\id MRK - Binandere, Jonathan and Kathy Wilson, 09-August-2014 \h MARK \toc1 Yesu da bino dave Mark mi gagurisina. \toc2 Mark \toc3 Mark \mt1 Mark \mt2 Yesu da bino dave Mark mi gagurisina. \c 1 \s1 John Bapataito Ari Embo Judea embomainda yai​ ​dengoro baiari pipisisina. \r (Matthew 3:1-11; Luke 3:3-16; John 1:19-34) \p \v 1 Eiwa God da Mai, Yesu Keriso,\f + \fr 1:1 \fq Keriso \ft da moka awa ‘God da Avigari Embo’.\f* da bino dave tuturo béda. \v 2 Peroveta manemi ge eiwa God mi ainda Mai de sisina awa gaguritera: \q1 “Na bino piari embo piano gisi maundo, \q2 ito begata gatedo dave aina.”\x - \xo 1:2 \xt Malachi 3:1\x* \q1 \v 3 “Embo abu damodamoda aorogateira, \q2 ‘\sc BADARI\sc*\f + \fr 1:3 \ft \+sc BADARI\+sc* da moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ o Hiburu ge awa \+it Jehovah\+it*.\f* da begata dave ari pepeta arate!’”\x - \xo 1:3 \xt Isaiah 40:3\x* \m \v 4 Ango edo John gupusina abu damodamoda. Bapataito eite dengoro baiari pipiteite embode tedo esisina, “Itomane jimbo bebegae dodo God da yai wareregedo gumbuwo, bapataito ane. Ango awo God mi itomane jimbo bebegae kotembedo doware!” \v 5 Yai Judea da embomai edo Jerusalem nasi ainda embomai idegedo maunsitera John ge sira awa ingain. Edo awamaneda jimbo bebegae karigedo gumboro Jodani unda bapataito edo esisina. \v 6 John da gongo wo kamelo tumi ari awa ombudo, ainto ami bupuri jiari edo ainda indari awa wajina ae pika de. \v 7 Ami aorogatedo tedo esisina, “Embo amboda gumaina awa na ango ae. Embo awa bajina edo na dave ae. Nane atembedo ainda tai woru teugari tao ae. \v 8 Na imomane un mi bapataito ena. Ata embo ami awa, imomane Asisi Kotopu mi bapataito aina.” \s1 Yesu bapataito budo bawarida idegesisina. \r (Matthew 3:13—4:11; Luke 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Edo iji ribori dowae Yesu yai Galili doda nasi Nasaret edo gupusina. Edo gumbiri John mi embo awa Jodani unda bapataito esisina.\fig |alt="Baptism of Jesus" src="cn01936B.tif" size="col" ref="Mark 1:9" \fig* \v 10 Yesu unda erido vitain eiri utu yaungesiri Asisi Kotopu ni ribo ango ainda yai wowoteiri gosisina. \v 11 Edo ge yavi utuda engo gupusina, “Imo awa nato dubobari Mai. Nato dubodave ari bé ito yai.” \p \v 12 Ango esiri God da Asisi mi gisijido kundo abu damodamoda maunsisina. \v 13 Edo deguta 40 isiri Satan\f + \fr 1:13 \fq Satan \ft awa God da anela da (1)da dao. Anela awa God da ge jindesiri God mi imo utuda kundo augesiri idegedo wowosisina. Satan awa God da gitopo edo embo enemboda gitopo.\f* mi bavedo esisina. Womane abuda awa ainde daedo itero, edo anelamanemi\f + \fr 1:13 \fq anela \ft awa asisi daveda dao. Iji tuturoda God mi awamane esisina, edo ainda amboda imo embo enembo esisina. Awamanemi God tumondebain edo era, edo God da gebé ari embomai kondade edo era.\f* gundo kondade esitera. \s1 Yesu wo iro embo ipa ao pasido (4) dao sisina. \r (Matthew 4:12-22; Luke 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Ango edo Daotari Herod\f + \fr 1:14 \fq Daotari Herod \ft da daobé awa Herod Antipas (6:14-29 giwo!).\f* mi sinigambari edo John Bapataito Ari Embo awa kundo bundari oroda pipisisina. Ainda amboda, Yesu yai Galili maundo God da gisijiari\f + \fr 1:14 \fq God da gisijiari \ft da moka tote (2) awa: 1) Edo gido embo da (1)mi Tonembari Embo, Yesu, ategedo baina, God mi embo awa gisijiaina. 2) Iji amboda, Yesu tekago butuda gundo embomai berari butuda gisijido aina.\f* bino dave awa, emboda yai dengoro baiari pipiteite tedo esisina, \v 15 “Ijibé awa gumbira eire. Embomai berari God da gisijiari gara! Itomane jimbo bebegae awa dodo God da yai wareregedo bino dave eiwa ingido gebé ewo!” \p \v 16 Ango edo Yesu Galili ubutu bengida ainto eite, wo iro ari embo tote (2) Simon ae ainda nameji Andrew de mongami wo barero gosisina. \v 17 Yesu mi awamanede sisina, “Nato yaida puwo! Nane imomane atopatano gido embo bave.” \v 18 Edo boraebé awamaneda monga dodo Yesu ambo ambo esitera. \p \v 19 Ango edo ainto edo saka iaragedo tenda embo nei tote (2) gosisina. James ae John de awa Zebedee da mamai. Awamane awa ma doda monga kakapegari awa sirigetera. \v 20 Yesu awamane goteite borae sisina, “Na ambo ambo ewo!” Edo awamaneda mamo ae ainda buro embobo de ma doda dodo Yesu ambo ambo esitera. \s1 Yesu asisi beyae emboda doda awa gemi onjisina. \r (Luke 4:31-37) \p \v 21 Yesu ae ainda ambodani de Kapenium nasida guputera, Oena Apari Degutade.\f + \fr 1:21 \fq Oena Apari Deguta \ft awa Judah embomainda deguta kotopu. Awamanemi deguta ainde, buro dodo oena apeite God dasiga edo esitera (Exodus 20:8-10). Iji boroko, deguta ‘Saturday’ awa awamaneda Oena Apari Deguta.\f* Yesu Judah embomainda benunu oroda\f + \fr 1:21 \fq Judah embomainda benunu oro \ft awa jiwaebé, edo nasi da da ainda isima edo esitera. Oro ainda Judah embomai dada edo Badari tumondebain edo, awamaneda katari budo, awamaneda mamai atopasido esitera.\f* maundo torido embo atopatari tuturo esisina. \v 22 Aindabé, imo awa Aodarida atopapasigari\f + \fr 1:22 \fq Aodarida atopapasigari \ft awa embobo God mi Aodari Moses de pipisisina awa Judah embomai atopasido esitera. Awamaneda burobé awa Moses da ove gaiari ipa da (5) (Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy) awa atopasido esitera.\f* ango ae, ata ainda atopatari awa God da awara taride, embomai jiwae Yesu da atopatari awa gido korebé esitera. \v 23 Ango edo awamaneda benunu oroda embo asisi beyae\f + \fr 1:23 \fq asisi beyae \ft awa embo betarida asisi ae. Awamane awa Satan da anelamane. Iji matu God mi anelamane berari esisina (Kolosi 1:16). Ainda amboda, anela bajina dao Satan mi God da ge jinjisina (Isaiah 14:12-15). Iji ainde imo God da ge jindesiri anelamane nenei Satan ambo ambo esitera (Amboda Idegaina 12:3-4). Iji boroko, Satan ae ainda anelamane demi embomai udumboro God da ge jindedo Satan da jipapa ambo ambo edo era.\f* doda itari awa isite aorogasisina, \v 24 “Imo natokare yai ro ain jipapa esi Yesu Nasaret Embo? Imo nakare dedo sitain gumbesita? Na gotena. Imo awa God da Mai Kotopu!” \p \v 25 Yesu mi asisi beyaede mina sisina, “Ge teote ta embo awa dodo idegedo gumbu.” \v 26 Edo asisi beyaemi embo awa jipeite, aorogateite emboda doda awa idegedo gupusina. \p \v 27 Embomi wasiri awa gido kore bajina edo mina tara esitera, “Wasiri eiwa rori? Eiwa atopatari teka. Embo eiwa badari bajina, awatedo asisi bebegae siri ainda ge kera era.” \v 28 Ango edo Yesu da ge awa boraebé Galili gano nondari awa arapu esisina. \s1 Yesu embo jiwaebé gao esisina. \r (Matthew 8:14-17; Luke 4:38-41) \p \v 29 Yesu ae ambodani neneinde, James ae John de daedo, Judah embomainda benunu oro dodo Simon ae Andrew deda mandoda maunsitera. \v 30 Edo Simon da imbosi awa karu dademo budo besida isiri guputera. Edo Yesu awa tetero gosisina. \v 31 Yesu eutu ainda karuda ge awa gido maundo ipada jido kondade esiri erorisina. Edo ainda karu itae esiri awamane sima dave edo esisina. \p \v 32 Ainda amboda, iji wotesiri ainda turode, embomi Yesu da yai karu embomai de bineimaneda\f + \fr 1:32 \fq bineimane \ft awa asisi bebegaeda dao nei.\f* bundari de awa daedo kundo guputera. \v 33 Embomai berari nasi bajinada awa mando manguro beda dada esitera. \v 34 Edo Yesu mi karu neindekainde awa gao euri kaviyegedo esitera. Edo bineimane embomainda doda awa ondeuri idegedo esitera. Edo awamane gari, Yesu awa God da Mai, awatedo, ine dowae bineimane ge tae. \s1 Yesu dengoro baiari Galili ainda pipisisina. \r (Luke 4:42-44) \p \v 35 Deguta neinde Yesu sipo ataede mandoda edo idegedo yai damodamoda maundo benunu tari tuturo esisina. \v 36 Edo Simon ae ainda otatawo de Yesu kakowa eite idegedo maunsitera. \v 37 Edo kakowa eiunte tamundo awamanemi sitera, “Embo berari awa imo kakowa era.” \p \v 38 Yesu awamanede mina sisina, “Kaende nasi nenei demonda itera ainda mambore. Na buro awa embo guputena, awatedo, yai ainda dengoro baiari piana.” \v 39 Ango edo imo maundo Judah embomainda benunu oro yai Galili umbugo berarida dengoro baiari pipiteite, bineimane ondeuri idegedo esitera. \s1 Yesu mi embo ginimi tutupegari gao esisina. \r (Matthew 8:1-4; Luke 5:12-16) \p \v 40 Embo da (1), ginimi tutupegari awa Yesu da yai gundo, baongo dadari edo ami kondade arate sisina, “Imo jipapa edo gido na eyo kaviyegane!” \p \v 41 Yesu embo awa gido do edo ipa ududugedo tujijieite sisina, “Een, na jipapa ena. Kaviyege!” \v 42 Yesu mi ango tesiri emboda gini borae bé itae esiri kaviyegesisina. \p \v 43-44 Yesu embo ainde ge okain bé sisina, “Na imo eteno kaviyegeteta awa, embo neneinde teote! Ata, dambu darido mambuyo. Pirisimi\f + \fr 1:43-44 \fq pirisi \ft awa God da avigari embo, Israel embomai awa embo rorou God da yai piarate. Yesu da ijide awamanemi Judah embomainda oro kotopu bajinada God da yai rorou piedo esitera.\f* imo udugedo gare, ‘Imo kaviyegeteta!’ awa tari embo berari goteiaro ategari rorou Moses mi sisina awa pieyo.” Ango tedo piesiri maunsisina. \v 45 Ata embo awa maundo bino awa tesiri yai berari arapu esisina. Awatedo, Yesu nasi arapada isite emboda jisida iari tao ae. Ata imo tepo yai damodamoda isiuri embo yai berarida ami ainda yai gundo esitera.\f + \fr 1:45 \ft Yesu da gao arida bino awa arapu esiri embo jiwae ingido ainda yai kondade ari baintedo guputera. Aindabé embo jiwaemi Yesu doietero gido imo dodo yai damodamoda maunsisina. Atako yai ainda isiri daedo embo jiwaemi imo taputera.\f* \c 2 \s1 Yesu embo ipatai ambari gao esisina. \r (Matthew 9:1-8; Luke 5:17-26) \p \v 1 Yesu deguta indewae itae esiri amboda egenembedo Kapenium nasida maunsisina. Edo embo awa mandoda isiri ainda bino yai berarida arapu esisina. \v 2 Ango edo embomai jiwaebé gundo doregetero yai ato ae esisina, manguro be awa daedo. Edo Yesu mi God da ge awamanede piedo esisina. \v 3 Edo embo ipa ao pasido (4) ami embo ipatai ambari awa bundedo Yesu da yai kundo guputera. \v 4 Embomai doregesitera, awatedo, embo awa kundo ainda yai piari tao ae esitera. Ango esiri gido awamane mando tada visido sitoro kapedo yai Yesu isira ainda toto esitera. Ango edo embo kakateda awa dotero wowosisina.\fig |alt="Lowering man through the roof" src="LB00305B.TIF" size="col" ref="Mark 2:4" \fig* \v 5 Edo Yesu awamaneda gebé ari awa goteite ami embo ipatai ambaride sisina, “Mai nato, jimbo ito kotembedo doteno itae esira.” \p \v 6 Aodarida atopapasigari nenei, ainda anumbari ami akuta kotembesitera, \v 7 “Embo eiwa nongo arimi ge engo siri? God da dao tedojijireira. God, imo akuta awa emboda jimbo kotembedo dowari itae aride!” \p \v 8 Yesu boraebé mina burisina, awamane nongo kotembeteri awa. Awatedo, Yesu mi awamanede sisina, “Nongaintedo imomane kotembari ango evi? \v 9 Embo ipatai ambari einde, ‘Jimbo ito kotembedo doteno itae esira!’ tari awa gadaerita, ko ‘Erido topi ito kundo ainto e!’ tari ri? \v 10 Nane itomane yai ano arapa ari gawa. Na awa Embo da Mai.\f + \fr 2:10 \fq Embo da Mai. \ft Yesu imo akuta dao eiwa jigamo edo esisina (Matthew 12:40; Mark 10:45; Luke 12:8; John 3:14). Ainda mokabé awa Yesu awa God da Avigari Embo. God mi Yesu butuda piesiri gupusina, awatedo, God da awara tari Yesu da yai daedo isira. Yesu awa embo enembo, edo imo awa daedo God. Yesu dao eiwawa Daniel da ove gaiari matu ainda awa budo jigamo edo esisina (Daniel 7:13-14).\f* Nato awara tari butu einda isira. Emboda jimbo kotembedo dowano itae aina.” Ango site Yesu mi embo ipatai ambaride sisina, \v 11 “Nane imonde tena. Eri! Topi ito kundo mando itoda mambuyo!” \v 12 Edo awamane berari jijimbetero embo awa boraebé erido ainda topi jiri eriri kundo maunsisina. Awamane berari bé korebakore esitera. Edo God dasiga eite sitera, “Nakare wasiri engo awa gisi gae!”\f + \fr 2:12 \ft Aodarida atopapasigari awa Yesu mi emboda jimbo kotembedo dosiri itae esira awa gebé ae esitera. Yesu mi ge ango tae esira, ata emboda jimbo kotembedo dowari itae ari awa, emboda jisimi gari tao ae. Ata awamane kotembedo esitera, embo ipatai ambari ari kaviyegari awa okain. Aindabé awa, Yesu mi tesiri embo awa kaviyegesisina. Ango esiri Yesu da awara tari awamaneda yai arapa esisina. Awatedo, imo daedo emboda jimbo kotembedo dowari itae aride isinesina.\f* \s1 Yesu Levi dao sisina. \r (Matthew 9:9-13; Luke 5:27-32) \p \v 13 Yesu tenda egenembedo Galili ubutu bengida maunsisina. Edo embomai jiwae gumbero atopatari tuturo esisina. \v 14 Ango edo imo ainto eite tax kumbari embo gosisina. Levi, Alphaeus da mai awa, ainda buro oroda anumbedo isiri Yesu mi ainde sisina, “Na ambo ambo e!” Levi erido awa ambo ambo esisina. \p \v 15 Ainda amboda Levi mi Yesu ae ainda ambodani de kundo ainda mandoda gupusina. Bondo ain tesiri tax kumbari embobo ae embo bebegae de Yesu daedo ambo ambo esitera. Awamane berari doregedo anumbedo bondo injitera. \v 16 Aodarida atopapasigari ae Parasi mane\f + \fr 2:16 \fq Parasi mane \ft awa Judah embomainda gebé ari jisi bajina Israel doda itora. Awamanemi God da Aodari gisi Moses da yai pipisisina awa dave edo gido ambo ambo edo esitera. Ata, awamane aribari neneinde ge okain neneinde daedo ainda tamonda pisido embomainde atopasido esitera.\f* demi Yesu gositera awa, imo tax kumbari embobo ae embo bebegae de rorae indeira. Awa gido ainda ambodanide sitera, “Embo owa jimbo bebegae embobode rorae indari tao ae.” \p \v 17 Yesu mi awamaneda ge ingido mina sisina, “Embo karu itaemi siwo piari embo jipapa ae edo era, ata embo karude ami akuta. Na awa embo wasiri dambu darari\f + \fr 2:17 \fq embo wasiri dambu darari. \ft Aodarida atopapasigari ae Parasi mane demi ge engo tedo era, “Nakare akuta awa ‘embo wasiri dambu darari’. Natokare yai jimbo itae!” Ata awamane daedo awa jimbo beyaede God da jisida.\f* dao tain gumbae ata embo bebegae dao tano awamaneda beyae dodo God da yai wareregorote.” \s1 Embomi Yesu de veta arida tedogari pipisitera. \r (Matthew 9:14-17; Luke 5:33-39) \p \v 18 Iji angode John Bapataito Ari Emboda ambodani ae Parasi maneda ambodani de veta ero embo neneimi Yesu da yai gundo tedogositera, “Ro awa embo John Bapataito Ari Emboda ambodani ae Parasi maneda ambodani de benunu tain veta edo era ango, ito ae edo eri?” \p \v 19 Yesu tedogari mina sisina. “Jimbari tutuda embo topomi ainda jimbari bondo inono indae dowarita? Na imondemane eniya ge eiwa tano giwo! Jimbari tutu daedo itera ainde awamane veta ainyae. \v 20 Ata iji gumbari awa jimbari tutu kundo mamaina, ango ari iji angode awa mamato eite veta ara.” \p \v 21 Yesu gosisina awa awamaneda atopatari matu ainde edo Yesu da atopatari teka ainde awa tegatega ari tao ae. Awatedo, Yesu mi eniya ge nei tekago sisina. “Embo da aimi gongo teka kundo ombari matu kerari awa gaiari tao ae. Ango aina awa, gongo tekami ombari matu awa dumbari keredo beyae aina. \v 22 Embo da aimi waini\f + \fr 2:22 \fq waini \ft awa un okainda dao. Iji matu edo gundo boroko embomai un angogo injido era. Yesu da ijide embomaimi dongo ‘gurepi’ be tapedo ainda gama budo awamaneda un okain ango siya edo esitera.\f* teka awa ainda ainto matuda gerigari tao ae. Ango aina awa, waini tekami ainda ainto matu awa dumbari kerigaina. Ata waini teka awa ainda ainto tekada gerigara.”\f + \fr 2:22 \ft Eniya ge einda moka awa engo: Edo imo dubo kotembari ito awa butu jimboda isite, edo God da ge awa kundo, ito doda piari tao ae. Imo ango ata awa God da ge ito doda nasi jiari tao ae.\f* \s1 Parasi manemi Yesu de sitera, “Ambodani itomi Oena Apari Degutada ge okain awa detero erigeteira.” \r (Matthew 12:1-8; Luke 6:1-5) \p \v 23 Yesu ae ainda ambodani de Oena Apari Deguta ainde wheat tutu begata barida maunsitera. Edo ainda ambodanimi wheat oen awa totokumbedo buritera. \v 24 Awa gido Parasi manemi Yesu de sitera, “Ambodani itomi ge okain awa Oena Apari Degutade detero erigeteira.”\f + \fr 2:24 \ft Moses da ge okainda tari isira awa embomaimi awamaneda nembuda wheat ipami kundo indara, ata petomi kapainyae (Deuteronomy 23:25). Ata Parasi maneda ge okain teteka awa Oena Apari Degutade wheat buroda kumbari berari awa engiregesitera.\f* \p \v 25 Yesu awamanede mina sisina, “Imomane David mi nongo esisini awa ajijigedo gaeta, beji mina budo awa ae ainda embobo de ro esiteri? \v 26 Ami God da oroda torido bread matu God da jisida awa piesiri injitera. Iji angode Abiathar awa pirisida gisijiari bajina\f + \fr 2:26 \fq pirisida gisijiari bajina \ft awa pirisi berarida badarari bajina.\f* isiri, ge okainda tari isira awa, embo angogomi akuta indorote.”\f + \fr 2:26 \ft Yesu da geda moka einda awa iji matu ainde David bread injido ainda embobode piesiri injitera, imo ae embobo de awa jimbo beyae ae. Awatedo, Yesu da ambodani awa jimbo beyae ae.\f* \p \v 27 Yesu mi awamanede sisina, “Oena Apari Deguta awa emboda dave awa embo ari, ata embomi Oena Apari Deguta awa embo ae. \v 28 Awatedo, na, Embo da Mai awa daedo Oena Apari Deguta ainda Badari.”\f + \fr 2:28 \fq Badari \ft awa Yesu da dao nei. Ainda moka awa ‘Embo Bajina’ o ‘Gisijiari Bajina’.\f* \c 3 \s1 Oena Apari Deguta ainde Yesu mi embo ipa ambari gao esisina. \r (Matthew 12:9-14; Luke 6:6-11) \p \v 1 Edo Yesu tenda egenembedo maundo Judah embomainda benunu oroda totorisina. Edo embo ipa ambari awa ainda isinesina. \v 2 Embo nenei ainda itera ami imo jijimbesitera, Oena Apari Deguta ainde embo awa ari kaviyegainita awa gain. Ango ari gido imo bekumba ain. \v 3 Yesu mi embo ipa ambari ainde sisina, “Visido arapada engo gumbu!” \p \v 4 Edo embomai ainde sisina, “Oena Apari Deguta de awara ari buro ro orote tari isiri, dave aririta, beyae ari ri? Emboda wasiri toregarita, dari betari ri?” Ata awamane ge tae esitera. \p \v 5 Yesu sinigambaride awamane jisini esisina. Ata aindabé do okain ari awamaneda yai isira awa gido awamane embo do ari burisina. Edo embo ipa ambari ainde sisina, “Ito ipa ududuge!” Embo awa ipa ududugesiri dave esisina, ainda ipa nei dave isira angó. \v 6 Angode Parasi mane boraebé idegedo maunsitera, Herod da buro otatawo gido, awamanededa ge jirido Yesu daro betarate. \s1 Embomai jiwaebé Yesu gain guputera. \p \v 7 Ata Yesu ae ainda ambodani de dodo egenembedo Galili ubutuda maunsitera. Edo embomai jiwaebé Galili yaida, Judea yaida, \v 8 Jerusalem nasida, Idumia yaida, un Jodani ainda abagada, Taia nasida, Saidoni nasida amimi ambo ambo edo guputera. “Yesu mi buro nandogo edo eira,” awa ingido ainda yai guputera. \v 9-10 Yesu embomai jiwae euri kaviyegedo esitera. Awatedo, nenei jiwae gundo embo awa tujiain mitedo esitera. Edo Yesu mi ambodanide sisina, “Un ma itomane namonde sindewo wotare. Embomai jiwaebé na mitera. Awatedo, na visido mada anumane. \p \v 11 Edo embomai asisi bebegaemi bundari awa, yai nonda imo gotera awa, doda durudo aorogatedo tedo esitera, “Imo God da Mai bé ra!” \v 12 Ata Yesu mi asisi bebegaede ge okain tedo esisina, “Dao nato emboda dombuda karigeove!” \s1 Yesu mi embobo 12 awa avigesisina. \r (Matthew 10:1-4; Luke 6:12-16) \p \v 13 Edo imo pejida visido ami akuta embo imo jipapa eira awa dao tesiri ainda yai guputera. \v 14 Ango edo ami embobo 12 awa avigesisina. Awamane imonde daedo isiaro atopasido piari idegorote, God da ge dave awa baiari piara, \v 15 edo awamane ainda goroba budo karu ari awa gao aro kaviyegara, edo bineimane ondaro idegara: \v 16 Simon da dao awa Peter pipisisina; \v 17 James ae nameji John de awa Zebedee da mamai, awa dao “Dunana da Mamai” pipisisina, aindabé, awamane sinigambarimi yavi jiwae edo esitera awatedo; \v 18 Andrew de Philip de Bartholomew de Matthew de Thomas de Alphaeus da mai James de Thaddaeus de Simon (embo Kanan edo gumbari) de; \v 19 edo Judas Iscariot ami amboda Yesu betarida piaina. \s1 Aodarida atopapasigarimi “Beelzebul, Yesu da doda isira!” sitera. \r (Matthew 12:22-32; Luke 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Awamane maundo mandoda totoritera. Edo embomai jiwae tenda gundo doregesitera. Awatedo, Yesu ae ainda ambodani demi indari injido tao ae edo oena apari tao ae. \v 21 Edo embo neneimi tedo esitera, “Embo awa kotembari dadoegari!” Awatedo, ainda teotopo ge awa ingido idegedo maunsitera, embo awa jiaro petarate. \p \v 22 Edo Aodarida atopapasigari Jerusalem edo wotedo gundo tedo esitera, “Beelzebul,\f + \fr 3:22 \fq Beelzebul \ft awa Satan da dao nei.\f* Yesu da doda isira! Awatedo, bineimaneda gisijiarimi Yesu da yai goroba pisido eira. Awatedo, bineimane gisijijieite ondeuri idegedo era.” \p \v 23 Yesu awamane dao tesiri ainda yai guputera. Edo eniya ge sisina. “Satan mi ainda asisi bebegae nongo ondari idegari? Satan mi ango ari jipapa ainyae. \v 24 Edo nasi bajina da (1)mi akuta avigedo kupo petari kupo petari mina dara ara, awa petari tao ae. \v 25 Edo orobe da (1)mi akuta avigedo kupo petari kupo petari mina dara ara, awa petari tao ae. \v 26 Awatedo, dá ango Satan da buro embobo akuta erido kupo avigari kupo avigari edo mina dara ara, Satan da gisijiari awa petari tao ae, ata itae aina. \v 27 Atako embo da aimi goroba emboda mandoda tepo torido ainda rorae bari tao ae, ata gisibé goroba embo awa asimi bundedo awa, ainda rorae beono aina.” Yesu mi ge eiwa, kariwa imo akuta ainda bureite sisina. \v 28 “Awara! Ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Embomai aimi God da yai wareregedo ainda jimbo bebegae karigara awa God mi emboda jimbo kotembedo dowaina, bebegae ro ara edo ge butari ro tara awa. \v 29 Ata embo aimi Asisi Kotopu de ge bebegae taina awa, imo kotembedo mana dowaina, ata rirowa natopo itari baina.” \p \v 30 Awamanemi “Embo awa asisi beyaede!” tedo esitera, awatedo, Yesu mi ge ango sisina. \s1 Ainkaimi God da jipapa edo era awa Yesu da nameji, ru edo ai. \r (Matthew 12:46-50; Luke 8:19-21) \p \v 31 Edo Yesu da nanonameji ae ai de gundo arapada petedo imo dao sitera. \v 32 Edo embomai jiwaebé anumbedo jinenembesitera. Ami ainde sitera, “Giyo! Ito ai ae nanonameji de arapada imo gain jipapa era.” \p \v 33 Ata Yesu mi awamanede mina sisina, “Ave awa ko nato ai ae nato nanonameji de ri?” \p \v 34 Imo embomai anumbedo jinenembesitera awa, jisini esisina. Edo sisina, “Eiwamane awa nato ai edo nato nanonameji! \v 35 Aimi God da jipapa edo eira awa nato nameji, nato ru edo ai.” \c 4 \s1 Yesu eniya ge butu gavida budo ami atopaposisina. \r (Matthew 13:1-23; Luke 8:4-15) \p \v 1 Edo Yesu tenda atopatari tuturo esisina, Galili ubutu demonda. Edo embomai jisi da imo jinenembesitera. Awa jiwaebé etero gido imo ma doda wotedo anumbesisina. Edo ma awa unda isiri embomai berari un bengida pepositera. \v 2 Ango edo imo eniya ge jiwaemi awamane atopaposisina. Edo awamane atopapoteite tedo esisina, \v 3 “Ingiwo! Embo da (1) awa rorae vero purara piain kundo maunsisina. \v 4 Edo vero nenei begata beda pipisisina awa nimi wotedo injitera. \v 5 Edo nenei ganuma gajida pipisisina. Edo butu puruta ae, awatedo, boraebé eroritera. \v 6 Ata iji visido gaiesiri besinya tamonda rare mumuya esitera. \v 7 Edo vero nenei kurereda duduritera edo kurere erido ami ipuda engesiri ginene esitera be ekae. \v 8 Edo vero nenei butu daveda pipisisina. Awa dave erido be ekitera, nenei jiwaego (30), nenei jiwae (60), nenei jiwaebé (100).” \p \v 9 Edo Yesu awamanede sisina, “Ingiwo! Imomane ge ro tena awa bé gain edo gawa!”\fig |alt="Man sowing seed" src="LB00094B.TIF" size="col" ref="Mark 4:9" \fig* \p \v 10 Ata ainda amboda, Yesu imo akutabé isiri avekave ge ingitera, awamane ae ainda embobo 12\f + \fr 4:10 \fq ainda embobo 12. \ft Guriki ge einda awa ajigari \ft \+bd 12\+bd* akuta. Awarata ainda moka awa Yesu da ambodani 12 ko piari aimbari embobo 12. Mark 3:14 edo Luke 6:13 daedo giwo.\f* de ainda yai guputera, eniya geda mokabé awa tari ingain. \v 11 Edo Yesu mi awamanede sisina, “Imomane God da gisijiarida gebé onjigari awa ano arapa ari gawa. Ata nenei arapada, owamanede rorae berari eniya gemi tana. \v 12 Awatedo, \q1 ‘Nato buro gido ara, ata ainda mokabé mana gara. \q2 Nato ge ingido ara, ata ainda atopatari mana arapa ari gara. \q1 Ango ara awa jimbo bebegae dodo God da yai wareregaro \q2 edo God mi awamaneda jimbo kotembedo dowae esira.’”\x - \xo 4:12 \xt Isaiah 6:9-10\x* \p \v 13 “Imomane eniya ge eiwa gae ewa?” Yesu mi awamanede sisina, “Nongo edo awa imomane eniya ge berari eiwa itomane yai arapa aini? \v 14 Vero piari embo awa embo God da ge sira ara. \v 15 Embomai God da ge ingido doda pisido era awa ango vero begata beda pipisisina. Boraebé Satan gundo God da ge awa kundo maunteiuri awamane God da ge ruvegedo era. \v 16 Embomai nenei awa butu ganuma gajida ango. Awamane God da ge ingido do yawade boraebé budo era. \v 17 Aindabé God da ge awamaneda dobéda wotedo petae, awamane God da ge iji tupo gebé edo era. Awamane awa dá nya ango ainda besinya tuda tembae. Awatedo iji angode God da ge ambo ambo eiworo buriya neindekainde ko memesi neindekainde euri boraebé durudo era. \v 18 Embo nenei awa butu vero kurere tutuda duduritera ango. Awamane God da ge ingido era. \v 19 Ata butu roraeda kotembari jiwaemi awamaneda do buriya edo eira. Edo butuda gaiapami awamane udumbedo eira. Awamane tamopisida rorae awa jipapa edo era. Awatedo, awamane God da ge ruvegedo ainda buro dave ae edo era. \v 20 Embomai nenei awa ango vero butu daveda pipisisina awa, God da ge ingido awamaneda doda piedo era. Awatedo, awamane God da be jiwaego (30), nenei jiwae (60), nenei jiwaebé (100) ango ekegedo era.” \s1 Yesu eniya ge keimoda tedo sisina. \r (Luke 8:16-18) \p \v 21 Yesu mi tedo esisina, “Embo da aimi keimo ijimbedo teo kuwoda piarita? Paro dutuda piaini? Awa keimo piari petari yai ae. \v 22 Rorae ro onjigarida isira awa kundo arapada piaina. Edo rorae ro apuregari isira awa pirigaina. \v 23 Imomane ge tena eiwa gain edo, awa gawa.” \p \v 24 Yesu mi daedo awamanede sisina, “Davebé edo ro berari awa ingiwo! Imo God da ge kundo tegatega eta dá ango God mi imo tega aina. Ango edo ito yaida saka ingeta awa God mi ari bajina aina. \v 25 Ata avekave rorae ro isira awa jiwae piaina. Edo avekave rorae ro itae awa saka ro awamaneda yai isira awa dodo baina.” \s1 Yesu eniya ge vero erarida tedo sisina. \p \v 26 Yesu mi tedo sisina, “God da gisijiari awa kariwa dá engo. Embo da (1) ami rorae vero kundo maundo puwa doda purara pipisisina. \v 27 Edo dodo maundo isiri vero awa korukaru edo eroritera. Ata embo ami akuta vero awa nongo edo korukaru edo eroreri awa gae. \v 28 Butumi akuta euri vero awa erido be ekedo esitera. Gisi goru arapa edo awa uji edo eira, isite awa be arapa edo esitera. \v 29 Ango edo be awa isite bajido tari esitera. Edo indari iji tega biri gido awa boraebé kapedo esisina.” \s1 Yesu eniya ge maine veroda tedo sisina. \r (Matthew 13:31-32, 34; Luke 13:18-19) \p \v 30 “God da gisijiari awa kariwa nongo tani?” Yesu mi tedogosisina, “Awa eniya geda kariwa nongo bani? \v 31 Awa kariwa engo, embo da (1) ami maine vero burisina. Awa saka mainbé butuda uraina. \v 32 Ata erido bajido patu gataina. Edo ni wasidemi gundo ainda dugada ma piara.” \p \v 33 Yesu embode dengoro baiari piedo esisina. Jiwaebé awa eniya geda ami tari awamaneda yai arapa ari gorote. \v 34 Imo ge tepo tae, ata berari eniyada tedo esisina. Ata imo akuta eite awa ainda ambodanide eniya geda mokabé awa berari teuri gido esitera. \s1 Yesu ge okain tesiri Galili ubutu binono dorisina. \r (Matthew 8:23-27; Luke 8:22-25) \p \v 35 Deguta dá ainda turode, Yesu mi ainda ambodanide sisina, “Puwo! Kaende temundo ubutu kupo ounda mamboré.” \v 36 Ango edo embomai jiwaebé awa ainda dodo Yesu mada anumbesiri, ambodanimi kundo ubutu kupo neinda temain tuturo esitera, ma babaingae neneinde daedo. \v 37 Edo ango ero boraebé bisi gupeiri edo un torupeka eiri ma utoro vivisisina, aikae kununumbari tao. \v 38 Yesu awa ma aoda kopuru guto piedo jitao aveiri ambodanimi imo audedo sitera, “Atopatari, imo nakare betain era amo gotesi?” \p \v 39 Yesu erido petedo biside ge okain sisina, “Yavi do!” Edo ubutude sisina, “Damodamo e!” Bisi itae eiri ubutu damodamo esisina.\fig |alt="Jesus calming storm" src="ubsa-03c.TIF" size="col" ref="Mark 4:39" \fig* \p \v 40 Edo Yesu mi ainda ambodanide sisina, “Nongo edo imomane adu evi? Itomane gebé ari nato yai itae ra?” \p \v 41 Awamane kore bajinabé edo mina tara esitera, “Embo eiwa averi? Giwo, bisi ae ubutu de ainda ge ingido kera era!” \c 5 \s1 Yesu da gorobami asisi bebegaeda goroba daginegesisina. \r (Matthew 8:28-34; Luke 8:26-39) \p \v 1 Yesu ae ainda ambodani de Galili ubutu kupo neinda guputera, yai Gadareni do ainda. \v 2 Edo iji angode Yesu ma doda edo idegeteiri, embo da (1) awa goiari yai dá ango edo idegedo gundo Yesu tapusina. Edo embo awa asisi beyae doda itari. \v 3 Banga toda yai embomaimi awamaneda bebetegari piedo era ainda isima edo esisina awa, embo da aimi asi okain aurimi ari\f + \fr 5:3 \fq asi okain aurimi ari \ft da moka English geda awa \ft \+it chain(s)\+it*.\f* ami bundedo jiari itari tao ae. \v 4 Aindabé, iji jiwae asi aurimi ari ami ainda ipatai bundedo jiaro itarate edo esitera. Ata asi okain jiuri kapedo esisina. Embo awa goroba jiwae, embo da aimi ao darari tao ae. \v 5 Ijide muyaende, embo awa goiari yaida gundo maundo eite pejida aorogateite ganumami akuta tamo kapedo einesina. \p \v 6 Edo embo ami Yesu aikamana gido tumundo gundo ainda doda baongo dadari esisina. \v 7-8 Ango edo Yesu mi asisi beyaede sisina, “Embo awa dodo idege!” Awatedo, aorogatedo sisina, “Yesu, God Ikane Itarida Mai, imo namonde ro ain jipapa esi? God da daoda tena, na dedo sitote.” \p \v 9 Edo Yesu tedogosisina, “Dao ito averi?” \p Edo embo ami mina sisina, “Dao nato Jisi Da, aindabé nakare jiwaebé awatedo.” \v 10 Edo embo ami Yesu benunu tedo dowae edo esisina, “Yai neinda mamborekae!” \p \v 11 Yai ainda pumane jisi da undedo era, peji demonda. \v 12 Ango edo bineimanemi Yesu de benunu tedo dowae esitera, “Nakare pie maundo pumaneda yai tororé.” \v 13 Edo Yesu mi asisi bebegae doda itaride sisina, “Awara, mambú!” Ango tesiri awamane idegedo maundo puda doda totoritera. Edo pu jisijisi ajijigari 2,000 awa peji dedewada tumundo matawa wotedo un ubutuda injido bebetegesitera. \p \v 14 Embobo avekave pu sima ero jijirisina awa adu maundo bino awa tetero gositera, nasi bajinada edo indari kumbari urari nasida ainda. Embomai idegedo maunsitera, wasiri nongo nongo esiri awa gain. \v 15 Edo awamane Yesu da yai gundo, embo bineimane jisi dami bundari awa ainda anumbedo isiri gositera, ombarijiari ari, kotembari dave gumbarate eiri, gido adu esitera. \v 16 Edo awamanemi nongo edo Yesu mi embo ainda bineimanemi bundari isinesina awa bineimane ondesiri idegedo pumaneda yai maunsitera awa, embo neneinde tetero gositera. \v 17 Awatedo, embobo yai ainda ami tuturo edo Yesu engega sitera, “Natokare yai dodo mambuyo!” \p \v 18 Ango etero Yesu tuturo edo ma doda totoreiri embo bineimanemi bundari awa gao esiri kaviyegesisina ami Yesu de tedo dowae esisina, “Na do! Imonde mamane.” \v 19 Awarata, Yesu embo awa dowae ainde mambae, ata sisina, “Dodo egenembedo nasida mambuyo, ito orobeda, edo teyo goré, ‘Badari da do ari bajina nato yai edo na esiri kaviyegetena!’” \v 20 Awatedo, embo awa dodo maunsisina, Nasi Babain Ajigari 10 ainda eite, Yesu mi imo gao esiri kaviyegesira awa teuri embomi gido korebé edo esitera. \s1 Yesu da gorobami karu ae betari de awa daginegesisina. \r (Matthew 9:18-26; Luke 8:40-56) \p \v 21 Yesu tenda egenembedo ubutu kupo neinda made tepusina. Embomai jisi da ubutu demonda jinenembesitera. \v 22 Jairus awa Judah embomainda benunu oro sima ari. Ami Yesu da yai gundo baongo dadari \v 23 edo benunu sisina, “Nato gagara duberi 12 ango awa karu beyaebé edo betari aikae esira. Gumbu! Ipa tamonda piato kaviyegedo itare.” \v 24 Awatedo, Yesu aedade mauntero embomai jiwaebé awamane doiedo daedo maunsitera. \p \v 25 Ango edo eutu da (1) awa karu ororo bureite duberi 12 doturisina. \v 26 Edo iji jiwae siwo gao ari emboda yai aro kaviyegain ganu kundo maundo esisina. Ata karu kaviyegae ainda ganu itae esisina. Ainda karu bajina esisina. \v 27 Ango edo eutu ami Yesu da gumbari ge ingido embomi Yesu doiedo mauntero ainda gunda maundo Yesu da ombari ribori tujijisina. \v 28 Eutumi kotembesisina, “Tepo da (1) na embo ainda ombari ribori tujido awa kaviyegana.” \v 29 Tujijieira angode, Yesu da gorobami eutu awa esiri ororo jingesiri kaviyegesisina. Edo tamo mina dave burisina. \p \v 30 Yesu boraebé gosisina, ainda goroba awa idegeteira. Edo wareregedo embomainde sisina, “Ombari nato aimi tujiri?” \p \v 31 Yesu da ambodanimi sitera, “Embo jiwaebé imo doiera gotesi? Ro awa embo imo, ‘Aimi tujiri’ tesi?” \p \v 32 Edo Yesu eutu aimi ainda ombari ribori tujiri awa gain kakowa esisina. \v 33 Eutu kaviyegesisinami adu eite do periperi eite Yesu da yai gundo baongo dadari edo sisina, “Na awa ororo bureite duberi 12 dotena, edo gundo ito ombari ribori tujido kaviyegetena. Awa ge bémi tena.” \v 34 Edo Yesu mi eutu ainde sisina, “Gagara nato, bégade mambuyo! God mi ito gebé ari nato yai pieteta ami imo esiri kaviyegeteta.” \p \v 35 Yesu ge eiwa siri Jairus da mandoda edo embo nenei guputera. Edo sitera, “Ito gagara itae esira. Atopatari dowato mando itoda gumbure.” \p \v 36 Yesu ge tera awa ingido Jairus de sisina, “Itadaita eote! Na tumonda ewasi!” \p \v 37 Ango edo embomai nenei tesiri dotero edo Peter de James ae nameji John de kundo maunsisina. \v 38 Awamane gundo Jairus da mandoda, Yesu yavi bajinabé eite ji tero gosisina. \v 39 Edo Yesu mandoda torido embomainde sisina, “Yavi eite einda ji tewa aindabé rori? Gagara saka eiwa betae, ata jitao aveira.” \v 40 Ango tesiri gido awa embomai mandoda ami Yesu tedojijiritera. \p Ata Yesu awamanede sisina, “Imomane eve iwo!” Ango edo imo gagarada aimamo de ambodani tamonde (3) de awa budo gagara betari isira do ainda totorisina. \v 41 Edo Yesu gagara saka awa ipada jijieite Judah embomainda gemi sisina, “Talitha cumi!” (ainda moka awa “Gagara saka eri!”). \v 42 Boraebé gagara saka awa erido ainto esisina. Ainda aimamomi gido, “Aiiya! Wasiri eiwa tena!” ango mina tara esitera. \v 43 Yesu awamanede sisina, “Embo neinde teove, gagara eteno kaviyegesira eiwa!” Edo amboda sisina, “Gagara eiwa indari piewo indare.” \c 6 \s1 Nasaret embomai Yesu ajiregesitera. \r (Matthew 13:54-58) \p \v 1 Yesu yai awa dodo ainda ambodanide daedo egenembedo ainda nasi topobé Nasaret, ainda maunsitera. \v 2 Edo Oena Apari Deguta gumbiri Yesu Judah embomainda benunu oroda torido embomai atopatari tuturo esisina. Edo embo jiwae ainda ge ingido korebé esitera. \p Awamanemi sitera, “Embo eiwa kotembari yai nonda budo atopatari engo pipiteiri? Ainda dubogari de jirogari de eiwa nonda biri? Ainda awara tari de goroba de ain piesiri? Buro babain emomo eiri? \v 3 Eiwa oromando ari embo ra? Edo Mary da mai, edo James da nameji, Joses, Judas, edo Simon da? Ainda ruaimono einda isima erita?” Ango tedo awa imo ajiregesitera. \p \v 4 Edo Yesu mi awamanede dubogari gemi sisina, “Peroveta awa nasi neneinda tou edo era. Ata ainda nasi topobé ainde teotopo de orobe demi tou ae edo era.” \v 5 Edo imo buro babain awa ari tao ae esisina. Ata karu embomai indewae awa ipa tamonda piedo gao esiri kaviyegesitera. \v 6 Edo awamanemi imo gebé ae esitera, awa embo, Yesu kotembari jiwaebé esisina. \s1 Yesu ainda embobo 12 piesiri idegesitera. \r (Matthew 10:5-15; Luke 9:1-6) \p Ango edo Yesu nasi da da torido idegedo embo atopaposisina. \v 7 Edo ainda embobo 12 dao tesiri guputera, tote (2) tote (2) piari idegorote, edo awamaneda yai goroba ari piari asisi bebegae ondaro idegorote. \p \v 8 Edo Yesu mi sisina, “Itomane pepetada rorae nei ro bainyae, ata ketu akuta. Asi bainyae, indari bainyae, gaiapa kapida bainyae! \v 9 Itomane tai woru piawa, ata dademo ombari deposi bove! \v 10 Imomane yai nonda idegawo, embo ainkaimi awamaneda mandoda imomane baro gido, ainda isite buro ewo! \v 11 Edo embo ainkaimi imomane ategedo bae aro gido ko itomane ge ingae aro gido, konipo tai itomaneda awa denden edo dodo mambuwo. Ango ewa ainda kariwa awa God mi awamaneda yai rirowa piaina. Awara! Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Katari degutade Sodom ae Gomora de niyaomi ausina ango, nasi awa daginegedo awaina.” \p \v 12 Ango edo ambodani Yesu dodo idegesitera. God da ge atopapoteite embode tedo esitera, “Itomane jimbo bebegae dodo God da yai wareregewo!” \v 13 Edo awamane bineimane ondoro idegedo esitera. Edo karu embomai jiwaebé awa, ni ‘olive’ beda gamami awamaneda yai pisido datoro kaviyegedo esitera. \s1 Daotari Herod mi John Bapataito Ari Emboda dubo kapisina. \r (Matthew 14:1-12; Luke 9:7-9) \p \v 14 Embo jiwaebémi Yesu da buro babain edo eira awa gido mina tara eiworo Daotari Herod\f + \fr 6:14 \fq Daotari Herod \ft da daobé awa Herod Antipas. Imo awa Herod Bajina da mai.\f* mi ge awa ingido esisina. Edo ami sisina, “John Bapataito Ari Embo betari awa tenda erira, awatedo, buro babain owa edo eira.” \p \v 15 Neneimi tedo esitera, “Owa peroveta Elijah.”\f + \fr 6:15 \fq Elijah \ft da ge jirari I Kings 17 maundo II Kings 2 ainda doda giwo!\f* \p Edo neneimi tedo esitera, “Owa Peroveta, o peroveta nenei mamatu dá ango.” \p \v 16 Ata Herod mi ge awa ingido tedo esisina, “John Bapataito Ari Embo nane teteno dubo kapitara, ami tenda erira.” \p \v 17-20 Iji gisi Herod mi ainda nameji Philip da aro, Herodias, ipuda jipusina. Edo John mi Herod de sisina, “God da ge okain tari isira awa, ‘Imo namejida aro jimainyae.’” \p Edo Herodias John mi ge engo tesiri ingisina. Awatedo, sinigambari bajinabé edo John dari betarate kotembesisina. Ata Herod mi John da wasiri awa dambu darari edo nei ro itae gido embo awa tou edo esisina. Awatedo, Herod mi embo awa matawa dave itarate dedegedo bundari oroda piesiri isiuri Herodias mi John dari betari tao ae. Edo Herod mi John da ge ingido dubodavede ingeite buro jiwaebé edo esisina. \p \v 21 Ango edo Herod mi deguta da (1)de ainda engari degutada bondo siya esisina. Edo babadegari, gisijijiegari, yai Galili da daotari embobo awa jipusina. Edo deguta ainde awa Herodias da deguta dave, John dari betarate kotembesisina. \v 22 Edo embo bondoda anumbesitera ami Herodias da gagara ya ureiri gido awamane ae Herod de dubodavebé esitera. \p Edo Daotari Herod mi gagara ainde sisina, “Imo kando ro jipapa esi? Tato gido piana.” \v 23 Edo embo ami gagara ya ureira ainde daedo sisina, “God da daoda tena. Imo rorae ro bé jipapa esi awa tato gido piana. Nato gaiapa kupo jipapa ata, awa piana.” \p \v 24 Edo gagara awa idegedo maundo aide sisina, “Na Daotari Herod mi rorae ro jipapa edo tano piain tesira awa, ge nongo tani?” \p Ai mi sisina awa, “‘John Bapataito Ari Emboda kopuru jipapa ena,’ teyo!” \p \v 25 Edo boraebé gagara awa maundo daotarida yai ge mina sisina, “John Bapataito Ari Emboda kopuru jipapa ena. Borokobé, teoda pie bane!” \p \v 26 Edo John dari betari awa jipapa ae, awatedo, daotari awa dubovevera bajinabé esisina. Awarata, ainda engari bondoda embobo anumbesitera ainda jisida edo God da daoda tarigari sisina, awatedo, ari bé aina. \v 27 Edo boraebé daotarimi itoro embo piesiri maunsisina, ainda bundari oroda, John da dubo kapedo ainda yai kundo gumain. Edo itoro embo John da dubo kapisina. \v 28 Ainda kopuru teoda piedo kundo gundo Herodias da gagarade pipisisina. Edo gagarami kundo ainda aida yai maunsisina. \v 29 Ango edo John da ambodanimi embo ainda betari ge ingido Daotari Herod da yai guputera. Edo sitera, “Nakare John da tamo piato kundo maundo goiain gumbera.” Edo John da tamo piesiri kundo maundo awamaneda betari piedo era, banga to ainda pipisitera. \s1 Yesu mi embobo 5,000 unjisina. \r (Matthew 14:13-21; Luke 9:10-17; John 6:1-14) \p \v 30 Edo Yesu da piari aimbari embobo, ami tote (2) tote (2) piesiri idegesitera awa tenda overegedo ainda yai guputera. Edo ro berari atopapositera edo ro esitera awa, tetero gosisina. \v 31 Edo awamanede sisina, “Embomai jiwaebé kaenato yai gundo maundo ero kaena rorae indae ena. Awatedo, puwo! Kaende yai damodamoda mamano oena apave.” \p \v 32 Ango tesiri awamane ma sindetero wotesiri awamane akuta yai damodamoda maunsitera. \v 33 Ata awamane mauntero embomai jiwaebé kariwa gositera. Edo embomai nasi babain neneinda awa omboda gisi taimi maundo papoda itero Yesu ae embobo de maundo denembesitera. \v 34 Yesu ma dodo wotedo papoda petedo embo jisi da gosisina. Aindabé awamane awa bé wo sipumane\f + \fr 6:34 \fq wo sipu \ft awa wo embomi iji matuda edo gundo boroko sima edo era. Embomai wo sipuda tu gongo edo era edo pisi injido era, awatedo, embo jiwae wo sipu jipapa edo era. Aindabé wo sipuda goroba awa bajinabé ae, edo awamaneda gitopo wo isima edo era awa, wo sima ari embo dave awa ainda sipumane iji berari sima davebé eite dedegedo eira.\f* ango sima ari embo itae, awamane gido do ari bajinabé burisina. Awatedo, imo God da ge jiwae awamanede atopatari tuturo esisina.\fig |alt="Shepherd with sheep" src="BK00007B.TIF" size="col" ref="Mark 6:34" \fig* \p \v 35 Iji maundo wowoteiri Yesu da ambodani gundo ainde sitera, “Yai eiwa abubé. Rorae budo indari begata itae. Iji itae esira. \v 36 Embomai ta pieyo maundo yai demonda nasi babaingae itera, ainda rorae oriedo indoré.” \p \v 37 Ata Yesu mi sisina, “Inemane indari piewavi indoré.” \p Edo ambodanimi mina sitera, “Edo nonda budo? Embomai eiwa jiwaebé. Nanekare ganu jiwaemi awa bread oriedo embo jisi da eiwa undarita?” \p \v 38 Ata Yesu mi ambodanide tenda sisina, “Awara, bread itomane yai ro inge isiri? Mambuwo gave!” \p Edo ambodani maundo rorae tamundo overegedo Yesu de sitera, “Nakare bread ipa da (5) edo un wo tote (2) tambera.” \p \v 39 Edo Yesu mi ambodanide sisina, “Awara, tewo, embomai kiyan teka eroreira angoda anunumboré.” \v 40 Edo ambodanimi tetero anunumbesitera. Gisi tedo gisi tedo nenei 50, nenei 100 ango anunumbesitera. \v 41 Ango etero Yesu mi bread ipa da (5) ae un wo tote (2) de awa kundo jisi ikane utuda edo God dasiga esisina. Edo bread engegedo, wo eririgedo ambodanide piesiri kundo maundo embomai anunumbesitera ainde kandokando esitera. \v 42 Embomai berari anunumbesitera awa rorae injido inonobé esitera. \v 43 Edo bread ae wo de injido itoto doturitera awa ambodanimi sirigedo kanjia berari 12 sirero visido beda esisina. \v 44 Edo embobo ajijigari 5,000 ango indari awa injitera.\f + \fr 6:44 \ft Eutu de mamai babaingae de awa ajijigae doturitera. Awamane berari daedo indari injitera.\f* \s1 Yesu un tamonda ainto esisina. \r (Matthew 14:22-33; John 6:15-21) \p \v 45 Rorae injido ainda amboda, Yesu mi ainda ambodanide boraebé sisina, “Imomane gisi made Besaida nasida tembuwo! Na embomai eiwa ategano mamborote ena.” \v 46 Yesu embomai ategesiri mauntero imo pejida visido yai damodamoda isite God de daedo ge sisina. \p \v 47 Muyae gupeiri ambodani ubutu toropuda mada itero edo Yesu akuta pejida isira. \v 48 Ango edo sipo muyaende Yesu jisi tuda edo ambodani ubutu toropuda gosisina. Aindabé bisimi ma pepeda doreira awa, awamane ma dawarida buro okain ero gosisina. Edo Yesu wotedo un tamonda ainto edo awamane kena maunsisina. Ata imo maundo daginegain arago esisina. \v 49 Ambodanimi imo un tamonda ainto edo awamane kena gupeiri gido etemi kotembedo aorogatedo adu esitera. \v 50 Awamane imo gido adu beyaebé esitera. \p Ata Yesu mi borae sisina, “Adu eove! Goroba buwo! Na etemi ae! Na awara!”\fig |alt="Jesus walking on water says don’t be afraid" src="cn01720B.tif" size="col" ref="Mark 6:50" \fig* \v 51 Yesu ge ango tedo ma doda viviteiri bisi itae esisina. Edo ambodanimi wasiri awa gido kore beyaebé esitera. \v 52 Aindabé, awamaneda do okain ari isira, Yesu mi embomai jisi bajinabé undesira awa kotembae, edo awamanemi Yesu da goroba tega rori awa gari tao ae. \s1 Yesu mi yai Genesaret ainda karu embomai gao esiri kaviyegesitera. \r (Matthew 14:34-36) \p \v 53 Edo awamane temundo kupo neinda Genesaret ainda ma kaingesitera. \v 54 Edo ainda amboda Yesu ae ambodani de ma dodo idegetero embomai ainda ami boraebé Yesu kariwa gositera. \v 55 Awatedo tumundo yai demonda embomai berari bino pietero gositera. Edo awamanemi Yesu da yai karu egeregari besida kundo guputera. \v 56 Edo Yesu yai nonda torido idegedo euri, nasi babainda, nasi babaingaeda edo buroda, awamaneda karu embomai kundo gundo arapada pipiteiworo karu embomaimi awa gido ari kaviyegain benunu tedo esitera, “Badari, na do ewasi! Na tamo ito ko ombari ribori jibigi akuta tujido kaviyeganita?” Edo avekavemi awa tujido esitera awa, berari kaviyegari buritera. \c 7 \s1 Rorae emboda doda idegedo eira ami euri embo dono edo eira, God da jisida. \r (Matthew 15:1-20) \p \v 1 Parasi mane ae Aodarida atopapasigari neneinde Jerusalem edo gundo Yesu jinenembesitera. \v 2 Awamane gositera awa, Yesu da ambodani ipa teiae rorae indera. Awatedo, Parasi manemi akuta kotembesitera awa, “Yesu da ambodani ipa donode God da jisida indari indera.” \v 3 (Judah embomai berari edo Parasi mane daedo, awamanemi atopatari awamaneda ewowo gawowoda yai buritera awa, indari indae gisida ipa teiari begata isira ango teiedo ara. \v 4 Neinda awa indari rorae mina piedo kundo gundo ara awa tamo teiedogogo edo awa taiedo injido ara. Edo awamaneda ge okain nenei jiwaebé awa jido ambo ambo edo era. Ainda kariwa awa engo, aia akou de outeo de anumba anumbedo rorae indari de teiedo era.) Embomai awa ango kotembeteite Yesu da yai guputera. \p \v 5 Awa embo, Parasi mane ae Aodarida atopapasigari demi Yesu de tedogositera, “Ro awa embo ambodani ito atopatari kaenato ewowo gawowoda awa ambo ambo ainyae eite indari ipa teiae inderi?”\fig |alt="Ritual washing of hands" src="LB00280B.TIF" size="col" ref="Mark 7:5" \fig* \p \v 6 Yesu mi awamanede mina sisina. “Imomane awa aodari pisido ambo ambo ae embobo. O ge bé, iji matu peroveta Isaiah mi itomane iwata kawata gido karigedo ge ango gagurisina: \q1 ‘God mi sira awa, “Embomai eiwa tepo gemi na tou ari tera, \q2 ata awamaneda do nato yai awa aikamanabé. \q1 \v 7 Awamane ge okain nenei emboda piari awa atopasido era, \q2 awatedo, awamaneda tumondebain ari nato yai awa pitawa.” ’ \m \v 8 Imomane dá ango, God da ge okain berari sisina awa demonda dodo, sigi de akou de rorae nenei jiwae awa teieite itomane ewowoda atopatari awa ambo ambo edo ewa.” \p \v 9 Edo Yesu mi tekago sisina, “Imomane kotembetewa awa imomane gari, awatedo, God da ge okain sisina awa kera ainyae ajiregedo, itomane ewowoda atopatari awa jiain ewa. \v 10 Moses mi sisina awa, ‘Ito aimamo tou edo eyo,’\x - \xo 7:10 \xt Exodus 20:12; Deuteronomy 5:16\x* edo ‘Embo aimi ge beyae ainda aimamode tari gido betarida piara.’\x - \xo 7:10 \xt Exodus 21:17\x* \m \v 11 Atako inemanemi itomane awara ari pisido ewa edo embo da (1)mi ainda aimamode engo taina, ‘Na kando imondemane piain kotembetena, ata rorae awa God da avigari. \v 12 Awatedo, imondemane piari tao ae. Doiyobé tena.’ \v 13 Edo begata engo ami inemane atopatari ewowoda ami God da ge siredo ewa. Ango eite inemane God da yai rorae piae dumbae edo ewa, rorae nenei jiwaebé ango.” \p \v 14 Ango edo Yesu embomai berari dao tesiri gumbero awamanede sisina, “Eniya ge eiwa imondemane tana. Imomane berari ge nato ingiwo edo kotembewo! \v 15 Rorae ro arapada ami emboda doda torari mana dono aina God da jisida; Ata rorae emboda doda ami idegedo euri embo dono edo eira. \v 16 Ingiwo! Imomane ge ro tena awa bé gain edo gawa!” \p \v 17 Edo Yesu embomai dodo mandoda maunsisina. Edo imo mando doda isiri ainda ambodani gundo sitera, “Nakare eniya ge teteta ainda ge moka tato gain gumbera.” \v 18-19 Yesu mi awamanede sisina, “Imomane daedo ge eiwa gari tao ae? Imomane eniya ge tetena awa gain darewa? Emboda dobé ainda indari mambae, ata obogeda toruri ami indari berarida rorae beyae pieuri idegedo eira. Awatedo, obogemi indari berari sirigedo dave edo eira God da jisida.” \p \v 20 Edo ami sisina, “Rorae ro emboda dobéda idegedo eira ami euri embo dono edo eira, God da jisida. \v 21 Aindabé rorae embomainda dobé idegedo era awa, kotembari bebegae, ipuda ari, viro ari, dari betari, \v 22 rorae beono ari, embo neinda rorae jipapa ari, embo neneinde memesi piari, embo gisijiae dumbae ari, jitabaita ari, embo neinde jisi okain ari, gemi embo dari, dariga ari, edo dutari tepotapo. \v 23 Awatedo, rorae bebegae berari eiwa emboda doda idegedo euri embo dono edo eira.” \s1 Yai nei eutu ainda gebé ari Yesu da yai karigesisina. \r (Matthew 15:21-28) \p \v 24 Ango edo Yesu yai awa dodo erido yai neinda, nasi Taia edo nasi Saidoni kena maunsisina. Edo mandoda maundo totorisina, embomi imo ainda isira awa giworekae. Ata onjigedo itari tao ae. \v 25-26 Edo eutu da (1)mi Yesu da gumbari bino ingido ainda yai maunsisina. Eutu awa Judah eutu ae, ata Siria-Poenisia eutu. Ami Yesu da yai gundo taida durudo benunu tedo dowae esisina, “Binei nato gagarada doda isira awa ondae etesita?” \p \v 27 Ata Yesu ainde sisina, “Edo na maiunjida bread sino mamainda yai augana, awa dave ae. Awatedo, doyo, maiunji gisibé awa unano inono ore.”\f + \fr 7:27 \ft Aindabé, Yesu mi Judah embomainda kotembari, “Embo yai neinda, awamaneda kariwa awa sino ango,” bureite imo ge ango sisina. Edo eutu gosisina, Yesu sisina awa, eutu awa sino mai ango, edo Judah embomai awa maiunji ango.\f* \p \v 28 Edo eutumi mina sisina, “Ge bé Badari, ata maiunjida itoto dowari boriri dutuda sino mamaimi tepo injido era. Awatedo, na gebé ena, imo daedo na kondade ata.” \p \v 29 Edo Yesu mi ainde sisina, “Aindabé ito gebé ari nato yai pisido ge mina dave teteta. Mambuyo gate! Binei ito gagarada doda awa idegedo mambira.” \p \v 30 Eutu awa mandoda maundo torido, binei matu idegedo mambiri ainda gagara besida durudo oena apeite isiri gosisina. \s1 Yesu embo dauwa ge tari tao ae gao esisina. \p \v 31 Yesu tekago overegedo nasi Taia edo Saidoni awa dodo Nasi Babain Ajigari 10 da yai temundo gupusina, Galili ubutu kena. \v 32 Ango edo embo neneimi awamaneda otawo dauwa ge tari tao ae awa Yesu da yai kundo guputera. Edo awamanemi Yesu de ipa tamonda piari kaviyegarate benunu sitera. \p \v 33 Yesu embo jisi da itera awa dodo embo dauwa ge tari tao ae awa akuta kundo demonda maunsisina. Ango edo ainda ipa toro dengoroda piedo edo ipa toro nei beporo edo embo ainda iwawa tujijisina. \v 34 Yesu jisi utuda edo God da yai benunu site keen bajina esisina. Edo embo ainde sisina, “Ephphatha” (ainda moka awa “Pirige”). \v 35 Yesu ge ango siri, burigibé embo ainda dengoro engiregari awa pirigesiri edo iwawa udegesiri ge dambu darari sisina, nei ro itae. \p \v 36 Ango edo Yesu mi ge okain sisina, “Buro bajina eiwa embo neneinde onjiga teove!” Embo ami ge ango tedo esisina, ata ainda ge jindedo onjiga teoro yai berarida arapu edo esisina. \v 37 Edo embo usitera ami wasiri awa gido bé kore bajinabé esitera. Edo sitera, “Imo buro berari awa dave edo esira. Embo dengoro dundari awa euri ge ingido era. Embo ge itae awa euri ge tedo era.” \c 8 \s1 Yesu mi embomai 4,000 unjisina. \r (Matthew 15:32-39) \p \v 1 Edo iji ainde embomai jiwaebé doregesitera awa indari itae esisina. Yesu ainda ambodani dao tesiri gumbero awamanede sisina, \v 2 “Embomai jiwae namonde daedo eite deguta tamonde (3) eutara, edo awamane indari itae esira. Awatedo, nato do ari awa awamaneda yai. \v 3 Nane awamane piano nasi ikade ikadeda mambara, ata embomai nenei aikeda begata borerebé edo gupara. Awatedo, maunteite beji jisivi ari durara.” \p \v 4 Ango tesiri ainda ambodanimi mina sitera, “Yai eiwa abu toropubé. Edo kaenane embomai eiwa indari inono tamundo piaro indari tao ae.” \p \v 5 Yesu mi tedogosisina, “Itomane yai bread nandogo isiri?” \p Ambodani mina sitera, “Natokare yai bread 7 itera.” \p \v 6 Edo Yesu mi embomai doregesitera awa tesiri anunumbesitera. Ango etero Yesu mi bread 7 awa kundo God da yai ategari pipisisina. Edo bread engegegedo ambodanide piesiri kundo embomai anunumbetera ainde kandokando esitera. \v 7 Edo daedo awamaneda yai un wo babaingae indewae itero gido Yesu de pietero God da yai ategari pipisisina. Ainda amboda ambodanide piedo sisina, “Wo eiwa dá etewa ango kandokando ewo indoré.”\fig |alt="Feeding the 4000" src="WA03856b.tif" size="col" ref="Mark 8:7" \fig* \v 8-9 Edo embomai rorae awa injido inono esitera, awamane berari 4,000. Edo bread ae wo de injido itoto doturitera awa ambodanimi sirigedo kanjia babain berari 7 sirero visido beda esisina. Ango edo Yesu embomai piesiri awamaneda nasida maunsitera. \v 10 Edo Yesu boraebé ae ainda ambodani de mada visido Galili ubutu temundo yai Dalamatua da guputera. \s1 Parasi manemi kariwa teka gain benunu sitera. \r (Matthew 16:1-4) \p \v 11 Edo Parasi mane idegedo gundo Yesu da awara tari yai nonda edo gumbiri awa bavedogain kotembesitera. Ango edo awamanemi Yesu de ge okain sitera, God da kariwa teka piari gain. \v 12 Yesu embomai awa udugedo gido do memesi bajinabé budo sisina, “Nongaintedo embomai iji einda itera ami kariwa teka ano gain teri? Awara, ge ro imondemane tena, eiwa giwo! Kariwa teka embomai iji einda iterada yai mana piana!” \s1 Yesu Parasi mane ae Herod deda atopatari bebegae gidogogo orote sisina. \r (Matthew 16:5-12) \p \v 13 Edo Yesu ae ainda ambodani de embomai awa dodo tekago ubutu kupo neinda temain tedo mada sisiritera. \v 14 Edo iji ainde ambodani bread bae ruvegesitera. Ata awamane tepeite ma doda bread da (1) isiri taputera. \v 15 Edo Yesu mi awamanede dedegari ge okain sisina, “Parasi mane ae Herod deda bread badari siwo awa gidogogo ewo!” \p \v 16 Yesu mi ge ango tesiri ambodanimi tuturo edo akuta ge mina tara edo ingitera, “Kaena bread itae, awa embo, Yesu mi Parasi mane ae Herod deda ge bread badari siwoda sira.” \p \v 17 Yesu matu awamaneda ge ro teri awa gosisina. Awatedo, embo ami ambodanide sisina, “Ro awa embo imomane bread itae mina tara akuta evi? Imomane gaegae ewa? Itomane do okain matawa isira? \v 18 Imomane jisi de dengoro de isira amo nongo edo gaegae evi, edo ingido kotembae evi? \v 19 Imomane kotembetevi iji nonde na bread ipa da (5) engegegatana? Embobo 5,000 ainda awa itoto sirigedo kanjia nandogo sirewo beda eutari?” \p Ambodanimi sitera, “Ajigari berari 12.” \p \v 20 Edo Yesu mi tedogosisina, “Daedo iji ainde na embomai 4,000 awa embo bread 7 engegetena awa, kanjia babain nandogo itoto sirigedo sirewo beda esiri?” \p Ambodanimi mina sitera, “Ajigari berari 7.” \p \v 21 Edo Yesu mi sisina, “Ro embo imomane gain darevi?”\f + \fr 8:21 \ft Iji angode Yesu ge ango sisina, ainda ge moka awa “Iji borokobé emi na embo averi awa gidogogo awate.”\f* \s1 Yesu Besaida nasida embo jisiguba ari gao esiri kaviyegesisina. \p \v 22 Edo Yesu ae ainda ambodani de Besaida nasida guputera edo embo jisiguba ari awa embo neneimi ainda yai kundo guputera. Edo Yesu mi embo awa tujiari kaviyegarate tedo dowae esitera. \v 23 Ango edo Yesu mi embo jisiguba ari ipada jido kundo nasi dodo idegedo maunsisina. Yesu embo ainda jisida kosiwa edo ipa ainda yai piedo sisina, “Imo rorae ro gotesi?” \p \v 24 Embo ami pangedo Yesu de mina sisina, “Na embomai gotena. Awamaneda kariwa awa ni petari ango ata awamane ainto era.” \p \v 25 Yesu tenda embo ainda jisida ipa piedo tesiri pangisina. Ango edo embo jisiguba ari awa jisi pirigesiri yai berari arapa gosisina. \v 26 Ango edo embo awa kaviyegesiri gido Yesu mi sisina, “Ito mandoda mambuyo! Edo nasi doda mambote, edo imo eteno kaviyegeteta awa embo nasida tato giwóre!” \s1 Peter mi Yesu awa God da Avigari Embo karigesisina. \r (Matthew 16:13-20; Luke 9:18-20) \p \v 27 Yesu ae ainda ambodani de idegedo maundo nasi da da totoritera yai Seseria Pilipai ainda doda. Edo begata toropuda ambodanide tedogosisina, “Teu gane! Embomi na awa embo ave tedo eri?” \p \v 28 Ambodanimi mina sitera, “Embomaimi tedo era, imo awa John Bapataito Ari Embo tenda ereta, neneimi tedo era awa imo Elijah tekago utuda edo gumbeta, edo neneimi tedo era awa imo peroveta mamatu ainda da (1), ami tenda ereta.” \p \v 29 “Edo imomane nongo kotembedo evi?” Yesu mi ambodanide tedogosisina, “Na averi?” \p Edo Peter mi ainde mina sisina, “Imo awa Keriso.” \p \v 30 Ango edo imo awamanede ge okain sisina, “Na Keriso ami gumena awa tawo embo nenei giwóre!” \s1 Yesu ainda betari ae erari de awa karigesisina. \r (Matthew 16:21-23; Luke 9:21-22) \p \v 31 Edo Yesu ainda ambodani atopatari tuturo eite sisina, “Na awa Embo da Mai, ata orobeda kopuru mamai de pirisi babain\f + \fr 8:31 \fq pirisi babain \ft awa pirisi mane darigada doregarida dao. Awamane doda awa pirisida gisijiari bajina ae pirisida gisijiari bajina mamatu de pirisida orobeda embo babain neneinde.\f* de Aodarida atopapasigari demi ajiregara, edo memesi bajinabé bana. Edo daro betana, ata deguta tamonde (3) ainde tekago erana.” \v 32 Yesu ge arapada bededo ambodanide sisina. Edo Peter mi embo awa kundo demonda eiunte ge okain ainde sisina, “Nongain ge ango tesi?” \p \v 33 Ata Yesu wareregedo ainda ambodani goteite awa Peter isimbedo sisina, “Eve mambu! Ge awa Satan mi siri teta. Kotembari awa God da yai edo gumbaera giyo, ata butu emboda kotembari!” \s1 Yesu mi sisina, “Ito orega budo na ambo ambo eyo!” \r (Matthew 16:24-28; Luke 9:23-27) \p \v 34 Ango edo Yesu embomai doregesitera awa ae ainda ambodani de dao tesiri, ainda yai gumbero sisina, “Imo aimi nato amboda purain edo gido imo akuta ruvegata, edo ito orega\f + \fr 8:34 \fq orega \ft awa inguta babain tote (2) oregedo jiari. Buriya embo awa orega ainda pioro duroro benomami ipatai deoro ingutada takimbeuri jioro erido petedo isite iji tote (2) ta tamonde (3) itae euri awamane bebetegedo esitera. Ata ge \ft \+bd orega\+bd* einda awa kariwa ge. Ainda moka awa memesi neindekainde awa Yesu da kera ari embomaimi kundo maundo ara, iji angode awamane Yesu da jipapa akuta ambo ambo edo era.\f* awa budo na ambo ambo eyo! \v 35 Imo wasiri ikaito awa gisi piain ata gido awa dadoegata, ata imo wasiri ito na embo edo God da bino dave awa embo dadoegata gido awa, imo wasiri natopo itari bata. \v 36 Embo butuda gunaguguye berari bari ainda arate eite ainda wasiri natopo itari niyaoda piaina ango awa dave ae! \v 37 Embo butuda gunaguguye berari ami God da yai wasiri natopo itari awa mina piya edo bari tao ae. \v 38 Embo aimi dao nato ae ge nato de tari awa mengaina gido, iji boroko embomai God ajiregedo wasiri bebegae edo era einde, na, Embo da Mai emi, iji angode nato Mamo da taogarida parara de anela kokotopumi daedo doiaro gundo, embo awa gido mengana.” \c 9 \p \v 1 Ango edo awamanede sisina, “Awara! Ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Embo nenei einda itera awa betainyae isiaro jirari God da gisijiari gorobade matu gumbira awa gara.” \s1 Yesu da tamo wareregedo kariwa eve esisina. \r (Matthew 17:1-13; Luke 9:28-36) \p \v 2 Deguta 6 itae esiri Yesu mi Peter ae James de John de kundo peji ikane vivisisina, awamane akuta. Edo gosite itero Yesu da tamo wareregedo kariwa eve esisina. \v 3 Edo ainda ombarijiari parara esiri yai berari datembesisina. Pararada tega awa ainyabé ainya dá ango. Butu embo da aimi roviravi dá teiari tega dave ango ari tao ae. \v 4 Iji dá ainde, Elijah ae Moses\f + \fr 9:4 \fq Moses \ft da ge jirari Exodus 2-40, Numbers edo Deuteronomy doda tambuwo.\f* de idegedo Yesu de ge tero ambodani tamonde (3) gositera. \p \v 5-6 Aindabé awamane boroboro edo Peter ge nongo taini awa adumi darisina. Edo Peter mi Yesu de sisina, “Atopatari, dave awa nakare einda itera. Awatedo, bowa tamonde (3) ae etera, imo da (1), Moses da (1) edo Elijah da (1).”\fig |alt="Transfiguration" src="CN01728B.TIF" size="col" ref="Mark 9:5-6" \fig* \p \v 7 Edo gotero poraga gundo apuregedo awamane duga esiri ge yavi engo poragada edo gupusina, “Eiwa nato dubobari Mai. Ainda ge ingiwo!” \p \v 8 Edo ge yavi itae esiri burigibé ambodanimi ge aimi siri awa gain kakowa esitera. Ata ge tari embo itae, daedo Moses ae Elijah de itae. Tepo Yesu akuta gositera. \p \v 9 Ango edo awamane pejida edo wowosite Yesu mi sisina, “Nato tamo wareregedo kariwa eve esiri gewa awa embo neinde teove dowo! Itomane doda isiari na Embo da Mai awa betedo erano ainda amboda karigawo embomi goré!” \v 10 Ambodani ge sisina awawa embo neneinde onjiga tae. Ata awamane akuta ge mina tara edo ingitera, “Betedo erari tesira, ainda mokabé awa rori?” \p \v 11 Edo awamane Yesu de tedogositera, “Ro awa embo Aodarida atopapasigari mi Elijah gisi God da Avigari Embo awa gumaina tedo eri?” \p \v 12 Edo ami awamanede mina sisina, “Aodarida atopapasigari gebé tedo era. Elijah gisibé nato gumbari awa, ami gundo embomainda do berari sirigedo dave aina. Ata God da ove gaiari matu isira awa gotevita? Embomaimi memesi jiwae edo tedojirari ge, na Embo da Mai einde, tepotapo piara. \v 13 Ata nane imondemane tena, embo dá kariwa Elijah ango gupusina. Edo embomaimi awamaneda jipapa ari bebegae ainda yai eutara, God da ove matu gaiedo tari isira ango.” \s1 Yesu mai asisi beyaede gao esiri kaviyegesisina. \r (Matthew 17:14-21; Luke 9:37-43) \p \v 14 Edo iji ainde Yesu ae ambodani tamonde (3) de gundo ambodani nenei taputera. Edo embomai jisi bajinabé ambodani nenei jinenembedo itero Aodarida atopapasigarimi ambodani neneinde ge baieite be duduno ero Yesu gundo gosisina. \v 15 Edo embomai berarimi Yesu gido kore bajinabé edo borae tumundo gundo imo ategesite “Oro! Oro!” sitera. \p \v 16 Edo Yesu mi Aodarida atopapasigaride tedogosisina, “Imomane nongo edo ambodani natode ge baieite itevi?” \p \v 17 Edo embomai doregesitera ainda doda embo da (1)mi erido Yesu de mina sisina, “Atopatari, na mai nato asisimi iwawa bundari ge tari tao ae, awa embo ito yai kundo gumena. \v 18 Edo iji nenei awa asisimi engiregedo dedo augeuri butuda durudo porokutu eite tamo boroboro euri ji vegedo eira. Awatedo, ito ambodanida yai kundo gumena, asisi beyae ondaro idegarate. Ata awamane ari tao ae.” \p \v 19 Yesu mi embo ainde mina sisina, “Embo boroko itewa awa gebé ari itae! Na imondemane iji ribori itainyae. Na imondemane buro engo awa tenda ainyaera—Giwo! Awara, mai awa nato yai kundo gumbú!” \p \v 20 Ango edo awamane mai awa kundo Yesu da yai guputera. Edo iji ainde asisimi Yesu gido boraebé mai awa jipesiri butuda durudo doverodovero eite porokutu esisina. \p \v 21 Awatedo, Yesu mi mainda mamode tedogosisina, “Iji ro mai ito asisi beyaemi dari tuturo esisini?” \p Ainda mamo mina sisina, “Mai saka babodeiri asisimi dari tuturo esisina. \v 22 Edo iji jiwae asisi beyaemi mai eiwa niyaoda edo unda ango augaina, dari betarate edo eira. Awatedo, imo ari taorita, nakare do edo ato kaviyegarate benunu tera.” \p \v 23 Yesu embo ainde mina sisina, “Edo imo God gebé ata awa, God mi buro berari imo ro kotembeteta awa aina.” \p \v 24 Edo boraebé mainda mamomi jijiude aorogasisina, “Badari, na gebé ena. Nato gebé ari saka awa eyo bajina are!” \p \v 25 Iji angode, embomai jiwae Yesu da yai tumundo guputera. Yesu imo doiain gumbero gido boraebé asisi beyaede ge okain sisina, “Dauwa ge itaeda asisi, nane imonde tena, mai awa dodo idege! Tekago torote!” \p \v 26 Edo asisimi aorogatedo mai awa beyaebé jipedo butuda augesiri duriri dodo idegesisina. Aindabé mainda tamo awa dá betari ango esiri embomai jiwae ge ango sitera, “Aiya, mai awa betesira.” \v 27 Ata Yesu atembedo mai awa ipada jiri tou edo erorisina. \p \v 28 Ango edo Yesu mandoda maundo toriri ainda ambodanimi ainde onjigarida tedogositera, “Ro awa embo nakare asisi beyae ondetero idegae esiri?” \p \v 29 Ango tetero awamanede mina sisina, “Asisi beyae engo awa mana tepo tawo idegaina, ata benunu site indari dodo veta eiawo God mi imomane kondade aina.” \s1 Yesu ainda betari ae erari de awa tekago karigesisina. \r (Matthew 17:22-23; Luke 9:43-45) \p \v 30-31 Yesu ae ainda ambodani de yai ainda awa dodo yai Galili torido maunsitera. Aindabé, imo ainda ambodani akuta atopatain, Yesu yai ainda isira awa embo da aimi gari awa jipapa ae esisina. Ango edo Yesu mi awamane atopaposite sisina, “Na, Embo da Mai awa, gitopo emboda ipada piari daro betana. Ata ainda amboda na betedo, deguta tamonde (3) ainde tekago erana.” \v 32 Ata awamaneda yai atopatari awa arapa ae, edo awamane Yesu de ge tedogari awa adu esitera. \s1 Ge baiove ta embo nei awa embo buro ewo! \r (Matthew 18:1-9; Luke 9:46-50; 17:1-2) \p \v 33 Edo Yesu ae ainda ambodani de Kapenium nasida gundo mandoda totoritera. Edo ainda ambodanide tedogosisina, “Imomane begata toropuda akuta ge baietewa aindabé rori?” \v 34 Ata awamane ge mina tae damodamo esitera, aindabé, awamane akuta begata toropuda ge baitera, “Embo aimi kaenato toropu einda kaena berari daginegaini?” \p \v 35 Edo Yesu anumbedo ainda embobo 12 tesiri gumbero sisina, “Edo imo badarida dero bain jipapa eta gido awa, imo akuta piato wotari embo berarida buro embo ata. Edo buro ango ata ami derobé God da jisida bata.” \p \v 36 Ango edo Yesu mi mai da (1) kundo gundo ambodanida toropuda pipisisina. Ainda amboda mai awa osinembedo awamanede sisina, \v 37 “Embo aimi mai engo ategeteite bureira na embo awa, na bureira. Edo embo aimi na ategesite bureira awa, na akuta bae, ata God na piesiri guputena awa bureira.” \p \v 38 Edo John mi Yesu de mina sisina, “Atopatari, nakare embo nei gotara. Awa kaena ambo ambo ae, ata dao itoda bineimane ondeiri idegatara. Aindabé embo awa kaenamonde iae, nanekaremi embo awa engiregatara buro ango awa eurekae siutara.” \p \v 39 Ata Yesu mi sisina, “Embo awa engiregeove! Aindabé, embo aimi buro babain nato daoda aina, ami boraebé nato yaida ge beyae mana taina. \v 40 Edo embo aimi imondemane gitopo ae awa itomane topo. \v 41 Edo daedo ge ro boroko imondemane tena eiwa giwo! Embo aimi un akou da (1) imondemane piaina, aindabé imomane na, Keriso, ambo ambo edo ewa, God mi tau dave embo ainde piaina. \p \v 42 “Edo dave da (1) awa embo ainda duboda ganuma bajina kaingedo ewada augaro injido betaina, gaegae edo embo ami ari mai sakada gebé ari nato yai awa dowaina. \v 43 Awatedo, ito ipami rorae ro budo imo jimbo beyae ata ango gido awa, kautugedo ipa da (1) akuta doyo. Awa beyae ae imo inono ipa da (1)de wasiri natopo itari kumbata, gaegae edo ari beyae ipa tote (2)mi ata awa, yai beyae niyao matawa itari aveira ainda torata. \v 44 Yai awa \q1 ‘Ango embomainda tamopisi depeka edo eira, \q2 ainda yaeni betae matawa isima eira. \q1 Edo dá ango, embomai ainda mauntera awa, \q2 memesi bajinabé matawa budo era, \q1 niyao matawa aveite isira ainda.’\x - \xo 9:44 \xt Isaiah 66:24\x* \m \v 45 Edo ito taimi ainto edo maundo jimbo beyae ata ango gido, tai awa kautugeyo. Awa beyae ae imo ango ata edo tai kaparide wasiri natopo itari kumbata, gaegae edo tai tote (2)mi darido maundo jimbo beyae ata awa, God mi imo kundo yai beyae niyao matawa itari aveira ainda augaina. \v 46 Yai awa \q1 ‘Ango embomainda tamopisi depeka edo eira, \q2 ainda yaeni betae matawa isima eira. \q1 Edo dá ango, embomai ainda mauntera awa, \q2 memesi bajinabé matawa budo era, \q1 niyao matawa aveite isira ainda.’ \m \v 47 Edo ito jisimi rorae ro gido imo jimbo beyae ata ango gido, jisi awa gurugedo jisi da (1) doyo. Awa beyae ae imo inono jisi da (1)de wasiri natopo itari yaida torata, gaegae edo jisi tote (2)mi gido jimbo beyae ata awa, God mi imo kundo yai beyae niyao matawa aveira ainda augaina. \v 48 Yai awa \q1 ‘Ango embomainda tamopisi depeka edo eira, \q2 ainda yaeni betae matawa isima eira. \q1 Edo dá ango, embomai ainda mauntera awa, \q2 memesi bajinabé matawa budo era, \q1 niyao matawa aveite isira ainda.’ \p \v 49 “Aindabé, katari iji ainde God mi embo berarida wasiri awa kataina, dá niyaomi rorae beyae dungedo rorae dave dungae dowaina ango. Edo embo aimi ainda do God da yai wareregaina awa, God mi embo ainda jimbo beyae kotembedo dowari itae aina, edo ainda gebé ari kondade ari badaina, awa dá katomi pisida depeka ari engiregedo indarida mina bari dave piedo eira ango. \v 50 Atako, iji angode katoda gavi mina bari awa sisigesira, ami indarida mina bari dave piari tao ae, edo ainda gavi mina bari tenda gumbari tao ae. Awa imomane dá ango God da gisijiarida embo bajina ain ge baieite ima ewa. Imomane awa dá kato ango ewo! Edo dariga awa dodo bégada isite buro ewo!” \c 10 \s1 Yesu mi iu de aro de jimundo dodo evekara arida ge atopaposisina. \r (Matthew 5:31-32; 19:1-10; Luke 16:18) \p \v 1 Edo Yesu yai awa dodo erido un Jodani kupo neinda temundo wotedo yai Judea kena maunsisina. Ango esiri embo jisijisi tenda gundo jinenembesitera. Edo imo dá edo eira ango ami awamane tenda atopaposisina. \p \v 2 Edo Parasi mane gundo Yesu bavedogain, tedogari pipisitera, “Nakare te goré! Awa awarita, embo aro jimundo amboda dodo evekara ari?” \p \v 3 Edo Yesu tedogari mina sisina, “Moses mi ge okain ro imondemane gagurisini?” \p \v 4 Awamanemi sitera, “Moses mi gagurisina awa, embo aro dowain edo gido, ‘Jimbari itae ena,’ ango ove gaiedo eutu awa piari mambarate sisina.”\x - \xo 10:4 \xt Deuteronomy 24:1-4\x* \p \v 5 Yesu awamanede mina sisina, “Aindabé itomane do okain edo imomane God da jipapa ambo ambo ari tao ae, Moses ge eiwa gagurisina. \v 6 Ata tuturoda God mi utu ae butu de esisina ainda awa, ‘embo de eutu de esisina.’\x - \xo 10:6 \xt Genesis 1:27; 5:2\x* \v 7 ‘Aindabé awa, embo ainda aimamo dodo arode dada aina. \v 8 Ango era ami, awamane tote (2) awa gundo tamo da (1) ara.’\x - \xo 10:8 \xt Genesis 2:24\x* Ango edo awamane tote (2) evekara itari tao ae, ata tamo da (1). \v 9 Awatedo, embo ae eutu de God mi piesiri dada etera awa, embo enembomi mana piaro evekara ara.” \p \v 10 Daedo, Yesu maundo mandoda torido isiri ge awa ambodanimi tenda tedogositera. \v 11 Edo awamanede sisina, “Embo aimi ‘Jimbari itae ena,’ ove ango gaiedo ainda aro dowari mambari, eutu nei jimaina, awa jimbo ipuda ari ainda aro matuda yai. \v 12 Edo eutu ainda iu dodo embo nei jimaina, awa jimbo ipuda ari ainda iu matuda yai.” \s1 Yesu mi mamai ao esisina. \r (Matthew 19:13-15; Luke 18:15-17) \p \v 13 Edo embo neneimi mamai Yesu da yai kundo guputera, God da ao ari awa embo ipa tamonda piarate. Atako, ambodanimi awamanede ge okain sitera, “Imomane dodo mamai kundo mambú!” \v 14 Ata, iji angode Yesu mi wasiri awa gido bé dubodave ae edo ambodanide sisina, “Ango teove! Mamai dowo! Nato yai gumboré! Aindabé, embo God tumonda edo era dá mamai engogo awa, God da gisijiarida itera. \v 15 Awara! Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Embo da aimi God mi gisijiarate jipapa eira awa, ainda gumbari ategedo kumaina, dá mamai ango. Edo ango aina awa, God mi embo awa gisijiaina. \v 16 Edo Yesu mi mamai ipada jiuri gumboro osinembedo ipa tamonda piedo, God da ao ari awawane embo benunu tedo esisina.\fig |alt="Jesus blesses the children" src="cn01772B.tif" size="col" ref="Mark 10:16" \fig* \s1 Embo gunaguguye jiwaedemi Yesu de tedogari pipisisina. \r (Matthew 19:16-22; Luke 18:18-23) \p \v 17 Edo Yesu ae ambodani de yai ainda edo idegedo begatada ainto edo mauntero, embo da (1) tumundo gundo Yesu da doda baongo dadari edo kondade arate tedogosisina, “Atopatari, imo awa embo dave. Te gane! Na buro ro edo wasiri natopo itari kumani?” \p \v 18 Awatedo, Yesu mi embo ainde sisina, “Ro awa embo na dave tesi? Imo na dave teta aindabé awa gotesi? Embo enembo awa dave da (1) itae, ata God akuta. \v 19 Imo God da ge okain berari sisina awa gari. Ainda tari awa, ‘Ipuda eote, dato beteure, beono eote, ge pitawa teote, embo neinda rorae gae jigamo eote, ito aimamo tou edo eyo.’”\x - \xo 10:19 \xt Exodus 20:12-16; Deuteronomy 5:16-20\x* \p \v 20 Edo embo ami Yesu de mina sisina, “Atopatari, na tuturoda mai tekade God da ge okain sisina berari teteta awa ambo ambo eite gundo boroko matawa eite itena.” \p \v 21 Ango tesiri Yesu embo awa jisini eite dubobari gemi sisina, “Imo buro nei da (1) bé awa ata. Imo maundo ito rorae berari pieyo embo neimi oriaro ito ganu awa embomai rorae isisigaede piate, edo gaiapabé utuda bata. Edo gumbuyo! Orega awa kundo na ambo ambo ate.”\f + \fr 10:21 \ft Yesu ge engo tae, kaena edo gido maundo kaenato rorae berari piaro embo neimi oriaro kaenato ganu awa embomai rorae isisigaede piaro God mi wasiri natopo itari piari bara. Ata, kaenato jimbo bebegae dodo Yesu da yai wareregaro God mi wasiri natopo itari piari bara. Embo eiwa ainda tumonda ari ainda ganuda pipisisina, ata Yesu da yai piae.\f* \p \v 22 Yesu mi ge ango tesiri gosisina, ata, embo awa gunaguguye jiwae edo ainda gaiapa mana dowaina ango kotembesisina. Awatedo, embo awa dombubé wa boruda darago esiri mamato eite taigedo maunsisina. \s1 Yesu mi rorae berari butuda edo God da gisijiarida ge atopaposisina. \r (Matthew 19:23-30; Luke 18:24-30) \p \v 23 Ango esiri Yesu ambodani jisimi udugedo gido awamanede sisina, “Embomai gaiapade awa God da gisijiarida torari awa okain bé tambara!” \p \v 24 Edo ambodanimi ge awa siri gido kore bajina esitera. Atako Yesu awamanede tenda sisina, “Maiunji, embomaimi awamaneda gaiapa tumonda eite torari okain bé God da gisijiarida tamundo era! \v 25 Embo gaiapademi God da gisijiarida torari awa okain dá wo bajina kamelo mi ninou to sakada ango mana toraina.” \p \v 26 Edo awamane kore bajinabé eite mina tara esitera, “Embo bé aimi God da tonembari baini?”\fig |alt="Man with camels" src="HK00038B.tif" size="col" ref="Mark 10:26" \fig* \p \v 27 Ata Yesu awamane jisini eite sisina, “Gebé, embo enembomi awamaneda wasiri topo tonembari tao ae; ata God buro berari ari tao. Awatedo, God mi awamane tonemaina.” \p \v 28 Ango edo Peter mi Yesu de ge tuturo edo sisina, “Giyo! Nakare rorae berari dodo guputera, imo ambo ambo edo era.” \p \v 29 Edo Yesu mi mina tedo sisina, “Awara! Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Embo da aimi ainda mando dodo, nanonameji, ruaimono, aimamo, aro ae maiunji de ritako butu dodo na awa embo edo God da bino dave awa embo mambira awa, \v 30 rorae bé jiwaebé boroko iji einde baina. Awatedo, God mi kando bé jiwaebé (100) ango oromando, nanonameji, ruaimono, aimono, maiunji edo butu, emboda yai piari baina. Edo daedo embo aimi na ambo ambo edo eira awa, embo neneimi memesi neindekainde ainda yaida piara. Edo iji amboda gumaina ainde, embo awa wasiri natopo itari baina. \v 31 Ata gisijiari jiwae boroko iji einde itera awa dero bé tuda amboda wotedo bara. Edo buro embo jiwae boroko iji einde itera awa dero bé ikaneda amboda visido bara.” \s1 Yesu mi ainda betedo erarida ge tenda karigesisina. \r (Matthew 20:17-19; Luke 18:31-34) \p \v 32 Edo iji ainde Yesu ae ainda ambodani de begatada Jerusalem kena vitain maunsitera. Edo Yesu awa begata kopuru eiri awamane gido kore bajina esitera. Ango edo awamanemi Yesu ambo ambo eite adu esitera. Edo Yesu ainda embobo 12 awa tekago demonda doregedo ami tuturo edo buro ro ainda yai idegaini awa awamanede tesiri gositera. \v 33 “Ingiwo! Kaena Jerusalem kena vivitera. Edo na, Embo da Mai awa, pirisi babain ae Aodarida atopapasigari deda yai piari mamana. Awamanemi na kundo katara. Edo Judah embobo aeda yai piaro mamana nato betari awa embo. \v 34 Edo awamanemi na awa tedojirido, asi bebedemi vededo, na kosiwa edo daro betana. Ata deguta tamonde (3) ainde awa, na awa tekago erana.” \s1 James ae John demi Yesu da yai dero atega esitera. \r (Matthew 20:20-28) \p \v 35 Ango edo James ae John de, Zebedee da mamai, Yesu da yai guputera. “Atopatari,” awamanemi sitera, “Nakare ro jipapa era awa inemi ae etesita?” \p \v 36 “Itomane jipapa awa rori?” Yesu mi awamanede sisina. \p \v 37 Awamanemi mina sitera, “Iji nonde imo ito anumba ainda taogaride gisijijieite gido awa, nakare jipapa era awa, embo nei ito ipabeda edo embo nei ito ipa andada anumain.”\f + \fr 10:37 \ft Awamaneda taogari daedo arapa ain kotembesitera, awatedo, awamanemi ango sitera.\f* \p \v 38 Ata Yesu mi awamanede sisina, “Imomane ro atega evi awa gae. Imomane inono memesida akou nane inana ango awa indavi? Edo imomane inono betarida bapataito nane bana ango awa bavita?” \p \v 39 “Nakare inono ango ara,” awamane mina sitera. \p Awatedo, Yesu mi awamanede sisina, “Imomane gebé, memesida akou nane inana angó awa indawa, edo imomane betarida bapataito nane bana angó awa bawa. \v 40 Ata na awara ari embo katambarida itae, aimi anumaini nato ipabeda edo nato ipa andada. Eiwa ta, God mi matu katambedo siya esisina; awatedo, God mi tari ainkaimi namonde daedo anumbedo gisijiara.” \p \v 41 Edo iji angode ambodani ajigari 10 mi James ae John deda ge awa ingido dubodave ae bé esitera. \v 42 Ata Yesu mi ambodani berari dao tesiri gumbero awamanede sisina, “Imomane gotewa awa, gisijijiegari butuda einda ami ge okain awamaneda embomainde tedo era, edo awamaneda awara tarimi embomai gisijido era. \v 43 Awarata, itomane badari tega arapa ainyae. Ata embo aimi God da gisijiarida embo bajina ain eira gido embo nei kondade aina. \v 44 Edo embo aimi badararida dero bain jipapa eira gido awa, embo berarida buro embo aina. \v 45 Aindabé na, Embo da Mai awa, embo bajina ano embo neneimi na tou orote gumbae, ata nane embo kondade edo nato wasiri dadoegedo ami emboda jimbo bebegaeda mina piano embo jiwae udegari budo God da gisijiarida tororote.”\f + \fr 10:45 \ft Awatedo, Yesu da jipapa awa ainda iwata angó kaenane ambo ambo orote.\f* \s1 Bartimaeus jisiguba ari awa Yesu mi esiri dave esisina. \r (Matthew 20:29-34; Luke 18:35-43) \p \v 46 Ango edo Yesu ae ainda ambodani de Jeriko nasida guputera. Ainda amboda awamane ae embo jiwaebé de daedo nasi awa dodo idegedo maunsitera. Edo embo jisiguba ari dao Bartimaeus, awa Timaeus da mai, ami begata demonda anumbedo isite embode ganu benunu tedo esisina. \v 47 Edo Bartimaeus mi Yesu Nasaret Embo awa gupeira ainda bino ingisina. Edo tuturo edo aorogatedo sisina, “Yesu, David da Mai, na do ewasi!”\f + \fr 10:47 \ft Iji angode embo jisiguba arimi dao bajina ‘David da Mai’ jigamo esisina, awa God da Avigari Embo awa David da orobeda edo gumaina tari. Judah embomainda gain eite itari awa God da Avigari Embo ami gundo embo gao ari kaviyegara edo awamane gisijiaina matu Daotari David mi awamaneda apipiye gisijijisina ango (Psalm 89:3-7; Isaiah 29:18-19; 35:5-6; Jeremiah 23:5-6; Ezekiel 34:23-24).\f* \p \v 48 Iji angode embo jiwaebé ge okain embo ainde tedo esitera, “Imo ge do!” \p Ata embo ami aorogatedo dowae esisina. “David da Mai, na do ewasi!” \p \v 49 Ango edo Yesu petedo dapisina, edo ge okain sisina, “Embo owa dao teú nato yai gumbare!” \p Awamanemi embo jisiguba ari ainde sitera, “Yesu imo dao sira. Eri! Adu eote! Erido gumbuyo!” \v 50 Edo ge ango tetero embo ainda dademo ombari kokumbedo augeteite tou edo erido Yesu da yai gupusina. \p \v 51 Awatedo Yesu mi sisina, “Nane imonde ro anate jipapa esi?” \p Ango tesiri embo jisiguba ari ami sisina, “Atopatari Bajina, nato jisi ato dave ari yai gain tena.” \p \v 52 Ango edo Yesu mi Bartimaeus de sisina, “Mambuyo! God mi ito gebé ari nato yai pieteta ami imo esiri kaviyegeteta.” Edo boraebé embo ainda jisi pirigesiri rorae berari arapa gosisina. Ango edo Yesu begatada ambo ambo esisina. \c 11 \s1 Yesu taogaride Jerusalem totorisina. \r (Matthew 21:1-11; Luke 19:28-40; John 12:12-19) \p \v 1 Edo iji ainde Yesu ae ainda ambodani de Jerusalem torain aikae gundo nasi Bethphage ae Bethany deda demonda esitera, Ni Olive de Peji ainda. Edo ainda ambodani tote (2) gisi nasi mamain era ainda piesiri maunsitera. \v 2 Edo awamanede sisina, “Nasi kupo neinda maundo totoreite ainda wo donki mai buri edo kanjigari tambawa, embo da aimi ainda tamonda gisi anumbae. Awa udegedo kundo einda gumbuwo! \v 3 Edo embo da aimi imondemane, ‘Nongo ain wo mai awa udegetevi?’ tari gido tewo! ‘Badari mi jipapa eira.’ Ango tawo boraebé piari budo egenembedo gumbave.” \p \v 4 Ango tesiri aedade yai awa dodo maundo nasida torido wo donki mai mando be demonda kanjigari arapada isiri gositera. Edo udegesitera. \v 5 Edo embo nenei mando demonda petari isite ambodani tote (2) gido sitera, “Nongaintedo donki mai amo udegetevi?” \p \v 6 Edo Yesu da ambodanimi embo petari ainde ge mina sitera, “Badari mi jipapa eira.” Edo dotero ambodani tote (2) donki mai awa kundo egenembedo maunsitera. \v 7 Ango edo awamane donki mai awa Yesu da yai kundo guputera. Edo awamaneda dademo ombari wo tamonda besi jirero Yesu visido anumbesisina. \v 8 Edo embo jiwaebémi awamaneda tou ari arapa ain jipapa esitera. Awatedo, awamaneda dademo ombari begatada besi jijiritera, edo embo nenei ni igi papatude kapedo begatada giro esitera. \v 9 Ango edo avekave gisi esitera ainde nenei Yesu da amboda orovigesitera ainde mi aorogatedo sitera, \q1 “Oro! Oro! ‘God da ao ari embo einda yai itare! \q2 Embo eiwa \sc BADARI\sc* da daoda gupeira!’\x - \xo 11:9 \xt Psalm 118:26\x* \q1 \v 10 God da ao ari mamo kaenato David da gisijiarida yai itare! \q2 Awa Badari da daoda gupeira! \q1 Oro! Oro! God utu ikanebéda isira awa dasiga era!” \p \v 11 Edo Yesu Jerusalem torido matawa maundo Judah embomainda oro kotopu bajinada totorisina. Edo rorae berari jisimi udugedo goteiri iji itae eiri turo damodamo esisina. Ango esiri gido imo ae ainda embobo 12 de Jerusalem dodo idegedo Bethany nasida maunsitera. \s1 Yesu ni dunga awa begá esisina. \r (Matthew 21:18-19) \p \v 12 Ango edo awamane Bethany nasida aveunte sipode idegedo maunteite Yesu beji mina burisina. \v 13 Edo embo ami jisi piedo da aikeda ni dunga igi botu eiri gido, “Be isirita?” tedogain maunsisina. Ata dungada yoa ae, awatedo, ainda be da ji itae rata igi akuta. \v 14 Ango esiri gido mina Yesu mi begá ge sisina, “Ine mana be tenda ato embomi indara!” Ge ango siri ainda ambodani ingitera. \s1 Yesu Judah embomainda oro kotopu bajina sirigesisina. \r (Matthew 21:12-17; Luke 19:45-48) \p \v 15 Ango edo awamane Jerusalem gundo, Yesu Judah embomainda oro kotopu bajinada totorisina. Edo embomaimi womane origarori ero gido tuturo edo awamane onjisina. Embo yai neneinda gano sirigari tenemba ro awa jiuri doveregedo gano yoyowa edo esitera. Edo daedo ni ribo ango oriari emboboda anumba jiuri doveregedo esitera. \v 16 Aindabé, embomaimi roviravi nenei kundo gundo maundo Judah embomainda oro kotopu bajina demonda eorekae, Yesu mi awamane engiregesisina.\fig |alt="Jesus cleanses temple" src="CN01787B.TIF" size="col" ref="Mark 11:16" \fig* \v 17 Ango edo Yesu mi embomainde atopatari gemi sisina, “Matu peroveta Isaiah mi God da geda gagurisina awa davebé edo gaeta? Awa engo, \q1 “‘Nato oro awa embomai butu berarida benunu oro.’\x - \xo 11:17 \xt Isaiah 56:7\x* \m Ata inemanemi etewo ‘beono emboda onjigari banga to’\x - \xo 11:17 \xt Jeremiah 7:11\x* ango esira.” \p \v 18 Edo embomai jiwaebé Yesu da atopatari dave awa gido korebé eite ambo ambo edo era, ge awa ingido pirisi babain ae Aodarida atopapasigari demi adu esitera. Awamaneda badarida dero awa kumburekae, awatedo, begata jiwae kakowa esitera, Yesu daro betarate. \v 19 Ainda edo turo jijiriri imo Jerusalem nasi dodo idegesisina. \s1 Yesu ni dunga ainda kariwa budo atopaposisina. \r (Matthew 21:20-22) \p \v 20 Edo aveunte sipode awamane Jerusalem egenembeteite begata demonda jisi piedo ni dungada igi awa mumuya ari gositera, besinyada edo maundo gombuda. \v 21 Edo Peter jiro buro edo Yesu de sisina, “Atopatari, oure gi! Ni inemi begá eteta awa mumuya esira.” \p \v 22 Ango tesiri Yesu awamanede sisina, “Itomane gebé ari God da yai piewo! \v 23 Awara! Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Edo embo dami peji einde taina, ‘Imo gigitembedo ewada dagumbeyo!’ Peji awa gigitembedo ewada dagumaina. Aindabé, embo ainda gebé ari God da yai pipiteira edo itadaita itae awa, God mi embo ainda benunu sira awa ari bé aina. \v 24 Awatedo, nanemi imondemane tena, iji angode imomane rorae ro jipapa edo benunuda tedogido ewa awa, God mi matu piesiri kumbewa, ango gebé ewo, edo ami piari bave. \v 25 Edo iji nonde imomane benunu tain eite gido nembu neimi imondemane beyae ro etera gido awa kotembedo dowo! Ango awo Mamo kaenato utuda ami itomane bebegae kotembedo dowari itae are. \v 26 Ata, imomane nembu neinda bebegae imondemane etera awa kotembedo dowae awa gido Mamo kaenato utuda ami itomane bebegae mana kotembedo dowari itae aina.” \s1 Yesu da awara tari aimi piesiri awa kakowa esitera. \r (Matthew 21:23-27; Luke 20:1-8) \p \v 27 Ango edo awamane tekago Jerusalem guputera. Edo Yesu Judah embomainda oro kotopu bajinada torido pepeta eiri pirisi babain de Aodarida atopapasigari de orobeda kopuru mamai demi gundo Yesu da yai esitera. \v 28 Edo awamanemi Yesu de sitera, “Awara tari ito nonda budo imo buro engogo esi? Edo embo aimi imonde awara tari piesiri buro engogo esi?” \p \v 29 Ata Yesu mi awamanede mina sisina, “Na daedo imondemane tedogari da (1) piano ainda mina tawo gido awa nato awara tari aimi piesiri buro engogo eni awa tano gawa. \v 30 Tewo gane! John bapataito edo esisina awa, ainda awara tari yai nonda edo gupusini? God mi awara tari piesiri edo esisinita ko embo enembomi pietero edo esisini?” \p \v 31 Edo awamane akuta ge mina tara esitera, “Kaenane, ‘God da yai edo gumbari,’ tara awa, embo omi taina, ‘Ro awa embo imomane John gebé ae esitevi?’ \v 32 Ata kaenane, ‘Embo enemboda yai edo gumbari,’ ango tara awa adu era. Embomai jiwaebé John Bapataito Ari Embo awa peroveta bajina dá ango tedo era, awatedo, owamanemi kaenamonde sinigambari ara.” \p \v 33 Ango edo awamanemi Yesu de mina sitera, “Nakare John da awara tari aimi piesiri bapataito edo esisini awa gae.” \p Edo Yesu mi mina awamanede sisina, “Ango tewa, awatedo, nato awara tari aimi piesiri buro engogo eni awa imondemane tainyae!” \c 12 \s1 Yesu eniya ge gurepi buro sima ari emboboda yai budo atopaposisina. \r (Matthew 21:33-45; Luke 20:9-19) \p \v 1 Ango edo Yesu mi awamanede eniya ge tari tuturo esisina. “Embo da (1) ami gurepi\f + \fr 12:1 \fq gurepi \ft awa dongo evekarada dao, edo ainda be awa pasiporo ango. Embomaimi be awa tapedo ainda gama budo un okain dao ‘waini’ siya edo era.\f* buroda uredo puwa jido gurepi gama bari yai banga tamonda duredo edo simagari beuri esisina. Edo sima ari embobo katambesisina, awamanemi gurepi be arida yoa gumbari gido mina ainda yai piaro baintedo. Edo imo yai aikeda maunsisina. \v 2 Edo gurepi tari ari yoa gumbiri ainda buro embo piesiri gurepi sima ari emboboda yai maunsisina, embo ainda gurepi tokedo piaro kundo gumbarate. \v 3 Ata sima ari embobo erido gurepi tutuda buro embo awa kundo beyaebé dedo pietero ipa tepobé overegesisina. \v 4 Ango etero imo gumbiri gurepi tutumi buro embo nei tenda piesiri gurepi sima ari emboboda yai maunsisina. Edo awamanemi ganumami kopuruda detero ororo gutesiri awa usibesi edo pietero mede egenembesisina. \v 5 Edo tenda buro embo nei piesiri mambiri awa bé detero besisina; buro embo nenei jiwaebé awa daedo mambero usibesibé dedo, nenei awa detero bebetegesitera. \p \v 6 “Ango matawa etero gido gurepi tutu ami ambobé awa ainda mai ao da (1)bé, ami dubobudo eira, awa daedo piesiri maunsisina. Edo engo kotembesisina, ‘Awamanemi nato mai awa tou ara.’ \p \v 7 “Ata sima ari embobomi tedo sitera, ‘Gurepi tutu betari butu mainda topo aina! Kaende mai dano betari butu kaenato topo are.’ \v 8 Ango tedo mai awa gumbiri kundo detero betesiri ainda tamo budo puwa demonda augetero idegesisina. \p \v 9 “Awatedo, gurepi tutu ami buro ro aini? Nane imondemane tano gawa. Embo ami gundo sima ari embobo awa dedo usibesi edo gurepi buro kundo embo neneinde piaina. \v 10 Imomane God da ge gaiari eiwa ajijigedo gido evita? Awa engo: \q1 ‘Dasivi awa imomane oromando ari embomi ajiregesitewa, \q2 God mi esiri dasivi davebé dave esira. \q1 \v 11 Eiwawa \sc BADARI\sc* da wasiri, \q2 edo beyamanabé jisi kaenato berarida.’”\x - \xo 12:11 \xt Psalm 118:22-23\x* \p \v 12 Edo Judah embomainda babadegarimi engo kotembesitera, Yesu mi eniya geda kariwa awamaneda yai budo sira. Awatedo, awamane sinigambari bajinabé edo embo awa budo dain esitera. Ata embomai jiwaebé Yesu da ge dave awa ingido imo ambo ambo edo era. Awa gido adu edo Yesu dodo maunsitera. \s1 Embomaimi Caesar da tax piedo esitera​ ​ainda tedogari Yesu de sitera. \r (Matthew 21:15-22; Luke 20:20-26) \p \v 13 Edo Parasi mane ae Herod da buro otatawo de pietero Yesu da yai maunsitera, embo ainda ge sira awa simagain. \v 14 Edo iji angode awamane gundo Yesu de sitera, “Atopatari, nakare gotera, imo gebé berari tedo eta. Imo embobo anumba ikane edo tuda itera awa kotembae. Edo embo neneinda kotembarimi imo gisijiari tao ae, ata imo God da begata dave gebémi atopasido eta. Awatedo, natokare tax ganu Caesar\f + \fr 12:14 \fq Caesar \ft awa Rome da Gisijiari Bajinabé da dao nei.\f* da yai pisido era awa daveta beyaeri? \v 15 Ito kotembari awa te goré! Nakare mina piarita ko piainyaeri?” \p Edo Yesu embomai ami udumbetera ango goteite awamanede sisina, “Nongo ain tedo imomane na bavedogain tevi? Ganu itomane kundo gumbú gane!” \v 16 Edo ganu awa kundo gumbero gido sisina, “Dombubé de dao de eiwa andari?” \p Awamanemi mina sitera, “Caesar da.” \p \v 17 Edo Yesu mi ge mina awamanede sisina, “Awatedo, rorae Caesar da topo gido, Caesar de piewo, rorae God da topo gido, God de piewo!” \p Edo Yesu mi awamaneda bavedogari ge tetera awa dodo ge davemi tesira, awatedo, embomai ami Yesu da ge mina dave sisina awa ingido korebé esitera. \s1 Sadusi manemi betari de edo erari deda tedogari Yesu de pipisitera. \r (Matthew 22:23-33; Luke 20:27-40) \p \v 18 Ango edo Sadusi manemi\f + \fr 12:18 \fq Sadusi mane \ft awa Judah embomainda gebé ari jisi sakago Israel doda itora. Awamane jiwae awa gaiapade edo nenei awa pirisi babain. Awamaneda gebé ari awa embo berarimi Aodari God mi Moses de pipisisina awa akuta ambo ambo ore. Awamane jipapa ae atopatari nenei Parasi manemi Moses da Aodarida tamonda piedo esitera.\f* gebé edo esitera awa, embo betedo tenda erari itae, ango tedo Yesu da yai gundo embo awa bavedogain tedogari pipisitera. \v 19 “Atopatari, Moses mi iji matude apiyemane natokarede sisina awa, embo aro jimundo maiunji piae eimango betaina, edo ainda aro rori awa namejimi jimundo mamai piari namejida orobe itarate sisina. \v 20 Edo iji da (1)de awa nanonameji berari ajigari 7 isiretera awa, nameji buwo aro jimundo mamai piae besisina. \v 21 Ango esiri buwoda gaganimi nameji buwoda aro rori awa jipusina, ata dá ango mamai piae besisina. Edo tamonde (3) awa dá ango esisina. \v 22 Ango edo nanonameji berari ajigari 7, awamane aro da (1) awa jimundo mamai piae bebetegesitera. Ambobéda eutu awa daedo besisina. \v 23 Awara, eutu eiwa iu ibono berari ajigari 7 jipusina. Awatedo, iji amboda embomai betarida erara awa, arobé anda aini?” \p \v 24 Yesu mi awamanede mina sisina, “Imomane God da ge gaiari edo God da goroba tega gae. Awatedo, ge tae dumbae ewa. \v 25 Eutu awa ibonomai berari ainda aro ainyae, aindabé, betarida tekago erari iji ainde, embo de eutu de iu aro ari tao ae, ata awamane anela dá kariwa ango ara. \v 26 Ata nanemi embomai betarida tekago erari ge tano arapa arate ena awa eire. Matu Moses mi ove gagurisina awa ajijigedo gido evita? Ainda ge jirari engo isira. Iji angode Abraham de Isaac de Jacob de bebetegesitera, edo duberi jiwaebé dodo ainda amboda, Moses da ijide abuda ni danegayani ango awa niyao aveiri ainda God mi Moses de ge sisina, ‘Na awa Abraham da God, Isaac da God, edo Jacob da God.’\x - \xo 12:26 \xt Exodus 3:6\x* \v 27 Edo God mi sisina imo awa bebetegarida God, aindabé, awamaneda asisi awa God da yai itera, edo awamaneda tamo tekago erara. Awatedo, imomane ge tae dumbaebé etewa awa, embo betarida tekago erari tao ae.” \s1 God da ge okain bajinabé bajina sisina. \r (Matthew 22:34-40) \p \v 28 Edo Aodarida atopapasigarida embo da (1)mi gundo isite awamane ge baiero simagesisina. Edo embo ami Yesu da mina tari dave awa ingido Yesu de tedogosisina, “God da ge okain berari sisina ainda doda nondawa bajinabé bajinari?” \p \v 29 Yesu mi embo ainde mina sisina, “God da ge okain bajinabé bajina sisina awa evire: ‘O Israel embomai ingiwo! \sc BADARI\sc* kaenato God awa akuta awa \sc BADARI\sc*. \v 30 Edo \sc BADARI\sc* ito God awa dubobudo eyo do ito berarimi, wasiri ito berarimi, kotembari ito berarimi edo goroba ito berarimi.’\x - \xo 12:30 \xt Deuteronomy 6:4-5\x* Eiwawa God da ge okain gisibé sisina. \v 31 Edo God da ge okain ango nei awa evire: ‘Nembu ito awa dubobudo eyo dá imo akuta dubobudo eta ango.’\x - \xo 12:31 \xt Leviticus 19:18\x* Edo ge okain babain engogo nenei itae.” \p \v 32 Edo Aodarida atopatarimi Yesu de sisina, “Atopatari, imo gebé berari teteta. Aindabé God awa dakaima. Edo nei demonda itae, ata awa akuta. \v 33 Edo imo daedo gebé berari teteta, imo God dubobudo ata do berarimi, kotembari berarimi, wasiri berarimi, edo goroba berarimi, edo daedo nembu ito dubobudo ata dá imo akuta dubobudo eta ango. God da ge okain tote (2) eiwa babainbé, emi awa ategari rorou dungain, edo kando nenei berari kundo maundo piedo era awa daginegari.” \p \v 34 Iji angode embo ainda dubo ge tesiri ingido Yesu mi ainde sisina “Kotembari ito dave! Awatedo, God gebé eyo! God mi wasiri ito gisijiare.” Ainda amboda embo da aimi bavedogari ge ango awa tae. \s1 God da Avigari Embo awa David da Mai ri ta? \r (Matthew 22:41-46; Luke 20:41-44) \p \v 35 Edo daedo Yesu mi Judah embomainda oro kotopu bajinada God da ge atopapoteite awamanede sisina, “Aodarida atopapasigari mi atopasido era awa ‘Keriso awa David da Mai.’ Edo ro awa embo ge ango tedo eri? \v 36 Aindabé, Asisi Kotopu mi David gisijiri ami akuta karigesisina: \q1 ‘\sc BADARI\sc*\f + \fr 12:36 \ft \+sc BADARI\+sc* da moka gano einda awa ‘God Mamo’. Hiburu ge awa \fqa Jehovah.\f* mi nato Badari\f + \fr 12:36 \fq nato Badari \ft da moka gano einda awa ‘David da Badari’ o ‘God da Mai’.\f* de sisina, \q2 “Ipabe natoda anumbedo namonde daedo \q1 embomai berari gisijiyo! \q2 Ango eiato nane ito gitopo embo \q1 ito tai tuda piano imo tou ore.” ’ \p \v 37 David akuta ami imo\f + \fr 12:37 \fq imo \ft awa ‘Keriso’.\f* awa ainda ‘Badari’ sisina. Awatedo, nongo edo gido imo awa David da Mai ri?” \p Embo jisi bajina da doregesitera ami ge awa ingido dubodave esitera. \s1 Aodarida atopapasigari awa goteite iwo! \r (Matthew 23:1-7; Luke 20:45-47) \p \v 38 Edo Yesu embomai atopapoteite sisina, “Aodarida atopapasigarimi imomane udumbara, awatedo, goteite iwo! Awamanemi ombari riribo omundo edo nasi arapada pepeta eiaro embomaimi ategabutega eite tou orote jipapa edo era. \v 39 Edo awamane Judah embomainda benunu oroda torido anumba davebé dave awa jipapa edo era. Daedo embo bondo eiworo maundo besi davebé daveda anumain jipapa edo era. \v 40 Edo awamanemi benunu riribo pitawa tedo era, edo daedo eutu rori udumbedo awamaneda gaiapa bain edo era. Ata katari ijide God mi awamane daginegedo bajinabé kataina.” \s1 Mapa eutu rori kando pipisisina ami​ ​embo neneinda kando daginegesisina. \r (Luke 21:1-4) \p \v 41 Ango edo Yesu Judah embomainda oro kotopu bajinada edo kupo neinda anumbedo isite goteiri, embomaimi God da yai ategari ganu mauwa doda pipisitera. Gaiapade embomai awa ganu tega babain pipisitera. \v 42 Awarata, mapa eutu rori da (1) awa gundo ganu babaingae tote (2) pipisisina. \p \v 43-44 Awa gido Yesu mi ambodani dao tesiri ainda yai gumbero sisina, “Embomai nenei owa awamaneda yai nandogo isira awa pipiteite nenei dotera, ata mapa eutu rori owa ainda yai sakabé awa berari itae piesira. Nomi imo rorae budo inaini awa itae. Awara! Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Mapa eutu rori emi embomai berari ganu pietera awa daginegesira.”\fig |alt="The widow’s two coins" src="UBSA-07B.TIF" size="col" ref="Mark 12:43-44" \fig* \c 13 \s1 Yesu mi Judah embomainda oro kotopu bajina sitedo duraina ainda ge karigesisina. \r (Matthew 24:1-2; Luke 21:5-6) \p \v 1 Iji angode Yesu Judah embomainda oro kotopu bajinada edo idegeteiri ainda ambodani da (1) gundo embo ainde sisina, “Atopatari, gi! Ganuma babainbémi oro dadarigabé eiwa nongo nongo esiteri?” \p \v 2 Edo Yesu mi ainde mina sisina, “Imo oro dadarigabé eiwa kore eite tesita? Awa gebé teta! Ata oro dadarigabé goteta, ainda ganuma babain berari awa dedo sitedo agaugaro wotara, giyo.”\fig |alt="Herod’s Temple" src="LB00250C.TIF" size="col" ref="Mark 13:2" \fig* \s1 Imomane memesi bouga bajinabé tambawa, ata adu ainyae, tataimbarimi Yesu gebé eite isiwo! \r (Matthew 24:3-14; Luke 21:7-19) \p \v 3 Ango edo Yesu temundo visido Ni Olive de Peji ainda anumbesisina, Judah embomainda oro kotopu bajina edo ainda kupo neinda. Edo Peter de John de James de edo Andrew de, awamane akuta maundo embo ainde tedogositera, \v 4 “Nakare te goré! Oro kotopu bajina sitedo durari teteta awa ijibé nonderi? Edo ainda kariwa gisibé ro piari nakare goteiaro buro ango awa idegaini?” \p \v 5 Edo Yesu mi awamanede tuturo edo ge mina sisina, “Embo neneimi udumbari ge tara, awatedo, imomane akuta goteite iwo! \v 6 Aindabé, embo jiwae dao natoda gumbara, edo ge pitawami ‘Na, God da Avigari Embo mi gumena,’ ango tedo embomai jiwae udumbara. \v 7 Awarata, imomane embo duduno eite tera awa ingido itomane do itadaita ainyae. Awa tepo kariwa. Ata iji beao aribé awa gumbae. \v 8 Aindabé, nasi neimi erido nasi neinde duduno aina. Edo daotari neimi erido daotari neinde itoro aina. Edo yai neneinda jijira tawaina. Daedo iji angode bejida yoa gumaina, edo buriya bouga neindekainde idegaina. Eiwa tuturo kariwa eutumi mai engari dá memesi budo era ango. \p \v 9 “Awarata, imomane akuta goteite iwo! Aindabé, na gebé edo ewa, awatedo, sinigambari embomi imomane nasida ge babain katari emboboda ipada piara, edo Judah embomainda benunu oro doda imomane vedara. Edo awamanemi imomane kundo maundo gisijijiegari ae daotegeregari deda yai piara. Edo nato bino dave awamanede karigawate jijine tara. \v 10 Edo iji beao aribé gumbae gisida nato bino dave awa yai berarida karigaro embomi ingara. \v 11 Awarata, iji angode itomane gitopo embomi imomane kundo maundo katari emboda yai piaro, jiro buro ainyae, o kotembari jiwae eove ge ro embo ainde tavi! Ata, iji ainde Asisi Kotopu mi itomane yai ge tari gawa. Awatedo, ge awa tewo! Aindabé, inemane akuta ge awa tae, ata Asisi Kotopu mi imomane gisijijieite ge taina. \p \v 12 “Edo namejimi ainda nameji betarida piaina, edo mamomi ainda mai betarida piaina. Daedo mamaimi ge jirido awamaneda aimamo awa gitopo emboda ipada piaro betara. \v 13 Aindabé imomane na gebé edo ewa, embo berarimi imondemane sinigambari ara. Ata embo aimi iji beao aribé ainde tataimbarimi na gebé eite ambo ambo edo eira, God mi embo awa tonemaina.” \s1 Memesi bouga bajinabéda iji engo gumaina. \r (Matthew 24:15-28; Luke 21:20-24) \p \v 14 “Awarata, iji angode ‘rorae bebegae’ Judah embomainda oro kotopu bajinada torari tao ae awa kundo torido piaro petari embomi rorae awa goteiaro mengari piari gawa. Matu peroveta Daniel mi sisina ango” (Edo imo ge eiwa ajijigeteite, bé kotembeyo!). “Edo awa gido, embomai yai Judea da itera awa matu tumundo pejida visido kaviyegari boré! \v 15 Edo embo aimi ainda garauda anumbedo isite kariwa awa gido, mandoda mana toraina edo ainda roviravi mandoda awa kumainyae. Ainda gitopo embomi daro beteurekae! \v 16 Edo embo aimi ainda buro doda eite kariwa awa gido, buro beda egenembedo dademo ombari mana kumaina. \v 17 Ata deguta angogode eutumai watoude ae aimono mamai ami beda itera ainde, awamanemi adu tumundo kaviyegari bari awa okain bé tambara. Awatedo, do ari tena! \v 18-19 Aindabé, tuturoda God mi utu ae butu de esisina ainda edo gundo iji boroko einde memesi bouga bajinabé ango deguta angogode awa embomai tambae, edo amboda tekago mana tambara, awatedo, God da yai benunu tewo! ‘Nakare dowato wa ijide adu tumundo pejida vitóre.’ \v 20 Edo iji ainde Badari deguta angogo awa kapae dowari idegaina awa, embo da ji aimi tonembari bainyae. Ata ainda embomai ami gerisina awa tonemain awamane embo deguta angogo kapaina. \v 21 Edo iji angode embo da aimi imondemane taina, ‘Evire gi! Ovire gi! Keriso gumbira,’ angogo taro awa gebé eove! \v 22 Aindabé, keriso pitawa ae peroveta pitawa kakato de gundo kariwa de wasiri babain neneinde God da piari ango awa piara embomai udumain. Edo embomai God mi gerisina awa daedo udumain ara. \v 23 Awatedo, imomane akuta goteite iwo! Matu nanemi imondemane rorae ro berari idegaina tetena awa, daedo goteite awa udumbari embobo daginegawa. \s1 Yesu ainda tekago gumbari iji karigesisina. \r (Matthew 24:29-31; Luke 21:25-28) \p \v 24 “Ata amboda memesi bouga bajinabéda iji gumaina, deguta angogode, \q1 “‘Ijida parara kumboro aina, \q2 edo karigada parara datembari dowaina; \q1 \v 25 dabori utuda tokedo durara, \q2 edo God mi utuda rorae berari awa jipaina.’\x - \xo 13:25 \xt Isaiah 13:10; 34:4\x* \p \v 26 “Ango eiaro, embo butu berarida ami na, Embo da Mai awa, nato goroba de parara de poragada gupeiano gara. \v 27 Ango edo nato anelamane piano butu de utu deda umbugo berarida maundo nato gerari embomai sirigedo kundo gundo dada ara. \s1 Yesu mi eniya ge ni dungada atopaposisina. \r (Matthew 24:32-35; Luke 21:29-33) \p \v 28 “Edo eniya ge ni dungada kariwa awa gain edo giwo! Iji angode igi geo edo tokedo eira awa yanda aikae edo eira. \v 29 Imomane daedo iji ainde rorae engogo idegari goteite awa matu nanemi imondemane ge ro teteno gewa awa kotembewo! Nato gumbari iji awa aikaebé esira. \v 30 Awara! Edo ge ro nane imondemane tena, awa giwo! Embomai iji einda itera awa betainyae isiaro, rorae engogo berari awa idegaina. \v 31 Rorae berari utuda edo butuda awa mandedo itae aina. Ata ge nato eiwa mana mandedo itae aina. \s1 Yesu da gumbari awa siya eite isiwo! \r (Matthew 24:36-44) \p \v 32 “Ata embo da aimi nato gumbari deguta nonderi o ora nonderi awa gae. Edo daedo anelamane utuda awa gae. Na, God da Mai, awa gae. Ata God Mamo akuta goteira. \v 33 Aindabé, imomane da aimi iji nonde na egenembedo gumani awa gae, awatedo, imomane akuta jijimbeteite iwo! Edo jitao awainyae! God da yai benunu tewo! \v 34 Nato gumbarida kariwa awa engo embo da (1)mi ainda mando dodo yai aikeda mamain eite ainda awara tari ainda buro embobode pipisisina. Edo ainda buro embobode buro avigekavige esisina. Edo ainda manguro sima ari embode sisina, ‘Na tekago gumana. Awa embo, simageteite isiyo!’ \p \v 35 “Aindabé, mandoda badari gumaina iji imomane gae, awatedo, imomane simageteite isiwo! Embo awa turode gumainita, muyae toropudari ta, sipo kokora aorodari ta, ko sipo atedo iji viviteiari gumaini? \v 36 Embo awa burigibé egenembedo gundo imomane jitao aveiawo tambari awa jipapa ae. \v 37 Edo ro nane imondemane tena awa, embomai beraride tena: ‘Simageteite isiwo!’” \c 14 \s1 Eutumi un muno davebéde Yesu da kopuruda dodegesisina. \r (Matthew 26:1-16; Luke 22:1-6; John 11:45-53; 12:1-8) \p \v 1 Deguta tote (2) itae ari ainda amboda, God da Darutegari ae Bread Badari Siwo Piaeda Bondo de awa tuturo ara.\f + \fr 14:1 \ft God da Darutegari ae Bread Badari Siwo Piaeda Bondo deda ge jirari Exodus 12—13 isira.\f* Edo iji angode pirisi babain ae Aodarida atopapasigari demi nongo edo Yesu udumbedo kundo katari emboda yai piaro daro betaini awa begata kakowa esitera. \v 2 Atako awamanemi akuta sitera, “Embomi wasiri awa gido sinigambari ge bajinabé tedo duduno ara, awatedo, kaende bondo ari ijide ainyae.” \p \v 3 Edo Yesu Bethany nasida totorisina. Edo imo embo ginimi tutupegari dao Simon da mandoda indari indeite isiri, eutu da (1)mi sigi alebasita\f + \fr 14:3 \fq alebasita \ft awa ganuma gadae davebé, tamo ove ainya de nonda de (ainda dao nei awa ‘onyx’). Iji matuda embomaimi yai Egypt ainda maundo oriedo esitera.\f* ganumami ari ainda un muno davede mina bajinabé piedo bari awa kundo gupusina. Ango edo eutu ami sigi awa dedo pirigedo ainda un berari Yesu da kopuruda dodegesisina. \p \v 4 Edo eutumi wasiri ango esiri gido embo nenei ainda itera, awamanemi akuta dubodave ae edo ge mina tara esitera, “Ro awa embo eutu omi un muno davede awa jigamo ae dumbae eiri? \v 5 Rorae ane piari embo neimi ganu jiwaebé piedo bari tao. Ango edo ganu awa embomai rorae isisigaede piae esira.” Edo eutu ainde sinigambari ge okain bé sitera. \p \v 6 Ata Yesu mi sisina, “Eutu awa gido teove! Dowo! Ro embo eutu ainde sinigambari ge okain tevi? Eutu awa buro beyamanabé namonde esira. \v 7 Aindabé, iji berari embomai rorae isisigae awa imondemane isima edo era. Edo iji nonde imomane awamane kondade ain jipapa edo ango awa. Ata na mana imondemane einda matawa isirano tou awa. \v 8 Eutu eiwa buro ro ami ari tao awa esira. Ami nato tamo un muno davede dodegesira awa nato goiari siya gisi esira. \v 9 Awara! Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Butu arapuda embomi bino dave nato awa dengoro baiari pipiteite, eutumi wasiri beyamanabé namonde esira awa, daedo taro embomaimi ainda wasiri awa gido kotembu kotembu ara.” \p \v 10 Ango edo Judas Iscariot, awa Yesu da embobo 12 ainda da (1), ami pirisi babainda yai maundo awamane kondade edo Yesu kundo awamaneda ipada piari borote esisina. \v 11 Ango tesiri pirisi babain dubodave edo awamanemi Judas de gano piara ango tarigari sitera. Awatedo, embo ami Yesu kundo awamaneda ipada piain begata kakowa esisina. \s1 Yesu mi God da Darutegari Bondo ainda ambodanide daedo injisina. \r (Matthew 26:17-30; Luke 22:7-23; John 13:21-30) \p \v 12 Ango edo deguta tuturoda Bread Badari Siwo Piaeda Bondo gupusina. Iji angode daedo Judah embomaimi God da Darutegari Bondoda sipu mai dedo esitera. Awatedo, iji dá ainde Yesu da ambodanimi tedogositera, “Imo yai nonda nanekare maundo imo embo God da Darutegari Bondo siya edo kaen indorote jipapa esi?” \p \v 13 Ango tetero awa Yesu mi ambodani tote (2) pipiteite sisina, “Imomane maundo Jerusalem nasida torawo embo da (1) un sigi gapoda piari ami imomane tamaina. Awa ambo ambo ewo! \v 14 Edo daedo maundo yai nonda toraini awa gido mando tutude tewo! ‘Natokare atopatarimi tesira, “Indari yai nondari tato gido na ae ambodani nato de God da Darutegari Bondo indoré?” ’ \v 15 Ango tawo embo ami imomane kundo visido yai bajina engiregari matu sirigari isira awa piari gawa. Yai ainda kaenato indari siya ewo!” \p \v 16 Awatedo, Yesu da ambodani tote (2) gisi maundo Jerusalem nasida torido ge ro berari sisina ango awa taputera. Edo yai ainda God da Darutegari Bondo siya esitera. \p \v 17 Ango edo iji wotesiri turo damodamo eiri Yesu ae ainda embobo 12 de mandoda guputera. \v 18 Iji ainde awamane berari indari indero Yesu mi sisina, “Awara! Ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Imomane da (1) namonde daedo indari indeta, ami na kundo gitopo emboda ipada piata.” \p \v 19 Edo ge ango tesiri ambodani dubovevera esitera edo awamanemi Yesu da yai tedogari nei tedo douri, nei tedo douri edo esitera, “Amo nari ta?” \p \v 20 Edo Yesu mi awamanede mina sisina, “Imomane embo 12, ainda da (1) namonde daedo rorae teoda indeira, ami na kundo gitopo emboda ipada piaina. \v 21 Gebé, na Embo da Mai awa betana, matu God da ge dá gaguritera ango. Ata do ari embo ainde tena, aimi na Embo da Mai awa kundo gitopo emboda ipada piaina. Awatedo, davebé awa ainda ai mi embo awa dowae engisina.” \p \v 22 Edo awamane indari indero Yesu mi bread kundo jisi utuda edo God ategedo engegegedo ambodanide pipiteite sisina, “Kundo injiwo. Eiwa nato tamo.”\fig |alt="Breaking the bread at Last Supper" src="WA03909b.tif" size="col" ref="Mark 14:22" \fig* \p \v 23 Ango edo Yesu mi akou awa kundo God da yai ategari pisido ainda ambodanide piesiri awamane berari akou dá ainda embo nei injido pieuri, embo nei injido, ango jiroro esitera. \p \v 24 Edo Yesu mi ambodanide sisina, “Eiwa nato ororo, ami God da piari tembari okain teka ainda embomainde sirigeteira edo embomai jiwae awa embo rorou piaina. \v 25 Awara! Edo ge ro boroko imondemane tena, eiwa giwo! Na iji nei gurepida gama inainyae isimango, amboda gurepida gama awa inana, God da gisijiari yaida.” \p \v 26 Ango edo awamanemi yami God dasiga edo Jerusalem nasi dodo idegedo Ni Olive de Pejida maunsitera. \s1 Yesu mi Peter de sisina, “Imo akuta toreite, ‘Embo awa na gae,’ tata.” \r (Matthew 26:31-35; Luke 22:31-34; John 13:36-38) \p \v 27 Ango edo Yesu mi ambodanide sisina, “God da geda gaiari isira eiwa: \q1 ‘Nanemi Wo Sima Ari Embo dano awa, \q2 edo ainda wo sipumane evekara ara.’\x - \xo 14:27 \xt Zechariah 13:7\x*\f + \fr 14:27 \fq Nanemi \ft da moka einda awa ‘God Mamo’, edo \ft \+it Wo Sima Ari Embo\+it* da moka awa ‘Yesu’, edo \+it wo sipumane\+it* da moka awa ‘Yesu da ambodani’.\f* \m Awatedo, muyae boroko einde, imomane berari itomane gebé ari nato yai awa dowawo wotaina. \v 28 Ata amboda God mi na jiari tekago erido, imomane yai Galili da mambae gisida, na mamana.” \p \v 29 Edo Peter mi Yesu de sisina, “Edo embo berari awamaneda gebé ari ito yai awa dowaro wotaina, na dá ango ainyae!” \p \v 30 Ango tesiri Yesu mi embo ainde sisina, “Awarata! Ge ro boroko imonde tena, eiwa giyo! Muyae boroko kokora aoro tote (2) tae gisida, iji tamonde (3) imo akuta toreite, ‘Embo awa na gae,’ tata.” \p \v 31 Ata Peter mi ge okain bé tedo dowae esisina, “Na imonde daedo betana. Na mana akuta toreite imo gae tana.” Edo ambodani nenei berarimi ge dá ango sitera. \s1 Yesu yai Gesemani ainda benunu sisina. \r (Matthew 26:36-46; Luke 22:39-46) \p \v 32 Edo Yesu ae ainda ambodani de yai Gesemani ainda maunsitera. Edo embo ami ambodanide sisina, “Imomane einda anumbedo isiwo! Na imango benunu tain ena.” \v 33 Ango tedo Yesu, Peter de James de John de awamane budo daedo maunsisina, edo embo ainda do tuturo edo buriya eiri dubo memesi bajinabé ainda yai gupusina. \v 34 Edo Yesu mi awamanede sisina, “Nato dubo memesi bajinabé gupeira ami ubowa nato dari teugari na betanate arago eira. Einda isite simagewo!” \p \v 35 Ango tedo imo saka iaragedo baongo dadari edo kopuru butuda gaiedo God da yaida benunu sisina, “Mamo, imo edo gido memesi iji bajina nato yai gumain eira, eiwa dowato daginegae esirita!” \v 36 Edo imo benunu sisina, “Abba,\f + \fr 14:36 \fq Abba \ft awa Arameki da ge. Ainda moka awa ‘Baba’.\f* Mamo, rorae berari imo kena awa ari tao. Memesida akou eiwa dodo kundo eve piae etesita! Awarata, nato jipapa awa ainyae, ata ito jipapa awa ewasi.” \p \v 37 Ango edo imo tekago overegedo gundo ambodani tamonde (3) jitao avero gosisina. Edo awamane audesiri erero Simon Peter de sisina, “Simon, imo jitao aveta? Na kore ena! Imo iji tupo simageteite itari tao ae eta!” \v 38 Edo Yesu mi awamanede sisina, “Simageteite benunu tewo! God mi imomane dowari bawarida durove. Do itomane awa dave, ata tamopisi awa burau eira.” \p \v 39 Ango tedo imo tenda overegedo maundo benunu dá sisina ango tekago sisina. \v 40 Edo Yesu tekago overegedo gundo ambodani tamonde (3) jitao avero tapusina. Awamane jitaomi jisi bouga esisina, awatedo, udedopangedo ae. Edo awamane audesiri eroritera, ata awamane kotembari dave bae esitera, awatedo, Yesu de ge mina tae. \p \v 41 Ango edo Yesu tekago iji tamonde (3) ango maundo benunu siri jiriri overegedo gundo ambodani tamonde (3) jitao avero tapusina. Edo awamanede sisina, “Na kore ena! Imomane matawa jitao aveite itewa. Iji itae esira giwo! Borokobé embaomi na, Embo da Mai awa, gitopo emboda ipada piari mamana.\f + \fr 14:41 \ft Guriki da ge awa onjigari einda. Ove Kotopu da atopatari neneimi kotembedo era awa, ‘embao’ awa Judas Iscariot. Ata atopatari neneimi ‘embao’ awa God ango kotembedo era. John 3:16; Iwata Ari 2:23; Rome 8:32 awa giwo!\f* \v 42 Awara, eriwo! Embo na kundo gitopo emboda ipada piaina awa gumbira eire. Kaende imango tamboré!” \s1 Judas mi Yesu kundo Judah embomainda gisijijiegarida yai pipisisina. \r (Matthew 26:47-56; Luke 22:47-53; John 18:2-12) \p \v 43 Edo Yesu awamanede ge siri boraebé ae ge ainde Judas, Yesu da embo 12 ainda da (1), ami embobo jisi da awamaneda kasiwo de ami de kumbero awamanededa gupusina. Awamane awa pirisi babain de Aodarida atopapasigari de orobeda kopuru mamai demi Yesu kundo mamborote pietero guputera. \p \v 44 Ango edo embo Yesu kundo betarida piaina, ami awamanede matu tesiri gositera, “Embo nane ategedo opoda munegana, awawa kundo sima dave eite mambuwo!”\f + \fr 14:44 \ft Judah embomainda wasiri matu awa engo. Edo embo topo ito tamundo imo ito embo topoda opo mina munega ata. Awamaneda ambo ambo ari awa, otawo ito tou eite kotopu mina ara orote. Judah embomai aimi ove eiwa ajigedo era ami Judas iwata ro esisina awa gido do buriya ari tambara, aindabé do otawo udumbedo betarida pipisisina awatedo.\f* \v 45 Awarata, iji ainde Judas ae embobo jisi dade yai Gesemani da totorero, Yesu ae ambodani de maundo awamane taputera. Edo Judas boraebé gundo Yesu de sisina, “Atopatari! Atopatari!” ango site opoda munegesisina. \v 46 Edo ango eiri embobo jisi da guputera ainda neneimi Yesu jido dumbero piri buritera. \v 47 Ata iji ainde Yesu da ambodani da (1)mi demonda isiri jiriri ainda kasiwo worugedo budo pirisida gisijiari bajinada buro emboda dengoro nei kautugesisina. \p \v 48 Ango edo Yesu mi embobo jisi da guputera ainde sisina, “Imomane na beono embo beyaebé ango baintedo kasiwo de ami de kundo gumbarago etewa. \v 49 Ro embo imomane Judah embomainda oro kotopu bajinada na kumbae doturavi? Audo erido na yai ainda embomai atopasido eono gido etewa. Ata wasiri engo nato yai idegaina ango matu God da geda gaguritera awa etewo bé eira.”\f + \fr 14:49 \ft God da ge tari matu perovetami gaguritera ango: Embomaimi God da Avigari Embo awa ajiregaro memesi bajinabé budo betaina (Psalm 22; 118:22; Isaiah 53).\f* \v 50 Iji ainde ainda ambodani berari Yesu dodo evekara edo adu tuputera. \p \v 51 Ango ero maisinga da (1) gongo virarae awari ami Yesu ambo ambo esisina.\f + \fr 14:51 \ft Embomai jiwae kotembedo era, maisinga einda dao awa John Mark. Daedo embo emi, Yesu da ge jirari eiwa gagurisina.\f* Edo iji ainde singabanga nenei embobo jisi da ainda doda ami bain esitera. \v 52 Ata maisinga awa ainda gongo virarae awamaneda ipada dodo adu tupusina, tamo tepo. \s1 Sanhedrin mi Yesu kasitera. \r (Matthew 26:57-68; Luke 22:54-55, 63-71; John 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Ango edo embobo jisi dami Yesu kundo pirisida gisijiari bajinada mandoda maunsitera. Edo awamane maundo torido pirisida gisijiari bajina de pirisi babain berari de orobeda kopuru mamai de Aodarida atopapasigari de doregesitera. \v 54 Edo Peter aikeda Yesu ambo ambo edo maundo pirisida gisijiari bajinada mando arapada totorisina. Ango edo Peter ae yai awa sima ari embobo de anumbedo ni aveite isiri jijirisina. \p \v 55 Edo mando doda pirisi babain de Sanhedrin\f + \fr 14:55 \fq Sanhedrin \ft awa Judah embomainda ge babain katari emboboda doregarida dao.\f* berari de, awamane dada edo Yesu mi buriya bajina ro esiri awa gido betarida piain kakowa esitera. Ata ainda beyae da ji tambae. \v 56 Edo embo jiwaebémi Yesu bekumba pitawa esitera, ata awamaneda ge evekara buritera awa ainde inono ae. \p \v 57 Edo daedo embo nenei gundo Yesu da doda petedo Judah embomainda gisijijiegaride ge pitawa engo sitera, \v 58 “Nakare embo ami tesiri ingitera awa, ‘Na Judah embomainda oro kotopu bajina emboda ipami ari eiwa dedo sitana. Edo deguta tamonde (3)da doda, na oro kotopu nei, emboda ipami ari tao ae awa, jiano eraina.’”\f + \fr 14:58 \ft Yesu mi Judah embomainda oro kotopu bajina dedo sitain tae. Yesu da ge bé awa ainda tamo daro betaina, ainda amboda, deguta tamonde (3) ainde tekago eraina (John 2:19-22).\f* \v 59 Ango tedo, awarata daedo, awamaneda ge evekara buritera awa ainde inono ae. \p \v 60 Iji angode pirisida gisijiari bajinami erido doregarida doda Yesu de tedogosisina, “Embobo imonde bekumba ge tetera awa gotesi? Awamanede ge mina ro tasi?” \v 61 Ata Yesu ge mina da ji tae. Tepo dapisina. \p Ango esiri pirisida gisijiari bajinami embo ainde tekago tedogosisina, “Imo Keriso ri ta, God nanekaremi dasiga edo era ainda Mai ri ta?” \p \v 62 Ango tesiri Yesu mi ge mina sisina, “Na embo teta awara. Edo imomane na, Embo da Mai eiwa, God da ipabeda anumbedo isimango ainda goroba de taogari demi doiaro ikane utuda ango poragade siro edo gupeiano gawa.” \v 63 Edo pirisida gisijiari bajinami Yesu da ge tesiri ingido boraebé sinigambaride ainda ombari tamoda jiri keretero embobo doregari ainde sisina, “Na kaena embo einda jimbo katain ge nenei kakowa ainyae! \v 64 Imomane embo emi God tedojijireira awa gotewa. Imomane ro kotembetevi, buriya esirita ko buriya ae ri?” \p Edo awamane berarimi sitera, “Embo awa buriya bajinabé esira, awatedo, betarida piara!” \v 65 Edo embo neneimi tuturo edo Yesu kosiwa edo gongomi dombu doiedo ipa umbutu edo doreite tedogositera, “Embo aimi imo doreiri? Imo awa God da peroveta, awatedo nakare teyo goré!” Edo yai awa sima ari embobo daedo ipa do bereya edo Yesu dedo esitera. \s1 Peter mi akuta toreite, “Na embo awa gae,” sisina. \r (Matthew 26:69-75; Luke 22:56-62; John 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Edo iji ainde Peter matawa kambeda mando arapada isiri pirisida gisijiari bajina ainda buro gagara da (1) gundo daginegain esisina. \v 67 Edo buro gagara ami Peter anumbedo ni aveite isiri gido jisini eite sisina, \p “Imo awa daedo Yesu, Nasaret embo, ainda otawo.” \p \v 68 Ata Peter imo akuta toreite sisina, “Na embo awa gae! Imo ge ro tesi awa na gain darena.” Ango tedo imo dodo torari beda mambiri, kokora aoro sisina. \p \v 69 Edo buro gagarami tenda gundo Peter gido, tuturo edo embobo demonda pepetegari itera awamanede sisina, “Embo eiwa embo ounda otawo da (1)!” \p \v 70 Ata Peter mi imo akuta tekago torisina. \p Ainda amboda borere ae bé embobo demonda pepetegari itera ami Peter de sitera, “Nanekare gebé tera awa, imo awa embo ounda otawo da (1), aindabé imo awa daedo Galili embo. Ito ge bepu awa Galili embo dá ango teta.” \p \v 71 Ata Peter mi tuturo edo sinigambari ge okain sisina, “Na ge pitawa tana awa God mi begá aina. Embo tewa awa na da ji gae!” \p \v 72 Edo kokora tekago aoro tesiri gido Peter mi Yesu da ge awa kotembesisina, “Kokora aoro tote (2) tae gisida, iji tamonde (3) imo akuta toreite, ‘Embo awa na gae,’ tata.” Edo iji angode Peter ge awa kotembedo, imo dotedo wowoteite ji sisina. \c 15 \s1 Gisijiari Pilate mi Yesu da katari gisijijisina. \r (Matthew 27:1-2, 11-26; Luke 23:1-5, 13-25; John 18:28—19:16) \p \v 1 Edo sipo atesiri boraebé pirisi babain ae orobeda kopuru mamai de edo Aodarida atopapasigari de Sanhedrin berari demi nongo edo Yesu de bekumba ge bajinabé tari awa sirigesitera. Ango edo awamanemi buro embobode tetero Yesu awa asimi ipada bundedo kundo maundo Pilate\f + \fr 15:1 \fq Pilate \ft awa gisijiari da (1) Rome da Gisijiari Bajinabé, Tiberius Caesar, avigesisina. Pilate yai Judea ae Samaria de Idumia de gisijido esisina, A.D. 26-36.\f* da yai pipisitera. \p \v 2 Awatedo, Pilate mi Yesu de tedogari pipisisina, “Imo Judah embomainda Daotari ri ta?” \p Edo Yesu mi mina sisina, “Imo ro teta awara.” \p \v 3 Ango tesiri pirisi babain mi Yesu de bekumba ge jiwae pitawami sitera Pilate da yai, ata Yesu ge mina da ji tae. \v 4 Edo Pilate tekago sisina, “Imo embobomi ito buriya babain karigetera awa goteta. Imo akuta toreite ge mina teyo!” \p \v 5 Ata tekago Yesu ge mina tae. Tepo dapisina. Awa gido Pilate korebé esisina. \p \v 6 Edo God da Darutegari Bondo iji ainde, duberi da da Pilate mi Judah embomainda jipapa ambo ambo edo buriya ari embo da (1) awa bundari oroda udegeuri idegedo maundo esisina. \v 7 Iji angode, embo dao Barabbas awa bundari oroda embo neneinde daedo pipisitera, aindabé, awamanemi Rome da gisijiari ajiregedo duduno eite embo nenei deoro bebetegedo esitera, awatedo. \v 8 Edo embo jisi dami aorogatedo tuturo edo benunu sitera, “Gisijiari, nakare bundari oro dá edo eta ango embo da (1) udegato idegedo mambarate jipapa era!” \p \v 9-10 Ata, Pilate goteira awa, pirisi babain mi Yesu da buro dave awa gido embo jiwaebé awa ambo ambo edo era, awatedo, jisi okain eite Pilate da yai Yesu pipisitera. Awatedo, awamane ge tae gisida, Pilate mi embomai doregesitera ainde tedogosisina, “Imomane Judah embomainda Daotari awa udegano mambarate jipapa evita?” \p \v 11 Ata pirisi babain mi embomai doregesitera awamane ao gaietero Pilate de sitera, “Ango ae! Nakare inemi Barabbas udegato idegedo mambarate jipapa era. Ata embo Yesu teta awa jipapa ae!” \p \v 12 Ango edo Pilate mi awamanede tekago sisina, “Edo nanemi Barabbas udegano mambari awa Judah embomainda Daotari tedo ewa, ainde nongo anate jipapa evi?” \p \v 13 Ango tesiri awamanemi tekago aorogatedo sitera, “Awa oregada\f + \fr 15:13 \fq orega \ft awa inguta babain tote (2) oregedo jiari. Buriya embo awa orega ainda pioro duroro benomami ipatai deoro ingutada takimbeuri jioro erido petedo isite iji tote (2) ta tamonde (3) itae euri awamane bebetegedo esitera.\f* de!” \p \v 14 Edo ango tetero Pilate mi awamanede sisina, “Ro awa embo? Embo ami buriya bajina da (1) ro esiri?” Ata awamanemi aoro ikanade bé gatetero yai gagapu eiri sitera, “Awa oregada de!” \v 15 Edo Pilate mi embomai doregesitera awamane dubodave orote Barabbas bundari oroda awa awamanede udegesiri idegedo maunsisina. Edo Pilate mi tesiri ainda itoro embobomi Yesu budo vedetero kundo piesiri awamanemi oregada daro betarate kundo maunsitera. \s1 Pilate da itoro embobomi Yesu de iwata pitawa edo tedojijiritera. \r (Matthew 27:27-31; John 19:2-3) \p \v 16 Ango edo Pilate da itoro embobomi Yesu kundo maundo Rome da gisijiarida mando bajina (ainda dao nei awa Paraetorium) ainda totoritera. Edo awamaneda itoro embobo nenei (ajijigari 600 ango) awa berari tetero gundo doregesitera. \v 17 Edo awamanemi Yesu tedojirain ombari ribori tokona\f + \fr 15:17 \fq tokona \ft awa ove dangiri ae ororo deda baige ari. Yesu da ijide, embomai gaiapa jiwaede ae daotegeregari demi akuta ombarijiari ango inono oriedo jigamo edo esitera.\f* awa ainda tamoda pipisitera, edo daedo dongo bebedemi engoegedo ainda kopuruda pipisitera. \v 18 Ango edo awamanemi tuturo edo Yesu de iwata pitawa edo tedojijireite sitera, “Oro! Oro! Imo awa Judah embomainda Daotari!” \v 19 Edo awamanemi siri budo Yesu kopuruda dedo tamoda kosiwa edo, embo ainda doda baongo dadari edo tumondebain eite iwata pitawa ango tekago tekago edo esitera. \v 20 Ango edo Yesu tedojirido itae edo ombari tokona ribori ainde pietero opusina awa jido teugedo embo ainda ombari topobé awa pietero opusina. Edo awamanemi embo awa gisijido oregada dain kundo idegedo maunsitera. \s1 Yesu oregada besisina. \r (Matthew 27:32-61; Luke 23:26-56; John 19:17-42) \p \v 21 Ango edo awamane idegedo mauntero embo dao Simon awa Jerusalem torain tedo begatada ango gundo daginegain esisina. Edo itoro embobomi Yesu da orega amboka arate embo awa jijine sitera. Simon da nasi topo awa Sairin. Edo embo awa Alexander ae Rufus deda mamo. \v 22 Edo itoro embobo Yesu kundo visido Gologata pamoda maunsitera. Gologata da moka awa ‘Kopuru Akou da Yai.’ \v 23 Ainda amboda awamanemi waini ae siwo dao myrrh de baige ari Yesu de pipisitera, ata inainyae doturisina. \v 24 Ango edo itoro embobomi Yesu oregada dedo jiero erido petesiri ainda ombarijiari awa embo aimi baini ango tetenya esitera. \p \v 25 Sipo tega 9:00 ango eiri awamanemi Yesu oregada doritera. \v 26 Edo bekumba ge kariwa engo gaiedo Yesu da kopuru enoda detero takimbesisina: \b \qc JUDAH EMBOMAINDA DAOTARI. \b \m \v 27 Iji dá ainde Yesu oregada doritera, ae beono embo tote (2)de, embo da (1) awa Yesu da ipabeda edo nei awa ainda ipa andada. \v 28 Ango esiri God da geda gaiari awa bé esisina, “Edo jivere embobode daedo embo awa ajigetera.”\x - \xo 15:28 \xt Isaiah 53:12\x* \v 29 Edo embomaimi begatada gundo daginegeteite pangedo Yesu gido kopuru govegove edo ge beyae embo ainde tedo esitera, “Aan aan! Inemi Judah embomainda oro kotopu bajina dedo sitedo tekago deguta tamonde (3)da doda ain teteta. \v 30 Imo goroba gido oregada edo ito wasiri akuta toregedo dodo wotedo gumbu, nakare goré!”\fig |alt="People ridicule Jesus on cross" src="UBSCl-22c.tif" size="col" ref="Mark 15:30" \fig* \p \v 31 Edo dá ango pirisi babain ae Aodarida atopapasigari demi doregedo awamane akuta tedojirari ge mina tara esitera, “Imo embo nenei toregedo esira, ata ainda wasiri akuta toregari tao ae!\f + \fr 15:31 \ft Yesu ainda wasiri toregae esisina. Atako, aindabé embomai berari jimbo bebegaede itera, God mi ainda rirowa awamaneda yai piain sisina. Awatedo, Yesu embomai berarida rirowa baintedo awamane toregain, edo ainda wasiri akuta toregari tao ae esisina. Aindabé, Yesu ainda wasiri kaena awa embo rorou pipisisina, kaende God dasiga ara.\f* \v 32 Edo embo awa bé Keriso, Israel embomainda Daotari, gido awa borokobé orega dodo wotedo gumbari kaen jisimi gido embo awa gebé oré.” Edo beono embo tote (2) oregadami bekumba ge dá ango ainde sitera. \p \v 33 Edo iji visido toropu eiri butu berari awa muyae wotedo apuregesisina. Ango edo isiri gundo iji wareregedo 3:00 turo bureiri parara tenda datembesisina. \v 34 Edo iji tega 3:00 eiri Yesu aoro ikanade bé gatedo sisina, “Eloi, Eloi, lama sabachthani?” (ainda moka awa, “God nato, God nato, ro embo na dodo taigetesi?”).\x - \xo 15:34 \xt Psalm 22:1\x* \p \v 35 Edo embomai nenei demonda petedo itero jijirisina ami Yesu da ge yavi ingitera ata nongo siri awa gain daritera. Edo awamanemi sitera, “Ei giu! Embo owa peroveta Elijah mi gundo kondade arate dao sira.” \p \v 36 Ango edo embo da (1) tumundo maundo waini jigaganide awa gongo jibigi keredo ami tatapu edo unguta riborida kanjigesisina. Edo kundo maundo Yesu mi indarate ainda beda pipiteite sisina, “Dowo! Kaen isite gane! Elijah gundo embo awa oregada kundo piari wotainita.” \p \v 37 Edo Yesu aoro ikanade gatedo ainda amboda imo besisina. \p \v 38 Edo iji angode, gongo puruta bajina, bereya edo ribori, Judah embomainda oro kotopu bajina doda awa, toropubéda keredo kupo eve kupo eve esisina,\fig |alt="Curtain of Holy of Holies torn" src="CN01843B.TIF" size="col" ref="Mark 15:38" \fig* ikane edo wotedo tuda.\f + \fr 15:38 \ft Gongo puruta bajina Judah embomainda oro kotopu bajina doda yai kotopu edo yai kotopubé kotopuda gano ari arapa esisina. Judah embomainda gebé ari awa, God yai kotopubé kotopu ainda isima esisina (Exodus 26:31-33). Yesu da betari amboda, gongo awa God mi kerigesisina. Kariwa awa karigesisina, gebé ari embo berarimi God da doda torari tao, aindabé, Yesu awamaneda jimbo beyaeda rirowa matu burisina awatedo.\f* \v 39 Edo itoroda gisijiari\f + \fr 15:39 \fq itoroda gisijiari \ft awa Rome da duduno ari emboboda badari. Embo awa Rome da duduno ari embobo ajigari 100 sima edo esisina.\f* orega do kena petedo isiri Yesu aoro engo gatedo besisina awa gido sisina, “Gebé berari! Embo eiwa God da Mai bé!” \p \v 40 Edo yai ainda awa eutumai daedo yai aikeda petedo jijimbeteite itera. Awamaneda doda awa Mary, nasi Magadala eutu ae Mary nei, embo saka James ae Joses deda ai de edo Salome de. \v 41 Eutumai eiwamanemi Yesu sima edo esitera, yai Galili ainda. Edo eutumai nenei jiwae yai ainda, awamane daedo Yesu de gundo Jerusalem nasida vivisitera. \p \v 42 Aindabé, awamaneda Oena Apari Deguta turo 6:00 awa tuturo aina, iji awa Judah embomainda Siya baiya Ari Deguta. Edo turo jijireiri yai damodamo esiri, \v 43 Joseph awa nasi Eremateia embo, Sanhedrin da badari nei, itadaita itae do goroba edo Pilate da yai maundo Yesu da tamo kundo goiain tedogosisina. Edo Joseph daedo imo akuta iji nonde God da gisijiari butuda gumaini awa gain sima edo esisina. \v 44 Iji ainde Pilate mi Yesu da betari bino ingisina awa, imo korebé esisina. Edo Pilate mi itoroda gisijiari dao tesiri gumbiri tedogosisina, “Embo awa bé betesirita?” awa tari gain. \v 45 Ango edo itoroda gisijiarimi Pilate de sisina, “Een, gebé! Embo awa bé betesira!” Ango tesiri gido Pilate mi Joseph da yai awara ari pipisisina, Yesu da tamo kundo goiarate. \v 46 Awatedo, Joseph mi gongo virarae davebé awa oriedo Yesu da tamo oregada awa teugedo piesiri wotesiri doisina. Ango edo ainda tamo awa kundo maundo banga to matu siya ari ainda doda torido pipisisina. Edo banga bajina da (1) arapada awa apepegesiri maundo to be awa apuregesisina. \v 47 Edo Mary, nasi Magadala eutu, ae Mary, Joses da ai, demi yai nonda Yesu da tamo piain kundo maunteiri awa jijimbesitera. \c 16 \s1 Yesu erorisina. \r (Matthew 28:1-8; Luke 24:1-12; John 20:1-10) \p \v 1 Ango edo Oena Apari Deguta itae esiri ainda turobé de Mary, nasi Magadala eutu de Mary nei, James da ai de edo Salome de maundo ni igi muno davede oriesitera, kundo maundo Yesu da tamoda gutain. \v 2 Edo sipo ataebé de Deguta Bajina pura tuturoda awamane banga to beda mauntero iji vivisisina. \v 3 Awamane maunteite begata toropuda ge akuta mina tara esitera, “Embo aimi kaena kondade edo banga apepegaro demonda mambari to be arapa aini?” \p \v 4 Aindabé, banga awa duga badaribé, awatedo, ge ango sitera. Ata awamane maundo jisi piedo banga awa matu apepegari demonda isiri gositera. \v 5 Ango edo awamane maundo banga toda totoreite maisinga da (1) gositera. Embo awa ombari ribori pararade umbugo ipabeda anumbedo isiri gido itadaita esitera. \p \v 6 Ata maisinga ami awamanede sisina, “Itadaita eove! Na gotena, imomane Yesu Nasaret Embo oregada dorara awa gain kakowa ewa. Embo awa matu God mi jiri erira. Einda itae! Ainda tamo yai einda pipitara. Giu!\fig |alt="Angel announces Jesus is risen" src="cn01851B.tif" size="col" ref="Mark 16:6" \fig* \v 7 Awarata, overegedo mambuwo! Ainda ambodani ae Peter de bino awa tawo goré, ‘Yesu yai Galili ainda gisi maunteira. Awatedo, maundo embo awa ainda tambave, ango imondemane matu tesiri gotawa.’” \p \v 8 Edo ge ango tesiri ingido eutumai awa banga to dodo idegedo tuputera, wasiri nongo nongo esiri gain dareite, do periperi eiri. Edo awamane adu esitera, awatedo, embo neneinde ge ro maisingami tesiri gositera awa da ji tae. \s1 Yesu embo neneinda yai idegedo esisina. \r (Matthew 28:9-10, 16-20; Luke 24:13-49; John 20:11-23) \p \v 9 Ango edo Yesu betedo tekago erorisina, ainda amboda, Deguta Bajina pura tuturoda sipode, imo Mary, nasi Magadala eutuda yaida gisi idegesisina. Eutu awa iji gisi Yesu mi bineimane ajigari 7 ainda yai ondesiri idegesitera. \v 10 Ami Yesu gido maundo ainda ambodani ae embo eutu neneinde ainda betari awa embo mamato eite ji site itero bino awa karigesisina. \v 11 Edo iji ainde eutu ami Yesu wasiride jisimi gira ango sisina. Ata awamane gebé ae esitera. \p \v 12 Edo amboda Yesu ainda ambodani tote (2)da yai idegesisina, awa kariwa eve. Embo tote (2) awa nasi bajinada edo idegedo maunteite begata toropuda Yesu taputera. \v 13 Ango edo embo tote (2) tekago egenembedo nasi bajinada maunsitera. Edo Yesu da ambodani de embo eutu neneinde ge awa tetero gositera, ata awamane daedo gebé ae esitera. \p \v 14 Edo amboda, ambodani 11 akuta doregedo indari indero Yesu awamaneda yai idegedo ge okain sisina, “Embo neneimi na gido imondemane tetero gewa awa, God mi na betarida jiri erena. Ata itomane gebé ari nato yai piae edo imomane do okainde! Awatedo, awamane gebé ae etewa.” \p \v 15 Ango edo awamanede sisina, “Mambuwo! Maundo butu arapuda nasida torido idegedo eite nato bino dave awa karigawo embo berari goré. \v 16 Edo embo aimi ainda gebé ari nato yai piedo bapataito ari baina, embo awa God mi toregedo ainda jimbo beyaeda rirowa piari awa dowaina. Ata embo aimi ainda gebé ari nato yai piae aina, embo ainda jimbo beyaeda rirowa awa God mi embo ainde piaina. \v 17 Edo kariwa engogo awa embo na gebé edo era awamaneda yai God mi piaina: bineimane nato daoda ondaro idegara; ge teka yai neneinda ami tara; \v 18 Awamanemi jimbago kaede kumbara edo daedo un kaede indara, ata da ji nei ro ainyae; edo karu embomai ipa tamonda piaro kaviyegara.”\fig |alt="Jesus ascending to heaven" src="cn01883B.tif" size="col" ref="Mark 16:18" \fig* \s1 Yesu God mi jiri utuda vivisisina. \r (Luke 24:50-53; Iwata Ari 1:9-11) \p \v 19 Awatedo, Badari mi ainda ambodanide ge tedo itae edo, ainda amboda, God mi imo jiri utuda visido maundo God da ipabeda anumbesisina. \v 20 Edo awamane idegedo maundo butu umbugo berarida embomainde bino awa karigedo esitera. Edo Badari mi kondade euri kariwa awamaneda yai idegeuri jisimi gido awa God da ge gebé edo esitera. Awara.