\id PHP - Fanamaket new \h Filipai \toc3 Filipai \toc2 Filipai \toc1 Leta ke Pol usuf Fan Filipai \mt2 Leta ke Pol usuf Fan \mt1 Filipai \imt1 Orek Famu \ip Leta igii, Pol i siit ta u aunbiing i kiis ta na kamkabet na Rom. Aunbiing i kiis na kamkabet, ka siit ta ifet e leta: Neng usuf fan Efeses, neng usuf fan Filipai, neng usuf fan Kolosi ke neng usuf Pilimon. \ip Leta igii, i siit ta u usuf fan Filipai, una fotrokap isi pitkalang ae ri fen ta u ini. Ri ta ta u sing Epafroditus, ke ka kep u usuf Pol. \ip Filipai i nenge tara maleh na falifu na Masedonia. Na fawu u e ninla ke Pol ini Rokap na Fafas ka tapiek na Filipai. Na aunbiing ae, fan Filipai biil biitom ri ongen Rokap na Fafas ma fanu ae ri unune na fafas ke Pol, ri fanu famu masau ae ri unune lo Iesu na Filipai (par Aposel 16:12-40). \ip Foron tom unune na Filipai biil ifuun e pitkalang kiri. Isau le ri laes sau isi rin fen Pol ini pitkalang, turan foron tom unune sabin ae ri bilbiling na Iudaia. \ip Pol i laes sau aunbiing i kiis na kamkabet, pesu ka ier isi fan Filipai sabin rin laes aunbiing ri tafe tatawin. Pol i fas ri sabin le, rin tifat ma rik tumarang isi foron tom fafausum famfabal, ae ri fausum fanu la le rin kiit ufu pununfon fanu tamat. I fas ri sabin le Iesu i fapu u la tom, pesu i rokap le rin mi na tintof ke Iesu. \ip Na leta igii, kere par u le Pol i ier kanaka isi foron tom unune ae na Filipai. \iot Leta usuf fan Filipai i aragii: \io1 1:1-11 Tanwara na leta igii \io1 1:12-26 Pol i fas ri ini kiis kia na kamkabet \io1 1:27—2:18 Sinang ae foron tom unune rin mi lo \io1 2:19-30 Pol i ier isi wuun Timoti ru e Epafroditus \io1 3:1—4:9 Rin tifat na unune \io1 4:10-20 Pol i laes kanaka ini fafen kiri \io1 4:21-23 Farfarop na orek ke Pol \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Aposel 16:12\x*Ia Pol kama e Timoti, kama iun fafauun ke Karisito Iesu. Kama sisiit usuf fanu kalkaluu tikii ke God, turan foron famfamu na lotu ke foron tom falupes na lotu ae ri unune lo Karisito Iesu, na Filipai. \v 2 Famais ke siaroh usuf gam sing God Tama kerer ke sing Kumguui Iesu Karisito. \s1 Pol i Sising isi Fan Filipai \p \v 3 Foron aunbiing tikii ae ia wolpes gam la, ia fotrokap la tom lo God kiak. \v 4 Na foron sising tikii kiak usuf God isi gam tikii, ia sising la tom ini laes. \v 5 Ia laes, wara na rokap na ti turim kimi turang na Rokap na Fafas tina tanwara, papang igii. \v 6 Ia usum tom le, God ae i tanwara ta nenge rokap na foim na liu kimi, in foim lalala ma ik farop u, papang na biing ke Karisito Iesu. \p \v 7 I tortores tom le in mel e matngan wolwol aragii sing iau isi gam tikii, wara le gam kiis na eteng. Taftawa le ia kiis na kamkabet, le ia tikale fanu ae ri orek laulau na Rokap na Fafas, le ia farakrakai Fafas ae, gam sabin gam ti turim ta turang na foim ae God i ta ta u sing iau na famais kia. \v 8 God i usum le ia lala kalkal tom isi ian par gam, wara le ia ier kanaka isi gam ini famais ke Karisito Iesu. \p \v 9 Ma ia sising le famais kimi in laumet lalala, ke tasum sabin kimi in kuum turan sinangun iliim fakasi tier. \v 10 Male gamen tapiek arae, ke gamen par failiim foron tier ae i rokap kanaka, ke gamen kalkaluu, ma biil ifasi rin tiu gam ini ti tier na biing ke Karisito. \v 11 Ke liu kimi in fuun ini fuan tortores na sinang ae Iesu Karisito i fatapiek u ma na foron fua gam, fanu rin me God ke rik usefages u. \s1 Kiis ke Pol na Kamkabet i Lupes Rokap na Fafas isi ik La Sararah \p \v 12 Foron tuaklik, ia ier isi gamen usum na foron tier ae i tapiek ta lo iau, ka lupes Rokap na Fafas tom isi ik sarara una foron falifu tikii. \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Aposel 28:30\x*Ke pesu, foron tom fapaket ae ri parpar kale la na fel ke Sisar turan fale fanu sabin, ri usum le ia kiis na kamkabet, wara lo Karisito. \v 14 Kiiskiis kiak na kamkabet, ka farakrakai ta ifuun e tuaklik na asa Kumguui. Pesu, ri ka rakrakai na fafas ini Rokap na Fafas ma biil ri sokeh. \p \v 15 I tekentu le fal ri fafas ini Karisito, wara le wolwol kiri ulo iau i laulau, pesu ri ka ier isi rin fapu iau tina kiiskiis an famfamu kiak. Isau le fal lo ri, ri fafas ini rokap na balri. \v 16 Ri tel u arae ini famais, wara ri usum le God tom i tus pes ta iau isi ian tikale fanu ae ri orek laulau na Rokap na Fafas. \v 17 Isau le fal, ri fafas ini Karisito, biil ini tekentu, biil. Ri ram sau na matngan kiiskiis ae i laumet, pesu ri ka wol le in malmu ulo ri, le rin fatapiek foron tatawin ulo iau na aunbiing ia kiis biitom na kamkabet. \v 18 Isau le i rokap. Male rin fafas ini wolwol laulau, le ini tekentu na wolwol, i rokap sau. Tier sau ae i laumet i aragii, ri tikii ri fafas tom ini Karisito. Pesu ia ka laes. \p Ma ian laes la tom, \v 19 wara ia usum le, na foron sising kimi ke na falupes ke Tanwa Iesu Karisito, sani ae i tapiek ta lo iau in sokiliis isi iak sengsegeng. \v 20 Na wolwol tikii kiak, ia unune le biil ian tel ti tier una famatlawen iau. Isau le ia lala ier le in mel e rakrakai kiak una sik asa Karisito igii, arae tom tinpakanini. Taftawa le ia liu le ia met, liu tikii kiak una sik asa Karisito. \v 21 Wara le ia wol aragii, male ian liu, ian liu tura Karisito. Isau male ian met, ke in rokap kanaka tom. \v 22 Male ia liu biitom ini liu na pununfo, ia usum le foim kiak in mel e rokap na fua. Biil ia usum le neng sa lo ru ian tim pes u, ian liu le ian met. \v 23 Iwu e wolwol kiak. Ia ier le ian la koseng liu igii ma iak la usuf Karisito, ae in rokap kanaka. \v 24 Isau le una rokap kimi le ian liu biitom. \v 25 Pesu ia usum tom le ian liu biitom, ma iak kiis tura gam isi unune kimi ik kuum lalala. Ma gamek laes i wara na unune kimi. \v 26 Aunbiing keren fatafe sabin, ke gamek lala laes ini Karisito Iesu, i wara na tapiek kiak usuf gam. \p \v 27 Tier ae i laumet i aragii, gamen liu ini matngan liu ae i tortores fafasi ini Rokap na Fafas ke Karisito. Pesu, male ian la tom isi par gam, le biil ia la, ia ier isi ongen ti fale rokap na ususe lo gam, le gam tifat ini itikii e wolwol, ke gam ka foim rakrakai turim tom arae itikii sau e kaltu, isi fanu rik unune na Rokap na Fafas. \v 28 Ma gong gam soke foron tuui kimi. Matngan sinang arae, in finngas famalal ri le, God in falaulau ri ma ik faliu gam. \v 29 Wara le God ka fakalok ta gam, biil na unune kimi sau lo Karisito, biil. Na fangungut sabin ae gam kalsakai u na asa. \v 30 \x - \xo 1:30 \xt Aposel 16:19-40\x*Gam ka kalsakai fangungut arae, wara le gam sabin gam kau na fapaket ae gam par ta u ia kiis ta lo, ma igii biitom ia kiis lo, arae gam ka ongen ta u. \c 2 \s1 Keren Fasabiro pes Kerer arae Karisito \p \v 1 Ke, kiiskiis kimi lo Karisito i farakrakai gam la. Famais kia i fafnen gam. Tanwa Kalkaluu i faturim la tura gam. Gam tel sinang rokap la ke gam ka famais faliu la ini gam. \v 2 Pesu, in tikii sau e wolwol kimi, ma in tikii sau e matngan famais gamen finngas u usuf gam temtem tikii. In rokap sabin le in tikii sau e balmi, ke ik tikii sau e wolwol na foron foim ae gam ier isi tel u. Male gamen tel u arae, ke ian laes kanaka. \v 3 Gong gam tel ti tier una farokap gam keskes tom, ma fal biil. Ke gong gam usefages foes gam tom, gong. Temtem tikii lo gam, in fabiro pes u tom, isi ik par fal le ri laumet lo. \v 4 Gam temtem tikii, gong gam wol na farokap fafis gam tom, isau le gamen wol sabin isi farokap fal. \p \v 5 In rokap le foron wolwol kimi tikii in fasi ini wolwol ke Karisito Iesu, ma in tara aragii: \q2 \v 6 I tom e God. \q1 Isau le biil i wol le in pose papte kiiskiis laumet kia, \q2 isi ik fasi tura God, biil. \q1 \v 7 I suaf ufu kiiskiis laumet kia, \q2 ma ka kep sinangun nenge fafauun, \q2 ke ka tapiek kaltu toh. \q1 \v 8 Fanu ri par u arae nenge \q3 kaltu sau, \q2 i fasabiro u \q1 ma ka misuut lo God \q2 papang na minet kia, \q1 ma i met tom bae na aupaket. \q1 \v 9 Pesu, God ka sik u \q2 una kiiskiis ae i buuii kanaka, \q1 ma ka ta as usuf i \q2 ae i laumet kanaka na olon foron as tikii. \q1 \v 10 \x - \xo 2:10 \xt Aisaia 45:23\x*Pesu, ri tikii buuii na kukulii, \q2 ke na piklinbat ke na piklin nanal sabin, \q1 rik ilepul na asa Iesu, \q2 \v 11 ma kerme ri tikii ik fapos u le, \q1 Iesu Karisito i e Kumguui, \q2 isi God Tama kerer in kep memeh lo. \s1 Gamen Popos arae foron Keltot \p \v 12 Pesu foron talang, arae tom gam misuut la na foron orek aunbiing ia kiis ta tura gam, ke igii sabin aunbiing biil ia kiis tura gam, ia ier le gamen famam foim rakrakai tom ini sokeh, una finngas u le God ka faliu ta gam. \v 13 Gamen liu arae, wara le God tom i foim na liu kimi, isi gamen ier isi mi na wolwol kia, ma i farakrakai gam isi gamek misuut lo. \p \v 14 Na foron tier tikii gam tel u, gong gam belbel orek ke gong gam fapue kuna, \v 15 \x - \xo 2:15 \xt Lo 32:5\x*isi liu kimi biil in faluuiluui ini foron sinang laulau ke biil in mel e tuk na liu kimi, ke gamek tapiek berberat ke God ma biil ti tier in ger na liu kimi. Gamen popos arae foron keltot buuii na bat, aunbiing gam liu na fatpoton fanu na ulul igii, ae ri la ger, ma sinangu ri i tapak koseng rokap na sinang. \v 16 Ke gamen liu arae, aunbiing gam pose fat na orek ae imel e liu lo, isi iak laes na biing ke Karisito, le foim turan filau kiak, biil i tier foes. \p \v 17 Rokap na foim ae i la turan unune kimi i arae tunmapek usuf God. Isau male ian met, ke daung in ring arae wain na olon tunmapek ae, ian laes tura gam tikii. \v 18 Ma gam sabin gamen laes turang. \s1 Timoti ke Epafroditus \p \v 19 Male Iesu Kumguui i somangat na wolwol kiak, biil in sawin, ke ian wuun Timoti usuf gam isi in farakrakai iau ini ususe lo gam, aunbiing in fis. \v 20 Ma biil sabin tikas arae Timoti, ae imel e wolwol kia una farokap gam. \v 21 Wara le fanu tikii ri ier isi rin farokap fafis ri tom, ma biil ri ier isi farokap foim ke Iesu Karisito. \v 22 Isau le gam tom gam ka usum ta le Timoti i nenge rokap na kaltu, wara le i foim turim ta turang arae nenge iun latama. Ma ka foim ta turang na Rokap na Fafas. \v 23 Ke pesu, aunbiing sau ian usum na matngan sani in tapiek lo iau, ia unune le ian wuun ufu usuf gam. \v 24 Na unune kiak lo Kumguui, ia usum le biil in sawin ke ia sabin iak la usuf gam. \p \v 25 Isau le, ia wol le in rokap kanaka le ian wuun fafis Epafroditus tuaklik na asa Karisito usuf gam. I nenge tikiin foim kiak, ae i tibel ta iau na fapaket igii, ma i e talmi ae gam wuun ufu ta isi lupes iau. \v 26 I rokap le ian wuun fafis u, wara le i kalkal kanaka tom isi le in par gam, ma ka tatawin kanaka e wol kia, aunbiing gam ongen ta u le i sasem. \v 27 Tekentu tom le i sasem tah, ma fatat in met. Isau le God i mais u ma biil i keskes sau, biil. I mais iau isi gong sabin ia lala mamais. \v 28 Pesu wolwol kiak ka rakrakai kanaka le ian wuun fafis u, isi gamek lala laes aunbiing gamen par u sabin, ke isi biil mang ian lala mamais. \v 29 I rokap le gamen somangat pes u ini laes arae nenge tualik gam na asa Kumguui. Gamen bulat lon matngan kaltu arae, \v 30 wara le i ta liu kia tom na foim ke Karisito, ma fatat in met. Aunbiing biil ifasi gamen lupes iau, i ier tom le in kep salmi na lupes iau, ma biil i lala wol na liu kia, le in met le biil. \c 3 \s1 Se i Unune lo Karisito, i Tom Tortores Tekentu \p \v 1 Foron tuaklik, nenge tier sabin, i rokap le gamen laes na kiiskiis kimi lo Kumguui. Biil i tatawin usuf iau isi ian siit foron tier sabin igii usuf gam. Ia siit u sabin una ubiif kale gam. \p \v 2 Gamen tumarang isi foron tom tel sinang laulau, ae ri kiit falaulau pununfon fanu tamat la. \v 3 Kerer ae kere lotu la unaisa God ini Tanwa, kere tom kere fanu tekentu ke God, ae ri kiit tu pununfo kerer. Biil kere unune na sani ri tel u sau na pununfo kerer, biil. Kere laes sau na foim ae Karisito Iesu i tel ta u usuf kerer. \v 4 Male imel e falupes tina sinangun fakiit, ke tina rakrakai ken fanu sau, iau tom ifasi ian unune lo. \p Male tikas i wol le ifasi in unune na rakrakai ken fanu sau, foron tier ae i unune lo, ia rokap kanaka lo. \v 5 \x - \xo 3:5 \xt Rom 11:1; Aposel 23:6; 26:5\x*Wara le ri kiit ta pununfong na fawal u e biing. Ma ia nenge sikin Israel tina mat ke Beniamin. Ia nenge sikin Ibru tutus. Ma ia nenge Farasi, pesu ia ka misuut la na nagogon ke Moses. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Aposel 8:3; 22:4; 26:9-11\x*Ia ta fangungut ta usuf fanu na lotu ke Karisito, wara le imel e rakrakai na wolwol kiak isi ian misuut na lotu ken fan Israel. Na nagogon ke Moses ia tortores, biil ifasi rin tiu iau ini ti tier. \p \v 7 Isau le foron tier ae ia par ta u le in farokap iau, igii ia ka par u arae foron tier foes, i wara lo Karisito. \v 8 Tekentu, ia par foron tier tikii ae, arae foron tier foes sau, wara le ia iliim nenge tier ae i laumet kanaka. Tier ae, isi ian usum lo Karisito Iesu, Kumguui kiak. I e wara, ia ka sokufu foron tier tikii, ma ia ka par ri arae foron piin, isi iak somangat pes Karisito, \v 9 ma iak patep u. Biil ia tapiek tom tortores, i wara le ia mi na nagogon, biil. I wara sau na unune kiak lo Karisito. Tekentu, God i foteng kerer arae foron tom tortores, wara le kere unune lo Karisito. \v 10 Ia ier le ian usum lo Karisito, ke na rakrakai kia ae i finngas ta u, aunbiing i apti fis ta tina minet. Ke ia ka ier sabin le ian ti turim tura isi kalsakai fangungut arae i kalsakai ta u, isi iak fasi ini na minet kia. \v 11 Male i tara arae, ke ia unune le God in fapti fafis iau tina minet. \s1 Pol i Filau una Farfarop \p \v 12 Biil ia use u le foron tier igii ia ka kep ta u, le ia ka tapiek ta na farfarop lo, biil. Isau le ia totof rakrakai tom isi ian kep sani ae Karisito Iesu i fakale ta iau ini. \v 13 Foron tuaklik, biil ia use u le ia ka kep ta u, biil. Isau le tier ia tel u, biil ia giliim fis, ia totof rakrakai tom isi kep tier ae na famu lo iau. \v 14 Ia filau rakrakai tom isi ian tafe farfarop, isi iak kep fifiil na filau kiak. Fifiil ae God i tawi pes ta iau isi, isi ian la ubae na kukulii, wara lo Karisito Iesu. \p \v 15 Pesu, kerer tikii ae unune kirer ka matuk ta lo Karisito, in mel e matngan wolwol aragii sing kerer. Ke, male foron wolwol kimi i neng keskes na ti tier, God in famalal u usuf gam. \v 16 Isau le, keren mi tom na sal ae kere mi la lo papang igii. \p \v 17 \x - \xo 3:17 \xt 1Korin 4:16; 11:1\x*Foron tuaklik, gamen mi na matngan sinangung ke gamen par fakasi fanse ae ri liu fafasi ini matngan liu ae keme finngas ta u usuf gam. \v 18 Wara le ifuun, sinangu ri i finngas u le ri ememse ta aupaket ke Karisito. Arae ia fas ta gam pakanini, ke igii sabin ia ka use u ini danun matang. \v 19 Ma farfarop na liu kiri, rin fiu. Foron wolwol na pununfo i e god kiri. Ri got la ini foron sinang ae ifasi rin matlawen kuna. Ma ri luun wolwol kiri la tom na foron tier tinaga na piklinbat. \v 20 Isau le kerer, kere fanu tutus tina kukulii, ma kere nene isi Tom Fafaliu kirer, Kumguui Iesu Karisito in fis tinbae. \v 21 Ma in sokiliis pununfo kerer igii ae biil ti memeh lo, isi ik fasi ini pununfo tom ae ifuun ini memeh. Ini rakrakai kia, in luun foron tier tikii na piklin nagogon kia, ma ini rakrakai sau ae, ik sokiliis pununfo kerer. \c 4 \s1 Orek una Farakrakai foron Tom Unune \p \v 1 Pesu, foron tuaklik, gamen tifat arae lo Kumguui. Ia use u aragii usuf gam, fanse ae ia ier kanaka isi gam. Ma ia ier kanaka le ian par gam. Gam foron rokap na talang, gam falaes iau ke liu kimi i arae fifiil una foim kiak. \p \v 2 Ia sising Ewodia kamu e Sintike le in tikii sau e wolwol kimuh, wara le kamu ke Kumguui. \v 3 Ma ia sising o sabin, o tikiin foim tekentu kiak, le on lupes iun fifin ae, wara le ru foim rakrakai ta turang na Rokap na Fafas. Ru foim rakrakai ta tura kama e Kelemen ke foron tikiin foim tikii kiak, ae asri ka kiis ta na Buk na Liu. \p \v 4 I rokap le gamen laes la masau na kiiskiis kimi lo Kumguui. Ma ian use u sabin le, gamen laes. \v 5 Gamen fofo ini fanu tikii, isi rik par sinangu gam. Kumguui fatat in fis. \v 6 Gong gam lala wol na ti tier, isau le na foron tier tikii, gamen sising ke gamen fas God ini sani gam ier isi, ma gamek sising an fotrokap usuf i. \v 7 Ma siaroh ke God ae i laumet kulkulef na tasum ken fanu tikii, in fofonoi na liu kimi, ke na wolwol kimi tikii na kiiskiis kimi lo Karisito Iesu. \p \v 8 Foron tuaklik, igii e farfarop na orek kiak usuf gam: Wolwol kimi in kiis na foron tier ae i rokap, ke foron tier ae keren ususefages ulo. Gamen wol na foron tier ae i tekentu, ke foron tier ae keren bulat lo, ke foron tier ae i tortores, ke foron tier ae i kalkaluu, ke foron tier ae i rokap kanaka, ke foron tier ae imel e memeh lo. \v 9 Sani ae ia ka fausum ta gam ini, ke gam ka kep ta u, ke gam ka ongen ta u, ke gam ka par ta u na liu kiak, gam sabin gamen mi lo arae. Ma God ae i ta siaroh la, in kiis tura gam. \s1 Pol i Fotrokap isi foron Fafen sing foron Tom Unune na Filipai \p \v 10 Ia laes kanaka na kiiskiis kiak lo Kumguui, wara le gam ka wolpes iau sabin. Ia usum le gam wol la lo iau, isau le biil ti sal kimi isi gamen lupes iau. \v 11 Biil ia orek aragii wara le ia bilbiling, biil. Ia ka usum ta le ian laes la tom, taftawa matngan tier arafa ia fatafe tura. \v 12 Ia ka lasan ta aunbiing ia bilbiling, ke ia ka lasan ta na aunbiing ifuun e minmarang. Ia ka usum ta le ian laes sau, taftawa male ia mas le ia fitol, ke male ia lauu le ifuun e minmarang. \v 13 Ia fasi ian tel foron tier tikii, lo Karisito ae i ta rakrakai la sing iau. \p \v 14 Isau le, i rokap sabin gam ka ti turim turang ta na foron tatawin kiak. \v 15 \x - \xo 4:15 \xt 2Korin 11:9 \x* Gam fan Filipai, gam ka usum ta na aunbiing ae ia fafas ta ini Rokap na Fafas na falifu na Masedonia, ke gam ka kiliis liu ta kimi. Gam usum le aunbiing ia la koseng Masedonia, biil ti fale tom unune sabin ri fatal ta iau na sinangun fafen faliu, biil. Gam keskes sau. \v 16 \x - \xo 4:16 \xt Aposel 17:1\x*Aunbiing ia kiis ta na Tesalonika, biil gam fen iau na itikii sau e aunbiing, isau le gam fen mulmul iau, aunbiing ia dar fale tier. \v 17 Gong gam wol le ia im isi ti fafen sing gam, biil. Ia ier isi in mel e fafakalok na liu kimi. \v 18 \x - \xo 4:18 \xt KisimBek 29:18\x*Ia ka kep ta foron fafen tikii kimi, ae Epafroditus i filange u usuf iau. Ma foron fafen kimi, i laumet kanaka tom na foron tier ae ia dar u. Foron fafen tikii kimi ae, i arae fafen usuf God ae i furung rokap, ma God i somangat pes u ini laes. \v 19 God kiak in tel fasuut foron tier tikii ae gam bilbiling isi, tina foron rokap na minsik kia, wara le gam ke Karisito Iesu. \p \v 20 Keren usefages God Tama kerer fitliu, ma biil ti farfarop lo. Amen. \s1 Farfarop na Orek \p \v 21 Gamen faorek pes fanu ke God na asa Karisito Iesu. Foron tualikrer sabin igii naisang, ri ta orek an famais kiri usuf gam. \v 22 Fanu tikii ke God ri ta orek an famais kiri usuf gam. Ke fanu tikii sabin na fel ke Sisar ri ta orek an famais kiri usuf gam. \v 23 Famais ke Kumguui kirer, Iesu Karisito in kiis na tanwa gam. Amen.