\id HEB  - Biangai NT [big] -Papua New Guinea 1985 (DBL -2014) 
\h Iburu 
\toc1 Kapiya Iburu Perik Yuda Yongkambanu Kilisi Yisuyegi Ngizi Kumuliwiliyegirik 
\toc2 Iburu 
\toc3 Ib 
\mt1 Iburu  
\mt2 Kapiya Iburu Perik Yuda Yongkambanu Kilisi Yisuyegi Ngizi Kumuliwiliyegirik  
\c 1  
\p
\v 1 Koka walaka panuwekkerik kang kolokngagonoge keya kazing kolokngagonoge Anotogo tenigi yelibungang kokawiliyegi ngago yeiya. Pugu yombanu ngago pugu yanayeng kozak kisawiligi yungka wizimowei watabi Anoto ngezebokko yongkambanu puguwili iwakaweki keli piyengki langai kozak kisibene keleya.  
\v 2 Kapura wok kangkali peyengki yungke Anotogo pigi Marekpekki kiliragi yungka teniyegi ngago yeiya keya pigi Marekpekyegi watabi mabiyeng mana logo pi kiling wizimowei ngilumbek keya ngabelakpek kiling watabi mabiyeng keremiza.  
\v 3 Anotogi Marekpek Anotogi ngaiwaktik kiling ngela ulara yolu keya kang pugu yolu pumok keya pugu mizi piyengko walimizirik pi Anoto kelik panu mena mizi. Ngago pigi ngaira kiling purago kairikku ngilumbek keya ngabelakpektau ngoluk yolu. Pi tenigi kaile piyeng tumula meliweki ibeng sabek logo pulaga Anoto yemane paka ngilumbekke yolubek kiling tung yemane lewege panurikke mogosa.   
\b  
\p
\v 4 Tegi Anotogi Marekpokko angelawilirau yela, mabilik Anotogo yeik piyegi mana purago puwiligiyeng yela pilik.  
\v 5 Purik pelik, Anotogorau angela puguwiliyaga nakyegi pelik meiya ono,  
\q1 Ni negi Marekpek. Yokopekke ne nigi Mangobek purikki kimeike walimizi. \rq Ingi Sam 2:7\rq*  
\m Ma Anotogo angela nakyegi langai peliktau kaiya ono.  
\q1 Ne pigi Mangobek keya pi negi Marekpek. \rq 2 Samuwele 7:14\rq*   
\m
\v 6 Anotorau angela nakyegi pilik kaiya ono kapura Anotogo Yisuyegi kele pilik kaiya keya pigi Marek kalogolibek ngabelakpekke wezamelawekkeriktau pugu kaiyarik,  
\q1 Anotogi angelawili mabuwili piyegi inge laliya maniweki. \rq Ingi Sam 97:7\rq*   
\m
\v 7 Anotogo angelawiliyegi langai pelik kaiya,  
\q1 Anotogo angela puguwili kebarek keremizi, keya piyegi yawe miziwili yezi wilik keremizi. \rq Ingi Sam 104:4\rq*   
\m
\v 8 Kapura pigi Marekpekyegirik pelik kai,  
\q1 O Anoto, ngai nugura wok mabiyeng wizagomagi keya kazing pangka lewengke ni yongkambanu nuguwiliyegi ngai wiziyagi.  
\v 9 Ni pangkaragi keli keya kokowaragi kumbak tegi Anoto, Anoto nugubokko ni niza logo mamokyaga wilik kagowing yemane panura nana. \rq Ingi Sam 45:6,7\rq*   
\m
\v 10 Keya Anotogo pigi Marekpekyegirik peliktau kai,  
\q1 O Yemizibek, koka solowekke nugu ngabelakpek keremiza keya mele ni makngezegeyaugu ngilumbek keremiza.  
\v 11 Ngabelakpek keya ngilumbek kakwelagi kapura ni kele wizagomagi. Piyeng melewangkayengko sobok si pilik mizi nangai.  
\v 12 Keya piyeng wezamela logo purik piyengki kangayeng keremizagi. Kapura ni wok mabiyeng mabilik wilibek yolu keya nirau yombusigi onobek. \rq Ingi Sam 102:25-27\rq*   
\m
\v 13 Anotogorau angela puguwili nakyegi pelik meiya ono,  
\q1 Nogo niyegi kiyebuk miziwili nigi kulengke nugu ngaiweki wazayirikka negi ngaigezuwaga pelaga mogosi, koli, meiya ono. \rq Ingi Sam 101:1\rq*   
\p
\v 14 Pilik mabura angelawili ngenangai langaiwili? Puwili kung Anotoyegi yawe miziwili logo Anotogo yombanu ngezebokko kaileyeng keya kemenak Anotoyaga koweige koyagi puraga yaliya wazayiweki puwiliyegi sawelibene wezayeliwili.   
\c 2  
\p
\v 1 Weik Anotogo pigi Marekpekki kiliraga teniyegi kozak yeiya logo piliktikki wiyeke teni watabi wameik ulogo tonugu piyaga kerewiya piyengki waberek kerangang maniweki logo teni yamek nangeli koyimowei tenigi ngizi kumuli pura keya wazono mizi pura wiya ne.  
\v 2 Purik koka walaka angelawiligu Moseyegi ngago meiyayengko walimizarik wameik logo piyengki kerewiya ono puwili ma kiriwei miza ono puwili ngangang puwiligu weiyagira yana legi.  
\v 3 Tegi tamizeige Anotogo teni yaliya wazaya pura yemane panura logo teni puragi kezanga mana purik mabura talik miza logo puragi kanga weiyagi puraga teni kazi kunagi? Tenigi kazi kunagi namektau ono, yeik panu. Koka Yemizibek ngezebokko teni izagi puragi kozak kaiya logo piyegi kerewiya puwiligu teniyegi wameik mena miza.  
\v 4 Keya ngago pura kozang kelemiweki Anotogo watabi kozang nayengko yombanuwiligu mizagi langai ono nayeng keya wirangai piyeng miza keya keli puguragi kiriwei Kung Walekpokko kangka yani piyeng yongkambanu ngizi kumuliwiliyegi sanga miza yana.   
\b  
\p
\v 5 Keya angelawiliyegi mawinda keriyiwekkerik Anotogorau angelawiliyegi ngabelakpek keremiza logo purik puwili ngabelakpekki ngai wazayagi kaiya ono.  
\v 6 A’a’, segeya Kapiya Ingi Samyengkirikke Tawitigu Anotoyegi pelik mei,  
\q1 Yombanubek meibok ngenangaibek legi ni piyegi yangeze mizi, ma yombanubek talikpek legi nugu piyegi ngai?  
\v 7 Keya tek nangezige nugu pi angelawiliyaga kulengke wazamiya kapura mabek perik weik ngereke nugu pi ngaiwaktik keya yeik yemanera mana.  
\v 8 Purik nugu pi watabi wizageya koyi kambeli peyeng mabiyengki ngai wazamiya. \rq Ingi Sam 8:4-6\rq*  
\m Tawitigu kaiyarik Anotogo yombanuwili watabi mabiyengki ngai wazaya. Watabi nayendau kokowa ono. Tonugurau ngoluk yombanuwili watabi mabiyengki ngai koyilege keriyi ono.  
\v 9 Kapura Yisu kele tonugu keriyi. Keya tek nangezige Yisu yombanu keremizawekke pi angelawiliyaga kulengke wazamiya logo Anotogi wazono tonugu weiyagi langai ono pugu yana pura Yisugu ngabelakpekke puwili mabuwiligi kaileyengki wiyeke ibeng puraga kimeike lewagela wazamiweki. Pugu ibeng sa puragi wiyeke pi weik ngaiwak yemanerik kiling tung lewege panurikke wizilege teni keriyi.  
\v 10 Keya Anoto watabi mabiyeng ngai yemane ngezebekkiragi wiyeke keremizabokko Yisu nganganda wagelibene kelemiya purik pangkarikku, purik Yisugu ngangang mizi purikku yongkambanu kolokngagono Anotogi ngaiwak purikka sanga miziweki iza orowei yo, keya Yisugu ngangang miza puraga walimizirik pi ngai pangka panubek keya yongkambanuwili kemenak ibengki puraga iza orowei yo wiriyagi langaibek.   
\p
\v 11 Logo pi yongkambanuwili kaileyendau onowili keleyibok kiling teni kaile nayendau onowili miziweki keleya puwilirau tenigi Mango wamenak. Logo piliktikki kandik Yisugu teni pigi si keya sakwili kaiyagi purikki pirau kendek ono.  
\v 12 Purik Yisugu Kapiya Ingi Samyengki purikke pelik kai,  
\q1 Nogo si keya sak nogowiliyegi Anoto negi Mangobekyegi langai kozak yeiyagi logo nogo ingi yeik pugura yongolok meiyagiyengka yeik puguraga wawere uli puwiligi wirege meiyagi. \rq Ingi Sam 22:22\rq*   
\m
\v 13 Keya kang naraga pugu pelik kaiya,  
\q1 Ne kiling negi si keya sakwilirau kemenak Anotogi melezikke managi. \rq Isaya 8:17\rq*  
\m Keya ngereke pugu pelik kaiya,  
\q1 Kerewiyi, ne pelege keya koloyakamandik Anotogo nana puwilirau. \rq Isaya 8:18\rq*   
\b  
\p
\v 14 Teni Anotogi yango keya marekngangwili mei puwili yombanu korikwek kilingwili legi Yisu teni yombanuwiligi kangmekke wazamiya. Logo pugu pilik miza purik pigi ibeng sa purago Sadang neneng ngela melibene keya ibengkiragi kozang Sadangko kebangkela yolu pura neneng ngela melibene,  
\v 15 keya yombanu wok mabiyeng ibengkirikki kulilimokko wigirara yolu puwili kazing pilik mizi pumokka wila wazayiweki.  
\v 16 Purik pi angelawiliyegi saweliweki angela wezabek kayima ono purik kimeike kapura pi yombanu yeik wezabek kayima, purik yombanuwiliyegi saweliweki.  
\v 17 Purikku kai purik Yisu kazing mabiyengkirik teni pigi si keya sakwili kelik sa kai logo tenigi ngai yemane panu yalektago kolabek keya wok mabiyeng Anotogo keliragi mizi logo tenigi wiyeke panga Anotoyegi kang mizibek miziweki. Pilik miza purikku pugu pangka tenigi wiyeke tonugu kaile miza piyengki kolak miza logo kaile tonuguyeng tumula logo keremarekeweki.  
\v 18 Logo mabek perik weik kaile miziweki yang kelemibokyegi pugu sawelagi purik Sadangko Yisu yang kelemiyawekkerik Yisugu yang kelemi puragi nganganda wagela kapura pi puraga kawiye wala ono tegi pugu yaka yang kelemibok kawiye nelegi sawelagi.   
\c 3  
\p
\v 1 Tegi ini ne kiling Yisuyegi ngizi kumuli kaileyeng wizamiya logo Anotogi sawiya logo paka ngalege kangkiweki iza puwili Yisuyegi kumulagirikki kai. Pi Anotogi ngagora oroweibek keya tenigi ngai yemane panu teniyaga Anotoyegi mizibek logo ngizi kumuli tonugu ngizi kumuli kisi puragi ngaibek.  
\v 2 Yisu ngizi Anotogo pugu miziweki kelayeng mabiyeng wilibek miza keya Anotogo pi yawe pura miziweki mana mabilik Anotogi kelaragi Mose kiriwei miza logo yawe Anotogira Isileili yongkambanuwiligi tepekke miza.  
\v 3 Kapura Yisugi yeikta Mosegi yeiktaga ngoluk ngalegerago mabilik yombanu i wazono panu namak ngizabokki yeikta ngoluk i pugu ngiza pumak wiziga yeik pugura kele ngalege yongolok meiyagi pilik.  
\v 4 Keya yombanu kolokngagono i ngiziwiligu kapura Anoto wamenakko watabi mabiyeng keremiza.  
\v 5 Mose ngizi Anotogo pugu miziweki kelayeng kerewiyira kiling wizimowei Isileili yongkambanuwiligi tepekke miza, logo yawe pugura ngago wameik kalike Anotogo kozak kaiyagi pura kozak kai yongomo mizagira.  
\v 6 Kapura Kilisi Anotogi Marek Anotogo pugu miziweki kelayeng mizabok Anotogi imakke puwiliyegi ngaibokko. Keya teni Yisuyegi ngizi kumuli puwili teni Anotogi imak. Pi tenigi yungke yolu, purik tamizeige tenigi piyegi ngizi kumuli pura kozang yolu keya piyegi wilik kagowing tonugurarau kozang keya Yemizibekyegi ngizi mena mizara wilekpek keya yuke yolu purarau kozang mabura.   
\b  
\p
\v 7 Keya Kilisi yemane panubek kopong Kung Walekpokko teni piyegi kerewiyiweki kai. Logo Kung Walekpokko Anotogi Kapiya Walektikke yungke pelik kai,  
\q1 Yokopekke Anoto ngago kaiyagalege ini kerewiyi puwekke purik mabura  
\v 8 Isileili yongkambanuwiligu Anotoyegi kerangangyeng waliya logo nagerewiyi miza pilik mizi nagani purik puwili Anotoyegi kezanga mana purik wok puwili kurung yeikwekke koyayengke logo puwiligu piyegi yang kelemiya.   
\q2
\v 9 Keya Anotogo pelik kai, Puwili nogo puwiliyegi kirisimasi yombu neyauge keleyayengki keriya kele kapura pulogo inigi yelibungang kokawiligu ya nogora yang kelemiya.  
\v 10 Logo piliktikki wiyeke ne yongkambanu puwiliyegi sisik miza logo pelik kaiya, Ya puwiliyeng wok mabiyeng nalege langai pakeli kapura ngalege pelegerau neyegi pakela yongo meli ono keya kazing nogo lewengkerau wei mizi ono.  
\v 11 Ne sisikmokko pangka ono logo nogo ngago sawiya ngelagi ono pera pelik ngai wazamiya, Wameik panu, puwilirau ne kiling pelege leng miziweki kiliya, wiriyagi ono, kai. \rq Ingi Sam 95:7-11\rq*   
\p
\v 12 Ini ne kiling Yisuyegi ngizi kumuli puwili waberek panugirikki kai. Iniyaga nak kaile panu keya Yisuyegi ngizi kumuli nariktau ono wizimowei kemenak Anoto wik yolubekyaga kokowa kuna nagani.  
\v 13 Pilik segeya iniyaga nak kaileyengki ikuyogoriktago ulumiya logo nagerewiyi miza nelegi yokopek keya wok mabiyeng nakko nakyegi ngago ngizi kumuli pugura kozang kelemiyagira manimo.  
\v 14 Purik pelik, tamizeige teni koka solo Yisuyegi ngizi kumuliwekke piyegi wilekpek ngalege wiyaragi kozang kebangkela mabilik mizi kanda wok teni ibeng sagibekke purik mabura teni menalege Kilisi kiling paka ngalege pugu ngai lemengke yungke wazayagiwili.   
\p
\v 15 Kapiya Walektikku pelik kai,  
\q1 Yokopekke Anoto ngago kaiyagalege ini kerewiyi puwekke purik mabura Isileili yongkambanuwiligu kurung yeikwekke Anotoyegi kerangangyeng waliya logo nagerewiyi miza pilik mizi nagani, kai. \rq Ingi Sam 95:7,8\rq*   
\m
\v 16 Anoto ngago kaiyagalege kerewiya wizigeya nagerewiyi mizawili tawili? Yongkambanu Mosego Isip lemengka iza orowei kuna puwili mabuwiligu pilik miza.  
\v 17 Tawiliyegi Anotogo kirisimasi yombu neyauge sisik kameneng keleya. Pi yongkambanu kaile miza logo kurung yeikwekke ibeng sa puwiliyegi sisik miza.  
\v 18 Keya Anotogo puwilirau ne kiling leng miziweki wiriyagi ono kaiya purik tawiliyegi kaiya wizinda? Piyegi nagerewiyi miza puwiliyegi pi kaiya wizinda.  
\v 19 Keya taliktikki wiyeke Anotogo puwili ngabelak pugu puwiligi kangkere miza yowiyabokko kiliya kunagi ono kai? Purik puwiligu Anotoyegi nagerewiyi miza legi, keya purago puwili piyegi ngizi kumuli ono purikki walimiza.   
\c 4  
\p
\v 1 Anotogo teni piyegi kiliya kuna logo pi kiling leng miziweki kaiyara wizinda kele kapura teni Anoto kiling leng miziweki kiliya kunagirikki kazing pumok wangka ngela nelegi teni waberek panu ngaigi langaiwiligu.  
\v 2 Purik Yisugi ngago wazonora teniyegi kozak yeiya wizinda mabilik puwiliyegi kozak yeiya pilik. Puwili kele ngago wazono puragi kerewiya kapura purago puwiliyegi wazono narik keleya ono logo purik peliktikki wiyeke, puwili puragi kerewiyawekkeriktau puwiligu puragi wameik miza ono logo puragi wilek kang tiya mana ono.  
\v 3 Legi teni Yisuyegi ngizi kumuli puwili keke Anoto kiling leng miziweki kiliya kunagi. Kapura Yuda ngizi kumuli ono koka puwili kiliya kuna ono, Anotogo pelik kaiya purikki kiriwei,  
\q1 Ne sisikmokko pangka ono logo ngago ngelagi ono pera pelik ngai wazamiya, Wameik panu, puwilirau ne kiling leng miziweki pelege kiliya wiriyagi ono. \rq Ingi Sam 95:11\rq*  
\m Pugu solo ngabelakpek keremiza logo purikkarik pi kele puwili leng miziweki kiliya kunagirik wiragak mizara yuke wizagoma.  
\v 4 Logo pi wiragak mizara yolu purik teni iwaka, purik Kapiya Walektikke yungke wok melenazik keya nazikka neyaubekke pi leng miza purikki pelik kai,  
\q1 Anoto yawe puguyeng mabiyeng mizi kanda wok melenazik keya nazikka neyaubekke leng miza, kai. \rq Genesi 2:2\rq*   
\m
\v 5 Kapura nawili pi kiling leng miziweki kiliya ono, purik pugu pelik kaiya puragi mawinda kumuli,  
\q1 Puwilirau ne kiling pelege leng miziweki kiliya wiriyagi ono. \rq Ingi Sam 95:11\rq*   
\m
\v 6 Logo ngago ngelagi ono pilik ngai wazamiya pura yolu logo nawili kiliya kang kapura yongkambanu ngago wazonoragi kerewiya logo Anotoyegi nagerewiyi miza puwili yeke yungke kiliya kunagirikka weik yeik purik puwiligu Anotoyegi nagerewiyi miza purago puwili piyegi ngizi kumuli ono mizi legi.  
\v 7 Kapura pugu kang ngereke kiliya kunagi nara sawiya logo pura weik yokopekke pera. Logo nagerewiyi puwili kiliya kuna ono weik kirisimasi kolokngagono kambela wizigeya pulaga kalike Anotogo Tawiti ngago pera kozak kaibene kelemiya.  
\q1 Yokopekke Anoto ngago kaiyagalege ini kerewiyi puwekke purik mabura kerangangyeng waliya logo nagerewiyi mizi nagani. \rq Ingi Sam 95:7,8\rq*   
\p
\v 8 Pugu yereng leng mizagira kai pura Yosuwago yombanuwili iza orowei panga Isileili ngabelakpekke kuna pulogo ono. Purik Anoto pulumengki langai kaiya kesak ngago lang yokopekke kai purik kalike ngereke kozak kai kak ono.  
\v 9 Tegi Anotogo wok melenazik keya nazikka neyaubekke leng miza mabilik Anotogi yongkambanu puwiligi kemenak ngizi panu leng mizagi nara wizinda.  
\v 10 Pulogo kiliya kang puwili yawe puwiligiyengka leng mizi yagenda mabilik Anotogo watabi mabiyeng keremiza wizigeya leng miza pilik.  
\v 11 Tenirau leng mizagi puragi kangkirikki kozang miziweki. Logo pilik mabura Isileiliwiligu Anotoyegi kerewiyirago puwiligu piyegi ngizi kumuli pura walimiza ono pilik miza ne logo puwiligu kiliya kunagimek waliya pilik miza nelegi teni waberek panu koyiweki.   
\p
\v 12 Purik Anotogi ngagora ibeng ono, wik keya ngairago kolara logo lang walingina logo ngaimokko kola puwektau ula. Ngago pugura yombanuwiligi wilek kangyengki yungke panu ngeli logo tonugu kumuliyeng keya keliyeng kawela wiyi keya teniyegi nangaiyeng kaileyeng keya nangaiyeng pangkayeng keleyi.  
\v 13 Anoto wizageya koyi kambeli puwili mabuwiliyegi langai piyeng mabiyengki iwaka. Tonugu mizi piyeng mabiyeng Anotogi wireyaugu pakeli. Watabi nayendau piyaga liwik wiyagi ono keya piyegi tonugu miza piyeng kozak meiyagi.   
\b  
\p
\v 14 Tegi Yisu Anotogi Marek ulogo teniyegi saweliweki paka ngilumbekke kambok tenigi ngai yemane panu teniyaga Anotoyegi mizibek legi teni piyegi ngizi kumuli tonugu warara yolu kisi puragi kozang kebangkelageyaweki.  
\v 15 Tenigi kozang kaileyengko yang keleyiyeng kik ula melagi nararau ono logo purikki ngai yemane panu tonugubokko iwaka logo pi teniyegi yalek purik pirau koka nalangai piyeng mabiyengko yang kelemiyabek kapura pirau kawiye ono.  
\v 16 Legi teni Anotoyegi kozang sowei kuniweki logo piyegi yalek puguragi nguk mei keya wazono tonugu weiyagi langai ono pugu yani logo teni yang keleyi puwekke teniyegi saweli puragi nguk meiweki.   
\c 5  
\p
\v 1-3 Yuda yombu ngai yemane panu Anotoyegi kolak kelibene mizibok yombanu yeik nazuwaga puwili kelikpokko kapura pi Anotoyaga panga yongkambanuwiliyegi yawe miziweki sawiyabek. Pugu watabi yeik yongkambanuwiligu orowei lewa piyeng Anotoyegi opa mani keya puwiligi kaileyeng keya ngezebekkiyendau tumula melibene Anotoyegi wata kolak kelemi. Keya pi yombanubek kopong yombanu nagerewiyi mizi keya kangkayeng kumula koyimowei mizi ono puwiliyegi kazing kuzigeragimekke keleyi penangai, keya ngezebektau kaile mabilikyengko yang kelemibek logo puwiliyegi kuneng yolu piyeng pi iwaka.  
\v 4 Keya yombanu nak keli ngezebekkirago pi ngai yemane yongkambanuwiligi wiyeke panga Anotoyegi kambek mizagi ono kani. Pi ngoluk Anotogo Alongyegi kelemiya pilik were pilikpokyegi ngago meiyagi logo pulaga Anotoyaga yongkambanuwiliyegi mizagi.  
\v 5 Keya Kilisi ngezebokko ngezebek ngai yemane panu yongkambanuwiligi wiyeke panga Anotoyegi kambek miza onobokko. Pi Anotogo mizabokko. Anotogo piyegi pelik meiya,  
\q1 Ni negi Marekpek, yokopekke ne nigi Mangobek purikki kimeike walimizi. \rq Ingi Sam 2:7\rq*   
\m
\v 6 Keya wale narikkerau pelik kaiya,  
\q1 Ni yombanu yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi kambek mizageya wizagomagi, Melekiserekko miza mabilik. \rq Ingi Sam 110:4\rq*  
\m Melekiserek Abalamgi tendagawekkerik ngai yemane yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi kunabokko.   
\p
\v 7 Keya Yisu ngabelakpekke wiziyawekkerik waberek pigi Anotoyegimek kek ngago ngagomek keya ingkilakyau walageya wizimowei nguk meiyageya wiziya. Pugu Anoto wamenak pi ibengkiraga kazi kuna nelegi piyegi sawelagibekyegi waberek miza logo Anotogo waberek pugumekki kerewiya purik pi Anotoyegi keli keya wok mabiyeng Anotogo kelira miziweki kelibek kopong.  
\v 8 Keya pi Anotogi Marekpek kele kapura pi nganganda wagela purikku pi kazing Anotogi keliragi kerewiyagimek waligelemiya.  
\v 9 Keya pi ibengkiragi nganganda wagelarikku pi Anotogi kelira maburagi kemenak kiriwei miza, logo pilik mizarikku pi yongkambanuwili pangka yaliya wazayageya wizagomagi puragi mangobek kelemiya logo piyegi kerewiyi puwili wik koyimagira yanibek.  
\v 10 Purik Anotogo pi ngai yemane panu yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi Melekiserekko miza mabilik kuniweki miza purikki keremareke mizi nagani.   
\b  
\p
\v 11 Ngago puragi langai iniyegi kozak yeiyagiyeng kolokngagono kapura ini nguk namizi iwaka si onowili logo iniyegi kozak yeiyagi langai ono.  
\v 12 Inugu teng nazuwagawiliyegi waligeleyagira weik pera kapura ngoluk ini mabobuwili Anotogi ngagoraga were lewa piyeng mawinda waligeleyageyaweki mizi. Ini Anotogi ngagoraga ngeragi kozang nagerikka ini ngoluk yebili ni puwili kelik yebili ni.  
\v 13 Yombanu ngoluk yebili nibokyegi keriyiwekirik pugu Anotoyegi ngizi kumuli pura ngoluk mandik songonowili kelik logo pangkayeng ma kaileyeng miza piyendau iwaka ono.  
\v 14 Keya ini ngeragi kumbekki kozang piyengka nagi langai ono keya Anotogi ngagoragi solo piyendau iwakagi ono koyimeige weik inugu Yisuyegi ngizi kumuli pura inugu kaileyengka pangkayeng iwaka mizi kayima purikka yemane si puwekkegine.   
\c 6  
\p
\v 1 Tegi Yisuyegi ngizi kumulagirikki Anotogi ngagoraga were lewa piyeng mawiyarekka waligeleyageya koyimi pura wiya logo Anotogi ngagoragi solorikke keriyiweki logo kazing kumbekki lewengke yemane siweki. Teni mawinda kaile kemenak ibeng wizagomagi pura yani puraga kowita logo Anotoyegi ngizi kumulirikku piyegi saweli purikki kozak kelagi ono  
\v 2 keya kaimelagirikki waligeleyi puriktau keya kazing ngaiwiligu mele puwiligiyeng inigi ngalege walamiya logo iniyegi langai waberek mizi puriktau keya ibengwili yangalek meiya logo ngagozak yemanera mizagi puriktau.  
\v 3 Keya tamizeige Anotogo keli mabura teni weik watabi kalogomok nayengki kozak keliweki.   
\p
\v 4 Yombanu Anotogi wilangkarikke koya logo watabi paka ngalegayeng kolokula keya Kung Walekpek puwiliyegi wiziya  
\v 5 keya Anotogi ngagora wazono purik iwaka keya Anotogi teng wazono kalike wiriyagi puragi kozanda ulogo kolokula  
\v 6 pilik puwili Yisuyegi ngizi kumuli puwiligira wezamela purik mabura puwiligi yayeng kowitiweki iza orowei yo wiriyagirik pangka ono, purik puwili ngezewili ngereke Anotogi Marekpek yengeleileige ula wazamiyagi legi keya yongkambanuwiligi wirege kendek mizibene kelemiyagi legi.   
\p
\v 7 Koboyau ngabelak nakki ngalege kuli wilibek puwekkerik ngabelak pilikpokko watabi ngeriya piyeng wazono panu lewa logo purikku Anotogo ngabelakpokke wazono miza purikki walimizi.  
\v 8 Kapura ngabelak yeik wi ingakyeng kilingyeng lewagela wazamibok ngabelak kailebokko logo Anotogo kaile sawiyagibokko logo waleleige yezizikku ngoragi.   
\p
\v 9 Ini nogo keli puwili, teni piliktikki kozak keli kele kapura nogo kumulirik piyeng iniyegi langai kozak kisi yagenda ono. Nogo ngizi panu kumulirik inugu kazing kaile leweng wiya logo Anotogi kazing lewengke wiriya purikki ngizirik weik wiriyi yagenda.  
\v 10 Purik Anoto pangkabek legi, inugu piyegi yawe miza piyeng pugurau keremareke mizagi ono ma inugu keli inigi piyegi waligelemiya purarau keremareke mizagi ono. Purik inugu ngizi kumuliwiliyegi sawela purikku inugu piyegi keli pura walimiza keya ini ngoluk pilik mizageya.  
\v 11 Keya tonugu keli panurik ini pilik mizi kai kanda paka wila wiyagi pulogoweki keya kangka neyauge ono, kangka wamenakka koyimowei inugu paka ngalege weiweki wilekpek keya ngai yuke yolu pura ini wameik weiyagi miza yolugi purikki.  
\v 12 Ini Anotoyegi kiriwei mizagirikki kiyebuk sende mizagi purikki teni kiyebuk, segeya Yisuyegi kozang ngizi kumuli kopong Anotogo yanagi kaiya piyengki yelakkelek yuke yolu puwili kelik koyi logo ini pilik yolu purik mabura Anotogo yanagi kaiya piyeng inirau yanagi.   
\b  
\p
\v 13 Koka walaka panu Anotogo Abalamyegi ngago ngizi mizagi nara pilik sawiya. Logo Anotoyaga yeke ngalege pulogo naktau ono legi yeik ngezebekkiraga ngago sawiya pura kozang kelemiya.  
\v 14 Pugu Abalamyegi mawiyarekka wazono kelemiyagi meiya keya pigi marek nak managi meiya keya pugu pigi yango keya marekngang kolokngagono lewagela wazayagi meiya.  
\v 15 Logo Abalam yelakkelek yuke wizagoma weik Anotogo pigi marek nak Isak meibek mana logo pugu sawiya pilik miza.  
\v 16 Yombanu nak ngago pugura kozang kelemiyagi purik ngoluk piyaga yeke ngalege pulogobokki yeikta ngeriyi penangai. Logo pilik mizi purikku watabi pugu wameik mizagi langai piyeng mizagi keya miza ono purik maburago pi kuneng managi. Keya yombanu nakko ne yombu yelebegi yeiktaga pura ulu waliyi kai purik yeik purago kozang kelemi yagenda.  
\v 17 Anotogo yongkambanu pugu sawiya pura weiyagi puwiliyegi pugu pilik sawiya purarau ngelagi onora kani keleyiweki miza tegi yeik ngezebekkirago yeke langak ulu waliya.  
\v 18 Keya watabi neyau wizinda logo kowitagi ono keya Anotogo piyaugi langai ikuyogorik kaiyagi ono. Logo piyau nara pugu sawiya pura keya nara Anotogo ngezebekki yeikta yeke langak ulu waliya pura. Logo ngago lang wameik kozang pilikyeng kerewiyirikku teni pugu yaliya wazayiweki piyegi nginda kang puwili kozang keleyi. Keya mabek perik weik pugu tonugu wilekpek keya ngai yuke yolu pura yanagi purik teni ngizi iwaka koyinda.  
\v 19 Pilik wilekpek keya ngai yuke yolu purago ya tonuguyeng kozang kebangkelara yolu. Pura sengyengko mizi mabilik teni ngilumbekki kezangka walek lemengke Anoto kiling uluwakiya wazaya.  
\v 20 Logo pulogo Yisu teniyegi were kambelabek tenigi wiyeke kiliya kuna logo pugu pulogo yolu purikku walimiza purik tenirau kalika kiriwei kunagiweki mereke. Pi weik ngai yemane panu yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi kunabek, Melekiserekko miza mabilik.   
\c 7  
\p
\v 1 Melekiserek meibok yereng Seleme mei puragi King Ngaibek keya pi Anoto Yemizi Ngizi Lewege Panubekyegi yawe mizabek. Abalam ngairaga kambela logo King Ngai nawiliyegi lewege mizarikki wiyeke wilik kagowing mizi yo tawereige pugu pi wilek ula logo Melekiserekko Anotogi yeikta weiya logo Abalamyegi wazono meiya.  
\v 2 Pulaga Abalamgu ngairaga wawiya piyeng mabiyeng sanga miza logo limak meleyau keremizayengka limak narik Melekiserek mana. Melekiserekki yeiktago kai purik, pangka panu, logo pi pangkaragi King Ngaibek keya yereng pugu ngai puragi yeiktago kai purik, ngai keli ono, wazono yolu logo pi wazono yoluragi King Ngaibek.  
\v 3 Melekiserekki mango naktau ono ma panu namelerau ono keya pigi yelibungang kokawiliyegi langai kapiya kozak kaiyagi nariktau ono. Pigi solo nariktau ono keya pigi yeik sa nariktau ono. Tegi pi Anotogi Marekpokko wizagomagi pilik ngai yemane panu yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi kang kaiyageya wizagomagibek.   
\p
\v 4 Melekiserek yemane wiziya purikki kumulagirikki kai keya Abalam Yudawiligi mangobokko watabi ngairaga weiya piyengka limak narik mana purikki keriyagirikki kai.  
\v 5 Abalam nangki pilik miza? Tamizeige teng puraga lo Mosego lende miza piyeng wiziya kesak Abalamgu pilik miza purikki teni iwaka, purik kalike Anotogo yombanu Lebigi ngaimekkawili Yuda yongkambanuwiligi wiyeke Anotogi wirege kuniweki iza. Logo Anotogo lo Mosego lende miza piyengki yungke yeiyarik puwili mabuwili Abalamgi yango keya marekngangwili kele kapura Yuda yongkambanuwiligu ngeragi ngeriya ni piyeng keya king wei piyengko limak meleyau keremiza piyengka limak narik Lebiwili yaniweki yeiya purik puwili yongkambanuwiligi wiyeke Anotogi wirege kangwili legi.  
\v 6 Kapura Melekiserek Lebigi ngaimekkabek ono keya pi Abalamgi marekngangwiliyaga nak ono. Melekiserek Anotogi yeikta weiya logo Abalam Anotogo ngago sawiyayeng kozak meiyabokyegi Melekiserekko wazono meiya. Tegi Abalamgu Melekiserek watabi limak meleyau piyengka limak narik mana.  
\v 7 Keya yombanu Anotogi yeikta weiya logo nakyegi wazono meibok yaka wazonora weiyabokyaga lewegebek purik teni iwaka. Tegi Melekiserek Abalamyaga lewege purik teni iwaka.  
\v 8 Keya nariktau pelik. Yuda yongkambanuwili watabi limak meleyau piyengka limak narik yombanu Lebi yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi kang puwili yani mizi. Logo Lebiwiliyegirik puwili yawe mizi kanda ibeng purik weik ibeng miziwili kapura Melekiserek Abalamgi watabi limak meleyauga limak narik weiyabokyegirik Kapiya Walektikku kairik pi ibeng sa ono Anotogo korikwek kiling miza orowei kambela logo pi wik yolu.  
\v 9 Yombanu Yuda yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi kang Lebiwili mei puwili kele watabi yaka pilik piyengka walerik weiwili kapura walaka Melekiserekko Abalamgiyengka wale narik weiya logo purik Lebiwiligi waleyendau weiya wizinda.  
\v 10 Purik Melekiserek Abalam yoromaure mizawekkerik Lebiwili ngoluk lewagela ono kapura puwili kalike Abalamgi yango keya marekngangwili mizagine were pilik miza.   
\b  
\p
\v 11 Koka lorago kaiyarik Lebiwili yawe yongkambanuwiliyaga Anotoyegi mizagi pura puwiligu kebangkelara koyagira logo yawe puwiligi purago mizagewiyege yongkambanuwili Anoto kiling pangka wazayi mabura nangki yongkambanuwiliyaga Anotoyegi mizi Along Lebigi ngaimekkabek kelik ono, Melekiserek kelikpek ngereke lewaweki?  
\v 12 Pi kayima purik Lebiwiligi yawerago yongkambanuwili pangka wazayagi langai ono logo Anotogo ngai wik nak wezamela. Logo ngai wikpokko lo wereyeng yeik sa wazamiya logo lo wikyeng keremiza.  
\v 13-14 Kilisi Lebiwili mei puwiligi ngaimekkabek ono, Yudagi ngaimekkabek purik teni iwaka. Yudagi ngaimekkawili yawe yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki pura miziweki iza onowiligu. Purik Mosegorau yawe pura Yudagi ngaimekkawiligu mizibene yana ono.   
\b  
\p
\v 15 Togo yombanu wik Melekiserek kelik yongkambanuwiliyaga Anotoyegi mizagiweki nak lewagela logo puragi solorik kimeike panu wizinda.  
\v 16 Keya ngai namokko ma yombanu nawiligu ma lo naragorau pi yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki kelemiya ono, a’a’. Pi kozang wik wizagomagi puraga lewa purago pilik kelemiya.  
\v 17 Purik Kapiya Walektikku pelik kai,  
\q1 Ni yombanu yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi kambek mizageya wizagomagi, Melekiserekko miza mabilik. \rq Ingi Sam 110:4\rq*   
\m
\v 18 Ei, Anotogo lo Mosego lende miza koka piyeng weik wezamela purik lo piyeng kozang ono legi keya teniyegi sawelagi langai ono legi.  
\v 19 Keya Mosego lo lende miza piyengkorau yongkambanu nawili Anoto kiling pangka wazaya ono. Anotogo kazing wik kalogomok naleweng tiya logo puluweng Kilisi logo Mosego lo lende miza piyendau ula logo teni weik kazing wik puluweng neing Anotoyegi mereke kunagi.   
\p
\v 20 Keya Anotogo yeik ngezebekkira Yisu yombanu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi mizibek kelemiyawekke ngeriya wizinda. Kapura nawili yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki iziwekkeriktau pugu pilik miza ono.  
\v 21 Kapura Anotogo yeik ngezebekkira ngeriyarikku Yisu yongkambanuwiligi wiyeke Anotogi wirege kunagiweki ngai yemane panubek kelemiya, Anotogo pelik meiyawekke,  
\q1 Ne Yemizibokko yeik ne makngezegira ngeriya wizinda logo kangka nogobektau kowitagi ono, Ni ngai yombanu yongkambanuwiligi wiyeke Anotoyegi kambek mizageya wizagomagi, meiya. \rq Ingi Sam 110:4\rq*   
\m
\v 22 Purik Yisu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki kelemiyawekkerik Anotogo yeik ngezebekkira ngeriya kopong purikku walimizi purik Yisugu ngago wazono Anotogo teni kiling silok tiya pura ngago koka Anotogo Abalam kiling silok tiya puraga lewege wizeibene kelemi penangai.   
\p
\v 23 Keya nariktau ngai yemane yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki koka koyima puwili kolokngagono logo purik puwiliyaga nak ibeng puwekkerik ngereke nak tundikke wazami kai kayima kopong.  
\v 24 Kapura Yisuyegirik pi wik wizagomagi keya yawe pigi purarau nakyegi managi ono.  
\v 25 Logo pugu pangka yombanu Yisuyegi ngizi kumulirikku Anotoyegi lewa puwili mabek pewekkeriktau keya wangki wizagomagi puriktau yaliya wazayagi logo purik pi wik wizagomagi wizigeya puwiligi wiyeke Anotoyegi nguk mei penangai.   
\b  
\p
\v 26 Yisu walek, keya kaile miza nayendau ono, keya pigi yungke kaile nangezirau ono keya Anotogo pi yombanu kaile kaile miziwiliyaga keke wazamiya keya Anotogo pi tung ngalege panurikke wazamiya legi pi ngai yemane panu tenigi wiyeke Anotoyegi kambek mizi purik pi pangkabokko.  
\v 27 Pi ngai yemane panu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki wok mabiyeng kaile ngezewiligiyengki kolak miza logo pulaga yongkambanuwiligi kaileyengki kolak mizi kaiyageya koyimi puwili kelik onobokko. Pugu kang wamenara kolak miza logo purik weik pangka logo purik korik ngezebekki puwek uliweki ngaungaugu yana mabuwekke.  
\v 28 Mosegi loyengko yombanu kaileyeng kilingwili ngai yemane panu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki keremiza wazaya kapura Anotogo ngago sawiya logo yeik ngezebekkira ngeriya logo loragi kalika kiriwei lewarago pigi Marek kaile nangezirau ono logo wizagomagibok ngai yemane panu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki kelemiya.   
\c 8  
\p
\v 1 Tonugu kisi purik peliktikki, Kilisi mabek tonugu kozak kelibok tenigi ngai yemane panu tenigi wiyeke Anotoyegi kambok logo pi paka ngilumbekke Anotogi mele ngaigezikke tung mabiyengka ngalege panurikke mogosa.  
\v 2 Pi i walek paka ngalegemakki yawe mizi logo i walek pumak ngizi panu Anotoyegi ya kumulagimak keya i walek pumak yombanu yeikwiligi meleyengko ngiza onomakko, pumak Yemizibokko ngizamak.   
\p
\v 3 Ngai yemane panu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi mizi puwili mabuwili watabi yeik mani keya liyeng ulagelega Anotoyegi kolak kelemiweki sawiyawili logo tenigi ngai yemane panu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziboktau watabi nayeng kolak mizabokko.  
\v 4 Keya pi ngabelakke pelege wiziya kesak pi ngai yemane panu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi mizi kak ono purik yombanu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki loyengko kairagi kiriwei Anotoyegi watabi yeik maniwekiwili koyinda.  
\v 5 Puwili i walek ngabelakkamakki yawe mizi logo pumak i walek paka ngilumbekke pumakki kundikku. Piliktikki wiyeke Mose sela i walek namak ngiziweki mizi legi Anotogo pelik meiya, Watabi mabiyeng nugu paka lewakpekke keriya mabilik panu ngizimo, meiya.  
\v 6 Kapura Yisu ngai yemane panu yongkambanuwiliyaga Anotoyegi miziweki kelemiya logo yawe pigi pura puwiligiraga lewege logo purik pi Anoto keya yongkambanuwiligi tepekke ngagora silok tiya logo pilik silok tiya purago koka walaka silok tiya puraga lewege. Keya ngago were silok tiya pura watabi wazono piyengki kozak kaiya kapura ngago wik silok tiya pura watabi wazono palumu panu lewagelagiyengki kozak kaira legi wikta koka puraga lewege.   
\b  
\p
\v 7 Keya ngago were silok tiya puraga kokowa nariktau ono kesak kalike silok tiya purarau wiriyi kak onorago.  
\v 8 Kapura Anotogo yongkambanuwiligu kokowa mizayengki keriya logo pelik kaiya,  
\q1 Wok nogo Isileili yongkambanuwili keya Yudagi ngaimekkawili kiling ngago wikta silok tiyagiyeng weik mereke si lewa.  
\v 9 Keya ngago wik silok tiyagi pura wok nogo puwiligi yelibungang kokawili ngabelak Isippekka iza orowei kunawekke nogo silok tiya pura kelikta ono. Puwiligu ne kiling ngago silok tiya purago miziweki kaiyayendau puwiligu miza ono logo nogo puwiliyegi kezanga yana, Yemizibokko pilik kai.   
\q2
\v 10 Keya ngereke Yemizibokko pelik kai, Ngago were silok tiya pura weik yeik puwekke nogo Isileili yongkambanuwili kiling ngago wik silok tiyagira pelik, nogo lo nogoyeng kangka puwiligiyengke wiyagi keya ya puwiligiyengke lende miza wazamiyagi. Ne Anoto puwiligibek keya puwili yongkambanu nogowili mizagi.  
\v 11 Keya nakkorau ngezebek kiling yereng wamenaragabekyegi waligelemi ma pigi ingembumelegabekyegi pelik kozak meiyagi ono, Yemizibekyegi iwaka se, meiyagi ono. Purik songono panubekyaga yeke yemane panubekyegi pumok mamok iwakagi.  
\v 12 Ne puwiliyegi yalek mizagi keya puwiligi kaile miza piyeng tumula logo ne mawinda kaile puwiligiyeng keya puwiligu korowali miza piyengkirau kumulagi ono, kai. \rq Seremaya 31:31-34\rq*   
\m
\v 13 Togo Anotogo ngago wik silok tiya puragi kozak kairikku were pura weik sobok sawiya logo watabi pilik sobok sawiyi piyeng nguk namizi kakwelagiyengko.   
\c 9  
\p
\v 1 Ngago were silok tiya puraga Anotoyegi ya kumulagirikki lo nayeng mela keya yongkambanuwiligu sela i walek Anotogi wirege inge laliyi keya ya kumuliweki namaktau ngiza.  
\v 2 Puwiligu sela i walek namak ngabelakpekke pelege ngiza logo i yeke yungke mabulogo neyau ngiza wizigeya yenge yowerengkemak Walekmak meiya. Logo pumakki yungke yoluyeng lambek keya lalekta keya iwing perek Anotoyegi opa wiyazik.  
\v 3 Pulagarik kagorik imakki waliya narik wiramiya logo kagorik purikki yeke kezangka pulogo i namak, Walekyauga Walek Panumak, meimak yolu.  
\v 4 Logo i pumakke yungke alata kolak mizi koliyengka keremizara yolu keya loponglei koliyengka keremiza logo Ngago Silok Tiyaragi Loponglei meileirau pumakke yolu. Logo lopongleige yungke king tapele Mosego lo meleyau piyeng lende miza wazamiya piyau wiya, keya kelebak peleng koliyengka keremiza logo iwing perek Manayeng meiyeng wiya naktau, keya Alongki lukung peyeng lewa puleirau.  
\v 5 Keya lopongleigi ngalege angela kung serabimyaugi kangmekke keremiza neyau mogosa. Logo piyau Anoto pulogo yolu purikki walimiziyau. Keya piyaugi sabengyau lopong wata iwiyeng wezamelaleigi ulurikki ngalengale tungkula logo pulei, Yalektagi Tundik, meilei. Watabi peyeng mabiyeng soloyeng kiling kapura ne piyeng mabiyengki soloyengki weik kozak kaiyagi ono.   
\p
\v 6 Weik piyeng mabiyeng pilik pangka pangka kelemiya wizigeya pulogo yombanu Anotoyegi kolak miziwili i yenge yowerengke pumakke puwiligu keli puwekke yawe puwiligiyeng mizageya koyimowei yeke iga yenge yowerengke mizi.  
\v 7 Kapura puwiliyaga ngai yemane panubok ngezebek kirisimasi naraga wok wamenakka purik i yeke yungke Walekyauga Walek Panu pumakke kang mizi. Pi yeke yungke kang puwekkerik wata iwi nak orowei Anotoyegi kolak miziweki kang logo iwibokko ngezebokko kaile miza piyeng keya yongkambanu mamokko kaile miza piyendau tumula meliweki keya ngezebek keya yongkambanuwiligu lusuwei koyimowei kaile onoyeng mena miza kapura Anotoyegirik kaileyeng miza piyendau tumuliweki.  
\v 8 Logo Kung Walekpokko mizagewiyege pilik pangka pangka mizi kayima purik ngoluk kazing yeke Walekyauga Walek Panu pumakki kandik yongkambanu yeikwiliyegi tiya ono purikki kimeike waligeleyi yagenda logo yongkambanuwili i yenge yowerengke mamakke kang wale piyengki yo keya to mizageya koya purikki.  
\v 9 Logo purikku yokopekke teniyegi watabi yemane nayeng waligeleyi yagenda. Purik ngago silok tiya wereragirik watabi yeikyeng orowei lewa keya liyeng kolokngagono kolak miza kapura piyeng orowei wiriyawiligi yayengki kaile piyeng pilik kolak mizayengko ya puwiligiyeng kaigesa wazayagi langai ono.  
\v 10 Logo purik ngago were silok tiya puragirik puwili ngeragi talikyeng nagi keya kang tamekke ngezewili kaigesagi keya kazing nalangai nalangai piyengki langai lo korikwekki ngalegeyeng keke mizageya koya. Yongkambanuwili lo piyeng teng puragirikki wiyeke Kilisi Anotogi kazing wik pangka panu puluweng kiling lewarikka puwili lo piyeng warara koya.   
\b  
\p
\v 11 Kapura Kilisi ngago wik silok tiya pangka panu mabek yolu puragi ngai yemane panu wezabek kayimawekkerik pi i walek yemane kangmekke panu paka ngilumbekke yombanuwiligu ngiza ma ngabelakpekka ono pumakke kiliya kuna.  
\v 12 Logo kemenak iwibek orowei yeke I Walekyauga Walek Panumak mei pumakke kiliya kuna logo iwibek alataraga kukuk uli yongomo miza. Kapura yombanu Anotoyegi kolak miziwiligi ngai yemane panubokko mizi pilik liyeng keya pulangaiwiligi iwibokko miza ono, a’a’. Iwi ngezebekkibekke ngane teni kaileyengko wigira puraga weik kemenak wila wazaya.  
\v 13 Keya ngago were silok tiyaraga liyeng memengwili keya pulumakauwiligi iwiyeng keya kau marek songono ngora pilikwiligi koza keya pilik piyengko yombanuwiligi kaile lo korikwekki ngalege piyeng ngeli pumok kaigesa purik wameik legi,  
\v 14 Kilisigi iwibokko kumula tenigi piyeng watabi teni kazing kumbek ibengki puluwengki iza orowei kunagi pilik piyengka kaigesa wazayi purik wameik panu panu. Kilisigu ibeng sa purikku lo were teni yaliya wazayagi langai ono piyengki kiriwei mizagi purikki yangeze mizagi puraga yaliya wazaya logo teni Anoto wik yolubekyegi yawe miziweki kelibene keleyi. Purik Anotogi Kung Walek wizagomagibokki kozandago Kilisi ngezebek kaile tonuguyengki ibengweki ngezebokko ngezebek Anotoyegi mana. Logo Anotogo keriyarik purik pangka panu, purik pi kaile nangezirau ono pi yeik pangka panu wiziya legi.   
\b  
\p
\v 15 Tegi Kilisi ngago wik silok tiya puragi yombanu libugebek wizigeya yombanu ngago yeiya puwili mabuwili watabi palumu panu Mangogo pigi marek kalogoliwili miza puwiliyegi yanageya wizagomagi sawiya piyengka puwili kanda weibene. Purik weik Kilisigi ibendagi ngane puwiligu ngago were silok tiyarage kulengke koyawekke kaile miza piyengki wiyeke ngangang wagelagi puraga wila wazaya.   
\p
\v 16 Tamizeige yombanu nak ibeng logo watabi pugu wizami kang piyeng tak managi miza purikki kapiya yeik keya pilikwiligiyeng miza wiya pungindeing waze namele keya nakko weiya logo watabiyeng weiyagi ono. Kapiyangindeing ngoluk wiyi keya were yombanu kapiya pungindeing mizabek ngizi ibeng ma talik mizagi.  
\v 17 Logo yombanu kapiya pungindeing mizabok ibeng puwekke purik weik kapiya pungindeingke watabiyeng weiweki yeikyeng miza yowiya puwili watabiyeng weiyagi. Kapura pi ngoluk wik wizigeya puriktau yaka puwili waze watabi puwiligu weiweki pugu yeiya piyeng puwili weiyagi ono.  
\v 18 Logo piliktikki wiyeke ngoluk ngago were silok tiya puragirau kiriwei mizagine were liyeng keya pulangaiwili yela logo ibeng wizigeya iwiyeng kubuli yongomo miza logo purikku ngago were silok tiya pura kozang kelemiya.  
\v 19 Purik Mosego yongkambanuwiliyegi Anotogi lo meleyau keya lo nayendau mabiyeng kozak yeiya logo weikwekke pi liyeng pulumakauwiligi kongwiligi iwiyeng kiling kai keya kapuk keya yengelei marek songono isop mei mereke meleyeng weiya logo iwibek kapiya loyeng lende mizarikke ngalengale wezameli keya yongkambanuwiligi ngalengale wezameli miza.  
\v 20 Logo pugu pelik kaiya, Iwibokko ini keya Anotogi tepekke ngago silok tiya inugu kiriweiweki pura weik kozang kelemi purikki walimizi.  
\v 21 Logo kazing mabilikmekke pugu iwibek sela i walek pumakke ngalengale wezameli keya watabi yeke ige Anotoyegi ya kumuliweki wei keya mizi piyengkirau mabilik miza.  
\v 22 Logo loyengkirik watabi mabiyeng iwibokko kowiyeng piyengkiyeng kaigesiweki kai, keya iwibektau kubula ono purik kaileyendau Anotogo tumula logo keremareke wezamelagi ono.   
\b  
\p
\v 23 Piliktikki wiyeke Mosego ngabelakka pelege sela i walek ngiza pumak kiling pumakke yungke watabi paka ngalege yoluyengki yang miza piyeng miza logo piyeng mabiyeng kazing pilikmekke Mosego watabiyengki kowiyengyeng liyeng keya pulangaiwiligi iwiyengko tumula. Kapura i walek pelege yang miza piyengki paka ngalege ngizi panumak ngoluk liyeng keya pulangaiwiliyaga lewege panuyengko kaigesa wazamiya logo pilik kaigesa wazamiya purik Kilisigu yengeleileige ngalege ibeng sa purikku.  
\v 24 Purik Kilisi i walek yombanuwiligi meleyengko keremiza logo yeik yang mizamakka kiliya kuna onorikki wiyeke. Pi paka ngalege lemeng ngeze lemengke kiliya kuna logo weik tenigi wiyeke ngago kaiweki Anotogi wirege lewagela.  
\v 25 Keya kirisimasi mabiyengke purik Yudawiligi yombanu Anotoyegi wata kolak kelibene waliyi puwiligi ngai yemane panubek yeke Anotogi i walek yemanemakki yungke Walekyauga Walek Panumakka liyeng memeng keya pulumakauwiligi iwiyeng kiling kiliya kang miza. Kapura Kilisi mawiyarekka ibeng sa ono.  
\v 26 Pilik kesak ngabelakpek keremiza ngiziga wizageya kayima perik pi ngangang mizi kayimi kak. Kapura segeya pi yeik kang wamenara kemenak lewagela, logo purik weik kirisimasi keya piyeng mabiyeng yeik siwekke mizi lewa ngizige. Pi pilik miza purik ngezebokko ibengkirago kaileyeng keya kaileyengki kozang pura neneng ngeliweki.  
\v 27 Keya Anotogo sawiya mabilik yombanuwili kang wamenara ibengki keya pulaga ngagozak yemaneraga pigi wirege ngagozak mizagi.  
\v 28 Togo Kilisi kang wamenara yongkambanu kolokngagonomekki kaileyengki wiyeke ibeng sa. Keya pi ngereke yogi kapura pi kaile yombanuwiligiyengki wiyeke ibengweki yogi ono. Pi yo purik piyegi tarikke keya mizageya koyimowei yuke puwili yaliya wazayageya pura weik kemenak yeikweki mizagi.   
\c 10  
\p
\v 1 Yudawiligi lo ngago were silok tiyarage piyengko teniyegi yeik songono nangezi watabi wazono Kilisigu teniyegi mizagi piyengki kozak kaiya. Anotoyegi kolak miziweki liyeng keya pulangai ula pura kirisimasi mabiyeng mizi keya mizi miza kapura pilik kele mizi kapura Anotoyegi kaile puwiligiyeng tumuliweki wiriya puwili ya puwiligiyengki kaile piyeng kemenak tumulagi langai ono.  
\v 2 Logo pilik mizagirik pangka kesak kang wamenara Anotoyegi kolak miza purikku pangka logo Anotoyegi wiriya puwiligi kaileyeng kemenak tumuli kak logo kaile puwiligiyengki ya puwiligiyengka kuneng mizi piyeng yeik si kak.  
\v 3 Kapura piliktau miza ono. Puwiligu kirisimasi mabiyeng Anotoyegi wata kolak kelemiyageya koyima piyeng puwiligu nagerewiyi mizi keya kaile puwiligiyengki kuneng mizi piyengki kumulageya koyibene mizayeng logo kangka puwiligiyendau ngezege koya ono.  
\v 4 Logo purik pobiliktikki wiyeke, yaka liyeng memengwili keya pulumakauwiligi iwi Anotoyegi kolak kelibene waliyabokkorau kaileyeng tumulagi ono.   
\p
\v 5 Purikki wiyeke Kilisi weik ngabelakka wirageyaweki merekewekke pugu Anotoyegi pelik meiya,  
\q1 Ni niyegi wata kolak kelibene liyeng keya pulangaiwili ula logo waliyi piyengki kiyebuk kapura nugu negi korik yombanu yeikwiligi pilik nawek kangkere miza nowiya.  
\v 6 Keya ni liyeng keya pulangai ulubek alataraga wiya logo waliyi puwiliyegi wilik ono keya kaileyeng tumuliweki kolak mizi piyengkirau ni wilik ono.   
\q2
\v 7 Tegi nogo niyegi pelik neiya, Ne pelege, Anoto, ne nugu keli pura miziweki, kapiya loyengkirikke neyegi langai lende miza pilik, meiya. \rq Ingi Sam 40:6-8\rq*   
\m
\v 8 Yisugu were kaiya pura keya pulaga kaiya puragirau kumuli. Pugu were pelik kaiya, Ni liyeng keya pulangaiwili ula logo kolak kelibene waliyi piyengki kiyebuk keya wilik ono keya liyeng keya pulangai ulubek alataraga waliyi keya kaileyeng tumuliweki kolak mizi piyengkirau kiyebuk, kaiya. Kolak mizi piyeng mabiyeng loragi kiriwei miza kele kapura pugu pilik kaiya.  
\v 9 Pulaga pugu pelik kaiya, Ne pelege Anoto, nugu keli pura miziweki, kaiya. Tegi Anoto ngago were silok tiyarage kolak mizi keya liyeng uli piyeng wezamela logo Kilisigu ibengki pura wata kolak wezabek piyengki tundikke ngereke wiya.  
\v 10 Keya kazing ngago wik silok tiyaragi lewengke Yisu Kilisi Anotogo kelira miza kopong pugu kang wamenara kemenak ibeng sa purikku Anotogi wirege teni kaile nayendau onowili keleya.   
\b  
\p
\v 11 Keya ngago were silok tiyaragirik Yudawiligi yombanu Anotoyegi wata kolak kelibene waliyi puwili wok mabiyeng luwezara koyimowei Anotoyegi kolak kelibene puwiligu waliyi piyeng kang kolokngagono waliyageya koyimi. Kapura pilik mizi piyengko kaileyeng tumulagi ono.  
\v 12 Kapura Kilisigu kang wamenara kaileyeng tumuliweki ibeng sa logo pura wizagomagira logo pilik miza wizigeya pulaga pi tung lewege panurikke Anotogi mele ngaigezikke mogosa.   
\p
\v 13 Pulaga Anotogo piyegi kiyebukwili ngai puguraga kulengke wazayirikka pi yuke yolu.  
\v 14 Purik pugu kang wamenara ibeng purikku Anotogi wirege pugu kaile nayendau onowili keleya puwili weik kemenak pangka.  
\v 15 Keya Anotogi Kung Walekpokkorau teniyegi pura ngizi kani keleyi. Pugu Kapiya Walektikke pelik kai,   
\q1
\v 16 Yemizibokko pelik kai, Ngago were silok tiya pura weik yeik puwekke nogo Isileili yongkambanuwili kiling ngago wik silok tiyagira pelik, nogo lo nogoyeng ya puwiligiyengke wiyagi keya kangka puwiligiyengke lende miza wazamiyagi, kai. \rq Seremaya 31:33\rq*   
\m
\v 17 Pulaga pugu perarau kai,  
\q1 Ne mawinda kaile puwiligiyeng keya puwiligu korowali miza piyengkirau kumulagi ono, kai. \rq Seremaya 31:34\rq*   
\m
\v 18 Tegi kaile piyeng tumula puwekke ngereke mawinda piyeng tumuliweki liyeng keya pulangaiwili ula logo Anotoyegi kolak mizagi ono.   
\b  
\p
\v 19 Tegi ini ne kiling Yisuyegi ngizi kumuli puwili weik teni perik yeke Walekyauga Walek Panu Anoto ngezebokko yolu pulogo kozang sowei kiliya kunagi pi kiling ngagoya keliweki purik pangka, purik Yisugi iwibokko mizarikku.  
\v 20 Kazing puluweng wik leweng keya kazing wik yolugirikki kunagi leweng logo kagorik Walekmak keya Walekyauga Walek Panumakkirau tepekke wiramiya purik libuga koliyarikku Kilisigi korikwek ibendikki walimiza logo kazing wik puluweng Kilisigu teniyegi tiya wazaya logo teni wale Walek Anotogo yolu lemengke kiliya kunibene.  
\v 21 Logo yombanu ngai yemane panubok tenigi wiyeke Anotoyegi kang keya teni Anotogi yongkambanuwiliyegi ngai legi,  
\v 22 teni yayengke pugu teni izagi mena mizara ngizi panu kumula koyimowei Anotogo yolu pulogo kiliya kambi, purik Kilisigi iwibokko wilek kang tonuguyeng kaile tonuguyengki kuneng mizi piyengka kaigesa wazayarikki wiyeke keya korik tonuguyeng kai kowiyeng nangezirau onobokko kaigesarikki wiyeke.  
\v 23 Tonuwago Anoto kiling yolugi puragi wilekpek keya ngai yuke yolu kai puragi tonuwa kozang kebangkelara yoluweki, purik Anoto pugu sawiya piyeng ngeli onobek legi.  
\v 24 Tonuwa nakko nakyegi yangeze mizi keya nakko nakyegi sawela logo Anotogi keli pura nakko nakyegi waligelemiweki keya nakko nakyegi wazono mizagirikki.  
\v 25 Tonuwa tonuwago menalege Anotoyegi ya kumuli mizageya piyeng ngezeyengko mizi nagani nawiligu mizi pilik segeya nakko nak kozang kelemi keya kazing koyagi pumokki waberek yei logo mawiyarekka mizi mizi purik weik wok Yisu yogibek mereke si lewa legi.   
\b  
\p
\v 26 Purik tamizeige yombanu nak kazing Anotogo Kilisigu ibeng purago kaileyeng tumuli pumok iwaka sa wizigeya ngaungaugu kaile mizi kaiyageya purik mabura pulogorau kazing kaileyeng tumulagi nalewengki ono.  
\v 27 Segeya weik yeik mizagirik ngagozak yemanera keya yezi yemane Anotoyegi kumbak mizi puwili waliyagi puzikki kulili mizagi purik kele.  
\v 28 Keya walakarik yombanu Mosegi loyengki nagerewiyi mizabok ngagozak mizi puwekkerik yombanu neyau ma neyauganakko pugu mizayengki ei pugu pilik miza kisi puwekkerik yombanu nagerewiyi mizabokyegirau yalek miza ono yeik ula logo ibeng sa.  
\v 29 Tegi yombanu Anotogi Marekpekyegi kezanga manibok keya iwi pigi pi kaile nayendau onoweki kelemibokkibok iwi yeikpokko mizibok keya Anotogi Kung Walek Anotogi yongkambanuwiliyegi Anotogi wazonora orowei lewabokyegi ngago kaile kaiya pilikpokyegi ngoluk ngangang yemane ngai miza panu Anotogo managi puragi kumuli.  
\v 30 Purik tonuwa pobilik kaiyabokyegi iwaka, Kanga yanagi pura watabi nogoyeng legi puwiligu kaile kaile keleniya piyengki kangayeng nogo yanagi, kaiyabokyegi iwaka, keya peliktarau kaiya, Yemizibek ngezebokko yongkambanu puguwiligi ngagozakta kebangkelagi, kaiyabokyegi iwaka.  
\v 31 Tegi waberek, purik Anotoyegi kezanga mana logo pulaga Anoto wik yolubekki melezik ngela mani purik korowali soweigirik.   
\b  
\p
\v 32 Wok inugu solo panu Kilisiyegi iwaka sawekke piyengki keremareke mizi nagani. Ini Yisuyegi ngizi kumulirikki wiyeke ini ngangang yemane wagela kele kapura inugu Yemizibekyegi kiriwei wilibek kaiyageya koya purikki kumula.  
\v 33 Keya kang nayengke purik tiyamekke wirege ini ngago kaile yeiya wiya keya kuneng yana keya ngangang keleya keya kang nayengke purik iniyaga nawili pilik keleya puwekke ini puwili kiling kuneng keya ngangang puwiligu wagela pura wagela.  
\v 34 Ini Yisuyegi ngizi kumulirikki wiyeke wigirawiligu ngangang wagela piyengki kuneng mizawili keya watabi inuguyeng Anotoyegi kumbak miziwiligu weiya puwekkerik ini wilik miza purik watabi lewege inigi ini kiling wok mabiyeng wizagomagiyeng paka ngalege iniyegi yuke yolu purik ini iwaka kopong.   
\p
\v 35 Tegi inugu wilek kang inuguyeng Yemizibekyegi ngalege wiyi pura yeik sa nagani, purik puragi kanga weiyagira yemane panu legi.  
\v 36 Ini yeik yelakkelek koyimowei Anotogo kelira mizi kunagirikki kai tamizeige inugu kelirik pugu inigi mizagi kaiya piyeng mabiyeng mizagi mabura.  
\v 37 Purik Kapiya Walektikku pobilik kai pelik,  
\q1 Tek nangezirau miza logo purik lewagibok lewagi, pi wok panu mizagi ono.  
\v 38 Keya Anotogi wirege pangkawili miza puwili ngizi kumulageya koyimowei koyagirikki kai kapura tamizeige puwiliyaga nawili ngereke ngizi kumuli pura wiya wazami mabura wilek kang nogobek puwiliyegi wilik mizagi ono, kai. \rq Abakak 2:3,4\rq*   
\m
\v 39 Teni yombanu ngizi kumuli pura wiya wazamiya logo kemenak ibeng wizagomagi onowili, segeya teni Yisuyegi ngizi kumuliwili logo Anotogo wilek kang tonuguyeng ibeng wizagomagi puraga yaliya wazayiwili.   
\c 11  
\p
\v 1 Keya ngizi kumuli mei pura nangaira? Pura watabi tonugu wilekpek keya ngai yuke yolu piyeng ngizi panu lewagelagi mizara yolu pura keya watabi tonugu pakelagi langai ono piyeng wameik ngiziyeng miza pura.  
\v 2 Anotogo yombanu koka panu piyegi iwaka puwiliyegi langai wazono kaiya purik puwili ngizi kumulara kiling kopong.   
\p
\v 3 Anotoyegi ngizi kumuli purikku teni ngilumbek keya ngabelakpektau Anotogi kilirago keremiza purik teni iwaka wizigeya wire tonuguyengko keriyi piyeng wire tonuguyengko piyeng miza onoyengka keremiza.   
\b  
\p
\v 4 Abele ngizi kumulira kiling kopong purikku pi Anotoyegi kerewiyibene kelemiya logo pugu Anotoyegi wata kolak kelibene waliya purikku pigi sibek Kaingku keli ngezebekkiragi kiriwei kolak miza purikka lewege logo Kaingkirik segeya Abelegirikki Anoto wilik miza. Keya Abele ngizi kumula kopong Anotogo pi pangkabek meiya. Keya Abele koka ibeng kele kapura ngago pugu Anotoyegi ngizi kumula puragira ngoluk yolu logo teni wilek tonuguyeng Anotoyegi ngalege wiyagi purikki waligeleyi.   
\p
\v 5 Inok meibektau Anotoyegi ngizi kumula logo piliktikki wiyeke ibengkira kolok ula ono yeik korik mabuwek kiling Anotogo paka ngalege miza orowei yabela logo nawiligurau welagi langai ono purik Anotogo pi miza orowei yabela kopong. Purik Anotogo Inok miza orowei kangkine were pelik kaiya, Ne Inokyegi wilik, kaiya.  
\v 6 Nak ngizi kumuli purarau ono wizimowei waze Anoto wilik kagowing kelemiyagi ono. Purik Anotoyegi watabi nalangai nalangai piyengki wiyeke lewabok Anoto yolu keya Anotoyegi ngizi panu weli puwili Anotogo kangayeng yani kai purikki ngizi kumulagirikki kai.   
\p
\v 7 Yogo Nowarau mabilik Anotoyegi ngizi kumulabek. Purik pi Anotogo watabi pugu keriyagi ono kalike lewagelagiyengki kozak kaiyawekke pi ngizi kumula. Pi Anotogi ngagoragi kerewiya logo sik yemane kaingai yemaneyau lewa puwekke pi ibubek wilingke koyi nangaimak ngiza. Nowagi ngizi kumulirago yawe mizarago mizagewiyege teng puraga ngabelakpekkewiligi ngizi kumuli nangai pura kozang walimiza logo pi ngizi kumulirikki kandik yeik Pangka mei pura ngezebekkiweki weiya.   
\b  
\p
\v 8 Abalam Anotoyegi ngizi kumula logo Anotogo yereng pugura wiya logo ngabelak koweige pugu managi kaiya nakki kangweki meiyawekkerik pi kerewiya. Pugu kangki pulumengki lusuwei wizimowei pi yereng pugura wiya.  
\v 9 Logo pi ngizi kumula kopong piliktago mizagewiyege pi Anotogo ngabelak wik pi managi kaiyabokko pangka wiziya. Logo ngabelak wikpokko pi Isak keya Yakop Anotoyaga ngago sawiya maburarau weiyayau kiling sela i ngizayengke nalaga lewawiligu kanda yolulik koyima.  
\v 10 Logo Abalamgu pilik miza purik pi Anotogo yereng paka ngalege kozang panu ngiza puragi yuke kopong.   
\p
\v 11 Serarau Anotoyegi ngizi kumula logo ngizi kumuli pigi purago mizagewiyege pi yongoksi panu kele kapura pi mandik waza, purik Anotogo pi mandik wazamibene korik puguwek pangka kelemiyagi kaiya purikki Anoto ngago puguragi kiriwei mizi penangai miza kopong.  
\v 12 Logo Abalam yombusi panu wizigeya mandik naktau wazamiyagi langai onobekyaga weik yeligagang yemane sangkelagi langai ono ngilumbekke pelewewili keya wizambekke laluwekke kaingimbek kelik kubula melamek lewagela.   
\p
\v 13 Yombanu Anotoyegi yaka ngizi kumula pewili Anotogo puwiliyegi watabi yanagi yeiya piyeng mabiyeng wei nangai wizigeya puwili ibeng kapura puwiligu kalike weiyagi miza logo puwili wilik miza. Puwili wilik purik puwiligu keriyarik ngabelakpek yereng puwiligira ono, puwili yeik kanda yagong koyinda miza kopong.  
\v 14 Yongkambanu pilikyeng kisi puwiligu walimizi purik puwili ngabelak ngezewiligi nakki weli.  
\v 15 Purik puwili keli kesak puwili ngabelak puwiligu wiya wazami kayimabokko kandobeli kak.  
\v 16 Kapura puwili kandogirikki kiyebuk miza. Purik wilek puwiligiyeng yereng paka ngalegeragi wiya kopong. Logo Anoto weik Anoto puwiligibek kaiyagi purikki kendek ono, logo yereng puwiligira paka ngalege ngizi yowiya purikku walimizirik pi kendek ono.   
\p
\v 17 Anotogo Abalamgi ngizi kumula puragi yang kelemiyageyarik Abalam ngoluk Anotoyegi ngizi kumulageya wiziya keya pugu piyegi kozak meiya piyengkirau, logo pigi marekpek Isak opa wezarik wiya logo alataragi ngalege weik uliweki wiya.  
\v 18 Ei, pi weik Isak uliweki miza, were Anotogo pobilik meiya kele kapura, Nigi yeligagangmekkawili Isakyaga lewagelagi, meiya kele kapura.  
\v 19 Purik Abalamgu ngizi kumularik tamizeige Isak ibeng purik Anotogo ngereke wik yangalekta wazami penangai miza logo weik pilik kele kumula legi Abalamyegirik Isak ibeng sa logo ngereke wik yangalekta nobiyeng miza.   
\b  
\p
\v 20 Isakki ngizi kumulirago mizagewiyege pi Anotogo pigi marekyau Yakop keya Isau wazono keleyagi purikki iwaka logo purikki langai pigi marekyauyegi kozak yeiya.   
\p
\v 21 Yakopgi ngizi kumulirago mizagewiyege pi ibengkine lukung puguleige yongomanara Anotoyegi waberek mizageya wizimowei Anotogi yeikta weiya logo Yosepgi marekyauwili nak nakyegi wazono yeiyageya wiziya.   
\p
\v 22 Keya Yosepgi ngizi kumulirago mizagewiyege pi ibengkiweki merekewekke Isileiliwili Isip lemeng wiyagirikki pugu kozak kaiya logo pugu yongkambanuwiliyegi puwili pulumeng wiya wazami kang puwekke yombu koza puguyendau orowei kangweki yeiya.   
\b  
\p
\v 23 Keya Mosegi panu keya mangoyau ngizi kumuli piyaugirago mizagewiyege Mose waza wizigeya ngong neyauganak yeik panu liwik miza warara koyima, purik piyaugu keriyarik pi ngoluk mandik nalikpektikki wiyeke keya piyau King Ngaibokko yongok koyang wazaya puwiligi marekngangwili yeliweki kaiya purikki piyau kazi ono kopong, purik Anotogo Mose King Ngaibokko sawiya puraga yaliya wazamiyagi purikki ngizi kumula.   
\p
\v 24 Keya Mosegi ngizi kumulirago mizagewiyege pi weik yombu nawekkewekkerik pi King Ngaibek Perogi yelibubek miza logo wazono kelemiya nelegi pi kiyebuk miza.  
\v 25 Kapura segeya pugu kelarik Anotogi yongkambanu kaile kaile keleya wiyi kang keya mizi puwili kiling pirau kaile kaile kelemiyageya wiziya logo kaileyengki tek nangezi wilik kagowing keya mizageya koya puwili kiling wilik kagowing miziweki kuna ono.  
\v 26 Purik pugu kumularik pi Kilisi lewagi kaiyabokki wiyeke ngangang wageli purik wazonorikku keya ngabelak Isippekke king keya pulangai weiyagi purikyeng yeiktikyengko, purik Anotogo pi kanga yemane managi puragi pi kangkabek wiya kopong.   
\p
\v 27 Keya Mosegi ngizi kumulirago mizagewiyege pi King Ngaibek Perogi sisiktagi kulili mizarau ono yeik wizimowei Isip lemeng wiya. Logo pirau yongolik meiya ono yeik kemenak kuna. Keriyiwekkerik pi Anoto kiling mabulogo yawenelege pakela nobiyeng mizagi.  
\v 28 Mose Anotogo yongkambanu puguwili yaliya wazayagi purikki ngizi kumula kopong Anotogo kozak yeiya pilik miziweki pugu yongkambanuwiliyegi liyeng memeng namek uliweki yeiya logo i puwiligiyengki kangyengke iwibek pukmeliweki logo Anotogi angela yombanu ulibokko Isipwiligi koloyakamandik kalogoliwili yeli pilik yela nelegi Yuda koloyakamandik kalogoliwili wezayibene. Logo teni Pasobaraga ngeragi ni puwekkerik teni puragi kumula koyimowei ni.   
\b  
\p
\v 29 Keya Yudawiligu ngizi kumularikku puwili Wizang Wagobek meibekke yeik ngabelak yeikpekke ngalengale kang nobiyeng mizi kuna kapura Isipwili puwiliyegi kiriweiweki mizawekke wizambek ngereke wizang keremiza wizigeya puwili kaiyaga na.   
\p
\v 30 Keya Yudawili ngizi kumula kopong yereng Yeriko meiragi lemeng yokolong wizigeya yemane panu kingyengka keremiza logo yerenda yawereng kelemiyamek logo puwili ngizi kumula kopong puwili Anotoyegi kerewiya logo puwiligu wok melenazik keya nazikka neyauge yawereng kelemi yo keya to kaiyageya koyimamek Anotogo kelemiya logo topelora.   
\p
\v 31 Keya yongokpanu yeikta Leyap meimele logo were yongok kazingkewiligu mizimekke mizageya wiziyamele ngizi kumularikku yongkambanu Anotoyegi nagerewiyiwili yelawekke pi wezamiya, purik yombanu Yosuwago Yeriko lemengke liwik pakeliweki wezayelawili pugu i pugumakke koli keleyarikki wiyeke.   
\p
\v 32 Logo nogo taliktarau mawinda kozak kaiyagi? Nogo Kiriyong keya Parak keya Semsong keya Yepeta keya Tawiti keya Samuwele keya Anotogi yombanu piyaga ngagoyeng weiya logo kozak kisa puwiliyegi kozak kai purik yokolong panu kozak kai kambelagi.  
\v 33 Yombanu yaka puwili mabuwili Anotoyegi ngizi kumula kopong piliktikki kandik ngai yemaneyengki lewege mizi, keya yereng yemane nayeng weiya logo ngai, keya yongkambanu puwiligiwiliyegi waberek ngai logo Anotogo puwiliyegi keleyagi yeiya piyeng keleya. Keya nawili Anotoyegi ngizi kumula kopong keri pusi keri wizingwili kelik yemanewiligu limita logo na nelegi mele puguzikku iza warara koya.  
\v 34 Keya nawili Anotoyegi ngizi kumula kopong Anotogo yezi yemanezikki yungke yezi yemanezikku waliya nelegi iza warara koya. Nawili ngizi kumuli puwiligirago mizagewiyege lang yemanewekko yela logo ibengkirikka kazi. Nawili kozabektau ono ma kemegeme mizageya koyimawili ngereke kozambek yana. Nawili ngai yemaneyengke kozang ngai yemane mizagibek yana logo puwili kiling ngai kela puwiligu pakela logo ngai puwiligu miziragi wiyeke kazi walewale kuna.   
\p
\v 35 Keya yongok nawili ngizi kumularikku puwiligi ingembu ibeng puwili ngereke ibendaga wik yangalekta yo. Kapura yombanu nawili Anotoyegi ngizi kumula logo kailewiligu watabi kozangkayengko yela logo ibeng, purik puwiligu kelarik Anotogi wiyeke puwili ibeng purik kele kapura puwili Anotoyegi kezanga mana logo puwiligu ngangang wagelagi puraga wila wazayagi purikki puwili kiyebuk. Logo puwiligu pilik miza purik puwili kalike yangalekta paka ngalege wazono koyimagi purikki ngizi kumula kopong.  
\v 36 Nawili ngago kaile yeiya logo pulaga wizale ngai kozangyengko yela keya nawili inge keya meleyeng tariya logo wigirayengke wazaya.   
\p
\v 37-38 Nawili Anotoyegi ngizi kumula kopong kingyengko yela logo ibeng keya nawili soyengko libuga mita long ibeng. Nawili kailewiligu puwiligi ngizi kumulira wiyi purik puwili ibengki puraga wila wazayagi yei kapura puwili wizami ono legi kailewiligu lang yemaneyengko yeli. Nawili Anotoyegi ngizi kumula kopong kailewiligu yereng puwiligiyengka kiriwei keleya. Logo puwili liyengwiligi korik piyengka melewangka keya pulangai keremiza logo wakiya logo ngabelak ngaingai liya keya lewakyeng neing kambela keya king ururuyeng keya ngabelakyengke yunguyengke liwik kiliya koya. Puwili yagasi miza keya kemegeme miza keya nawiligu kaile kaile keleya. Yombanu pilikwili ngabelakpekke pelege koyagi purik pangka ono.   
\p
\v 39 Logo yombanu ngizi kumulara kiling puwili Anotoyegi wilekpek ngalege wiyi keya Anotogo puwiliyegi langai wazono kaiya kele kapura puwiliyaga naktau Anotogo puwili yanagi kaiya piyeng mabiyeng weiya ono.  
\v 40 Purik Anotogo kelirik puwili yuke yolura teni kiling kemenak kanga lewege panu tenigi pugu kangkere miza wiya pura teni mabuwili sanga mizagirikki wiyeke.   
\c 12  
\p
\v 1 Tegi yombanu ngizi kumuli kolokngagono yaka nogo kozak kai puwili kozainung wezabek yawereng keleya logo puwiligu teniyegi ngizi kumulagirikki waligeleyi legi watabi teni yelakkelek kunibene keleyi piyeng ma kaile teni kozang kebangkelara yolu piyeng wezameliweki keya kaile inge tonuguyeng tariya logo teni kawiye walibene keleyi piyendau wezameli, keya resisi narikke nginda wei mizagibokko lewege miziweki wilekpek keya mizi pilik tenirau Anotogo tonugu miziweki sawiya piyengke wilekpek keya mizi kanda paka wila wiyi pulogoweki.  
\v 2 Tenigi wire piyeng Yisu ngizi kumuli tonuguragi solorik keya ngizi kumuli tonugura pangka panu sibene kelemibekyegi pakelaweki. Pi ya puguraga pangka miza wizimowei yengeleileige kendek ngelaimekke ibeng sa purik wilik kagowing kalike pugu weiyagi puragi pi iwaka kopong logo purik weik yokopek pi tung lewege panurikke Anotogi mele ngaigezuwaga mogosa.   
\b  
\p
\v 3 Tamizeige ini kazing ngizi kumuliragi pumok mizagi kapura nawiligu iniyegi keleyiyengko ini kiyebuk sende mizi wizigeya kazing pumok wizamiweki keli purik mabura Yisuyegi kaile kaile mei keya mizi kele kapura pirau kiyebuk sende miza logo wizami kuna ono purikki kumulagirikki kai.  
\v 4 Keriyawekkerik ini ngoluk kaileyeng kiling ngai keli puraga ini ngai keli kang kemenak ibengki pulogo wiya ono kani.  
\v 5 Anotogo ini pigi marekngangwili miza logo ngago yogong ini kozang yaniweki pobilik yei piyengki ini keremareke miza ma talik?  
\q1 Mandik nogowili, Yemizibokko ini pangkaraga keleyi puwekke purik mabura waberek keriya koyizo keya pugu ini kokowa miza kani keleyi puwekke wizami kang mizi nagani,  
\v 6 purik Yemizibek wok mabiyeng pugu keli puwili mabuwili pangkaraga keleyiweki mizi wilibekpek keya pugu pigi marekngangwili miza puwili keli pigi puwiliyegi pura waligeleyiweki puwili kokowa miza purik pangkaraga ngangang yanibek kopong. \rq Ngago yogong 3:11,12\rq*   
\m
\v 7 Anotogo ini pangkaraga keleyi pani, purik yombanu pigi marekngangwiliyegi keli panu nakko puwili pangkaraga keleyi pilik Anotogorau ini pigi marekngangwili pangkaraga keleyi yagenda. Purik mandik tak pigi mangobokko pangkaraga waligelemiweki ngangang mana ono?  
\v 8 Tamizeige yombu nawiligu puwiligi yango keya marekngangwiliyegi keleyi pilik Anotogorau ini kokowa mizi puwekke ngangang yani ono mabura purikku walimizi purik ini Anotogi yango keya marekngang puwiliyagawili ono.  
\v 9 Tenigi mangowiliyegirik puwili teni wizale lik keleya logo tonugu puwiliyegi langai wazono kisa. Tegi kung tonuguwiligi mangobekyegi teni panga yungke kiliyiweki logo kazing kumbekki lewengke koyagi purikki iwaka siweki.  
\v 10 Tenigi mangowili puwiligu iwaka puragi pangka kirisimasi teni puwiligi kulengke koya piyengke ngangang yana kapura Anotogo teni ngangang yani pura wok mabiyeng pangka panu keya teniyegi wazono mizagira wizigeya tenirau pugu kaile nangezirau ono yolu pura weiweki.  
\v 11 Mandik nak watabi nayeng kokowa mizageya wizilegewekke mangogo kanda wizale ula logo ngangang mani purik mandikpok puwekkerik wilik kagowing ono. Kapura kalike purik mandik kokowa mizageya wizilege wizale ula logo ngangang manabok kazing pangka yara ngezege sa yolu puluwengke yemane si kandikki teni keriyagi. Anotogo teni pangkaraga keleyi puriktau mabilik.   
\b  
\p
\v 12 Tegi ini Yisuyegi kiriwei mizagirikki kiyebuk sende mizi puwili yangalek meiya logo Yemizibekyegi ngereke kiriwei kuniweki wilekpek keya mizi keya pangkaraga kiriwei mizagi purikki yeik kumula wilibek koyi,  
\v 13 keya watabi niyegi keriya logo kiriwei mizagi puwili kaile mizibene keleyagi pilik piyengka mizi nagani, tamizeige puwili tayeng pangkayeng keya tayeng kokowayeng miza purikki ngoluk iwaka ono kele kapura puwili niyegi kiriwei mizi purikku ngizi kumuli puwiligira kozangki.   
\p
\v 14 Keya ngalik kela wali piyengka koweige yolu keya kazing kaileyendau ono koyagi pumokki kiriwei panu yoluweki mizagirikki kai, purik ini kazing puluwengke yolu ono purik inirau Yemizibek keriyagi ono.  
\v 15 Keya ini kazing mabuluwengke kuniweki nakko nakyegi saweli logo iniyaga nak Anotogi wazono tonugu weiyagi langai ono kapura pugu teni yani piyengka ini yaniweki keli piyeng ini yeik nelegi waberekkirikki kai. Keya sisik kelira yenge ya ini nakkaraga yemane si kanda kuneng yemaneyeng lewagela sibene kelemiya logo nawiligi kazing kumbekki puluweng kaile kaile miza yowiya nagani waberekkirikki kai.  
\v 16 Keya iniyaga nak kazing nazuwagawili kiling yongkambu mizimokko mizi ma Isaugu Anotoyegirau kumuli nangai miza pumokko miza nelegi waberekkirikki kai. Purik pi yagasi wizigeya ngeragi nagerikki wiyeke pigi sakpek Yakopyegi pigi mangobokko Anotoyegi pi watabi wazono pi mandik kalogolibek legi maniweki piyeng mana keya ngeragiyeng piyaga weiya logo na.  
\v 17 Logo pulaga kalike Isau ngereke yeik mandik kalogolibek mei pura weiya logo watabi wazono piyeng weiyagi nobiyeng miza logo pigi mangobekyegi ingi yemane panu kelemi keya kazing pugu pilik mizamok tumula logo watabi wazono piyegi maniweki meiya kele kapura pigi mangobokko pilikkirau ono meiya. Legi puragi kumula logo waberek panu.   
\b  
\p
\v 18-19 Kazing inugu mabek Anotoyegi mereke lewa pumok kazing koka Yudawiligu Anotoyegi mereke wiriya pilikmek ono. Yudawili lewak Sainai meibekke Anotogo lo pigi meleyau piyeng yanawekke puwiligu lewakpekke yezi yemanezik keya kusabanurik keya kobo keya kebarekyau keya sangubokko kaiya meliyau keya Anotogi kilirago kaiyarikki keriyi keya kerewiya. Logo yongkambanuwili kilira kairikki kerewiyawekke puwili kulilimokko mizagewiyege ngago nayendau mawinda kerewiyagi ono weik mabilik meiya,  
\v 20 purik puwili kilirago ngago pobilik kai puragi ya kuneng panu, Tamizeige yombanu nak ma liyeng keya keri namektau lewakpek kebangkela purik mabura pilikpok ma mok kingyengko ula logo ibeng sa wazami, kai puragi.  
\v 21 Lewakpekke keriyawekkerik kulili mizagi langairik mizara wizigeya Mosego pelik kaiya, Ne kulilimokko pangka ono logo ne leli uli, kaiya. Kapura ini Yisuyegi ngizi kumuliwiliyegi Anotogo ngago wik silok tiyara yanawekkeriktau pilik miza ono. Anotogo paka ngalege pi yolu pulogo mereke kunagirikki pangkara yana.  
\v 22 Logo ini lewak Saiyong Anoto wik yolubekki yereng Yirusalem wik paka ngalege angela sangkelagi langai ono wilik kagowing miziwili yolu pulogo kemenak kiliya wiriya.  
\v 23 Ini Anotogi yongkambanu pugu koloyakamandik kalogoli puguwili yei, yeikyeng paka ngalege lende miza puwiligu wawere ulalege kiliya wiriya. Ini Anoto mabuwiligi ngagozakyengki kerewiyagibokyegi kiliya wiriya. Keya yongkambanu pangka Anotogo weik kemenak kaile nayendau ono wazaya puwiligi kungwili yolulege kiliya wiriya.  
\v 24 Ini Yisu Anoto keya yongkambanuwiligi tepekke ngago wik palumu panu pura silok tiyabokyegi wiriya. Keya ini kaile tonuguyeng tumulagi langai onoyeng kapura iwi kaile tonuguyeng tumulibokko wiriya. Logo iwibok Abelegi iwibokko kanga managirikki wiyeke ingkeya ngabik keya miza pilik mizi onobek.   
\b  
\p
\v 25 Tegi Anoto iniyegi inigi yungka wizimowei kozak yeiyageyabokyegi kerewiyagirikki kiyebuk miza nagani waberek panu. Purik Yudawili Mose ngabelakka mabelegebokko kaiyengki nagerewiyi mizawekkerik puwili ngangang yana kapura teniyegirik tamizeige Anoto paka ngalegebokko kaiyengki teni nagerewiyi miziwekkerik ngoluk tonugu ngangang yemane panu weiyagi puragi kumuli.  
\v 26 Keya Anotogo puwili loyeng yanawekkerik kili puguragi ngai ngagomokko ngabelakpek urukang kelemiya kapura mabek perik ngereke ngago sawiya nararau mawinda puragi ngalege pelik kaiya,  
\q1 Ne ngabelakpek keke urukang kelemiyagi ono kapura ngilumbektau urukang kelemiyagi, kaiya. \rq Agai 2:6\rq*   
\m
\v 27 Logo pugu pilik kaiya purik pobiliktikki, pi watabi ngabelakpekki wire tonuguyengko keriyi logo kozang ono urukang kelemiyagi langai pilik piyeng kemenak tumulagi logo watabi kumbekki kozang wizagomagi ngoluk wire tonuguyengko keriyi ono piyeng ngezeyeng wizeibene.   
\p
\v 28 Tegi teni Anotogo yereng ngai logo kozang wizagomagi puragi kiliya kunagiwili legi teni Anotoyegi kazing pugu kelimekke wazono mei keya ya kumuliweki, yayeng kazi miza koyimowei keya yeik pugura lewege miza koyimowei,  
\v 29 purik Anoto tonugubek yezi yemane ngoriyizik kelik, purik yezizikku watabi mabiyeng kemenak waliyi pilik Anoto tonuwagibokko korowali piyeng mabiyeng kemenak ula waliyagi. Tegi Anotogo ini yezizikke wezayela nelegi korowali mizagi purikki kazi miza koyi.   
\c 13  
\p
\v 1 Ini ne kiling Kilisiyegi ngizi kumuli puwili mabuwili nakko nakyegi kelageya koyagirikki kai.  
\v 2 Keya nugu iwaka ono pilikpokyegi wazono kelemi, purik yongkambanu nawili puwiligu iwaka ono pilik puwiliyegi ngeragi yani keya kaiyageya koyimarik angelawiliyegi keleyageya koyima kapura puwiligurau angelawili miza ono.  
\v 3 Keya ni wigirimakka wigira yolu puwekke nugu kuneng kelagi pilik piyeng Yisuyegi ngizi kumuli wigira yolu puwiligu kelageya koyinda legi puwiliyegi kumulagi purikki keremareke mizi ono. Keya ni nawiligu neli kang keya miza logo kozaga mizawekke ngangang yemane kelagi pilik Yisugi wiyeke nawiligu yela logo kozaga miza wizigeya ngangang yemane mizageya pilik puwiliyegi keremareke mizi nagani.   
\p
\v 4 Yongkambanu wei pura mabuwiligu yemanera mizagira logo yombubek keya yongokmelerau pigi kerekpu onobek ma pigi yongokpu onomele kiling iwek koli ma wire walebek mizagi ono, purik Anotogo kaile pilik pura mizi mologabok ngagozak kelemiyagi.   
\p
\v 5 Keya kingyengki ngora keli purago iniyegi ngai nagani. Watabi inuguyeng ngelek ma songono miza puriktau wilik miza yolu. Purik Anotogo pobilik kaiya purikki wiyeke,  
\q1 Nogorau ini watabiyengki yeik kunibene keleyagi ono keya nogorau ini kelaleng keke wezawili wezayagi ono. \rq Utoronomi 31:6\rq*   
\m
\v 6 Tegi teni pobilik kisi puwekkerik kozang sara koyimowei Kapiya Walektikka lang poburik kisagiwiligu,  
\q1 Yemizibek neyegi sawelibek legi yongkambanuwiligu neyegi keleniyagi piyengki ne kazi ono, kisagiwiligu. \rq Ingi Sam 118:6\rq*   
\b  
\p
\v 7 Keya ngai inigi were iniyegi Anotogi ngagora kozak kisa puwiliyegi kumulizo. Puwiligu koya puraga wazono lewagela puragi kumula to melizo. Keya puwiligu Anotoyegi kazing ngizi kumulamokko kumuli kanda ibeng purikki kiriwei mizi.  
\v 8 Yisu Kilisi ulogo keya yokopekke keya wangki wizagomagi puriktau mabilik yolu.  
\v 9 Tegi nawiligu watabi wik nalik kazing pangka lewengka kokowa iza orowei kunagi nayeng kozak yeiya nagani. Anotogi wazono tonugu weiyagi langai ono pugu yani purago wilek kang tonuguyeng kozang kelemi logo purikku Anoto wilik kagowing kelemi. Teni lo ngeragi nagi piyengki kiriwei mizi purikku wilek kang tonuguyeng kozang ono. Logo yombanu lo piyengki kiriwei mizi puwili lo piyengkorau puwiliyegi saweli ono.  
\v 10 Kilisi tenigi wiyeke ibeng sabok teni piyegi ngizi kumuli puwiligibek. Keya kaileyengka yaliya wazayiweki Yudawiligi loyengki kiriwei mizi puwiliyegi sawelagi ono.   
\b  
\p
\v 11 Yudawiligi yombanu Anotoyegi wata kolak kelibene waliyiwiligi ngai yemane panubok liyeng keya pulangai yela puwiligi iwiyeng I Walekyauga Walek Panumakki yeke ige kaileyengki wiyeke opa miziweki orowei yabela kapura ngiziwili yerendagi kang yemanerikke yenge yerengke waliya.  
\v 12 Logo Yisurau yerendaga yenge yerengke ngangang miza logo yongkambanu puguwili iwi pugubokko kaile nayendau miza onowili sibene keleya.  
\v 13 Togo wameik teni kazing Anotogo pangkawili miziweki Yudawiligi loyengki kiriwei mizi pumok wizamiweki logo Yisuyegi kuniweki keya piyegi kiriwei miziwilirikki wiyeke Yisugu ngangang wageli keya ngago kaile meiya wiya mabilik tenirau ngangang wageli keya ngago kaile yeiyawiliweki.  
\v 14 Purik ngabelakpek yereng tonugura ono kopong. Teni yereng tenigi paka ngalege wizagomagi puragi ngai yuke yolu.  
\v 15 Tegi teni Anotoyegi Kilisigu teniyegi sawela wizimowei ngago wilikwilikyeng opa wezarik meiyageyaweki purik kili tonuguyeng Anotogi yeik yemane puragi langai nawiliyegi kozak yeiyagiyengko.  
\v 16 Keya nazuwagawiliyegi wazono keleyi keya nazuwagawili kiling sanga mizagi purikki keremareke mizi nagani purik, purik opa Anoto wilik kagowing kelemiyagirik kani.   
\p
\v 17 Yisugi i walekmakki ngai inuguwiliyegi kerewiyi keya kiriwei mizagirikki kai keya puwiligu miziweki kisi piyeng miziweki keli. Purik yawe puwiligira kung inuguyengki kazingmekki ngaigi pura logo puwiligu kang tamekke iniyegi ngai koya miza purikki Anotogo pakelagi. Yawe puwiligiraga puwili wilik kagowing mizibene puwiligu kisi piyengki kerewiyi kapura inugu kuneng yani purik iniyegi wazono onogi.   
\b  
\p
\v 18 Neyegi wiyeke waberek mizageya koyi. Kili negi yenge yaraga purago neyegi ni kokowa miza kai ono purik ne iwaka, purik ne kazing pangkamekke miziweki keli wilibek kopong.  
\v 19 Keya Anotogo ne ngereke inuwayegi ngezangai wezayonelagi purikki kele waberek mizi.   
\p
\v 20-21 Anotogo Yisu Yemizi tonugubek Anotogi yongkambanuwiligi ngai yemanebek iwi ngago wik silok tiya wizagomagi pura kozang kelemiyabokko mizagewiyege ibendaga ngereke wik yangalekta wazamiya. Anoto mabilik mizabok logo ngezege sa yolu puragi mangobokko ini watabi wazono keli pugura miziweki iniyegi sawelagi piyeng yani pani. Keya pugu mizagi keli pura Yisu Kilisigi kozang tenigi yungke yolubokko iniyegi yawe mizi pani. Keya ngaiwak yemanerik Kilisiyegi wilibek wizagomi pani. Wameik panu.   
\p
\v 22 Ini ne kiling ngizi kumuli puwiliyegi ne kelegele keya nguk yei, nogo kapiya perikke lo lende miza piyengki waberek panu kerewiyi purik kapiyarik ngerewalek panuriktikki wiyeke.  
\v 23 Tonuwa kiling ngizi kumulibek, Timoti weik wigirimakka welagela wezamela logo purikki inuwa iwaka sibene kozak yei. Tamizeige pi neyegi pelege ngezangai lewa purik mabura te mabiyau inuwayegi pakeliweki lewagi.   
\p
\v 24 Inuwago yeik nogora weiya logo ngai inuguwili mabuwili keya yongkambanu Yisugi pulogo puwili mabuwiliyegi wangane nogora yani.  
\p Yisuyegi ngizi kumuli ngabelak Itali meibekka pelege yolu pewiligu wangane puwiligirarau inuwayegi wezameli.   
\p
\v 25 Keya Anotogi wazonora ini mabuwili kiling wizei pani.  
\p Mabura.  
\p Ne Paulu kapiya perik lende mizabek.