\id 1CO - Bimin NT -Papua New Guinea 2008 (web 2014) \h 1 Kolin \toc1 Fut kale Fol em Emisik Fut Kolin Abiw Mutuk Fian em Sios Kawtiw ilo Dabalayemse Fut kale. \toc2 1 Kolin \toc3 1Ko \mt2 Fut kale Fol em \mt1 Emisik Fut Kolin \mt2 Abiw Mutuk Fian em Sios Kawtiw ilo Dabalayemse Fut kale. \c 1 \p \v 1 Sunbin-Got e akalem ibolow fukunin kuw geleweko, Fol nelo gaanemeko, Kulais Yesus em kalan kunum kenemse te. Kame neso, Kulais elo akate ibolow fein dangbe kunum Sostenes so, \v 2 aso nu fut kale Kolin abiw mutuk fian ka biliw Sunbin-Got akalem galmose kunum waneng alik alik yulo dabalayemuw te. Sunbin-Got e Kulais Yesus em kanese beem mongom ete aneng aneng angom beem nukalem Kamok Fian Yesus Kulais em wiin daolewkabiliw kunum waneng ilo akalem galmose kunum waneng keyemse te. Beemdiw, e alik alik nukati akalem galmose kunum waneng keyembe te. \p \v 3 Nukalem Aatim Sunbin-Got so, nukalem Kamok Fian Yesus Kulais eso, yelim bi alik alik yulo ikalem ibolow folok so, ibolow menew so, duyemboliwka! \s1 Fol e Sunbin-Got elo “Weso! Seyo!”, dangenale em Sang te. \p \v 4 Feinka! Sunbin-Got e Kulais Yesus em dim e yulo sak misim kuw Sunbin-Finik em kitil eisneng duyemse kasike, ne diwkuw diwkuw nem Sunbin-Got elo “Weso! Seyo!”, dangakabi te. \v 5 Nimtew angom? E akalem min em dim ete yom weng bakabiliw weng so, ibolow kal kebiliw beso, alik alik beem dulum elote yulo emso kunum waneng keyemse kasike. \v 6 Kanese be nulo kilele kukuyemete: Kulais em kalan weng kilisiliw weng be yom ibolow tem ka kel kitil keko, fein dem gilase te. \v 7 Kaneko beli, yu Sunbin-Finik em bamki kitil eisneng gel mak em dulum elote sukum kelinba kesomi, nukalem Kamok Fian Yesus Kulais em fitew dim toloke ding dim be fen alakabiliw te. \v 8 Kameem buluw ding dim elote uneko, fefe ding keloke ding kabalak e, e yulo kitil duyemkabe kasike, nukalem Kamok Fian Yesus Kulais em iti toloke ding dim bakate, yu sen so banim kiol kuw kunum waneng kelokoliw te.\x * \xo 1:8 \xt 1 Tesalonaika 3:13; 5:23\x* \v 9 Nimtew angom? Yulo gaayemeko, akalem Min Yesus Kulais num Kamok Fian eso, yuso bongguko, makmak keyemse Sunbin-Got be fein dem em sen mongom kayak Sunbin-Got ete kasike.\x * \xo 1:9 \xt 1 Tesalonaika 5:24; 1 Sion 1:3\x* \ms1 Fol em Weng Kal Kuluko, Yan Weng Keyemse em Weng te. \s1 Amen Amen Kesiliw em Sang te. \p \v 10 Nem nakunum kumel kunum waneng yutaka! Ne nukalem Kamok Fian Yesus Kulais em wiin dim ete kitil weng mak keyemeko, yulo bokoyemite: Alik alik yu ibolow ki makmak keko, weng makmak kuw bokolew bokolew kemoliwka! Yu kanelom amen amen kuw kemokoliw te! Ite bate! Kate, alik alik yom ibolow fukunin so, ibolow diwyemin so, ki makmak kebomaka!\x * \xo 1:10 \xt Filibai 2:2\x* \v 11 Nimtew angom ete kaneko weng bakayembi ye? Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Koloe um angin i nelo weng kal mak bokonemomeliw: “Im ibolow mutuk e amen amen keko, ganbiliw te.”, nangsiliw kasike. \v 12 Nelo nangsiliw weng mak e kanekote: Mali mak i bokolomeliw: \li1 “Nu Fol em angin kebuluw te!”, angbiliwi, \li1 mali mak i “Nu Abolos em angin kebuluw te!”, angbiliwi, \li1 iti mali mak i “Nu Fita em angin kebuluw te!”, angiwi, \li1 mali isik “Nukalem ete Kulais em angin kuw kebuluw te!”, \m angakabiliw kasike.\x * \xo 1:12 \xt Kalan Kunum 18:24-28; 1 Kolin 3:4\x* \v 13 Kate yu kilele ibolow fukunemoliwka! Mali yu ki keko, Kulais elo amen amen kelewokoliw sako? Bani, mali kawtiw i Fol nelo ais dim sil biki konemiwi, ne yom dim kuansi sako? Bani, mali kunum yulo nem wiin dim ok da koyemsiliw sako? Itel bate! \v 14-15 Yu kililina! Ne yom dim biliw kunum waneng mak ok da koyeminba kesi kasike kame, mak kawtiw mak kanelom bokolomeliw: “Nulo Fol em wiin dim ok da koyemsiliw te!”, angbokoliw te! Beem dulum elote ne Sunbin-Got elo “Weso fian!”, dangbi te. Kilisbus so, Gaius so,\x * \xo 1:14-15 \xt Kalan Kunum 18:8; Ulom 16:23\x* \v 16 Stefanas em angin iso, kunum waneng ite kuw ne ok da koyemsi te. Nanew kawtiw ikati ok da koyemsi yake, nakati akokow so keli te.\x * \xo 1:16 \xt 1 Kolin 16:15\x* \v 17 Nimtew angom? Kulais e nelo ok da koyemin beem mongom angom namdalinba kenemse kasike. Kate, e nelo Sunbin-Got em Weng Kal Ken Ati “Bakayem tem bakayem tem de unema!”, angomi, namdase te. Namdalei, ne uneko, mali kawtiw ilo ikalem kiin dim ete abal ken weng mak bokoyemeko, kak keyeminba kekabi te. Nimtew angom? Mesik esik Kulais em ais dim kanese auk so eisneng fian be sak sang fong gel atew keloke kasike. \s1 Sunbin-Got em Kal Fian em Weng te. \p \v 18 Yu kilele ibolow fukunina! Ais sil bikisiliw em sang be mali kuanomin deiw kakabiliw kawtiw i kiliko, “Ibolow goluw sang kuw te!”, angakabiliw kate, mali sunsun bin kulamin deiw kakabuluw kunum waneng nu sang be kiliko, “Sunbin-Got em takak kitil so sang ete te!”, angakabuluw te.\x * \xo 1:18 \xt Ulom 1:16\x* \v 19 Nimtew angom? Sunbin-Got em fut ayem tem kel Sunbin-Got e bokolomele: \q1 “Kal fian so kawtiw im kal fian e ne kulu koyemoki te. \q2 Koyemii, ibolow fukun ken so kawtiw im ibolow fukunin akati kuluko, deng dayemoki te.”, \m angse kale.\x * \xo 1:19 \xt Aisaya 29:14\x* \v 20 Keko beli, kal fian so kawtiw i kame nono kelokoliw e? Sunbin-Got em kukuyemin weng aluwko, atin kuw kal kebiliw kawtiw ikati nono kelokoliw e? Kawin dim kaleem ibolow fukunin ken so kawtiw i nono kelokoliw e? Nimtew angom? Sunbin-Got e kawin kaleem kal ibolow fian aluwbiliw kawtiw im ibolow fukunin e ibolow kau keyemkabe kasike.\x * \xo 1:20 \xt Sow 12:17; Aisaya 19:12; 33:18; 44:25\x* \v 21 Em ibolow fukunin kal fian e kanekote: Kawin kaleem kawtiw i ikalem ibolow kal fukunin em deiw geleweko, fen yak yak keko, Sunbin-Got elo nam atemeko, kal keliw kasike, e mali kawtiw num galuw weng emdiw bakabuluw weng be kiliko, gelewkabiliw kunum waneng bite kuw kuluko, akalem sunsun kulamin deiw ka kel mo koyemse te.\x * \xo 1:21 \xt Matyu 11:25\x* \v 22 Feinka! Suda kawtiw i “Auk so kitil so eisneng mak kukuyemina! Kukuyemina!”, angbiliwi, im ibik da koyembiliw Gilik kawtiw i “Ibolow kal fian fukunin kukuw fenkabuluw kai!”, angakabiliw kate, \v 23 nukalem ete biim ibolow fukunin be geleweinba keko, Kulais em ais dim sil bikisiliw em sang ete kuw bakayem tem bakayem tem de kakabuluw te. Bakayemkabuluw kasike, Suda kawtiw i sang be kiliko, beem mongom ete kuminkabiliw te. Keko beli, im ibik biliw kawtiw ikati sang be kiliko, “Goluw weng ete kuw te!”, angakabiliw kasike.\x * \xo 1:23 \xt Ulom 9:32; 1 Kolin 2:14\x* \v 24 Kate, mali Suda kawtiw nuso, mali num ibik biliw kawtiw yuso, alik alik nulo akalem wiin so galmoko, gaayemse kunum waneng num fukunin e kanekote: Kulais e Sunbin-Got em auk so kitil so ete te! Feinka! Kulais e Sunbin-Got em ibolow kal fian ete te!\x * \xo 1:24 \xt Kolosi 2:3\x* \v 25 Kawtiw yu “Nu kal fian so, kitil so auk so kawtiw nute te!”, angakabiliw kawtiw yu kilele ibolow fukunemoliwka! Sunbin-Got em goluw fukunin atew e kawtiw num ibolow kal fian beelo atin kuw bakilewkabe te. Beemdiw, em beit nam atew e kawtiw num melmel alik alik beelo atin kuw bakiyemkabe te.\x * \xo 1:25 \xt 2 Kolin 13:4\x* \p \v 26 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yu yukalem sua em bisiliw ding be ibolow fukunina! Sunbin-Got em yulo gaayemse ding kabalak e, e kawin kaleem kawtiw im kiin dim e “I ibolow fukunin kal fian so, auk so kitil so, kamok fian kunum waneng kai!” angeko, biliw kunum waneng banban mak gaayeminbakabe te.\x * \xo 1:26 \xt Matyu 11:25; Sekow 2:5\x* \v 27 Babo! Kate, Sunbin-Got e “Kal kawtiw ilo inkal keyemoki te!”, angomi, kawin dim kaleem kawtiw im kiin dim e “Sak wiin banim kawtiw ite te!”, yangakabiliw kawtiw ite kuw gaayemse te. Beemdiw, Sunbin-Got e “Auk so kitil so kawtiw ilo inkal keyemoki te!”, angomi, kawin dim kaleem kawtiw im kiin dim e “Sak soson kawtiw ite te!”, yangakabiliw kawtiw ite kuw gaayemse te. \v 28 Beemdiw, Sunbin-Got e “Kamok kawtiw im wiin daolomin em deiw banim keyemoki te!”, angeko, kawin dim kaleem kawtiw im kiin dim e “Sak baluw kawtiw it te!”, yangakabiliw kawtiw ite kuw gaayemse te. \v 29 Kaneko kasike, mali kawtiw i kanelom Sunbin-Got em kiin dim e “Nu wiin so kawtiw nute te!”, angeko, ikalem wiin dao kemokoliw te!\x * \xo 1:29 \xt Efesus 2:9\x* \p \v 30 Sunbin-Got akalem ete kuw alik alik yuso, Kulais Yesus eso, fewtoko, bonggu makmak keyemse te. Kaneyemeko, Kulais Yesus be \li1 yom ibolow kal fukunin ken so, \li1 yom kiol kukuw kuw beso, \li1 yom akalem wiin so amkoyemse kunum so, \li1 yom kuankemin em deiw tuk moko, sunsun finik so bin em deiw busuyemse kunum so, \m alik alik beem sen mongom kayak kelewse te.\x * \xo 1:30 \xt Selemaya 23:5-6\x* \v 31 Keyemse kasike kame, yu Sunbin-Got em fut em angse weng kale gelewemoliwka! \q1 Nimin kawtiw ite mak “Dawsuluma!”, angiw tewe, i Kamok Fian em wiin ete kuw dawsulemoliwka!\x * \xo 1:31 \xt Selemaya 9:23-24\x* \c 2 \nb \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Nem yom dim teleko, Sunbin-Got em Weng Kal Ken Ati ibolow win sang be bakayemali ding dim bakate, ne weng ken so, abal so, kal fian so, de teleko, bokoyeminba kemali te. \v 2 Babo! Kate, nem ibolow fukunin fian kale kuw bokoyemomeli: “Nem yuso bisi ding dim bakate, ne kanelom mali kal fian eisneng mak bokoyemoki te! Itel bate! Kulais Yesus em sang so, akalem sil bikisiliw em sang bete kuw bokoyemoki kasike!”, angenali te.\fig |alt="Jesus crucified" src="IB04166.tif" size="col" ref="1 Kolin 2:2" \fig* \v 3 Angeko, nem yuso bisi ding dim bakate, ne kitil banim keko, inkal fian kuluko, walwal so kebomi,\x * \xo 2:3 \xt Kalan Kunum 18:9; 2 Kolin 10:1\x* \v 4 weng ken ibolow fukunin ati te so weng mak bokoyeminba kealenali te. Kate, ne Sunbin-Got em dulum elote ibolow fukunsomeli: “Kiol kuw aluwbamo!”, angeko, Sunbin-Finik so, beem kitil fian beso, alew beem dim ete kuw yulo kilele kukuyemsi te.\x * \xo 2:4 \xt 1 Tesalonaika 1:5\x* \v 5 Kukuyemsi kasike, yom fein ibolow be kanelom kawin kaleem kunum Fol nem kal so abal nam weng beem dim mo koyem kemoke te. Itel bate! Kate, yom fein ibolow e “Sunbin-Got em auk so kitil em dim ete kuw mo koyem kemoka!”, angakabi te. \s1 Sunbin-Finik em Kal Fukunin Fian Duyemse em Weng te. \p \v 6 Feinka! Nu Sunbin-Got em fein angin keko, kilele ibolow fukunkabiliw kunum waneng ilo kal fian so weng mak bokoyemkabuluw te. Kate, kal fian so weng be kawin dim kaleem banimomin kawtiw so, biim kamok so, alik alik biim kal fian atew bate te. \v 7 Feinka! Nu Sunbin-Got em kal fian keko, okmobise ibolow win sang beem deiw bete kuw kukuyemkabuluw te. Kawin dim kale talfut kelinba kese ding dim kabalak e, Sunbin-Got e deiw be ibolow fukuneko, “Mali fein nangbiliw kunum waneng ilo dokoyemii, i abiil tikin kalo uneko, nakalemso makuw bokoliw te!”, angse kale. \v 8 Kate, kawin dim kaleem kamok kebiliw kawtiw i ibolow win sang be dolon kelinba kelewaliw te. I dolon kelewbiw tewe, i auk so kitil so Kamok Fian be deeko, ais dim sil bikilinba kesiliw tew te. \v 9 Kate, kawtiw num ibolow fukunin beelo atin kuw bakiyemeko, abiil tikin kel num dulum elote memen kekabe eisneng atite ati beem dulum elote Sunbin-Got em fut ayem be bokolomele: \q1 “Mali kawtiw i kiin so ateminba keko, \q2 ken tem so kililinba keko, \q2 im ibolow mutuk e ibolow fukuninba kesiliw eisneng bete kuw \q1 Sunbin-Got e mali elo ibolow fian dulewkabiliw kunum waneng biim dulum elote memen keyemse kale.”, \m angse kale.\x * \xo 2:9 \xt Aisaya 64:4\x* \v 10 Angse kate, Sunbin-Finik e alik alik okmobe eisneng akal, Sunbin-Got em ibolow tem akal, alik alik be kilele atemeko, atin kuw kal kebe kasike, e Sunbin-Got em dim kuluko, nulo ibolow win sang be kaim dim fitew dakabe te. \p \v 11 Yu kilele ibolow fukunemoliwka! Mali kawtiw mak i nanew kunum mak em ibolow tem e kilele atemeko, kal kelinba kebiliw te. Kunum beem finik ete kuw akalem fukunin eisneng be kilele kal kekabe te. Beemdiw, Sunbin-Finik ete kuw Sunbin-Got em ibolow tem be fein kilele kal kekabe te. \v 12 Keko beli, nu kawin dim kaleem finik mak kulinba kesuluw kate, nu Sunbin-Got em Sunbin-Finik be kulukabuluw kasike, nu Sunbin-Got em nulo bamki kitil eisneng fian duyemse eisneng be atemeko, kilele kal kekabuluw te. \v 13 Mali kawin dim kaleem kunum mak akalem ibolow fukunin kal fian so be nulo kukuyeminba kelei, nu kame beem weng yulo bakayemkabuluw kate, Sunbin-Finik em kitil dim e nu yulo weng be kukuyemkabuluw te. Feinka! Sunbin-Finik e nulo dokoyemkabe kasike, nu ki keko, mali Sunbin-Finik em dim kakabiliw kunum waneng ilo Sunbin-Finik em fein weng be kilele kukuyemkabuluw te. \v 14 Kaneyemkabuluw kate, kawin dim kaleem kasel i Sunbin-Finik em kal be diwyeminba kekabiliw kasike, i Sunbin-Finik beem kal weng beem dulum elote “Be soson eisneng kai!”, angomi, kilele dolon kelinba kekabiliw te. \v 15 Yu ibolow fukunina! Sunbin-Finik em dim kakabiliw kunum waneng i alik alik eisneng angom be kilele diwkabiliw kate, kawin dim kaleem kasel i Sunbin-Finik em dim kakabiliw kunum waneng ilo kilele diwyemeko, dolon kelinba kekabiliw te. \v 16 Yu Sunbin-Got em fut ayem tem beem weng kale ibolow fukunemoliwka! \q1 “Kante Kamok Fian em ibolow tem kal kekabe ye? \q3 Mak kawtiw mak banim te. \q2 Beemdiw, mak kunum mak ki keko, Kamok Fian elo nam kukulewe te.” \m Kate, nukalem ete Kulais em ibolow fukunin be fein aluwkabuluw te.\x * \xo 2:16 \xt Aisaya 40:13\x* \c 3 \s1 Bongguko, Sunbin-Got em Aluwbamin Aluwbabuma! \m \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Ne yulo diwyemite: “I kikis kuw keko, Kulais em deiw kakameko, Sunbin-Finik eso kilele kakabiliw kunum waneng kelinba kesomi, kawin dim kaleem kasel imdiw kakabiliw kai!”, angsi kasike, ne yulo aul beliw im kukuyemin weng atew kuw bokoyemsi te. \v 2 Fein! Yu aul beliw imdiw keko, ki kelinba kesomi, kitil wanin kulinba kebiliw kasike, ne yulo aul beliw wanin non atew ete kuw yemgibisi te. Yemgibomelii, ne yulo iti diwyemeko, “Kame akati ki kelinba kebiliw kai!”, angeko, alakabi te.\x * \xo 3:2 \xt Kibulu 5:12-13; 1 Fita 2:2\x* \v 3 Nimtew angom? Yu kawin dim kaleem kawtiw imdiw kakabiliw kasike. Feinka! Yu kawin dim kaleem kukuw wa kuw geleweko, ibolow deet kelew kelew kukuw so, ganbin kukuw so, gelewkabiliw kawtiw kebiliw te.\x * \xo 3:3 \xt 1 Kolin 1:10-11\x* \v 4 Yu amen amen kuw keko, mali yu bokolomeliw: “Nu Fol em angin nute te!”, angbiliwi, mali yu bokolomeliw: “Nu Abolos em angin nute te!”, angbiliw kasike. Kate, yu kilele ibolow fukunemoliwka! Alik alik beemdiw kanekabiliw kawtiw yu kawin dim kaleem kukuw kuw gelewkabiliw kasike.\x * \xo 3:4 \xt 1 Kolin 1:12\x* \v 5 Kate, yu kilele yan weng mak bokonemina! Abolos e kante ye? Fol e kante ye? Fein! Aso nu sak Kamok Fian em weng afak kunum alew nute te. Bomeluwi, e aso nulo yamdalei, aso nu em yangse weng be kiliko, gelewsomi, yom dim elo uneko, yom fein ibolow biilo dakayemkabuluw te.\x * \xo 3:5 \xt Kalan Kunum 18:4,11\x* \v 6 Yu aso num aluwbamin be diwemoliwka! Ne wanin kaimin kunum atew teleko, kaibelii, Abolos e teleko, ok abamin kunum emdiw kese te. Keko beli, Sunbin-Got e wanin musun beem wanin beelo “Dem gilala!”, angeko, angse weng be fein kese te. \v 7 Kasike kame, wanin kaibe kunum so, ok abamin kunum eso, aso bi wiin banim kunum kate, akalem angse weng be fein kese Sunbin-Got ete kuw fein wiin so kebe te. \v 8 Beli, wanin kaibe kunum so, ok abamin kunum eso, aso i bongguko, aluwbamin makmak kekabiliw te. Kekabiliw kate, im kamok e aso biim aluwbamin be diweko, im bukebiliw beem yan ken be fein duyemoke te.\x * \xo 3:8 \xt Matyu 13:3-9; Efesus 2:20-22\x* \v 9 Aso nu makuw fangfang dako, Sunbin-Got em sak weng afak kunum kebuluw kate, yukalem ete Sunbin-Got akalem musun yute te. \s1 Am Gemin em Fakam Weng te. \p Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yu fakam weng kale kilele kililina! \m Yu Sunbin-Got em am yute te! \v 10 Sunbin-Got e nelo ibolow folok kenemeko, nelo wiin so am gemin kunum emdiw kenemse kasike, ne ilkul kun atew kuluko, am beem kun kitil kuw mosi te. Mosomelii, mali kunum mak teleko, ilkul beem dim e am dil fakalasomi, am gekabiliw te. Kate, am gekabiliw kunum waneng yu kilelbiko, am gesomi, boliwka! \v 11 Nimtew angom? Yu kanelom sak ais akal kuluko, am kun kelewbokoliw te! Itel bate! Yesus Kulais e am beem mosi ilkul kun atew ete kuw kasike!\x * \xo 3:11 \xt Aisaya 28:16; 1 Fita 2:4-6\x* \v 12-15 Kaneko kasike, nimin kunum waneng ite mak am be geliw tewe, i kilelbiko, boliwka! Nimtew angom? Deiw mak ding mak kabalak e, Sunbin-Got e im aluwbamin be fein kilele diwyemoke kasike. Mali kunum waneng i ilkul kun beem dim e gol so, silba so, tum win filik falak so, on kisol so eisneng beso geliw tewe, i yan ken mak kulokoliw te. Kate, mali kunum waneng i beit ais so, monom kon so, mot so, sak mesesem be kuluko, belbil am kuw geliw tewe, im bukesiliw be kaineko, sakeko, banimoke te. Keko beli, belbil am be gesiliw kunum waneng bi sunsun finik so bin kulokoliw kate, aul ais el ete kuminei, bing kulusiliw aul emdiw kelokoliw te.\x * \xo 3:12-15 \xt 1 Kolin 4:5\x* \p \v 16 Yu kilele ibolow fukunemoliwka! Yu Sunbin-Got em am yol kebiliwi, Sunbin-Finik e yom dim kel alakabe te.\x * \xo 3:16 \xt 1 Kolin 6:19; 2 Kolin 6:16\x* \v 17 Kaneko beli, nimin kawtiw ite mak teleko, am yol be sakok keliw tewe, Sunbin-Got e kanekabiliw kawtiw bikati sakok yenoke te. Nimtew angom? Sunbin-Got e akalem am yol be akalem wiin so amkoko, ayem kelewse kasike. Feinka! Am yol be alik yom kiskiw ete te. \s1 Wiin Daoyemkemin Kukuw em Weng te. \p \v 18 Yu kanelom yukalem kuw funum kemokoliw te! Nimin kawtiw ite mak “Kawin kaleem dim kel nu kal fian so kunum waneng kebuluw kai!”, angiw tewe, i ibolow kau kawtiw emdiw keko, boliwka! Kebomeliwi, ibik ete, i fein kal fian kunum waneng kelokoliw kasike. \v 19 Nimtew angom? Kawin dim kaleem kal fian e Sunbin-Got em kiin dim e ibolow galuw kuw kekabe kasike. Yu Sunbin-Got em fut ayem em weng kale kililina! E bokolomele: \q1 “Sunbin-Got e kal fian so kawtiw im fimdi famde kukuw atemeko, fein fitew dim dayemkabe te.”, \m angeko,\x * \xo 3:19 \xt Sow 5:13\x* \v 20 iti weng makso bokolomele: \q1 “Sunbin-Got e kal fian so kawtiw im ibolow fukunin ‘Kaneluma! Kaneluma!’, angbiliw weng be kilele kal kesomi, \q2 ‘Soson weng kuw keliw te!’, angakabe te.”, \m angse kale.\x * \xo 3:20 \xt Sim Fut 94:11\x* \v 21-22 Angse kasike, yu kanelom Fol o, Abolos o, Fita o, mali kawin dim kasel num wiin daoyem kemokoliw te! Itel bate! Nimtew angom? Kunum biso, kawin kaleso, finik so bin iso, kuankemin eso, kameem ding beso, sow em ding eso, alik alik mesesem eisneng yom dim kel kanekabe eisneng be yukalem eisneng kelei, yu beem kak kunum kekabiliw kasike. \v 23 Kate, Kulais akalem ete alik alik yom kak kunum kelei, Sunbin-Got e Kulais em kak kekabe te. \c 4 \s1 Kalan Kunum im Aluwbamin em Sang te. \m \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yu Abolos so, Fita eso, neso, alik alik nulo yetemeko, num dulum elote bokolomeliw: “Kulais em weng afak kunum ite te! Sunbin-Got e kunum biilo em ibolow win sang kukuyemkemin kunum keyemse kai.”, angeko, yangboliwka! \v 2 Kate, nimin kunum ite mak mali em afak kunum keliw tewe, im imisik ibolow fukunin e kanekote: I ikalem kak kunum kumel biim weng kuw kiliko, gelewemoliwka!\x * \xo 4:2 \xt Iluk 12:42\x* \v 3-4 Kaneko kasike, mali yu so, mali kawin kaleem diwyemin kunum iso, alik alik yu nem kukuw diwnemiw tewe, ne yom nangbiliw beem dulum elote sakik gel mak kelinba kebi te. Feinka! Nakalem ibolow fukunin e kanekote: Ne sen so banim keko, Sunbin-Got so ibolow ki makmak kekabi kate, nakalem akati nakalem kukuw beelo diwinba kekabi te. Nimtew angom? Nelo diwnemoke kunum e nakalem Kamok Fian ete kuw kasike. Nanew kunum waneng mak ite bate. \v 5 Beem mongom ete yukati kanelom mali kunum waneng ilo diwyembokoliw te! Itel bate! Yu Kunum Fian em iti toloke ding feneko, boliwka! Beem ding dim bakate, e mililiw okmobe eisneng be fein ailbin dim dako, kawtiw im ibolow mutuk alakabe eisneng bakati fein fitew kaim dim daloke kasike. Dasomi, nulo amen amen kuw diw koyemeko, wiin fian duyemoke te.\x * \xo 4:5 \xt 1 Kolin 3:8\x* \p \v 6 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Ne alik yom ibolow fukunin em dulum elote ibolow fukunsomi, yangbi weng be Abolos so, aso nukalem dulum elote angbi te. Nimtew angom? Yu nukalem kukuyemin weng be fein kiliko, gelewiw tewe, yu Sunbin-Got em weng be bakiyemeko, mali num wiin daolew kebomi, mali num wiin de mit da koyeminba kemokoliw kasike.\x * \xo 4:6 \xt Ulom 12:3\x* \v 7 Yu kililina! Kante mali yulo amen keyemeko, mali yom imisik kawtiw keyemkabe ye? Yu kilele ibolow fukunemoliwka! Alik alik mesesem mesesem eisneng yulo em so kawtiw keyemkabe eisneng be Sunbin-Got ete kuw yulo duyemkabe kasike. Kaneko kasike, yu nimtew angom ete yukalem wiin daoko, “Nukalem kitil ete eisneng be kulukabuluw kai!”, angakabiliw e?\x * \xo 4:7 \xt Ulom 12:6\x* \p \v 8 Ebo! Yu atin kuw ki keko, biliw bakate. Yu ilum gel so banimsomi, atin kuw em so biliw bakate. Yu kame akal emisik kamok fian kebiliw kate, nu sak weng afak kunum kuw kebuluw tew te. Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Nem ibolow fian e kanekote: Yu kamok fian keko, biliw te! Biw tewe, nukati yuso makuw akati kamok fian kekabuluw kasike. Kate be kame bate. Sow em kaneloke eisneng ete kuw te. \v 9 Kate kame, nu atemeko, ibolow fukunuwete: Sunbin-Got e kalan kunum nulo kunum waneng im fefe kuanomin kunum emdiw mo koyemse tew te. Mo koyemsomelei, mali i nulo yetemeko, “Kuankabiliw te!”, yangeko, kalan kunum nu kawin dim kale kel Sunbin-Got em yemdakamin finik im kiin dim akal, kawtiw alik alik im kiin dim akal, alik alik im kiin dim e kuanin fian mak kulusomi, kuankabuluw tew te. \v 10 Feinka! \li1 Nu Kulais em wiin dim e ibolow goluw kunum kebuluw kate, yusik Kulais em wiin dim e kal fian so kunum waneng kebiliw bakate. \li1 Nu beit nam kebuluw kate, yu auk so kebiliw bakate. \li1 Yu wiin so kunum waneng kebiliw kate, nu baluw kunum kebuluw te. \m \v 11 Sua kel elote teleko, kameem ding dim kalakate, diwkuw diwkuw nu \li1 ok tew yemen tew so bomi, \li1 ilim tulum kuw minggibomi, \li1 i nulo yen feiwbomi, num ken abin teinomin be banim kamaliw te.\x * \xo 4:11 \xt 2 Kolin 11:23-27\x* \li1 \v 12 Diwkuw diwkuw nu bukeko, aluwkabuluw te. \li1 Mali kawtiw im nulo weng miyemiw ding dim bakate, nu ilo ibolow bamki so weng kuw bokoyemkabuluw te. \li1 Im nulo yenomin kemiw ding dim bakate, nu kitil kuw moko, ilum be sak daokabuluw te.\x * \xo 4:12 \xt Matyu 5:44; Kalan Kunum 18:3; 2 Tesalonaika 3:8\x* \li1 \v 13 I nulo yakok weng bokoyemkabiliw kate, nu ilo menew weng kuw bokoyemkabuluw te. \li1 Kawin dim kaleem kasel im kiin dim e, nu diwkuw diwkuw kukun so, kasuk tuw angbin emdiw kebuluwi, i nulo desi keyemkabiliw te. \s1 Kilelbiko, Bin em Weng te. \p \v 14 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Ne weng kale boko, “Inkal kulina!”, angomi, yulo bokoyeminba keli te. Kate, nakalem ibolow mutuk fian keyemkabi aul min yulo “Ibolow fukunin dolon ken kululiwka!”, angomi, weng be fut tem ka kel boyemi te. \p \v 15 Yu kilele ibolow fukunina! King kel tausen (10'000) kukuyemin kunum waneng mak i kame Kulais em gelewbin deiw be kilele kukuyemiw tewe, yu kanelom kalew makmak nelo akokow kemokoliw te! Feinka! Nemisik yom dim teleko, Sunbin-Got em Weng Kal Ken Ati be yulo kilele kukuyemsomi, Kulais Yesus em kiin dim e yom kalew emdiw keyemsi te.\x * \xo 4:15 \xt Galesia 4:19\x* \v 16 Keyemsi kasike kame, ne yom yamtoloko, emisik kunum keyemi kasike, yu nem kukuw kilele gelewemoliwka!\x * \xo 4:16 \xt Filibai 3:17\x* \p \v 17 Beem dulum elote ne Timoti elo yom fukun elo dabalali te. E nem ibolow mutuk fian kelewkabi aul emdiw keko, Kamok Fian em aluwbamin alik alik kilele aluwkabe kunum ete te. E alik alik yom ibolow kilinin keyemsomi, nem aneng aneng angom im sios kunum waneng ilo kukuyemkabi kukuyemin weng so, nem Kulais Yesus elo gelewkabi kukuw beso, alik alik be kilele kukuyemoke te.\x * \xo 4:17 \xt Kalan Kunum 19:22\x* \p \v 18 Mali yom dim biliw kawtiw i ikalem wiin ete kuw daolewsomi, “Fol e nam kale kel tele te!”, angakabiliw kate, \v 19 Sunbin-Got e ibolow kele tewe, ne fongate akate yom fukun elo toloki te. Kaem ding dim bakate, ne kanekabiliw kawtiw biim kanebiliw kukuw be diwyemsomi, “I sak weng kuw bakabiliw kawtiw yake? Bani, fein Sunbin-Got em kitil aluwkabiliw kawtiw yake?”, angeko, diwyemoki te. \v 20 Nimtew angom? Sunbin-Got em gawman sang be mali kawtiw im sak weng abal nam bakabiliw emdiw ba kasike. Kate, sang be Sunbin-Got em deiw ka kel kakabiliw kunum waneng im dulum elote auk so kitil so fitewkabe kasike.\x * \xo 4:20 \xt 1 Kolin 2:4\x* \p \v 21 Kaneko kasike, yu nono eisneng mak ibolow kelewbiliw e? “Ku kaung so num dim kale teleko, mali nulo yen feiw koyemeko, kilelyemoka!”, nangbiliw sako? Beni, “Ku nulo ibolow mutuk fian keyemsomi, menew weng so dokoyemoka!”, nangbiliw sako? \c 5 \s1 Sios Kawtiw im Kukuw Wa Kebiliw em Sang te. \m \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Mali kunum waneng mak weng kal inkalso mak bokonemomeliw: “Kolin abiw mutuk fian em sios biim mutuk e kunum mak osow kukuw fian mak kekabe te. E akalem alew kalel uso osow kekabe kai!”, nangsiliw te. Yutaka! Kaneko osow kukuw be fein ibolow kelinba kebiliw kawtiw biim kukuw atin kuw wa be bakilewkabe te!\x * \xo 5:1 \xt Kunum Ayem 18:7-8; Sawa Weng 22:30\x* \v 2 Kate, yukalem ete em kanebe kukuw be ibolow fukuninba kesomi, yukalem wiin ete kuw daolew kekabiliw te! Yu kilele ibolow fukuneko, “Eke!”, angeko, amemin fian mak ameko, yom mutuk alakabe kunum beelo kuluko, kut elo da kolewoliwka! \v 3 Fein! Ne singam keko, bi kate, nem ibolow fukunin e yuso mewso kebe kasike, ne kunum beem kukuw akati diweko, elo yuso makuw geelewkabi te.\x * \xo 5:3 \xt Kolosi 2:5\x* \v 4 Geelewkabi kate kame, yu nukalem Kamok Fian Yesus em wiin dim e wensaneko, kunum beelo akati geelewoliwka! Yom kanelokoliw ding dim bakate, nem ibolow fukunin so, nukalem Kamok Fian Yesus em kitil beso, alik alik be yuso makuw boke te. \v 5 Bomelei, sios kunum waneng yu yom mutuk alakabe kunum beelo kuluko, kut elo da koleweko, elo Seten-Ataanim em teing dim da kolewoliwka! Da kolewiwi, Seten-Ataanim e kunum beem kal anggil be an kolewoke kate, Kamok Fian em Ding keloke ding dim kabalak e, e kunum beem finik beelo nam banim kele kasike.\x * \xo 5:5 \xt 1 Timoti 1:20\x* \p \v 6 Feinka! Yu kanelom yukalem wiin dao kemokoliw te! Yu fakam weng kale kilele kililina! \p Fakam weng beem belet wanin e sios kunum waneng num kiskiw ete te. Is e sili sili nam kekabe kunum mak em kiskiw ete te. \pi1 Yu akokow kebiliw sako? Is fong gel kuw belet dim dukukabiliw kate, belet banban alik alik be fein fasukabe te.\x * \xo 5:6 \xt Galesia 5:9\x* \v 7 Kaneko kasike, yu suaem is be kut da kolewoliwka! Kolewbomeliwi, yu kais nam belet is banim so, ken ati kuw kelewboliwka! \pi1 Nimtew angom? Kulais e Abanggayemse Ding em siwsiw men emdiw keko, sili sili nam kunum waneng num gomet elote kuanse kasike.\x * \xo 5:7 \xt Aisaya 53:7; 1 Fita 1:19\x* \v 8 Beem dulum elote nu kame Kulais em Abanggayemse Ding be ibolow fukuneko, kalfongemoluwka! \pi1 Kate, kame, sili sili kukuw so, wa kukuw so, suaem is kebe emdiw eisneng alik alik be kut elo da kolewsomi, wangweng kukuw so, kiol kuw kukuw so, belet is banim kukuw emdiw kuw kemoluwka!\x * \xo 5:8 \xt Sawa Weng 16:3\x* \p \v 9 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Nem sua kel yulo fut boyemsi fut\f + \fr 5:9 \ft 5:9 Nu Fol em angakabe fut Kolin abiw mutuk fian ilo dabalayemse fut be kuluko, kal kelinba kakabuluw te.\f* tem ka kel, ne yulo boyemomeli: “Yu kanelom osow nam kawtiw iso bongguko, kakamokoliw te!”, angsi te. \v 10 Weng be, ne kawin dim kaleem kawtiw alik alik im dulum elote boyeminba kesi te. Feinka! Nem yulo “Yu kanelom osow kekabiliw kawtiw so, bisil nam kekabiliw kawtiw iso, silikmoyemkabiliw kawtiw iso, dasuw-got im wiin daoyemkabiliw kawtiw iso, alik alik iso bongguko, kakamokoliw te!”, angbi weng be alik alik biim dulum elote bokoyemi tewe, alik alik yu kawin dim kale atin kuw kolewokoliw tew te. \v 11 Kate, ne sios kunum waneng biim dulum elote weng be boyemsi te. Yu kilele kililina! Yom mutuk ka kel biliw dasuw kunum waneng mak \li1 osow kukuw so, \li1 bisil nam kukuw so, \li1 dasuw-got im wiin daoyemomin kukuw so, \li1 mali im wiin de mit da koyemomin kukuw so, \li1 wain ok banban wanomin kukuw so, \li1 yakut kukuw so, \m kukuw beemdiw kemiw tewe, yu kanelom iso bongguko, kakamokoliw te! Fein! Yu kanelom kanekabiliw kawtiw iso wanin wanbokoliw te!\x * \xo 5:11 \xt 2 Tesalonaika 3:6; Taitus 3:10\x* \p \v 12 Yu kilele ibolow fukunina! Ne sios kunum waneng num kut kel biliw kawtiw im diwyemin kunum bate. Kate, yukalem ete fein sios kunum waneng yukalem diwyemin kunum waneng kekabiliw te. \v 13 Feinka! Sunbin-Got akalem ete sios kunum waneng num kut kel biliw kawtiw ilo kilele diweko, geeyemoke kate, yukalem dulum elote “yu yom mutuk alakabe wa kekabe kunum beelo kuluko, kut elo da kolewoliwka!”\x * \xo 5:13 \xt Sawa Weng 13:5; 17:7; 21:21; 22:21-23\x* \s1 Sios Kawtiw ikalem Geelew Geelew Kekabiliw em Weng te. \c 6 \m \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Ne weng inkal so mak so kiliko, “Be fein sako?”, angeko, bi te. Nangsiliw weng be kanekote: Mali yom mutuk biliw kunum waneng i fein ibolow so diwyemin kunum im dim uninba kebiliw kate, i Kulais elo “Fein!”, danginba kekabiliw diwyemin kunum im dim uneko, mali fein ibolow so akunum kumel ilo biim kiin dim geeyemkabiliw te. Weng be fein sako? \v 2 Yu akokow so kebiliw sako? Yu kilele ibolow fukunemoliwka! Deiw mak ding mak keloke ding dim kabalak e, fein ibolow so kunum waneng nu kawin dim kaleem kawtiw im kukuw be diwyemokoluw kasike. Kaneloke kasike, yu nimtew angom ete ki keko, yom mutuk alakabe ilum fong gel be kilele diw ateminba kekabiliw e?\x * \xo 6:2 \xt Fitew Dase 3:21\x* \v 3 Yu akokow so kebiliw sako? Yu kilele ibolow fukunina! Deiw mak ding mak keloke ding dim kabalak e, fein ibolow so kunum waneng nu Sunbin-Got em yemdakamin finik\f + \fr 6:3 \ft 6:3 Mali kal kunum im fukunin e kanekote: “Sunbin-Got em yemdakamin finik” bi Sunbin-Got em yemdakamin finik ba kate, finik bi sua kel akate sili sili kukuw kesiliw kasike kame, i Seten-Ataanim em aneng matil kekabiliw te.\f* ikati diwyemokoluw kasike. Kanelokoluw kasike, yu nimtew angom ete ki keko, kawin dim kaleem eisneng diw ateminba kekabiliw e? \v 4 Nimtew angom ete yu kawin dim kaleem eisneng em ilum mak mali sios kawtiw yom mutuk wangweng kelinba kekabiliw diwyemin kunum im teing dim dakabiliw e? \v 5 Yulo inkal duyemomin beem mongom ete ne weng be fut tem kel bosi te. Yom mutuk kel e mak ibolow fukunin ken so diwyemin kunum makmak banim sako? \v 6 Nimtew angom? Fein ibolow so kunum mali mak mali fein ibolow so awkunum kumel ilo Kulais elo “Fein!”, danginba diwyemin kunum im kiin dim ka kel geeyemkabiliw kasike. \p \v 7 Yu kame kilele ibolow fukunina! Yom mutuk kanekabe geelew geelew kemin beem dulum elote alik alik nu kilele kal keluwete: Yu sunsun finik so bin kulamin deiw be kolewbiliw bakate. Feinka! Mali i yulo kiol kuw kukuw kukuyeminba kebiliw kate, nimtew angom ete yu im yulo kukuyemkabiliw wa kukuw bakiyemkabe wa kukuw kuw geleweko, ilo geeyemkabiliw e? Mali i yulo dasuw dasuw keyemeko, eisneng mak yakut keyembiliw kate, nimtew angom ete yu ki keko, “Kanemok!”, yangeko, im wa kukuw be sak misim kuw kulu koyeminba kebiliw e? \v 8 Kate, yukalem ete yom fein ibolow so kawkunum kumel ilo kiol kuw kukuw kelinba keyembomi, ilo dasuw dasuw keyemeko, yakut keyemkabiliw te. \p \v 9 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yu akokow kebiliw sako? Sunbin-Got em kiin dim e kiol kelinba kebiliw kawtiw i akalem gawman dim elo uneko, diwkuw diwkuw ka kel nam biw te! Yu kanelom yukalem ibolow elo dasuw kelewbokoliw te! Feinka! \li1 Osow kemin kukuw e, \li1 dasuw-got im wiin daoyemin kemin kukuw e, \li1 nanew kunum im kalel so osow keyemin kukuw e, \li1 kunum ikalem akate osow kelew kelew kemin kukuw e,\x * \xo 6:9 \xt Galesia 5:19-21; Efesus 5:5; Fitew Dase 22:15\x* \li1 \v 10 yakut kemin kukuw e, \li1 bisil nam kemin kukuw e, \li1 wain ok banban wanbin kukuw e, \li1 mali im wiin de mit da koyemin kemin kukuw e, \li1 silikmoyem kemin kukuw e, \m kukuw wa be gelewkabiliw kawtiw alik alik i Sunbin-Got em gawman dim elo uneko, ka kel nam biw te. \v 11 Sua kel akate, mali yu beemdiw kakamaliw kawtiw kebiliw kate kame, Sunbin-Got e Kulais em wiin dim so, num kulusuluw Sunbin-Finik em kitil dim so, alew beem dim e yom sili sili nam be sak misim kuw kulu koyemeko, yulo akalem wiin so amkoko, koyemsomi, akalem kiin dim e kiol kuw sen so banim kunum waneng keyemse te.\x * \xo 6:11 \xt Taitus 3:3-7\x* \s1 Num Kal Anggil beso Sunbin-Got em Wiin Daoluma! \p \v 12 Nakunum kumel kunum waneng yu kilele ibolow fukunemoliwka! Mali kawtiw i bokolomeliw: “Alik alik mesesem angom be num dulum elote ki kelaka!”, angakabiliw te. Im weng bakabiliw weng be fein weng kate, alik alik mesesem angom be nulo kilele dokoyeminba kekabe te. Yu kilelbiko, boliwka! Mesisk esik nulo wa koyemoke mesesem eisneng mak nulo sok so emdiw net koyemei, nu eisneng beem weng afak kawtiw emdiw kebokoluw kasike!\x * \xo 6:12 \xt 1 Kolin 10:23\x* \v 13 Yu ibolow fukunina! Mali yu bokolomeliw: “Alik alik wanin angom be, kumun tem dakamin em dulum kemei, kumun tem e wanin kulomin em dulum kebe te.”, angeko, wanin auk fakamin ibolow ete kuw kekabiliw te. Kate yu kilelbiko, boliwka! Deiw mak ding mak keloke ding dim kabalak e, Sunbin-Got e wanin akal, kumun akal, alik alik be fein banimoke kasike! \p Beemdiw, yu kanelom osow kemokoliw te! Nimtew angom? Sunbin-Got e alik num kal anggil be akalem weng afak bin em dulum elote koyemsomi, num kal anggil be kilele yetemeko, alakabe kasike.\x * \xo 6:13 \xt 1 Tesalonaika 4:3-5\x* \v 14 Feinka! Sunbin-Got e akalem kitil so Kamok Fian beelo fomkamin dim elote dawkalfolse te. Beemdiw, e alik nukati fomkamin dim elote yemkalfoloke te.\x * \xo 6:14 \xt Ulom 8:11; 1 Kolin 15:20; 2 Kolin 4:14\x* \p \v 15 Yu akokow kebiliw sako? Yom kal anggil be emikel kuw binba kebe kate, Kulais em kal anggil keko, alakabe kasike. Beem mongom ete yu kanelom Kulais em kal anggil be kuluko, osow kemin kukuw kelewbokoliw te! Itel bate!\x * \xo 6:15 \xt Efesus 5:30\x* \v 16 Yu akokow kebiliw sako? Yom deiwkim waneng mali iso kakamiw ding dim bakate, yuso iso bongguko, fewtokoko, kal anggil makmak kebiliw kasike. Beem dulum elote Sunbin-Got em fut ayem be weng mak bokolomele: \q1 “Kaneliw kunum waneng bi, kal anggil makmak kuw kekabiliw te.”, \m angse kale.\x * \xo 6:16 \xt Talfut Kese 2:24; Matyu 19:5\x* \v 17 Kate yu kilele ibolow fukunemoliwka! Kamok Fian eso fewtokobiliw kunum waneng i ikalem finik so, eso iso makuw bongguko, makmak kebiliw kasike.\x * \xo 6:17 \xt Sion 17:21-23; Ulom 8:9-11\x* \v 18 Kaneko kasike, yu kanelom osow kemokoliw te! Em dulum elote fon unemoliwka! Nimtew angom? Sili sili nam kukuw alik alik be kawtiw im kal dim kuw melelewboke kate, osow kukuw e kanebiliw kawtiw bikalem kal mutuk dim elo yenoke kasike. \v 19 Nakunum kumel kunum waneng yu akokow kebiliw sako? Sunbin-Got e yulo akalem Sunbin-Finik duyemse kasike, yom kal anggil be kame Sunbin-Finik em am yol kelei, e yom mutuk dim alakabe te. Alakabe kasike, yukalem kal anggil bakate yukalem bate! \v 20 Nimtew angom? Sunbin-Got e yulo yan fian so wese kasike. Beem mongom ete yu kame Sunbin-Got em wiin yukalem kal anggil beso daolew kemoliwka!\x * \xo 6:20 \xt 1 Kolin 7:23; 1 Fita 1:18-19\x* \c 7 \s1 Kais Yamkalel im Kukuw em Kukuyemin Weng te. \m \v 1 Yutaka! Sua kel akate, yu nelo fut mak boko, bokonemomeliw: “Ikalem kalel kumel iso kal bonggumin kukuw kolewbiliw kunum biim kukuw be ken ati kuw kebe kai.”, nangsiliw te. \v 2 Kate, yu kilele ibolow fukunina! Osow kukuw banban beem mongom ete kunum waneng i yemkal keko, ikalem kalel kumel so, imok kumel so, iso bite kuw akal kemin kukuw gelewemoliwka! \v 3 Kaneko kasike, imok kumel i ikalem kalel kumel ilo yan so biliw kasike, ikalem ete kanelom ikalem kal anggil galmo kemokoliw te! Beemdiw, kalel kumel ikati yan so keko, ikalem kal anggil galmo kemokoliw te! \v 4 Nimtew angom? Kalel kumel im kal anggil e ikalem ba kate, biim imok kumel im kasike. Beemdiw, imok kumel im kal anggil e ikalem ba kate, biim kalel kumel im ete kasike. \v 5 Kaneko kasike, kais yamkalel yu kanelom yukalem kal bonggulomin beem dulum elote “Bayo!”, angeko, galmo kemokoliw te! Kate, yukalem ete ki ibolow keko, “Sunbin-Got eso weng bokosomi, kal bonggumin kukuw koluma!”, angiw tewe, yu sukum ding kuw kesomi, iti kal bonggumoliwka! Mesik esik yukalem kal anggil em “Kanelina! Kanelina!”, ange ange kekabe beem mongom ete Seten-Ataanim e yulo kak keyemeko, wa keyemoke kasike. \p \v 6 Nem bakayembi weng be sawa weng ba kate, nakalem ibolow fukunin ete kuw te. \v 7 Kate, nem ibolow fukunin fian e kanekote: Alik alik kunum waneng i nemdiw fon kunum waneng\f + \fr 7:7 \ft 7:7 Fol e fein fon kunum kese yake, beni kalun kunum kese yake, nu kilele akokow so te.\f* emdiw keboliwka! Kate, Sunbin-Got e alik nulo akalem Sunbin-Finik em kitil so auk so eisneng mak amen amen kuw duyemse kasike, mali kunum waneng nu fon kunum waneng emdiw keluwi, mali kunum waneng yu yamkalel ke alakabiliw bakate. \p \v 8 Kame weng mak so kililoliwka! Fon kunum waneng iso, kalun waneng iso, yu ken kukuw kebomi, nakatetew keko, fon kunum waneng imdiw keko, boliwka! \v 9 Bokoliw kate, yukalem kal anggil em “Kanelina! Kanelina!”, ange ange kebe weng be kitil keyembe tewe, yu ken kukuw kebomi, waneng kulu, kunum kulu kemoliwka! Nimtew angom? Waneng kulu, kunum kulu, kemin kukuw bakati ken kuw kukuw kasike. Mesik esik yom kal anggil em “Kanelina! Kanelina!”, ange ange kebe ibolow be yom mutuk dim elo ais kainin atew danong danong keyemoke kasike.\x * \xo 7:9 \xt 1 Timoti 5:14\x* \p \v 10 Kame kais yamkalel yutaka! Kale nem weng kelinba be kate, Sunbin-Got em sawa weng kebe kasike, yu elo kilele kililoliwka! Kalel kumel yu kanelom yukalem kimok kumel ilo koyem kemokoliw te!\x * \xo 7:10 \xt Matyu 5:32; 19:9\x* \v 11 Kate, yukalem kimok kumel ilo koyemiw tewe, yu kanelom mali kunum mak ilo kulamokoliw te! Itel bate! Kate, yu ki keko, fon waneng emdiw kelinba keliw tewe, yu iti yukalem koyemsiliw kimok kumel im fukun uneko, ibolow ki makmak keyemsomi, kule kule keboliwka! \m Beemdiw, imok kusel yukati kanelom yukalem kalel kumel ilo kulu koyem kemokoliw te! \p \v 12 Kame ne mali yukal iti weng makso bokoyemi te. Weng kale Sunbin-Got em sawa weng ba kate, nakalem ibolow fukunin em weng ete kuw te. \m Mali fein ibolow so kunum mak im kalel kumel i Kulais elo “Fein!”, danginba kebiliw kate, i yuso bomin ibolow kebiliw tewe, yu kanelom ilo kulu koyem kemokoliw te! \v 13 Beemdiw, mali fein ibolow so waneng mak im imok kumel i Kulais elo “Fein!”, danginba kebiliw kate, i yuso bomin ibolow kebiliw tewe, yu kanelom ilo kulu koyem kemokoliw te! \v 14 Nimtew angom? Fein ibolow so waneng i ikalem Kulais elo “Fein!”, danginba kebiliw imok kumel iso kal anggil makmak kebiliw kasike, kais yamkalel bi Sunbin-Got akalem wiin so galmose kunum waneng kekabiliw kasike. Beemdiw, fein ibolow so kunum i ikalem Kulais elo “Fein!”, danginba kebiliw kalel kumel iso kal anggil makmak kebiliw kasike, kais yamkalel bi Sunbin-Got akalem wiin so galmose kunum waneng kekabiliw te. Kanelinba keliw tewe, im muluwel ikati Sunbin-Got em kiin dim e sen so biliw kate, ikati fein Sunbin-Got akalem wiin so galmose muluwel kekabiliw te. \p \v 15 Kate, yukalem fein ibolow so kelinba kimok kumel so, kalel kumel so, i yulo kulu koyemomin ibolow keliw tewe, yu “Kenka!”, yangboliwka! Fein ibolow so kebiliw kunum waneng yom dulum elote sen so banim keko, ayem banim kasike. Nimtew angom? Sunbin-Got e yulo gaayemeko, “Ibolow menew so boliwka!”, yangse kasike.\x * \xo 7:15 \xt Ulom 14:19\x* \v 16 Feinka! Waneng yu kilele kal keko, kimok kumel ilo Sunbin-Got em sunsun finik so bin kulamin deiw be fein kukuyemokoliw sako? Beemdiw, kunum yu kilele kal keko, yom kalel kumel ilo Sunbin-Got em sunsun finik so bin kulamin deiw be fein kukuyemokoliw sako? Babo! Alik nu kilele kal kelinba kebuluw kasike.\x * \xo 7:16 \xt 1 Fita 3:1\x* \s1 Yulo “Kaneko, Boliwka!”, Yangse Ibolow Fukunin beelo Gelewemoliwka! \p \v 17 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Alik alik sios angom be ne weng kale kukuyemkabi te. Weng be kanekote: Sunbin-Got em gaayemeko, akalem kunum waneng keyemsomi, “Yu kaneko, boliwka!”, yangse kunum waneng alik alik bi Sunbin-Got em ilo galmose deiw beelo kuw gelewemoliwka! \v 18 Gelewbokoliw kasike, e ikalem kal okilewsiliw Suda kunum mali mak gaayeme tewe, i kanelom iti ikalem kal alwol kelewbokoliw te! Beemdiw, e ikalem kal okiyeminba kebiliw Suda kawtiw num ibik biliw kunum mali mak gaayeme tewe, i kanelom ikalem kal okilew kemokoliw te! \v 19 Yu kilele kililina! Kal okilew kemin yako, kal okilinba kemin yako, alilk alik be fian eisneng bate. Kate, Sunbin-Got em weng gelewomin kukuw ete kuw fian eisneng ete te.\x * \xo 7:19 \xt Ulom 2:25; Galesia 5:6; 6:15\x* \v 20 Feinka! Sunbin-Got em mali kunum waneng mak yulo gaayemse ding beem kanebisiliw bakate, kame akati beemdiw kaneko, boliwka! \p \v 21 Beemdiw, mali kunum waneng yu mali im weng afak kawtiw keliw tewe, yu beem dulum elote kanelom sakik ibolow fian kemokoliw te! Kate, deiw so kele tewe, yu kalfongeko, weng afak bin be kolewboliwka! \v 22 Yu kilele ibolow fukunina! Sunbin-Got em mali kawtiw im weng afak kunum waneng keko, sok so emdiw net kebiliw kunum waneng ilo akalem wiin so amkose ding dim bakate, e Kamok Fian beem wiin dim e kunum waneng biim sok be silel tew koyemse kasike. Beemdiw, Sunbin-Got em mali kawtiw im weng afak kelinba kunum waneng ilo akalem wiin so amkose ding dim bakate, ikati weng afak kunum waneng kesomi, Kulais em afak ke alakabiliw te.\x * \xo 7:22 \xt Filemon 16; 1 Fita 2:16\x* \p \v 23 Feinka! Sunbin-Got e yan fian mak dukuko, yulo wese kasike kame, yu fein akalem afak kunum waneng kebiliw te. Kebomeliwi, yu kanelom iti sak mali kawtiw im weng afak kunum waneng kebokoliw te! \p \v 24 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Sunbin-Got em mali kunum waneng yulo gaayemse ding beem bisiliw bakate, yu kame akati beemdiw Sunbin-Got eso fewtokoko, kakamoliwka! \s1 Waneng Seiwel so, Kalun Waneng so, Biim Dulum em Weng te. \p \v 25 Yutaka! Waneng seiwel biim dulum elote ne Sunbin-Got em sawa weng mak kuluko, yulo bokoyeminba kebi te. Kate, Kamok Fian e nelo ibolow folok kukunemeko, ibolow kal ken mak dunemse kasike, yu nem kal fukunin beelo “Fein!”, dangboliwka! Nem ibolow fukunin be kilele kililina! \p \v 26 Kame, sakik ilum ding kele kasike, yu kameem ding be diweko, kilele ibolow fukunemoliwka! Kameem ding bakate, yu ken kukuw kebomi, suaem kaneko alakabiliw bakate, beemdiw keko, keboliwka! \p \v 27 Mali kunum tanbelel yu waneng mak kulusiliw tewe, yu kanelom ilo koyem kemokoliw te! Beemdiw, mali yu waneng mak kulinba keliw tewe, yu kanelom waneng kulomin deiw mak fenemokoliw te! \v 28 Ne alik yulo dokoyemomin deiw fenbi kasike, weng be bokoyembi te. Kate, mali yu waneng mak yemdiw tewe, yu sili sili kukuw kelinba kebiliw te. Beemdiw, mali seiwel yu kunum mak kuliw tewe, yukati sili sili kukuw kelinba kebiliw te. Kate yu kawin dim kaleem sakik ilum mak fein kulokoliw te. \p \v 29 Nakunum kumel kunum waneng yu kilele ibolow fukunina! Nukalem Kamok Fian em iti toloke ding dim kabalak e, kame mewso kele kasike, yom ibolow fukunin e Kamok Fian em eisneng beso kuw fewtoko, boliwka! Beem dulum elote \li1 mali kais yamkalel yu fon kunum waneng imdiw keko, boliwka! \li1 \v 30 Mali kalfongso biliw yako, \li1 mali sakik ilum so amebiliw yako, \li1 mali em so biliw yako, \li1 mali em banim so biliw yako, \m alik alik kunum waneng biim ibolow fukunin e Kamok Fian em eisneng beso kuw fewtoko, boliwka! \p \v 31 Kawin dim kaleem aluwbamin e kunum waneng im kiin dim e kanelom fian eisneng mak keyemboke te! Nimtew angom? Mewso keloke ding kabalak e, kawin kale so, kawtiw im dim kaneyemkabe kukuw beso, alik alik eisneng be alwol keko, banimoke kasike.\x * \xo 7:31 \xt 1 Sion 2:17\x* \p \v 32 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Nem ibolow fian e kanekote: “Sakik ilum e kanelom yom fukunin e dolo dolo keyemoke te!”, angeko, bi te. Nimtew angom? Fon kunum imdiw kebiliw kunum waneng mak im ibolow fukunin e Kamok Fian eso fewtokoko, “Nu nonoko, elo kalfong kelewokoluw e?”, ange ange kekabiliw te. \v 33 Kate, waneng imok kumel im ibolow fukunin e kaleem kawin dim eso fewtokoko, “Nu nonoko, nukalem kalel kumel ilo kalfong keyemokoluw e?”, ange ange kekabiliw kasike. \v 34 Feinka! Kais yemkal biim ibolow fukunin e dolo dolo keko, alew kekabe te. Kate, fon waneng imdiw kebiliw waneng so, seiwel iso, biim ibolow fukunin e Kamok Fian em aluwbamin eso kuw fewtokoko, alakabe kasike. Alakabiliw kasike, biim kal so, kun so, alik alik be Kamok Fian akalem ete kuw ke alakabe te. Kate, kalel kumel im ibolow fukunin e kaleem kawin dim fewtokoko, “Nu nonoko, nukalem imok kumel ilo kalfong keyemokoluw e?”, ange ange kekabiliw te. \p \v 35 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Ne yom ibolow elo fukuneko, dokoyemomin weng be bakayembi te. Ne yulo nang so geko, yom deiw kasi tuk mo koyemomin ibolow kelinba kebi kate, nem ibolow fian e kanekote: Alik alik yu ki keko, yom ibolow fukunin e Kamok Fian eso fewtokoko, akalem aluwbamin ete kuw diwkuw diwkuw kiol kuw, ibolow alew so banim kesomi, aluwbamoliwka! \p \v 36 Tonol kebiliw kunum mali mak kitil keko, ikalem tonol kelew kelew kebiliw waneng kumel biilo kulomin ibolow fian kebiw tewe, i waneng kumel biilo fein kulamoliwka! Biim kaneliw beem dulum elote sili sili kukuw kelinba kebiliw te.\f + \fr 7:36 \ft 7:36-38 Mali kal kunum waneng i ibolow fukunomeliw: Gilik weng kale mongom alew so te. Nanew mongom e kanekote: \fv \ft 36\+fv* Alew kumel i ikalem muluwel seiwel ilo yetemeko, “Seiwel waneng fian keliw kae! Nu ilo imok kumel mak fenyemokoluw te!”, angiw tewe, i fein uneko, ilo imok kumel mak duyemoliwka! Kaneliw tewe, sili sili kukuw kelinba keliw te. \+fv 37\+fv* Kate, alew bi ikalem ibolow tem ka kel kitil kebomi, ki keko, ikalem muluwel seiwel biim dulum elote “Nam imok kumel mak duyemuw te!”, angiw tewe, ikati sili sili kukuw mak kelinba kebiliw te. \+fv 38\+fv* Keko kasike, i ikalem muluwel seiwel biilo kunum mak duyemiw tewe, i ken kukuw kuw kebokoliw te. Kate, alew bi ikalem muluwel seiwel biilo imok mak duyeminba keliw tewe, im kanekabiliw kukuw be nanew kukuw be bakilewoke te.\f* \v 37 Kate, kunum bi ikalem ibolow tem ka kel kitil kebomi, ki keko, ikalem kal anggil em “Kanelina! Kanelina!”, ange ange kekabe weng be de mit da kolewsomi, ibolow fukunomeliw: “Nuso tonol kelew kelew kebiliw seiwel biilo nam kuluw te!”, angiw tewe, ikati sili sili kukuw mak kelinba kebiliw te. \v 38 Keko kasike, ikalem tonol kelew kelew kebiliw waneng seiwel biilo kuliw tewe, i ken kukuw kuw kekabiliw te. Kate, kunum bi seiwel biilo kulinba keko, ikalem fukunin be Kulais em dim ete kuw fewtoko, kelewiw tewe, im kanekabiliw kukuw be nanew kukuw be bakilewoke te. \p \v 39 Yemkalel im finik so keko, kuaninba biliw ding dim bakate, kunum kumel im kalel kumel i ikalem imok so kuw boliwka! Bomeliwi, im kalun waneng kebokoliw ding dim bakate, i ki keko, ikalem ibolow geleweko, iti kunum mak kulokoliw te. Kate, kulokoliw kunum bi Kulais em gelewkabiliw kunum kemoliwka!\x * \xo 7:39 \xt Ulom 7:2-3\x* \v 40 Be ken kukuw kate, i iti kunum mak kulinba keliw tewe, im kanekabiliw kukuw be iti kunum kulomin kukuw be bakilewoke te. \p Be nakalem ibolow fukunin kate, Sunbin-Finik e nem ibolow tem akal alakabe kasike, nakati kal ken so keko, weng be bakayembi te. \c 8 \s1 Wanin beem Duluem elote Angse em Weng te. \m \v 1 Yutaka! Sua kel akate, mali yu nelo fut mak boko, dakalalomeliw: “Samal anko, dasuw-got im dim duyemsomi, ikalem wiin daoyembiliw beem dulum elote nu nonoko, kelewbokoluw a? Nu ibolow amen amen kuw kebuluw kasike.”, nangsiliw te.\f + \fr 8:1 \ft 8:1 Fol em bise ding dim bakate, kawtiw i samal kuluko, ikalem dasuw-got im am yol debele uneko, ka kel e, samal be anko, dasuw-got im wiin daoyembisiliw kale. Daoyembisomi, samal dim be kuluko, mesesem wemin dim elo debele uneko, ka kel wemaliw kale. Kolin sios kunum waneng biim ibolow dolo dolo kesomi, “Nu ki keko, samal be wanokoluw sako?”, ange ange keko, dakalasiliw kale.\f* \m Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Mali yu fein weng mak bokolomeliw: “Alik alik nu kal kunum waneng keko, dakalamin beem yan weng bakati kal kebuluw te!”, angbiliw kate, yu kilele ibolow fukunemoliwka! Yom kal fukunin be yukalem wiin bete fasu kolewkabe kasike. Kate, ibolow dulew dulew kukuw ete kuw sios kunum waneng alik alik biim “Fein!”, angbiliw ibolow be yemkitilmokabe te.\x * \xo 8:1 \xt Kalan Kunum 15:29\x* \v 2 Kasike, kitil keko, “Nu kilele kal kawtiw nute te!”, angbiliw kawtiw i fein kilele kal kelinba kawtiw kebiliw te.\x * \xo 8:2 \xt Galesia 6:3\x* \v 3 Kate, Sunbin-Got e mali elo ibolow mutuk fian kelewkabiliw kunum waneng ilo kilele kal keyemkabe te. \p \v 4 Kaneko kasike, yu kilele kililina! Mali kawtiw i dasuw-got im dim e samal wanin asomi, biim wiin daoyemkabiliw kate, alik nu kilele kal keluwete: Aneng aneng angom be, dasuw-got mak banim te. Sunbin-Got ete kuw fein ete te. Nanew got mak so mak banim kasike.\x * \xo 8:4 \xt Sawa Weng 4:39; 6:4; Galesia 4:8\x* \v 5 Feinka! Mali kawtiw i bokolomeliw: “Kawin dim kale kel yake, abiil tikin ka kel yake, kanemin kanemin got so, kamok so, finik banban mali mak biliw kai!”, angbiliw kate, \v 6 nukalem dulum elote Aatim Sunbin-Got makmak ete kuw ete te. E alik alik angom eisneng beem sen mongom kayak kesomi, nulo akalem amen kuw amen kuw keyemse te. Beemdiw, kamok fian makmak Yesus Kulais ete kuw te. E alik alik angom eisneng be dulewsomi, nulo finik so bin duyemse te.\x * \xo 8:6 \xt Efesus 4:5,6\x* \p \v 7 Kate, alik alik kunum waneng i nem yangbi weng beem mongom be kilele kal kelinba kebiliw te. I ikalem suaem kanesiliw kukuw beelo fukuneko, im samal wanbiliw ding dim kabalak e, “Samal be fein mali dasuw-got im dim duyemsiliw sako?”, ange ange keliwi, ikalem ibolow tem beem fukunin e bangbang keyemeko, yenkabe te. \v 8 Yu kilele ibolow fukunina! Wanomin eisneng be ki keko, nulo Sunbin-Got em kiin dim e kiol kunum waneng kelinba keyemkabe te. Samal wanakabuluw yake, samal waninba kekabuluw yake, be Sunbin-Got em kiin dim e fong eisneng ete kuw kasike. \p \v 9 Kate yu kilelbiko, boliwka! Mesik esik yukalem kanekabiliw kukuw beem dulum elote yu mali kakunum kumel kunum waneng biim finik so kulomin kakamkabiliw deiw be tuk moko, net koyemkabiliw kasike.\x * \xo 8:9 \xt Ulom 14:13-15; Galesia 5:13\x* \v 10-11 Kaneko kasike, yu kilelbiko, boliwka! Mesik esik ibolow fukunin ken so kunum waneng yom dasuw-got im am yol kalo uneko, ka kel samal wanakabiliw ding dim kabalak e, mali yomdiw ibolow fukuninba keko, “Sunbin-Got em kiin dim kel sen so kukuw ete te!”, angeko, ibolow fukunkabiliw kunum waneng ikati yukalem emdiw keliwi, yu ilo yenokoliw kasike. Kate, yu ibolow fukunemoliwka! Kulais e yom yenkabiliw kunum waneng biim dulum akati kuanse kasike.\x * \xo 8:10-11 \xt Ulom 14:15,20\x* \v 12 Feinka! Yom kanekabiliw kukuw beem mongom ete yukalem kakunum kumel bi sili sili kukuw keko, im “Nu sen so banim keko, Sunbin-Got eso ibolow ki makmak kebuluw kai!”, angbiliw ibolow fukunin bakate yenkabiliw te. Kaneko kasike, yu yom fein ibolow so kawkunum kumel biim dulum elote akal, Kulais em dulum elote akal, alik alik biim dulum elote sili sili kukuw keyemkabiliw te. \p \v 13 Keko beli, mesik esik nem wanbin beem dulum elote mali nakunum kumel kunum waneng im finik so kulomin deiw kakamokoliw deiw be tuk moko, net koyemi tewe, ne diwkuw diwkuw samal mak nam wanbi te. Nimtew angom? Nem ibolow fukunin e kanekote: “Mesik esik nem wanbin beem mongom ete nem nakunum kumel kunum waneng mali mak ikalem kakambiliw deiw ka kel kuminokoliw kasike!”, angbi te.\x * \xo 8:13 \xt Ulom 14:21\x* \s1 Kalan Kunum im Kamok Fian elo Bil Dulewkabiliw em Weng te. \c 9 \m \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Mali kawtiw mak diwnemeko, bokolomeliw: “Fol e fein kalan kunum bate!”, angakabiliw kate, yu kilele ibolow fukunina! \p Ne mali kawtiw im weng afak kunum kelinba bi kate, ne nukalem Kamok Fian Yesus elo fein kiin so atemeko, em kalan kunum kebi te. Kebomelii, ne bukeko, yulo Kamok Fian em finik so bin kulamin deiw mo koyemkabi te.\x * \xo 9:1 \xt Kalan Kunum 22:17-18; 26:16; 1 Kolin 15:8-9\x* \v 2 Keyemsomelii, mali kawtiw i ki keko, “Fol e kalan kunum bate!”, nangakabiliw te. Kate, yukalem dim ete ne fein Kamok Fian em kalan weng de kakamin kunum ke alakabi te. Nimtew angom? Yom Kulais em sunsun finik so kulamin deiw ka kel kakabiliw be nem weng de kakabi beem dem ete kasike.\x * \xo 9:2 \xt 2 Kolin 3:2-3\x* \p \v 3 Nelo kenenemeko, diwnembiliw kawtiw ilo yangakabi yan weng be kanekote: \v 4 Mali kawtiw i nulo wanin so dokoyemeko, num aluwbamin beem yan yemeniw tewe, nukalem ete kuw ki keko, duyemkabiliw yan be kulinba kelokoluw sako? Bayo!\x * \xo 9:4 \xt Iluk 10:8\x* \v 5 Nute kuw fon kunum emdiw keko, ki kesomi, fein ibolow so kalel kumel mak yemdeko, iso nuso makuw kakaminba kekabuluw sako? Mali kalan kunum so, Kamok Fian em akunum kumel iso, Fita eso, alik alik kunum bi beemdiw ke alakabiliw kasike. \v 6 Kate, nakalem so, Balnabas so, aso numikel kuw ki keko, nukalem teing dim fenomin em aluwbamin kolinba kekabuluw sako? Babo! \v 7 Yu fakam weng kale kilele ibolow fukunemoliwka! \li1 Wonuk so kunum i ikalem aluwbamin beem yan akati ikalem kuw wenokoliw sako? \li1 Wanin kaimin kunum i ikalem musun em dem kuluko, waninba kebiliw sako? \li1 Siwsiw yetebin kunum i siwsiw yetebomeliwi, siwsiw biim non gom dulu keko, waninba kebiliw sako? \m Itel bate! \v 8-9 Kate, yangsi weng be kawin dim kaleem kunum nem ibolow fukunin ete kuw bate. Sunbin-Got em Moses dulewse kukuyemin weng bakati bokolomele: \q1 “Yu kanelom aulbabe bulmakao beem bontem dim sok so net kelewokoliw te!”, \m angse kale. Yu nimtew ibolow fukunbiliw e? Sunbin-Got e bulmakao em ibolow fukuneko, kukuyemin be bokoyemse sako? Babo!\x * \xo 9:8-9 \xt Sawa Weng 25:4; 1 Timoti 5:18\x* \v 10 Kate, e alik alik num ibolow fukunsomi, weng be bokoyemse te. \p Yu kilele ibolow fukunina! Yong falbe kunum so, musun kaibe kunum so, aso i bukeko, “Nu musun beem dem e kuluko, wanokoluw kai!”, angeko, aluwkabiliw kasike.\x * \xo 9:10 \xt 2 Timoti 2:6\x* \v 11 Beemdiw nukati bukeko, finik so kulomin em dem yom mutuk dim kaikabuluw te. Kaibuluw kasike kame, nu ki keko, kawin dim kaleem dokoyemomin eisneng nam kuluw sako?\x * \xo 9:11 \xt Ulom 15:27\x* \v 12 Feinka! Yu ki keko, mali kawtiw ilo mesesem mesesem eisneng so dokoyemkabiliw kate, yu nukalem dulum elote yan so biliw te! Nimtew angom? Num sukum keko, ilum keyemkabe eisneng beem dulum elote nu ibolow fukunomeluw: “Mesik esik eisneng mak Kulais em Weng Kal Ken Ati beem deiw be tuk mo koyemoke kai!”, angeko, nukalem bukesuluw beem yan em dulum elote “Kame nulo yemenina!”, angeko, kulinba kekakawkabuluw kasike.\x * \xo 9:12 \xt Kalan Kunum 20:34; 2 Kolin 11:9\x* \p \v 13 Yu akokow kebiliw sako? Mali Sunbin-Got em am yol aneng kel aluwkabiliw kunum ikati am yol ka beem wanin kulukabiliw te. Beemdiw, mali Sunbin-Got em am yol em aik ayem kel aluwkabiliw kunum ikati Sunbin-Got elo dulewkabiliw samal anung mak kulukabiliw te.\x * \xo 9:13 \xt Sawa Weng 18:1-3\x* \p \v 14 Kamok Fian e kitil weng kale dukuyemse te. Weng be kanekote: Mali akalem Weng Kal Ken Ati be kililiw kunum waneng i kalan weng de unbiliw kunum waneng ilo dokoyemeko, ikalem bukekabiliw beem yan ken bakati dukayemboliwka!\x * \xo 9:14 \xt Matyu 10:10; Iluk 10:7; Galesia 6:6\x* \p \v 15 Fein! Nakati kalan kunum kebi kate, ne nem aluwbamin beem yan be kulinba kekakawkabi te. Kate, kame akate, ne weng be fut tem boko, “Yan be duyemina!”, yanginba kebi te. Itel bate! Ne mesesem mesesem eisneng sukum keko, kuani tewe, “Sak kenka!”, angoki kate, nem yan kulinba kukuw be kait ati te atew kenemse kasike, yu beelo kanelom yakut keko, kame yan mak dunemokoliw te! \v 16 Yu kililina! Nem kalan kunum keko, aluwkabi beem dulum elote ne nakalem wiin daolinba kekabi te. Ne kaleem aluwbabi beem deiw ete kuw aluweko, kakawkabi te. Nem dulum elote nanew deiw mak akal banim kasike. Nimtew angom? Ne Sunbin-Got em Weng Kal Kan Ati be bakayem tem bakayem tem beem aluwbamin kelinba keli tewe, Sunbin-Got e nelo geenemin fian mak kenemoke kasike.\x * \xo 9:16 \xt Selemaya 20:9\x* \v 17 Ne nakalem ibolow fukunin ete kuw geleweko, aluwbamin be keli tewe, ne fein yan ken mak kuloki te. Kate, Sunbin-Got e nelo aluwbamin be dunemei, nelo bil kenembe kasike kame, nem dulum elote nanew deiw mak banim te. \v 18 Kaneko kasike, ne nomin yan mak kuloki e? Nem kulukabi yan be kanekote: Ne kalfong fian kuluko, sak misim kuw Sunbin-Got em Weng Kal Ken Ati be bakayem tem bakayem tem de kakawkabiko, kalan kunum biim yan ken e “Nemenina!”, anginba kekabi te. \p \v 19 Yu kilele kililina! Ne fein mali kawtiw im weng afak kunum kelinba kebi kate, ne kunum waneng banban im ibolow fukuneko, “Ne ilo finik so kulamin em deiw kel mo koyemoki kai!”, angeko, nakalem ibolow gelewsomi, alik alik im sak weng afak kunum imdiw keyembi te. \v 20 Kasike, \li1 ne Suda kawtiw im ibolow fukuneko, “Ne ilo finik so kulamin em deiw kel mo koyemoki kai!”, angeko, Suda kawtiw ikalem kukuw emdiw keyemkabi te. \li1 Beemdiw, ne Moses em kukuyemin weng beem afak kelinba kekabi kate, ne kukuyemin weng beem afak kebiliw kawtiw im ibolow fukuneko, “Ne ilo finik so kulamin em deiw kel mo koyemoki kai!”, angeko, kukuyemin weng beem afak kebiliw kawtiw ikalem kukuw emdiw keyemkabi te.\x * \xo 9:20 \xt Kalan Kunum 21:20-26\x* \li1 \v 21 Ne Suda kawtiw num ibik biliw kawtiw im ibolow fukuneko, “Ne ilo finik so kulamin em deiw kel mo koyemoki kai!”, angeko, Suda kawtiw num ibik biliw kawtiw ikalem kukuw emdiw keyemkabi te. \li2 Kanekabi ding dim bakate, ne Moses em kukuyemin weng be kolewkabi kate, ne fein Kulais em kukuyemin weng gelewkabi kunum kekabi te. \li1 \v 22 Beemdiw, ne fein ibolow beit kekabiliw kunum waneng im ibolow fukuneko, “Ne ilo finik so kulamin em deiw kel mo koyemoki kai!”, angeko, mali im fein ibolow beit kekabiliw kunum waneng ikalem kukuw emdiw keyemkabi te. \li1 Feinka! Ne kawtiw alik alik im ibolow fukuneko, “Ne mali ilo finik so kulamin em deiw kel mo koyemoki kai!”, angeko, kitil keko, alik alik kawtiw ikalem kukuw emdiw keyemkabi te.\x * \xo 9:22 \xt 2 Kolin 11:29\x* \p \v 23 Ne Sunbin-Got em Weng Kal Ken Ati beso fewtokoko, bakayem tem bakayem tem beem dulum elote ibolow fukunkabi kasike, nakati nem de kakabi weng be kiliko, gelewkabiliw kunum waneng iso, alik alik nu makuw Weng Kal Ken Ati beem bamki kulokoluw te. \p \v 24 Yu fakam weng kale kililina! Mali kawtiw mak bonge bonge keko, “Alik nu yakoko, miyaka unsomeluwi, emisik kele kunum makmak kuw ete yan ken mak kuloke te!”, angakabiliw kawtiw biim kanakabiliw emdiw yukati keboliwka! \v 25 Yako kebiliw kawtiw bi, ikalem kal folok kelinba kebomi, kitil kuw bukeko, sukum ding keko, banimkabe yan kulomin beem dulum elote ibolow fukunkabiliw te. Kate nukalem ete kitil keko, nam banime yan ken beelo fukuneko, “Kulumo!”, angaboluwka!\x * \xo 9:25 \xt Filibai 3:14; 2 Timoti 2:4-5; 4:7-8\x* \v 26 Angakabuluw kasike, nakati kitil keko, yakoko, unbomeliwi, kiin e aneng aneng ateminba kawtiw imdiw kekabi te. Kebomi, ne teing so yen feiw kekabiliw kawtiw imdiw keko, teing e sak kuse ka kuse ka kelewbinba kebabi kunum nete te. \v 27 Feinka! Ne nakalem kal so dem so alik alik be kitil kuw kelewko, nakalem ibolow fukunin em afak kuw dulewkabi te. Mesik esik ne Sunbin-Got em Weng Kal Ken Ati be mali kawtiw ite kuw kukuyemii, i kulusiliw kate, nakalem ete beit kesomi, yan mak kulinba keloki kasike.\x * \xo 9:27 \xt Ulom 8:13; 13:14\x* \c 10 \s1 Isalael Kawtiw im Kaneyemse em Kukuyemin em Weng te. \p \v 1 Nakunum kumel, kunum waneng yutaka! Yu Suda kawtiw num awalik kumel im kaneyemse sang be ibolow fukunina! \p Moses em ding keko, im Isiw aneng fian kolewsiliw ding dim bakate, i ok o, kawtiw o, mesesem banim dim ka kel kakameliw kale. Beem ding dim bakate, Sunbin-Got e yukam mak dabalalei, i em afak kakabomeliwi, beem dulum elote Sunbin-Got e ilo im unomin deiw kilele kukuyemse kale. Kukuyemse kasike, i akalem ibolow fukunin be geleweko, Okmun Fian Olol Nam be dikesiliw kale.\x * \xo 10:1 \xt Aneng Kolew 13:21-22; 14:22-29\x* \v 2 Kaneyemse be fakam weng atew kebe te. Unsiliw kawtiw bi yukam beso, okmun fian beso, alew beem dulum elote ok da koyemomin atew kesomi, Moses em gelewkabiliw kunum waneng kesiliw kale. \v 3 Kesomeliwi, alik alik ikati makuw keko, Sunbin-Finik em yemense wanin waneko,\x * \xo 10:3 \xt Aneng Kolew 16:4,35\x* \v 4 em yemense ok akal wansiliw kale. Nimtew angom? Ilo yenggelewkabe tum beem mutuk e ok mak telei, i fein wansiliw kasike. Kate, yenggelewkabe tum be Kulais ete kale.\x * \xo 10:4 \xt Aneng Kolew 17:6; Teing Bakamin 20:11\x* \v 5 Kaneko beli, Sunbin-Got e kawtiw banban biim kukuw e kalfonginba keyemse kasike, e ilo aneng ok so, kawtiw so, mesesem mesesem eisneng banim dim ka kel yenei, i ka kel kuansiliw kale.\x * \xo 10:5 \xt Teing Bakamin 14:29-30\x* \p \v 6 Kaneyemse sang be num dulum elo fakam weng mak keyemkabe te. Mesik esik nu Isalael kawtiw biimdiw wa eisneng beem dulum elote ibolow danong danong angeko, ibolow fukunkabuluw kasike.\x * \xo 10:6 \xt Teing Bakamin 11:4,34; 1 Kolin 10:11\x* \p \v 7 Yu kanelom mali biimdiw keko, dasuw-got im wiin daoyemokoliw te! Sunbin-Got em fut ayem e kanekabiliw kawtiw biim dulum elote bokolomele: \q1 “Kawtiw i teinsomi, wanin so ok so wanbomeliwi, kalfongeko, dasuw-got im wiin daoyemsomi, osow kukuw kesiliw te.”, \m ange kale.\x * \xo 10:7 \xt Aneng Kolew 32:6,19\x* \p \v 8 Nu kanelom mali biimdiw osow kukuw gelewemokoluw te! Yu im kanesiliw em sang ibolow fukunina! Deiw mak ding akate, im kanesiliw beem dulum elote Sunbin-Got e mali em auk tausen kel (23'000) kawtiw yenei, i kuansiliw kale.\x * \xo 10:8 \xt Teing Bakamin 25:1-9\x* \p \v 9 Nu kanelom mali kawtiw biimdiw keko, Kulais elo kak kelewbokoluw te! Yu mali Isalael kawtiw im kanesiliw em sang ibolow fukunina! Nimtew angom? Im Sunbin-Got elo kak kelewsiliw beem dulum elote kimon keyemin sokyan banso mak kawtiw biilo yen waniwi, i kuansiliw kasike.\x * \xo 10:9 \xt Teing Bakamin 21:5-6\x* \p \v 10 Yu kanelom mali kawtiw biimdiw keko, Sunbin-Got elo weng nutnut bokolewokoliw te! Yu mali Isalael im kanesiliw em sang ibolow fukunina! Im nutnut weng angsiliw ding dim bakate, Sunbin-Got em dabalakamin finik mak teleko, ilo yenei, i kuansiliw kale.\x * \xo 10:10 \xt Teing Bakamin 16:41-49\x* \p \v 11 Yu nem yulo yangsi weng be kilele ibolow fukuneko, aluwboliwka! Nimtew angom? Im kanesiliw sang be Moses e fut tem kel bose kasike, sow em kelokoliw kawtiw ikati sang be teing bokoko, kiliko, kal kulokoluw kasike. Feinka! Fefe ding em mewso keloke ding buluw kunum waneng nukati kanelom biimdiw kebokoluw kasike. \p \v 12 Kaneko kasike, “Nu kitil kuw moko, buluw kae!”, angbiliw kawtiw yu kilelbiko, boliwka! Mesik esik yom kak keyeme ding dim kabalak e, yu beit keko, kuminokoliw kasike! \v 13 Mesesem mak yulo kak keeyemoke ding dim kabalak e, yu bokolomeliw: “Nulo kak keyembe eisneng be mali kunum waneng numdiw akati kak keyemkabe kai!”, angeko, ibolow fukunemoliwka! Kate, Sunbin-Got e fein dem em sen mongom kayak kasike, e yukalem kitil be diwyemeko, yulo kilele dokoyemei, kak keeyembe beelo dasi kelew kolomin deiw mak akati kukuyemboke te. \p \v 14 Nakunum kumel ibolow fian duyemkabi kunum waneng yutaka! Yu dasuw-got im wiin daoyemkabiliw kukuw beem mit mewso uninba keko, fon unemoliwka! \p \v 15 Yu ibolow kal so kunum waneng kebiliw kasike, yu nem yangbi weng kale kilele kiliko, diw atemoliwka! \v 16 Num Yesus em ibolow fukunomuluwi, em kaim ok wanakabuluw ding dim kabalak e, nu em kaim buselse beem dulum elote Sunbin-Got elo “Weso! Seyo!”, dangeko, wain ok wansomi, Kulais em kaim dim be alik alik nu eso ibolow ki makmak kekabuluw te. Beemdiw, num belet fakaleko, wanakabuluw ding dim bakate, alik alik nu Kulais em kal so emdiw bongguko, ki makmak kekabuluw te.\x * \xo 10:16 \xt Matyu 26:26-28\x* \v 17 Yu kilele ibolow fukunina! Nu belet wanin makmak kuluko, amen amen keyemeko, banban nu wanakabuluw kasike, banban kunum waneng alik alik nukati ibolow ki makmak kuw keko, makmak alakabuluw te.\x * \xo 10:17 \xt Ulom 12:5\x* \p \v 18 Yu iti Isalael kawtiw im kukuw atemeko, fakam weng be kililina! Sunbin-Got em am yol kunum ayem em afak kunum im samal kuluko, aik ayem dim dukuko, Sunbin-Got em wiin daolewkabiliw ding dim bakate, ikati samal makmak beem anung mak kuluko, wanenkabiliw kasike, wanbiliw kunum alik alik bi bongguko, Sunbin-Got eso ibolow ki makmak kuw kekabiliw te.\x * \xo 10:18 \xt Kunum Ayem 7:6\x* \p \v 19 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yu nem yangakabi weng be kilele diwemoliwka! “Dasuw got ilo samal duyemeko, im wiin daoyemkabuluw kukuw akal, dasuw-got ikal, alik alik be fein dem so eisneng ete te!”, angeko, bokoyeminba kebi te. Itel bate!\x * \xo 10:19 \xt 1 Kolin 8:4\x* \v 20 Kate, im samal kuluko, dasuw-got ilo duyemkabiliw ding dim bakate, i samal be Sunbin-Got elo dulewinba kekabiliw kate, aneng matil ilo duyemeko, biim wiin kuw daoyemkabiliw bakate. Daoyemkabiliw kate, nem ibolow fukunin e kanekote: Yu kanelom aneng matil im win daoko, im duyemiw wanin beelo waneko, iso bongguko, fewtakamokoliw te!\x * \xo 10:20 \xt Sawa Weng 32:17; Fitew Dase 9:20\x* \v 21 Wee yutaka! Yu kilele ibolow fukunina! Yu kanelom Kamok Fian em kaim ok so, belet so, wanesomi, aneng matil im wanbin eisneng akati waneko, im wiin daoyem kemokoliw te! Itel bate!\x * \xo 10:21 \xt 2 Kolin 6:15-16\x* \v 22 Kemuw tewe, nu Kamok Fian elo kaisuw kelewko, em ibolow elo mesem kelewokoluw kate, yu kilelbiko, boliwka! Akalem kitil e nukalem kitil be atin kuw bakilewkabe kasike!\x * \xo 10:22 \xt Sawa Weng 32:21\x* \s1 Diwkuw Sunbin-Got em wiin Daolew Kemin em Weng te. \p \v 23 Nakunum kumel kunum waneng yu ibolow kilele fukunemoliwka! “Alik alik mesesem mesesem angom be num dulum elote ki kelaka!”, angakabiliw kunum waneng biim weng be fein weng kate, alik alik mesesem angom be nulo kilele dokoyeminba kekabe te.\x * \xo 10:23 \xt 1 Kolin 6:12\x* \v 24 Kate, yu kanelom yukalem ibolow ete kuw dokolewomin ibolow fukuninemokoliw te! Babo! Kate yu kakunum kumel kunum waneng im dakayemin ibolow fukunemoliwka!\x * \xo 10:24 \xt Ulom 15:1-2\x* \p \v 25 Yukalem ibolow fukunin beem dim elo sen so banim keko, Sunbin-Got eso ibolow ki makmak kelewbin beem dulum elote yu kanelom webiliw ding beem wesiliw eisneng beem dulum elote ibolow banban kemokoliw te! Yu sak wanin mak weneko, wanboliwka!\x * \xo 10:25 \xt 1 Kolin 8:1\x* \v 26 Nimtew angom? Yukati Sim Fut beem weng kale kilele kal keliwete: \q1 “Kawin o, abiil o, kawin dim kaleem gekbe eisneng alik alik be, Kamok Fian em ete kuw te.”, \m angse kasike.\x * \xo 10:26 \xt Sim Fut 24:1\x* \v 27 Kaneko kasike, fein ibolow kelinba kawtiw mali mak im yulo ikalem am dim elo gaayemiw ding dim bakate, yu kanelom ibolow banban kemokoliw te! Yu ki keko, im am kawtem elo uneko, yemenbiliw wanin alik alik be sak wanboliwka! Kanesomi, kanelom yukalem sen so banim keko, Sunbin-Got eso ibolow ki makmak kelewbiliw ibolow fukunin beem dulum elote ibolow banban kemokoliw te! \v 28 Kate, mali kawtiw mak yulo bokoyemomeliw: “Wee yutaka! Yu kilelbiko, boliwka! Samal wanbiliw be dasuw-got im dim dukusomi, biim wiin daoyemsiliw kasike!”, yangiw tewe, yu yangbiliw kawtiw biim sen so banim keko, Sunbin-Got eso ibolow ki makmak kebiliw ibolow fukunin beem dulum elote akati ibolow fukuneko, kanelom samal be wanbokoliw te!\x * \xo 10:28 \xt 1 Kolin 8:7\x* \v 29 Mesik esik yu kaneko yangbiliw kunum waneng biim ibolow fukunin be dolo dolo keyembokoliw kasike. \p Feinka! Yu mali kawtiw im ibolow fukunin beem afak kel kakameliw kunum waneng kelinba kebiliw kasike, mali kawtiw biim ibolow fukunin e kanelom yulo diwyemeko, de mit da koyemoke te! \v 30 Beemdiw, num wanin mak kuluko, Sunbin-Got elo “Weso! Seyo!”, dangbuluw ding dim bakate, mali kawtiw mak kanelom teleko, num kukuw be diwyemeko, nukalem wiin mit da koyem kemokoliw te!\x * \xo 10:30 \xt 1 Timoti 4:4\x* \v 31 Kaneko kasike, yom ok so, wanin so, mesesem mesesem eisneng mak wanbiliw ding dim akal, yom mesesem mesesem eisneng mak kanebiliw ding dim akal, diwkuw diwkuw yu kanekabiliw be Sunbin-Got em wiin fian elo daolewomin beem dulum elote kuw keboliwka!\x * \xo 10:31 \xt Kolosi 3:17\x* \v 32 Kebomi, mali Suda kawtiw ikal, mali Suda kawtiw num ibik biliw kawtiw iso, Sunbin-Got em sios kunum waneng iso, alik alik biim dim elo ibolow fukunemoliwka! Yu kanelom yukalem ibolow fukunin ete kuw geleweko, beem dulum elote mali kunum waneng biim fein ibolow be de mit da koyemokoliw te!\x * \xo 10:32 \xt Ulom 14:13\x* \v 33 Kate, yu nakalem emdiw keko, nem kukuw akate gelewemoliwka! Ne nakalem ibolow kelewbin eisneng ete kuw feninba kebi kate, ne kitil keko, alik alik kawtiw ilo kalfongyemin em deiw fenbi te. Nimtew angom? Ne “Mali ilo sunsun finik so kulamin deiw ka kel mo koyemo yo!”, angakabi kasike.\x * \xo 10:33 \xt 1 Kolin 9:20-22\x* \c 11 \nb \v 1 Yu kililina! Kulais e nem namtoloko, emisik unemin kunum kebe kasike, ne akalem kukuw be gelewkabi te. Beemdiw kame yukati, nelo yom yamtolo unemin kunum kenemeko, nem kakabi kukuw beemdiw kakamoliwka!\x * \xo 11:1 \xt 1 Kolin 4:16\x* \ms1 Sios Kunum Waneng im Bonggukabiliw Ding em Kukuw em Weng te. \s1 Wangweng Kelew Kelew Kukuw em Weng te. \p \v 2 Yu fein atin kuw ken kukuw kuw gelewkabiliw kunum waneng kebiliw te. Nimtew angom? Yu diwkuw diwkuw nelo ibolow fukunsomi, nakalem kukuyemkabi weng beelo kilele net aluwkabiliw kasike. \p \v 3 Kate kame, yu weng kale kilele kal keloliwka! \li1 Kulais e kunum min im sen mongom kayak ete te. \li1 Keko beli, kunum i waneng min im sen mongom kayak ite te. \li1 Keko beli, Sunbin-Got e Kulais em sen mongom kayak ete te.\x * \xo 11:3 \xt Talfut Kese 2:21-23; 3:16; Efesus 5:23\x* \p \v 4 Nimin \bd kunum \bd*ite mak kaim dim kel Sunbin-Got eso weng bakabiliw yake, Sunbin-Got em bontem dim bakabiliw yake, kaneko be angeko, biliw kate, ikalem kak be kasi kolewiw tewe, kanekabiliw kunum bi ikalem sen mongom kayak Kulais elo wangweng kukuw kelewinba keko, inkal kal dulewkabiliw te. \p \v 5 Nimin \bd waneng \bd*ite mak kaim dim kel Sunbin-Got eso weng bakabiliw yake, Sunbin-Got em bontem dim bakabiliw yake, kaneko be angeko, biliw kate, ikalem kak be kasi kolewinba keliw tewe, waneng bi ikalem sen mongom kayak kebiliw kunum min biilo wangweng kukuw keyeminba keko, inkal kal duyemkabiliw te. Nimtew angom? Wa kukuw gelewbiliw be, im kak kon alik alik be wokilewkemin emdiw kebe kasike. \v 6 Kate, mali waneng mak ikalem kak kasilomin ibolow kelinba keliw tewe, ikalem kak kon be atin kuw wokilewoliwka! Kate, i wokiliw tewe, i inkal kal kulokoliw kasike, waneng bi kiol kuw kukuw kuw gelewko, ikalem kak kasi kolewboliwka! \p \v 7 Kate, \bd kunum\bd* min i ikalem kak be kanelom kasi kolew kemokoliw te! Nimtew angom? Im sen mongom kayak Sunbin-Got be ilo akalem takak atew keyemei, i akalem auk so kitil so be kukuyemkabiliw kasike. \p Kate \bd waneng \bd*i ikalem sen mongom kayak kunum biim auk so kitil so be kukuyemkabiliw kasike.\x * \xo 11:7 \xt Talfut Kese 1:26-27\x* \p \v 8 Yu kilele ibolow fukunina! Sunbin-Got e waneng ulo kunum em sen mongom kayak kelewinba kese kate, e kunum beelo waneng buum sen mongom kayak kelewse kale.\x * \xo 11:8 \xt Talfut Kese 2:18-23\x* \v 9 Beemdiw, Sunbin-Got e kunum elo waneng um gomet elo dulinba kese kate, e waneng ulo kunum beem gomet elo duku koumse kale. \v 10 Kaneko kasike, waneng min i Sunbin-Got em yemdakamin finik biim ibolow ikati fukunsomi, ikalem “Nu Sunbin-Got em weng afak kebuluw waneng nute te!”, angeko, bokoliw beem dulum elote ikalem kak kasi kolewboliwka! \p \v 11 Kate yu kilele ibolow fukunina! Kunum ikal imikel kuw kesomi, amen kuw biliwi, waneng ikal imikel kuw kesomi, amen kuw biliwi, i amen kuw amen kuw kelinba kebiliw kate, alik alik nu nukalem Kamok Fian eso fewtokoko, bongguko makmak kekabuluw te. \v 12 Fein te. Talfut kelewse ding dim bakate, Sunbin-Got e emisik kunum be dukusomelei, e waneng um sen mongom kayak kese kate kame, waneng min i kunum alik alik biilo aul dukuyemsomi, im sen mongom kasel kekabiliw kasike. Kate, alik alik eisneng angom beem fein sen mongom kayak e Sunbin-Got ete kuw ete te. \p \v 13 Kame, yukal kilele ibolow fukuneko, diwemina! Waneng min mak im kaim dim kel Sunbin-Got eso weng bakabiliw ding dim kabalak e, i wangweng kelew kelew kukuw gelewinba keko, im kak kasi kolewinba keliw tewe, waneng min bi ken kukuw kekabiliw yako? \v 14 Yu kunum waneng nukalem kukuw diwemoliwka! Ikalem kak kon be tiaktiak keliw kunum min im dulum elote nu “I kukuw wa gelewkabiliw kai!”, angakabuluw te. \v 15 Angbuluw kate, ikalem kak kon tiaktiak keliw waneng min im dulum elote be kait ken ati te keyemkabe te. Ukalem kak kon be ilim kom atite atew kasike. \p \v 16 Kate, nimin kawtiw ite mak nakalem kukuyemin weng beso ganbin weng on ganbin ibolow keliw tewe, i kilele ibolow fukuniwete: Nuso, Sunbin-Got em sios kunum waneng iso, alik alik nu kanebe kukuw bete kuw gelewkabuluw te. \s1 Yesus em Kaim Ok Wanbin em Kukuw em Weng te. \p \v 17 Nakunum kumel kunum waneng yu nem kitil weng kale kilele kililina! Sios kunum waneng yom bongguko, biliw ding dim bakate, yu ken dokoyemomin kukuw kelew kelew kelinba kebiliw kate, yu kakunum kumel kunum waneng mali ilo wa keyemkabiliw kasike, ne yulo kalfongyeminba kebi te. \v 18 Mali kawtiw im nelo bokonemsiliw weng mak e kanekote: “Im bonggukabiliw ding dim kabalak e, i ibolow amen amen kuw kekabiliw kai!”, nangeko, kiliko, beem anung akal “Fein te!”, angakabi te.\x * \xo 11:18 \xt 1 Kolin 1:10-12\x* \v 19 Feinka! Sios kunum waneng yukalem dim em amen amen kuw kebiliw ding dim bakate, alik alik yu mali kunum waneng im kanebiliw kukuw be kilele diwyemeko, kal keko, bokolomeliw: “Mali kunum waneng bi fein Sunbin-Got em deiw gelewkabiliw kunum waneng ite te!”, angeko, atemkabiliw kasike, kanekabiliw kunum waneng bi kilele kaim dim kel fitewkabiliw te. \p \v 20 Kate, yom bongguko, Sunbin-Got em wiin daolewkabiliw ding kabalak e, yu kal dim kuw Yesus em ibolow fukunsomi, em kaim ok wanakabiliw te. \v 21 Nimtew angom? Mali kunum waneng i nelo bokonemomeliw: “I amen amen kuw keko, fongate akate uneko, ikalem amen amen dukusiliw wanin bakate wanakabiliw kai!”, nangsiliw kasike. Beem dulum elote mali yu yemen tewso kebiliw angomi, mali yu wain ok banban waneko, ibolow teifulukabiliw te. \v 22 Wee yutaka! Yu nono kanebiliw e? Yu yukalem am banim kasike, yu wanin wanomin abin banim keko, sios am elo unesomi, wanin so, wain ok so, wanin banban be waneko, yom sukum kebiliw kakunum kumel kunum waneng so, Sunbin-Got em sios kunum waneng iso, alik alik ilo inkal fian duyemkabiliw sako? Ne kame yulo nimtew yangoki ye? Ne kate kame yom kukuw be yemsuloki sako? Babo! Itel bate! \p \v 23 Kate kame, yu Kamok Fian em nelo bokonemei, ne kame yulo kilele bakayemkabe weng kale kilele kililoliwka! \mi Sudas em Yesus elo maka im teing dim da kolewse kutiliw bakate, Yesus e belet wanin mak kuluko,\fig |alt="Last supper" src="IB04149.tif" size="span" ref="1 Kolin 11:23" \fig* \v 24 Sunbin-Got elo “Weso! Seyo!”, dangesomi, fakal fakal keleweko, bokoyemomele: “Kale nakalem kal anggil em kiskiw ete te. Ne yom abin kuluko, kuanoki te. Kuanoki kasike, yukati belet wanin kuluko, fakal fakal kelewsomi, nem yulo dokoyemoki ibolow fukuneko, wanboliwka!”, yangse te. \v 25 Yangesomi, wanin waneko, banimsiliw ding dim bakate, e wain ok sen akati kuluko, bokolomele: “Wain ok sen kale nakalem kitakamin weng kikis keko, ‘Yom abin kulu, kaim buseleko, kuanoki te!’, angakabi beem kiskiw ete te. Yom wain ok wanbokoliw ding dim kabalak e, nem yulo dakayembi ibolow be fukuneko, wanboliwka!”, yangse te.\x * \xo 11:25 \xt Aneng Kolew 24:6-8; Kibulu 8:8-13\x* \p \v 26 Yu kilele ibolow fukunina! Yom Yesus em ibolow fukunsomi, em belet wanin so, kaim ok so, wanbiliw ding dim kabalak e, yu Kamok Fian em kuanse em sang bakayem tem bakayem tem kekabiliw te. Kame, nu kaneko kukuw be gelewkabuluw kate, sowem Yesus em iti toloke ding fein atemokoluw ding dim kabalak e, num gelewkabuluw kukuw be banimoke te. \p \v 27 Beli, yu kilelbiko, boliwka! Yom Kamok Fian em ibolow fukuneko, em kaim ok wanbiliw ding dim kabalak e, yu kanelom wanin beem dulum elote binge binge keko, elo sakok kelewbokoliw te! Itel bate! Kate yu Yesus em kanese be kilele ibolow fukuneko, wanboliwka! Nimtew angom? Yu Kamok Fian em kal so, kaim so, beelo sili sili kukuw kelewiw tewe, Sunbin-Got e yulo fein geeyemoke kasike.\x * \xo 11:27 \xt Kibulu 10:29\x* \v 28 Keko beli, alik alik yu amen kuw amen kuw keko, yukalem kukulew kukulew kukuw be kilele diweko, Yesus em kaim ok so, belet so, kiskiw wanin be fein wanboliwka! \v 29 Nimtew angom? Nimin kunum waneng ite mak sak wanin so, Kulais em kal wanin beso, alew wanin be kilele amen amen kelewinba keko, sakok wanbiw tewe, Sunbin-Got e kawtiw biilo fein diwyemeko, geeyemoke kasike. \v 30 Yu kilele ibolow fukunina! Kaneyemkabiliw beem mongom ete yom mutuk ka kel kunum waneng banban im kal dim e wakamin keyemei, mali im kitil dang ayemei, mali ikati kuansiliw bakate. \v 31 Kaneko kasike, alik alik nu nukalem ibolow be kilele diwemuw tewe, Sunbin-Got e nulo nam geeyembe te. \v 32 Kamok Fian em nulo geeyembe ding dim bakate, e nulo dokoyemomin ibolow kesomi, nulo nukalem wa kekabuluw kukuw beem dulum elote kilele kal keyemkabe te. Mesik esik e nulo nukalem kanekabuluw wa kukuw beem dulum elote “Kawin dim kaleem kasel iso makuw banim keyemoki te!”, yangeko, nulo yenoke kasike.\x * \xo 11:32 \xt Kibulu 12:5-6\x* \p \v 33 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Kaneko kasike, yom Yesus em ibolow fukuneko, em kaim ok wanbiliw ding dim kabalak e, yu mali kunum waneng biim ibolow akal fukuneko, wanboliwka! \v 34 Nimin kunum waneng mak yemen tew so keliw tewe, i kanelom sios am dim elo uneko, wanin binge binge kemokoliw te! I ikalem am akate wanboliwka! Mesik esik yom wensaneko, Kamok Fian em kaim ok wanomin ding dim bakate, Sunbin-Got e mali yulo geeyemoke kasike. \p Bete kuw. Weng anung mak be kate, ne anung be nem yulo yetebam toloki ding dim bakate kilele kukuyemoki te. \s1 Sunbin-Finik em Bamki Kitil Eisneng Duyemkabe em Weng te. \c 12 \m \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Kame, yu nem Sunbin-Finik em bamki kitil eisneng em kukuyemin weng kale kilele kiliko, kal kelina! \v 2 Yu kal keliwete: Yom suaem Sunbin-Got elo “Fein!”, danginba kebomi, bisiliw ding dim kabalak e, yom ibolow fukunin e dolo dolo kuw keyemeko, aneng matil im weng kuw gelewsomi, weng bakaminba kekabiliw dasuw-got im mit mewso yemde unemaliw te.\x * \xo 12:2 \xt Abakuk 2:18-19\x* \v 3 Yu kilele ibolow fukunina! Sunbin-Finik im mutuk tem ka kel alakabe kunum waneng i ki keko, “Yesus e sakoke te!”, angeko, yakok weng be nam angiw te. Kate, ki keko, “Yesus e fein Kamok Fian ete te!”, angbiliw kunum waneng biim ibolow tem ka kel Sunbin-Finik be fein alakabe te.\x * \xo 12:3 \xt 1 Sion 4:2-3\x* \p \v 4 Kame yu kililina! \li1 Sunbin-Finik e akalem bamki kitil eisneng banban mak nulo duyemkabe kate, makmak Sunbin-Finik ete kuw be te.\x * \xo 12:4 \xt Ulom 12:6\x* \li1 \v 5 Beemdiw, Kamok Fian em aluwbamin e banban kebe kate, makmak Kamok Fian ete kuw be te. \li1 \v 6 Feinka! Sunbin-Got em auk so kitil em dem e banban kekabe kate, makmak Sunbin-Got ete kuw be te. \m Sunbin-Got be akalem kitil e kunum waneng nulo amen kuw amen kuw duyemkabe kasike, nu ki keko, em nulo duyemkabe aluwbamin be fein aluwkabuluw te. \p \v 7 Feinka! Sios kunum waneng num dokolew dokolew kemin beem mongom ete Sunbin-Finik be kunum waneng alik alik nulo akalem bamki kitil eisneng amen kuw amen kuw duyemkabe te. \v 8 Sunbin-Finik em bamki kitil eisneng be kanekote: \li1 Mak e ibolow fukunin kal fian e, \li1 mak e ibolow ilum e fitew dim dako, kilele keyemin ete te. \m \v 9 Makmak Sunbin-Finik ete kuw num dim kel kanebe eisneng be fein aluwbabete: \li1 Mak e, fein ibolow fian kulamin em aluwbamin e, \li1 mak e, wakamin kawtiw kileleyemin em aluwbamin e, \li1 \v 10 mak e, kitil so auk so eisneng kawtiw im kiin dim kel kemin em aluwbamin e, \li1 mak e, Sunbin-Got em bontem dim bakamin em aluwbamin e, \li1 mak e, “Sunbin-Finik em aluwbamin sako? Bani, aneng matil im aluwbamin sako?”, angeko, diwyemin em aluwbamin e, \li1 mak e, mongom amen amen bakayemin em aluwbamin e, \li1 mak e, mongom amen amen em weng famdakamin em aluwbamin ete te. \m \v 11 Alik alik bamki so kitil kulukabuluw aluwbamin be Sunbin-Finik makmak kuw nulo duyemkabe te. Ete kuw akalem ibolow fukunin geleweko, kunum waneng nulo akalem bamki so kitil eisneng be amen kuw amen kuw duyemkabe te.\x * \xo 12:11 \xt 1 Kolin 7:7\x* \s1 Kal Anggil Dim em Fakam Weng te. \p \v 12 Yu kilele ibolow fukunina! Nukalem kal anggil dim e makmak kekabe kate, anggil beem anung anung banso mak kekabe te. Beemdiw, anggil mak em anung anung banban be kal anggil makmak kuw kekabe te. Weng sang be, Kulais em kal anggil dim em fakam weng ete te. Keko beli, em kal anggil e akalem sios kunum waneng ite te.\x * \xo 12:12 \xt 1 Kolin 10:17\x* \p \v 13 Yu kililina! \li1 Suda kawtiw yukati, \li1 Suda kawtiw num ibik biliw kawtiw yukati, \li1 mali kawtiw im weng afak kebiliw kunum waneng yukati, \li1 mali wiin so kebiliw kawtiw yukati, \m alik alik yu Sunbin-Finik makmak elo kuw ok atew wansomi, Sunbin-Finik beso ok da koyemin emdiw keyembiliw kasike, fein ibolow so kunum waneng yu kal anggil makmak kekabiliw te.\x * \xo 12:13 \xt Galesia 3:28\x* \p \v 14 Alik nu kal keluwete: Kal anggil dim e anung makmak kuw ba kate, anung anung tulun banban kuw kebe te. \v 15 Kaneko kasike, kal dim beem yan mali mak bokolomele: “Ne teing ba kasike, ne kal anggil dim beem anung ba te!”, ange tewe, angoke weng beem dulum elote e ki keko, alwol kelinba kesomi, kal anggil dim anung akate keboke te. \v 16 Beemdiw, kal anggil dim beem kalun mali mak bokolomele: “Ne kiin ba kasike, ne kal anggil dim beem anung ba te!”, ange tewe, angoke weng beem dulum elote e ki keko, alwol kelinba kesomi, kal anggil dim anung akate keboke te. \p \v 17 Yu kilele ibolow fukunina! Yom kal anggil dim alik alik kiin kuw kele tewe, yu nono keko, weng mak kililokoliw e? Beemdiw, yom kal anggil dim e alik alik kalun kuw kele tewe, yu nono keko, kimilewokoliw e? \v 18 Kate, Sunbin-Got e akalem ibolow fukunin kuw geleweko, nukalem kal anggil dim em anung anung akalem be dim kuw amen amen kuw duku koyemse te. \v 19 Kal anggil dim alik be kal anggil anung makmak kele tewe, kal anggil dim be nono keloke ye? \v 20 Feinka! Kal anggil angom be beemdiw ba kate, kal anggil anung anung banban alik alik angom bi bonggusomi, fein kal anggil dim makmak kebiliw te. \p \v 21 Kiin e ki keko, teing elo bokolewomele: “Kukal amen, nakal amen kebuluw te!”, dangeko, nam dange te. Beemdiw, kak e ki keko, yan elo bokolewomele: “Kukal amen, nakal amen kebuluw te!”, dangeko, nam dange te. \p \v 22 Kate, num atemeko, desi kelewkabuluw kal anggil anung mali mak kal anggil anung banban mak ilo fein bakiyemkabe te. \v 23 Feinka! Num atemeko, finganeko, “Eke! Inkal kulomin eisneng ete te!”, angbuluw kal anggil anung beem dulum elote nu wangweng kasi kasi kilele kilele kelewkabuluw te. \v 24 Kekabuluw kate, mali kal anggil dim em anung anung be sak ikalem kuw ken kebiliw kasike, nu aimge koyeminba kekabuluw te. Yu kilele diwomliwka! Sunbin-Got e kal anggil dim anung anung alik alik bonggu makmak kelewko, anung anung wiin banim so be mali kal anggil dim anung biim imisik keyemse te. \v 25 Keyemsomi, kal anggil anung angom biim mutuk be amen amen keyemomin kukuw mak kelinba kebomi, mali ilo dokolew dokolew kukuw kuw fitewoke te. \p \v 26 Kaneko kasike, kal anggil anung mak betbet kule tewe, kal anggil anung mali alik alik ikati eso makuw betbet kulukabiliw te. Beemdiw, kal anggil anung mak wiin fian kule tewe, kal anggil anung mali alik alik ikati eso makuw kalfong fian kekabiliw te. \p \v 27 Keko kasike, alik alik yu kal anggil anung amen amen em kiskiw kebiliw kate, yu alik alik yu bongguko, Kulais em kal anggil makmak ke alakabiliw te.\x * \xo 12:27 \xt Ulom 12:5\x* \v 28 Feinka! Sunbin-Got akalem ete sios kunum waneng nulo em aluwbamin amen kuw amen kuw duyemei, kaneko aluwbamin beem kunum waneng keyemsete: \li1 Emisik e, kalan kawtiw i, \li1 imteben e, Sunbin-Got em bontem dim bakabiliw kawtiw i, \li1 imteben e, sios kunum waneng ilo kukuyemkabiliw kawtiw i, \li1 mali mak e, auk so kitil so eisneng aluwkabiliw kawtiw i, \li1 mali mak e, wakamin kebiliw kawtiw ilo okmino koyem kemin kawtiw i, \li1 mali mak e, mali im kal ilum dokolew dokolew kemin kawtiw i, \li1 mali mak e, sios kunum waneng im kak yetebin kawtiw i, \li1 mali maki e, mongom amen amen im weng bakabiliw kawtiw ite te.\x * \xo 12:28 \xt Efesus 4:11-12\x* \m \v 29 Nakunum kumel kunum waneng yu kilele ibolow fukunemoliwka! \li1 Alik alik angom nu kalan kawtiw nute sako? \li1 Alik alik angom nu Sunbin-Got em bontem dim bakamin kawtiw nute sako? \li1 Alik alik angom nu kunum waneng ilo kaleyemin kawtiw nute sako? \li1 Alik alik angom nu auk so kitil so eisneng aluwkabuluw kawtiw nute sako? \li1 \v 30 Alik alik angom nu ki keko, mali im wakamin okmino koyemkemin kawtiw nute sako? \li1 Alik alik angom nu mali mongom amen amen im weng bakamin kawtiw nute sako? \li1 Alik alik angom nu mali mongom amen amen im weng bakamin weng famdakamin kawtiw nute sako? \m Babo! Alik alik num aluwbamin be amen kuw amen kuw kebe te. \v 31 Kate, yu ibolow danong danong keko, kitil kebomi, “Sunbin-Finik em emisik bamki kitil eisneng be kuluma!”, angboliwka! Imisik bamki kitil eisneng be kanekote: Kalan kawtiw im aluwbamin so, Sunbin-Got em bontem dim bakamin em aluwbamin so, sios kunum waneng ilo kukuyemin em aluwbamin ete te. \p Kate kame, ne yulo mali deiw bakiyemeko, sios kunum waneng im ibolow kitil keyemomin deiw ati deiw mak kukuyemoki te.\x * \xo 12:31 \xt 1 Kolin 14:1\x* \c 13 \s1 Ibolow Mutuk Fian Dulew Dulew Kemin em Weng te. \m \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Ne ki keko, kawtiw mongom amen amen im weng sin so, Sunbin-Got em yemdakamin finik im weng sin so, alik alik weng sin angom be kilele bakamoki kate, ne mali ilo ibolow mutuk fian dulew dulew kukuw keyeminba keli tewe, nem weng bakabi weng be sak os weng sin so, dalket weng sin so mongom banim atew gaankabe te. \v 2 Beemdiw, ne Sunbin-Got em bontem dim bakamin kunum keko, okmobin ibolow win sang alik alik be kal kesomi, kal fian angom alik alik kilele dolon kesomelii, nem fein ibolow akal kitil fian kelei, ne ki keko, amgu elo “Kukalem alakabelew abin be kolewa!”, dangii, e fein unoke kate, ne mali ilo ibolow mutuk fian dulew dulew kukuw be keyeminba keli tewe, ne sak mongom banim kekabi te.\x * \xo 13:2 \xt Matyu 17:20\x* \v 3 Feinka! Ne nakalem on kisol mesesem mesesem angom be alik alik em banim baluw kawtiw ilo amen amen keyemsomi, ne mali kawtiw im weng afak kunum keko, beem dulum elote wiin fian kuloki kate, mali ilo ibolow mutuk fian kukuw keyeminba keli tewe, nem kanekabi beem yan e sak yan banim ete te. \p \v 4 Ibolow mutuk fian kelew kelew kebiliw kukuw be \li1 ibolow menew falit angeko, \li1 mali ilo ken kukuw kuw keyemkabe te. \li1 Keyemsomi, mali ilo on keyeminba keko, \li1 akalem wiin daoko, \li1 ibolow fawtuk kelinbakabe te. \p \v 5 Feinka! Ibolow mutuk fian kelew kelew kukuw be \li1 mali im kiin dim e wangweng kebomi, \li1 akalem ibolow ete kuw fukuninba keko, \li1 fongate akate ibolow kaisuw kelinba keko, \li1 mali im elo mamtel kelewbiliw beelo ibolow fukuninba kekabe te. \p \v 6 Kebomelei, kanebiliw kukuw be \li1 mali kawtiw im kiol kuw kukuw kelinba kebiliw be kalfonginba kebe kate, \li1 im fein angbiliw kukuw bete kuw kalfongkabe te.\x * \xo 13:6 \xt Ulom 12:9\x* \li1 \v 7 Keko beli, mali kawtiw im kum weng bakalewbiliw beem ilum e sak daosomi, \li1 im angakabiliw weng beelo yan weng keyeminba keko, “Fein!”, yangsomi, \li1 diwkuw diwkuw mali im wa kukuw alwol keloke em ding fensomi, \li1 mali im ilum dulewiw tewe, e beit keko, ibolow mutuk dulew dulew kukuw be kolinba kekabe te.\x * \xo 13:7 \xt 1 Fita 4:8\x* \p \v 8 Nakunum kumel kunum waneng yu kilele ibolow fukunemoliwka! Deiw mak ding mak, \li1 Sunbin-Got em bontem dim bakamin e, \li1 aneng aneng angom im weng sin bakamin e, \li1 kal fian kemin e, \m alik alik be fein banimoke kate, ibolow mutuk fian dulew dulew kukuw be atin kuw nam banime te. \v 9 Nimtew angom? Kame, num kal e sak atuk atuk kelei, num Sunbin-Got em bontem dim bakamin akati atuk atuk kekabe kasike. \v 10 Kate, sowem toloke ding dim kabalak e, alik alik atuk atuk kebe eisneng be fulkilas angoke kasike, kameem atuk atuk kebe be banimoke te. \p \v 11 Yu nem fakam weng kale kililina! Num kawin dim kale kel em aul gelgel imdiw ke alenaluw ding dim bakate, nu aul gelgel im tata kemin weng keko, im fukunin keko, imdiw ibolow teifulu ke alenaluw te. Alenaluw kate, num tanbelel keluw ding dim kabalak e, nu aul gelgel dim kebomi, kanemaluw kukuw be kolewkabuluw te. \v 12 Kame, nu sak oktakak atebamin atew atuk atuk keko, atebabuluw kate sow ete, nu nukalem kiin so fein atemokoluw te. Kame, num ibolow fukunin e atuk atuk keko, alakabe kate sow ete, num abiil tikin bokoluw ding dim kabalak e, num kal e Sunbin-Got em nulo kal keyemse emdiw keko, atin kuw fulkilas angoke te. \p \v 13 Yu kilele ibolow fukunina! Alemsal eisneng mak ete kuw sunsun kuw alakabe te. \li1 Mak e, fein ibolow em kukuw e, \li1 mak e, Sunbin-Got em nulo dokoyemoke ding fenbin ibolow em kukuw e, \li1 mak e, mali ilo ibolow mutuk fian dulew dulew kemin kukuw ete te. \m Kate alemsal biim emisik kebe kukuw e kanekote: Mali ilo ibolow mutuk fian kelew kelew kemin kukuw bakate.\x * \xo 13:13 \xt 1 Tesalonaika 1:3\x* \s1 Iti Sunbin-Finik em Bamki Kitil Eisneng Duyemkabe em Weng te. \c 14 \m \v 1 Kaneko kasike, yu kitil keko, mali ilo ibolow mutuk fian dulew dulew kukuw beem deiw beelo gelewemoliwka! Geleweko, Sunbin-Finik em bamki kitil duyemkabe eisneng alik beem kulomin ibolow fulut danong danong angeko, boliwka! Bokoliw kate, yu bukeko, Sunbin-Got em bontem dim bakamin em bamki kitil beelo “Duyema!”, angeko, boliwka!\x * \xo 14:1 \xt 1 Kolin 12:31; 14:39\x* \v 2 Nimtew angom? Mali kunum waneng ite mak Sunbin-Finik em kitil dim e mali mongom angom im weng sin dim kel weng mak bakabiliw tewe, mali kunum waneng i biim yangakabiliw weng be dolon kelinba keko, kililinba kekabiliw kasike. Kate, kanekabiliw kunum waneng bi Sunbin-Finik em kitil dim e Sunbin-Got elo kuw ibolow win sang mak bokolewkabiliw te. \v 3 Kanekabiliw kate, kunum waneng Sunbin-Finik em kitil dim e Sunbin-Got em bontem dim bakamin kunum waneng keko, mali ilo em weng bakayembiw tewe, i mali biim fein ibolow beelo dokoyemsomi, kitil keyemin weng so, menew weng so, bokoyemkabiliw kasike. \v 4 Feinka! Mongom angom biim weng sin bakabiliw kunum waneng i ikalem fein ibolow ete kuw dokoyemkabiliw kate, Sunbin-Got em bontem dim weng bakabiliw kunum waneng ite kuw sios kunum waneng alik alik im fein ibolow be dokoyemkabiliw kasike. \p \v 5 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Nem ibolow fukunin fian e kanekote: Alik alik yu Sunbin-Finik em kitil dim e mali mongom angom im weng sin bakamoliwka! Kate, nem ibolow fukunin mak be mali beelo mit da kolewkabe te. Ibolow fukunin be kanekote: Alik alik yu Sunbin-Finik em kitil dim e Sunbin-Got em bontem dim bakamin kunum waneng keko, mali sios kunum waneng im fein ibolow kakamin deiw be yemkitilmoliwka! Nimtew angom? Mesik esik mongom angom biim weng sin bakabiliw kunum waneng im weng famdelomin kunum waneng kebiw tewe, sios kunum waneng i mali biim weng sin dim bakayemkabiliw kunum waneng im weng beem dem e kulinba kekabiliw kasike. \p \v 6 Yu kilele ibolow fukunina! Ne yom fukun telesomi, mali mongom angom im weng sin dim kel yulo kukuyemin weng mak bakayem talsi tew tewe, be nonoko, yulo dokoyemse ye? Ne yulo fein dokoyemomin ibolow keli tewe, ne kilele weng bokoyemeko, wokmobe weng yake, kal fian weng yake, Sunbin-Got em bontem dim bakamin weng yake, alik be kaim dim kuw kukuyemoki te. \p \v 7 Yu finik so binba eisneng beem fakam weng kale kililina! \pi1 Mali kunum waneng i folmit so, tanam so, filifolo keliw kate, kilele weng dalinba keliw tewe, mali kunum waneng folmit so tanam so filifolo keliw beem sim weng sin nam kilele kililiw te. \v 8 Beemdiw, fongket em gaanin e kilele gaaninba kele tewe, wonuk so kunum beem gaanin fein kililokoliw kate, fongket beem weng kal e kilele kal kelinba kesomi, ganomin em eisneng ete memen kelinba kelokoliw te. \p \v 9 Fakam weng beem mongom ete kanekote: Mali kunum waneng yu mali mongom angom im weng sin elote kukuyemiw tewe, i nono keko, yom kukuyemiw weng be kal kelokoliw e? Yom weng bokoyemkabiliw weng be tum tem kel bomi, bokolin atew kekabe kasike. \p \v 10 Feinka! Kawin dim kale kel kawtiw mongom angom banban weng sin amen kuw amen kuw so ke alakabiliw te. Kebomeliwi, alik alik biim weng sin e kilele mongom so kekabe kate,\fig |alt="Ram's horn blower" src="LB00186B.tif" size="col" ref="1 Kolin 14:10" \fig* \v 11 ne nelo bakanemkabiliw kawtiw im weng sin e akokow keli tewe, i nem dim e kokow kawtiw emdiw keliwi, nakati biim dim e kokow kunum atew kekabi te. \p \v 12 Kasike, yu kilele ibolow fukuneko, Sunbin-Finik em bamki kitil be sios kunum waneng alik alik ilo dokoyemoke eisneng beem kulomin ibolow fian kemoliwka! \p \v 13 Kaneko kasike, nimin kunum waneng ite mak Sunbin-Finik em bamki kitil eisneng kuluko, mali mongom angom im weng sin bakamiw tewe, i Sunbin-Got elo dakalaliwi, e ilo Sunbin-Finik em bamki kitil duyemei, i ki keko, ikalem weng akal famdes kelewboliwka! \v 14 Nimtew angom? Ne Sunbin-Finik em bamki kitil eisneng kuluko, mali mongom angom im weng sin e Sunbin-Got eso weng bakami tewe, ne nem finik dim kel weng bakabi kate, nem ibolow fukunin e dem so banim kebe kasike. \p \v 15 Kaneko kasike, ne nono keloki ye? Ne nakalem ibolow fukunin akal, finik akal, Sunbin-Got eso weng bakamin ibolow kekabi te. Beemdiw, ne nakalem ibolow fukunin akal, finik akal, Sunbin-Got em wiin daolewkemin sim sin bakamin ibolow kekabi te. \p \v 16 Yu kilele ibolow fukunina! Yom kaim dim kel finik em dim kuw Sunbin-Got em wiin daolew kebiliw ding dim bakate, yom mutuk kel teleko, yom weng kiliko, Sunbin-Finik em weng famdelomin bamki kulinba kesiliw kunum waneng i yom angbiliw weng be dolon kelinba kekabiliw kasike, i nonoko, yuso bonggu makmak kebomi, Sunbin-Got em wiin akati daolewkabiliw e? \v 17 Feinka! Yu Sunbin-Got elo kilele “Weso! Seyo!”, dangbiliw kate, yu mali kunum waneng biim fein ibolow beelo yemkitilmolinba kekabiliw te. \p \v 18 Ne Sunbin-Got elo “Weso! Seyo!”, dangakabi te. Nimtew angom? Ne alik yulo bakiyemeko, banban ding kuw Sunbin-Finik em bamki kitil dunemse em dim e mali mongom angom im weng sin kel Sunbin-Got eso weng bokokabi kasike. \v 19 Kate, nem sios kunum waneng iso wensaneko, kunum waneng ilo kukuyemkabi ding dim bakate, nem teingabi kel kuw kilele kaim dim fitew dim kel bokoyemii, i kiliko, kal kilele keliw weng be, king kel tausen (10'000) nanew mongom angom im weng sin kel bakayembi weng be atin kuw bakilewkabe te. \p \v 20 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yom ibolow fukunin e kanelom aul gelgel im ibolow fukunin sukum emdiw kebokoliw te! Sili sili nam kukuw em dulum elote kuw yu fein aul gelgel emdiw keko, sen so banim kebokoliw kate, yom ibolow fukunin e tanbelel seiwel kunum waneng im kilele ibolow fukunin emdiw kemoliwka!\x * \xo 14:20 \xt Efesus 4:14\x* \v 21 Yu Sunbin-Got em fut ayem tem ka kel bosiliw weng be ibolow fukunina! \q1 “Kamok Fian ne bokolomeli: \q2 ‘Ne nakalem kawtiw iso nanew mongom angom im weng sin so, \q2 kokow kawtiw im bontem dim so, \q2 weng beem sin kuw bokoyemkabi kate, \q1 i nem weng be kililinba ibolow kekabiliw te.’, angakabi te.”,\x * \xo 14:21 \xt Aisaya 28:11-12\x* \m \v 22 Angse kasike, mali mongom angom im weng sin bakamin be mali “Fein!”, danginba kawtiw biim gomet elote Sunbin-Got em auk so kitil so be kilele kukuyemkabe te. Kate, elo “Fein!”, dangbiliw kunum waneng num gomet elote bamki eisneng be dukuyeminba kekabe te. \p Kate, Sunbin-Got em bontem dim bakamin e fein ibolow so biliw kunum waneng nulo dokoyemkabe te. \v 23 Yu ibolow fukunina! Mali Sunbin-Got elo “Fein!”, danginba kawtiw mak yom wensanbiliw sios am dim matem teliw ding dim bakate, alik alik yu mali mongom angom im weng sin kuw bakamiw tewe, i yulo kili yetemeko, “Fein, i ibolow goluw kawtiw ite te!”, yangbokoliw te.\x * \xo 14:23 \xt Kalan Kunum 2:13\x* \v 24 Kate, alik alik yu Sunbin-Got em bontem dim weng bokolew bokolew kemiw tewe, i Sunbin-Finik em kitil yom dim dukube diwyemin weng kiliko, ikalem sili sili kukuw fein atemokoliw te.\x * \xo 14:24 \xt Sion 16:8\x* \v 25 Atemeko, ikalem ibolow tem em wokmobe eisneng alik alik kaim dim kuw fitewei, i katin bukbuk angeko, gatak wakas, kiingen kau angeko, Sunbin-Got em wiin fian daoko, bokolomeliw: “Feinka! Sunbin-Got e yom mutuk kel alakabe te!”, angbokoliw kasike. \s1 Sios Kawtiw im Kilele Wensankabiliw em Weng te. \p \v 26 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yom wensaniw ding dim kabalak e, alik alik yukalem amen kuw keko, sios kunum waneng im fein ibolow elo kitil kelew kelew kemoliwka! \li1 Mak i sim bakamin de telebomeliwi, \li1 mak i kukuyemin weng mak de telebomeliwi, \li1 mak i wokmobe weng kaim dim dakamin de telebomeliwi, \li1 mak i weng mongom amen amen angom im weng sin bakamin de telebomeliwi, \li1 mak i weng beelo famdakamin de telemoliwka!\x * \xo 14:26 \xt 1 Kolin 12:8-10\x* \m \v 27 Kate, kunum waneng banban mak kanelom mali mongom angom im weng sin bakamokoliw te! Bayo! Alew kunum waneng yake, alemsal kunum waneng yake ite kuw bokosomi, emisik boko, ibik boko kemoliwka! Kebomeliwi, kunum waneng makmak kuw biim weng be famdakamomaka! \v 28 Kate wensaniw ding dim bakate, famdakamin kunum waneng mak banim keliw tewe, mongom angom weng sin bakabiliw kunum waneng i kanelom kaim dim weng bakamokoliw te! Imikel kuw Sunbin-Got eso weng bakamoliwka! \p \v 29 Beemdiw, Sunbin-Got em bontem dim bakamin kunum waneng banban mak kanelom Sunbin-Got em bontem dim bakamokoliw te! Bayo! Alew kunum waneng yake, alemsal kunum waneng yake ite kuw bakamoliwka! Bakabiliwi, mali kunum waneng alik alik i biim weng be kiliko, diwyemboliwka!\x * \xo 14:29 \xt 1 Tesalonaika 5:21\x* \v 30 Kaneko beli, Sunbin-Got em akalem bontem dim bakamin kawtiw ilo weng mak bokoyemei, im ilo bokoyeme weng be kaim dim bakayembiliw ding dim bakate, mali ka kel teinbiliw kunum waneng iti Sunbin-Got em bontem weng makso mak kuliw tewe, imisik bakabiliw kunum waneng i kimi angeko, biliwi, imteben kebiliw bi moko, weng be bakayemboliwka! \v 31 Kanekabiliw tewe, alik alik Sunbin-Got em bontem dim bakabiliw kunum waneng i ki keko, imisik boko, ibik bokosomi, Sunbin-Got em kukuyemin weng be fein kaim dim bakayemboliwka! Bokoyemiwi, alik alik ka biliw sios kunum waneng i biim weng be kilele kiliko, kal kesomi, im fein ibolow be yemkitilmololiwka! \v 32 Yu kilele ibolow fukunina! Sunbin-Got em bontem dim bakamin kunum waneng i ki keko, ikalem bakabiliw weng kimi angeko, ding fenbiliw kasike! \v 33 Feinka! Alik alik sios kunum waneng num wensanuw ding dim kabalak e, nu atemuwete: Sunbin-Got e sakok sini sene kukuw em sen mongom kayak ba kate, menew ibolow em sen mongom kayak ete te. \p \v 34 Wensanbiliw ding dim kabalak e, sios kunum waneng yu wangweng kelew kelew kebomi, yukalem kukuw gelewiw kasike, waneng i weng kimi tete angeko, kanelom kaim dim kel weng bakamokoliw te!\x * \xo 14:34 \xt 1 Kolin 11:3; 1 Timoti 2:12\x* \v 35 Keko kasike, nimin waneng ite mak eisneng mak elo dolon kelinba keko, “Kal keluma!”, angin ibolow keliw tewe, i ikalem am dim kel ikalem imok kumel ilo dakalakamoliwka! Nimtew angom? Waneng i kaim dim kel weng bokoliw tewe, i wangweng kelew kelew kukuw gelewinba keko, inkal kukuw kuw gelewkabiliw kasike. \p \v 36 Nakunum kumel Kolin abiw mutuk fian biliw kunum waneng yu kilele ibolow fukunina! Yute kuw Sunbin-Got em weng em mongom kasel sako? Bani, em weng be yom dim ete kuw telese sako? A babo! \v 37 Kate yu kilele kililina! “Nu Sunbin-Got em bontem dim bakamin kunum waneng nute te!”, angbiliwi, “Sunbin-Finik e akalem bamki kitil eisneng num dim dukuse kae!”, angbiliw kunum waneng yu kilele kal keko, ibolow fukuneko, mali kunum waneng ilo bokoyemomeliw: “Fol em fut tem bose weng be fein Sunbin-Got em weng ete te!”, yangboliwka!\x * \xo 14:37 \xt 1 Sion 4:6\x* \v 38 Kate yu kanelom mali beemdiw anginba kebiliw kunum waneng im dulum elote bokolomeliw: “Sunbin-Finik e akalem bamki kitil eisneng kunum waneng biim dim dukuse te!”, angeko, im weng kili gelewemokoliw te! \p \v 39 Kaneko kasike, nem nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yu Sunbin-Got em bontem dim bakamin em aluwbamin beelo ibolow danong danong angboliwka! Angeko, kanelom mali mongom angom im weng sin bakamin em aluwbamin beelo “Kolin! Kanemoka!”, angbokoliw te! \v 40 Kate, sios kunum waneng im wensaniw ding dim kabalak e, yu kiol kukuw kuw gelewko, kanelom sini sene keko, sakok kemokoliw te! \c 15 \s1 Kalan Weng em Kak Weng te. \m \v 1 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Mesik esik yu akokow keliw tewe, ne yulo Sunbin-Got em Weng Kal Ken Ati be iti bakayembi te. Sua kel akate, yu kalan weng be kiliko, “Fein!”, dangeko, aluweko, kame kilele gelewkabiliw te. \v 2 Feinka! Nem weng kal bokoyemkabi weng be dasuw weng kelinba keko, fein weng kele tewe, Sunbin-Got e yom weng beelo “Feinka!”, dangbiliw beem mongom ete yom kuankemin deiw bul gewsi belei, okileweko, akalem mit finik so deiw mo koyemse te. \v 3 Kalan weng bokoyemsi weng be nakati kuluko, beem kak weng kilele yulo bokoyemsi te. Em kak weng be kanekote: \li1 Kulais e Sunbin-Got em fut tem ka kel bose weng be ki keleweko, num sili sili nam beem dulum elote kuanei,\x * \xo 15:3 \xt Aisaya 53:5-12\x* \v 4 i elo fomkamin dim elo dukuliwi, e alemsal ding kelei, iti baba teinse te. \m Feinka! Weng be alik nu Sunbin-Got em fut tem ka kel kilele teing bakabululw bakate!\x * \xo 15:4 \xt Matyu 12:40; Kalan Kunum 2:24-32\x* \li1 \v 5 Em teinse ding dim bakate, e \bd Fita\bd* em kiin dim kel fitewsomelei, \bd mali kalun kel kalan kunum\bd* im kiin dim akati fitewse te.\x * \xo 15:5 \xt Matyu 28:16-17; Iluk 24:34\x* \v 6 Fitewei, makmak ding kelei, mali \bd fufu banban 500 bakilewkabiliw “Fein!”, dangbiliw kunum waneng\bd* im kiin dim kel akati fitewse te. (Mali elo atemsiliw kunum waneng bi kame kuansiliw kate, banban bi finik so biliw te!) \v 7 Keyemei, \bd Sekow\bd*\f + \fr 15:7 \ft 15:7 Kal kunum waneng im fukunin e kanekote: Sekow be kalan kunum mak em kunum ba kate, Yesus em ning ete te.\f* e elo atemsomelei, ibik eli, \bd alik alik kalan kunum\bd* i elo iti atemsiliw te.\x * \xo 15:7 \xt Iluk 24:50\x* \m \v 8-9 Feinka! Ne mali kalan kunum imdiw kelinba kesomi, fein kalan kunum kelinba kebi tew te! Nimtew angom? Sua e, ne sios kunum waneng ilo wa keyemsi kasike. Beem dulum elote yu nelo netemeko, desi kenemeko, “Ne ki keko, kalan kunum bate! Yem u aul wa dukukabu kunum atew kebi kae!”, nangbiliw kate, fefe ding kabalak e, Yesus e kalan kunum im fefe kunum nakalem ete akalem wiin dim akati fitewse te.\x * \xo 15:8-9 \xt Efesus 3:8; 1 Timoti 1:15\x* \x * \xo 15:8-9 \xt Kalan Kunum 9:3-6\x* \p \v 10 Kate, Sunbin-Got e nelo folok ibolow kenemeko, em kalan kunum kenemse te. Kenemei, ne akalem nelo folok ibolow kukuneme be tutulinba kebi kate, ne bukeko, mali kalan kunum im aluwbamin be bakilewkabi te. Kate, nem kitil fong gel kasike, Sunbin-Got em folok ibolow e nem dim kitil kuw aluweko, aluwkabe te.\x * \xo 15:10 \xt 2 Kolin 11:23\x* \v 11 Kaneko kasike, yu kanelom mali kalan kunum im dulum elote yake, nakalem dulum elote yake, alik alik num dulum elote “Mali ite kuw Weng Kal Ken Ati be num dim elo de talsiliw te!”, yangeko, ibolow amen amen kuw kemokoliw te! Itel bate! Nimtew angom? Fian eisneng ete kuw kanekote: Yu kalan weng be kiliko, kilele aluweko, “Feinka!”, dangakabiliw kasike. \s1 Yemkalfoloke em Weng te. \p \v 12 Nakunum kumel kunum waneng yu kilele ibolow fukunemoliwka! Nu diwkuw diwkuw yulo bokoyembomeluw: “Kulais e kuaneko, iti fein finik so teinse te!”, yangakabuluw kate, nimtew angom ete mali yu bokolomeliw: “Kawtiw kuaneko, finik so nam teiniw te!”, angbiliw e? \v 13 Kawtiw kuaneko, iti finik so teininba keliw tewe, Sunbin-Got e Kulais elo akati dawkalfolinba kese tew kasike. \v 14 Kate, e elo dawkalfolinba kese tewe, nukalem bakayem tem bakayem tem kebuluw weng bakate sak dasuw weng kelei, yukalem Sunbin-Got elo “Fein!”, dangbiliw ibolow akati sak dasuw kebe tew te. \v 15 Kanele tewe, nu Sunbin-Got em dulum elote dasuw weng kuw bokoyemkabuluw te. Nimtew angom? Nu alik yulo dasuw tew weng be kilele bokoyemomeluw: “Sunbin-Got e Kulais elo fomkamin dim elote dawkalfolse te!”, angakabuluw kasike. Feinka! Kawtiw im weng bokolomeliw: “Kawtiw i kuaneko, iti fein finik so teininba keliw kae!”, angbiliw weng be fein weng kele tewe, Kulais akati kuaneko, iti finik so teininba kese tew te. \p \v 16 Yu kilele kililina! Kawtiw i kuaneko, iti fein finik so teininba keliw tewe, Kulais akati kuaneko, iti finik so teininba kese tew te. \v 17 Kate, e teininba kele tewe, yom “Feinka!”, dangbiliw ibolow be mongom banim kelei, yom sili sili nam ibolow akati kait belei, \v 18 Kulais em angin keko, kuansiliw kunum waneng alik alik ikati sak banimbiliw tew te. \v 19 Kaneko kasike, num kawin dim kaleem buluw ding dim bakate, Kulais em ding feneko, “Dokoyema!”, dangbuluw kunum waneng nu kawin dim kaleem kawtiw alik alik ilo bakiyemeko, teifulu kakabiliw kawtiw fian kebuluw tew te. \p \v 20 Kate weng be fein bate! Kulais e kuaneko, fein kuw finik so teinse kasike. Beem deiw ete e emisik wanin dem kelin tew keko, mali kuansiliw kunum waneng im emisik dawkalfolse kunum kebe te. \p \v 21 Yu kilele kililina! Sua kel akate, mak kunum mak kuankemin em deiw wankese te. Beemdiw, kame akati mak kunum mak finik so kulamin em deiw wankese te.\x * \xo 15:21 \xt Ulom 5:12\x* \v 22 Emisik kunum Adam em angin alik alik i kuankemin em deiw ka kel kakawkabiliw kate, em teben tele kunum Kulais em angin alik alik i finik so kulamin em deiw dim ka kel kakabiliw te. \v 23 Kate, Sunbin-Got akalem ete kawtiw alik alik ilo yemkalfoloke beem ding dukuse te. Emisik ding dim bakate, e Kulais elo dawkalfolse te. Dawkalfolsomelei, Kulais em iti toloke ding dim kabalak e, e mali Kulais em angin kesiliw kunum waneng ikati yemkalfoloke te.\x * \xo 15:23 \xt 1 Tesalonaika 4:16; Fitew Dase 20:5\x* \v 24-25 Yemkalfolsomelei, Sunbin-Got em “Kaneloke!”, angse eisneng be fein keloke te. Beem ding dim kabalak e, Kulais e alik alik angom kamokim so, auk so kitil so kawtiw iso, auk so kitil so finik iso, alik alik maka angom biilo banim keyemeko, akalem afak kalak da koyemsomi, biim emisik kamok fian kemoke te. Kesomelei, e alik alik bi akalem Sunbin-Alew em teing dim elo dalewei, e gawman beem kamokim fian keloke te.\x * \xo 15:24-25 \xt Matyu 22:44\x* \v 26 Kate yu kililina! Kulais em akalem afak elo dulewoke fefe maka be kuankemin ete te.\x * \xo 15:26 \xt Fitew Dase 20:14\x* \v 27 Sunbin-Got em fut tem kel nu atemeko, teing bokolomeluw: \q1 “E alik alik eisneng angom be akalem afak elo kuw da kolewse te.”, \m anguw te. (Sunbin-Got esik weng be bakayembe kasike, em angse weng \bd Alik alik eisneng angom\bd* angse weng be akalem dulum elote anginba kese te. Nimtew angom? Akalem ete Kulais elo kitil dulewsomelei, wiin so kelewse kasike.)\x * \xo 15:27 \xt Sim Fut 8:6\x* \v 28 Ibik ete, Kulais em alik alik eisneng em afak elo da kolewoke ding dim kabalak e, Sunbin-Min be akalem ete kuluko, elo wiin fian dulewse Sunbin-Got em afak ka kel duku kolewoke te. Duku kolewei, Sunbin-Min beem Sunbin-Alew be alik alik angom biilo bakiyemeko, emisik kesomi, atin kuw fian keko, katiw elote unoke te. \p \v 29 Nakunum kumel kunum waneng yu kilele ibolow fukunina! Kawtiw i kuaneko, iti finik so teiniba keliw tewe, nimtew angom ete mali yom mutuk biliw kunum waneng i kuansiliw kunum waneng im gomet elo ok da koyemkabiliw e? Nimtew angom ete i kuansiliw kawtiw im dulum elote ok da koyemkabiliw e?\f + \fr 15:29 \ft 15:29 Weng beem mongom ete nu kilele kal kelinba kebuluw te. Kal kunum im ibolow fukunin e amen amen banban kekabiliw kasike. Mali im ibolow fukunin e kanekote: Mali Kolin abiw mutuk fian kunum waneng i mali fein ibolow so ok uninba keko, kuansiliw kawtiw im dulum elote ok da koyemsiliw te. Mali mak em ibolow fukunin e kanekote: Mali Kolin abiw mutuk fian kunum waneng i mali fein ibolow kelinba keko, kuansiliw yelimel mak im dulum elote ok da koyemsiliw te. Iti mali mak im fukunin e kanekote: Ok da koyemin kemin be fakam weng kebe te. Kulais em dim fewtokoliwi, maka i ilo yeniwi, i kuanokoliw kunum waneng biim kiskiw ete te.\f* \v 30 Beemdiw, kuansiliw kawtiw i iti finik so teininba keliw tewe, nimtew angom ete nu bukeko, bakayem tem bakayem tem kakabomeluwi, maka i nulo diwkuw diwkuw yenomin kis kekabiliw e? Kate nu kilele kal keluwete: Kuansiliw kawtiw i fein iti baba teinokoliw kasike!\x * \xo 15:30 \xt Ulom 8:36\x* \p \v 31 Yu kililina! Yu nem kalan weng kiliko, Kulais Yesus em “Fein!”, dangbiliw kunum waneng kebiliw sako? Kate noya! Kasike, “Fein!”, dangbiliw kunum waneng yom wiin dim kel nakati fein weng bokoyemomeli: Ne diwkuw diwkuw kuanomin so kekabi te. \v 32 Yu nem kanesi sang kale kililina! Efesus abiw mutuk fian ka kel, ne kut samal atul nam so gansi te.\f + \fr 15:32 \ft 15:32 Kal kunum i ibolow fukunomeliw: Kut samal atul nam angse weng be maka kawtiw im kiskiw ete te.\f* Ne kawin dim kaleem ibolow fukunin kuw gelewi tewe, ne nimtew angom ete kut samal atul nam so gansi ye? Kawtiw kuaneko, iti finik so teininba keliw tewe, nu \q1 Sow kutim atin kuw kuaneko, banimokoluw kasike kame, nu sak wanin so, wain ok so wanbuma!\x * \xo 15:32 \xt Aisaya 22:13\x* \p \v 33 Yu kanelom ibolow teifulubokoliw te! \q1 “Wa kukuw kawtiw iso kakamiw tewe, yom kukuw ken bakati waloke kasike!” \m \v 34 Feinka! Alik yu iti kilele fukuneko, sili sili nam kukuw kolewina! Kate mali yom mutuk biliw kawtiw i Sunbin-Got elo kal kelinba kebiliw kasike, i sios kunum waneng yulo inkal duyemkabiliw te. \s1 Kal so Kun so Yemkalfoloke em Weng te. \p \v 35 Mali kunum waneng mak dakalalomeliw: “Kuaneko, iti baba teinokoliw kawtiw im dim e nono keloke ye? Im teinokoliw dim e nono kal anggil keloke ye?”, angakabiliw te. \v 36 Ibolow kau kunum waneng yutaka! Mesik esik yom kawin tem ka kel kailiw ais diwing be kuane tewe, e nam tebeko, finik so kele te.\x * \xo 15:36 \xt Sion 12:24\x* \v 37 Keko kasike, kawin tem ka kel kailkabiliw diwing be tebese ais beemdiw ba kate, wit diwing yake, mali ais mak em diwing yake, ete kuw te. \v 38 Beli, Sunbin-Got e akalem ibolow fukunin kuw gelewsomi, alik alik ais diwing beem kal amen kuw amen kuw duyemkabe te. \v 39 Beemdiw, e kawtiw im kal akal amen kelew, samal im kal akal amen kelew, awon im kal akal amen kelewsomi, takam im kal akal amen keyemkabe te. Mak akal amen, mak akal amen kuw keyemkabe te. \v 40 Abiil eisneng em kal akal amen keyemsomi, kawin dim kaleem eisneng em kal akati amen keyemkabe te. Keko beli, abiil esieng beem kait kon akal amen keyemsomi, kawin dim kaleem eisneng beem kait kon akal amen keyemkabe te. \v 41 Keyemeko, ataan em kait kon akal amen kelewsomi, kayow em kait kon akal amen kelewsomi, fial im kait kon akati amen amen keyemkabe te. Keyemsomi, fial ikalem kait kon akati amen amen keyemkabe te. \p \v 42 Kawtiw kuaneko, iti finik so baba teinokoliw beem ding dim bakate, beemdiw keloke te. Kawin dim kaleem kilonin fom be kawin tem dukukabiliw kate, im iti finik so teinokoliw ding dim kabalak e, im kal anggil dim be iti nam kiloneko, wa kele te. \v 43 Kawin dim kaleem kawin tem elo dukukabiliw fom be beit nam keko, wiin banim so kebe kate, iti finik so baba teinokoliw ding em kulokoluw kal anggil be auk so kitil so keko, wiin fian so keboke te.\x * \xo 15:43 \xt Filibai 3:20-21\x* \v 44 Feinka! Kawin tem elo dukukabiliw fom be kawin dim kaleem eisneng kate, iti finik so baba teineko, kulokoluw kal anggil be abiil tikin em eisneng ete te. Nimtew angom? Kawin dim kaleemdiw abiil tikin ka kel akati kal amen amen be kasike. \p \v 45 Sunbin-Got em fut tem e bokolomele: \q1 “Emisik kunum Adam e finik so kese kale!”, \m ange kale. Angse kate, fefe Adam\f + \fr 15:45 \ft 15:45 Fefe Adam be Kulais ete te.\f* e finik so duyemkabe finik kese te.\x * \xo 15:45 \xt Talfut Kese 2:7\x* \v 46 Kasike yu kilele ibolow fukunina! Emisik ding dim bakate, kawin dim kaleem eisneng fitew kekabe kate, ibik ete abiil tikin em eisneng fein fitewkabe te. \v 47 Sunbin-Got e kawin dim kaleem tawal kuluko, emisik fitewse kunum Adam elo kai kolewse kate, fefe kunum Kulais ete abiil tikin elote talse te. \v 48 Kawin dim kaleem tawal so kaise kunum Adam em angin i akalem emdiw tawal atew biliw kate, abiil tikin em Adam em angin i akalem emdiw abiil tikin em kal anggil kulokoliw te. \v 49 Beemdiw, nu kame kawin dim kaleem tawal so kaise kunum Adam emdiw tawal atew kebuluw kate, sow ding dim kabalak e, nu abiil tikin em Adam emdiw abiil tikin em kal akal kulokoluw te. \p \v 50 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Nem weng kaleem mongom e kanekote: Kawin dim kaleem kal so kun so kawtiw i Sunbin-Got em gawman dim elo nam uneko, ka kel biw te! Beemdiw, nukalem kilonin keyemomin kebe kal anggil be kiloninba keko, sunsun boke eisneng mak nam kule te. \p \v 51 Kame yu nem ibolow win sang be kililina! Alik alik nu kuaninba lekokoluw kate, alik num kal anggil be fein alwol keloke te.\x * \xo 15:51 \xt 1 Tesalonaika 4:15-17\x* \x * \xo 15:51 \xt Matyu 24:31\x* \v 52 Fefe ding dim em fefe fongket weng gaanoke ding dim bakate, kiin kalili angin atew fongate akate kuansiliw kawtiw imisik finik so teineko, kal anggil kikis mak kulokoliw te. Kuliwi, kuaninba finik so kebuluw kunum waneng nukati kikis kal anggil mak kuluko, alik alik nu diwkuw diwkuw finik so bokoluw te. \v 53 Nimtew angom? Kawin dim kaleem kuanko, kilonoke kal anggil be kuaninba keko, nam kilone kal anggil mak minggiyemoke kasike.\x * \xo 15:53 \xt 2 Kolin 5:4\x* \v 54 Kawin dim kaleem kuaneko, kilonoke kal anggil beem kuaninba keko, nam kilone kal anggil mak minggiyemoke ding dim bakate, Sunbin-Got em fut tem em weng kale fein dem so keloke te. Weng be kanekote: \q1 “Kuankemin em kitil e ankiw dako, banim kelewse te.\x * \xo 15:54 \xt Aisaya 25:8\x* \q1 \v 55 Kuankemin kutaka! Kame, kom mali alik ilo bakiyemkabe kitil e nal kel be ye? \q2 Kuankemin kutaka! Kame, kom betbet duyemeko, yenkabelew kitil e nal kel be ye?”\x * \xo 15:55 \xt Osea 13:14\x* \m \v 56 Nimtew angom? Kuankemin em betbet duyemeko, yenkabe em kitil e sili sili nam ete kasike. Keko beli, sili sili nam em kitil e Sunbin-Got em kukuyemin weng ete te.\x * \xo 15:56 \xt Ulom 7:7-13\x* \v 57 Kaneko kasike, nu Sunbin-Got elo “Weso! Seyo!”, dangbuma! Nimtew angom? Num Kamok Fian Yesus Kulais em kitil e kuankemin be ankiw dalei, nu em kanese beem dim e kuankemin beelo bakilewkabuluw kasike. \p \v 58 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Kaneko kasike, yu kitil kuw keko, ibolow kau uninba kesomi, finik so deiw ka kel kuw kakamoliwka! Kakabomeliwi, yu bukeko, Kamok Fian em aluwbamin kilele aluwbamoliwka! Nimtew angom? Yom aluwbamin be fein dem mak gilaloke kasike. \c 16 \s1 Fol em “Kaneloki!”, Angse em Weng te. \m \v 1 Yutaka! Sua kale akate, yu nelo fut mak boko, bokonemomeliw: “Num tum win kisol bonggusomi, Sunbin-Got akalem wiin so amkose kunum waneng ilo dabalayemokoluw em dulum elote nu kame nono kelokoluw e?”, nangsiliw te. Nelo dakalaliw beem yan weng e kanekote: Yu nem Galesia sios kunum waneng ilo kukuyemsi deiw akati gelewoliwka!\x * \xo 16:1 \xt Ulom 15:25-26; 2 Kolin 8:1-9\x* \v 2 Gelewiw kasike, yu ben kel ben kel ding kabalak e, alik alik em emisik ding kele ding dim kabalak e, yukalem ibolow fukunin geleweko, yom aluwbamin kulusiliw em atuk mak duku kemoliwka! Mesik esik nem toloki ding dim kabalak e, yu tum win kuluko, dukulomin fen kemokoliw kasike. \v 3 Kaneko biliwi, nem yom dim toloki ding dim bakate, yu mali kunum mak kuluko, memen keyemoliwka! Keyemiwi, ne yom tun win dukukabiliw beem dulum elote fut mak bosomi, ilo fut beso, on kisol beso, alik alik makuw Selusalem abiw mutuk fian kalo yemdaloki te. \v 4 Yemdaloki kate, ne nakalem ibolow fukunin kuw geleweko, “Ken o, wa o!”, angeko, diwsomelii, iso neso, alik alik nu makuw Selusalem abiw mutuk fian kawtem elo unokoluw te. \p \v 5 Kame, ne Masedonia aneng fian kunum waneng im fukun uneko, aneng ka kel kulfiliko, ibik ete yom fukun toloki te.\x * \xo 16:5 \xt Kalan Kunum 19:21\x* \v 6 Telesomi, ne sukum ding kuw yuso ka boki te. Sukum ding yako, tiak ding yako, nakal akokow so bi te. Mesik esik ne “Asolow so kele ding banimoke ding yuso fenboki te!”, angeko, yuso boki te. Kate, ne tiak ding yuso bi tewe, yu ibik ete nelo dokonemsomi, nem unoki aneng kalo namdaloliwka!\x * \xo 16:6 \xt Ulom 15:24\x* \v 7 Feinka! Kamok Fian e ibolow kele tewe, ne yuso nam kakin kuw boki te. Ne yuso bomin beem dulum elote “Tiak ding bin keko, bin em boka!”, angi te. \v 8 Kate kame, ne Efesus abiw mutuk fian kale kel, “Bentikos em ding banimoka!”, angomi, ding fenbi te. \v 9 Nimtew angom? Sunbin-Got e abisom fian mak busunemei, ne kale kel aluwbamin fian so kebi kasike. Kate, maka kenembiliw kawtiw banban ikati bomi, ilum dukanembiliw te.\x * \xo 16:9 \xt Kalan Kunum 19:8-10; 2 Kolin 2:12\x* \p \v 10 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Timoti em yom mutuk toloke ding dim kabalak e, yu ken kukuw kukulewiwi, e yom awan elo kanelom finganemoke te! Nimtew angom? E nemdiw Kamok Fian em aluwbamin kunum kebe kasike.\x * \xo 16:10 \xt 1 Kolin 4:17\x* \v 11 Alik yu kanelom elo sakok kelewbokoliw te!\f + \fr 16:11 \ft 16:11 Timoti e itol banban kelinba keko, sak tanbel kunum kuw kebe kasike. (1 Timoti 4:12)\f* Em iti yulo koyemoke ding dim kabalak e, yu elo yukalem ibolow menew so iti nem fukun elo dabalaloliwka! Nimtew angom? Ne eso, mali fein ibolow so nakunum kumel iso, alik alik biim ding fenbi kasike.\x * \xo 16:11 \xt 1 Timoti 4:12\x* \p \v 12 Abolos em dulum em weng kal e kanekote: Banban ding ete ne kitil kuw bokolewomeli: “Ku mali fein ibolow so akunum kumel iso Kolin abiw mutuk fian em sios kunum waneng im fukun unemolewka!”, dangakabi kate, e kame telinba keko, “Ken ding keloka!”, angomi, beem ding fen alakabe te.\x * \xo 16:12 \xt 1 Kolin 3:6\x* \s1 Fefe Kewkew Weng te. \p \v 13 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yu kilelsiko, kiin kiin dako, kuteboliwka! Yom fein ibolow e kitil kuw aluwboliwka! Yu kalaing kuw keko, kitil keko, kakamoliwka! \v 14 Mali ilo ibolow mutuk fian kelew kelew kukuw be alik alik yom aluwbamin beem mutuk ka kel bomaka! \p \v 15 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Yu Stefanas so, em angin iso alik ilo kilele kal kekabiliw te. I Akaia aneng fian em emisik Kulais elo “Fein!”, dangsiliw kunum waneng kebiliw te. Kesomeliwi, i bukeko, Sunbin-Got akalem galmose kunum waneng ilo dokoyemkabiliw te. Kame ne yulo kitil weng mak bokoyemomeli:\x * \xo 16:15 \xt 1 Kolin 1:16\x* \v 16 Yu kanekabiliw kunum waneng so, mali imdiw bukeko, iso aluwkabiliw kunum waneng iso, kunum waneng alik alik biim afak kuw kebomi, boliwka! \p \v 17 Stefanas so, Foltunatus so, Akaikus so, alemsal kunum bi nem fukun talsiliw kasike, ne kalfong fian keyemsi te. Yu ki keko, nelo nam netemiw kasike, isik yom abin kuluko, nelo netebam talsiliw te. \v 18 Telesomeliwi, sua kel yom ibolow tem keyemsiliw emdiw, i kame akati nem ibolow tem dokonemsiliw te. \m Kaneko kasike, yu kunum waneng biimdiw wangweng kukuw kuw kukuyem kemoliwka! \p \v 19 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Esia aneng fian em sios kunum waneng i yulo “Yukal o!”, yangiw te. \p Akuila so, Bilisila so, yemkal biso, ikalem am bonggukabiliw sios kunum waneng iso, alik bi Kamok Fian em wiin dim e yulo “Yukal o!”, yangiw te.\x * \xo 16:19 \xt Kalan Kunum 18:2,18,26\x* \p \v 20 Alik alik kale kel biliw fein ibolow so kunum waneng i yulo “Yukal o!”, yangiw te. \p Alik alik yu Sunbin-Got em angin num kukuw keko, yengimel yukalem falal kolew kolew keko, “Biliw yako!”, ange ange kemoliwka! \s1 Fol em Akalem Teing eso Bose em Weng te. \p \v 21 Nakunum kumel kunum waneng yutaka! Kame weng kale, Fol nakalem teing dim so boli te. \v 22 Mali kawtiw mak Kamok Fian elo ibolow mutuk fian dulewinba keliw kawtiw im dulum elote Sunbin-Got em weng e ilo yakok keyemboka! \p Malanata!\f + \fr 16:22 \ft 16:22 Kibulu weng beem mongom ete “Kamok Fian ku tololewka!”\f* \x * \xo 16:22 \xt Galesia 1:8-9\x* \p \v 23 Kamok Fian Yesus em ibolow folok e yuso boke te! \p \v 24 Kulais Yesus em wiin dim e ne yulo ibolow mutuk fian keyemkabi te. \p Bete kuw. Aso num fut weng boyemuw fut kame kilaka.