\id 1TI - Bimin NT -Papua New Guinea 2008 (web 2014) \h 1 Timoti \toc1 Fut kale Fol em Emisik Fut Timoti elo Dabalalewse Fut kale. \toc2 1 Timoti \toc3 1Ti \mt2 Fut kale Fol em \mt1 Emisik Fut Timoti \mt2 elo Dabalalewse Fut kale. \c 1 \p \v 1-2 Timoti, belew yako! Ku Kulais Yesus elo “Fein!”, dangbelew angomi, nem min atew kebelew kasike. \p Ku kilila! Sunbin-Got e kawin dim kale em kawtiw num kuankemin deiw bul gewsi belei, okileweko, akalem mit finik so deiw kel mo koyemse Sunbin-Got beso, Kulais Yesus kunum waneng nulo kalaing kuw keyemeko, Sunbin-Got em ding fenomin ibolow duyembe kunum beso, yelim bi Fol nelo gaanemeko, weng kitil weng mak bokonemomeliw: “Ku num kalan kunum keyemew kai!”, nangsiliw kunum kebi te. \p Aatim Sunbin-Got so, nukalem Kamok Fian Kulais Yesus so, yelim bi kulo ibolow folok so, ibolow kinkin so, ibolow menew so be fein kukukemkabiliw tako!\x * \xo 1:1-2 \xt Kalan Kunum 16:1-3; Taitus 1:4\x* \s1 Kilelbi Bin em Weng te. \p \v 3 Sua e, nem Efesus abiw mutuk fian kolewko, Masedonia aneng fian elo unomin ding dim bakate, ne kulo kitil weng mak bokokemomeli: “Ku Efesus abiw mutuk fian ka bomelewi, mali kawtiw im dolon banim keko, dasuw weng kukuyemkabiliw kawtiw im weng ‘Yu kimi angeko, kolina!’, yangbolewka!”, kangsi te. \v 4 Nimtew angom? Kawtiw bi ikalem ibolow fukunin kuw gelewsomi, sua sua em kanese kunum waneng nu akokow so kebuluw em sang so, awalik kumel im muluwel dow em telbi telbi em sang tiaktiak so, alik beem sang bete kuw kitil kuw aluwko, beem ibolow kuw fukuneko, mali ilo kukuyemkabiliw kasike. Kate, sakok sang be mali kunum waneng im ibolow fukunin e silimoyemeko, teifulu koyemei, im fein ibolow e kitil keyeminba kelei, im Sunbin-Got em finik so deiw kakamin akal kilele dokoyeminba kekabe te.\x * \xo 1:4 \xt 1 Timoti 4:7; Taitus 1:14\x* \v 5 Kate, ku kilele kilila! Mali kawtiw ilo fein kukuyemin em aluwbamin em dem e kanekote: \li1 Mak e, sen so banim keko, ibolow mutuk fian dulew dulew beem kukuw e fian kemin e, \li1 mak e, sen so banim keko, Sunbin-Got so ibolow ki makmak kebin beem kukuw e fian kemin e, \li1 mak e, fein ibolow keko, funum fukunin mak banim kebin gelewemin beem kukuw e fian kemin ete kale. \m \v 6 Kate, mali kanebiliw kawtiw bi kilele dem so kukuyemin deiw be kolewsomi, sakok kukuyemin weng beem deiw ete kuw gelewkabiliw te. \v 7 Gelewko, ibolow fukunomeliw: “Nu kawtiw mutuk im kiin dim e sawa weng kale kukuyemuma!”, angakabiliw kate, ikalem ibolow fukunin so, mali ilo “Be atin kuw fein weng te!”, angeko, bakayembiliw kukuyemin beso, alew beem mongom e i atin kuw akokow kebomeliw ete kale. \p \v 8 Nakunum o! Nu Sunbin-Got em kukuyemin sawa weng e teing bokoko, beem mongom e kilele atemeko, aluw tewe, kukuyemin sawa be dem ken ati kuw gilaloke te.\x * \xo 1:8 \xt Ulom 7:12,16\x* \v 9 Feinka! Sunbin-Got e akalem kukuyemin sawa be kiol kuw kukuw so kunum waneng im dulum dukulinba kese kate, ibolow sili sili nam kekabiliw kawtiw im dim ete dukuse te. Sili sili kukuw gelewkabiliw kawtiw biim kukuw e kanekote: \li1 Sawa weng elo sakok kemin e, \li1 sakalaw keko, weng bo bo kemin e, \li1 “Sunbin-Got e banim te.”, angeko, beem deiw kakamin e, \li1 sili sili nam kemin e, \li1 Sunbin-Got em eisneng angomi, “Sak kawtiw im dulum ayem te!”, angbin eisneng mak “Banim te!”, angeko, elo sakok kemin e, \li1 auk so alew so ilo yemin e, \li1 kawtiw yemin e, \li1 \v 10 osow kemin e, \li1 kunum ikalem osow kemin e, \li1 mali kawtiw ilo yakut keko, wesomi, im dulum on kisol kulamin e, \li1 dasuw kemin e, \li1 fawtuk ayem weng okiyem kemin e, \m mali kukuw makso, fein kiol kukuyemin beem maka kelewbin em kukuw bete kale. \v 11 Wa kukuw be dawsulkabuluw Sunbin-Got em auk so kitil so Weng Kal Ken Ati be e nelo dunemeko, “Kilele aluwko, bakayem tem bakayem tem de una!”, nangse Weng beelo maka kelewkabe te. \s1 Fol em Kanese Sang te. \p \v 12 Ne nukalem Kamok Fian Kulais Yesus elo “Weso! Seyo!”, dangbi te. Nimtew angom? E nelo diw netemeko, “Fein kukuw so kunum kute te!”, nangeko, wiin so kitil so dunemsomi, akalem aluwbamin e nem teing dim elo dunemse kasike.\x * \xo 1:12 \xt Kalan Kunum 9:15; 1 Kolin 15:9-10; Galesia 1:15-16\x* \v 13 Feinka! Sua e, ne Sunbin-Got elo weng milewsomi, akalem angin ilo yen feiwsomi, silikmoyem keyemali kunum kebi kate, ne nem kanebi beem mongom ete akokow kebomi, Yesus Kulais beelo ibolow “Fein!”, danginba kunum kekabi kasike, Sunbin-Got e nelo kinkin ibolow kenemse te.\x * \xo 1:13 \xt Kalan Kunum 8:3; 9:1-5\x* \v 14 Kenemei, nukalem Kamok Fian em ibolow folok e fian kuw keko, nem mutuk kel Kulais Yesus elo fein ibolow so, eso mali kawtiw iso ibolow dulew dulew kukuw so, alew kukuw be nem dim atin kuw weneko, gaktak bakilewse te. \v 15 Fein! Sua e, nem sili sili nam kukuw e atin kuw fian kelei, ne wa kawtiw im kak kunum atew kebisi te. Kate, mali im angbiliw weng kale nem dim e atin kuw fein kele kasike, alik nu elo kilele aluwboluwka! I bokolomeliw: “Kulais Yesus e kawin kaleelo teleko, sili sili nam deiw gelewkabuluw kunum waneng num kuankemin deiw bul gewsi belei, okileweko, Sunbin-Got em mit finik so deiw kel mo koyemomin telse te.”, angbiliw te.\x * \xo 1:15 \xt Iluk 19:10\x* \v 16 Angakabiliw weng be nem dulum akati fein dem gilase te. Gilalei, ne kunum waneng Yesus elo “Fein!”, dangeko, sunsun finik so bin kulabiliw kunum waneng im yamtolo unemin kunum kebi te. Nimtew angom? I nem sili sili nam kukuw gelewsi be fein atemeko, “Kulais Yesus e mamtel kunum beelo kinkin ibolow fian mak dulewse te!”, angeko, ikalem dim ikati kalaing kuw keko, ibolow menew kuw kulukabiliw kasike. \q1 \v 17 Feinka! Nu sunsun bin emisik Kamok Fian em wiin daoluma! \q2 Sunbin-Got makmak be kawtiw nu kiin so ateminba kekabuluw Sunbin-Got diwkuw diwkuw kuaninba kesomi, alakabe te. \q2 Nu elo Dawsulko, diwkuw diwkuw em wiin daolewuma! Feinka! \s1 Iti Kilelbi Bin em Weng Mak so te. \p \v 18-19 Timoti, nakalem min kutaka! Sua e, mali Sunbin-Got em bontem dim bakamin kunum mak em bokokemsiliw weng em ki weng kame akati ne kulo iti bakakembi te. Ku fein kiol kukuyemin be on balam atew minggiko, kitil mosomi, fein ibolow kebomi, sen so banim keko, Sunbin-Got so ibolow ki makmak kelomelew kano, mali im dasuw kukuyembiliw weng be de mit da koyemolewka! Kate ku kilelbi bolewka! Mali kawtiw i sen so banim keko, Sunbin-Got so ibolow ki makmak kemin em kukuw kolewsiliw kasike, im fein ibolow akati ok sen dem so kuminko, kawtol kekabe emdiw kawtolse te. \v 20 Ku Kimeneus so Aleksandel so aso im kanesiliw be ibolow fukuna! Aso i beemdiw kesomi, Sunbin-Got elo weng milewsiliw angomi, ne ilo Seten-Ataanim em teing dim da koyemsi kasike, im kulusiliw ilum be ilo kilele kukuyemei, i Sunbin-Got elo iti nam weng milewiw te.\x * \xo 1:20 \xt 1 Kolin 5:5; 2 Timoti 4:14-15\x* \c 2 \s1 Bongguko, Sunbin-Got em Wiin Daolew Kemin em Kukuw te. \m \v 1 Nem nakunum Timoti kutaka! Emisik kukuyemin eisneng e kanekote: Ku kunum waneng alik alik im ibolow daoyemeko, kitil keyemin weng mak bokoyemomelew: “Yu kitil keko, alik alik kawtiw im dulum elote Sunbin-Got eso weng bokolew kebomi, ‘Ku ilo dokoyemew kano, im sakik ilum be banimoka!’, dangesomi, Sunbin-Got elo ‘Weso! Seyo!’, dangboliwka! \v 2 Dangomi, aneng aneng angom im kamokim so, wiin so kawtiw so, im dulum akal Sunbin-Got eso weng bakamoliwka! Keko beli, alik alik nu ken teinbin kuluko, ibolow menew so kulu teinsomi, Sunbin-Got em ibolow fukunin be fein ki kelewbomi, kawtiw alik alik im kiin dim akati kiol kuw kakamoluwka!”, yangolewka! \v 3 Kaneko beli, yu beemdiw keko, Sunbin-Got eso weng bakamiw tewe, yu kawin dim kaleem kunum waneng num kuankemin deiw bul gewsi belei, okileweko, akalem mit finik so deiw mo koyemse Sunbin-Got em kiin dim e kiol kuw kukuw keliwi, e kalfongyemoke te. \v 4 Nimtew angom? Sunbin-Got e ibolow fukunomele: “Kunum waneng alik alik ilo dokoyemeko, im kuankemin deiw bul gewsi belei, okileweko, nakalem mit finik so deiw mo koyemii, i fein em dem be kilele atemeko, kal kelokoliw te!”, angakabe kasike. \v 5 Fein em dem be kanekote: \q1 Sunbin-Got e makmak ete kuw te. \q1 Sunbin-Got so, nuso, watokoyemse kunum akal makmak ete kuw te. \q2 Watokoyemse kunum be kal so kun so kese kunum Kulais Yesus ete kale. \q1 \v 6 Yesus be alik alik num sili sili nam kukuw beem yan wa kulusomi, yan beelo banim kelomin beem dulum elote kuanse te. \m Sunbin-Got em “Kame kaneloke!”, angse ding kabalak e, kanebe weng kal be kawin kaleem kawtiw num dim dukulei, e fein num kiin dim fitewse kale.\x * \xo 2:6 \xt Ulom 3:29-30; Galesia 1:4\x* \v 7 Fitewei, Sunbin-Got esik nelo akalem wiin so amkoko, kalan kunum kenemeko, “Nem weng bakayem tem bakayem tem de una!”, nangeko, namdase te. Ku kilele kilila! Nem weng bokokemi weng be dasuw ba, fein weng te! E nelo namdase kasike, ne fein uneko, Isalael kawtiw im ibik biliw kunum waneng ilo fein angbin ibolow so, fein em dem so, kukuyemin fian be kukuyemkakawkabi te.\x * \xo 2:7 \xt Kalan Kunum 9:15; Galesia 2:7-8; 2 Timoti 1:11\x* \p \v 8 Kaneko kasike, nem ibolow fian e kanekote: Yom aneng aneng angom bongguliw dim e, kunum i kaisuw kukuw so, weng dumin kukuw so, kukuw be atin kuw koleweko, kiol kuw kukuw kebiliw teing be daoko, Sunbin-Got eso weng bakamoliwka!\fig |alt="Praying man" src="LB00271B.tif" size="col" ref="1 Timoti 2:8" \fig* \p \v 9 Waneng im dulum akal nem ibolow fian e kanekote: I kiol kuw kukuw gelewko, kilele minggimoliwka! I kanelom ikalem kak kon fut dukusomi, kait gol so, tum filik falak so, tum win fian so wenkabiliw ilim minggimokoliw te! Mesik esik minggiliw tewe, kunum waneng im kiin e kiinsilili yom dim kuw kemokoliw kasike.\x * \xo 2:9 \xt 1 Fita 3:3-5\x* \v 10 Kate, nimin waneng ite mak Sunbin-Got em weng afak keko, gelewiw tewe, i mali kunum waneng ilo dokolew dokolew kukuw kuw gelewbina! Gelewbiliw kukuw be ikalem kait atite atew keboke kasike.\x * \xo 2:10 \xt 1 Timoti 5:10\x* \p \v 11 Waneng im Sunbin-Got em weng kulamiw ding dim bakate, i ikalem de mit da kolewsomi, weng kimi angeko, boliwka! \v 12 Bomeliwi, i kanelom mali ilo Sunbin-Got em weng kukuyemeko, kunum im kamokim keko, kebokoliw te! Babo! I weng kimi angeko, afak boliwka!\x * \xo 2:12 \xt 1 Kolin 14:34\x* \v 13 Nimtew angom? Sunbin-Got e Adam elo esik dukusomi, Iw ulo ibik elote dukuse kasike.\x * \xo 2:13 \xt Talfut Kese 2:7,21-22; 1 Kolin 11:8-9\x* \v 14 Fein! Seten-Ataanim e Adam elo funum kelewinba kese kate, em kalel ulo funum keumei, usik em dasuw weng elo “Fein!”, dangeko, Sunbin-Got em weng sakalaw keko, weng bo bo kelewko, sili sili nam kukuw kesu kale.\x * \xo 2:14 \xt 2 Kolin 11:3; Galesia 3:1-6\x* \v 15 Kaneko kasike, waneng i ikalem Sunbin-Got ilo duyemkabe aluwbamin aluwko, aul duku kemoliwka! Kebomeliwi, i Kulais elo “Fein!”, dangbiliw em kukuw so, mali ilo ibolow fian dulew dulew kukuw so, Sunbin-Got em fukunin kiol gelewomin em kukuw so, ibolow nanbow kebin em kukuw so, kukuw alik alik beem deiw ete kuw kakamiw tewe, Sunbin-Got e biim kuankemin deiw fein bul gewsi belei, okileweko, ilo akalem mit finik so deiw mo koyemoke te. \c 3 \s1 Sios kawtiw im Kak Yetebiliw Kunum im “Kaneko, boliwka!”, Angse em Weng te. \m \v 1 Nakunum ku kilila! Mali im angbiliw weng kale atin kuw fein kele kasike, alik nu elo kilele aluwboluwka! I bokolomeliw: “Nimin kunum ite mak ‘Nu sios em kak yetebin kunum kelum o!’, angiw tewe, ikalem ibolow e aluwbamin fian atite em dim duyemkabiliw kae!”, angbiliw te.\x * \xo 3:1 \xt Kalan Kunum 20:28\x* \v 2 Nimtew angom? Kak yetebiliw kunum bi kawtiw im kiin dim e sen so banim kunum kebokoliw kasike. I waneng makmak kuluko, bomeliwi, i ibolow menew so, ibolow fukunin ken so, ken teinbin kukuw gelewko, bomeliwi, kokow kawtiw ilo ikalem am dim kel kilele yetemomeliwi, i ki keko, kunum waneng mali ilo sawa weng beelo ken kuw kukuyemboliwka!\x * \xo 3:2 \xt Taitus 1:6-9\x* \v 3 I kanelom wain ok banban waneko, anung anung teifulusomi, silikmoyem belei, tum win ibolow mutuk fian kuw dukalewokoliw te! Kate, i ibolow fukunin kiol kebomi, menew ibolow kukuw dulew dulew kemoliwka! \v 4 I ikalem aul waneng ilo kilele yeteboliwka! Keko beli, ikalem muluwel im kiin dim e, i wangweng kunum kebomeliwi, isik ikalem bakayembiliw weng be kiliko, fein gelewemoliwka! \v 5 Nimtew angom? Nimin kunum ite mak ikalem aul waneng ilo kilele yeteminba keliw tewe, i ki keko, Sunbin-Got em sios kunum waneng ilo ikati kilele nam yetebiw kasike. \p \v 6 Nimin kunum ite mak sukum ding kuw Kulais elo “Fein!”, dangakabe kunum keliw tewe, i kanelom sios kawtiw im kak yetebin kunum keyembokoliw te! Mesik esik im ibolow fukunin e fasuko, i ikalem wiin dawsulsomeliwi, Sunbin-Got e ilo Seten-Ataanim emdiw diw yetemeko, geeyemboke kasike. \v 7 Kate, nimin kunum ite mak sios kawtiw im ibik biliw kawtiw i biilo yetemeko, wiin ken dukayembiw tewe, kaneko kunum bite kuw sios kawtiw yom kak yetebin kunum keyemboliwka! Mesik esik mali i ilo yetemeko, teing kang duyemsomeliwi, i Seten-Ataanim em abil tem emdiw kumineko, im sios aluwbamin em kitil banim kelokoliw kasike.\x * \xo 3:7 \xt 2 Kolin 8:21\x* \s1 Sios Kawtiw im Aluwbamin Kunum im “Kaneko, boliwka!”, Angse em Weng te. \p \v 8 Kaneko kasike, beemdiw, sios kawtiw im aluwbamin kunum ikati mali kawtiw im kiin dim e wiin so kiol kuw kukuw so keboliwka! Kesomiliwi, i kanelom foong alew so kunum kemokoliw te! I kanelom wain ok wanbomeliwi, aneng aneng teifuluko, tum win bisil nam kebokoliw te! \v 9 I sen so banim keko, Sunbin-Got so ibolow ki makmak kesomi, Sunbin-Got em sua e wokmobe fein ibolow em ibolow win so sang beelo kilele aluwko, kal kemoliwka! \m \v 10 Keko beli, im aluwbamin be kulinba biliw ding dim bakate, im aluwbamin besik diweko, ateyembamoliwka! Im aluwbamin e ken keliw tewe, ilo fein sios beem aluwbamin kunum keyemboliwka! \p \v 11 Ikalem kalel kumel ikati wangweng keyembomeliwi, i kanelom ibik weng wa bakamin waneng kemokoliw te! Kate, i ibolow menew kesomeliwi, mesesem eisneng alik alik kunum waneng mak im teing dim duyemiw tewe, i kilele fein kemoliwka!\x * \xo 3:11 \xt Taitus 2:3\x* \p \v 12 Sios kawtiw im aluwbamin kunum i waneng makmak kuluko, bomeliwi, aul waneng ilo kilele yeteboliwka! \v 13 Keko beli, kiol kuw aluwiw tewe, mali kawtiw i im wiin daoyemsomeliwi, i finganinba keko, kitil moko, Kulais Yesus em “Fein!”, dangbiliw sang beelo bakayem kakamoliwka! \s1 Sunbin-Got em Sua e Wokmo Alenale Sang Fitewse em Weng te. \p \v 14 Nakunum Timoti kutaka! Ne fongate katemomin ibolow keli kate, “Nal em tit ete kom fukun toloki yake?”, angbi kasike, ne fut kale boko, kulo dabala kemi te. \v 15 Nimtew angom? Nem kom fukun fongate telinba keli tewe, ku fut kale atemeko, Sunbin-Got em angin kebiliw kunum waneng im fein ibolow kukuw kilele kal kebelew kasike. Ku kilele kilila! Sunsun bin Sunbin-Got em angin nu em am em takak kebomi, fein em dem e kilele atemeko, dawsulbuluw bakate. \v 16 Nukalem kalan weng sua wokmose kame fitew kele ibolow win weng kale fian auk so weng ete te. E nulo Sunbin-Got em kiin dim e kiol kuw bin em deiw kukuyemkabe kasike. Weng be kanekote: \q1 Kulais e kal so kun so kunum nukatetew keko, fitewse te. \q2 Fitewei, Sunbin-Finik e em kiol keko, kaneko alakabe be nulo kilele kukuyemse te. \q1 Sang be Sunbin-Got em yemdakamin finik i kilele atemsiliw te. \q2 Atemiwi, mali kunum waneng i uneko, aneng aneng angom biliw kawtiw ilo sang be bakayem tem unsiliw te. \q2 Unesomeliwi, mali aneng aneng angom biliw kunum waneng i im weng be kiliko, “Fein!”, dangsiliw kasike. \q1 Keko beli, Sunbin-Got e elo auk so kitil so duleweko, abiil tikin elo debele unse te.\x * \xo 3:16 \xt Sion 1:14; 2 Fita 3:3; 1 Sion 2:18\x* \c 4 \s1 Mali im Dasuw Kukuyemin Bakati Kilelbi Bolewka! \m \v 1 Nakunum Timoti kutaka! Sunbin-Finik e nulo kilele kukuyemomele: Fefe ding mewso kele ding kabalak e, mali fein ibolow kebiliw kunum waneng i ibolow famdeko, Kulais elo “Fein!”, dangbiliw kukuw kolewko, dasuw bakayembiliw finik wa so, aneng matil so, biim kukuyemin kuw ilo yenggelewokoliw te. \v 2 Kawtiw bi fimdi famde kesomi, dasuw funum weng kuw bakayembokoliw kawtiw ite te. I diwkuw diwkuw sili sili kukuw gelewkabiliw kasike, im ibolow fukunin e teifuluko, im wa kukuw beem dulum elote i inkal kelinba kebokoliw te. Nimtew angom? Im sen so banim keko, Sunbin-Got so ibolow ki makmak kebiliw ibolow fukunin be deim nam atew keloke kasike. \v 3 Kanekabiliw kawtiw bi mali ilo bokoyemomeliw: “Yu kanelom kunum waneng kule kule kemokoliw te!”, yangesomi, “Yu kanelom wanin mali mak kale wanbokoliw te!”, yangokoliw kate, Sunbin-Got e wanin be “Weso! Seyo!”, dangesomi, fein em dem elo kal keko, “Fein!”, dangbiliw kunum waneng im dulum dukuse te.\x * \xo 4:3 \xt Talfut Kese 9:3; Ulom 14:6; 1 Kolin 10:30-31\x* \v 4 Feinka! Sunbin-Got em dukuse eisneng alik alik angom be ken ati kuw kasike, nu kanelom mesesem eisneng “Weso! Seyo!”, dangbuluw eisneng beelo sakok keko, kolew kemokoluw te! Babo! \v 5 Nimtew angom? Sunbin-Got em weng so, eso bakabuluw em kukuw so, alik alik eisneng be akalem kiin dim e kiol kuw sen so banim kekabe kasike. \s1 Kulais em Ken Aluwbamin Kunum em Kukuw em Weng te. \p \v 6 Nakunum Timoti kutaka! Ku nem fut weng bokemi fut be fein ibolow angbiliw kunum waneng biilo kukuyemew tewe, ku Kulais Yesus em aluwbamin kunum ken ati kebelew te. Kaneko beli, Kulais elo fein dangbelew em sang so, kukuyemin ken kiliko, gelewkabelew kukuw so, kom ibolow fukunin e kitil keko, tanbel kekembelei, kakabelew te. \v 7 Ku kanelom mali im sakok so, mongom banim so, weng wosu kemokolew te! Kate, ku bukeko, “Sunbin-Got em kiin dim e kiol kuw kukuw gelewomin em deiw ete kuw kakamoyo!”, angomi, ki keko, beem deiw em fein kal kunum kemolewka!\x * \xo 4:7 \xt 1 Timoti 1:4\x* \v 8 Ku kilele ibolow fukuna! Kal so kun so em kitil fian kelebin be dem fong gel kuw gilaloke kate, “Sunbin-Got em kiin dim e kiol kuw kukuw gelewomin em deiw ete kuw kakamoyo!”, angbin deiw be dem ken so gilakabe te. Nimtew angom? Deiw be kame akal, sow akal, diwkuw diwkuw dem ken ati mak gilaloke kasike. \v 9 Feinka! Mali im angbiliw weng kale atin kuw fein kele kasike, alik nu elo kilele aluwboluwka! I bokolomeliw: \v 10 “Nu ‘Kanemok!’, angeko, bukeko, aluwbamin em betbet kulamuma! Nimtew angom? Nu kalaing keko, finik so bin Sunbin-Got em nulo dokoyemoke ding fenbuluw kasike. Esik alik alik kawtiw im kuankemin deiw bul gewsi belei, okileweko, akalem mit finik so deiw mo koyemse Sunbin-Got kebe kasike, e ‘Fein!’, dangbuluw kunum waneng nulo fein kuw akalem mit finik so deiw mo koyemoke te.”, angbiliw te.\x * \xo 4:10 \xt 1 Timoti 2:3-4\x* \p \v 11 Ku nem bokokemi weng kale kilele bokoyemsomi, kukuyemolewka! \v 12 Mali kunum waneng i kulo kanelom diw katemeko, “Kunum tanbel kuw kebe kae!”, kangeko, kom wiin elo de mit da kekemokoliw te! Kate, ku mali fein ibolow kebiliw kunum waneng im yamtoloko, unemin kunum kebolewka! Kebomi, ken weng bakamin e, ken kukuw gelewmin e, ibolow mutuk dulew dulew kemin e, “Fein!”, angbin ibolow kemin e, sen banim so bin e, alik alik ken kukuw beem deiw ete kuw kilele kakamolewka!\x * \xo 4:12 \xt Taitus 2:15\x* \v 13 Nem kom fukun telinba keko, kale kel bi ding dim bakate, ku Sunbin-Got em fut mali kunum waneng ilo teing bokoyemsomi, kitil keyemsomi, kewkew weng bokoyemsomi, kukuyem kemolewka! \p \v 14 Sua e, sios im kak yetebiliw kunum i ikalem teing e kom dim dukusomeliwi, Sunbin-Got em bontem dim bakamin weng mak kom dim dukusiliw te. Beem ding dim e, Sunbin-Got e kulo aluwbamin beem kitil mak dukemse kasike kame, ku kanelom belew keko, gal kelewemokolew te!\x * \xo 4:14 \xt 2 Timoti 1:6\x* \v 15 Diwkuw diwkuw ku kukalem aluwbamin fian beem dim ibolow fukuneko, kilele aulbamolewka! Aluwbabelew kano, kunum waneng alik alik i kom kanebelew ken kukuw be atemeko, “Sua em emisik kemalew ken kukuw iti bakilewe kai!”, angokoliw kasike. \v 16 Ku kukalem kukuw so, kukalem kukuyemin so, be kilelbi atebolewka! Kom kanebelew be kilele aluwbelew tewe, Sunbin-Got e kukalem so, kom weng kilikabiliw kunum waneng iso, alik alik yom kuankemin deiw fein bul gewsi belei, okileweko, akalem mit finik so deiw mo koyemoke kasike. \c 5 \s1 Kalun Waneng so, Kak Yetebiliw Kunum so, Weng afak Kebiliw Kawtiw so, Alik ilo Yetebin em Weng te. \m \v 1 Ku kanelom kunum fasel ilo kaisuw weng bakayem bokolew te! Kate, ku ilo wangweng keyemeko, kalew em kilelewkabelew beemdiw ilo keyembolewka! Keyembomelewi, ku tanbelel kunum ikati kawkunum kumel keyemkabelew biimdiw kilele keyembolewka! \v 2 Beemdiw, waneng fasel ikati kauk ulo kileumkabelew emdiw kileyembolewka! Kileyembomelewi, waneng seiwel ikati kukalem waneng aul keyemkabelew imdiw keyemeko, Sunbin-Got em kiin dim e kukuw ken kuw kukuyemeko, kilele keyembolewka! \p \v 3 Imikel biliw kalun waneng ilo wangweng kukuw kuw kukuyemeko, ilo dokoyem kemolewka! \v 4 Kate, kalun waneng mak muluwel dow so bu tewe, ku muluwel dow biilo kilele kukuyemolewka! Nimtew angom? I ikalem kaim anung yetemeko, ikalem auk so awkok so, sua em kilelyemsiliw yan fein iti dukayembiw tewe, i Sunbin-Got em kiin dim e kiol kuw kukuw gelewiwi, e ilo kalfongyemoke kasike. \p \v 5 Nimin kalun waneng ute mak fein umikel kuw bu tewe, u kalaing kuw keko, Sunbin-Got em ding kuw feneko, kutiliw banim taw banim diwkuw diwkuw Sunbin-Got eso weng bakabomelui, “Dokonema! Dokonema!”, dangbu te. \v 6 Kate, nimin kalun waneng ute mak ukalem ibolow em danong danong kukuw bete kuw gelewu tewe, u finik so bu kate, um finik e kuanin atew keboke te. \v 7 Ku kukuyemin kale sios kunum waneng alik alik ilo kilele bakayem bolewka! Bokoyemewi, i kiliko, kal keko, sen so banim kukuw gelewemoliwka! \v 8 Nimin kawtiw ite mak ikalem kaim anung so, ikalem am dim mewso biliw kawtiw iso, alik biilo kilele yeteminba keliw tewe, i ikalem fein ibolow beelo sakalaw keko, weng bo bo kelewsomi, Kulais elo “Fein!”, danginba kawtiw im wa kukuw bakileweko, atin kuw wa kukuw kebomi, alakabiliw te. \p \v 9 Kalun waneng mak um itol e 60 kel kesomi, imok makmak kulu waneng kebu tewe, ku um wiin e sios kawtiw im kalun waneng im wiin dukukabiliw fut tem kabalak kel bomewi, sios kunum waneng i ulo dokoum kemoliwka! \v 10 Kalun waneng bu mali im kiin dim e wangweng kukuw so waneng keko, bomuka! Um kaim dim kel im dim aluwbabu kukuw e kanekote: \li1 Ukalem muluwel ilo kilele keyemin e, \li1 kokow kawtiw ilo wanin yemen kemin e, \li1 ukalem wiin de mit da koleweko, Sunbin-Got akalem galmose kunum waneng ilo dokoyemin e\f + \fr 5:10 \ft 5:10 Gilik im weng sin e kanekote: “Sunbin-Got akalem galmose kunum waneng im yan e gingyemin e.” Yu Sion 13:4-5 teing bokoko, atemina!\f*, \li1 ilum sakik so kawtiw ilo dokoyemin e, \li1 mali ken kukuw banso banso kuw gelewkemin ete te. \p \v 11-12 Kate kalun waneng im itol e 60 kel kelinba kebiliw waneng mak im wiin e sios kawtiw im kalun waneng im wiin dukukabiliw fut dim kabalak e nam duku kemiw te! Nimtew angom? I fasel waneng imdiw kebinba kebiliw kasike, mesik esik i kunum kulomin ibolow fulut fulut kebomi, sua Kulais em kiin dim e fawtuk ayem angsiliw weng\f + \fr 5:11-12 \ft 5:11-12 Kalun waneng mak um wiin e sios kawtiw im kalun waneng im wiin dukukabiliw fut dim kabalak boumokoliw ding dim e, kalun waneng bu fawtuk ayem weng mak bokoyemomelu: “Fein te! Kunum mak iti nam kuli te!”, yangsu te.\f* be okileweko, sen so kemin waneng kemokoliw kasike. \v 13 Iti mongom mak e kanekote: Mesik esik i gal keko, aluwbamin banim keko, teinkakamin kukuw kuw ke alakabiliw kasike. Bomeliwi, wa kukuw be bakileweko, mali im abisom abisom yetebam kakabomi, weng anyam bakakayem tem bakayem tem unesomi, weng takemin keko, fitew dim bakaminba weng be bakamkamokoliw kasike.\x * \xo 5:13 \xt 2 Tesalonaika 3:11\x* \v 14 Kaneko kasike, ne ibolow fukunomeli: Kalun waneng im itol e 60 kel kelinba kebiliw waneng i iti kunum kuluko, aul dukusomeliwi, ikalem am kilele yeteboliwka! Yetebiliw tewe, maka kawtiw mak i im ken kukuw be yetemeko, Kulais gelewkabuluw kunum waneng nulo weng minyemin em mongom mak ateminba kesomi, biliw te.\x * \xo 5:14 \xt 1 Kolin 7:9\x* \v 15 Feinka! Mali kalun waneng i kame akati Kulais em kilele gelewemin deiw be kolewko, Seten-Ataanim em deiwkim elo kakakabiliw kasike. \v 16 Kaneko kasike, ku kame kilele kiliko, mali waneng ilo kukuyemeko, bokoyemomelew: Mali Kulais elo “Fein!”, dangbiliw waneng biim kaim atuk beem dulum be fein kalun waneng mak keko, bu tewe, waneng mali bisik kalun buulo kilel keumboliwka! I kanelom ulo watebomin em ilum be sios kawtiw im teing dim kuw dako, duyembokoliw te! Bayo! Nimtew angom? Sios kawtiw i kalun waneng angin banim so kalun waneng ilo kilele yetemomin ilum daoko, aluwkabiliw kasike. \p \v 17 Ken kuw aluwbabiliw sios kawtiw im kak yetebiliw kunum alik ilo wangweng keyemeko, on kisol ken mak dukayemboliwka! Kate emisik e, mali kak yetebiliw kunum isik bukeko, Sunbin-Got em sawa weng bakayemsomeliwi, mali ilo kilele kukuyemkabiliw kunum ilo yan ken mak dukayemboliwka! \v 18 Nimtew angom? Sunbin-Got em fut tem weng bokolomele: \q1 “Yu kanelom aulbabe bulmakao em bontem dim sok so net kelewbokoliw te!”, \m angeko, iti weng makso bokolomele: \q1 “Kunum mak aluwkabe beem yan e bakalem ki kuw kulabe te!”, \m angse kasike.\x * \xo 5:18 \xt Sawa Weng 25:4; Matyu 10:10; Iluk 10:7; 1 Kolin 9:9\x* \p \v 19 Ku kilelbi bolewka! Mak kunum mak teleko, sios kawtiw im kak yetebe kunum mak em dulum elote ibik weng dukeme tewe, ku kanelom em weng be kililokolew te! Bayo! Mesik esik kunum alew o alemsal o teliw tewe, i makmak bongguko, im weng e ki makmak kele tewe, ku elo kanelom geelewbokolew te!\x * \xo 5:19 \xt 2 Kolin 13:1\x* \v 20 Geelewew tewe, ku sios kawtiw im kak yetebe kunum wa kese kunum beelo alik alik kunum waneng\f + \fr 5:20 \ft 5:20 Kale kel Gilik im weng sin e mongom alew so te. Mongom mak e “alik alik sios kunum waneng im kiin dim e”, mak e “alik alik kak yetebiliw kunum im kiin dim e”.\f* im kiin dim kel sikili sakalala dangbolewka! Dangesomelewi, alik alik i kanele be atemeko, finganeko, kilelbi boliwka!\x * \xo 5:20 \xt Efesus 5:11\x* \p \v 21 Nakunum Timoti kutaka! Sunbin-Got so, Kulais Yesus so, Sunbin-Got em yemdakamin finik so, alik alik biim kiin dim e ne kitil weng mak bokokemomeli: “Ku sen so banim keko, fut kaleem weng be kilele aluwbamolewka! Mali kawtiw i wa keliw tewe, ku kanelom wiin so kawtiw so, wiin banim kawtiw so, amen amen keyemeko, diw yetemokolew te! Babo! Kate ku ilo wiin ki makmak keyemeko, im wa kukuw kiol kuw diw atemolewka!”, kangbi te. \p \v 22 Ku Sunbin-Got em kiin dim e kiol kukuw em deiw gelewko, kukalem kuw kilelbi bolewka! Ku kanelom fongate akate kom teing e mali kawtiw im dim dukuko, “Kame Sunbin-Got em aluwbamin kunum kemoliwka!”, yangokolew te! Mesik esik mali kawtiw i aluwbamin kunum kikis biim sili sili nam kukuw wa be atemeko, “Timoti e im kanekabiliw kukuw wa be ‘Ken kai!’, yangbelew sako?”, kangesomeliwi, kom wiin e de mit da kokemokoliw kasike! \p \v 23 Kaneko beli, ku sak ok ete kuw nam wanew te! Kom kumun mutuk wakamin so be kasike, wain ok fong gel kuw mak wanbolewka! \p \v 24 Nakunum Timoti ku kilele kilila! Kameem fefe geeyemoke ding kelinba kebe ding dim bakate, mali kawtiw im sili sili kukuw e alik im kiin dim e fitew dim kebiliw kate, mali im sili sili kukuw e kame wokmobe kasike, sow ete kaim dim fitewoke te. \v 25 Beemdiw, mali im kukuw ken ati akati alik alik im kiin dim e fitew dim kebe kate, mali im kukuw ken ati bete sow ete fitew dim keloke te. \c 6 \m \v 1 Mali im weng afak kebiliw kawtiw i ikalem kak kunum ilo wangweng keyemeko, im afak keko, boliw te! Keko bomeliwi, mali kawtiw i im ken kukuw be atemeko, kanelom Sunbin-Got em wiin so, akalem kukuyemin so de mit da kolewbokoliw te!\x * \xo 6:1 \xt Efesus 6:5\x* \v 2 Kak kawtiw mak i Kulais elo “Fein!”, dangiw tewe, biim afak kebiliw Kulais elo “Fein!”, dangbiliw kawtiw i kanelom biim bakayembiliw weng beelo sakalaw keko, weng bo bo keyemeko, “Numel nu Sunbin-Got em afak kuw keko, kakabuluw te!”, yangokoliw te! Babo! Kate, alik alik bi bukeko, im kak yetebiliw kunum biilo aluwbamin fian mak duyemboliwka! Nimtew angom? Ikati Sunbin-Got elo “Fein!”, dangiwi, Sunbin-Got e ilo ibolow mutuk fian duyemkabe kasike. \p Timoti kutaka! Ku nem fut boli weng be diwkuw diwkuw kukuyemeko, bakayembolewka!\x * \xo 6:2 \xt Filemon 16\x* \s1 Mali im Dasuw Kukuyemin beem Weng Kilelbi Bolewka! \p \v 3 Nakunum Timoti kutaka! Nimin kawtiw ite mak nukalem Kamok Fian Yesus Kulais em kiol kuw atite weng kemin be famdeko, nanew kukuyemin mak kukuyemomi, Sunbin-Got em kiin dim e kiol kakamin deiw kukuyemin be koliw tewe,\x * \xo 6:3 \xt Galesia 1:6-9\x* \v 4 kawtiw bi ibolow teifuluko, anung anung kebomi, ibolow fukunin kau kebiliw kawtiw ite te. I weng anung gel mak kuluko, beem mongom e weng dumin fian kelomin ibolow kebiliw kasike, im mutuk e ibolow on kelew kelew kemin e, ganbin e, mali im wiin e de mit da kolew kolew kemin e, ibolow kum kemin e, \v 5 mali im weng bakilew kelew kelew kemin e, kaneko eisneng alik alik be diwkuw im dim alakabe te. Alakabe kasike, kawtiw biim ibolow fukunin e yout nam atew keyembelei, kanebiliw kukuw be fein weng im dim be be atin kulu koyemkabe te. Keko beli, i ibolow fukunomeliw: “Nu Sunbin-Got em deiw kakabuluw kasike, beem mongom ete nu on kisol fian mak kuluko, wiin so kawtiw kebuluw te!”, angakabiliw te.\x * \xo 6:5 \xt 2 Timoti 3:8; 4:4; Taitus 1:14\x* \p \v 6 Kate nu kal kelomeluw: Nu Sunbin-Got em deiw kakabomi, nomin eisneng ete e nulo duyemei, nu beelo ibolow nanbow kemuw tewe, e nulo yan ken mak fein duyemoke te!\x * \xo 6:6 \xt Filibai 4:11-12; 1 Timoti 4:8; Kibulu 13:5\x* \v 7 Ku kilele ibolow fukuna! Num yem aliwol nulo dukusu ding kabalak e, nu mesesem eisneng so telinba kesuluw te. Beemdiw, num kuaneko, unokoluw ding dim akati, nu mesesem so de nam unuw te.\x * \xo 6:7 \xt Sow 1:21\x* \v 8 Kasike, nu kameem ding dim bakate, wanin so, ilim so, kebuluw tewe, nu “Kika!”, angeko, ibolow nanbow angeko, boluwka! \v 9 Kate, kawtiw i beemdiw ibolow nanbow anginba kesomi, on kisol em kulamin ibolow kuw fukuniw tewe, kawtiw biim ibolow fukunin e ilo kiskiw kuw koyemei, i abil tem unokoliw te. Unesomeliwi, i sili sili kukuw so, ilo wa keyemoke eisneng so, ibolow danong keyembiliw kasike, i atin kuw yenei, kuanokoliw te. \v 10 Nimtew angom? On kisol em ibolow dulew kemin e sili sili kukuw banban em mongom ete kasike. Keko kasike, mali kawtiw i on kisol beem ibolow danong danong kuw kelewsomi, beem mongom ete fein ibolow kolewsiliw kasike, i ikalem dim elo kuw betbet so ilum so duyemsiliw te.\x * \xo 6:10 \xt Efesus 5:5\x* \s1 Kewkew Weng te. \p \v 11 Kate ku, Sunbin-Got em kunum kebelew kasike, ku kanelom wa kukuw beem mit mewso unemokolew te! Kate, beelo koleweko, fon unemolewka! Kom gelewemokolew kukuw e kanekote: \li1 Sunbin-Got em kiin dim e kiol kuw kemin e, \li1 akalem ken deiw kakamin e, \li1 fein ibolow em deiw kakamin e, \li1 ibolow dulew dulew kemin e, \li1 kal anggil ilum kululew ding dim bakate, kalaing kuw keko, kitil kesomi, mo kemin e, \li1 ibolow falit kemin bete kale.\x * \xo 6:11 \xt 2 Timoti 2:22\x* \m \v 12 Sunbin-Got e kulo “Sunsun finik so bin dukemi kae!”, kangesomelei, ku mali kawtiw banban im kiin dim e em bokokemse sang beelo “Feinka!”, dangbelew kasike kame, ku sunsun finik so bin beelo kitil kuw aluwbolewka! Fein! Ku kukalem fein ibolow em dulum elote bukeko, ganbin ken geneko, kakamolewka!\x * \xo 6:12 \xt 1 Kolin 9:25-26; 2 Timoti 4:7\x* \p \v 13 Nakunum Timoti kutaka! Alik alik finik so bin angom biilo finik duyembe Sunbin-Got em kiin dim e, Sudia aneng fian yetemse kamok Fontius Failat em kiin dim e kaim dim weng ken fein kuw bokolewse Kulais Yesus em kiin dim e,\x * \xo 6:13 \xt Sion 18:36-37\x* \v 14 yelim biim kiin dim e ne kulo weng kitil weng mak bokokemomeli: “Kameem ding uneko, nukalem Kamok Fian Yesus Kulais em iti telesomi, unoke ding kabalak e, ku nem fut kale bokemsi kukukemin be kilele aluwko, sen so banim kesomi, atin kiol kuw kebolewka!”, kangbi te. \p \v 15 Nakunum Timoti, ku kilele ibolow fukuna! Kalfong em mongom kayak so, akalem ete kuw kamokim fian kebe so, alik alik kamok so, kak kawtiw so, im imisik kamok fian so kak kebe Sunbin-Got e Kulais em iti dabalaloke ding e fein kaim dim daloke te.\x * \xo 6:15 \xt Fitew Dase 17:14\x* \v 16 Sunbin-Got bete kuw nam kuane te. Esik kal so kun so kunum waneng nu em mit mewso ki keko, nam unuw ailbin fian beem mutuk kel alakabe te. Kunum waneng mak elo ateminba kesomi, num mutuk mak e ki keko, elo atemomin e nam kiluw te. Sunbin-Got em wiin e diwkuw diwkuw daolewbina! Akalem auk so kitil so bin e diwkuw diwkuw boke te! Feinka! \p \v 17 Timoti, ku kameem ding kale kel em so biliw kunum waneng ilo bokoyemomelew: “Yu kanelom yukalem wiin daolewko, fongate akate banimoke tum win on kisol elo ibolow dukalewbokoliw te! Kate, yu sakik ilum kekabe ding kale kel e, kalaing kuw keko, finik so bin Sunbin-Got em ding fenoliwka! E alik nulo kalfongyemin eisneng banban duyemkabe kasike.”, yangolewka!\x * \xo 6:17 \xt Iluk 12:20\x* \v 18 Yangeko, iti weng makso bokoyemomelew: “Yu mali kawtiw ilo ken kukuw keyemboliwka! Keyembomi, yom aluwbamin ken kukuyembiliw be yom on kisol atite emdiw keloke te. Yu falim emdiw kunum waneng keboliw te!”, yangolewka! \v 19 I beemdiw keliw tewe, abiil tikin kel, i am kitil nam emdiw gesomi, on kisol fian mak emdiw bonggusomi, finik so bin fein aluwbokoliw te.\x * \xo 6:19 \xt Matyu 6:20\x* \p \v 20 Nakunum Timoti kutaka! Sunbin-Got em kulo dukemse aluwbamin atite ati beelo kilele atemeko, aluwbolewka! Ku kanelom mali im sakok so, mongom banim so, ken weng emdiw bakabiliw weng be wosu kemokolew te! Keko, ku kanelom “Nu fein em deiw e kilele kal keluw kunum waneng nute te!”, angeko, funum dasuw bakabiliw kawtiw iso bongguko, ilo weng dumin weng bakayembokolew te! \v 21 Nimtew angom? Mali kunum waneng mak i biim bakayembiliw weng be kiliko, gelewsomi, fein ibolow em deiw kolewsiliw kasike. \p Nakunum a! Sunbin-Got em ibolow folok e alik yuso boka! \p Bete kuw. Nem fut weng bokemi fut be kame kilaka.\x * \xo 6:21 \xt 1 Timoti 1:6; 2 Timoti 2:18\x*