\id 2CO - Barok \h 2 KORIN \toc3 2 Korin \toc1 A Sese Öninöng ne Ginigeet te Pol urungan köbo KORIN \toc2 2 KORIN \mt1 A Sese Öninöng ne \mt2 Ginigeet te Pol urungan köbo \mt1 KORIN \ip Kö ina ginigeet na ire ta pere a balana e Pol bara ixo marse abo Kristien tingan Korin ma bara ixo dödöm köba ulamun idi. A uleng ne nangadi toxo mamaa rua xikip a kinis ne sisila möxö lotu ringan Korin, me idi toxo bulus ösu e Pol. Idi toxo tengen bere Pol kaim bara önga aposol tunon, io nang, kaim ine mere lölös sua kure ödeek a lotu ridi ringan Korin. Io, a uleng ne Kristien idi toxo muu ina mangana dinödöm. Idi toxo bulus öraxin idi ma toxo pere ösu e Pol. Io, Pol ixo xisixis singan Esia ma ixo tapunuk ma ixo mamaa bere idi tabo dödöm puxus. Io nang, ixo tile e Taitus urungan Korin ma önga ginigeet tua ötumarang idi ulamun abo magingin saban te idi. Ma lamun e Pol ixo dödöm bang ulamun abo Korin ma ixo muu a nuan te Taitus, möxösa, ixo eka asuo me Taitus nang ixo tawuxus bara irabo ösöxö bara abo Korin idi tere dödöm puxus bara kawaim. Me Pol i koxobo pere lo ine riso Toroas, io nang, ixo wan urso Masedonia (pere 2 Korin 2:12-13). Me Pol ixo wöwörö ulamunon a tinörön te ine möxö palas tinenge ma atöngösen deek ma bara ina atöngösen deek ulamun e Jisas i deek köbo warkurai te Moses (2:14-6:21), xalik idi tabo ulo wes a tinenge nang idi tere kip lo. Ma ixo eösaxit tö idi nang toxo ii öraxin idi, ma ixo osen bara ine iat ixo kip abo tiip, inexalik inabo tiip iat nang i osen bere ine a önga tödi deek ke Krais (4:1-18; 6:1-10). Io, Pol ixo mamaa bere idi tabo dödöm puxus (5:20-7:4). Ma nang e Pol ixo esuo me Taitus siso Masedonia (7:5-6), me Taitus ixo tengen te Pol ulamun a dinödöm puxus möxöbo Korin, ina nang ixo öaxanan e Pol (7:6-16). Io, e Pol ixo tengen te idi bara tabo tagure ödeek abo arabaa re idi ulamun abo Kristien tiso Jerusalem (8:1-9:15). Ma ixo isik önga tumarang lölös se idi nang idi toxobo bulus ösu ine bara idi tabo dödöm puxus bölök, xalik irabo ömokorot idi nang irabo wan pösöt idi ruso Korin (10:1-13:10). \c 1 \p \v 1 E, e Pol, önga aposol te Krais Jisas eöt ma a mamaa re God, me Timoti a tönö re ire kölöme re Krais, maa me tile ina tinenge na urungan te mum abo nangadi ne lotu re God tingan Korin me mum kirip abo nangadi re God kö boxönö xirip pingan Akaia. \v 2 A abalamu ma a malum urungan te mum meringan te God a Tamana ire, me Jisas Krais, a Orong. \s1 God ibo isik abo aömanan. \p \v 3 Ire tabo ölet e God. Ine a God ma a Tata xö Orong ke ire, Jisas Krais. Ine a Tamana ire nang ibo isik a abalamu, me ine a God nang ibo ömanan ire xöbo lalaa xirip. \v 4 Me ine nang ibo ömanan ire xalik abo tiip lölös kirip, bara ire tabo eöt bara tabo ömanan idi xabise xalik abo mangana tiip sa re idi. Me ire tabo eöt tua ömanan idi, möxösa, God ibo ömanan ire. \v 5 I turunon bara abo kinadik kölöme re Krais i öwöwö abo to re ire, ma lamun God ibo ömanan köbanin ire bölök kölöme re Krais. \p \v 6 Ma nang bara rebo tiip i uban e mem,\f + \fr 1.6 \ft Nang Pol i tengen \+qt ‘mem’\+qt* kö ina ginegeet na, i rengrengen lamun abo tene tinörön kö lotu ewe nang idi toxobo mumuu ödeek a inausu re ine.\f* i ot bira rua ömanan e mum ma rua öro e mum. Ma nang bere God i ömanan e mem, i ot bira rua ömanan e mum. Ma ina na i isik a lölös se mum bere mum morobo eöt tua tinuu lölös kö ene inabo kinadik i eöt ma nang mem me örasen bölök. \v 7 Mem me nunu bara abo lalaa irabo wanot deek ke mum. Me mem me tuu lölös kölöme xö ina dinödöm, möxösa, mem me ösöxö bere God irabo ömanan e mum arixe me mem xarnang mum moxo örasen bölök abo kinadik nang e mem moxo örasen. \p \v 8 Abo töke kölöme re Krais, mem me mamaa bere mum morobo maras köbo tiip lölös nang mem moxoro örasen tuso Esia. Me mem koxobo eöt tua sösölök a tiip taxin nang ixo ot sik ke mem, inexalik mem moxo döxömen bara, “Maris, ire tekebeöt tua tino im.” \v 9 Mem moxo örasen inabo kinadik xarnang bara re önga tene pet warkurai ixo bulus im a öxöno warkurai bere mem marabo met. Ma lamun ixo ot bira bere mem karabo tuu xöbo lölös se mem iat, ma lamun e mem marabo mana tuu xö lölös se God nang ibo öraru abo minet. \v 10 Me ine ixo ölanglanga e mem nang moxo eka minet, ma irabo ölanglanga rewe e mem bölök kalik abo tiip. Me mem mere bulus sik abo dinödöm pe mem pe ine bara turunon saxit irabo ölanglanga rewe öbaling e mem melamu. \v 11 Me God irabo pet bira nang bere mum morobo top e mem mabo siniseng ke mum. Ma nang mum morobo seseng bira, God irabo balu abo sineseng möxöbo nangadi oleleng ma irabo top tataunin e mem. Io nang, a oleleng tabo tengen deek ke ine ulamun e mem. \s1 Pol ixo kulas a dinödöm pe ine \p \v 12 Io, a tinenge aölolot te mem i bira, bara kölöme runon te mem iat, mem me ösöxö bere mem koxobo röxröxö a ulik me mem moxo muu abo mangana tatalien meriso re God i töxödös esexere nang mem moxo to kaluluonin a nangadi xö öxöno lagunon. Ma turunon saxit mem moxo pet bira nang mem moxo to kaluluon te mum. Mem kaim kö talien eöt mabo dinödöm mera mon kö öxöno lagunon. Kaim. God ixo top e mem ma a abalamu re ine rua mumuu abo tatalien töxödös. \v 13-14 Me mem me geet abo lalaa xalik mon urungan te mum nang i eöt tö mum pua xokos ma rua marmaras könan. Mum moxo maras auk lamun e mem. Ma lamun e mamaa xöba bere mum morobo maras kirip bere mum mo eöt tua ölolot e mem xarnang e mem bölök, mem marabo eöt tua ölolot e mum kö bung nang Jisas, a Orong, irabo ot baling. \p \v 15-16 E xo maras kirip sik bara a dinödöm pe mum ura re mem i bira, io, e xo pingit bara arabo arun tua uxileng e mum kö nuan te e uruso Masedonia, ma bara e rabo uxileng öbaling e mum kö binaling ke e meriso Masedonia, rue mum pua xikip a nine axana rorop. Me e xo döxömen bere mum morobo top e xö nuan te e uri Judeia. \v 17 Ma nang e xo pingit bara arabo wan im bira, ixo wawara bere e mabo dinödöm oleleng? Kaim. Bara bule, mum mo döxömen bara abo apingit te e i muu a tatalien te nangadi mera xö öxöno lagunon ewe nang te tengen bara, “I turunon,” ma lamun te döxömen bara “I kobo turunon”? Kaim. \v 18 Mum mo ösöxö runin bere God ibo wewet kirip eöt ma nang ixobo rengrengen. Io nang, mum morobo mana ösöxö bere mem moxo pet muu bira bölök nang moxo isik abo atöngösen te mem urungan te mum. Mem kebeöt tua rengrengen bara, “I turunon” ma “I kobo turunon.” \v 19 Ina na i maras, möxösa, Jisas Krais, a Barok kö God, i kebeöt tua wewet te laa nang i turunon ma i kobo turunon bölök. Kaim. Abo lalaa kölöme re ine i turunon kalik mon. Me ine nang meet me Timoti me Sailas meet moxo etöngösen min kaluluonin e mum. \v 20 Ma ina na i maras, möxösa, abo kunubus kirip pe God te ot turunon kölöme re Krais. Io nang, kö kinis se ire kölöme re Krais, ire te öturunon abo siniseng ke ire nang ire te tengen “Amen” uruso re God. Ma ina tatalien i ii öraxin a esene God. \v 21 Me ine ewe a öng i uxis ölölös e mem arixe me mum kö kinis se ire kölöme re Krais, ine e God. Me ine a öng ewe ixo bulus kabisenin ire \v 22 ma ixo osen bara ire rö ine iat, ma ixo bulus a Töxödös ne Tanono kölöme runon kö kat te ire xarnang önga kunubus sua öturunon bere ine irabo isik abo lalaa deek kö ire melamu. \p \v 23 E seng e God bara irabo öturunon a tinenge re e ma i bira: E koxobo wan baling uruso Korin, möxösa, e koxobo mamaa bara arabo ömokorot e mum. \v 24 Ma nang e tengen bira, mem kobo eka kure abo mangana dinödöm pe mum ulamun abo lalaa mum mo nunu xönan. Kaim, möxösa, mum mo tuu lölös köbo lalaa mum mo nunu xönan. Ma lamun mem me rörörön arixe me mum bere mum morobo kip a axanan. \c 2 \p \v 1 Io nang, e xo bulus a dinödöm pe e bere e karabo tawuxus baling urungan tö mum pua ötapunuk e mum, \v 2 möxösa, nang bere e xebe pet ötapunuk e mum, ewe im i xebe kis sua öaxanan e? Kaim im pe öng. Mum kalik mon nang e xo ötapunuk e mum. \v 3 Me e xo geet a mangana tinenge urungan tö mum, möxösa, nang e xo wan urungan te mum, e koxobo mamaa bara ina nangadi ewe idi te eöt ta öaxanan e, idi tabo pet ötapunuk belek e. Me e maras kirip sik bere mum morobo axanan nang bere e axanan. \v 4 Io, e xo gegeet urungan te mum ma kinadik ma tiip taxin kölöme xö balake. Ma oleleng ne line marake ixo susu nang e xo geet ine. E koxobo gegeet biringan bere e rabo ötapunuk e mum, ma lamun tua ömaras e mum bere e mamaa xöba rö mum. \s1 Idi tabo mana döxömen taun abo sasaban möxö tene saban \p \v 5 Ma nang bara re öng iri pet ot tebo tapunuk, i kobo turunon bere ine iri pet ötapunuk e. Kaim. Ine iri pet ötapunuk e mum, ma lamun i kobo taxin sik mon. E bele tengen bere ine iri pet ötapunuk köbanin e mum. \v 6 I eöt mon ina ömokorot nang a oleleng mere mum moxoro öriip sik ine min. \v 7 Ma lamun na im belek, mum morobo mana döxömen taun abo sasaban te ine me mum morobo ömanan ine, xalik ina tapunuk taxin i karabo ögarin ine. \v 8 Io nang, e öxaxat e mum bere mum morobo osen öbaling bara i turunon bere mum mo mamaa rö ine. \v 9 Ma a unine nang e xo gegeet urungan te mum, bara e rabo pere bere mum morobo tuu lölös köbo ölelewen ma bere mum morobo tame a tinenge re e xöbo lalaa xirip. \v 10 Ma nang bere mum mo döxömen taun abo sasaban kere öng, io, e bölök e rabo döxömen taun abo sasaban te ine. Ma nang bara rebo sasaban angen tö e rua döxömen taun, e re döxömen taun kö wawara re Krais sua gene mum, \v 11 xalik e Satan irabo lamus öröxröxö lo ire, möxösa, ire te maras im kö dinödöm ma tatalien te ine. \s1 Pol ixo dödöm köba ulamun e Taitus \p \v 12 Io, nang e xo wan su uri Toroas sua atöngösen lamun a tinenge deek kö Krais, e xo pere bara Orong ixoro sawang sik a ngas sö e bara arabo rörön tingan ee. \v 13 Ma lamun e xo dödöm oleleng köba, möxösa, e kaim kö eöt tua parasiwin a töke e Taitus singan ee. Io, e xo wan lie idi ringan ee me e xo wan lo uri Masedonia. \s1 A tinörön möxö kunubus maxat \p \v 14 Ma lamun mem me tengen deek kö God ewe nang ibo sisilien e mem kölöme re Krais sua osen bara Krais i xarnang önga umri raxin ewe nang ibo sisilien lo abo iuo nang iri pas bulus. Ma xarnang a xiki irabo waxwaxat elixilixin önga sisixine deek, io, God iri uguran elixilixin e mem bara a nangadi möxö boxönö xirip tabo ösöxö ine. \v 15 Ire te xarnang a sisixine deek meringan te Krais uruso xö God nang ibo önan eli xö boxönö xirip kaluluonin idi ewe nang God i öro idi me idi ewe nang angen te eka minet. \v 16 Kölöme xö winara xö dauleng, mem me xarnang a sisixine möxö minet. Ma rö idi xabise, mem a sisixine möxö to. Ma i lölös köba saxit nang bara re öng ibo sölök a mangana tinörön biringan. \v 17 Ma lamun mem kobo talien xarnang idi a oleleng nang tobo kulas ögarin a tinenge xö God ma tobo rörön arixe min tua xikip tuluwok. Kaim. Xö kinis se mem kölöme re Krais ma xö wawara xö God ma xarnang a nangadi nang e God ixoro uguran, mem bo rengrengen abo lalaa nang mem me ösöxö bara i turunon. \c 3 \p \v 1 Nang e tengen bira i xarnang bara mem me tengen öbaling bere mem me deek? Bara bule, xarnang a dauleng ne nangadi xabise, mem me sasaxan bere mem marabo mana kip lo rebo ginigeet möxö tinenge maras meringan kalik e mum uruso xöbo duöng kabise bere idi tabo maras bere e mem abo duöng deek? Bere e mem me sasaxan bara idi tabo isik ke önga mangana ginigeet biringan urungan tö mum lamun mum morobo ösöxö bara e mem abo duöng deek? Kaim. \v 2 Mum iat abo ginigeet te mem nang mem mere kip lo. Ma tere geet sik kö bala mem. Ma nangadi xirip tere kos me idi tere maras ulamunon. \v 3 Mum bo osesen bere mum iat a ginigeet meringan te Krais, ma a inone tinörön te mem. Krais kaim kö gegeet mere xako. Ine ixo gegeet ma Tanono God nang a lak to. Kaim kö gegeet kere xönö wat, inexalik ixo geet kö kat kö nangadi. \p \v 4 Mem me tengen bira, möxösa, xö kinis se mem kölöme re Krais ma xö wawara xö God mem me maras köba bara inabo lalaa i turunon. \v 5 Ma lamun kaim pe laa kölöme re mem i silien e mem pua döxömen bere e mem me eöt tua wewet inabo tinörön. Ma lamun mem me eöt mabo lalaa xirip kölöme xöbo rorop nang i ot meringan kö God. \v 6 Me ine a öng ewe ixo top e mem bara e mem marabo eöt tua tinörön xarnang a tultul möxö xuxubus maxat. Ina xuxubus na, kaim idi rua wewet ine merebo mangana warkurai idi toxo geet ösu. Kaim. Ina na a laa möxö Töxödös ne Tanono, möxösa, abo warkurai nang toxo geet ösu ibo sexomet a nangadi, ma lamun a Tanono ibo isik a to. \s1 A mariris möxö xuxubus maxat \p \v 7 Nang e God ixo isik inabo warkurai, ixo kuru inabo ginigeet tingan lömö xö xönö wat. Ma ixo isik inabo warkurai arixe ma mariris se ine. Ma i turunon bara a mararang möxö ina mariris kö mamaran te Moses ixo eka xakawam, inexalik abo Israel kaim kö eöt tua werwere dik ine. Ma nang bara inabo warkurai nang ixo isik a nangadi xö minet ixo wanot arixe ma mariris, \v 8 io, i turunon bara a tinörön möxö Töxödös ne Tanono ine ma a mariris taxin. \v 9 Nang bara a mariris i kis kölöme xö warkurai te Moses nang ibo rörörön tua isik a nangadi urungan kö minet, io, a mariris taxin i kis kölöme xö atöngösen deek nang i rörörön tua ötöxödös a nangadi xö wawara re God. \v 10 A dauleng ne mariris ixo kisisik kölöme xö inabo warkurai, ma lamun a mariris möxö kunubus na i taxin köba xö niang mesila. Io nang, bara ire tabo öt idu i xarnang bara kaim im pe mariris kö niang mesila. \v 11 I turunon. Ma nang bara inabo warkurai nang ixo eka xakawam tewe ixo wanot arixe ma dauleng ne mariris, a mariris taxin i kisisik kö niang irabo kis ulorexe. \p \v 12 Io nang, mem me balamasa xöba, möxösa, mem me nunu xö ina kunubus niang i karabo kawam. \v 13 Me mem kobo xarnang e Moses ewe nang ixobo kain pi a mamaran te ine bara xalik abo Israel tabo pere bara a mariris i eka xakawam. \v 14 Inexalik abo dinödöm pe idi ixo tabönöt. Ma i tabönöt bira, möxösa, ina mangana xinaxain iat ibo kain abo dinödöm pe idi ot nixinen niang idi te kos abo tinenge möxö kunubus maut, möxösa, a Orong ibo xikip tewe re idi xalik mon niang te kis kölöme re Krais. \v 15 Ma ot nixinen nang idi nangen te xokos abo warkurai te Moses, a xinaxain ibo kait pi sik a dinödöm pe idi. \v 16 Ma lamun nang bara re öng i tawuxus urungan kö Orong, a Orong irabo kip tewe a xinaxain. \v 17 Ma a Orong, ine a Töxödös ne Tanono, ma nang bara a Tanone Orong i kis singan, a nangadi tabo langlanga xalik abo warkurai te Moses. \v 18 Me ire xirip nang kaim pe xinaxain köbo wawara re ire, i xarnang bara ire te werwere a mariris kö Orong kö önga galas. Me ire tobo xuxulas eöt ma ina malalar kö Orong, ma a mariris se ire ibo rataxin. Ma a mariris se ire i ot meringan kö Orong ewe nang ine iat a Tanono. \c 4 \s1 Ire te xarnang a bile nang i malus sua tawörök \p \v 1 Ma xö inemarse re God, iri isik ina tinörön na urungan te mem pua wewet. Io nang, mem karabo lön tua wewet ina tinörön. Kaim. \v 2 Ma lamun mem moxoro wan talu a tatalien nang idi toxo pet suxume arixe ma minenge. Mem kaim kö lamus ölelebes se öng. Ma xarnang bölök, mem kaim kö kulas ögarin a tinenge re God. Kaim. Inexalik mem me osen a turunon. Ma xö ina tatalien na, mem me osen e mem kö dinödöm kö nangadi bere idi tabo mana perexulen e mem bere mem me deek. Me mem me pet bira xö wawara re God. \v 3 Ma nang bara i turunon bara a mangana xinaxain i kain sik a tinenge deek ke mem, i kain sik bira xalik idi ewe nang te eka minet. \v 4 E Satan, a god möxö öxöno lagunon, iri öxödxödö abo dinödöm köbo tabuno nunu, lamun idi tekarabo eöt tua werwere a bibio möxö atöngösen deek ulamun a mariris se Krais ewe nang a malalar te God. \v 5 Mem kobo etöngösen baling ulamun e mem iat. Kaim. Mem me etöngösen ulamun e Jisas Krais bere ine a Orong ma bere mem abo tultul urungan te mum rua gene e Jisas. \v 6 God ewe nang ixo tengen bara, “A bibio irabo mana mararang meringan kö xödxödö,” ine mon a öng nang ixo mararang kingan kölöme xö balna ire bara tabo maras sua ösöxö a mariris kö God ewe nang i mararang kö mamaran te Krais. \p \v 7 Ma lamun e mem ewe nang mere uruoxe ina laa na xarnang a bubulus deek, mem me xarnang abo bile ma i malus sua tawörök lamun irabo ot maras bara ina lölös taxin nang mem mere uruoxe i ot meriso xö God ma kaim bara mera re mem iat. \v 8 Abo mangana tiip taxin ibo uban e mem, inexalik i kobo pas ösu e mem. Mem bo dödödöm oleleng, ma lamun e mem kaim kö lönlön. \v 9 Me idi tobo elerin e mem, ma lamun e God i koxobo wan talu e mem. Idi tobo ögat köbanin e mem, inexalik idi tekara pet ögat esexerein e mem. \v 10 Ma nang idi tobo wewet bira rö mem i xarnang bara mem bo örasen a inarse ömet nang idi toxo pet te Jisas kölöme xö lewene aine mem. Ma i ot bira rö mem pua a to re Jisas irabo ot maras bölök kölöme xöbo lewene aine mem. \v 11 Me idi tobo ögarin sösöxöin e mem ewe nang me to sik bang, io nang, mem me lörörö rua minet tua gene e Jisas. Ma i bira bölök ke mem lamun a to re Jisas irabo ot maras bölök kö lewene aine mem nang irabo met. \v 12 Io nang, mem bo eka minet, ma lamun mum bo uruoxe a to. \p \v 13 Inexalik mem bo xarnang sik a tinenge re God nang toxo geet ma i tengen bira, \qt “E xo tengen osen, möxösa, e xo nunu.”\qt* Me mem bölök me nunu xö ina mangana nunu na, io nang, mem me tengen osen, \v 14 möxösa, mem me ösöxö sik bere ewe nang ixo öraru e Jisas a Orong kalik a minet, ine bölök irabo öraru e mem arixe me Jisas, ma irabo bulus osen e mem arixe me mum kö mamaran te ine. \v 15 Ma inabo lalaa xirip na rua gene mum. Ma nang a abalamu re God i wan nana xö boxönö xirip urungan kö oleleng, a oleleng ke idi tabo tengen deek uruso lömö ma tabo ii öraxin e God. \p \v 16 Io, möxö ina na, mem kaim kö lönlön kalik ina tinörön. Abo aine mem iri susu, ma lamun kölöme re mem i ririsan deek köbo bungbung kirip. \v 17 Io, abo tiip pe mem nang i uban e mem kö axana bung puruwut mon, i isik ot sik kö mem a mariris taxin nang irabo kis ulorexe. Ma i kebeöt bara tabo eörin ina mariris arixe ma inabo tiip lixilik. \v 18 Ma i ot turunon bira nang ire tekobo werwere dik abo lalaa nang i kis maras, ma lamun ire te werwere dik abo lalaa nang i kebeöt bara re öng irabo pere. Ruasa, möxösa, abo lalaa i kis maras i kebeöt ta kinis ömat, ma lamun abo lalaa nang i kebeöt bara re öng irabo pere, irabo kis ulorexe. \c 5 \s1 Abo lewene aine ire ruso xö watmaep \p \v 1 Io, abo lewene aine ire mera xö pu i xarnang a gunon nang ire te roro kölöme xönan, ma nang bara te öbeng ösu, ire tabo kip gunon meriso xö God, ma abo mangana gunon nang irabo kis ulorexe ruso xö watmaep, ma mangana gunon nang kaim idi xo wewet ma limine ire a nangadi. \v 2 A turunon saxit, nang ire angen bang te roro kölöme xö inabo gunon, ire te kis ne tapunuk, möxösa, ire te mamaa bara ire tabo sige abo gunon te ire meriso xö watmaep xarnang abo man, \v 3 möxösa, nang bara ire te sige ine ire tekarabo belbele. \v 4 Io, nang ire angen bang te roro kölöme xö inabo gunon, ire te kis ne maris arixe ma tiip taxin, möxösa, ire tekobo mamaa rua xikip tewe abo man te ire, ma lamun ire te mamaa bara ire tabo laulawa, bara inabo lewene aine ire nang i eka minet irabo xuxulas ma irabo to. \v 5 Me God mon ewe nang ixo tagure ire rua xikip ina to, me ine a öng nang iri isik a Töxödös ne Tanono ura re ire xarnang önga kunubus sua öturunon bara ire tabo kip ina to. \p \v 6 Io nang, ire tobo balawapat sik me ire te ösöxö bara ire angen bang te to sik kölöme xö lewene aine ire xarnang abo gunon te ire, io, ire te kis tewe sik bang kalik e Orong. \v 7 Ire te to arixe ma nunu, ma kaim bara xöbo lalaa ire te pere. \v 8 Ire te balawapat sik kö ina na, me ire te mamaa belek kua nuan kalik inabo aine ire, me ire te mamaa rua kinis arixe me Orong kingan kö lagunon turunon te ire. \v 9 Io nang, a mamaa raxin te ire bara ire tabo öaxanan e Orong. Kaim pe laa nang bara ire te kis sa xöbo aine ire ma bara te kis kö palaa ruso lömö. \v 10 Ire tabo dödöm bira, möxösa, i turunon saxit bara ire xirip tabo tuu xö kinis ne warkurai te Krais, rue ire a öngöng tabo kip a babalu eöt ma abo tatalien te ire nang ire toxo to sik bang kö aine ire, nang bara abo tatalien te ire i deek bara i saban. \s1 Ire tabo mana ais baling arixe me God \p \v 11 Mem bo buburin a Orong, io nang, mem bo rörön lölös sua sasat lo a dinödöm kö nangadi. I maras sik kö God bara abo mangana nangadi bule e mem, me e mamaa xöba bara i maras sik bira bölök köbo dödöxömen te mum. \v 12 Mem kobo rengrengen öbaling kö mum bara mem me deek. Kaim. Mem me isik a unine rö mum bara morobo ölolot e mem rue mum pua eöt tua balu ödeek idi nang te ölolot ulamun abo lalaa tere pere ma kaim bara ulamun abo tatalien meringan kölöme xö öng. \v 13 Nang bara mem abo baba, mem marabo baba rua gene e God. Ma nang bara abo dödöxömen te mem i maras, mem me maras sua gene e mum. \v 14 A abalamu möxö Krais ibo sunen e mem bere mem marabo talien bira, möxösa, mem me ösöxö runon bara a öng ixo met kelen ire xirip, io nang, ire xirip toxo met. \v 15 Ma ixo met kelen ire xirip bara ire ewe te kip a to maxat, takarabo to rua gene ire iat ma lamun tabo to rua gene a öng nang ixo met ma ixo taru kaa baling kelen ire. \p \v 16 Io, na im ire takarabo perexulen a nangadi arixe ma mangana dinödöm mera xö pu. A turunon, mesila ire toxo perexulen e Krais bira, inexalik na im ire tekebeöt bere ire tabo pet öbaling bie. \v 17 Io nang, nang bara öng i kis kölöme re Krais, ine a tödi maxat. A lalaa maut iri kawam ma a lalaa maxat iri ot. \v 18 Inabo lalaa xirip na meriso re God, ewe nang ixo lamus puxus ire urungan te ine xarnang abo ais se ine kölöme re Krais ma ixo tabaa e mem ma ina tinörön möxö lamus puxus a nangadi urungan te ine xarnang abo ais se ine. \v 19 Ma i xarna na, bere God ixo lalamus puxus a öxöno lagunon urungan te ine xarnang abo ais se ine kölöme re Krais. Kaim kö xokos lo abo sasaban te idi nang toxo pet. Ma ixo isik sik kö mem a tinörön möxö rengrengen ösu bara ibo lalamus puxus a nangadi urungan te ine xarnang abo ais se ine. \v 20 Io nang, mem abo tinuxulas se Krais ewe nang ixo tile e mem, ma i xarnang bara kölöme xö tinenge re mem, God i seseng e mum ma önga laa ma i bira: kölöme xö xönö maup pe Krais, mem me seng e mum bere mum morobo ais baling arixe me God. \v 21 Me Krais i koxobo pet tebo tatalien saban, ma lamun God ixo bulus abo sasaban te ire lömö re ine rua gene ire, bara kölöme re Krais ire tabo töxödös kö wawara xö God. \c 6 \p \v 1 Ma nang e mem me rörön arixe me God, mem me öxaxat bölök e mum ewe nang mum moxoro uruoxe a abalamu xö God, bara mum bele ösek tataunin ina abalamu ma kaim pe inone. \v 2 Xarna na, God i tengen bara, \q1 \qt “Nang axana bung ixo wanot bara e rabo ömaraxen lo nöngön, e xo tame nöngön, \qt* \q1 \qt ma nang a axana bung ixo wanot bara e rabo öro nöngön, e xo top nöngön.” \qt* \m Mum morobo pere bang! Na im a axana bung bara God irabo ömaraxen lo e mum, ma na im a bung bara irabo öro e mum. \s1 Abo tiip pe Pol \p \v 3 Mem kobo mamaa bara mem marabo pet te önga lalaa bara re öng irabo tamake xönan, ma xalik ke öng ibo pere öbulubun a tinörön te mem. \v 4 Kaim. Xarnang abo tultul kö pu xö God mem bo osen e mem köbo tatalien kirip pe mem bere mem a lak deek. Me mem me osen e mem bira nang mem me tuu lölös kö ene abo tiip, ma kaluluonin abo purpuruan mabo kinadik, ma nang abo mangana kinis ibo uban e mem, \v 5 ma nang idi tere paxat e mem, ma nang tere kut dik e mem kölöme xö gunon ne aömokorot, ma nang a oleleng te tuu arixe rua ögarin e mem, ma nang mem me rörön lölös, ma nang e mem kara paluso, ma nang e mem me irilöng. \v 6 Me mem me osen e mem bira bölök köbo tatalien madakdak ke mem, ma xö dinödöm maras, ma xö tatalien möxö balawapat kö ene abo tiip, ma xö tatalien deek urungan kö dauleng kabise, ma kölöme xö Töxödös ne Tanono, ma kölöme xö abalamu turunon. \v 7 Me mem me osen e mem bira bölök köbo tinenge re mem ulamun abo lalaa i turunon, ma xöbo tinörön te mem arixe ma lölös se God, ma nang e mem me tön abo iie möxö tatalien töxödös köbo lime tuun te mem ma abo auwiwi möxö tatalien töxödös köbo lime kes se mem. \v 8 Idi tere ii öraxin e mem ma tere pere ösu bölök e mem. Idi tere tengen ögarin e mem ma tere ölet bölök e mem. Mem me tengen abo turunon ma lamun idi te döxömen bere mem abo tene atöxö. \v 9 Idi te ösöxö ödeek sik e mem ma lamun te pere tataunin e mem. Mem bo eka minet, ma lamun belek mem angen me to sik. Idi toxo ömokorot e mem ma lamun kaim idi xo sese ömet e mem. \v 10 Mem bo tapunuk, ma lamun mem bo axanan sösöxö bölök. Mem bo talien xarnang abo maris, ma lamun mem bo wewet a oleleng tobo asuono orong. I xarnang bere mem kaim kö unan te önga lalaa, ma lamun mem mabo lalaa xirip. \p \v 11 Mum abo Korin, mem mere öwösö xirip pö mum ma mere isik a kat te mem urungan tö mum. \v 12 Mem kobo kip tewe e mum möxöbo to re mem, ma lamun mum kobo ömaraxen lo e mem köbo to re mum. \v 13 E wöwörö re mum xarnang abo barok ke e. Mum morobo mana pet a mangana tatalien i eöt ma tatalien mem bo wewet tö mum. Mum bölök morobo mana isik a bala mum urungan tö mem. \s1 Abo tene nunu tebele parap ma tabuno nunu \p \v 14 Ganim bere mum mo parap arixe mabo tabuno nunu. A sa, i eöt bara a tatalien töxödös ma tatalien möxö suongus idu tabo kis arixe? Ma maras ma ködö, idu tabo tuu eöt arixe bule? \v 15 Ma i eöt bara Krais me Satan, idu tabo önga dinödöm mon? Bule, abo tene nunu ma abo tabuno nunu, idi tabo önga dinödöm mon bölök? \v 16 Ma abo petpuo ma a gunon te God, idi tabo maraxa arixe bule? Me ire iat a gunon möxö God ewe nang a lak to. I xarnang e God ixo tengen: \q1 \qt “E rabo kis arixe me idi \qt* \q1 \qt me e rabo to kaluluonin idi. \qt* \q1 \qt Ma irabo ot bara e rabo God te idi \qt* \q1 \qt me idi tabo nangadi re e.” \qt* \m \v 17 Io, lamun ina na, a Orong ixo tengen bira, \q1 \qt “Moro wan su xalik idi \qt* \q1 \qt ma moro kis tewe xalik idi. \qt* \q1 \qt Ganim e mum pa löröröin abo lalaa e re panak e mum könan, \qt* \q1 \qt me e rabo öbala lo e mum. \qt* \q1 \v 18 \qt Ma irabo xarnang bere e a Tama mum, \qt* \q1 \qt me mum morobo bung baroxorok ma balixilik ke e. \qt* \q1 \qt A Orong, a Lölösine, i tengen bira.” \qt* \c 7 \p \v 1 Abo ais deek ke e, ire tere kip lo inabo xuxubus, io nang, ire tabo mana ömadakdak ire iat kalik abo lalaa i öbiling a aine ire ma tanono ire, me ire tabo mana madakdak esexere sik kalik abo sasaban, möxösa, ire tobo ii e God. \s1 Pol ixo axanan köba \p \v 2 Mem me mamaa bara mum morobo isik a bala mum urungan te mem. Mem koxobo pet te sasaban kere öng. Mem koxobo pet ögarin te öng. Mem koxobo töxö lo re lalaa xere öng. \v 3 E kawaim kö rengrengen inabo tinenge na rua ögarin e mum. Kaim. E xoro tengen sik bara mum mo kis kölöme sik köbo kat te mem. Mem me tagur sik kua tino bara rua minet arixe me mum. \v 4 E re bulus sik a dinödöm pe e ringan te mum, ma nang e rengrenge ulamun e mum e bo ölölet e mum. E re örasen kulen a ömanan taxin, ma kaluluonin abo auban te mem, e wöwö xöba ma axanan. \p \v 5 Ruasa, möxösa, nang mem moxo wanot ta Masedonia, mem kaim kö kip mamas, möxösa, ixo uban e mem kö oleleng ne mangana lalaa. Ma a dauleng ne agot nangen ma nangadi xabise, ma abo binuut kö bala mem. \v 6 Ma lamun e God, ewe nang ibo ömanan idi nang te tapunuk, ixo ömanan e mem ma inot te Taitus. \v 7 Ma kawaim bara a inuanot te ine xalik mon nang ixo ömanan e mem. Inexalik nang Taitus ixo tengen ösu bara e mum moxo ömanan ine, ina na ixo ömanan bölök e mem. Ixo tengen te mem bara mum mo mamaa xöba bere mum morobo pere e, bara i taxin a tapunuk ke mum ulamun abo sasaban nang mum moxo pet, me mum mo dödöm köba ulamun e. Io niang, a axanan te e i taxin köba möxö niang me mesila. \p \v 8 Turunon saxit bara a ginigeet te e ixo ötawunuk e mum, inexalik e kobo marmaris bere e xo geet ine. A turunon, mesila e xo marmaris bere e xo geet ine, inexalik e pere bere mum kobo örasen ömarin a tapunuk ulamun a ginigeet te e. \v 9 Ma na im e axanan. Me e kobo axanan bere e xo ötawunuk e mum, inexalik bara a tapunuk ke mum ixo lamus e mum urungan kö dinödöm puxus. Ma a tapunuk ke mum biringan ixo eöt ma mamaa xö God, io nang, mem kobo ögarin ulik e mum. \v 10 A mangana tapunuk nang i eöt ma mamaa xö God i isik ot a dinödöm nang i lamus a öng urungan kö ineöro. Ma re öng i karabo maris bara ina na irabo ot biringan tö ine. Inexalik a tapunuk mera xö öxöno lagunon i isik ot a minet. \v 11 Mum moro pere bang, a lasa ina tapunuk niang i eöt ma mamaa xö God, iri isik ot kölöme xö to re mum. Anana mum kobo döxömen bara a laa ne aösaxit ina tatalien saban na, inexalik bara a laa lölös ine. Mum mo lelewi xöba rua osesen bere mum kobo tuu sik kö sasaban, mum mo lalaie ulamun abo sasaban, me mum mo bubuut im. Ma na im mum mo mamaa xöba bere mum morobo pere e ma i lelewi abo bala mum pö e. Me mum mo tagur sik köba rua ömokorot ewe nang ixo pet te sasaban. Ma xöbo tatalien te mum, mum muru osen bara mum kobo pet te sasaban kö ina laa na. \v 12 I turunon bere e xo gegeet urungan te mum. Ma lamun e kaim kö gegeet tua gene öng nang ixo pet a sasaban, ma kaim bölök bara rua gene ina tödi xabise ewe nang ina öng kabise ixo ögarin ine. Kaim. E xo geet ina na bere mum morobo maras kö wawara re God bara i lelewi xöba a dinödöm pe mum pua tinuu arixe me mem. \v 13 Ma inabo lalaa nang ixo öxaxat e mem. \p A turunon bere mem me balawapat, ma lamun ixo taxin köba a axanan te mem nang mem moxo pere a axanan taxin te Taitus, möxösa, mum kirip mum moxo pet ömaxat a to re ine. \v 14 Ma nang e xo wöwörö arixe me ine, e xo ölet e mum, me mum kobo mengein e. Me mem moxo rengrengen a turunon urungan te mum. Xarna niang, a tinenge re mem iri wanot turunon bölök nang mem moxo ölet e mum kölöme xö wawara re Taitus. \v 15 A mamaa re Taitus urungan tue mum i taxin köba nang i döxömen lo abo tinam pe mum nang e mum moxo öga lo ine arixe ma binuut ma dinedee. \v 16 E axanan im bara i eöt bara e rabo bulus a dinödöm pe e ringan te mum ulamun abo lalaa xirip. \c 8 \s1 A arabaa ne tuluwok köbo Judeia \p \v 1 Abo töke kölöme re Krais, mem me mamaa rua ömaras e mum ulamun a abalamu nang God iri isik köbo marakörö ne lotu xö boxönö na Masedonia. \v 2 Ma i turunon bara a kinadik taxin ixo öxadik köbanin idi, ma lamun idi toxo wöwö sik arixe ma axanan, io nang, idi toxo bala taru rua inerabaa ma oleleng. Ma i laa tataun nang bara idi te kis ne maris köba. \v 3 E tengen ömaras bara idi toxo erabaa eöt ma nang idi te eöt bara tabo pet bie, ma lamun inabo inerabaa ixo saxit belek kö nang idi toxo eöt tua isik. \v 4 Xö mamaa re idi iat idi toxo seng e mem bere mem marabo ömaraxen lo idi bara idi bölök tabo laxa xö ina tinörön ne rorop urungan kö nangadi runon kö God kirip nang Judeia. Idi toxo perexulen lo bara a lalaa nang irabo öaxanan idi, niang bara idi te laxa xö ina tinörön. \v 5 Me idi kaim kö wewet xarnang e mem moxo döxömen sik bie. Kaim. Idi toxo araun iat bang kua isik a to re idi urungan kö Orong ma re mem, möxösa, God ixo maa bara idi tabo pet bira. \v 6 Io nang, mem moxo öxaxat e Taitus bara irabo tuu arixe me mum rua öxawam ina tatalien ne inemarse, möxösa, ine a öng ewe ixo urulo ina na mesila. \v 7 Ma i turunon, mum mo wöwö xöba ma abo lalaa xirip. Mum ma nunu raxin, a tatalien möxö atöngösen, ma a nanase. A bala mum i lelewi xöba rua rorop ma i taxin a mamaa re mum ura re mem. Xarnang mum mo talien sik bie, i deek bere mum morobo ölasan bölök e mum kö ina tinörön ne inemarse na. \p \v 8 E kaim kö isik ke warkurai lölös sö mum nang e xo tengen bira. Kaim. E maa bara e rabo öt a inemarse re mum arixe me idi xabise ewe nang te lelewi xöba sik bie, lamun e rabo ösöxö bara a inemarse re mum i turunon bara kawaim. \v 9 Mum mo ösöxö sik a inemarse re Jisas Krais, a Orong ke ire. Ine ma kinis ne asuono orong, ma lamun ixo kip lo a kinis ne tanaa rua gene e mum, lamun mum morobo kip lo a kinis ne asuono orong meringan kölöme xö kinis ne tanaa re ine. \p \v 10-11 Xö dinödöm pe e i wawara bara na im mum morobo mana öxawam ina tinörön nang mum moxoro urulo kölöme xö awat nang iri kawam. Mum moxo sisila ne lagunon tua mamaa rua inerabaa me mum bölök möxö sisila ne lagunon tua wewet bira. Xarnang abo mamaa re mum ixo lelewi xöba rua wewet bira, i deek bere mum morobo öxawam ina tinörön möxö inerabaa eöt mabo lalaa re mum nang mum mo eöt tua arabaa min. \v 12 Io, nang a öng i mamaa rua arabaa, God irabo ömaraxen lo a inerabaa re ine eöt ma nang a önga tödi i eöt tua isik. God i karabo döxömen lo abo lalaa a önga tödi i kebeöt tua isik. \v 13 E kobo mamaa bara arabo pet öwawaxan a to re idi a nangadi xabise me mum morobo kip lo a tiip. Kaim. E mamaa bara abo mangana kinis se mum kirip irabo önga mangana mon. \v 14 Na im abo bubulus taxin te mum irabo öwöwö a sasaxan te idi, io nang, abo bubulus se idi belek, nang bara irabo taxin, irabo öwöwö abo sasaxan te mum kö axana bung melamu. Nang bara ire te talien bira, abo kinis se ire irabo önga mangana mon \v 15 xarnang a tinenge xö God nang toxo geet i tengen: \qt “Ewe a öng nang ixo iiögun a oleleng, a xinixip pe ine i kobo saxit a sasaxan te ine, me ine nang ixo iiögun aulik, i koxobo sasaxan.” \qt* \s1 Pol ixo tile e Taitus uruso Korin \p \v 16 Me e tengen deek urungan kö God, ewe ine iri öraru a balna e Taitus sua gene mum xarnang i öraru a balna e bölök. \v 17 Ma turunon bere Taitus ixo aut kö sineseng ke mem bara irabo wan urungan te mum, ma lamun i raru bölök a balna rua gene mum. Io nang, i maa bara irabo wan urungan te mum, möxösa, ine iat i mamaa bie. \v 18 Me mem me maa rua ritile ine arixe ma ina tönö ire. Kölöme xö tinörön te ine möxö tinenge deek, ina tönö iri kip a ese raxin kaluluonin a nangadi ne lotu kölöme xöbo lagunon kirip. \v 19 Ma kaim bere nangang kalik mon. A marakörö ne lotu möxöbo lagunon idi toxo pere kos ine bara irabo wan arixe me mem nang e mem marabo xikip nanin ina arabaa ne inemarse. Mem me balaure ina arabaa rue ire tabo ölet a Orong iat ma bara ire tabo osen a lelewi kölöme xöbo bala ire rua isik a rorop, \v 20 bara kaim arixe re öng irabo eöt tua tengen ögarin e mem köbo mangana abalamu re mem kö ina arabaa raxin. \v 21 Mem me maa bara marabo pet te önga mangana ngas nang i töxödös. Ma kaim bara xö winara xö Orong kalik mon. Mem me mamaa bara irabo töxödös bölök kö wawara xö nangadi. \p \v 22 Me mem me tile a tönö ire arixe me idu. Mem moxo könönöin ine xöbo mangana lalaa xirip ma moxo perexulen a lelewi xö balana rua isik a rorop, ma lamun na im a balana i lelewi xöba rua rorop, möxösa, ine iri bulus a dinödöm pe ine kölöme re mum. \v 23 Me Taitus, ine a ais se e nang i tuu arixe me e xöbo tinörön nang maa bo wewet kaluluonin e mum. Ina nine töde, idu a nine tene tinörön möxö marakörö ne lotu möxöbo lagunon, ma a tinörön te idu i isik a aölelet urungan te Krais. \v 24 Io nang, mum morobo osen urungan te idiet bara a mamaa re mum i turunon. Me mum morobo osen urungan te idiet bölök a unine nang mem me ölet e mum. I deek bara mum morobo talien bira lamun bara a marakörö ne lotu möxöbo lagunon tabo maras ulamun e mum. \c 9 \s1 Abo Korin tabo lasan tua isik a arabaa raxin \p \v 1 Me e kobo sasaxan bara arabo gegeet urungan te mum lamun inabo tinörön ne rorop urungan kö nangadi runon te God ro Judeia, \v 2 möxösa, e ösöxö sik a lelewi möxöbo bala mum rua isik kebo rorop. Xöbo tinenge re e arixe ma abo Masedonia e bo ölölet e mum kö ina laa. Urulo iat kö awat nang iri saxit, e bo rengrengen te idi bara mum po Akaia mum mo tagur sik kua arabaa. Ma a lelewi möxö to re mum bira iri öxaxat a oleleng ke idi bara tabo erabaa bölök. \v 3 Ma lamun e mamaa ra ritile ina narun ne tönö ire rua osen bara a tatalien ne ölölet e mum lamun inabo lalaa kaim bara a tinenge tataun ine. Me e tile bölök idiet bara mum morobo tagur sik xarnang e xo tengen. \v 4 Ma nang bara dauleng me Masedonia tabo wanot arixe me e, ma nang idi tabo pere bere mum kobo tagur, mem marabo menge bere mem moxo bulus a dinödöm pe mem pingan te mum, ma lamun turunon saxit mum morobo menge saban arixe belek im. \v 5 Io nang, e döxömen bara e rabo mana tile a narun ne töde rua uxileng ösila e mum pua tagure ösila a arabaa raxin te mum nang mum moxoro kubus sik ulamunon. Io nang, nang e rabo wanot, ina arabaa raxin te mum irabo tagur sik. I deek bara mum morobo erabaa, möxösa, mum mo maa bara mum morobo pet bira, ma kaim bara morobo isik arixe ma bala kinadik. \p \v 6 Me mum morobo dödöm ulamun ina na, bere ewe a öng i sulo aulik, irabo kin aulik, me ewe a öng nang i sulo a oleleng, irabo kin a oleleng. \v 7 Öngöng iat irabo erabaa ma lasanene i döxömen kö balna bara irabo isik. Ine i bele erabaa ma bala kadik, ma dauleng tebele sunen ine, möxösa, e God ibo mamaa xö öng nang i erabaa ma axanan. \v 8 Me God i eöt tua tabaa e mum ma inemarse raxin te ine xö oleleng ne mangana lalaa, bara mum korobo sasaxan kö inabo lalaa xirip kö bungbung kirip. Ma irabo tabaa e mum biringan lamun mum morobo o xöbo mangana tatalien deek kirip, \v 9 xarnang a tinenge xö God idi toxo geet i tengen bira: \q1 \qt “Ina mangana tödi ibo isik a oleleng ne arabaa urungan köbo maris. \qt* \q1 \qt A töxödösine kinis se ine irabo kis ulorexe.” \qt* \m \v 10 God ewe nang ibo isik abo irine iaa urungan köbo tene susulo, ma ibo isik abo nien möxö enen, ine bölök irabo isik ma irabo öraxin abo irine iaa re mum rua susulo, me ine irabo öraxin abo pasuno möxöbo töxödös ne to re mum. \v 11 Me ine irabo isik a kinis ne asuono orong ke mum köbo lalaa xirip, bara mum morobo tabaa sösöxöin abo duöng kabise. Ma a nangadi tabo tengen deek urungan te God ulamun abo arabaa nang idi te kip lo mera xalik e mem. \p \v 12 I turunon bara ina tinörön ne rorop niang mum mo pet i öxawam abo sasaxan möxö nangadi runon te God, ma lamun kaim bara ina na xalik. I xarnang önga marna ari nang i tamalinge sik kö oleleng, io nang, idi te tengen deek urungan kö God. \v 13 Ina tinörön ne rorop nang mum mo pet irabo osen ömaras bara a mangana nangadi sa e mum, ma a oleleng tabo ölet e God, möxösa, mum mo tame abo lalaa eöt ma tinenge deek ke Krais, ina tinenge deek nang mum bo rengrengen bara mum mo mumuu ine. Me idi tabo ölet e God bölök, möxösa, mum mo lasan köba rua isik a arabaa raxin urungan te idi ma xö nangadi xabise bölök. \v 14 Me idi tobo seseseng kua gene mum arixe ma abalamu raxin, möxösa, God ixo tabaa e mum arixe ma inemarse nang i taxin köba saxit. \v 15 Ire te tengen deek uruso re God lamun a arabaa re ine nang a lak deek saxit me ire tekebeöt tua winörö ulamunon! \c 10 \s1 Pol ixo balu idi ewe nang toxo bulus ösu ine \p \v 1 E, e Pol, ewe idi toxo tengen bara a malusine tödi nang e kis arixe me mum, ma lamun idi te tengen e bölök bara a tene balawapat nang e kis kö palaa, e mamaa ra osen e mum ma önga lalaa. Xarnang önga malusine tödi ewe nang i bulus ösu ine iat xarnang e Krais ixo talien bie, \v 2 e maa ra osen e mum bere mum korobo nuo sik ke e rua talien xarnang a tene balawapat nang e rabo wanot. I turunon bere e ösöxö bara i eöt te e rua balawapat kaluluonin e mum ma i eöt bere e rabo balawapat bira ulamun idi a uleng ewe te döxömen bere mem bo talien xarnang a öxöno lagunon i kis bie, ma lamun e seng e mum bara mum korobo sunen e rua talien bie. \v 3 A turunon bere mem bo to sik kölöme xö öxöno lagunon, ma lamun e mem kaim kö inarse xarnang a öxöno lagunon ibo wewet bie. \v 4 Abo lalaa möxö inarse nang mem bo erse min i kobo eöt arixe mabo lalaa idi tobo erse arixe min ta xö öxöno lagunon. Abo lalaa re mem moxo inarse, nangen a lölös könan meriso xö God tua wörwörök ögarin a bölö nang idi toxo bebee wi sik e mem min. \v 5 Mem bo reree ösu ögarin abo mangana dinödöm ne aölolot nang i mamaa ra ruruu wi a nangadi bara idi tebele ösöxö e God. Mem bo xuxut dik abo dinödöm kirip pe mem, io nang, kö inabo dinödöm tabo tame e Krais. \v 6 Mem me tagur sik kua ömokorot abo mangana tatalien ne tabuno tame tinenge xirip, ma lamun e mem marabo kis xiset e mum ot nang morobo osen bere mum mo tame abo lalaa xirip. \p \v 7 Mum mo pere tataunin sik e. Mum kobo perexulen turunin e. Ma nang bara re öng i ösöxö sik bere ine mere Krais, i deek bara irabo dödöm baling bere e mem bölök mere Krais xarnang ine. \v 8 Ma nang e xo ölolot aulik ulamun a kinis taxin nang God ixo isik ke mem pua ölölös ödeek e mum ma kaim bara rö mem pua ögarin e mum, io, e karabo menge xönan. \v 9 Mum bele döxömen bere e mamaa rua ubuut e mum arixe mabo ginigeet te e urungan tö mum. \v 10 Me e tengen bira, möxösa, idi te tengen bara, “Abo ginigeet te ine i tiip ma i lölös, ma lamun nang mem me pere ine i kobo lölös ma abo tinenge re ine i laa tataun mon.” \v 11 I deek bara önga mangana tödi bira irabo döxömen ödeek bara a lasanene nang mem me tengen kölöme xöbo ginigeet te mem nang mem me kis kö palaa xalik e mum, io, mem marabo pet bie bölök nang mem me kis arixe me mum. \p \v 12 Mem bo bubuut tua eörin e mem ma uleng nang te tengen bere idi te deek. I kebeöt bere mem marabo tengen bere mem me eöt deek arixe me idi. Nang idi te eörin idi iat baling ma te perexulen öbaling idi xöbo to iat te idi, kaim arixe idi mere nanase. \v 13 Ma lamun e mem, abo aölolot te mem i kobo saxit abo xönö möxö tinörön nang God iri petpuo sik kö mem. Kaim. Mem marabo ölolot kalik mon ulamun abo lalaa meringan kaluluonin abo xönö re mem, me mum bölök meringan kölöme xö ina xönö. \v 14 A aölolot te mem i kobo saxit a wapang möxö tinörön te mem. A aölolot te mem ixere saxit ina wapang nang bara mem kaim kö nuan urungan te mum. Ma lamun kaim, möxösa, mem moxo arun tua nuan arixe ma tinenge deek ke Krais ot tingan kaluluonin e mum. \v 15 Me mem kaim kö ölolot öbaling iat e mem kö tinörön nang kö dauleng kabise, io nang, mem kaim kö nuan lexe a wapang möxö tinörön te mem. Mem moxo xixiset arixe ma nunu bere mum morobo das deek köbo lalaa mum mo nunu xönan, io nang, abo tinörön te mem kaluluonin e mum irabo taxin saxit, \v 16 bere mem marabo eöt tua palas tinenge arixe ma tinenge deek kölöme xöbo lagunon nang melamuin e mum, möxösa, mem kobo mamaa bere mem marabo ölolot öbaling e mem ulamun abo tinörön nang a dauleng kabise toxo pet kölöme xö boxönö re idi. \v 17 Ma lamun, \qt “Ewenene nang i mamaa rua ölolot, ine irabo mana ölolot ulamun e Orong.”\qt* \v 18 Ire tabo pet bira, möxösa, a Orong i karabo perexulen te öng bara i deek nang bara ina tödi mon irabo tengen iat baling ke ine bere i deek. Kaim. Inexalik bara ina tödi ewe a Orong i tengen bara i deek, io, ina tödi i deek. \c 11 \s1 Pol mabo aposol röxröxö \p \v 1 E mamaa bere mum morobo ömaraxen lo mon e nang e talien aulik xarnang a baulang, \v 2 möxösa, mum mere God kalik mon, me e rabo bala laie nang bara mum morobo muu re öng kabise. E xo isik pi e mum pua önga usuono e mum mon, me ine e Krais iat, lamun e rabo eöt tua isik tewe e mum pe ine xarnang a önga une madakdak ewe nang i kela maru bang mere tödi. \v 3 Ma lamun e buut bere mum morobo tawes kalik a tatalien madakdak ke mum möxö mumuu e Krais ma turunon. E buut bara abo dinödöm pe mum irabo tawes bira xarnang e Iwa ewe nang a si ixo lamus töxö lo ine ma tatalien melem pe ine. \v 4 E tengen bira, möxösa, mum mo tagur sik kua ömaraxen lo a lasanene önga tödi irabo töngösen e mum. Kaim pe laa nang bara re öng i wanot pösöt e mum ma i palas tinenge re mum ulamun önga Jisas i xabise xö Jisas nang mem moxo töngösen e mum ulamunon. Xarnang bölök, mum mo axanan tua xikip lo a mangana dinödöm nang i xabise sik kö dinödöm nang mum moxo kip lo xalik a Töxödös ne Tanono. Xarnang bölök mum mo tagur sik kua xikip lo a tinenge xabise xalik a tinenge deek mum moxo kip lo. \v 5 Ma lamun e döxömen bara a kinis ne aposol te e i kobo xö pu aulik ke idi nang a dauleng ne nangadi te tengen bara idi abo aposol rataxin. \v 6 I turunon gut bara e kobo deek köba rua tinenge, ma lamun e ma nanase. Ma xöbo mangana lalaa xirip e xo pet, i osen ömaras e mum bara ina na i turunon. \p \v 7 E koxobo seng e mum bere mum morobo kun e mere önga laa nang e xo etöngösen ma tinenge xö God urungan tö mum. Kaim. E xo bulus ösu öbaling iat e bere mum morobo kip lo a kinis taxin. Bara bule, e xo pet te sasaban nang bara e xo pet bira? \v 8 Nang e xo rörörön kaluluonin e mum, a marakörö ne lotu möxö dauleng ne lagunon kabise toxo kun e. I xarnang bara e xo wuwulo meringan kalik idi rua ödeek e mum. \v 9 Ma nang e xo kis kaluluonin e mum me e xo sasaxan lamun önga laa, e koxobo öxadik ke öng mere mum, möxösa, a dauleng möxöbo töke ewe nang toxo ot me Masedonia toxo pet eörin abo sasaxan te e. E kaim kö öriip e mum mere tiip mesila me e karabo pet bölök melamu. \v 10 Ma nang bara i turunon bara a turunon te Krais i kis kölöme re e, io, i turunon bölök bara kaim pe öng irabo eöt tua wewet tewe e xalik inabo aölolot te e ulamun ina tatalien te e ra xö xönö me Akaia. \v 11 Rösa e tengen bira? Möxösa e kobo maa lamun e mum? Kaim. God i ösöxö sik bara e mamaa rö mum. \v 12 A dauleng ke idi te eölolot bara te eöt arixe me mem. Me idi te maa bere mum morobo perexulen idi bara te eöt bira. Ma lamun a ngas nang e bo mumuu na, e rabo wewet xarna na lamun e karabo tabaa idi mere maop rue mum pua werwere xulen idi bere mem me eöt me idi. \v 13 Ma ina mangana nangadi na kaim bere idi abo aposol turunon. Idi tobo etöxö xöbo tinörön te idi, me idi tobo eönunu xarnang bara idi abo aposol te Krais. \v 14 Ma ganim pua winiwus bere idi te talien bira. Satan iat bölök ibo eönunu bere ine a önga angelo möxö maras. \v 15 Io nang, i kobola ne auwuwus nang bara abo tultul te ine te eönunu bara idi abo tultul möxö tatalien töxödös. Melamu im idi tabo kip abo inone eöt ma abo tatalien te idi. \s1 Pol ixo eölolot ulamun abo tiip pe ine \p \v 16 E tengen öbaling bara ganim pe öng i döxömen bere e a önga baulang. Ma lamun nang bere mum mo döxömen bere e a önga baulang, i deek bere mum morobo ömaraxen lo e xarnang bere mum morobo öbala lo önga baulang, io nang, arabo eölolot aulik. \v 17 Nang e eölolot bira ulamun abo lalaa e ösöxö sik bara i turunon, e kobo wöwörö eöt ma nang a Orong iri tile e bara arabo wöwörö bie, ma lamun e wöwörö xarnang a baulang. \v 18 Oleleng idi te eölolot eöt ma tatalien möxö aölolot möxö öxöno lagunon, io nang, e bölök, e rabo eölolot. \v 19 Ruasa, möxösa, mum mo axanan tua ömaraxen abo baulang bara idi tabo tenge rö mum, möxösa, mum mo döxömen bara mo nanase xöba! \v 20 Ma i eöt bara e rabo tenge bira, möxösa, mum moxobo ömaraxen ewe a öng nang i kure ölölös e mum ma i en ömene e mum ma nang bara i ömamang e mum ma nang bara i öraxin öbaling ine ma nang bara i wasa abo piniene mum. \v 21 Maris, e menge nang e tengen bara abo lölös se mem i kobo eöt bara mem marabo pet bira rö mum!\f + \fr 11.21 \ft Pol ixo eösaxit mon, möxösa, i wawara bara abo Korin toxo mamaa bara abo tene eusu re idi tabo pet te sasaban urungan te idi. Pol ixo tengen bara i koxobo mamaa rua ögarin idi bira.\f* \p Nang bara ewe re öng i kobo buut tua aölolot lamun te önga lalaa, e bölök e kobo buut tua aölolot bie. Ai! E rengrenge xarnang önga baulang nang e tengen bira. \v 22 Idi abo Ibru? E bölök a Ibru. Idi möxö marapun te Israel? E bölök. Ma bara idi abo tubuno e Abaram? E bölök a tubuno e Abaram. \v 23 Bule, idi abo tultul te Krais? (Maris, e ösöxö bara a lalaa nang e mamaa ra rengrengen irabo tam xarnang arixe a tinenge xö önga baulang), ma lamun i turunon bara xö kinis ne tene tinörön te e, e sila sik ke idi xirip. E sila sik ke idi xöbo tinörön lölös. Abo axana bung nang e xo kis kölöme xö gunon ne aömokorot i oleleng sik ke idi. A oleleng ne axana bung nang idi toxobo sese e. Me e xobo lörörö rua minet. \v 24 A pitnö ne axana dangdangat abo Judeia toxo dangat e. Ma nang idi toxo dangat e bira, a narun ne sangaun ma pitnö ma nit ne dangdangat kö önga axan. \v 25 Ma narun ne axan idi toxo paxat e ma buso, ma önga axan toxo gulum e, ma narun ne axan e xo iuo arixe ma mon tö xö rasi. Önga bung kudun, xö xaken ma dömön bölök, e xo böxö ringan kö luono rasi. \v 26 E xobo mumuu sösöxöin abo ngas ömat. Ixobo lörörö bara arabo iuo kölöme xöbo ari, ma xöbo limine a nangadi saban, me idi bölök möxö marapun te e me Israel, me idi bölök nang kaim bara abo Israel. Ixobo lörörö bara arabo iuo ringan köbo lagunon rataxin, ma ringan bölök kö xönö tataun. E xo lörörö ra inot kö iuiuo ro xö rasi ma xöbo limine idi nang toxo röxröxö bara idi abo töke kölöme re Krais. \v 27 E xo rörön köba me e xo örasen abo lölösine tiip. Ma oleleng ne axan e xobo balan, e kara kip pinaliso deek. E ösöxö sik a kinis ne irilöng ma a minauu bölök. Oleleng ne axan e xobo to tataun ma kaim a nien. E xo örasen a madot ma kaim a man. \v 28 Ma uleng ne lalaa xabise bölök i eöt bara arabo töngösen e mum ulamunon, ma lamun önga laa xöbo bung öngöng, e xobo örasen abo tiip pe idi xirip a nangadi ne lotu möxöbo lagunon nang e xo dödöm köba ulamun idi. \v 29 Nang bara a to xö öng i kobo lölös, i xarnang bara a to re e i kobo lölös bölök bie. Ma nang bara idi te silien a öng urungan kö sasaban, i öxadik a balake. \p \v 30 Nang bara arabo mana eölolot, e rabo ölolot ulamun a kinis se e nang kaim e mere lölös ulamunon. \v 31 A God ma a Tata re Jisas, a Orong, ewe nang tabo ölet ulorexe, i ösöxö bara e kobo röxröxö. \v 32 Ro Damaskas a sisila raxin, ewe nang ixo xö pu sik ke king Aretas, ine ixo erile bara tabo balaure wi abo marna ngas möxö lagunon taxin tua rörön dik e. \v 33 Ma lamun idi toxo tön ösu e xö önga kölöt taxin meriso xö mara xö bölö möxö lagunon taxin. Io nang, e xo ulo rup kalik ine. \c 12 \s1 A lölös meringan kö Orong \p \v 1 E rabo mana eölolot bira. Me e rabo rengrenge ulamun abo lalaa nang a Orong ixo osen sik ke e, inexalik a tinenge ne aölolot ulamun inabo winawara i karabo top ire. \v 2 Me e ösöxö a tödi mere Krais ewe God ixo kip lo urungan kö narun ne xönö kubu xö sangaun ma nit ne awat nang ixo kawam. Nang bara a tödi ixo wan kaa arixe ma aine, bara a tanono ixo wan kalik a aine, e kobo ösöxö, inexalik God i ösöxö sik. \v 3-4 Ma turunon, e ösöxö bere God ixo kip lo ina tödi urungan kö lagunon deek. Ma lamun e kobo ösöxö bara ixo wan arixe ma aine bara tanono ixo wan kalik a aine. God i ösöxö. Ma tödi ixo ölangen abo lalaa niang kaim pua eöt kere öng kua tinenge ulamunon. A tumarang bara i karabo wöwörö ulamun inabo lalaa. \v 5 Me e rabo ölolot ina mangana tödi na, inexalik e karabo ölolot iat e, ma lamun i turunon belek bara arabo ölolot e bara kaim e mere lölös. \v 6 Ma lamun nang bere e xebe mamaa rua ölolot, e karabo talien xarnang a baulang, möxösa, e xebe tengen a turunon. Ma lamun e mölök bara arabo eölolot, xalik a öng i döxömen öraxin köbanin e ma i karabo perexulen e eöt mabo lalaa e pet bere e tengen. \p \v 7 Ma lamun God ixo tabaa e ma önga laa rua ögarin e, xarnang bere ine a önga gargaras i gogo a lewene aike, me ine a tultul mere Satan, ewe God ixo öbala sik ine re e bara irabo isik a kinadik me God ixo isik kua öxadik e bere e bele döxömen öraxin öbaling e ulamun ina laa raxin saxit God ixoro öwösö sik kö e. \v 8 Narun ne axana bung e xo seng a Orong bara irabo kip tewe ina laa. \v 9 Ma lamun ixo tengen te e bara, “A abalamu nang e isik tataunin, iri eöt tua wewet eörin abo sasaxan te nöngön, möxösa, a lölös se e ibo ölölös köbanin a öng nang bara kaim ine ma lölös.” Io nang, e axanan köba bara arabo ölolot belek bara kaim pe lölös se e, nang a lölös se Krais irabo kis se e. \v 10 Ma ina a unine bere e axanan bara kaim pe lölös se e, me e axanan bölök nang idi te tengen ögarin e ma nang abo tiip i öriip e, ma kölöme xöbo eler ma kinis saban. Me e axanan nang arabo örasen a kinadik kua gene e Krais, möxösa, kölöme xöbo axana bung kaim e mere lölös, e kip a lölös. \s1 Pol ixo döxömen köbanin idi \p \v 11 E re talien xarnang a baulang, inexalik mum mo nuo sik e bara e rabo pet bira. Ma lamun i xebe deek nang bara mum mexebe tibeölet e, möxösa, a kinis ne aposol te e i kobo xö pu aulik kö idi nang te tengen bara abo aposol rataxin, ma kaim pe laa bara e önga tödi tataun. \v 12 Nang bara e xo tuu lölös kö ene abo tiniip rataxin, e xo pet abo lalaa rataxin ne auwuwus mabo auxileng lölös. Ma inabo lalaa nang i öturunon önga tödi bara ine a önga aposol. \v 13 E xo bulus ösu e mum bule rö idi a marakörö ne lotu xabise? Kaim, ma lamun i turunon belek bara e koxobo öriip e mum ma re tiip. Maris, mum morobo döxömen taun ina sasaban e xo pet tö mum.\f + \fr 12.13 \ft Pol ixo ösaxit mon. I wawara bara abo Korin toxo mamaa bara abo tene ausu re idi tabo öriip abo to re idi.\f* \p \v 14 Ma na im e tagur tua uxileng e mum kö sese önarun ne axan, me e karabo öriip e mum arixe mere tiip, möxösa, e kobo maa rua xikip abo lalaa re mum. Kaim. E maa lamun e mum. Ina na i xebe maras sö mum, möxösa, abo baroxorok lixilik idi tekara tabaa abo tamana idi. Ma lamun abo tamana idi tobo tabaa abo baroxorok ke idi. \v 15 E axanan tua isik tewe xirip abo lalaa re e ma to xirip pe e bölök kua gene e mum. Nang bara e maa xöba rö mum bira, bule, irabo engin ölik bölök abo mamaa re mum ura re e? \v 16 Ma dauleng ke mum, toxo tengen ulamun e bara, “A turunon, kaim pua öriip ire arixe mere tiip. Inexalik a tödi melem ine, ma ixo uxun ire arixe ma abo atöxö!” \v 17 Bule, a nangadi nang e xo tile urungan te mum, idi toxo talien xarnang abo duöng lön ma toxo ösek abo lalaa re mum? Kaim. \v 18 Me e xo öxaxat e Taitus bere ine irabo wan urungan te mum, me e xo tile a töde arixe me ine. Bule, Taitus ixo talien xarnang önga tödi lön kaluluonin e mum? Kaim. Mum mo ösöxö bere maa moxo tuu mon arixe xö önga dinödöm mabo tatalien te maa ixo önga maxan mon. \p \v 19 Ma nang e mum moxo kos ina tinenge, mum moxo döxömen bara mem moxo tuu ulamun a warkurai kö mamaran te mum rua tinuu wi abo tinenge saban ura rö mem? Ma lamun kaim. Ma nang mem moxo tengen bira, mem moxo tuu xö wawara xö God ma kölöme xö kinis se mem kölöme re Krais. Ma abo ais deek ke e, abo lalaa xirip mem me pet, mem me pet tua ölölös e mum. \v 20 E buut bara arabo ot ma arabo pere e mum bara mum kobo eöt ma nang e mamaa bie. Me e buut bölök bere mum morobo pere e bara e kobo eöt ma nang mum mo mamaa bie. E buut bara rebo agot kaluluonin e mum, ma rebo bala kadik, ma rebo bala laie, ma kaim pe tinuu arixe kaluluonin e mum, ma a magingin möxö a tengen suxume ma ögarin a öng kabise. E buut bara re dauleng ke idi tabo wewet öraxin idi, ma kaim pe tinam deek kaluluonin e mum. \v 21 E buut bara a God te e irabo bulus ösu e xö mamaran te mum kö axana bung nang e rabo wan urungan baling ke mum. E buut bara arabo ot ta werwere a oleleng mere mum ewe mum moxo pet a uleng ne tatalien sasaban sila me mum koxobo dödöm puxus kalik abo tatalien biling, a tatalien möxö minaru ma öng kabise, mabo tatalien ne bala ilawa. E buut bara arabo pere e mum bira me e rabo tapunuk ma arabo gee wönö e mum. \c 13 \s1 Abo ötumarang \p \v 1 Na im a sese önarun ne axan arabo ot tua uxileng e mum. E rabo pet bira eöt mabo tinenge re God idi toxo geet i tengen bara, \qt “Ire tobo kip a ninöng bara narun ne tinenge maras sua öturunon a laa.”\qt* \v 2 Xö sese öninöng ne auxileng ke e, e xoro isik a aötumarang urungan te mum. Ma na e kis kö palaa xalik e mum, ma lamun e maa ra ötumarang öbaling e mum bira nang arabo baling urungan te mum. Nang arabo wanot, arabo ömokorot ewe idi toxo pet tatalien saban mesila me idi abo duöng kabise bölök, \v 3 möxösa, mum mo maa bara arabo öturunon bere Krais mon a öng i wöwörö rö mum mera kölöme re e. Ine i kobo meles nang i rörön tingan kaluluonin e mum. Kaim. I lölös kaluluonin e mum. \v 4 I turunon, idi toxo tut e Jisas singan kö öxöno sölöxöröp nang kaim ine mere lölös. Ma lamun i to xö lölös kö God. Xarnang bölök, kölöme re Krais kaim e mem mere lölös. Ma lamun mem me to arixe me ine, möxösa, mem ma lölös kö God. Me mem marabo örasen ina lölös nang mem marabo pet ot a tinörön kaluluonin e mum. \p \v 5 Mum morobo pere muu öbaling e mum pua ösöxö bara mum mo kisisik kö inabo lalaa ire te nunu xönan. Go, mum moro könönöin e mum. Bule, mum kobo perexulen bere e Krais i kis kölöme re mum? Ma lamun nang bara mum mo könönöin e mum ma i wawara bara kaim pe nunu, io, i osen bere Krais Jisas i kobo kis kölöme re mum. \v 6 Me e nunu nang bere mum morobo könönöin e mem, mum morobo perexulen bere Krais kölöme re mem. \v 7 Mem me seseseng uruso xö God bere mum mo korobo pet te sasaban. Mem kobo seseseng bira rua osen bere mem mere tuu lölös köbo ölelewen. Kaim. Mem me seseseng bira urö mum pua wewet a niang i töxödös, ma a laa tataun mon nang bara i wawara bere mem mere subu. \v 8 Ma lamun e mem kobo eöt bara mem marabo pet te laa rua öbulubun tewe a turunon. Kaim. Mem me tuu rua gene a turunon. \v 9 Mem me axanan nang mum ma lölös ma lamun kaim e mem mere lölös. Me mem me seseseng uruso lömö bara mum morobo wanot töxödös baling. \v 10 Ma ina na a unine bere e geet inabo lalaa nang e kis kö palaa xalik e mum, möxösa, nang e rabo wan urungan te mum e kobo maa bara arabo isik ke lölös ne ömokorot urungan tö mum eöt ma a kinis möxö pet warkurai te e. A Orong ixo isik ina kinis ne warkurai ura re e bara arabo ölölös e mum, ma kaim bara rua ögarin e mum. \p \v 11 Abo töke kölöme re Krais, e maa rua öxöwam im abo ginigeet te e. Mum morobo mana ötöxödös öbaling e mum iat ma morobo ömaraxen lo abo tinenge ne aöxaxat te e, me mum morobo tuu arixe ma önga dinödöm me mum morobo kis ma malum. Ma a God nang ibo isik a abalamu ma malum irabo kis arixe me mum. \p \v 12 Mum morobo öga egilasin e mum ma morobo emum arixe ma tatalien deek. \v 13 Ma a nangadi runon kirip pe God te öga lo bölök e mum. \p \v 14 E seseng bere Jisas Krais, a Orong, irabo balamu e mum kirip, ma bere God irabo maa rö mum kirip, ma bara a Töxödös ne Tanono irabo pet e mum bara mum kirip morobo önga bala mum mon.