\id MAT - Barok \h MATIU \toc3 Matiu \toc1 A Tinenge Deek ke Matiu \toc2 MATIU \mt2 A Tinenge Deek ke \mt1 Matiu \ip A nit ne Atöngösen Deek idi xirip te paraa pii ulamunon a to ma minet ma tinaru kaa baling kö minet te Jisas. A narun ne Atöngösen Deek ke Matiu me Mak me Luk te eöt sik mon kö oleleng ne pii ulamun e Jisas. A oleleng ne pii nang te pere kölöme xö Matiu, tabo pere bölök kölöme xö Mak me Luk. Ma lamun a Atöngösen Deek ke Jon i xabise, ma dauleng ne pii ulamun e Jisas kölöme re Jon, takarabo pere kölöme re Matiu me Mak me Luk. Ma lamun Matiu me Mak me Luk, idiet te xabise aulik bölök. Matiu ixo geet a pii ulamun e Jisas sua gene idi abo Judeia. Matiu ixo mamaa rua osen öturunonin bere Jisas ine a “Mesaia” (nang toxo tengen bölök bara ine e Krais), ina tödi nang e God ixo xuxubus mesila bara irabo wanot ma irabo öro a marakörö re ine ma irabo kure idi xö axana bung möxö xakawam. Ma ina Atöngösen Deek ke Matiu i wöwö ma oleleng ne tinenge re God toxo geet mesila, bara abo Judeia tabo perexulen bere Jisas ixo pet eörin inabo tinenge, io niang, ine a Mesaia, ina king ewe nang abo Judeia toxobo xisixis xiset bara irabo ölanglanga rewe idi. Me Matiu ixo geet bölök a oleleng ne ausu re Jisas. I wawara bara pitnö ne ausu raxin kölöme re Matiu (pere Matiu 5-7; 10; 13; 18; 24-25), ma abo pii ulamun a to re Jisas i kis kö boxönö xabise. \c 1 \s1 Abo untubuno e Jisas \r (Luk 3.23-38) \p \v 1 Ina na abo ese xöbo untubune Jisas nang a barok tubuno e Dewit, me Dewit ine a barok tubuno e Abaram. \p \v 2 Abaram ine a tamana e Aisak, \q1 me Aisak ine a tamana e Jekop, \q1 me Jekop ine a tamana e Juda arixe mabo tönö. \q1 \v 3 Juda ine a tamana e Peres me Sira, nago re idu iang e Tamar, \q1 me Peres ine a tamana e Esron, \q1 me Esron ine a tamana e Ram. \q1 \v 4 Ram ine a tamana e Aminadab, \q1 me Aminadab ine a tamana e Nason, \q1 me Nason ine a tamana e Salom. \q1 \v 5 Salom ine a tamana e Boas ma a nago re ine iang e Rap. \q1 Boas ine ixo a tamana e Obet, ma nago re ine iang e Rut, \q1 me Obet ine a tamana e Jesi. \q1 \v 6 Jesi ine a tamana e King Dewit. \q1 Me Dewit ine a tamana e Solomon, me nago re Solomon ixo une bang ke Uria. \q1 \v 7 Solomon ine a tamana e Reobam, \q1 me Reobam ine a tamana e Abiya, \q1 me Abiya ine a tamana e Asa. \q1 \v 8 Asa ine a tamana e Josapat, \q1 me Josapat ine a tamana e Jeoram, \q1 me Jeoram ine a tamana e Usia. \q1 \v 9 Usia ine a tamana e Jotam, \q1 me Jotam ine a tamana e Aas, \q1 me Aas ine a tamana e Esekia. \q1 \v 10 Esekia ine a tamana e Manase, \q1 me Manase ine a tamana e Amon, \q1 me Amon ine a tamana e Josaia. \q1 \v 11 Me Josaia a tamana e Jekonia mabo tönö xö ina axana bung nang toxo lamus inabo Israel uruo Babilon bara idi tabo kis singan xarnang abo osee. \p \v 12 Melamu idi toxoro kis xarnang abo osee ro Babilon, \q1 Jekonia ine ixo tamana e Salatiel, \q1 me Salatiel ine a tamana e Serubabel. \q1 \v 13 Serubabel ine a tamana e Abiud, \q1 me Abiud ine a tamana e Eliakim, \q1 me Eliakim ine a tamana e Asor. \q1 \v 14 Asor ine a tamana e Sadok, \q1 me Sadok ine a tamana e Akim, \q1 me Akim ine a tamana e Eluid. \q1 \v 15 Eluid ine a tamana e Eleasor, \q1 me Eleasor ine a tamana e Matan, \q1 me Matan ine a tamana e Jekop. \q1 \v 16 Jekop ine a tamana e Josep, a tödi re Maria nang ixo kip e Jisas, nang toxobo rengrengen ine me Krais. \p \v 17 Io, a sangaun ma nit ne mexubu meringan te Abaram urungan te Dewit, ma a sangaun ma nit meringan te Dewit urungan kö bung toxo lamus a bung Israel urungan Babilon ma toxo kis ee xarnang abo osee. Ma sangaun ma nit bölök meringan urungan kö bung nang toxo kip a Mesaia. \s1 Maria ixo kip e Jisas \r (Luk 2.1-7) \p \v 18 A pii möxö bung nang toxo kip e Jisas Krais ixo urulo bira: A nago re ine e Maria toxoro tengen pi sik ine bara irabo ot tue Josep, ma lamun nang kaim bang idu ra kinis arixe, toxo pere bere ine ma tienen nang a Töxödös ne Tanono ixo isik ot e Jisas Krais kö balana e Maria. \v 19 Ma a tödi re ine e Josep, ine a tödi töxödös ma i koxobo maa bara irabo ömenge ine xö wawara xö marakörö bara irabo wan kalik ine. Io, ixo mamaa bara irabo pet ödödöin mon. \p \v 20 Ma nang e Josep ixo dödödöm lamun ina laa na, a önga angelo ixo ot te ine xö wöpönöbö ma ixo tengen, “Josep, a barok ke Dewit, u bele buut ta lamus lo im e Maria xarnang a usuom, möxösa, a barok niang i kip sik, ine i ot meriso xö Töxödös ne Tanono. \v 21 Ine irabo kip a bak suxuruno, ma örobo tengen a esene me Jisas, möxösa, irabo öro a nangadi re ine xalik a magingin saban te idi.” \p \v 22 Inabo laa xirip na ixo ot tua wewet eörin a lasanene nang a Orong ixoro tengen sik kö propet bira: \v 23 \qt “A une nang kaim bang ine ra minaru arixe mere tödi irabo tienen ma irabo kip a önga barok ma tabo tengen ine me Imanuel.” \qt* A unine möxö ina tinenge niang bira, “God irabo kis arixe me ire.” \p \v 24 Io, nang e Josep ixo laran ixo pet eörin iat xarnang a angelo xö Orong ixo töngösen ine bie, ma ixo lamus lo im e Maria. \v 25 Ma lamun kaim idu ra minaru arixe ot nang e Maria ixo kip a bak suxuruno. Ma ixo tengen a esene me Jisas. \c 2 \s1 Abo tene nanase toxo wanot ta werwere e Jisas \p \v 1 Nang toxoro kip e Jisas suso Betliem kö xönö raxin Judeia xöbo bung ke king Erot, abo duöng nanase mero xö tunamat toxo wanot urungan Jerusalem \v 2 ma toxo ose, “Ina barok maxat nang toxoro kip ine bara irabo king köbo Judeia, ine ule? Mem moxo pere a tii rine ro xö tunamat me mem me ot tua lotu wösöt ine.” \p \v 3 Ma nang e King Erot mabo marakörö xirip mee Jerusalem toxo ölangen ina na, idi toxo kölö. \v 4 Io, Erot ixo kuwe etok lo xirip abo pris tataxin mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses, ma ixo ose idi bara xö xönö sa iang tabo kip a Mesaia e. \v 5 Me idi toxo balu ine bira, “Ro Betliem kölöme Judeia, xarnang a propet ixo geet sik bie: \q1 \v 6 \qt ‘Mum abo Betliem, kö xönö pu mee Judeia, \qt* \q1 \qt mum kobo lik köba sik köbo lagunon niang ma ese raxin tiso Judeia, \qt* \q1 \qt möxö meringan te mum a önga sisila irabo wanot \qt* \q1 \qt nang irabo silien abo Israel, a marakörö re e.’” \qt* \p \v 7 Io, Erot ixo kuwe suxume lo inabo duöng nanase mero xö tunamat ma ixo ösöxö lo meringan te idiet a axana bung niang a tii ixo ot. \v 8 Io, ixo tile idiet urso Betliem ma ixo tengen, “Mum moro wan ma moro wawara deek lamun ina bak niang. Nang bara mum mo pere ine, mum morobo töngösen e min, io, e bölök arabo wan ma arabo lotu wösöt ine.” \p \v 9 Nang idiet toxoro ölangen e king, idiet toxo urulo a nuan te idiet ma ina tii niang idiet toxo pere ro xö tunamat, ine ixo silien idiet ot niang ixo ot kina xönö nang a barok ixo kisisik ee. \v 10 Idiet toxo axanan köba nang idiet toxo pere a tii. \v 11 Ma nang idiet toxo laxa xö gunon, idiet toxo pere ina bak lik arixe ma nago re ine, e Maria. Me idiet toxo subun kexe xö pu ma toxo lotu wösöt ine. Ma melamu idiet toxo sawang abo bubulus se idiet ma toxo isik abo arabaa urungan te ine, a gol ma sada ma paura nang a lak sixine deek. \v 12 Me God ixo ötumarang idiet kö wöpönöbö bere idiet tebele baling urungan te Erot. Me idiet toxo muu a ngas kabise urungan baling kö kantri re idiet. \s1 Josep di barama toxo ulo rup uruo Isip \p \v 13 Ma melamu mon, niang idiet toxoro wan, a angelo xö Orong ixo ot pösöt e Josep kö wöpönöbö ma ixo tengen, “Örö taru ma örö kip lo a barok lik arixe ma nago re ine ma örö ulo rup me idu uruo Isip. Me muot morobo kis singan ot nang e rabo tile tinenge re muot, möxösa, e Erot irabo wawara siwin ina barok lik kua sesexomet ine.” \v 14 Io, Josep ixo taru ma ixo lamus a barok lik arixe ma nago re ine xö dömön ma toxo wan lo uruo Isip. \v 15 Idiet toxo xisixis e ot kö minet te Erot. Ina na ixo ot tua eörin a lasanene niang a Orong ixo tengen kö propet: \qt “Me e xo kuwe ösu lo a barok ke e mero Isip.” \qt* \p \v 16 Ma nang e Erot ixo ösöxö lo bara abo tödi nanase mero xö tunamat toxo ömamang ine, ixo bala kadik köba ma ixo uguran abo umri rua sesexomet abo barok suxurno xirip mee Betliem ma abo lagunon lörörö xönan nang ma nine awat ma xö pu, mumuu a bung niang abo tödi nanase mero xö tunamat toxo tengen bara a tii ixo wanot wösö. \v 17 Ma abo laa niang e propet Jeremaia ixo tengen ixo ot turunon: \q1 \v 18 \qt “A ginee raxin toxo ölangen kö lagunon Rama, \qt* \q1 \qt a ginee ma kinis ne tapunuk taxin. \qt* \q1 \qt Abo nago mee Israel te gegee lamun a bung baroxorok ke idi \qt* \q1 \qt me idi tokobo mamaa bara tabo ömanan idi \qt* \q1 \qt möxösa, a bung baroxorok ke idi tere met.” \qt* \s1 Di barama toxo wan uri Nasaret \p \v 19 Melamu nang e Erot ixo met, a angelo xö Orong ixo ot te Josep kö wöpönöbö ro Isip \v 20 ma ixo tengen, “Örö taru, moro lamus lo a barok lik arixe ma nago re ine, me muot moro wan urso Israel, möxösa, idi niang toxo eka sesexomet ina barok lik tere met.” \p \v 21 Io, Josep ixo taru ma ixo lamus lo a bak lik arixe ma nago re ine, me idiet toxo wan baling urungan Israel. \v 22 Ma lamun nang ixo ölangen bara Akeleas ixoro kulas a tamana e Erot, ixo buut ta nuan uxe. I koxobo wan im uxe, möxösa, God ixoro ögele sik ine xö wöpönöbö, io, ixo baling urungan kö distrik Galili. \v 23 Ma ixo wan ma ixo xisixis kö lagunon Nasaret. Io, ixo eörin abo lasanene niang abo propet toxoro tengen sik, \qt “Ma tabo rengrengen ine ma tee mee Nasaret.” \qt* \c 3 \s1 Jon ixo tagure a ngas \r (Mak 1.1-8; Luk 3.1-18; Jon 1.19-28) \p \v 1 Xö inabo bung niang Jon a tene baptais ixo ot ma ixo palas tinenge xö xönö tataun mee Judeia \v 2 ma ixo tengen, “Mum moro dödöm puxus, möxösa a kingdom möxö watmaep iri lörörö.” \v 3 Jon ina tödi na nang e propet Aisaia ixo etöngösen ulamun ine bira, \b \q1 \qt “A inöno öng i xukup kö xönö tataun, \qt* \q1 \qt ‘Tagure a nuan möxö Orong, \qt* \q1 \qt ötöxödös a ngas sö ine.’” \qt* \p \v 4 A man te Jon, toxo pet ma bebene kamel, ma ixo kie ine ma lewene bulmakau. A nien te ine a kö ma musien. \v 5 A nangadi mee Jerusalem me idi nang möxö xönö xirip mee Judeia ma möxö boxönö xirip me Ari Jordan, idi toxo wan lo urungan te Jon. \v 6 Idi toxo tengen ösu bara idi abo duöng saban, ma ixo baptais idi xö Ari Jordan. \p \v 7 Ma lamun nang ixo pere a oleleng ne Parasi ma Sadiusi toxo orot kö xönö nang ine xö baptais ee, ixo tengen te idi, “Mum abo tene röxröxö! Ewe ixo panak e mum pa ulo rup kalik ina kinadik nang God i lörörö ra isik? \v 8 Mum morobo mana pet abo lalaa nang irabo osen bara mum moxoro dödöm puxus. \v 9 Me mum iat mum bele döxömen bara mum morobo rengrengen kaluluonin e mum bie: ‘Ire te eöt tua ulo rewe xalik a ömokorot te God, möxösa, e Abaram a tubuno ire.’ E tengen te mum bara God i öt sik ka öraru abo tubuno e Abaram meringan kinabo wat. \v 10 A matau tuar iang kö unine iaa, mabo iaa xirip nang tekara o abo pasuno deek, tabo tee ösu ma tabo tewe urungan kö könönö ia sösöt. \p \v 11 “E baptais e mum ma ari ra osen bara mum muru dödöm puxus. Ma lamun önga tödi irabo wanot melamu re e, i taxin köba re e. E kobo töxödös eöt tua xikip a nine sandel te ine. Ine irabo baptais e mum ma Töxödös ne Tanono ma ia sösöt bölök. \v 12 Me ine i tön sik a sawol te ine ra tewe öxaa abo irine wit kö xiki nang irabo paxat tewe abo lewene xalik abo irine. Lamun abo kölömene irine wit deek nang ixo tiip ma i subu, ine irabo iiögun arixin tingan kö öra ne nien. Me ine irabo tewe rewe abo lewene irine wit urungan kölöme xö ia sösöt nang idi tekebeöt ta pus ömet.” \s1 Jon ixo baptais e Jisas \r (Mak 1.9-11; Luk 3.21-22) \p \v 13 Io, Jisas ixo wanot meruso Galili uri xö Ari Jordan tua kip a baptais xalik e Jon. \v 14 Ma lamun Jon ixo eka tenge wi ine, ma ixo tengen, “I töxödös bara nöngön örö baptais e. Ruasa u wanot ura rö e?” \p \v 15 Jisas ixo balu, “Örö ömaraxen mon bang ina na. I deek bara ire tabo pet eörin abo lalaa nang e God ixoro bulus bara i töxödös.” Io, Jon ixo ömaraxen lo. \p \v 16 Ma nang e Jon ixo baptais e Jisas, Jisas ixo wan kaa xalik a ari. Saxit mon niang a balana kubu ixo tamasawang ma ixo pere a Tanono God ixo wan su xarnang a buno ma ixo kis lömö rine. \v 17 Io, a inöno öng meruso xö balana kubu ixo tenge bira, “Ine ano Barok ke e. E mamaa lamun ine me e axanan köba re ine.” \c 4 \s1 Satan ixo könönöin e Jisas \r (Mak 1.12-13; Luk 4.1-13) \p \v 1 Io, a Tanono ixo lamus lo e Jisas urungan kö xönö tataun bere e Satan irabo könönöin ine. \v 2 Nang e Jisas ixoro ölölö xö nit ne sangaun ne bung ma xö nit ne sangaun ne dömön, ixo irilöng. \v 3 A tene ölelewen ixo wanot pösöt ine ma ixo tengen, “Nang bara nöngön ano Barok ke God, örö tengen köbo warawat ta tawuxus urungan kö beret.” \p \v 4 Jisas ixo tengen, “Abo tinenge re God toxoro geet i tengen bira: \qt ‘A nangadi tekobo to xalik mon kö beret, ma lamun köbo tinenge xirip nang i ot meringan kö ngalna e God.’” \qt* \p \v 5 Melamu, Satan ixo lamus lo ine urungan Jerusalem, a lagunon madakdak taxin ma ixo uru e Jisas lömö saxit kö öxöno ngusuno möxö gunon lotu raxin. \v 6 Ma ixo tengen, “Nang bara ano Barok kö God nöngön, örobo kos su, möxösa, abo tinenge re God toxo geet i tengen bira, \q1 \qt ‘Irabo isik a tinenge lölös urungan köbo angelo re ine ulamun nöngön, \qt* \q1 \qt me idi tabo tön uru nöngön mabo limine idi, \qt* \q1 \qt bara ökorobo segen parange abo sisixine xexem köbo warawat.’” \qt* \p \v 7 Jisas ixo tengen te ine, “Abo tinenge re God toxoro geet i tengen bölök bira, \qt ‘Ganim bara mum mo könönöin a Orong, a God te mum.’” \qt* \p \v 8 Io, Satan ixo lamus lo öbaling ine urso lömö saxit kö maii raxin ma ixo osen ine mabo kantri kirip möxö öxöno lagunon arixe mabo mariris se idi. \v 9 Ma ixo tengen, “Nang bara örobo subun kexe ma örobo lotu wösöt e, e rabo tabaa nöngön mabo lalaa xirip na.” \p \v 10 Jisas ixo tengen te ine, “Satan, örö wan lie e! Möxö abo tinenge re God toxoro geet i tengen bira, \qt ‘Mum moro lotu xö Orong, a God te mum, me ine xalik mon mum morobo ii ölik e mum pe ine.’” \qt* \p \v 11 Io, Satan ixo wan lie ine, ma abo angelo toxo wanot ma toxo top ine. \s1 Jisas ixo urulo ra palas tinenge \r (Mak 1.14-15; Luk 4.14-15) \p \v 12 Nang e Jisas ixo ölangen bara toxoro öxös lo e Jon ma toxo ölaxa ine xö gunon ne aömokorot, ine ixo wan baling uruso Galili. \v 13 Jisas kaim kö kinis Nasaret. Ine ixo wan uruso xö lagunon Kaprenaum, nang ixo lörörö xö tu Galili xö xönö möxöbo Sebulon ma Naptali, \v 14 rua öturunon abo tinenge re God nang e propet Asaia ixo tengen bie, \q1 \v 15 \qt “Mum möxö xönö pu me Sebulon ma Naptali, \qt* \q1 \qt mum meringan kö ngas susu urungan kö tu raxin, xö lawana Ari Jordan, \qt* \q1 \qt mum mee Galili ewe nang kaim bara abo Judeia e mum, \qt* \q1 \v 16 \qt mum a nangadi nang mum bo kisisik kö ködö, \qt* \q1 \qt mum muru pere a bibio raxin. \qt* \q1 \qt Me mum nang mum bo örörö ra minet xarnang a xödxödö ne minet i kait pi e mum, \qt* \q1 \qt a bibio iri ömaras e mum.” \qt* \p \v 17 Xö ina bung niang Jisas ixo urulo ra palas tinenge ma ixo tengen bira, “Moro dödöm puxus, möxösa, a kingdom möxö watmaep iri lörörö.” \s1 Jisas ixo kuwe abo bak ne ausu \r (Mak 1.16-20; Luk 5.1-11) \p \v 18 Nang e Jisas ixo önan kö gegene tu Galili, ixo pere a nine narön, Saimon, tobo rengrengen bölök ine me Pita, ma tönö rine e Endru. Idu toxo retewe eben kö ari, möxösa, idu a nine tene kip inan. \v 19 Me Jisas ixo tengen tidu, “Mu moro miang ma moro muu e, e rabo usu e mu ma ngas möxö xikip a nangadi.” \v 20 Io, saxit mon, idu toxo wan lie abo eben te idu ma toxo muu ine. \p \v 21 Nang idiet toxo wan lo meringan, ine ixo pere a nine narön kabise, e Jems a barok ke Sebedi, arixe ma tönö e Jon. Idu toxo kisisik kölöme xö mön arixe me Sebedi a tamadu, idiet toxo marangas bulus abo eben. Jisas ixo kuwe bölök idu ra mumuu ine, \v 22 ma saxit mon idu toxo wan lie ina mön arixe ma tamadu, me idu toxo muu ine. \s1 Jisas ixo ölanglanga abo miniset \r (Luk 6.17-19) \p \v 23 Jisas ixo wan kö boxönö xirip kina xönö Galili, ma ixobo usu a nangadi xöbo gunon ne sineseng ke idi, ixobo palas tinenge ma tinenge deek kö kingdom kö God, ma ixobo ölanglanga a nangadi ma mangana miniset kirip. \v 24 A tinenge ixo wan kirip kö inabo lagunon Siria lamun e Jisas, ma a nangadi toxo kip ot abo mangana miniset kirip urungan te ine. Dauleng a kinadik taxin ibo uban idi, dauleng abo tano saban toxoro tup pe idi, dauleng abo gögöng, ma dauleng abo pengpeng, me ine ixo ölanglanga idi. \v 25 Marakörö raxin mee Galili, Dekapolis, Jerusalem, Judeia, ma xina xönö lawana Ari Jordan, toxo muu ine. \c 5 \s1 A mangana tödi nang e God irabo wadöane \r (Luk 6.20-23) \p \v 1 Io, nang ixo pere a marakörö, ixo wan kaa urso xö lawana maii ma ixo kis kö pu. Abo bak ne ausu rine toxo wanot pösöt ine, \v 2 ma ixo urulo ra usu idi, ma ixo tengen bira, \q1 \v 3 “Irabo deek kö idi ewe midi nang idi te sasaxan köba xöbo lalaa xirip merso re God, \q1 möxö idi tabo laxa xö kingdom möxö watmaep. \q1 \v 4 Irabo deek kö idi ewe nang te gee ne tapunuk, \q1 möxö God irabo öbala idi. \q1 \v 5 Irabo deek köbo tödi ödödö, \q1 möxö God irabo tabaa idi arixe mabo lalaa deek nang ixoro tagur sik ke idi. \q1 \v 6 Irabo deek kö idi niang te irilöng ma te minauu xöba lamun a tatalien töxödös, \q1 möxö God irabo eörin abo mamaa re idi. \q1 \v 7 Irabo deek kö idi ewe nang te marase a nangadi xabise, \q1 möxö God irabo marase idi. \q1 \v 8 Irabo deek kö idi ewe nang te madakdak kö kat te idi, \q1 möxö idi tabo pere e God. \q1 \v 9 Irabo deek kö idi ewe nang te isik a malum, \q1 möxö God irabo tengen bara idi abo barok ke ine. \q1 \v 10 Irabo deek kö idi nang bara a nangadi te eler tö idi möxö idi te pet abo tatalien töxödös, \q1 möxösa, idi tabo laxa xö kingdom möxö watmaep. \p \v 11 “Irabo deek kö mum nang bara a nangadi te tengen ögarin e mum ma nang bara te eler e mum ma nang bara te töxö ögarin e mum arixe mabo mangana lalaa saban lamun mon a eseke. \v 12 Me mum morobo mana axanan, möxösa, a xinuxun taxin te mum nangen nuso xö watmaep, möxö toxoro eler sik bira mabo propet nang toxo sila re mum. \s1 A sol ma bibio \r (Mak 9.50; Luk 14.34-35) \p \v 13 “Mum mo xarnang a sol möxö nangadi mera xö öxöno lagunon. Ma nang bara a nanamien möxönan iri kawam, a nanamien möxönan irabo ot baling bule? Ina sol i karabo deek ma irabo laa tataun, i eöt bara tabo tewe rewe ma tabo wawas kaa xönan. \p \v 14 “Mum a bibio möxö nangadi xö öxöno lagunon. Kaim pe lagunon lömö xö maii irabo mun. \v 15 Kaim pe öng ibo usumot a laam ma ibo bulus kö ene bile. Kawaim, idi tobo uxis lömö xö xönö iat möxönan, ma ibo isik a maras kö nangadi xirip kö gunon. \v 16 Xarnang mon, a bibio re mum irabo mararang kö wawara xö nangadi bara idi tabo pere abo tatalien deek ke mum me idi tabo ölet a Tamana e mum nuso xö watmaep. \s1 Jisas ixo öturunon abo warkurai \p \v 17 “Ganim a döxömen bara e wanot ta xikip tewe abo warkurai te Moses bara abo inausu möxöbo propet. E kobo ot tua xikip tewe idi, lamun tua öturunon idi. \v 18 Turunon saxit, nang bara a watmaep ma öxöno lagunon idu te malaa sik iat, kaim pe ulik ne xönö möxöbo warkurai te Moses nang i lik köba irabo kawam ot abo lalaa xirip irabo wanot. \v 19 Ewe niang i lexe re ulik möxöbo warkurai ma i usu a nangadi xabise rua lexlexe bölök, tabo tengen ine bara i lik köba xö kingdom möxö watmaep. Inexalik ewe niang i muu inabo warkurai na ma i usu a nangadi xabise min, tabo tengen ine bara i taxin kö kingdom möxö watmaep. \v 20 Mum mo döxömen bara abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, idi te töxödös. Ma lamun e tengen te mum bara mum korobo eöt ta nilaxa xö kingdom möxö watmaep nang bara abo tatalien töxödös se mum i kobo deek köba xöbo tatalien töxödös se idi. \s1 Ganim a inarsexomet \p \v 21 “Mum moxoro ölangen bara ina warkurai te Moses ixoro tengen kö nangadi mesila, \qt ‘Ganim a sexomet tödi. \qt* Ewenene niang i eresexomet tataun, ine irabo tuu xö warkurai.’ \v 22 Ma lamun e iat, e tengen te mum bara ewenene niang i laie arixe ma tönö, idi tabo bulus ine xö warkurai ne komiti. Me ine irabo tuu xö warkurai. Ma nang bara ewenene i tengen ögat a tönö bara, ‘Ine a baulang!’, irabo deek bara tabo isik ine mesila xö warkurai ne kansel. Nang bara ewenene i tengen bara, ‘Nöngön u baulang köba’, irabo eöt bara ine irabo wan urungan kö ia sösöt. \p \v 23 “Möxö ina na, niang bara u eka isik a arabaa re nöngön te God kö xönö möxö bulus arabaa, ma u döxömen lo a bala saban kö töm niang ixo pet te nöngön, \v 24 örö ganim sik bang a arabaa re nöngön mesila xö xönö möxö bulus arabaa. Me mu morobo ötöxödös bang e mu. Io, melamu örobo isik a arabaa re nöngön. \p \v 25 “Nang bara a öng i lamus nöngön kö warkurai, nöngön örobo ötöxödös pasaxirin arixe mine nang bara mu mo önan kö ngas, xalik ibo isik nöngön kö tene warkurai, ma tene warkurai irabo isik nöngön kö duöng möxö balaure nangadi nang tobo kubus pi idi kölöme xö gunon ne aömokorot, ma irabo bulus nöngön könan. \v 26 Turunon saxit, nöngön ökorobo wan su ot nang örobo isik abo xinuxun kirip pe nöngön. \s1 A magingin ne ögarin alolo \p \v 27 “Mum moxoro ölangen bölök bara ina warkurai te Moses ixo tengen bira, \qt ‘Ganim pe öng nang i elolo ra minaru arixe ma öng nang kaim bara re ine.’\qt* \v 28 Ma lamun e iat, e tengen te mum bara ewe nang i neek a une, ine iri pet a saban, möxösa, ine iri maru arixe ma önga une xabise kölöme xö to rine. \v 29 Ma nang bara a lawana maram i engin nöngön ta pet magingin saban, örö luok tewe ma örö tewe rewe. I deek ke nöngön bara tabo tee rewe re uk möxö lewene aim, xalik a lewene aim kirip tabo tewe urungan kö ia sösöt. \v 30 Nang bara a lime tuun i engin nöngön ta pet magingin saban, örobo tee xöröp ma örobo tewe rewe ine. I deek kö nöngön bara tabo irewese önga lawana aim, xalik a aim kirip irabo wan laxa xö ia sösöt. \s1 A unine bara a usuono i ögarin a alolo \r (Matiu 19.9; Mak 10.11-12; Luk 16.18) \p \v 31 “Ma ina warkurai te Moses ixo tengen bira, \qt ‘Ewe re öng niang i köröp alolo ma une re ine, irabo mana geet te tinenge maras möxö köröp alolo ma irabo mana isik ina ginigeet urungan kö une re ine.’\qt* \v 32 Ma lamun e iat, e tengen te mum bara ewe re öng niang i köröp alolo ma une re ine nang i kala ilawa, io, ina tödi i engin ine rua minaru arixe ma öng kabise ra pet sasaban. Ma ewe re öng i elolo ina une nang ina tödi iri köröp a alolo re idu, i pet a tatalien saban, möxösa, ine i maru ma une kaim bara re ine. \s1 Ganim a sugurno \p \v 33 “Mum moxoro ölangen bölök bara ina warkurai te Moses ixo tengen köbo tubu mum bira, \qt ‘Ganim bara u pörök a usugurno. Inexalik bara örobo tön sik a usugurno re nöngön u xoro pet urungan kö Orong.’\qt* \v 34 Ma lamun e iat, e tengen te mum, ganim bara mum mo sugurno ra ölölös a tinenge re mum. Ganim a sugurno urso lömö, möxö e God ibo wewet warkurai tingan lömö. \v 35 Ma ganim a sugurno ma öxöno lagunon, möxösa, e God ibo bulbulus a xexene xönan. Ma ganim a sugurno urungan Jerusalem, möxö ina xönö ine a lagunon kö King Taxin. \v 36 Ma ganim a sugurno ma öxöm iat, möxö u kebeöt tua wewet arixin te bebene öxöno öng irabo pidien bara irabo kong. \v 37 Inexalik i öt bara örobo tengen mon bara u maraxa bara u mölök. Lamun nang bara u tengen te mangana lalaa rua wewet ölölös a tinenge re nöngön, örobo ösöxö bara i ot meringan kalik ina tene sasaban. \s1 U bele balu a sasaban urungan kö sasaban \r (Luk 6.29-30) \p \v 38 “Mum moxoro ölangen bölök ina warkurai te Moses ixo tengen bira, \qt ‘Nang bara u luok tewe a kalait marna öng, idi bölök tabo luok tewe re önga kalait maram. Ma nang bara u pit tewe a ngisine öng, idi bölök tabo pit tewe re önga ngisem.’\qt* \v 39 Ma lamun e iat, e tengen te mum, ganim a babalu a sasaban urungan kö tödi saban. Nang bara re öng i wasa nöngön kö lawana wales tuun, isik bölök a lawa kes urungan te ine. \v 40 Ma nang bara re öng i mamaa ra isik nöngön kö warkurai rua xikip lo a man te nöngön, ömaraxa lo ine rua ilo bölök a siot te nöngön. \v 41 Nang bara re öng i ölölös nöngön ta xikip abo lalaa re ine urungan lörörö mon, ma ngas a lak ömat bang, io, örobo kip öxase a ulik bölök inabo lalaa re ine. \v 42 Ma nang bara re öng i seng nöngön mere laa, örobo mana tabaa ine. Ma nang bara re öng i ka seseng lo bang ke lalaa re nöngön, tabaa bang ine min. \s1 Mamaa lamun a iuo re nöngön \r (Luk 6.27-28, 32-36) \p \v 43 “Mum moxoro ölangen bölök ina warkurai te Moses ixo tengen bira, \qt ‘Mum morobo mana bala malum kö öng kabise \qt* ma morobo melentexin abo iuo re mum.’ \v 44 Ma lamun e iat, e tengen te mum, mum morobo mana mamaa lamun abo iuo re mum ma morobo seseng ke ewenene me idi nang te ögarin e mum, \v 45 bara mum morobo abo bak kö Tama mum niso lömö xö watmaep. Ma ibo tile a xaken tine rue idi nang abo tene sasaban me idi nang a lak deek. Ma ibo tile a baraa urungan te idi ewe te töxödös me idi ewe nang tekobo töxödös. \v 46 Lamun nang bara mum mo mamaa lamun ewe midi niang te mamaa lamun e mum, God i karabo balu öbaling e mum mere lalaa deek. Me idi bölök abo tene kip takis tobo wewet ina na. \v 47 Ma nang bara mum mo wöwörö xalik mabo töm mum ewe mum bo mamaa ulamun idi, io, a lasanene i deek bölök mum mo wewet köbo duöng kabise? Inexalik ewe idi nang tekobo nunu re God, idi bölök tobo wewet ina na. \v 48 Io, mum morobo mana töxödös köba saxit bie xarnang a Tama mum niso lömö i töxödös köba sik. \c 6 \s1 Pet suxume abo tatalien deek \p \v 1 “Tumarang e mum ma ganim bara mum mo pet tebo tatalien deek kö wawara xö nangadi rue idi tabo pere e mum. Nang bara mum mo pet bie, mum mo korobo kip lo a xinuxun meriso xö Tama mum niso lömö xö watmaep. \p \v 2 “Io, nang bara u tabaa re tödi sasaxan, ganim bara u osen kö wawara xö nangadi. Idi nang tobo röxröxö bara idi a nangadi deek, tobo wewet bie kölöme xöbo gunon ne sineseng ma xöbo ngas bölök. Idi tobo wewet bie rua nangadi tabo ii öraxin idi. Turunon saxit, idi toxoro kip lo xirip abo xinuxun te idi. \v 3 Lamun nang bara u isik a arabaa urungan kö tödi sasaxan, ganim bara lime kes i ösöxö a mangana lasa a lime tuun i wewet. \v 4 Lamun ina arabaa re nöngön irabo mana kis suxume sik iat. Io, a Tamana e nöngön nang ibo werwere abo lalaa deek te pet suxume, ine irabo isik a inone xinuxun te nöngön. \s1 A tatalien ne sineseng \r (Luk 11.2-4) \p \v 5 “Nang bara mum mo seseseng, ganim bara mum mo xarnang idi nang tobo röxröxö mon bara idi a lak deek, möxö idi tobo mamaa mon tua tinuu ma sineseng kölöme xöbo gunon ne sineseng ma xö boxönö nang a nangadi tobo oretok ee rua duöng ka werwere idi tobo seseseng. Turunon saxit, idi toxoro kip lo abo xinuxun kirip pe idi. \v 6 Lamun nang u seseseng, örobo mana wan laxa xö gunon, baxut a marame ma örobo seseng urungan kö Tamana e nöngön, ewe nang ke öng i kebeöt ta werwere ine. Io, a Tamana e nöngön, ewe ibo werwere a lasa toxobo wewet suxume, ine irabo isik a xinuxun te nöngön. \v 7 Ma nang u seseseng, ganim bara u pet ömarin a sineseng ke nöngön, möxö kaim pe unine möxönan xarnang idi ewe tekobo nunu xö God. Io, idi tobo döxömen bara God irabo ölangen mon idi xöbo oleleng ne boxönö tinenge xö ina sineseng ke idi. \v 8 Inexalik bara ganim e mum pa xarnang idi, möxö a Tamana e nöngön iri ösöxö tuar a lasa u mamaa ulamun, nang bang u kala seng ine. \p \v 9 “Io, mum morobo mana seseng bira: \q1 ‘A Tama mem niso lömö xö watmaep, \q1 mem me mamaa bere mem marabo bulus kabisein a esem pua osen bere nöngön u madakdak saxit, \q1 \v 10 me mem me mamaa bara a kingdom pe nöngön irabo wanot, \q1 ma bara tabo pet eörin a mamaa re nöngön ta xö öxöno lagunon \q1 xarnang tobo wewet tiso xö watmaep. \q1 \v 11 Tabaa e mem nixinen ma nien te mem nang i eöt ma önga bung. \q1 \v 12 Ma örö döxömen taun tewe abo magingin saban te mem, \q1 xarnang bölök e mem marabo döxömen taun tewe abo magingin saban toxoro pet tö mem. \q1 \v 13 Me mem me mamaa bölök bara örobo balaure wi e mem kalik abo ölelewen, \q1 ma örö kip puxus e mem kalik a tene saban. \q1 [Möxö re nöngön iat a kingdom, ma a lölös, me mem marabo ölet nöngön ulorexe. Amen.]’ \m \v 14 Io, nang bara mum mo döxömen taun a magingin saban köbo duöng nang te pet tö mum, a Tama mum niso xö watmaep, ine bölök irabo döxömen taun abo magingin saban te mum. \v 15 Ma lamun nang bara mum mo köbo döxömen taun a magingin saban kere öng kabise i pet tö mum, a Tama mum bölök i karabo döxömen taun a magingin saban te mum. \s1 A tatalien ne ölölö \p \v 16 “Ma nang bara mum mo ölölö urungan te God, ganim e mum pa winara meles xarnang idi tobo wewet nang tobo röxröxö mon bara idi a lak deek, möxösa, idi tobo osen a mamaran te idi xö nangadi bara idi te ölölö. Turunon saxit, idi tere kip lo abo xinixun kirip pe idi. \v 17-18 Lamun nang bara u ölölö urungan te God, örobo magan tua nangadi tekebeöt tua werwere xulen nöngön bara u ölölö, inexalik irabo maras urungan kalik mon kö Tamam ewe nang tekara pere ine. Ma a Tamam ewe nang ibo werwere a laa u bo wewet suxume, ine irabo isik a xinixun urungan te nöngön. \s1 Mamaa xöba ulamun abo lalaa meriso xö watmaep \r (Luk 12.33-36; 16.13) \p \v 19 “Ganim e mum pa bulbulus ögun abo tabarikik ke mum pa xö öxöno lagunon nang a iwis irabo perögat ma irabo maut tewe. Ma ganim e mum pa bulbulus inabo lalaa na xö boxönö nang a duöng pililo tobo wörwörök a gunon ma tabo pulo. \v 20 Lamun bara mum morobo bulus ögun a tabarikik ke mum puso xö watmaep, nang abo iwis tekebeöt ta wewet ögat ma i karabo kawam, ma a nangadi pililo tekebeöt ta nilaxa xönan ma tabo pulo. \v 21 Möxö a tabarikik ke nöngön i kis singan ee, ma a to xirip pe nöngön i kis singan bölök. \p \v 22 “A nini kalait maram, idu te xarnang a bibio re nöngön. Nang bara a nine kalait maram a lak deek, io, a aim kirip irabo maras. \v 23 Lamun nang bara a nine kalait maram i kobo deek, io, a to xirip pe nöngön irabo wöwö ma xödxödö. Inexalik bara ina maras nang i kis kölöme re nöngön iri ködö, ina xödxödö irabo taxin köba! \p \v 24 “Kaim pe öng i öt tua ölangen a nini orong. Möxö ine irabo kasen a öng ma irabo mamaa ulamun a öng kabise, ma bara irabo araröt sik kö öng ma irabo melentexin a öng kabise. Io, mum kebeöt tua ölangen e God ma a tuluwok bölök. \s1 U bele dödöm oleleng \r (Luk 12.22-31) \p \v 25 “Möxö ina na, e tengen te mum, ganim a dinödöm oleleng lamun a to re mum bara a lasa morobo en ma a lasa morobo inim, ma a lasa morobo sige xö aimum. A to re mum i laa raxin köba xö nien, ma a aimum i taxin köba xö man. \v 26 Mum moro pere a bung pun merso lömö. Idi tekara susulo. Ma tekara kin öxaa nien. Ma tekara iiögun ödeek kö gunon mataxen. Ma lamun a Tamana e mum niso xö watmaep ibo tabaa idi ma nien. Mum morobo maras bara xö mamaa re God, mum mo taxin sik ke idi. \v 27 Me ewenene mere mum i dödöm oleleng ulamun abo tiip pe ine, i eöt tua öxase a to re ine ulik baling? Kaim turunon. \p \v 28 “Ma rösanene mum mo tapunuk lamun a man? Mum moro pere abo pasuno iaa te das bule. Idi tekara ösöxö ra tinörön me idi tekara ösöxö ra söxsöxö a man. \v 29 Inexalik e tengen te mum bere e Solomon kaim ine xo sisige rebo man deek xarnang a öng mere idi. \v 30 Io, God i balaure a pirixö nang i to nixinen, ma maxalik tabo tewe öxaa xö ia sösöt. Nang bere God i pet bie xö pirixö, turunon saxit ine irabo tawi nöngön bölök ma man te nöngön. Maris, a nunu re mum i wuruwut köba. \v 31 Mum ganim a tapunuk, ma morobo tengen bara, ‘Ire tabo en a sa?’ ma, ‘Ire tabo inim a sa?’ bara, ‘A lasa tabo sige?’ \v 32 Ewe midi nang tekobo nunu re God, idi tobo wawara siwin inabo lalaa na, ma Tata re mum nuso xö watmaep i ösöxö bara mum mo sasaxan. \v 33 Mesila xöbo lalaa xirip, mum morobo parasiwin a tatalien töxödös se God ma abo lalaa i eöt ma kingdom pe ine. Me ine irabo tabaa e mum minabo lalaa xirip bölök. \v 34 Inexalik, ganim a tapunuk lamun abo lalaa möxö maxalik. Abo tiip möxö maxalik, mum moro gan sik kua maxalik. Ire mabo tiip iat köbo öngöng a bung. \c 7 \s1 U bele kure a nangadi xabise \r (Luk 6.37-38, 41-42) \p \v 1 “Nöngön u bele kure öng kabise bara i pet a saban, xalik e God irabo kure nöngön bölök bira. \v 2 God irabo kure nöngön xarnang mon u kure a nangadi xabise. Ma abo mangana warkurai nang u pet kö nangadi xabise, God irabo pet bölök kö nöngön. \p \v 3 “Ruasa nöngön u pere abo perne iaa kölöme xö marana e töm, ma u kobo döxömen lo im ina pönö iaa kölöme xö marana e nöngön iat? \v 4 Nöngön u bele tengen urungan kö töm bara, ‘E rabo kip tewe a perne iaa xö maram.’ Nöngön ökorobo pet bie, möxösa, nöngön iat angen ma pönö iaa xö maram. \v 5 Nöngön nang u bo röxröxö mon bara nöngön a lak deek, örö luok tewe bang ina pönö iaa xö maram iat, melamu nöngön örobo wawara deek kua xikip tewe abo perne iaa xö marana e töm. \p \v 6 “Ma ganim a tewe örup abo lalaa nang a lak deek urungan köbo wuluwun ma urungan köbo bo, xalik idi tabo pas mabo xexene idi me idi tabo baling me idi tabo kat didis nöngön. \s1 Seng e God ulamun abo lalaa \r (Luk 11.9-13) \p \v 7 “Nöngön örobo seseng ma örobo kip lo a laa. Nang bara u wawara siwin, örobo pere wösöt lo. Ma nang bara u wiwidin kö marame, God irabo sawang lo nöngön. \v 8 Möxö ewe i seseseng, irabo kip lo a lasa ine i ose lamun. Ewe i wawara siwin, irabo pere wösöt lo a laa niang ine i wawara siwin. Me ewe niang i wiwidin, God irabo sawang lo ine. \p \v 9 “Ewe re mum ibo tabaa a barok ke ine ma warawat niang bara i seng ine ma nien? \v 10 Ma nang bara i seng a inan, irabo tabaa ine ma si? \v 11 Nang bara mum abo tene sasaban, mum mo ösöxö ra tabaa abo barok ke mum ma abo lalaa deek, io, i osen bara a Tata re mum nuso xö watmaep i ösöxö ra isik abo lalaa deek kö idi ewe niang te seng ine. \v 12 Io, mum morobo pet kö nangadi xabise xarnang e mum mo mamaa lamun idi tabo pet te mum. Ina tinenge na, ine a unine möxöbo warkurai te Moses mabo inausu möxöbo propet. \s1 A nine mangana ngas \r (Luk 13.24) \p \v 13 “Mum morobo mana laxa xö marame lik, möxösa, a marame ma a ngas a lak taweweng i silien a nangadi urungan kö minet, ma oleleng ne nangadi te laxa xönan. \v 14 Lamun a marame lik ma a ngas lik ibo silien a nangadi urungan kö to, ma dauleng mon tobo pere wösöt lo. \s1 Tumarang köbo propet töxö \r (Luk 6.43-44; 13.25-27) \p \v 15 “Mum morobo tumarang köbo propet töxö. Idi tabo ömamang e mum bara idi abo sipsip. Lamun idi te xarnang abo wuluwun axe tobo ekat. \v 16 Mum morobo perexulen idi xöbo tatalien te idi, xarnang mon mum bo perexulen abo uno iaa xö inone idi. Mum kara ösöxö ra dik gamat kö pirixö gargaras. Me mum kara ösöxö rua kip pöxö xalik a pirixö tataun. \v 17 Xarnang mon ina niang, a iaa deek ibo oo a pasuno iaa deek, lamun a iaa saban ibo oo a pasuno iaa saban. \v 18 A iaa deek i kebeöt ta o a pasuno iaa saban, ma iaa saban i kebeöt ta o a pasuno iaa deek. \v 19 Abo uno iaa xirip nang tekara ösöxö ra o a pasuno iaa deek, idi tabo tee ösu ma tabo tewe urungan kölöme xö ia sösöt. \v 20 Io, mum morobo perexulen idi xöbo inone idi. \p \v 21 “Kaim bara nangadi xirip tobo rengrengen e, ‘Orong, Orong,’ tabo laxa xö kingdom möxö watmaep, lamun idi xalik mon idi tobo wewet eörin a mamaa re Tata re e nuso xö watmaep. \v 22 A oleleng tabo tengen te e xina bung, ‘Orong, Orong! Bule im pe mem? Mem moxo rengrenge propet kö lölös se nöngön. Me mem moxo irewe abo tano saban kö lölös se nöngön. Ma arixe ma lölös se nöngön mem moxo pet a oleleng ne lalaa lölös ne auwuwus.’ \v 23 Io, e rabo tengen te idi bara, ‘E kobo ösöxö runon e mum. Moro wan kalik e, mum abo tödi saban!’ \s1 A tödi nanase ma tödi baulang \r (Luk 6.47-49) \p \v 24 “Io, ewe nang i ölangen ina tinenge re e ma i pet muu xö to rine, i xarnang a tödi nanase ewe nang ixo sulo ösu a gunon te ine uri lawu xö xönö warawat. \v 25 A baraa ixo su, ma a ari ixo lölös, ma xiki ixo taru ma ixo paxat ina gunon. Inexalik ina gunon kaim kö sinubu, möxösa, ine ixoro uru ösu abo xösöng uri lawu xö xönö warawat. \v 26 Lamun ewenene nang i kobo ölangen inabo tinenge re e, ma i kobo pet muu, ine i xarnang a tödi baulang ewe niang ixo uru a gunon te ine xö önö. \v 27 A baraa ixo su, ma ari ixo lölös, ma a xiki ixo taru ma ixo paxat ina gunon, ma gunon ixo tawörök ma ixo tamaöbeng saban.” \p \v 28 Nang e Jisas ixo öxawam a tinenge xinabo lalaa, a nangadi toxo wuwus kö ausu re ine, \v 29 möxö ixo usu idi xarnang a tödi iri kip lo a lölös sua inausu, ma kaim xarnang abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses. \c 8 \s1 A tödi ma lepra \r (Mak 1.40-45; Luk 5.12-16) \p \v 1 Nang ine ixo wanot meruso xö lawana maii, a marakörö raxin toxo muu ine. \v 2 A tödi ma miniset lepra ixo ot ma ixo subun kexe mesila re ine ma ixo tengen, “Orong, nang bara u mamaa, nöngön u eöt ta öxawam a miniset lepra xalik e bara e ra madakdak.” \p \v 3 Me Jisas ixo sasanga ma limine ma ixo tön ine. Ma ixo tengen te ine, “E mamaa. Örö deek.” Ma saxit iat mon ina miniset lepra ixo kawam kalik ine. \v 4 Io, Jisas ixo tengen te ine, “Ganim bara u tengen osen kere öng. Inexalik örö wan ma örö osen nöngön kö pris ma örö isik a arabaa ne söngsöngöt eöt ma warkurai te Moses. Ma irabo xarnang a atöngösen maras sö idi bara a turunon bere u xoro langlanga.” \s1 A nunu raxin kö umri \r (Luk 7.1-10) \p \v 5 Io, nang e Jisas ixo wan laxa tuar kö xönö Kaprenaum, a umri raxin möxöbo duöng inarse ixo wanot pösöt ine, ma ixo ose lamun a rorop. \v 6 Ma ixo tengen, “Orong, a tene tinörön te e i maru sik kö gunon te e. Ma i örasen a kinadik taxin, ma i kebeöt ta ömagi a aine.” \p \v 7 Jisas ixo tengen te ine, “E rabo wan me e rabo ölanglanga ine.” \p \v 8 Ina umri raxin ixo tengen, “Orong, e kobo tödi deek köba bara örobo wan laxa xö gunon te e. Inexalik bara örö tengen mon a tinenge re nöngön, ma ina tene tinörön te e irabo langlanga. \v 9 E tengen bira, möxösa, e bölök e kisisik kö ene warkurai, mabo umri bölök te kisisik kö ene e. Me e bo tengen kö öng, ‘Wan’, io, ibo wan. Me e bo tengen kö öng niang, ‘Miang’, ma ibo wanot. Me e bo tengen kö tene tinörön te e, ‘Örö pet a na’, ma ibo pet bie.” \p \v 10 Jisas ixo wuwus saban nang ixo ölangen ina na, ma ixo tengen te idi nang toxo mumuu ine, “Turunon saxit, e kala parasiwin te öng ka Israel ma mangana nunu raxin bira. \v 11 E tengen tö mum, a oleleng tabo wanot mero xö tunamat ma meriso xö labur, ma tabo kis kö pet nien te Abaram, Aisak me Jekop kö kingdom möxö watmaep. \v 12 Inexalik ewe idi nang sila e God ixo pere kos idi rua kinis kö kingdom, tabo tewe ösu idi urungan kö ködö lamin, nang kingan idi tabo gegee ma tabo engiren abo ngisine idi.” \p \v 13 Io, Jisas ixo tengen kö ina umri raxin, “Örö wan! Ma irabo ot xarnang u nunu sik bie.” Ma a tene tinörön te ine ixo langlanga baling kö ina axana bung iat mon. \s1 Jisas ixo ölanglanga a oleleng \r (Mak 1.29-34; Luk 4.38-41) \p \v 14 Ma nang e Jisas ixo wan laxa xö gunon te Pita, ixo pere a taön te Pita ixo maru sik ma malao xö öra. \v 15 Ine ixo tön a limine ina une ma a malao ixo kawam kalik ine me ine ixo taru kaa ma ixo urulo ra tabaa ine ma nien. \p \v 16 Io, nang ixoro aien im, toxo kip ot a oleleng nang abo tano saban toxoro tup pe idi urungan te Jisas, ma ixo irewese abo tano saban ma a tinenge, ma ixo ölanglanga abo duöng miniset kirip. \v 17 Abo laa na ixo ot tua öturunon abo tinenge re propet Aisaia bira, \q1 \qt “Ine iat ixo kip lo inabo miniset te ire \qt* \q1 \qt ma ixo sölök lo inabo kinadik ke ire.” \qt* \s1 A tatalien ne mumuu e Jisas \r (Luk 9.57-62) \p \v 18 Nang e Jisas ixo pere ina marakörö xirip köbo lawana ine, ixo isik a tinenge lölös sö idi abo bak ne ausu ra lilies köröp urungan kö lawa xabise möxö tu. \v 19 Io, önga tene ausu möxöbo warkurai te Moses ixo wanot pösöt ine ma ixo tengen, “Tene Ausu, e rabo muu nöngön köbo nuan kirip pe nöngön.” \p \v 20 Jisas ixo balu, “A bung puluwun axe idi ma mara, ma bung pun möxö maop idi ma wöwösö, nexalik a Barok kö Tödi kaim ine mere xönö rua ömarin a öxöno.” \p \v 21 Önga bak ne ausu xabise ixo tengen te ine, “Orong, örö öbala bang e ma ara wan ara pömös e tata re e.” \p \v 22 Ma lamun Jisas ixo tengen te ine, “Örö muu e, ma ganim abo minet tabo pömös abo minet te idi.” \s1 Jisas ixo ömalile a dalun \r (Mak 4.35-41; Luk 8.22-25) \p \v 23 Io, ine ixo kakaa xö mön ma abo bak ne ausu re ine toxo muu ine. \v 24 Ma a dalun taxin ixo taru lölös kö tu. A dalun ixo tawit laxa xö mön. Inexalik Jisas ixo paluso sik. \v 25 Abo bak ne ausu toxo wan, ma toxo ölaran ine ma toxo tengen, “Orong, örobo öro ire! Ire te eka köngö!” \p \v 26 Io, ixo tengen, “A nunu re mum i lik köba. Mum mo bubuut köba ruasa?” Io, ine ixo taru kaa ma ixo tenge köö a xiki ma dalun, ma ina tu raxin ixo malile esexere. \p \v 27 Abo duöng toxo wuwus saban ma toxo ose bara, “A mangana tödi sanene ia? Nang a xiki ma dalun iat te tame ine!” \s1 Jisas ixo ölanglanga a nini tödi ma tano saban \r (Mak 5.1-20; Luk 8.26-39) \p \v 28 Nang ine ixo ot kö lawa xabise möxö ina xönö pu Gadara, a nine tödi ma tano saban, toxo wan su xalik abo lieng kö nangadi minet ma toxo esuo me Jisas. Kawaim arixe re öng ibo önan saxit kina ngas, möxösa, idu toxoro axe xöba. \v 29 Idu toxo kup bira, “A Barok kö God, u mamaa lamun a lasanene xalik e maa? Nöngön u wanot ta ra öxadik köbanin e maa, ma axana bung nang e God irabo isik a kinadik ke maa i kala ot bang?” \p \v 30 Kaim a palaa ulik kalik idiet, a oleleng ne bung bo toxo aan. \v 31 Abo tano saban toxo seng e Jisas, “Nang bara u irewese e mem, tile e mem urungan kö bung bo.” \p \v 32 Jisas ixo tengen te idi, “Mum moro wan su!” Io, idi toxo wan su ma toxo laxa rup kö bung bo, ma ina bung bo xirip toxo ewasak su xö gegene maii urungan kölöme xö ari ma toxo met kö könönö ari. \v 33 Io, a nangadi möxö balaure a bung bo, toxo ulo rup, ma toxo wan laxa xö lagunon taxin ma toxo tengen osen inabo laa xirip, arixe ma a lasa nang ixo ot kö nine tödi nang a tano saban ixo laxa rup pe idu. \v 34 Io, a nangadi xirip möxö ina lagunon taxin idi toxo wan su rua asuo me Jisas. Ma nang idi toxo pere ine, toxo tenge marmaris se ine ra nuan pes xalik ina xönö re idi. \c 9 \s1 Jisas ixo ölanglanga a pengpeng \r (Mak 2.1-12; Luk 5.17-26) \p \v 1 Jisas ixo kakaa laxa xö mön, ma ixo lies köröp kö ari ma ixo wanot urungan kö lagunon te ine iat. \v 2 Dauleng ne duöng toxo kip ot a pengpeng kö ben urungan te Jisas. Ma nang e Jisas ixo pere a nunu re idi, ixo tengen kö pengpeng, “Barok, örö balawapat. Na iat mon a magingin saban te nöngön iri kawam.” \p \v 3 Ma nang a dauleng ne tene ausu möxöbo warkurai te Moses toxo ölangen ina na, idi toxo etöngösen kaluluonin idi iat bara, “Ina tödi na i tengen ögarin e God!” \p \v 4 Jisas ixo ösöxö sik abo dinödöm pe idi ma ixo tengen, “Rösa mum mo döxömen lo abo dinödöm saban kö kat te mum? \v 5 Nangang sa re idu i malus sa rengrengen? I malus se e ra tengen bira, ‘A magingin saban te nöngön iri kawam’? Bara i malus se e ra tengen, ‘Tuu lömö, ma örö wan’? \v 6 Ma lamun eka osen e mum bara a Barok kö Tödi ine ma lölös kö öxöno lagunon tua irewese a magingin saban.” Io, ixo tengen kö pengpeng, “Tuu lömö ma örö kip lo a ben te nöngön ma örö wan urungan kö ngasiem.” \v 7 Ma ina tödi ixo taru kaa ma ixo wan urungan kö gunon te ine. \v 8 Ma nang a marakörö toxo pere bira, idi toxo ii e God ma binuut. Me idi toxo ölet e God, ewe ixoro isik a mangana lölös bira urungan kö nangadi. \s1 Jisas ixo kuwe e Matiu \r (Mak 2.13-17; Luk 5.27-32) \p \v 9 Ma nang e Jisas ixo wan lo meringan, ine ixo pere a tödi, a esene e Matiu, ixo kisisik kö xönö möxö kip takis. Me Jisas ixo tengen te ine, “Muu e!” Me Matiu ixo taru ma ixo muu ine. \p \v 10 Melamu, nang e Jisas mabo bak ne ausu re ine toxo an kö gunon te Matiu, a oleleng ne tene kip takis mabo ‘duöng saban’ toxo wanot ma toxo an arixe mine mabo bak ne ausu re ine. \v 11 Ma nang abo Parasi toxo pere bira, idi toxo ose abo bak ne ausu re ine bira, “Ruasa ina tene ausu re mum i aan arixe mabo tene kip takis mabo ‘duöng saban’?” \p \v 12 Jisas ixo ölengen abo Parasi, io, ixo tengen te idi bira, “A nangadi nang kaim a miniset, idi tekara sasaxan ulamun a tene aule, nexalik idi xalik mon nang a lak miniset. \v 13 Inexalik mum moro wan ma moro parasiwin ina unine tinenge re God nang i tengen bira, \qt ‘I mamaa bere mum morobo marase a nangadi, me e kobo mamaa lamun abo arabaa nang mum bo wewet.’ \qt* Me e kobo ot ta xukuwe abo tene töxödös. Kawaim. E ot lamun a nangadi saban”. \s1 Abo lalaa maxat te Jisas \r (Mak 2.18-22; Luk 5.33-39) \p \v 14 Io, abo bak ne ausu re Jon toxo wanot ma toxo ose ine bere, “Ruasa mem mabo Parasi bo ölölö, ma lamun abo bak ne ausu re nöngön tekara ölölö?” \p \v 15 Jisas ixo balu idi, “Bule bara a bung osee möxö tödi alolo maxat, idi tabo mana tapunuk nang bara ine angen arixe me idi? Kaim. A axana bung irabo wanot nang tabo kip lo ina alolo maxat kalik idi. Kö ina axana bung na, idi tabo ölölö im. \p \v 16 “Kaim pe öng ibo sösöxö a xönö sewene man maxat lömö xö man maut, möxösa, a xönö sewene man maxat irabo tamaliling lo xalik ina man, ma irabo pet ötamadidi ma irabo saban arixe. \v 17 Kaim pebo duöng tobo linglinge a wain maxat nang i kobola ebobot bang kölöme xö önga laa mo kuluwo ari nang toxo pet ma lewene meme maut i lelet sik. Nang bara idi te pet, a lewene meme irabo tamadidi, a wain irabo su xirip ma lewene meme irabo saban. Kawaim bie, tobo riri sik a wain maxat kö lewene meme maxat, me idu tabo malaa deek sik.” \s1 A balik minet ma a une miniset \r (Mak 5.21-43; Luk 8.40-56) \p \v 18 Nang ine ixo rengrengen ina na, a tene warkurai ixo wanot ma ixo subun kexe mesila re ine ma ixo tengen, “A balik ke e iri met na mon. Ma lamun örö miang ma örö bulus a limem lömö re ine me ine irabo to baling.” \v 19 Jisas ixo tuu kaa ma ixo wan arixe me ine, ma abo bak ne ausu re ine bölök. \p \v 20 Io, i kobo ömat mon ma önga une nang a dee ixobo önan kalik ine xö sangaun ma ninöng ne awat, ine ixo wan melamu re Jisas ma ixo sigi a ngusuno man te ine. \v 21 Ma ixo tengen tö ine iat, “Nang bara e sigi a man te ine mon, e rabo deek.” \p \v 22 Jisas ixo tawuxus ma ixo pere ine, ma ixo tengen, “A balik ke e, örö balawapat. A nunu re nöngön iri öro nöngön.” Ma ina une ixo deek baling kö ina axana bung mon niang. \p \v 23 Nang e Jisas ixo wan laxa xö gunon kö ina tene warkurai ma ixo pere a nangadi toxo sese a koo ma marakörö toxo ees nana, \v 24 ma ixo tengen, “Moro wan pes. A balik i kobo met. Inexalik i paliso mon.” Me idi toxo isis belek ine. \v 25 Malamu nang a marakörö toxoro wan su im, ixo wan laxa ma ixo tön a limine, ma a balik ixo tuu kaa. \v 26 A tinenge möxö ina na ixo wan kirip kö ina xönö lagunon. \s1 A nini marapulo ma ngalaböt \p \v 27 Nang e Jisas ixo wan lo im meringan, a nini tödi marapulo toxo muu ine, ma toxo xukup, “Barok kö marapun te Dewit,\f + \fr 9.27 \ft Abo Judeia toxo ösöxö sik bara ina Mesaia ewe nang irabo öro a nangadi, irabo ot ta marapun te Dewit. Ma a nine marapulo toxo nunu bara Jisas ina tödi.\f* örö marase e maa!” \p \v 28 Ma nang e Jisas ixo wan laxa xö ina gunon, a nini tödi marapulo toxo wanot pösöt ine ma ixo ose idu, “E mu mo nunu bara e rabo eöt ta wewet a na?” \p Idu toxo balu ine, “Orong, maa me nunu.” \p \v 29 Io, ine ixo sigi abo marna idu ma ixo tengen, “Xarnang iat mon mu mo nunu bie, irabo wanot te mu.” \v 30 Ma abo kalait marana idu ixo tamasawang. Jisas ixo isik a tinenge lölös sö idu bira, “Ganim e muu ra rengrengen osen a na xere öng.” \v 31 Inexalik bara idu toxo wan elixilik ma toxo isik esexerein a pii re ine xöbo lagunon kirip pe idi. \p \v 32 Nang idu toxo önan su, a tödi ewe nang ine ma tano saban ma a ngalaböt ine, toxo kiwot ine urungan te Jisas. \v 33 Ma nang e Jisas ixo xikip tewe ina tano saban, ina tödi ewe i kara tenge, ixo tenge wök. A marakörö toxo wuwus saban ma toxo tengen, “Kawaim pe laa bira toxoro pere ra kölöme Israel.” \p \v 34 Inexalik abo Parasi toxo tengen, “Ina sisila möxöbo tano saban ibo tabaa ine ma lölös sa xikip tewe abo tano saban.” \s1 Abo tene tinörön tokobo oleleng \p \v 35 Jisas ixo wan laxa xirip köbo lagunon taxin mabo lagunon, ixobo eusu xöbo gunon ne sineseng ke idi, ixobo palas tinenge ma tinenge deek möxö kingdom ma ixobo ölanglanga abo mangana miniset kirip. \v 36 Nang ine ixo pere a marakörö, ixo marase idi, möxösa, idi toxoro meles ma kawaim pe öng ka rorop idi, xarnang a bung sipsip te tup ma kaim idi ma tene walbalaurai. \v 37 Io, ixo tengen köbo bak ne ausu re ine, “A nien iri maruxo xirip ma iri oleleng, nexalik a nausen mon idi abo tene tinörön. \v 38 Io, mum morobo seng a Tamana ina nien maruxo bara irabo tile rebo tene tinörön urungan kö komo re ine.” \c 10 \s1 Jisas ixo tile ösu abo bak ne ausu \r (Mak 3.13-19; 6.7-13; Luk 6.12-16; 9.1-6) \p \v 1 Jisas ixo kuwe ot abo sangaun ma ninöng ne bak ne ausu rine urungan te ine ma ixo tabaa idi ma lölös sua tile ösu abo tano saban ma rua ölanglanga abo mangana miniset kirip. \p \v 2 Abo esene idi a sangaun ma ninöng ne aposol i bira: a sisila, e Saimon (nang tobo tengen ine me Pita) ma tönö re ine e Endru, e Jems a bak ke Sebedi ma tönö ine e Jon, \v 3 e Pilip me Batolomiu, e Tomas me Matiu a tene kip takis, Jems a barok ke Alpius, me Tadius, \v 4 Saimon nang toxo tengen bara ine ina Silot, me Judas Iskariot, a tödi nang ixo isik tewe e Jisas kö limine nangadi. \p \v 5 Inabo sangaun ma ninöng na, Jisas ixo tile rewe idi arixe mabo tinenge bira: “Ganim a nuan urungan te idi nang kaim bara abo Judeia, ma ganim e mum pa nilaxa xere lagunon te idi abo Samaria. \v 6 Inexalik, moro wan urungan köbo sipsip mee Israel niang toxo tup. \v 7 Nang mum mo wan, morobo tenge mina tinenge na: ‘A kingdom möxö watmaep iri lörörö.’ \v 8 Mum morobo ölanglanga abo miniset, mum morobo öraru abo minet, mum morobo ömadakdak ewe idi ma lepra, me mum morobo tile ösu abo tano saban. Mum mere kip tataunin ina lölös na xalik e. Me mum kobo kun. Io, mum morobo mana erabaa tataun bölök min. Ma takarabo kun e mum. \v 9 Ganim e mum pa xikip pe tuluwok arixe me mum kö kie re mum. \v 10 Ganim a xikip pe rat, ma önga man kabise, ma sandel, ma buxo xö nuan te mum, möxösa, ewe i rörön, idi tabo tabaa ine ma lasa nang i sasaxan ulamun. \p \v 11 “Nang bara mum mo wan laxa xö önga lagunon bara önga lagunon taxin, mum morobo wawara xö önga tödi deek. Ma morobo kis arixe mine ot nang mum morobo wan lo baling. \v 12 Nang bara mum mo wan laxa xö gunon kina tödi, mum morobo seng e God bara a malum irabo kis arixe ma ina tödi. \v 13 Ma bara a lagunon i balaure ödeek e mum, a malum pe mum irabo mana kis deek ee. Ma nang bara tokobo balaure ödeek e mum, mum morobo kip lo öbaling a malum pe mum. \v 14 Nang bara re öng i kobo öga e mum bara i kobo ölangen abo tinenge re mum, ma nang bara mum ka nuan kalik ina lagunon bara lagunon taxin niang, mum morobo se rewe a kabus kalik abo xexe mum. \v 15 God irabo ömokorot köba e Sodom me Gomora xö axana bung möxö warkurai. Inexalik a ömokorot möxö ina lagunon nang kaim kö öga lo e mum, irabo taxin köba xö ömokorot te idu. \v 16 E tile rewe e mum xarnang a bung sipsip urungan kaluluon köbo wuluwun axe. Möxö ina na, mum morobo mana nanase deek bara morobo önan bule, xarnang a si ibo önan. Ma xarnang a buno i kebeöt tua ögarin te laa, mum morobo mana talien bie bölök. \p \v 17 “Mum morobo balaure ödeek e mum. Idi tabo isik e mum köbo limedi abo tene warkurai, tabo se e mum kölöme xöbo gunon ne sineseng. \v 18 Idi tabo lamus e mum pa tinuu mesila xö warkurai xöbo duöng sisila mabo king kua gene e. Me mum morobo tenge maras se idi, arixe ma a nangadi nang kaim bara abo Judeia, lamun a tinenge deek. \v 19 Nang bara idi tabo öxös e mum, ganim bere mum mo dödöm ne binuut bara mum morobo pet te tinenge sa, bara mum morobo tengen bule, möxösa, xö ina bung tabo tabaa e mum ma lasa nang mum morobo tengen. \v 20 Möxö ina na, i kaim im bara mum mo wöwörö, inexalik bara a Töxödös ne Tanono xö Tamana e mum irabo wöwörö kölöme re mum. \p \v 21 “A nangadi tabo isik abo tönö idi xö minet, ma a tata irabo pet bölök bie xö barok kine. A bung barok tabo baba urungan köbo tamadi mabo nenedi ma tabo tengen ta sesexomet idi. \v 22 A nangadi xirip tabo melentexin e mum, möxösa, xö eseke. Lamun ewe i tuu lölös sik urungan kö xakawöm, God irabo öro ine. \v 23 Nang bara te ögarin e mum kö önga xönö, mum morobo ulo urungan kere xönö xabise. Turunon saxit, mum korobo kawam kalik a nilaxa xö boxönö kölöme Israel ma a Barok kö Tödi irabo ot. \p \v 24 “Re bak ne ausu i kobo lömö sik kö tene ausu re ine. Ma kaim pe tene auguran i lömö sik kö orong ke ine. \v 25 Na iri eöt tua abo bak ne ausu rua xarnang a tene ausu re idi, ma a tultul tabo xarnang a orong ke idi. Nang bara a tödi raxin möxö marapun ma tobo tengen ine me Belsebul, ina tano saban, io, tabo tenge ögarin köbanin abo subun te ine! \p \v 26 “Io, ganim e mum pa buburin idi. Möxö a lasa nang te kait pi, irabo tamasawang. Ma a lasa nang i mun sik, irabo ot kö malmalan. \v 27 A lasa e tengen te mum kö ködö, mum morobo tengen osen kö maras. A lasa te ngunungun min kö talinge mum, mum morobo kup wösö min meriso xö öxöno gunon. \v 28 Ganim e mum pa buburin ewe idi nang tabo sexomet a tödi mon, ma lamun tekebeöt tua sexomet abo tanono mum. Inexalik mum morobo mana buburin e nangang nang i eöt tua sexomet a tanono ma tödi bölök kö ia sösöt. \v 29 Ma a ulik ne tuluwok mon i eöt ta xukun te nine sigie? Inexalik bara kaim pe öng mere idi irabo subu xö pu xalik abo mamaa xö Tamana e mum. \v 30 Turunon saxit, ma ixoro kos kirip bölök abo bebene öxöno e mum. \v 31 Io, ganim e mum pa binuut, möxösa, a to re mum i taxin sik köbo sigie. \p \v 32 “Ewenene niang i tenge maras kö wawara xö nangadi lamun e, e rabo ömaras bölök ine xö wawara xö Tata niso lömö. \v 33 Lamun ewe niang i öös tewe e xö wawara xö nangadi, e rabo öös tewe bölök ine xö wawara xö Tata niso lömö. \p \v 34 “Mum bele nunu bere e ot ta uxis a malum kö öxöno lagunon. Kaim. E kobo ot ta uxis a malum. Inexalik e ot tua isik a use möxö inarse. \v 35 E ot bara \b \q1 \qt “‘a barok irabo tuu talu a tata, \qt* \q1 \qt a balik kalik a nene, \qt* \q1 \qt ma bara a nine une tamasik tabo tuu talu idu iat. \qt* \q1 \v 36 \qt Ma abo iuo xö önga tödi, idi möxö ina barama re ine iat.’ \qt* \p \v 37 “Ewenene re öng niang i mamaa xöba lamun a tata ma nago re ine, i kebeöt ta mumuu e. Ewenene re öng niang i mamaa xöba lamun a barok ma balik ke ine, i kebeöt ta mumuu e. \v 38 Me ewenene re öng niang i kobo sölök a sölöxöröp pe ine ma i kobo mumuu e, ine i kebeöt ta ais se e. \v 39 Ewe nang i parasiwin a to rine, irabo ömalim tewe, ma ewe nang i ömalim tewe a to re ine rua gene e, irabo pere wösöt lo a to runon. \p \v 40 “Me ewe niang i ömaraxen lo e mum, i ömaraxen lo e, me ine ewe niang i ömaraxen lo e, i ömaraxen lo a öng niang ixo tile e. \v 41 Ewenene niang i ömaraxen lo a propet, möxö ine a propet, irabo ömaraxen lo a xinixun möxö propet. Me ewenene niang i ömaraxen lo a tödi töxödös, möxösa, ine a tödi töxödös, ma irabo ömaraxen lo a xinixun möxö tödi töxödös. \v 42 Ma niang bere re öng i isik ke ari sisii urungan kere önga maris na, möxösa, ine a tene tinörön te e, turunon saxit, irabo kip a xinixun möxönan.” \c 11 \s1 Jisas me Jon a tene baptais \r (Luk 7.18-35) \p \v 1 Melamu Jisas ixo öxawam abo tinenge urungan köbo sangaun ma ninöng ne bak ne ausu rine, ine ixo wan lo meringan tua usu ma palas tinenge xöbo lagunon mee Galili. \p \v 2 Io, niang Jon a tene baptais ixo ölangen kö gunon ne aömokorot a lasa niang e Krais ixo wewet, ixo tile abo bak ne ausu rine \v 3 rua ose ine bira: “E nöngön mon ina tödi nang mem me xixiset bara irabo wanot, bere mem marabo kis xiset te öng kabise?” \p \v 4 Jisas ixo balu, “Mum moro baling, ma moro ömaras e Jon ma lasanene nang mum mo ölangen ma mo pere, \v 5 bara\qt abo pulo tere wawara, \qt* ma abo pengpeng tere önan, idi nang ma lepra idi tere deek, idi nang abo talinge baa tere ölöngö, ma abo minet tere taru baling, \qt ma a tinenge deek iri maras sö idi nang a lak maris.\qt* \v 6 A tödi a nunu re ine i kobo tawes xalik e, irabo deek kö ine.” \p \v 7 Nang abo bak ne ausu re Jon toxo önan, io, Jisas ixo urulo ra tinenge xö marakörö lamun e Jon bira, “Mum moxo wan su urso xö xönö tataun tua werwere a lasa? I xarniang a puru niang a xiki ibo wawaxat elin nanin ine? \v 8 Nang bara kawaim, ma lasa mum moxo wan su rua werwere? A tödi niang ixo sige sik a man mamaran? Kawaim. Idi nang ewe tobo sige sik abo man mamaran, idi tobo xisixis kö gunon ne orong. \v 9 Ma a lasa mum moxo wan su rua werwere? A propet? Turunon saxit, me ine i taxin sik köbo propet. \v 10 Ine mon ina öng niang toxoro geet ulamun: \q1 \qt ‘E rabo tile re tene kip tinenge re e mesila re nöngön, \qt* \q1 \qt ewe nang irabo tagure a ngas se nöngön mesila re nöngön.’ \qt* \m \v 11 Turunon saxit, kaluluonin idi nang abo nene idi te kip idi, kaim pe öng iri wanot nang i taxin köba re Jon. Inexalik ewe a öng i lik köba kölöme xö kingdom möxö watmaep, ine i taxin köba re Jon. \v 12 Meringan köbo bung ke Jon a tene baptais, ot nixinen, a kingdom möxö watmaep ixo wanot ma lölös taxin, mabo tene ngangaran idi tabo uruoxe lo ine. \v 13 Möxö abo propet kirip mabo warkurai te Moses toxo rengrengen osen lamun ina kingdom ot kö ina axana bung ke Jon. \v 14 Ma nang bara mum mo mamaa rua ömaraxen lo ine, ine e Elaija niang toxo tengen bara irabo ot. \v 15 Ewe nang ine ma talingine, ine irabo ölangen. \p \v 16 “Ma a lasanene nang arabo öt ma marakörö mee nixinen? Idi te xarnang abo barok lixilik niang te kisisik kölöme xö xönö möxö misik ma te xukuwe abo ais se idi: \q1 \v 17 ‘Mem me maas a koo rö mum, \q1 ma lamun mum kobo ririe. \q1 Mem me sö ma sinö marmaris, \q1 ma lamun mum kobo gegee.’ \m \v 18 Möxö Jon ixo ot ma ixo ölölö ma kaim ine ra ininim pe wain, me idi toxo tengen bara, ‘A tano saban iri tup pe ine.’ \v 19 A Barok kö Tödi ixo ot ma ixo an ma ixo inim, me idi toxo tengen bira, ‘Ina tödi na a an sasaxa ma a tene ininim, me ine ibo ais arixe mabo tene kip takis ma “nangadi saban.” ’ Idi tobo rengrengen bira, ma lamun a inone nanase re God i öturunon bara i töxödös ina nanase na.” \s1 Idi nang kaim kö dinödöm puxus \r (Luk 10.13-15) \p \v 20 Io, Jisas ixo urulo ra lalaie xöbo lagunon taxin niang ixoro pet a oleleng ne lalaa lölös ne auwuwus könan, möxösa, kaim idi xo dinödöm puxus. \v 21 “A maris se mum mee Korasin! A maris se mum mee Betsaida! Niang bara abo lalaa lölös ne auwuwus nang e xo pet tö mum, texere pet bölök ki Tair ma Saidon, idi texere sige abo xönö man biling ma texere urup idi ma xako rua osen bere idi tere dödöm puxus. \v 22 Ma lamun e tengen te mum, God irabo pet a warkurai taxin kö nangadi mee Tair me Saidon kö axana bung möxö warkurai. Ma lamun irabo pet a warkurai nang i taxin köba re mum abo Betsaida mabo Korasin. \v 23 Me mum mee Kaprenaum, mum bele döxömen bara tabo ii öxaa e mum urso lömö. Kaim, mum morobo wan su arixe uri xö pu xö xönö möxö minet. Nang bara abo lalaa lölös ne auwuwus niang e xo pet te mum, texere pet bölök ki Sodom, io, a nangadi mee Sodom texere xisixis iat ot kö ina bung. \v 24 Ma lamun e tengen te mum, God irabo pet a warkurai taxin kö nangadi mee Sodom kö axana bung möxö warkurai. Ma lamun irabo pet a warkurai nang i taxin saxit tö mum.” \s1 Idi nang a xinixip i uban idi \r (Luk 10.21-22) \p \v 25 Xö ina axana bung niang Jisas ixo tengen, “E ölet nöngön, Mama, a Orong möxö balana kubu ma öxöno lagunon, möxösa, nöngön u xo umungen abo lalaa na xalik a nangadi nanase ma u xo osen öwösö re idi nang kaim idi ma nanase. \v 26 Mee, Mama. U xo pet bie, möxö i mumuu a mamaa re nöngön. \p \v 27 “A Tamake ixo tabaa e mabo lalaa xirip. Kaim pe öng i ösöxö a Barok, ma lamun a Tamake xalik mon, ma kaim pe öng i ösöxö a Tamake, ma lamun a Barok kalik mon arixe me idi ewe nang a Barok ixo pere kos lo rua öwösö e Tamana urungan te idi. \p \v 28 “Mum kirip niang a xinixip i uban e mum, mum moro ot pösöt e, me e rabo ömamas e mum. \v 29 Mum moro sösölök lo xö anaxip pe e, me mum moro kip eusu mere e, möxösa, a balake a lak malum me e bo ii ösu e iat bölök, me mum moro kip mamas kö to re mum, \v 30 möxösa, a anaxip pe e i malus ma a xinixip pe e i wawaxan.” \c 12 \s1 Jisas i taxin sik kö bung Sabat \r (Mak 2.23—3.6; Luk 6.1-11) \p \v 1 Kö ina axana bung nang, Jisas arixe mabo bak ne ausu rine toxo wan kaluluonin a komo wit kö bung Sabat. Abo bak ne ausu rine toxo irilöng ma toxo pit köröp lo a xurxurno wit ma toxo en. \v 2 Nang abo Parasi toxo pere biringan, toxo tengen te ine, “Pere bang! Abo bak ne ausu re nöngön, idi te pet bira, idi tokobo mumuu a warkurai möxö bung Sabat.” \p \v 3 Io, Jisas ixo balu, “Mum moxoro kos abo laa mesila nang e Dewit ixo pet nang ine ixo irilöng arixe mabo duöng nang toxo wan arixe mine. \v 4 E Dewit ixo wan laxa xö gunon te God, me ine ma nangadi re ine idi toxo en a beret nang tobo tabaa e God min. Mabo warkurai te Moses i tengen bara i kobo töxödös sö idi ra wewet, abo pris kalik mon. \v 5 Me mum moxoro kos kölöme xö warkurai te Moses bara xö Sabat abo pris tobo rörörön kölöme xö gunon lotu raxin me idi tobo lexe a bung Sabat me idi te langlanga sik kalik abo warkurai te Moses. \v 6 Na e tengen te mum, a öng nang i taxin saxit kalik a gunon lotu raxin ine na. \v 7 A tinenge re God i tengen bira, \qt ‘E mamaa bara mum morobo marse a nangadi, me e kobo mamaa lamun abo arabaa nang mum bo wewet.’\qt* Nang bere mum moxoro ösöxö sik a unine ina tinenge na, mum korobo ömaso idi ewe nang kaim idi xo wewet te magingin saban. \v 8 Möxö a Barok kö Tödi i kure sik a bung Sabat.” \p \v 9 Jisas ixo wan lo xalik ina xönö, ma ixo wan laxa kölöme xö gunon ne sineseng ke idi, \v 10 a önga tödi ma lime met nangen nang. Ma toxo wawara siwin te unine laa ra wupuk e Jisas, idi toxo ose ine, “I töxödös bara tabo ölanglanga a tödi miniset kö Sabat bara kaim?” \p \v 11 Ixo tengen te idi, “Nang bara nöngön mere önga sipsip ma i subu su xö mara xö Sabat, a turunon bara örobo tön öxaa ine xalik a mara. \v 12 Mum mo maras kö dinödöm pe God, bara mum mo taxin sik kö sipsip! Io, i töxödös bara ire tabo pet a tinörön deek kö Sabat.” \p \v 13 Io, ixo tengen kö tödi, “Sasanga kaa ma limem.” Io, ine ixo sasanga kaa ma limine, ma a limine ixo deek baling xarnang a limene xabise. \v 14 Lamun abo Parasi toxo wan lo ma toxo wingwingit tua wewet te ngas sa sesexomet e Jisas. \s1 Jisas a tultul te God \p \v 15 Jisas ixo ösöxö xöröp ina na, ixo tawes möxö ina xönö. Ma oleleng toxo muu ine, me ine ixo ölanglanga a nangadi miniset kirip pe idi. \v 16 Ixo tenge wanak idi rua ganim a rengrengen osen bara ewenene ine. \v 17 Ina na rua öturunon a lasa God ixo tenge min kö propet Aisaia bira: \q1 \v 18 \qt “Ine na a tultul te e, ewe nang e xoro pere kos lo ine, \qt* \q1 \qt a öng e mamaa lamun, ma irabo öaxanan e. \qt* \q1 \qt E rabo uxis a Tanoke re ine, \qt* \q1 \qt me ine irabo osen a ngas töxödös se e urungan kö nangadi möxö öxöno lagunon kirip. \qt* \q1 \v 19 \qt Ine i karabo tenge samuk mere öng ma i karabo eöt tua kinup. \qt* \q1 \qt Kaim pe öng irabo ölangen a inöno kölöme xöbo ngas lixilik. \qt* \q1 \v 20 \qt I karabo dulok ke xurxuruno iaa i tamado sik, \qt* \q1 \qt ma i karabo mas ömet a laam i xeka minet, \qt* \q1 \qt ot nang irabo silien a warkurai töxödös sua wawas ösu a sasaban. \qt* \q1 \v 21 \qt Abo marapun kirip kö öxöno lagunon tabo bulus a dinödöm pe idi xö esene, bara irabo tabaa idi ma kinis deek.” \qt* \s1 Jisas ma tano saban Belsebul \r (Mak 3.20-30; Luk 11.14-23) \p \v 22 Io, idi toxo isik ot a tödi, ine ma tano saban ma ixo marapulo ma a ngalaböt ine, me Jisas ixo ölanglanga ine, ma ixo eöt tine rua tinenge ma rua winawara baling. \v 23 A nangadi xirip toxo wuwus saban ma toxo tengen, “Xalik ine gut a Barok kö marapun te Dewit?” \p \v 24 Ma lamun nang abo Parasi toxo ölangen bira, toxo tengen, “Ine e Belsebul, a sisila möxöbo tano saban mon, ewe nang ibo tabaa ina tödi na ma lölös sa xikip tewe abo tano saban.” \p \v 25 Jisas ixo ösöxö abo dinödöm pe idi ma ixo tengen te idi, “Nang bara re kantri i kobo tuu arixe me idi iat, a dauleng mere idi tabo pet ögarin kirip ina kantri. Ma nang bara a lagunon, bara a barama, tekobo tuu arixe, idi kebeöt ta kinis deek. \v 26 Nang bara a nangadi re Satan te kip tewe öbaling idi iat, tabo subu. Idi tekebeöt tua tinuu lölös. \v 27 Mum iat mo köbo döxömen bara a nangadi re mum tobo xikip tewe abo tano saban kö lölös se Belsebul. Möxö ina na, mum mo köbo eöt tua tengen bere e bo xikip tewe abo tano saban kö lölös se Belsebul. Io, a nangadi iat te mum, tabo osen bere abo tinenge re mum i kobo turunon. \v 28 Kaim. Ma lamun e bo xikip tewe abo tano saban ma lölös möxö Tanono e God. Ma ina na i öturunon bara a kingdom kö God ixoro wan pösöt e mum. \p \v 29 “Ma bara, irabo ot bule nang ke önga tödi i eöt ta wörwörök ölaxa re gunon kere önga tödi lölös ma irabo pulo rewe abo lalaa re ine nang bara i kala kut dik bang ina tödi lölös? Ma melamu irabo wuwulo xö ina gunon te ine. \p \v 30 “Me ewe nang i kobo ais me e, i mölök kalik e. Ma ewe nang i kobo rörön arixe me e ra lalamus etok a nangadi, ine ibo waswasak a nangadi. \v 31 Möxö ina na, e tengen tö mum, God irabo kip tewe abo magingin saban möxö nangadi, ma nang bara te töxö ögarin önga tödi, irabo döxömen taun ine bölök, ma lamun ewe nang i tengen ögarin a Töxödös ne Tanono, God i karabo döxömen taun ine. \v 32 Ewe a öng i tengen ögarin a Barok kö Tödi, God irabo döxömen taun a magingin tine, ma lamun ewe a öng nang i tengen ögarin a Töxödös ne Tanono, God i karabo döxömen taun a magingin tine xö ina to na ma melamu bölök. \p \v 33 “Nang bara a uno iaa i deek, a pasuno irabo deek. Ma bara a uno iaa i saban, a pasuno irabo saban, möxösa, tabo perexulen a uno iaa xö inone. \v 34 Mum mo xarnang abo si saban. Mum abo tene saban, morobo eöt ta tengen tebo lalaa deek bara bule? Mum kebeöt, möxösa, a tödi ibo tengen ösu abo lalaa i wöwö sik kö balana. \v 35 A tödi deek ibo isik ot a lalaa deek nang i wöwö sik kö to rine. Ma a tödi saban ibo isik ot a lalaa saban nang i wöwö sik kö to re ine. \v 36 Lamun e tengen te mum bara xö bung möxö warkurai, a nangadi tabo mana tengen osen abo tinenge saban idi toxoro tengen. \v 37 Io, God irabo kure nöngön köbo tinenge xirip pe nöngön, ma irabo tengen te nöngön bara örobo langlanga bara örobo kip a kinadik ke nöngön kö warkurai.” \s1 A uxileng ke Jona \r (Mak 8.11-12; Luk 11.24-26, 29-32) \p \v 38 Io, dauleng ne Parasi arixe mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses toxo tengen te ine, “Tene Ausu, mem me mamaa rua werwere a mangana auxileng meringan te nöngön.” \p \v 39 Ine ixo balu idi, “Xöbo bung nixinen a marakörö te mamaa bara e rabo pet te uxileng lölös, möxösa, idi tobo ruruu rewe xalik e God ma tobo saban esexere! Ma lamun e rabo isik a auxileng kö propet Jona xalik mon urungan te idi. \v 40 Möxö Jona ixo kis kö narun ne bung ma narun ne dömön kö balana en taxin, ma xarnang mon bölök, a Barok kö Tödi irabo kis narun ne bung ma narun ne dömön bölök kölöme xö balana öxöno lagunon. \v 41 Ma xö bung möxö warkurai, a nangadi mee Niniwe idi tabo puk e mum, möxösa, idi toxo dödöm puxus nang e Jona ixo palas tinenge urungan te idi. Ma na, a öng nang i taxin sik kidu me Jona i nangen na. \v 42 Ma xina bung möxö warkurai, a kwin mee Siba, irabo puk e mum, möxösa, ixo wanot mero xö ngusuno öxöno lagunon tua ölangen a nanase re Solomon. Ma na, a öng nang i taxin sik ke idu me Solomon i nangen na. \p \v 43 “Nang bara re tano saban i wan su xalik a tödi, ibo önan eli xirip kö boxönö masa, bara rua mamas, nexalik bara i kara parasiwin te xönö. \v 44 Io, ibo tengen bira, ‘E rabo tawuxus baling urungan kö ngasiene e niang e xo wan lie.’ Ma nang i wanot uxe, irabo pere bara kaim pe öng könan, ma toxoro soso ma toxoro tagur bulus sik. \v 45 Ma irabo wan lo ma irabo lamus öbaling a pitnö ma ninöng ne tano saban kabise arixe mine, me idi te saban köba re ine. Me idi tabo wan laxa ma tabo kis im ee. Ma to xina tödi irabo saban köba xö nang sila. Ma irabo xarnang bie xö marakörö saban möxö axana bung nixinen.” \s1 Jisas ixo tengen ösu a nago mabo tönö ine runon \r (Mak 3.31-35; Luk 8.19-21) \p \v 46 Nang e Jisas angen ixo wöwörö urungan kö marakörö, a nago mabo tönö rine toxoro tuu sik kö araman, ma toxo mamaa rua tinenge rö ine. \v 47 Io, önga tödi ixo tengen te ine, “A nago re nöngön mabo töm te tuu sik ni xö araman, te mamaa rua tinenge me nöngön.” \p \v 48 Jisas ixo balu ine, “E rabo tengen ösu bara ewe a nago re e, ma ewe abo töke.” \v 49 Ixo susulut urungan köbo bak ne ausu rine, ma ixo tengen, “Idi na abo nago mabo töke. \v 50 Möxö ewenene i mumuu abo lasanene nang a Tamake niso xö watmaep i mamaa bara irabo pet, ine a töke, a saxake ma a nago re e.” \c 13 \s1 A tene susulo \r (Mak 4.1-9; Luk 8.4-8) \p \v 1 Xö ina bung iat niang e Jisas ixo wan kalik a gunon ma ixo kis kö gegene tu Galili. \v 2 A marakörö raxin toxo ot etok elulurwein ine, io, ine ixo kakaa laxa xö mön nang kö tu, ma marakörö toxo tuu lömö xö marna bisbise. \v 3 Me ine ixo töngösen idi ma oleleng ne lalaa xö tinenge öwuo. Ixo tengen bara, “A önga tödi ixo wan tua retewe abo irine wit kö komo. \v 4 Ma nang ine ixo retewe nanin abo irine wit, a dauleng toxo subu melamu xö ngas, ma bung pun toxo wanot ma toxo en idi. \v 5 Ma dauleng ne irine wit toxo subu xö öxöno wat nang kaim pe pu oleleng könan. A irine wit ixo das kaa pasaxit mon, möxösa, a pu ixo wöwöt. \v 6 Ma xaken ixo tuu, ixo dek abo wit ma ixo mölös ma ixo met, möxösa, abo buon kaim kö sinu xöba uri xö pu. \v 7 Dauleng ne irine wit toxo subu kaluluonin abo gargaras. Ma abo gargaras toxo pari abo wit nang i dadas kaa. \v 8 Lamun a uleng ne irine wit toxo subu xö pu deek. Dauleng toxo taxin ma toxo o eöt ma önga mar ne irine, dauleng toxo pitnö ma öng ne sangaun, ma dauleng toxo eöt ma narun ne sangaun ne irine wit. \v 9 Ewe nang ine ma talingine, ine irabo mana ölangen.” \s1 A unine bere e Jisas ibo rengrengen abo tinenge öwuo \r (Mak 4.10-20; Luk 8.9-15) \p \v 10 Abo bak ne ausu toxo wanot pösöt ine ma toxo ose ine, “Ruasa u bo rengrenge rö idi xö tinenge öwuo?” \p \v 11 Ixo balu, “God ixoro tabaa e mum ma nanase möxöbo pidik möxö kingdom möxö watmaep, ma kaim bere re idi. \v 12 Ewenene midi nang idi ma lalaa, God irabo tabaa idi ma oleleng, me idi tabo kip a oleleng bölök. Me ewenene midi nang kawaim idi mere lalaa, God irabo kip tewe bölök kirip abo lalaa xalik idi. \v 13 E bo rengrenge rö idi xö tinenge öwuo, möxösa, \b \q1 ‘Idi tabo wawara, lamun idi tekebeöt ta werwere xulen te laa, \q1 me idi tabo ölöngö, ma lamun idi tekebeöt ta ölangen kulen. \m \v 14 Idi te öturunon a tinenge re propet Aisaia ixo tengen bira: \q1 \qt “Mum morobo ölangen ma ölangen, ma lamun mum korobo ölangen kulen te laa, \qt* \q1 \qt me mum morobo wawara ma wawara, lamun mum korobo perexulen te laa, \qt* \q1 \v 15 \qt möxösa, ina nangadi na te ölölös a baladi. \qt* \q1 \qt Me idi te mölök ka ölöngö ma talingine idi, \qt* \q1 \qt me idi te baxut abo maradi, \qt* \q1 \qt xalik idi texere perexulen mabo maradi, \qt* \q1 \qt ma texere ölangen kulen mabo talingedi, \qt* \q1 \qt ma texere ösöxö xulen kölöme xö baladi, \qt* \q1 \qt ma texere dödöm puxus, me e xere öro idi.” ’ \qt* \m \v 16 Ma lamun irabo deek kö mum, möxösa, abo mara mum tobo wawara xulen me mum bo ölangen kulen ma talingine mum. \v 17 Möxö i turunon saxit, oleleng ne propet ma nangadi töxödös toxo mamaa rua werwere a lasa mum mo werwere, ma lamun idi kaim kö werwere. Me idi toxo mamaa rua ölangen a lasa mum mo ölangen, ma lamun kaim idi xo ölangen. \p \v 18 “Ölöngö deek, kö lasa a tinenge öwuo möxö tene susulo i tengen bie: \v 19 Bara ewe nang i ölangen a tinenge lamun a kingdom ma i kobo nanase xönan, a tene sasaban ibo ot ma ibo irewe a nang toxoro sulo kölöme xö balana ine. Ma na ina irine iaa nang te retewe nanin kö ngas. \v 20 Ma öng ewe nang i kip lo a irine iaa nang ixo subu lömö xö pu warawat, ine ina tödi nang i ölangen a tinenge ma pasaxit mon i axanan tua xikip lo. \v 21 Ma lamun ixo tuu ulik mon, möxösa, kaim ine ma buon. Nang bara tiip bara sasaban i ot möxö ine i kip sik ina tinenge, ma saxit mon irabo wan tewe. \v 22 Ma ewe nang i kip lo a irine wit i subu kaluluon köbo gargaras, ine a tödi ewe i ölengen a tinenge, ma lamun i döxömen köbanin abo lalaa möxö öxöno lagunon, ma i mamaa lamun a kinis ne orong nang ibo röxröxö rewe ine. Inabo lalaa ibo wewet pi a tinenge re God, ma i kobo eöt ta o re pasuno iaa. \v 23 Lamun ewe a öng nang i kip lo a irine wit i subu xö pu deek, ine a tödi ewe i ölengen a tinenge ma i xikip a nanase xönan. I o a pasuno. Dauleng tabo o a önga mar ne irine wit, dauleng ma pitnö ma öng ne sangaun ne irine wit, ma dauleng ma narun ne sangaun ne irine wit.” \s1 A pirixö lixilik \p \v 24 Jisas ixo töngösen idi ma önga tinenge öwuo xabise: “A kingdom möxö watmaep i xarnang a tödi nang ixo sulo a irine iaa deek kö komo re ine. \v 25 Ma lamun nang idi xirip toxo paliso, a iuo re ine ixo ot ma ixo sulo a pirixö lixilik kaluluonin abo irine iaa deek, ma ixo wan. \v 26 Nang abo irine iaa deek ixo das ma ixo o a irine, a pirixö bölök ixo das. \p \v 27 “Abo tene tinörön möxö tamana komo toxo wanot urungan te ine ma toxo ose ine, ‘Asuono orong, nöngön u xo sulo a irine iaa deek kö komo re nöngön. Mabo pirixö na te wanot mole?’ \p \v 28 “Ixo balu, ‘A iuo i pet a na.’ \p “Abo tene tinörön toxo ose ine, ‘Ma u mamaa bara mem mara wan ma mara xaxat tewe?’ \p \v 29 “Ine ixo balu, ‘Kaim, möxösa, xalik e mum bo xaxat arixe ma irine iaa deek. \v 30 Ganim idu tabo das arixe mon ot nang a iaa deek irabo maruxo. Io, xö ina axana bung niang, arabo tengen kö tene kip nien bara idi tabo arun tua ii lo abo pirixö ma tabo kubus köbo wöxön tua söngsöngöt. Ma nang a irine iaa deek tabo iiögun kirip ma tabo bulus idi uri xö gunon mataxen te e.’” \s1 A irine iaa ma is \r (Mak 4.30-34; Luk 13.18-21) \p \v 31 Io, ixo töngösen idi ma önga tinenge öwuo xabise: “A kingdom möxö watmaep i xarnang a irine iaa nang a tödi i kip lo ma ixo sulo xö komo re ine. \v 32 Turunon, i lik köba xöbo irine iaa xirip pe mum, nexalik nang ibo das kaa, ibo taxin köba ma ibo saxit kirip abo iaa kölöme xö komo, io, abo pun meriso lömö xö mango te ot ma te pet abo wöwösö re idi xöbo axana.” \p \v 33 Ixo töngösen idi ma önga tinenge öwuo xabise bölök: “A kingdom möxö watmaep i xarnang a is nang önga une ixo kip lo ma ixo bulus arixin ma plawa oleleng ot nang irabo ebobot.” \p \v 34 Jisas ixo tenge mabo lalaa xirip urungan kö marakörö xö tinenge öwuo. Ine ixobo wöwörö xö marakörö mabo tinenge öwuo xalik mon. \v 35 Io, a na rua öturunon a lasa abo propet toxo etöngösen min: \q1 \qt “E rabo sawang a ngalake xöbo tinenge öwuo, \qt* \q1 \qt me e rabo tengen ösu abo lalaa nang ixo mun sik meringan kö urulo möxö öxöno lagunon.” \qt* \s1 A tinenge maras ulamun a pirixö \p \v 36 Io, Jisas ixo wan lie a marakörö ma ixo wan laxa xö gunon. Abo bak ne ausu rine toxo ot urungan tine ma toxo tengen, “Örö palas ina tinenge öwuo möxö pirixö kölöme xö komo ura re mem.” \p \v 37 Ixo balu idi, “Ewe nang i sulo a irine iaa deek, ine a Barok kö Tödi. \v 38 A komo, ine a öxöno lagunon. Ma irine iaa deek, i eöt mabo baroxorok möxö kingdom. Ma pirixö, idi abo baroxorok möxö tene sasaban. \v 39 Ma iuo ridi, ewe niang ixo sulo idi, e Satan. A bung möxö xaxaxat, ine a axana bung möxö xakawöm. Ma nangadi nang tabo xaxat, abo angelo. \p \v 40 “A axana bung möxö xakawöm, irabo xarnang nang tabo xaxat inabo pirixö ma tabo söngöt kö ia sösöt. \v 41 A Barok kö Tödi irabo tile abo angelo rine, me idi tabo xaxat tewe abo tene sasaban arixe mabo lalaa xirip möxö kingdom niang a nangadi tobo susubu xönan. \v 42 Idi tabo tewe idi urungan kö ia sösöt niang i lelewi, ma ringan ee idi tabo gegee ma tabo engiren abo ngisine idi. \v 43 Io, xina axana bung abo tene töxödös tabo bio xarnang a xaken tiso xö kingdom kö Tamana idi. Me ewe ine ma talingine, ine irabo mana ölangen. \s1 A laa deek nang toxo umingen ma a karalo ne kalang \p \v 44 “A kingdom möxö watmaep i xarnang a önga laa deek niang toxo umingen kö önga komo. Ma nang a önga tödi ixo pere wösöt lo, ine ixo umingen öbaling, ma xö axanan tine ixo wan ma ixo misik tewe mabo lalaa rine ma ixo kun ina xönö komo. \p \v 45 “Io, a kingdom möxö watmaep i eöt ma önga tödi, a tene xinixun, i wawara siwin abo karalo ne kalang niang a lak deek. \v 46 Io, nang bara ine i pere lo re öng niang i deek köba, ine ibo wan lo ma ibo misik tewe mabo lalaa xirip pine ma ibo kun lo ina karalo ne kalang. \s1 A eben \p \v 47 “Ma a kingdom möxö watmaep i eöt ma eben niang toxo öriri ösu uri xö könönö rasi ma abo mangana inan kirip tobo tamake xönan. \v 48 Io, niang bara i wöwö, abo tene öxönöm tobo sat öxaa urungan kö löxön. Io, idi tobo kis kö pu ma tobo ilo xirip niang abo inan deek urungan köbo rat, nexalik niang a lak saban tabo tewe rewe. \v 49 Ma irabo xarna na bölök kö axana bung möxö xakawöm. Abo angelo tabo wanot ma tabo palang tewe abo tene sasaban kalik abo tene töxödös. \v 50 Ma tabo tewe idi urungan kö könönö ia sösöt. Ma ringan ee idi tabo gegee ma tabo engiren abo ngisine idi.” \p \v 51 Me Jisas ixo ose idi, “Mum mo maras ulamun abo lalaa xirip na?” \p Me idi toxo balu ine, “Mee.” \p \v 52 Io, ine ixo tengen tö idi, “Io, abo tene ausu xirip möxöbo warkurai te Moses ewe idi toxoro eusu ulamun a kingdom möxö watmaep i eöt ma a tamana gunon ewe ibo ikip ösu abo lalaa deek meringan kö bubulus se ine, niang a lak maxat ma niang a lak maut bölök.” \s1 Idi möxö lagunon te Jisas kaim kö ii ine \r (Mak 6.1-6; Luk 4.16-30) \p \v 53 Io, niang bere Jisas ixoro öxöwöm inabo tinenge öwuo, ine ixo wan kalik ina xönö. \v 54 Ine ixo wanot urungan kö lagunon tine, ma ixo urulo ra usu a nangadi kölöme xö gunon ne sineseng ke idi, me idi toxo wuwus saban. Me idi toxo ose bira, “Ina tödi na i kip lo ina nanase ma lölös na mole? \v 55 Ine mon ina bak kö tene pet gunon. Ma a nago rine a esene e Maria, ma abo tönö rine e Jems, Josep, Saimon me Judas. \v 56 Mabo saxana ine nangen na me ire. Io, ine i kip lo inabo lalaa xirip mole?” \v 57 Me idi toxo mölök kalik ine. \p Ma lamun e Jisas ixo tengen tö idi, “Xöbo lagunon kabise a nangadi tobo ii öraxin a propet. Inexalik kö lagunon iat tine ma kölöme xö gunon tine ina propet niang tokobo ii ine.” \p \v 58 Me ine kaim a wewet te oleleng ne lalaa lölös ne auwuwus singan, möxösa, kaim idi xo nunu. \c 14 \s1 Erot ixo döxö e Jon \r (Mak 6.14-29; Luk 9.7-9) \p \v 1 Xö ina axana bung e Erot a tödi raxin mee Galili ixo ölangen abo lalaa ulamun e Jisas, \v 2 me ine ixo tengen köbo tene tinörön te ine bara, “E Jon a tene baptais ine mon e Jisas. Ine ma lölös taxin tua wewet abo lalaa ne winiwus lölös, möxösa, ine iri taru baling kalik a minet.” \p \v 3 Io, Erot ixoro tile tuar a dauleng ne nangadi ra öxös lo e Jon bara tabo bulus ine xö gunon ne aömokorot tua gene e Erodias a une re tönö ine, nang e Pilip, \v 4 möxösa, Jon ixobo rengrengen te Erot bara, “I kobo töxödös bara örobo elolo lamun ine.” \v 5 Io, Erot ixo mamaa ra sesexomet e Jon, ma lamun ine ixo buburin a nangadi, möxösa, idi toxo pere ine bara a propet. \p \v 6 Xö ina bung ka uxileng a bung nang a nago re Erot ixo kip ine, a balik ke Erodias ixo tie re idi ma ixo öaxanan köbanin e Erot, \v 7 io, ixo eusugurno bara irabo tabaa ine mabo lalaa xirip niang i ose ulamun. \v 8 Io, Erodias, a nago xö ina balik, ixo tengen kö balik bara irabo seng ke lasanene xalik e Erot. Io, a balik ixo tengen bara, “Örö tabaa e ma öxöno e Jon a tene baptais kö bile.” \v 9 Me Erot ixo tapunuk, ma lamun ine ixo tengen bara tabo pet eörin, möxösa, ixoro usugurno sila xö ölöngö xöbo osee. \v 10 Ma toxo tee xöröp lo a öxöno e Jon kölöme xö gunon ne aömokorot. \v 11 A öxöno toxo kip ölaxa xö bile ma toxo isik urungan kö balik, me ine ixo kip urungan kö nago re ine. \v 12 Abo bak ne ausu re Jon idi toxo wanot, ma toxo kip lo a lewene aine e Jon ma toxo bulus kö maöt. Io, idi toxo wan ma toxo tengen te Jisas. \s1 Jisas ixo tabaa a pitnö ne arip \r (Mak 6.30-44; Luk 9.10-17; Jon 6.1-14) \p \v 13 Ma nang e Jisas ixo ölangen bere Jon ixoro met, ine ixo wan lo meringan kö mön arixe mabo bak ne ausu re ine me idi xalik mon toxo wan urungan kö xönö tataun. Nang a nangadi toxo ölangen a na, a marakörö raxin toxo muu ine möxöbo lagunon taxin. \v 14 Ma nang e Jisas ixo ösö, ixo pere a marakörö raxin, ma ixo marase idi ma ixo ölanglanga abo miniset te idi. \p \v 15 Ma nang ixoro aien, abo bak ne ausu toxo wanot pösöt ine ma toxo tengen, “Ina xönö na a xönö tataun ma iri aien sumara xoxo. Örö tile rewe a marakörö na. Me idi ta wan urungan köbo lagunon, ma ta kun nien te idi.” \p \v 16 Jisas ixo tengen, “Idi takarabo wan. Mum iat, mum moro tabaa idi merebo lalaa rua enen.” \p \v 17 Idi toxo tengen, “Mem angen ma pitnö ne beret ma nini inan.” \p \v 18 Io, ine ixo tengen, “Mum moro kip ura re e.” \v 19 Ma ixo tengen kö nangadi rua kinis su xö pasle. Io, Jisas ixo tön lo ina pitnö ne beret ma nini inan ma ixo wawara kaa xö balana kubu, ma ixo tengen deek ke God ma ixo pidik a beret. Ma ixo tabaa abo bak ne ausu min ma abo bak ne ausu toxo tabaa ina marakörö min. \v 20 Me idi xirip toxo an ma toxo masii. Io, abo bak ne ausu toxo tuxo a sangaun ma ninöng ne kölöt mabo subana nien nang idi toxo en paling. \v 21 Mabo duöng nang toxo an, ixo eöt ma pitnö ne arip. Ma kaim im kö xokos lo abo une ma bung barok lixilik. \s1 Jisas ixo wan lömö xö ari \r (Mak 6.45-56; Jon 6.15-21) \p \v 22 Ma saxit mon, Jisas ixo tile öxaa abo bak ne ausu xö mön, bara idi tabo sila re ine uruo xö lawa xabise, me ine bang, irabo tile ebasin a marakörö. \v 23 Ma nang ine ixo uguran tewe xirip idi, ine xalik mon ixo wan kaa rewe uruso xö maii rua sineseng. Ma nang ixoro sumaraxoxo, ine ixo xisixis ine xalik kingan ee, \v 24 ma lamun ina mön ixoro böxö rewe xö palaa xalik a mesmese, ma rasi ixo raru, möxösa, idi toxo esuo ma xiki. \p \v 25 Xö lörörö xö pitnö ne axana bung kö puxu bubung, e Jisas ixo önan lömö xö rasi urungan te idi. \v 26 Nang abo bak ne ausu toxo pere ine ixo önan lömö xö rasi, idi toxo buut saban. Me idi toxo tengen, “A tano ine.” Me idi toxo kup wösö ma binuut. \p \v 27 Ma lamun saxit iat mon, e Jisas ixo tengen, “Mum moro balamasa. E mon. Ganim a binuut.” \p \v 28 Pita ixo tengen, “Orong, nang bara i turunon bere nöngön mon, örö tengen te e ara wan urungan te nöngön lömö xö ari.” \p \v 29 Jisas ixo tengen, “Örö miang.” \p Io, Pita ixo tuu su xalik a mön, ma ixo wan lömö xö ari urungan te Jisas. \v 30 Ma lamun nang ixo pere a xiki, ixo buut, ma ixo eka riririi, ma ixo kup, “Orong, örobo öro e!” \p \v 31 Ma saxit mon, Jisas ixo sanga ot ma limine ma ixo tön lo ine. Ixo tengen, “A nunu re nöngön i lik köba. U bele nine dinödöm.” \p \v 32 Ma nang idu toxo kaa xö mön, a xiki ixo kawam. \v 33 Io, idi nang toxo xisixis kölöme xö mön toxo lotu wösöt ine, ma toxo tengen, “Turunon saxit, nöngön a Barok kö God.” \p \v 34 Nang idi toxo köröp kö tu, toxo ösö Genesaret. \v 35 Ma nang a duöng möxö ina xönö toxo perexulen e Jisas, idi toxo tile tinenge xöbo lagunon kirip löröröin idi. A nangadi toxo ot mabo miniset kirip pe idi urungan te ine, \v 36 me idi toxo tenge marmaris se ine re idi ra rörön mon a ngusuno man te ine, me ewenene idi nang toxo sigi ine toxo langlanga. \c 15 \s1 Abo lalaa nang irabo ögarin a öng \r (Mak 7.1-23) \p \v 1 Io, dauleng ne Parasi mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses toxo wanot meriso Jerusalem urungan te Jisas ma toxo ose ine, \v 2 “Ruasa abo bak ne ausu re nöngön tokobo muu a ausu möxöbo tubuno ire? Idi tekara gilime sila xö nien!” \p \v 3 Jisas ixo balu, “Ma ruasa mum bo wörwörök a warkurai te God, muu a inausu xöbo tubu mum iat? \v 4 Na e tengen, i eöt iat ma lasa nang e God ixo tengen bira, \qt ‘Nöngön örobo ii a tata ma nago re nöngön,’ \qt* me, \qt ‘Ewenene nang i tenge saban kö tamana bere nene, mum morobo sexomet ine.’\qt* \v 5 Ma lamun mum bölök bo rengrengen bira: Ewe nang ma önga laa rua rorop e tamana bere nene, io, i öt bölök bara ine irabo tengen, ‘E xoro tagur sik kua tabaa e God min. E kebeöt ta tabaa nöngön min tua rorop nöngön.’ Ma nang bara mum mo döxömen bira, \v 6 io, ine i kebeöt ta ‘ii a tata re ine’ arixe min. Möxö ina na, mum bo döxömen taun a tinenge re God möxö gene inabo inausu re mum nang mum bo xikip kalik abo untubu mum. \v 7 Mum a nangadi röxröxö! E propet Aisaia i tengen a turunon lamun e mum, me God ixo tengen bira, \b \q1 \v 8 \qt ‘Ina nangadi na, tobo ii öxaa e mabo ngaladi, \qt* \q1 \qt ma lamun abo kat tidi i kis kö palaa xalik e. \qt* \q1 \v 9 \qt Idi tobo lolotu tataun te e, \qt* \q1 \qt möxösa, abo ausu ridi i ot mon möxö nangadi.’” \qt* \p \v 10 Io, e Jisas ixo kuwe a marakörö urungan tine ma ixo tengen, “Mum kirip moro ölangen e, me e mamaa bara mum moro maras. \v 11 Kaim bara lalaa nang ibo önan laxa xö ngalana tödi ibo ösaban ine, nexalik a lasa nang ibo önan su xalik a ngalana ine, ibo ösaban a tödi.” \p \v 12 Io, abo bak ne ausu toxo wanot pösöt ine ma toxo ose ine, “Nöngön u ösöxö bara abo Parasi te bala saban niang idi te ölangen ina na u tengen?” \p \v 13 Me Jisas ixo balu idi bira, “Idi te eöt mabo iaa nang a Tamake meriso xö watmaep i kara sulo, ma irabo xaxat öxaa idi ma buon tidi. \v 14 Ganim idi! Idi te eöt ma pulo ewe i ka osen a ngas kö dauleng ne pulo xabise. Niang bara önga tödi pulo i silien a tödi pulo, idu xirip tabo subu laxa xö mara.” \p \v 15 Pita ixo tengen, “Örö tengen palas ina tinenge öwuo na urö mem.” \p \v 16 Io, Jisas ixo tengen te idi, “Mum kobola maras bang, a?” \v 17 Mum kobo maras kö lasa nang ibo önan laxa xö ngalana tödi ma ibo önan laxa xö balana ire, ma ibo önan su baling? \v 18 Inexalik, abo lalaa nang ibo önan su xalik abo ngalana ire ibo önan su xalik a kat, ma ibo ösaban a tödi. \v 19 I turunon, möxösa, meringan kölöme xö könönö tödi ibo önan su abo dinödöm saban, a tatalien möxö inarsexomet, a tatalien ne ilawa ma önga tödi alolo, a tatalien pinilo, ma a tatalien ne rengrengen ösu a tinenge röxröxö lamun önga tödi i tuu xö warkurai, ma a tinenge ra ögarin önga tödi. \v 20 Inabo lalaa na ibo wewet ösaban a tödi, nexalik bara nang u an ma limem ma u kobo gilime, i kebeöt ta wewet ösaban nöngön.” \s1 A nunu xö önga une \r (Mak 7.24-30) \p \v 21 Ma nang e Jisas ixo wan lo xalik ina xönö, ine ixo wan lo urungan kö xönö mee Tair ma Saidon. \v 22 Önga une meringan kö bung marapun te Kena ixo wanot pösöt ine, ma ixo kup bira, “Orong, a Barok kö bung marapun te Dewit, örö marase e! A balik lik ke e i esek saban arixe, möxö a tano saban i kis kölöme rine.” \p \v 23 Jisas kawaim a babalu re tinenge. Io, abo bak ne ausu rine toxo wanot pösöt ine ma toxo ose öbaling ine, “Örö uguran tewe ine, möxö ine angen i xukup muu nanin ire.” \p \v 24 Ixo tengen, “E karabo top nöngön. E Mama ixo uguran e urungan kalik mon köbo sipsip mee Israel niang te tup.” \p \v 25 Ma ina une ixo wanot, ma ixo subun kexe mesila re Jisas ma ixo tengen, “Orong, örö top e!” \p \v 26 Jisas ixo tengen, “I kobo töxödös bara ire tabo kip lo a nien kö bung barok ma tabo tewe rabaa a bung puluwun min.” \p \v 27 Ma ina une ixo tengen, “A turunon saxit, Orong, ma lamun a bung wuluwun idi tobo enen abo perene nien köbo tamadi nang ibo susubu su xö ene öra.” \p \v 28 Io, Jisas ixo tengen, “Balik, nöngön ma nunu raxin saxit! E re ömaraxen lo a sineseng ke nöngön.” Ma a balik kine ixo langlanga baling kina axana bung iat mon. \s1 Jisas ixo tabaa a nit ne arip \r (Mak 8.1-10) \p \v 29 Jisas ixo wan lie a xönö niang ma ixo wan kö gegene tu Galili. Io, ine ixo wan kaa xö önga lawana maii ma ixo kis su ee. \v 30 A marakörö raxin toxo wanot pösöt ine, me idi toxo orot arixe mabo marapulo mabo lime met mabo pengpeng mabo ngalaböt ma oleleng kabise, ma toxo ömarin idi xö xexene ine, ma ixo ölanglanga idi. \v 31 Ma nangadi toxo wuwus saban, möxösa, idi toxo pere abo ngalaböt toxo tenge, mabo lime met toxo deek, mabo pengpeng toxo önan, mabo marapulo toxo wawara. Me idi toxo tenge ölet e God möxöbo Israel. \p \v 32 Jisas ixo kuwe abo bak ne ausu re ine urungan te ine ma ixo tengen, “E marase a nangadi na idi te kis arixe me e xö narun ne bung tuar ma kaim idi ma nien. E kobo maa ra uguran tewe idi ma te irilöng, xalik idi tobo met saxit kö ngas.” \p \v 33 Mabo bak ne ausu rine toxo tengen te ine, “Ire tekebeöt tua parasiwin tebo beret tua tabaa ina marakörö raxin min, a xönö na a xönö tataun.” \p \v 34 Jisas ixo tengen, “A nausen ne xönö beret nangen me mum?” \p Me idi toxo balu ine bira, “Pitnö ma ninöng, ma ulek ne inan lixilik.” \p \v 35 Ine ixo tengen kö marakörö ra kinis kö pu. \v 36 Io, ixo kip lo a pitnö ma ninöng ne beret mabo inan. Ma nang ixo tengen deek kö God ulamun, ixo pidik ma ixo isik köbo bak ne ausu, me idi toxo tabaa a nangadi min. \v 37 Idi xirip toxo an ma toxo masii. Melamu im abo bak ne ausu toxo kip lo a pitnö ma ninöng ne kölöt subana nien nang ixo kis. \v 38 A nangadi niang toxo an i eöt ma nit ne arip, kaim a xokos abo une mabo barok lixilik. \v 39 Jisas ixoro uguran tewe a marakörö ma ixo kakaa xö mön ma ixo lies urungan kö xönö möxö Magadan. \c 16 \s1 Toxo seseng ulamun a auxileng \r (Mak 8.11-13; Luk 12.54-56) \p \v 1 Abo Parasi mabo Sadiusi toxo ot pösöt e Jisas ma toxo könönöin ine bira. Toxo ose bara irabo pet te önga mangana auxileng lölös sua osen bara abo tinörön te ine meriso re God. \p \v 2 Ixo tengen, “Niang bara aien ibo ot, mum bo tengen bara, ‘Irabo axana bung deek maxalik, möxö a balana kubu i wawara deek,’ \v 3 ma xö puxu mum bo tengen bara, ‘Irabo baraa, möxösa, a balana kubu i ködö.’ Mum bo ösöxö rua werwere xulen a xuxulas möxö balana kubu, lamun mum kobo eöt tua werwere xulen abo uxileng möxöbo lalaa e wewet nang i orot köbo axana bung nixinen. \v 4 Xöbo bung nixinen a marakörö te wawara lamun a uxileng lölös, möxösa, idi tobo ruruu rewe xalik e God ma tobo sasaban esexere, ma lamun e rabo isik a auxileng ke Jona xalik mon urungan te idi.” Io, Jisas ixo wan kalik idi. \s1 A tumarang köbo inausu möxöbo Parasi ma abo Sadiusi \r (Mak 8.14-21) \p \v 5 Niang idi toxo wan lies ina tu, abo bak ne ausu toxo döxömen taun tua kip beret. \v 6 Jisas ixo tengen te idi, “Tumarang e mum, lamun a is köbo Parasi mabo Sadiusi.” \p \v 7 Idi toxo rengrenge nana min kaluluon iat tidi ma toxo tengen, “Ine i tengen bira, möxösa, ire tokobo kip pe dauleng ne beret.” \p \v 8 Jisas ixoro ösöxö ina tinenge ridi, ma ixo ose idi, “A nunu re mum i wuruwut. Ruasa mum mo wöwörö kaluluon iat te mum bara kaim pebo beret? \v 9 Mum kala maras bang? Me mum kobo dödöxömen lo a pitnö ne xönö beret nang a pitnö ne arip toxo en, ma nausen ne kölöt ixo wöwö ma subana nien niang e mum moxo iiögun?” \v 10 Ma bara a pitnö ma ninöng ne beret lamun a nit ne arip, a nausen ne kölöt wöwö ma subana nien nang mum moxo kip etok? \v 11 Bara bule mum kala maras? E kaim kö rengrengen te mum lamun a beret. Inexalik, mum moro tumarang lamun a is köbo Parasi mabo Sadiusi.” \v 12 Io, idi toxo maras bara i kobo ötumarang idi lamun a is möxö bulbulus kö beret, nexalik lamun a inausu möxöbo Parasi mabo Sadiusi. \s1 Pita ixo tengen osen bere Jisas a Mesaia \r (Mak 8.27-30; Luk 9.18-21) \p \v 13 Nang e Jisas ixo wanot kö xönö möxö Kaisaria Pilipai, ine ixo ose abo bak ne ausu rine, “A nangadi tobo rengrengen a Barok kö Tödi me we?” \p \v 14 Io, idi toxo balu ine, “Dauleng te tengen bere nöngön e Jon a tene baptais, dauleng te tengen bere nöngön e Elaija, ma lamun dauleng te tengen bere nöngön e Jeremaia bara nöngön a öng möxöbo propet.” \p \v 15 Me ine ixo ose, “Me mum, mum bo rengrengen e me we?” \p \v 16 Io, Saimon Pita ixo balu ine ma ixo tengen, “Nöngön a Mesaia, a Barok kö God niang a lak to.” \p \v 17 Jisas ixo balu, “Saimon, barok ke Jona, irabo deek kö nöngön, möxösa, kaim pe tödi mon i osen sik a na re nöngön, ma lamun a Tamake niso xö watmaep. \v 18 Me e tengen te nöngön bara nöngön e Pita, ma lömö xö wat na e rabo uru xönan a lotu re e, ma minet i kebeöt ta kawönö ine. \v 19 E rabo isik ke nöngön abo ki möxö kingdom möxö watmaep. Abo lasa u baxut kö öxöno lagunon, God irabo baxut bölök kiso xö watmaep, ma abo lasa u palas ösu ra xö öxöno lagunon, God irabo palas ösu bölök kiso xö watmaep.” \v 20 Io, ixo panak abo bak ne ausu rine bere idi tebele tengen osen kere öng bara a Mesaia ine. \s1 Jisas ixo tengen osen bara irabo met \r (Mak 8.31—9.1; Luk 9.22-27) \p \v 21 Xinabo axana bung im Jisas ixo urulo ra rengrengen köbo bak ne ausu rine bara ine irabo mana wan uruso Jerusalem ma irabo kip a tiip möxö oleleng ne lalaa xöbo limine abo sisila mabo pris tataxin mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses, ma bara a nangadi tabo mana sexomet ine ma xö narun ne bung melamu, irabo taru baling. \p \v 22 Pita ixo lamus pes lo ine xalik idi ma ixo urulo ra xöxöö ine lamun a tinenge nang ixo tengen ma ixo tengen, “Kaim, Orong! Ina na i bele ot tö nöngön!” \p \v 23 Jisas ixo talingen ma ixo tengen te Pita, “Satan, wan pes kalik e! U eka wewet pi a ngas se e. A dinödöm pe nöngön i kobo muu sik abo dinödöm pe God, ma lamun nöngön u mumuu a dinödöm kö nangadi.” \p \v 24 Io, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu rine, “Nang bara re tödi i mamaa ra mumuu e, ine irabo mana döxömen taun ine iat ma irabo sölök a sölöxöröp pe ine ma irabo muu e. \v 25 Möxö ewe nang i mamaa rua töndik sik iat a to re ine irabo ömalim tewe, ma lamun ewe niang i ömalim tewe a to re ine rua gene e, irabo pere wösöt lo a to runon. \v 26 Nang bara tödi i kip lo xirip abo lalaa möxö öxöno lagunon, ma i ömalim tewe a to runon te ine, io, a lasa i deek möxö inabo lalaa irabo top ine? Kawaim. Ma a tödi irabo isik a xunuxun sa rua xukun puxus lo a to re ine? \v 27 Möxö a Barok kö Tödi irabo wanot ma lölös kö Tamana arixe mabo angelo re ine, ma irabo isik kö öngöng eöt ma lasa ine ixoro pet eörin. \v 28 Turunon saxit, dauleng nang te tuu sik na takarabo met ot nang idi tabo pere a Barok kö Tödi irabo ot ma a kingdom pe ine.” \c 17 \s1 Jisas ixo xuxulas lömö xö maii \r (Mak 9.2-13; Luk 9.28-36) \p \v 1 Melamu xö pitnö ma öng ne bung ixo saxit, Jisas ixo lamus lo e Pita, Jems me Jon arixe mine urso lömö xö maii raxin, idiet kalik mon. \v 2 Me Jisas ixo xuxulas kö mamaran tidi. A wawara re ine ixo mararang xarnang a xaken ma abo man te ine ixo ot pidien xarnang a bibio. \v 3 Io, e Elaija me Moses toxo wösö ridi ma toxo wöwörö me Jisas. \p \v 4 Io, Pita ixo tengen te Jisas, “Orong, i deek bara e met mara xisixis sa. Nang bara u mamaa, e rabo uru re narun ne walpali, öng ke nöngön, öng ke Moses ma öng ke Elaija.” \p \v 5 Nang ine ixo wöwörö xudun, a kubu pidien ixo wösö ot ma ixo tawi idi, ma inöno öng kö kubu ixo tengen, “Ine ano Barok ke e. E mamaa lamun ine ma ibo isik a axanan taxin te e. Muot morobo ölangen ine!” \p \v 6 Nang abo bak ne ausu toxo ölangen bira, toxo subu ma wawara re idiet kö pu ma toxo buut köba. \v 7 Ma lamun e Jisas ixo wanot ma ixo sigi idiet. Ixo tengen, “Muot moro tuu lömö. Ganim a binuut.” \v 8 Nang idiet toxo wawara kaa, toxo pere xalik mon e Jisas, ma kaim im idiet ta werwere re öng. \p \v 9 Ma nang idi toxo önan su baling kalik a öxöno maii, Jisas ixo isik a tinenge lölös bere, “Muot bele tengen osen kere öng a lasa nang muot muru pere sik ot kö axana bung a Barok kö Tödi irabo taru baling kalik a minet.” \p \v 10 Ma abo bak ne ausu toxo ose ine, “Ruasa abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses tobo rengrengen bere Elaija irabo wanot sila?” \p \v 11 Jisas ixo balu, “I turunon bara Elaija irabo wanot ma irabo bulus ödeek öbaling abo lalaa. \v 12 E tengen te muot, Elaija ixoro ot, me idi kawaim pa werwere xulen ine, lamun idi toxoro pet eörin abo lalaa urungan tine nang idi toxo mamaa lamun. Xarna bölök, idi tabo isik a kinadik kö Barok kö Tödi.” \v 13 Io, abo bak ne ausu toxo maras bere ixo rengrengen tö idi lamun e Jon a tene baptais. \s1 A barok ine ma tano saban \r (Mak 9.14-32; Luk 9.37-45) \p \v 14 Ma nang idi toxo ot pösöt a marakörö, önga tödi ixo wanot pösöt e Jisas ma ixo subun kexe mesilain ine. \v 15 Ma ixo tengen, “Orong, örö marase a barok ke e. Ine ibo memet saxit ma ibo esek köba arixe. Ine ibo susubu laxa xö ia sösöt ma xö ari. \v 16 E xoro kiwot ine urungan köbo bak ne ausu re nöngön, ma lamun idi kaim pa eöt ta ölanglanga ine.” \p \v 17 Jisas ixo balu, “Mum a marakörö mee nixinen nang mum kara nunu me mum bo tawuxus kalik abo tatalien töxödös, e kebeöt ta kinis arixe me mum kö axana bung ömat. Ma nausen ne bung e rabo kip abo tiip pe mum? Kip ot a barok ura re e.” \v 18 Jisas ixo tenge köö ina tano saban, ma ixo wan su xalik a barok, ma ixo deek baling saxit iat mon. \p \v 19 Io, abo bak ne ausu toxo ose suxume ine, “Ruasa me mem kobo eöt ta irewe ina tano saban?” \p \v 20 Ixo balu idi, “Möxösa a nunu re mum i lik köba. Turunon saxit, nang bara a nunu re mum i lik köba xarnang a irine sie, mum mo eöt ta tengen kö puot na bira, ‘Örö taxase mera’, ma ina puot irabo taxase mera. Kaim pe laa nang mum mo kebeöt tua wewet.” \v 21 [A sineseng kalik mon ma ölölö i eöt bara irabo irewese abo mangana tano saban biringan.] \p \v 22 Nang idi toxo wanot arixe uruo Galili, ixo tengen te idi, “Tabo bulus a Barok kö Tödi xö limine a nangadi, me idi tabo sexomet ine. \v 23 Ma xö narun ne bung irabo taru baling kalik a minet.” Ma abo bak ne ausu toxo tapunuk köba. \s1 A takis kö gunon lotu raxin \p \v 24 Nang e Jisas mabo bak ne ausu rine toxoro wanot Kaprenaum, abo tene kip tuluwok möxö gunon lotu raxin, toxo wanot pösöt e Pita ma toxo ose ine, “A tene ausu re mum ibo tewe takis kö gunon lotu raxin?” \p \v 25 Io, ixo balu idi, “Turunon, ine ibo wewet.” \p Nang e Pita ixo wan laxa xö gunon, Jisas ixo arun ta winörö. Ixo ose ine, “Saimon, u döxömen bara bule? A king möxö öxöno lagunon niang ibo xikip takis kalik ewe midi? Xalik abo baroxorok iat tine, bara a nangadi xabise?” \p \v 26 Pita ixo balu ine, “Xalik a nangadi xabise.” \p Jisas ixo tengen te ine, “Möxö ina na, abo baroxorok iat te ine tabo langlanga xalik a tewe takis. \v 27 Ma xalik iraa tobo engin idi me idi tobo laie. Örö wan urungan kö tu ma örö tewe ösu a öxönöm. Kip lo a sinila ne en u öxönöm. Sawang a ngalana ma örobo pere lo a tuluwok. Kip lo ma örö tabaa idi min tö e me nöngön.” \c 18 \s1 Ewe runon i taxin? \r (Mak 9.33-48; Luk 9.46-48; 17.1-2) \p \v 1 Kö ina axana bung, abo bak ne ausu toxo wanot pösöt e Jisas ma toxo ose ine, “Ewe i taxin tiso xö kingdom möxö watmaep?” \p \v 2 Io, ixo kuwe a bak lik ma ixo uru ine kaluluonin idi. \v 3 Ma ixo tengen, “Turunon saxit, niang bere mum korobo xuxulas ma xarnang a bung bak lixilik, mum korobo laxa xö kingdom möxö watmaep. \v 4 Inexalik, ewe niang i ii ölik ine iat xarnang a barok lik, ine i taxin saxit kö kingdom möxö watmaep. \p \v 5 “Me ewe niang irabo öga a barok lik bira xö esene e, ine i öga e. \v 6 Nang bara ewenene i pet a öng mere inabo barok lixilik na ewe idi te nunu re e rua pet magingin saban, irabo kip a warkurai taxin melamu. Io, ixere deek kö ine bara texere kut te xönö wat taxin kö inöno ma texere öriri ösu ine xö lamin möxö rasi, xalik ibo engin lo re öng kua pet magingin saban. \p \v 7 “Io, maris kö öxöno lagunon, möxösa, lamun abo lalaa niang ibo engin a nangadi rua wewet abo sasaban. A turunon saxit bara abo sasaban na irabo wanot, inexalik ina tödi nang i engin idi rua wewet a sasaban, irabo tuu xö warkurai taxin! \v 8 Nang bara a limem bara xexem i engin nöngön tua pet magingin saban, örobo tee xöröp tewe ine ma örö tewe rewe. I deek ke nöngön ta nilaxa xö to runon ma lime mut ma xexe mut, xalik tabo tewe nöngön arixe ma nine limem ma nine xexem urungan kö ia sösöt taxin kaim pe öxawam. \v 9 Ma nang bara a maram i engin nöngön ta pet magingin saban, örobo luok tewe ma örö tewe rewe. I deek ke nöngön ta nilaxa xö to runon arixe ma önga kalait maram, xalik tabo tewe nöngön arixe ma nine kalait maram urungan kö ia sösöt taxin. \s1 A Tamana ire i kobo mamaa bara ire tabo tup \r (Luk 15.3-7) \p \v 10 “Tumarang, ganim e mum pa pere ölik ke öng mere inabo barok lixilik. E tengen te mum, abo angelo re idi niso xö watmaep tobo werwere a mamaran kö Tata re e.\f + \fr 18.10 \ft A dauleng ne ginigeet me lorexe toxo bulus ölaxa rina \ft \+bd 11 \+bd* i tengen bira: \+it A Barok kö Tödi ixo wanot tua öro ewe idi nang toxo tup.\+it*\f* \p \v 12 “Mum mo döxömen bule? Nang bara a tödi ine ma önga mar ne sipsip, ma öng ixo tup, ine irabo wan lie a pitnö ma nit ne sangaun ma pitnö ma nit lömö xö maii ma irabo wan ta winara xö öng kalik nang ixo tup. \v 13 Ma nang bara ine i pere wösöt lo ine, turunon saxit, ine irabo axanan köba lamun a önga sipsip kö ina pitnö ma nit ne sangaun ma pitnö ma nit nang idi kaim a tinup. \v 14 Ma i xarnang mon, a Tama mum niso xö watmaep i kara mamaa arixe bara re öng kidi abo barok lixilik irabo mana tup. \s1 Lamus puxus a öng nang i subu \p \v 15 “Nang bara a töm i pet te sasaban urö nöngön, wan ma örö osen ine ma sinibu rine, kaluluonin e mu iat. Ma nang bara i ölangen nöngön, nöngön uru lamus puxus a töm. \v 16 Ma lamun niang bara ine i kobo ölangen, io, örobo lamus lo re öng bara ninöng kabise rua werwere ine xarnang a tinenge re God i tengen, bara \qt ‘re ninöng bara re narun ne tödi idi tabo etöngösen maras sua öturunon önga laa.’\qt* \v 17 Ma bara ine i kobo mamaa rua ölangen e mum, io, mum morobo mana töngösen a marakörö möxö lotu min. Ma nang bara ine i kobo mamaa rua ölangen a tinenge ridi bölök, mum morobo perexulen ine urungan tö mum xarnang bere ine a tödi saban bara a tödi kaim ine ma nunu xö God. \p \v 18 “E tengen a turunon te mum, abo lasa nang e mum mo baxut kö öxöno lagunon, e God irabo baxut bölök kiso xö watmaep, ma abo lasa nang mum mo palas sa xö öxöno lagunon, ine irabo palas bölök kiso xö watmaep. \p \v 19 “E tengen öbaling ke mum, nang bara re ninöng mere mum pa xö pu i aut lamun te lalaa nang mum mo seng, io, e Tata re e niso lömö xö watmaep irabo tabaa e mum min. \v 20 Möxösa, nang bara re ninöng bara re narun te wanot etok kölöme xö eseke, io, e rabo kis kaluluonin idi.” \s1 Ire tabo döxömen taun abo sasaban nang a öng i pet tö ire \p \v 21 Io, Pita ixo ot pösöt e Jisas ma ixo ose, “Orong, a nausen ne axan nang arabo döxömen taun a töke nang i pet abo sasaban tö e? I eöt ma pitnö ma ninöng ne axan?” \p \v 22 Me Jisas ixo balu, “E tengen te nöngön, kaim bara pitnö ma ninöng ne axan, ma lamun irabo pitnö ma ninöng ne sangaun ma pitnö ma ninöng. \p \v 23 “Möxö ina na, a kingdom möxö watmaep i xarnang a king nang ixo mamaa bara abo tultul te ine tabo ot tua balu dinau arixe mine. \v 24 Io, ine ixo urulo ra ötöxödös abo dinau, ma toxo lamus ot a önga tödi mere idi urungan te ine, möxösa, ina tödi ixo dinau eöt ma sangaun ne arip ne tuluwok. \v 25 Ma lamun ina tödi kaim ine xo eöt tua babalu öbaling ina tuluwok. Io, a king ixo tengen, ‘Mum morobo mana misik mina tödi arixe ma baninen te ine bara idi tabo xarnang abo tultul tataun. Ma abo lalaa xirip pe ine mum morobo misik min tua babalu öbaling abo tuluwok.’ \p \v 26 “Ma a tultul ixo subu su xö nini busuno xexene mesila re ine, ma ixo seseng ömarmaris ine bara, ‘E mamaa bara örö balawapat mon bang kö e. E rabo balu wuxus kirip abo tuluwok ke nöngön.’ \v 27 Io, a orong ixo marase ine, ma ixo döxömen taun abo dinau pe ine, ma ixo öbala rewe ine. \p \v 28 “Ma nang ina tultul ixo wan lo ma ixo pere wösöt a önga ais se ine nang ixo kip lo a mar ne tuluwok ke ine. Ine ixo töndik ine ma ixo urulo rua wupus dik ine. Ma ixo tengen tö ine, ‘Örö balu wuxus a lasa nang u xo kip lo xalik e!’ \p \v 29 “A ais se ine ixo subu su xö nini busuno xexene ma ixo seng ömarmaris ine bara, ‘E mamaa bara örö balawapat mon bang kö e. E rabo balu wuxus inabo tuluwok ke nöngön.’ \p \v 30 “Inexalik bara, ine ixo mölök, ma ixo wan ma ixo tewe ölaxa ina tödi xö gunon ne aömokorot ot nang ine irabo balu wuxus kirip abo dinau pe ine. \v 31 Ma nang a dauleng ne tultul kabise toxo pere a lasa ixo wanot, idi toxo bala kadik ma toxo wan ta rengrengen kö orong ke idi ulamun a lasa xirip nang ixo wanot. \p \v 32 “Io, a orong ixo kuwe ölaxa ina tultul. Ma ixo tengen tö ine, ‘Nöngön a tultul saban! E xo döxömen taun abo dinau xirip pe nöngön, möxösa, nöngön u xo seng ömarmaris e ulamun. \v 33 I kobo eöt mon bara örobo marase a ais se nöngön xarnang mon e xo pet tö nöngön?’ \v 34 Ma a orong ixo laie xöba re ine, ma ixo isik ine urungan te idi nang tobo isik kinadik kingan kö gunon ne aömokorot, ot nang ine irabo balu xirip abo dinau pe ine. \p \v 35 “Ma bie bölök mon, a Tamake niso lömö xö watmaep irabo pet tö mum öngöng, nang bara mum koxobo döxömen taun tewe xirip a sasaban nang abo tönö mum idi te pet tö mum.” \c 19 \s1 A magingin ne palas alolo \r (Mak 10.1-16) \p \v 1 Nang e Jisas ixo kawam pa rengrengen inabo lalaa na, ixo wan lie e Galili ma ixo wan laxa xö xönö pu mee Judeia urungan kö lawa xabise möxö Ari Jordan. \v 2 A marakörö raxin toxo muu ine ma ixo ölanglanga idi ringan ee. \p \v 3 Ma dauleng ne Parasi toxo wanot pösöt ine rua walwalar ine. Idi toxo ose ine bira, “I töxödös sik kö warkurai te ire bara a tödi irabo palas alolo xö une re ine eöt ma a lasanene nang ine i mamaa lamun?” \p \v 4 Jisas ixo balu idi, “Me mum moxoro kos bara xö urulo möxö uxixis möxö öxöno lagunon a Tene Uxis \qt ‘ixo pet idu a körö ma une,’\qt* \v 5 ma ixo tengen, \qt ‘Möxö ina na, a tödi irabo wan lie a tata ma nago rine ma irabo kis arixe ma une re ine. Me idu tabo öng.’\qt* \v 6 Io, idu tekarabo ninöng im, ma lamun idu tabo öng. Nang bara ixoro bie, ganim pe tödi ra walwalas a lasa nang e God ixoro bulus arixin sik.” \p \v 7 Io, idi toxo ose ine, “Ruasa belek bere Moses ixo tenge lölös bara a tödi irabo geet te tinenge maras sua palas alolo ma irabo isik ina ginigeet tua tile rewe ina une?” \p \v 8 Jisas ixo balu, “Moses ixo ömaraxen e mum pa palas alolo ma une re mum, möxösa, abo bala mum ixo lölös köba. Ma lamun kaim bara ixo ot biringan xarnang mee mesila xö urulo. \v 9 E tengen te mum, nang ewe re öng nang i köröp alolo ma une re ine nang i kala ilawa, ma i elolo a une xabise, ine i pet a tatalien saban, möxösa, ine i maru ma une kaim bara re ine.” \p \v 10 Abo bak ne ausu toxo tengen te ine, “Nang bara ina mangana kinis na kaluluonin a tödi ma une i bira, i deek ka ganim a alolo.” \p \v 11 Jisas ixo balu, “Kaim bara nangadi xirip tabo ömaraxen lo ina tinenge na, nexalik ke idi mon ewe God ixoro isik kö idi. \v 12 Abo unine niang a tödi i kara elolo. Dauleng tekara elolo, möxösa, toxo kip iat idi bie. Ma uleng toxo kuru idi bara idi tekebeöt tua elolo. Ma uleng niang tekara elolo, möxö tobo dödödöm oleleng lamun a kingdom möxö watmaep. Ewe nang i eöt tua ömaraxen lo ina inausu, i deek bara irabo ömaraxen lo ine.” \p \v 13 Io, toxo xikip ot abo barok lixilik ura re Jisas sö ine rua bulbulus a limine lömö ridi ma rua sineseng kö idi. Inexalik abo bak ne ausu toxo töö rewe idi ewe toxo xikip ot idi. \p \v 14 Jisas ixo tengen, “Moro ganim a bung bak lixilik ta ot ura re e, ma ganim a wanwanak idi, möxösa, a kingdom möxö watmaep, ine möxö inabo mangana bak lixilik bira.” \v 15 Ma nang ine ixoro bulus a nine limine lömö re idi, ine ixo wan lo meringan. \s1 Önga orong \r (Mak 10.17-31; Luk 18.18-30) \p \v 16 Io, önga tödi ixo wanot pösöt e Jisas ma ixo ose, “Tene Ausu, a laa deek sa niang e rabo mana pet tua xikip ina to ulorexe saxit?” \p \v 17 Jisas ixo balu, “Ruasa u ose e lamun a lasa niang i deek? A Öng kalik mon nang i deek. Nang bara u mamaa rua nuan laxa xö to runon, örö muu abo warkurai te God.” \p \v 18 Ina tödi ixo ose, “Nangang sa?” \p Jisas ixo balu, \qt “‘Ganim a arsexomet tataun, ganim a pet a tatalien ne ilawa ma önga tödi alolo, ganim a wuwulo, ganim a tengen töxö lamun a önga tödi,\qt* \v 19 \qt örö ii ölik nöngön te tata me nago,’ ma ‘Örobo mamaa lamun a öng kabise xarnang u mamaa lamun nöngön iat.’” \qt* \p \v 20 Ina tödi maxat ixo tengen te Jisas, “E xobo mumuu inabo warkurai. A lasa bang e kela pet?” \p \v 21 Jisas ixo balu ine, “Nang bara u mamaa bara örobo töxödös kirip, örö wan, ma örö misik mabo laa xirip nang nöngön min ma örö tabaa a nangadi maris, io nang, nöngön örobo kip abo arabaa deek saxit tiso xö watmaep. Ma örö miang ma örö muu e.” \p \v 22 Nang ina tödi maxat ixo ölangen bira, ixo wan lo ma tawunuk, möxösa, ine a tödi orong. \p \v 23 Io, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu rine bira, “Turunon saxit, i lölös kö önga tödi orong kua nilaxa xö kingdom möxö watmaep. \v 24 E maa ra ölölös öbaling e mum, nang bara önga kamel i ka nuan laxa xö mara möxö nil möxö sinöxö, i kobo lölös köba xarnang a tödi orong i ka nilaxa xö kingdom kö God.” \p \v 25 Nang abo bak ne ausu toxo ölangen bira, toxo wuwus köba im ma toxo tengen, “Nang bara bie, ewe im pe öng irabo eöt ta xikip a to ulorexe?” \p \v 26 Jisas ixo pere idi ma ixo tengen, “Xö nangadi mon, idi tekebeöt. Ma lamun e God i öt ta wewet eörin kirip abo lalaa.” \p \v 27 Io, e Pita ixo tengen te ine, “Mem mere wan lie xirip abo lalaa re mem rua mumuu e nöngön! A lasa im nang e mem marabo kip lo?” \p \v 28 Io, Jisas ixo tengen tö idi, “Turunon saxit, xö axana bung nang abo lalaa tabo ot maxat baling, a Barok kö Tödi irabo kis kö kinis taxin ne mariris. Me ewe mum nang moro muu e, mum morobo kis bölök kö ina sangaun ma ninöng ne kinis taxin, ma morobo kure a sangaun ma ninöng ne marapun mee Israel. \v 29 Me ewe nang iri wan lie a gunon tine, abo tönö, abo saxana, a tata, a nago, a bung baroxorok, bara abo komo rine rua gene e, ine irabo kip a oleleng saxit möxö inabo mangana lalaa nang ixo wan lie, ma irabo kip a to ulorexe saxit bölök. \v 30 Ma lamun a oleleng ewe nang te sila, tabo muu, ma oleleng ewe nang te muu, tabo sila.” \c 20 \s1 Abo tultul kö komo wain \p \v 1 “A kingdom möxö watmaep i xarnang a tödi ine ma önga komo. Ma xö puxu bubung ine ixo wan ta lalamus sebo duöng kua tinörön kö komo wain te ine. \v 2 Ma ixo tengen köbo duöng tinörön bara irabo kun idi mon ma önga tuluwok kö önga bung kudun. Io, ine ixo tile rewe idi urungan kö komo wain. \p \v 3 “Ma bara ixo pitnö ma nit ne axana bung ine ixo wan lo ma ixo pere a dauleng toxobo tuu tataun sik kölöme xö xönö möxö misik mabo lalaa. \v 4 Me ine ixo tengen tö idi, ‘Mum bölök moro wan ma moro rörön kö komo wain te e, me e rabo kun ötöxödös e mum.’ \v 5 Io, idi toxo wan. \p “Me ine ixo baling kö luono xaken. Ma lörörö xö narun ne axana bung ixo baling ma ixo pet bie bölök. \v 6 Ma bara ixo lörörö xö pitnö ne axana bung kö aien, ine ixo wan ma ixo pere a dauleng bölök angen toxo ruruu nana. Ine ixo ose idi bara, ‘Ruasa me mum mo ruruu nana ra me mum koxobo wewet te lalaa?’ \p \v 7 “Idi toxo balu ine, ‘Ma, möxösa, kaim pe tödi i tabaa e mem mere tinörön.’ \p “Io, ine ixo tengen tö idi, ‘Mum bölök moro rörön kö komo wain te e.’ \p \v 8 “Nang ixoro dömön, a tamana komo wain ixo tengen kö tödi nang ibo werwere muu a komo wain bira, ‘Kuwe abo duöng tinörön ma örö kun idi. Urulo xöbo duöng nang toxo ot melamu, ma öxawam pe ewe midi nang toxo sila.’ \p \v 9 “Io, abo tene tinörön nang toxo lamus ot idi xö pitnö ne axana bung kö aien, idi toxo wanot. Me idi toxo kip lo önga tuluwok ke idi öngöng. \v 10 Ma bara abo duöng tinörön nang toxo arun ta lamus idi toxo wanot, idi toxo döxömen bara idi tabo kip a xinuxun taxin. Ma lamun idi öngöng bölök toxo kip a önga tuluwok. \v 11 Nang idi toxo kip lo, idi toxo wöwörö oleleng kö tödi nang ixobo unan sik a komo wain. \v 12 Me idi toxo tengen bara, ‘Abo duöng nang u xo lamus idi melamu, idi te rörön önga axana bung mon, me nöngön u xo kun eörin kirip e mem. Mem moxo örasen a kinadik möxö ina tinörön me mem moxo malawang bölök kö xaken.’ \p \v 13 “Inexalik ixo balu öng ke idi, ma ixo tengen, ‘Töke, e kobo saban te nöngön. U ösöxö bara iraa toxo aut bara tabo kip a önga tuluwok mon. \v 14 Örö kip lo a xinuxun te nöngön ma örö wan. E mamaa rua ukun abo duöng nang e xo lamus idi melamu xarnang mon nöngön. \v 15 E iat e kure sik a tuluwok ke e bara arabo pet bule. Nöngön u dödöm saban sik ke idi ewe nang toxo muu, möxösa, e a tödi möxö inerabaa?’” \p \v 16 Io, Jisas ixo tengen bira, “Ewe midi nang te muu, idi tabo sila, ma ewe midi nang te sila, idi tabo muu.” \s1 Jisas ixo tengen bara irabo met \r (Mak 10.32-34; Luk 18.31-34) \p \v 17 Ma niang e Jisas ixo önan uruso Jerusalem, ixo lamus öbaling a sangaun ma ninöng ne bak ne ausu urungan kö lawana ma ixo tengen te idi, \v 18 “Ire tabo wan kaa uruso Jerusalem, ma Barok kö Tödi, tabo isik ine xö limine abo pris tataxin mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses. Idi tabo bulus warkurai ra sesexomet ine. \v 19 Ma tabo isik ine xö limine a nangadi kaim bara abo Judeia rö idi rua eösaxit saban me ine ma tabo dangat ine ma tabo tut ine xö sölöxöröp. Narun ne bung irabo saxit, ine irabo taru baling kalik a minet!” \s1 Ewe nang i mamaa rua tinuu sila, irabo tultul mon \r (Mak 10.35-45) \p \v 20 Io, a nago xö nine barok ke Sebedi ixo wan urungan te Jisas arixe ma nine barok ke ine, ma ixo subun kexe mesila re Jisas ma ixo seng e Jisas lamun önga laa. \p \v 21 Io, Jisas ixo ose ine, “U mamaa lamun a lasa?” \p Ma ixo tengen, “Örobo ömaraxen lo a nine barok ke e, bara idu tabo kis arixe me nöngön kölöme xö kingdom pe nöngön. Öng irabo kis kö lime tuun ma öng kö lime kes se nöngön.” \p \v 22 Me Jisas ixo tengen te idiet, “Muot mo köbo ösöxö a lasa niang muot mo eka ose ulamun. I eöt bere mu morobo inim kö tubon möxö kinadik niang e rabo inim könan?” \p Idu toxo balu ine bira, “Maa me eöt.” \p \v 23 Jisas ixo tengen te idu, “I turunon, mu morobo kip a kinadik nang e rabo kip, ma lamun tua kinis kö lime tuun bara xö lime kes, kaim bara laa re e ra inerabaa min. Ina laa na a laa re Tata re e. Ine iat irabo isik inabo kinis kö nangadi niang ixoro tagur sik inabo kinis se idi.” \p \v 24 Io, nang a sangaun ne bak ne ausu xabise toxo ölangen bira, idi toxo bala kadik kö idu narön. \v 25 Io, Jisas ixo kuwe arixin idi ma ixo tengen te idi, “Mum mo ösöxö sik bara ewe me idi niang kaim bara abo Judeia, abo sisila re idi tobo ii öraxin idi iat ma tobo pere ösu a nangadi xabise. Mabo orong ke idi tobo kure xöbanin idi. \v 26 Ina mangana magingin na i bele kis kaluluonin e mum, ma lamun ewe niang i mamaa ra ii öraxin ine iat kaluluonin e mum, ine irabo tultul te mum. \v 27 Me ewe niang i mamaa rua tinuu sila, ine irabo tödi tinörön tataun mon te mum, \v 28 xarnang a Barok kö Tödi bölök ine i kobo wanot bara a nangadi tabo tultul te ine. Kaim. Ine ixo wanot tua tultul te idi, ma bara irabo isik a to re ine ra xukun puxus a oleleng ne nangadi.” \s1 A nine marapulo toxo wawara \r (Mak 10.46-52; Luk 18.35-43) \p \v 29 Nang e Jisas mabo bak ne ausu re ine toxo wan lie e Jeriko, a marakörö raxin toxo muu ine. \v 30 A nine tödi marapulo toxo kisisik kö lawana ngas, ma niang idu toxo ölangen bere Jisas ixo önan saxit, idu toxo kup, “Orong, Barok kö marapun te Dewit, örö marase e maa!” \p \v 31 A marakörö niang toxo tenge laie re idu ma toxo tengen te idu rua ödödö, nexalik bere idu toxo kup taxin belexim, “Orong, Barok kö marapun te Dewit, örö marase e maa!” \p \v 32 Io, e Jisas ixo tuu ma ixo kuwe idu. Jisas ixo ose idu, “Mu mo mamaa bara e ra pet te lasa re mu?” \p \v 33 Idu toxo balu ine, “Orong, maa me mamaa ra winawara baling.” \p \v 34 Jisas ixo marase idu ma ixo tön a nine marana idu. Saxit mon, idu toxo öt ta winara me idu toxo muu ine. \c 21 \s1 Jisas ixo laxa Jerusalem xarnang a king \r (Mak 11.1-11; Luk 19.28-40; Jon 12.12-19) \p \v 1 Nang e Jisas mabo bak ne ausu re ine toxo wanot lörörö Jerusalem, idi toxo ot to Betepage me Betani xö Maii Olip. Io, Jisas ixo tile a nine bak ne ausu, \v 2 ma ixo tengen tidu bara, “Mu moro wan urungan kö lagunon mesila re mu, ma saxit mon mu morobo pere a önga dongki te kubus sik ine e, arixe ma barok ke ine. Mu morobo palas tewe idu ma morobo lamus ot idu ura re e. \v 3 Niang bara önga tödi i ose ulamunon, mu morobo tengen te ine bara, ‘A Orong i mamaa ulamun idu.’ Io, saxit mon irabo isik tewe idu.” \p \v 4 Io, a na ixo ot tua öturunon abo tinenge xö propet: \q1 \v 5 \qt “Tengen kö balik ke Saion, \qt* \q1 \qt ‘Pere, a king ke mum i önan pösöt e mum, \qt* \q1 \qt a tödi ödödö i xisxisin nanin önga dongki. \qt* \q1 \qt I kisisik kö dongki lik, a barok kö önga dongki.’” \qt* \p \v 6 Me idu toxo wan lo ma toxo pet xarnang e Jisas ixoro tengen te idu. \v 7 Io, idu toxo lamus ot ina dongki arixe ma dongki lik, me idu toxo parawe abo man ömat te idu lömö xönan, me Jisas ixo kis kaa xönan. \v 8 A marakörö raxin saxit toxo kip tewe abo xinaxain te idi ma toxo parawe xö ngas, ma dauleng toxo tee abo axana iaa xöbo uno iaa ma toxo parawe nanin kö ngas. \v 9 Abo marakörö nang toxo wan sila re ine ma ewe midi nang toxo muu toxo xukup bira, \q1 \qt “Axabe a Barok kö marapun te Dewit!” \qt* \b \q1 \qt “God irabo wadöane a öng nang i wanot tua wewet eörin a mamaa xö Orong!” \qt* \q1 \qt “Axabe e God uruso lömö saxit!” \qt* \p \v 10 Nang e Jisas ixo laxa Jerusalem, a marakörö xirip kina xönö lagunon taxin toxo kup ma toxo ose, “Ewe ine?” \p \v 11 Abo marakörö toxo balu, “Ine e Jisas, a propet mee Nasaret kölöme Galili.” \s1 A gunon lotu re God \r (Mak 11.15-19; Luk 19.45-48; Jon 2.13-22) \p \v 12 Jisas ixo laxa xö xönö möxö gunon lotu raxin ma ixo bat ösu xirip ewe midi nang toxo xuxuxun ma toxo mismisik kölöme. Ine ixo puxus lubeng abo öra xö nangadi nang tobo kulas tuluwok mabo öra möxö kinis se nangadi nang tobo mismisik ma buno. \v 13 Ixo tengen te idi, “A tinenge re God nang toxo geet i tengen bira, \qt ‘A gunon te e tabo tengen ine ma gunon ne sineseng.’\qt* Inexalik bara mum iat mum mo pet ine xarnang \qt ‘a gunon ne minun möxö nangadi pinilo.’” \qt* \p \v 14 Abo marapulo ma abo xexe saban toxo wanot urungan kö gunon lotu raxin, ma ixo ölanglanga idi. \v 15 Ma lamun abo pris tataxin mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses, toxo bala kadik sik kine nang toxo pere abo lalaa deek arixe ine ixo pet, ma a bung baroxorok toxo xukup kö ina xönö möxö gunon lotu raxin, \qt “Axabe a Barok kö marapun te Dewit.” \qt* \p \v 16 Idi toxo ose ine, “Nöngön u ölangen a lasa nang a bung baroxorok te rengrengen?” \p Jisas ixo balu idi, “Maa. Bule, mum kobola kos ina tinenge re God? I tengen bira, \q1 \qt ‘U tagur sik a bung baroxorok lixilik me idi ewe angen te rutus, bara idi tabo ii öraxin nöngön.’ \qt* \p \v 17 Ma ixo wan lie idi ma ixo wan tewe xalik a lagunon taxin uri Betani, nang ke ine ra pinaluso. \s1 Jisas ixo köö a uno löwö \r (Mak 11.12-14, 20-24) \p \v 18 Xö puxu bubung, nang ixo önan baling uruso xö lagunon taxin, ixo irilöng. \v 19 Nang ixo pere a uno löwö xö lawana ngas, ixo wanot lörörö xina uno iaa me ine ixo parasiwin bara kaim a pasuno, a labana xalik mon. Io, ixo tengen te ine, “Me nöngön ökorobo o baling ke pasuno iaa!” Saxit mon, ina uno iaa ixo manga. \p \v 20 Nang abo bak ne ausu toxo pere bira, toxo wuwus saban. Idi toxo ose, “Bule a uno iaa na i manga saxit mon?” \p \v 21 Jisas ixo balu idi, “Turunon saxit, nang bara mum ma nunu ma mo köbo nini dinödöm, mum morobo pet a lasa te pet kö ina uno iaa, lamun mum morobo eöt bölök ka rengrengen kö puot na bira, ‘Örö taru mera ma örö wan su uruo xö rasi,’ io, God irabo tabaa e mum min. \v 22 Nang bara mum morobo nunu, mum morobo kip lo a lasanene mum mo seseng ulamun.” \s1 Jisas ixo kip lo a lölös se ine mole \r (Mak 11.27-33; Luk 20.1-8) \p \v 23 Io, Jisas ixo wan laxa xö xönö möxö gunon lotu raxin. Nang abo pris tataxin mabo sisila toxo ot pösöt ine, idi toxo ose ine bira, “U kip lo ina ese raxin na mole nang nöngön u döxömen bere i töxödös se nöngön ta wewet inabo lalaa na? Me ewe i tabaa nöngön mina lölös na?” \p \v 24 Jisas ixo balu idi ma ixo tengen, “E rabo ose e mum ma önga ineose bölök. Nang bara mum morobo balu e, io, e rabo tengen te mum a lölös sa nang e wewet inabo lalaa na min. \v 25 A baptais se Jon, ine i wanot mole? Meriso lömö re God, bara mera xö nangadi mon?” Idi toxo wöwörö min kaluluonin idi iat ma toxo tengen, “Nang bara ire te tengen bara, ‘Meriso re God,’ me ine irabo ose ire bara, ‘Ma ruasa me mum koxobo nunu re ine?’ \v 26 Me ire takarabo tengen, ‘Möxö nangadi mon’. Ire te burin a nangadi, möxösa, idi te nunu bere Jon a propet.” \p \v 27 Io, idi toxo balu e Jisas, “Mem kobo ösöxö.” \p Jisas ixo tengen te idi bara, “E bölök e karabo tengen te mum ewe i isik ina lölös na re e ra wewet inabo lalaa na.” \s1 A nine barok \p \v 28 “Mum mo döxömen bule? A önga tödi ewe ine ma nine barok. Ine ixo wan urungan kö sisila ma ixo tengen, ‘Barok ke e, wan ma örö rörörön nixinen kö komo wain.’ \p \v 29 “A barok ixo tengen, ‘E mölök.’ Lamun melamu ine ixo puxus a dinödöm pine ma ixo wan. \p \v 30 “Io, a tamadu ixo wan urungan kö önga barok kabise rine ma ixo tengen bölök kine. Ine ixo tengen, ‘E rabo rörön,’ lamun ine kaim kö nuan. \p \v 31 “Ewe ridu i pet eörin a lasa a tamadu i tengen?” \p Idi toxo balu, “A sisila ne barok.” \p Jisas ixo tengen te idi, “Turunon saxit, abo tene kip takis mabo ilawa te önan laxa sila xö kingdom kö God kalik e mum. \v 32 Möxö, e Jon a tene baptais ixo wanot tua osen e mum ma ngas ne kinis töxödös, ma kaim e mum pa nunu re ine, ma lamun abo tene kip takis mabo ilawa toxo nunu. Ma turunon bara mum moxo pere bölök idi, ma kaim iat e mum pua dinödöm puxus ma nunu re ine.” \s1 Abo tene balaure komo wain \r (Mak 12.1-12; Luk 20.9-19) \p \v 33 Jisas ixo tengen tö idi bira, “Mum moro ölangen a önga tinenge öwuo bölök. A önga tödi ine a tamana pu ewe ixo sulo a komo wain, ine ixo kut pi ma tabörö. Ma ixo kin a mara möxö wawas ömeme a pasuno wain, ma ixo timet öxaa a warawat ma ixo pet a walpali rua werwere muu a komo wain. Io, ine ixo isik ina komo wain urungan köbo duöng kua tinörön könan ma ixo wan lo bang kö nuan ömat saxit. \v 34 Ma nang a axana bung möxö dixidik a pasuno wain ixo wanot, ine ixo tile abo tene tinörön tine urso xöbo tene werwere muu wain ta xikip lo rebo pasuno wain tine. \p \v 35 “Abo tene werwere muu möxö komo wain toxo töndik abo tene tinörön te ine, me idi toxo dangat a öng, ma toxo sexomet a öng kabise, ma toxo teng a öng nang ixo narun mine. \v 36 Melamu, ine ixo tile öbaling a öngabo tene tinörön kabise urso ridi, a oleleng belek ke idi nang toxo sila. Ma abo tene werwere muu a komo wain toxo pet biringanin idi bölök. \v 37 Ma melamu re idi xirip im, ine ixo tile a barok kine urungan tidi. Ine ixo tengen bira, ‘Idi tabo ii a barok ke e.’ \p \v 38 “Lamun nang abo tene werwere muu a komo wain toxo pere a barok, idi toxo tengen kö öngöng kaluluonin idi iat bara, ‘Ina tödi niang i öt ta unan lo ina komo wain te tamana umelamu. Go, ire ta sexomet ine, ma ta kip lo abo lalaa re tamana.’ \v 39 Io, idi toxo lamus lo ine ma toxo tewe ösu ine xalik a komo wain, ma toxo sexomet ine. \p \v 40 “Io, niang a tamana komo irabo wanot, ine irabo pet a lasa urungan köbo tene balbalaure möxö komo wain?” \p \v 41 Idi toxo tengen, “Ine irabo se ögarin inabo duöng saban na, me ine irabo isik a komo wain köbo tene balbalaure xabise rua werwere muu, ma bara a axana bung möxö dixidik a pasuno wain irabo wanot, idi tabo isik öbaling kebo pasuno wain maruxo urungan tine.” \p \v 42 Jisas ixo tengen te idi, “I deek bara mum morobo döxömen abo tinenge re God niang toxo geet bara, \q1 \qt ‘A wat nang abo tene pet gunon toxo kumamaa lamun, möxösa, idi toxo döxömen bara a laa tataun, \qt* \q1 \qt i wawara bara ine belek im a lölös möxö unine gunon kirip. \qt* \q1 \qt A Orong iat i pet ot ina laa na, \qt* \q1 \qt me ire te pere ma lak deek saxit kö winara re ire.’ \qt* \p \v 43 “Io, na e tengen te mum bara a kingdom kö God irabo wan pes xalik e mum ma irabo isik kö nangadi ewe idi tobo rörörön eöt ma mamaa re God. \v 44 Me ewe nang i subu xö ina wat irabo tawörök lixilik, nexalik ine irabo pörök ke öng nang bara i subu lömö rine.” \p \v 45 Nang abo pris tataxin mabo Parasi toxo ölangen ina tinenge öwuo re Jisas, idi toxo ösöxö sik bara ixo wöwörö lamun idi. \v 46 Idi toxo wawara siwin te ngas sua rörön dik e Jisas, ma lamun idi toxo burin a marakörö, möxösa, a nangadi toxo nunu sik bara ine a propet. \c 22 \s1 A nien möxö alolo maxat \r (Luk 14.15-24) \p \v 1 Jisas ixo tengen öbaling kidi xö tinenge öwuo, ma ixo tengen bara, \v 2 “A kingdom möxö watmaep i xarnang a önga king nang ixo tagur sik a nien taxin ne alolo lamun a barok ke ine. \v 3 Ixo tile abo tene tinörön te ine urungan tidi ewe ixoro pixe sik ka inot kö nien taxin ta rengrengen tidi ra nuanot, lamun idi kaim a nuanot. \p \v 4 “Melamu, ixo tile a dauleng ne tene tinörön ma ixo tengen, ‘Tengen te idi nang ewe e xoro seng idi ra nuanot bara e xoro tagure a nien te e. E re sewe abo bulmakau ebobot nang e xo tabaa öraxin idi, ma abo laa xirip iri tagur sik. Mum moro miang ura xö nien taxin ne alolo.’ \p \v 5 “Lamun idi toxo kaes tewe ma toxo wan elixilik. A önga tödi ixo wan urungan kö komo re ine, ma öng kabise ixo wan urungan köbo tinörön te ine. \v 6 Me idi a uleng kabise toxo tödik abo tene tinörön te ine, ma toxo eler idi ma toxo sexomet idi. \v 7 Ina king ixo laie. Ma ixo uguran abo umri re ine ma toxo sexomet tewe idi abo tene inarsexomet ma toxo söngöt a lagunon taxin te idi. \p \v 8 “Io, ixo tengen köbo tene tinörön te ine, ‘A nien taxin ne alolo i tagur sik, nexalik ewe midi e xo seng idi tekobo mamaa ra nuanot. \v 9 Moro wan urungan köbo ngusuno ngas lixilik ma moro seng idi abo subana nangadi me ewe midi bölök mo esuo midi.’ \v 10 Io, abo tene tinörön toxo wan su xöbo ngas ma toxo lamus etok a nangadi nang toxo pere lo idi xö ngas, idi abo a lak deek ma abo a lak saban bölök, ma ina gunon möxö alolo ixo wöwö xöbo osee. \p \v 11 “Ma lamun nang ina king ixo wan laxa rua werwere abo osee, ine ixo pere a önga tödi kölöme ewe ixo kaim a sisige a man möxö alolo. \v 12 Io, ixo ose ine, ‘Töke, u laxa bule ra, ma u kobo sige re man möxö alolo?’ A tödi kaim kö babalu ine. \p \v 13 “Io, ina king ixo tengen köbo tene tinörön te ine, ‘Kut dik abo limine mabo xexene ine, ma moro tewe ine uri xö araman kö xödxödö. Ma ringan idi tabo gegee ma tabo engiren abo ngisine idi.’ \p \v 14 “Möxö a oleleng e God ixo seng idi, lamun a dauleng mon irabo pere kos lo idi.” \s1 A tatalien ne kun takis \r (Mak 12.13-17; Luk 20.20-26) \p \v 15 Io, abo Parasi toxo wan tewe ma toxo wöwörö arixe ra uxun ine xöbo tinenge re ine. \v 16 Idi toxo tile abo bak ne ausu re idi arixe mabo nangadi nang toxobo mumuu e Erot urungan te Jisas. Idi toxo tengen, “Tene Ausu, mem me ösöxö sik nöngön a tödi möxö rengrengen a turunon me nöngön u bo usu a nangadi ma turunon ulamun a ngas nang e God i mamaa bara ire tabo muu. Me nöngön u kobo ösöxö ra tinuu arixe mere önga tödi xalik mon, möxösa, nöngön u kobo dödöm köba lamun abo mangana duöng sa idi. \v 17 Töngösen e mem ma dinödöm pe nöngön. I töxödös se ire bara tabo kun takis kö king taxin mee Rom bara kaim?” \p \v 18 Ma lamun e Jisas ixo ösöxö sik abo dinödöm saban te idi ma ixo tengen, “Mum nang mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek, ruasa mum mu mamaa ra uxun e? \v 19 Mum moro osen a tuluwok niang mum bo ukun takis min.” Me idi toxo kip ot ina önga tuluwok urungan te ine, \v 20 me ine ixo ose idi, “Re we ina wawara na ma ese na?” \p \v 21 Me idi toxo balu bere, “Re king taxin mee Rom.” \p Io, ixo tengen te idi, “Mum morobo isik ke king taxin a lasa nang ke king taxin. Ma a lasa nang ke God, mum morobo isik ke God iat.” \p \v 22 Niang idi toxo ölangen bira, idi toxo wuwus saban. Io, idi toxo wan kalik ine ma toxo wan lo. \s1 Abo minet tabo to baling \r (Mak 12.18-27; Luk 20.27-40) \p \v 23 Xina bung iat nang a dauleng ne Sadiusi niang tobo nunu bara kaim pe tinaru baling kalik a minet, toxo ot pösöt e Jisas ma toxo ose ine bara, \v 24 “Tene Ausu, Moses ixo tengen te ire bira, nang bara önga tödi i met, me ine kaim ine mere barok, io, a tönö ina tödi irabo ot lamun ina möxösö ma irabo kip barok kö tönö. \v 25 Io, a pitnö ma ninöng ne barön kaluluonin e mem na. A sisila ixo elolo ma ixo met, ma, möxösa, kaim ine ma barok, ixo gan sik a une re ine xö tönö. \v 26 Ma xarnang bölök urungan kö tönö mumuu lo ine ma bie uri ot kö barok pitnö ma ninöng ke idi barön. \v 27 Ma melamu im, a une bölök ixo met. \v 28 Io, xö axana bung nang bara abo minet tabo taru baling, ine irabo une re we xö ina pitnö ma ninöng? Möxö idi xirip toxo ot lamun ine.” \p \v 29 Jisas ixo tengen te idi bara, “A dinödöm pe mum i kobo töxödös, möxösa, mum kobo ösöxö sik abo tinenge re God niang toxo geet ösu, me mum kobo ösöxö sik bölök a lölös se God. \v 30 Xö axana bung möxö tinaru baling möxö minet, a nangadi tekarabo eöt ta inalolo. Idi tabo xarnang abo angelo meriso xö watmaep. \v 31 Na e rabo wöwörö lamun abo minet, nang bara idi tabo taru baling, bara kaim. I deek bara mum morobo döxömen lo a lasa niang e God ixo tengen te mum bie, \v 32 \qt ‘E a God te Abaram, a God te Aisak ma bara a God te Jekop.’\qt* Ine kaim bara a God möxö nangadi minet. Kaim! Inexalik ine a God möxö nangadi to.” \p \v 33 Niang a marakörö toxo ölangen bira, idi toxo wuwus saban kö ina inausu re ine. \s1 A warkurai nang i taxin saxit \r (Mak 12.28-34; Luk 10.25-28) \p \v 34 Abo Parasi toxo ot etok niang toxo ölangen bara e Jisas ixo baxut abo ngalana abo Sadiusi. \v 35 Öng mere idi ixobo ösöxö ödeek sik abo warkurai te Moses, ixo könönöin ine ma ina ineose na: \p \v 36 “Tene Ausu, a warkurai sa i lömö sik köbo warkurai te God?” \v 37 Jisas ixo balu ine, \qt “‘Örobo mamaa ulamun a Orong, a God te nöngön, kö kat kirip pe nöngön, ma xö tanono e nöngön, ma xö dinödöm pe nöngön.’\qt* \v 38 Ina warkurai na i taxin sik ma i sila xöbo warkurai kirip. \v 39 Ma sese öninöng i xarna na: \qt ‘Örobo mamaa lamun a öng kabise xarnang u mamaa lamun nöngön iat.’\qt* \v 40 Me idu a nine unine abo warkurai kirip mabo tinenge möxöbo propet.” \s1 A Mesaia ine a bak ke Dewit \r (Mak 12.35-37; Luk 20.41-44) \p \v 41 Niang abo Parasi toxo ot etok arixe, Jisas ixo ose idi, \v 42 “Mum mo dödöm bule lamun ina Mesaia? Ma a barok kewe ine?” \p Idi toxo balu ine, “A barok tubuno e Dewit.” \p \v 43 Ma ixo tengen te idi, “Bara bule im bere Dewit ixo kip lo abo tinenge möxö Töxödös ne Tanono ma ixo tengen ina Mesaia bara ‘Orong’? Möxö ixo tengen bira, \q1 \v 44 \qt ‘God a Orong ixo tengen kö Orong ke e bara: \qt* \q1 \qt “Nöngön örö kis kö lawa tuun te e \qt* \q1 \qt ot nang e rabo bulus abo iuo re nöngön kö ene xexem.” ’ \qt* \m \v 45 Io, nang bara i tengen ine me ‘Orong,’ bule nang bara ine a Mesaia ma irabo tubuno e Dewit bölök?” \v 46 Kaim pe öng ka eöt tua tengen te tinenge ne babalu. Ma urulo xina bung na, abo tödi xabise toxo buut tua ose öbaling ine merebo ineose bölök. \c 23 \s1 Jisas ixo öbulubun abo sisila ne lotu \r (Mak 12.38-40; Luk 11.39-44, 46, 52; Luk 20.45-47) \p \v 1 Io, Jisas ixo tengen kö marakörö mabo bak ne ausu rine: \v 2 “Abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, idi iat tobo palas ömaras abo warkurai te Moses. \v 3 Io, mum morobo mana tame idi me mum morobo mumuu abo lalaa xirip nang idi tobo rengrengen te mum. Lamun, mum bele pet te laa niang idi te pet, möxösa, idi tekobo wewet eörin a lasa idi te etöngösen min. \v 4 Io, idi te kubus öxaa abo lalaa tiip ma te bulbulus idi xö inöno nangadi, lamun idi iat tekebeöt ta mamaa rua ii öxaa re önga sixsixine limine idi rua sölsölök inabo tiip. \p \v 5 “Abo lalaa xirip idi te pet, idi te mamaa bara ire a nangadi tabo pere bara tabo ii idi. Mum mo maras köbo tatalien te ire xöbo xinaxait lixilik. Ire tobo bulbulus a dauleng ne warkurai te God kölöme xönan. Me ire tobo xuxut dik inabo xinaxait köbo piniene ire. Ma lamun abo xinaxait te idi i taxin köba. Me ire tobo bulbulus bölök abo uno kililöng köbo man te ire rua ödöxömen ire rua mumuu inabo warkurai. Ma lamun abo kililöng ke idi iat i ömat köba. \v 6 Idi tobo mamaa rua xikip lo a kinis deek kö axana bung möxö nien tataxin ma tobo werwere kos lo abo kinis deek kölöme xö gunon ne siniseng. \v 7 Tobo mamaa bara tabo xukuwange idi xö boxönö möxö mismisik, ma bara nangadi tabo kuwe idi ‘Tene ausu.’ \p \v 8 “Inexalik bara i kobo deek ka rengrengen e mum bara a ‘Tene ausu’, möxösa, öng mon a Tene Ausu re mum, me mum kirip abo barön. \v 9 Me mum bele tengen ‘Mama’ xere öng kö öxöno lagunon, möxösa, ine xalik mon a Mama re mum, me ine i xisixis siso xö watmaep. \v 10 Ma i kobo deek ka rengrengen te öng ke mum bara a ‘Tene sisila’, möxösa, öng mon a Sisila re mum, a Mesaia. \v 11 A tödi raxin kaluluonin e mum, ine irabo tultul kö pu re mum. \v 12 Ewenene niang i ii öraxin ine iat, God irabo ii ösu ine. Me ewenene niang i ii ösu ine iat, God irabo ii öraxin ine. \p \v 13 “A maris se mum, abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, mum nang mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek, irabo saban te mum! Mum bo babaxut pi a nangadi niang idi te mamaa rua nilaxa xö kingdom möxö watmaep. Me mum iat, mum kala laxa, ma lamun niang bara a nangadi te eka nilaxa, mum bo wewet pi a ngas se idi. \v 14 [A maris se mum, abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, mum nang mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek! Mum bo ilo abo lalaa möxöbo möxösö me mum bo osesen mabo sineseng ömat te mum. Möxö ina na, God irabo ömokorot xöba e mum.] \p \v 15 “A maris se mum, abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, mum nang mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek! Mum bo önan eli xö rasi ma xö boxönö xirip pua xikip lo a öng kalik mon bara irabo muu a inausu re mum. Me mum mo eöt tua nilaxa xö ia sösöt. Ma lamun nang bara ine a bak ne ausu re mum im, irabo eöt tunon tua nilaxa xönan, möxösa, ibo mumuu e mum. \p \v 16 “A maris se mum, mum abo marapulo! Mum bo rengrengen bara, ‘Niang bere re öng i ösugurno xö gunon lotu raxin, ina niang i laa tataun mon. Ma lamun niang bara re öng i ösugurno xö gol möxö gunon lotu raxin, ina niang ine irabo mana pet a lasa ixoro sugurno min.’ \v 17 Mum abo marapulo wawao! Nangang sa i taxin sik, a gol bara a gunon lotu raxin mon niang i pet a gol i madakdak urungan kö God? \v 18 Mum mo tengen bölök bira, ‘Niang bere ewenene re öng i ösugurno xö alta, ina niang i laa tataun mon, ma lamun bere ewenene re öng niang i ösugurno ma arabaa xönan, ine irabo pet eörin kirip abo ösugurno re ine.’ \v 19 Mum abo duöng pulo! Nangang sa i taxin sik, a arabaa bara a alta niang ibo wewet a arabaa i madakdak urungan kö God? \v 20 Inexalik, ewe niang i ösugurno xö alta, i ösugurno bölök köbo lalaa xirip lömö xönan. \v 21 Me ewenene niang i ösugurno xö gunon lotu raxin, i ösugurno bölök könan ma xö ewe a öng niang i kisisik könan. \v 22 Me ewenene niang i ösugurno xö watmaep, i ösugurno urso xö kinis se God ma xö öng niang i kisisik könan. \p \v 23 “Maris, irabo saban te mum abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, mum nang mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek! Mum bo susulo abo lalaa möxö pet önamien a nien, xarniang a lobo, laie ma a kari. Ma xarniang a warkurai te Moses i tengen, mum bo erimine xö sangaun ne xönö me mum bo isik a öng urungan te God. Ma lamun mum kobo muu abo warkurai nang a lak taxin. Mum kobo muu a tatalien töxödös kö nangadi, ma kaim e mum ma a abalamu, ma kaim pe turunon kö to re mum. Io, irabo töxödös niang bara mum moxoro isik abo lalaa urso re God, me mum kobo lön bölök kua mumuu a tatalien deek. \v 24 Mum abo tene sisila, abo marapulo e mum! Mum bo dödöm köba lamun abo warkurai lixilik me mum bo talu abo warkurai taxin. Mum mo xarniang a önga tödi i kuluwo rua ininim. I döxömen im bara a nölnöl ma i kip tewe xalik a ari. Ma lamun i könöm kas baling im a önga bulmakau! \p \v 25 “A maris se mum, abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, mum nang mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek! Mum morobo gis ömaras a araman möxö kap ma dis, ma lamun a könönö idi i wöwö ma tatalien ne mamaa lamun a oleleng ne lalaa ma a mamaa möxö aneek. \v 26 Mum abo Parasi abo marapulo! Sila morobo ömaras a könönö kap ma dis, ma melamu a araman bölök irabo maras. \p \v 27 “A maris se mum, abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, mum nang mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek, irabo saban te mum! Mum mo xarniang a lieng möxöbo minet niang te tos öpidien niang i wawara mariris kö araman ma lamun kö könönö i wöwö ma siine nangadi minet mabo lalaa xirip a lak biling. \v 28 Xarna na mon te mum, mum mo osen bara mum mo töxödös kö wawara xö nangadi. Inexalik bara kölöme re mum i wöwö ma tatalien möxö atöxö ma tabuno tame warkurai. \p \v 29 “A maris se mum, abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi, mum nang mum bo röxröxö mon bara mum a lak deek, irabo saban te mum! Mum bo ömar ödeek abo midi möxöbo propet ma mobo ögigilien inabo maöt möxöbo tene töxödös. \v 30 Me mum bo rengrengen bara, ‘Nang bere ire toxoro to xöbo axana bung möxöbo untubuno ire, io, ire tekebeöt tua top pa sesexomet abo propet.’ \v 31 Io, mum mo tengen ömaras baling im pe mum bara mum abo tubuno idi ewe niang idi toxo sexomet abo propet. \v 32 Io, i wawara sik bara turunon bara mum morobo öxawam abo sasaban nang abo untubuno mum toxo ösubanain sik! \p \v 33 “Mum abo tene atöxö! Mabo untubuno e mum bölök bie! Mum kebeöt turunon iat bara mum morobo pas ina ömokorot taxin niang kölöme xina ia sösöt. \v 34 Inexalik, e rabo tile rebo propet, dauleng abo tene nanase, ma dauleng abo tene ausu. Ma dauleng mere idi, mum morobo sexomet lömö xö öxöno sölöxöröp, ma dauleng mum morobo dangat idi kölöme xöbo gunon ne sineseng. Me mum morobo mumuu nanin idi rua wewet ökinadik idi xöbo lagunon öngöng. \v 35 Io, niang mum morobo sexomet idi xirip nang abo tene töxödös möxö ina öxöno lagunon, a aömokorot irabo kip e mum. Me mum moxo sexomet abo tene töxödös, urulo re Abel urungan te Sekaraia, a barok ke Berekia, ewe niang mum moxo sexomet ine kaluluon kö gunon lotu raxin ma xö alta. \v 36 Turunon saxit, a xunuxun möxöbo tatalien saban kirip na irabo wanot pösöt ina marakörö mee nixinen. \s1 Jisas ixo marse xöbanin idi mee Jerusalem \r (Luk 13.34-35) \p \v 37 Jisas ixo tengen, “Mum mee Jerusalem, maris se mum! Mum bo sesexomet abo propet me mum bo reteng idi nang e God ibo tile idi ura re mum. A oleleng ne axana bung e bo mamaa bara e rabo töndik lo e mum xarnang a nene xixök ibo böböng pi a bung barok kine ma nine wawono. Inexalik mum kobo mamaa bie. \v 38 Pere bang! Ina lagunon te mum irabo saban ma irabo malaa tataun, ma morobo pet bule? \v 39 Io, e tengen te mum, mum mo kebeöt ta pere öbaling e ot kö axana bung niang mum morobo tengen bara, ‘God irabo pet ödeek ina tödi niang ewe irabo wanot ta wewet eörin a mamaa xö Orong.’” \c 24 \s1 Abo uxileng kö axana bung möxö xakawöm \r (Mak 13.1-31; Luk 21.5-36) \p \v 1 Jisas ixo önan kalik a gunon lotu raxin ma abo bak ne ausu rine toxo wan pösöt ine ma toxo mamaa ra osen ine ma mangana winara möxöbo gunon. \v 2 Ixo ose, “Mum moro pere xirip abo lalaa na? Turunon saxit, kaim pe önga wat ta irabo kis lömö xö önga wat kabise. Idi tabo öbeng ösu xirip.” \p \v 3 Ma nang bere Jisas ixo kisisik kiso xö Maii Olip, abo bak ne ausu xalik mon toxo ot pösöt ine. Idi toxo tengen tö ine, “Örö tengen te mem bara lause inabo lalaa na tabo ot kö inabo gunon, ma sa irabo ot ta uxileng e mem kö nuanot baling ke nöngön ma xö axana bung möxö xakawöm?” \p \v 4 Me Jisas ixo balu idi bira, “Mum morobo balaure e mum, kalik ke öng ibo töxö lo e mum. \v 5 Möxö a oleleng tabo wanot ma tabo tengen bara idi te wanot kö esene e, ma bere, ‘E mon ina Mesaia.’ Me idi tabo töxö lo a oleleng. \v 6 Mum morobo ölangen ulamun abo inarse rataxin ma ulamun abo tinenge lamun abo inarse rataxin, nexalik mum bele buut. Abo mangana lalaa na irabo ot, lamun a xakawöm angen i kala ot bang. \v 7 Abo kantri tabo erese ma abo kantri. Mabo kingdom tabo erese mabo kingdom. Ma xöbo dauleng ne boxönö, a irilöng taxin irabo ot, mabo gie bölök. \v 8 Inabo lalaa xirip na abo urulo möxö kinadik kö une ibo eka kip barok. \p \v 9 “Io, idi tabo isik e mum kö limedi rua eler e mum ma ra sesexomet e mum, ma abo kantri xirip tabo samuk e mum, möxösa, xö eseke. \v 10 Xinabo axana bung a oleleng tabo tawuxus tewe xalik a nunu ma tabo bulus idi xöbo limine abo iuo ma tabo esamuk kaluluonin idi iat. \v 11 Ma oleleng ne propet röxröxö tabo wösö ot ma tabo töxö lo a oleleng. \v 12 Ma a mamaa xöbo oleleng ne nangadi saxit irabo kaim, möxösa, a tatalien saban irabo wan kaa. \v 13 Lamun ewe nang i tuu lölös sik urungan kö xakawöm, God irabo öro ine. \v 14 Ma tabo tengen osen a tinenge deek möxö kingdom kö boxönö lagunon kirip pua ömaras abo kantri xirip. Bara abo laa xirip irabo kawam, melamu a xakawöm kö ina to na irabo wanot. \p \v 15 “Mum morobo pere \qt ine nang i saban köba, nang ibo ögat lagunon, \qt* i tuu sik kö xönö madakdak. Ina na nang e propet Daniel ixoro wöwörö sik min. (Me ewe i kos ina ginigeet na, irabo maras kö unine möxö ina na.) \v 16 I deek bara a nangadi nang te xisixis Judeia xina bung, tabo ulo urso xöbo maii. \v 17 Ewe a öng nang i kisisik lömö xö öxöno gunon te ine, ganim bara i kaa su ra xikip ösu rewe rebo mangana lalaa xalik a gunon. \v 18 Me ewenene nang i xisixis siso xö komo, ganim bara i su uri xö gunon ta xikip lo re xönö man te ine. \v 19 Irabo laa ne maris köbo une nang te tienen, me idi nang te urus barok kö inabo bung na. \v 20 Mum morobo seseng bara a nuan te mum i bele ot kö axana bung möxö labur bara xö bung Sabat. \v 21 Möxösa, niang im irabo önga purpuruan taxin, i karabo eöt ma nang möxö urulo möxö öxöno lagunon ot na. Ma melamu, kaim pe tiip bira irabo wanot baling. \v 22 Ma nang bara Orong i kobo se öwuruwut inabo bung niang, kawaim pe öng irabo to. Ma lamun ine irabo se öwuruwut abo bung kua rorop idi nang ixo pere kos lo. \v 23 Kö ina bung niang, nang bara öng i tengen te mum, ‘Moro pere, a Mesaia ine na,’ bara, ‘A Mesaia ine niang,’ ganim e mum pa nunu xönan. \v 24 Möxö idi abo mesaia röxröxö mabo propet röxröxö, idi tabo wanot. Ma tabo pet ot abo uxileng tataxin mabo mangana lalaa lölös ne auwuwus sua röxröxö lo a nangadi niang God ixoro pere kos lo, nang bara idi te eöt tua röxröxö lo idi bira. \v 25 Pere bang, e xoro tengen ösila sik ke mum köbo lasanene nang irabo ot te mum. \p \v 26 “Io, nang bara re öng i tengen te mum, ‘Ine niang iri ot no xö xönö tataun,’ me mum bele wan uxe. Ma nang bara re öng i tengen te mum, ‘Ine iang kölöme xö könönö gunon,’ ganim e mum pa nunu xönan. \v 27 Ma xarnang a siek nang i ot merso lömö ma urungan bölök kö xaken ibo susu e, a Barok kö Tödi irabo wanot bölök bira. \v 28 Xöbo xönö sa nang abo minet könan, abo tago tabo oretok ee. \p \v 29 “Kebeöt ta ömat mon melamu xinabo bung ne purpuruan, \q1 \qt ‘a xaken irabo ködö, \qt* \q1 \qt ma texe i kebeöt ta bibio, \qt* \q1 \qt ma abo tii tabo subu meriso xö balana kubu, \qt* \q1 \qt ma abo lalaa lölös meriso xö mango irabo mamagi.’ \qt* \p \v 30 “Kö ina axana bung niang im, a uxileng kö Barok kö Tödi irabo wösö ruso xö balana kubu, ma abo kantri möxö öxöno lagunon tabo gee. Idi tabo pere \qt a Barok kö Tödi irabo wanot kö kubu möxö mango, \qt* arixe ma lölös ma a mariris taxin. \v 31 Ma irabo tile abo angelo arixe ma \qt tauu raxin ta kinup,\qt* me idi tabo lamus etok a nangadi rine nang ixo pere kos lo. Abo angelo tabo lamus etok idi möxö nit ne marana xiki, möxö önga ngusuno xönö merso xö balana kubu urungan kö öng kabise. \p \v 32 “Io na, mum morobo kip inausu xalik a uno fik. Nang bara abo labana te subun kaa ma i tawalas, mum morobo ösöxö bara a axana bung möxö xaken iri lörörö rua inot. \v 33 Xarnang iat mon, nang e mum mo pere inabo lalaa na te orot, mum morobo ösöxö bara ina axana bung iri lörörö rua inot, nang mon kö marame möxö nuan laxa. \v 34 Turunon saxit, ina nangadi nang tabo pere inabo lalaa na, tekebeöt ta minet bang, ot nang abo lalaa na xirip irabo ot. \v 35 A balana kubu ma öxöno lagunon irabo wan tup, nexalik bara a tinenge re e, i kebeöt ta xakawöm. \s1 Kaim pe öng i ösöxö bara lause e Jisas irabo baling \r (Mak 13.32-37; Luk 17.26-30, 34-35) \p \v 36 “Ma kawaim pe öng i ösöxö sik ina bung, bara a axana bung tunon, nang abo lalaa irabo wanot. Abo angelo niso xö watmaep tokobo ösöxö, ma a Barok iat bölök, i kobo ösöxö. Lamun e Mama xalik mon i ösöxö. \v 37 A nuanot kö Barok kö Tödi irabo xarnang abo bung ke Noa. \v 38 Xöbo bung nang kaim bang kö tait taxin, a nangadi toxobo aan, toxobo ininim, ma toxobo laxlaxa xöbo alolo ot kö bung nang e Noa ixo wan laxa xö mön taxin. \v 39 Me idi kaim a ösöxö lamun te lalaa bara irabo wanot ot kö tait taxin ixo ot ma ixo kip tewe idi xirip. Irabo bie bölök nang a Barok kö Tödi irabo wanot. \v 40 A nini tödi idu tabo rörörön kölöme xö komo. Tabo kip lo a öng ma tabo gan sik a öng. \v 41 A nini une idu tabo xuxu abo irine wit. Tabo kip lo a öng ma tabo gan sik a öng uxe. \p \v 42 “Io, mum morobo mana tagur sik, möxösa, mum kobo ösöxö xö bung sa a Orong ke mum irabo ot. \v 43 Ma lamun e mum moro döxömen ödeek a na. Nang bara tamana gunon ixere ösöxö bara xö axana bung sa xö dömön a tödi pinilo irabo wanot, io, ine irabo mana werwere muu sik a gunon te ine ma i kebeöt ta ömaraxen a gunon te ine bara tabo pörök ölaxa. \v 44 Io, mum morobo mana tumarang, möxösa, a Barok kö Tödi irabo wanot kö axana bung nang mum kobo döxömen bara irabo wanot könan. \s1 Tabo kis töxödös sik öt nang Jisas irabo baling \r (Luk 12.41-48) \p \v 45 “Me ewe iat im ina öng nang a tene nanase ma a tultul turunon ine? Ine nang a orong ixoro bulus ine bara irabo balaure abo tene tinörön kabise kölöme xö gunon tine rua tabaa ödeek idi ma nien. \v 46 Irabo deek kö ina tultul ewe nang a orong ke ine i wanot ma i pere bara i wewet bira. \v 47 Turunon saxit, ine irabo bulus ine rua balbalaure xirip abo lalaa re ine. \v 48 Ma lamun nang bara ina tultul a lak lön, irabo tengen öbaling ke ine iat, ‘A orong ke e irabo kis tewe xö axana bung ömat,’ \v 49 io, irabo urulo ra sese abo tene tinörön kabise ma irabo aan ma ininim arixe mabo tene ininim. \v 50 Io, a orong ke ine irabo wanot kö bung nang ine i kobo döxömen sik bara irabo ot könan ma xö axana bung nang i kobo ösöxö bara irabo wanot. \v 51 Ina orong ke ine irabo tee ölixilik ine ma irabo tewe ine urungan kö xönö möxö kinadik arixe mabo tene röxröxö, nang kingan idi tabo gegee ma tabo engiren abo ngisine idi.” \c 25 \s1 A sangaun ne une \p \v 1 “Io, xina bung na a kingdom möxö watmaep irabo xarnang a pii möxö sangaun ne une ewe nang toxo kip lo abo bibio ridi ma toxo wan ta susuo ma tödi inalolo maxat. \v 2 A pitnö ridi a lak baulang, ma pitnö a lak nanase. \v 3 Idi nang a lak baulang, idi toxo kip abo bibio ma lamun kaim idi ra xikip pebo wel arixe midi. \v 4 Me idi nang a lak nanase, idi toxo kip abo bibio ridi arixe bölök iat ma wel. \v 5 A tödi inalolo maxat kaim kö nuanot pasaxit, me idi toxo mara pinaluso, io, idi toxo paluso. \p \v 6 “Xö luono dömön a kinup ixo ot bira, ‘A tödi inalolo maxat ine na! Moro miang, moro esuo mine!’ \p \v 7 “Io, abo une xirip toxo laran ma toxo tagure bulus abo bibio ridi. \v 8 A pitnö ne une baulang toxo tengen köbo une nanase, ‘Moro tabaa e mem merebo wel te mum. Abo bibio re mem i eka minet.’ \p \v 9 “Inexalik abo une nanase toxo balu ma toxo tengen, ‘Kaim! A na i kebeöt te ire xirip. Mum moro wan lamun idi nang te misik ma wel ma moro kun te dauleng ke mum iat.’ \p \v 10 “Ma nang idi toxo wan lo ra kun wel, a tödi inalolo maxat ixo wanot. A pitnö ne une nang toxo tagur bulus, toxo wan laxa arixe mine urungan kö nien taxin möxö kubus alolo. Ma marame ixo tamabaxut. \p \v 11 “Inabo une xabise toxo ot belek melamu ma toxo tengen, ‘Orong! Orong! Örö sawang a marame rö mem.’ \p \v 12 “Ma lamun ixo tengen, ‘Turunon saxit, e kobo ösöxö e mum.’ \p \v 13 “Ma na im, mum morobo mana tagur sik, möxösa, mum mo köbo ösöxö a axana bung niang.” \s1 A narun ne tultul \r (Luk 19.11-27) \p \v 14 Jisas ixo tengen öbaling, “Irabo xarnang a tödi i xeka nuan kö ngas ömat, nang ine ixo kuwe abo tultul te ine ma ixo isik tewe abo lalaa rine urungan tidi rua balaure. \v 15 Ixo tabaa a öng ma pitnö ne arip ne tuluwok, ixo tabaa a öng kabise ma nini arip ne tuluwok, ma ixo tabaa a öng kabise ma önga arip ne tuluwok. Ixo erimine idi eöt ma lölös sidi. Io, ixo wan lo xö nuan te ine. \v 16 A tödi nang ixo kip lo abo pitnö ne arip ne tuluwok, saxit mon ixo wan ma ixo rörön ma pitnö ne arip ma ixo kip a önga pitnö ne arip baling. \v 17 Io, nangang bölök ma nini arip ne tuluwok, ixo kip a nini arip ne tuluwok baling. \v 18 Ma lamun a tödi nang ixo kip lo a önga arip ne tuluwok, ixo wan lo ma ixo kin a mara xö pu ma ixo pömös ina tuluwok kö orong kine. \p \v 19 “Melamu xö axana bung ömat a orong möxö inabo tultul ixo wanot baling, ma ixo ötöxödös me idiet lamun abo tuluwok. \v 20 Ina tödi nang ixo kip lo a pitnö ne arip ne tuluwok, ixo kiwot bölök a önga pitnö xabise. Ixo tengen, ‘Orong ke e, nöngön u xo isik a pitnö ne arip ne tuluwok ke e. Örö pere. E kip lo önga pitnö ne arip baling lömö xönan.’ \p \v 21 “A orong ke ine ixo tengen, ‘A tinörön deek u pet. Tödi deek ma a tultul turunon nöngön! Nöngön u xobo rörön deek ma turunon köbo dauleng ne lalaa mon. E rabo bulus nöngön tua werwere muu a oleleng ne lalaa. Miang, ma örö axanan arixe ma orong ke nöngön!’ \p \v 22 “Ina tödi nang ixo kip lo a nini arip ne tuluwok, ixo wanot bölök. Ixo tengen, ‘Orong ke e, nöngön u xo isik a nini arip ne tuluwok ke e. Örö pere. E kip lo önga nini arip baling lömö xönan.’ \p \v 23 “A orong ke ine ixo tengen, ‘A tinörön deek u pet. Tödi deek ma a tultul turunon nöngön! Nöngön u xobo rörön deek ma turunon köbo dauleng ne lalaa mon. E rabo bulus nöngön tua werwere muu a oleleng ne lalaa. Miang, ma örö axanan arixe ma orong ke nöngön!’ \p \v 24 “Io, ina tödi nang ixo kip lo a önga arip ne tuluwok, ixo wanot. Ixo tengen, ‘Orong ke e, e xo ösöxö bara nöngön kaim bara a tödi malus. E ösöxö bara e nöngön u bo xikip kö xönö nöngön u kara sulo ma u bo dixidik ögun kö xönö u kara retewe a irine iaa. \v 25 Io, e xo buut me e xo wan tewe me e xo pömös kö pu a tuluwok ke nöngön. Örö pere. A na ina lasa nang ke nöngön.’ \p \v 26 “A orong ke ine ixo tengen, ‘Nöngön a tödi saban, a tödi lön! Me nöngön u ösöxö sik bara e bo xikip kö xönö e kara sulo me e bo dik ögun kö xönö e kara retewe a irine iaa? \v 27 Xarnang bie, nöngön u xere mana bulus a tuluwok ke e xö gunon ne bulus tuluwok, io, nang bara arabo baling ot, e xere kip lo arixe ma nang bölök lömö.’ \p \v 28 “Io, ixo tengen te idi bira, ‘Mum moro mana kip tewe ina tuluwok kalik ine ma morobo isik ine xö tultul nang i kip lo a sangaun ne tuluwok. \v 29 Möxö, ewenene midi nang idi ma lalaa, God irabo tabaa idi ma oleleng, ma irabo kip lo a oleleng. Me ewenene midi nang kawaim idi mere lalaa, God irabo kip tewe bölök kirip abo lalaa xalik idi. \v 30 Me mum morobo mana tewe ösu ina tultul lön niang kö araman urungan kö ködö lamin, nang kingan idi tabo gegee ma tabo engiren abo ngisine idi.’ \s1 A bung ne warkurai \p \v 31 Me Jisas ixo tengen öbaling bira, “Nang bara a Barok kö Tödi irabo wanot ma mariris se ine arixe mabo angelo xirip pe ine, irabo kis kö kinis ne warkurai taxin te ine. \v 32 A nangadi möxöbo kantri xirip tabo ot etok kö wawara re ine ma irabo palang ebasin idi xarnang a tene walbalaurai möxöbo sipsip nang ibo palang ebasin abo sipsip kalik abo me. \v 33 Ine irabo bulus abo sipsip kö lime tuun te ine, mabo me xö lime kes sine. \p \v 34 “Io, a king irabo tengen kö marakörö niang toxo kis kö lime tuun te ine bira, ‘Mum moro miang, mum niang a Tata re e ixoro wadöane sik e mum. Mum morobo kip lo a kingdom nang ixoro tagur sik kua gene mum meringan kö nang ixo uxis a öxöno lagunon, \v 35 möxö mesila e xo irilöng me mum moxo tabaa e ma nien, e xo minauu me mum moxo tabaa e ma ari, e a osee me mum moxo lamus ölaxa lo e xö gunon, \v 36 e xo sasaxan lamun a man me mum moxo ölaulawa e, e xo meset me mum moxo balaure e, e xo kis kölöme xö gunon ne aömokorot me mum moxo wanot ta uxileng e.’ \p \v 37 “Io, abo tene töxödös tabo balu ine bira, ‘Orong, lause mem moxo pere nöngön, u xo irilöng ma moxo tabaa nöngön ma nien, ma bara u xo minauu, ma moxo tabaa nöngön ma ari? \v 38 Ma lause nöngön u xo wanot xarnang a osee me mem moxo ömaraxen ölaxa lo nöngön, ma bara kaim nöngön ma man ta sisige me mem moxo ölaulawa nöngön? \v 39 Ma lause mem moxo pere nöngön u xo meset, ma bara nöngön u xo kis kölöme xö gunon ne aömokorot me mem moxo uxileng nöngön?’ \p \v 40 “Ma a king ixo balu, ‘E tengen tunin te mum, a lasanene nang mum moxo pet ulamun önga tödi tanaa meringan köbo töke, i xarnang mum moxo pet tö e.’ \p \v 41 “Melamu ine irabo tengen te idi xö lime kes bira, ‘Mum nang mo kis kö ene ömokorot te God, moro tuwes xalik e, ma moro wan urungan kö ia sösöt nang i kara met ma i tagur sik ke Satan mabo angelo re ine. \v 42 Möxö nang e xo irilöng, mum kaim kö tabaa e mere nien tua enen. Me e xo minauu me mum kaim kö tabaa e ma ari ra ininim. \v 43 E xo önga osee me mum kaim kö ömaraxen lo e. Me e xo sasaxan lamun tebo man ma kaim e mum kö ölaulawa e. Me e xo meset me e xo kis kö gunon ne aömokorot, me mum kaim kö balaure e.’ \p \v 44 “Me idi bölök tabo balu bara, ‘Orong, lause mem moxo pere nöngön u xo irilöng bara u xo minauu, u xo meset ma u xo önga osee, bara u xo sasaxan lamun a man ma bara u xo kis kö gunon ne aömokorot, ma kaim e mem pa rorop nöngön?’ \p \v 45 “Me ine irabo balu idi bira, ‘E tengen tunin te mum, a lasanene mum kaim kö wewet kö önga tödi tanaa meringan köbo töke, i xarnang mum kaim kö wewet tö e.’ \p \v 46 “Me idi niang tabo wan urungan kö xönö möxö kinadik nang i kis ulorexe saxit. Ma lamun abo tene töxödös tabo wan urungan kö to ulorexe saxit.” \c 26 \s1 Toxo wawara siwin te ngas sua sesexomet e Jisas \r (Mak 14.1-2; Luk 22.1-2; Jon 11.45-53) \p \v 1 Niang bara e Jisas ixoro öxawam a tinenge xöbo lalaa na, ixo tengen köbo bak ne ausu rine, \v 2 “Mum mo ösöxö sik bara a Luxa ne Nuan Lexe, a nine bung kalik mon könan. Ma tabo isik tewe a Barok kö Tödi xö limine nangadi ma tabo tut ine xö sölöxöröp.” \p \v 3 Io, abo pris tataxin mabo sisila möxö nangadi toxo ot etok kölöme xö gunon taxin kö sisila raxin möxöbo pris, a esene e Kaiapas, \v 4 me idi toxo wöwörö lamun te ngas sua öxös suxume e Jisas sua sesexomet ine. \v 5 Ma lamun idi toxo tengen, “Ire takarabo pet biringan kö bung ne Luxa, xalik a nangadi tabo eöngat ma tabo öpurpuruan ire.” \s1 Önga une ixo linge a sada xö öxöno e Jisas \r (Mak 14.3-9; Jon 12.1-8) \p \v 6 Io, nang e Jisas ixo xisixis siso Betani xö gunon te Saimon, nang mesila ine ma miniset lepra, \v 7 me Jisas ixo kisisik ma ixo aan, io, önga une ixo wanot arixe ma botol deek ne sada nang a xinixun möxönan a lak taxin, me ine ixo linge xö öxöno e Jisas. \p \v 8 Nang abo bak ne ausu toxo pere bira, toxo bala saban me idi toxo ose öbaling idi iat, “Ruasa ine i ösek tataunin ina sada na? \v 9 Ina sada na, toxoro eöt ta xikip pe xinuxun taxin möxönan, ma toxoro eöt tua isik abo tuluwok kö nangadi maris.” \p \v 10 Jisas ixo ösöxö sik bira ma ixo tengen te idi, “Moro ganim ine! Ruasa bara mum mo ögat köbanin ina une na? I kobo laa re mum! Ine iri pet a tatalien deek kö e. \v 11 A nangadi maris angen tobo xisixis arixe me mum köbo bungbung kirip. Ma lamun e karabo kis ömat arixe me mum kö bungbung kirip. \v 12 Nang ine i linge a sada nang lak sixine deek kö aike, rua tagur sik e ra minet. \v 13 Turunon saxit, kö boxönö xirip kö öxöno lagunon nang tabo etöngösen ma tinenge deek, a lasanene niang a une na ixo pet, tabo etöngösen min, ma a nangadi tabo döxömen bölök ine.” \s1 Judas ixo aut ta isik tewe e Jisas \r (Mak 14.10-11; Luk 22.3-6) \p \v 14 Io, a öng möxö ina sangaun ma ninöng, a esene e Judas Iskariot, ixo wan pösöt abo pris tataxin. \v 15 Ma ixo ose, “A lasa runon mum morobo tabaa e nang bara e rabo isik e Jisas kö limine mum?” Io, idi toxo kos sik kö ine a narun ne sangaun ne tuluwok ne siliwa. \v 16 Urulo im kö inabo bung, Judas ixo wawara siwin te mangana ngas mamaran tua isik e Jisas kö limedi. \s1 A Luxa ne Nuan Lexe xö Orong \r (Mak 14.12-26; Luk 22.7-23; Jon 13.21-30; 1 Korin 11.23-25) \p \v 17 Xö sila ne bung möxö Luxa möxö Beret Kaim a Is Könan, abo bak ne ausu toxo wanot pösöt e Jisas ma toxo ose ine, “Ule ina xönö nang nöngön u mamaa bara e mem pa tagure a nien ne Nuan Lexe re nöngön tua enen?” \p \v 18 Ixo balu idi, “Mu niang, mu moro wan laxa xö lagunon taxin urungan kö önga tödi me mu moro tengen te ine, ‘A Tene Ausu i tengen bara, “A axana bung ke e iri wanot. E arixe mabo bak ne ausu re e, mem marabo en ina nien ne Nuan Lexe ruso xö gunon te nöngön.” ’” \v 19 Io, a nine bak ne ausu toxo pet inabo lalaa xarnang Jisas ixoro tengen sik kidu bie, me idu toxo tagure a nien möxö Luxa ne Nuan Lexe. \p \v 20 Ixoro aien, Jisas ixo kisisik kiso xö öra arixe mabo sangaun ma ninöng ne bak ne ausu. \v 21 Ma nang idi toxo an, Jisas ixo tengen te idi, “Turunon saxit, öng mere mum irabo isik e xö limine nangadi.” \p \v 22 Idi toxo tapunuk saban, me idi öngöng toxo ose ine bara, “Turunon saxit, Orong, kaim bere e, goo?” \p \v 23 Io, Jisas ixo balu idi, “Ine a öng nang i öwösö a beret kölöme xö bile arixe me e, ine irabo isik e xö limine nangadi. \v 24 A Barok kö Tödi irabo wan urungan kö minet xarnang abo propet toxoro geet lamun ine. Ma maris belek kö tödi nang irabo isik a Barok kö Tödi xö limine a nangadi. Ixoro deek köba rö ine nang bara kaim e nago xö xikip ine.” \p \v 25 Io, Judas, ine nang irabo isik e Jisas kö limine nangadi, ixo tengen, “Turunon saxit, Tene Ausu, kaim bere e, goo?” \p Jisas ixo balu ine, “Nöngön iat mon.” \p \v 26 Ma nang idi angen toxo aan, Jisas ixo kip lo a beret ma ixo tengen deek kö God, io, ixo pidik, ma ixo tabaa nanin abo bak ne ausu re ine min, ma ixo tengen te idi, “Mum moro kip lo ma moro en. Ina na a aike.” \p \v 27 Io, ixo kip lo a kap wain, ma ixo tengen deek kö God ma ixo örarabaa idi min, ma ixo tengen, “Mum kirip moro inim könan. \v 28 Ina na a dee re e rua öturunonin a kunubus meriso re God, nang e rabo linge rua xikip tewe a magingin saban köbo oleleng ne marakörö. \v 29 E tengen te mum, e karabo inim ina wain mee nixinen na ot kö bung niang arabo inim öbaling ine xarnang a wain maxat arixe me mum puso xö kingdom pe Tata re e.” \p \v 30 Io, idi toxo ii önga sinö me idi toxo wan lo urso xö Maii Olip. \s1 Jisas ixo tengen bara Pita irabo öös sö ine \r (Mak 14.27-31; Luk 22.31-34; Jon 13.36-38) \p \v 31 Io, Jisas ixo tengen te idi, “Xö ina dömön bölök, nang e mum morobo pere a lasa tabo pet tö e, mum kirip morobo buut ma morobo ulo lie e, möxö abo tinenge re God toxoro geet i tengen bira, \q1 \qt ‘E rabo sexomet a tene werwere muu sipsip, \qt* \q1 \qt ma a bung sipsip tabo ulo rup elixilik.’ \qt* \m \v 32 Ma lamun melamu e rabo taru kaa baling kalik a minet ma arabo sila re mum urso Galili.” \p \v 33 Pita ixo tengen te ine, “Niang bara a nangadi xirip te wan lie nöngön nang bara idi te pere a lasa te pet te nöngön, lamun e iat, kaim.” \p \v 34 Me Jisas ixo tengen te ine bara, “Turunon saxit, nixinen kö dömön iat, mesila xö xixök irabo tenge, nöngön örobo öös kelen e xö narun ne axan.” \p \v 35 Lamun e Pita ixo tengen, “Nang bara e rabo met bölök arixe me nöngön, e karabo öös kelen nöngön.” Me idi xirip abo bak ne ausu toxo tengen bölök bie. \s1 Getsemani \r (Mak 14.32-42; Luk 22.39-46) \p \v 36 Io, Jisas ixo wan arixe ma abo bak ne ausu rine urso xö önga xönö tobo rengrengen me Getsemani, ma ixo tengen te idi bara, “Mum moro xisixis sa me e ra wan uruo mara seseng.” \v 37 Ine ixo lamus e Pita ma a nini barok ke Sebedi arixe mine. Ma ixo tapunuk ma balana ixo örasen ögat ine. \v 38 Io, ine ixo tengen te idi bara, “Balake iri tiip köba me e örasen bara lörörö e rabo met. Mum moro kis sa ma moro wawara deek arixe me e.” \p \v 39 Me ine ixo wan ulik ma ixo subu ma wawara rine uri xö pu ma ixo seseng bara, “Mama re e, nang bara i öt, e mamaa bara örobo irewe ina tiip na xalik e, ma lamun u bele muu a mamaa re e. Kaim. Örobo muu eörin a mamaa re nöngön iat.” \p \v 40 Io, Jisas ixo wan pösöt öbaling idiet narun ne bak ne ausu re ine ma ixo pere wösöt lo idiet toxo paliso sik. Me ine ixo ose e Pita bara, “Muot mo kebeöt tua kinis ma winara arixe me e xere önga awa? \v 41 Muot morobo mana wawara ma sineseng kalik a laa ne aöwalam irabo ot pösöt e muot, me muot bo subu xö magingin saban. A turunon, a bala muot i mamaa ra wewet abo tatalien deek, ma lamun a aimuot i kobo lölös.” \p \v 42 Io, Jisas ixo wan tewe xö nini axana baling ma ixo seseng bara, “Mama re e, nang bara ina tiip na i karabo wan tewe ot iat bara e rabo laxa xönan, io, e rabo muu öt ina mamaa re nöngön.” \p \v 43 Ma nang ixo baling, ixo pere abo bak ne ausu toxo paliso, möxösa, a maradi ixo tiip köba ra pinaliso. \v 44 Io, ixo wan lie idi ma ixo wan tewe baling ma ixo seseng kö narun ne axan baling, ma ixo pet önga sineseng xarnang ine ixoro pet sik. \p \v 45 Io, ixo tawuxus baling köbo bak ne ausu ma ixo tengen te idiet, “Muot angen mo wapaliso ma mo mamas? Pere bang, ina axana bung iri ot. Na tabo isik a Barok kö Tödi xö limine abo duöng saban. \v 46 Taru me ire ta wan! Iri lörörö a tödi nang irabo isik tewe e!” \s1 Judas ixo isik tewe e Jisas \r (Mak 14.43-50; Luk 22.47-53; Jon 18.3-12) \p \v 47 Ma nang e Jisas angen ixo rengrenge, e Judas, öng möxö ina sangaun ma ninöng, ixo ot. A marakörö raxin toxo ot arixe mine mabo sele mabo amu. Abo pris tataxin mabo sisila möxö nangadi toxoro tile idi. \v 48 Ma ina tödi nang ixo mamaa ra isik e Jisas kö limine nangadi, ine ixoro tagure önga mangana uxileng bira, “A öng nang e rabo muum, ine mon ina tödi. Mum morobo tödik ine.” \v 49 Saxit mon, e Judas ixo wan pösöt e Jisas ma ixo tengen, “Dömön, Tene Ausu!” Ma ixo muum ine. \p \v 50 Jisas ixo balu, “Eis, pet a laa niang nöngön u ot lamun.” \p Io, idi toxo wanot pösöt e Jisas ma toxo tödik ine. \v 51 Io, öng ke idi nang toxo tuu sik arixe me Jisas, ixo sat lo ina sele ömat te ine, ma ixo se a tödi tene tinörön möxö sisila raxin möxöbo pris, ma use ixo tee xöröp a talingine. \p \v 52 Io, Jisas ixo tengen te ine, “Bulus öbaling a use re nöngön kö xönö möxönan, möxö ewe me idi niang te tön a use tabo met kö use re idi xabise. \v 53 Mum kobo ösöxö bara e öt bara e ra seng e Tata re e, ma saxit mon irabo tile ösu a oleleng ne angelo saxit tua rorop e? \v 54 Ma lamun nang bara e xebe seseng bira, io, abo tinenge re God toxo geet takarabo ot eöt, möxösa, abo tinenge na i tengen bara abo lalaa na irabo mana ot bira rö e.” \p \v 55 Kö ina axana bung na, Jisas ixo tengen kö marakörö, “Mum mo wanot mabo sele mabo amu rua rörödik e, xarnang arixe bere e a tödi baba? Ma xöbo bungbung kirip e xobo xisixis kölöme xö xönö möxö gunon ne lotu raxin me e xobo eusu, me mum kara töndik e. \v 56 Ma lamun abo lalaa na i ot bara abo tinenge möxöbo propet irabo ot eöt.” Io, abo bak ne ausu xirip toxo wan lie e Jisas ma toxo ulo rup. \s1 Abo sisila toxo kure e Jisas \r (Mak 14.53-65; Luk 22.54-55, 63-71; Jon 18.13-14, 19-24) \p \v 57 Idi nang toxo öxös lo e Jisas, toxo lamus lo ine urungan te Kaiapas, a sisila raxin möxöbo pris, ma ringan abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo sisila toxoro wan etok. \v 58 Ma lamun Pita ixo mumuu e Jisas kö nuan a lak palaa ulik ot nang ine ixo wanot kö ina xönö xö lawana ngasiene a sisila raxin möxöbo pris. Ixo wan laxa ma ixo kis arixe mabo tene walbalaurai ra werwere bara tabo pet a lasa re Jisas. \p \v 59 Abo pris tataxin mabo kansel kirip toxo wawara siwin te mangana unine tinenge röxröxö ra wupuk e Jisas min tua sesexomet ine. \v 60 A oleleng toxo wanot tua rengrengen ösu toxo lamun ine, ma lamun kaim idi xo werwere wösöt lo re mangana ngas sua wupuk ine. \p Melamu ulik, a nine tödi toxo wanot. \v 61 Ma toxo tengen, “Ina tödi na ixo tengen bere, ‘E öt tua öbeng ina gunon lotu raxin te God, me e öt ta uru öbaling ine xö narun ne bung.’” \p \v 62 Ma a sisila raxin möxöbo pris ixo tuu kaa ma ixo tengen te Jisas bara, “Nöngön ökorobo balu re tinenge? A lasa ina tinenge na nang abo duöng na te wupuk nöngön min?” \v 63 Ma lamun e Jisas ixo kis ödödö sik mon. \p A sisila raxin möxöbo pris ixo tengen te ine, “E usugurno nöngön me God nang i to, bara örö tengen te mem nang bara nöngön a Mesaia, a Barok kö God, bara kaim.” \p \v 64 Me Jisas ixo tengen, “Maa, i xarnang u tengen. Ma lamun e tengen te mum kirip, melamu im mum morobo pere \qt a Barok kö Tödi irabo kisisik kö kinis taxin kö lime tuun te God nang a lak lölös ine, ma irabo ot kö kubu ne watmaep.” \qt* \p \v 65 Io, a sisila raxin möxöbo pris ixo laie ma ixo didii a man te ine, ma ixo tengen bara, “Iri tengen ögarin e God! Tinenge re ine eöt. Ire tebele ose öbaling kebo duöng kua rengrengen ot tebo tinenge bölök kö ina tödi. Pere na, mum moxoro ölangen bere ine i tengen ögarin e God. \v 66 Mum mo döxömen bara tabo pet bulungin ine?” \p Me idi xirip toxo balu ine bara, “I töxödös bere e Jisas irabo mana met.” \p \v 67 Io, idi toxo gisip ine xö wawara rine ma toxo tut ine mabo limedi. Idi xabise toxo wasa ine \v 68 ma toxo tengen te ine bara, “Mesaia, örö tengen te tinenge propet im na re mem. Ewe i tut nöngön?” \s1 Pita ixo öös kelen e Jisas \r (Mak 14.66-72; Luk 22.56-62; Jon 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Io, e Pita ixo kisisik kingan kö xönö lawana gunon, ma önga une tultul ixo wanot pösöt ine. Ixo tengen, “Nöngön mon nang u xo arixe me Jisas meri Galili.” \p \v 70 Ma lamun e Pita ixo öös kö mamaran tidi xirip bara, “Kaim. E kobo ösöxö lamun ina tinenge na nang u rengrengen.” \p \v 71 Io, ixo wan urungan kö marame möxö nilaxa. Ma önga balik kabise ixo pere ine ringan ma ixo tengen kö nangadi niang, “Ina tödi na ibo önan arixe me Jisas mee Nasaret.” \p \v 72 Me ine ixo öös baling ma ixo tengen, “Sugurno bang mon e tengen a turunon, e kobo ösöxö ina tödi!” \p \v 73 A ulik mon melamu, a nangadi niang toxo ruruu ringan toxo wanot pösöt e Pita ma toxo tengen, “Turunon bara nöngön mon a öng mere idi, möxö mem me ölangen kulen kö tinenge re nöngön.” \p \v 74 Me Pita ixo tengen ölölös bara, “Sugurno bang mon e tengen a turunon te mum, e kobo ösöxö ina tödi! Nang bara e töxö, io, e mamaa bara God irabo ömokorot köbanin e.” \p Ma saxit mon a xixök ixo tenge. \v 75 Io, Pita ixo döxömen lo a tinenge niang e Jisas ixo tengen bara, “Nang a xixök i kobola tenge bang, nöngön örobo öös kelen e xö narun ne axan.” Me Pita ixo wan su ma ixo gee saban arixe. \c 27 \s1 Judas ixo kut öxuxut ine iat \r (Aposol 1.18-19) \p \v 1 Xö puxu bubung arixe, abo pris tataxin kirip mabo sisila möxö nangadi toxo etöngösen ma toxo ot kö önga dinödöm bara tabo sexomet e Jisas. \v 2 Idi toxo kubus a nini limine ma toxo lamus ine urungan te Pailat, a tene warkurai taxin mee Rom. \p \v 3 Nang e Judas ewe niang ixo isik tewe e Jisas, ixo pere bara toxo kure ösaban e Jisas, ine ixo dödöm puxus ma ixo isik puxus ina narun ne sangaun ne tuluwok ne siliwa urungan köbo pris tataxin mabo sisila möxö nangadi. \v 4 Ma ixo tengen, “E re pet a magingin saban, möxösa, e re isik kas a tödi nang i kobo pet te sasaban urungan kö minet.” \p Idi toxo tengen, “Mem marabo moro belek? Nöngön iat im.” \p \v 5 Io, Judas ixo tewe abo tuluwok urungan kölöme xö gunon lotu raxin ma ixo wan lo. Io, ixo wan tewe ma ixo kut öxuxut ine iat. \p \v 6 Abo pris tataxin toxo kip lo abo tuluwok ma toxo tengen, “I kobo eöt köbo warkurai te Moses sa bulbulus inabo tuluwok kölöme xö xönö möxö bulbulus arabaa xö gunon lotu raxin, möxösa, a xinuxun möxö minet.” \v 7 Io, idi toxo muu önga dinödöm pa xukun lo ina xönö möxö tene pet sosopen min, bara tabo pömös nangadi osee ringan. \v 8 Ma toxo isik a ese xina lagunon bara Xönö möxö Dee i ot nixinen. \v 9 Io, abo tinenge re propet Jeremaia ixo ot eörin bira, \qt “Idi toxo kip lo inabo narun ne sangaun ne tuluwok ne siliwa, ina marana xinixun niang a nangadi mee Israel toxo isiksik ke ine. \qt* \v 10 \qt Me idi toxo kip lo ina tuluwok ma toxo kun a xönö möxö tene pet sosopen min, xarnang a Orong ixoro tengen sik ke e bie.” \qt* \s1 Jisas ixo tuu mesila re Pailat \r (Mak 15.2-5; Luk 23.3-5; Jon 18.33-38) \p \v 11 Io, Jisas ixo tuu xö mamaran möxö sisila raxin mee Rom, ma ina sisila raxin ixo ose ine, “Nöngön a king möxöbo Judeia?” \p Jisas ixo balu ine bara, “Ine mon xarnang u tengen.” \p \v 12 Nang abo pris tataxin mabo sisila toxo wupuk ine, Jisas kaim kö balu re tinenge. \v 13 Io, Pailat ixo ose ine, “U kobo ölangen gut abo tinenge niang te wupuk nöngön min?” \v 14 Inexalik Jisas kaim kö babalu re tinenge ulamun abo tinenge toxo wupuk ine min. Io, ina sisila raxin ixo wuwus saban. \s1 Pailat ixo kure e Jisas \r (Mak 15.6-15; Luk 23.13-25; Jon 18.39—19.16) \p \v 15 Io, xö Luxa ne Nuan Lexe, Pailat ixobo walwalas ösu a önga tödi xalik a gunon ne aömokorot, a tödi nang ina marakörö toxo pere kos ine. \v 16 Kö ina axana bung na, önga tödi a esene e Barabas nang idi toxo bulus ine xö gunon ne aömokorot. A nangadi toxo ösöxö ödeek sik ine möxöbo tatalien te ine. \v 17 Io, nang ina marakörö toxo ot etok, Pailat ixo ose idi, “Ewenene re idu niang mum mo mamaa bara ara ii ösu urungan te mum: Barabas bere Jisas nang tobo rengrengen ine me Krais?” \v 18 Ixo tengen bira, möxö ine ixo ösöxö bara inabo pris tataxin mabo sisila toxo bala saban te Jisas, io, idi toxo isik ot e Jisas urungan te ine. \p \v 19 Nang e Pailat ixo kisisik kö kinis ne warkurai te ine, a une re ine ixo tile ina tinenge na urungan te ine bira, “Ganim pa pet te laa xina tödi na, möxö kaim ine mere sasaban, möxösa, e xoro örasen a tiip taxin arixe nixinen kö wöpönöbö lamun ine.” \p \v 20 Ma lamun abo pris tataxin mabo sisila toxo öraru a balna marakörö rua ose bara Barabas irabo langlanga ma bara Jisas irabo met. \p \v 21 A sisila raxin ixo ose idi, “Ewenene re idu niang mum mo mamaa bara ara ii ösu urungan te mum?” \p Io, idi toxo balu ine, “Barabas.” \p \v 22 E Pailat ixo ose idi bara, “A lasa nang e rabo pet kö Jisas nang mum bo ukuwe ine a Mesaia?” \p Me idi xirip toxo balu ine bara, “Tut ine xö sölöxöröp!” \p \v 23 Me Pailat ixo ose idi, “Ruasa? A mangana sasaban sa ine ixo pet?” \p Ma lamun idi toxo xukup nöngösö lömö iat bara, “Tut ine xö sölöxöröp!” \p \v 24 Nang e Pailat ixo pere bara tinenge re ine ixo laa tataun, ma a purpuruan ixo urulo ra nuanot, ine ixo kip lo a ari ma ixo tos a limine mesila xö marakörö xirip. Ma ixo tengen, “E langlanga sik kalik a dee xina tödi na. A laa im pe mum iang!” \p \v 25 A nangadi toxo tengen te ine, “Ganim sik a dee re ine lömö re mem ma lömö xö bung baroxorok ke mem!” \p \v 26 Io, e Pailat ixo ii ösu e Barabas urungan te idi ma ixo tengen köbo umri ma toxo dangat e Jisas ma buso, ma melamu e Pailat ixo isik ine urungan te idi ra rutut ine xö sölöxöröp. \s1 Toxo eösaxit me Jisas \r (Mak 15.16-20; Jon 19.2-3) \p \v 27 Io, abo tene inarse möxö sisila raxin mee Rom, toxo lamus ölaxa e Jisas urungan kö gunon taxin te Pailat ma toxo kuwe etoxin kirip a nangadi arse. \v 28 Idi toxo luwes abo man te ine ma toxo ölaulawa e Jisas ma man dadan xarnang a king ibo sisige, \v 29 io, idi toxo kip lo a uno gargaras ma toxo pet xarnang a bubuan, ma toxo usige xö öxöno e Jisas. Idi toxo bulus a buxo xö lime tuun tine ma toxo subun kexe mesila rine ma toxo eösaxit saban tine bira, “Mem me ölet nöngön, king köbo Judeia.” \v 30 Idi toxo gisgisip ine ma toxo ilo ina buxo ma toxo dangdangat a öxöno. \v 31 Melamu idi toxoro eösaxit mine, idi toxo irewe ina man dadan kalik ine ma toxo ölaulawa öbaling ine ma man iat te ine. Io, idi toxo lamus ösu ine ra taba ine xö sölöxöröp. \s1 Toxo tut e Jisas kö sölöxöröp \r (Mak 15.21-32; Luk 23.26-43; Jon 19.17-27) \p \v 32 Nang idi toxo önan lo, toxo esuo ma önga tödi mee Sairin, a esene e Saimon, me idi toxo ölölös lo ine rua xikip a sölöxöröp pe Jisas. \v 33 Idi toxo ot tiso xö xönö tobo rengrengen me Golgota. (Unine ese na bara Xönö möxö Siine Öxöno Tödi). \v 34 Ma nang idi toxo isik a wain toxo arixin ma laa melmele bara re Jisas sa ininim. Inexalik ixo dem kulen, ma ixo mölök ka ininim. \v 35 Nang idi a nangadi arase toxoro taba ine xö sölöxöröp, toxo egulös satu rua erimine abo man te ine re idi iat. \v 36 Idi toxo kisisik ma toxo balaure ödeek ine ringan. \v 37 Ma lömö xö öxöno, idi toxo bulus a xönö ginigeet nang toxo puk ine min bira, “Ine e Jisas, a king möxöbo Judeia.” \v 38 Idi toxo örabaa bölök a nine tödi pinilo arixe me ine, a öng kö lime tuun ma öng kö lime kes. \v 39 Ma a nangadi nang toxo önan saxit, toxo tenge uli ine. Idi toxo urie abo öxöno idi \v 40 ma toxo tengen te ine bara, “Nöngön mon iang örobo pörök ösu a gunon lotu raxin ma örobo uru öbaling mon kö narun ne bung, örö top öbaling iat nöngön! Nang bara nöngön a Barok kö God, na im örö wan su meringan kö sölöxöröp!” \p \v 41 Xö ina ngas iat nang, abo pris tataxin arixe mabo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo duöng taxin idi bölök toxo tenge uli ine. \v 42 Me idi toxo tengen öbaling bara, “Ine i rorop a nangadi xabise, ma bara bule i kebeöt ta rorop ine iat? Bere ine a King mee Israel, irabo wan su na mon kalik a sölöxöröp, ma ire tabo nunu. \v 43 Ine ixobo isik iat a nunu rine urungan kö God. Ganim e God irabo top im ine na nang bara i mamaa rö ine, möxö ixobo rengrengen, ‘E a Barok kö God.’” \v 44 Xö ina mangana ngas a nine tödi wuwulo nang toxo örabaa idu xö nine sölöxöröp arixe mine, idu bölök toxo tenge uli ine. \s1 A minet te Jisas kö sölöxöröp \r (Mak 15.21-32; Luk 23.26-43; Jon 19.17-27) \p \v 45 Xö luono xaken a ködö ixo wanot ma ixo tawi xirip ina öxöno lagunon ot kö narun ne axana bung kö aien. \v 46 Ma xö narun ne axana bung, Jisas ixo gee wösö ma ixo tengen, “Eloi, Eloi, lama Sabakatani?” A unine möxönan i tengen bira, “God te e, God te e, ruasa u wan kalik e?” \p \v 47 Ma dauleng niang toxo tuu örörö sik toxo ölangen ina na, ma toxo tengen, “Ine i xukuwe e Elaija.” \p \v 48 Saxit mon önga tödi mere idi ixo ulo ma ixo kip lo a spans. Ixo bulus ölaxa xö wain manun, ma nang a wain ixo wöwö xönan ixo kut parange xö önga iaa ma ixo sanga kaa min urungan te Jisas sa ininim. \v 49 Ma a nangadi xabise toxo tengen, “Tuu bang! Ire ta pere bere Elaija irabo ot ma irabo top ine bara kaim.” \p \v 50 Ma nang e Jisas ixoro gee wösö baling, me ine ixo isik tewe a to re ine ma ixo met. \p \v 51 Ma saxit mon a xönö man taxin nang ibo bölö wi sik a gunon lotu raxin ixo tamadidi nine xönö meriso lömö uri arixe xö pu. A gie ixo ot mabo warawat ixo tawörök. \v 52 Abo maöt toxo tawalang mabo töngön köbo töxödös ne minet toxo taru kaa ma toxo to. \v 53 Idi toxo wan su xalik abo lieng möxöbo minet, ma melamu xö tinaru baling ke Jisas, idi toxo wan laxa Jerusalem a lagunon madakdak ma toxo wösö xö oleleng ne nangadi. \p \v 54 Nang a umri raxin me ewe midi niang toxo balaure e Jisas, toxo pere a gie ma abo lalaa niang ixo wanot, toxo buut saban ma toxo tengen, “Turunon saxit, a tödi na a Barok kö God!” \p \v 55 Oleleng ne balixilik bölök angen toxo tuu sik kö palaa ma toxo ngökngök köbo lasa niang ixo orot. Idi toxobo mumuu e Jisas mee Galili me idi toxo balaure ine xöbo lasa niang ibo mamaa lamun. \v 56 Kaluluon tidi, e Maria mee Makdala, me Maria nago re Jems me Josep, ma nago xö nine barok ke Sebedi. \s1 Toxo pömös e Jisas \r (Mak 15.42-47; Luk 23.50-56; Jon 19.38-42) \p \v 57 Niang ixoro lörörö ra aien, a orong mee Arimatia ixo wanot, a esene e Josep. Ine iat ixo önga bak ne ausu re Jisas. \v 58 Ixo wanot pösöt e Pailat ma ixo ose ine lamun a minet te Jisas. Me Pailat ixo isik a tinenge lölös bere idi tabo isik ina minet urungan te Josep. \v 59 Josep ixo kip lo ina minet, ma ixo kait pi ma man maxat pidien, \v 60 ma ixo bulus ölaxa ine xö lieng maxat te ine iat niang ine ixo luok tewe xalik a wat. Io, ixo ubun pi a marana lieng ma önga wat taxin ma ixo wan. \v 61 Maria mee Makdala, me Maria xabise, idu toxo kisisik kö lörörö xö lieng. \s1 Toxo balaure ödeek a lieng \p \v 62 A bung möxö tagure abo lalaa möxö bung Sabat iri kawam, ma xö bung melamu, abo pris tataxin mabo Parasi toxo wan pösöt e Pailat. \v 63 Idi toxo tengen, “Asuono orong, mem me döxömen lo a tinenge ina tene röxröxö ixo tengen niang ixo to sik bara, ‘E rabo taru baling melamu xö narun ne bung.’ \v 64 Io, mem me mamaa ra isik a tinenge lölös bara idi tabo balaure ödeek ina marana lieng ot kö narun ne bung irabo kawöm. Ma xalik abo bak ne ausu rine tabo wanot ma tabo pulo ina töngön ma tabo tengen kö nangadi bara iri taru baling kalik a minet. Ma ina mangana tinenge töxö na irabo saban köba xö niang i araun.” \p \v 65 Pailat ixo tengen, “Mum moro wan, moro lamus lo a dauleng ne umri rua balbalaure ödeek ina marana lieng xarnang mum mo eöt tua wewet pi.” \v 66 Io, idi toxo wan lo ma toxo balaure ödeek ina lieng biringan. Idi toxo isewi a wat nang ixo pet pi sik a marna lieng, ma toxo wan lie sik abo umri rua balbalaure ödeek ine. \c 28 \s1 A tinaru baling ke Jisas \r (Mak 16.1-10; Luk 24.1-12; Jon 20.1-10) \p \v 1 Melamu xö Sabat, xö puxu bubung kö Sade, Maria mee Makdala, me Maria xabise, idu toxo wan lo rua werwere ina lieng ne minet. \p \v 2 A gie raxin ixo ot, möxösa, önga angelo xö Orong ixo wan su meruso xö balana kubu. Ixo wan pösöt ina lieng ma ixo ubun tewe ina wat ma ixo kis kaa sik könan. \v 3 A winara re ine ixo bio xarnang a siek, ma ina man tine ixo pidien köba saxit. \v 4 Abo umri nang toxo balaure sik ina lieng ne minet, toxo buut köba, io, toxo dede xirip ma binuut ma toxo xarnang abo tödi minet. \p \v 5 A angelo ixo tengen kö nini une, “Ganim e mu ra binuut. E ösöxö bere mu mo wawara siwin e Jisas, ewe niang toxo taba ine xö sölöxöröp. \v 6 Kaim ine ra, me ine iri taru baling kalik a minet, xarnang ine ixoro tengen sik. Mu moro miang ma moro pere ina xönö niang toxo ömarin ine e. \v 7 Ma na iat mon, mu moro wan saxit ma moro tengen köbo bak ne ausu re ine, ‘Ine iri taru baling kalik a minet me iri sila re mum uri Galili. Ma ri, mum morobo pere ine.’ Io, mu moro döxömen lo ina lasa e re tengen sik ke mu.” \p \v 8 Io, a nine une toxo wan saxit mon kalik ina lieng, idu toxo buut ma lamun toxo wöwö ma axanan, ma toxo ulo rua rengrengen osen abo bak ne ausu rine. \v 9 Saxit mon, Jisas ixo esuo me idu. Me ine ixo tengen, “Puxu.” Idu toxo wanot pösöt ine, me idu toxo töndik a xexene ma toxo lotu rine. \v 10 Io, Jisas ixo tengen te idu, “Ganim e mu ra binuut. Mu moro wan ma moro tengen köbo tönö re e bara idi tabo wan uruso Galili. Me idi tabo pere e ringan.” \s1 A unine bara abo Judeia tokobo nunu bere Jisas ixo taru baling \p \v 11 Io, nang a nine une toxo önan kö ngas, a dauleng ne umri nang toxo balaure ina lieng ne minet, toxo wan laxa xö lagunon taxin ma toxo tengen osen köbo pris tataxin lamun abo lalaa xirip nang ixo wanot. \v 12 Ma nang abo pris tataxin toxo wanot etok arixe mabo sisila, toxo ot kö önga dinödöm, me idi toxo tabaa abo umri ma oleleng ne tuluwok. \v 13 Me idi toxo rengrengen te idi, “Mum morobo tengen bara, ‘Abo bak ne ausu rine toxo wanot kö dömön ma toxo pulo rewe ine nang mem moxo paliso.’ \v 14 Nang bara ina sisila raxin mee Rom i ölangen bira, mem marabo ötöxödös arixe mine, re mum pa malaa wes xalik ina tiip.” \v 15 Io, abo umri toxo kip lo abo tuluwok ma toxo pet xarnang toxoro tengen te idi. Ma ina pii ixoro wan elixilik kaluluonin abo Judeia ot kö ina axana bung na. \s1 Jisas ixo tenge lölös köbo tultul te ine \r (Mak 16.14-18; Luk 24.36-49; Jon 20.19-23) \p \v 16 Io, a sangaun ma öng ne bak ne ausu toxo wan uruso Galili, xö maii niang Jisas ixo tengen te idi ra nuan uxe. \v 17 Nang idi toxo pere ine, idi toxo lotu wösöt ine, ma lamun dauleng toxo nine dinödöm sik. \v 18 Io, Jisas ixo wanot pösöt idi ma ixo tengen, “Abo lölös kirip nuso xö watmaep ma xö öxöno lagunon, a Tata re e ixoro tabaa e min. \v 19 Io, mum moro wan ma moro pet abo bak ne ausu möxöbo kantri xirip, me mum morobo baptais idi xö esene e Mama ma ina Barok ma ina Töxödös ne Tanono. \v 20 Me mum moro usu idi ra tame abo lalaa xirip e xoro tenge lölös se mum pua wewet. Ma i maras pi sik, e bo arixe me mum köbo bung kirip ot kö axana bung möxö xakawöm.”