\id JHN - Barok \h JON \toc3 Jon \toc1 A Tinenge Deek ke JON \toc2 JON \mt2 A Tinenge Deek ke \mt1 JON \ip Jon a aposol ixo geet ina ginigeet na \bd bara nangadi nang tabo kos ina na, idi tabo nunu bara e Jisas ine a Mesaia (nang toxo tengen bara ‘e Krais’), a Barok kö God, me God irabo öro idi (pere e Jon 20:31)\bd*. Ina na a unine ina ginigeet na. Me Jon ixo osen ömaras bere Jisas, ine runon niang a God, ixo wanot xarnang a tödi, ma ixo to ra xö pu xö öxöno lagunon tua osen e God ura re ire (14:7-11). Io nang, e Jon ixo tengen bara e Jisas a ‘Tinenge’, möxösa, a to re ine i töngösen ire ulamun e God (1:1-18). Jon ixo etöngösen köba bere Jisas ixo wanot bara irabo isik a to ulorexe rö idi xirip nang te nunu re ine (1:12; 3:16; 3:36; 5:24; 6:40; 10:28; 11:25) ma bere ine a Barok kö God ma kaim pe ngas kabise uruso xö God, Jisas kalik mon (5:19-27; 10:30; 11:27; 14:6). \c 1 \p \v 1 Mesila xö urulo möxöbo lalaa xirip, a Tinenge ixoro kis. Ma ina Tinenge ixo kis arixe me God, ma ina Tinenge e God iat. \v 2 Ma ina Tinenge ixo kis arixe me God mesila xö urulo möxöbo lalaa xirip. \p \v 3 Me God ixo uxis abo lalaa xirip arixe ma ina Tinenge na. Ma kaim pe laa ixo wanot tataun. Kaim. God i ixo pet abo lalaa xirip arixe ma ina Tinenge. \v 4 Me ine iat mon a unine to runon. Ma ina to, ine a bibio nang irabo ömaras a nangadi. \v 5 A bibio i sili ömaras a ködö, ma lamun a ködö i kobo eöt tua tinuu wi ine. \p \v 6 Önga tödi ixo ot nang e God ixo tile ine, a esene e Jon. \v 7 Me ine ixo ot tua rengrengen ösu lamun ina bibio, bara a nangadi xirip nang tabo ölangen, idi tabo nunu xö ina bibio. \v 8 Me ine iat kaim bara ine ina bibio, inexalik, ixo ot tua rengrengen ösu lamun ina bibio. \v 9 Ma ina bibio runon i nangen, ma iri wanot ura xö öxöno lagunon ma ibo ömaras a nangadi xirip. \p \v 10 A Tinenge ixo kis sa xö öxöno lagunon. Ma i turunon bere God ixo uxis a öxöno lagunon min, ma lamun a nangadi belek möxö ina öxöno lagunon idi kaim kö werwere xulen ine. \v 11 Ine ixo ot kö xönö re ine iat, ma lamun a nangadi re ine kaim kö ömaraxen lo ine. \v 12 Lamun ewe me idi nang toxo ömaraxen lo ine, ixo ömaraxa lo idi bara idi tabo bung baroxorok ke God, idi iat nang ewe toxo nunu re ine. \v 13 Ma tokoxobo xikip idi xarnang a tatalien möxö nangadi mon, bara xö mamaa xö tödi. Lamun kaim. God iat ine a Tamana idi. \p \v 14 Ma ina Tinenge ixo ot xarnang a tödi, ma ixo to kaluluonin ire. Me ire tere pere a mariris se ine, a mariris möxö ina önga Barok söxöt mon meringan te Tamana. Ma ixo wöwö ma a abalamu mabo turunon te God. \p \v 15 Jon ixo etöngösen maras lamun ine, ma ixo wöwörö lölös bira, “Ine a öng nang e xo wöwörö ulamun ine nang e xo tengen bira, ‘Irabo ot melamu re e, ma lamun ine i taxin sik ke e, möxösa, ine ixoro kis nang bang kaim kö xikip e.’” \v 16 Ma i wöwö sik arixe ma abalamu ma ibo ratabaa sösöxöin ire xirip min. \v 17 Moses ixo isik abo warkurai ura re ire nang God ixo tabaa ine min. Ma lamun meringan te Jisas Krais a abalamu ma turunon ixo ot. \v 18 Kaim bang ke öng ixoro pere e God. Ma lamun God ine ma önga Barok kalik mon me ine iat e God, ma ibo xisixis kö lawana e Tamana. Me ine iat ixoro wöwörö maras sö ire ulamun ine. \s1 Jon ixo öös bara ine a Mesaia \r (Matiu 3.1-12; Mak 1.1-8; Luk 3.1-18) \p \v 19 Nang abo tödi raxin mee Judeia ringan Jerusalem toxo tile a uleng ne pris ma Liwai urso re Jon tua ose ine, bara a mangana tödi bule ine, io, Jon ixo tengen ömaras. \v 20 Ine kaim kö öös sua babalu idi, ma lamun ixo ömaras mon idi, ma ixo tengen bara, “Kaim bere e ina Mesaia.” \p \v 21 Me idi toxo ose öbaling ine, “Me ewe iat im nöngön? E Elaija nöngön?” \p Me Jon ixo balu idi, “Kaim, kaim bere e Elaija.” \p Me idi toxo ose öbaling ine, “Nöngön ina Propet nang ire te xixiset ulamun?” \p Ine ixo balu öbaling idi, “Kawaim.” \p \v 22 Io, idi toxo tengen te ine, “Go, örö tengen im pe mem bere ewenene runon iat nöngön, rue mem pa töngösen idi nang toxo tile e mem ura. Örobo tengen bule im pe nöngön?” \p \v 23 Jon ixo balu idi mabo tinenge propet te Aisaia bira: \q1 \qt “E a inöno öng i xukup kö xönö tataun bara, \qt* \q1 \qt ‘Mum morobo ötöxödös a ngas kö Orong.’” \qt* \p \v 24 Io, dauleng ne Parasi nang toxo tile, \v 25 idi toxo ose e Jon bira, “Ma nang bara kaim bere nöngön iang a Mesaia, bere e Elaija, bara ina Propet, ma ruasa nöngön u baptais a nangadi?” \p \v 26 Me Jon ixo balu idi bira, “E bo baptais idi arixe ma ari. Ma lamun öng kaluluonin e mum, mum kobo ösöxö ine. \v 27 Ine mon a öng nang irabo ot melamu re e, me e kobo töxödös eöt tua walwalas a kililöng kalik a nine sandel te ine.” \p \v 28 Inabo lalaa xirip ixo ot to Betani, kö lawana Ari Jordan, nang e Jon ixo baptais a nangadi xönan. \s1 Jisas nang irabo kip tewe abo sasaban \p \v 29 Önga bung kabise im, Jon ixo pere e Jisas ixo önan pösöt ine ma ixo tengen, “Mum moro pere bang, ina na a bak kö sipsip nang e God ixo tile ura rua xikip tewe abo magingin saban kö nangadi möxö öxöno lagunon! \v 30 Ine mon a tödi nang e xo töngösen ulamunon bara, ‘A tödi irabo ot melamu re e, ma lamun ine i taxin sik ke e, möxösa, ine ixoro kis nang kaim bang kö xikip e.’ \v 31 Me e iat kaim kö ösöxö ine, ma lamun e wanot tua baptais e mum ma ari rua osen ömaras abo Israel ulamun ine.” \p \v 32 Io, Jon ixo isik a tinenge maras bira, “E xo pere a Tanono ixo wan su meriso xö watmaep xarnang a buno ma ixo kis lömö re ine. \v 33 E iat kaim kö ösöxö xulen bara ine iat mon nang irabo ot. Ma lamun ewe nang ixo tile e rua baptais a nangadi arixe ma ari ixo tengen bara, ‘A tödi nang örobo pere a Tanono irabo wan su ma irabo kis lömö xö ina tödi, ine iat mon niang irabo baptais arixe ma Töxödös ne Tanono.’” \v 34 Me Jon ixo tengen, “E xoro pere ine me e xo tengen ösu bara ine iat mon a Barok kö God.” \s1 Dauleng toxo perexulen e Jisas bara ine a Mesaia \p \v 35 Io, xö bung melamu e Jon arixe ma nine bak ne ausu re ine, idiet toxo tuu sik baling kingan. \v 36 Ma nang ixo pere e Jisas ixo önan saxit, ixo tengen te idu, “Mu moro pere, ina na a bak kö sipsip nang e God ixo tile.” \p \v 37 Ma nang ina nine bak ne ausu toxo ölangen biringan, idu toxo muu e Jisas. \v 38 Jisas ixo talingen baling ma ixo pere idu toxo mumuu re ine. Ma ixo ose idu, “Mu mo mamaa lamun a sa?” \p Idu toxo balu ine ma toxo tengen, “Rabai, nöngön u xisixis ule?” (Ma a unine ina tinenge ‘Rabai’ bara ‘Tene Ausu’). \p \v 39 Me Jisas ixo balu, “Mu moro miang me mu morobo pere.” \p Io, idu toxo muu ine ma toxo pere a xönö ixo xisixis e, ma ixoro lörörö im kö nit ne axana bung kö aien. Io, idu toxo kis arixe me ine xö ina bung kö aien. \p \v 40 Io, Endru a tönö e Saimon Pita, ine a öng ke idu nang toxo ölangen a lasa e Jon ixo tengen, io, idu toxo muu lo e Jisas. \v 41 A laa nang e Endru ixo arun ta wewet ixo parasiwin a tönö nang e Saimon, ma ixo tengen te ine, “Maa mere pere lo a Mesaia.” (Ma tabo puxus ina tinenge na bara ine mon a ‘Krais’). \v 42 Ma ixo lamus e Saimon urungan te Jisas. \p Jisas ixo pere ine ma ixo tengen, “Nöngön e Saimon, a barok ke Jon. Tabo rengrengen nöngön me Kepas” (niang, toxo puxus bere, e Pita). \s1 Pilip me Natanael toxo perexulen e Jisas bara ine a Mesaia \p \v 43 Io, xö bung melamu, Jisas ixo mamaa ra nuan uruso Galili. Ixo pere lo e Pilip ma ixo tengen tö ine, “Muu e.” \p \v 44 Pilip ine meri Betsaida xö lagunon nang e Endru me Pita tobo xisixis bölök ee. \v 45 Pilip ixo ot pösöt e Natanael ma ixo tengen te ine, “Mem mere pere lo a öng nang e Moses ixo gegeet ulamunon kölöme xö Buk möxö Warkurai ma nang bölök abo propet toxo gegeet ulamun ine. E Jisas meriso Nasaret, a barok ke Josep.” \p \v 46 Me Natanael ixo ose, “Kaim pe lalaa deek i eöt tua nuanot meriso Nasaret!” \p Io, Pilip ixo tengen, “Örö miang ma örö pere.” \p \v 47 Ma nang e Jisas ixo pere e Natanael ixo önan pösöt ine, ixo tenge ulamun ine bara, “Turunon saxit, ina tödi a Israel tunon, ma i koxobo ösöxö ra röxröxö.” \p \v 48 Me Natanael ixo ose ine, “U ösöxö e bule?” \p Jisas ixo balu ine ma ixo tengen, “E xo arun ta werwere nöngön kö pu xö uno löwö, melamu re Pilip pa xukuwe nöngön.” \p \v 49 Io, Natanael ixo tengen, “Rabai, nöngön a Barok ke God. Me nöngön a King köbo Israel.” \p \v 50 Me Jisas ixo balu ma ixo tengen, “U nunu, möxösa, e tengen te nöngön bara e xo pere nöngön kö pu xö uno löwö. Inexalik nöngön örobo pere rebo lalaa nang i taxin saxit te nanga.” \v 51 Io, ine ixo tengen öbaling, “E tengen a turunon te nöngön, mum morobo pere a watmaep irabo tamasawang, mabo angelo re God tabo önan kaa ma tabo önan su xö Barok kö Tödi.” \c 2 \s1 Jisas ixo puxus a ari urungan kö wain \p \v 1 Io, melamu xö nine bung ixoro saxit, a nien taxin ne alolo ixo wanot kö lagunon Kena ro Galili. A nago re Jisas bölök ixo ot. \v 2 Me idi toxo seng bölök e Jisas ma bung bak ne ausu re ine rua kinis kö ina nien ne alolo. \v 3 Ma nang a wain ixo kawam, a nago re Jisas ixo tengen te ine bara, “Kawaim im idi ma wain.” \p \v 4 Me Jisas ixo balu ine bira, “Nago, ruasa u rengrengen tö e? Kaim bara a laa re e. A axana bung ke e i kela wanot bang.” \p \v 5 A nago re Jisas ixo tengen köbo tene tinörön, “Mum morobo pet abo lasanene nang ine i tengen te mum.” \p \v 6 Ma lörörö ringan a pitnö ma öng ne bile raxin toxo pet ma wat. Inabo mangana bile ne ari nang abo Judeia toxobo gilime min eöt mabo warkurai te idi. A öngöng ke idi abo bile ixobo rörön a nine sangaun bara a narun ne sangaun ne buluxom ne kö ari. \p \v 7 Jisas ixo tengen köbo tene tinörön, “Mum moro tii abo bile ma ari.” Io, idi toxo tii öwöwö urungan köbo marana idi. \p \v 8 Io, ixo tengen te idi bira, “Na mum moro kuluwe re uleng ma moro isik kö tödi sisila möxö nien taxin.” \p Me idi toxo pet eörin. \v 9 Ma a tödi sisila möxö nien taxin ixo nanamienin a ari nang e Jisas ixoro puxus sa wain. Kaim ine xo marmaras bara ina wain ixo ot mole, inexalik abo tene tinörön nang toxo ölele a ari, idi toxo ösöxö sik. Io, ixo kuwe lo a tödi nang ixo eka inalolo. \v 10 Ma ixo tengen te ine, “A nangadi xirip tobo araun ta erabaa ma wain deek. Ma melamu nang a nangadi osee tere inim a oleleng, idi tobo isik belek a wain nang kaim a nanamien möxönan. Ma lamun nöngön u xo bulus tewe sik iat ina wain deek ot na.” \p \v 11 Io, ina na a sisila ne auxileng lölös e Jisas ixo pet kö lagunon Kena ro Galili. Me ine ixo osen a mariris se ine, mabo bak ne ausu re ine toxo nunu re ine. \s1 Jisas nang irabo kulas tewe a gunon ne lotu raxin \p \v 12 Melamu xönan Jisas ixo wan su uruo Kaprenaum arixe me nene mabo tönö, mabo bak ne ausu re ine. Ma ringan ee, idi toxo kis a dauleng ne bung. \p \v 13 Ma nang ixoro lörörö ra axana bung taxin möxö nien ne Nuan Lexe xöbo Judeia, Jisas ixo wan uruso Jerusalem. \v 14 Me ine ixo pere lo a nangadi kölöme xö xönö mesila xö gunon lotu raxin, idi toxo mismisik mabo bulmakau, abo sipsip mabo buno, ma dauleng toxo kisisik köbo öra ma toxo exuxulas ma tuluwok. \v 15 Io, Jisas ixo ipelee a wip ma uno, ma ixo wasak tewe idi xalik a xönö mesila xö gunon lotu raxin, arixe mabo sipsip ma bulmakau. Ine ixo sesele nanin abo tuluwok ke idi nang toxo exuxulas nana min ma ixo puxus lubeng abo öra re idi. \v 16 Me Jisas ixo tengen te idi nang toxo misik mabo pun bara, “Mum moro kip tewe abo lalaa na mera! Ma ganim e mum kö wewet a gunon kö Tamake xarnang a gunon ne mismisik.” \p \v 17 Ma abo bak ne ausu re ine toxo döxömen lo a tinenge re God nang toxoro geet, i tengen bira, \qt “God, a balake i raru xöba rua werwere muu a gunon te nöngön.” \qt* \p \v 18 Io, abo Judeia toxo ose ine bara, “A mangana auxileng lölös sa nang örobo osen te mem pua öturunon bere i töxödös sik kö nöngön tua wewet bie?” \p \v 19 Me Jisas ixo balu idi ma ixo tengen, “Mum moro öbeng ösu ina gunon ne lotu raxin, me e rabo öraru öbaling ine xö narun ne bung.” \p \v 20 Ma abo Judeia toxo balu öbaling ine, “Idi toxo rörön kö ina gunon ne lotu raxin na xö nit ne sangaun ma pitnö ma öng ne awat. Me nöngön örobo öraru öbaling ine xö narun ne bung mon?” \v 21 Ma lamun a gunon ne lotu raxin nang e Jisas ixo wöwörö ulamunon, ine na mon a aine. \v 22 Melamu xö tinaru baling ke ine xalik a minet, abo bak ne ausu re ine toxo döxömen lo a lasa nang ine ixo tengen. Io, idi toxo nunu xina tinenge xö buk ke God arixe ma tinenge bölök niang e Jisas ixoro tengen. \p \v 23 Ma nang e Jisas ixo xisixis suso Jerusalem kö Luxa ne Nuan Lexe, a oleleng ne nangadi toxo nunu xö esene, möxösa, idi toxo pere ine ixo pet abo auxileng lölös. \v 24 Ma lamun e Jisas kaim kö nunu re idi bara tabo pet ödeek ine, möxösa, ixo ösöxö sik abo tatalien kö nangadi. \v 25 Kaim pe unine bara re öng irabo mana töngösen e Jisas mere nangadi, möxö ine ixo ösöxö sik a dödöxömen kö nangadi. \c 3 \s1 Ewe nang i nunu irabo kip a to ulorexe \p \v 1 Io, önga tödi raxin möxöbo Judeia, a esene e Nikodimas, me ine bölök a öng mere idi abo Parasi. \v 2 Ixo ot pösöt e Jisas kö dömön ma ixo tengen, “Rabai, mem me ösöxö bere nöngön a tene ausu, me God ixo tile nöngön, möxösa, kaim pe öng i eöt tua wewet abo auxileng nang u wewet nang e God i kobo kis arixe me ine.” \p \v 3 Jisas ixo balu ine ma ixo tengen, “Turunon saxit, kawaim pe öng i öt ta nilaxa xö kingdom kö God nang bara tekobo kip öbaling ine.” \p \v 4 Nikodimas ixo ose ine, “Tabo kip öbaling a tödi bara bule nang bara ine iri ötaxin? Turunon saxit, i kebeöt ta nilaxa baling kö balana nago re ine rua xikip öbaling ine!” \p \v 5 Jisas ixo balu ine, “Turunon saxit, kawaim pe öng i öt ta nilaxa xö kingdom kö God nang bara tekobo kip ine xö ari ma xö Tanono. \v 6 Ewenene nang tobo kip ine xö lewene aine, ine a tödi ne lewene aine iat. A nangadi tobo kip a nangadi iat, nexalik a Tanono ibo kip a tanono iat. \v 7 Ganim nöngön kö wuwuwus nang bara e tengen te nöngön bara, ‘Tabo mana kip öbaling e mum.’ \v 8 A xiki ibo wawaxat muu a mamaa re ine. Mum bo ölangen a börbörön möxönan, ma lamun mum kobo ösöxö bara i wanot mole, me mum kobo ösöxö a xönö nang i önan uwe. I xarnang a nangadi xirip ewe nang a Tanono i kip idi.” \p \v 9 Nikodimas ixo ose, “Ma ina na irabo ot bule?” \p \v 10 Me Jisas ixo tengen, “Nöngön a tene ausu raxin mee Israel. Bule u kobo öt ta marmaras kö ina laa na? \v 11 Turunon saxit, mem me rengrenge xö laa mem me ösöxö sik, me mem me tengen ösu a lasa mem mere pere. Inexalik mum angen mo köbo ömaraxen abo tinenge re mem. \v 12 E re töngösen e mum lamun abo lalaa mera xö öxöno lagunon me mum kobo nunu. Io, irabo bara bule nang bara mum morobo nunu nang arabo rengrengen a lalaa möxö watmaep?” \v 13 Io, kaim pe öng iri wan urso xö watmaep, lamun ine xalik mon a Barok kö Tödi nang ixo wan su meriso xö watmaep. \v 14 Xarniang e Moses ixo ii öxaa a petpuo möxö si xö xönö tataun ma iaa, io, a Barok kö Tödi, tabo mana ii öxaa ine, \v 15 bara idi xirip niang te nunu re ine tabo kip a to ulorexe. \p \v 16 “Io, God ine ma önga Barok kalik mon. Me God ixo mamaa xöba lamun a öxöno lagunon, io, ixo isik ösu ina Barok ke ine, bere ewenene niang i nunu re ine i karabo met, ma lamun irabo kip a to ulorexe. \v 17 Me God kaim kö tile ösu a Barok ke ine ura xö öxöno lagunon bara irabo ömokorot a öxöno lagunon, ma lamun ixo tile ösu ine bara irabo öro ire. \v 18 Io, ewe niang i nunu re ine, i karabo tuu xö warkurai. Ma lamun ewe niang i kobo nunu re ine, a warkurai irabo ömokorot ine, möxösa, ine i kobo nunu xö esene önga Barok kalik mon te God. \v 19 Ma unine bara God ixoro kure sik a öxöno lagunon bira. A Maras ixoro ot ta xö öxöno lagunon, ma lamun a nangadi toxo mamaa xöba lamun a xödxödö, ma maras kawaim, möxösa, abo magingin te idi a lak saban. \v 20 Me ewenene niang ibo wewet a sasaban i kara maa xöba ulamun a maras. Ma i karabo ot urungan kö maras, xalik abo magingin te ine irabo wösö. \v 21 Ma lamun ewenene niang ibo xisixis muu a turunon te God, ine irabo ot urungan kö maras, io nang bere irabo maras bara abo lasanene niang ixo wewet, ixo pet kö lölös se God.” \s1 Jisas i taxin saxit me ine a to ulorexe \p \v 22 Io, melamu xö ina na, Jisas arixe mabo bak ne ausu toxo wan lo uruso xö xönö raxin Judeia. Ma ixo kis bang me idi xö uleng ne bung, ma ixo baptais a dauleng ne nangadi. \v 23 Me Jon ixo pet baptais singan kö lagunon Ainon lörörö Salim, möxösa, ringan nangen a ari raxin. Ma a nangadi toxobo önan uxe bara irabo baptais idi. \v 24 (Ma ina laa na ixo ot melamu niang kaim bang kö bulbulus e Jon kö gunon ne aömokorot.) \v 25 Ma dauleng ne bak ne ausu re Jon toxo egot arixe ma önga Judeia. A warkurai te idi bara idi tabo mana gilime bara God i karabo pere re sasaban kölöme re idi. Me idi toxo egot lamun ina tatalien. \v 26 Io, idi toxo wan uruso re Jon ma toxo tengen, “Tene Ausu, mem me eka töngösen nöngön lamun a tödi ewe niang ixo tuu sik me nöngön ti lawu xö gegene Ari Jordan. Ine mon niang u xo etöngösen me ine. Io, na nangen i wewet a baptais ma oleleng te orot pösöt ine.” \p \v 27 Io, Jon ixo tengen te idi, “Kaim pe öng irabo pet te tinörön nang bere God i kobo isik sik ke ine. \v 28 Mum iat morobo eöt tua öturunon xarniang e xo tengen bie: ‘Kaim bere e a Mesaia. Ma lamun God ixo tile ösila e re ine.’ \v 29 Ma na i bira. A tödi niang i maa ra alolo, re ine iat ina taluso niang i mamaa rua elolo. Lamun a ais kö ina tödi ibo ruruu ma ibo ölöngö. Ma i axanan tua ölangen a tinenge xö ina tödi alolo. Ma na a balake iri wöwö ma axanan. \v 30 A esene iat irabo mana taxin sik ma eseke irabo xö pu. \p \v 31 “A öng niang i wan su meriso lömö i taxin köba xöbo lalaa xirip. Me ewe niang mera xö pu, ine iat mera xö pu, ma ibo wöwörö mabo lalaa mera iat kö pu. Ma lamun i turunon, ewe niang i wan su meriso xö watmaep i taxin köba xöbo mangana lalaa xabise xirip. \v 32 Ine i rengrenge ulamun inabo lasanene niang ixoro pere ma ixoro ölangen, ma lamun kaim pe öng ibo ömaraxen lo a tinenge re ine. \v 33 Me ewe niang i ömaraxen lo a tinenge re ine, i öturunon bara abo tinenge re God i turunon. \v 34 I turunon bira, möxösa, ewe niang e God ixo tile ösu, i wöwörö mabo tinenge re God, möxösa, God ixo tabaa xirip ine ma Töxödös ne Tanono. \v 35 Tata i maa xöba lamun a Barok ke ine, io, ixo bulus ine bara irabo kure xirip abo lalaa. \v 36 Ewenene niang i nunu xö Barok ke ine, ine iri kip a to ulorexe. Ma lamun niang bara ewenene i mölök kalik a Barok ke ine i karabo pere ina to, nexalik a laie re God i kisisik lömö re ine.” \c 4 \s1 A une mee Samaria \p \v 1 Io, abo Parasi toxo ölangen bere Jisas ixo silien a oleleng ma ixo baptais a oleleng ne bak ne ausu ma niang e Jon kawaim. \v 2 (Ma lamun i kobo turunon bara e Jisas ixo baptais a dauleng. Lamun abo bak ne ausu re ine mon toxobo baptais idi.) \v 3 Nang e Jisas ixo ösöxö lo a sanene niang toxo rengrengen, ixo wan kalik a xönö raxin Judeia, ma ixo baling urso Galili. \p \v 4 Ma ngas niang ine irabo mana muu i wan köröp kö xönö raxin Samaria. \v 5 Io, ixo wanot urungan kö önga lagunon tobo rengrengen me Saikar, i kis kölöme xö xönö mee Samaria. Ma ina lagunon i lörörö xö xönö pu re Jekop niang ixo isik ke Josep, a barok ke ine. \v 6 Ma marna ari niang e Jekop ixo kin i nangen niang, ma nang ixo lörörö ra luono xaken Jisas ixo wanot ma ixo kisisik kingan kö gegene möxö ina marna ari, möxösa, a nuan ixo uban ine. \p \v 7 Ma önga une mee Samaria ixo ot tua kuluwe ari. Me Jisas ixo tengen te ine bara, “E mamaa bara örö tabaa e ma ari.” \v 8 (Ma abo bak ne ausu re ine toxoro wan lo rua kun nien kö lagunon.) \p \v 9 A une mee Samaria ixo tenge balu ine, “Nöngön a Judeia, me e a une Samaria. Ma ruasa u seseng e ma ari?” (Ine ixo tengen bira, möxösa, abo Judeia tekara ais deek arixe mabo Samaria.) \p \v 10 Io, Jisas ixo balu ine ma ixo tengen, “Nang bere nöngön u xoro ösöxö a arabaa xö God, ma u ösöxö bölök bere e ewenene nang e seng nöngön ma ari, io, nöngön u xebe seng e ma ari, me e xebe tabaa nöngön ma ari möxö to.” \p \v 11 A une ixo tengen te ine bira, “Tödi raxin, kaim pe lalaa niang örobo kuluwe min, möxö a marna ari i dödöngö xöba. Nöngön örobo kip ina ari möxö to mera? \v 12 Nöngön u döxömen gut bara u taxin sik kö untubuno mem e Jekop? Ine iat ixo tabaa e mem mina marna ari, me ine iat ixo inim e, ma bung barok ke ine, ma bung bulmakau ma bung sipsip bölök arixe min.” \p \v 13 Me Jisas ixo balu ine, “Idi xirip ewe niang te inim kö ina ari, idi tabo minauu baling. \v 14 Ma lamun ewe niang i inim kö ina ari niang e tabaa ine min, i karabo minauu baling. A ari niang e rabo tabaa ine min, irabo xarniang a ari i wuwut kaa kölöme re ine rua isik a to ulorexe re ine.” \p \v 15 A une ixo tengen te ine bira, “Tödi raxin, e mamaa bara örö tabaa e ma ina ari na, nexalik bara e kebeöt ta minauu baling me e kebeöt ta nuan ura ra kululuo.” \p \v 16 Io, Jisas ixo tengen te ine, “Örö wan, ma örö kuwe a usuom, ma örobo baling ura.” \p \v 17 A une ixo tengen te ine, “Kaim e mere tödi.” \p Me Jisas ixo balu ine, “I turunon niang u tengen bara kaim nöngön mere tödi, \v 18 möxösa, nöngön u xoro elolo sik kö pitnö ne tödi, ma ina tödi na niang u kis arixe sik me ine, kaim bara ine a usuom. U tengen a turunon.” \p \v 19 Io, a une ixo tengen te ine, “Tödi raxin, e pere bere nöngön a propet. \v 20 Io, na iat e mamaa ra ose nöngön ma önga laa. Abo untubuno mem toxobo lolotu wösöt e God kö ina maii na. Lamun e mum abo Judeia, mum bo rengrengen bara ire tabo mana lotu wösöt e God tuso Jerusalem kalik mon. Me nöngön, u döxömen bule?” \p \v 21 Me Jisas ixo tengen te ine, “Nang, örö mana nunu xö tinenge re e. A axana bung i ka nuanot niang a nangadi tekarabo lotu wösöt e Mama xö ina maii ma kaim bölök kingan Jerusalem. \v 22 Mum abo Samaria mum kobo ösöxö a lasa niang mum mo lotu xönan. Lamun e mem abo Judeia, mem me ösöxö sik ewe niang mem me lolotu wösöt ine, möxösa, a tinörön te God tua öro nangadi irabo wanot meringan köbo Judeia. \v 23 A axana bung i ka nuanot, ma na iri orim, bara ewe me idi niang tabo lotu wösöt e God ma turunon, idi tabo lotu bira. Idi tabo lotu wösöt e Mama meringan kölöme xö tanono idi arixe ma turunon. Ma ina mangana lotu na e Mama i mamaa bara ta lotu wösöt ine bie. \v 24 God, ine a tanono, me ewe me idi niang te lotu wösöt ine, idi tabo mana lotu wösöt ine meringan kölöme xö tanono idi arixe ma turunon.” \p \v 25 Ma ina une ixo tengen te ine, “E ösöxö sik bara ina Mesaia nang tobo rengrengen ine me Krais, irabo wanot. Ma nang bara irabo wanot, irabo ömaras kirip abo lalaa rö ire.” \p \v 26 Io, Jisas ixo balu ine, “E iat mon ine.” \p \v 27 Saxit mon, a bung bak ne ausu rine toxo baling, me idi toxo wuwus bere Jisas ixo wöwörö arixe mina une. Ma lamun kaim pe öng ixo ose ine bara, “Rösa u wöwörö arixe mine?” ma bara, “A lasa iang mu mo rengrengen?” \p \v 28 Io, a une ixo gan sik a bile rine, ma ixo tawuxus baling urungan kö lagunon tine ma ixo tengen kö nangadi bara, \v 29 “Moro miang, moro pere a önga tödi ewe niang i töngösen e mabo lalaa xirip nang e xo pet. Ine gut mon ina Mesaia?” \v 30 Io, idi toxo wan kalik a lagunon te idi ma toxo wan pösöt ine. \p \v 31 Nang a nangadi nangen bang kö ngas, abo bak ne ausu toxo tengen te ine, “Tene Ausu, mem me mamaa bara örobo an.” \p \v 32 Ma lamun ine ixo tengen te idi, “E ma nien ta enen niang mum kobo ösöxö runon ulamun.” \p \v 33 Io, abo bak ne ausu toxo wöwörö nana kaluluonin idi iat, “Re öng gut i kip pebo nien tö ine?” \p \v 34 Io, Jisas ixo tengen te idi, “A nien te e, bara arabo mana pet eörin a mamaa re ine niang ixo tile e, ma rua öxawam bölök a tinörön te ine. \v 35 Nang mum bo susulo abo komo re mum, mum bo rengrengen bara nangen bang a nit ne texe rua xikin. Lamun e tengen te mum, mum moro pere ödeek bang abo komo. Idi te maruxo xirip im pua xikin. \v 36 Ma nixinen mon, ewenene niang i xixixin, i oxe lo a inone malawang ke ine ma i bulbulus etoxin abo nien möxö to ulorexe. Io, ina öng niang i susulo ma öng niang i xikin, idu tabo axanan arixe. \v 37 Io, ina tinenge na i turunon bira, ‘A öng i susulo ma öng kabise i xikin.’ \v 38 E xo tile e mum bara mum morobo xixixin kö nang kaim e mum pa sulo. Idi xabise toxo pet a tinörön lölös me mum moro kip lo belek im a inone malawang ke idi.” \s1 Abo Samaria toxo nunu \p \v 39 A oleleng ne tee mee Samaria möxö ina lagunon toxo nunu re Jisas mumuu a atöngösen möxö ina une bira, “Ine ixo töngösen e mabo lalaa xirip niang e xobo wewet.” \v 40 Io, niang abo tee mee Samaria toxo wan urungan te Jisas, toxo seng ine bara irabo kis bang midi ringan, ma ixo kis arixe me idi xö nine bung. \v 41 Ma niang idi toxo ölangen a tinenge re ine, a oleleng ke idi bölök toxo nunu. \p \v 42 Idi toxo tengen kö ina une bira, “Mesila mem moxo nunu, möxösa, mem moxo ölangen a tinenge re nöngön. Inexalik na, kawaim. Mem me nunu, möxö mem iat mere ölangen ine, ma i maras pi sik ke mem bara ina tödi na, ine a Tene Aöro möxö öxöno lagunon.” \s1 A barok ixo lörörö rua minet \p \v 43 Nine bung ixo saxit, io, Jisas ixo baling urso Galili. \v 44 (Io, Jisas iat ixoro tengen osen bara a propet, tekara ii ine xö xönö runon iat te ine.) \v 45 Ma nang ixo ot tiso Galili, a marakörö meringan ee toxo axanan suo ine, möxösa, idi bölök toxoro wan urso xö nien ne Nuan Lexe ringan Jerusalem ma toxoro pere abo lalaa ine ixo pet tingan. \p \v 46 Meringan ee ixo wan baling urso Kena, a lagunon taxin kö xönö mee Galili, ina lagunon niang ine ixo puxus a ari urungan kö wain. Ma önga tödi raxin nang ixobo rörön kö king, a barok ke ine ixo meset to Kaprenaum. \v 47 Io, niang ixo ölangen bere Jisas ixoro ot tingan Galili meriso Judeia, ixo wan urungan tine, ma ixo seng ine bara irabo wan ma irabo ölanglanga a barok ke ine, ewe niang ixo lörörö rua minet. \p \v 48 Me Jisas belek ixo tengen te ine, “Nang bere mum mo kala pere abo auxileng lölös mabo tatalien ne auwuwus, mum kebeöt iat ta nunu.” \p \v 49 Io, a tödi raxin möxö warkurai ixo tengen te Jisas, “Orong, örö miang! Iraa ta wan su wasaxit uri, xalik a barok ke e ibo met.” \p \v 50 Jisas ixo balu ine, “Örö wan baling im. A barok ke nöngön irabo to.” \p Ina tödi ixo nunu xö tinenge re Jisas ma ixo wan lo. \v 51 Niang ine angen bang kö ngas ixo önan, ixo esuo mabo tultul te ine, me idi toxo tengen bara a barok ke ine iri langlanga im. \v 52 Ma ixo ose idi bara xö axana bung sa a barok ke ine ixo langlanga. Io, idi toxo balu ine, “Laa, xö önga axana bung kö aien a lelewi ixo kawam kalik ine.” \p \v 53 Ma a tata re ine ixo ösöxö xulen bara ina axana bung turunon iat niang e Jisas ixoro tengen bara a barok ke ine irabo langlanga. Io, ine me ewenene me idi niang toxo xisixis arixe me ine toxo nunu. \p \v 54 Ma sese öninöngin a auxileng lölös niang e Jisas ixo pet tuso Galili nang ixo wan mee Judeia. \c 5 \s1 A pengpeng kingan kö marna ari \p \v 1 Melamu xö ina na, Jisas ixo wan kaa urso Jerusalem kö önga luxa raxin te idi abo Judeia. \v 2 Ma ringan Jerusalem lörörö xö marame laxlaxa nang tobo rengrengen me Marame Laxlaxa möxöbo Sipsip, ixo malaa sik a xönö ari, ma pitnö ne walpali toxo tuu wi sik. Ma xö tinenge me Ibru tobo rengrengen ina xönö niang ma Betesda. \v 3-4 Ma oleleng ne miniset idi toxobo mamaru ee. Ma kaluluonin idi abo marapulo, mabo mangana pengpeng.\f + \fr 5.3-4 \ft A dauleng ne ginigeet me lorexe toxo bulus ölaxa rina \+bd 4 \+bd* i tengen bira: \+qt Me idi toxobo xixiset ma ari bara irabo mamagi, möxösa, xö uleng ne bung önga angelo xö Orong ixobo wan su xö marana ari ma ixobo ömamagi a ari. Ma ewe a tödi miniset nang irabo sila su xö ari nang ixo mamagi, a miniset te ine irabo kawam.\+qt*\f* \v 5 Ma önga tödi kaluluonin idi ixoro meset eöt ma narun ne sangaun ma pitnö ma narun ne awat. \v 6 Ma nang e Jisas ixo pere ine ixo maru sik, ixo ösöxö bara nangang ixoro meset lo im, io, ixo ose ine, “U maa bara örobo langlanga?” \p \v 7 Ma ina tödi miniset ixo balu ine, “Nang orong, kaim pe öng nang mere e nang irabo top ölaxa e xö ina marna ari niang te ömamagi. Ma nang e bang angen e kala wan su, ma öng kabise iboro sila su im kalik e.” \p \v 8 Io, Jisas ixo tengen te ine, “Taru kaa, tön öxaa a minaru re nöngön ma örö önan.” \v 9 Saxit mon a tödi niang ixo langlanga. Io, ixo kip lo a minaru re ine ma ixo wan lo. \p Ma ina laa niang ixo ot te ine xö Sabat. \v 10 Io, abo Judeia toxo tengen kö ina tödi niang ixo langlanga bira, “Nixinen a Sabat ma i kobo töxödös kö warkurai te ire bara nöngön örobo kip nanin a minaru re nöngön.” \p \v 11 Ma lamun ixo balu idi, “A tödi nang i ölanglanga e, i tengen te e bira, ‘Kip lo a minaru re nöngön ma örö önan.’” \p \v 12 Me idi toxo ose ine, “Ewe ina tödi na i tengen te nöngön ta kip lo a minaru re nöngön ma örö önan?” \p \v 13 Ma lamun a tödi nang ixo langlanga, kaim ine ra ösöxö bere ewe ine, möxösa, e Jisas ixo wan sixem kaluluonin a marakörö raxin tingan kö ina xönö. \p \v 14 Io, melamu belek im, Jisas ixo pere wösöt lo ine kölöme xö gunon lotu raxin ma ixo tengen te ine, “Örö pere bang! Nöngön uru langlanga im. Ma na im, u bele pet öbaling ke sasaban, kalik u bo oxe lo re laa niang irabo ögarin köbanin nöngön.” \v 15 Ma ina tödi ixo wan lo ma ixo tengen köbo Judeia bere Jisas mon niang ixo ölanglanga ine. \s1 Jisas ixobo wewet kalik mon a lasa nang a Mama re ine ibo wewet \p \v 16 Io, abo Judeia toxo rengrengen öbulubun e Jisas, möxösa, ixo ölanglanga a nangadi xö Sabat. \v 17 Me Jisas ixo tengen te idi, “A Tamake ixobo rörörön ot kö ina bung na, me e bölök e bo rörörön.” \v 18 Möxö ina na, abo Judeia ewe niang toxo maa bara tabo sexomet ine, a baladi ixo lelewi xöba bara tabo sexomet ine, möxösa, idi toxo döxömen bara ixo lexe abo warkurai möxö Sabat. Ma kaim bara ina niang kalik mon. Ixo tengen bölök bara a Tamana runon e God. Ma xö ina ngas iat mon, ixo pet ine iat bara irabo eöt arixe me God. \p \v 19 Io, Jisas ixo balu idi bira: “E tengen a turunon te mum, a Barok i kebeöt ta wewet te laa xö dinödöm iat te ine. Kaim. I eöt mon te ine ra wewet abo mangana lasanene niang i pere muu lo xalik a Tamana ibo wewet, möxö a lasanene niang a Tamana i pet, a Barok bölök irabo pet. \v 20 Me Tata i maa xöba lamun a Barok ke ine ma ibo osen ine mabo lalaa xirip niang ibo wewet. Ma irabo osen ine mabo lalaa nang i taxin köba re nangana. Me mum morobo wuwus saban. \v 21 A Tamana i öraru abo minet ma i öro idi. Io, i xarnang iat mon kö Barok ke ine. Nang bara i mamaa ra tabaa ewenene ma to, irabo öro ine. \v 22-23 Ma a Tamana i kara kure re öng, ma lamun ixoro isik tewe a lölös urungan kö Barok kine rua kure a nangadi xirip bara idi xirip tabo mana ii a Barok kine xarnang iat mon idi tobo ii e Tamana. Io, ewe nang i kobo ii a Barok ke ine, i kobo ii bölök a Tamana niang ixo tile ine ura. \p \v 24 “Turunon saxit, ewe niang i ölangen abo tinenge re e ma i nunu re ine niang ixo tile e ura, io, ine iri kip a to ulorexe, ma i kebeöt ta tinuu xö warkurai. Ma lamun iri saxit a minet urungan kö to. \v 25 Turunon saxit, a axana bung i ka inot, ma na im iri ot, niang abo minet tabo ölangen a inöno a Barok ke God, me idi ewe niang te ölangen, tabo kip a to. \v 26 A Tamana a unine to. Xarnang iat mon iri isik a lölös kö Barok ke ine bara ine bölök a unine to. \v 27 Ma a Tamana ixoro isik a lölös urungan te ine rua pet warkurai, möxösa, ine a Barok kö Tödi. \p \v 28 “Ganim e mum pa wuwuwus kö ina na. A axana bung i ka inot niang a nangadi minet kirip tabo ölangen a inöno, \v 29 ma tabo taru xalik abo maöt te idi. Idi niang toxobo wewet abo tatalien deek, tabo taru baling, ma tabo kip a to. Me idi niang toxobo wewet abo tatalien saban, tabo taru baling, ma tabo tuu xö warkurai. \v 30 E kebeöt bara arabo pet te laa xö dinödöm iat te e. Kaim. E bo pet warkurai xarnang mon niang e ölangen kalik a Tamake. Ma a tatalien te e rua pet warkurai i töxödös, möxösa, e kaim kö mumuu a mamaa iat te e. Ma lamun e bo mumuu iat a mamaa re ine niang ixo tile e ura. \s1 Abo tinenge ulamun e Jisas bere ewenene ine \p \v 31 “Nang bara e xalik mon e tengen ösu ulamun e iat, a tinenge re e i karabo tuu lölös. \v 32 Re öng kabise iat tingan i rengrenge ulamun e, me e ösöxö bara a tinenge rine ulamun e i tuu lölös sik. \p \v 33 “Me mum iat, mum moxo uguran a nangadi urungan te Jon a tene baptais bara morobo kip lo a tinenge re ine, me Jon ixo wöwörö maras ma turunon lamun e. \v 34 E kobo ömaraxen lo a tinenge möxö tödi mon ulamun e. Ma lamun e tengen bira, bara mum morobo mana kip a to runon. \v 35 Jon ixo xarnang a bibio niang ixo bibio maras. Ma xö subana bung mon mum moxo axanan lamun a tinenge ne ömaras se ine. \p \v 36 “Lamun e xo kip a tinenge runon lamun e iat, niang i taxin sik kö tinenge re Jon. Ma i bira. A Tata re e ixo tabaa e ma tinörön tö e rua öxöwam. Ma ina tinörön niang e wewet, i tengen osen a turunon lamun e bara a Tamake ixo tile e ura. \v 37 Ma Tata iat te e niang ixo tile e ura, ixoro töngösen a turunon lamun e. Mum kala ölangen bang a inöno, me mum kala pere bang ine bara ine i xarniang a lasanene. \v 38 Ma tinenge re ine i kala kis se mum, möxösa, mum kobo nunu re e, me ine ewe niang ixo tile ösu e ura. \v 39 Me mum bo eusu mabo tinenge re God niang toxo geet, möxösa, mum mo döxömen bara inabo ginigeet irabo tabaa e mum ma to ulorexe. Inabo ginigeet na mon nang tobo töngösen a turunon lamun e. \v 40 Ma lamun e mum mo mölök ka nuan ura re e bara mum morobo kip a to. \p \v 41 “E kara ömaraxen bara a nangadi ta ölolot e, \v 42 ma lamun e ösöxö sik e mum. E ösöxö sik bara a mamaa urungan te God i kobo kisisik kölöme re mum. \v 43 E xo wanot, möxösa, a Tamake ixo tile e ura. Me mum kobo ömaraxen lo e. Niang bara re öng kabise i wanot tataun mon, mum morobo öbala lo ine. \v 44 Mum kebeöt bara mum morobo nunu re e, möxösa, mum mo axanan bara öngöng kaluluonin e mum iat irabo ölet e mum, ma lamun mum kobo döxömen bara a laa raxin bara Öng nang ine xalik mon e God irabo ölet e mum. \p \v 45 Mum bele döxömen bere e mon iang, e rabo puk e mum merebo tatalien saban tingan kö wawara re Tamake. Kaim. E Moses mon niang irabo puk e mum, ine nang mum mo döxömen bara irabo top e mum. \v 46 Ma nang bara mum moxoro nunu re Moses, mum mexebe mana nunu bölök ke e, möxösa, ixo gegeet ulamun e. \v 47 Ma lamun mum kebeöt ta nunu xö lasanene nang e tengen, möxö mum kobo nunu xö lasa nang ixo geet.” \c 6 \s1 Jisas ixo tabaa a pitnö ne arip \r (Matiu 14.13-21; Mak 6.30-44; Luk 9.10-17) \p \v 1 Io, melamu xina niang, Jisas ixo wan köröp kö tu Galili, niang toxobo rengrengen bölök ine me tu Taiberias. \v 2 Ma a marakörö raxin saxit toxo muu ine, möxösa, idi toxoro pere a lölös ne auxileng niang ixo wewet tua ölanglanga abo miniset. \v 3 Io, Jisas ixo wan kaa urso xö gegene maii, ma ixo kis arixe mabo bak ne ausu re ine. \v 4 Ma a axana bung möxö Nien ne Luxa ne Nuan Lexe möxöbo Judeia ixoro lörörö. \p \v 5 Ma niang e Jisas ixo wawara kaa ma ixo pere a marakörö raxin toxo önan pösöt ine, ixo tengen te Pilip, “Ire tabo kun beret ule xö ina marakörö na ra enen?” \v 6 Ixo ose bira ra könönöin e Pilip, möxösa, ixoro ösöxö sik a lasanene niang irabo pet. \p \v 7 Pilip ixo balu ine, “A nini mar ne tuluwok i kebeöt niang bere ire tabo kun beret min, bara idi xirip öngöng tabo en a uk mon!” \p \v 8 Ma önga bak ne ausu xabise, e Endru, a töne e Saimon Pita, ixo tengen, \v 9 “Önga barok ka, i kip nanin a pitnö ne beret te pet ma bali, ma nine en lik, ma lamun irabo top kirip ina marakörö na bule?” \p \v 10 Jisas ixo tengen, “Tengen kö marakörö bara ta kis kö pu.” A pasle deek iang kina xönö niang kua kinis, ma a nangadi toxo kis kö pu. Ma a xinixos sidi abo duöng mon ixo eöt ma pitnö ne arip. \v 11 Io, Jisas ixo tön lo a beret, ixo tengen deek ke God, ma ixo erimine nanin kö marakörö niang toxo kisisik kua wewet eörin a mamaa re idi. Ma ixo pet bienin kö nini en. \p \v 12 Ma niang idi toxo an masii im, Jisas ixo tengen köbo bak ne ausu re ine, “Mum moro ii ot kirip abo subana nien. Ganim e mum pa ögarin tebo subana nien.” \v 13 Io, idi toxo ii ot kirip abo subana nien ma toxo tuxo öwöwö a sangaun ma ninöng ne kölöt arixe mabo subana pitnö ne beret nang ewe midi toxo en paling. \p \v 14 Ma nang a marakörö toxo pere ina auxileng lölös niang e Jisas ixo pet, idi toxo tengen, “Turunon saxit, ina tödi na, ine ina propet niang irabo ot ta xö öxöno lagunon.” \v 15 Me Jisas ixo ösöxö xulen bara idi tere örörö rua nuanot tua ölölös ine bara irabo king. Io, ine xalik ixo wan lo xalik idi urso xö önga maii raxin. \s1 Jisas ixo wan lömö xö ari \r (Matiu 14.22-33; Mak 6.45-52) \p \v 16 Ma niang ixoro aien su maraxoxo im, abo bak ne ausu rine toxo wan su uruo xö tu Galili. \v 17 Idi toxo kaa laxa xö önga mön, ma toxo lilies köröp kö tu uruo Kaprenaum. Ma ixoro ködö im, me Jisas kaim bang kö inot pösöt idi. \v 18 A xiki lölös ixo wawaxat ma rasi ixo raru. \v 19 Ma niang idi toxoro ulusen ot kö pitnö ma öng bara xö pitnö ma ninöng ne kilomita, idi toxo pere e Jisas ixo önan lömö xö ari urungan lörörö xö mön, me idi toxo buut saban arixe. \v 20 Inexalik, e Jisas ixo tengen tö idi, “E mon. Ganim a binuut.” \v 21 Io, idi toxo maa bara irabo kakaa xö mön. Ma saxit mon, a mön ixo ösö xö xönö niang idi toxo önan uxe. \s1 Jisas ine a beret ne to ulorexe \p \v 22 Io, xö bung melamu, a marakörö raxin niang toxo kisisik bang kö lawana tu, toxo döxömen bara ina önga mön kalik mon niang ixo xisixis singan. Me idi toxo ösöxö bara abo bak ne ausu re ine toxoro wan lo, me Jisas kaim kö arixe me idi. \v 23 Mabo mön kabise meri xö lagunon Taiberias toxo ösö lörörö xina lagunon niang a marakörö toxo en a beret niang e Jisas ixo tengen deek ulamun. \v 24 Ma nang a nangadi toxo ösöxö lo bere Jisas mabo bak ne ausu rine kawaim, idi toxo kaa xöbo mön ma toxo muu uruo Kaprenaum rua winara rö ine. \p \v 25 Ma niang idi toxo pere wösöt lo e Jisas kö gegene tu, idi toxo tengen te ine, “Tene Ausu, u wan ura lause?” \p \v 26 Io, Jisas ixo balu idi, “Turunon saxit, mum mo wawara siwin e, möxösa, mum moxoro en a beret me mum moxoro masii xönan. Ma lamun mum kobo wawara rö e, möxösa, mum muru perexulen abo auxileng niang e xo pet. \v 27 Ganim e mum pa tinörön lamun a nien niang irabo saban. Ma lamun mum morobo rörön lamun a nien niang irabo kisisik iat ma irabo isik a to ulorexe. A Barok kö Tödi irabo tabaa e mum ma ina nien na, möxösa, e God a Tamana ixoro osen bara i maraxa sik kö niang ine i wewet.” \p \v 28 Io, idi toxo ose e Jisas, “Mem marabo mana pet a sa rua wewet abo tinörön niang e God i mamaa ulamun?” \p \v 29 Me Jisas ixo balu bira, “A tinörön niang e God i maa bara mum morobo pet i bira. Mum morobo nunu xö öng niang e God ixoro tile ine ura.” \p \v 30 Io, idi toxo ose ine, “A mangana auxileng lölös sa iang örobo pet niang mem marabo pere, me mem marabo nunu re nöngön? Örobo pet a sa? \v 31 Abo untubuno ire toxo en a manna ruso xö xönö tataun. Ma tinenge re God niang toxo geet i tengen bira: ‘Ixo tabaa idi ma beret meriso xö watmaep pua enen.’” \p \v 32 Io, Jisas ixo tengen te idi, “Turunon saxit, kawaim bere Moses iang ixo tabaa e mum ma beret meriso xö watmaep, ma lamun a Tamake iang i tabaa e mum ma beret tunon meriso xö watmaep. \v 33 Möxö a beret meriso re God, ine mon a öng niang ixo wan su meriso xö watmaep ma i isik a to xö öxöno lagunon.” \p \v 34 Io, idi toxo tengen te ine, “Orong, mem me maa bara örobo tabaa sösöxöin e mem ma ina beret.” \p \v 35 Me Jisas ixo wöwörö re idi bira, “E mon a beret möxö to. Ewenene niang i wan pösöt e i kebeöt ta irilöng, me ewenene niang i nunu re e i kebeöt ta minauu. \v 36 Ma xarniang e xoro tengen te mum, mum moxoro pere e, lamun mum kobo nunu. \v 37 Me idi xirip niang e Tata i tile idi ura re e, idi tabo wan ura re e. Me ewe a öng niang i ot pösöt e, e kebeöt ta tile rewe ine, \v 38 möxösa, e xoro wan su meriso xö watmaep pua wewet eörin a mamaa xö öng niang ixo tile e ura. Me e kara muu a mamaa iat te e. \v 39 Ma a mamaa rewe niang ixo tile e ura i bira. I maa bara e bele ömalim tewe re öng mere idi xirip ewe niang ixoro tabaa e min. Lamun e rabo öraru öbaling idi xö axana bung möxö xakawöm, \v 40 möxösa, a Tamake ibo maa bara idi xirip ewe niang te perexulen a Barok ke ine ma te nunu bölök ke ine, idi tabo kip a to ulorexe. Me e rabo öraru öbaling idi xö axana bung möxö xakawöm.” \p \v 41 Ma marakörö toxo bala kadik ma toxo urulo ra tinenge oleleng lamun ine, möxösa, ixo tengen bara, “E mon a beret niang ixo wan su meriso lömö xö watmaep.” \v 42 Me idi toxo tengen, “Ine mon e Jisas a bak ke Josep, me ire te ösöxö sik a tamana ma nene. Ma bara bule belek i tengen bara ixo wan su meriso xö watmaep?” \p \v 43 Io, Jisas ixo tengen tö idi, “Ganim e mum pa tinenge oleleng kaluluonin e mum iat. \v 44 Kaim pe öng i kebeöt tua nuanot ura re e niang bara a Tamake i kobo silien ine, ma arabo öraru öbaling ine xö axana bung möxö xakawöm. \v 45 Abo propet toxoro geet bira: \qt ‘God irabo usu idi xirip.’ \qt* Me idi xirip ewe niang te ölangen e Tata ma te kip a ausu xalik ine, irabo wanot ura re e. \v 46 Niang e rengrengen bira, i kobo turunon bara re öng ixoro pere a Tamake. Kawaim. Öng kalik mon niang ixo wanot meriso re God, ine xalik mon iri pere e Tata. \v 47 Turunon saxit, ewenene niang i nunu re e irabo kip lo a to ulorexe. \v 48 E mon, a beret möxö to. \v 49 Abo untubuno mum toxo en a manna xö xönö tataun, ma lamun idi toxo met. \v 50 Lamun a na a beret niang i wan su meriso xö watmaep, me ewe i en i karabo met. \v 51 E mon a beret möxö to niang ixo wan su meriso xö watmaep. Nang bara ewenene niang i en ina beret, irabo to ulorexe saxit. Ma a beret niang e rabo tabaa idi min, ine a aike niang e rabo isik tewe, bara a nangadi tabo kip a to.” \p \v 52 Nang ine ixo tengen sik bira, abo Judeia toxo egot kaluluonin idi iat ma toxo tengen, “Ina tödi na irabo isik a aine bule rö ire ra enen?” \p \v 53 Me Jisas ixo tengen te idi bira: “Turunon saxit, nang bere mum kobo en a aine a Barok kö Tödi, ma mo köbo inim a dee rine, kaim pe to i karabo kis se mum. \v 54 Lamun ewenene niang i en a aike ma i inim a dee re e, a to ulorexe saxit i kis se ine, ma arabo öraru öbaling ine xö axana bung möxö xakawöm, \v 55 möxösa, a aike, ine a nien tunon, ma dee re e, ine a ininim tunon. \v 56 Ewenene niang i en a aike ma i inim a dee re e, ine i kis arixe me e, me e kis arixe mine. \v 57 A Tamake niang ixo tile e ura, ine ma to, me e to sik, möxösa, ine i to. Io, ewe nang i en e, irabo to, möxö e to sik. \v 58 Ina beret mon na niang ixo wan su meriso xö watmaep. Ma i kobo xarnang a manna niang abo untubuno ire toxo en ma toxo met. Ma lamun ewe niang i en ina beret irabo to ulorexe.” \v 59 Io, Jisas ixo tengen im ina na niang ixo usu idi kölöme xö gunon ne sineseng ki Kaprenaum. \s1 A oleleng toxo wan kalik e Jisas \p \v 60 Ma nang a oleleng ne bak ne ausu toxo ölangen ina na toxo tengen, “A ausu na a lak lölös köba. Ewenene runon im i eöt tua ömaraxen lo?” \p \v 61 Me Jisas ixo ösöxö sik bara abo bak ne ausu toxo tenge oleleng lamun ina na. Io, Jisas ixo tengen tö idi, “A tinenge na i öriip gut abo bala mum? \v 62 Nang bara mum mo örasen bira, mum morobo döxömen bule niang bara mum mo pere a Barok kö Tödi niang irabo wan kaa baling urso xö xönö niang ixo ot mee! \v 63 A Tanono ibo isik a to. A lölös kö nangadi ibo lalaa tataun. Ma lamun abo tinenge niang e xo töngösen e mum min, tobo wanot meringan kö Tanono ma tobo isik a to. \v 64 Lamun a dauleng iat te mum tokobo nunu.” Jisas ixo tengen bira, möxösa, me lorexe saxit ine ixoro ösöxö ewe ridi niang kaim kö nunu ma ewe niang irabo isik ine xö limine nangadi. \v 65 Me Jisas ixo tengen öbaling, “Ma ina na a unine e xoro tengen lorexe re mum bara kaim pe öng irabo eöt ta nuan ura re e niang bara Tamake i kobo öbala ine rua nuan bira.” \p \v 66 Ma oleleng ne bak ne ausu re Jisas toxo wan kalik ine, me idi kaim kö eöt ta nuan arixe im mine, möxösa, ine ixo tengen bira. \p \v 67 Io, Jisas ixo ose a sangaun ma ninöng ne bak ne ausu re ine bira: “Mum kobo mamaa bara mum bölök morobo wan?” \p \v 68 Me Saimon Pita ixo balu ine bira, “Orong, mem marabo wan lo im pa ule? Abo tinenge re nöngön ibo isik a to ulorexe. \v 69 Mem me ösöxö sik ma me nunu bölök bara nöngön a Öng Nang a lak Madakdak meriso re God.” \p \v 70 Io, Jisas ixo tengen te idi, “E iat e xo pere kos lo e mum a sangaun ma ninöng. Inexalik a öng ke mum a lak saban ine. I wawara bara i eöt ma önga tano saban.” \v 71 (Ma ixo rengrengen mon e Judas, a barok ke Saimon Iskariot. Ma i turunon e Judas ine a öng möxö ina sangaun ma ninöng, lamun ine nang irabo isik e Jisas kö limine nangadi.) \c 7 \s1 Jisas ixo wan urungan kö Luxa \p \v 1 Io, melamu xina na, Jisas ixo wan kö boxönö xirip kölöme Galili. Ine ixo xisixis tewe xalik a xönö Judeia, möxösa, abo Judeia meringan idi toxo wawara siwin ine rua sesexomet ine. \v 2-3 Inexalik nang a Luxa möxöbo Gunon ne Walpali xöbo Judeia ixoro lörörö, abo tönö e Jisas idi toxo tengen tö ine, “Nöngön örobo mana wan tewe mera ma örö wan u Judeia rua nang abo bak ne ausu re nöngön idi tabo pere abo tinörön niang u bo wewet. \v 4 Nang bara re öng i maa bara tabo ösöxö ine, i kobo umingen a lasa nang ine ibo wewet. Kaim. Nang bara u bo wewet inabo lalaa na, örobo mana osen nöngön kö nangadi xirip.” \v 5 Abo tönö ine toxo tengen bira, möxösa, idi bölök kaim kö nunu rine. \p \v 6 Io, Jisas ixo tengen tö idi, “A axana bung ke e i kela wanot iat bang. Inexalik abo axana bung kirip ibo eöt te mum. \v 7 A öxöno lagunon i kebeöt ta mölmölök kalik e mum, ma lamun idi te mölök kalik e, möxösa, e bo etöngösen ma turunon mere idi bara abo tatalien tidi a lak saban. \v 8 Göm. Mum moro wan urungan kö luxa. Me e karabo wan urungan, möxö a axana bung ke e i kela wanot iat bang.” \v 9 Ma bara ine ixo tengen bira re idi, me ine ixo xisixis iat bang kingan Galili. \p \v 10 Ma nang abo tönö ine, idi toxoro wan urungan kö luxa, Jisas ixo muu bölök. Ma kaim bara ixo wan kö malmalan. Ine ixo wan sixem lo mon. \v 11 Io, ringan kö luxa, abo sisila ne Judeia toxo wawara siwin ine ma toxo ose bara, “Ule im ina tödi?” \p \v 12 Ma a marakörö raxin idi toxo wöwörö lixilik nana lamun ine. Ma dauleng toxo tengen bara, “Ine a tödi deek.” \p Ma a dauleng kabise toxo tengen bara, “Kaim. Ine a öng nang ibo röxröxö lo a nangadi.” \v 13 Inexalik bara kaim pe öng ka tengen te laa ulamun ine xö wawara xö nangadi, möxösa, idi toxo buburin abo sisila ne Judeia. \s1 Toxo döxömen bara Jisas ine a Mesaia \p \v 14 Ma nang a luxa ixoro önan aluo, Jisas ixo wan laxa urungan kö gunon ne lotu raxin ma ixo urulo ra eusu. \v 15 Ma abo Judeia toxo wuwus me idi toxo ose bara, “Bule runon ma ina tödi na i ösöxö a oleleng ne lalaa ma kawaim ine ra inausu?” \p \v 16 Ma nang e Jisas ixo ölangen bira, ixo tengen, “Abo inausu e eusu min, kaim bere re e iat. Ma lamun te ine ewe nang ixo tile e ura. \v 17 Nang bara ewenene i mamaa bara irabo muu abo mamaa xö God, ine iat irabo ösöxö lo abo inausu re e, bara meringan kalik e God, bara e wöwörö tataun mon kö dinödöm pe e. \v 18 Me ewenene nang ibo wöwörö iat ma lölös sine, ine ibo ii öxaa öbaling iat ine. Ma lamun ewe a öng i maa bara irabo ii öxaa a öng ewe nang ixo tile ine, ine a tödi runon, ma kaim pe töxö xö to rine. \v 19 Mum moxo ösöxö bara Moses ixo isik abo warkurai te God urungan te mum. Inexalik kaim pe öng ke mum ibo mumuu inabo warkurai. Ma ruasa mum mo mamaa rua sesexomet e?” \p \v 20 Io, a marakörö xirip toxo tengen tö ine, “A tano saban iri laxa re nöngön! Me ewenene i maa rua sesexomet nöngön?” \p \v 21 Jisas ixo balu a tinenge re idi bira, “E xo pet a önga laa mon me mum kirip moxo wuwus könan. \v 22 Inexalik mum bo xurxuru a barok lik kö bung möxö Sabat, möxösa, Moses ixo isik ina warkurai re mum. (Ma lamun kaim bara ixo ot meringan te Moses. Abo tubu mum iat mee mesila toxo urulo.) \v 23 Nang bara te kuru a önga barok lik kö bung möxö Sabat, xalik e mum bo lexe a warkurai te Moses,\f + \fr 7.23 \ft A warkurai te Moses i tengen bara tabo kuru a aine barok lik kö pitnö ma narun ne bung melamu xö nang a nago i kip ine. Ma abo Judeia toxo döxömen bara ina magingin na önga mangana tinörön. Ma lamun nang bara ina sese öpitnö ma narun ne bung ixo subu xö Sabat, idi toxo kuru iat a aine barok lik kö Sabat.\f* ruasa me mum mo laie re e, möxösa, e xo ölanglanga xirip a miniset kö tödi xö bung möxö Sabat? \v 24 Ganim e mum pa werwere wuxus ma werwere ödeek abo lalaa xarnang köbo winawara re mum iat. Inexalik mum morobo pere runin abo lalaa.” \p \v 25 Io, dauleng ne nangadi meringan Jerusalem, idi toxo rengrengen bira, “Ina tödi mon na nang idi te maa rua sesexomet ine. \v 26 Moro pere! Ine iat i wöwörö xö wawara xö nangadi xirip. Inexalik idi kawaim kö rengrengen te tinenge re ine. Ma abo sisila te ösöxö gut bara turunon ine a Mesaia? \v 27 Inexalik bara ire tere ösöxö bara ina tödi ine mole. Ma nang bara a Mesaia irabo wanot, kaim pe öng irabo ösöxö bara ine i wanot mole.” \p \v 28 Ma nang e Jisas nangen ixo eusu kölöme xö xönö möxö gunon ne lotu raxin köbo Judeia, ine ixo tengen bira, “Mum mo döxömen bara mum mo ösöxö e me mum mo ösöxö bölök bere e mole. E kobo wanot kö mamaa re e iat. Inexalik a öng nang i tile e ura, ine ibo wewet abo turunon. Me mum kobo ösöxö ine. \v 29 Inexalik e ösöxö ine, möxö e mere ine me ine ixo tile e ura.” \p \v 30 Ma bara ine ixo tengen bira, idi toxo mamaa rua rörödik ine. Ma lamun kaim pe öng ka sisigi ine, möxö a axana bung kine i kobola wanot bang. \v 31 Inexalik dauleng ke idi kölöme xina marakörö, idi toxo nunu rine. Idi toxo tengen, “Nang bara Mesaia irabo wanot, i eöt bara ine irabo pet ot tebo oleleng ne auxileng kö ina tödi na ixo pet?” \p \v 32 Abo Parasi toxo ölangen a marakörö toxo wöwörö lixilik mabo mangana lalaa ulamun ine. Io, abo pris tataxin ma abo Parasi toxo tile rewe a dauleng ne umri ewe idi tobo ruruu wi a gunon ne lotu raxin bara idi tabo töndik e Jisas. \p \v 33 Jisas ixo tengen, “E kebeöt ta kinis ömat me mum. Kaim. Ma ulik melamu e rabo wan urungan kö öng ewe nang ixo tile e ura. \v 34 Mum morobo wawara nana rö e, nexalik mum korobo eöt ta werwere lo e. Ma xönö nang e rabo xisixis könan, mum korobo eöt bara mum morobo wan uwe.” \p \v 35 Ma abo Judeia toxo wöwörö nana iat tidi bara, “Ina tödi na i maa rua nuan taule, io nang ire tekebeöt ta werwere lo ine? Bule, nagut ine irabo wan kalik ina xönö ma irabo kis arixe mabo nangadi re ire ewe nang te xisixis nana xöbo xönö möxöbo Grik ma irabo usu inabo Grik? \v 36 Me ine ixo tengen bara ire tabo wawara nana rö ine, nexalik ire takarabo eöt ta werwere lo ine, ma nang bara ine i kis kö xönö sa, ire bölök tekebeöt bara ire tabo wan uwe. Bule runon ma i tengen bira?” \p \v 37 Io, a bung möxö öxöwöm a luxa, ma ixo önga bung taxin. Ma xina bung, Jisas ixo taru kaa ma ixo wöwörö raxin bira, “Nang bara ewe re öng i minauu, irabo wan pösöt e ma irabo inim. \v 38 Ewenene i nunu re e, abo ari möxö to irabo sen meringan kölöme rine xarnang abo tinenge xö God idi toxo geet i tengen bie.” \v 39 Jisas ixo tengen ina na ulamun a Töxödös ne Tanono, nang abo tene nunu re ine tabo kip lo, möxö God i kela isik a Tanono, möxösa, a mariris se Jisas i kela wanot maras bang. \p \v 40 Ma nang a dauleng ne nangadi toxo ölangen abo tinenge ine ixo tengen, io, idi toxo tengen bara, “Turunon saxit, ina tödi na ine iat mon a propet ewe nang toxo xuxubus ulamun ine.” \p \v 41 Ma dauleng kabise toxo tengen bara, “Ine a Mesaia.” \p Inexalik a dauleng iat baling toxo ose bara, “A Mesaia irabo ot bule mee Galili? \v 42 I kobo eöt bira, möxösa, abo ginigeet te God i tengen bara a Mesaia irabo wanot meringan kö untubuno e Dewit, ma i wanot mee Betliem, a lagunon nang e Dewit ibo xisixis ee.” \v 43 Io nang, a nangadi toxo tawalang kua gene Jisas. \v 44 A dauleng kidi toxo mamaa rua rörön dik ine, ma lamun kaim pe öng ka sisigi ine. \s1 Abo sisila xöbo Judeia idi kaim kö nunu bara e Jisas a Mesaia \p \v 45 Io, abo umri ewe nang tobo ruruu wi a gunon ne lotu raxin, idi toxo tawuxus baling urungan köbo pris tataxin ma abo Parasi. Mabo sisila toxo tengen tö idi, “Ruasa me mum kobo lamus ine ura?” \v 46 Ma abo umri toxo balu idi bira, “Kaim turunon iat bara re öng ibo wöwörö xarnang ina tödi na.” \p \v 47 Ma abo Parasi toxo tengen öbaling kidi, “Ine iri ömamang bölök e mum, goo? \v 48 Bule, rebo dauleng ne sisila ma bara rebo Parasi, idi te nunu bölök ke ine, goo? \v 49 Kaim! Inexalik ina marakörö raxin mon na nang idi tere pet bira. Lamun idi kaim pa ösöxö abo warkurai te God. Io nang, God irabo uguran sik idi xö minet.” \p \v 50 Io, Nikodimas a öng bölök mere idi abo Parasi. Ine mon nang ixo ot pösöt bang e Jisas mesila, ma ixo tengen tö idi, \v 51 “Abo warkurai te ire i tengen bara ire tabo ölangen a tödi rua marmaras ulamun a lasa ine i pet mesila bara ire te eöt tua kure ine.” \p \v 52 Io, idi toxo balu ine, “Go! Nöngön gut bölök meringan Galili? Örobo kos ödeek abo tinenge re God ma örobo pere lo bara önga propet i karabo wanot mee Galili.” \v 53 [Io, idi toxo wan urungan köbo lagunon tidi öngöng. \c 8 \s1 A une nang ixo wewet ögarin alolo \p \v 1 Jisas ixo wan kaa uruso lömö xö Maii Olip. \v 2 Ma xö puxu bubung ine ixo wanot baling kuso kölöme xö gunon lotu raxin niang a marakörö toxo ot luluruein ine. Io, ine ixo kis ma ixo urulo ra usu idi. \v 3 Abo tene ausu möxöbo warkurai te Moses mabo Parasi idi toxo lamus ölaxa önga une nang toxo pere lo ine ixo maru arixe ma önga tödi xabise nang kaim bara re ine. Me idi toxo uru ine xö wawara xö nangadi. \v 4 Me idi toxo tengen te Jisas, “Tene Ausu, a une na toxo pere lo ine ixo wewet a magingin saban arixe ma önga tödi. \v 5 Kölöme xö warkurai te Moses i tengen bara ire tabo teng ömet önga mangana une bira ma warawat. Me nöngön, örobo tengen bule?” \v 6 Idi toxo tengen bira rua uxun ine bara idi tabo eöt ta tengen bara ine iri pet a sasaban. \p Ma lamun e Jisas ixo tunsu ma ixo urulo ra ginigeet kö pu arixe ma kasine limine. \v 7 Niang idi toxo ose xöbanin ine, ine ixo taru kaa ma ixo tengen te idi, “Nang bara öng ke mum kaim ine ma magingin saban, ine irabo arun ta tewe a warawat urungan tine.” \v 8 Me ine ixo tunsu baling ma ixo gegeet kö pu. \p \v 9 Niang idi toxo ölangen ina na, idi toxo urulo ra nuan öngöng. Abo duöng tataxin toxo arun ta silien idi ot nang e Jisas kalik mon ma une nang nangen ixo tuu sik. \v 10 Jisas ixo taru kaa ma ixo ose ine, “Naang! Idi ule im? Kaim pe öng i kure bara örobo kip a ömokorot?” \p \v 11 Ina une ixo balu, “Kaim pe öng.” \p Io, Jisas ixo tengen, “E bölök e kobo kure bara örobo kip a ömokorot. Go, örö wan, ma lamun u bele wewet öbaling ke sasaban.”] \s1 A tinenge re Jisas ulamun ine iat \p \v 12 Nang e Jisas ixo wöwörö baling kö nangadi, ine ixo tengen, “E a bibio möxö öxöno lagunon. Nang bara ewenene i muu e i kobo eöt tine ra nuan kö ködö, lamun irabo tön sik a bibio möxö to.” \p \v 13 Abo Parasi toxo tengen te ine, “A tinenge re nöngön i kobo lölös, möxösa, nöngön iat mon, u tengen ösu ina mangana lalaa na ulamun nöngön iat.” \p \v 14 Io, Jisas ixo balu idi bira, “Kaim. Nang bara e tengen ösu lamun e iat, a tinenge re e i turunon sik, möxösa, e ösöxö a xönö nang e xo wanot mee ma xönö nang arabo wan uwe. Inexalik mum kobo ösöxö a xönö nang e xo wanot mee ma xönö nang arabo wan uwe. \v 15 Mum bo kure a nangadi arixe ma dinödöm pe mum iat mera xö öxöno lagunon. Ma lamun e kara ösöxö ra kure re öng. \v 16 Ma lamun nang bara e kure re öng, a tinenge re e i turunon, möxösa, kaim bara e xalik mon. E arixe me Mama ewe nang ixo tile e ura. \v 17 Kölöme xö warkurai te mum iat, e Moses ixo geet bira: Nang bara ninöng te aut ulamun önga tinenge, io, ina tinenge i turunon. \v 18 E a öng nang i rengrengen ösu ulamun e, me Mama nang ixo tile e ura, ine bölök ibo rengrengen ösu ulamun e.” \p \v 19 Io, idi toxo ose e Jisas, “A Tata re nöngön ule?” \p Jisas ixo balu idi, “Mum kobo ösöxö e, me mum kobo ösöxö bölök a Tata re e. Nang bara mum moxoro ösöxö e, mum morobo ösöxö bölök a Tata re e.” \v 20 Ine ixo wöwörö minabo tinenge na nang ine ixo usu a nangadi xö xönö möxö gunon lotu raxin lörörö xö xönö möxö bulbulus tuluwok. Kaim pe öng ixo tön ine, möxösa, a axana bung kine e kala wanot bang. \s1 Jisas ine meriso lömö \p \v 21 Jisas ixo tengen öbaling ke idi, “E rabo wan kalik e mum, me mum morobo wawara siwin e, me mum morobo met kelen abo magingin saban te mum. A xönö nang arabo wan uwe, mum kobo eöt ta nuanot könan.” \p \v 22 Ina tinenge na ixo engin abo Judeia toxo eose, “Bule, irabo sexomet ine iat? Ina unine gut i tengen bira, ‘A xönö nang e rabo wan uwe, mum kobo eöt ta inot könan’?” \p \v 23 Me ine ixo tengen bölök bira, “Mum mera xö pu. E meriso lömö. Mum mera xö öxöno lagunon. E kaim bara e mera xö öxöno lagunon. \v 24 E tengen te mum bara mum morobo met kelen abo magingin saban te mum. Nang bara mum kobo nunu bara e ewenene nang e bo rengrengen bere e ine, mum morobo met kelen iat abo magingin saban te mum.” \p \v 25 Idi toxo ose, “Ewe nöngön?” \p Jisas ixo balu idi, “A lasanene iang e xo wöwörö min kö urulo. \v 26 E ma oleleng ne tinenge rua rengrengen ma rua kure e mum min. Ma lamun öng nang ixo tile e ura, ine i turunon, ma a lasa nang e xo ölangen meringan te ine, e bo rengrengen kö öxöno lagunon.” \p \v 27 Idi kaim kö ösöxö bara ixo rerenge re idi ulamun a Tamana. \v 28 Io, Jisas ixo tengen, “Nang bara mum mo ii öxaa a Barok kö Tödi, io, mum morobo ösöxö bara e ewenene nang e bo rengrengen bere e ine, me e kara ösöxö ra wewet te laa xö dinödöm pe e iat. Lamun e bo wöwörö ma lasa mon e Mama ibo usu e min. \v 29 Ewe nang i tile e, i kis arixe me e. Ine i kara wan pes e, möxösa, e bo wewet eörin a lasa ibo öaxanan ine.” \v 30 Ma nang ine ixo wöwörö bira, a oleleng toxo nunu rine. \s1 Jisas me Abaram \p \v 31 Jisas ixo tengen urungan köbo Judeia nang toxo nunu rine bira: “Nang bara mum mo töndik abo inausu re e, mum abo bak ne ausu runon te e. \v 32 Io, mum morobo ösöxö a turunon, ma a turunon irabo ömamanaa e mum kalik abo kunubus se mum.” \p \v 33 Idi toxo balu ine, “Mem abo untubuno e Abaram ma kaim pe öng ixo kut dik e mem bara mem marabo rörön lawu rine. Ma bule u tengen bara örobo ömamanaa e mem kalik abo kunubus?” \p \v 34 Jisas ixo balu bira: “Turunon saxit, ewe nang ibo wewet abo magingin saban, abo magingin saban te ine ibo xuxut dik ine. \v 35 A tultul nang ibo wewet abo tinörön lölös kö önga barama i kobo eöt ta kinis ulorexe xina barama. Lamun a Barok ke Mama möxö ina barama irabo kis ulorexe. \v 36 Nang bara a Barok kö God irabo palas tewe e mum, io, mum morobo langlanga xalik abo kunubus kirip pe mum. \v 37 E ösöxö bara mum abo untubuno e Abaram. Ma lamun mum ka sesexomet e, möxösa, a tinenge re e i kobo kis kölöme re mum. \v 38 E rengrengen a lasa nang e xoro pere lo xalik a Tata, me mum mo wewet a lasa nang mum moxoro ölangen kalik a tata re mum.” \p \v 39 Io, idi toxo tengen, “Abaram a tata re mem.” \p Jisas ixo balu idi bira, “Nang bara mum mexebe a bung baroxorok ke Abaram, mum morobo mana pet abo lalaa nang Abaram ixo pet. \v 40 Ma lamun nangen iat mum ka sesexomet e, me e ina tödi ewe nang ixo tengen abo turunon nang e xo ölangen meriso re God. Inabo mangana lalaa na Abaram kaim kö wewet. \v 41 Mum bo wewet abo lalaa nang a tamana e mum iat ibo wewet.” \p Io, idi toxo tengen te ine, “Mem kaim bara a bung baroxorok möxö ngas. E God kalik mon a Tata re mem.” \p \v 42 Jisas ixo tengen te idi, “Nang bere God a Tata re mum, mum moxoro mamaa re e, möxösa, e xo wan su meriso re God ma na e ia. E kobo wan su xö mamaa re e iat, lamun ine iat ixo uguran e ura. \v 43 Ruasa mum kobo maras kö tinenge re e? Möxö mum kobo ölangen kulen a sa e rengrengen. \v 44 Mum abo baroxorok kö tata re mum, e Satan, me mum ka mumuu eöt a mamaa re tata re mum. Mesila ine a tödi möxö sexomet nangadi ma i kobo ösöxö a turunon ulamun e God möxö kaim a turunon kölöme rine. Ma nang bara ibo etöxö, ibo rengrengen meringan iat tine, möxösa, ine a önga tene atöxö, ma tamana röxröxö. \v 45 Me e belek, e bo rengrengen a turunon ulamun e God, ma ina unine bara mum kobo nunu xöbo tinenge re e. \v 46 Ewe re mum i eöt bara irabo tengen te e bara e xoro pet te sasaban? Ma nang bara e tengen a turunon, ruasa mum kobo nunu re e? \v 47 Ewe nang mere God ine ibo ölangen abo tinenge re God nang ibo rengrengen. Nang bara mum kobo ölangen abo tinenge re ine, a unine bara mum kaim bara mere God.” \p \v 48 Abo Judeia toxo balu ine, “Mem bo rengrengen bara nöngön a Samaria ma bara a tano saban ixoro tup pe nöngön. I turunon, goo?” \p \v 49 Jisas ixo balu idi bira, “Kaim pe tano saban ixo tup pe e. Lamun e bo ii öraxin a Tamake, me mum bo öbulubun e. \v 50 E kobo ii öraxin öbaling a eseke, ma lamun nangen a öng nang i mamaa bara irabo ii öraxin a eseke, me ine a tene warkurai. \v 51 Turunon saxit, ewe nang i töndik sik a tinenge re e, i kobo eöt ta minet.” \p \v 52 Ma nang abo Judeia toxo ölangen ina na, toxo tengen bira, “Na mem me ösöxö bara a tano saban i tup pe nöngön. Abaram ixo met, ma abo propet bölök. Inexalik u tengen bara ewe nang i muu eörin a tinenge re nöngön ine i kobo eöt ta minet. \v 53 Nöngön u kobo taxin kö untubuno e mem, Abaram. Ine ixo met mabo propet bölök. U döxömen bara ewe nöngön nang u tengen bira?” \p \v 54 Io, Jisas ixo balu bira, “Nang bara e ii öraxin a eseke iat, a laa tataun mon ine. A Tamake ewe nang mum bo rengrengen bara ine a God te mum, ine ewe nang ibo ii öraxin a eseke. \v 55 Me mum kobo ösöxö ine, nexalik e ösöxö sik ine. Nang bara e xoro tengen bara e kobo ösöxö ine, e a tödi toxo xarnang e mum. Ma lamun e ösöxö ine me e muu eörin abo tinenge rine. \v 56 A tamana e mum nang e Abaram ixo axanan, möxösa, ine ixo ösöxö bara irabo pere a axana bung ke e. Ine ixo pere ma ixo axanan.” \p \v 57 Ma abo Judeia toxo tengen te ine, “Nöngön u kala pitnö ne sangaun ne awat, ma bara bule u tengen bara uru pere e Abaram?” \p \v 58 Me Jisas ixo balu idi, “Turunon saxit, kaim bang a xikip e Abaram, me e iat mon nangen.” \v 59 Ma nang idi toxo ölangen ina na, idi toxo ii a warawat ta reteng ine, lamun e Jisas ixo mun kalik idi ma ixo wan kalik ina xönö möxö gunon ne lotu raxin. \c 9 \s1 Önga tödi toxo kip ine ma lak pulo \p \v 1 Ma niang e Jisas ixo önan, ixo pere a önga tödi toxo kip ine ma lak pulo. \v 2 Mabo bak ne ausu rine toxo ose ine, “Tene Ausu, ewenene ixo pet a magingin saban ma niang toxo kip ine ixo pulo? Ina tödi bara a tamana arixe me nene?” \p \v 3 Jisas ixo tengen, “Kaim pe öng mere idiet ixo pet te sasaban. Ma lamun ina na ixo ot bira rua osen a tinörön te God kölöme xina tödi. \v 4 Nang bang i xaken sik, ire tabo mana pet a tinörön te ine ewe niang ixo tile e. A ködö irabo ot, ma i kebeöt im bere re öng irabo rörön. \v 5 Nang e ia xö öxöno lagunon, e a bibio möxö öxöno lagunon.” \p \v 6 Nang ixoro tengen sik biringan ixo gigisip kö pu, ma ixo pet arixe ma pixak ma ixo bulus kö nine marna. \v 7 Me Jisas ixo tengen kö ina tödi, “Örö wan ma örö etos kö ina Marna Ari Siloam.” (A unine a esene Siloam bara ‘Uguran’.) Io, ina tödi ixo wan ma ixo etos. Ma ixo wan baling urungan kö lagunon ma nine marna ixoro tamasawang. \p \v 8 Abo duöng nang toxo ösöxö sik ine me idi ewe nang toxobo werwere ine nang ixobo seseseng marmaris ulamun a tuluwok, idi toxo wöwörö nana bara, “Ine mon ina tödi nang ixobo kisisik kingan ma ixobo seseseng marmaris ulamun a tuluwok. Goo?” \v 9 Dauleng toxo aut bere ine iat mon. \p Ma dauleng kabise toxo tengen bara, “Kaim. I wawara mon xarnang ine.” \p Melamu ine iat ixo tengen osen bara, “E mon ina tödi.” \p \v 10 Io, idi toxo ose ine, “Bara bule ma nini maram i tamasawang?” \p \v 11 Me ine ixo tengen, “A tödi nang tobo rengrengen ine me Jisas ixo pet a dauleng ne pixak, ma ixo bulus lömö xö nine marake. Ma ixo tile e bara arabo wan urungan kö Marna Ari Siloam, ma arabo etos, ma arabo eöt ta winawara.” \p \v 12 Me idi toxo ose ine, “A tödi nang ule?” \p Ma ixo balu idi bara, “E kobo ösöxö.” \p \v 13 Io, idi toxo lamus ot ina tödi ewe nang ixo pulo mesila urungan köbo Parasi. \v 14 Ma xö bung nang e Jisas ixo pet a pixak ma ixo sawang a nine marna ina tödi, a bung Sabat ine. \v 15 Io, abo Parasi toxo ose bölök ine bara bule ma ixo wawara. Ina tödi ixo tengen, “Ixo bulus a pixak kö nine marake, me e xo etos ma na im e re wawara.” \p \v 16 A dauleng ne Parasi toxo tengen, “Ina tödi na kaim bere ine meringan te God, möxö i kara muu eörin a warkurai möxö bung Sabat.” \p Inexalik a dauleng kabise toxo tengen, “I kebeöt iat te önga tene saban irabo pet te mangana uxileng lölös bira.” Io, idi toxo tawalang nine axan. \p \v 17 Io, idi toxo ose öbaling ina tödi ewe nang ixo pulo sila bira, “Ina tödi ixo sawang a maram. Örobo tengen bule rö ine?” \p A tödi nang ixo balu bara, “Ine a propet.” \p \v 18 Ma lamun abo Judeia kaim iat idi xö nunu bara ixo pulo ma bara ixoro wawara baling, ot toxo erile iat lamun a tamana ma nene ina tödi. \v 19 Me idi toxo ose idu, “Ina barok ke mu im, a? Ina barok mon niang mu moxo tengen bara u xo kip ine ma lak pulo? Ma bara bule ma na iri wawara im?” \p \v 20 A tamana ma nene toxo balu, “Maa me ösöxö bara ine a barok ke maa. Me maa me ösöxö bölök bara toxo kip ine ma lak pulo iat. \v 21 Ma lamun maa me köbo ösöxö bara bule niang i wawara im, ma bere ewe ixo sawang a nine marna. Mum moro ose ine. Kaim bara barok lik bang ine. Irabo wöwörö maras sö ine iat.” \v 22 Ma tamana ma nene toxo tengen biringan, möxösa, idu toxo buburin abo Judeia. Ma unine bira. Abo Judeia toxoro kubus tinenge sik bere ewenene a öng nang i tengen osen bara i nunu bere Jisas ine a Mesaia, idi tabo kip tewe ine bara i bele lotu. \v 23 Xö ina na mon niang a tamana ma nene toxo tengen bara, “Kaim bara barok lik bang ine. Moro ose ine.” \p \v 24 Önga axana bung baling idi toxo erile xö ina tödi ewe nang ixo pulo sila, ma toxo tengen te ine, “Örö ösugurno urso re God bara örobo tengen a turunon na. Mem me ösöxö bara a tene sasaban ina tödi na.” \p \v 25 Ma ixo balu, “Nang bara ine a tene saban bara kaim, e kobo ösöxö. A önga laa xalik e ösöxö ine na. E xo pulo mesila, lamun na im e re wawara.” \p \v 26 Io, idi toxo ose ine, “A lasa ine ixo pet te nöngön? Ixo sawang a maram bara bule?” \p \v 27 Ma ixo balu, “E xoro tengen te mum lamun mum kaim kö ölangen kulen. Ma ruasa mum mo maa baling kua ölangen? E örasen bara mum mo mamaa gut bara mum morobo bung bak ne ausu re ine bölök?” \p \v 28 Me idi toxo ösaxit ine ma toxo tengen, “Nöngön gut mon a önga bak ne ausu möxö ina tödi! Ma lamun e mem abo bak ne ausu re Moses! \v 29 Mem me ösöxö sik bere God ixo wöwörö urungan te Moses. Ma lamun ina tödi na, mem kobo ösöxö bara i wanot mole.” \p \v 30 Ma ina tödi ixo balu bira, “Önga mangana laa iat! Mum kobo ösöxö i wanot mole. Inexalik bara ine ixo sawang a nine marake. \v 31 Ire te ösöxö bara God i kara tame abo siniseng köbo tene sasaban. Ma lamun ibo tame idi ewe nang tobo ii ine ma tobo wewet eörin a mamaa re ine. \v 32 Xö urulo möxö uxixis möxö öxöno lagunon ot na, kaim pe öng ixoro ölangen bara toxo sawang a marna önga tödi nang toxo kip ine ma marna a lak pulo. \v 33 Nang bara ina tödi na kaim kö nuanot meriso re God, ine i karabo eöt tua wewet te laa.” \p \v 34 Io, idi toxo balu ine bira, “Toxo kip nöngön kölöme xö magingin saban kalik mon, ma u ka usu e mem?” Me idi toxo irewese ine xalik a gunon ne siniseng. \p \v 35 Ma nang e Jisas ixo ösöxö lo bara toxoro irewese ine, Jisas ixo wan ma ixo parasiwin ine. Ma nang ixo pere lo ine, ixo tengen, “Nöngön u nunu xö Barok kö Tödi?” \p \v 36 Ma ina tödi ixo ose ine bira, “Orong, ewenene ine? Örö töngösen e lamun e rabo nunu re ine.” \p \v 37 Me Jisas ixo tengen, “Uru pere ine, me ine mon niang i etöngösen arixe me nöngön.” \p \v 38 Io, ina tödi ixo tengen, “Orong, e re nunu.” Ma ixo lotu wösöt e Jisas. \p \v 39 Me Jisas ixo tengen, “E wanot ura xö öxöno lagunon tua pet warkurai. Lamun ina na, abo duöng marapulo tabo wawara, mabo duöng nang tobo wawara tabo pulo.” \p \v 40 Ma uleng ne Parasi ewe nang toxo arixe me ine toxo ölangen a lasa nang ixo tengen ma toxo ose ine, “A sa? E mem bölök abo marapulo?” \p \v 41 Jisas ixo tengen, “Nang bara abo mara mum a lak pulo, io, kaim pe magingin saban irabo kis se mum. Ma lamun na mum mo rengrengen bara mum mo wawara sik. Möxö ina na, abo magingin saban te mum irabo malaa sik iat bie.” \c 10 \s1 A tene walbalaurai deek möxöbo sipsip \p \v 1 “Turunon saxit, a tödi nang i kobo laxa kölöme xö marame möxö tabörö möxöbo sipsip, ma lamun ine ibo laxlaxa xöröp mon, ine a önga tödi pinilo. \v 2 Io, a tödi nang i laxa xö marame laxlaxa, ine a tene walbalaurai möxöbo sipsip. \v 3 A tene walbalaurai möxö marame ibo sasawang a marame ulamun ine. Ma abo sipsip tobo ölangen kulen a inöno. Ma ibo xukuwe abo sipsip pe ine mabo esene idi, ma ibo silien ösu idi. \v 4 Nang ine iri silien ösu idi, ine ibo wan mesila re idi. Io, abo sipsip tobo mumuu ine, möxösa, idi tobo ölangen kulen a inöno. \v 5 Ma lamun idi tekebeöt tua mumuu re öng kabise. Kaim arixe. Idi tabo ulo rup tewe xalik ine, möxösa, idi tokobo ölangen kulen a inöno öng kabise.” \v 6 Io, Jisas ixo isik a tinenge öwuo urungan te idi. Ma lamun kaim idi rua marmaras ulamun ina unine tinenge nang ine ixo rengrengen te idi. \p \v 7 Lamun ina na, Jisas ixo tengen öbaling urungan te idi, “Turunon saxit, e iat a marame laxlaxa möxöbo sipsip. \v 8 Idi xirip ewe nang tere wanot sila re e, idi abo tödi pinilo mabo tödi nang idi tobo önan sixem. Inexalik abo sipsip tekara tame idi. \v 9 E iat, e a marame nilaxa. Ma bara ewe re öng i sölöng ke e, ine irabo kip a to. Ine irabo önan laxa ma irabo önan su, ma irabo pere wösöt lo a nien deek. \v 10 A tödi pinilo ibo orot mon tua wuwulo ma rua arsexomet ma rua ögarin abo sipsip. Me e xo wanot bara idi tabo kip a to, ma to nang irabo wöwö re idi. \p \v 11 E iat, e a tene walbalaurai deek möxöbo sipsip. Ma a tene walbalaurai deek ibo isik tewe a to re ine xelen idi abo sipsip. \v 12 Inexalik a öng nang toxo kun mon ine, kaim bara ine ina tene walbalaurai nang ibo unan sik abo sipsip. Io, nang bara i pere re wuluwun axe i önan ot, irabo wan lie abo sipsip ma irabo ulo rup. Io, ina wuluwun axe irabo kat abo sipsip ma irabo wasak elixilixin idi. \v 13 Ina tödi irabo ulo rup, möxösa, toxo kun mon ine ma i kara niniang muu abo sipsip. \p \v 14 “E iat, e a tene walbalaurai deek möxöbo sipsip. Me e ösöxö sik abo sipsip pe e, me idi te ösöxö sik e. \v 15 I xarnang mon a Tamake i ösöxö sik e, me e ösöxö sik bölök ine. Me e isik tewe a to re e xelen idi abo sipsip. \v 16 Io, e ma dauleng nebo sipsip kabise nang kaim bara idi mera xö löng möxöbo sipsip. E rabo mana lamus bölök idi. Idi bölök tabo ölangen a inöno e, me idi xirip tabo önga muxu ne sipsip ma irabo önga tene walbalaurai mon te idi. \v 17 A unine bara e Tata i mamaa xöba ulamun e bira:, möxösa, e rabo isik tewe a to re e, ma arabo xikip lo öbaling. \v 18 Ma lamun kaim pe öng i eöt ta xikip lo a to re e xalik e. Inexalik kö dinödöm iat te e, e isik tewe, möxösa, e iat e lölös sua isik tewe a to re e me e lölös bölök kua xikip lo öbaling. Me Mama re e ixo tengen tö e bara arabo pet bie.” \p \v 19 Nang abo Judeia toxo ölangen bira, idi toxo tawörök kö nine mangana dinödöm. \v 20 Ma oleleng ke idi toxo rengrengen bara, “A tano saban iri tup pe ine ma iri baulang. Rösa mum mo ölangen ine?” \p \v 21 Ma dauleng toxo rengrengen bara, “A tinenge xö ina tödi na i kobo xarnang bara tano saban iri tup pe ine. Ma i eöt bara tano saban irabo sawang a maradi abo marapulo?” \s1 Jisas ine ina Mesaia, a Barok kö God \p \v 22 Io, ruso Jerusalem idi toxo pet a luxa bara idi toxo döxömen lo a axana bung nang idi toxo pet ödeek öbaling ina gunon lotu raxin. Ma ixo axana bung sisii. \v 23 Me Jisas ixo önan kölöme xö gunon lotu raxin kö pu xö walpali re Solomon. \v 24 Io, abo Judeia toxo erop pönö e Jisas ma toxo ose ine bara, “Lause im örobo tengen ömaras e mem lamun nöngön? Nang bara nöngön a Mesaia, io, örö tengen ömaras e mem.” \p \v 25 Io, Jisas ixo balu idi, “E xoro tengen sik ke mum, ma lamun mum kobo nunu. Ma abo tinörön nang e wewet kö esene a Tamake, idi te etöngösen ulamun e. \v 26 Ma lamun mum kobo nunu, möxösa, mum kaim bara abo sipsip pe e. \v 27 Abo sipsip pe e, idi tobo ölangen kulen a inöno e me e ösöxö sik idi me idi tobo mumuu e. \v 28 Me e tabaa idi ma a to ulorexe, me idi tekebeöt ta iuiuo. Ma kaim pe öng irabo sat tewe idi xalik a limeke. \v 29 A Tamake ewe nang ixoro isik idi ura re e, i taxin köba xöbo lalaa xirip. Ma kaim pe öng i kebeöt tua sasat tewe idi xalik a limine e Mama. \v 30 Maa me Mama, maa me öng mon.” \p \v 31 Io, abo Judeia toxo ii wat baling kua reteng ine. \v 32 Lamun e Jisas ixo tengen te idi, “E xoro osen te mum a oleleng ne tinörön deek meriso lömö re Mama. Me mum mo eka reteng e lamun a önga sa runon möxö inabo tinörön?” \p \v 33 Ma abo Judeia toxo tengen, “Mem kobo mamaa ra reteng nöngön lamun abo tinörön deek ke nöngön. Kaim. Mem marabo teng nöngön lamun abo tinenge saban ulamun e God, möxösa, nöngön a tödi tataun mon ma u rengrengen bere nöngön e God.” \p \v 34 Me Jisas ixo balu idi, “Xö warkurai te mum i nangen a önga tinenge re God nang toxo geet bara God ixo tengen bara, ‘Mum abo god.’ \v 35 God ixo tengen idi a nangadi bara idi abo god. Ine ixo tengen idi ewe nang abo tinenge re ine ixo wanot pösöt idi. Me ire te ösöxö bara abo tinenge re God nang toxoro geet irabo kisisik ulorexe. \v 36 Me Mama ixo bulus kabisenin e bara e rö ine iat, ma ixo tile ösu e ura xö öxöno lagunon. Io, rösa runon bara mum mo tengen bara e xo tengen ögarin e God nang e xo tengen bara, ‘E a Barok kö God’? \v 37 Ganim e mum pa nunu re e nang bara e kobo pet abo tinörön niang e Mama ibo wewet. \v 38 Ma lamun nang bere e wewet inabo tinörön me mum kobo nunu xöbo tinenge re e, io, mum morobo mana nunu xöbo tinörön e wewet bara mum morobo ösöxö xulen bara Mama i kis kölöme re e me e kis kölöme re Mama.” \v 39 Me idi toxo könönöin baling bara idi tabo töndik e Jisas, nexalik kaim idi xo eöt tua rörödik ine. \p \v 40 Io, Jisas ixo wan lies baling kö Ari Jordan uruso xö xönö nang e Jon a tene baptais ixobo baptais a nangadi ee sila. Me Jisas ixo kis singan. \v 41 Ma oleleng ne nangadi toxo wanot pösöt ine. Me idi toxo tengen, “I turunon bara Jon kaim kö wewet tebo auxileng lölös, ma lamun i turunon kirip abo tinenge nang e Jon ixo tengen ulamun ina tödi.” \v 42 Ma oleleng toxo nunu re Jisas kölöme xina lagunon. \c 11 \s1 Jisas ixo öraru e Lasarus \p \v 1 Io, önga tödi a esene e Lasarus ixo meset. Ine mee Betani a lagunon kö narön, e Maria me Mata. \v 2 Ine Maria mon na, ewe nang ixo linge a sada xö xexene Orong ma ixo us ömasa ma bebene öxöno. Ine mon a saxane Lasarus ewe nang ixo maru ma miniset. \v 3 Io, idu narön toxo tile tinenge urungan te Jisas bira, “Orong, a tödi nang u mamaa xöba re ine i meset.” \p \v 4 Ma nang e Jisas ixo ölangen ina na, ixo tengen, “Ina miniset i kebeöt ta sexomet ine. Kaim. Ma lamun ixoro ot biringan bara a nangadi tabo ölet a esene God tua a mariris ma lölös kö Barok kö God bölök irabo ot maras.” \v 5 Me Jisas ixobo mamaa xöba re Mata arixe ma tönö ine e Maria, me Lasarus. \v 6 Inexalik nang ixoro kip a tinenge bere Lasarus ixo meset, ixo kis baling kö nine bung. \p \v 7 Io, melamu ixo tengen köbo bak ne ausu re ine, “Ire tabo wan baling uruso Judeia.” \p \v 8 Ma lamun abo bak ne ausu toxo tengen, “Tene Ausu, la mon abo Judeia te maa ra reteng nöngön. Ma ruasa nöngön u maa ra nuanot baling urungan?” \p \v 9 Io, Jisas ixo balu idi bira, “Ire te ösöxö bara önga sangaun ma ninöng ne axana bung i kis kölöme xö xaken. Ewe nang i önan kö xaken i kebeöt ta sinubu, möxösa, ibo wawara xö bibio möxö öxöno lagunon. \v 10 Lamun ewe a öng nang ibo önan kö ködö irabo subu, möxö kaim ine ma bibio.” \p \v 11 Melamu nang ixoro tengen sik bira, Jisas ixo töngösen idi, “A ais se ire e Lasarus i paliso, ma lamun e önan ta ölaran ine.” \p \v 12 Abo bak ne ausu toxo balu, “Orong, nang bara i paluso irabo langlanga baling.” \v 13 Me Jisas ixoro wöwörö lamun a minet te Lasarus. Inexalik abo bak ne ausu toxo döxömen bara ixo rengrengen bere e Lasarus i paluso sik mon. \p \v 14 Io, Jisas ixo ömaras idi bara, “Lasarus iri met. \v 15 Me e axanan bara kaim e ra kinis arixe me ine, möxösa, a minet te ine irabo top e mum pua nunu. Inexalik na ire ta wan urungan te ine.” \p \v 16 Io, Tomas (ewe nang toxobo rengrengen ine ma Xasang) ixo tengen köbo bak ne ausu xabise, “Ire bölök tabo wan ma tabo met arixe me ine.” \p \v 17 Nang e Jisas ixo wanot, ixo see lo bara idi toxoro bulus e Lasarus kölöme xö lieng möxöbo minet ma iri nit ne bung tuar te ine. \v 18 Me Betani i kobo ömat meringan Jerusalem. I eöt ma narun ne kilomita. \v 19 Möxö ina na, a oleleng ne Judeia idi toxo ot tua ömamanaa e Mata idu narön me Maria ulamun a minet te saxana idu. \v 20 Ma nang e Mata ixo ölangen bara e Jisas ixo önan ot, ixo wan lo rua susuo me ine. Ma lamun e Maria ixo xisixis iat tingan kö gunon. \p \v 21 Me Mata ixo tengen te Jisas, “Orong, nang bara u xoro arun iat bang ka, a saxake i kebeöt ta minet. \v 22 Inexalik, e ösöxö tuar bara nang u seng e God ulamun a sa na, na mon e God irabo isik ke nöngön.” \p \v 23 Me Jisas ixo tengen tö ine, “A saxam irabo taru baling kalik a minet.” \p \v 24 Mata ixo tengen tö ine, “E ösöxö bara ine irabo taru kaa baling kö bung möxö tinaru baling möxö minet kö axana bung möxö xakawöm.” \p \v 25 Me Jisas ixo tengen tö ine, “E iat a tinaru baling me e iat ina to. Ewe nang i met, ma lamun i nunu re e, irabo to. \v 26 Me ewenene nang i to ma i nunu re e i karabo eöt tua minet. U nunu lamun ina na, bara kaim?” \p \v 27 Me Mata ixo aut ma ixo tengen te Jisas, “Orong, e xoro nunu bara nöngön a Mesaia, a Barok kö God niang toxo tengen bara irabo wan su ura xö öxöno lagunon.” \p \v 28 Ma melamu nang ixo tengen kirip ina na, ixo wan baling ma ixo kuwe lo e Maria a tönö urungan kö lawa, ma ixo tengen, “A Tene Ausu tuar a, ma i ose lamun nöngön.” \v 29 Nang e Maria ixo ölangen bira, ixo taru kaa pasaxit mon ma ixo wan su urungan te Jisas. \v 30 Ma kewene bang ine ra inot tingan kö lagunon. Ine angen bang kö xönö nang e Mata ixo esuo me ine ee. \v 31 Abo Judeia ewe nang toxo xisixis me Maria rua öaxanan ine kölöme xö gunon, toxo pere bara ixo tuu pasaxit mon ma ixo wan su, io, idi toxo muu re ine. Idi toxo döxömen bara ine i önan uri xö lieng möxöbo minet tua ginee. \p \v 32 Ma nang e Maria ixo ot kö xönö nang e Jisas ee, ixo pere e Jisas ma ixo subun kexe mesila re ine ma ixo tengen bira, “Orong, nang bara u xoro arun iat bang ka, a saxake i kebeöt ta minet.” \p \v 33 Nang e Jisas ixo pere e Maria bara ixo gegee arixe mabo Judeia nang toxo wanot arixe me ine, a balna ixo muu idi ma ixo tapunuk. \v 34 Jisas ixo ose idi, “Mum moxo ömarin ine ule?” \p Idi toxo balu ine, “Orong, örö miang ma örö pere!” \p \v 35 A line marna Jisas ixo sen. \p \v 36 Io, abo Judeia toxo tengen nanin te idi iat bara, “Pere! I mamaa xöba lamun e Lasarus.” \p \v 37 Inexalik a dauleng toxo tengen bara, “Ina tödi mon na nang ixo sawang a nine marna a marapulo. Ma ruasa i koxobo maa ra öro e Lasarus nang ixo eka minet?” \p \v 38 Ma a balna e Jisas ixo tiip köba ma ixo wan urungan kö lieng. Ma ina marna lieng toxo uxis pi ma önga wat. \v 39 Me Jisas ixo tengen, “Mum moro irewe ina wat.” \p Ma lamun e Mata nang a saxana tödi nang ixoro met ixo tengen te Jisas bira, “Orong, a aine iri maxus, möxö na iri nit ne bung im pe ine.” \p \v 40 Io, Jisas ixo tengen te ine, “Bule, e koxobo tengen te nöngön bara örobo pere a lölös se God nang bara örobo nunu?” \p \v 41 Io, idi toxo irewe a wat me Jisas ixo wawara kaa ma ixo tengen, “Mama, e tengen deek ke nöngön, möxösa, u xo ölangen e. \v 42 E ösöxö sik bara nöngön u bo ölangen e xöbo bung kirip, ma lamun e tengen ina na ulamun a nangadi na, bara idi tabo nunu bara u xo tile e.” \p \v 43 Io, nang ine ixo tengen ina na, Jisas ixo kup lömö bira, “Lasarus, wan su!” \v 44 A tödi minet ixo wan su, ma toxoro bun pi abo limine mabo xexene ma boxönö sewene man ömat, ma toxoro kait pi a mamaran te ine. \p Jisas ixo tengen te idi, “Moro kip tewe abo xönö man möxö minet ma moro gan sik ine ma ira wan.” \s1 Toxo pingit tua sesexomet e Jisas \r (Matiu 26.1-5; Mak 14.1-2; Luk 22.1-2) \p \v 45 Ma lamun ina na, a oleleng ne Judeia ewe nang idi toxo önan urungan tua uxileng e Maria, ma toxo werwere a lasa niang e Jisas ixo wewet, idi toxo nunu re ine. \v 46 Inexalik a uleng ke idi, toxo wan lo urungan köbo Parasi, ma toxo töngösen idi ma lasa e Jisas ixoro pet. \v 47 Io, abo Parasi mabo pris tataxin toxo kis kö önga nuan etok ma toxo tengen, “Ire tabo pet a laa sanene? Ina tödi na i wewet a oleleng ne uxileng lölös. \v 48 Ma nang bara ire te gan sik ine iat mon bira, a nangadi xirip tabo nunu re ine. Mabo Rom idi tabo wanot ma tabo pet ögat a gunon ne lotu re ire ma kantri re ire.” \p \v 49 Io, önga tödi mere idi abo Parasi, a esene e Kaiapas, ewe nang ixo sila sik köbo pris kina awat niang ixo tengen, “Mum kobo ösöxö re laa! \v 50 Mum kobo maras bara i deek kö mum bara önga tödi mon irabo met ulamun a nangadi ma ganim bara ina kantri xirip tabo iuo.” \p \v 51 Ine kaim kö rengrengen ina na xöbo dödöxömen te ine iat. Kaim. Inexalik ine a sisila raxin möxöbo pris möxö ina awat. Lamun ina na, God ixo kure a tinenge re ine bara irabo tengen te tinenge propet ulamun e Jisas bara irabo met kelen a marapun ne Israel. \v 52 Ma kaim bara xöbo marapun ne Israel kalik mon, ma lamun bara irabo met bölök ulamun idi abo barok ke God nang te kis elixilik nana rua lalamus etok idi bere idi tabo öng mon. \v 53 Io, urulo im kö ina bung idi toxo epingit arixe rua sesexomet e Jisas. \p \v 54 Lamun ina niang, Jisas kaim kö sinasai nana xö wawara xöbo Judeia, nexalik ixo wan lo uruo xö xönö lörörö xö xönö tataun, kö lagunon a esene e Epraem. Ma ixo kis arixe mabo bak ne ausu ringan. \p \v 55 Ma nang ixoro lörörö a axana bung möxö Luxa ne Nuan Lexe, a oleleng ne nangadi toxo wanot meringan köbo lagunon kö palaa uruso Jerusalem rua wewet eörin a warkurai te Moses bara idi tabo madakdak kö wawara xö ina warkurai. \v 56 Me idi toxo wawara nana iat ulamun e Jisas. Ma nang idi toxo tuu xö xönö möxö gunon ne lotu raxin, idi toxo eose nana re idi bara, “Mum mo döxömen bule? I wawara bara i karabo wanot iat im ura xö Luxa, goo?” \v 57 Ma abo pris tataxin mabo Parasi idi toxoro isik a tinenge lölös bara nang ewe re öng i see lo bara Jisas ule im, irabo tengen tö idi ra öxös lo ine. \c 12 \s1 Maria ixo linge ösu a sada re Jisas \r (Matiu 26.6-13; Mak 14.3-9) \p \v 1 Ma nang a pitnö ma öng ne bung kalik im mesila xö Luxa ne Nuan Lexe, Jisas ixo wan urungan Betani xö lagunon te Lasarus, ewe ine nang e Jisas ixo öro ine xalik a minet. \v 2 Me idi toxo pet a nien taxin te Jisas singan ee. E Mata ixo söxö nien, me Lasarus a öng mere idi nang ixo kis arixe me Jisas kö nien. \v 3 Io, Maria ixo kip lo a sada möxö sasalap tobo rengrengen ma ‘nart’, ma i eöt ma subana kilo. Ma xinuxun möxönan a lak taxin. Maria ixo kip lo ina sada ma ixo linge ösu xö nine xexene e Jisas, ma ixo salap mabo bebene öxöno. Ma a sixine möxö ina sada ixo wöwö xirip kö gunon. \p \v 4 Ma lamun a önga bak ne ausu re ine, Judas Iskariot (ewe nang irabo isik tewe e Jisas), ixo tengen bira, \v 5 “Rösanene bara ire tekobo misik ma ina sada rua xikip pebo tuluwok ma rua isik köbo maris? Ma i eöt ma xinuxun kö öng ibo xikip kö tinörön te ine xö önga awat.” \v 6 Judas kaim kö rengrengen bira, möxösa, bara ine ixo marase abo maris. Inexalik ixo tengen bira, möxösa, ine a tene pinilo. Ma ixobo balbalaure a bubulus möxöbo tuluwok ke idi, ma ixobo xikip suxumenin a tuluwok meringan ee. \p \v 7 Ma lamun e Jisas ixo tengen, “Ganim sik mon ina une uxe. I deek bara irabo tön sik ina sada niang ot kö bung möxö wöpömös ee. \v 8 A nangadi maris idi tobo xisixis arixe me mum köbo bungbung kirip, ma lamun e karabo kis arixe me mum köbo bungbung kirip.” \p \v 9 Ma a marakörö raxin toxo see lo bara Jisas nangen niang Betani, io, idi toxo wanot uxe. Ma lamun kaim bara ra werwere xalik e Jisas, idi toxo wanot bölök kua werwere e Lasarus nang e Jisas ixo öraru ine xalik a minet. \v 10 Io, abo pris tataxin toxo pingit tua sesexomet bölök e Lasarus, \v 11 möxösa, e Lasarus ine a unine ina na nang a oleleng ne Judeia toxobo ruruu rewe xalik idi abo pris tataxin, ma toxobo nunu re Jisas. \s1 Jisas ixo laxa Jerusalem xarnang a king \r (Matiu 21.1-11; Mak 11.1-11; Luk 19.28-40) \p \v 12 Xö önga bung kabise a marakörö raxin nang toxo wanot kina Luxa raxin toxo ölangen see lo bere Jisas iang i önan ot urungan Jerusalem. \v 13 Idi toxo kip abo labana beebee ma toxo wan su rua susuo me Jisas me idi toxo xukup nana bira, \q1 \qt “Axabe e God! God irabo wadöane a öng nang i wanot tua wewet eörin a mamaa xö Orong! \qt* \q1 God irabo wadöane ina King köbo Israel!” \m \v 14 Io, Jisas ixo pere lo a önga dongki maxat ma ixo xisin, xarnang toxoro geet ulamun ine i tengen, \q1 \v 15 \qt “A marakörö mee Jerusalem, mum bele bubuut. \qt* \q1 \qt Pere bang! A king ke mum, ine na i önan ot \qt* \q1 \qt ma i kisisik lömö xö önga dongki maxat.” \qt* \p \v 16 Ma abo bak ne ausu re ine kaim idi xo marmaras sila ulamun abo lalaa xirip. Ma melamu belexim nang a mariris se Jisas ixo wanot maras, idi toxo döxömen lo bara toxoro pet inabo lalaa na urungan tö ine. \p \v 17 Io, a marakörö ewe nang toxo arixe me Jisas nang ine ixo kuwe ösu e Lasarus xalik a lieng möxöbo minet, ma ixo öro ine xalik a minet, idi toxo tengen esexerein a tinenge lamun e Jisas. \v 18 A nangadi oleleng toxo wan su rua inesuo me ine, möxösa, toxoro ölangen bara ine ixo pet ina auxileng lölös. \v 19 Io, abo Parasi toxo tengen nanin te idi iat bara, “Pere bang im! Ire tekexebe eörin im pua wewet te lalaa! Pere! A öxöno lagunon kirip im iri mumuu re ine!” \s1 Jisas ixo tengen bara irabo met \p \v 20 Ma dauleng ne Grik bölök nangen nang kaluluonin idi ewe nang idi toxo wan kaa uruso Jerusalem rua lotu xö ina bung möxö Luxa raxin. \v 21 Idi toxo wan pösöt e Pilip ewe nang ine mee Betsaida, kölöme Galili, ma toxo tengen tö ine, “Maris, mem me mamaa rua werwere e Jisas.” \v 22 Pilip ixo wan ma ixo tengen te Endru. Io, idu toxo wan ma toxo tengen te Jisas. \p \v 23 Me Jisas ixo balu idu bira, “A axana bung iri wanot bara a mariris möxö Barok kö Tödi irabo wanot maras. \v 24 Turunon saxit, nang bara önga irine iaa i kobola subu kaa xö pu ma i kobola met, ina irine iaa irabo kisisik iat mon bara a irine iaa xalik mon. Inexalik nang bara i met, irabo o a oleleng ne pasuno iaa. \v 25 Ewenene re öng i mamaa xöba ulamun a to re ine iat, ine irabo ömalim tewe. Me ewenene re öng i mölök kalik a to re ine iat mera xö öxöno lagunon, irabo töndik sik iat a to ulamun a to ulorexe. \v 26 Me ewenene re öng i mamaa rua tultul te e, ine irabo mana muu e. Ma nang bara e wan taule, a tultul te e bölök irabo wan uxe. Me ewenene nang i tultul tö e, e Mama irabo ii ine. \p \v 27 “Ma na a balake i tiip köba me e rabo tengen a sa? I deek gut te e rua rengrengen, ‘Mama örö kip tewe e xalik ina axana bung möxö kinadik’? Ma lamun kaim. Ina na a unine inot te e. E xo wanot bara e rabo laxa xina kinadik. \v 28 Mama, örö pet öraxin a esem!” \p Io, a inöno öng ixo tenge su meriso lömö xö watmaep bira: “E xoro pet öraxin sik ma na e rabo pet öraxin öbaling.” \v 29 Io, a marakörö nang toxo tuu sik kingan ee, toxo ölangen ma toxo tengen bara a barawagas. Inexalik a dauleng toxo tengen bara önga angelo ixo wöwörö me ine. \p \v 30 Jisas ixo tengen, “Ina na i kobo wanot ulamun e, ma lamun i wanot ta xelen e mum. \v 31 Ma na a axana bung möxö pet warkurai xö öxöno lagunon. Ma na God irabo bat tewe ina tene sisila saban möxö öxöno lagunon. \v 32 Me e, nang bara tabo rarik e mera xö pu urso lömö, e rabo lamus lo a nangadi xirip ura rö e.” \v 33 Me ine ixo tengen bira rua osen a mangana minet nang ine irabo met könan. \p \v 34 Ma nangadi toxo balu ine bara, “Mem moxo ölangen bara a warkurai te Moses ixo tengen bara a Mesaia irabo kis ulorexe saxit. Ma bule belek nang u tengen bara tabo rarik a Barok kö Tödi urso lömö? Me ewe runon ina Barok kö Tödi?” \p \v 35 Me Jisas ixo rengrengen bara, “A bibio irabo kis me mum kö ulik ne axana bung mon bang. Möxö ina na, mum moro wan nang ine nangen bang i bibio xudun, xalik a xödxödö irabo kawönö e mum. Ma a tödi nang i önan kölöme xö ködö i kobo ösöxö bara i önan taule. \v 36 Mum morobo mana nunu xina bibio na nang ina bibio i kisisik bang me mum, rue mum pa inot a nangadi möxö bibio.” Ma nang e Jisas ixo tengen sik bira, ixo wan lo ma ixo mun kalik idi. \s1 A bung marapun Judeia toxo mölök kua nunu re Jisas \p \v 37 A turunon bara ixo pet a oleleng nebo auxileng lölös kö wawara re idi. Inexalik idi toxo kaim kö nunu re ine. \v 38 Ixo ot xarna na rua öturunon abo tinenge re propet Aisaia nang ixo tengen bira: \b \q1 \qt “Orong, kaim pe öng iri nunu xö ina tinenge re mem, \qt* \q1 \qt ma kaim pe öng iri kip pe dinödöm maras ulamun a lölös se nöngön.” \qt* \b \p \v 39 Ma ina unine nang kaim idi xo nunu, möxösa, e Aisaia ixo tengen bölök bira: \q1 \v 40 \qt “God ixo öwulo abo maradi \qt* \q1 \qt ma ixo ölölös abo baladi, \qt* \q1 \qt xalik idi tobo perexulen mabo maradi, \qt* \q1 \qt ma xalik idi tobo ösöxö xulen kölöme xö baladi, \qt* \q1 \qt me idi tobo dödöm puxus bara arabo öro idi.” \qt* \b \m \v 41 Aisaia ixo tengen ina na, möxösa, ine ixo pere a mariris se Jisas ma ixo etöngösen ulamun ine. \p \v 42 Ma lamun i turunon kalik bara a oleleng kaluluonin abo sisila me Judeia toxo nunu re ine. Inexalik idi kaim kö rengrengen ösu a nunu re idi, möxösa, idi toxo buburin abo Parasi, bara xalik tobo pet pi idi xalik a gunon ne sineseng. \v 43 Idi tobo mamaa bara a nangadi mon tabo ölet idi ma lamun tekobo mamaa bara God irabo ölet idi. \p \v 44 Io, Jisas ixo tenge raxin bira: “Nang bara a tödi i nunu re e, ine i kobo nunu xalik mon te e, ma lamun kö öng ewe nang ixo tile e. \v 45 Me ewe nang i pere e, ine i pere bölök a öng nang ixo tile e. \v 46 E xo wanot ura xö öxöno lagunon xarnang a bibio, nang bara a nangadi xirip nang te nunu re e, idi tekarabo kis im kö ködö. \p \v 47 “Ma ewenene nang i ölangen abo tinenge re e ma i kobo tame, e iat, e karabo kure ine, möxösa, e kobo wanot tua kure a öxöno lagunon, nexalik kua öro ine. \v 48 Inexalik bara ewe nang i öngus kalik e ma i kobo ömaraxen lo abo tinenge re e, ine angen kö warkurai. Ma ina tinenge nang e xo tengen irabo kure ine xö axana bung möxö xakawöm, \v 49 möxösa, e kara tenge xö dödöxömen te e iat. Kaim. Inexalik bara a Tata nang ixo tile e, ine iat ixo isik a tinenge lölös se e xö a lasanene arabo tengen ma arabo tengen bulungin. \v 50 Me e ösöxö bara ina tinenge lölös sine nang ixo isik ke e, ibo isik a to ulorexe saxit. Ma a lasanene im nang e tengen, ine mon a lasa nang e Mama ixoro tengen te e bara arabo etöngösen min.” \c 13 \s1 Jisas ixo tos abo xexene idi abo bak ne ausu \p \v 1 A Luxa ne Nuan Lexe ixoro lörörö im me Jisas ixo ösöxö bara a axana bung ke ine iri ot bara irabo wan kalik ina öxöno lagunon urso re Tata. Ine ixo mamaa xöba iat lamun a nangadi re ine na xö öxöno lagunon, ma ixo mamaa iat tö idi ot kö öxöwam möxö to re ine. \p \v 2 Me Jisas mabo bak ne ausu toxo aan arixe xö ina dömön im möxö ina bung. Me Satan ixoro bulus dinödöm sik kö balne Judas Iskariot, a barok ke Saimon, bara rö ine rua isik tewe e Jisas. \v 3 Me Jisas ixo ösöxö sik bara a Tamana ixoro isik kirip sik abo lölös se ine. Ma ixo ösöxö sik bölök bara ixo wanot meriso xö God ma lörörö bara irabo baling urso xö God. \v 4 Lamun ina na, Jisas ixo taru xalik a nien, ma ixo kip tewe a xönö man xinaxain te ine möxö araman, ma ixo kip lo a xönö man sasalap ma ixo laplawa min. \v 5 Melamu xönan, ixo linge a ari xö bile, ma ixo urulo rua gisgis abo xexene idi abo bak ne ausu, ma ixo u-us ömasa arixin ma xönö man ixo laplawa sik min. \p \v 6 Io, ixo wan urungan te Saimon Pita, me Pita ixo ose ine, “Orong, nöngön u mamaa rua roros a xexeke?” \p \v 7 Me Jisas ixo balu ine bira, “A lasa nang e wewet na nöngön ökorobo maras könan, ma lamun melamu im örobo maras.” \p \v 8 Io, Pita ixo tengen bira, “Kaim. Nöngön ökorobo tos a xexeke.” \p Me Jisas ixo balu bira, “Nang bere e kobo tos nöngön, io, nöngön ökorobo kis arixe me e.” \p \v 9 Saimon Pita ixo tengen te ine bira, “Orong, nang bara bie, io, u bele tos kalik a xexeke, örobo tos bölök abo limeke ma öxöke.” \p \v 10 Jisas ixo balu ine bira, “Ewe nang iri etos sik irabo tos lo manin a nine xexene, möxösa, a aine xirip iri madakdak. Me mum moro madakdak sik, lamun kaim bere mum kirip.” \v 11 Möxö ine ixo ösöxö sik ewenene niang irabo isik tewe ine, ma ulamun ina na, ine ixo tengen bara kaim bere idi xirip toxo madakdak. \p \v 12 Nang ixo tos kirip abo xexene idi, ixo sige lo abo man te ine ma ixo baling urungan kö xönö re ine ma ixo ose idi bara, “Mum muru maras lamun a lasanene nang e re pet sik ke mum? \v 13 Mum bo rengrengen e me ‘Tene Ausu’ ma ‘Orong’. Ma i turunon, möxösa, e mon niang. \v 14 Nang bere e a Tene Ausu re mum ma Orong ke mum me e xo tos abo xexene mum, io, mum bölök morobo mana tos ebasinin abo xexene mum. \v 15 Io, e xo wewet biringan bere rue mum bölök, morobo pet bie xarnang e xoro pet tö mum. \v 16 Turunon saxit, a tultul i kobo taxin sik kö orong ke ine. Ma kaim pe tene tinam i taxin kö öng nang ixo tile ine. \v 17 I maras bara mum moro ösöxö inabo lalaa na. Io, irabo deek kö mum nang bara mum morobo pet bie. \p \v 18 Io, e kobo wöwörö ulamun e mum kirip. E ösöxö sik ewe me idi nang e xoro pere kos lo. Inexalik ina na i ot tua öturunon a tinenge re God nang toxoro geet: \qt ‘A tödi nang i en a beret arixe me e, i mamaa bara irabo ögarin e.’ \qt* \v 19 A laa nang e töngösen ösila e mum min i kala ot, nexalik nang bara i ot turunon, mum morobo nunu bere e ewenene ine. \v 20 Turunon saxit, ewenene nang i öbala lo ewenene me idi nang e xo tile, i öbala e. Me ewe nang i öbala e, i öbala lo ewe a öng nang ixo tile e.” \s1 Öng irabo isik tewe Jisas \p \v 21 Nang e Jisas ixoro tengen ina na, a balna ixo tiip ma ixo tengen osen te idi bira, “Turunon saxit, a öng ke mum irabo isik e xö limine nangadi.” \p \v 22 Abo bak ne ausu re ine toxo epere dik nana baling ke idi iat, ma toxo ngangao esexere bere ewenene runon ee nanga i rengrengen ine. \v 23 Ma öng ke idi, ina bak ne ausu ewe nang e Jisas ibo mamaa xöba lamun ine, ixo kis lörörö sik ke Jisas. \v 24 Io, Saimon Pita ixo urie a öxöno xö ina bak ne ausu ma ixo tengen te ine, “Örö ose ine bara i rengrengen ewe.” \p \v 25 Io, ina bak ne ausu ixo maru sede ma ixo ose ine bara, “Orong, ewenene ine?” \p \v 26 Jisas ixo balu bira, “Ine ewe nang e rabo tabaa ine ma xönö beret niang e xoro öwösö xö bile.” Io, nang ixoro öwösö a beret, ixo tabaa e Judas Iskariot, a barok ke Saimon. \v 27 Niang mon e Judas ixo tön lo a beret, Satan ixo laxa re ine. Io, Jisas ixo tengen te ine, “A laa niang u ka wewet te e, örö pet pasaxirin.” \v 28 Ma lamun kaim pe öng kingan kö ina nien ixo maras bara ruasa me Jisas ixo tengen bira rö ine. \v 29 A unine bara Judas ixobo balaure abo tuluwok. Io, idi toxo nunu bara Jisas ixo rengrengen tö ine bara irabo mana kun tebo lalaa idi toxo mamaa ulamun möxö ina Luxa ne Nuan Lexe, bara irabo tabaa abo tanaa merebo lalaa. \v 30 Ma nang e Judas ixoro tön lo a beret, ixo wan su. Ma ixoro ködö. \s1 A warkurai maxat \p \v 31 Ma nang e Judas ixoro wan, e Jisas ixo tengen, “Na a mariris kö Barok kö Tödi i ka nuanot maras, ma a Barok kö Tödi i eka urulo rua osen ömaras a mariris se God bölök. \v 32 Ma nang bara a Barok kö Tödi irabo osen a mariris se God, io, God irabo osen kölöme re ine iat a mariris se Barok ke ine, ma irabo osen a mariris se ine pasaxit mon. \v 33 A bung barok ke e, e karabo kis ömat arixe me mum. Mum morobo parasiwin e. Ma xarnang e xoro tengen sik köbo Judeia, io, na im e tengen te mum: A xönö nang e önan uxe, mum kebeöt ta nuan uwe. \v 34 A warkurai maxat na, e tabaa e mum min ine bira: Mum morobo mana ebalamu kaluluonin e mum iat. Xarnang e xo balamu e mum bie, io, mum morobo mana balamu e mum iat. \v 35 Nang bara mum morobo ebalamu kaluluonin e mum iat, io, a nangadi tabo ösöxö bara mum abo bak ne ausu re e.” \p \v 36 Saimon Pita ixo ose ine, “Orong, u önan taule?” \p Jisas ixo balu ine, “A xönö niang eka nuan uwe, nöngön u kebeöt tua mumuu e uxe xö ina axana bung na, ma lamun örobo muu im melamu.” \p \v 37 Pita ixo ose ine, “Orong, e kebeöt tua mumuu nöngön na ruasa? E tagur sik kua isik a to re e lamun nöngön.” \p \v 38 Io, Jisas ixo balu ine bira: “I turunon bara u tagur sik kua isik a to re nöngön lamun e? Turunon saxit, nang a xixök i kobola tenge bang, nöngön örobo öös lamun e xö narun ne axan. \c 14 \s1 Jisas a ngas uruso re God \p \v 1 “Ganim a öriip a bala mum. Nunu xö God, ma nunu bölök ke e. \v 2 A oleleng ne xönö kölöme xö gunon te Tata re e. Nang bara i kobo turunon, e xoro tengen te mum. Arabo wan urso ra tagure a lagunon te mum. \v 3 Ma nang bara arabo wan ma arabo tagure a lagunon te mum, e rabo wanot baling ma arabo kip lo e mum pa kinis arixe me e, lamun e mum morobo kis kö xönö nang e bo xisixis ee. \v 4 Mum mo ösöxö sik a ngas urungan kö lagunon nang e önan uwe.” \p \v 5 Tomas ixo tengen tö ine, “Orong, mem kobo ösöxö a xönö nang u önan uwe, io, mem marabo ösöxö muu a ngas bara bule?” \p \v 6 Jisas ixo balu ine, “E mon a ngas, a turunon, ma a to. Kaim pe öng irabo wan urso re Tata xö ngas kabise. E mon a ngas uruso re Mama. \v 7 Nang bara mum moxoro ösöxö e, mum moxoro ösöxö bölök a Tata re e. Urulo nixinen ma na uruso, mum muru ösöxö sik ine, me mum muru pere ine.” \p \v 8 Pilip ixo tengen te ine, “Orong, osen e mem me Tata, ma irabo pet eörin abo mamaa re mem.” \p \v 9 Jisas ixo tengen te ine, “E xoro kis arixe me mum kö axana bung ömat, Pilip. Nangen u kala ösöxö e? Ewenene nang iri pere e, iri pere e Tata. Ma bara bule u tengen, ‘Osen e mem me Tata’? \v 10 U kobo nunu bere e angen kö Tata me Tata angen na kölöme re e? Abo tinenge nang e tengen te mum, idi kaim bara mera iat te e. Ma lamun e Tata ewe nang ibo xisixis kölöme re e ibo wewet inabo tinörön. \v 11 Mum moro mana nunu re e nang e tengen bere e angen kö Tata me Tata angen na kölöme re e. Lamun nang bere mum kobo nunu, io, nunu re e xöbo tinörön iat nang e bo wewet. \v 12 Turunon saxit, ewe a öng nang i nunu re e, ine irabo pet abo tinörön nang e bo wewet. Ma irabo pet abo tinörön tataxin lömö xinabo tinörön na, möxösa, e önan uruso xö Tata. \v 13 Me e rabo pet eörin a lasa nang mum mo seng kö esene e, bara a Barok ke ine irabo eöt tua olelet e Tata. \v 14 Mum mo öt sik ka seseng e mere lasanene kölöme xö eseke, me e rabo pet eörin. \s1 God irabo tile ösu a Töxödös ne Tanono \p \v 15 “Nang bara mum mo mamaa lamun e, mum morobo pet eörin abo tinenge lölös se e. \v 16 Me e rabo ose e Mama, me ine irabo tabaa e mum ma önga Tene Rorop kabise rua kinis arixe me mum ulorexe. \v 17 Ine a Tanono nang ibo osen abo turunon te God. A öxöno lagunon i kebeöt ta ömaraxen lo ine, möxösa, a öxöno lagunon i kebeöt ta werwere ine bara ösöxö ine. Lamun mum moxoro ösöxö sik ine, möxö ine i xisixis arixe me mum ma irabo kis kölöme re mum. \v 18 E karabo wan lie e mum xarnang a barok kaim a tamana. E rabo ot pösöt e mum. \v 19 Lörörö mon, a öxöno lagunon i kebeöt ta werwere im e, lamun mum morobo pere e. Me e rabo to. Möxö ina na, mum bölök morobo to. \v 20 Xö ina bung nang mum morobo ösöxö xulen im bara e iang kölöme xö Mama me mum iang kölöme re e, me e iang kölöme re mum. \v 21 Ewenene nang i ölangen abo tinenge lölös se e ma i muumuu, ine mon ina öng ewe nang i maa rö e. Ine ewe nang i maa rö e, e Tata re e irabo maa lamun ine, me e rabo maa lamun ine me e rabo osen e re ine.” \p \v 22 Io, Judas (kaim bere Judas Iskariot) ixo tengen, “Orong, bara bule nöngön u maa ra osen nöngön te mem ma kaim bara xö öxöno lagunon kirip?” \p \v 23 Jisas ixo balu, “Nang bere ewenene i mamaa rö e, irabo muu abo ausu re e. A Tata re e irabo mamaa lamun ine, me maa marabo wanot pösöt ine, me maa marabo kis arixe me ine. \v 24 Ine ewe nang i kobo maa lamun e, i kebeöt ta mumuu a ausu re e. Inabo tinenge na nang mum mo ölengen, kaim bara re e iat. Inabo tinenge na re Tata ewe nang ixo tile e. \p \v 25 “Abo tinenge xirip nang e xo wöwörö min nang e xo xisixis arixe me mum. \v 26 Ma lamun a Tene Rorop, a Töxödös ne Tanono, ewenene nang e Mama irabo tile xö eseke, irabo usu e mum mabo lalaa xirip ma irabo ödöxömen e mum köbo lalaa xirip nang e xoro tengen. \v 27 E gan sik a malum arixe me mum. A malum pe e, e isik ke mum. E kobo isik ine re mum xarnang a öxöno lagunon ibo isik. Ganim bara a tapunuk i öriip abo bala mum ma ganim a binuut lo mon. \p \v 28 “Mum moxoro ölangen nang e xo tengen, ‘E rabo wan kalik e mum me e rabo ot baling.’ Nang bere mum mo maa re e, mum morobo axanan bere e rabo wan uruso re Mama, möxö e Mama ine a tödi raxin te e. \v 29 E xoro tengen te mum na ulamun ina na, ma melamu irabo ot. Io, nang irabo ot turunon, mum morobo nunu. \v 30 E karabo tenge me mum kö axana bung ömat, möxösa, a tene sisila möxö öxöno lagunon irabo ot. Kaim ine mere lölös sua wewet te laa ura re e. \v 31 Lamun a öxöno lagunon irabo mana ösöxö bara e maa xöba lamun e Mama me e bo wewet eörin abo mangana lasa nang e Mama ixoro tengen te e bara e rabo pet. \p “Miang im, ire ta önan. \c 15 \s1 Jisas a uno iaa wain runon \p \v 1 “E iat a uno iaa wain turunon, me Tata re e, ine a tamana komo. \v 2 Ine ibo reree rewe abo axana iaa xalik e nang i kala ösöxö ra ino. Ma abo axan nang ibo oo, ibo reree subun, lamun irabo wawara deek ma irabo o oleleng. \v 3 Mum moxoro deek lamun abo tinenge nang e xoro usu e mum min. \v 4 Parap arixe me e, me e rabo parap arixe me mum. Kaim pe axana wain irabo o rine iat. Irabo mana parap sik kö uno iaa wain. Xarna nang, mum mo korobo o nang bara mum kobo parap sik ke e. \p \v 5 “E iat a uno iaa wain, me mum abo axana. Nang bara ewenene i parap pe e me e parap pe ine, ine irabo o a oleleng ne pasuno. Nang bere mum kobo parap pe e, mum mo kebeöt tua wewet te laa. \v 6 Nang bara ewenene i kobo parap pe e, ine irabo xarnang a axana wain nang tobo tewe rewe ma irabo manga. Tabo iiögun inabo axana wain, ma tabo tewe xö iaa ra söngsöngöt. \v 7 Nang bara mum morobo parap pe e, ma tinenge re e irabo kis arixe me mum, mum morobo seng a mangana lasa nang mum mo mamaa lamun, mum morobo kip lo. \v 8 Nang bara mum mo o a oleleng ne pasuno, ina tatalien na irabo osen a mariris se Tata re e, me mum morobo osen bara mum abo bak ne ausu re e. \p \v 9 “E maa rö mum xarnang e Tata ibo mamaa lamun e. Mum morobo mana kisisik kö mamaa re e. \v 10 Nang bere mum mo töndik abo tinenge lölös se e, mum morobo kisisik kö mamaa re e, xarnang mon e töndik sik abo tinenge lölös se Mama me e bo kisisik kölöme xö mamaa re ine. \v 11 E xoro töngösen e mum min bara a axanan te e irabo kisisik ke mum ma bara a axanan te mum irabo wöwö. \v 12 A tinenge lölös se e bira: Mum morobo mana ebalamu kaluluonin e mum xarnang e re balamu e mum. \v 13 Kaim pe öng nang ine ma abalamu raxin xarnang a öng ewe nang i isik ösu a to re ine ulamun abo ais se ine. \v 14 Mum morobo ais se e nang bara mum mo pet a lasanene nang e tenge lölös. \v 15 E karabo tengen im e mum bara abo tultul, möxösa, a tultul i kara ösöxö a lasanene a tödi raxin te ine ibo wewet. Ma lamun, e tengen te mum bara mum abo ais se e, möxö abo laa nang e xo usu meringan kö Tata re e, e xoro pet eörin ulamun e mum pa ösöxö xulen. \v 16 Mum koxobo pere kos lo e, lamun e xo pere kos lo e mum, me e xo tile e mum pa nuan ma rua ino, ma bara abo pasuno e mum irabo kis ulorexe. Möxö ina na, Mama irabo isik a lasanene nang mum mo seseng ulamun kö eseke. \v 17 A tinenge lölös se e bira: Mum morobo mana ebalamu kaluluonin e mum. \s1 A öxöno lagunon irabo melentexin abo tultul te Jisas \p \v 18 “Nang bara a öxöno lagunon i melentexin e mum, mum morobo mana döxömen bara toxo arun ta melentexin e. \v 19 Nang bara mum mera xö öxöno lagunon, a öxöno lagunon i xebe mamaa ulamun e mum xarnang bara re ine iat. Inexalik kaim bara mum mera xö öxöno lagunon, lamun e xoro pere kos lo e mum kalik a öxöno lagunon. Möxö ina na, a öxöno lagunon i melentexin e mum. \v 20 Me mum morobo döxömen lo abo tinenge nang e xo töngösen e mum bira, ‘Kaim pe tultul i taxin sik kö tödi raxin te ine. Kaim.’ Nang bara idi te elerin e, idi tabo elerin bölök e mum. Nang bara idi te muu a ausu re e, idi tabo muu bölök ke mum. \v 21 Idi tabo bienin e mum biringan ulamun a eseke, möxö idi tokobo ösöxö ewe a öng nang ixo tile e. \v 22 Na im idi ma magingin saban me idi te waparuo bira, möxösa, e re wanot me e re etöngösen me idi. \v 23 Ine ewe nang i melentexin e, i melentexin bölök a Tata re e. \v 24 Nang bara e koxobo pet kaluluonin idi re laa nang kaim im pe öng bölök ixo pet, kaim idi mere magingin saban. Ma lamun na im idi tere pere inabo uxileng lölös nang e xo pet, ma nangen iat idi te melentexin e, maa me Tata re e bölök. \v 25 Ma lamun a na ra wewet eörin a lasanene nang toxoro geet ösu xö buk möxö warkurai te idi bira: ‘Kaim pe unine me idi toxo melentexin e.’ \p \v 26 “A Tene Rorop irabo ot, ewenene nang e rabo tile urungan te mum meriso re Tata. Ine a Tanono nang ibo osen abo turunon te God, ma ibo önan su xalik e Tata. Nang irabo wanot, ine irabo wöwörö maras lamun e. \v 27 Ma lamun mum bölök morobo mana wöwörö maras ulamun e, möxö mum moxoro kis arixe me e meringan kö urulo. \c 16 \p \v 1 “Abo tinenge xirip nang e re tengen te mum bara mum korobo subu xö tinuu lölös se mum. \v 2 Idi tabo bulus ösu e mum kalik abo gunon ne sineseng ke idi. Ma i turunon bara a axana bung irabo ot nang ewenene nang i sexomet e mum irabo döxömen bara i isik a arabaa xö God. \v 3 Idi tabo pet abo mangana lalaa, möxösa, idi tekala ösöxö e Tata bere e. \v 4 E re tengen a na re mum, io, bara nang ina axana bung na irabo ot, mum morobo döxömen lo bara e xoro panak e mum. E kaim kö araun ta rengrengen te mum, möxösa, e xo kis arixe me mum. \s1 A tinörön möxö Töxödös ne Tanono \p \v 5 “Na e rabo wan uruso re ine ewe nang ixo tile e, lamun kaim pe öng ke mum i ose e bara, ‘U önan taule?’ \v 6 Mum mo wöwö sik ma tapunuk, möxösa, e re tengen abo lalaa na. \v 7 Lamun e tengen a turunon te mum, nang bere e wan kalik e mum ina laa na irabo top e mum, möxösa, nang bara e kobo wan, a Tene Rorop i karabo ot te mum. Lamun nang bara e wan kalik e mum, io, e rabo tile ine ura re mum. \v 8 Nang bara ine irabo ot, ine irabo osen a nangadi möxö öxöno lagunon bara idi ma magingin saban. Ma irabo osen idi ulamun a magingin töxödös ma a pet warkurai re God. \v 9 Irabo osen bara idi ma magingin saban, möxösa, a nangadi möxö öxöno lagunon tekobo nunu re e. \v 10 Irabo osen bara a sasaxan te idi ulamun a magingin töxödös, möxösa, e rabo wan uruso re Tata, me mum korobo pere öbaling im e. \v 11 Irabo osen idi ulamun a pet warkurai re God, möxösa, God iri ömaso a tene sisila möxö ina öxöno lagunon na. \p \v 12 “E ma oleleng ne lalaa ra rengrengen tö mum, ma nexalik mum kebeöt ta ölangen nixinen. \v 13 Lamun nang bara a Tanono irabo ot, ine nang irabo osen abo turunon te God, ine irabo silien e mum pua ösöxö xulen abo turunon. Ine i karabo wöwörö meringan kö dinödöm pe ine iat. Ine irabo wöwörö mon lamun a sanene ine ixo ölangen, ma irabo tengen te mum lamun a sanene nang nangen iat tua inot. \v 14 Ine irabo osen a mariris se e bira: irabo kip lo abo lasanene re e ma irabo palas ömaras sö mum. \v 15 Abo lalaa xirip nang ke Tata, abo lalaa re e. Möxö ina na, e tengen bara a Tanono irabo ilo abo lasanene re e ma irabo palas ömaras sö mum. \s1 A tapunuk ma a axanan \p \v 16 “I karabo ömat me mum korobo pere öbaling im e, ma melamu i kobo ömat me mum morobo pere öbaling e.” \p \v 17 Dauleng ne bak ne ausu re ine toxo tengen kö öngöng iat te idi, “A lasanene a unine möxö ina tinenge re ine na? I rengrengen bara, ‘I karabo ömat me mum korobo pere öbaling im e, ma melamu i karabo ömat me mum morobo pere öbaling e’. Ma i rengrengen bölök bara, ‘Möxösa e rabo wan uruso re Tata.’” \v 18 Idi nangen toxo mamaa ma ose, “A mangana tinenge bule a ‘I karabo ömat’? Ire tokobo ösöxö xulen a sanene ine i rengrengen.” \p \v 19 Jisas ixoro ösöxö bara idi toxo maa ra ose ulamun ina na, io, ixo tengen te idi bira: “E xo tengen, ‘I karabo ömat me mum korobo pere öbaling im e, ma melamu i karabo ömat me mum morobo pere öbaling e.’ Mum mo ose nanin öbaling e mum ulamun ina tinenge na re e? \v 20 Turunon saxit, mum morobo sisiöt ma ginee, ma lamun a öxöno lagunon irabo axanan. Mum morobo tapunuk, lamun a tapunuk ke mum irabo tawuxus urungan kö axanan. \v 21 A une nang i kip barok, ine ma kinadik, möxö a bung ke ine iri ot. Ma lamun nang ine iri kip a barok, ine irabo döxömen taun abo tiip pe ine, möxösa, xö axanan te ine nang a barok iri ot ura xö öxöno lagunon. \v 22 Io, i bie bölök ke mum. Na im a axana bung ke mum moxo tapunuk. Ma lamun e rabo pere öbaling e mum me mum morobo axanan, ma kaim pe öng irabo kip tewe a axanan te mum. \v 23 Xina bung nang, mum korobo seng im e mere lasanene. Turunon saxit, Tata re e irabo isik abo lasanene mum mo seng ine kölöme xö esene e. \v 24 Ot nixinen, mum koxobo seng ke lasanene kölöme xö eseke. Mum morobo mana seng, me mum morobo kip lo, ma axanan te mum irabo wöwö xöba. \p \v 25 “E xo rengrenge ma tinenge öwuo, ma lamun a bung i eka inot nang e karabo tenge mabo tinenge öwuwuo im, lamun e rabo tengen öwalas se mum lamun a Tata re e. \v 26 Nang bara bung nang irabo ot, mum morobo seng ine kölöme xö eseke. Me e kobo tengen bara arabo ose ine xelen e mum, \v 27 möxösa, a Tata ine iat i maa re mum. Ine i maa lamun e mum, möxösa, mum mo maa lamun e me mum mo nunu bere e xo wanot meriso re God. \v 28 E xo ot meriso re Tata me e xo laxa ura xö öxöno lagunon. Ma na eka nuan lie im a öxöno lagunon me eka nuan baling uruso re Tata.” \p \v 29 Io, abo bak ne ausu re Jisas toxo tengen, “Na im nöngön u wöwörö maras ma kaim arixe re tinenge öwuwuo. \v 30 Na mem mere pere bara nöngön u ösöxö xirip abo lalaa ma bara kaim nöngön mere sasaxan bara re öng irabo ose nöngön ulamun te laa. Xina na i pet e mem me nunu bara nöngön u xo ot meriso re God.” \p \v 31 Jisas ixo balu, “Mum moro nunu im, goo? \v 32 Lamun a axana bung i ka inot, ma iri lörörö tuar, nang mum morobo ulo rup elixilik, öngöng iat kö gunon iat te ine. Mum kirip morobo wan kalik e. Ma lamun kaim bara e xalik iang, möxö a Tata re e nangen na arixe me e. \p \v 33 “E xoro töngösen e mum minabo lalaa, bara mum morobo uruoxe a malum, möxösa, mum mo kis kölöme re e. Xina öxöno lagunon a kinadik irabo kis me mum. Lamun ganim a binuut. E xoro wan lexe a lölös möxö öxöno lagunon.” \c 17 \s1 Jisas ixo seseng bara a Tata re ine irabo osen a mariris se ine \p \v 1 Nang e Jisas ixo tengen sik ina na, ixo wawara kaa urso lömö ma ixo seseng bira, \pi1 “Mama, a axana bung iri wanot. Osen ösu a mariris ulamun a Barok ke nöngön bara rua Barok ke nöngön irabo eöt ta osen ösu a mariris ulamun nöngön, \v 2 xarnang u xo isik a lölös se ine bara a nangadi xirip tabo kis kö pu re ine bara irabo isik a to ulorexe rö idi xirip ewe nang u xo isik idi re ine. \v 3 Ma a to ulorexe i bira: bara idi tabo ösöxö nöngön, bara nöngön kalik mon a God turunon, ma bara idi tabo ösöxö bölök e Jisas Krais ewe nang u xo tile ine ura. \v 4 E xo osen a mariris ulamun nöngön ta xö öxöno lagunon nang e xo öxöwam abo tinörön nang u xo isik ke e ra wewet. \v 5 Io, Tata, na nang e kis arixe me nöngön, nöngön iat örobo mana osen a mariris ulamun e, ina mariris e xo kip nang e xo kis arixe me nöngön mesila nang kaim bang a öxöno lagunon. \s1 Jisas ixo seseng ulamun abo bak ne ausu re ine \pi1 \v 6 “E re osen sik nöngön te idi ewe nang u xo isik idi re e meringan kö öxöno lagunon. Mesila idi mere nöngön, ma u xo isik idi re e. Me idi tere muu a tinenge re nöngön. \v 7 Ma na idi tere ösöxö sik im bara abo laa xirip nang u tabaa e min i wanot meriso re nöngön, \v 8 möxösa, e xoro tabaa idi ma abo tinenge nang u xo tabaa e min me idi toxo öbala lo inabo tinenge. Me idi toxoro ösöxö im bere e xo wan su meriso re nöngön me idi te nunu im bara nöngön u xo tile e. \v 9 Me e, e seseng kö idi. E kobo seseng ulamun a öxöno lagunon. Ma lamun e seseng ke ewe me idi nang u xo tabaa e, möxö idi re nöngön. \v 10 A nangadi xirip pe e, idi re nöngön, mabo nangadi xirip pe nöngön, idi re e. Me idi tere osen ösu a mariris ulamun e. \v 11 E re eka nuan kalik im ina öxöno lagunon urso re nöngön. Ma lamun idi iat angen bang kö öxöno lagunon. Madakdak ne Tata, örö balaure idi ma lölös möxö esem, a ese nang u xo tabaa e min, bere idi tabo öng mon xarnang mon iraa te öng mon. \v 12 Nang e xo kis arixe me idi, e xo balaure idi ma lölös möxö ese nang u xo tabaa e min. E xo balaure sik idi ma kaim pe öng mere idi ixo wan tup. Lamun a öng kalik mon ewe nang ixo mumuu a ngas möxö iuiuo, ine xalik ixo wan tup, nexalik bara a tinenge re nöngön nang toxo geet irabo ot turunon. \pi1 \v 13 “Na im arabo ot pösöt nöngön, ma lamun e tengen inabo laa na nang e angen bang a xö öxöno lagunon. Me e tengen ina na rue idi bara tabo wöwö ma axanan te e kölöme xö to re idi xarnang bölök e wöwö ma ina axanan. \v 14 E xo isik a tinenge re nöngön urungan te idi ma a öxöno lagunon ixo mölök kalik idi, möxösa, kaim bere idi mera xö öxöno lagunon, ma xarnang bölök bere e kaim bara mera xö öxöno lagunon. \v 15 E kobo seng nöngön bara örobo kip tewe idi xalik a öxöno lagunon. Kaim. E seng nöngön bara örobo tuu wi idi xalik a tene sasaban. \v 16 Kaim bara idi mera xö öxöno lagunon xarnang mon e kaim bara e mera. \v 17 Örö ömaras a turunon te nöngön urungan te idi rua bulbulus kabisenin idi bara tabo nangadi re nöngön. Abo tinenge re nöngön i turunon. \v 18 E re tile idi urungan kö öxöno lagunon xarnang mon u xo tile e urungan kö öxöno lagunon. \v 19 E bulus kabisenin e iat urungan kö tinörön te nöngön tua rorop idi, bara idi tabo nangadi turunon te nöngön. \pi1 \v 20 “Ma lamun e kobo seseng ulamun idi xalik mon. Kaim. E seseng bölök ulamun idi ewe nang tabo ölangen a tinenge xö ina nangadi me idi tabo nunu re e. \v 21 E seseng bara idi xirip tabo öng kalik mon. Tata, e seseng bara idi tabo kis kölöme re iraa xarnang nöngön u kis kölöme re e, me e, e kis kölöme re nöngön, bara rua a öxöno lagunon tabo nunu bara u xo tile e. \v 22 A mariris nang u xo tabaa e min, e xo isik bölök ke idi bara idi tabo öng kalik mon xarnang iraa te öng. \v 23 Nöngön u kis kölöme re e me e rabo kis kölöme re idi, bara idi tabo öng turunon mon, rua öxöno lagunon irabo ösöxö bara u xo tile e ma bara u xo maa rö idi xarnang u xo maa rö e bie. \pi1 \v 24 “Tata, e maa lamun idi ewe nang u xoro isik idi ura re e bere idi tabo kis arixe me e xö ina xönö nang arabo kis ee, ma bara tabo pere a mariris se e, a mariris nang u xo tabaa e min, möxösa, nöngön u xo maa lamun e mesila xö uxixis möxö öxöno lagunon. \pi1 \v 25 “Töxödös ne Tata, a öxöno lagunon i kobo ösöxö nöngön, ma lamun e ösöxö nöngön, me idi te ösöxö bere nöngön u xo tile e. \v 26 E re osen sik nöngön urungan te idi. Me e rabo osen sösöxöin nöngön urungan te idi bara a mamaa re nöngön te e irabo eöt tua kinis kölöme re idi, ma bara e bölök arabo kis kölöme re idi.” \c 18 \s1 Toxo töndik e Jisas \r (Matiu 26.47-56; Mak 14.43-50; Luk 22.47-53) \p \v 1 Niang e Jisas ixo seseng kirip sik, ine arixe mabo bak ne ausu rine toxo lies köröp kö marasaa Kidron. Önga komo olip angen kö lawana marasaa xabise, me Jisas arixe mabo bak ne ausu rine toxo wan laxa xönan. \p \v 2 Io, Judas, ewe niang ixo isik e Jisas kö limine nangadi, ixo ösöxö sik ina xönö, möxösa, e Jisas mabo bak ne ausu rine toxobo xisixis etok ee xöbo uleng ne bung. \v 3 Io, Judas ixo wan urungan kö komo ma ixo silien a uleng ne umri mee Rom ma uleng ne köbat niang abo pris tataxin mabo Parasi toxo tile. Me idi toxo tön abo laam mabo dexe mabo lalaa möxö inarse. \p \v 4 Io, Jisas ixoro ösöxö xirip sik a lasa niang irabo ot tine, ma ixo tuu ot ma ixo ose idi bira, “Mum mo wawara siwin ewenene?” \p \v 5 Idi toxo balu, “Jisas mee Nasaret.” \p Jisas ixo tengen, “E mon ine.” (Me Judas ewe niang irabo isik e Jisas kö limine idi ixo tuu sik arixe midi.) \v 6 Ma nang e Jisas ixo tengen bara, “E mon ine,” idi toxo suxo baling ma toxo subu su xö pu. \p \v 7 Io, Jisas ixo ose öbaling idi, “Mum mo wawara siwin ewenene?” \p Me idi toxo tengen, “Jisas mee Nasaret.” \p \v 8 Io, Jisas ixo balu idi bira, “E re tengen sik ke mum bara e mon ine. Ma nang bara mum mo wawara siwin e, io, mum moro uguran tewe a nangadi na.” \v 9 Ina na ixo ot tua öturunon abo tinenge rine niang ixoro tengen sik ke God bira: “Ma ina nangadi nang u xo tabaa e min, kaim e ra wewet örup pe öng.” \p \v 10 Io, Saimon Pita, niang ixo xikip nanin a sele ömat, ixo sat lo ma ixo tee xöröp a talinge tuun möxö a tene tinörön möxö sisila raxin möxöbo pris. (A esene tene tinörön niang e Malkas.) \p \v 11 Jisas ixo tengen te Pita, “Bulus tewe a sele re nöngön kö xönö möxönan! Nöngön u döxömen bara e rabo öngasin a ininim kö ina kap möxö kinadik nang e Mama ixo tabaa e min? Kaim.” \p \v 12 Io, abo umri mee Rom arixe ma sisila ridi mabo köbat möxöbo Judeia, toxo töndik e Jisas ma toxo öxös lo ine. \v 13 Ma toxo lamus ine urungan te Anas, a tamasik ke Kaiapas, möxö Kaiapas ixo sisila raxin möxöbo pris kina awat. \v 14 Me Kaiapas mon niang ixo töngösen abo Judeia bara irabo deek nang bara re öng i met kelen a nangadi. \s1 Pita ixo öös tewe e Jisas \r (Matiu 26.69-70; Mak 14.66-68; Luk 22.55-57) \p \v 15 Saimon Pita ma önga bak ne ausu xabise idu toxo mumuu e Jisas. Ma ina öng kabise ixo laxa arixe me Jisas uruso kölöme xö xönö möxö sisila raxin möxöbo pris, möxösa, a sisila raxin möxöbo pris ixo ösöxö sik ina bak ne ausu na. \v 16 Ma lamun e Pita ixo xixiset kö araman kö marame. A bak ne ausu niang a sisila raxin möxöbo pris ixo ösöxö sik ine ixo tawuxus baling ma ixo tengen kö une niang ixo balaure sik a marame bara irabo lamus ölaxa e Pita. \p \v 17 Ina balik ixo ose e Pita, “Nöngön gut a bak ne ausu re nanga, goo?” \p Me Pita ixo balu, “E kawaim.” \p \v 18 A lagunon ixo madot, mabo tene tinörön mabo sisila möxöbo umri toxo tuu elulurwein a ia sösöt niang idi toxo usumot tua dinedek. Me Pita bölök ixo tuu arixe midi, ma ixo dededek. \s1 Anas ixo ose mumuu e Jisas \r (Matiu 26.59-66; Mak 14.55-64; Luk 22.66-71) \p \v 19 Kaim pa ömat, a sisila raxin möxöbo pris ixo ose mumuu e Jisas ulamun abo bak ne ausu rine mabo inausu rine. \p \v 20 Jisas ixo balu bira, “E xoro wöwörö maras kö wawara xö oleleng ne nangadi. Me e bo eusu kölöme xö gunon sineseng ma xö gunon lotu raxin, xö xönö a oleleng möxöbo Judeia tobo ot arixe xönan. Me e kara tengen ömun te lalaa. \v 21 Ruasa u ose mumuu e? Örö ose idi ewe toxobo ölangen a tinenge re e. Idi te ösöxö sik a lasa e xobo rengrengen.” \p \v 22 Nang e Jisas ixo tengen bira, önga köbat kö lawana ixo wasa ine, ma ixo tengen, “Bara bule u balu a sisila raxin möxöbo pris biringan?” \p \v 23 Jisas ixo balu bira, “Nang bara e xoro tengen te tinenge saban, io, tengen ösu ina sasaban niang. Ma lamun nang bara e rengrenge ma turunon, ruasa u wasa e?” \v 24 Io, Anas ixo tile ine, ma kunubus angen kö limine, urungan te Kaiapas a sisila raxin möxöbo pris. \s1 Pita ixo öös tewe öbaling e Jisas \r (Matiu 26.71-75; Mak 14.69-72; Luk 22.58-62) \p \v 25 Niang e Saimon Pita ixo tuu sik ma ixo dededek, idi toxo ose ine bere, “Nöngön gut a bak ne ausu re nanga, goo?” \p Me ine ixo öös, ma ixo tengen, “E kawaim.” \p \v 26 Önga tene tinörön möxö sisila raxin möxöbo pris, ine a öng mere ina tödi niang e Pita ixo tee xöröp a talingine, ixo tenge wösö, “Xalik nöngön mon e xo pere nöngön arixe me ine kölöme xö komo olip?” \v 27 Xina axana bung niang e Pita ixo öös tewe baling, a xixök ixo tenge. \s1 Jisas ixo tuu mesila re Pailat \r (Matiu 27.1-2, 11-18, 20-23; Mak 15.1-15; Luk 23.1-5, 18-25) \p \v 28 Kö warwara puxu idi toxo lamus lo e Jisas kalik e Kaiapas me idi toxo wan mine urso xö gunon möxö tödi raxin mee Rom. Ma kaim idi ra nilaxa, möxösa, idi tokoxobo maa bara tabo biling kö wawara re God tua nien kö Nien ne Nuan Lexe. \v 29 Io, Pailat ixo wan su ma ixo ose idi, “A mangana sasaban sa mum mo puk ina tödi na min?” \p \v 30 Idi toxo balu e Pailat bira, “Niang bara kaim ine mere sasaban, mem kexebe lamus ine ura re nöngön.” \p \v 31 Pailat ixo tengen, “Mum iat moro lamus ine ma morobo kure ine muu abo warkurai iat te mum.” \p Ma abo Judeia toxo balu, “Kaim, mem kebeöt. Mum abo Rom, mum kobo isik a lölös urungan te mem pua sexomet te öng nang mem moxoro kure ine.” \v 32 Ina na ixo ot tua öturunon abo tinenge re Jisas niang ixoro wöwörö min lamun a mangana minet niang irabo ot tine bie. \p \v 33 Io, Pailat ixo wan laxa baling kö gunon möxö tödi raxin mee Rom, ma ixo kuwe ölaxa e Jisas ma ixo ose ine, “Nöngön mon a king möxöbo Judeia?” \p \v 34 Me Jisas ixo ose öbaling ine bira, “Xö dinödöm pe nöngön iat nang u pet ina tinenge na, bara nangadi te töngösen nöngön lamun e?” \p \v 35 Me Pailat ixo balu ine, “E kaim bara a Judeia. A nangadi re nöngön iat arixe mabo pris tataxin idi toxo isik nöngön ura re e. Ma u xo pet a lasa?” \p \v 36 Jisas ixo tengen, “A kingdom pe e kaim bara mera xö öxöno lagunon. Nang bara ine mera, io, abo tene tinörön te e tabo erse wi e xalik abo Judeia. Lamun a kingdom pe e kaim bara mera xö öxöno lagunon.” \p \v 37 Pailat ixo tengen, “Io, a turunon im bara nöngön önga king, goo?” \p Me Jisas ixo balu, “Nöngön iat u tengen bere e önga king. Me e xo bak ot ta xö öxöno lagunon lamun ina unine na rua tinenge lamun a turunon. Me ewenene midi niang te muu a turunon, tobo ölangen e.” \p \v 38 Me Pailat ixo ose, “A turunon iang a lasa?”\f + \fr 18.38 \ft I wawara bara a unine tinenge re Pailat i bira. Ixo döxömen gut bara kaim pe öng i eöt tua tengen a lasa i turunon, bara i koxobo maa bara e Jisas irabo töngösen ine ma a lasa i turunon.\f* Io, Pailat ixo wan su baling urungan köbo Judeia ma ixo tengen, “E kobo pere lo re unine aupuk ke mum urungan tine. \v 39 Ma lamun a tatalien te mum bara e rabo walwalas ösu re öng meriso xö gunon ne aömokorot urungan te mum kö axana bung möxö Nien ne Nuan Lexe. Mum mo maa bara e rabo palas ösu a king möxöbo Judeia?” \p \v 40 Idi toxo kup baling, “Kaim. Kaim bere ine! Örö isik e Barabas ura re mem!” Io, me Barabas ine a tödi lölös möxö arse ma tene pinilo bölök ine. \c 19 \s1 Pailat ixo kure e Jisas \r (Matiu 27.27-31; Mak 15.16-20) \p \v 1 Io, Pailat ixo lamus lo e Jisas urungan te idi bara idi tabo dangat ine. \v 2 Abo umri toxo kubus arixin abo uno gargaras ma toxo pet xarnang a bubuan, ma toxo usige xö öxöno. Me idi toxo ölaulawa ine ma man dadan xarnang a king ibo sisige. \v 3 Me idi toxobo önan pösöt ine ma toxobo rengrengen, “Mem me ölet nöngön, king köbo Judeia!” Ma toxo wasa ine. \p \v 4 Io, Pailat ixo wan su baling ma ixo tengen köbo Judeia, “Moro pere, na e rabo isik ösu ine urungan te mum bara mum moro ösöxö bara e kobo pere lo re unine aupuk ke mum urungan tine.” \v 5 Niang e Jisas ixo wan su ma uno gargaras toxo bun kö öxöno arixe ma man dadan, Pailat ixo tengen te idi, “Ine na im ina tödi!” \p \v 6 Nang iat mon niang abo pris tataxin mabo sisila möxöbo umri toxo pere ine, idi toxo xukup ma toxo tengen, “Tut ine xö sölöxöröp!” \p Ma lamun Pailat ixo balu idi, “Mum moro lamus lo ine ma moro tut ine lömö xö sölöxöröp. Ma lamun e iat, e kobo pere lo re unine aupuk ke mum urungan tine.” \p \v 7 Ma abo Judeia toxo balu öbaling, “Mem ma önga warkurai, ma xina warkurai mon ine irabo mana met, möxösa, ine ixobo rengrengen bara ine a Barok ke God.” \p \v 8 Io, niang e Pailat ixo ölangen ina na, ixo buut köba mon, \v 9 ma ixo wan laxa baling kö gunon möxö tödi raxin mee Rom. Ine ixo ose e Jisas, “Nöngön möxö xönö sa?” Ma lamun e Jisas kaim pa balu ine. \v 10 Pailat ixo tengen, “Ma bara bule nöngön u kobo maa rua balu abo tinenge re e? U kobola maras bang bere e ma lölös sua ölanglanga nöngön bara rua rutut nöngön kö sölöxöröp?” \p \v 11 Jisas ixo balu, “Nöngön ma lölös mon tua kure e, möxösa, iri wanot te nöngön meriso lömö. Möxö ina na, a öng niang i isik sik e urungan kö limem, ine i pet a magingin saban i taxin kö saban te nöngön.” \p \v 12 Meringan im, e Pailat ixo maa bara irabo ölanglanga e Jisas, ma lamun abo Judeia toxo xukuwe kalarain mon ine, “Niang bara u ölanglanga ina tödi na, ökorobo ais im me Kaisar a king taxin mee Rom. Ewenene a öng niang ibo rengrengen öbaling iat ine bara a king ine, ine a iuo möxö king mee Rom.” \p \v 13 Niang e Pailat ixo ölangen ina na, ixo lamus ösu e Jisas ma ixo kis kö kinis möxö pet warkurai. Ma tobo rengrengen ina xönö na me ‘Luono Araman ne Wat.’ (Xö tinenge me Ibru tobo rengrengen me ‘Gabata’.) \v 14 Ma ixoro lörörö im kö luono xaken möxö tagur rua Luxa ne Nuan Lexe. \p Io, Pailat ixo tengen köbo Judeia, “Ne na im a king ke mum.” \p \v 15 Ma lamun idi toxo kup, “Kip tewe ine! Kip tewe ine! Tut ine xö sölöxöröp!” \p Io, Pailat ixo ose, “Mum mo mamaa bara ara tut a king ke mum kö sölöxöröp?” \p Mabo pris tataxin toxo balu, “Kaim e mem mere king, e Kaisar kalik mon.” \p \v 16 Io, Pailat ixo isik e Jisas urungan im kö limine idi bara tabo tut ine xö sölöxöröp. \s1 Toxo tut e Jisas kö sölöxöröp \r (Matiu 27.32-44; Mak 15.21-32; Luk 23.26-43) \p Io, abo umri toxo kip lo e Jisas ma toxo lamus tewe ine. \v 17 Jisas ixo sölök lo a sölöxöröp pe ine iat ma ixo wan su urungan kö xönö möxö Siine Öxöno Tödi (niang kö tinenge me Ibru tobo rengrengen me Golgota.) \v 18 Me idi toxo tut e Jisas kö sölöxöröp pingan ee, arixe ma nine tödi xabise. Idu xö nine lawa, me Jisas kaluluon. \p \v 19 Pailat ixoro geet sik a xönö tinenge ma ixo uguran idi ra xuxut parange xö öxöno sölöxöröp. Mina tinenge i tengen bira: “Jisas mee Nasaret, a king möxöbo Judeia.” \v 20 Ma oleleng ne Judeia toxo kos ina tinenge na, möxö ina xönö niang toxo tut e Jisas könan ixo lörörö sik kö lagunon taxin Jerusalem. Ma ina xönö tinenge toxo geet köbo tinenge me Ibru, Rom me Grik. \v 21 Mabo pris tataxin toxo tengen te Pailat, “Ganim a gegeet bara: ‘A king möxöbo Judeia’, ma lamun örö geet bara, ‘Ina tödi na ixo rengrengen lo mon bere ine a king möxöbo Judeia.’” \p \v 22 Me Pailat ixo balu, “A lasa niang e xoro geet, irabo malaa sik bie.” \p \v 23 Nang abo umri toxo tut e Jisas kö sölöxöröp, idi toxo kip lo abo man tine ma toxo tibe nanin eöt ma nit ne tiniba. Ma öngöng iat ma önga tiniba. Me idi toxo kip lo bölök a man ömat te ine niang toxo pet ma önga xönö man mon ma kaim pe sinöxö xönan. \p \v 24 Idi toxo tengen nanin tidi iat bara, “Ire tebele didii. Inexalik bara ire tabo egulös satu lamun tua werwere bere ewenene iat irabo kip lo.” \p Ina na ixo ot tua öturunon abo tinenge re God niang toxoro geet sik bira, \q1 \qt “Idi toxo tibe nanin abo man te e kaluluonin idi \qt* \q1 \qt ma toxo egulös satu lamun a man te e.” \qt* \m Mabo umri toxo pet eörin iat. \p \v 25 Ma lörörö xö sölöxöröp pe Jisas inabo une na toxo tuu sik kingan: a nago re ine, ma tönö nago rine, me Maria a usuono Klopas, me Maria mee Makdala. \v 26 Nang e Jisas ixo pere e nago rine arixe ma bak ne ausu niang ixobo mamaa xöba lamun, idu toxo tuu sik kingan, io, ixo tengen kö nago rine bira, “E nangang im, a barok ke nöngön.” \v 27 Ma ixo tengen kö bak ne ausu rine bira, “A une na irabo nago re nöngön im.” Urulo xina axana bung, ina bak ne ausu rine ixo lamus e Maria urungan kö gunon te ine. \s1 Jisas ixo met \r (Matiu 27.45-56; Mak 15.33-41; Luk 23.44-49) \p \v 28 Melamu, Jisas ixo tengen bira, “E minauu,” rua öturunon abo tinenge re God niang toxoro geet sik, möxö ixoro ösöxö bara abo tinörön kirip pe ine ixoro kawöm. \v 29 Ma ringan ee nangen a önga tubon wain manun, io, idi toxo ilo önga spans ma toxo bulus ölaxa xina tubon wain i ot nang ixo wöwö xönan. Idi toxo söxö lo xö axana iaa isop ma toxo sasanga kaa urso xö ngalana e Jisas. \v 30 Io, nang ixoro inim ina wain, ixo tengen bira, “Abo tinörön te e iri kawöm.” Ma ixo ii ötun a öxöno ma ixo isik tewe im a to re ine ma ixo met. \p \v 31 A Bung Pitnö, a bung möxö tagur rua bung Sabat. Ma ina bung Sabat ine a bung taxin. Io, abo Judeia toxo ose e Pailat bara irabo tile tinenge rua köbön abo xexene idiet ma bara tabo kip ösu abo aine idiet, möxösa, abo Judeia kaim a mamaa bara abo töngön tabo taba sik lömö xöbo sölöxöröp kö bung Sabat. \v 32 Io, abo umri toxo wan ma toxo köbön abo xexe idu niang toxo taba sik me Jisas. \v 33 Ma niang idi toxo wan urungan te Jisas, idi toxo pere Jisas ixoro met. Io, kaim idi ra köbön abo xexene. \v 34 Ma lamun önga umri ixo buso a lawana e Jisas ma iie, ma saxit mon a dee ma ari ixo su. \v 35 Ma ina tödi niang ixo pere ina na, iri etöngösen mina laa niang ixo pere. Ma ina tinenge niang i palas osen, i turunon. I ösöxö sik bara i turunon, ma i etöngösen min bara mum bölök morobo nunu. \v 36 Inabo lalaa xirip na i ot tua öturunon a tinenge re God: \qt “Kaim pe sii mere ine bara irabo tawit,” \qt* \v 37 ma xarniang a xönö tinenge xabise bölök i tengen bere, \qt “Idi tabo werwere a öng niang idi toxo buso ine.” \qt* \s1 Toxo ömarin a aine Jisas kö maöt \r (Matiu 27.57-61; Mak 15.42-47; Luk 23.50-56) \p \v 38 Io, melamu xina na, e Josep mee Arimatia ixo wanot, me ine bölök önga bak ne ausu re Jisas. Ma lamun ine ixobo xisixis suxume biringan, möxö ixobo buburin abo Judeia. Ine ixo seng e Pailat lamun a minet te Jisas, me Pailat ixo ömaraxen lo ine. Io, ine ixo wan ma ixo kip lo a minet te Jisas. \v 39 Me ine ixo arixe me Nikodimas, a tödi niang ixo dawösöt bang e Jisas kö dömön. Me Nikodimas ixo kip lo a sada nang a lak sixine deek niang toxo pet ma bulbulut möxö nine mangana iaa, ma tiip möxönan ixo eöt ma narun ne sangaun ne kilo. \v 40 Idu toxo kip lo a aine Jisas ma toxo bulus ina sada, ma toxo bun mabo subana man maxat. I xarnang mon abo Judeia tobo wewet kö aine nangadi minet. \v 41 Ma xina lagunon niang toxo tut e Jisas könan, nangen a önga komo, ma xina komo nangen a önga lieng maxat niang kaim bang kö ömarin te öng könan. \v 42 Ma xö ina bung niang, a bung möxö tagur ulamun a bung Sabat köbo Judeia, me idi toxo ömarin ine xönan, möxösa, a lieng ixo lörörö sik. \c 20 \s1 Jisas ixo taru baling \r (Matiu 28.1-8; Mak 16.1-8; Luk 24.1-10) \p \v 1 Xö puxu bubung kö Sade nang ixo ködö xudun sik, e Maria mee Makdala ixo wan urungan kö lieng ne minet ma ixo pere bara toxoro ubun tewe a wat kalik a marame. \v 2 Io, ixo ulo wösöt e Saimon Pita ma a bak ne ausu xabise, a öng niang e Jisas ixobo mamaa xöba ulamun ma ixo tengen, “Idi tere kip lo a Orong kalik a lieng, me meet me köbo ösöxö im bara te bulus ine ule!” \p \v 3 Io, Pita ma bak ne ausu xabise, idu toxo wan urungan kö lieng ne minet. \v 4 Idu toxo ulo arixe, ma lamun a bak ne ausu xabise ixo ulo silien e Pita, ma ixo sila xö lieng. \v 5 Ixo tunsu ma ixo wawara laxa ma ixo pere abo xönö man angen niang toxo bun a aine Jisas min, nexalik kaim ine ra nilaxa. \v 6 Io, melamu re ine, e Saimon ixo wanot ma ixo wan laxa. Ixo pere abo xönö man toxo malaa sik kingan, \v 7 ma xönö man niang toxo bun a öxöno Jisas min nang toxoro luxun ma ixo malaa xabise sik iat. \v 8 Io, a bak ne ausu xabise niang ixo arun ot kö lieng ixo wan laxa bölök. Ixo pere ma ixo nunu. \v 9 (Idi kaim bang ka marmaras bara abo tinenge re God toxoro geet sik i tengen bere e Jisas irabo mana taru baling kalik a minet.) \s1 Maria mee Makdala ixo pere e Jisas \p \v 10 Io, nine bak ne ausu toxo wan baling urungan köbo ngasiene idu. \v 11 Ma lamun e Maria ixo tuu sik kö marame xina lieng ne minet ma ixo gegee. Nang ine angen ixo gegee, ixo tunsu ma ixo wawara laxa xö lieng. \v 12 Ma ixo pere a nine angelo toxo sige sik abo man pidien. Idu toxo kisisik kö xönö niang a aine Jisas toxo ömarin sik ee. Öng ixo kis kö xönö niang ixo lulungon uxe, ma öng kö xönö niang ixo xöxödos uxe. \p \v 13 Me idu toxo ose e Maria bira, “Nang, u gegee rösanene?” \p Me ine ixo balu bira, “Idi tere kip lo a Orong ke e, me e kobo ösöxö im bara te bulus ine ule.” \v 14 Nang ixo tengen bira, ixo tawuxus ma ixo pere e Jisas ixo tuu sik kingan, ma lamun kaim ine ra werwere xulen bere Jisas mon iang. \p \v 15 Me Jisas ixo tengen, “Nang, u gegee rösanene? U wawara lamun e ewe?” \p Maria ixo döxömen bara ine a tene walbalaurai möxö ina komo, ma ixo tengen bira, “Maris, nang bara u kip lo ine, örö tengen te e bara u bulus ine ule, me e rabo kip lo ine.” \p \v 16 Jisas ixo tengen te ine, “Maria.” \p Me Maria ixo talingen urungan tine ma ixo tenge xö tinenge me Ibru bira: “Rabonai!” (A unine bara ‘Tene Ausu’). \p \v 17 Me Jisas ixo tengen, “Ganim bara u tön e, möxösa, e kala baling bang urso re Tata. Ma lamun örobo mana wan urungan köbo töke, ma örobo tengen te idi bara, ‘E rabo wan im urso re Tata re e ma Tata re mum, urso xö God te e ma God te mum.’” \p \v 18 Io, Maria mee Makdala ixo ot pösöt abo bak ne ausu ma ixo etöngösen mina na. Ma ixo tengen, “E re pere a Orong.” Ma ixo töngösen idi ma lasa niang a Orong ixo töngösen ine min. \s1 Abo bak ne ausu toxo pere e Jisas \p \v 19 Xö ina Sade xö aien sumaraxoxo abo bak ne ausu toxo ot etok sik kölöme xö gunon, me idi toxo baxut ölölös a marame, möxösa, toxo buburin abo Judeia. Me Jisas ixo wanot ma ixo tuu kaluluonin idi ma ixo tengen, “A malum irabo kis kö bala mum!” \v 20 Ixo tengen sik ina na ma ixo osen abo tabalana limine ma lawana tarasine urungan tidi. Ma abo bak ne ausu toxo axanan köba nang idi toxo pere a Orong. \p \v 21 Io, Jisas ixo tengen öbaling kidi, “A malum irabo kis kö bala mum! E rabo tile e mum xarnang mon niang e Tata ixo tile e.” \v 22 Io, melamu, ixo mas a mamas sine urungan tidi ma ixo tengen, “Mum moro mana kip lo a Töxödös ne Tanono. \v 23 Nang bere mum mo döxömen taun abo magingin saban te ewenene re öng, io, God irabo döxömen taun abo magingin saban te ine. Ma nang bere mum kobo döxömen taun abo magingin saban te ewenene re öng, io, God i karabo döxömen taun abo magingin saban te ine.” \s1 Tomas ixo pere e Jisas \p \v 24 Io, nang e Jisas ixo ot pösöt abo bak ne ausu, Tomas, a öng mere idi a sangaun ma ninöng, nang tobo rengrengen ine bara a Xasang, kaim ine ra kinis arixe midi. \v 25 Io, abo bak ne ausu toxo töngösen ine bara, “Mem mere pere a Orong!” \p Ma lamun ine ixo tengen te idi bira, “Nang bara kaim e ra werwere a mara möxö nil kö tabalana limine ma bara kaim e ra bulus a sisixine limeke xönan, ma bara kaim e ra bulbulus ölaxa a limeke xö lawana tarasine, e karabo nunu iat.” \p \v 26 Ma xö pitnö ma narun ne bung melamu, abo bak ne ausu toxo kis baling kölöme xö gunon, me Tomas bölök arixe midi. Me idi toxo baxut ölölös kirip abo marame, ma lamun e Jisas ixo wan laxa ma ixo tuu kaluluonin idi ma ixo tengen bira, “A malum irabo kis kö bala mum!” \v 27 Io, ixo tengen te Tomas bira, “Bulus a sisixine limem pa. Pere abo tabalana limeke. Sanga ma limem ma örö bulus ölaxa xö lawana tarasine e. Ganim a dinödöm araruo ma lamun örö nunu.” \p \v 28 Me Tomas ixo tengen te ine, “Nöngön a Orong ke e ma God te e!” \p \v 29 Io, Jisas ixo tengen te ine bira, “U nunu, möxösa, uru pere e. Me idi ewe niang tekala pere e ma lamun te nunu, irabo deek kö idi.” \s1 A unine ina ginigeet na \p \v 30 Me Jisas ixo pet a oleleng ne auxileng lölös kabise bölök kö wawara xöbo bak ne ausu re ine, niang kaim a gegeet ölaxa ina ginigeet kö ina buk na. \v 31 Inexalik bara ina na e xoro geet bere mum morobo mana nunu im bere Jisas ine a Mesaia, a Barok kö God, ma bere mum morobo kip a to runon kölöme xö esene ine nang bere mum mo nunu re ine. \c 21 \s1 Jisas ixo wösö xö dauleng nang toxo tewe eben \p \v 1 Melamu baling, Jisas ixo wösö xöbo bak ne ausu rine xö lawana tu Taiberias. Ma ixo osen iat ine xina ngas na. \v 2 Saimon Pita, me Tomas nang tobo rengrengen ine ma Xasang, me Natanael mee Kena niang Galili, ma nine barok ke Sebedi arixe ma ninöng ne bak ne ausu xabise bölök kine toxo kis arixe. \v 3 Saimon Pita ixo tengen tö idi bira, “E önan ta tewe eben.” Me idi toxo tengen, “Mem mara wan arixe me nöngön.” Io, idi toxo wan su ma toxo kakaa xö mön, nexalik kaim idi ra xikip pebo inan kina dömön. \p \v 4 Xö warwara puxu, Jisas ixo tuu sik kiso löxön, nexalik abo bak ne ausu kaim idi rua werwere xulen bere ine e Jisas. \p \v 5 Jisas ixo kup urungan tidi, “Bung barok ke e, kaim e mum merebo inan?” \p Me idi toxo balu ine bara, “Kawaim.” \p \v 6 Ine ixo tengen, “Mum moro tewe a eben te mum kö lawa tuun möxö mön me mum morobo kip pe dauleng.” Io nang, idi toxo tewe ösu, idi toxo kaim kö eöt tua sasat ölaxa a eben, möxö a inan ixo oleleng köba. \p \v 7 Io, a bak ne ausu nang e Jisas ixobo mamaa xöba ulamun, ixo tengen te Pita, “A Orong iang!” Ma saxit iat mon e Saimon Pita ixo ölangen ine ixo tengen bara ine e Jisas, ixo usige ine ma saket (möxö ine ixo luwes tewe) ma ixo kos su uri xö ari. \v 8 Ma öngabo bak ne ausu toxo muu xö mön. Me idi toxo sasat nanin a eben nang ixo wöwö sik ma inan, möxösa, kaim bere idi toxo ömat sik kalik a löxön, ixo xarnang a önga mar ne mita. \v 9 Ma nang idi toxo ösö, idi toxo pere a ia ixoro söt malas. Ma a en lömö xönan, ma dauleng ne beret. \v 10 Me Jisas ixo tengen tö idi, “A inan nang na mon mum mo kip, moro isik ke dauleng ura.” \p \v 11 Io, e Saimon Pita ixo kakaa laxa xö mön ma ixo sat a eben urungan löxön. Ma ixo wöwö sik ma inan tataxin, ixo eöt ma önga mar ma pitnö ne sangaun ma narun kirip. I turunon bara ixo oleleng köba ma lamun a eben kaim kö tamadidi. \v 12 Me Jisas ixo tengen tö idi, “Moro miang ma moro an.” Ma kaim pe bak ne ausu ixo döxömen tua ose ine bara, “Ewe nöngön?” Idi toxo ösöxö sik bere ine a Orong. \v 13 Jisas ixo wanot ma ixo kip a beret ma ixo tabaa nanin idi min, ma ixo pet bölök bie xö inan. \v 14 Na im, a sese önarun min nang e Jisas ixo ot pösöt abo bak ne ausu rine melamu xö tinaru baling kine xalik a minet. \s1 Jisas ixo öxaxat e Pita \p \v 15 Ma nang idi toxoro an kirip, Jisas ixo tengen tue Saimon Pita bira, “Saimon barok ke Jon, bule, a mamaa re nöngön tö e i taxin köba re idi na?” \p Saimon Pita ixo tengen, “Turunon saxit, Orong, nöngön u ösöxö bara e mamaa xöba ulamun nöngön.” \p Me Jisas ixo tengen tö ine bara, “Örobo tabaa nienin abo baroxorok sipsip pe e.” \p \v 16 Io, e Jisas ixo ose baling, “Saimon a barok ke Jon, u mamaa xöba ulamun e?” \p Me ine ixo tengen, “Turunon saxit, Orong, nöngön u ösöxö bara e mamaa xöba ulamun nöngön.” \p Me Jisas ixo tengen öbaling kö ine, “Örobo balaure abo sipsip pe e.” \p \v 17 Io, sese önarunin Jisas ixo tengen te ine baling bara, “Saimon a barok ke Jon, u maa xöba ulamun e?” \p Pita ixo bala kadik im, möxösa, ixo narun ne aose im Jisas ixo pet tö ine bara, “Nöngön u maa xöba ulamun e?” Ine ixo tengen bira, “Orong, nöngön u ösöxö xirip abo lalaa. U ösöxö bara e maa xöba re nöngön.” \p Jisas ixo tengen, “Örobo tabaa nienin abo sipsip pe e. \v 18 Turunon saxit, nang u xo barok maxat sik, u xobo xuxut dik nöngön iat ma man ma u xobo önan kö mamaa re nöngön. Inexalik bara nang u ötaxin, örobo ötöxödös a nine limem ma önga tödi xabise irabo usige nöngön ma irabo silien nöngön urungan nang u kobo maa rua nuan uwe.” \v 19 Jisas ixo tengen bira rua osen ina mangana minet sa nang rue Pita ra ölelet e God. Io, ixo tengen te ine, “Örobo muu e!” \p \v 20 Pita ixo talingen ma ixo pere bara a bak ne ausu nang e Jisas ixobo maa xöba ulamun ixo mumuu idu. (Nangang nang ixo maru sede dik kö lawana e Jisas kö axana bung idi toxo aan ma ixo tengen, “Orong, ewenene irabo isik nöngön kö limine nangadi?”) \v 21 Ma nang e Pita ixo pere ine, ixo ose bara, “Orong, bara bule lamun ine?” \p \v 22 Jisas ixo tengen, “Nang bere e maa ulamun ine rua tino iat ot nang e rabo wanot baling, ruasa u dödödöm köba ulamun? Nöngön örobo mana muu e.” \v 23 A tinenge ixo wan esexere kaluluon köbo tönö bara ina bak ne ausu na i karabo met. Ma lamun e Jisas kaim kö rengrengen bara ine i karabo met. Ine ixo tengen mon bara, “Nang bere e maa ulamun ine rua tino iat ot nang e rabo wanot baling, ruasa u dödödöm köba ulamun?” \p \v 24 Ina bak ne ausu mon na ewe ine ibo rengrengen osen inabo lalaa na ma ixo geet ösu inabo tinenge. Me ire te ösöxö bara a lak turunon. \p \v 25 Jisas ixo pet a oleleng ne lalaa xabise bölök. Ma nang bara tabo geet ösu xirip idi öngöng, kaim pe boxönö xö öxöno lagunon iat tua bulbulus inabo buk nang bara texere geet.