\id MRK - Barok \h MAK \toc3 Mak \toc1 A Tinenge Deek ke MAK \toc2 MAK \mt2 A Tinenge Deek ke \mt1 MAK \ip A tinenge deek ke Mak i kobo tengen te oleleng ne ausu re Jisas (pere a öxöno tinenge re Matiu). Kaim. I rengrengen köba ulamun a tinörön taxin te Jisas sua osen bere Jisas i uruoxe a lölös taxin te God, io nang, i eöt bara irabo döxömen tewe abo magingin saban ma irabo kun ölanglanga ire (pere Mak 10:45). Me Mak ixo bulus ölaxa a oleleng ne tinenge re Jisas ulamun abo auban nang ixo ot pösöt abo Kristien bölök. Io nang, i wawara bara xö axana bung bara e Mak ixo geet ina tinenge na, abo eler ixo ot pösöt abo Kristien, me Mak ixo ödöxömen lo idi xöbo tinenge re Jisas (8:34-38). \c 1 \s1 Jon ixo tagure a nuan möxö Orong \r (Matiu 3.1-12; Luk 3.1-18; Jon 1.19-28) \p \v 1 A urulo möxö ina na lamun a tinenge deek ke Jisas Krais, a Barok kö God. \v 2 God ixo tengen kölöme xö ginigeet te propet Aisaia bira: \q1 \qt “E rabo tile re tene kip tinenge re e mesila re nöngön, \qt* \q1 \qt ewe nang irabo tagure a ngas se nöngön.” \qt* \q1 \v 3 \qt “A inöno öng i xukup kö xönö tataun, \qt* \q1 \qt ‘Tagure a nuan möxö Orong, \qt* \q1 \qt ötöxödös a ngas sö ine.’” \qt* \m \v 4 Io, Jon a tene baptais ixo wanot kö xönö tataun, ixo baptais ma ixo etöngösen bara, “Mum moro kip lo a baptais sa osen bara mum muru dödöm puxus. Me God irabo döxömen taun abo magingin saban te mum.” \v 5 Ma nangadi oleleng mee Judeia arixe mabo nangadi mee Jerusalem, toxo wan lo urungan te Jon. Idi toxo tengen ösu bara idi abo duöng saban, ma ixo baptais idi xö Ari Jordan. \v 6 Jon ixo sige a man nang toxo pet ma bebene kamel ma ixo kie ine ma lewene bulmakau, ma ixobo enen a kö ma musien. \v 7 Ma tinenge rine bira, “Önga tödi irabo wanot melamu re e, i taxin köba re e. E kobo töxödös eöt ta tinunsu ra walwalas a kililöng kalik a nine sandel te ine. \v 8 E baptais e mum ma ari, lamun ine xalik irabo baptais e mum ma Töxödös ne Tanono.” \s1 Jon ixo baptais e Jisas me Satan ixo könönöin ine \r (Matiu 3.13—4.11; Luk 3.21-22; 4.1-13) \p \v 9 Xina bung nang e Jisas ixo wanot meruso Nasaret kölöme Galili, ma ixo kip lo a baptais xalik e Jon kö Ari Jordan. \v 10 Ma nang e Jisas ixo wan kaa xalik a ari ixo pere a balana kubu ixoro tamasawang ma Tanono ixo wan su lömö rine xarnang a buno. \v 11 Io, a inöno öng ixo ot meruso xö balana kubu ma ixo tenge bira, “Nöngön ano Barok ke e. E mamaa lamun me e axanan köba re nöngön.” \p \v 12 Saxit mon, a Tanono ixo tile ine urungan kö xönö tataun, \v 13 me ine ixo kis kö xönö tataun kö nit ne sangaun ne bung. E Satan ixo könönöin ine ma ixo kis arixe mabo gineme axe, nexalik abo angelo toxo top ine. \s1 Jisas ixo etöngösen ma tinenge deek \r (Matiu 4.12-17; Luk 4.14-15) \p \v 14 Io, nang toxoro öxös lo e Jon ma toxo ölaxa ine xö gunon ne aömokorot, Jisas ixo wan laxa urso Galili ma ixo etöngösen nana ma tinenge deek ke God. \v 15 Me Jisas ixo tengen, “A axana bung ire kis eöt. A kingdom kö God iri lörörö. Moro dödöm puxus ma moro nunu xö tinenge deek.” \s1 Jisas ixo kuwe abo tene kip inan \r (Matiu 4.18-22; Luk 5.1-11) \p \v 16 Bara e Jisas ixo önan kö gegene tu Galili, ixo pere e Saimon, ma tönö rine, e Endru. Idu toxo retewe eben kö ari, möxösa, idu a nine tene kip inan. \v 17 Me Jisas ixo tengen tidu, “Mu moro miang ma moro muu e, e rabo usu e mu ma ngas möxö xikip a nangadi.” \v 18 Io, saxit mon, idu toxo wan lie abo eben te idu ma toxo muu ine. \p \v 19 Ma nang e Jisas ixo wan ulik mon, ixo pere e Jems a barok ke Sebedi, arixe ma tönö e Jon kö mön, idu toxo marangas bulus abo eben. \v 20 Ma saxit mon, ixo kuwe idu me idu toxo wan lie e tamadu xö mön arixe mabo nangadi tinörön ma toxo muu ine. \s1 Jisas ixo irewese abo tano saban \r (Luk 4.31-37) \p \v 21 Me Jisas mabo bak ne ausu toxo wan uruso Kaprenaum. A bung Sabat ixo ot, me Jisas ixo wan laxa xö gunon ne sineseng köbo Judeia ma ixo usu a nangadi. \v 22 Nangadi toxo wuwus kö ausu rine, möxösa, ixo usu idi xarnang a tödi iri kip lo a lölös sua inausu, kaim xarnang abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses. \v 23 Io, önga tödi kölöme xö gunon ne sineseng ke idi nang a tano saban ixo kis sine, ixo gee wösö bira, \v 24 “Jisas mee Nasaret, u mamaa ruasa xalik e mem? U wanot ta ögarin esexerein e mem? E ösöxö sik nöngön, bere nöngön Öng Ewe Nang a lak Madakdak meriso re God!” \p \v 25 Me Jisas ixo köö ina tano saban, ma ixo tengen, “Örö ödödö, ma wan su xalik ine.” \v 26 A tano saban ixo ögögöng ina tödi, io, ixo wan su xalik ine ma kinup taxin. \p \v 27 A nangadi toxo wuwus saban arixe, ma toxo ose öbaling iat idi bira, “A lasa ia? A ausu maxat ma lölös! Ine bo isik tinenge lölös urungan köbo tano saban me idi tobo tame ine.” \v 28 Io, a atöngösen tue Jisas ixo wan pasaxit kö boxönö xirip mee Galili. \s1 Jisas ixo ölanglanga a oleleng \r (Matiu 8.14-17; Luk 4.38-41) \p \v 29 Io, Jisas mabo bak ne ausu rine toxo wan su xalik a gunon ne sineseng. Ma saxit mon, idi toxo arixe me Jems me Jon urungan kö gunon te Saimon me Endru. \v 30 A taön te Saimon ixo maru sik ma malao xö öra, me idi toxo töngösen e Jisas me ine. \v 31 Io, Jisas ixo wan urungan te ine, ixo tön lo a limine ma ixo tön öraru ine. A malao ixo kawam kalik ine ma ixo urulo ra tabaa nienin idi. \p \v 32 Xina aien, nang a xaken ixoro kis döröng, a nangadi toxo kip ot abo duöng miniset me idi nang abo tano saban toxoro tup pe idi urungan te Jisas. \v 33 A nangadi oleleng köba möxö ina lagunon taxin idi toxo ot etok kö marame. \v 34 Me Jisas ixo ölanglanga a oleleng ne nangadi ma mangana miniset. Ma ixo irewese a oleleng ne tano saban, nexalik mon kaim ine ra ömaraxen abo tano saban ta tinenge, möxösa, idi toxoro ösöxö ewe iang ine. \s1 Jisas ixo palas tinenge \r (Luk 4.42-44) \p \v 35 Xö puxu bubung, nang ixo ködö xudun, Jisas ixo laran ma ixo wan lie a gunon, ma ixo wan lo urungan kö xönö tataun, ma ixo seseseng. \v 36 E Saimon mabo nangadi mere ine toxo wan ta winara re Jisas. \v 37 Ma nang idi toxo pere wösöt ine, idi toxo tengen bira, “Nangadi xirip te wawara siwin nöngön!” \p \v 38 Jisas ixo balu, “Ire ta wan urungan köbo lagunon lörörö, io nang, e öt ta palas tinenge bölök kidi e, möxösa, e ot ulamun.” \v 39 Io, ixo wan kö boxönö xirip mee Galili, ixo palas tinenge xöbo gunon ne sineseng kidi ma ixo irewese abo tano saban. \s1 Önga lepra \r (Matiu 8.1-4; Luk 5.12-16) \p \v 40 A tödi ma miniset lepra ixo ot pösöt e Jisas ma ixo subun kexe mesila rine ma ixo seng ine, “Nang bara u mamaa, nöngön u eöt ta öxawam a miniset lepra xalik e bara e ra madakdak.” \p \v 41 Me Jisas ixo sasanga ma limine ma ixo tön ine möxö ixo balamu ine. Ine ixo tengen te ine, “E mamaa. Örö deek.” \v 42 Saxit iat mon a miniset lepra ixo wan kalik ine ma ixo langlanga. \p \v 43 Jisas ixo uguran tewe ine arixe ma tinenge lölös bira, \v 44 “Ganim bara u tengen osen kere öng. Inexalik örö wan ma örö osen nöngön kö pris ma örö isik abo arabaa ne söngsöngöt eöt ma warkurai te Moses bara örobo deek baling. Ma irabo xarnang a atöngösen maras sö idi bara a turunon bere u xoro langlanga.” \v 45 Lamun ine ixo wan ma ixo etöngösen maras nana ma tinenge. Unine möxönan, Jisas kaim a nilaxa xö lagunon taxin kö mamaran kö nangadi, ma lamun ixo xisixis kö boxönö nang kaim pe nangadi xönan. Inexalik a nangadi angen toxo orot pösöt ine möxö boxönö xirip. \c 2 \s1 Önga pengpeng \r (Matiu 9.1-8; Luk 5.17-26) \p \v 1 Nang ne bung melamu, Jisas ixo wan laxa baling kö Kaprenaum. Io, a nangadi toxo ölangen bara ixoro wanot kö lagunon. \v 2 Io, a oleleng ne nangadi toxo ot etok ma kölöme xö gunon ixo wöwö xöba, ma araman kö marame bölök kawaim pe xönö ixo langlanga. Me Jisas ixo palas tinenge ma tinenge re God urungan tidi. \v 3 Dauleng ne duöng toxo ot ma pengpeng. Ma nit ne tödi toxo kip ine. \v 4 Nang idi kaim a eöt ta kip ot ine urungan te Jisas, möxösa, a marakörö toxo oleleng, io, idi toxo pök a öxöno gunon lömö re Jisas, me idi toxo ösölöng ösu a ben arixe ma pengpeng könan. \v 5 Jisas ixo pere a nunu ridi, ixo tengen kö pengpeng, “Barok, na iat mon a magingin saban te nöngön iri kawam.” \p \v 6 Dauleng abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses toxo kisisik ma toxo döxömen suxume re idi iat bira, \v 7 “Ruasa ina tödi na i tenge bira? Ine i tengen ögarin e God. Kaim pe öng i öt ta kip tewe a magingin saban, nexalik bara e God kalik mon.” \p \v 8 Saxit mon, Jisas ixo ösöxö xulen abo dinödöm kö kat tidi. Jisas ixo tengen te idi, “Rösa mum mo dödöxömen inabo lalaa na? \v 9 Nangang sa ridu i malus sa rengrengen? I malus se e ra tengen kö pengpeng bira, ‘A magingin saban te nöngön iri kawam’? Bara i malus se e ra tengen, ‘Tuu lömö, kip lo a ben te nöngön ma örö wan’? \v 10-11 Ma lamun eka osen e mum bara a Barok kö Tödi ine ma lölös kö öxöno lagunon tua irewese a magingin saban.” Ma ixo tengen kö pengpeng, “E tengen te nöngön, tuu lömö ma örö kip lo a ben te nöngön ma örö wan urungan kö ngasiem.” \v 12 Io, ina tödi na ixo taru ma ixo kip lo a ben te ine ma ixo wan kö mamaran kö nangadi xirip. Me idi xirip idi toxo wuwus me idi toxo ölet e God, “Ire tekala pere re laa bira.” \s1 Ewenene irabo dödöm puxus \r (Matiu 9.9-13; Luk 5.27-32) \p \v 13 Io, Jisas ixo wan baling melamu xö gegene tu Galili. A marakörö raxin toxo ot pösöt ine, me Jisas ixo usu idi. \v 14 Ma nang ine ixo wan saxit, ixo pere e Lewi, a barok ke Alipaio, ixo kisisik kö xönö möxö kip takis. Me Jisas ixo tengen te ine, “Örö muu e!” Me Lewi ixo tuu lömö ma ixo muu ine. \p \v 15 Melamu, nang e Jisas mabo bak ne ausu rine toxo aan kö gunon te Lewi, a oleleng ne tene kip takis mabo ‘duöng saban’ toxo aan arixe mine mabo bak ne ausu rine, möxösa, oleleng ke idi tobo mumuu ine. \v 16 Nang abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses, nang idi abo Parasi, toxo pere bere e Jisas ixo aan arixe mabo ‘duöng saban’ mabo nangadi möxö kip takis, idi toxo ose abo bak ne ausu rine bira, “Ruasa i aan arixe mabo tene kip takis mabo ‘duöng saban’?” \p \v 17 Jisas ixo ölengen abo Parasi, io, ixo tengen te idi bira, “A nangadi nang kaim a miniset, idi tekara sasaxan ulamun a tene aule, nexalik idi xalik nang a lak miniset. E kobo ot ta xukuwe abo tene töxödös. Kawaim, e ot lamun a nangadi saban.” \s1 Abo lalaa maxat te Jisas \r (Matiu 9.14-17; Luk 5.33-39) \p \v 18 Io, abo bak ne ausu re Jon ma abo Parasi toxo ölölö. Ma toxo ot pösöt e Jisas ma toxo ose ine, “Ruasa abo bak ne ausu re Jon ma abo bak ne ausu möxö Parasi bölök toxo ölölö, lamun abo bak ne ausu re nöngön kalik, kaim?” \p \v 19 Jisas ixo balu idi, “Bule bara a bung osee möxö tödi alolo maxat, tabo ölölö nang bara ine angen arixe midi? Kaim. Idi tokobo eöt kö bung nang a tödi alolo maxat i nangen arixe midi, möxösa, idi tabo axanan iat. \v 20 Ine xalik, a axana bung irabo wanot nang tabo kip lo ina alolo maxat kalik idi. Ma xina bung nang, idi tabo ölölö im. \p \v 21 “Kaim pe öng ibo sösöxö a xönö sewene man maxat lömö xö man maut. Nang bara i pet bie, a xönö sewene man maxat irabo tamaliling lo xalik ina xönö man maut, ma irabo pet ötamadidi ma irabo saban arixe. \v 22 Ma kaim pe öng ibo linglinge a wain maxat nang i kobola ebobot bang kölöme xö önga laa mo kuluwo ari nang toxo pet ma lewene meme maut i lelet sik. Nang bara i pet, a wain irabo ebobot kaa ma irabo pörök ina lewene meme. Ma wain ma lewene meme idu xirip tabo saban. Kawaim bie, ibo riri a wain maxat kö lewene meme maxat.” \s1 A bung Sabat tua rorop a nangadi \r (Matiu 12.1-8; Luk 6.1-5) \p \v 23 Io, xö önga Sabat, Jisas arixe mabo bak ne ausu rine toxo wan kaluluonin a komo wit, mabo bak ne ausu rine toxo pit köröp lo a uleng ne xurxurno wit. \v 24 Mabo Parasi toxo tengen te ine, “Pere bang! Ruasa abo bak ne ausu re nöngön, idi te pet biringan? Idi tokobo mumuu a warkurai möxö bung Sabat.” \p \v 25 Io, Jisas ixo balu, “Mum moxoro kos abo laa mesila nang e Dewit ixo pet nang ine ixo irilöng ma sasaxan tua nien arixe mabo duöng nang toxo wan arixe mine. \v 26 E Dewit ixo wan laxa xö gunon te God köbo bung ke Abiata, a sisila raxin möxöbo pris, ma ixo en a beret nang tobo tabaa e God min. Mabo warkurai te Moses i tengen bara abo pris kalik tobo enen ina beret na. Ma ixo tabaa bölök abo duöng nang toxo wan arixe mine.” \p \v 27 Me ine ixo tengen tö idi, “God ixo pet a bung Sabat tua rorop a tödi, ma i koxobo pet a tödi ulamun a bung Sabat. \v 28 Möxö ina na, a Barok kö Tödi i kure bölök a bung Sabat.” \c 3 \s1 Jisas ixo ölanglanga önga tödi ma lime met kö Sabat \r (Matiu 12.9-14; Luk 6.6-11) \p \v 1 Önga bung kabise, Jisas ixo wan laxa kölöme xö gunon ne sineseng möxöbo Judeia, ma önga tödi ma lime met nangen nang. \v 2 Dauleng ke idi nang toxo kisisik kingan, toxo werwere ine nang bara irabo ölanglanga ine xö Sabat bara kaim, io, niang ke idi ra wupuk ine. \v 3 Io, Jisas ixo tengen kö tödi niang a lime met, “Örö tuu lömö mesila xö nangadi xirip.” \p \v 4 Me Jisas ixo ose idi, “Mum moro dödöm deek, a sa xö warkurai te Moses i tengen bara i töxödös bara tabo pet kö bung Sabat? I deek sik ka rorop bara rua ögarin, ma rua öro re öng bara rua sexomet te öng?” Lamun idi toxo ödödö. \p \v 5 Jisas ixo wawara nana ma ixo laie. Ma ixo tapunuk köba, möxösa, abo balana idi ixo lölös. Io, ixo tengen kö tödi, “Sasanga kaa ma limem.” Io, ine ixo sasanga kaa ma limine, ma a limine ixo deek baling. \v 6 Io, abo Parasi toxo wan lo ma toxo pingit arixe mabo tene mumuu re Erot tua wewet te ngas sua sesexomet e Jisas. \s1 A marakörö raxin toxo muu e Jisas \p \v 7 Jisas arixe mabo bak ne ausu re ine toxo wan lo ma toxo ot kö tu Galili. A marakörö raxin mee Galili toxo muu idi. \v 8 Nang idi toxo ölangen inabo lalaa Jisas ixo wewet, oleleng ne nangadi toxo ot pösöt ine mee Galili, Judeia, Jerusalem, Idumaia ma ina xönö lawana Ari Jordan ma boxönö lörörö Tair ma Saidon. \v 9 Nang ixo rataxin a marakörö, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu rine bara idi tabo tagure sik ke mon, io, nang idi takarabo emorop pönö ine. \v 10 Jisas ixo tengen ina na, möxö ixoro ölanglanga a oleleng, io, a nangadi miniset toxo exöxöp silain idi ra sisigi ine. \v 11 Nang a nangadi ma tano saban tobo pere e Jisas, idi tobo subu mesila rine ma tobo tengen bira, “Nöngön a Barok kö God.” \v 12 Lamun ine ixo isik abo tinenge lölös se idi ra ganim a rengrengen osen bara ewenene ine. \s1 Jisas ixo pere kos lo abo aposol \r (Matiu 10.1-4; Luk 6.12-16) \p \v 13 Jisas ixo wan kaa urso xö lawana maii ma ixo kuwe a nangadi ine ixo mamaa lamun, me idi toxo ot pösöt ine. \v 14-15 Io, ixo pere kos lo a sangaun ma ninöng ma ixo isik a ese ‘aposol’ te idi. Io, ixo pere kos idi bara idi tabo kis arixe mine ma bara irabo tile elixilixin idi rua palas tinenge ma rua kip lölös sua xikip tewe abo tano saban. \v 16 Abo sangaun ma ninöng ne tödi nang ixo pere kos lo idi, e Saimon nang e Jisas ixo isik a ese ‘Pita’, \v 17 e Jems a bak ke Sebedi ma tönö ine Jon (ixo tabaa idu ma ese Boaneges, a unine möxönan bara, ‘A Nangadi Xarnang a Barawagas’), \v 18 Endru, Pilip, Batolomiu, Matiu, Tomas, Jems a barok ke Alpius, Tadius, Saimon nang toxo tengen bara ine ina Silot, \v 19 me Judas Iskariot, a tödi nang ixo isik tewe e Jisas kö limine nangadi. \s1 Jisas me Belsebul \r (Matiu 12.22-32; Luk 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Io, Jisas ixo laxa xö önga gunon, ma marakörö toxo ot etok baling. Möxö ina na Jisas mabo bak ne ausu re ine kaim kö eöt iat ta nien. \v 21 Nang a nago mabo tönö e Jisas toxo ölangen bira, idi toxo wan ta werwere ine, möxö a nangadi toxo rengrengen bara, “Ine iri baulang.” \p \v 22 Ma abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses niang toxo wan su meriso Jerusalem, idi toxo tengen, “Ine ma tano saban nang tobo rengrengen ma Belsebul! Ine a sisila möxöbo tano saban ibo tabaa ine ma lölös sa xikip tewe abo tano saban.” \p \v 23 Io, Jisas ixo kuwe lo idi urungan tine ma ixo tenge wuo ridi, “Bara bule e Satan, i eöt ta kip tewe Satan? Kaim. \v 24 Nang bara bung marapun tekobo tuu arixe, ina bung marapun nang tekebeöt ta kinis deek. \v 25 Ma nang bara kinis sine barama i tawörök, ina barama nang tekebeöt ta kinis deek. \v 26 Ma nang bara a nangadi re Satan te öbulubun idi iat ma te subu, io, tekebeöt ta tinuu lölös, lamun Satan iri kawam sik mon. \v 27 Kaim pe önga tödi i eöt ta wörwörök ölaxa re gunon kere önga tödi lölös ma irabo pulo rewe abo lalaa re ine nang bara i kala kut dik bang ina tödi lölös, ma melamu irabo wuwulo xö ina gunon te ine. \v 28 Turunon saxit, God irabo kip tewe abo mangana magingin saban kirip möxö nangadi, ma nang bara te tengen ögarin önga tödi, irabo döxömen taun ine bölök. \v 29 Ma lamun ewe nang i tengen ögarin a Töxödös ne Tanono, God i karabo döxömen taun ine. Ina magingin saban na, irabo kis ulorexe ma kaim pe öxöwöm.” \p \v 30 Jisas ixo tengen bira, möxösa, idi toxo tengen, “Ine ma tano saban.” \s1 A nago re Jisas mabo tönö \r (Matiu 12.46-50; Luk 8.19-21) \p \v 31 Io, a nago mabo tönö e Jisas toxo wanot, idi toxo tuu sik kö araman ma toxo tile önga tödi ra lalamus lo ine. \v 32 A marakörö toxo kis elulurwe ine, me idi toxo tengen te ine, “A nago re nöngön mabo töm, idi ia xö araman te wawara re nöngön.” \p \v 33 Ine ixo ose, “E rabo tengen ösu bara ewe a nago re e, ma ewe abo töke.” \p \v 34 Io, ine ixo pere idi nang toxo kis elulurwein sik ine ma ixo tengen, “Idi na abo nago mabo töke. \v 35 Ewe nang i mumuu abo lasanene nang e God i mamaa bara irabo pet, ine a töke, a saxake ma a nago re e.” \c 4 \s1 A tene susulo \r (Matiu 13.1-23; Luk 8.4-15) \p \v 1 Melamu, Jisas ixo urulo öbaling a inausu xö gegene tu Galili. Mabo marakörö nang toxo ot etok elulurwein ine ixo taxin köba, io, ine ixo kis laxa xö mön nang kö tu, ma marakörö toxo kis muu a gegene tu. \v 2 Ine ixo usu idi ma oleleng ne lalaa xö tinenge öwuo, ma kölöme xö ausu rine ixo tengen, \v 3 “Ölengen! A önga tödi ixo wan tua retewe abo irine wit kö komo. \v 4 Ma nang ine ixo retewe nanin abo irine wit, a dauleng toxo subu melamu xö ngas, ma bung pun toxo wanot ma toxo en idi. \v 5 Ma dauleng ne irine wit toxo subu xö öxöno wat nang kaim pe pu oleleng könan. A irine wit ixo das kaa pasaxit mon, möxösa, a pu ixo wöwöt. \v 6 Ma xaken ixo tuu, ixo dek abo wit ma ixo mölös ma ixo met, möxösa, abo buon kaim kö sinu xöba uri xö pu. \v 7 Dauleng ne irine wit toxo subu kaluluonin abo gargaras. Ma abo gargaras toxo pari abo wit nang i dadas kaa, io, abo irine wit kaim kö ino. \v 8 Lamun a uleng ne irine wit toxo subu xö pu deek. Idi toxo das kaa ma toxo oleleng, ma toxo o. Dauleng ixo o eöt ma narun ne sangaun ne irine, dauleng toxo pitnö ma öng ne sangaun, ma dauleng toxo eöt ma önga mar ne irine wit.” \p \v 9 Io, Jisas ixo tengen, “Ewe nang ine ma talingine ra ölöngö, ine irabo ölangen.” \p \v 10 Xö axana bung nang ine xalik, a sangaun ma ninöng ne bak ne ausu mabo duöng nang toxo elulure ine, toxo ose ine lamun abo tinenge öwuo. \v 11 Ine ixo tengen te idi, “God ixoro tabaa e mum ma nanase möxö kingdom kö God. Lamun kö nangadi nang kö araman möxö kingdom, abo laa xirip idi tabo ölangen kö tinenge öwuo. \p \v 12 Io, nang, \q1 \qt ‘idi tabo wawara ma wawara, lamun idi tekebeöt ta werwere xulen te laa, \qt* \q1 \qt me idi tabo ölöngö ma ölöngö, ma lamun idi tekebeöt ta ölangen kulen, \qt* \q1 \qt xalik idi tabo dödöm puxus me God irabo döxömen taun abo magingin saban te idi.’” \qt* \p \v 13 Io, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu, “Bule, mum kobo laa maras lamun ina tinenge öwuo na? Nang bara kaim, mum korobo öt ta ösöxö rebo tinenge öwuo. \v 14 A tamana komo i susulo a tinenge re God. \v 15 Dauleng ne nangadi te eöt ma wit i subu xö ngas nang te sulo a tinenge, i xarnang a nangadi tere ölengen a tinenge ma saxit mon Satan ibo ot ma ibo xikip tewe abo tinenge nang toboro sulo kölöme re idi. \v 16 Ma dauleng te eöt ma irine wit i subu xö pu warawat. Idi te ölangen a tinenge, ma pasaxit mon te axanan tua xikip lo. \v 17 Ma lamun idi tobo tuu ulik mon, möxösa, kaim idi ma buon. Nang bara tiip ma sasaban i ot möxö idi te kip a tinenge, ma saxit mon idi toboro wan tewe. \v 18 Ma nangen a dauleng ne nangadi, idi te eöt ma irine wit i subu kaluluon köbo gargaras. Idi te ölengen a tinenge. \v 19 Me idi te döxömen köbanin abo lalaa möxö öxöno lagunon ma ulamun a kinis ne orong nang ibo röxröxö rewe idi, me idi tobo mamaa xöba lamun a mangana lalaa xabise. Inabo lalaa ibo önan laxa ma ibo wewet pi a tinenge re God, ma i kobo eöt ta o re pasuno. \v 20 Dauleng ne nangadi te eöt ma irine wit i subu xö pu deek. Idi te ölengen a tinenge, me idi te kip lo, me idi te o a pasuno. Dauleng tabo o narun ne sangaun ne irine wit, ma dauleng ma pitnö ma öng ne sangaun ne irine wit ma dauleng ma önga mar ne irine wit.” \s1 A laam kö ene bile \r (Luk 8.16-18) \p \v 21 Me ine ixo tengen te idi, “Mum bo xikip ölaxa a laam rua uxis kö ene bile bara xö ene öra? Kawaim, a laam morobo uxis lömö xö xönö iat möxönan. \v 22 Abo laa sanene niang i mun sik, i xarna na niang irabo wanot kö maras. Mabo laa sanene niang i kait pi sik, i xarna na niang irabo wanot kö malmalan. \v 23 Nang bere ewenene re öng ma talingine ra ölöngö, ine irabo mana tam.” \p \v 24 Me ine ixo tengen bölök kö idi bira, “Mum morobo mana balaure ödeek a lasa mum mo ölengen. God irabo isik puxus urungan te mum xarnang iat mum mu ölangen kulen. Ma irabo öwöwö öbaling urungan te mum. \v 25 Ewenene midi nang idi ma lalaa, God irabo tabaa idi ma oleleng. Me ewenene midi nang kawaim idi mere lalaa, God irabo kip tewe bölök kirip abo lalaa xalik idi.” \s1 Abo irine wit nang iboro xuxubu \p \v 26 Me Jisas ixo tengen bölök bira. “A kingdom kö God i xarnang a tödi i tewe nanin a irine wit kö pu. \v 27 Ma xöbo dömön ma xöbo xaken, niang ibo paluso bara ibo lalaran, abo irine wit iboro xuxubu ma iboro dadas taxin. Ma lamun ine iat i kala ösöxö bara ibo dadas bule. \v 28 A pu iat ibo öxubu a irine wit, sila ibo das kaa, io, ibo oo a kölömene, ma malamu irabo maruxo. \v 29 Nang bara iri maruxo, ina tödi ibo reree lo a pasuno, möxösa, a axana bung möxö kip nien iri ot.” \s1 A irine iaa nang a lak lik köba \r (Matiu 13.31-32, 34; Luk 13.18-19) \p \v 30 Me Jisas ixo tengen bölök bira, “Ire tabo tengen bira a kingdom kö God i xarnang a lasa? Bara xö mangana tinenge öwuo sa nang ire tabo pet tua palas ödeek ina tinenge na? \v 31 I xarnang a irine iaa nang a lak lik köba xöbo irine iaa xabise nang u bo susulo xö pu. \v 32 Ma nang bara tere sulo, ibo das kaa ma ibo taxin köba ma ibo saxit kirip abo iaa kölöme xö komo. Ma ibo masanga raxin, io, abo pun meriso lömö tobo ot ma tobo wewet abo wöwösö re idi xö sinisii möxönan.” \p \v 33 Me Jisas ixobo walwalas tinenge ma ixobo wewet abo oleleng ne mangana tinenge öwuo bira, nang irabo eöt te idi rua ölengen kulen. \v 34 Ine ixobo wöwörö xö marakörö mabo tinenge öwuo xalik mon. Ma lamun nang ine arixe mabo bak ne ausu re ine xalik mon, ine ixobo tengen osen ömaras abo tinenge öwuo re idi. \s1 Jisas ixo ömalile a dalun \r (Matiu 8.23-27; Luk 8.22-25) \p \v 35 Xö ina bung kö aien sumara xoxo, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu rine bara, “Ire ta wan köröp uruo xö lawa xabise möxö tu.” \v 36 Io, Jisas mabo bak ne ausu re ine toxo wan lo xalik a marakörö ma toxo kaa xö mön nang e Jisas ixoro kisisik könan. Ma dauleng ne mön bölök toxo wan arixe me idi. \v 37 A xiki raxin ixo wawaxat ma dalun ixo tawit laxa xö mön ma ari ixoro lörörö ra öwöwö a mön. \v 38 Jisas ixo paluso sik malamu xö mön ma ixo lulungon kaa sik kö lulungo re ine. Ma abo bak ne ausu toxo ölaran ine ma toxo tengen te ine, “Tene Ausu, nöngön u kobo balamu ire, xalik tabo köngö?” \p \v 39 Io, ine ixo taru ma ixo köö a xiki, ma ixo tengen kö dalun, “Örö ödödö! Ma örö malile!” Io, a xiki ixo kawam ma dalun ixo malile esexere. \v 40 Io, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu re ine, “Mum, mo bubuut köba ruasa? Kaim iat bang e mum ma nunu?” \p \v 41 Idi toxo buut köba ma toxo ose nanin öbaling idi iat bira, “A mangana tödi sa ia? Nang a xiki ma dalun te tame ine!” \c 5 \s1 Önga tödi ma tano saban \r (Matiu 8.28-34; Luk 8.26-39) \p \v 1 Io, Jisas mabo bak ne ausu rine toxo wan lies uri xö lawana tu Galili, xö xönö pu mee Gerasen. \v 2 Nang e Jisas ixo kaa su xalik a mön, a tödi ma tano saban ixo wan su xalik abo lieng kö nangadi minet ta inasuo mine. \v 3 Ina tödi na ixobo xisixis kölöme xöbo lieng möxöbo tödi minet, ma kaim pe tödi i öt ta kubus pi öbaling ine arixe mere mangana uno bara sen bölök. \v 4 Ina tödi na, toxobo xuxut abo limine ma xexene, nexalik bara ixobo xörxöröp ina sen ma ixobo wörwörök abo aen kö xexene. Kaim pe öng i lölös sik ka rorop ine. \v 5 Xöbo dömön ma xaken, kaluluon köbo lieng möxöbo minet ma kölöme xöbo maii ixobo kalasii, ma ixobo xurxuru öbaling a aine ma warawat. \p \v 6 Ma nang ixo pere e Jisas kö palaa, ixo ulo ma ixo subun kexe mesilain ine. \v 7 Ixo kup nöngösö lömö, “Jisas, a Barok kö God lömö saxit, u mamaa lamun a lasanene xalik e? E seng nöngön kö esene God u bele ögarin e!” \v 8 Ixo tengen bira, möxösa, Jisas ixoro tengen tö ine, “Nöngön a tano saban, wan su xalik a tödi na!” \p \v 9 Io, Jisas ixo ose ine, “Ewe a esem?” \p Ixo balu ine bira, “A esene e ‘Arip ne Arip,’ möxö mem a oleleng.” \v 10 Ma ixo tenge marmaris se Jisas sa ganim a ritile rewe idi möxö ina xönö. \p \v 11 Oleleng ne bung bo toxo aan nana xö gegene maii. \v 12 Abo tano saban toxo seng e Jisas, “Örö tile e mem urungan kaluluonin a bung bo. Örö ömaraxen e mem pa nilaxa rup pidi.” \v 13 Io, ixo ömaraxen idi, mabo tano saban toxo wan su ma toxo laxa rup kö bung bo. Ina bung bo xirip, toxo öt ma nini arip ne bo, ma toxo ewasak su xö gegene maii urungan kölöme xö ari ma toxo köngö met. \p \v 14 Io, a nangadi möxö balaure a bung bo, toxo ulo lo ra atöngösen min kö lagunon taxin ma xö boxönö lörörö. Mabo nangadi toxo wanot ta werwere a lasa nang ixo ot. \v 15 Nang a nangadi toxo wanot pösöt e Jisas, idi toxo pere ina tödi nang abo tano saban toxoro tup kalik ine. Ixo laulawa sik ma ixo kisisik ma dinödöm pe ine ixoro maras. Mabo nangadi toxo buut. \v 16 Io, a nangadi nang toxo pere ina laa, idi toxo tengen kö nangadi a lasa nang ixo ot kina tödi nang abo tano saban toxoro kis sine, ma toxo paraa bölök lamun a bung bo. \v 17 Io, a nangadi toxo urulo ra tinenge marmaris se Jisas sa nuan pes xalik ina xönö re idi. \p \v 18 Io, nang e Jisas ixo kakaa xö mön ma ixo mamaa ra nuan, a tödi nang abo tano saban toxoro tup kalik ine, ixo seng e Jisas sa nuan arixe mine. \v 19 Me Jisas kaim kö ömaraxen lo ine, lamun ixo tengen te ine, “Örö wan baling kö lagunon te nöngön urungan kö nangadi re nöngön ma örö tengen tö idi a lasanene nang a Orong ire pet te nöngön ma a abalamu raxin te ine urungan te nöngön.” \v 20 Io, ina tödi ixo wan pes ma ixo urulo ra atöngösen kölöme xö xönö raxin Dekapolis, mabo lasanene nang e Jisas ixo pet te ine. Mabo nangadi toxo wuwus saban arixe. \s1 A balik minet ma a une miniset \r (Matiu 9.18-26; Luk 8.40-56) \p \v 21 Nang e Jisas ixo lies köröp baling kö mön uruo xö lawana tu Galili, a marakörö raxin toxo ot emorop pönö ine nang ine ixo kisisik kö gegene ari. \v 22 Io, önga tödi a esene e Jairus, a tödi sila xö gunon ne sineseng ke idi abo Judeia, ma ixo ot bölök, ixo pere e Jisas ma ixo subun kexe xö nine xexene Jisas. \v 23 Ma ixo tenge marmaris se Jisas, “A balik lik ke e, i ka minet. E seng nöngön, örö miang ma örö bulus a limem lömö rine, bara ine irabo deek ma irabo to.” \v 24 Io, Jisas ixo wan arixe mine. \p A marakörö raxin toxo muu ine ma toxo parap sik iat tine. \v 25 Ma önga une nangen niang, nang a dee ixobo önan kalik ine, ma ixo öt xarnang a sangaun ma ninöng ne awat. \v 26 Ine ixo kip a tiip taxin kalik abo dokta ma ixo ösek abo lasa nang ine min, rö ine ra dedeek. Ma kaim. Nangen a dee ixo önan köba mon kalik ine. \v 27 Nang ine ixo ölangen a tinenge ure Jisas, ine ixo wan melamu rine kaluluonin a marakörö ma ixo sigi a man te Jisas. \v 28 Ixo pet ina na, möxösa, ine ixo döxömen, “Nang bara e sigi a man te ine mon, e rabo deek.” \v 29 Saxit mon a dee ixo masa xalik ine ma ixo örasen kö aine bara iri deek kalik ina tiip pe ine. \p \v 30 Io, saxit mon, Jisas ixo örasen bara ina lölös ixoro wan su xalik ine ma ixo tawuxus kaluluon kö marakörö ma ixo eose, “Ewe i sigi a man te e?” \p \v 31 Abo bak ne ausu rine toxo balu ine, “Örö pere a nangadi nang te emorop pönö nöngön, ma u ose bölök bule, ewe i sigi nöngön?” \p \v 32 Me Jisas ixo wawara nana iat tua werwere bere ewe iat ixo pet ina na. \v 33 Io, a une ixo wanot ma ixo subun kexe xö nine xexene Jisas, möxösa, ixo ösöxö arixin a lasa ixo ot tine. Ixo buut ma ixo dedede ma ixo tengen ösu xirip a turunon. \v 34 Jisas ixo tengen tö ine, “Balik, a nunu re nöngön iri öro nöngön. Örö wan ma malum ma örö langlanga xalik ina miniset te nöngön.” \p \v 35 Nang e Jisas nangen bang ixo wöwörö xö une, a dauleng ne duöng möxö gunon te Jairus, a tödi raxin möxö gunon ne sineseng, idi toxo tengen te Jairus, “A balik ke nöngön iri met. Nöngön u bele isik a tiip kö tene ausu.” \p \v 36 Jisas kaim a mumuu a lasa idi toxo rengrengen, ma ixo tengen te Jairus bira, “U bele buut. Örö mana nunu mon.” \p \v 37 Jisas kaim kö ömaraxen tebo duöng bölök kua mumuu ine, nexalik mon e Pita, Jems, me Jon a tönö re Jems. \v 38 Nang idi toxo ot kö gunon te Jairus, Jisas ixo pere arixin a marakörö toxo ees köba ma toxo gegee nöngösö lömö. \v 39 Ixo wan laxa ma ixo tengen tö idi, “Mum bele ees ma ginee. A balik i kobo met. Inexalik i paliso mon.” \v 40 Me idi toxo isis belek ine. \p Ma nang ixoro tile ösu a nangadi xirip, ixo lamus lo a tata ma nago xö balik arixe mabo bak ne ausu nang toxo wan arixe mine, ma toxo wan laxa urungan kö xönö nang a balik ee. \v 41 Io, Jisas ixo tön a limine ma ixo tengen te ine, “Talita kum!” (A unine bara, “Balik lik, e tengen te nöngön, taru kaa!”). \v 42 Saxit mon, a balik ixo tuu kaa ma ixo önan nana. (Ine ma sangaun ma ninöng ne awat). Ma nang idi toxo pere ina na, toxo wuwus saban köba arixe. \v 43 Ine ixo isik a tinenge lölös bere idi tebele tengen osen ina na xere öng, ma ixo tengen te idu ra tabaa ine mere laa ra enen. \c 6 \s1 A propet niang tokobo ii ine \r (Matiu 13.53-58; Luk 4.16-30) \p \v 1 Jisas ixo wan kalik ina xönö nang ma ixo wan urungan kö lagunon tine. Ma abo bak ne ausu rine toxo arixe mine. \v 2 Nang a bung Sabat ixo ot, Jisas ixo urulo a ausu xö gunon ne sineseng. Ma oleleng idi nang toxo ölengen ine toxo wuwus saban. \p Idi toxo ose bira, “Ina tödi na i kip lo inabo mangana lalaa na mole? A lasa ina nanase na nang toxoro tabaa ine min, nang ine ibo wewet abo lalaa lölös ne auwuwus! \v 3 Ine mon a tene pet gunon, nang a barok ke Maria ma abo tönö rine e Jems, Jon, Judas me Saimon. Mabo saxana nangen na me ire.” Me idi toxo mölök kalik ine. \p \v 4 Jisas ixo tengen tö idi, “Xöbo lagunon kabise a nangadi tobo ii öraxin a propet. Inexalik kö lagunon iat tine ma kaluluon kö bung marapun ma nang bölök kö gunon tine, tekarabo ii ine.” \v 5 Io, Jisas i koxobo eöt ta wewet te laa lölös ne auwuwus singan. Inexalik ixo bulus a nine limine lömö xö dauleng ne miniset ma ixo ölanglanga idi. \v 6 Me Jisas ixo wuwus saban, möxösa, kaim idi xo nunu. \s1 Jisas ixo tile ösu abo bak ne ausu \r (Matiu 10.5-15; Luk 9.1-6) \p Io, Jisas ixo wan nana xöbo lagunon ma ixo usu nanin a nangadi. \v 7 Ixo kuwe etok lo a sangaun ma ninöng ne bak ne ausu rine ma ixo tile rewe idi ninöng ninöng ma ixo tabaa idi ma lölös sua tile ösu abo tano saban. \p \v 8 Ixo tengen ömaras idi bira, “Mum korobo kip pe laa xö nuan te mum, ma lamun morobo tön kalik a buxo. Mum korobo kip pe nien, a rat, ma re tuluwok kölöme xö kie. \v 9 Mum morobo sige abo sandel, ma lamun mum korobo kip bölök ke önga man kabise.” \v 10 Jisas ixo tengen bölök kidi bira, “Nang bara mum morobo laxa xö önga gunon, morobo xisixis iat tingan ot nang mum morobo wan lo baling kalik a lagunon niang. \v 11 Ma nang bara önga lagunon i kobo öga e mum, bara i kobo tame e mum, io, nang bara mum ka nuan, mum morobo se rewe a kabus kalik abo xexe mum rua uxileng kö idi lamun a magingin saban te idi nang toxo pet te mum.” \p \v 12 Io, abo bak ne ausu toxo wan ebasin ma toxo tenge lölös bara a nangadi tabo mana dödöm puxus. \v 13 Idi toxo irewe a oleleng ne tano saban ma toxo salap a wel kö oleleng ne nangadi miniset ma toxo ölanglanga idi. \s1 Erot ixo döxö e Jon \r (Matiu 14.1-12; Luk 9.7-9) \p \v 14 Io, king Erot ixo ölangen bira lamun abo lalaa nang idi toxo pet, möxösa, a esene e Jisas ixo taxin köba xö ölöngö rine. Dauleng toxo rengrengen bere Jisas ine ma lölös taxin tua wewet abo lalaa ne winiwus lölös, möxösa, idi toxo döxömen bere Jisas ine iat e Jon a tene baptais nang ixoro taru baling kalik a minet. \p \v 15 Inexalik a dauleng toxo tengen bere ine e Elaija. Ma dauleng iat toxo tengen bere ine a propet möxöbo propet mee mesila saxit. \p \v 16 Nang e Erot ixo ölangen bira, ixo tengen, “E Jon, a tödi nang e xo tee xöröp a inöno, iri taru baling kalik a minet!” \p \v 17 Erot ixoro tengen bira, möxösa, ine iat ixo isik a tinenge rua öxös lo e Jon tua bulbulus ine xö gunon ne aömokorot. Erot ixo pet bira, möxösa, e Erodias a une re tönö ine, niang e Pilip, ma lamun Erot ixo elolo belek e Erodias. \v 18 Jon ixobo rengrengen te Erot, “I kobo töxödös bara örobo elolo a une xö tönö nöngön.” \v 19 Io, Erodias ixo bala saban te Jon ma ixo mamaa ra sesexomet ine. Ma lamun ine i kobo eöt \v 20 möxösa, e Erot ixo buburin e Jon ma ixo balaure ödeek ine xalik ibo met, möxösa, ine ixo ösöxö bara a tene töxödös ma a tödi madakdak ine. Nang e Erot ixo ölangen e Jon, ixo dödöm oleleng köbo winörö rine, ma lamun ixobo mamaa ra ölangen a tinenge re ine. \v 21 Önga axana bung deek ixo ot tue Erodias bara irabo pet eörin im a dinödöm pe ine. Erot ixo pet a nien taxin ta uxileng a bung nang toxo kip ine xönan. Io, ixo pet ina nien ulamun a duöng taxin nang tobo rorop ine xö tinörön ne gapman mabo umri mabo duöng sisila mee Galili. \v 22 Io, nang a balik ke Erodias ixo laxa ma ixo tie, ine ixo öaxanan e Erot mabo osee rine. \p Io, king Erot ixo tengen kö balik, “Nang bara u mamaa lamun a mangana lasanene, örö tengen, me e rabo tabaa nöngön min.” \v 23 Me ine ixo usugurno ine bira, “Turunon saxit, a mangana lasanene nang u ose lamun, e rabo tabaa nöngön min, ma nang bara u ose e xö subana kingdom pe e, io, e rabo tabaa iat nöngön min.” \v 24 Io, a balik ixo wan su ma ixo ose a nago re ine, “A lasa nang e rabo ose lamun?” E nene ixo balu ma ixo tengen, “Örobo ose ulamun a öxöno e Jon a tene baptais.” \p \v 25 Ma saxit mon, a balik ixo baling urungan kö king ma ixo tengen, “Na iat, e maa bara örö tabaa e ma öxöno e Jon a tene baptais kö bile.” \p \v 26 Me Erot ixo tapunuk köba, ma kawaim ine ra öngasin a sineseng kine möxö ixoro tenge ösugurno sila xö ölöngö xöbo osee. \v 27 Ma saxit mon, e Erot ixo tile önga umri rua xikip lo a öxöno e Jon ura. Io, ina umri ixo wan laxa xö gunon ne aömokorot ma ixo tee xöröp lo a öxöno e Jon, \v 28 ma ixo kip ot öbaling a öxöno Jon kö bile. Io, a umri ixo isik kö balik, ma balik ixo tabaa e nene min. \v 29 Ma abo bak ne ausu re Jon idi toxo ölangen bira, io, idi toxo wanot ma toxo kip lo a lewene aine e Jon ma toxo bulus kö maöt. \s1 Jisas ixo tabaa a pitnö ne arip \r (Matiu 14.13-21; Luk 9.10-17; Jon 6.1-14) \p \v 30 Abo aposol toxo kis etok arixe me Jisas ma toxo töngösen ine mabo lalaa nang idi toxoro pet ma toxoro eusu min. \v 31 Möxö kaim a eöt a axana bung kö idi ra nien, möxösa, a oleleng ne nangadi toxo önan eli, io, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu rine, “Moro miang, ire xalik ta wan urungan kö xönö madödö me ire ta mamas.” \p \v 32 Io, idi iat kalik toxo wan lo xö mön urungan kö xönö tataun. \v 33 Ma oleleng ne nangadi nang toxo perexulen e Jisas mabo bak ne ausu rine nang toxo önan, toxo ulo möxöbo lagunon taxin kirip ma toxo ot sila ridi. \v 34 Ma nang e Jisas ixo ösö, ixo pere a marakörö raxin, ma ixo marase idi, möxösa, idi toxo xarnang a bung sipsip te tup ma kaim idi ma tene walbalaurai. Io, ixo urulo ra usu idi mabo mangana lalaa. \p \v 35 A xaken ixoro su mabo bak ne ausu toxo ot pösöt ine ma toxo tengen te ine, “Ina xönö na a xönö tataun ma iri aien sumara xoxo. \v 36 Örö tile rewe a nangadi na. Me idi ta wan urungan köbo lagunon örörö, ma tabo kun nien tö idi ra enen.” \p \v 37 Me Jisas ixo tengen tö idi, “Mum iat, mum moro tabaa idi merebo lalaa rua enen.” \p Mabo bak ne ausu rine toxo balu öbaling ine bira, “U maa bara mem mara wan, mara ösek tewe sik a nini mar ne tuluwok na ra kun a beret tua ratabaa idi min tua enen?” \p \v 38 Io, Jisas ixo ose idi, “Ma ausen ne xönö beret niang e mum min? Mum moro wan me mum morobo pere.” Nang idi toxo ösöxö lo, idi toxo tengen bara, “Pitnö ne beret ma nini en.” \p \v 39 Io, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu rine bara, “Mum moro erimine idi xö kinis arixe xö maduduan ne pasle.” \v 40 Io, idi toxo kis erimine idi, uleng a mar ma uleng a pitnö ne sangaun. \v 41 Io, e Jisas ixo tön lo ina pitnö ne beret ma nini en ma ixo wawara kaa xö balana kubu, ma ixo tengen deek ke God ma ixo pidik a beret. Ma ixo tabaa abo bak ne ausu re ine min, me idi toxo erimine nanin kö nangadi. Ma ixo erimine bölök idi ma nini en kaluluonin idi. \v 42 Me idi xirip toxo an ma toxo masii. \v 43 Io, abo bak ne ausu toxo tuxo a sangaun ma ninöng ne kölöt ma subana inan ma beret nang idi toxo en paling. \v 44 Mabo duöng nang toxo an, ixo eöt ma pitnö ne arip. \p \v 45 Ma saxit mon, Jisas ixo tile öxaa abo bak ne ausu rine xö mön, bara idi tabo sila rine uruo Betsaida, me ine bang, irabo tile elixilik a marakörö. \s1 Jisas ixo wan lömö xö ari \r (Matiu 14.22-23; Jon 6.15-21) \p \v 46 Melamu ixo wan lo xalik a marakörö ma ixo wan kaa wes kalik idi uruso xö maii rua sineseng. \v 47 Ma nang ixoro aien, idi toxo uluso kaluluon kö tu raxin, me ine xalik mon ixo xisixis kö maii. \v 48 Jisas ixo pere abo bak ne ausu rine toxo uuluso esuo ma xiki. Xö lörörö xö pitnö ne axana bung kö puxu bubung, e Jisas ixo önan lömö xö rasi urungan tidi. Ine ixo maa ra nuan saxit idi, \v 49 ma lamun nang idi toxo pere ine ixo önan lömö xö rasi, idi toxo nunuxas bara e Jisas a tano. Io, idi toxo kup wösö \v 50 möxösa, idi xirip toxo pere ine me idi toxo buut saban arixe. \p Saxit iat mon, e Jisas ixo tengen tö idi, “Mum moro balamasa. E mon. Ganim a binuut.” \v 51 Io, ixo kaa xö mön arixe midi ma a xiki ixo kawam. Me idi toxo wuwus kirip arixe, \v 52 möxö kaim idi xo marmaras ulamun a unine arabaa möxö beret nang e Jisas ixo tabaa a pitnö ne arip ne marakörö min, möxö abo baladi ixo lölös. \s1 Jisas ixo ölanglanga a oleleng ne nangadi miniset kö xönö Genesaret \r (Matiu 14.34-36) \p \v 53 Ma nang idi toxo köröp kö tu ma toxo ösö Genesaret, me idi toxo kut oxe a mön. \v 54 Idi toxo kaa su xalik a mön, ma saxit mon a nangadi toxo perexulen e Jisas. \v 55 Me idi toxo ulo elixilik köbo lagunon, me idi toxo kip ot abo miniset lömö xöbo ben urungan kö boxönö nang toxo ölangen bere ine nangen ne. \v 56 Ma nang kö boxönö xirip ma xöbo lagunon kirip nang e Jisas ixobo önan könan, a nangadi toxobo bulbulus abo miniset kölöme xö boxönö möxö misik. Me idi toxobo seng ine bara irabo ömaraxen idi rua rörön a ngusuno man te ine mon, me ewe idi nang toxo tön, toxobo langlanga. \c 7 \s1 Abo lalaa i eöt tua wewet ösaban a tödi \r (Matiu 15.1-20) \p \v 1 Abo Parasi ma dauleng ne tene ausu möxöbo warkurai te Moses, nang toxo wanot meriso Jerusalem, toxo kis etok arixe me Jisas. \v 2 Me idi toxo pere a dauleng möxöbo bak ne ausu rine toxo enen a nien. Ma toxo döxömen bara e God i pere sik a sasaban köbo limine idi abo bak ne ausu, möxösa, idi kaim kö gisgis abo limine idi xarnang toxo döxömen bara abo warkurai te Moses i tengen bie. \v 3 (Abo Parasi mabo Judeia xirip te mumuu abo ausu nang toxo kip kalik abo tubudi. Ina ausu bira nang bara idi tokobo muu ödeek a warkurai möxö gis lime xö axana bung möxö gilime, io, idi tokobo eöt ta nien. \v 4 Io, nang bere idi tobo wan baling meri xö misik, idi tabo gis abo limedi. Io, melamu, idi tabo an. Me idi tobo mumuu a oleleng ne warkurai nang abo tubudi toxo tengen te idi bie. Idi tabo gis ödeek abo kap, abo sosopen mabo dis.) \p \v 5 Io, abo Parasi mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses toxo ose Jisas, “Ruasa abo bak ne ausu re nöngön tokobo muu eörin a ausu möxöbo tubuno ire? Ruasa bölök idi te enen a nien mabo limine idi nang a lak saban?” \v 6 Me ine ixo balu idi, “E Aisaia i tengen a turunon lamun e mum. Mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek, xarnang ixo geet abo tinenge re God bira, \q1 \qt ‘Inabo nangadi na, tobo ii öxaa e mabo ngaladi, \qt* \q1 \qt ma lamun abo kat tidi i kis kö palaa xalik e. \qt* \q1 \v 7 \qt Idi tobo lolotu tataun te e, \qt* \q1 \qt möxösa, abo ausu ridi i ot mon möxö nangadi.’ \qt* \m \v 8 Mum moxoro ömalim tewe abo warkurai te God. Me mum mo tön sik bölök abo ausu möxö nangadi mon.” \p \v 9 Me Jisas ixo tengen öbaling ke idi, “Mum ma nanase deek kua bulbulus tewe abo warkurai te God, muu a inausu xöbo tubu mum iat. \v 10 Na e tenge ma lasa nang e Moses ixo tengen: \qt ‘Nöngön örobo ii a tata ma nago re nöngön,’ \qt* me, \qt ‘Ewenene nang i tenge saban kö tamana bere nene, mum morobo sexomet ine.’ \qt* \v 11 Ma lamun mum bölök bo rengrengen bira: Ewe nang ma önga laa rua rorop e tamana bere nene, io, i öt bölök bara ine irabo tengen, ‘E xoro tagur sik kua tabaa e God min. E kebeöt ta tabaa nöngön min tua rorop nöngön.’ Ma nang bara mum mo döxömen bira, \v 12 io, mum bele ömaraxen ine ra wewet tebo lalaa lamun e tata me nago rine. \v 13 Möxö ina na, mum bo döxömen taun a tinenge re God, möxösa, mum bo isik abo ausu nang mum bo kip kalik abo untubu mum. Me mum bo wewet a oleleng ne mangana lalaa xarnang.” \p \v 14 Io, Jisas ixo kuwe öbaling a marakörö urungan tine ma ixo tengen, “Mum kirip moro ölangen e, ma moro maras könan. \v 15-16 A laa nang i kis kö araman ma i wan laxa xö tödi i kebeöt ta ösaban ine. Inexalik bara a lasa nang i kis kölöme xö tödi ma i wan su xö araman, ibo ösaban a tödi.” \p \v 17 Melamu nang ine ixo wan lie a marakörö ma ixo wan laxa xö gunon, abo bak ne ausu rine toxo ose ine lamun ina tinenge öwuo. \v 18 Jisas ixo tengen tö idi, “Mum kobo maras, aa? Mum kobo maras kö lasa nang ibo önan laxa xö tödi, i kebeöt ta ösaban ine? \v 19 I kebeöt, möxösa, i kara laxa urungan kö kat, nexalik ibo laxa xö balna, io, ibo wan su baling kalik a aine.” (Io, nang e Jisas ixo tengen bira, ixo tengen osen bara abo nien kirip i deek kua enen.) \p \v 20 Me ine ixo tengen öbaling, “A lasa nang i wan su möxö könönö tödi, i ösaban ine. \v 21 Ma meringan kölöme xö könönö tödi ibo wan su abo dinödöm saban, a tatalien ne ilawa, a tatalien pinilo, a tatalien möxö inarsexomet, a tatalien ne ilawa ma önga tödi alolo, \v 22 a gumut, abo mangana sasaban, atöxö, a tatalien ne xekeme, a tatalien ne aneek, tuxo tinenge ra ögarin önga tödi, a ii öxaa a esem, ma tatalien ne kinis ne baulang. \v 23 Inabo lalaa saban na ibo wan su möxö kölöme ma ibo wewet ösaban a tödi.” \s1 A nunu xö önga une \r (Matiu 15.21-28) \p \v 24 Jisas ixo wan lo meringan kina xönö ma ixo wan urungan kö xönö mee Tair. Ixo wan laxa xö gunon ma i ixo mun. Ma kaim kö mamaa bara re öng irabo ösöxö bara ine nangen nang. Lamun ine i koxobeöt ta minun. \v 25 Io, önga une, nang a tano saban ixo kis kö balik lik kine, ixo ölangen bere Jisas angen. Ine ixo wanot pösöt e Jisas ma ixo subun kexe mesilain e Jisas. \v 26 Ina une na, ine a Grik (kawaim bara ine a Judeia). Toxo kip ine ri Ponisia i kis kö xönö raxin Siria. Ixo tenge maris urungan te Jisas sua irewe a tano saban kalik balik lik kine. \p \v 27 Me Jisas ixo tengen te ine, “Ire tabo arun ta tabaa a bung barok ma nien tö idi ra minasi, möxö i kobo töxödös bara ire tabo kip lo a nien kö bung barok ma tabo tewe rabaa a bung puluwun min.” \v 28 Me ina une ixo balu ine ma ixo tengen, “A turunon saxit, Orong, ma lamun abo wuluwun kö ene öra, idi tobo enen abo perene nien kö bung barok lixilik.” \p \v 29 Io, Jisas ixo tengen tö ine, “Möxösa u balu ödeek e, örö wan, a tano saban iri wan tewe xalik a balik lik ke nöngön.” \p \v 30 Io, ina une ixo baling urungan kö gunon tine ma ixo pere a balik lik ke ine ixo maru sik kö öra, ma tano saban ixoro wan kalik ine. \s1 Önga tödi, a talinge baa ma ngala bot ine \p \v 31 Io, Jisas ixo wan lie ina xönö Tair ma ixo wan köröp kö lagunon taxin Saidon ma ixo wan su urungan kö tu Galili ma kölöme xö xönö Dekapolis. \v 32 Io, a dauleng ne nangadi toxo kip ot a önga tödi urungan tine. A talinge baa ma ngala bot ine. Me idi toxo seng e Jisas sua bulbulus a limine xö tödi. \p \v 33 Io, Jisas ixo lamus lo ine xalik a marakörö, ma ixo bulus a nine kasine limine xö nine talingine ina tödi, ma melamu ixo gisip a limine, io, ixo sigi a kamene. \v 34 Jisas ixo wawara kaa uruso lömö xö balana kubu ma bala maris ma ixo tengen tö ine, “Epapata!” (A unine bira, “Örö tamasawang!”). \v 35 Saxit mon, ma nine talingine ina tödi ixo tamasawang, ma kamene ixo wawaxan ma ixo urulo rua tinenge. \p \v 36 Io, Jisas ixo isik a tinenge lölös bere idi tebele tengen kere öng. Ma lamun abo lalaa oleleng nang ine ixo wewet, nangen bölök idi toxo etöngösen nana min. \v 37 Idi toxo wuwus saban, me idi toxo tengen, “Ine ibo wewet ödeek abo lalaa xirip. Me ine ibo wewet abo talinge baa rua ölöngö ma ngala bot tua tinenge.” \c 8 \s1 Jisas ixo tabaa a nit ne arip \r (Matiu 15.32-39) \p \v 1 Xinabo bung niang a marakörö xabise toxo ot etok. Ma nang kaim idi ma nien tua enen, me Jisas ixo kuwe abo bak ne ausu re ine urungan te ine ma ixo tengen, \v 2 “E marase a nangadi na idi te kis arixe me e xö narun ne bung tar ma kaim idi ma nien. \v 3 Nang bara e rabo tile idi xöbo lagunon te idi ma irilöng, idi tabo met saxit kö ngas, möxösa, a dauleng ke idi toxo wanot möxö ngas ömat.” \p \v 4 Mabo bak ne ausu rine toxo tengen te ine, “Ma ule re xönö tataun ta nang ke tödi i öt ta xikip eörin tebo beret tua tabaa idi?” \p \v 5 Jisas ixo ose, “A nausen ne xönö beret nangen me mum?” \p Me idi toxo balu ine bira, “Pitnö ma ninöng.” \p \v 6 Io, ine ixo tengen kö marakörö ra kinis kö pu. Ma nang ixo kip lo a pitnö ma ninöng ne beret ma ixo tengen deek kö God ulamun. Ixo pidik ma ixo isik köbo bak ne ausu ra erimine nanin kö nangadi mabo bak ne ausu toxo pet eörin. \v 7 Me idi angen bölök ma dauleng ne inan lixilik, ma nang ixo tengen deek ke God, ixo tengen köbo bak ne ausu rua erimine nanin te idi. \v 8 Abo marakörö toxo an ma toxo masii. Melamu im abo bak ne ausu toxo kip lo a pitnö ma ninöng ne kölöt subana nien nang ixo kis. \v 9 A marakörö nang toxo kis ixo eöt ma nit ne arip. Ma ixo tile rewe idi xöbo lagunon te idi, \v 10 me ine xö kakaa xö mön arixe mabo bak ne ausu re ine ma toxo wan urungan kö xönö möxö Dalmanuta. \s1 Toxo seseng ulamun a auxileng \r (Matiu 16.1-4) \p \v 11 Abo Parasi toxo wanot pösöt e Jisas ma toxo urulo ra agot arixe me ine. Idi toxo ose bara irabo pet te önga mangana auxileng lölös sua osen bara abo tinörön te ine meriso re God, möxö toxo mamaa ra könönöin ine. \v 12 Jisas ixo örasen a tiip kö to re ine ma ixo tengen, “Ruasa inabo marakörö mee nixinen te ose lamun a uxileng lölös? E tengen a turunon te mum, kaim pe uxileng merso lömö irabo ot te mum.” \v 13 Io, ixo wan lie idi, ma ixo kakaa laxa xö mön ma ixo uluso lies urungan kö lawa xabise. \s1 A ausu möxöbo Parasi \r (Matiu 16.5-12) \p \v 14 Abo bak ne ausu toxo döxömen taun ta kip beret, nexalik önga beret nangen kö mön arixe me idi. \v 15 Jisas ixo tenge lölös se idi, “Tumarang e mum, lamun a is köbo Parasi ma nang bölök ke Erot.” \p \v 16 Idi toxo rengrenge nana min kaluluonin idi ma toxo tengen, “Ine i tengen bira, möxösa, kaim ire ma beret.” \p \v 17 Jisas ixoro ösöxö ina tinenge ridi, ma ixo ose idi, “Ruasa mum mo wöwörö oleleng kö kinis se mum bara kaim pebo beret? Mum kala pere ömaras bang? Abo bala mum a lak lölös? \v 18 Mum ma mara mum, ma lamun mum mo köbo pere. Me mum ma talinge mum, ma lamun mum kobo ölöngö? Me mum kobo dödöxömen lo? \v 19 Nang e xo pidik ina pitnö ne xönö beret lamun a pitnö ne arip, a nausen ne kölöt wöwö ne subana nien nang mum moxo tuxo?” \p Idi toxo tengen, “Sangaun ma ninöng ne kölöt”. \p \v 20 “Ma nang e xo pidik a pitnö ma ninöng ne beret lamun a nit ne arip, a nausen ne kölöt wöwö ma subana nien nang mum moxo kip lo?” \p Idi toxo tengen, “Pitnö ma ninöng.” \p \v 21 Io, Jisas ixo tengen te idi, “Mum kala maras iat bang?” \s1 A tödi marapulo ro Betsaida \p \v 22 Idi toxo wanot to Betsaida, ma dauleng ne nangadi toxo lamus ot a tödi marapulo ma ixo seng e Jisas sua sisigi ine. \v 23 Jisas ixo tön lo ina marapulo xö limine ma ixo lamus ösu ine xalik a lagunon. Nang ine ixo ibis a nine marana tödi ma ixo bulus a nine limine lömö rine, ma ixo ose, “U pere bölök ke laa?” \p \v 24 Ina tödi ixo tadang kaa ma ixo tengen, “E pere a nangadi. Idi te wawara xarnang abo uno iaa te önan nana.” \p \v 25 Io, Jisas ixo bulus öbaling a nine limine lömö xöbo marana ina tödi. Ma a nine marana ixo tamasawang, ma nine marana ixo deek ma ixo pere ödeek kirip abo lalaa. \v 26 Jisas ixo tile rewe ine urungan kö gunon te ine ma ixo tengen, “U bele wan laxa xö lagunon Betsaida.” \s1 Pita ixo tengen ösu bere Jisas a Mesaia \r (Matiu 16.21-28; Luk 9.22-27) \p \v 27 Jisas mabo bak ne ausu re ine toxo wan urungan köbo lagunon kö araman Kaisaria Pilipai. Xö nuan te idi xö ngas, Jisas ixo ose, “A nangadi tobo rengrengen e me we?” \p \v 28 Io, idi toxo balu ine, “Dauleng te tengen bere nöngön e Jon a tene baptais, dauleng te tengen bere nöngön e Elaija, ma lamun dauleng te tengen bara nöngön a öng möxöbo propet.” \p \v 29 Me ine ixo ose, “Me mum, mum bo rengrengen e me we?” \p Io, Pita ixo balu ine ma ixo tengen, “Nöngön a Mesaia.” \p \v 30 Me Jisas ixo panak idi bere idi tebele tengen osen kere öng bere ine ewe. \s1 Jisas ixo tengen bara irabo met \r (Matiu 16.21-28; Luk 9.22-27) \p \v 31 Io, Jisas ixo urulo ra usu idi bira, “A Barok kö Tödi irabo kip lo a tiip möxö oleleng ne lalaa. Abo sisila, mabo pris tataxin mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses idi tabo öbulubun ine. Ma a nangadi tabo sexomet ine ma melamu xö narun ne bung irabo taru baling.” \v 32 Me ine ixo tengen ömaras idi lamun a minet te ine. Io, Pita ixo lamus pes lo ine xalik idi ma ixo urulo ra xöxöö ine lamun a tinenge nang ixo tengen. \p \v 33 Ma lamun, nang e Jisas ixo talingen ma ixo pere abo bak ne ausu re ine, ixo köö e Pita. Ma ixo tengen bira, “Satan, wan pes kalik e! Pita, a dinödöm pe nöngön i kobo muu sik abo dinödöm pe God, lamun nöngön u mumuu a dinödöm kö nangadi.” \p \v 34 Io, Jisas ixo kuwe a marakörö ura re ine arixe mabo bak ne ausu re ine ma ixo tengen: “Nang bara re tödi i mamaa ra mumuu e, ine irabo mana döxömen taun ine iat ma irabo sölök a sölöxöröp pe ine ma irabo muu e. \v 35 Möxö ewe nang i mamaa rua töndik sik iat a to re ine, irabo ömalim tewe, ma lamun ewe niang i ömalim tewe a to re ine rua gene e ma rua gene a tinenge deek, irabo töndik sik. \v 36 Nang bara tödi i kip lo xirip abo lalaa möxö öxöno lagunon, ma i ömalim tewe a to runon te ine, io, a lasa i deek möxö inabo lalaa irabo top ine? Kawaim. \v 37 Ma a tödi irabo isik a xunuxun sa rua xukun puxus lo a to re ine? \v 38 A marakörö mee nixinen tobo tuu tawuxus xalik e God me idi tobo wewet abo magingin saban. Nang bara öng mere mum i mengmenge re e mabo tinenge re e, io, a Barok kö Tödi irabo mengein ine nang ine irabo wanot kö mariris kö Tata re ine arixe mabo angelo madakdak.” \c 9 \p \v 1 Me Jisas ixo tengen öbaling ke idi, “Turunon saxit, dauleng nang te tuu sik na takarabo met ot nang idi tabo pere a kingdom kö God irabo ot ma lölös.” \s1 Jisas ixo xuxulas lömö xö maii \r (Matiu 17.1-13; Luk 9.28-36) \p \v 2 Melamu xö pitnö ma öng ne bung ixo saxit, Jisas ixo lamus lo e Pita, Jems me Jon arixe mine urso lömö xö maii raxin, nang idi xalik mon. Me Jisas ixo xuxulas kö mamaran tidi. \v 3 Abo man te ine ixo wipidien ma ixo pidien köba saxit nang kaim pe öng kö öxöno lagunon i eöt ta gisgis öpidien ina man. \v 4 Me Elaija me Moses toxo wösö ridi ma toxo wöwörö me Jisas. \p \v 5 Io, Pita ixo tengen te Jisas, “Tene Ausu, i deek bara met mara xisixis sa. Met mara uru re narun ne walpali, öng ke nöngön, öng ke Moses ma öng ke Elaija.” \v 6 (Ine i kobo ösöxö re laa ra rengrengen, idiet toxo buut saban arixe.) \p \v 7 Io, a kubu ixo wösö ot ma ixo tawi idi, ma inöno öng ixo ot möxö kubu, ixo tengen, “Ine ano Barok ke e. E mamaa lamun ine. Muot morobo ölangen ine!” \p \v 8 Saxit mon, idiet toxo wawara eli nana, ma kaim idiet ta werwere re öng, e Jisas xalik mon. \p \v 9 Ma nang idi toxo önan su baling kalik a öxöno maii, Jisas ixo isik a tinenge lölös bara idiet tebele tengen osen kere öng a lasa nang idiet te pere ot nang a Barok kö Tödi irabo taru baling kalik a minet. \v 10 Me idiet toxo pidik ma tinenge re idiet iat, ma toxo wöwörö min iat te idiet bara a lasa a unine möxö tinenge nang, “Taru baling kalik a minet!” \p \v 11 Me idiet toxo ose ine, “Ruasa abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses tobo rengrengen bere Elaija irabo wanot sila?” \p \v 12 Jisas ixo balu, “I turunon bara Elaija irabo wanot sila, ma irabo bulus ödeek öbaling abo lalaa. Ma ruasa nang tere geet bara a Barok kö Tödi irabo kip a kinadik ma tabo kasen tewe ine? \v 13 E tengen te muot, Elaija iri ot, me idi toxoro pet eörin abo lalaa urungan tine nang idi toxo mamaa lamun, xarnang toxo geet lamun ine.” \s1 A barok ine ma tano saban \r (Matiu 17.14-21; Luk 9.37-43) \p \v 14 Ma nang idi toxo ot pösöt abo bak ne ausu xabise, idi toxo pere a marakörö toxo elulurwe idi, mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses toxo egot arixe me idi. \v 15 Ma nang a nangadi xirip toxo pere e Jisas, idi toxo wuwus saban me idi toxo ulo urungan te ine rua öga lo ine. \p \v 16 Jisas ixo ose abo bak ne ausu re ine, “A lasa mum mo egot me idi lamun?” \p \v 17 Önga tödi kaluluonin a marakörö ixo balu ine, “Tene Ausu, e lamus ot a barok ke e ura re nöngön, möxö a tano saban i tup pe ine me ine kebeöt ta tinenge. \v 18 Nang bara tano i tup pe ine, ibo tewe ine urungan kö pu ma bise ibo wöwö xö ngalana ma ibo engiren abo ngisine ma aine ibo södön kirip. E xo seng abo bak ne ausu re nöngön tua irewe ina tano, nexalik kaim idi ra eöt.” \p \v 19 Jisas ixo balu, “Mum a marakörö mee nixinen nang mum kobo nunu, e kebeöt ta kinis arixe me mum kö axana bung ömat. Ma nausen ne bung e rabo kip abo tiip pe mum? Kip ot a barok ura re e.” \p \v 20 Io, idi toxo kip ot ina barok. Ma saxit mon nang a tano ixo pere e Jisas, ixo ögögöng a barok. Ine xö subu su xö pu, ma ixo dedede nana ma bise pidien ixoro wöwö xö ngalana. \p \v 21 Jisas ixo ose a tamana barok, “Ma lause ine ixo to bira?” \p Ma tamana ixo tengen, “Möxö bak lik iat. \v 22 Oleleng ne bung a tano saban ibo retewe ine urungan kö ia sösöt, bara xö ari ra sesexomet ine. Lamun nang bara u öt ta wewet te laa, örö marase e mem ma örö top e mem.” \p \v 23 Jisas ixo tengen, “Ruasa u tenge, ‘Nang bara u öt?’ Abo lalaa xirip i öt sik ke ewe nang i nunu.” \p \v 24 Saxit mon a tamana barok ixo kup wösö ma ixo tengen, “E nunu. Lamun a nunu re e i lik. Örö top e bara a nunu re e irabo taxin!” \p \v 25 Io, nang e Jisas ixo pere bara marakörö toxo ululo ot pösöt ine, ixo tenge köö ina tano saban bira, “Nöngön a talinge baa ma ngalaböt, e tengen te nöngön, örö wan su xalik ine ma u bele laxa baling kine.” \p \v 26 Ina tano ixo kup saban ma ixo ögögöng ina barok ma ixo wan su. A oleleng toxo tengen bara, “Iri met,”, möxösa, a barok ixo wawara sik xarnang a tödi minet. \v 27 Ma lamun Jisas ixo tön ine xö limine ma ixo rarik öxaa ine ma ixo tuu lömö. \p \v 28 Melamu nang e Jisas ixo wan laxa xö gunon, mabo bak ne ausu rine toxo ose suxume ine, “Ruasa me mem kobo eöt ta irewe ina tano saban?” \p \v 29 Jisas ixo balu idi, “A sineseng kalik mon i öt ta irewe inabo mangana tano bira.” \s1 Jisas ixo tengen bara irabo met \r (Matiu 17.22-23; Luk 9.43-45) \p \v 30 Io, idi toxo wan lie ina xönö ma toxo wan köröp Galili. Jisas kaim a mamaa re öng ka ösöxö a xönö nang idi e, \v 31 möxösa, ine xö usu nanin abo bak ne ausu rine. Ixo tengen te idi, “Tabo bulus a Barok kö Tödi xö limine a nangadi, me idi tabo sexomet ine, ma melamu xö narun ne bung, ine irabo taru baling.” \v 32 Ma lamun idi kaim a xikip a lasa ine ixo rengrengen, me idi toxo bubuut tua ose ine ulamunon. \s1 Ewe runon i taxin? \r (Matiu 18.1-5; Luk 9.46-50) \p \v 33 Io, idi toxo wanot Kaprenaum. Nang idi toxo laxa xö gunon, Jisas ixo ose idi, “A lasa iang mum mo egot nana min kö ngas?” \v 34 Lamun idi toxo kis malus, möxösa, xö ngas idi toxoro egot lamun ewe ine nang i taxin sik. \p \v 35 Jisas ixo kisisik kö pu, ma ixo kuwe ina sangaun ma ninöng ma ixo tengen, “Nang bara ewe nang i mamaa rua taxin, ine irabo ii ölik ine iat, ma irabo tultul kö marakörö xirip.” \p \v 36 Jisas ixo lamus lo a bak lik ma ixo uru ine kaluluonin idi. Ixo pama ine ma ixo tengen tö idi, \v 37 “Ewe nang irabo öga öng möxö ina abo barok lixilik na xö esene e, ine i öga e, ma lamun ewe nang i öga e, ine i kobo öga e, nexalik ine i öga a öng nang ixo tile e.” \p \v 38 Jon ixo tengen, “Tene Ausu, mem moxo pere a tödi ixo xikip tewe abo tano saban kö esem, me mem moxo tengen te ine ra ganim a wewet, möxösa, ine köbo öng mere ire.” \p \v 39 Jisas ixo tengen, “Ganim e mum kö wanwanak ine. Kaim pe öng nang i wewet a laa lölös ne auwuwus kö esene e, ma melamu ulik baling irabo tengen te laa saban tö e, \v 40 möxö ewe nang i kobo öbulubun ire, ine mere ire. \v 41 Turunon saxit, ewenene nang i tabaa e mum ma kap ari, möxösa, mum mo kip sik a esene nang mum mere Krais, me ine irabo kip a xinixun möxönan.” \s1 Tewe rewe abo lalaa nang i engin nöngön tua pet magingin saban \r (Matiu 18.6-9; Luk 17.1-2) \p \v 42 Me Jisas ixo tengen öbaling, “Nang bara ewenene i pet a öng mere inabo barok lixilik na ewe idi te nunu re e rua pet magingin saban, irabo kip a warkurai taxin melamu. Io, ixere deek kö ine bara texere kut te xönö wat taxin kö inöno ma texere öriri ösu ine xö rasi, xalik ibo engin lo re öng kua pet magingin saban. \v 43-44 Nang bara a limem i engin nöngön tua pet magingin saban, örobo tee xöröp tewe ine. I deek ke nöngön ta nilaxa xö to runon ma lime mut nöngön, xalik tabo tewe nöngön arixe ma nine limem urungan kö ia sösöt taxin nang i kara met. \v 45-46 Ma nang bara a xexem i engin nöngön ta pet magingin saban, örobo tee xöröp tewe ine. I deek ke nöngön ta nilaxa xö to runon ma xexe mut nöngön, xalik tabo tewe nöngön arixe ma nine xexem urungan kö ia sösöt taxin. \v 47 Ma nang bara a maram i engin nöngön ta pet magingin saban, örobo luok tewe ine. I deek ke nöngön ta nilaxa xö kingdom kö God arixe ma önga kalait maram, xalik tabo tewe nöngön arixe ma nine maram urungan kö ia sösöt, \v 48 nang kö ia, \q1 ‘abo sisi ibo enen idi ma i karabo met, \q1 ma ia, tekebeöt ta pus ömet.’ \m \v 49 Tobo bulbulus a sol kö nien xarnang a ia irabo söngöt a nangadi xirip. \p \v 50 “A sol ibo rorop ma nang bara a nanamien möxönan iri kawam, a nanamien möxönan irabo ot baling bule? I kebeöt. Me mum bölök, mum morobo top e mum iat, xarnang a sol ibo rorop. Me mum morobo kis ma malum arixe me mum iat.” \c 10 \s1 A magingin ne palas alolo \r (Matiu 19.1-12; Luk 16.18) \p \v 1 Io, Jisas ixo wan kalik a xönö niang ma ixo wan laxa xö xönö pu mee Judeia ma ixo lies köröp kö Ari Jordan. Ma marakörö toxo wanot pösöt öbaling ine, ma ixo usu idi, xarnang ibo wewet. \p \v 2 Ma dauleng ne Parasi toxo wanot pösöt ine ma toxo könönöin ine arixe ma önga aose bira, “I töxödös sik kö warkurai te ire bara a tödi irabo palas alolo xö une re ine?” \p \v 3 Io, Jisas ixo balu, “A warkurai sa nang e Moses ixo isik ke mum?” \p \v 4 Io, idi toxo tengen, “E Moses ixo ömaraxen a tödi ra gegeet te tinenge maras sua palas alolo ma rua ritile rewe ina une.” \p \v 5 Jisas ixo balu idi bira, “Moses ixo geet a warkurai na, möxösa, abo bala mum ixo lölös köba. \v 6 Ma lamun kö urulo möxö uxixis möxö öxöno lagunon te God, \qt ‘ixo pet idu a körö ma une.’ \qt* \v 7 \qt ‘Möxö ina na, a tödi irabo wan lie a tata ma nago rine ma irabo kis arixe ma une re ine. \qt* \v 8 \qt Me idu tabo öng.’ \qt* Io, idu tekarabo ninöng im, ma lamun idu tabo öng. \v 9 Nang bara ixoro bie, ganim pe tödi ra walwalas a lasa nang e God ixoro bulus arixin sik.” \p \v 10 Io, nang idi toxo laxa baling kölöme xö gunon, abo bak ne ausu toxo ose e Jisas lamun ina laa. \v 11 Ine ixo tengen, “Ewe re öng nang i köröp alolo ma une re ine ma i elolo xö une xabise, ine i pet a tatalien saban kö une re ine, möxösa, ine i maru ma une kaim bara re ine. \v 12 Ma nang bara une i köröp alolo ma tödi re ine ma i elolo xö tödi xabise, ine i pet a tatalien saban, möxösa, i maru ma tödi kaim bara re ine.” \s1 Kip lo a kingdom xarnang a bak lik \r (Matiu 19.13-15; Luk 18.15-17) \p \v 13 A nangadi toxo kip ot abo barok lixilik urungan te Jisas sö ine ra sisigi idi, nexalik abo bak ne ausu toxo töö rewe idi. \v 14 Io, nang e Jisas ixo pere bira, ine xö bala kadik sik ke idi ma ixo tengen, “Moro ganim a bung bak lixilik ta wan ura re e, ma ganim a wanwanak idi, möxö a kingdom kö God, ine möxö inabo mangana bak lixilik bira. \v 15 Turunon saxit, nang bara öng i kobo kip lo ina kingdom kö God xarnang a bak lik ine, i kebeöt ta nilaxa xönan.” \v 16 Me Jisas ixo pama ot abo barok lixilik, ma ixo bulus a nine limine lömö re idi ma ixo seng e God ta wadöane idi. \s1 Önga orong \r (Matiu 19.16-30; Luk 18.18-30) \p \v 17 Nang e Jisas ixo urulo a nuan te ine, a tödi ixo ulo kaa urungan te ine ma ixo subusu xö pu ma nine busuno xexene mesila re ine ma ixo ose, “Tene Ausu deek, a lasa nang arabo mana pet tua xikip ina to ulorexe saxit?” \p \v 18 Io, Jisas ixo balu ma ixo tengen, “Ruasa u tengen e ma tödi deek? Kaim pe öng i deek, nexalik e God kalik mon. \v 19 U ösöxö abo warkurai te Moses i tengen bira, \qt ‘Ganim a arsexomet tataun, ganim a pet a tatalien ne ilawa ma önga tödi alolo, ganim a wuwulo, ganim a tengen töxö lamun a önga tödi, \qt* ganim a röxröxö lo a laa xö önga tödi xabise, \qt ma örö ii ölik nöngön te tata me nago.’” \qt* \p \v 20 Ina tödi ixo tengen te Jisas, “Tene Ausu, nang e xo bak lik sik, e xobo mumuu inabo warkurai ot na.” \v 21 Jisas ixo pere ine ma ixo mamaa lamun ine. Ma ixo tengen, “Önga laa xalik u kobo pet eörin, örö wan, ma örö misik mabo laa xirip nang nöngön min ma örö tabaa a nangadi maris, io nang, nöngön örobo kip abo arabaa deek saxit tiso xö watmaep. Ma örö miang ma örö muu e.” \p \v 22 Nang a tödi ixo ölangen bira, a winara re ine ixo wawara marmaris, ma ixo wan lo ma tawunuk, möxösa, ine a tödi orong. \p \v 23 Jisas ixo wawara eli xöbo bak ne ausu re ine ma ixo tengen tö idi, “I lölös köba xö önga tödi orong kua nilaxa xö kingdom kö God.” \p \v 24 Abo bak ne ausu toxo wuwus arixe xöbo tinenge re ine. Ma lamun Jisas ixo tengen öbaling ke idi, “Bung barok, i lölös köba ra nilaxa xö kingdom kö God! \v 25 Nang bara önga kamel i ka nuan laxa xö mara möxö nil möxö sinöxö, i kobo lölös köba xarnang a tödi orong i ka nilaxa xö kingdom kö God.” \p \v 26 Abo bak ne ausu toxo wuwus köba arixe ma toxo tengen öbaling urungan tö idi iat, “Nang bara bie, ewe im pe öng irabo eöt ta xikip a to ulorexe?” \p \v 27 Jisas ixo pere idi ma ixo tengen, “Xö nangadi mon, idi tekebeöt. Ma lamun kö God, abo lalaa xirip i eöt, möxösa, e God i öt ta wewet eörin kirip abo lalaa.” \p \v 28 Io, e Pita ixo tengen te ine, “Mem mere wan lie xirip abo lalaa re mem rua mumuu e nöngön!” \p \v 29 Jisas ixo balu ma ixo tengen, “Turunon saxit, ewe nang iri wan lie a gunon tine, abo tönö, abo saxana, a nago, a tata, a bung baroxorok, bara abo komo rine rua gene e ma tinenge deek, \v 30 ine irabo kip lo öbaling lömö xö önga mar ne gunon mabo tönö mabo saxana mabo nago mabo barok mabo komo, me idi tabo tabaa ine bölök ma kinadik taxin nang bara i mumuu e. Ma xö axana bung nang irabo ot melamu, ine irabo kip a to ulorexe saxit. \v 31 Ma lamun a oleleng ewe nang te sila, tabo muu, ma nang te muu, tabo sila.” \s1 Jisas ixo tengen bara irabo met \r (Matiu 20.17-19; Luk 18.31-34) \p \v 32 Jisas mabo bak ne ausu toxo önan kö ngas uruso Jerusalem, me Jisas ixo silien a ngas, mabo bak ne ausu toxo dödöm oleleng, ma nangadi nang toxo muu idi toxo buut. Io, ixo lamus öbaling ina sangaun ma ninöng urungan kö lawa ma ixo tengen te idi lamun a lasa nang irabo ot te ine. \v 33 Ine ixo tengen, “Ire tabo wan kaa uruso Jerusalem, ma Barok kö Tödi, tabo isik ine xöbo limine abo pris tataxin mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses. Idi tabo bulus warkurai ra sesexomet ine ma tabo isik ine xö limine a nangadi kaim bara abo Judeia. \v 34 Ma ewe me idi nang tabo eösaxit saban arixe me ine ma tabo gisip ine, tabo dangat ine ma tabo sexomet ine. Narun ne bung melamu ine irabo taru baling.” \s1 Ewe nang i mamaa rua tinuu sila, irabo tultul mon \r (Matiu 20.20-28) \p \v 35 Io, Jems me Jon, a nine barok ke Sebedi, toxo wanot pösöt e Jisas me idu toxo tengen te ine, “Tene Ausu, maa me mamaa bara örobo pet te laa rö maa nang bere maa me seng nöngön.” \p \v 36 Io, ine ixo ose idu bira, “Mu mo mamaa bara a lasa e rabo pet te mu?” \p \v 37 Idu toxo tengen te ine, “Örobo ömaraxen bere öng mere maa irabo kis kö lime tuun ma öng kö lime kes se nöngön nang örobo kip lo a kinis ne warkurai taxin te nöngön.” \p \v 38 Inexalik Jisas ixo tengen te idu, “Mu kobo ösöxö a lasa nang e mu mo eose ulamun. I eöt bere mu morobo inim kö tubon möxö kinadik niang e rabo inim könan, ma i eöt bere mu morobo kip lo a baptais ne tiip nang e rabo kip?” \p \v 39 Idu toxo balu ine bira, “Maa me eöt.” Jisas ixo tengen tö idu, “Mu morobo inim kö tubon nang e rabo inim ma morobo kip lo a mangana baptais nang e rabo kip. \v 40 Ma lamun tua kinis kö lime tuun bara xö lime kes, kaim bara laa re e ra inerabaa min. God iat irabo isik inabo kinis kö nangadi niang ixoro tagur sik inabo kinis se idi.” \p \v 41 Io, nang a sangaun ne bak ne ausu xabise toxo ölangen bira, idi toxo bala kadik ke Jems me Jon. \v 42 Io, Jisas ixo kuwe arixin idi ma ixo tengen te idi, “Mum mo ösöxö sik bara ewe me idi niang kaim bara abo Judeia. Ewe midi nang tabo perexulen bere idi a sisila re idi, io, inabo sisila tobo öraxin idi iat ma tobo pere ösu a nangadi xabise. Mabo orong ke idi tobo kure xöbanin idi. \v 43 Ina mangana magingin na i bele kis kaluluonin e mum, ma lamun ewe niang i mamaa ra ii öraxin ine iat kaluluonin e mum, ine irabo tultul te mum. \v 44 Me ewe niang i mamaa rua tinuu sila, ine irabo tödi tinörön tataun mon te nangadi xirip. \v 45 Rösa nene, nang a Barok kö Tödi bölök ine i kobo wanot bara a nangadi tabo tultul te ine. Kaim. Ine ixo wanot tua tultul te idi, ma bara irabo isik a to re ine ra xukun puxus a oleleng ne nangadi.” \s1 Batimaus a marapulo \r (Matiu 20.29-34; Luk 18.35-43) \p \v 46 Io, idi toxo wanot to Jeriko. Nang e Jisas mabo bak ne ausu re ine, arixe ma a marakörö raxin, toxo önan lie ina lagunon taxin, önga tödi marapulo, a esene iang e Batimaus, a barok ke Timaus, ixo kisisik kö gegene ngas ma ixobo seseng lalaa xalik a nangadi. \v 47 Nang ine ixo ölengen bara e Jisas mee Nasaret, ine ixo urulo a kinup, “Jisas, a Barok kö marapun te Dewit,\f + \fr 10.47 \ft Abo Judeia toxo ösöxö sik bara ina Mesaia ewe nang irabo öro a nangadi, irabo ot ta marapun te Dewit. Ma a nine marapulo toxo nunu bara Jisas ina tödi.\f* örö marase e!” \p \v 48 Oleleng toxo töö rewe ine ma toxo tengen te ine rua ödödö, nexalik bere ine ixo kup taxin belexim, “Barok köbo untubuno e Dewit, örö marase e!” \p \v 49 Io, Jisas ixo tuu ma ixo tengen, “Moro kuwe ine ura.” \p Io, idi toxo kup urungan kina tödi marapulo, “Örö taru arixe ma axanan! Ine i xukuwe nöngön.” \v 50 Ma nang ixoro tewe rewe a xönö xinaxain te ine ma ixo kos kaa ma nine xexene ma ixo wanot pösöt e Jisas. \p \v 51 Jisas ixo ose ine, “U mamaa bara arabo pet a lasanene re nöngön?” \p A tödi marapulo ixo tengen bira, “Tene Ausu, e mamaa bara arabo wawara.” \v 52 Jisas ixo tengen te ine, “Örö wan, a nunu re nöngön iri öro nöngön.” Saxit mon iang, a marna ixo öt ta winara ma ixo muu e Jisas kö ngas. \c 11 \s1 Jisas ixo laxa Jerusalem xarnang a king \r (Matiu 21.1-11; Luk 19.28-40; Jon 12.12-19) \p \v 1 E Jisas arixe mabo bak ne ausu re ine toxo wanot lörörö Jerusalem, idi toxo ot kö lagunon Betepage me Betani xö Maii Olip, io, Jisas ixo tile a nine bak ne ausu re ine, \v 2 ma ixo tengen tidu bara, “Mu moro wan urungan kö lagunon mesila re mu, ma saxit mon nang bara mu mo laxa xönan, mu morobo pere a önga dongki maxat te kubus sik ine e, ma kaim bang ke öng i kala xisin ine. Mu morobo palas tewe ine ma morobo lamus ot ine ura. \v 3 Ma nang bara önga tödi i ose e mu bara, ‘Ruasa mu mo walwalas ina dongki na?’, io, mu morobo tengen te ine bira, ‘A Orong i mamaa ulamun ma irabo isik puxus öbaling na mon.’” \p \v 4 Io, idu toxo wan lo ma toxo pere önga dongki maxat kö ngas, nang toxo kut sik ine xö marame lalaxa xö gunon. Nang idu toxo walwalas lo ine, \v 5 dauleng ne nangadi nang toxo tuu sik, toxo eose bara, “Mu mo palas a dongki na rua wewet a sa?” \v 6 Idu toxo balu xarnang e Jisas ixo tengen sik ke idu, ma nangadi nang toxo öbala rewe idu. \v 7 Io, idu toxo lamus ot ina dongki maxat urso re Jisas me idu toxo bulus abo man ömat te idu lömö xina dongki, me Jisas ixo kis kaa xönan. \v 8 Ma nangadi oleleng toxo kip tewe abo xinaxain te idi ma toxo parawe xö ngas, ma dauleng toxo parawe abo axana iaa nang idi toxo tee möxöbo komo. \v 9 Ewe idi nang toxo wan sila ma ewe idi nang toxo muu toxo xukup bira, \b \q1 \qt “Axabe e God! God irabo wadöane a öng nang i wanot tua wewet eörin a mamaa xö Orong!” \qt* \b \q1 \v 10 “God irabo wadöane ewe i ot ta xikip a kingdom kö untubuno ire e Dewit.” \b \q1 \qt “Axabe e God uruso lömö saxit!” \qt* \p \v 11 Me Jisas ixo laxa Jerusalem, ma ixo wan laxa xö gunon lotu raxin. Ine ixo wawara nana xöbo lalaa xirip, ma lamun ixo wan lo urso Betani arixe ma ina sangaun ma ninöng, möxö ixoro aien im. \s1 Jisas ixo köö a uno löwö \r (Matiu 21.18-19) \p \v 12 Xö bung melamu nang idi toxo wan lie Betani, e Jisas ixo irilöng. \v 13 Ine ixo wawara möxö palaa ma ixo pere a uno löwö ixo tuu sik ma labana. Ine ixo wan lo ra werwere bara ine mere pasuno bara kaim. Io, nang ine ixo ot könan, ine ixo parasiwin bara kaim a pasuno, a labana xalik mon, möxösa, kaim bara axana bung möxö löwö ra ino. \v 14 Io, Jisas ixo tengen kö ina uno iaa, “Ökorobo o baling ma kaim pe öng irabo en te pasuno mere nöngön.” Ma abo bak ne ausu re ine toxo ölangen ina nang ine ixo tengen. \s1 A gunon lotu re God \r (Matiu 21.12-17; Luk 19.45-48; Jon 2.13-22) \p \v 15 Io, nang idi toxo ot tiso Jerusalem, Jisas ixo laxa xö xönö möxö gunon lotu raxin ma ixo urulo ra batbat ösu ewe me idi nang toxo xuxuxun ma toxo mismisik kölöme. Ine ixo puxus lubeng abo öra xö nangadi nang tobo kulas tuluwok mabo öra möxö kinis se nangadi nang tobo mismisik ma buno. \v 16 Me Jisas i kaim kö ömaraxen lo öbaling ke öng kua xikip ölaxa abo lalaa möxö misik urungan kö xönö möxö gunon lotu. \v 17 Io, ine ixo usu idi ma ixo tengen, “Mum muru ösöxö sik a tinenge re God nang toxo geet i tengen bira: \q1 \qt ‘A gunon te e tabo tengen ine ma gunon ne sineseng \qt* \q1 \qt möxö öxöno lagunon kirip.’ \qt* \m Inexalik bara mum iat mum mo pet ine xarnang ‘a gunon ne minun möxö nangadi pinilo.’” \p \v 18 Abo pris tataxin arixe mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses toxo ölangen bira ma toxo wawara siwin te ngas sa sesexomet ine, möxösa, idi toxo burin ine. Ma toxo burin ine, möxösa, a marakörö xirip tobo wuwuwus saban köbo ausu re ine. \p \v 19 Aien ixoro orot me Jisas arixe mabo bak ne ausu rine toxo wan lie e Jerusalem. \s1 A sineseng arixe ma nunu \r (Matiu 21.20-22) \p \v 20 Xö bung kabise, Jisas arixe mabo bak ne ausu re ine toxo önan kö ngas, me idi toxo pere ina uno löwö ixoro manga xirip. \v 21 Io, Pita ixo döxömen lo a tinenge re Jisas nang ixo tengen kö ina uno iaa. Ma ixo tengen, “Tene Ausu, pere bang! A uno löwö nang nöngön u köö, iri manga.” \p \v 22 Io, Jisas ixo balu idi ma ixo tengen, “Örobo nunu re God. \v 23 Turunon saxit, nang bara öng i tengen kö puot na bara, ‘Örö taru mera ma örö wan su uruo xö rasi,’ ma kaim ine mere nine dinödöm kö kat te ine ma lamun i nunu xö lasa ine i tengen irabo wanot, io, God irabo tabaa ine min. \v 24 E tengen te mum, lasanene mum mo seseng ulamun, mum morobo nunu bara mum morobo kip lo, ma a lasa niang mum mo seng, irabo re mum. \v 25-26 Ma nang bara u tuu sik ma u seseseng, ma nang bara u bala kinadik sik kere öng, örö döxömen taun a lasa ine i pet te nöngön, ma Tamam nuso lömö xö watmaep irabo döxömen taun a magingin saban te nöngön.” \s1 Jisas ixo kip lo a lölös sine mole \r (Matiu 21.23-27; Luk 20.1-8) \p \v 27 Io, idi toxo ot baling kuso Jerusalem. Nang e Jisas ixo önan kölöme xö xönö möxö gunon lotu raxin, abo pris tataxin, mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses, mabo sisila toxo ot pösöt ine. \v 28 Me idi toxo ose ine bira, “U kip lo ina ese raxin na mole nang nöngön u döxömen bere i töxödös se nöngön ta wewet inabo lalaa na? Me ewe i tabaa nöngön mina lölös na ra wewet inabo lalaa na?” \p \v 29 Jisas ixo balu idi ma ixo tengen, “E rabo ose e mum ma önga ineose bölök. Nang bara mum morobo balu e, io, e rabo tengen te mum a lölös sa nang e wewet inabo lalaa na min. \v 30 A baptais se Jon, ine meriso lömö re God, bara mera xö nangadi mon? Moro tengen te e.” \p \v 31 Idi toxo wöwörö min kaluluonin idi iat ma toxo tengen, “Nang bara ire te tengen bara, ‘Meriso re God,’ me ine irabo ose ire bara, ‘Ma ruasa me mum koxobo nunu re ine?’ \v 32 Me ire takarabo tengen, ‘Möxö nangadi mon.’” (Idi toxo burin a nangadi, möxösa, idi toxo ösöxö sik bere Jon a propet.) \p \v 33 Io, idi toxo balu e Jisas, “Mem kobo ösöxö.” \p Jisas ixo tengen te idi bara, “E bölök, e karabo tengen te mum ewe i isik ina lölös na re e ra wewet inabo lalaa na.” \c 12 \s1 Abo tene balaure komo wain \r (Matiu 21.33-46; Luk 20.9-19) \p \v 1 Jisas ixo urulo a tinenge öwuo re idi, “A tödi ixo sulo a komo wain, ine ixo kut pi ma tabörö. Ma ixo kin a mara möxö wawas ömeme a pasuno wain ma ixo timet öxaa a warawat ma ixo pet a walpali rua werwere muu a komo wain. Io, ixo isik ina komo wain urungan köbo duöng kua tinörön könan ma ixo wan lo bang kö nuan ömat saxit. \v 2 Ma xö axana bung möxö dixidik a pasuno wain ine ixo tile a önga tene tinörön urso xöbo tene werwere muu wain ta xikip lo xalik idi rebo pasuno wain möxö komo. \v 3 Ma lamun ina nangadi nang toxo rörörön tingan toxo tödik ine ma toxo se ine ma toxo uguran tewe öbaling ine ma kaim a xikip pe pasuno wain. \v 4 Io, ine ixo tile öbaling önga tene tinörön urso re idi me idi toxo paxat a öxöno ma toxo ömenge ine. \v 5 Io, ine ixo tile öbaling önga tene tinörön, me idi toxo sexomet ine. Me ine ixo tile öbaling a oleleng bölök. Dauleng mere idi toxo se, ma dauleng toxo sexomet. \p \v 6 “Io, ine ma öng kalik im pa uguran, a bak söxöt iat te ine nang ibo mamaa xöba lamun. Ine ixo tile a bak ke ine melamu arixe re idi xirip, ma ixo tengen bara, ‘Idi tabo ii a barok ke e.’ \p \v 7 “Lamun abo tene werwere muu a komo wain toxo tengen kö öngöng kaluluonin idi iat bara, ‘Ina tödi niang i öt ta unan lo ina komo wain te tamana umelamu. Go, ire ta sexomet ine me ire tabo unan lo abo lalaa re tamana.’ \v 8 Io, idi toxo lamus lo ine ma toxo sexomet ine, ma toxo tewe ösu ine xalik a komo wain. \p \v 9 “Io, a tamana komo irabo perim a lasa? Ine irabo wanot ma irabo sexomet inabo tene werwere muu a komo wain ma irabo isik ina komo wain urungan kö nangadi xabise. \v 10 I deek bara mum morobo döxömen ina tinenge re God nang toxo geet bara, \q1 \qt ‘A wat nang abo tene pet gunon toxo kumamaa lamun, möxösa, idi toxo döxömen bara a laa tataun, \qt* \q1 \qt i wawara bara ine bölök a lölös möxö unine gunon kirip. \qt* \q1 \v 11 \qt A Orong iat i pet ot ina laa na, \qt* \q1 \qt me ire te pere ma lak deek saxit kö winara re ire.’” \qt* \p \v 12 Io, a duöng tataxin mee Judeia toxo wawara siwin te ngas sua rörön dik e Jisas, möxösa, idi toxoro ösöxö bere Jisas ixo wöwörö eöt me idi ma tinenge öwuo na. Ma lamun idi toxo burin a marakörö, idi toxo wan lo xalik ine. \s1 A tatalien ne kun takis \r (Matiu 22.15-22; Luk 20.20-26) \p \v 13 Io, melamu idi toxo uguran a dauleng ne Parasi ma dauleng nang tobo mumuu e Erot urso re Jisas. Idi toxo mamaa ra sasaxi e Jisas möxöbo tinenge re ine. \v 14 Idi toxo ot pösöt ine ma toxo tengen, “Tene Ausu, mem me ösöxö sik nöngön a tödi möxö rengrengen a turunon. Me nöngön u kobo ösöxö ra tinuu arixe mere önga tödi xalik mon, möxösa, nöngön u kobo dödöm köba lamun abo mangana duöng bule idi. Ma lamun nöngön u bo usu a nangadi ma turunon ulamun a ngas nang e God i mamaa bara ire tabo muu. I töxödös se ire bara tabo kun takis kö king taxin mee Rom bara kaim? \v 15 Ire tabo kun bara ganim?” \p Ma lamun e Jisas ixo ösöxö sik abo röxröxö re idi me ine ixo ose idi bara, “Ruasa mum mu mamaa ra uxun e? Mum moro kip lo re tuluwok ura ma ara pere.” \v 16 Idi toxo kip ot ina önga tuluwok me ine ixo ose idi, “Re we ina wawara na ma ese na?” \p Me idi toxo balu bere, “Re king taxin mee Rom.” \p \v 17 Io, Jisas ixo tengen te idi, “Mum morobo isik ke king taxin a lasa nang ke king taxin. Ma a lasa nang ke God, mum morobo isik ke God iat.” \p Io, idi toxo wuwus saban arixe re Jisas. \s1 Abo minet tabo to baling \r (Matiu 22.23-33; Luk 20.27-40) \p \v 18 Io, dauleng ne Sadiusi niang tobo nunu bara kaim pe tinaru baling kalik a minet, toxo ot pösöt e Jisas ma toxo ose ine bara, \v 19 “Tene ausu, Moses ixo geet tö ire bira, nang bara önga tödi, kaim ine mere barok ma i met kalik a une re ine, io, a tönö ina tödi irabo ot lamun ina möxösö ma irabo kip barok kö ina tönö. \v 20 Io, a pitnö ma ninöng ne barön. A sisila ixo elolo ma ixo met, ma kaim ine mere barok. \v 21 Ma a mumuu lo ine ixo ot lamun a möxösö, lamun ine bölök ixo met, ma kaim ine mere barok. Ma ixo bie bölök mon kö barok sese önarunin. \v 22 Io, kaim im pe öng möxö ina pitnö ma ninöng ixo met lie re barok. Xakawöm möxönan, a une ixo met bölök. \v 23 Kö axana bung nang bara abo minet tabo taru baling, ine irabo une re ewe runon? Möxö ina pitnö ma ninöng toxo ot lamun ine.” \p \v 24 Jisas ixo tengen te idi bara, “A dinödöm pe mum i kobo töxödös, möxösa, mum kobo ösöxö sik abo tinenge re God niang toxo geet ösu, me mum kobo ösöxö sik bölök a lölös se God. \v 25 Nang abo minet tabo taru kaa baling, idi tokobo eöt ta inalolo. Idi tabo xarnang abo angelo meriso xö watmaep. \v 26 Na e rabo wöwörö lamun abo minet, nang bara idi tabo taru baling, bara kaim. I deek bara mum morobo döxömen lo a ginigeet te Moses nang a uno iaa lik ixo söt, ma xina pii na, e God ixo tengen te Moses bie, \qt ‘E a God te Abaram, a God te Aisak ma bara a God te Jekop.’ \qt* \v 27 Ine kaim bara a God möxö nangadi minet. Kaim! Inexalik ine a God möxö nangadi to. A dödöxömen te mum i kobo töxödös.” \s1 Ina warkurai i taxin saxit \r (Matiu 22.34-40; Luk 10.25-28) \p \v 28 Önga tene ausu möxöbo warkurai te Moses ixo wanot ma ixo ölangen abo Sadiusi arixe me Jisas toxo egot ma tinenge. Ine ixo ölangen bere e Jisas ixo balu ödeek idi me ine ixo ose Jisas bira, “Ma xöbo warkurai kirip pe God, nangang sa i taxin ma i sisila?” \p \v 29 Jisas ixo balu ine ma ixo tengen, “A sisila ne warkurai taxin ine bira, \qt ‘A bung Israel, moro ölangen, a Orong, a God te ire, a Orong ine xalik mon. \qt* \v 30 \qt Mum morobo mamaa ulamun a Orong, a God te mum, kö kat te mum ma xö tano mum \qt* ma xö dinödöm pe mum \qt ma xö lölös se mum.’ \qt* \v 31 Sese ninöngin ine bira, \qt ‘Örobo mamaa lamun a öng kabise xarnang u mamaa lamun nöngön iat.’ \qt* Kaim pe warkurai i taxin köba re idu na.” \v 32 Io, ina tene ausu möxö warkurai ixo tengen te Jisas, “Tene Ausu, a tinenge re nöngön i turunon saxit. \qt A Orong ine xalik mon, ma kaim bölök ke önga god. \qt* \v 33 \qt Ma nang bara nöngön u mamaa lamun ine xö kat te nöngön, xö dinödöm pe nöngön, ma xö lölös se nöngön, ma u mamaa lamun a öng kabise xarnang u mamaa lamun öbaling nöngön iat, \qt* io, i taxin kirip sik köbo mangana arabaa ire te isik uruso re God.” \p \v 34 Nang e Jisas ixo ölangen bara ine ixo balu ödeek ine xarnang a tödi ma nanase deek, me ine ixo tengen te ine bira, “Nöngön u kobo kis kö palaa sik kalik a kingdom kö God.” Ma meringan urso abo tödi xabise toxo buut tua ose öbaling ine merebo inausu bölök. \s1 A Mesaia ine a bak ke Dewit \r (Matiu 22.41-46; Luk 20.41-44) \p \v 35 Bere Jisas ixo eusu ruso kölöme xö gunon lotu raxin, ine ixo tengen bira, “Bara bule abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses tobo rengrengen bara ine a Mesaia a barok tubuno e Dewit? \v 36 Dewit kalik mon ixo kip lo abo tinenge möxö Töxödös ne Tanono ma ixo tengen bira, \q1 \qt ‘God a Orong ixo tengen kö Orong ke e bara: \qt* \q1 \qt “Nöngön örö kis kö lawa tuun te e \qt* \q1 \qt ot nang e rabo bulus abo iuo re nöngön \qt* \q1 \qt kö ene xexem.” ’ \qt* \m \v 37 Dewit kalik mon i tengen ine me ‘Orong.’ Io, bule nang bara ine a Mesaia ma irabo a tubuno Dewit bölök?” \p Ma marakörö raxin toxo axanan ta ölangen a tinenge re Jisas. \p \v 38 Ma nang e Jisas ixo usu idi ine ixo tengen bira, “Mum morobo balaure e mum lamun abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses. Idi tobo mamaa rua önan nana ma boxönö man ömat ma tobo mamaa bara tabo xukuwange idi kölöme xö boxönö möxö mismisik. \v 39 Ma tobo werwere kos lo abo kinis deek kölöme xö gunon ne siniseng, ma tobo mamaa rua xikip lo a kinis deek kö axana bung möxö nien tataxin. \v 40 Idi tobo kip lo abo lalaa möxöbo möxösö ma tobo osesen mabo sineseng ömat te idi. E God irabo ömokorot köbanin inabo mangana nangadi na.” \s1 A arabaa raxin möxö maris ne une möxösö \r (Luk 21.1-4) \p \v 41 Jisas ixo kisisik kölöme xö gunon lotu raxin lörörö xö xönö möxö bubulus. Ma ixo werwere a marakörö toxo bubulus abo tuluwok ke idi kölöme xö xönö möxö bulbulus. Oleleng ne nangadi orong toxo bulus ölaxa oleleng ne tuluwok. \v 42 Ma lamun önga maris ne une möxösö ixo wanot ma ixo bulus ölaxa a nine peni re ine nang a marna i su xö pu. \v 43 Jisas ixo kuwe abo bak ne ausu re ine ma ixo tengen te idi bira, “Turunon saxit, ina maris ne une möxösö na, iri bulus ölaxa a oleleng köba re idi xirip kabise. \v 44 Idi xirip toxo isik abo tuluwok meringan kalik abo kinis ne orong ke idi, ma lamun ina une maris i bulus ölaxa xirip abo lasanene nang i öt kö kinis kirip pe ine.” \c 13 \s1 Abo uxileng möxö xakawöm \r (Matiu 24.1-44; Luk 21.5-36) \p \v 1 Bere Jisas ixo önan lie a gunon ne lotu raxin, önga bak ne ausu re ine ixo tengen te ine bara, “Tene Ausu, pere bang abo xönö xö ina gunon lotu toxo pet mabo wat tataxin deek!” \p \v 2 Io, Jisas ixo balu ine, “Nöngön u pere inabo gunon tataxin na. Idi tabo tamaöbeng su xirip. Kaim pe önga wat ta irabo kis lömö xö önga wat kabise.” \p \v 3 Ma nang bere Jisas ixo kisisik kiso xö Maii Olip nang kö lawa xabise möxö marasaa nang a gunon lotu raxin ee, io, Pita, Jems, Jon me e Endru toxo wanot ma toxo ose ösuxume ine bara, \v 4 “Örö tengen te mem bara lause inabo lalaa na tabo ot kö inabo gunon, ma sa irabo ot ta uxileng bara inabo lalaa na iri lörörö ra inot?” \p \v 5 Me Jisas ixo balu idi bira, “Mum morobo balaure e mum, kalik ke öng ibo töxö lo e mum. \v 6 Oleleng tabo wanot ma tabo tengen bara idi te wanot kö esene e, ma bere, ‘E mon ina Mesaia.’ Me idi tabo töxö lo a oleleng. \v 7 Ma nang bara mum morobo ölangen ulamun abo inarse rataxin ma ulamun abo tinenge lamun abo inarse rataxin, io, mum bele buut. Abo mangana lalaa na irabo ot, lamun a xakawöm angen i kala ot bang. \v 8 Abo kantri tabo erese ma abo kantri. Mabo kingdom tabo erese mabo kingdom. Ma xöbo dauleng ne boxönö, a gie irabo ot, ma a irilöng taxin bölök. Inabo lalaa i xarnang a urulo möxö kinadik kö une ibo eka kip barok. \p \v 9 “Mum morobo mana balaure ödeek e mum. Idi tabo isik e mum kö limedi abo tene warkurai, tabo se e mum kölöme xöbo gunon ne sineseng. Me mum morobo tuu xö warkurai xö wawara xöbo duöng sisila mabo orong lamun mon e. Me mum morobo tenge maras se idi lamun a tinenge deek. \v 10 Ma mesila xö axana bung möxö xakawöm, tabo mana palas tinenge ma atöngösen deek urungan kö boxönö xirip. \v 11 Ma nang bara te tödik e mum ma te uru e mum kö warkurai, ganim bere mum mo dödöm ne binuut bara mum morobo pet te tinenge sa. Mum morobo tengen mon abo lasa nang i ot urungan te mum kina axana bung, möxösa, kaim bere mum mo wöwörö. Kaim. Töxödös ne Tanono ine iat i wöwörö. \p \v 12 “Abo duöng tabo isik abo tönö idi xö minet, ma abo tata tabo pet bölök bie xö bung barok ke idi. A bung barok tabo baba urungan köbo tamadi mabo nenedi ma tabo tengen ta sesexomet idi. \v 13 A nangadi xirip tabo melentexin e mum, möxösa, xö eseke. Lamun ewe nang i tuu lölös sik urungan kö xakawöm, God irabo öro ine. \p \v 14 “Mum morobo pere \qt ine nang i manga saban köba, nang ibo ögat lagunon, \qt* i tuu sik kö xönö nang i kobo töxödös bara ine mee. (Ewe i kos ina ginigeet na, irabo maras kö unine möxönan.) I deek bara a nangadi nang te xisixis Judeia xina bung, tabo ulo urso xöbo maii. \v 15 Ewe a öng nang i kisisik lömö xö öxöno gunon te ine, ganim bara i kaa su ma i wan laxa xö gunon ta xikip ösu rewe rebo mangana lalaa. \v 16 Me ewenene nang i xisixis siso xö komo, ganim bara i su uri xö gunon ta xikip lo re xönö man te ine. \v 17 Irabo laa ne maris köbo une nang te tienen, me idi nang te urus barok kö inabo bung na. \v 18 Mum morobo seseng bara inabo lalaa na i karabo ot kö axana bung möxö labur. \v 19 Möxösa, a tiip taxin köbo bung niang, i karabo eöt ma nang möxö urulo, nang e God ixo uxis a öxöno lagunon ot na. Ma melamu, kaim pe tiip bira irabo wanot baling. \v 20 Ma nang bara Orong i kobo se öwuruwut inabo bung niang, kawaim pe öng irabo to. Ma lamun ine irabo se öwuruwut abo bung kua rorop idi a nangadi re ine, nang ixo pere kos lo. \v 21 Kö ina bung niang, nang bara öng i tengen te mum, ‘Moro pere, a Mesaia ine na,’ bara, ‘Moro pere, a Mesaia ine niang,’ ganim e mum pa nunu xönan. \v 22 Möxösa idi abo mesaia röxröxö mabo propet röxröxö, idi tabo wanot. Ma tabo pet ot abo uxileng mabo mangana lalaa lölös ne auwuwus sua röxröxö lo a nangadi niang God ixoro pere kos, nang bara idi te eöt tua röxröxö lo idi bira. \v 23 Io, mum morobo mana tumarang e mum. E xoro tengen ösila sik ke mum köbo lasanene nang irabo ot te mum. \p \v 24 “Ma xöbo bung melamu xinabo tiip, \q1 \qt ‘a xaken irabo ködö, \qt* \q1 \qt ma texe i kebeöt ta bibio, \qt* \q1 \v 25 \qt ma abo tii tabo subu meriso xö balana kubu, \qt* \q1 \qt ma abo lalaa lölös meriso xö mango irabo mamagi.’ \qt* \p \v 26 \qt “Kö ina axana bung niang im, a nangadi tabo pere a Barok kö Tödi irabo wanot kö kubu \qt* arixe ma lölös taxin ma a mariris. \v 27 Ma irabo tile abo angelo ra lalamus etok a nangadi rine nang ixo pere kos lo. Abo angelo tabo lamus etok idi möxö nit ne marana xiki ma meringan bölök köbo ngusuno öxöno lagunon. \p \v 28 “Io na, mum morobo kip inausu xalik a uno fik. Nang bara abo labana te subun kaa ma i tawalas, mum morobo ösöxö bara a axana bung möxö xaken iri lörörö rua inot. \v 29 Xarnang iat mon, nang e mum mo pere inabo lalaa na te orot, mum morobo ösöxö bara ina axana bung iri lörörö rua inot, nang mon kö marame möxö nuan laxa. \v 30 Turunon saxit, ina nangadi nang tabo pere inabo lalaa na, tekebeöt ta minet bang, ot nang abo lalaa na xirip irabo ot. \v 31 A balana kubu ma öxöno lagunon irabo wan tup, nexalik bara a tinenge re e, i kebeöt ta xakawöm. \p \v 32 “Ma kawaim pe öng i ösöxö sik ina bung, bara a axana bung tunon, nang abo lalaa irabo wanot. Abo angelo niso xö watmaep tokobo ösöxö, ma a Barok iat bölök, i kobo ösöxö. Lamun e Mamaa xalik mon i ösöxö. \v 33 Moro tumarang e mum! Me mum moro tagur sik! Möxö mum kobo ösöxö lause ina axana bung na irabo ot. \v 34 I xarnang a tödi nang i önan tewe. Ine ibo wan lie a gunon te ine ma ibo tibe idi abo tultul te ine xöbo tinörön öngöng kua wewet, ma ibo tengen kö öng ibo ruruu wi a marame bara ira tagur sik. \p \v 35 “Io, mum morobo mana tagur sik, möxösa, mum kobo ösöxö a axana bung nang a tamana gunon irabo wanot baling, nang bara irabo wanot kö aien, bara xö luono dömön, bara nang a xixök i rengrenge, bara xö puxu bubung. \v 36 Io, nang bara ine i wanot kölö e mum, xalik ine ibo pere lo e mum mo paliso sik. \v 37 Lasa nang e tengen te mum, e tengen te nangadi xirip: ‘Mum morobo mana tagur sik!’” \c 14 \s1 Toxo wawara siwin te ngas sua sesexomet e Jisas \r (Matiu 26.1-5; Luk 22.1-2; Jon 11.45-53) \p \v 1 Io, melamu xö nine bung urungan kö Luxa ne Nuan Lexe ma xöbo bung taxin möxö Enen a Beret Kaim a Is Könan, abo pris tataxin mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses, idi toxo wawara siwin te ngas sua öxös suxume e Jisas sua sesexomet ine. \v 2 Ma lamun idi toxo tengen, “Ire takarabo pet biringan kö bung ne Luxa, xalik a nangadi tabo eöngat ma tabo ögat ire.” \s1 Önga une ixo linge a sada re Jisas \r (Matiu 26.6-13; Jon 12.1-8) \p \v 3 Ma nang e Jisas ixo xisixis siso Betani xö gunon te Saimon, nang mesila ine ma miniset lepra, me Jisas ixo kisisik ma ixo aan, io, önga une ixo wanot arixe ma botol deek ne sada, ma a xinixun möxönan a lak taxin. Ine ixo pörök ina botol sada ma ixo linge xö öxöno e Jisas. \p \v 4 Ma uleng ne nangadi nang toxo kisisik kingan, toxo bala saban ma toxo etöngösen kaluluon te idi iat baling bara, “Ruasa ine i ösek tataunin ina sada na? \v 5 Ina sada na, ixoro eöt tua misik min kö narun ne mar ne siliwa, ma toxoro eöt tua isik abo tuluwok kö nangadi maris.” Me idi toxo tenge köö ögarin ina une. \p \v 6 Me Jisas ixo tengen, “Moro ganim ine! Ruasa bara mum mo ögat köbanin ina une na? Ine iri pet a tatalien deek kö e. \v 7 A nangadi maris angen tobo xisixis arixe me mum köbo bungbung kirip, me mum mo öt tua rorop idi xöbo mangana bung nang mum mo mamaa ulamun. Inexalik e karabo kis ömat arixe me mum kö bungbung kirip. \v 8 A une na, iri pet eörin a lasa nang i öt ta wewet. Ine i linge a sada nang lak sixine deek kö aike, rua tagur sik e ra minet te e melamu. \v 9 Turunon saxit, kö boxönö xirip kö öxöno lagunon nang tabo etöngösen ma tinenge deek, a lasanene niang a une na ixo pet, tabo etöngösen min, ma a nangadi tabo döxömen bölök ine.” \s1 Judas ixo aut ta isik tewe e Jisas \r (Matiu 26.14-16; Luk 22.3-6) \p \v 10 Me Judas Iskariot, öng möxö ina sangaun ma ninöng, ixo wan pösöt abo pris tataxin tua isik tewe e Jisas kö limedi. \v 11 Ma nang idi toxo ölangen ina na, idi toxo axanan köba. Ma toxo kubus tinenge rua ratabaa ine ma tuluwok. Io, ine ixo urulo ra winara siwin te mangana ngas mamaran tua isik e Jisas kö limedi. \s1 A Luxa ne Nuan Lexe xö Orong \r (Matiu 26.17-30; Luk 22.7-23; Jon 13.21-30; 1 Korin 11.23-25) \p \v 12 Xö sila ne bung möxö Luxa möxö Beret Kaim a Is Könan, abo Judeia toxobo sesexomet abo sipsip ma ra enen tua dödöxömen lo a Luxa ne Nuan Lexe. Xö ina bung nang, abo bak ne ausu re Jisas toxo ose ine, “Ule ina xönö nang nöngön u mamaa bara e mem pa tagure a nien ne Nuan Lexe rue nöngön tua enen?” \p \v 13 Io, ine ixo tile a ninöng möxö xinabo bak ne ausu re ine, ma ixo tengen te idu bara, “Mu moro wan laxa xö lagunon, ma tödi i kip nanin a bile ari irabo esuo me mu ringan. Mu morobo muu ine. \v 14 Ma nang irabo wan laxa xere önga gunon, mu morobo tengen kö tamana gunon, ‘Tene Ausu i ose bara, “Ule a ngasieke nang e mabo bak ne ausu re e, mem marabo en ina nien ne Nuan Lexe xönan?” ’ \v 15 Me ine irabo osen e mu ma önga xönö raxin niso lömö möxö önga gunon nang tere tagure sik. Mu morobo tagure a nien te ire xönan.” \p \v 16 Io, a nine bak ne ausu toxo wan lo, ma toxo wan laxa xö lagunon, me idu toxo pere xirip lo inabo lalaa nang e Jisas ixo tengen te idu. Io, idu toxo tagure a nien möxö Luxa ne Nuan Lexe. \p \v 17 Ixoro aien, Jisas ixo wanot ma sangaun ma ninöng ne bak ne ausu. \v 18 Ma nang idi toxo kisisik ma toxo aan, Jisas ixo tengen te idi, “Turunon saxit, öng mere mum irabo isik e xö limine nangadi, ewe a öng nang i aan arixe me e na.” \p \v 19 Io, a bung bak ne ausu toxo tapunuk, me idi öngöng toxo ose e Jisas bara, “Kaim bere e, goo?” \p \v 20 Io, Jisas ixo balu idi, “Ine a öng kaluluon iat mon te mum a sangaun ma ninöng nang irabo öwösö a beret kölöme xö bile arixe me e. \v 21 A Barok kö Tödi irabo wan urungan kö minet xarnang abo propet toxoro geet lamun ine. Ma maris belek kö tödi nang irabo isik a Barok kö Tödi xö limine a nangadi. Ixoro deek köba rö ine nang bara kaim e nago xö xikip ine.” \p \v 22 Ma nang idi angen toxo aan, Jisas ixo kip lo a beret ma ixo tengen deek kö God, io, ixo pidik, ma ixo tabaa nanin abo bak ne ausu re ine min, ma ixo tengen te idi, “Mum moro kip lo. Ina na a aike.” \p \v 23 Io, ixo kip lo a kap wain, ma ixo tengen deek kö God ma ixo örarabaa idi min, me idi xirip toxo inim könan. \v 24 Me Jisas ixo tengen te idi bara, “Ine na a dee re e, nang e rabo linge lamun a oleleng kua öturunonin a kunubus meriso re God. \v 25 Turunon saxit, e karabo inim öbaling ina wain na ot kö bung arabo inim öbaling ine xarnang a wain maxat tiso xö kingdom kö God.” \p \v 26 Io, idi toxo ii önga sinö me idi toxo wan lo urso xö Maii Olip. \s1 Jisas ixo tengen bara Pita irabo öös sine \r (Matiu 26.31-35; Luk 22.31-34; Jon 13.36-38) \p \v 27 Jisas ixo tengen te idi, “Mum kirip morobo buut ma morobo buut ma morobo ulo lie e, möxö abo tinenge re God toxoro geet i tengen bira, \q1 \qt ‘E rabo sexomet a tene werwere muu sipsip, \qt* \q1 \qt ma abo sipsip tabo ulo rup elixilik.’ \qt* \m \v 28 Ma lamun melamu e rabo taru baling kalik a minet ma arabo sila re mum urso Galili.” \p \v 29 Inexalik Pita ixo tengen te ine, “Nang bere idi xirip tabo wan lie nöngön, lamun e iat, kaim.” \p \v 30 Me Jisas ixo tengen te ine bara, “Turunon saxit, na xö dömön, nang a xixök i kobola tenge bang kö ninöng ne axan, nöngön örobo öös kelen e xö narun ne axan.” \p \v 31 Ma lamun e Pita ixo tengen ölölös bara, “Nang bara e rabo met bölök arixe me nöngön, e karabo öös kelen nöngön.” Me idi xirip toxo tengen bölök bie. \s1 Getsemani \r (Matiu 26.36-46; Luk 22.39-46) \p \v 32 Jisas arixe ma abo bak ne ausu re ine toxo wan urso xö önga xönö tobo rengrengen me Getsemani, ma ixo tengen köbo bak ne ausu re ine bara, “Mum moro xisixis sa me e ra wan ara seseng.” \p \v 33 Ine ixo lamus e Pita, Jems, me Jon arixe mine ma ixo xölxölö ma dinödöm oleleng. \v 34 Ma ixo tengen te idi bara, “A balake iri tiip köba me e örasen bara örörö e rabo met. Mum moro kis ma moro wawara deek.” \v 35 Me ine ixo wan ulik ma ixo subun kexe xö pu ma ixo seseseng bara ina axana bung möxö aöxadik irabo wan lie ine nang bara i öt. \v 36 Ine ixo seseng bira, “Mama, Mama re e, nöngön u öt ta wewet abo mangana laa xirip. E mamaa bara örobo irewe ina tiip na xalik e, ma lamun u bele muu eörin a mamaa re e. Kaim. Örobo muu a mamaa re nöngön iat.” \p \v 37 Io, Jisas ixo wan pösöt öbaling idiet narun ne bak ne ausu re ine ma ixo pere wösöt lo idiet toxo paliso sik. Me ine ixo ose e Pita bara, “Saimon, nöngön u paliso? I kobo eöt bara örobo wawara arixe me e xere önga awa? \v 38 Muot morobo mana wawara ma sineseng kalik a laa ne aöwalam irabo ot pösöt e muot, me muot bo subu xö magingin saban. A turunon, a bala muot i mamaa ra wewet abo tatalien deek, ma lamun a aimuot i kobo lölös.” \p \v 39 Io, Jisas ixo wan tewe baling ma ixo seseng baling xarnang ixoro seseng bie. \v 40 Ma nang ixo baling, ixo pere abo bak ne ausu toxo paliso, möxösa, a maradi ixo tiip köba ra pinaliso. Ma kaim idi xo ösöxö bara idi tabo tengen bule rö ine. \v 41 Sese önarun ne nuan baling ke Jisas wösöt idiet ixo tengen bira, “Muot angen mo wapaliso ma mo mamas? Iri öt. Iri orim ina axana bung. Moro pere. Na tabo isik a Barok kö Tödi xö limine abo duöng saban. \v 42 Moro taru me iret ta önan. Moro pere. A tödi nang irabo isik e xö limine idi, ine niang i önan ot.” \s1 Judas ixo isik tewe e Jisas \r (Matiu 26.47-56; Luk 22.47-53; Jon 18.3-12) \p \v 43 Ma nang e Jisas angen ixo rengrenge, e Judas, öng möxö ina sangaun ma ninöng, ixo wanot. A marakörö raxin toxo ot arixe mine mabo sele mabo amu. Abo pris tataxin mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses, mabo sisila toxoro tile idi. \p \v 44 Ma ina tödi nang ixo mamaa ra isik e Jisas kö limine nangadi, ine ixoro tagure önga mangana uxileng bira, “A öng nang e rabo muum, ine mon ina tödi. Mum morobo tödik ine ma morobo lamus tewe ine arixe mabo umri.” \v 45 Saxit mon, e Judas ixo wan pösöt e Jisas ma ixo tengen, “Tene Ausu!” Ma ixo muum ine. \v 46 A nangadi toxo tödik e Jisas. \v 47 Ma a öng mere idi nang toxo tuu sik örörö ixo sat lo a sele ömat te ine ma ixo se a tödi tene tinörön möxö sisila raxin möxöbo pris, ma use ixo tee xöröp a talingine. \p \v 48 Io, Jisas ixo tengen te idi, “Mum mo ot mabo sele mabo amu rua rörödik e, xarnang arixe bere e a tödi baba? \v 49 Ma xöbo bungbung kirip e xobo xisixis arixe me mum kölöme xö xönö möxö gunon ne lotu raxin me e xobo eusu, me mum kara töndik e. Ma lamun inabo lalaa na i ot ta wewet eörin abo tinenge re God.” \p \v 50 Me idi xirip toxo wan lie e Jisas ma toxo ulo rup. \p \v 51 Ma önga tödi maxat ixo mumuu nanin e Jisas, ixo laulawa sik mon ma xönö man. Ma nang idi toxo tön ine, \v 52 ixo pules idi ma xö ulo lie a xönö man ma belbele. \s1 Abo sisila toxo kure Jisas \r (Matiu 26.57-68; Luk 22.54-55, 63-71; Jon 18.13-14, 19-24) \p \v 53 Idi toxo lamus lo e Jisas urungan kö sisila raxin möxöbo pris. Mabo pris tataxin kirip, abo sisila arixe mabo tene ausu möxö warkurai toxo wanot etok. \v 54 Pita ixo mumuu e Jisas kö nuan a lak palaa ulik ot nang ine ixo laxa xö xönö xö lawana ngasiene a sisila raxin möxöbo pris. Ringan, e Pita ixo kis arixe mabo tene walbalaurai me ine ixo dededek kö lawana ia. \p \v 55 Abo pris tataxin mabo kansel kirip toxo wawara siwin te mangana unine tinenge rua wupuk e Jisas min tua sesexomet ine, ma lamun kaim idi xo werwere wösöt lo re mangana ngas. \v 56 A oleleng toxo tengen ot a tinenge röxröxö rö ine, nexalik abo tinenge re idi kaim kö ululo eöt. \p \v 57 Ma dauleng toxo tuu lömö ma toxo tengen ot a tinenge töxö rabaa ine bara, \v 58 “Mem me ölangen ine i tengen bira, ‘E rabo öbeng ina gunon lotu raxin na nang a duöng toxo pet ma limedi. Ma xö sese önarun ne bung arabo uru a öng kabise nang a tödi i karabo pet ma limine.’” \v 59 Ma lamun ina tinenge ridi kaim kö ululo eöt. \p \v 60 Ma a sisila raxin möxöbo pris ixo tuu kaa xö wawara re idi ma ixo ose e Jisas bara, “Nöngön ökorobo balu re tinenge? A lasa ina tinenge na nang abo duöng na te wupuk nöngön min?” \v 61 Ma lamun e Jisas ixo kis ödödö sik mon ma kaim kö babalu. \p Ma a sisila raxin möxöbo pris ixo ose öbaling ine, “Nöngön a Mesaia, a Barok kö God, bara kaim?” \p \v 62 Me Jisas ixo tengen, “E iat mon, me mum morobo pere \qt a Barok kö Tödi irabo kisisik kö kinis taxin tingan kö lime tuun te God nang a lak lölös ine, ma irabo ot kö kubu ne watmaep.” \qt* \p \v 63 Ma sisila raxin möxöbo pris ixo laie ma ixo didii a man te ine, ma ixo tengen bara, “Ire tebele ose öbaling kebo duöng kua rengrengen ot tebo tinenge bölök kö ina tödi. \v 64 Mum moxoro ölangen bere ine ixoro tengen ögarin e God. Mum mo döxömen bara tabo pet bulungin ine?” \p Me idi xirip toxo tengen bara i töxödös bere e Jisas irabo mana met. \v 65 Io, a dauleng toxo urulo ra gisgisip ine, me idi toxo kubus pi a marana, ma toxo tut ine mabo limedi ma toxo tengen te ine bara, “Örö tengen te tinenge propet im na.” Mabo tene walbalaurai toxo kip lo ine ma toxo se ine. \s1 Pita ixo öös kelen e Jisas \r (Matiu 26.69-75; Luk 22.56-62; Jon 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Nang e Pita ixo kisisik lawu kölöme xö xönö lawana gunon ma önga une tultul kö sisila raxin möxöbo pris ixo wanot. \v 67 Nang ina une ixo pere e Pita ixo dededek kö lawana ia, ma ixo pere dik e Pita ma ixo tengen, “Nöngön mon nang u xo arixe me Jisas meri Nasaret.” \p \v 68 Ma lamun e Pita ixo öös, “Kaim. E kobo ösöxö me e kobo maras tunon lamun ina tinenge na nang u rengrengen.” Ma ixo wan urungan kö marame möxö nilaxa.\f + \fr 14.68 \ft A dauleng ne ginigeet me lorexe toxo wasum ina tinenge na: “ma xixök ixo tengen.”\f* \p \v 69 Ma nang a une tinörön ixo pere ine ringan, ixo tengen öbaling kö nangadi nang toxo ruruu nana bara, “Ina tödi na ine bölök a öng mere idi.” \p \v 70 Me ine ixo öös baling. \p A ulik mon melamu, a nangadi niang toxo ruruu lörörö nana toxo tengen te Pita bara, “Turunon bara nöngön mon a öng mere idi. Nöngön a tödi mee Galili.” \p \v 71 Me Pita ixo tengen ölölös bara, “Sugurno bang mon e tengen a turunon te mum, e kobo ösöxö ina tödi nang mum mo rengrengen ine. Nang bara e töxö, io, e mamaa bara God irabo ömokorot köbanin e.” \p \v 72 Ma saxit mon a xixök ixo tenge sese öninöng. Pita ixo döxömen lo a tinenge niang e Jisas ixo tengen te ine: “Nang a xixök i kobola tenge sese öninöng, nöngön örobo öös kelen e xö narun ne axan.” Me Pita ixo gee saban arixe. \c 15 \s1 Jisas ixo tuu mesila re Pailat \r (Matiu 27.1-2, 11-26; Luk 23.1-5, 13-25; Jon 18.28—19.16) \p \v 1 Xö puxu bubung arixe, abo pris tataxin, abo sisila mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses arixe mabo kansel kirip möxö lotu, toxo etöngösen ma toxo ot kö önga dinödöm. Idi toxo kubus a nini limine e Jisas ma toxo lamus ine urungan te Pailat. \p \v 2 Me Pailat ixo ose ine, “Nöngön a king möxöbo Judeia?” \p Jisas ixo balu ine bara, “Ine mon xarnang u tengen.” \p \v 3 Abo pris tataxin toxo puk ine mabo tinenge oleleng. \v 4 Io, Pailat ixo ose öbaling ine, “Kaim nöngön mere tinenge ra babalu idi? Örö pere bara a oleleng ne lalaa te wupuk nöngön min.” \p \v 5 Inexalik e Jisas kaim ine ra babalu bang ke tinenge, io, e Pailat ixo wuwus ma ixo dödöm oleleng. \p \v 6 Io, xö Luxa ne Nuan Lexe, Pailat ixobo walwalas ösu a önga tödi xalik a gunon ne aömokorot, a tödi nang a nangadi tobo ose lamun ine. \v 7 A tödi a esene e Barabas, toxo bulus ölaxa ine xö gunon ne aömokorot arixe mabo duöng nang idi toxo erese ömet arixe midi nang tobo kure abo Judeia xö axana bung kö arse raxin. \v 8 A marakörö raxin toxo wanot ma toxo ose e Pailat tua wewet önga laa ra öaxanan idi xarnang ixobo wewet kö ina luxa. \p \v 9 Me Pailat ixo balu idi ma ixo tengen, “Mum mo mamaa bara ara ii ösu ina king köbo Judeia urungan te mum?” \v 10 Ixo tengen bira, möxö ine ixo ösöxö bara abo pris tataxin toxo bala saban te Jisas, io, idi toxo isik ot e Jisas urungan te ine. \p \v 11 Inexalik abo pris tataxin toxo silien a marakörö ma tinenge lölös sa kinup pe Pailat bara irabo ii ösu e Barabas xalik mon ma ganim e Jisas. \p \v 12 E Pailat ixo ose idi bara, “A lasa nang e rabo pet kö ina tödi nang mum bo xukuwe ine, a king möxöbo Judeia?” \p \v 13 Me idi toxo kup urungan te ine bara, “Tut ine xö sölöxöröp!” \p \v 14 Me Pailat ixo ose idi, “Ruasa? A mangana sasaban sa ine ixo pet?” \p Ma lamun idi toxo xukup nöngösö lömö iat bara, “Tut ine xö sölöxöröp!” \p \v 15 E Pailat ixo mamaa ra wewet öaxanan a marakörö, io, ixo ii ösu e Barabas urungan te idi ma ixo tengen köbo umri ma toxo dangat e Jisas ma buso, ma melamu e Pailat ixo isik ine urungan te idi ra rutut ine xö sölöxöröp. \s1 Toxo eösaxit me Jisas \r (Matiu 27.27-31; Jon 19.2-3) \p \v 16 Abo tene inarse toxo lamus ölaxa e Jisas urungan kö gunon taxin te Pailat, ma toxo kuwe etoxin kirip a nangadi arse. \v 17 Idi toxo ölaulawa e Jisas ma man dadan xarnang a king ibo sisige, io, idi toxo kubus arixin abo uno gargaras ma toxo pet xarnang a bubuan, ma toxo usige xö öxöno e Jisas. \v 18 Me idi toxo urulo ra kinup urungan bara, “Mem me ölet nöngön, king köbo Judeia.” \v 19 Idi toxo dangdangat a öxöno ma buso ma toxo gisgisip ine. Idi toxo subun kexe me idi toxo tenge ölolot ine. \v 20 Ma nang idi toxoro eösaxit mine, idi toxo irewe ina man dadan kalik ine ma toxo ölaulawa öbaling ine ma man iat te ine. Me idi toxo lamus ösu ine ra rutut ine xö sölöxöröp. \s1 Toxo tut e Jisas kö sölöxöröp \r (Matiu 27.32-44; Luk 23.26-43; Jon 19.17-27) \p \v 21 Önga tödi mee Sairin, a esene iang e Saimon, a tata re Aleksenda me Rupas, ixo önan kö nuan te ine ma ixo wan saxit kö ina lagunon. Me idi toxo ölölös lo ine rua xikip a sölöxöröp pe Jisas. \v 22 Idi toxo lamus e Jisas urso xö xönö tobo rengrengen me Golgota. (Unine ese na bara Xönö möxö Siine Öxöno Tödi). \v 23 Io, idi toxo tabaa e Jisas ma wain nang toxo pet arixin ma abo mangana laa a lak sixine deek. Lamun kaim ine xo ininim. \v 24 Io, a nangadi arse toxo tut ine xö sölöxöröp, ma toxo erimine abo man te ine re idi iat baling. Me idi toxo egulös satu ra werwere bere ewenene iat te idi irabo kip lo re lasanene sa. \p \v 25 Xö pitnö ma nit ne axana bung kö puxu idi toxo tut ine xö sölöxöröp. \v 26 Ma toxo geet abo tinenge nang toxo puk ine min bira, “A king möxöbo Judeia.” \v 27 Idi toxo tut bölök a nine tödi pinilo arixe me ine, a öng kö lime tuun ma öng kö lime kes.\f + \fr 15.27 \ft A dauleng ne ginigeet me lorexe toxo bulus ölaxa rina \ft \+bd 28 \+bd* i tengen bira: \+it Ma ina laa na ixo öturunon a tinenge re God nang toxo geet niang i tengen bira, ‘Me idi toxo kos arixin ine mabo duöng saban.’\+it*\f* \v 29 Mabo nangadi nang toxo önan saxit, toxo tenge uli ine. Idi toxo urie abo öxöno idi ma toxo tengen te ine bara, “Aa! Nöngön mon iang örobo pörök ösu a gunon lotu raxin ma örobo uru öbaling mon kö narun ne bung. \v 30 Na im örö wan su meringan kö sölöxöröp ma örö top öbaling nöngön iat!” \p \v 31 Xö ina ngas iat nang, abo pris tataxin arixe mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses idi bölök toxo tenge uli ine kaluluon iat te idi, me idi toxo tengen öbaling bara, “Ine i rorop a nangadi xabise, ma bara bule i kebeöt ta rorop ine iat? \v 32 Nang bere ine a Mesaia, a King mee Israel, irabo wan su na mon kalik a sölöxöröp me ire tabo pere ma tabo nunu.” Nine tödi idi toxo tut idu xö nine sölöxöröp arixe mine, idu bölök toxo tenge uli ine. \s1 A minet te Jisas kö sölöxöröp \r (Matiu 27.45-56; Luk 23.44-49; Jon 19.28-30) \p \v 33 Xö luono xaken a ködö ixo wanot ma ixo tawi xirip ina öxöno lagunon ot kö narun ne axana bung kö aien. \v 34 Ma xö narun ne axana bung, Jisas ixo gee wösö ma ixo tengen, “Eloi, Eloi, lama Sabakatani?” A unine möxönan i tengen bira, “God te e, God te e, ruasa u wan kalik e?” \v 35 Ma dauleng niang toxo tuu örörö sik toxo ölangen ina na, ma toxo tengen, “Moro ölöngö, ine i xukuwe e Elaija.” \v 36 Ma önga tödi mere idi ixo ulo ma ixo bulus ölaxa a spans kö wain manun, ma nang a wain ixo wöwö xönan ixo kut parange xö iaa ma ixo sanga kaa min urungan te Jisas sa ininim. Ma ixo tengen, “Tuu bang! Ire ta pere bere Elaija irabo ot ma irabo palas ösu ine bara kaim.” \p \v 37 Me Jisas ixo kup taxin ma ixo tewe mamas. \p \v 38 Ma xönö man taxin nang ibo bölö wi sik a gunon lotu raxin ixo tamadidi nine xönö merso lömö uri arixe xö pu. \v 39 Ma a umri raxin möxöbo duöng arse ixo tuu mesila sik ke Jisas. Nang ine ixo ölangen e Jisas bara ixo kup taxin ma ixo pere bölök nang e Jisas ixo met bule, ixo tengen, “Turunon saxit, a tödi na a Barok kö God!” \p \v 40 Ma dauleng ne balixilik toxo tuu sik kö palaa ma toxo ngökngök mon. Kaluluon te idi, e Maria mee Makdala, me Maria nago re Josep me Jems nang a barok melamu, arixe me Salomi. \v 41 Idiet toxobo mumuu e Jisas nang ine ixo xisixis Galili ma toxobo balaure ine xöbo sasaxan te ine. Ma oleleng ne balixilik bölök ewe nang toxo wanot arixe me ine uruso Jerusalem, idi bölök angen. \s1 Toxo pömös e Jisas \r (Matiu 27.57-61; Luk 23.50-56; Jon 19.38-42) \p \v 42 Xö aien kö bung pitnö abo Judeia tobo tagur möxö ina Sabat, xö bung malamu. \v 43 Io, Josep me Arimatia, ine a öng möxö duöng taxin möxöbo kansel. Me ine iat bölök ibo xixiset lamun a kingdom kö God. Ine ixo wan pösöt e Pailat ma kaim ine xo binuut ma ixo ose ine lamun a minet te Jisas. \v 44 Pailat ixo wuwus nang ixo ölangen bere Jisas ixoro met. Ine ixo kuwe lo a umri raxin möxöbo duöng ne arse ma ixo ose ine bere Jisas ixoro met bara kaim. \v 45 Ma nang ixo ölangen a tinenge möxö ina umri bere Jisas ixoro met, ixo ömaraxen a minet te Jisas urungan te Josep. \v 46 Io, Josep ixo kun abo man pidien ma ixo tön ösu ina aine. Ixo kait pi ine ma man pidien, ma ixo bulus ölaxa ine xö lieng niang ixoro luok tewe xalik a wat. Ma ixo ubun pi a marana lieng ma önga wat taxin. \v 47 Maria mee Makdala me Maria nago re Joses toxo pere a xönö nang toxo ömarin sik ine xönan. \c 16 \s1 A tinaru baling ke Jisas \r (Matiu 28.1-8; Luk 24.1-12; Jon 20.1-10) \p \v 1 Nang a Sabat ixoro saxit, Maria mee Makdala, me Maria nago re Jems, arixe me Salomi toxo kun a wel ma abo lalaa nang a lak sixine deek, rö idiet ta nuan ta salap kö aine e Jisas. \v 2 Xö Sade xö puxu bubung nang a xaken ixo tawök ka arun, idiet toxo wan urungan kö lieng ne minet. \v 3 Me idiet toxo ose öbaling iat idiet bara, “Ewe irabo ubun tewe ina wat kalik a marana lieng?” \p \v 4 Ma lamun nang idiet toxo wawara kaa, idiet toxo pere bara toxoro ubun tewe ina wat nang a lak taxin. \v 5 Nang idiet toxo laxa urso kölöme xö lieng, idiet toxo pere önga tödi maxat ixo kisisik kö lawa tuun ma ixo sige sik a man pidien. Me idiet toxo wuwus köba ma toxo buut. \p \v 6 Ma ina tödi ixo tengen tö idiet bara, “Ganim e muot ta binuut. E ösöxö bere muot mo wawara siwin e Jisas meri Nasaret, ewe nang toxo taba ine xö sölöxöröp. Kaim ine ra. Ine iri taru baling kalik a minet. Me muot moro pere ina xönö niang toxo ömarin ine xönan. \v 7 Lamun na, muot moro wan ma moro tengen köbo bak ne ausu re ine arixe me Pita bere, ‘Jisas ire sila re mum uri Galili. Ma ri, mum morobo pere ine xarnang ine ixoro tengen sik ke mum.’” \p \v 8 Io, idiet toxo wan su xalik ina lieng ma toxo ulo rup, möxösa, idiet toxo buut ma toxo dedede. Me idiet kaim kö rengrengen kere öng, möxösa, idiet toxo buut köba. \s1 Jisas ixo wösö re Maria mee Makdala \r (Matiu 28.9-10; Jon 20.11-18) \p \v 9 [Ma nang e Jisas ixo taru baling kalik a minet kö Sade xö puxu, ine ixo wösö arun te Maria mee Makdala nang ine ixo irewe a pitnö ma ninöng ne tano saban kalik ine. \v 10 Ine ixo wan ma ixo tengen nanin te idi nang toxobo önan nana arixe me ine, me idi nang toxo gegee ma tapunuk. \v 11 Nang idi toxo ölangen bere Jisas ixoro to baling ma bere Maria mee Makdala ixo pere sik ine, kaim idi ra nunu xönan. \s1 Jisas ixo wösö xö nine tödi \r (Luk 24.13-35) \p \v 12 Melamu xönan, Jisas ixo ot pösöt a nine tödi xö ngas ma önga mangana winara xabise niang idu toxo önan köbo lagunon taxin. \v 13 Me idu toxo wanot baling ma toxo tengen osen köbo bak ne ausu xabise xirip, lamun kaim idi xo nunu re idu. \s1 Jisas ixo wösö xöbo bak ne ausu \r (Matiu 28.16-20; Luk 24.36-49; Jon 20.19-23; Aposol 1.6-8) \p \v 14 Melamu arixe im, e Jisas ixo ot pösöt ina sangaun ma öng nang toxo aan. Ine ixo köö idi, möxösa, kaim idi xo nunu ma abo baladi ixo tabönöt köba rua nunu re nangadi nang toxo pere bere ine i taru baling. \p \v 15 Me Jisas ixo tengen te idi, “Mum moro wan urungan kö öxöno lagunon kirip ma moro palas tinenge ma tinenge deek. \v 16 Ewenene nang i nunu ma i kip a baptais, irabo kip a to ulorexe, ma lamun ewenene nang i kobo nunu irabo tuu xö warkurai. \v 17 Me ewe idi nang te nunu re e, e rabo tabaa idi ma lölös sua wewet abo auxileng kölöme xö eseke rua tile rewe abo tano saban, me idi tabo wöwörö xöbo mangana tinenge xabise kaim idi ra ausu ulamun. \v 18 Idi tabo tön öxaa a si xö limedi, ma nang bara idi te inim a mele möxö sesexomet a nangadi, i karabo perögat idi. Kaim. Idi tabo bulus abo limine idi lömö xö nangadi miniset, ma tabo deek baling.” \s1 Jisas ixo wan uruso xö watmaep \r (Luk 24.50-53; Aposol 1.9-11) \p \v 19 Malamu nang e Jisas a Orong ixo wöwörö re idi, God ixo kip lo ine uruso lömö xö watmaep, ma ixo kis kö lawa tuun te God. \v 20 Io, abo bak ne ausu toxo wan lo ma toxo palas tinenge xö boxönö xirip, me Orong ixo rörön arixe me idi ma ixobo isik abo uxileng kua osen bara abo tinenge re idi a lak turunon.]