanoo kananaana findifinoo narí dookisaa ida rufariseenoo minasaa quqaseenoo narí ainaini maru faiqi qanda faqa narí amaaku Isakeena faqa nifiqeenoo findimeeqee Anutufa qimamunnai finau. \v 4 Qaara afuru aanai fi faiqaqau. Qaaramoo kufanoo Anutufa qimaqoo aaqannafa nianasaa marufanoo qafanau. \v 5 Qafamaseenoo Abaraqammafa narí ainaini maru faiqi qanda qimanniminoo qinau. Inneeqara maaqoo marida doonkisaa rakisiaqa. Qeeqa qimaakundiri miqoo ooru Anutunara innaaru qimasee inneeqara iannai qumuanaura. \p \v 6 Miqi qimaseenoo Abaraqaammafa tatufirana suqaaninna idana mareeqeenoo Isakeenasaa soofanoo maroofanoo narí ida qeemaruna akuru mandeenoo mina qumareenoo musuka faqa qumareenoo doo narí faiqi afiqeenoo Anutufa qimaqoo aaqanna kaaqa ooru finau. \v 7 Aanai ooru fimarufanoo Isakeefa narí akoona aaramaseenoo qinau, Qipoo qufanoo Abaraqaammafa maqi qimasee qinau. Nanaree qidanee qufanoo Isakeefa qinau. Qinee qafaunana anee idati faqa ida rumbarana faqa maree fimarinanoo, yaafee tatufirana suqeefandinna sipsipafa maridanoo fee. \p \v 8 Abaraqaammafa maaqi qimasee narí amaaku qimaminau. Anutufa narí kai sipsipa aanaaqi moodaa qiminaqa tatufirana suqamianaura. Miqi qimaseeqa miqanda moodaanaki ooru fiqau. \p \v 9 Miqanda Anutufa qimaqoo aaqannasaa ooru reeqa Abaraqaammafa ooniuqa mareeqee aaku aakummaseenoo ida mina amuaaqa quqaseenoo narí faiqi Isakeena ruumbeeqeenoo rafusu idasaa rusinau. \v 10 Rusiseenoo musuka qumareenoo narí faiqi kuqa arusaaneera inau. \v 11 Karaambaiqa angiroo innaarunaindari aaramaseenoo qinau, Abaraqaamma, Abaraqaamma, miqi qufanoo Abaraqaammafa qinau. Qinee maa maridaqee qufanoo Karaambaiqa qinau. \v 12 Sia faiqi arua, sia mandaikamma amaqaa. Sia aneenna asaukukoo aneenna faiqi arua. Doo maqee qinee iridaqa anee Anutuna ufa qaindusidana mina ufa afaqee mariananoo. Anee aneenna amaakuara aneenna amuqusa uqannara sia qaoo qiananoo eedoo kai qiananoo. \p \v 13 Miqi qufanoo Abaraqaammafa uqeerafinoo qafoofanoo andandaki sipsipa akoona saqari aanaaqiki aanai rutaqusee marufanoo qafanau. Qafamaseenoo Abaraqaammafa narí amaaku amaaqa maqeenoo sipsipa akoona aruseenoo Anutuna tatufirana suqa aminau.\fig Sipsipa akoona aanai sasamimiki rutaqinoo maridanoo.|alt="Ram in thicket" src="BK00008B.TIF" size="col" loc="Genesis 22:13" ref="22:13" \fig* \v 14 Miqooqari Abaraqaammafa mi aaqanna auqu reenoo, Karaambaiqa nimira aaqanee qinau. Minara maqee mindaraasa maaqi qidaqa, Yaaweefa narí aaqanasaa nimidanoo fee qidaqa. \p \v 15 Karaambaiqa angiroo innaarunaindari kaifaa Abaraqaammana aaramaseenoo qinau. \v 16 Karaambaiqa aniara maqi qidanoo. Qinee qeeqa duqusaa qima afeekaikammasee qidaqa. Qinee firaaqoo ani amiqimma amaqaanaura. Anee aneenna amaaku moodaa sia qaoo qiannanara qinee miqianaura. \v 17 Qinee kuqaa qima afeekaikammasee anisaa ani aruakinausa ani aiku asauku innaarunai fasaura foora moomoo marifaranoo nukudara foora ani amianauranoo. Ani aiku asauku namuqaa rafaaqa fusee misa ainaina maree marifaranoo. \v 18 Aiqama maqannaasa qiniara ani aiku asauku amiqi amiqimma nimaaqaafanandee masee maasa faqa amiqi amiqimma qimaqaannee qifaranoo. Anee qini aakapara ufa qaindusuannanara miqiqa. \p \v 19 Abaraqaammafa miqooqari narí faiqi Isakeesandiri narí ainainira faiqi qara qumi nifiqee narí maru maqusanai Beeraseeba maqusai ooqu marinau. \s1 Naqoorana aiku asauku nuqu. \p \v 20 Mariiufanoo Abaraqaammafa irufanoo Mirikaa nammarifa Naqoorana Abaraqaammana akaqa faiqi qisauku dinni taikasee dinni oonu qaarammoo marasee 8 maqee foo qiqau. \v 21 Usafa indaaruqaafa Busafa mina aanaaqiannaafa marinau, mina aanaaqiannaafa Keemueerafa mifa Arammana akoofa marinau. \v 22-23 Mina aanaaqiannaafa Keeseedafa marinau, mina aanaaqiannaafa Qasoorafa marinau, mina aanaaqiannaafa Piradasafa marinau mina aanaaqiannaafa Didarafa marinau, misa ninaaqiannaafa Beetueerafa marinau. Mifa Reebeeka nammarina akoofa marinau. Mirikaa nammarifa mi faiqi namusa Naqoorana Abaraqaammana akaqasaa maqanau. \v 24 Reumma nammarifa Naqoorana inaaqiannaa anaasee fannoo Teebana faqa Kaqammana faqa Taqasana faqa Maakaana faqa maqanau. \c 23 \s1 Saraqa nammarifa kuqufanoo Abaraqaammafa akundara maqa feefauru ufafa. \p \v 1 Saraqa nammarifa 127 aukuana marasee kuqinau. \v 2 Kannaana maqa maaqaki Qeebooroona maqusaki kuqufufanoo Abaraaqaammafa mina kuqiranara soofaari marinau. \p \v 3 Abaraqaammafa narí anaaqa kuqirana mafi quqasee Qeetana aiku asauku maruqoo oonureenoo maaqi qimasee iramirinoo qinau. \v 4 Qinee moo maqannaasa inni qambaana ani maridaqa. Amanee qini maqa moo qimifaqa feefauru nimiseeqa qeeqa qinaaqa minaki akundaanauree. \p \v 5 Qeetana aiku asuku irisee Abaraqaammana qimamiqa qiqau. \v 6 Anee maasa ufa iria, maasa ani qafaunana anee afeeka rakisirafa marianafa mariananoo. Aneenna anaaqa maasa amiqira madikaki akundaa. Maasa aiqamausa mi madikanaki akundaranara asasidaqa. \p \v 7 Miqi qufanoo Abaraqaammafa misa noorinni kumma ramafinoo qimanniminoo qinau. \v 8-9 Innee eedoo qiafaqa amanee innee Eefaroona, Sooqarana amaaku iramirifanoo inni nifusaa Makapeera maqa maaqaki narí anaadoo atinni ooni aamara marina qiminaqa feefauru amana kai amiseeqee mi maqa maaqana qeeqaindi kammasee qeeqa qiku qisauku nikundee marianauree. \p \v 10 Eefaroofa narí Qeetana aiku asauku faqa faandaamura kooqiki ufa suqiranaki maridanoo iriseenoo aiqamausa iramirufanoo Abaraqaammana qimaminoo qinau. \v 11 Oo uriqararafa iria, qinee aiqama mi maqana faqa ooni aamara minaki marina faqa ani amianaura. Maaqoo qeeqa faiqi anaasee nifusaa ani amianana aneenna anaaqa minaki akundaa. \p \v 12 Miqi qufanoo Abaraqaammafa Qeetana aiku asauku noorinni kumma ramafinoo Eefaroona aiqamausa iriaqeera firaaqoo qimaminoo qinau. \v 13 Amanee qinee iramiriananee irinnaree. Qinee mi maqana atisaa aiqama feefaurianaura. Qinee feefauru amianana anee eedoo qimasee marainaqa qinee qeeqa qinaaqa miqoo akundaanaura. \p \v 14 Eefaroonafa minara iriseenoo maaqi qimasee Abaraqaammana qimaminau. \v 15 Oo uriqararafa, maqa feefauru 400 siruaa maridanoo, mi feefauruna maasa qeeqa qambaana naqa fee masee rainaanauree. Anee aneenna anaaqa kaqi minaki akundaa. \v 16 Abaraqaammafa iriseenoo eedoo qimaseenoo sikeera maraseenoo 400 qummaara ainaina dinni quqaseenoo siruaa dinni quqasoofanoo amana kai ufanoo aminau. Eefaroonafa aiqamausa narí maqannaasa Qeetana aiku asauku nifusaa qufanoo iriseenoo miqi kai minau. Nári sikeera qummaara amana kai Eefaroona aminau. \p \v 17 Miqimmasee Abaraqaammafa Eefaroona aiqama ainaina Makapeeraa maqa maaqaki suani oosana qaannai Mammareena maqusa adeedi maruna feefaurummasoofanoo Abaraqaammanaindi kinau. Mi feefaurirafa maqa faqa ooni aamara minaki maruna faqa aiqama saqariuqa mi maqana atisaa maru saqarisa faqa aiqama moodaanaki rafaaqafinau. \v 18 Aiqama Qeetana aiku asauku miqoo suqiranaki mariusa mi maqa maaqanara Abaraqaammanaindi fee qiqau. \v 19 Miqimmaseenoo Abaraqaammafa narí anaaqa Saraqa nammarina mi ooni aamaranaki Kannaana maqa maaqaki akundanau. \v 20 Miqimmasoofanoo mi maqafa faqa ooni aamara minaki marufa Qeetana aiku asaukundi mariufa Abaraqaammanaindi kufanoo mi maqana nikundara maqaikinau. \c 24 \s1 Isakeena anaaqa mara amu ufafa. \p \v 1 Doo Abaraqaammafa kaaqa nauraiqi marinau. Karaambaiqa Abaraqaammafa aiqama auqoo ainainna amiqi amiqimma amaqee marinau. \v 2 Abaraqaammafa nári oosana maraseenoo nári ainainiranasaa kisaaqasaa rakisi maruna aaramaseenoo qimaminoo qinau. Anee aneenna asauku qifundana ameemaanai aususee afeekaika masee qima afeekaikia. \v 3 Qinee aniara Karaambaiqa innaaruna faqa maqa faqa auqu Anutuna auqusaa qima afeekaikamasee sia qini qimaaku Kannaana maqannaa anaasee mara amiannee qidaqa. \v 4 Anee qinee kambiqaafanna maqusanai oonuree qini atikinaa maanaaqa mara maree Isakeena muqu amia. \p \v 5 Miqi qimasoofanoo mi rakisirafa maaqi qinau. Doo amana, ooru raanaqa mindaraa maanaaqa iraifanoo narí maqa maaqa minnisee mai qumirara ititinaqa amanee qinee ani amaaku aiqaananoo anee qumunna maqa maaqanai ooru fuannoo fee. \p \v 6 Miqi qufanoo Abaraqaammafa qinau. Oo sia uqanna anee qini qimaaku aiqainanoo minni oorufuani. \v 7 Yaaweefa innaarunaindaraa Anutufa qeeqa qikoona maqusaindaraana faqa qeeqa ainaina maqasaaqaraana faqa mara mareenoo maa maqa maaqanasaa quqaqoosa maridaqa. Mifa qima afeekaikammasee qini faqa qini qiku qisauku faqa maa maqa maaqana nimianauree qinau. Mifa narí angiroo aiqainanoo ani afunni finana ooru qini qimaaku anaaqa afiqee qumi naranoo. \v 8 Mindaraa maanaaqa fannoo sia mai qumiraree qinana miqoo kai qima afeekaika maqaanna ufanakiqari idukuananoo. Qini qimaaku sia minni afiqee ooru fua. \v 9 Miqi qimasoofanoo mi ainainira fasiqafa narí asauku Abaraqaammana narí uriqararana afundana ameemaanai quqaseenoo qinau, doo qinee anee qianandee ianaura. \p \v 10 Miqi qimaseenoo raudama kinoo Abaraqaammana kammeera, qoosa fooqaana, mina qisauku qara maraseenoo narí uriqararana ainaina amiqirana kai maraseenoo kammeerasaa quqaseenoo mareenoo finau. Abaraqaammana akaqa Naqoorafa Mesopotamia maqusai suani dinni ataaqeenni marunnai ooru finau. \v 11 Aanai faiqanoo fifiiu fanoo eenee marufanoo aanaaseeuqa nammari sakee maruqoo oonu ranau. Oonuree qafoofanoo maqusa adeedi nammari sakee maruqoo oonu reenoo miqoo narí kammeerauqa quqasoofaqa mariqau. \p \v 12 Narí kammeerauqa quqaseenoo mi fasiqafa Yaaweenara innaaru qinoo qinau. Oo Anutu qini uriqararana Abaraqaammana Anutufa anee qini faqa maridana maqee qini dadaaqia. Anee qini uriqararana Abaraqaammana faqa qima afeekaika maqoonafa maqee anoonaikiani. \v 13 Qinee nammari sakee mariana aaqa adeedi marunaqa, aanaaseeuqa nammari ani sakee mariafaqa maridaqa. \v 14 Moo maanaaqa anirainaqa qinee maaqi qimasee qimamianaura. Amanee aneenna taquki nammari saka qiminaqa naanauree. Mifa qiniara namasainaqa ani kammeerauqa faqa nimianauree qinnanara minara aneenna ainainira faiqi Isakeena utaaqama amaqaqaanafee qianaura. Mi ainainafa kambiqainaqa anee qini uriqararanasaa qima afeekaikunna ufanara irianaura. \p \v 15 Mifa miqi qimasee innaaru qimarufanoo moo maanaaqa Reebeeka nammarifa nammari taqu akumaaqa aku maree aniranau. Mifa Abaraqaammana akaqa Naqoorana faqa mina anaaqa Mirikaa nammarina faqa faiqi Betueerana araamuna marinau. \v 16 Mina oori afiri amiqi amiqi irafa sia auqu marufa aniroofanoo qafoofanoo ooqu nammari saka maree urinau. \p \v 17 Ururoofanoo Abaraqaammana ainainasaa rakisira fasiqa fannoo mi funnai sandee oonureenoo maaqi qimasee qimaminau. Amanee aneenna taqukinaa nammari kaqikaana qini qiminaqee naanauree. \p \v 18 Miqi qufanoo mi manaaqafa qinau, eeoo faiqí firaafa, doo naa qimaseenoo nammari taqu afiqu quqasoofanoo doo nanau. \p \v 19 Namasoofanoo mi manaaqafa narí kai qinau. Qinee nammari moo faqa sakasee ani kammeerauqa nimii saanaqa nama saifanoo nimuaqu iannoo. \v 20 Miqi qimaseenoo narí nammari taqu kai kaqi difaaniki adiaseenoo sandeenoo ooqu moo faqa saka mareenoo muru adia soofaqa kammeerauqa naqau. \v 21 Kammeerauqa nammari nimi marufanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa fannoo ireeda kai kasooinoo maridanoo qafaidanoo maaqi qimirinau. Doo fee Yaaweefa qinee kisaaqasaa anunnanara anoonai kidanoo fee. \p \v 22 Kammeerauqa nammari neeneesee nimuaqummasee marufanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa fannoo koorannai auqira qimmusa mi manaaqana aikiki qusamaqaseenoo kafa koorannai auqira isaaqama qaaraqanda asaukuki usamaqaseenoo iramirinoo qinau. \v 23 Anee yana araamunee maridanee amanee qini qimaqimia. Amanee maasa namu aneenna akoona maaqa kina nifiqee finaqee faiqaanauree. \p \v 24 Reebeeka nammarifa mina iriseenoo narí qimaminoo qinau. Qini qikoofa Beetueerafa Naqoorana faqa Mirikaa nammarina faqa faiqi maridanoo. \v 25 Maasa maaqa narana amana maridanoo ani faqa aniasa faqa ani kammeerauqa faqa narana maaqa faqa nimifaranoo. \p \v 26 Miqi qimasoofanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa iriseenoo maqasaa oorindari mapamu finoo Karaambaiqa narí uriqararana Abaraqaammana Anutuna amooqidanoo maaqi qinau. \v 27 Oo Anutu Abaraqaammana Anutufa, anee amiqi amiqi uqanna miananoo. Anee Abaraqaammana amiqi amiqi imariannanara sia taikeenoo kaqi fidanoo. Karaambaiqa fannoo qini uriqararana atiuqa iannai andeeqasee qifiqee aninoo. \p \v 28 Miqi qimasee innaaru qimasoofanoo Reebeeka nammarifa sandeenoo narí anoona maaqai oonureenoo aiqama mi ufausa qimaminau. \v 29-30 Reebeeka nammarina afasaafa Rabanafa Reebeeka nammarina ufa iriseenoo koorannai auqira qimmusa qusamaqoona faqa koorannai auqira isaaqama qusamaqoona faqa qafamaseenoo raudamaku fanoo ooqureenoo nammari sakee maru madikana afainni qafoofanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa miqoo nammari afainni narí kammeerauqa naaqa kikiqinoo marinau. \v 31 Marufanoo qafamaseenoo qimaminoo qinau. Qini faqa aninaqa maaqai fua. Karaambaiqa fannoo ani amiqi amiqimma amaqee marifa mariananoo. Nanaree anee maaqoo maridanee. Qinee ani faiqara maaqa doo deedaqammasee ani kammeerauqa marirana faqa deedaqiqa. \p \v 32 Abaraqaammana ainainira fasiqa fannoo mina iriseenoo narí faqa marusa faqa narí kammeerauqa faqa nifiqeenoo doo maaqai finau. Maaqai oonu roofanoo Rabanafa kammeera saaqaraa qumaara mara maqasaa quqaseenoo narana nammari nimiseenoo Abaraqaammana faiqi namu nammari nimufaqa niku nammari uqiqau. \v 33 Niku nammari uqu soofanoo Rabanafa narana niminau. Nimufanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa fannoo qaoo qimasee qinau. Sia qinee kaqi naanaura. Qinee qiraree qunna ufana qima nimiseeqa miqoo naanaura. Rabanafa minara iriseenoo qinau. Doo qinaqa maasa iria. \p \v 34 Miqi qimasoofanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa qima niminoo qinau. Qinee Abaraqaammana ainainira fasiqa maridaqa. \v 35 Karaambaiqa firaaqoo qini uriqararana amiqi amiqimma amaqaseenoo ainaina faqaafaikamma amaqeenoo. Karaambaiqa sipsipauqa faqa burimakauqa faqa siruaa faqa koora faqa ainainira fasiqauqa faqa maanaaqauqa faqa kammeerauqa faqa doonkiuqa faqa moomoo aminoo. \v 36 Qini uriqararana anaaqa Saraqa nammarifa asooqasaa faiqi akoonaiqi maqasoofanoo qini uriqararafa narí aiqama ainaina mina kai aminoo. \v 37 Qini uriqararafa qifaqa qinee afeeka ufannai qima afeekaikammaseeqa mina aamuaqira ufa qaindusuanauree qiafananoo qinau. Anee maqoo qaraasa Kannaana maqannaa kinaa anaasee sia uqanna mareeqee qini qimaaku amia. \v 38 Anee ooru qini qikoona maqannaasaki qini atikinaa maanaaqa mara maree muqusee qini faiqi amia. \p \v 39 Qinee mi ufana iriseeqa narí maaqi qimaseeqa qimamiqa. Mi manaaqafa sia qini faqa quminaqa naqaa fee ianauree. \p \v 40 Qunanoo mifa qinoo, qinee Karaambaiqa ufa aiqama kari afaqee marunausa maridaqa, mifa narí angiroo aiqainanoo ani faqa fidanoo dadaaqinanoo anoona kambiqaannoo. Anee qini faiqi anaaqa qini maqannaasakinaana qini qikoona atikinaana mareennaranoo. \v 41 Moodaa aana kai anee idukinna aanafa maridanoo. Ooru rainaqa misa maanaaqa moo sia qimifanoo ani qima afeekaikirafa taikainana idukira fasiqaikinnaranoo. \p \v 42 Qinee Abaraqaammana mi ufana iriseeqa nammari dikaanda mariqoo ururee maaqi qimasee innaaru qiqa. Oo Karaambaiqa qini uriqararana Abaraqaammana Anutufa mariananoo, qinee auqaunna ainainna anoona kambiqaani. \v 43 Qinee nammari dikaanda mariqoo marianaura. Mariananoo maanaaqa moo fannoo nammari sakarara anirainaqa qinee nammariara innaaru qianaura. \v 44 Mifa eedoo qimaseenoo qini faqa qini kammeerauqa faqa nammari niminanoo mifa anee qini uriqararana amaaku utaaqama amaqaqaanafa mariannoo. \v 45 Qinee qireeda kai innaaru qimarunanoo Reebeeka nammarifa maqusaindari nammari taqu akumaaqa akumareenoo aiqareenoo nammari sakararee qimasee fifaqa qinee maaqi qimasee qimamiqa. Amanee anee nammari qimina naanauree. \v 46 Miqi qunanoo mifa kai kaqi narí nammari taqu akumaaqa qaraana afaimma quqaseenoo qinoo. Namasainaqa ani kammeerauqa faqa nimianaura. Miqi qifaqa qinee namasaunanoo mifa kammeerauqa faqa nimifaqa neea. \v 47 Namaseeqa qinee maaqi qimasee iramiriqa ani akoofa yafee, qunanoo mifa qimaqiminoo qinoo. Qini qikoofa Beetueerafa Naqoorasa Mirikaa nammarisa faiqi maridanoo. Qinee mi ufana iriseeqa koorannai auqira qimmusa usuamaqaseeqa kafa koora isaaqama asaukuki usuamaqeeqa. \v 48 Usuamaqaseeqa doorindari maqasaa kummarama fifaqa qeeqa uriqarana Abaraqaammana karaambaiqa Anutuna amooqiqa. Mifa qini qifiqamareenoo andeeqasee qini uriqararana atiuqa iannai murusaifaqa qinee misa niraamuna qeeqa uriqararana amaaku anaaqa marianinnana paquriqa. \v 49 Doo maqee uqanna Rabanna anee qima qiminaqa iria. Anee qini uriqararana andeeqa amaqararee qinana qima qimia. Anee sia andeeqa amaqararee qinana minara faqa qima qiminaqa qinee qeeqa ianna ainainara oonu mafi irianaura. \v 50 Rabanafa faqa mina akoofa Beetueerafa faqa narí qimamiqa qiqau. Maa ufafa Karaambaiqinaindari ani marifaqa maasa naqifee masee minara ufa qinauree. \v 51 Maa Reebeeka nammarifa marinoo. Afiqamaree fua. Munusainanoo mifa ani uriqararana amaaku aanaaqaikinoo, Karaambaiqa narí qindee iani. \p \v 52 Abaraqaammana ainainira fasiqa mi ufana iriseenoo oorindari maqasaa aqufinoo Karaambaiqa amooqimamaqanau. \v 53 Amooqimaseenoo findifinoo qamunna faqa siruaa faqa koora faqa firaa feefauru aqimaru oonisa Reebeeka nammarina aminau. Mifa firaa munnimma aqimaru ainainausa mina afasaana faqa mina anoona faqa niminau. \v 54 Nimi seenoo narí faqa anusa saimbaqa narana faqa nammari faqa neenee seeqa faiqaqau. Faiqee iaqoofanoo kananaana Abaraqaammana ainainira fasiqa Reebeeka nammarina afasaana faqa anoona faqa qima niminau. Amanee qinee maqee qeeqa firaa finnai fuanauree. \v 55 Miqi qufaqa miqanda qiqau, saina Reebeeka nammarifa maasa faqa moodaa amaanaki fee, qisauku qara taikaseenoo afuru fee faiqeenoo fuani. \p \v 56 Miqi qufanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa fannoo qinau. Doo sia maasa rafaaqa fua. Doo qinee maqee fidaqa. Karaambaiqa fannoo qinee kisaaqasaa anunna saikana anoona doo kambiqasaifaqa qafamaseeqa sainaqa qeeqa uriqarara finnai fua. \v 57 Miqanda minara iriseeqa qimamiqa qiqau. Saina Reebeeka nammarina aaramasee qifanoo naqaa fee qiannoofee. \v 58 Miqi qimaseeqa Reebeeka nammarina aaramaseeqa iramiriqa qiqau. Anee maa fasiqana faqa maqee fee finnaree. Miqi qufanoo doo maqee fuanauree qinau. \p \v 59 Misa mi ufana iriseeqa Reebeeka nammarifa faqa minasaa rakisi maru anaaseefa faqa Abaraqaammana ainainira fasiqa faqa mina faqa anusa faqa doo niqiqoofaqa fiqau. \v 60 Reebeeka nammarifa firarufaqa maa ufanannoo mina afaaqooqa qiqau. Oo maasa qisooki anikiqari aruakinausa moomoo uqanna firaaqoo uqanna kambiqeefara ani aiku asauku marinausa namuqaa nárí nifaqaaqa mandaida misa maqa maaqa namu faqa misa ainaina faqa maree marifaranoo. \p \v 61 Miqi qimasee afaaqooqa qimasoofanoo Reebeeka nammarifa faqa ainainira maanaaqauqa faqa kammeerasaa akaree fufaqa Abaraqaammana ainainira fasiqa namu faqa fiqau. \p \v 62 Isakeefa Neekeefa maqa maaqakiqari aadana maqa maaqai nammari dikaanda maruqoo ooqu marinau. Mi nammari dikaandana auqu kaqi marirafa qini qiqafaidanoo fee qimariqau. Mifa Kannaana maqa maaqa qaannai suani afu dinni ataaqeenni marinau. \v 63 Miqoo maridanoo Isakeefa moo eenoonnai aatata nidanoo uqeera fufanoo mirinni qafoofanoo kammeerauqa qumiqau. \v 64 Reebeeka nammarifa kammeera saaqari uqeera finoo Isakeena qafanau. Reebeeka nammarifa qafamaseenoo narí kammeera saaqari maqasaa aqufinau. \v 65 Aqufufanoo Abaraqaammana ainainira faiqi iramirinau. Ya fasiqa fee maasa unannai anidanoo fee. Miqi qufanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa qinau. Qini uriqararafa anidanoommi qufanoo Reebeeka nammarifa nári oosana mareenoo qamunna mafi oorisaa ititanau. \p \v 66 Isakeefa uru paqurimmasoofanoo Abaraqaammana ainainira fasiqa fannoo aiqama ainaina auqoonara Isakeena qimaminau. \v 67 Qimamisoofanoo Isakeefa Reebeeka nammarina mareeqeenoo narí maaqaki Saraqa nammarifa mariunaki quqasoofanoo mina aanaaqai kinoo marufanoo Isakeefa Rebeeka nammarinara aidi marufanoo mi aidirafa Isakeefa narí anoofa kuqunara amuqusiufa doo asooanau. \c 25 \s1 Abaraqaammafa moo aanaaseesaa faiqi maqoo ufafa. \r (1 Stori 1:32-33) \p \v 1 Abaraqaammafa anaasee moo maranau. Mina auqu Keeturaa nammarifa marinau. \v 2 Minasaa faiqi moomoo maqanau. Faiqi moo indaaruqaana auqu Simaramafa marinau mina aanaaqianaafa Yookasanafa marinau mina aanaaqianaafa Meedanafa marinau mina aanaaqianaafa Midianaafa marinau. Mina aanaaqianaafa Isabakafa marinau ninaaqianaafa uqanna Suaafa marinau. \v 3 Indaaruqaana aanaaqianaafa Yookasanafa mifa Seebabana faqa Deedana faqa nikoofa marinau. Deedana aiku asuku Asuraa maqannaasa faqa Reetusimma maqannaasa faqa Reeummimma maqannaasa faqa mariqau. \v 4 Midiana amaaku indaaruqaa faiqi Eefaafa marinau, mina aanaaqianaafa Eefeerafa marinau, misa ninaaqianaafa Qannookafa marinau misa ninaaqianaafa Abidafa marinau, misa ninaaqianaafa uqanna Eeradaafa marinau. Minamusa Abaraqaammana anaaqa Keeturaa nammarina saaqari kambiqarausa mariqau. \p \v 5 Abaraqaammafa narí aiqama ainaina Isakeena kai aminau. \v 6 Amiseenoo narí kaqi maridanoo moo anaasee faiqi namu faqa amiqira ainaina oosana oosana Abaraqaammafa kaqi nimiseenoo Isakeefa maruqooqari suani oosana qaannai maqa maaqai nianai niiqoofaqa mitinai oonu mariqau. \s1 Abaraqaammafa kuqufufaqa akundoo ufafa. \p \v 7-8 Abaraqaammafa asooqaqeenoo kuqinau. 175 aukuana marasee kuqinau. \v 9 Kuqufufaqa mina amaaku qara Isakeesa Isamaeerasa miqanda nári nikoona iri mara maree Makapeeraa maqa maaqaki Mamaree maqusa suani oosana qaannai ooni aamaraki akundaqau. Mi maqana Eefaroona Sooqarana amaaku Heetana aiku asaukundi feefaurummaqoonaki Abaraqaammana akundaqau. \v 10 Abaraqaammafa kaqi maridanoo Qeetana aiku asauku feefauru maqoonakina Saraqa nammarina faqa Abaraqaammana faqa nikundaqau. \v 11 Abaraqaammafa kuqufufanoo mina amaaku Isakeena Anutufa amiqi amiqi imarinau. Isakeefa kaqi marira nammari dikaanda qini qiqafaidanoo fee qimaru nammari dikaandana aaqa marinau. \s1 Isamaeerana aiku asauku nuqu. \r (1 Stori 1:28-31) \p \v 12 Qakaara nammarifa Saraqa nammarina ainainira maanaaqa Isipa maqannaa maanaaqa marufa mifa Abaraqaammana amaaku Isamaeerana maqoofa marinau. \p \v 13-15 Isamaeerana faiqi namu maaqimmiqa mariqau. Indaaruqaafa Neebaiootafa marinau, mina aanaaqianaafa Keedarafa marinau, misa ninaaqianaafa Adabeerafa marinau, misa ninaaqianaafa Mibasamafa marinau, misa ninaaqianaafa Misammafa marinau, misa ninaaqianaafa Dummaafa marinau, misa ninaaqianaafa Masafa marinau, misa ninaaqianaafa Qadadafa marinau, misa ninaaqianaafa Teemafa marinau, misa ninaaqianaafa Yeeturafa marinau, misa ninaaqianaafa Nafisafa marinau, misa ninaaqianaafa uqanna Keedeemaafa marinau. \v 16 Misa qisaukuqara taikasee qikunnooqu qaara marasee maqannaasa nikausaikiqa mariqau. Miqiqa maridaqa nariqa nuqu nariqa maqusa faqa nariqa uiqaana maqusa faqa qafaafauree mariqau. \v 17 Isamaeerafa 137 aukuana maraseenoo kuqinau. \v 18 Isamaeerana aiku asauku Isipa maqusaindari suani oosana qaannai Sura maqa maaqa faqa, Qafiraa maqa maaqa faqa qambaana Asiria maqa maaqai fimaruqoo mariqau. Misa Abaraqaamana aiku asauku akaqausa maruqooqari naaduma mariqau. \s1 Eesausa Yookooboosa maqoo ufafa. \p \v 19 Moo ufa Abaraqaammana amaaku Isakeena ufa maridanoo. \p \v 20 Isakeefa qaara fasiqa niku nisauku taikasee 40 aukuana maraseenoo Beetueerana araamuna Reebeeka nammarina maranau. Rabannana asookina maranau. Beetueerafa Arameeannaindaraafa Meesoopootamia maqa maaqaki ani marinau. \p \v 21 Reebeeka nammarifa sia faiqi maqanau aafanaasee marinau. Isakeefa minara iriseenoo Yaaweenara innaaru qimarinau. Yaaweefa mina ufa iriseenoo dadaaqufanoo Reebeeka nammarifa amuaqu qaikinau. \v 22 Amuaqu qaikufanoo faiqi qaara qanda mina aranandaki maridaqa raki mariqau. Raki marufanoo Reebeeka nammarifa qinau, maa ainainafa nanaree qiniki kambiqaidanoo fee qimaseenoo karaambaiqunnai oonuree anoonufa qimamianifeera innaaru qinau. \v 23 Innaaru qufanoo Yaaweefa qimaminoo qinau. \q1 Qaara maqannaasa ani aranandaki maridaqa. \q1 Anee nariara nariara rairai qimariasa nikooqanda maqeennaranoo. \q1 Moo fannoo moo uriqarara afeeka faqaafa marianno. \q1 Akaqa fannoo afasaana rafaaqa fuaninafa mariannoo. \p \v 24 Reebeeka nammarina faiqi maqarafa aniroofanoo qaara qanda maqanau. \v 25 Indaaruqaana afaaqa kaaqa taatuqee arinoo marinau, mina afaaqasasa asausi aanaaqi marinau. Mina auqu Eesau nee qiqau. (Mina auqu oosana asausi fee qiqau). \v 26 Inaaqianaafa indaaruqaana aiku ataa rakisisimma uqirafa quminau. Minara mina auqu Yakooboo nee qiqau. (Mina auqu oosana aiku ataa fee qiqau.) Isakeefa qaaramoo fasiqa niku nisauku taikaseenoo 60 aukuana maraseenoo miqanda maqanau. \s1 Eesaufa narí indaaruqaa faiqi ainaina mina akaqa aminau. \p \v 27 Miqanda innooqafufaqa Eesaufa uaqarana akoofasa maridanoo sia ooqu marufa kaqi niranara aidimarufa marinau. Miqi marufanoo Yakooboofa sia miqi marinau. Fifirafa maridanoo maqusasaa marufa marinau. \v 28 Isakeefa Eesaunara aidi marinau. Mifa aandau arusoofanoo nee marunara minara aidi marinau. Reebeeka nammarifa Yakooboonara rimarinau. \v 29 Moo kari Yakooboofa narana suqasee auqee marufanoo mina afasaafa nandaki niniiufa aararoofanoo anireenoo qinau. \p \v 30 Anee taatuqee narana auqee mariannana doo mina mara qiminaqa naa daarandee marifaqee qinau. Miqi qimasoofaqa misa minara iriseeqa Eesaunara Eedoomee qimariqau. Mi auquna oosana taatuqee fee qimariqau. \p \v 31 Yakooboofa iriseenoo qinau, aninidiri qikoofa anee indaaruqaa faiqi mariananoo ani afaaqooqa qima amaqee marina qiminaqa narana ani amianauranoo. \p \v 32 Eesaufa qinau. Saa qinee daararai faqa kuqua qaammidaqa qini mi ainainausa sia qini dadaaqifaranoo. \p \v 33 Yakooboofa iriseenoo qinau, aneenna ufa qima afeekaika mandee qiminaqa qinee narana ani amianaura. Qimasoofanoo Eesaufa Yakooboonara qima afeekaika mandee indaaru mina akoofa qutaaqama amaqoo ainainna amiraree qinau. \p \v 34 Miqi qima afeekaika masoofanoo Yakooboofa quanda fufanoo feemu faqa nara ainaina faqa nammari faqa Eesauna amufanoo namasee doo finau. Miqi maseenoo Eesaufa narí indaaruqaa faiqi marunara akooqoofanoo narí akaqa amisee quqasee finau. \c 26 \s1 Isakeefa Keeraa maqa maaqai faqa Beeraseeba maqa maaqai faqa mariu ufafa. \p \v 1 Abaraqaammafa maru aukuanna aandaroo firaafa narufanoo Abaraqaammafa Isipa maqa maaqai ooqu finau. Kafaa mina amaaku Isakeefa maru aukuanna aandaroo narufanoo Isakeefa Keeraa maqusai Abimeereekana maqusai finau. Abimeereekafa Firistia maqannaasa uriqararafa Keeraa maqusai marunnai finau. \v 2 Isakeefa Keeraa maqusai oonu marufanoo Karaambaiqa maaqi qimasee qimaminoo qinau. Anee sia Isipa maqa maaqai ooqu fua. Maaqoo qinee aniara mariannee qunnaqoo kai maria. \v 3 Maaqoo kai marinaqa qinee ani faqa marida amiqi amiqida dadaaqianaura. Maa maqa maaqana faqa anisaa ani aruakinausa faqa nimianaura. Qinee minara Abaraqaammana ufa qima afeekaika masee amianauroo qiafannana doo ani faqa qima afeekaikiqa amianauranoo. \v 4 Qinee anisaa ani aruaki kambiqainausa fasaura foora moomoo amianaura. Qinee maa maqa maaqana misa nimianaura. Aiqama maqannaasa aniree maaqi qimasee innaaru qifaranoo. Oo Anutu anee Isakeena aiku asauku amiqi amiqimma nimaqoonandee inana maasa faqa amiqi amiqimma qimaqaa. \v 5 Abaraqaammafa ani akoofa qini sandufa faqa aamuaqira ufa faqa afaqee marunara qinee ani amiqi amiqimma amaqaanaura. \v 6 Isakeefa Anutuna mi ufana iriseenoo eedoo qimaseenoo Keeraa maqusai maridanoo Isipa maqa maaqai sia ooqu finau. \p \v 7 Keeraa maqannaa fasiqauqa mina aanaaqara iramirufanoo Isakeefa qini qisooki fee qinau. Isakeefa narí anaaqa Reebeekaa nammarifa oori amiqirafa marufanoo qini darusee qini qinaaqa mareefoo qimaseenoo rufia mareenoo qini qisooki fee qinau. \p \v 8 Isakeefa kaqi kaaqoo marinoo moo kari narí anaaqa Reebeeka nammarina faqa madaanai ooqu faaqee narisaa narisaa mundiqa marufanoo mi maqannaasa uriqararafa narí maaqaki ooqufaaqee maridanoo qafanau. \v 9 Qafamaseenoo Abimeereekafa Isakeena aaramaseenoo qinau. Maa anaaseefa ani anaaqa uqanna maridanoo. Anee nanaree qini qisooki fee qinanee. Isakeefa qinau. Qini qinaaqa fee qianaqa darifoora miqi qiqa. \p \v 10 Abimeereekafa iriseenoo qinau. Anee maasa naqaa fee maqimaqeenee. Qini maqannaa moo fannoo ani anaaqa sakasee faiqaifana anee mi ummaarana maasa qimianaiqini. \p \v 11 Miqi qimaseenoo narí maqannaasa aiqama naarama quqaseenoo maaqi qimasee qima niminau. Yafee maa fasiqanee mina aanaaqee mandaikamma nimaqaifaqa qinee kuqa kai mina aruanauranoo. \p \v 12 Mi aukuannai Isakeefa narana ummaqusoofanoo kambiqafufanoo amiqimmasee anoona mafufanoo unakira aukuana moomoo uqanna unakinau. Karaambaiqa amiqi amiqimma amaqasee dadaaqunara miqinau. \v 13 Karaambaiqa dadaaqufanoo mina ainaina rairaaufanoo kaaqa ainaina faqaafa marinau. \v 14 Mifa moomoo sipsipa faqa burimakau faqa ainainira faiqiuqa faqa marunara Firistia maqannaasa niranaqee marinau. \v 15 Ooqai Abaraqammafa kaqi maridanoo indufuqoo nammari dikaandausa Firistia maqannaasa aiqama rafaaqa fiqau. \p \v 16 Moo kari Abimeereekafa Isakeena aiqama ainaina tia qafamaseenoo rufia seenoo qimaminau. Doo anee maasa uridaaqarana mariananoo. Anee maasa maqa maaqa quqasee moosaa fua. \v 17 Isakeefa mi ufana iriseenoo mi maqa maaqana minniseenoo narí uiqaana maaqa Keeraa noopunduki usakasee miqoo kisaaqasaa marinau. \p \v 18 Miqoo ooqu Isakeefa narí akoona nammari madikauqa Firistia maqannaa rafaaqa fuqoona paqurimmaseenoo kafaa indufuseenoo narí akoofa auquroo auquna kai kaifaa auquranau. \p \v 19 Isakeena ainaini maru fasiqausa mi arumunaki fuka madika indufiufaqa nammari paquriqau. \v 20 Paquri masoofaqa Keeraa maqannaa sipsipasaa rakisi marusa mi nammarina qafamasee Isakeena sipsipa rakisirausa faqa rakirarida qiqau. Maa nammarifa maasaindi maridanoo. Miqi qufanoo Isakeefa mi nammari madikana auqu Tinoorira nammari madikee qinau. \v 21 Miqi qimasoofaqa mina ainainira fasiqa namu kafaa moo indufiqau. Keeraa maqannaasa minara faqa miqi kai iqau. Isakeefa mina iriseenoo minara faqa niranaqara nammari fee kai qinau. \v 22 Miqi qimaseenoo kafaa quqasee moosaa oonureenoo miqi kai minoo moo nammari madika indufinau. Miqoo minara sia tinoo taanoo rirafa marufanoo mi nammari madikana auqureenoo nifaaqa quqasee mana manira nammari madikee qinau. Maqee Karaambaiqa fannoo mana manirana maasa qimifaqa maridaqa maaqoo aiqama ainaina masaananoo rairaaiannoo. \p \v 23 Doo miqoo mariufanoo miqoo minni seenoo Beeraseeba maqa maaqai finau. \v 24 Miqoo marufanoo moo eendaki akooqoo Karaambaiqa maaqi qimasee qimaminau. Qinee ani akoona Abaraqaammana Anutusa maridaqa. Sia anee rufia rufiaqia. Qinee ani faqa nidaqa. Qeeqa ainainira fasiqa Abaraqaammana faqa qima afeekaikiafannanara iriseeqa ani amiqi amiqi ianaura anisaa ani aruakinausa moomoo kambiqeefaranoo. \p \v 25 Isakeefa Karaambaiqa mi ufana iriseenoo ooninnai qainda auquseenoo Karaambaiqa aandau tatufirana minasaa suqa amiseenoo innaaru qinau. Miqoo Isakeeefa narí uiqaana maqa burimakau apatannoo usakaseenoo marinau. Minaki maridanoo narí ainainira fasiqauqa niiqoofaqa moo nammari madika indufiqau. \s1 Isakeesa Abimeereekasa eedoo qimasee moodaanakiku ufafa. \p \v 26 Abimeereekafa Keeraa maqa maaqaindari Ausafatana narí irirana amimaru fasiqana faqa narí sundiauqa uriqararana Pikoorana faqa Isakeena qafararee qimasee Beeraseeba maqusai aniqau. \p \v 27 Aniroofanoo Isakeefa iramirinoo qinau. Naqi fee qifaqee qiniara nikooqoofaqa diiqamasoosa marunnannai kafaa anidanee. \v 28 Miqi qufanoo Abimeereekafa faqa mina faqa anusa qiqau. Karaambaiqa ani faqa marinara maqee maasa iridaqa. Ani faqa maasa faqa qambaana kuqaa qima afeekaikirafa marianifeera iridaqa. \v 29 Maasa aniara qima afeekaikammasee sia maasa mandaikamma qimaqaannee qidaqa. Maasa sia ani mandaikamma amaqaafannandee inana maasa faqa sia mandaikamma qimaqaa. Maasa ani amiqi amiqimma aisaafanana anee asooaranaki finau. Maqee akooqoo uqanna Karaambaiqa fannoo ani amiqi amiqimma amaqaidanoo. \p \v 30 Miqi qimasoofanoo Isakeefa qoomaqa deedaqinau. Deedaqammasoofaqa misa narana namaseeqa faiqaqau. \v 31 Kananaana findi fufaqa narí qimami narí qimamimma afeekaikamasee firaa ufannai qima afeekaikamma rafaaqafiqau. Miqimmaseenoo Isakeefa nimandara ufa qimasoofaqa aqoondi kammasee quqasee fiqau. \v 32 Doo mi faasaanna Isakeena ainainira fasiqa namu nammari madika indufu qoonaki nammari paqurimmasee Isakeena qimamiqa qiqau. Doo maasa nammari paquriqa. \v 33 Miqi qimasee qimamufanoo Isakeefa mi nammari madikanara qima afeekaikira madikee qinau. Miqi qimaseenoo nári ufakiqari Beeraseeba maqusa fee qimasee auqu ranau. \s1 Eesaufa aanaamuru aanaaseeqara maroo ufafa. \p \v 34 Isakeena faiqi indaaruqaafa mina auqu Eesaufa marinau. Mifa qaara fasiqa aiku asauku taikasee 40 aukuana maraseenoo Qeetaa maqannaa aanaaseeqara maranau. Moo anaasee auqu Yuditi nammarina Beerina araamuna maranau. Moo anaasee auqu Baseemata nammarina Eeroona aramuna maranau. \v 35 Miqanda nári ninaakuquqara Isakeesa Reebeeka nammarisa sukaqara oosana nimufaqa nikooqanau. \c 27 \s1 Yakooboofa Eesauna afaaqooqa ummuaru ufafa. \p \v 1 Isakeefa mariiufanoo doo asooqaqoofanoo afu mandaikinau. Mariiufanoo moo kari narí indaaruqaa faiqi Eesauna aaroofanoo Eesaufa maqi qinau. \p \v 2 Foo qimasoofanoo Isakeefa Eesauna qimaminoo qinau. Doo qinee asooqa marida, qeeqa kuqira aukuana sia qafaida, minara ani qimamiqa. \v 3-4 Aneenna duru feefa mareenana nandaki aandau aru maree qini didi marina mini suqa qiminaqa namseeqa ani afaaqooqa qimamaqaseeqa kuqua. \p \v 5-6 Isakeefa Eesauna faqa ufa qiqiisoofanoo Reebeeka nammarifa iriseenoo qafoofanoo Eesaufa nandakinai uaqarara fufanoo quanda fufanoo Yakooboona qumee kai qimaminoo qinau. \v 7 Doo maqee ani akoofa Eesauna maaqi qimasee qimaminoo, anee aandau arumaree mini suqa qiminaqa qinee namasee Karaambaiqa afusaa ani afaaqooqa amisee kuqua. \v 8 Qini qimaaku doo anee qini ufa irisee qinee qianandee ia. \v 9 Anee doo fua oonu mimmi aanaaqiuqa marianakinaana afaaqa faqaana qaaraqanda mini sainaqa qinee ani akoona aidi marina suqa saanana munu amia. \v 10 Munu aminano namaseenoo narí afaaqooqa amiseenoo kuquani. \p \v 11 Yakooboofa iriseenoo narí anoona qimaminoo qinau. Qini qifasaafa asausi faqaafa maridanoo asausi aadaiki marifa maridanoo. Qini qifaaqa qisausi sia maridanoo umooqu kammidanoo. \v 12 Abee qini qikoofa qini qifaaqa duqama qafamaseenoo iriannoo. Qiniara qikaru qidanoo fee qiannoo. Miqiqa qinee rairaiqirana qeeqa qifaaqai qifaaqooqara foora mara quqaanaura. \p \v 13 Mina anoofa mi ufana iriseenoo qinau. Ani aqira ufa fannoo qinisaa kai mariannoo, sia anee minara iria, sandeenana oonu mimmi aanaaqi kaqi maree mini qimia. \p \v 14 Miqi qima soofanoo Yaakooboofa eedoo qimasee mara maree mini soofanoo mina anoofa maraseenoo narí afaaqi Isakeena aidira narana suqanau. \v 15 Reebeeka nammarifa aandau suqaseenoo Eesauna amiqira qamunna narí maaqaki quqaqoona maraseenoo Yakooboona afisu amaqanau. \v 16 Afisu amaqaseenoo mimmi aanaaqi apata qumareenoo Yakooboona afaarinni faqa asauku faqa asausi sia maruqoo afisu amaqanau. \v 17 Miqi mandeenoo mi adiafaaira naranna feemu namu faqa suqaqoona amufanoo narí akoo funnai maree finau. \p \v 18 Oonureenoo narí akoona maaqi qimasee qimaminau. Qipoo doo qinee anireeqa, qufanoo Isakeefa qinau. Qini faiqi namukiqari anee yafee maridanee qinau. \p \v 19 Yakooboofa qinau. Qinee ani indaaruqaa faiqi Eesausa maridaqa. Doo anee aandaura qiannana arusee suqamaree anireeqa doo anee findi finana namasee qifaaqooqa qimia. \v 20 Miqi qufanoo Isakeefa qinau. Oo qini qimaaku anee naqaa fee maseenanee kai kaqi paqurinanee qufanoo Yakoobofa qinau. Karaambaiqa ani Anutufa qini dadaaqi paqurimma qiminoo. \p \v 21 Isakeefa minara iriseenoo Yakoobona aaramaseenoo qinau. Anee qini daaqa adeedi ani rainaqa qinee ani auqama qafaa. Kuqaa anee Eesau fee maridanee. \p \v 22 Miqi qufanoo Yakooboofa narí akoona oorinni oonu kikiqamma fufanoo Isakeefa auqama qafamaseenoo qinau. Qinee irunanoo anee ufa qianafa ani Yakooboona aunda maridanoo ani asauku auqamasee qafaunanoo Eesauna asauku maridanoo. \v 23-24 Yakooboofa mimmi asausi afisuqoofanoo Eesauna asaukuara foora asausi aanaaqi marufanoo Isakeefa sia irinau. Isakeefa narí afaaqooqa mina amirarammaseenoo kaifaa iramirinoo qinau. Anee kuqaa Eesau fee maridanee. Miqi qufanoo Yakooboofa qinau. Eeoo qinee Eesausa maridaqa. \p \v 25 Miqi qufanoo Isakeefa qinau. Doo aneenna aandau mini qiminaqa namaseeqa afaaqooqa qimamaqaanaura. Yakooboofa irinoo aandau aina faqa uainna nammari faqa mini amufanoo nanau. \v 26 Namaseenoo Yakooboona maaqi qimasee qimaminoo qinau. Qini qimaaku maaqoo adeedi ani reenana qini qimooqaa. \v 27 Qufanoo Yakooboofa adeedi aaqa ani reenoo narí akoona amooqee marufanoo andanda unda afaaqaindari ufanoo udirama qafamaseenoo maaqi qimasee afaaqooqa qinau. Qini qimaaku afaaqai amiqira unda fannoo Karaambaiqa afaaqooqa qimamaqaqai maqana afundara foora idanoo. \q1 \v 28 Anutufa innaarunaindaraa qifi faramu quqasainanoo ani maqa ainoo ainoommaseenoo moomoo narana amiani. \q1 \v 29 Moo aanaamuru marinausa ani ainainira faiqi kammambi faranoo. \q1 Maaqanna maaqanna mariasa misa ani ani qafeeqa noorindari maqasaa kummaree faranoo. \q1 Anee aneenna akaqaafasaauqa firaafai kina marinnaranoo. \q1 Ani anoona faiqi namu ani ani qafeeqa noorindari maqasaa kummaree faranoo. \q1 Moo fannoo ani aqinafa mi ufafa nariki kai mariannoo. \q1 Moo fannoo ani amiqi amiqimma amaqainafa nariki faqa mariani. \s1 Eesaufa narí akoona afaaqooqara qiiaqee qu ufafa. \p \v 30 Miqi qimasee Isakeefa Yakooboona afaaqooqa qimami soofanoo Yakooboofa narí akoona maaqakiqari raudamakufanoo dindanai fufanoo doo Eesaufa dindanai uaqanoo niniiufa aniranau. \v 31 Eesaufa anireenoo adiafaa ira aandau aina suqa mareenoo narí akoofuqoo oonu reenoo qinau. Qipoo doo findi finana namasee qifaaqooqa qimia. \p \v 32 Mina akoofa qinau. Anee yafee. Miqi qufanoo mifa qinau. Qinee Eesausa indaaruqaa faiqi maridaqa. \p \v 33 Isakeefa minara iriseenoo boo qimasee tautu maseenoo aindiri aindiri imarufanoo qinau. Yafee moo fannoo aandau arusee mini qimifaqa, namasaunana anee aniraananoo. Qinee namaseeqa doo qeeqa taikara afaaqooqa qimamaqasaunanoo naaru naaru minaindi mariannoo. \p \v 34 Eesaufa mina iriseenoo firaaqoo aundurai sukaqoofanoo qinau. Oo qipoo qini faqa qifaaqooqa qimia. \v 35 Qufanoo Isakeefa qinau. Ani akaqa fannoo qikaru qimaseenoo doo ani afaaqooqa maree fifinoo. \p \v 36 Eesaufa minara irufanoo Yaakooboonara arana qoofanoo qinau. Oo mina auqu Yakooboofa maridanoo narí auqu mau kaimbinoo qini ainaina qaara kari qini qikaru qimasee mareenoo. Indaaru mifa qinee indaaruqaa faiqi uriqararausa maraani qiafanna ainaina maroofa maqee miqi kai inoo qini qifaaqooqa qirana doo maree finoo. Miqi qimaseeno Eesaufa narí akoona qimaminoo qinau. Anee afaaqooqa sia fee qini faqa qiseenanee. \p \v 37 Miqi qufanoo Isakeefa qinau. Doo qinee ani uriqararafa marianifee afaaqooqa amiseeqa. Kaifa mina ainaina mina ainainira faiqi kiaqee afaaqooqa faqa amiqa. Qinee oosana oosana narana faqa nammari faqa amiqa. Qini qimaaku, maqee sia moo ainaina marinaqa ani amianauranoo. \p \v 38 Eesaufa narí akoona kafaa kafaa iki raqaidanoo iranau. Moodaa afaaqooqa marinee aminanee sia fee moo qini faqa qiminnaree. \v 39 Isakeefa minara irinoo maaqi qimasee Eesauna qimaminau. \q1 Sia innaarunaindaraa qifi faramu anindi mariannoo. \q1 Sia ainoo faqaa maqa anindi mariannoo. \q1 \v 40 Anee duru saamu uqeerasaidana aneenna amiqira marirana paqurinnaranoo. \q1 Miqidana anee aneenna akaqa ainainira faiqikina mariinana rakeemmaki aaduma finnaranoo. \s1 Isakeefa Yakooboona Qaraana maqusai aqiqoo ufafa. \p \v 41 Yakooboofa Eesauna afaaqooqa maree fifufanoo Eesaufa narí akaqara akoo qaidanoo fidiaqaammi marinau. Miqi marufanoo maaqi qimasee narí kai oonu mafi iriseenoo qinau. Kaqi kaaqoo maasa qikoofa kuqu finaqa soofaara taikaseeqa mikari qeeqa qikaqa kuqamma aruanaura. \p \v 42 Reebeeka nammarifa mi ufana iriseenoo Yakooboona aaramaseenoo aaqu qimamaqeenoo qinau. Iria ani afasaafa Eesaufa afaaqooqara qimammareenoo ani aruannoo. \v 43 Qini faiqi qinee qimamianandee ia. Anee quqasee sandeenana Qaraana maqusai qini qisookifa ani anaufa Rabannafa marinnai fua. \v 44 Anee ooru miqoo marinanoo ani afasaana arana qarafa asooainana qumua. \v 45 Anee mina mandaikamma amaqaannanara qaunusainaqa qinee akaqausa niiqaanaqa ani ooru afiqee qumuaqa. Qinee qikoo inneeqara moodaafa kuqiranara irunanoo qaifaqa doo quqasee fua. \s1 Isakeefa Yakooboona aiqoofanoo Rabana funnai ooru finau. \p \v 46 Miqanda ninoofa Reebeeka nammarifa oonu reenoo narí afaaqi Isakeena qimaminoo qinau. Qinee maa Qeeta maqannaa anaasee qandara Eesauna anaaqa qarara qikoo uqanna fidiaqaammidaqa. Yakooboofa Qeeta maqannaa anaasee maaqirana moo marainaqa qinee kuquanauranoo. \c 28 \p \v 1 Isakeefa minara iriseenoo Yakooboona aaramaseenoo amandaidanoo qinau. Oo Yakooboo sia uqanna Kannaana maqannaa anaasee maraa. \v 2 Doo findi finana ooru fua. Aneenna aanaakuna Beetueerana maqa maaqa Meesoopootamia maqa maaqaki ooruree aneenna anauna Rabannana araamuna maraa. \v 3 Aiqama afeeka faqaa Anutufa ani faqa ani anaaqa faqa amiqi amiqimma nimaqaseenoo moomoo faiqi nimisainana anee moomoo maqannaasa nikoofa marinnara. \v 4 Anutufa Abaraqaammana amiqi amiqimma amaqoondee inoo ani faqa amiqi amiqimma aisainana anee aneenna marianna maqa maaqana Anutufa Abaraqaamana amiqoonakinaa qumiasana maraa. \v 5 Miqi qimaseenoo Isakeefa Yakooboona aiqoofanoo findifinoo Meesoopootamia maqa maaqai Rabanafa Beetueerana amaaku Arameea maqannaafa Reebeekaa nammarina asookifa marunnai oorufinau. Rebeekaa nammarifa Yakooboosa Eesausa ninoofa marinau. \s1 Eesaufa anaasee moo maranau. \p \v 6 Isakeefa Yakooboona afaaqooqa amiseenoo Meesoopootamia maqa maaqai anaasee maraanifeera aqiqoonara Eesaufa irinau. Isakeefa afaaqooqa Yakooboona amiseenoo Kannaana maqanna anaasee sia maraannee qunara faqa irinau. \v 7 Yakooboofa narí anaukoo ufa irisee Meesoopootamia maqa maaqai funara faqa Eesaufa irinau. \v 8 Isakeefa Kannaana maqannaa aanaaseera akooqee marunara Eesaufa irinau. \v 9 Iriseenoo Isamaeerafa Abaraqaammana amaaku marunnai oonuree mina araamuna auqu Maqarata nammarina maranau. Maqarata nammarina asookifa Neebaiootafa marinau. \s1 Yakooboofa Beeteeree maqa maaqaki ooni qunu rumasee faiqaqee qaininau. \p \v 10 Kaifa Yakooboofa Beeraseeba maqusaindari Qaraana maqusai firaree qimasee faiqanoo ooru fimarinau. \v 11 Fimarufanoo eendufanoo moosaa uiqaana araseenoo faiqanau. Faiqararinoo ooni firaana marasee qunu rumasee miqoo faiqanau. \v 12 Faiqaqee idanoo qaina moo inau. Aana kisaaqa maqasaaqari innaarunai ooru marufanoo angiroouqa mimau ooruree qumuree imariqau. \v 13 Karaambaiqa Yakooboona aakaarinni kikiqinoo maridanoo maaqi qimasee qimaminau. Qinee Karaambaiqa maridaqa, ani aanaakuna Abaraqaamana Anutusa maridaqa, ani akoona Isakeena faqa Anutusa maridaqa. Qinee maa maqa maaqana anee faiqaannana ani faqa ani aiku asauku faqa nimianaura. \v 14 Ani aiku asauku anisaa ani aruakinausa faqa nukudara foora maa maqanasaa marifaranoo. Misa miqooqari kambiqamaree suani oosana qaannai finanoo aramareenoo keeqee mari qaannai finanoo dinni dinni ataaqeenni finanoo miqi mambi amana kai marifaranoo. Ani faqa ani aiku asaukuaroo qiqa aiqama maqannaasa amiqimma nimaqaanaura. \v 15 Karaambaiqa kafaa qimaminoo qinau. Iria, qinee ani faqa maridaqa aiqamai finnannai anisaa rakisianaura. Rakisidaqa kaifaa ani mareeqee maa maqanasaa quqaanaura. Qinee sia ani minnisaanaura, qinee qeeqa qima afeekaikiafanna ufafa anoona kambiqainaqa quqaanaura. \p \v 16 Miqi qimsoofanoo Yakooboofa tautinoo findifinoo qinau. Karaambaiqa maaqoo maridanoo. Mifa maaqoo marinara qinee sia iridaqa. \v 17 Yakooboofa Anutuna ufa iriseenoo rufia rufia idanoo qinau. Maa maqa maaqafa daaquqara maqa maqaa maridanoo. Abee Anutuna maaqa mariannoo innaarunai fimaria kooqifa uqanna mariannoo. \p \v 18 Kananaana Yakooboofa findifinoo narí ooni qunu qumareenoo daaqoo auqaanifee qimasee maqasaa rakiqaseenoo Anutunaindi fee qimasee oorifa fadameena akuamaqanau. \v 19 Akuamaqaseenoo mi maqanara Beeteera fee qinau. (Mi auquna oosana Anutuna maaqa fee qinau.) Ooqai miqoora misa Rusa maqusa fee qimariqau. \p \v 20-21 Yakooboofa mi maqana auqu ramaseenoo Karaambaiqara qima afeekaikinoo qinau. Qinee fimarianana anee qini faqa marida qinisaa rakisidana narana faqa qamunna faqa qiminaqa qinee amiqimmaseeqa qeeqa qikoona maaqai qumu raanana anee qini Anutufa marinnaranoo. \v 22 Maa daaqoo auqara oonina rakiqaunnana ani naaru amooqi fandinnaqoo mariannoo. Anee aiqama ainaina qiminaqa qinee qisaukuqarakinaana aninna amianaura. \c 29 \s1 Yakooboofa Rabanana maaqai ooruranau. \p \v 1 Miqi qimaseenoo innaaru qimaseenoo Yakooboofa suani oosana qaannai mariasa, misa maqa maaqai oonu ranau. \v 2 Oonureenoo qafoofanoo nammari madika qusau saqanna marufanoo qaaramooki sipsipauqa mi nammari madikana afainni faiqaqeeufaqa misasaa rakisirausa miqoo rakisimariqau. Sipsipauqa mi madikanakinaa nammari neemariqau. Firaa ooninnoo mi madikana rafaaqafuqoofanoo marinau. \v 3 Sipsipauqa aiqama moodaa qoo aniroofaqa sipsipasaa rakisirausa mi oonina quanda quandamma aqusee nammari nimisee kaifaa mi oonina quanda qundamma mafi rafaaqafi mariqau. \p \v 4 Yakooboofa sipsipasaa rakisi marusa oonu nindafeenoo qinau. Qini qikaqaafasaa, innee yaindaraasee maridaqee. Misa qiqau, maasa Qaraana maqusaindaraasa maridaqa. \p \v 5 Yakooboofa iriseenoo qinau. Innee Naqoorana anaiqi Rabannanara iridee qufaqa misa qiqau. Eeoo maasa minara iridaqa. \p \v 6 Miqi qufanoo Yakooboofa qinau. Rabannafa amiqisaa fee maridanoo fee. Misa qiqau. Eeoo amiqisaa maridanoo. Mina qafaa, doo mina araamuna Raseera nammarifa mina sipsipauqa nifiqee anidanoo. \p \v 7 Yakooboofa misa sipsipa oosana qafeenoo qinau. Innee naqifee ifaqee sipsipa suani qambaana mara quqaqaafaqee maridee. Dauni nammari nimiseeqa mara quqasaifaqa misa fida qusau neeqa nifaaqa maraaqa. \p \v 8 Mi maqannaasa iriseeqa qiqau. Maasa sia miqianaura. Aiqama sipsipa maaqoo aniraifaqa ooni quanda quandamma aqusee nammari nimifaranoo. \p \v 9 Yakooboofa misa faqa ufa qimarufanoo Raseera nammarifa narí akoona Rabanna sipsipauqa nifiqee aniranau. \v 10 Yakooboofa narí anoona Reebeeka nammarina asookina araamuna qafamaseenoo Rabanna sipsipa faqa qafamaseenoo findifinoo nammari madikaki rafaaqafuqoo oonina quanda quandamma mafi quqaseenoo Raseera nammarina sipsipauqa nammari niminau. \v 11 Nammari nimiseenoo Raseera nammarina ooriki amooqaidanoo asasirafa firaafa minaki marufanoo iki raqanau. \v 12 Iki raqaseenoo Raseera nammarina qimaminoo qinau. Qinee ani akoona ati Reebeeka nammarina amaaku maridaqa. Raseera nammarifa mina ufa iriseenoo sandeenoo oonuree narí akoona qimaminau. \p \v 13 Rabannafa narí anauqi Yakooboona ufa iriseenoo sandeenoo oonu mafi kaqaramma qumareenoo amooqaseenoo sukudaakutamasee afiqeenoo narí maaqai aninau. Miqoo oonu maridanoo Yakooboofa Rabanna aiqama ainaina kambiqoonara qimaminau. \v 14 Rabannafa iriseenoo maaqi qimasee qimaminoo qinau. Anee qini moodaa fidika mariananoo. Miqi qimasoofanoo Yakooboofa moodaa uqoona mina faqa miqoo marinau. \s1 Yakooboofa Rabannana araamuna qara mararee qimasee mina ainaina imarinau. \p \v 15 Rabannafa maaqi qimaseenoo Yakooboona qimaminoo qinau. Kuqaa anee qini qinauqi mariananoo, sia fifau qini ainaina kai innaranoo. Maqee oosana araseeqa feefauru amiqambuanaura. Ani naqifee mandee feefauru amianauree. \p \v 16 Rabanna araamuna qara qaaraqanda mariqau, indaaruqaafa Reeaa nammarifa marinau inaaqianaafa Raseera nammarifa marinau. \v 17 Reeaa nammarifa indaaruqaafa amiqira oori afiri faqaafa marinau. Raseera nammarifa mina faqa arusee kaaqa amiqirafa uqanna marinau. \v 18 Yakooboona irirafa Raseera nammarinara kai iri marufa marinau. Minara iriseenoo Yakooboofa Rabannana narí ainaini maruna akiiqara qimaminoo qinau. Amanee qinee Raseera nammarina maraanauree. Anee eedoo qinaqa qinee mina akiiqara qisauku dinni taikasee dinni ani qaara marasee 7 aukuana ani ainaina ianaura. \p \v 19 Qufanoo Rabannafa qimaminau. Qinee amana ani amianaura, moo oosana nimiranara qikooqaidanoo. Doo anee qini faqa maridana ainainia. \v 20 Rabannafa miqi qimasoofanoo Yakooboofa Raseera nammarina marararee qimaseenoo qisauku dinni taikaseenoo dinni ani qaara maraseenoo 7 aukuana mina ainaina maisee marinau. Yakooboofa Raseera nammarinara aidi marufanoo mi aukuanna namufa qaaramoo faasaanara foora aiqaranau. \v 21 Dinni taikasee dinni ani qaara marasee 7 aukuana taikasoofanoo Yakooboofa Rabanna qimaminoo qinau. Doo qini maanaaqa qimiraree qunna aukuanafa aiqareenoo. Doo Raseera nammarina qiminaqa maraa. \v 22 Rabannafa eedoo qimaseenoo narí araamuna amundaida oomaqa sakasee aiqama naaroofaqa ani naqau. \v 23 Mi eendanaki Rabannafa narí araamuna indaaruqaana Reeaa nammarina qumee Yakooboona maaqaki quqasoofanoo Yakooboofa auna Raseera nammarifa mifoo qimaseenoo mina faqa sakasee faiqanau. \v 24 Rabannafa miqoo qaraasa oosana mareeno narí ainainira maanaaqa moo minauqu Siripaa nammarina mareeqee narí araamuna Reeaa nammarina ainaina maisaanifeera aminau. \v 25 Iaqoofanoo findifinoo Yakooboofa qafamaseenoo, boo Reeaa nammari fee qinau. Yakooboofa Rabanna funnai oonureenoo aqinoo qinau. Anee naqifee ifanee qini miqimma qimaqeenee. Qinee Raseera nammarina marararee qimasee ani ainaina maiseeqa. Anee nanaree qini qikaru q inanee. \v 26 Rabannafa qinau. Maasa maaqoo qaraasa oosana sia miqinoo maridanoo. Indaaruqaana naaree amundaseeqa inaaqiannaana kasooaqee inaaqianna amundaidaqa. \v 27 Anee Reeaa nammarina faqa kaqi marinanoo mina oomaqirafa 7 faasaana mariannoo. Taikainaqa miqoo kafaa Raseera nammarina faqa amianaura. Amianana miqooqari mina akiiqara anee oosana araseenana kaifaa dinni taikasee dinni ani qaara marasee 7 aukuana qini ainaina innaranoo. \v 28 Yakooboofa minara iriseenoo eedoo qimaseenoo Reeaa nammarina faqa mariufanoo qoomaqa narana taikoofanoo Rabannafa narí araamuna Raseera nammarina faqa aminau. \v 29 Kafaa Rabannafa narí ainainira maanaaqa mina auqu Biriqaa nammarina mareeqeenoo Raseera nammarina ainainianifeera aminau. \v 30 Amufanoo Yakooboofa Raseera nammarina faqa sakasee faiqanau. Yakooboofa Raseera nammarinara aidi marufanoo Reeaa nammarinara sia amiqimma aidi marinau. Miqidanoo Rabannana ainainiranaki kafaa qisauku dinni taikasee dinni ani qaara marasee 7 aukuanaki marinau. \s1 Yakooboona faiqi namu ufa. \p \v 31 Yakooboona irirafa Raseera nammarinasaa kai mundinoo marunara Reeaa nammarinara akoo akaa mimarinau. Miqi marunara Karaambaiqa qafeenoo dadaaqufanoo Reeaa nammarifa amuaqu qaikinau. \v 32 Reeaa nammarifa amuaqu qaikinoo mariiufanoo faiqi akoonaiqi maqanau. Maqaseenoo qinau. Karaambaiqa qiniara qimudaoo qinara qini qifaaqi fannoo maqee qinisaa atooqeenoo fee qianaura. Mi irirana iriseenoo mi faiqina auqu Reeubeena fee qinau. \p \v 33 Reeaa nammarifa marikinoo kaifaa amuaqu qaikinoo mariiufanoo faiqi akoonaiqi moo maqanau. Maqaseenoo qinau. Qini qifaaqi qini ameesuqi marinara Karaambaiqa irinoo qiniara qimudaoo qimaseenoo maa faiqina qiminoo. Minara mina auqu Simeeoona fee qinau. \p \v 34 Reeaa nammarifa marikinoo kafaa amuaqu qaikinoo mariiufanoo faiqi akoonaiqi moo maqaseenoo qinau. Doo maqee uqanna qini qifaaqi fannoo doo qinisaa atooqaannoo, qinee qaaramoo akoonaiqi maqaseeqa. Minara iriseeqa mi faiqina auqu Reefi nee qiqa. \p \v 35 Reeaa nammarifa marikinoo kaifaa amuaqu qaikinoo mariiufanoo faiqi akoonaiqi moo maqanau. Maqaseenoo qinau doo maqee qinee Karaambaiqa amooqidaqa, maa faiqina auqu Yuda fee qidaqa. Reeaa nammarifa Yudana kai maqaseenoo mi kamuqoo kisaaqasaa marinau. \c 30 \p \v 1 Raseera nammarifa narí anasaana faiqi namu nindafeenoo Yakooboona aqinoo qinau. Anee faiqi sia qini mara qimianaqa qinee kaqi marianabaqa kuquanauranoo. \p \v 2 Yakooboofa minara irufanoo arana qoofanoo qinau. Qinee Anutusau maridau. Anutufa kai ani itita amaqaidanoo. \p \v 3 Miqi qimasoofanoo Raseera nammarifa qinau. Maa qini ainaini mari manaaqafa Biriqaa nammarifa marinoo qinee mina ani amiqa. Anee mina faqa faiqeenana faiqi mara amia. Aminanoo faiqi maqasainanoo qinindi kammiannoo. Miqimasee qinee faqa faiqi anausa marianaura. (Mi aukuannai mi maqannaasa oosana miqi marusa mariqau.) \v 4 Raseera nammarifa miqi qimasee narí ainaini maru manaaqana mina auqu Biriqaa nammarina Yakooboona amisoofanoo mina faqa sakasee faiqanau. \v 5 Miqimmasoofanoo Biriqaa nammarifa amuaqu qaikinoo mariiufanoo Yakoboona faiqi akoonaiqi maqanau. \v 6 Maqasoofanoo Raseera nammarifa qafamaseenoo qinau. Doo maqee Anutufa qini oosanara andeeqara oosana fee qimasee qini innaaru qirana iriseenoo doo akoonaiqi qiminoo. Miqi qimaseenoo Raseera nammarifa mi faiqina auqu Dannaa nee qinau. \p \v 7 Mi manaaqafa Biriqaa nammarifa marikinoo kaifaa amuaqu qaikinoo mariiufanoo akoonaiqi moo maqanau. \v 8 Raseera nammarifa mina qafamaseenoo qinau. Qinee qeeqa qinasaana faqa firaaqoo rairai qimasee qinee uriaaqareeqee qimaseenoo mi faiqina auqu Napatari fee qinau. \p \v 9 Reeaa nammarifa faiqi maqarana taikaseenoo narí ainaini maru manaaqana auqu Siripaa nammarina narí afaaqi Yakooboona mara aminau. \v 10 Amufanoo minasaa faiqi akoonaiqi moo maqanau. \v 11 Reeaa nammarifa qafamasee qinau. Oo qini amiqimma qisainara mi faiqina auqu Kadafa nee qinau. \p \v 12 Siripaa nammarifa marikinoo kafaa akoonaiqi moo Yakooboona faiqi maqanau. \v 13 Reeaa nammarifa mina faqa nariara maraseenoo qinau. Doo qinee firaaqoo asasidaqa. Maqee aanaaseeuqa qiniara asasirafee qimasee duqu reefaranoo. Minara iriseenoo mi faiqina auqu Aseera fee qinau. \p \v 14 Reeaa nammarina amaaku Reeubeenafa sakumma neemaru kamuqoo andanda kinai nidanoo faiqi maqee maru andandana qaqama paqurinau. Mi aqamana auqu mandareeka marinau. Mina paqurimaseenoo mara mareenoo mini narí anoona Reeaa nammarina aminau. Raseera nammarifa mina qafamaseenoo Reeaa nammarina qimaminoo qinau. Amanee mandareeka qaqama akaqana qini faqa qiminnaree. \p \v 15 Miqi qufanoo Reeaa nammarifa narí qimaminoo qinau. Anee qini qifaaqi marasaanafa kaifaa qini qimaaku mandareeka qaqama marararee fee qidanee. Miqi qufanoo Raseera nammarifa qinau. Ani amaaku marai mandareekana qaqama qini qiminaqa doo Yakooboona ani amiananoo ani faqa faiqaannoo. \p \v 16 Eenee marufanoo Yakooboofa ainainaindari aniroofanoo Reeaa nammarifa aanai oonu afiqeenoo anidanoo qimaminau. Doo qinee mandareeka qaqama Raseera nammarina amiqa. Mifa mina akiiqara maqee eendaki aniara qini faqa faiqaannee qinoo. Miqi qufanoo Yakooboofa eedoo qimasee Reeaa nammarina faqa sakasee faiqanau. \p \v 17 Anutufa Reeaana innaaruqirana iriseenoo dadaaqufanoo Reeaa nammarifa kafaa amuaqu qaikinoo faiqi akoonaiqi maqanau. Moodaannai qisauku namu Yakooboonasaa maqanau. \v 18 Reeaa nammarifa maqaseenoo qinau. Qinee qeeqa ainainira maanaaqa qeeqa qifaaqi amiafannanara maa faiqina Anutufa qini qiminoo. Mifa minara iriseenoo mi faiqina auqu Isakaranee qinau. \p \v 19 Reeaa nammarifa marikinoo kafaa amuaqu qaikinoo akoonaiqi moo maqanau. Dinni ani moodaa maraseenoo Yakooboonasaa maqanau. \v 20 Maqaseenoo qinau. Anutufa idaaqira ainaina kaqi qiminoo. Maqee dinni qisauku taikasee dinni ani moodaa 6 maraunnanara qini qifaaqi qiniara aidiannoo. Mifa minara iriseenoo mi faiqina auqu Seeburuna fee qinau. \p \v 21 Mina aanaaqianna Reeaa nammarifa maanaaqa maqaseenoo Dinnaa nammari fee qinau. \p \v 22 Miqooqari Anutufa Raseera nammarina innaaru qirana iriseenoo dadaaqufanoo faiqi maqarana amanaikinau. \v 23 Mifa amuaquqaika mafufanoo faiqi akoonaiqi maqaseenoo qinau. Anutufa qini qisaurirana taikeenoo qini faiqi akoonaiqi qiminoo. \v 24 Raseera nammarifa minara iriseenoo qinau. Karaambaiqa qini faiqi moo akoonaiqi qimiani. Miqi qimaseenoo mi faiqina auqu Yooseefaa nee qinau. \s1 Yakooboofa Rabannana faqa mina ainaini marunara ufaqu ufafa. \p \v 25 Raseera nammarifa Yooseefaana maqasoo kamuqoo Yakooboofa Rabanna maaqi qimasee qimaminoo qinau. Anee amanee qini quqasainaqa qeeqa maaqai fua. \v 26 Qinee ani ainainammasaunana qimianna anaaseesa nári faiqi namu faqa qiminaqa maree fua. Qinee amiqimmasee ani ainaina iunnanara anee minara iri mariananoo. \p \v 27 Rabannafa minara iriseenoo qinau. Qini afunee fannoo aniara qima qimifaqa iriseeqa anee qini faqa marunnaqoo Anutufa qini ainaina amiqi amiqifanoo firaa qoo kambiqafinoo maridanoo. \v 28 Qinee minara iridaqa anee aneenna feefauruara qinaqa qinee ani amianaura. \v 29 Yakooboofa mina iriseenoo kafaa qimaminau. Anee qini ainainirana oosana amiqimmasee irimariananoo. Qinee ani aandau ainasaa rakisi mariafananoo qini rakisirana ameemaanai marida moomoo kambiqee irairaa imariqau. \v 30 Qinee aniafanna kari ani ainaina oodaa kai marinau. Qinee maaqoo ani maridaqa ani ainaina aiqamai auqaunanoo Anutufa dadaaqifanoo firaanaikinoo maridanoo. Qinee maqee qeeqaree qianna ainainausa maraanaura. \p \v 31 Miqi qima soofanoo Rabannafa irinoo narí qimaminau. Doo anee qiananoo naqifee masee feefauru ani amianauree. Miqi qufanoo Yakooboofa qinau. Sia anee feefauru munnimma aina qini qimia. Qeeqa qiannana kai qimia. Qinee kaqi ani sipsipasaa rakisi marianana qini maa iriranara anee eedoo qinaqa ani sipsipasaa rakisianaura. \v 32 Qinee maqee ani sipsipauqa mariannai oonuree aiqama takoosa takoosira sipsipauqa faqa mimmi miqiranauqa faqa sipsipa aanaaqi ruduqariranauqa faqa maraanaura. Mi feerunara kai qini dididanoo. \v 33 Qinee andeeqasee maraanaura anee kasooaqee aneenna oonu reenana qafaa. Eekara arira sipsipa qinindiki marinana eekara fee dunduqarira mimmi fee qinindiki marinana qiniara qumuara miaanoo qia. \p \v 34 Rabannafa mina iriseenoo asasa mandee qinau. Eeoo maasa anee qianandeemmianaura. \v 35 Mi faasaanna qumee kai mimmi akoona takoosa takoosa iranauqa faqa mimmi anaasee miqiranauqa faqa eekarasai runduqasai irana faqa runduqarira sipsipauqa faqa moodaanaki quqaseenoo narí faiqi namuara qufaqa misasaa rakisiqau. \v 36 Rabannafa Yakooboonara maraandoo qimasee narí mimmi sipsipa mara mareenoo narí faiqi namusaa quqasoofaqa nianai qaaramoo afuru aanai faiqee oonuraaqaa irannai munu quqasee rakisi mariqau. Maree fifufanoo Yakooboofa akaqa sipsipauqa mafisoosasaa kai rakisi marinau. \p \v 37 Rabanna sipsipasaa maqusai rakisida maridanoo saqari amimiuqa ateekaseenoo moodaa mau apata ruata aquseenoo eekara ari marutinai quandaseenoo sipsipa nammari nee maruqoo rakiqanau. \v 38 Sipsipa mimmi nammari naidaqa miqoo ani raidaqa naafeeqaambaaqaa rimariqau. Yakooboofa mi saqarisa sipsipauqa difaaniki nammari neemaruqoo rakiqaqoofanoo marufaqa sipsipauqa nammari narara anireeqa mi saqarina qafaidaqa akoonauqa anaasee naafeeqaambaaqaa riaqeera rakianau. \v 39 Mimmiuqaindi miqoo mina qafaidaqa akoonauqa anaasee naafeeqasoofaqa akarakaurira aanaaqiuqa maqaqau. \v 40 Yakooboofa sipsipauqa nifiqeenoo akarakaurira mimmiuqa maruqoo munusaina sipsipa akoonauqa akarakaurirana qafaidaqa anaasee sipsipa naafeeqasaifaqa miqirana maqaaqeera nifiqee finau. Miqi marunannoo Yakooboofa akarakaurira aanaaqiuqa narindiki mareeqaida aaduma quqee marufanoo moomooki marinau. \v 41 Nifaaqauqa faqaa sipsipa faqa mimmi faqa naafee qaambaaqaa rirara ufanoo Yakooboofa mi saqari asaanausa mareeqee nammari neemaruqoo rakiqeesoofaqa minakiaqa nidaqa naafeeqee mariqau. \v 42 Nimudaani aanaaqi ummooqukiqa nusa naafeeqara rufanoo Yakooboofa sia mi saqarisa rakiqanau. Miqimmasee maru fanoo Rabananaindi amudaani aanaaqi ummooqukirafauqa kai marufanoo Yakooboonaindi nifaaqauqa faqaasa amiqirausa kai mariqau. \v 43 Mi oosannanannai Yakooboofa moomoo akinaina faqaafa marinau. Mina sipsipa mimmi moomoo uqanna mariqau. Mina ainainira fasiqauqa faqa aanaaseeuqa faqa kammeerauqa faqa doonkiuqa faqa moomoo qumbiqaqa mariqau. \c 31 \s1 Yakooboofa Rabanna sia qimamirai sandoo ufafa. \p \v 1 Yakooboofa irufaqa Rabanna faiqi namu misa Yakooboona ainaina moomoo qafamaseeqa aqidaqa qiqau. Yakooboofa maasa qikoonaindi aiqama mareeqee narinni quqeenoo. Yaindaraanee maa firaa qumiasanna mareenoo fee. Maasa qikoonaindi kai mareenoo. \v 2 Yakooboofa mi ufana iriseenoo quanda fufanoo Rabanna oori qafoofanoo sia ooqai undee oori runinoo marufanoo qafanau. \p \v 3 Mi kamuqoo Karaambaiqa Yakooboona qimaminoo qinau. Doo findi finana aneenna akoona faqa aneenna ainaina maqai fua. Anee finaqa qinee ani faqa marianaura. \p \v 4 Yakooboofa mi ufana iriseenoo sipsipa rakisi marunnaindari Raseera nammarina faqa Reeaa nammarina faqa naaroofaqa oonu roofanoo qima niminau. \v 5 Ooqai inni nikoona oori sia runinoo mariufa maqee oori runifaqa qafaidaqa. Sia qiniara amiqi amiqidanoo. Miqimmi marifaqa qini qikoona Anutufa qini faqa mariufa maridanoo. \v 6 Inneeqara irimariafanoo, qinee qeeqa afeekannai inni nikoona ainaini mariqiafana. \v 7 Miqi mariafanano mifa qini qikaru qimaseenoo qisauku qara 10 kari qini feefauru quandaqaandinoo. Miqi marifanoo Anutufa qifanoo sia qini mandaikamma qimaqeenoo. \v 8 Inni nikoona ainaina iafannana feefauru mina sipsipa nifaaqa takoosa takoosa irana kai mi aukuanna maqee marufaqa qinee mareeqee qeeqaindiki quqee mariqiafana. Inni nikoofa qini feefauruara nifaaqa akara kau rirausa kai maraannee qufaqa mina sipsipauqa mi aukuannai miqi ranauqa kai maqee marufaqa mareeqee qeeqara qeeqaindiki quqee mariqiafana. \v 9 Miqimma saafananoo Anutufa inni nikoona aandau aina mareeqeenoo qinindiki kai quqaqiseenoo. \p \v 10 Mimmi sipsipa nariqa araraiki maru anaana qinee qaina qafaafananoo mimmi akoonauqa aanaaseeuqa naafeeqee marufaqa qafaqiafana. Mi akoonausa aiqama akarakau rirausa faqa nifaaqa takoosa takoosa irausa faqa anaasee naafeeqee mariqau. \v 11 Qinee qainasaa qafaafananoo Anutuna angiroo moo fannoo qini daaroofaqa qinee maqi qiqiafana. \v 12 Foo qiafananoo qinau. Qafaa maa nifaaqa takoosa takoosira akoonauqa naafeeqaidaqa. Qinee Rabanafa ani mandaikamma amaqee marina qafamasee qunanoo maa ainainafa kambiqaidanoo. \v 13 Qinee ooqai Beeteera maqa maaqai ani afusaa koorooiafanna Anutusa maridaqa. Miqoo anee aaqoo auqara ooni rakiqasee oorifa fadameena minasaa adiasee qiniara qima afeekaikinau. Doo maqee indaammamaree aneenna maqusai anirandee anee kambiqoonna maqanasaa fua. \v 14 Raseera nammarisa Reeaa nammarisa qimannimi soofaqa Yakooboona ufa iriseeqa qimamiqau. Sia maasa qikoona qumiasana aina kaqi marinaqa maasa maraanaura. \v 15 Mifa maaqandara aanaamuruara foora midanoo. Doo mifa maaqandasaa feefauru mara mareenoo doo nariki kai taikeenoo. \v 16 Anutufa maaqanda qikoona kinaana mareeqee maaqanda faqa maaqanda faiqi namu faqa nimifanoo maasaindi kamminoo maridanoo. Anutufa ani qimamindee ia. \p \v 17 Yakooboofa misa ufa iriseenoo narí akoona maqai Kannaana maqasaa firara deedaqinau. Mifa narí aanaaqmaaka faqa narí faiqi namu faqa kammeerauqa saa quqasee ooqu mari fufanoo finau. \v 18 Yakooboofa narí mimmi sipsipa doonki kammeera aiqama Meesoopootamia maqusai marida maroo ainainausa aiqama mareeqee oorinni quqaseenoo doo narí inaaqianna Kannaana maqa maaqai finau. \p \v 19 Rabannafa narí sipsipa asausi moosaa oonu aukirara fifufanoo Raseera nammarifa narí akoona maaqaki keeqa fufanoo narí akoona afunee ainaina maaqaki quqaqoona qumee kai mara mareenoo kukeeqa mareenoo Yakooboona faqa sia qimamirai doo mara mareenoo narí afaaqi faqa finau. \v 20 Yakooboofa Rabannana akaru qimasee sia qimamirai quqasee finau. \v 21 Yakooboofa narí ainaina namu faqa mareenoo kai kaqi ufanoo finau. Fifii ufanoo Eeufarateesa nammari taqa mareenoo dinni afainni oonu ranau. Doo miqooqari Kiriata aaqana qaannai oori ubeekamafi finau. \fig Kammeerauqa aaqanai akaraidaqa.|alt="Camel caravan in mountain" src="HK00037B.TIF" size="span" loc="Genesis 31:18" ref="31:1-55" \fig* \s1 Rabannafa Yakooboona afaqeefu ufafa. \p \v 22 Qaarammoo faasaana aiqaroofanoo Yakooboofa sandoonara Rabanna qimamiqau. \v 23 Rabannafa minara iriseenoo narí aiku asauku aiqama nifiqee Yakooboona aanaaqiana afaqee finau. Dinni taikasee dinni oonu qaara marasee 7 afuru aanai fi faiqeenoo afaqee finoo oonu Yakooboona paqurinau. Kiriata aaqana moo amuaqu namusaa paqurinau. \v 24 Rabannafa aanai faiqaqee ufanoo mi eendanaki Anutufa qaina afunnareenoo qimaminau. Anee sia Yakooboona manda ufa amia. \p \v 25 Yakooboofa aaqanasaa narí uiqaana maqa usakaseenoo marufanoo Rabannafa narí ainaina faqa oonu reenoo mifa faqa narí uiqaana maqa Kiriata amuaqu namusaa usakanau. \v 26 Usakaseenoo Rabannafa oonu reenoo Yakooboona qimaminoo qinau. Naqi fee ifanee qini qikaru qimaseenee qini qiraamuqmaaka rakiranakiara foora rarisamammaree sandeenee. \v 27 Naqi fee ifanee sia qima qimirai qikaru qimasee qumee quqasee sandeenee. Anee qini qima qiminaqau qinee idi namu faqa asasirana namu faqa piripunna faqa dukaanaa faqa aridaqau aiqani. \v 28 Anee sia qini qima qimianaqa qeeqa qinaiqi mara faqa qeeqa qiraamuna qara faqa nimooqa saanana nifiqee aniaqaana. Anee furufarira ainaina auqaananoo. \v 29 Qinee ani mandaikamma amaqara afeeka marifaqa marunanoo eenda eendaki ani akoona Anutufa qini rafaaqafu seenoo qinoo. Anee sia uqanna Yakooboona mandaika mamaqaa qifaqa sia mandaikamma amaqaanauara. \v 30 Qinee iridaqa anee aneenna akoona maqa maaqara oonu mafi iriananoo aundura dapikifana qini qisee sandaananoo. Naqaa fee ifanee qini maaqaki rakisi maria anutusa ummuara mamaree aninanee. \p \v 31 Yakooboofa iriseenoo qimaminoo qinau. Qinee aniara narí araamuna qara rafiqaandoo qimasee rufiasee sandeeqa. \v 32 Ani maaqaki rakisi maria anutusa marainnana paqurimmaseenana kuqa arua. Doo qini qiku qisauku nifusaa qini ainaina moodaa moodaa mara quqaseenana aneenna ainaina paqurimmasee maraa. Yakooboofa Raseera nammarifa narí akoona Rabannana unnaqira anutusa ummuarunara sia irirai miqi qinau. \p \v 33 Rabannafa Yakooboona uiqaana maqaki keeqa fufanoo randoosia sia paqurinau. Miqooqari Rabannafa Reeaa nammarina uiqaana maqaki keeqafi randoosia. Kafaa miqooqari ainainira maanaaqaqara uiqaana maaqaki faqa keeqafi randasee sia paqurinau. Miqooqari Rabannafa Raseera nammarina uiqaana maaqaki keeqafinoo randanau. \v 34 Raseera nammarifa Rabannana maaqasaa rakisi maru anutusa mareeqeenoo kammeera saririqa maaqaki quqaqoona uqeeraseenoo minaki kukeeqaseenoo minasaa ooqu faaqee marinau. Rabannafa Raseera nammarina uiqaana maqaki aiqama ainainaki randasee qafoofanoo sia marinau. \p \v 35 Rabannafa randeemarufanoo Raseera nammarifa narí akoona qimaminoo qinau. Oo qipoo sia qinee findi fuanana sia qini diqia. Qinee qimaaqai qafaidaqa sia findi fidaqa. Miqi qufanoo Rabannafa aiqama ainainaki randoosia sia paqurinau. \p \v 36 Sia paqurufanoo Yakoobofa amambaina qimasee aanoo qidanoo qinau. Qinee nana aaqaranee maree fee. Nana sandufee rukiasaunana aranaqaifanee qiniara randamaree qumidanee. \v 37 Anee qini ainainaki randeesee doo fee aneenna ainaina paqurinanee. Doo mina mareeqeenana aneenna faiqi namu nifusaa faqa qini faiqi namu nifusaa faqa quqasee ufa qida qafaa, yafee andeeqeenoo fee. \p \v 38 Qinee moodaa fasiqa aiku asauku taikasee 20 aukuana ani ainaina imariqiafana. Mi kamuqoo ani sipsipa ani mimmi sia moo fannoo dapi maqee mariqau, amiqi kai mimariqau. Sia ani sipsipa akoona moo arusee naqiafana. \v 39 Kaasau faini ani sipsipa arusoofaqa qinee mina amudaani apata siamma ani uqafiqee mariqiafana qeeqaindi kai moo mareeqee mina amaaqa maqeeqa anindiki quqee mariqiafana. Ummuara fasiqa eendaki fee faasaana fee ummuara masoofana anee qiniara qunaqa qinee qeeqaindi mareeqee anindiki quqee mari qiafana. \v 40 Qinee moomoo kari ani ainaina imariafananoo suani darinoo eendaki suara darinoo miqi marufaqa sia faiqee mariqiafana. Miqidaqa ani ainainasaa rakisi mariqiafana. \v 41 Yakooboofa qimamidanoo qinau. Qinee moodaa fasiqa aiku asauku taikasee 20 aukuana ani ainaini mariafanausa marida. Qisauku qara taikasee qikunooqu qaara faqa qaara faqa marasee 14 aukuana ani araamuna qara mararara ani ainainiaafanausa maridaqa. Dinni taikasee dinni oonu moodaa marasee 6 aukuana ani sipsipa mimmi mararara kaifaa ainaini qiafana. Miqi mariafanana anee qisauku qara taikasee 10 kari anee qini feefauruara qikaru maakaru qimarinau. \v 42 Abaraqaammana Anutufa qini qikoona Isakeena Anutufa sia qini dadaaqinanau anee qiniara kaqi samu fua qinaqau qinee kaqi samu fini. Anutufa qini ummaara faqa qini kadaapirirana faqa qiqafamaseenoo eenda eendaki narí ufa irirana ani aminoo. \s1 Yakooboosa Rabannasa moodaanakiku ufafa. \p \v 43 Rabannafa Yakooboona mi ufana iriseenoo qinau. Maa ani anaaqa qara qini qiraamuna qara maridaqa maa ani faiqi namu qini qinaiqi mara maridaqa maa ani sipsipa qinindi uqanna maridanoo, maa aiqama ainaina anee marana nuanafa aiqama ainaina maaqoo marifa qinindi kai maridanoo. Qinee sia amana qeeqa qiraamuna qara faqa qinaiqi mara faqa rafaaqa fuanaura. \v 44 Doo maqee ani faqa moodaanaki ufa qirara deedaqidaqa. Anindiri ooni aaku aakummasaananoo mifa maasa moodaanaki kira ufara daaqoo auqaannoo. \p \v 45 Yakooboofa minara iriseenoo eedoo qimaseenoo ooni firaatia qumaree kuradama seenoo daaqoo auqara ooni fee qinau. \v 46 Miqimmaseenoo Yakooboofa narí ainainira faiqiuqara qufaqa ooni moomoo suqusee aaku aaku iqau. Miqimmasee mi ooni aaku aaku irana aakaarinni ooqumarifi narana naqau. \v 47 Namaseeqa Rabannafa mi oonisa auqureenoo Yageer Sahadutaa fee qimasee narí ufakiqari auqu ramasoofanoo Yakooboofa narí ufakiqari Gareeda fee qinau. (Mi nuquna oosana daaqoo auqara ooni fee qimasee nári ufakiqari auquraqau.) \v 48 Rabannafa Yakooboona qimaminoo qinau. Maa ooni aaku aaku irafa anindiri daaqoo auqarafa mariannoo. Minara mi maqusana auqu Gareeda fee qianaura. \v 49 Rabannafa kafaa maaqi qinau. Karaambaiqa fannoo maaqanda daraaniananoo mina afu fannoo maasasaa mariani. Miqi qimaseenoo mi maqusana auqureenoo Misipaa fee qinau. \v 50 Rabannafa maaqi qinau. Anee qini qiraamuna qara mandaikamma nimaqeennaree moo anaasee fee mareennaree, qinee sia minara iriananoo Anutufa anindirisaa rakisidanoo. \v 51 Maaqoo qinee ooni aaku aaku maqaunanoo anindiri qara qambaana maridanoo. Maaqoo daaqoo auqara ooni rakiqarafa faqa maridanoo. \v 52 Maa ooni aaku aaku irafa faqa rakiqarafa faqa anindiri daaqoo auqarafa maridanoo. Qinee sia mina fiaaqaree ani aruanaura. Anee faqa sia mina aiaaqaree qini darua. \v 53 Abaraqaammana Anutufa faqa Naqoorana Anutufa faqa maasa qambaana andeeqa qisaannoo. Rabannafa miqi qufanoo Yakooboofa qinau. Qini qikoofa Isakeefa innaaru qimamaqee mari Anutuna auqusaa qimasee afaqaanauree qimasee qima afeekaikinau. \v 54 Miqi qimaseenoo Yakooboofa aandau aruseenoo mi aaqannasaa Anutuna aandau tatufusee suqaminau. Suqa amiseenoo Yakooboofa narí aiku asauku naaramasoofaqa moodaaqoo ooqu mari fufaqa mi aandauna ataraasa naqau. Namasee mi aaqannasaa faiqaqau. \v 55 Kananaana findifufanoo Rabannafa narí anaiqimara faqa araamuna qara faqa nimooqa namasee nimandamasee amaaqa finau. \c 32 \s1 Yakooboofa Eesauna oori qafarara deedaqu ufafa. \p \v 1 Yakooboofa miqooqari findi fufanoo narí anaukoo unnai aanai fimaru fanoo Anutuna angiroouqa aanai ani paquriqau. \v 2 Yakooboofa nindafamaseenoo qinau. Maa maqa maaqafa Anutuna uiqaana maqusa maridanoo. Miqi qimasee mi maqusana auqureenoo Maqannaimmee qinau. \p \v 3 Yakooboofa narí faiqi namu qaaramoo ufa maree narí afasaafa Eesau funnai fuaqeera niiqoofaqa Eedoomma maqa maaqai fiqau. \v 4 Miqoo qini qifasaana paqurimmasee qini maa ufana qimamiaqa. Qinee Yakooboosa ani ainainira faiqi maaqi qimasee ani Eesauna qini uriqararana qimamidaqa. Qinee Rabannana faqa maridaqa anirara masaidaqa mariifaqa maqee anidaqa. \v 5 Qinee burimmakau faqa doonkiuqa faqa sipsipa faqa mimmiuqa faqa ainainira faiqiuqa faqa faqaasa maridaqa. Qinee aniara ufa quqaidaqa qini uriqararafa qini maa ufafa ani asooamamaqaanifeera qidaqa. \p \v 6 Ufa mareefu fasiqausa oonu randee aniree Yakooboona maaqi qimasee qimamiqa qiqau. Doo maasa ani afasaana qimamisaunanoo mifa narí ainainira fasiqauqa maqi handareeta 400 namu faqa maasa inaaqianna anidanoo. \p \v 7 Yakooboofa mi ufana irufanoo aaququqoofanoo moomoo irirana maranau. Miqufanoo narí sipsipauqa faqa mimmiuqa faqa burimakauqa faqa kammeerauqa faqa qaaraki raina quqanau. \v 8 Maaqi qimasee qimirinau. Eesaufa anireenoo moo usiranaki narinaqa moo usiranakiqari amana sandeefaranoo. \v 9 Miqimmasee Yakooboofa maaqi qimasee innaaru qinau. Oo Anutu, qini qinaakuna Abaraqaammana Anutufa qini qikoona Isakeena Anutufa qini innaaru iria. Karaambaiqa anee qini qima qimiananoo aneenna maqa maaqai aneenna ainainiannai finaqa qinee aiqama ainaina andeeqa aisaanauranoo fee qinau. \v 10 Oo Anutu anee qini amiqi amiqimma qisarana faqa ani mapukira dadaaqiranara faqa irunanoo uriqaraifaqa qinee oorudupiqa maridaqa. Qinee ooqai Yooradanna nammari qeeqa saunu kai uqirausa taqaqiafana doo maqee qinee qaaraki rainarausa faqa anidaqa. \v 11 Qinee qeeqa qifasaana Eesauna asaukukinaana asumu mara quqaqisaanneera innaaru qidaqa. Qinee minara rufiaidaqa. Mifa anireenoo maasa faiqi anaasee faqa aiqama daru taikaandoora rufiaidaqa. \v 12 Anee maaqi qimasee qiniara qima afeekaikinau. Ani aiqama ainaina andeeqamma aisaanauranoo fee qinau. Ani moomoo faiqi asumu amianaqa sia amana moo fannoo asaana ruannoo, nukudara foora sia kasoo uqanna marifaranoo fee qinau. \p \v 13 Yakooboofa miqi qimaseenoo innaaru qimaseenoo mi eendanaki miqoo faiqeenoo iaqoofanoo narí aandau Eesauna amiraree qimasee raina quqanau. \v 14 Mifa mimmi anaasee 200 faqa mimmi akoona 20 faqa sipsipa anaasee 200 faqa sipsipa akoona 20 faqa raina aaduma quqanau. \v 15 Miqimmaseenoo kaifaa kammeera anaasee 30 faqa nári aanaaqi naamma neemarusa faqa burimakau anaasee 40 faqa akoona 10 faqa doonki anaasee 20 faqa akoona 10 faqa raina quqanau. \v 16 Yakooboofa raineeqeenoo aandau oosana oosana naadu naadu kai quqaseenoo narí ainaini maru faiqisa moodaa moodaa mareeqeenoo minauqasaa rakisiaqeera quqanau. Quqaseenoo maaqi qimasee qimanniminoo qinau. Innee qini qifunni fidaqa adaaraika masaidaqa niana niana maridaqa fuaqa. \p \v 17-18 Miqi qimaseenoo Yakooboofa indaarufu faiqina qimaminoo qinau. Qini qifasaafa Eesaufa paquri maseenoo irainana yafee ani uriqararafa maridanoo fee yaifee anee fidanee yana aandauqee anee maree fidanee, qinana anee maaqi qimasee narí qimamia. Maa ainausa ani ainainira faiqi Yakooboooonaindi maridanoo. Mifa narí uriqararana Eesauna amiannee qimasee quqasaifaqa maree anidaqa. Yakooboofa narí inaaqianna anidanoo mifoo qia. \p \v 19 Yakooboofa indaaru fu faiqina qimamundee kai minoo mina aanaaqiana fusa faqa miqi kaimmasee qimanniminau. Innee Eesauna paqurimmasee miqi kaimmasee qimamiaqa. \v 20 Innee maaqi qiaqa. Eeoo ani ainainira faiqi Yakooboofa inaaqianna anidanoo mifoo qiaqa. Yakooboofa narí kai oonu mafi irinoo qinau. Qinee maa ainainausa amiannanannoo mina irirana quandasaananoo qiniara amiqi amiqiani. Qinee mina paqurimasaananoo aqbee mifa qini numooo minniqisaannoo. \v 21 Eesauna amaqoo ainainausa indaaru fifufanoo doo narí miqoo mi uiqaana maqusanaki faiqanau. \s1 Yakooboofa Peenieera maqa maaqai angiroo faqa narí qumaree narí qumaree qu ufafa. \p \v 22 Mi eenda amuqusanai Yakooboofa findi fufanoo narí anaaqa qara faqa narí ainainira anaasee qanda faqa narí faiqi namu qisaukuqara taikasee qikunni ooqu moodaa marasee 11 nifiqamareenoo Yabooka nammari fitaqamareenoo muqu afainai munu nisanau. \v 23 Munusee niiqamasoofaqa fufanoo narí aiqama aandauqa faqa mara quqasoofaqa misa faqa taqaqau. \v 24 Taqa nimaqaseenoo naríara dinni afainni kaqi marinau. Marufanoo faiqí moo fannoo anireenoo aitata fufanoo Yakooboona qumaranau. Uaqeeidanoo narí rudammiqi narí rudammiqi idamarufanoo iaqarafa adeedi ranau. \v 25 Sia mi fasiqafa Yakoboona uraaqaranau. Miqi usianoo asauku samu Yakooboona upisuna aranaiqi arinau. Miqubaqa Yakooboona upisuna arufanoo amudaani ootuparafa aikatamafufanoo raaqee raaqee inoo ninau. \v 26 Iaqoofanoo mi fasiqafa Yakooboona qimaminau. Doo qini quqasainaqa fua, doo iaqarafa adeedi reenoo. Yakooboofa iriseenoo qinau. Sia ani quqaanaura. Anee qini qifaaqooqa qima qimaqasainaqa quqaanaura. \p \v 27 Mi fasiqafa Yakooboona qimaminoo qinau. Ani auqu yafee. Aneenna auqu rainaqa iria. Yakooboofa qinau. Qini duqu Yakooboosa maridaqa. \p \v 28 Miqi qufanoo mi fasiqafa qinau. Maqee maaqooqari Yakooboofa taikaannoo ani auqu Isaraeerafa marinnaranoo. Anee Anutuna faqa faiqí faqa aitatafi qumaraanannannoo uriqararafa marianaqa minara ani auqu Isaraeera fee qidaqa. \p \v 29 Miqi qimasoofanoo Yakooboofa mi fasiqana qimaminoo qinau. Aneenna auqu qimaqimia. Miqu qufanoo mi fasiqafa qinau. Nanaree anee qini duqu irirara iraidanee. Miqi qimaseenoo Yakooboona afaqooqa qimama qaseenoo doo quqaseenoo finau. \v 30 Mi fasiqafa fifufanoo Yakooboofa qinau. Qinee Anutuna oori qafamaseeqa sia kuqiqa kaqi maridee qimaseenoo miqoo auqureenoo Peenieera fee qinau. \v 31 Suani afu ururoofanoo Yakooboofa Peenieera maqa quqaseenoo upisuna aidafi marufanoo reetaa reetaa qinoo finau. \v 32 Miqooqari oosana arasee Isaraee maqannaasa sia aandau upisunakinaa amaqi neemariqau. Maqee faqa sia naidaqa. Anutuna angiroo fannoo Yakooboona upisunaki arunara iridaqa sia naidaqa. \c 33 \s1 Yakooboofa Eesauna paqurinau. \p \v 1 Yakooboofa qafoofanoo Eesaufa 400 fasiqa faqa aninau. Yakooboofa mina qafamaseenoo narí faiqi namu rainasee Reeaa nammarina faqa Raseera nammarina faqa ainainira anaasee qaaraqanda faqa niminau. \v 2 Nimiseenoo indaaru narí ainainira anaasee qara faqa nári faiqi namu faqa niiqoofaqa fiqau. Misa ninaaqianna Reeaa nammarifa narí faiqi namu faqa finau. Inaaqianna uqanna Raseera nammarifa narí faiqi Yooseefaana faqa finau. \v 3 Yakooboofa misa noorinni indaaru finau. Oonu reenoo dinni taikasee dinni oonu qaara marasee kari maqasaa mapaminoo fifiufanoo narí afasaafa maruqoo oonuranau. \p \v 4 Eesaufa Yakooboona oori qafamaseenoo sandamammareenoo ani kaqaramma qumaraseenoo amooqananau. Miqanda aiqama qara qiki raqaqau. \v 5 Qiki raqaseenoo Eesaufa quanda fufanoo Yakooboona faiqi anaasee nindafamaseenoo qinau. Maa ani faqa aniasa yausee maridee. Qufanoo Yakooboofa qinau. Oo uriqararafa maa faiqi anaaseesannoo Anutufa qini amiqi amiqimma qimaqeenoo. \p \v 6 Miqi qimarufanoo Yakooboona ainainira aanaaseeqara nári faiqi namu faqa Eesauna oorisaa ani ninuka tuqu naumoo amisee reendeeniqau. \v 7 Miqanda ninaaqianna Reeaa nammarifa narí faiqi namu faqa anireenoo miqinau. Mina aanaaqianna uqanna Raseera nammarifa narí faiqi Yooseefaana faqa anireenoo miqikai inau. \v 8 Miqima soofanoo Eesaufa Yakooboona maaqi qimasee qimaminau. Faasai qafaunna aandausa oosana naqaa fee inoo maridano fee qufanoo Yakooboofa qinau. Ani aqoondikiraree qimasee kaqi ani amidaqa. \p \v 9 Miqi qufanoo Eesaufa narí qimaminoo qinau. Qinindi moomoo maridanoo aneenaindi aneenna kai maraa. \p \v 10 Miqi qufanoo Yakooboofa qinau. Qinee ani aqoondikiqa amunna ainainausa kaqi maraa. Anee qini kaaqa aqoondi kiannanara qinee ani oori Anutuna ooriara foora qafaidaqa. \v 11 Qinee ani amiraree qimasee maree anunna ainainausa maraa. Anutufa qini amiqi amiqimma qiseenoo qini didimari aiqama ainainausa qiminoo. Yakooboofa maraanifeera afeekaiki marufanoo Eesaufa maranau. \p \v 12 Eesaufa Yakooboona qimaminau. Doo uqeeraina anindiri fua qinee ani oorinni fuanana anee qini qinaaqianna ania. \p \v 13 Qufanoo Yakooboofa qinau. Oo qini uriqararafa anee iria, qini faiqi namu ummooqukiqa mariafaqa qinee sipsipa faqa misa aanaaqiuqara faqa iridaqa. Misa moodaa faasaana rarisaqa fimarianaqa aiqama aandauqa kuqifaranoo. \v 14 Anee indaaru finaqa qinee ani afaqee kasooaqee qeeqa aandauqa faqa faiqi namu faqa fifiinaqa Eedoomma maqa maaqaki ani paqurianauranoo. \p \v 15 Miqi qufanoo Eesaufa qinau. Doo amana qini faiqi namu akaqausa ani dadaaqi fifaranoo. Qufanoo Yakooboofa qaoo qinoo qinau. Qinee ani aqoondikunnanara minara kai firaa ainainee qidaqa. Doo amana qeeqa kai fuanauranoo. \p \v 16 Eesaufa mi ufana iriseenoo doo mi faasaanna kai anirandee narí maqa maaqai Eedoomma maqa maaqai finau. \v 17 Miqufanoo Yakooboofa Sukoota maqa maaqai oonureenoo narí maaqa faqa narí aandau auqaana faqa usakanau. Minara mi maqusana auqureenoo Sukoota fee qinau. \p \v 18 Yakooboofa Meesoopootamia maqa maaqaindari oonurandee amiqimmaseenoo Kannaana maqa maaqai Seekeemma maqusaki anireenoo narí uiqaana maqa mi maqusana adeedi usakanau. \v 19 Usakaseenoo Yakooboofa mi maqana Amoorana Seekeemana akoona aiku asauku unnai wan handareeta 100 siruaa munnimmannoo feefaurinau. \v 20 Feefauru maseenoo tatufirana suqara qainda auquseenoo mi kaqikaa maqusana auqureenoo Eeraa fee qinau. Mi auquna oosana Isaraee maqannaasa Anutu fee qinau. \c 34 \s1 Seekeemmafa Dinnaa nammarina mandaikamma amaqanau. \p \v 1 Moo kari Dinnaa nammarifa Yakooboosa Reeaa nammarisa niraamuna fannoo Dinnaa nammarifa Kannaa maqannaa aanaaseeuqa nindafaanee qimaseenoo finau. \v 2 Seekeemmafa Amoorana amaaku Qifina aiku asaukukinaafa mi maqa maaqanakinaasa uriqararafa Dinnaa nammarina aanai paqurimaseenoo rarisanau. \v 3 Mifa qafoofanoo Dinnaa nammarifa kaaqa amiqirafa marufanoo amuqusa mandaikufanoo amiqira ufannoo mi manaaqana amuqusa reendeenianee qimasee amiqira ufauqa qinau. \v 4 Seekeemmafa narí akoona Qamoorana qimaminau. Anee maa manaaqana feefaurumma qiminaqa qinaaqara maraa. \p \v 5 Yakooboofa narí araamuna Dinnaa nammarina rarisoonara iriseenoo kasoo inoo marinau. Narí faiqi namu narí aandausaa rakisi marusa nianai marufanoo nifeesi marinau. \p \v 6 Seekeemmana akoofa Ammoorafa Yakooboona faqa ufa qirara finau. \v 7 Oonuroofaqa kai Yakooboona faiqi namu aandausaa rakisiusa aniraqau. Misa Dinnaa nammarina rarisoonara irufanoo sia faiqí auqaaqaa ira ainaina marufaqa kaaqa niranaqeenoo nifai sandurinau. Seekeemmafa Yakooboona araamuna rarisoonannoo Isaraee maqannaasa nuqu mara maree quminau. \p \v 8 Qamoorafa maaqi qimasee Yakooboona qimaminau. Qini qimaaku Seekeemmana irirafa ani araamunara firaaqoo aqufifaqa ani qimamidaqa. Amanee mina maraannoo fee. \v 9 Sainaqa maasa moodaanaki kira ufa qimasaanaqa kaqi ani maqannaa faqa qini maqannaa faqa kaqi narí maree narí maree iaqa. \v 10 Miqi mandaanaqa innee maa maqanasaa maridaqa kaqi dapi maa maqa maaqanaki oonuree aniree idaqa maqa akausa mariaqa. \v 11 Seekeemmafa Dinnaa nammarina akoona faqa asooqmaaka faqa qimanniminoo qinau. Innee qini didi marindee masaifaqa inni nidi mari ainaina nimianaura. \v 12 Inni nidi mari ainainnara qimaqimifaqa nimianaura. Firaa feefauruara qifaqa nimianaura. Innee qiniara mina maraannee qimasee innee iraifandinna ainainna kai nimianaura. \p \v 13 Miqi qimasoofaqa Yakooboona faiqi namu nári nisookina rarisoonara iriseeqa akaru qira ufa Seekeemmana faqa mina akoona Amoorana faqa qimannimiqau. \v 14 Maaqi qimasee qimamiqau. Maasa sia amana qeeqa dauna nifaaqa ati sia aukirausa nimianaura. Miqiqa maasa firaaqoo qisauruanoora. \v 15 Innee maasa daanna reeqa inneeqa faiqi namu nifaaqa ati aukusaifaqa minara kai maasa eedoo qianauranoo. \v 16 Miqimmasaifaqa maasa inniara eedoo qimasee inni faqa narí maree narí maree ifaranoo. Maasa inni qambaana maridaqa inni faqa moodaa maqannaa marianauranoo. \v 17 Innee sia mi ufanara eedoo qimasee nifaaqa ati ateekaifaqa maasa qeeqa dauna afiqamaree doo fuanaura. \p \v 18 Mi ufausara Qamoorafa faqa mina amaaku Seekeemmafa faqa iriseeqa amanee qiqau. \v 19 Seekeemmafa kai kaqi uqanna inoo misa qimamundee inau. Mifa Yakooboona araamunara aidi marunara miqinau. Seekeemmafa narí aiku asaukukiqari kaaqa uriqararafa marinau. \v 20 Amoorafa narí amaaku Seekeemmasandiri ufa suqimaru maqusanasaa faandaaura kooqiki oonuree nári maqusanaki marusa maaqi qimasee qimanniminau. \v 21 Maa fasiqausa aqoondiuqa maridaqa. Saifaqa maa maqanasaa maridaqa mana mana iqa nuaqa. Maa maqafa firaafa maridanoo. Misa faqa amana marifaranoo. Maasa misa niraamuqmaaka maraanaqa misa faqa maasaindi mareefaranoo. \v 22 Maa fasiqausa maasa qambaana marirara eedoo qidaqa moodaa mariranaki mariranara eedoo qidaqa. Maasa misa naanna reeqa qeeqa faiqi namu akoonaiqiuqa nifaaqa ati ateekaaqeera qidaqa. \v 23 Maasa miqianaqa misaki sipsipa burimakau aina marifa maasaindi kammiannoo. Anifaqa eedoo qianaqa maasa qambaana mariaqa. \p \v 24 Aiqama mi maqusanakinaasa Qamoorana faqa Seekeemmana faqa ufa iriseeqa eedoo qimasee aiqama akoonaiqi qisakoosa nifaaqa ati auku aqiqau. \p \v 25 Qaarammoo faasaana aiqaroofaqa nifaaqa ati aukuqoosa firaaqoo nammuana nidafi marufaqa Yakooboona amaaku qara Simeeoonafa faqa Reefifa faqa miqanda Dinnaa nammarina asooki qanda nári faaqaana qara mara maree umee kai Seekeemma maqusai ooru reeqara aiqama faiqí kumaaraa naru taikaqau. \v 26 Qamoorana faqa Seekeemmana faqa narusee Dinnaa nammarina Seekeemmana maaqakinaana afiqamaree doo quqasee fiqau. \v 27 Narusoofaqa Yakooboona faiqi namu akaqausa inaaqianna oonu reeqa nári nisookina rarisoona akiiqara mi maqusanakina aiqama ainaina maraqau. \v 28 Misa sipsipauqa faqa burimmakauqa faqa doonkiuqa faqa aiqama ainaina mi maqusanaki maruna faqa mi maqusana atiqara maru ainainausa aiqama maraqau. \v 29 Misa aiqama amiqira ainaina kai maraqau. Aiqama faiqi anaasee faqa maraqau. Aiqama maaqakinaa ainainauqa faqa maree fiqau. \p \v 30 Yakooboofa miqunara irinoo Simeeoonna faqa Reefina faqa maaqi qimasee qimanniminau. Inneeqara qini ummaaraki quqaqisaafanoo. Kannaa maqannaasa faqa Peerisaa maqannaasa faqa aiqama maa maqa maaqanaki mariasa qiniara fidiaqaammifaranoo. Qini faiqí sia moomoo mariafaqa, misa aiqama moodaanaki aniree qini dariqa aiqama maasa faiqi anaasee kuridi nimaqeefaranoo. \v 31 Yakooboofa miqi qufaqa miqanda narí qimamiqa qiqau. Maasa sia qeeqa qisookina quqaqaanaqa aanasaa aanaaseera foora kaqi maraqa nifaranoo. \c 35 \s1 Anutufa Beeteera maqusaki Yakooboona amiqira afaaqooqa aminau. \p \v 1 Mi fasannai Anutufa Yakooboona qimaminoo qinau. Anee doo findi finana Beeteera maqa maaqaki oonu maria. Anee aneenna afasaana Eesaunara rufiasee sandoonaqa ani afusaa kooroo iafanna Anutusa tatufirana suqaqimira qainda miqoo oonuree auqua. \p \v 2 Yakooboofa iriseenoo narí aiku asauku faqa narí faqa marusa faqa qimanniminoo qinau. Moo maqannaasa unnaqira anutusa uaqeeianauqa mara aquaqa. Mara aquseeqa inneeqa nifaaqa anukamasee amiqira qamunna afisuaqa. \v 3 Maasa maaqooqari quqasee Beeteera maqa maaqai oonureeqa qini ummaara aukuana dadaaqi mari Anutuna qinee aiqama atinai nunanoo qini faqa mari Anutuna tatufirana suqara qainda auquanauranoo. \v 4 Miqi qimasoofaqa misa aiqamausa iriseeqa nariqa moosaaqaraa unnaqira anutusa maraqa nuna faqa naaqooki quqee maru fidinaanuna faqa Yakooboona amufanoo umareenoo Seekeemma maqusaki arookasa aaqa maqa indufusee minaki akundanau. \v 5 Akundamaseenoo Yakooboofa faqa narí faiqi namu faqa doo quqasee fufanoo firaa rufiarafa mi saqanna maru maqusausaki maru fasiqausa rafaaqafufaqa sia nifaqasee nariqau. \p \v 6 Yakooboofa aiqama narí faiqi namu faqa fifiufanoo Rusa maqusa ki Kannaana maqa maaqaki oonuranau. Maqee mi maqusana auqu Beeteera fee qidaqa. \v 7 Mifa miqoo oonureenoo tatufirana suqara ooni qainda auquseenoo mi maqusanaki Anutufa uainaina afaafau reenoo Beeteera fee qinau. Yakooboofa ooqai narí afasaanara rufiasee sandeenoo miqoo aniroofanoo Anutufa miqoo mina afusaa kooroouqoo marunara auqureenoo Beeteera fee qinau. \p \v 8 Miqi qimasee miqoo marufanoo Reebeeka nammarina ainainira maanaaqa Deebooraa nammarifa kuqufufaqa arookasa ameemaanai suani afu ataaqee qaannai Beeteera maqusa dinni atinai akundaqau. Akundamasee mi maqusana auqureenoo ikiraqara saqari fee qiqau. \p \v 9 Yakooboofa Meesoopootamia maqa maaqaindari oonu randee ani marufanoo Anutufa kaifaa mina afunni kooroommafufanoo amiqira afaaqooqa qimamaqanau. \v 10 Miqimmaseenoo Anutufa qimaminau. Ani auqu Yakooboofa maridanoo, maqee maaqooqari oosana arasee Isaraeerafa marinnaranoo. Miqi qimaseenoo Anutufa mina auqureenoo Isaraeeranee qinau. \p \v 11 Miqi qimaseenoo Anutufa kafaa Yakooboona maaqi qimasee qimaminau. Qinee aiqama afeeka faqaa Anutusa maridaqa qimamidaqa. Anee moomoo faiqi faqaafa maria. Akaqa maqannaasa ani aiku asaukukiqari marifaranoo. Anee karaambaiqauqa ninaakufa marinnaranoo. \v 12 Qinee Abaraqaammana faqa Isakeena faqa nimiafanna maqa maaqana ani faqa ani aiku asauku kasooqaqee kambiqainausa faqa nimianaura. \v 13 Anutufa miqi qimaseenoo Yakooboona qimamiseenoo doo quqaseenoo finau. \p \v 14 Yakooboofa mi maqusana Anutufa qimamuqoo miqoo ooni marasee daaqoo auqaanifee qimaseenoo rakiqaseenoo uainna nammari qumareenoo mi oonina adia amaqaseenoo oorifa fadameena faqa adianau. \v 15 Miqimasee mi maqusana auqu Beeteera fee qinau. \s1 Raseera nammarifa eeraqanu ufafa. \p \v 16 Yakooboofa narí faiqi namu faqa Beeteera maqusa quqasee Eefarataa maqusai fuanee qimasee aanai fimarufanoo Raseera nammarina faiqi maqarafa arinau. Arufanoo firaaqoo uqanna aupuranau. \v 17 Raseera nammarina aidafirafa kaaqa mandaika uqanna ufanoo mina dadaaqi maru aanaaseefa qinau. Raseera sia rufiaa, moo akoonaiqi maqaananoo. \v 18 Maqaseenoo Raseera nammarifa doo kuqiraridanoo aanna taikee marufanoo mi faiqina auqureenoo Beenooni fee qinau. Mina akoofa auqu reenoo Beensaminna fee qinau. \p \v 19 Raseera nammarifa kuqufufaqa Eefarataa maqusai fimaru aannana afainni akundaqau. Maqee miqoo Eefarataa maqusara Beeteereeqeemma maqusa fee qidaqa. \v 20 Yakooboofa aaqoo auqaanifeera ooni miqoo rakiqanau. Maqee kaqi mi oonifa Raseera nammarina madika mariuqoo maridanoo mi madikanara koorooidanoo. \p \v 21 Miqooqari Isaraeerafa findifinoo moo maqa maaqai Eedeera kisaaqa ooni maaqa usakaqoona dinni atinni narí uiqaana maaqa usakanau. \s1 Yakooboona faiqi namu nuqu. \r (1 Stori 2:1-2) \p \v 22 Isaraeerafa mi maqa maaqanaki marufanoo Reeubeennafa narí akoona anaaqa Biriqaa nammarina narí ainainira maanaaqa maraqoona sakasee faiqanau. Isaraeerafa mi ufana irufanoo arana qanau. \p Isaraeerana faiqi namu qisauku qara taikasee qikunni ooqu qaara marasee 12 mariqau. \v 23 Reeaa nammarina faiqi namu maaqimmiqa mariqau. Reeubeennafa indaaruqaafa Yakooboona ooqa faiqi marinau. Mina aanaaqianaafa Simeeoonafa faqa Reefifa faqa Yudafa faqa Isakaarafa faqa Seeburunafa faqa mariqau. \v 24 Raseera nammarina faiqi namu Yooseefaasa Beensaminnasa mariqau. \v 25 Raseera nammarina ainainira maanaaqa Biriqaa nammarina faiqi namu Dannaafa faqa Napatarifa faqa mariqau. \v 26 Reeaa nammarina ainainira maanaaqa Siripaa nammarina faiqí namu Kadafa faqa Aseerafa faqa mariqau. Mi faiqi namusa aiqama Meesoopotamia maqa maaqai kambiqaqau. \s1 Isakeefa kuqu ufafa. \p \v 27 Yakooboofa narí akoofa Isakeefa unnai finau, Mamareena maqusaki Qeebooroona maqusa aaqa Abaraqaammafa faqa Isakeefa faqa mariuqoo finau. \v 28 Isakeefa 180 aukuana maranau. \v 29 Maraseenoo kuqufufaqa mina faiqi qara Eesausa Yakooboosa akundaqau. \c 36 \s1 Eesauna aiku asauku nuqu. \r (1 Stori 1:34-37) \p \v 1 Eesauna aiku asauku marusa maaqimmiqa mariqau. Mina moo auqa Eedoomma fee qimariqau. \p \v 2 Eesaufa Kannaana maqannaa aanaaseeuqa maranau. Indaaru maroo anaaseena auqu Adaa nammarifa marinau. Mifa Qeeta maqannaa fasiqa Eeroona araamuna maranau. Mina aanaaqiana maroo anaaseena auqu Ooqooribammaa nammarifa maranau. Mifa Qifita maqannaa fasiqa Sibeeoona amaaku Annaana namarina araamuna maranau. \v 3 Mina aanaaqianna maroo anaaseena auqu Baseemata nammarifa marinau. Mifa Isamaeerana araamuna Neebaiootana asookifa marinau. \p \v 4 Eesauna indaaruqaa anaasee Adaa nammarifa faiqi Eerifasana maqanau. Moo anaasee Baseemata nammarifa Reeueerana maqanau. \v 5 Moo anaasee auqu Ooqooribammaa nammarifa Yeeusana faqa Yaramana faqa Kooraana faqa maqanau. Eesauna mi faiqi namusa miqimmasee Kannaana maqasaa kambiaqau. \p \v 6 Eesaufa narí aanaaqmaaka faqa narí faiqi namu faqa narí araamuqmaaka faqa aiqama mina maaqaki mariusa faqa aiqama narí aandauqa faqa aiqama narí qumiasana Kannaana maqusai maridanoo maraqoona aiqama mara mareenoo Yakooboofa maruqoo qari nianasaa moo maqa maaqai finau. \v 7 Eesaufa faqa Yakooboofa faqa maru maqafa sia amana misa dadaaqiaqaa qufaqa Eesaufa quqasee moosaa finau. Misa kaaqa moomoo aandau ainaina marufaqa minara sia amana moodaanaki mariqau. \v 8 Eesaufa Eedoomma maqa maaqakina amuaqu namusaa marinau. \p \v 9 Eesauna aiku asauku maaqimmiqa mariqau. Misa Eedoomma maqannaasa ninaakusa marinau. \p \v 10-13 Eesauna anaaqa Adaa nammarina amaaku moodaa Eerifasafa marinau. Eerifasafa moodaannai qisauku faiqi maqanau. Teemmanafa faqa Oommarafa faqa Seefoofa faqa Katammafa faqa Keenasafa faqa mariqau. Moo anaasee Timinaa nammarinasaa moodaa akoonaiqi Amareekana maqanau. Eesauna moo anaasee Baseemata nammarifa akoonaiqi moodaa Reeueerana maqanau. Reeueerafa qaara faqa qaara faqa faiqi akoonaiqi maqanau. Naqatana faqa Seeraana faqa Sammaana faqa Misaana faqa maqanau. \v 14 Eesauna moo anaasee Ooqooribammaa nammarifa Anaana araamuna marinau. Anaafa Sibeeoona amaaku marinau. Mi anaaseefa faiqi qaaramoo maqanau. Yeeusana faqa Yarammana faqa Kooraana faqa maqanau. \p \v 15-16 Miqimmasee Eesaunakiqari aruaki kambiqarausa mariqau. Eesauna ooqa faiqi Eerifasafa maa maqannaasa ninaakufa marinau. Teemanaa maqannaasa faqa Oomaraa maqannaasa faqa Seefoo maqannaasa faqa Keenasaa maqannaasa faqa Kooraa maqannaasa faqa Katamaa maqannaasa faqa Amareeka maqannaasa faqa ninaakufa marinau. Misa aiqamausa Eesauna anaaqa Adaa nammarinakiqari kambiqarausa mariqau. \v 17 Eesauna amaaku Reeueerafa maaqimmasee maqannaasa ninaakufa marinau. Naqataa maqannaasa faqa Seeraa maqannaasa faqa Sammaa maqannaasa faqa Misaa maqannaasa faqa ninaakufa marinau. Aiqama misauqa Eesauna anaaqa Baseemata nammarinasaaqari kambiqarausa mariqau. \v 18 Kaifaa maa maqannaasa Eesauna anaaqa Ooqooribamma nammarina araamuna Annaa nammarinasaaqari kambiqaqau. Yeeusa maqannaasa faqa Yaramma maqannaasa faqa Kooraa maqannaasa faqa mariqau. \v 19 Aiqama mi maqannaasa Eesaunakiqari kambiaqa mariqau. \s1 Seeirana aiku asauku nuqu. \r (1 Stori 1:38-42) \p \v 20-21 Eedoomma maqannaasa miqoo maridaqa rainasee qaara maqannaasaikammiqa mariqau. Misa ninaakufa Seirafa Qoora maqannaafa marufaqa minasaa aruaki maaqimmasee kambiaqau. Rootanafa faqa Soobarafa faqa Sibeeoonafa faqa Annaafa faqa Disoonafa faqa Eeseerafa faqa Disanafa faqa minamusa Eedoomma maqannaasa ninaakusa mariqau. \v 22 Rootanafa Qoorina oosana faqa Qeemmana oosana faqa ninaakufa marinau. (Rootanana auna Timinaa nammarifa marianau.) \v 23 Soobarafa Arafana oosana faqa Manaqatana oosana faqa Eebarana oosana faqa Seefoona oosana faqa Oonamana oosana faqa ninaakufa mariqau. \v 24 Sibeeoonnafa akoonaiqi qaaraqanda maqanau. Miqanda nuqu Aiaafa faqa Anaafa faqa mariqau. (Anaafa narí akoona Sibeeoonana doonkiuqa mareenoo andanda naaqeera kaasau maqa maaqaki munusoofaqa neemarufanoo rakisidanoo ida qeemaru nammarifa maqakiqari ururee maruna paqurinau.) \v 25-26 Anaafa Disoona faqa mina auna Ooqooriba nammarina faqa nikoofa marinau. Disoonafa Qeemadana oosana faqa Eesabana oosana faqa Itarana oosana faqa Keerana oosana faqa ninaakufa marinau. \v 27 Eeseerafa Biriqana oosana faqa Saafana oosana faqa Akana oosana faqa ninaakufa marinau. \v 28 Disanafa Usana oosana faqa Arana oosana faqa ninaakufa marinau. \v 29-30 Maaqimmasee Qooranasaaqari kambiqoo maqannaasa Eedoomma maqa maaqaki mariqau. Rootanana maqannaa faqa Soobara maqannaa faqa Sibeeoona maqannaa faqa Annaa maqannaa faqa Disoona maqannaa faqa Eeseera maqannaa faqa Disana maqannaa faqa mariqau. \s1 Eedooma maqannaa karaambaiqa nuqu. \r (1 Stori 1:43-54) \p \v 31 Isaraee maqannaa karaambaiqa sia maru kamuqoo maa fasiqausa Eedoomma maqa maaqaki karaambaiqauqa mariqau. \v 32 Eedoomma maqannaasa indaaru rakisi nimaqoo karaambaiqana auqu Beerafa marinau. Beeoorana amaaku marinau. Mifa Dinabaa maqusanaasa karaambaiqa marinau. \v 33 Beerafa kuqufanoo Seeraana amaaku Yoobabafa karaambaiqa marinau. Mifa Boosaraa maqusanaafa marinau. \v 34 Yoobabafa kuqufanoo Qusamafa Teemana maqa maaqakinaafa karaambaiqaikinau. \v 35 Qusamafa kuqufufanoo Beedadana amaaku Adadafa karaambaiqaikinau. Mifa Midianna maqannaasa Mooaba maqa maaqaki naru nifaqaaqa maseenoo Adadafa Afitaa maqusaki karaambaiqa marinau. \v 36 Adadafa kuqufufanoo Samarafa karaambaiqaikinau. Mifa Masareekaa maqusakinaafa marinau. \v 37 Samarafa kuqufufanoo Saurafa Reeqooboota maqusakiqari Eeufarateesa nammari adeedi marufa karaambaiqaikinau. \v 38 Saurafa kuqufufanoo miqooqari Akaboonana amaaku Baaraqanafa karaambaiqa marinau. \v 39 Baaraqanafa kuqufufanoo Qadarafa karaambaiqaikinau. Mifa Pau maqusanaasa karaambaiqa marinau. Mina anaaqa auqu Meeqeetabeera nammarifa Maatareeda nammarina araamuna marinau. Maatareeda nammarifa Meesaqabana anaiqi marinau. \p \v 40-43 Eesaufa Eedoomma maqa maaqakina maru maqusausa kinaasa ninaakufa marinau. Timina maqannaasa faqa Arafaa maqannaasa faqa Yeeteeta maqannaasa faqa Ooqooribammaa maqannaasa faqa Eeraa maqannaasa faqa Pinoona maqannaasa faqa Keenasa maqannaasa faqa Teemana maqannaasa faqa Mibasara maqannaasa faqa Makadieera maqannaasa faqa Iramma maqannaasa faqa ninaakufa mariqau. Misa maru maqusausa nariqa ninaakusa nuqu nifaafau ramaqoofaqa marinau. \c 37 \s1 Yooseefaana faqa mina afasausamara faqa ufa. \p \v 1 Yakooboofa narí akoofa Isakeefa mariu maqa maaqana Kannaana maqa maaqaki miqoo kai marinau. \p \v 2 Maa ufafa Yakooboona faiqi namu ufa maridanoo. Yooseefaafa kumaaraa maridanoo qisauku qara taikasee qiku dinni taikasee dinni oonu qaara marasee 17 aukuana faqaafa maridanoo narí afasausa faqa sipsipauqasaa faqa mimmiuqasaa faqa rakisimarinau. Narí akoona ainainira anaasee qara Biriqaa nammarisa Siripaa nammarisa faiqi namu faqa nidanoo rakisi marinau. Mina afasausamara manda oosana auqoonara narí akoona qimami marinau. \p \v 3 Yakooboofa aiqama narí faiqi namuara aidimaruna uraaqaramaseenoo Yooseefaanara aidi marinau. Mifa asooqa namuki maqoonara kaaqa minara aidi marinau. Mifa kisaaqa qamunna kisaaqa asauku faqaana auqu aminau. \v 4 Mina afasausamara qafoofanoo misa nikoofa Yooseefaanara aidi marufa uriqaranoo marufaqa misa firaaqoo uqanna naundura mandaiki marufaqa mina faqa ufa qimariqau. \p \v 5 Moo eendaki Yooseefaafa qainammaseenoo qafanau. Minara narí afasausa mara qimannimufaqa firaaqoo uqanna fidiaqaamma amaqaqau. \v 6 Yooseefaafa maaqi qimasee narí afasausamara qimanniminau. Qini maa qainnana iriaqa. \v 7 Maasa aiqamausa qafuqaki maridaqa raisa fooqaairana ateekasee rumbasee narisaa narisaa mundiiqaunanoo innindi fannoo maqasaa aqufifanoo qinindi fannoo andeeqasee kikiqinoo mariinoo. Innindi fannoo qinindi oosanaki aqufifanoo fiqu fiqumma datimmafinoo ammuqu namu rambaqaki oosanai quminoo. \p \v 8 Miqi qimasoofaqa mina afasausamara aqiqa qiqau. Kasooaqee anee karaambaiqaika mafi maasa rakisiqimaqeennaree. Miqi qimaseeqa mifa qainunara faqa misara qunara faqa iriseeqa firaaqoo fidiaqaamma amaqaqau. \v 9 Moo kari mifa kafaa qaina maseenoo narí afasausamara qima niminau. Innee iriaqa qinee qaina moommiqa. Qinee qafaunanoo suani faqa uqoona faqa qisaukuqara taikasee qikunni ooqu moodaa marasee 11 fasau namu faqa qini daumooki aniree ninuka tuqu naumoo amisee mariafaqa niqafeeqa. \p \v 10 Mifa narí akoona faqa mi qainufana qimamufanoo mina akoofa aqinoo qinau. Naqaa ira qaina fee inanee. Anee aneenna anoonara faqa aneenna afasausa marara faqa qiniara faqa ani aramandunnai ninuka tuqu naumoo amisee mariaqee fee qidanee. \v 11 Yooseefaana afasausa mara nári nikaqara nirana qeemarinau. Miqi marufanoo mina akoofa aiqama ufara kaqi kai irimarinau. \s1 Yooseefaana Midianna maqannaasa nimisee feefauru maroo ufafa. \p \v 12 Moo kari Yooseefaana afasausa mara nári nikoona sipsipa mara maree Seekeemma maqusai karasa naaqeera nifiqee fiqau. \v 13 Oonu marufanoo Yakooboofa Yooseefaana qimaminoo qinau. Ani afasausa mara Seekeemma maqusai mariannai fua. Miqi qufanoo Yooseefaafa qinau. Qinee firara deedaqidaqa. \p \v 14 Mina akoofa maaqi qimasee qimaminau. Anee oonureenana qafaa. Ani afasausa mara kaqi fee maridafee. Aandauqa faqa amiqiqa fee maridee. Nindafamasee anireenana qimaqimia. Mina akoofa Heebooroona noopundukiqari aiqoofanoo finau. Yooseefaafa doo findifufanoo fifiiufanoo Seekeemma maqusai oonuranau. \v 15 Oonureenoo narí afasausa mararara randanoo nidanoo oonuree aniree inoo nufanoo faiqí moo fannoo qafamasee mina iramirinoo qinau. Anee nanaree randaidanee. \p \v 16 Miqi qufanoo Yooseefaafa qinau. Qinee qeeqa qifasausa mara sipsipasaa rakisi mariasara randaidaqa. Amanee anee misa mariannaira qini qima qiminnaree. \p \v 17 Miqi qufanoo mi fasiqafa qinau. Misa doo quqasee fiqau. Misa Dootana maqa maaqai firaree qufaqa iriqiafana. Yooseefaafa mi ufana iriseenoo narí afasausa ninaaqianna fifiufanoo Dootana maqa maaqai misa oonu paqurinau. \v 18 Mifa nianai ani marufaqa mina afasausamara qafamaseeqa mina arirara tipundaariqau. \p \v 19 Misa maaqi qimasee narí qimami narí qimami qimariqau. Doo qaininoo nifa anidanoo. \v 20 Anifaqa mina aruseeqa mina iri mareeqee maa soorausaki mooki aqua. Miqimmaseeqa maasa minara kaasau aandau ariifoo qianaura. Maasa miqimmasaananoo mina qaina fannoo naqaa fee iannoo. \p \v 21 Reeubeenafa misa ufa iriseenoo Yooseefaana saa ititaidanoo qinau. \v 22 Kaqi maa kaasau maqa maaqanaki maa nammari madikanaki aqua. Sia aidafirana amia. Mifa miqi qimasee narí kai qimiriseenoo qumee afiqamaree narí akoofunnai munu aisarara miqi qinau. \p \v 23 Yooseefaafa narí afasausamara maruqoo ururoofaqa qumarasee mina kisaaqa qamunna kisaaqa asauku faqaana raipaqiqau. \v 24 Miqimmaseeqa nammari aadana usufu madikanaki aqiqau. \p \v 25 Aquseeqa miqoo ooqu faqee narana naidaqa tautummasee qafoofaqa Isamaeerana aiku asauku aniqau. Misa Kireeata maqa maaqaindari Isipa maqa maaqai fimariqau. Misa adiafaa imarufaqa neemaru ainainna faqa afundimaru saqari anoonnana faqa mara kammeerasaa quqeesee Isipa maqannaasa feefauriaqeera maree fiqau. \v 26 Yudafa narí akaqaa fasaauqa qimanniminoo qinau. Inni saimbaqa qeeqa qikaqa arusee mina fidika rafaaqafusee nana dadaaqiranee maraanauree. \v 27 Anifaqa Isamaeerana aiku asauku maa aniraasa nimianaqa feefauru qimiaqa. Mifa maasa qikaqa maridanoo maasa moodaa fidika marinara sia mina aidafirana amia. Miqi qufaqa misa eedoo qiqau. \p \v 28 Eedoo qimarufaqa Midianna maqusanaasa ainaina feefauri marusa aniroofaqa misa nári nikaqa Yooseefaana madikakinaana qubaqeeqee misa nimisoofaqa siruaa munnimma moodaa fasiqa aiku asauku taikasee 20 nimisee doo Yooseefaana maree Isipa maqa maaqai fiqau. \p \v 29 Misa Yooseefaana nimuna Reeubeenafa sia qafanau. Mifa anireenoo madikaki ooqu qafoofanoo sia marufanoo narí qamunna anaqaana qinau. \v 30 Miqimmaseenoo Reeubeennafa narí akaqaafasaauqa unnai oonuree qimanniminau. Yooseefaafa sia maridanoo qinee naqi fee ianauree. \p \v 31 Miqi qufaqa misa mimmi arusee Yooseefaana kisaaqa qammunna mina fidikaki raaraa iqau. \v 32 Miqimmasee misa mi qammunnana mara maree nári nikoofunnai oonuree qimamiqau. Maasa maa qamunnana moosaa paquriqa, qafaa, ani amaakundi fee maridanoo fee. \p \v 33 Yakooboofa mi qamunnana qafamaseenoo qinau. Qini qimaaku qamunna maridanoo. Kaasau aandau fannoo qini faiqi Yooseefaana arusee rakeekaammaseenoo fee qinau. \p \v 34 Miqi qimaseenoo Yakooboofa narí qamunna anaqana qiiseenoo soofaara qamunna afisuseenoo kisaaqasaa narí faiqiara soofaarida marinau. \v 35 Marufaqa mina faiqi namu faqa araamuqmaaka faqa anireeqa nári nikoona aundura reendeenira ufa qufanoo misa nikoofa qaoo qidanoo qinau. Qinee qeeqa faiqiara iki raqaqa fuannaqbaqa kuqiqa kuqirausa mariannai fuanaura. \p \v 36 Yakooboofa miqi marufaqa Midianna maqannaasa Yooseefaana afiqamaree Isipa maqa maaqai Pootifaana ainainira faiqi kianifeera amiseeqa feefauru maraqau. Isipa maqannaa kinna maaqasaa rakisi marusakiqari Pootifaafa uriqarara oofisaa marufaqa amiqau. \c 38 \s1 Tamaara nammarifa Yudana akaru qinau. \p \v 1 Mi aukuanna Yudafa narí ainaina minniseenoo Qiraana faqa Aduramma maqusai ooqu marinau. \v 2 Miqoo Yudafa Kannaana maqannaa fasiqa Suana araamuna qafamasee maranau. \v 3 Mariufanoo mi anaaseefa amuaqu qaikinoo akoonaiqi maqasoofanoo Yudafa mina auqu Eera fee qinau. \v 4 Kafaa mariufanoo mi anaaseefa amuaqu qaikinoo faiqi moo maqaseenoo mina auqu reenoo Oonanee qinau. \v 5 Kaifaa amuaqu qaikinoo akoonaiqi moo maqaseeoo mina auqu Seeraa fee qinau. Yudafa Keesiba maqusai marufanoo mina anaaqa fannoo Seeraana maqanau. \p \v 6 Yudafa narí indaruqaa faiqi auqu Eerafa innooqa fufanoo anaasee Tammaara nammarina mara aminau. \v 7 Eerana marirafa Karaambaiqa afusaa mandaika uqanna ufanoo kuqa arinau. \p \v 8 Kuqufanoo Yudafa mina akaqa Oonana qimaminoo qinau. Anee maasa oosana mareenana aneenna afasaana anaaqa faqa aana finanoo faiqi maqasainanoo ani afasaana auqu sia taikaani. \v 9 Oonanafa mina iriseenoo maaqi qimirinau. Qinee faiqi maqasaananoo sia qinindi kiandoo qimaseenoo narí afasaana anaaqa faqa aana nidanoo kaqinni kai nammari adiee marinau. Narí afasaana faiqi asumu sia marianifeera miqi marinau. \v 10 Oonanafa mi oosanna maroofanoo Karaambaiqa qafoofanoo mandaika uqanna ufanoo mina kuqamma arinau. \p \v 11 Kuqufufanoo Yudafa narí aanaakuqu Tammaara nammarina qimaminoo qinau. Aneenna akoona maqa maaqai oonu adeedaana kai marinaqa Seeraafa innooqa finaqa mina faqa ani kai amianaura. Seeraafa faqa narí afasaaqanda undee inoo mi anaaseena marasee kuquandoora mina akoofa miqiqinau. Miqi qufanoo Tammaara nammarifa narí akoona maaqai finau. \p \v 12 Mariufanoo Yudana anaaqa Suana araamuna kuqinau. Kuqufufanoo soofaara taikaseeoo Yudafa narí aqoondi Aduramma maqusanaana mina auqu Qiraana faqa Timinaa maqusai narí sipsipa asausi aukimaruna niqafarara ooru finau. \p \v 13 Faiqí moo fannoo Tammaara nammarina qimaminau. Ani aanaakuqu Timinaa maqusai narí sipsipa asausi ateekarara ooru fidanoo fee qinau. \v 14 Tammaara nammarifa mi ufana iriseenoo adeedaana marida afisiu qamunnana raipaquseenoo moo qamunna afisumareenoo narí oori kaqikaa qamunnannai ititaseenoo Eenaimma maqusaki fimaru aannanasaa ooqufaaqee marinau. Tammaara nammarifa Seeraafa innooqanoo marifanoo sia qimiannoo fee qimasee miqinau. \p \v 15 Yudafa ani qafoofanoo qamunnannai oori rafaaqafusee marufanoo dapi maraqa nua aanaaseefa mifoo qinau. \v 16 Miqi qimaseenoo aana afainni mi anaaseefa marufanoo oonuree qimaminau. Ani rarisama saana mina akiiqara naqumma feefauru fee maridanoo fee. Yudafa mi anaaseenara sia narí aanaakuqu fee qimasee miqi qinau. Miqiqufanoo mi anaaseefa qinau. Mina akiiqara nanee qiminnaree. \p \v 17 Miqi qufanoo Yudafa qinau. Qinee mimmi moo timmusa ani amaqaanaura. Miqi qufanoo mi anaaseefa qinau. Anee moo ainaina qimiqaina uaqeeiana kasooaqee mimmi qiminna kari aninna amianaura. \p \v 18 Miqi qufanoo Yudafa qinau. Nana ainainee amianauree. Miqi qufanoo mi aneeseefa qinau. Aneenna asaukukinaa isaaqama faqa aneenna saunu faqa qimia. Miqi qufanoo Yudafa minauqa amiseenoo mi anaaseena faqa aana numasoofanoo amuaqu qaikinau. \v 19 Tamaara nammarifa findi fufanoo narí maqusai oonureenoo dapi anaasee maraqanu qamunnana raipaqusee adeedaana qamunna kaifaa afisinau. \p \v 20 Yudafa narí qaqoondi Qiraanasaa mimmi aanaaqi timmusa quqaseenoo munu mi anaaseena amisee narí ainaina uaqeeuna oonu mini qimiannee qufanoo oonu randoosiaa sia mi anaaseena paqurinau. \v 21 Mifa oonureenoo Eenaimma maqusanaa fasiqauqa iramirinoo qinau. Yaifee dapi maraqanua aanaaseefa maa aannana afainni ooqufaaqeeiufa maridanoo fee. Miqi qufaqa misa qiqau. Sia maa maqusanaki dapi maraqanua aanaaseefa maridanoo. \p \v 22 Miqi qufanoo mi fasiqafa kafaa anirandeenoo Yuda funnai oonureenoo qimaminau. Oo qinee sia mi manaaqana paquriqa. Mi maqusanakinaa fasiqauqa faqa qiqa, sia ooqaindari maasa maqusaki dapi maraqanua aanaaseesa marida miaafoo qia. \p \v 23 Miqi qufanoo Yudafa qinau. Saina mi anaaseefa mi ainainausa uaqee iani. Faiqí maasara naanaidara qifoora qikooqaidanoo. Minara qinee mi anaaseena feefauru amirara qunana anee oonuree sia paquriananoo. \p \v 24 Qaarammoo quqoona aiqaramafufanoo Yudana qimamiqa qiqau. Ani aanaakuqu fannoo dapi maraqanua aanaaseesara foora numaseenoo maqee mifa amuaqu qaikinoo maridanoo. Yudafa mi ufana iriseenoo qinau. Mi anaaseena maree munusee idarasaifanoo qaani. \p \v 25 Misa afiqee fimarufanoo narí aanaakuqu Yudanara ufa quqanau. Qinee maa ainainausa faqaa fasiqa faiqi uqa faqa maridaqa. Qafamasee iria, yana ainainauqee maridanoo fee. Maa qisaaqamafa faqa mina sanda faqa saunu faqa yanaindi fee maridanoo fee. \p \v 26 Yudafa qafamaseenoo qinau. Maa anaaseefa andeeqanoo maridanoo. Qinee kai aaqeeqa. Qinee qeeqa qimaaku Seeraana amiaqaana. Miqi qimaseenoo Yudafa sia kaifaa mi anaaseena faqa aana finau. \p \v 27 Mi anaaseena faiqi maqarafa aniroofaqa qafeeqa qiqau. Maa anaaseefa qaara faiqi maqaannoo fee qiqau. \v 28 Faiqi maqarara aupuree marufaqa moo fannoo naaree asauku quqasoo qumuroofanoo mina innaammuna afeesu aanaaseefa asauku qumaraseenoo taatuqee sanda rumbaseenoo qinau. Maafa indaaruqaafa maridanoo. \v 29 Miqi qimasoofanoo asauku raqandaamma maroofanoo moo kaiqeena naaree maqanau. Maqasoofanoo innaamunai afeesu aanaaseefa qinau. Anee naqaa fee ifanee kaqinnaindari anee naaree qumidanee. Minara mina auqureenoo Peereesanee qinau. \v 30 Mina inaaqianna mina akaqa taatuqee sanda asaukusaa rumbarana maqanau. Maqaseenoo mina auqu Seeraa fee qinau. \c 39 \s1 Pootifaana anaaqa faqa Yooseefaana faqa ufa. \p \v 1 Isamaeerana aiku asauku Yooseefaana afiqamaree Isipa maqa maaqai muqusoofanoo Isipa maqannaa karaambaiqa Faraoona sundiauqa rakisirafa Pootifaafa Yooseefaana feefaurinau. Pootifaafa Faraoofa maruqoo rakisi maru sundiasa uriqararafa marinau. \p \v 2 Karaambaiqa Yooseefaana faqa maridanoo dadaaqi marufanoo aiqama ainaina auqoofanoo anoona kai kambiqee marinau. Mifa narí Isipa maqannaa uriqararana maaqaki marinau. \v 3 Pootifaafa qafoofanoo karaambaiqa Yooseefaana faqa maridanoo aiqama ainaina auqoofa anoona kambiqee marinau. \v 4 Pootifaafa Yooseefaanara asasammaseenoo uriqarara ainainira faiqikammaqoofanoo marinau. Miqimmaseenoo mifa Yooseefaana mareeqee narí maaqasaa faqa narí aiqama ainainasaa rakisirafaikamma qoofanoo marinau. \v 5 Miqooqari Yooseefaanaroo kai qidanoo karaambaiqa fannoo Isipa maqannaasa maaqakinaa aiqama ainaina faqa Pootifaana maaqakinaa ainaina faqa mina maqakinaa nara ainaina faqa amiqi amiqimma nimaqee marinau. \v 6 Pootifaafa mana mana kaimmi marinau. Sia narí ainainara irimarinau, naranara kai irimarinau. Yooseefaafa amudaani tiafa amiqirafa uqanna mariau. \p \v 7 Kaqi kaaqoo marinoo mina uriqararana anaaqa fannoo Yooseefaanara aidufanoo qimaminau, aniree qini faqa faiqaa. \p \v 8 Miqi qufanoo Yooseefaafa qaoo qimaseenoo qimaminoo qinau. Qini uriqararafa sia maaqaki quqaqai ainainausara iridanoo. Qinee marunanoo sia iridanoo. Mifa narí aiqama ainainasaa qini quqaqaifaqa rakisidaqa. \v 9 Qinee maa maaqanaki rakisira afeeka mifa uaqeeindee kai masee uaqee idaqa. Mifa sia moo ainaina qini kukeeqa qimaqa qaifanoo maridanoo aiqama ainaina qimiqaifanoo, ani kai sia qimiqaifanoo. Naqi fee mandee fee qinee maa manda oosanna auqamasee fee Anutuna mandaikamma amaqaanauree. \v 10 Pootifaana anaaqa fannoo aiqama faasaana Yooseefaanara qini faqa faiqaannee qimarufanoo Yooseefaafa sia mina faqa faiqanau. \p \v 11 Moo faasaana Yooseefaafa naríara maaqaki ainaina auqanoo nufanoo sia moo ainainira faiqi minaki marinau. \v 12 Nariaraa marufanoo mi anaaseefa mina siuta ani qumareenoo qinau. Doo ania. Aniree qini sakasee faiqaa. Miqi qimaseenoo Yooseefaana siutandauru qumaroofanoo mifa narí siuta kai raipaqueeqee mina asaukuki quqaseenoo rafudamakufanoo madaanai sandanau. \p \v 13-15 Madaanai sandoofanoo Pootifaana anaaqa fannoo qafamaseenoo narí maaqaki ainaini maru faiqisa naaramaseenoo qinau. Innee maana qafaaqa. Maa Qeeburu maqannaa fasiqana qini qifaaqi fannoo maaqaki miniqaifa maasa mandaikamma qima qaidanoo. Mifa qini rarisara rifaqa qinee firaaqoo faaqa runanoo mifa narí siuta qini daaqa quqasee sandeenoo. \p \v 16 Mifa miqi qimasee qimannimiseenoo mi siutana kaqi uaqeeufannoo Yooseefaana uriqararafa aniranau. \v 17 Aniroofanoo mi ufana kai qimaminau. Maa Qeeburu maqannaa anainira faiqina anee miniqaanafa qini maaqaki keeqafi qini faqa manda oosana auqarara inoo. \v 18 Miqifaqa qinee faaqa runanoo narí siuta qini daaqa raipaqu quqasee madaanai sandeenoo. \p \v 19-20 Yooseefaana uriqararafa mina irufanoo aranaqoofanoo Yooseefaana qumareeqee uriqararausa rumbara fasiqauqa marunaki quqanau. Quqasoofanoo minaki marinau. \v 21 Marufanoo karaambaiqa Yooseefaana faqa maridanoo dadaaqida amiqi amiqimma amaqee marufanoo karabusasaa rakisi marufa Yooseefaana qafamaseenoo asasinau. \v 22 Karabusasaa rakisi marufa Yooseefaana mareeqee karabusauqasaa rakisiranaika minau. Miqimmasoofanoo Yooseefaafa karabusa maaqaki aiqama ainaina auqee maruna rakisirafa marinau. \v 23 Karabusasaa rakisirafa Yoosefaafa rakisi maru ainainausara sia amiqimmasee iridanoo. Sia rakisi marinau. Karaambaiqa fannoo Yooseefaana faqa marunara aiqama ainaina mifa auqoofa anoona kai kambiqee marinau. \c 40 \s1 Yooseefaafa karafusaki marusa qainuna kooroo qimaru ufafa. \p \v 1 Kaqikaaqoo marinoo Isipa maqannaa karaambaiqa uainna anoona tatimaru fasiqafa faqa mina feemu suqee marufa faqa nariqa uriqararana mandaikamma amaqaqau. \v 2 Mandaikamma amaqasoofanoo mi qandara aranaqoofanoo narí sundiauqara qufaqa qumaraqau. \v 3 Qumaraseeqa sundiauqa uriqararana karabusa maqaki Yooseefaafa maru maqanaki quqanau. \v 4 Mi qanda kisaaqasaa karabusaki marufanoo karabusasaa rakisirafa qufanoo Yooseefaafa misasaa rakisi marinau. \p \v 5 Miqoo karabusaki maridaqa moo eendaki uainna tati marufa faqa feemu suqee marufa faqa qainiqau. Uainna tati marufa mina qaina oosana aaduma marinau. Feemu suqee marufa mina qaina oosana aaduma marinau. \p \v 6 Mi kananaanna miqanda noori runusee marufanoo Yooseefaafa ani nindafeenoo iramirinoo qinau. \v 7 Inneeqara nanaree kaaqa moomoo irira irida maridee. \v 8 Qufaqa miqannda qiqau. Maaqanda qaina maqaqee idaqa qaina oosana qimannimi marifa sia marifaqa maaqanda minara oonu mafi irida maridaqa. Yooseefaafa miqanda ufa iriseenoo qima niminau. Anutufa kai qaina oosana qimannimirana nimidanoo. Inneeqa qaina qima qimifaqa iria. \v 9 Miqi qimasoofanoo Faraoona uainna nammari tati maru fasiqafa narí qaina maaqi qimasee Yooseefaana qimaminau. Qinee qafaunanoo uainna sanda qini doorinni marifaqa qafeeqa. \v 10 Qaarammoo asaana minasaa marifaqa qafeeqa. Amanee ifaqa qafaunanoo afufeenaarifaqa qafaunanoo qaqama irafi akuqeenoo. \v 11 Qinee karaambaiqa Faraoona kaafa uaqeeidaqa akuqamafina minaki anoona tatiisee munu amiqa. \p \v 12 Yooseefaafa mina iriseenoo maaqi qimasee qimaminau. Sanda qaarammoo asaana qafaannana mina amana qaaramoo faasaana marinnara. \v 13 Qaaramoo faasaaana taikainanoo Faraoofa ani iduku aisainana kafaa aneenna saikaki finnaranoo. Anee ooqai mina uainna tatira faiqi maridana mina uainna kaafa amiunnandee inana kaifaa aminnaranoo. \v 14 Anee miqimma finana qiniara qimudaoo qimasee karaambaiqa Faraoona qimaminanoo qini dadaaqinoo iduku qisaani. \v 15 Misa ooqai qini Qeeburu maqusaindaraana ummuara mamaree aniqau. Qinee maaqoo Isipa maqa maaqaki marida sia moo manda oosana mareeqa. Misa fifau qini karabusaki quqaqaafaqa maridaqa. \p \v 16 Feemu suqee marufa narí aqoonnana qaina oosana qimamuna irufanoo amiqufanoo Yooseefaana qimaminoo qinau. Qinee faqa moo qainammiqa. Qinee qaarammoo feemu difaani qumbiqarana qikiiaaqa akuaqee idaqa qafeeqa. \v 17 Meeraqooqaraa difaaniki oosana oosana feemu ainaina uriqararanaindi marifanoo ufiniuqa nee mariafaqa qafeeqa. \p \v 18 Yooseefaafa mina qaina oosana iriseenoo maaqi qimasee narí qimaminau. Qaarammoo difaani qafaanafa qaarammoo faasaana maridanoo. \v 19 Qaaramoo faasaana amana mina qaaramoo feemu difaani marifana qafaananoo. Qaaramoo faasaana aiqarainanoo Faraoofa ani ani qumareenoo munusee anuka ateekasee ani iri saqarisaa dirisainaqa ufiniuqa ani amaqi neefaranoo. \p \v 20 Miqiqimasee qima nimisoofanoo miqooqari mi qaaramoo faasaanna aiqaroofanoo mikari Faraoona maqoo aukuanafa aniroofanoo narana firaaqoo suqaseenoo narí ainainasaa rakisi marusa niminau. Mifa narí uainna tati maruna faqa feemu suqee maru fasiqana faqa idukumaree mini narí ainainasaa rakisi marusa nifusaa quqanau. \v 21 Idukuseenoo uainna tati maru fasiqana mareeqee ooqai mareeu saikanaki kafaa quqasoofanoo uainna tatimarinau. \v 22 Feemu suqee maruna idukuseenoo anuka ateekasoofaqa sandannai mina qiri saqarisaa diriqau. Aiqama ainaina Yooseefaana ufamau andeeqaseenoo mimau kaimbinau. \p \v 23 Uainna tati marufa kafaa Faraoona ainainidanoo Yooseefaanara siamma irinau. Qaunusee marinau. \c 41 \s1 Yooseefaafa Faraoona qaina oosana kooroou ufafa. \p \v 1 Qaara aukuana aiqaroofanoo moo eendaki Isipa maqannaa karaambaiqa Faraoofa moo qaina maaqimmasee qafee fee qinau. \v 2 Qinee Niru nammmari afainni kikiqiqa marida qafaunanoo qisauku dinni taikasee dinni ani qaara marasee 7 burimakau nifaaqa faqaasa urureeqa andanda nee mariafaqa qafeeqa. \v 3 Neemarufaqa dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 nimudaani aanaaqi nammarikiqari urureeqa indaaru qaasa naaqa nammari afainni kikiqamma fuafaqa qafeeqa. \v 4 Nimudaani aanaaqiuqa nifaaqa faqaasa aiqama nambiqama saafaqa qafeeqa. Mi ainainausa qainasaa qafamaseenoo karaambaiqa Faraoofa tauti findifinau. \p \v 5 Mifa kaifaa afuki qaunduarufanoo faifufanoo moo qaininau. Sakumma moodaa oosana saa dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 iranoo marufa aiqama anoona qumbi qumbiqirafa marufanoo qafanau. \v 6 Kafaa mina aanaaqianna moo qaina qafoofanoo dinni taikasee dinni ani qaaraqanda marasee 7 sakumma moodaa oosanasaa iranoo marinau. Anoona siaifa narana maaqina kinaafa mandaikirafa sia anoona marufa, ufai fannoo raudaqoo fara foora marufanoo fifau akee kai marinau. \v 7 Anoona siai sakummafa quandaku fanoo anoona faqaa sakumma aiqama namasanau. Mi qainna maseenoo Faraoofa tauti findi fufanoo Boo moo qainammidaqee qinau. \p \v 8 Mi kananaanna Faraoofa findi fufanoo moomoo irirana maroosia Isipa maqannaa irirana faqaasa faqa afunee fasiqauqa faqa naaranau. Naaramaseenoo narí qainuna qimannimufaqa sia moo fannoo amana mina oosana narí qimamiqau. \p \v 9 Minara tutu qidaqa randee marufanoo Faraoona uainna tati maru fasiqafa Yooseefaanara iriseenoo Faraoona qimaminoo qinau. Oo karaambaiqa maqee kai qeeqa furufariafanna oosanna oonu mafi iriseeqa kooroommasee qimamidaqa. \v 10 Ooqai anee aanoo qimaseenana qini faqa feemu suqee maruna faqa aneenna sundia rakisirana maaqaki quqaqisanau. \v 11 Moo eendaki maaqanda qaina qiqiafana. Mi qaina qanda naadu naadu oosana faqaa qaina qiqau. \v 12 Minakina Qeeburu maqannaa kumaaraa moo fannoo, sundia rakisirana Pootifaana ainainira faiqi marufa maasa faqa marinau. Maasa qeeqa qaina qimamiafananoo mifa mina oosana maasa qimaqiminau. \v 13 Mifa qundee kaimminau. Anee qini saikaki kaifaa mara quqaqiseenana feemu suqee maruna d irinau. \p \v 14 Faraoofa mi ufana iriseenoo niqiqoofaqa Yooseefaana karabusa kinaana aaqee uqanna afiqee aniqau. Mifa oosau suqaseenoo narí qamunna fuka afisumareenoo Faraoona afusaa aniranau. \p \v 15 Aniroofanoo Faraoofa qimaminau. Qinee qainammasaunaqa sia moo fannoo mina oosana qimaqimia faqa iriqa. Anee qaina oosana kooroo qimarianafa mariannanara qimaqimiafaqa aaraidaqa. \p \v 16 Miqi qufanoo Yooseefaafa qinau. Oo qini uriqararafa amiqirafa qinee qeeqa kai sia amanaikianauranoo. Anutufa kai qaina oosana qimannimirana qiminaqa qimamianaura. \p \v 17 Miqi qimasoofanoo Faraoofa narí qaina oosana Yooseefaana maaqi qimasee qimaminau. Qainunnana qinee Niru nammari afainni kikiqiqa maridaqa qafeeqa. \v 18 Qafaunanoo burimakau nifaaqa faqaasa dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 nammarikiqari urureeqa andanda neemariafaqa niqafeeqa. \v 19 Misa ninaaqianna miqi kaimmaseeqa dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 misa nimana kai nimudaani aanaaqi urureeqa kikiqamma fuafaqa nindafeeqa. Miqira mandaikira burimakauqa sia ooqai Isipa maqa maaqaki mootinai mariafaqa qafeeqa. \v 20 Nimudaani aanaaqi burimakauqa nifaaqa faqaasa namataikeea. \v 21 Nambiqamaseeqa sia moo fannoo nifaaqa mareea, ooqai mariundee kai miqa mariafaqa qafeeqa. Nindafamaseeqa tauti findi fiqa. \p \v 22 Qinee moo qaina faqa masee qafaunanoo dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara maraseenoo 7 sakuma aiqama qumbi qumbiqirafa moodaa saqarisaa marifaqa qafeeqa. \v 23 Mina aanaaqianna qafaunanoo kafaa moo sakuma saqarisaa dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara maraseenoo 7 iranoo marifaqa qafeeqa. Mifa anoona siaifa ufai uqinoo rauda quqaqai fara foora marifaqa qafeeqa. \v 24 Ira fifaqa qafaunanoo anoonna siaifa indaaru iraina anoona sakumma nambiqamasaafaqa qafeeqa. Qinee mi qainnana afunee fasiqauqa qima nimunaqa sia moo fannoo mina oosana qimaqimia. \p \v 25 Yooseefaafa mina qaina ufa iriseenoo Faraoona qimaminoo qinau. Anee qainiannana oosana moodaara qaaraqanda qaina iananoo. Anutufa auqaaninna ainainnara qainasaa ani qimaminoo. \v 26 Dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 burimakau afaaqa faqaana qafaannana oosana dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 aukuana qafaananoo. Sakumma dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 sakuma anoona qumbi qumbiqirana faqa qafaanafa mifa faqa miqikai inoo dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 aukuana maridanoo. Mi qaina qanda oosana moodaa maridanoo. \v 27 Dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 burimakau nimudaani aanaaqi nammariki ururaasa faqa dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 sakuma anoona siaina qafaannana oosana 7 aukuanaki aandaroo firaafa mariannoo. \p \v 28 Qinee qimamunandee kaimmiannoo. Anutufa narí auqaaninnanara ani uqafiqeenoo. \v 29 Dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 aukuanaki Isipa maqa maaqaki narana firaaqoo rairaa iannoo. \v 30 Mina aanaaqianna kafaa miqi kai inoo dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 aukuana aandaroo naruannoo. Mi aandaroonaki mi rairaaira narannara qaunifaranoo. Aandaroo fannoo maqa maaqa mandaika uqanna masaannoo. \v 31 Mi aandaroo aukuannai faiqí anaasee doo rairaaira aukuanara qaunu uqannaseefaranoo. Aandaroo firaafa mandaika uqanna irafa marianinnanara miqifaranoo. \v 32 Anee kaifaa kaifaa qainiannana oosana Anutufa mi ainainna kasooaqee kuqaa miqiannoo. \p \v 33 Minara anee aneenna maqannaasakina moo qafamaseenana irirana faqaa fasiqa mara quqasainanoo mifa Isipa maqa maaqasaa rakisiani. \v 34 Anee akaqa rakisirausa quqasainaqa moodaannai qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 rairaaira aukuanakina oosana oosana narana moodaannai qisauku namu kinaana moodaa moodaa mara afeediaqa. \v 35 Anee qimanniminaqa aiqama narana rairaaira aukuanakinaana suqu quqaaqa. Anee afeeka ufa nimisainaqa narana maqusa maqusaki suqu quqasee minasaa rakisiaqa. \v 36 Mi narannafa dinni qisauku taikasee dinni oonu qaara marasee 7 aukuana aandaroo firaafa anianinnanaki mi afeediranakinaana neefaranoo. Miqidaqa sia faiqí anaasee kuqifaranoo. \s1 Yooseefaafa Isipa maqannaasa uriqararafaikinau. \p \v 37 Faraoofa faqa narí uriqararausa faqa Yooseefaana iriranara eedoo qiqau. \v 38 Miqi qimaseenoo Faraoofa qimanniminoo qinau. Maasa sia amana moo fasiqa Yooseefaana uraaqararana paqurianaura, Anutuna maraquna minaki marifa marinara saifanoo mifa kai mariani. \p \v 39 Miqi qimaseenoo Faraoofa Yooseefaana qimaminoo qinau. Anutufa kai maa aiqama ainainna ani uqafiqeenoo. Anee aiqamausa urinnaaqara masee firaa irirana faqaafa akooqoo mariananoo. \v 40 Qinee ani quqasaanana qini maqa maaqasaa rakisinnaranoo. Aiqama qini faiqí anaasee ani ufa mau kai fifaranoo. Ani afeeka fannoo qini afeeka ameemaanai mariannoo. \p \v 41 Miqi qimaseenoo Faraoofa kafaa Yooseefaana qimaminau. Qinee maqee ani mareeqee Isipa maqannaasa uriqararafai kammiqa. \v 42 Miqi qimaseenoo Faraoofa narí asauku amukakinaa rinna firaa uriqararausa rinna maruna raduku Yooseefaana asaukuki quqanau. (Yooseefaafa mi rinnanannai peennakina raaraa maseenoo papiqasaa atooqasoofaqa maaqanna maaqanna mina qafeeqa Faraoona rinna akara fee qimaseeqa kaaqa rufieeqa mi papiqana saaqaraa ufara eedoo kai qimariqau.) Faraoofa amiqira qamunna afisu amaqaseenoo koorannai auqira kukukakana faqa rufu amaqanau. \p \v 43 Miqimmasoofanoo Faraoofa uriqararausa nifiqanoo nu qoosa karana Faraoofa Yooseefaana amisoofanoo minasaa rakisira sundiauqa mina afunni fidaqa maaqi qimasee faaqaridaqa qiqau. Amaaraaqa amaaraaqa. Mi oosannanannai Yooseefaana aiqama Isipa maqannaasa uriqararanaikinau. \v 44 Faraoofa kafaa Yooseefaana maaqi qimasee qimaminau. Qinee uriqararausa Faraoosa qimamidaqa. Sia amana Isipa maqannaa fasiqa moo fannoo narí aidiranannai moo ainaina auqaannoo. Mifa anisaa naaree iraannoo. \v 45 Miqi qimaseenoo Faraoofa Yooseefaana fuka auqu reenoo Safeenata Paneeanee qinau. Miqi qimasee mifa Yooseefaana anaasee aminau. Mi anaaseena auqu Aseenata nammarifa Pootifeerana araamuna marinau. Pootifeerafa Qeerioopoorisa maqusanaasa suani afuara innaaru qimarusa aanaiqikirafa marinau. \p \v 46 Yooseefaafa moodaa fasiqa faqa moo fasiqa asaukuqara taikasee 30 aukuana marasee Faraoona ainainirana oosana aranau. Oosana araseenoo Faraoona aiseenoo Isipi maqa maaqaki oonuree aniree idanoo aiqama atinai nimarinau. \v 47 Qisauku dinni taikasee dinni ani qaara marasee aukuanaki Isipa maqa maaqaki narana moomoo kambiqafi rairaa inau. \v 48 Mi aukuanna namunakinaa narana irairaa una Yooseefaafa mareeqeenoo maqusakiaqa afeedinau. Mi moodaa moodaa maqusanaki mi maqusana fiqu fiquinoo maru maqanakinaa naranna marasee mi maqusanaki afeedinau. \v 49 Mi naranausa unakiisoofanoo ooruku nammari afaiqaraa nukudara foora moomoo uqanna marufanoo Yooseefaafa asaana rusia minnisanau. \p \v 50 Aandaroo aukuana sia ani marufanoo Yooseefaana anaaqa Aseenata nammarifa akoonaiqi qaara qanda maqanau. \v 51 Maqasoofanoo Yooseefaafa qinau. Anutufa qini dadaaqifaqa qeeqa aupurarana faqa qeeqa qikoona atiara iriranara faqa auniqa. Miqi qimaseenoo mifa narí indaaruqaa faiqi auqureenoo Mannasee nee qinau. \v 52 Kafaa Yooseefaafa akoonaiqi moo maqaseenoo qinau. Anutufa maa maqa maaqanaki qinee aupurarana maree marunnanaki faiqi qiminoo. Miqi qimaseenoo mifa narí inaaqiannaa faiqi auqureenoo Eefaraimmanee qinau. \v 53 Qisauku dinni taikasee dinni oonu qaara marasee 7 aukuanaki narana irairaa imarufaqa Isipa maqannaasa asasiufa taikanau. \v 54 Yooseefaafa undee kai inoo qisauku dinni taikasee dinni oonu qaara marasee irairaa ira aukuana aiqaroofanoo aandaroo kambiqanau. Aiqama maqa maaqaki aandaroo narinau. Isipa maqa maaqaki kai narana kaqi marinau. \v 55 Mariufanoo Isipa maqa maaqaki faqa aandaroo narufaqa faiqí anaasee Faraoo funnai oonuree naranara faaqarida innaaru qufanoo mifa qinau. Innee Yooseefaa finnai oonu raifanoo mifa innandee innandee kai iaqa. \v 56 Aandaroo firaafa Isipa maqa maaqaki aiqama atinai firaaqoo narufanoo Yooseefaafa aiqama afeedira maqauqa atuqasoofaqa Isipa maqannaasa narana feefauri mariqau. \v 57 Aiqama maqa maaqaki maru fasiqa aanaaseesa aandaroo firaafa naru faqa aiqama atinaindari narana feefaurirara Yooseefaa funnai Isipa maqa maaqaki aniqau. \c 42 \s1 Yooseefaana afasausamara narana feefaurirara Isipa maqusai ooqu fu ufafa. \p \v 1 Yakooboofa Isipa maqa maaqai narana moomoo marunara narí faiqi namu qimanniminoo qinau. Innee naqaa fee ifaqee narana minni ooqu maraaqaana maridee. \v 2 Isipa maqa maaqai narana maridanoo mifoo qiafaqa iriqa. Miqoo ooqureeqa akaqa narana feefaurumma maree murusaifaqa namasee sia kuqua. \p \v 3 Miqi qufaqa Yooseefaana afasausa mara moo anaasee faiqi namu qisauku qara taikasee marusa narana feefaurirara Isipa maqa maaqai ooqu fiqau. \v 4 Yakooboofa Yooseefaana akaqa uqanna Beensaminna sia aiqanau. Moo ainaina mina afaaqai kambiqaandoo qimasee rufiasee sia aiqanau. \v 5 Aandaroo firaafa Kannaa maqa maaqaki nári marunara Yakooboona faiqi namu faqa moomoosa faqa narana feefaurirara ooqu fiqau. \p \v 6 Yooseefaafa Isipa maqa maaqakinaasa uriqararafa maridanoo aiqama maqa maaqakinaasa feefauriaqee qimasee quqaqoofaqa feefauri mariqau. Yooseefaana afasausa mara ooquree Yooseena oorinni noorindari maqasaa kummaraqau. \v 7 Yooseefaafa narí afasausa mara noori nindafoofanoo Yooseefaana irirafa kambiqanau. Kambi qoofanoo sia misara iridanoora foora aranaiqi iramirinoo qinau. Innee yaindarifee anidee. Qufaqa misa qiqau. Maasa Kannaana maqusaindari narana feefau rirara qumidaqa. \p \v 8 Miqi qufanoo Yooseefaafa misara iri marufaqa mina afasausa mara minara sia iri mariqau. \v 9 Yooseefaana irirafa kambiqa fufanoo mifa ooqai narí faiqi saa qainunara oonu mafi irinau. Innee nipuraraa fasiqauqa mariafaqa nindafaida. Innee mai qumuree maasa aandaroo darifaqa ummooqukida mandaiki marunausa qumu qiqafararee qimasee qumuafanoo. \p \v 10 Miqi qufaqa misa maaqi qimasee narí qimamiqau. Oo uriqararafa sia maasa miqianaura. Maasa ani ainainira faiqiara foora narana feefaurirara qumidaqa. \v 11 Maasa moodaa fasiqa faiqi namu kai maridaqa. Maasa kuqaa ufa kai qimarunausa maridaqa. Uriqararafa maasa sia nipuraraa fasiqau maridaqau. \p \v 12 Miqi qimasoofanoo Yooseefaafa nariqa qima niminoo qinau. Innee unna qimariafanoo. Maasa maqa maaqa mandaikinoo sia afeekaikinoo marina qafarara qumuafanoo. \p \v 13 Misa mi ufana iriseeqa kafaa narí qimamiqa qiqau. Uriqararafa, maasa aiqama qisaukuqara taikasee qikunni ooqu qaara marasee 12 maridaqa. Kannaa maqa maaqaki moodaa fasiqa faiqi namu mariafannanakiqari moodaafa kuqinau. Maasa ninaaqiannaafa maasa nikoona faqa maqusai kaqi maridanoo. \p \v 14 Yooseefaafa mina iriseenoo kafaa qima niminoo qinau. Doo qinee qidaqa, innee nipuraraa fasiqauqa mariafanoo. \v 15 Qinee maaqimmasee inni nimanammasee qafaanaura. Qinee Faraoona auqusaa inni qima nimidaqa sia innee ooru fifaranoo maaqoo marifanoo inni nikaqa qumurainaqa oorufifaranoo. \v 16 Innikiqari moo fannoo ooru inneeqa nikaqa afiqee qumuaqa. Innee akaqausa sundiauqa faqa marifaqa innisaa rakisi marifaqa maasa innee qia ufana qimasee qafamasaana oorufifaranoo. Innee unna qifaqa kuqaa Faraoona auqusa qimannimidaqa innee nipuraraa fasiqa marifaranoo. \v 17 Miqi qimasee Yooseefaafa qufaqa misauqa rumbeeqee karabusa maqaki quqasoofaqa qaaramoo faasaana mariqau. \p \v 18 Qaaramoo faasaanasaa marisoofanoo Yooseefaafa maaqi qimasee qima niminau. Qinee Anutunara rufiee marunna fasiqausa maridaqa. Innee qini ufa mau fiqa amiqimmasee marifaranoo. \v 19 Inniara kuqaa qira fasiqauqee qiaqeera innikiqari moodaafa innee maria karabusanaki marinaqa innee akaqausa narana feefauru maqaana muru inneeqa faiqi anaasee nimifaqa naaqa. \v 20 Innee ooruree inneeqa nikaqa inaaqianaana afiqeeqa qumuaqa. Qumu raifaqa qinee inniara kuqaa ufa kai qimariasee qimasee sia kuqa naruanaura. Miqi qufaqa misa aiqamausa mina ufara eedoo qiqau. \p \v 21 Eedoo qimasee narí qimami narí qimami qiqau. Innisaimbaqa kuqaa qeeqa qikaqa mandaikamma amaqa qiafana. Mifa firaa ummaaraki maridanoo dadaaqiaqee qimarufaqa innisaimbaqa sia iriqiafana. Minara maasa maqee maa ummaaranaki maridaqa. \p \v 22 Reeubeenafa misa ufa iriseenoo maaqi qinoo qinau. Qinee qaoo qiafana innee sia iriqau. Mifa kuquna akiiqara maasa maqee ummaara maraidaqa. \v 23 Yooseefaafa misa qimaru ufana umee kai irimarinau, miqi marunara misa sia iriqau. Misa Yooseefaana faqa ufa qianee qimasee qimarufanoo moo fasiqa fannoo misa ufa quandee marinau. \v 24 Yooseefaafa misa ufa iriseenoo quqasee umeenni oonureenoo ikiraqa seenoo oonu randee aninau. Iki raqarafa taikoofanoo ufaqirana amanaikufanoo oonu randee aninau. Anireenoo misakina Simeeoonnana qumarasee misa nifusaa rumbanau. \s1 Yooseefaana afasausa qumumaree Kannaana maqusai ooru fu ufafa. \p \v 25 Yooseefaafa narí ainainira faiqiuqa qimannimufaqa narana mina afasausamara uqa umbiqaseeqa misa munnimma kaifaa nariqa uqa adianai uqarumasee nimiaqa, aanai fida neefandinna narana faqa nimiaqa qufaqa eedoo qimasee miqimma nimiqau. \v 26 Mina afasausa mara feefaurummasoo naranna nariqa doonkisaa quqasee maree ooru fiqau. \p \v 27 Yooseefaana afasausa mara narana nári doonkisaa quqasee maree fifii ufaqa eendufaqa aanai uiqaana arasee faiqarara imarufanoo mina afasaafa moofannoo narí doonki narana amirara narí uqa ooraqasee qafoofanoo mina munnimma uqa adianai marufanoo qafanau. \v 28 Qafamasee narí ainaina naaramaseenoo qinau. Innee aniree qafaaqa qini munnimma kaifaa qiqa qimiafanoo qini uqaki maridanoo. Miqi qufaqa misa nimuqusa mandaikufaqa rufiaidaqa qiqau. Anutufa maasa naqaa feemma qimaqeenoo fee maaqinoo fee. \p \v 29 Miqi qimasee faiqaqee mariufaqa iaqoo kananaana nári nikoofa Yakooboofa marunnai Kannaa maqusai ooruree aiqama mi ainainausa kambiqoonara qimamiqau. \v 30 Isipa maqannaa karaambaiqa fannoo aanoo qira ufa kai maasa qima qimaqeenoo. Mifa maasara innee qini maqa maaqaki nidaqa nipuree mariafanoo fee qimasee rairai qinoo. \v 31 Miqi qifaqa maasa maaqi qimasee narí qimamiqa. Oo maasa sia nipuraraa fasiqau maridaqau. Maasa kuqaa ufa qimarunausa maridaqa. \v 32 Maasa moodaa fasiqa faiqi namu qisauku qara taikasee qikunnooqu qaara marasee 12 maridaqa. Maasa qikaqa moo fannoo narí akoona faqa Kannaana maqusai maridanoo, moo fannoo kuqinau. \p \v 33 Maasa miqi qimasee qimamiafanoo mifa mina iriseenoo qinoo, qinee maaqi masee inni nimanida qafaanauree qinoo. Innikiqari moodaafa qini faqa marinaqa innee akaqausa sakumma aina maree muru faiqi anaasee nimiaqa. \v 34 Nimiseeqa narana taikainaqa kafaa qumiqa inneeqa nikaqa faqa afiqee qumuaqa. Muqusaifaqa qinee mina qafamaseeqa inniara kuqaa sia nipuraraa fasiqauqee kuqaa ufakai qimariasee qimaseeqa inni faiqí iduku nimianaqa innee maqee maqee narana aina feefaurida ooruree qumuree qiqa nuaqee qinoo. Misa miqi qimasee nári nikoona qimamiqau. \p \v 35 Qimamiseeqa nári uqauqa idukusee ooraqasee qafoofanoo aiqamausa munnimma kaqi marinau. Misa qafamasee nári nikoona Yakooboona faqa rufiaqau. \v 36 Yakooboofa rufiaidanoo maaqi qimasee narí faiqi namu niqinau. Innee qini faiqi namu mandaika maqimaqee mariafanoo. Yooseefaafa doo taika fufaqa, Simeeoonafa faqa taika fifaqa kafaa innee Beensaminnana faqa afiqee firaree qidee. Qinee ummaaraki kai maridaqa. \p \v 37 Reeubeenafa narí akoona ufa iriseenoo maaqi qimasee narí akoona qimaminau. Oo qipoo, qinee Beensaminnasaa rakisianaura. Qinee sia mina afiqee ururaanana mina akiiqara qini qimaaku qara narua. Anee qini qisaukuki quqasainaqa qinee amiqi masee afiqaqa niniinaqa afiqee uruanaura. \p \v 38 Miqi qimasoofanoo Yakooboofa qinau. Qini qimaaku sia uqanna inni faqa fuannoo. Mina afasaafa doo kuqu fufaqa mifa naríara maridanoo. Aanai mandainaina paqurinaqa qinee maaqirausa asooqa inni mi ummaarafa darinaqa kuquanoora. \c 43 \s1 Yooseefaana afasausamara Beensaminna uru afiqee kaifaa Isipa maqa maaqai ooqu fu ufafa. \p \v 1 Kannaana maqa maaqaki aandaroo firaafa narinoo mandaika uqanna inau. \v 2 Isipa maqa maaqai feefaurummamaree murusoo naranna Yakooboona aiku asauku nama taikasoofanoo Yakooboofa narí faiqi namu qimanniminau. Kaifaa ooquree kaqikaa narana feefaurumma murusaifaqa naa. \p \v 3 Miqi qimasoofanoo Yudafa qinau. Mindaraa uriqararafa maasa oori runusee qimaqimifaqa iriqa. Innee inneeqa nikaqa sia afiqee qumiqa sia qini qifusaa nifaranoo fee qinoo. \v 4 Anee qini qikaqara eedoo qinaqa maasa afiqee ooquree ani narana feefaurianaura. \v 5 Anee sia eedoo qinanoo maasa qikaqa sia ooqu finaqa sia amana fifau ooqu fuanaura. Mi maqannaasa uriqararafa qinoo inni nikaqa sia quminaqa sia qini qifusaa nifaranoo fee qinoo. \v 6 Yakooboofa mi ufana iriseenoo qinau. Innee nanaree moomoo ummaara qini qimidee mi uriqararana qimamiqa maasa qikaqa maridanoo fee qifee. \p \v 7 Misa iriseeqa kafaa qimamiqa qiqau. Mi uriqararafa maasara faqa maasa faiqi aanaaseera faqa iréenoo. Inni nikoofa kaqi fee maridanoo fee qinoo. Kafaa inni nikaqa moo maridanoo fee qinoo. Miqi qimasee maasa iraifaqa qimamiqa. Maasa naqaa fee masee maasa qikaqa afiqee qumuaqee qianinnanara irianauree. Sia maasa iriqa. \p \v 8 Miqi qimasee Yudafa narí akoona maaqi qimasee qimaminau. Qipoo anee maasa qikaqa qini qisaukuki quqasainaqa maasa doo findifi ooqu fuanauranoo. Miqinaqa maasa sia daara rainaqa kuqunauranoo. \v 9 Qinee qeeqa marirana mina amaaqa maqaanaura. Anee minara qini kikiaqa usua. Qinee sia afiqee andeeqasee anee iannannai uriqa qinee ani nifairirana maraanaura. \v 10 Maasa sia ani faqa kisaaqasaa ufa qifau, maasa amana qaara kari ooquree ururee unaiqini. \p \v 11 Miqi qufanoo misa nikoofa qimanniminau. Doo amana inneeqa miqiqa miqiaqa. Innee maa maqa maaqana kinaana amiqira ainaina inneeqa uqaki rumammareeqa kaqi nimi maria ainainnara foora muqu mi maqannaasa uriqararana amiaqa. Saqari anoona qoodaa faqa ookasaasa anoona qoodaa faqa adiafaa imari saqari qaqamana anoona faqa oofauna fooqaa ira ainaina anoona faqa kasa fooqaana anoona faqa maree ooqu fuaqa. \v 12 Innee moomoo munnimma qaara kari afaqamaree ooqu fuaqa. Innee ooqai munnimma inni uqa adianai marufaqa qafaqau. Abee, aaqamasee munnimma inni uqaki kafaa quqaqau. \v 13 Inneeqa nikaqa afiqee ooqurandee kai kaqi uruaqa. \v 14 Aiqama afeeka faqaa Anutufa dadaaqinanoo mi fasiqafa inniara qimudaoo qiani. Qimudaoo qimaseenoo Beensaminna faqa inni nikaqa moo faqa kafaa nimiani. Qinee qini faiqi namu kakasifanoo doo saina kakasiani. \p \v 15 Miqi qimasoofaqa Yakooboona faiqi namu mi saqari anoonausa faqa munnimma moomoo qaara kari mara maree Isipa maqa maaqai Beensaminna faqa afiqeeqa ooqu fiqau. Miqoo misa Yooseefaafa maruqoo ooqu kikiqa mambufanoo Yooseefaafa misa nindafanau. \v 16 Yooseefaafa Beensaminna qafamaseenoo narí maaqakinaa ainainasaa rakisi maru fasiqana qimaminoo qinau. Anee maa fasiqausa nifiqeenana qini maaqaki munu quqaa. Misa suani qambaana qini faqa narana neefaranoo. Anee aandau aruseenana deedaqia. \p \v 17 Ainainira faiqi fannoo mifa qimamundee inoo misauqa nifiqee Yooseefaana maaqaki munu quqanau. \v 18 Yooseefaana maaqai nifiqee munu quqarara fimarufaqa misa rufiaidaqa oonumafi irimariqau. Indaaru narana feefauriafanna munnimmana maasa mara mareeqa qimaaqai murusee mi munnimmana maasa uqaki paquriafannana akiiqara maasa mai qifiqee anidanoo. Misa kai kaqi maasa darusee maasa doonkiuqa marasaifaqa maasa misa ainainira faiqikianaura. \p \v 19 Misa miqi qimiriseeqa mina ainainasaa rakisi maru faiqina maaqa kooqiki oonuree qimamiqau. \v 20 Oo uriqarara amanee maasa ufa irinnaree. Ooqai maasa qeeqa maaqaindari mai qumuree narana feefauru iqiafana. \v 21 Maasa mai feefauru mamaree ooru fiiufaqa aanai ooru faiqarara uiqaana arasee maasa qeeqa sakuma uqa sanda idukusee qafaafananoo maasa aiqamausa aquafanna munnimmafa aiqama maasa uqauqa adianai marinau. \v 22 Maasa mi munnimmana fabaqa maasa qeeqaindi moo faqa fiqaramasee narana feefaurirara maree qumidaqa. Yafee moo fannoo maasa uqakiaqa maasa narana feefauriafanna munnimmana kafaa uqarinau fee. \p \v 23 Miqi qimasoofanoo Yooseefaana ainainasaa rakisi maru faiqifa iriseenoo qinau. Doo innee nifaaqa quqaaqa. Sia rufia rufia iaqa. Inni Anutufa inni nikoona Anutufa mifa kai inni munnimma inni uqaki rinau. Doo qinee inni munnimma mareeqa. Mifa miqi qimaseenoo Simeeoonna karabusaki maruna iduku eeqeenoo misaki quqanau. \p \v 24 Quqaseenoo misa nifiqa mareenoo Yooseefaana maaqaki munu quqaseenoo nammari nimufaqa niku nammari uqusee mariqau. Misa doonkiuqa faqa narana nimufaqa naqau. \v 25 Miqimmasee misa nári maree qumu ainainausa Yooseefaafa suani qambaana anirainaqa amiraree qimasee deedaqiqau. Yooseefaafa suani qambaana inni faqa narana naanauranoo fee qimasee qimannimunara irisee deedaqiqau. \v 26 Yooseefaafa maaqai aniroofaqa misa nári maaqaindari maree qumu ainainausa mara maree maaqaki mifa marunnai ooruree mina oorinni noorindari maqasaa aqufiqau. \v 27 Miqimmasoofanoo Yooseefaafa misara amiqi fee masee maridee qimasee iramirinau. Inneeqa nikoona nauraiqiara qima qimufaqa iriafanafa maqee kaqi fee maridanoo fee. \p \v 28 Qufaqa misa iriseeqa qiqau. Eeoo ani ureeqara ainainira faiqi maasa qikoofa kaqi maridanoo. Miqi qimaseeqa misa kafaa Yooseefaana oorinni noorindari maqasaa aqufiqau. \p \v 29 Miqimmasoofanoo Yooseefaafa narí akaqa Beensaminna qafamaseenoo qinau. Maana inneeqa nikaqara qima qimufaqa iriafanafee. Qimaseenoo Yooseefaafa qinau. Qini qimaaku Anutufa ani amiqi amiqimma amaqaani. \v 30 Miqi qimaseenoo kai kaqi findifufanoo quqasee finau. Mina amuqusa firaaqoo narí akaqara mandaikufanoo finau. Yooseefaafa misa nifusaa iki raqaaqaa ufanoo quqasee narí faiqee maru rummanai oonuree iki raqanau. \p \v 31 Iki raqeeseenoo nammarinnnai aukunu nammari uquseenoo narí aukunu afeekaika mandeenoo doo misunnai qumureenoo narí suqee maruna qimaminau. Doo narana rakiqaannee qinau. \p \v 32 Miqi qufanoo suqee marufa narana naadu naadu rakiqanau. Yooseefaana aaduma teeboorasaa rakiqa amaqanau. Kafaa mina afasausa mara naaduma teeboorasaa rakiqa nimaqanau. Isipa maqannaasa minaki nee marusa naaduma moo teeboorasaa rakiqa nimaqanau. Isipa maqannaasa Qeeburu maqannaasa faqa narana narara nikooqee marusa marunara naadu naadu naqau. \v 33 Yooseefaafa narí narana suqee maru faiqina qumee kai qimamufanoo mi faiqifa misa nifasaana indaaru mara ooqu mara amaqaseenoo mina aanaaqiannaana mina muqufi ooqu mara amaqasee miqimmamaree inaaqiana nikaqa fannoo atinni ooqu marinau. Misa nári ooqufaaqeeuna qafamasee tautumasee narí qafee narí qafee iqau. \v 34 Yooseefaafa narí qufanoo mina difaanikinaa narana mareeqaida misa piritakiaqa quqa mareenoo Beensaminnaindiki fiqaramasee moodaannai qisauku 5 kari narana quqanau. Quqasoofaqa narana faqa uainna nammari faqa neeneesoofanoo doo nifaaqa iduku fufaqa qufaina qiqa asasiqau. \c 44 \s1 Yooseefaafa narí kaafara randoo ufafa. \p \v 1 Namasoofanoo Yooseefaafa narí maaqakinaa ainainasaa rakisi maru fasiqana qimaminoo qinau. Anee misa uqa maraseenana minakiaqa narana uqa ruma qumbiqasainaqa maree fuaqa. Moo uqa sia apeequniani. Amana kai marinaqa maree fuaqa. Misa munnimma faqa narana feefauriana nariqa uqa adianai rumasainaqa maree ooru fuaqa. \v 2 Miqidana inaaqiannaana uqakina narí munnimma narana feefaurina namufaqa qini siruaa kaafa faqa mina uqa adianai rua. Miqi qimasoofanoo mifa qimamundee inau. \p \v 3 Kananaana keekoo qufaqa doo misa nári doonkiuqa namufaqa niqiqoofaqa oorufiqau. \v 4 Doo mareeqa kaqi kaaqoo maqusa quqasee nianai fufanoo Yooseefaafa narí ainainasaa rakisi maru faiqina aiqeenoo qinau. Anee kai kaqi misa ninaaqianna fua fidana oonu misa rafaaqafusee maaqi qimasee qimannimia. Innee naqi fee ifaqee qinee amiqimma nimaqaunnana akiiqara mandaikamma qimaqee fee. Miqi qimasee qimannimia. \v 5 Nanaree innee qini uriqararana kaafa qummuari fee, mifa minaki kai nammari neemarina. Mifa minaki afunee qafeemari kaafana qummuariafanoo, innee manda ainaina uqanna auqaafanoo fee qia. \p \v 6 Miqi qimasoofanoo mina ainainira faiqi fannoo iriseenoo nifaqee finau. Misa oonu paquri mandeenoo Yooseefaana ufa kai misa qimanniminau. \v 7 Qimannimisoofaqa misa qiqau. Oo uriqararafa maasa ani ufa oosanara randaidaqa. Sia uqanna maasaki maaqira manda oosana maridanoo. \v 8 Maasa ooqai indaaru narana feefauriafanna munnimmafa maasa uqaki maruna mina maasa sia qumuariqa mina Kannaana maqusaindari mara maree kafaa muqu ani amiqa. Maasa miqi marunausa maridaqa naqi maseeqee ani uriqararana maaqakinaa siruaa faqa koora faqa maraanauree. \v 9 Anee maasa uqa kiaqa randasee qafa. Yana uqakifee mi ainainafa mariannoo fee doo mifa kai kuquannoo, maasa ani ainainira faiqi kamambi marianaura. \p \v 10 Yooseefaana ainainira fasiqa fannoo misa ufa iriseenoo qima niminau. Doo amana inni ufa mau kai fuanaura. Ya fasiqana uqaki fee marinafa mifa kai qini ainainira faiqi mariannoo. Innee aiqama nimaaqa fifaranoo. \p \v 11 Miqi qimasoofaqa misa kai kaqi nári uqauqa afiqu maqasaa quqasee idukiqau. \v 12 Yooseefaana ainainasaa rakisirafa indaaruqaanaindi naaree qafamaseenoo miqooqaraanaindiki miqoo qafamaseenoo kafa miqoo qaraanaindiki qafamaseenoo miqi kai mamaree aiqamausa uqakiaqa amiqimmasee qafanoo finau. Miqi mamareenoo misa ninaaqiannaana Beensammina uqaki qafoofanoo kaafa minaki marinau. \v 13 Beensaminnana uqaki paquri masoofaqa mina afasausa mara aiqamausa nimuqusufaqa nári qamunna aiqamausa rakeekaa iqau. Miqooqari nári ainaina doonkisaa quqasee oonu quandakufaqa maqusai aniqau. \p \v 14 Yudafa narí auna akaqa faqa Yooseefaana maaqai oonuree qafoofanoo Yooseefaafa kaqi maaqaki marinau. Marufaqa misa anireeqa noorindari maqasaa aqufiqau. \v 15 Aqufuma fufanoo Yooseefaafa qinau. Innee naqi fee ifee. Innee sia fee iridee, qinee maaqira uriqararausa qeeqa afuneennoo inni ummuarirana paquriranara, sia fee irifee. \p \v 16 Miqi qimasoofanoo Yudafa qinau. Oo uriqararafa maasa nana ufa fee ani qimamianauree. Maasa naqi mandee fee maasa qeeqa andeeqaranara qianauree. Anee maasa kikiqa qusimariannana naqimmasee fee qaoo qianauree. Anutufa maasa aaqarana koorooinoo. Sia kaafa maraifa kai ani ainainira faiqi mariannoo, maasa aiqamausa ani ainainira faiqi marianaura. \p \v 17 Miqi qimasoofanoo Yooseefaafa nariqa qimanniminoo qinau. Oo sia uqanna qinee miqianauranoo. Kaafa maraifa kai qini ainainira faiqi kiannoo. Innee akaqausa nimaaqa ooruree ineeqa nikoona qimamiaqa. \s1 Yudafa Beensaminna amaaqa maqarariu ufafa. \p \v 18 Yudafa Yooseefaafa maruqoo oorureenoo qimaminoo qinau. Oo uriqararafa, anee qiniara eedoo qinaqa ani faqa qifaaqa quqasee ufa qia. Anee sia qiniara aanoo qia. Anee Faraoona miqirafa mariananoo, uriqararafa mariananoo. \v 19 Oo uriqararafa, ooqai maasa umuraafanana anee maasa iramirinana inni nikoofa maridanoo fee inni nikaqa maridanoo fee qinau. \v 20 Miqi qunaqa maasa maaqi qimasee aninna qimamiqiafana. Maasa qikoofa asooqa maridanoo. Maasa qikaqa faqa maridanoo. Mifa asooqa namuki mi faiqina maqeenoo. Mi faiqina afasaafa kuqufufanoo naríara marifanoo maasa qikoofa kaaqa minara amuqusidanoo. \p \v 21 Maasa miqi qimasee indaaru ani qimamiqiafana. Uriqararafa anee maasara afiqee muqusaifaqa qafaanee qinau. \v 22 Miqi qunaqa maasa maaqi qimasee aninna qimamiqiafana. Oo mi faiqifa sia amana narí akoona quqaannoo. Mina faiqi fannoo miqinanoo mina akoofa kuquannoo fee qiqiafana. \v 23 Maasa miqi qimasee ani qimamiafana anee maaqi qinau. Innee inneeqa nikaqa sia afiqee qumiqa sia qini qifusaa anifaranoo fee qinau. \v 24 Maasa ani ufa iriseeqa qeeqa qikoo finnai oonuree anee qunna ufana qimamiqiafana. \p \v 25 Qimamiseeqa mariafananoo maasa qikoofa maasara kaifaa ooqu narana feefauriaqee qiqau. \v 26 Miqi qufaqa maasa maaqi qimasee narí qimamiqiafana. Maasa qikaqa ooqu finaqa maasa ooqu fuanaura. Sia maasa qeeqaraa uriqararana afusaa ooqu fuanaura. \p \v 27 Miqi qufanoo maasa qikoofa maaqi qimasee maasa qima qiminau. Innee irimmariafanoo qini qinaaqa Raseera nammarifa qini faiqi qaaraqanda kai maqanau. \v 28 Moo fannoo fifufaqa qinee minara kaasau aandau fannoo qini faiqi arusee rakeekaamma namaseefoo qiqiafana. Mi fasannai sia kafaa mina qafeeqa. Doo mifa taikafinau. \v 29 Innee maana qinee unnannaindaraana afiqee fifanoo moo ainaina mina afaaqai kambiqainaqa qini minara qimudaoo qirafa asooqa marunnaqoo qini daruannoo fee qinau. \p \v 30 Yudafa Yooseefaana kaifaa qimamidanoo qinau. Maasa qeeqa qikaqa quqaseeqa oonuraananoo maasa qikoofa maasa qiqafamaseenoo doo narí faiqiara amuqusinanoo kuquannoo. \v 31 Maasa qikoona amuqusirafa firaaqoo maa faiqinaki maridanoo. Mifa asooqa uqanna maridanoo maasa maaqaamma saananoo mi ummaarafa mina kuqa aruannoo. \v 32 Qinee qeeqa qikoona maaqi qimasee qimami qiafana. Qinee qeeqa qikaqa akiiqara ummaara maraanauree qiqiafana. Qinee sia mina afiqee uriqa ani nifairira ufa qinee maraanauranoo fee qiqiafana. \p \v 33 Miqi qimasee qinee qeeqa qikoona qimamiqiafana. Maqee qinee qeeqa qikaqa amaaqa maqeeqa ani ainainira faiqi kiananoo qini qikaqa fannoo narí afasausa faqa ooru fuannoo. \v 34 Qinee naqimmasee fee maa faiqifa sia qini faqa ooru finaqa qeeqaraa qeeqa qikoo finnai ooru fuanauree. Qini qikoofa manda ummaara marainaqa qafaananoo sia amiqiannoo, mandaikammiannoo. \c 45 \s1 Yooseefaafa nariara kooroou ufafa. \p \v 1 Yooseefaana aundura dapikufanoo narí ainainira fasiqauqa nifusaa ikiraqararusia minnisee sia amanaikufanoo niqi qamasoofaqa madaanai fiqau. Fifufanoo Yooseefaafa narí ainaina faqa kai maridanoo qimanniminau. Qinee inni nikaqa Yooseefaasa maridaqa. \v 2 Yooseefaafa firaaqoo iki raqaida qufaqa Isipa maqannaasa madaanai maridaqa iriseeqa oonu Faraoona qimamiqau. \p \v 3 Yooseefaafa narí afasausa mara maaqi qimasee qimanniminau. Qinee maana Yooseefaasa maridaa. Kuqaa fee qini qikoofa kaqi fee maridanoo fee. Miqi qufaqa mina afasausa mara tautu maseeqa naaquqoofaqa sia ufa qiqau. \v 4 Yooseefaafa kafaa qimanniminoo qinau. Doo innee qini daaqa aniaqee qufaqa misa mina aaqa aniroofanoo kafaa qimanniminoo qinau. Qinee inni nikaqa mariafanaqa innee feefauruara mamaree qini quqasoofaqa qini qifiqamaree Isipa maqa maaqaki ainainira faiqi kamma qisaqau. \v 5 Doo maqee innee sia qini qimu oosannara inneeqa kikiqusifanoo nimuqusiani. Anutufa kai qini diiqoofaqa innee kuqi foora indaarunni kamma nimaqasee inni dadaaqianeera qufaqa qumiqiafana. \v 6 Firaa aandaroo narirafa maa maqanasaa qaara aukuana marasee aiqaraifanoo moodaannai qisauku aukuana kaqi maridanoo. Mi kamuqoo fuka narana ummaqirafa faqa unakirafa faqa sia mariannoo. \v 7 Anutufa kai qini mareeqee inni indaarunni kamma saifaqa inni asumu marasainaqa sia kuquaqeera, mi mookira oosannananai kuqaa mifa inni faqa inni niku nisauku faqa marasainaqa asumu marifaranoo. \p \v 8 Minara sia innee fau qini diiqoofaqau maa maqa maaqanaki ani maridaqau. Anutufa diiqoofaqa ani maridaqa. Mifa kai qini mareeqee Faraoona oofisaauqa uriqarausaikamma qaifaqa maridaqa. Miqimmasaifaqa qinee mina aiqama maqa maaqasaa rakisirausa maridaqa. Aiqama Isipa maqa maaqasaa rakisirausa maridaqa. \v 9 Innee kai kaqi qini qikoo finnai ooruree ani amaaku Yooseefaafa maaqi qinoofee qimasee qimamiaqa. Anutufa qini mareeqeenoo aiqama Isipa maqa maaqasaa rakisira faika maqaifaqa maridaqa. Sia kisaaqasaa maria, kai kaqi qinee unnannai qumua. \v 10 Anee faqa aneenna faiqi namu faqa aneenna anaiqi mara faqa inneeqa sipsipa faqa inneeqa mimmiuqa faqa inneeqa burimakau faqa inneeqa aiqama ainaina faqa indaa mamaree qumuraifaqa Kooseena maqa nimianaqa qini daaqa mariaqa. \v 11 Innee Kooseena maqa maaqaki innisaa rakisianaura. Moodaannai qisauku aukuana kaqi maridanoo, mi aukuana namunaki aandaroo ida mariannoo. Innee faqa ineeqa faiqí anaasee faqa inneeqa aandauqa faqa naararaina kuqifoora qikooqaidanoo. \p \v 12 Yooseefaafa kaifaa narí afasausa mara qima nimidanoo qinau. Innee nifu maqasee qini qiqafaaqa sia moosau maridau qinee Yooseefaasa uqanna maridaqa. Doo qini qikaqa Beensaminnafa mifa faqa qini qiqafaani. \v 13 Qinee Isipa maqasaa firaaqoo uriqararausa marunnanara qini qikoona qimamiaqa. Aiqama ainaina qafaanara faqa qimamiaqa. Qimamiseeqa doo dauni dauni afiqee mai qumuaqa. \p \v 14 Miqi qimaseenoo narí akaqa Beensaminna oonu mafi anukaki difaa difaamma qumareenoo iki raqoofanoo Beensaminnafa faqa iki raqanau. \v 15 Yooseefafa quandaku fanoo narí afasausa mara aiqamausa nimooqaseenoo naiki raqanau. Naiki raqasoofaqa mina afasausa mara mina faqa ufa qiqau. \p \v 16 Isipa maqannaasa misa miqi unara oonu Faraoona qimamisoofanoo Faraoofa faqa mina uriqararausa faqa iriseeqa asasammiqau. \v 17 Faraoofa Yooseefaana maaqi qimasee qimaminoo qinau. Anee maaqi qimasee aneenna afasausa qimanniminaqa nári ummaara doonkisaa mara quqasaifaqa maree Kannaana maqusai ooru fuaqa. \v 18 Miqoo oorureeqa nári nikoona faqa nári faiqi anaasee faqa nifiqee mai qumuaqa. Qumuraifaqa Isipa maqa maaqaki qafamasee amiqira maqa nimianaqa miqoo narana fiqaranoo moomoo marinaqa marifaranoo. \p \v 19 Faraoofa kafaa Yooseefaana qimaminau. Anee qinee ufa qunnana qimanniminaqa Isipa maqusaindaraa qoosa rarisee mari karausa faqa daraiwaa faqa mara maree ooru fuaqa. Minakina nári ninaaqmaaka faqa nári faiqi aanaaqiuqa faqa nári nikoona faqa mara quqasai ooqu marifiqa qumuaqa. \v 20 Misa sia nári umiasana aina mafi quqasee quminnanara oonu mafi iriaqa. Isipa maqa maaqa amiqirafa aiqama misaindikammiannoo. \p \v 21 Yakooboona amaaku mara Faraoofa qimannimundee kai iqau. Yooseefaafa Faraoona ufa iriseenoo qoosa rarisee maru karausa mara quqasoofaqa daraiwaa namu faqa aatata neefandinna narana faqa nimufaqa maree ooru fiqau. \v 22 Yooseefaafa narí afasausa mara qamunna moodaa kai moodaa kai nimana nimana kai niminau. Beensaminna moodaanai qisauku qamunna faqa siruaa munnimma 300 faqa aminau. \v 23 Yooseefaafa Isipa maqannaa amiqira ainaina suquseenoo qisauku qara taikasee doonkisaa oorufusasaa amaqoofaqa mara maree muru mina akoona amiqau. Kafaa aatata qumidanoo naaninna narana sakumana faqa feemu faqa narana oosana oosana faqa anaasee doonki qisauku qara taikaseesaa oorufusasaa quqasoofaqa maree ooru fiqau. \v 24 Yooseefaafa narí afasausa mara Kannaana maqusai niiqamasoofaqa fufanoo qima niminoo qinau. Innee aatata fidaqa sia qiniara qimasaida narí aqi narí aqiqa fuaqa. \p \v 25 Misa Isipa maqa maaqa quqasee nimaaqa nári nikoofa Yakooboofa marunnai Kannaana maqa maaqai ooru fiqau. \v 26 Ooruree nári nikoona qimamiqau. Yooseefaafa sia kuqinoo kaqi maridanoo, misa miqi qimasee nári nikoona qimamiqau. Mifa Isipa maqannaa aiqamausa uriqarafa maridanoo fee qiqau. Yakooboofa mi ufana irufanoo amuqusa kaqinnaindari ufanoo misa ufara sia kuqaa fee qinau. \v 27 Yooseefaafa qimannimu ufausa nári nikoona qimami marufanoo Yakooboofa qafoofanoo qoosa rarisee maru karausa Yooseefaafa quqasoosa Yakooboona afiqee Isipa maqa maaqai ooqu firara ururaqau. Yakooboofa mi karausa qafoofanoo aundura idukinau. \v 28 Idukufanoo qinau. Qini qimaaku Yooseefaafa kaqi maridanoo. (Qinee kaqi maridaqa ooqu mina qafarafa mifa kai aiqama ainaina arusee uriqararafa maridanoo.) Qinee ooqu mina qafamasee kuquanauree qinau. \c 46 \s1 Yakooboofa narí aiku asauku faqa Isipa maqusai ooqu fu ufafa. \p \v 1 Yakooboofa narí ainaina indaaii mareenoo Beeraseeba maqusai ooqureenoo miqoo narí akoona Isakeena Anutuna aandau tatufirana suqaminau. \p \v 2 Miqoo eendaki faiqaqee ufanoo Anutufa qainasaa afu nareenoo qinau. Yakooboo Yakooboo qufanoo Yakooboofa maqi qimaseenoo qinau qinee maaqoo maridaqa. \p \v 3 Qufanoo Anutufa qimaminoo qinau. Qinee Anutusa ani akoona Anutusa maridaqa. Anee sia Isipa maqasaa ooqu firaranara rufiaa. Mi maqanasaa ooqu marinaqa ani aiku asauku firaa maqanaasaikamma nisaanaura. \v 4 Qinee ani faqa Isipa maqasaa ooqu fuanaura. Yooseefaafa ani faqa Isipa maqa maaqaki marinana mariinana kuqinnaranoo. Mariinaqa kasooaqee kafaa ani aiku asauku mareeqee kafaa Kannaana maqasaa quqaanaura. \p \v 5 Beeraseeba maqusa Yakooboofa quqasee Kannaana maqa maaqai ooqufinau. Mina faiqi namu Yakooboona faqa nári faiqi aanaaqiuqa faqa nári ninaaqmaaka faqa mareeqee qoosa rarisee maru karana Isipa maqannaa karaambaiqa Faraoofa nimaqoonasaa quqasee nifiqee ooqufiqau. \v 6 Misa nári aandau aina faqa nariqa umiasana faqa Kannaa maqasaa maridaqa maqeeiunauqa aiqama maree ooqu fiqau. Yakooboofa narí aiku asauku aiqama nifiqee ooqu finau. \v 7 Yakooboofa narí faiqi namu faqa narí anaiqi mara akoonaiqiuqa faqa narí araamuqmaaka faqa narí anaiqi mara maanaaqauqa faqa aiqama nifiqee ooqu finau. \p \v 8 Yakooboona faiqi namu Isipa maqasaa ooqu fusa maaqi miqa mariqau. Yakooboona ooqa faiqi Reeubeenafa marinau. \v 9 Reeubeena faiqi namu Qanookafa faqa Parufa faqa Qeeseeroonafa faqa Karamifa faqa mariqau. \v 10 Simeeona faiqi namu Yeemueerafa faqa Yaminafa faqa Ooqadafa faqa Yakifa faqa Sooqarafa faqa mariqau, misa aiqamausa moodaa anaasee faiqi namu mariqau. Moo anaasee faiqi Saurafa marinau. Mina anoofa Kannaana maqannaa anaasee marinau. \p \v 11 Reefina faiqi namu Keerasoonafa faqa Kooqafa faqa Meerarifa faqa mariqau. \q1 \v 12 Yudaana faiqi namu Seeraafa faqa Peereesafa faqa Siraafa faqa mariqau. Yudaana faiqi qaaraqanda Eerafa faqa Oonanafa faqa mariiufaqa Oonanafa Kannaana maqasaa kuqinau. Peereesana faiqi qara Qeesaroonafa faqa Qamurafa faqa mariqau. \q1 \v 13 Isakarana faiqi namu Toorafa faqa Puaafa faqa Yasubafa faqa Simaroonafa faqa mariqau. \p \v 14 Seeburuna faiqi namu Seereedafa faqa Eeroonafa faqa Yareerafa faqa mariqau. \v 15 Miqimmaseenoo Reeaa nammarifa Yakooboona faiqi namu Meesapotamia maqusai maridanoo maqanau. Maanaaqa moodaa auqu Dinnaa nammarifa mina faqa miqoo maqanau. Doo Reeaa nammarina faiqi namu maanaaqa akoonaiqi aiqamausa 33 mariqau. \p \v 16 Kadana faiqi namu Seefoonaa faqa Qakifa faqa Sunifa faqa Eesaboonafa faqa Eerifa faqa Aroodifa faqa Areerifa faqa mariqau. \v 17 Aseerana faiqi namu Iminaafa faqa Isauaafa faqa Isififa faqa Beeriaafa faqa misa nisookifa Seera nammarifa faqa mariqau. Beeriaana amaaku qara Qeebeerafa faqa Marakieerafa faqa mariqau. \v 18 Doo miqimmasee Yakooboona aiku asauku 16 nári ainainira maanaaqa Rabanafa Reeaa namarina amuna Siripaa nammarinasaa maqanau. \p \v 19 Yakooboona anaaqa Raseera nammarifa faiqi qaaraqanda maqanau. Yooseefaafa faqa Beensaminnafa faqa mariqau. \v 20 Yooseefaana faiqiqara qaaraqanda Isipa maqasaa kambiqaqau. Miqanda nuqu Mannaseefa faqa Eefaraimmafa faqa mariqau. Miqanda ninoofa Aseenata nammarifa marinau. Aseenata nammarina akoona auqu Pootifeerafa marinau. Mi fasiqafa Qeerioporisa maqannaa amaana maqasaa rakisi marufa marinau. \p \v 21 Beenasaminna faiqi namu maaqimmiqa mariqau. Beerafa faqa Beekeerafa faqa Asabeerafa faqa Keerafa faqa Naamanafa faqa Eeqifa faqa Roosafa faqa Mupimafa faqa Qupimafa faqa Aratafa faqa mariqau. \v 22 Doo miqimmasee 14 Yakooboona aiku asauku Raseera nammarinasaa qari kambiqaqau. (Rabanafa Biriqaa nammarina narí ainainira maanaaqa Raseera nammarina narí araamuna amufanoo mifa mareeqeenoo narí afaaqi Yakooboona amufanoo faiqi maaqi mandee maqanau.) \v 23 Biriqaa nammarina indaruqaa faiqi Dannafa marinau. Dannana faiqi moodaa marinau mina auqu Qusimafa marinau. \v 24 Biriqaa nammarina faiqi moo Nafatarifa marinau. Nafatarina faiqi namu maaqi miqa mariqau. Yaqaseerafa faqa Kunifa faqa Yeeseerafa faqa Sireemafa faqa mariqau. \v 25 Doo miqimmasee Yakoobooona aiku asauku 7 narí ainainira manaaqa Rabanafa Raseera nammarina amunasaa Biriqaa nammarinasaa maqanau. \p \v 26 Yakooboona aiku asauku uqanna Isipa maqasaa ooqufusaa aiqama moodaanaki 66 mariqau. Misa ninaakuqmaaka sia nisaanariqa. \v 27 Yooseefaana faiqi qara Isipa maqasaa kambiqaqau. Miqanda faqa Yooseefaana faqa Yakooboona faqa moodaanaki ootupamasee 70 fasiqa ooqu fiqau. \s1 Yakooboofa narí aiku asauku faqa Isipa maqusai maru ufafa. \p \v 28 Yakooboofa Yudana aiqoofanoo indaaru ooqu Yooseefaana qimaminanoo Kooseena maqasaa misa paquriani feera aiqanau. \v 29 Yooseefaafa narí qoosa rarisee maru karanaki akarama fufanoo Kooseena maqa maaqai narí akoona paqurirara finau. Oonu paqurimmaseenoo Yooseefaafa narí akoona anukaki oonu mafi kaqaramma umareenoo kisaaqasaa iki raqee marinau. \p \v 30 Iki raqee marufanoo Yakooboofa Yooseefaana qimaminoo qinau. Doo qinee kuqiraridaqa qinee maqee ani qafeeqa anee sia kuqina mariana kaqi mariana. \p \v 31 Yooseefaafa iki raqaseenoo narí afasausa mara faqa narí akoona aiku asauku aiqama faqa qimanniminoo qinau. Qinee Faraoofa mariqoo ooruree inniara qimamianaura. Qini qikoofa faqa qini qifasausa faqa Kannaana maqusaindari qinee marunnannai qumureeaa maqi qianaura. \v 32 Qinee inniara sipsipasaa rakisi mariasa maridaqa nariqa sipsipa faqa burimakau faqa nariqa aiqama ainaina faqa maree qumiaa maqi qimasee qimamianaura. \v 33 Qinee miqi qimasee qimamisaananoo Faraoofa inni naaramasee innee ainaini marianara irainaqa maaqi qimasee qimamiaqa. \v 34 Oo maasa uriqararafa maasa qikeeku qikaaku ooqai sipsipa kai rakisi marusa marufaqa maasa faqa maqee minasaa kai rakisidaqa. Innee miqi qimasee Faraoona qimamifanoo mifa Kooseena maqa inni nimiannoo. Isipa maqannaasa sipsipa rakisiranara nikoo uqanna qaidanoo. Minara inni naaduma saa Kooseena maqa nimiannoo. \c 47 \p \v 1 Yooseefaafa narí afasausa moodaannai qisauku namu nifiqeenoo Faraoo fuqoo ooru finau. Oorureenoo qimaminoo qinau. Oo Faraoo qini qikoofa faqa qini qifasausa faqa Kannaana maqusaindari nári sipsipa burimakau aiqama faqa nári ainaina faqa maree qumidaqa. Maqee misa Kooseena maqasaa qumu maridaqa. \v 2 Miqi qimasee narí afasausa mara Faraoona oorinni murusoofanoo niqafanau. \p \v 3 Faraoofa Yooseefaana ufa iriseenoo mina afasausa mara iramirinoo qinau. Innee nana ainaini mariasee. Miqi qufaqa misa iriseeqa qiqau. Uriqararafa, maasa sipsipasaa rakisira ainaina imarunausa maridaqa. Maasa qikeeku qikaaku auqeeu saikana kai maasa faqa maraidaqa. \v 4 Aandaroo firaafa uqanna Kannaana maqasaa darifanoo maasa sipsipauqa nara andanda sia marifaqa maasa maa maqa maaqanaki marirara umidaqa. Amanee eedoo qirana qiminaqa maasa Kooseena maqa maaqaki marianauree. \p \v 5 Faraoofa misa ufa iriseenoo Yooseefaana qimaminoo qinau. Doo ani akoofa faqa ani afasausa faqa ani faqa mariraree qidee. \v 6 Isipa maqa maaqa misaindi maridanoo. Sainaqa Kooseena maqa maaqaki mariaqa. Kooseena maqa maaqa amiqirafa maridanoo. Ani afasausa kinaana moo qafainanoo sipsipa burimakau amiqi mandee rakisi marinnana mina mareeqeenana quqasainanoo mifa qini sipsipa burimakausaa rakisiani. \p \v 7 Miqi qimasoofanoo Yooseefaafa narí akoona afiqeenoo Faraoo fuqoo minisoofanoo Yakooboofa miqoo anireenoo Faraoona afaaqooqa qimama qanau. \v 8 Miqi qimasoofanoo Faraoofa Yakooboona aukuanara iramirinau. Ani aukuana naqummee maridanoo fee qufanoo Yakooboofa qinau. \v 9 Qinee 130 aukuana kai maa maqanasaa maridaqa. Sia kisaaqasaa fau qinee moomoo ummaara paquriqa. Qini qikeeku qikaaku kisaaqasaa uqanna mariqau. Misa aukuana fannoo qini aukuana fiaaqaranoo maridanoo. \v 10 Yakooboofa miqi qimaseenoo kafaa Faraoona afaaqooqa qimama qaseenoo doo raudamaki finau. \p \v 11 Yooseefaafa narí afasausa mara faqa narí akoona faqa Faraoofa uqoo Isipa maqa maqaki Rameeseesa maqusa aaqa soofaqa mariqau. \v 12 Miqiqa miqoo marufanoo Yooseefaafa narí akoona faqa narí afasausa mara faqa narí akoona aiku asauku marusa faqa kaaqa aanaaqi faiqiuqa faqa narana nimi marinau. \s1 Aandaroo firaafa Isipa maqannaasa naru ufafa. \p \v 13 Aandaroo firaafa uqanna imarufanoo sia uqanna aiqama tinai narana marinau. Isipa maqannaa fasiqa anaasee faqa Kannaana maqannaa fasiqa anaasee faqa naararoofaqa ummooquka iqa nimariqau. \v 14 Misa narana feefauri marufanoo Yooseefaafa mi munnimmana mara maree Faraoofa maruqoo munusee mina ami marinau. \v 15 Isipa maqannaasa faqa Kannaana maqanaasa faqa narana feefaurida aiqama nári munnimma taikaqau. Miqi maseeqa Isipa maqannaasa anireeqa Yooseefaana qimamiqa qiqau. Maasa munnimma doo taikaseeqa anee sia maasa afu kai qiqafaa kuquana faara narana niminaqa naa. Sia maasa narana qiminaqa maasa ani afusaa kuquanaura. \p \v 16 Misa miqi qufanoo Yooseefaafa maaqi qimasee nariqa qimanniminau. Inni munnimma taikainaqa inneeeqa aandau aina maree mini qimidaqa narana mina akiiqara maraaqa. \v 17 Miqi qufaqa misa nariqa aandau aina Yooseefaana mini amufanoo misa qoosauqa faqa sipsipauqa faqa mimmiuqa faqa burimakauqa faqa doonkiuqa faqa mina akiiqara narana nimimarinau. Doo mi aukuanna misa nári aandau aina akiiqara Yooseefaafa narana nimi marinau. \p \v 18 Mi aukuanna taikoofaqa kafaa moo aukuanaki Yooseefaa fuqoo anireeqa maaqi qimasee qimamiqau. Maasa naqi fee mandee moo ainaina ani afusaa kukeeqaanauree, sia. Doo maasa munnimma taika fifaqa maasa aandau aina faqa anindika kai mambifaqa kaqi maridaqa. Sia ani amira ainaina moo marifaqa. Maasa qiqa qifaaqa faqa maasa maqa faqa kai maasaki maridanoo. \v 19 Maasa ani afusaa kuquaqaa midaqa doo saina maasa qeeqa faiqi faqa maqa faqa mina kai amisaidaqa feefauru marasaidaqa narana naa. Miqimmaseeqa maasa qeeqa faqa Faraoona anainira faiqi kakai iqa maria. Maasa moodaa ainainara kai iridaqa. Narana faqa narana asumu faqa niminaqa maasa qummaqua. Narana qummaquseeqa maasa sia kuqua. \p \v 20 Yooseefaafa misa ufa iriseenoo aiqama Isipa maqa maaqa feefaurumma Faraoona aminau. Aiqama Isipa maqannaasa aandaroo firaafa uqanna narunara nariqa maqa amisee feefauru marasee minannoo narana feefaurumma neemarufanoo aiqama maqa maaqa Faraoonaindika minoo maarinau. \v 21 Miqi marufanoo Yooseefaafa Isipa maqa maaqa dinni atindari dinni atinni marusa mareeqee ainainira faiqika kai masanau. \v 22 Isipa maqannaa amaana maqasaa rakisirausa maqa kai Yooseefaafa sia feefaurinau. Faraoofa maqee maqee munnimma nimi marufaqa narana feefaurummasaida neemarufaqa sia misa maqa feefauriqau. \p \v 23 Yooseefaafa faiqí anaasee qimanniminoo qinau. Doo innee qafaidee qinee maqee inni faqa inniqa maqa faqa feefaurumma Faraoona amiqa. Maqee narana asumu nimianaqa inneeqa maqa Faraoona amu maqanaki kafaa qummaquaqa. \v 24 Narana anoona mambinaqa moodaaqoo unaku quqaseeqa aiqama moodaannai qisaukukinaana moodaa moodaa Faraoona amisee akaqana inneeqa faiqi aanaaseera faqa asumuara faqa quqaaqa. \p \v 25 Faiqí anaasee Yooseefaana maaqi qimasee qimamiqa qiqau. Oo Yooseefaafa anee aneenna kai maasa manda ainainasaa itita qisaananoo. Anee kai maasa amiqimma qisaananoo. Uriqararafa maasa amana Faraoona ainainira faiqi marianaura. \p \v 26 Miqoo qari Yooseefaafa afeeka sanda ufa quqanau. Mi sanda ufana oosana maaqi minoo maridanoo. Aiqama Isipa maqa maaqakinaa narana unakusee moodaannai qisauku kinaana moodaa Faraoona amiaqa. Mi ufafa maqee kaqi afeekaikinoo maridanoo. Amaana maqasaa rakisi marusa maqa kai sia Faraoonaindikinoo marinau. \s1 Yakooboofa inaaqianna moodaa ufa iramirinau. \p \v 27 Isaraee maqannaasa Isipa maqasaa Kooseena maqa maaqaki mariqau. Miqoo maridaqa moomoo ainaina faqaasa marufanoo misa faiqi namu faqa moomoo kambiqaqau. \v 28 Yakooboofa qisauku qara taikaseenoo qiku dinni taikaseenoo dinni oonu qaara maraseenoo 17 aukuana Isipa maqasaa marinau. Mina aukuana aiqama moodaanaki 147 aukuana marasee kuqinau. \v 29 Mina kuqirafa adeedi rama fufanoo Yakooboofa Yooseefaana aaramaseenoo qimaminau. Anee aneenna asauku qini qifundana ameemaanai quqaseenana sia Isipa maqasaa akundaanauranoofee qimasee qimafeekaikia. \v 30 Qini qiqa qikausa mara nikundoonaki qikundaa. Qini Isipa maqasaaqari mara maree misa nikundooqoo qikundaa. Miqi qufanoo Yooseefaafa narí qimaminoo qinau. Anee qianandee mianaura. \p \v 31 Yooseefaafa narí akoona ufa iriseenoo eedoo qufanoo mina akoofa qinau. Saa sia kaqi eedoo qia, kuqaa qima afeekai kinana eedoo qia. Miqi qimasoofanoo kuqaa Yooseefaafa eedoo qima afeekai kinau. Qima afeekai kammasoofanoo Yakooboofa narí qaarisaa ooqu marifi Anutunara dufi dufi qinau. Innaaru qimasoofanoo Yooseefaafa narí ainainai finau. \c 48 \s1 Yakooboofa Eefaraimana faqa Mannaseena faqa nifaaqooqaqu ufafa. \p \v 1 Kaqikaaqoo mari kufaqa misa Yooseefaana qimamiqau. Ani akoofa doo amiqimma auridanoo. Yooseefaafa mi ufana iriseenoo narí amaaku qara Mannaaseesa Eefaraimasa nindiqeenoo narí akoofunnai ooqu finau. \v 2 Misa Yakooboona qimamiqau ani amaaku Yooseefaafa ani qafarara qumidanoo fee qufanoo Yakooboofa afeekaikammasee findi fufanoo narí qaarisaa ooqu marinau. \p \v 3 Ooqu mari fufanoo Yakooboofa Yooseefaana qimaminoo qinau. Ooqai qinee Kannaana maqa maaqaki nuafannana kinai Rusa maqa maaqaki mariafananoo Anutufa aiqama afeeka faqaafa akooqoo kooroomma fufanoo qini qifaaqooqa qima qimaqanau. \v 4 Mifa maaqi qimasee qini qima qiminau. Qinee moomoo faiqi asumu amiana anisaaqari ani aruakinausa moomoo maqannaasaika mifaranoo. Qinee maa maqana ani aiku asauku nimiananoo naaru naaru misaindika minoo mariannoo. \p \v 5 Ani amaaku qara Isipa maqasaa kambiqara qanda qinee Kannaana maqasaa kaqi marunaqa kambiqaa qanda Mannaseesa Eefaraimasa qini faiqi qara Reeubeenasa Simeeoonasara foora marifaranoo. \v 6 Anee akaqa faiqi namu maqa sainausa misa anindika mambi marifara. Misa nári nifasaa qanda Mannaseesa Eefaraimasakinaa qumiasana ainaina maree faranoo. \v 7 Qinee ani anoona Raseera nammarinara iriqa miqi qidaqa. Mifa qini firaa qimudaoo qiranaki Kannaana maqa maaqaki kuqinau. Qinee Meesapootamia maqa maaqaindari ani mariafananoo aanai Eefarataa maqusa aaqa kuqinau. Qinee mina iri Eefarata maqusai fimaru aanna afainni akundaqiafana. (Maqee Eefarataa maqusara Beedeeree maqusee qidaqa) \p \v 8 Yakooboofa miqi qimaseenoo Yooseefaana amaaku qara nindafeenoo qinau. Maaqanda yana faiqi qaree. \p \v 9 Qufanoo Yooseefaafa qinau. Qini faiqi qara Anutufa Isipa maqasaa mariafananoo qimu qanda maridaqa. Yakooboofa mi ufana iriseenoo qinau. Doo miqanda nifiqee mai qinee unnaqoo adeedi minisainaqa nifaaqooqa qima nimaqaa. \v 10 Yakooboofa nauraiqi marunara sia amiqimmasee afu maqee marinau. Yooseefaafa narí amaakuqara minisoofanoo oonu mafi kaqaramma qumareenoo nimooqanau. \p \v 11 Nimooqa namasee Yakooboofa Yooseefaana qimaminoo qinau. Qinee sia kaifaa ani qafaanauree qunanoo Anutufa kai qifaqa ani faiqi namu niqafaidaqa. \v 12 Miqi qimasoofanoo Yooseefaafa narí akoona afundana saaqaraana narí faiqi qara qumareeqeenoo narí akoona afunni oorindari maqasaa aqufinau. \v 13 Yooseefaafa narí akoona afusaa kummarama fufanoo Eefaraimmana mara munu Yakooboona asaaqai quqaseenoo Mannaseena mina asaukuannai quqanau. \v 14 Quqasoofanoo Yakooboofa asauku qara fiqaree aiqaree mambufanoo akaqa Eefaraimana saa asauku uqannai quqeenoo afasaana Mannaseena saa asaaqai asauku quqanau. \p \v 15 Miqi mandeenoo Yooseefaana afaaqooqa qimamaqeenoo qinau. \q1 Qini qikausa mara Abaraqaammana faqa Isakeena faqa nikoofa Anutufa maa faiqisa amiqi amiqimma nimaqaani. Qini qifiqamaree maaqoo maqee miniqaifaqa marunna Anutufa misa amiqi amiqimma nimaqaani. \v 16 Qini oosana oosana madainaina kinaana itita qimaqoo qangiroofa misa amiqi amiqimma nimaqaani. \q1 Qini duqu faqa qini qikooqanda Abaraqaammasa Isakeesa nuqu faqa maa faiqi qandasaa mariani. \q1 Miqanda moomoo faiqi maqasaifanoo moomoo miqanda kiqari kambiqafi mariaqa. \p \v 17 Yooseefaafa narí akoona asauku qafoofanoo aundura mandai kufanoo narí akoona asauku qumareenoo afasaanasaa asaaqai asauku quqaqoona mareeqee akaqasaa quqasee akaqasaa asaukuannai asauku quqaqoona mareeqee afasaanasaa quqarara qinau. \v 18 Oo qipoo anee sia andeeqaananoo indaaruqaafa mai maridanoo aneenna asauku uqannai asauku mina akiiqasaa quqaaqaana. \p \v 19 Miqi qufanoo mina akoofa qaoo qida qinau. Qini qimaaku qinee iridaqa miqidaqa. Indaaruqaafa mifa faqa mina aiku asauku moomoo marifaranoo. Inaaqiannaana aiku asaukuqa firaa afeeka maqannaauqanna marifaranoo narí afasaana ooraaqaranoo mariannoo. \v 20 Miqi qimaseenoo mi faasaanna nifaaqooqa qima nimaqeenoo qinau. \q1 Isaraee maqannaasa nifaaqooqa qiqa anisaa qimasaida qifaranoo. \q1 Misa maaqi qifaranoo Anutufa Eefaraimmana faqa Mannaseena undeemma amaqaani. Miqunannai Yakooboofa Eefaraimmana uqeerasee Mannaseena rafaaqa finau. \v 21 Miqi qimaseenoo Yakooboofa Yooseefaana qimaminoo qinau. Qinee kuqirara midaqa Anutufa ani faqa maridanoo ani afiqee aninna akeeku akaaku maqasaa ooru fuannoo. \v 22 Seekeemma maqa maaqa amiqirafa maridanoo. Qinee ooqai qeeqa duru feefannoo Amoora maqannaasa faqa rakusee maraafanna maqana ani amianaura sia ani akaqaa fasaauqa nimianaura. \c 49 \s1 Yakooboofa narí aiku asauku taikara qafaaqooqa qimannimu ufafa. \p \v 1 Yakooboofa narí faiqi namu naaramaseenoo qima niminau. Innee aiqama maaqoo aniraifaqa kasooaqee inni kina kambiqaaninna ainainara qima nimiana iriaqa. \p \v 2 Innee qini Yakooboosa faiqi namu innee qini fiqu fiqu mambifaqa inneeqa nikausa qini Isaraeerasa ufa iriaqa. \v 3 Reeubeenafa anee qini ooqa faiqi mariananoo. \q1 Anee qini afeeka indaaruqaafa mariananoo. \q1 Anee aiqama qini faiqi namu kiqari uriqararafa kaaqa afeekaiki marianafa mariananoo. \v 4 Anee nammari aufindee imarianafa kaaqa afeekaiki marianafa mariananoo. \q1 Anee sia uriqarana marinnaranoo. \q1 Anee qini qaarisaa qini ainainira anaasee sakasee faiqaannanara miqinnaranoo. \p \v 5 Simeeoonasa Reefisa innee qara moodaa fidika mariafanoo. \q1 Innee qara inneeqa rakira duru saamunnoo faiqí mandaikamma nimaqaqau. \v 6 Qini irirafa sia misa kukeeqara ufaki ootupanoo maridanoo. \q1 Qinee sia miqanda ufa suqiranaki marianaura. \q1 Misa nirana qoofaqa faiqí anaasee narusee miqooqari nasuridaqa burimakau akoonauqa naununu ateekaqau. \v 7 Inniqara aannoo qiranasaa niqirafa mariannoo. \q1 Innee kaqi fifau nárí marianara minara niqirafa mariannoo. \q1 Isaraee maqa maaqakina inniqara faiqi namu furufaramambuaqa. \p \v 8 Yakooboofa miqanda nifaaqooqa qimaseenoo quandafinoo Yudana afaaqooqa qinau. \q1 Yuda, ani akaqaafasaa ani amooqifara. \q1 Anee aneenna namuqaa ninukasaa reenana rafaaqa finafa mariananoo. \q1 Ani akoona faiqi namu ani oorinni niqoori saunu areefaranoo. \v 9 Yuda anee kaasau aandaura foora faiqí nárí marianafa mariananoo. \q1 Anee firaa kaasau ainaina mariana, anee aandau arusee namasee faiqaqee inanoo moo fannoo sia ani afauriannoo, rufiaannoo. \v 10 Yudafa karaambaiqa duru feefa uaqeeiannoo. \q1 Minasaa ani aruakinausa uriqaraqa maridaqa rakisi nimaqeefaranoo. \q1 Mifa uriqarara auqu marasee rakisi nimaqanoo fifiinoo Siroo maqusaki oonuraannoo. \q1 Miqoo maridanoo aiqama maqannaasa mina ameemaanai marifanoo rakisinnimaqaannoo \q1 mina aiku oosana maridaqa mina ufa mau kai fifaranoo. \v 11 Mifa narí doonki timmusa uainna sandasaa rumbeenoo. \q1 Uainnauqakiqari kaaqa amiqiranasaa rumbeenoo. \q1 Mifa narí qamunna fidika arira uainna anoonaki nammaruqinoo. \v 12 Mifa uainna neemarifanoo mina afu fidikandanda inoo marifanoo mimmi naamma anoona neemarifanoo afai eekara aridanoo. \p \v 13 Miqi qimasee Yudana qimamiseenoo Seeburunana quandafi afaaqooqa qinau. \q1 Seeburuna, anee ooruku nammari afainni marinaranoo. \q1 Sipauqaindi nammariara rufiasee ani mandaaqasee marifara. \q1 Ani maqa maaqa oosu Sidoona maqa maaqa ati raquru aminoo mariannoo. \p \v 14 Miqi qimasee Seeburuna qimamiseenoo Yakooboofa quanda finoo Isakaana afaaqooqa qinau. \q1 Isakaa anee afeeka doonkiara foora mafinana narana uqauqa amuaaqa faiqaqeeia. \s1 Yooseefaafa narí akaqaa fasaauqa aqoondikira ufa niminau. \p \v 15 Isakaafa idooara maqusa qafoofanoo amiqinoo marufanoo kummarama fufanoo ataufakaaqa firaa ummaara quqasee maranoo nimarinau. Mifa ainainira faiqiara foora ainainiannoo. \p \v 16 Yakooboofa Isakaana qimamiseenoo quandafinoo Dannaana afaaqooqa qinau. \q1 Dannaafa narí maqannaasa uriqararafa mariannoo. \q1 Misa Isaraee maqannaa foora marifaranoo. \v 17 Anee ukadiqara foora aana afainni marinanoo qoosa fannoo aatata finana aiku raquraminanoo maqasaa aqufinanoo faiqí minasaa marina afiqu aqusainanoo aanaaqiannaindari aqufuani. \p \v 18 Yakooboofa Dannaanara miqi qimaseenoo Anutunara innaaru qinoo qinau. \q1 Oo Yaawee qinee ani dadaaqiranara afeesidaa. \p \v 19 Miqi qimaseenoo Kadannana afaaqooqa qinau. \q1 Kada nipuraraa fasiqauqa ani arifaranoo. \q1 Miqifana anee quandaki nariqa nifaqee finnaranoo. \p \v 20 Miqi qimaseenoo Yakooboofa Aseeranara qinau. \q1 Ani maqa maaqaki narana moomoo amiqirafa kai mariannoo. \q1 Anee kinna ami mariandee ira narana kai neemarinnaranoo. \p \v 21 Napatari anee kaasau aandaura fooqaana maridana aneenna aidiranasaa sandana nua. \q1 Anee amiqira faiqi moomoo maqeennaranoo. \p \v 22 Yooseefaafa anee irumu miqirafa maridana nammari afainni kambiqafi aqama moomoo ireennaranoo. \v 23 Ani namuqaa nimudaanai qimasee nári duru feefannoo ani arirara afaqeefaranoo. \v 24 Miqifanoo Yooseefaana duru fannoo sia paruparuqiannoo tipu kai qinoo mariannoo. Yakooboona Anutufa aiqama afeeka faqaafa mina afeeka aminanoo mina asauku fannoo afeekaikiannoo. Mi Anutufa Isaraee maqannaasa rakisirafa misa afeeka kukeeqara maqusa maridanoo. \v 25 Ani akoona Anutufa ani dadaaqiannoo. \q1 Aiqama afeeka faqaa Anutufa ani amiqi amiqiani. \q1 Innaarunaindaraa aakunnoo ani amiqi amiqimma amaqaannoo. \q1 Maqakiqari ururainna nammarifa ani amiqi amiqirana amiani. \q1 Ani burimakau aandau faqa faiqi aanaaqiuqa faqa amiqi amiqimma nimaqaani. \v 26 Moomoo taatuqeenauqa faqa sakummauqannoo faqa ani amiqi amiqimma amaqaani. \q1 Ooqeenaa aaqanasaaqaraa amiqi amiqirafa ani amiqi amiqiannoo. \q1 Naaruara marira aaqanasaaqaraa amiqi amiqirafa ani amiqimma amaqaani. \q1 Oosana oosana ainaina qinee qunna amiqi amiqirafa ani Yooseefaanasaa mariannoo. Anee aneenna afasausa kiqari uriqararafa marinnanasa mi ainainausa anisaa mariannoo. \p \v 27 Miqi qimasee Yooseefaana qimamisee quandafinoo Beensaminna qimaminau. \q1 Beensaminna anee kaasau fainiara foora marinaranoo. \q1 Anee kananaana faqa eendimarinana faqa aandau arusee neennaranoo. \p \v 28 Doo miqimasee Yakooboofa narí faiqi namu indaaruqaana saa oosana araseenoo aiqama mafi nifaaqooqa qimasanau. Miqimasoofaqa misa qisauku qara taikasee qikunooqu qaara marasee oosana faiqi namu Isaraee maqannaa mariqau. \s1 Yakooboofa kuqufufaqa akundoo ufafa. \p \v 29 Yakooboofa nifaaqooqa qimannimaqaseenoo maaqi qimasee narí faiqi namu qimaniminau. Qinee kaqi kaaqoo kuqiqa qeeqa qikeeku qikaaku marianaki oonu ootupaanaura. Innee sia maaqoo qikundaaqa. Ooqai Abaraqaammafa nikundara maqa feefauru maqoofa maridanoo. Qeeta maqannaa Eefaroona maqaki qini qikausa nikundoonaki qini faqa qikundaaqa. \v 30 Kannaana maqa maaqaki Makapeera maqusa Mamareena maqusa suani afu oosana qaanai maridanoo. Abaraqaammafa Eefaroonafa unnai mi maqana feefaurummaseenoo nikundanau. \v 31 Miqoo misa Abaraqaammana faqa mina anaaqa Saraqa nammmarina faqa nikundaqau. Minakikai Isakeena faqa mina anaaqa Reebeeka nammarina faqa nikundaqau. Qinee minaki inni ninoona Reeaa nammarina akundeeqa. \v 32 Mi maqana faqa minakinaa ooni aamara faqa Qeeta maqannaasa unnai feefauriqia. Qini minaki qikundaaqa. \v 33 Yakooboofa narí faiqi namu qimannimi taikasee aiku raqandaammasee doo kuqinoo narí akeeku akaaku unnai finau. \c 50 \s1 Yooseefaafa narí afasausamara asooara ufa qimannimu ufafa. \p \v 1 Yakooboofa kuqu fufanoo Yooseefaafa aundura mandaikufanoo narí akoona qirisaa roofeebaaqa mambufanoo narí akoona oori amooqeenoo qiki raqanau. \v 2 Qiki raqaseenoo Yooseefaafa Isipa maqannaa oosana mareenoo tutaqausa qimannimufaqa anireeqa sia kai kaqi mandaikianifeera marasinna oosana oosana akuamaqee mariqau. \v 3 Misa Isipa maqannaasa oosana maraseeqa qaara fasiqa niku nisauku taikasee 40 faasaanasaa marasinna Yakooboona qiri akuamaqaqau. Isipa maqannaa qaaramoo fasiqa faqa qisaukuqara taikasee 70 faasaanasaa Yakooboonara iki raqaida soofaari mariqau. \v 4 Soofaarirana taikasoofanoo Yooseefaafa Faraoona aaqa marusa uriqararausa qimanniminoo qinau. Innee maa ufana mara maree munu karaambaiqa Faraoona qimamiaqa. \v 5 Qini qikoofa kuqirara idanoo qima afeekaikammasee qini qima qiminoo qinau. Qinee kuquanana qini qiri mara maree Kannaana maqa maaqaki ooni aamara deedaqamma qaafannanaki qikundaa. Minara amanee qinee oorureeqa qeeqa qikoona minaki akundamaseeqa qumuanauree. \p \v 6 Minara Faraoofa irisee qimaminau. Doo ooruree aneenna qima afeekaikianandee inana aneenna akoona akundamasee qumua. \v 7 Yooseefaafa narí akoona akundarara oorufufaqa Faraoona aaqa uriqararausa marusa faqa Faraoona koota irimarusa uriqararausa faqa Isipa maqannaasa indaarunniki imaru fasiqausa faqa Yooseefaana faqa ooru fiqau. \v 8 Mina aiku asauku faqa mina afasausa mara faqa mina akoona aiku asauku akaqausa faqa aiqamausa Yooseefaana faqa ooru fiqau. Misa aandau faqa faiqi aanaaqiuqa faqa kaqi kai Kooseena maqa maaqaki mariqau. \v 9 Akaqausa qoosasaa ooru fiqau. Akaqausa qoosa rariseemaru karanaki ooru fiqau. Yooseefaana faqa faiqí tatufufaqa ooru fiqau. \p \v 10 Misa aiqamausa suani oosana qaanai Yooradana nammari afainni sakuma faqa raisa adiuqa mara qaqimaru maqusanasaa ooruree misa firaaqoo kisaaqasaa soofaariqau. Yooseefaafa narí akoonara qisauku dinni taikasee dinni ani qaara marasee 7 faasaana soofaarinau. \v 11 Kannaana maqusanaasa miqoo marusa iki raqoona qafamasee qiqau. Nindafaaqa Isipa maqannaa firaaqoo faaqa rumasaida iki raqaida. Miqi qimaseeqa misa mi maqusana auqu Abeera Misaraima fee qimariqau. Mi auquna oosana Isipa maqannaa soofaarira maqusa fee qiqau. \p \v 12 Yakooboona faiqi namu nári nikoofa qimannimundee iqau. \v 13 Misa nári nikoona qiri mara maree Kannaana maqa maaqai ooruree Makapeeraa maqa maaqaki Mamaree maqusa suani oosana qaannai marufaqa miqoo ooni aamaraki akundaqau. Qeeta maqanaa fasiqa mina auqu Eefaroona Abaraqaammafa feefauru maqoonaki quqaqau. \v 14 Yooseefaafa narí akoona akundamaseenoo narí faqa fusa narí akaqaafasaauqa faqa moosa faqa kafaa anirandee Isipa maqusai fiqau. \s1 Yooseefaafa narí akaqaa fasaauqa aqoondikira ufa niminau. \p \v 15 Yooseefaana akaqaa fasaauqa misa nikoofa kuqufufaqa Yooseefaanara rufieeqa narí qimami narí qimami qiqau. Ooqai maasa Yooseefaana mandaika mamaqaafanausa marida. Mina akiiqara iannoofee. \v 16 Misa miqi qimaseeqa Yooseefaa funnai ufa quqaseeqa maaqi qimasee qimamiqau. \v 17 Oo Yooseefaa maasa qikoofa kuqiraridanoo aniara maaqi qimasee maasa qimaqiminau. Yooseefaa ani akaqaafasaa ani mandaika mamaqoonara qaunummasaa siamma iria. Misa ani mandaika mamaqoonara doo qinee mi ufana oosana iriqa. Maasa qikoofa miqi qunara minara maasa ani qimamidaqa. Ani akoona Anutuna ainainira faiqiuqa maasa ani mandaikamma amaqaafanna numoona minni qisaa. Miqi qufanoo Yooseefaafa minara iriseenoo iki raqanau. \p \v 18 Mina akaqaa fasaauqa minara iriseeqa anireeqa nariqa Yooseefaana oorinni maqasaa kummarama fufaqa qiqau. Maasa ani ainainira faiqi kakai mambi marianaura. \p \v 19 Yooseefaafa iriseenoo qinau. Innee sia qiniara rufiaaqa. Sia qinee qeeqa qifaaqa Anutuna amaaqa maqaanaura. \v 20 Kuqaa innee qini mandaikamma qimaqaaneera tipundaarufanoo Anutufa mina mara quandasoofanoo amiqinau. Moomoo maqee kaqi mariasa marirana dadaaqianifeera miqinau. \v 21 Sia rufiaaqa. Qinee inni faqa inni faiqi anaasee faqa narana nimida rakisi nimaqaanaura. Miqi qimasee Yooseefaafa narí ainaina nifaaqa quqaaqeera qima niminau. \s1 Yooseefaafa kuqu ufafa. \p \v 22 Miqoo Yooseefaafa Isipa maqannai narí ainaina faqa kaqi marinau. \v 23 Mifa wan handereeta faqa qisauku qara faqa 110 maraseenoo kuqinau. Yooseefaafa miqoo maridanoo narí amaaku Eefaraimmana faiqi faqa qafanau narí anaiqi faqa narí afaqnausa faqa nindafanau. Yooseefaafa Mannaaseena faiqi Makirana faiqi namu narí afaqnausa marasee f irinau. \v 24 Kuqiraridanoo Yooseefaafa maaqi qimasee narí ainaina qimanniminau. Qinee kuqirarammidaqa. Qinee kuqu fuananoo Anutufa innisaa rakisidanoo inni indaarunnikinaqa ooqai Abaraqaammana faqa Isakeena faqa Yakooboona faqa qima afeekaika mandee nimiqoo maqanasaa inni nindiqamaree miqoo munu quqaannoo. \v 25 Yooseefaafa minara kai kafaa qimanniminau. Anutufa inni nifiqee finaqa qini qimudaani faqa mara mareeqa miqoo munu madikama qisaaqa. Innee minara qima afeekai kifaqa qinee iria. Misa irisee qima afeekaikammasoofanoo Yooseefaafa kuqinau. \p \v 26 Yooseefaafa Isipa maqa maaqaki maridanoo wan handeereeta faqa qisauku qara faqa 110 aukuana maraseenoo kuqinau. Kuqufufaqa misa sia kai kaqi putaa ianifeera mi marasinna aku amaqaseeqa bukisaki quqaqoofanoo marinau.