\id JHN - Binandere Bible Translation \toc2 John \toc1 John Iesu da bino dave John mi gagurisina. \mt1 John \mt2 Iesu da bino dave John mi gagurisina. \c 1 \s1 Tuturobéda awa Ge isinesina. \p \v 1 Tuturobéda awa Ge isinesina, edo Ge ae God de daedo isinesina, edo Ge awa God. \v 2 Imo awa tuturobéda God de daedo isinesina. \p \v 3 Edo Ge einda toda God mi rorae berari esisina. Edo rorae berari God mi esisina isira awa, ainda toda akuta ami esisina. \v 4 Edo Ge awa wasiri tutu, edo wasiri awa embomai berarida parara. \v 5 Edo parara muyaeda doda datembedo eira, edo muyaemi ari awa akeimbari tao ae. \s1 God mi John Bapataito Ari Embo piesiri gupusina awa embomaida yai Parara karigarate. \p \v 6 Embo da (1) isinesina, edo ainda dao awa John. Embo awa God mi piesiri gupusina. \v 7 Imo gupusina awa, embomai berarida yai Parara karigain. Ango ari embomai berari Pararada bino ingido gebé orote. \v 8 Edo John imo akuta awa Parara ae, ata imo gupusina awa Parara awa embomaida yai arapa tari gorote. \v 9 Awawa Pararabé ami butuda gupeite embomai berarida yai parara piedo eira. \p \v 10 Imo awa butuda isima edo esisina, edo God mi ainda toda butu awa esisina, awarata embomai butuda ami imo gae arapa ae. \v 11 Edo imo awa ainda butu topoda gupusina ata ainda embomaibé ami imo ajiregesitera. \v 12 Ata berari ainmi imo bera edo awamaneda gebé ari ainda daoda pietera, inemi awara tari awamanede piesira awa, awamane God da mamai ara. \v 13 Edo God da mamai awa ewowoda edo gumbari ae, ko tamopisida engari ae, ko iuda jipapa ango ae, ata God mi akuta awamane ainda mamai esira. \s1 Ge awa embo tamopiside esisina. \p \v 14 Ge awa embo tamopiside esisina, edo natokare toropuda daedo isima edo esisina. Nanekaremi embo awa matawa jisimi gositera. Edo ine ainda dave ari iji berari natokare yai arapa edo esisina edo iji berari God da gebé namondekare tedo esisina. Awa ainda taogari. Aindabé imo awa God da Mai dakaima, taogari awa ainda Mamo da yai edo natokare yai gupusina. \p \v 15 Edo John mi embo ainda daoda ge karigesite aorogatedo sisina, “Embo evire, na ainda daoda ge eiwa tedo etena, ‘Embo ainmi nato amboda gupeira awa na daginegari, aindabé na engae gisida imo isinesina.’” \v 16 Edo ainda dave ari bajinabé bajinada edo ami kaena beraride kando pieuri budo etera, nei budo douri nei da (1) budo era. \v 17 Gebé, God mi Moses da toda Aodari\f + \fr 1:17 \fq Aodari \ft da moka einda awa ge berari God mi Moses de piesiri gagurisina. Edo Jew embomaimi ove gaiari ipa da (5): Genesis, Exodus, Leviticus, Numbers, edo Deuteronomy awa, dao ‘Aodari’ tedo esitera.\f* pipisisina, ata Iesu Keriso da toda awa ainda dave ari ae gebé de kaenato yai piesiri gupusina. \v 18 Iji tuturobéda edo gundo iji boroko einde embo da ain jisimi God gae. Mai\f + \fr 1:18 \fq Mai. \ft Guriki ove gaiari indewaemi \ft \+it Mai\+it* einda jigamo ae, ata \+it God\+it* jigamo esitera.\f* dakaimami akuta, imo Mamo da demonda isima edo eira, ami Mamo averi awa kaenamonde tesiri gositera. \s1 John Bapataito Ari Embo Iesu da begata sirigesisina. \p \v 19 Edo ge amboda gumaina eiwa awa John da ge Iesu da daoda ami karigesisina, iji ainde Jew embomai\f + \fr 1:19 \fq Jew embomai \ft da moka einda awa Jew embomaida gisijijiegari.\f* Jerusalem ainda ami, “Imo averi?” awa tedogorote pirisi mane ae Levi da ewowo mane\f + \fr 1:19 \fq Levi da ewowo mane. \ft Levi awa Jacob da mamai ainda da (1) (Genesis 29). Edo Levi da orobe edo ainda ewowo awa God mi ainda oro kotopu bajinada buro orote avigesisina (Numbers 3).\f* de pietero John da yai maunsitera. \v 20 Edo John ge arapada karigesisina, edo ge onjigae, ata arapada karigesisina, “Na awa Keriso\f + \fr 1:20 \fq Keriso \ft da moka awa ‘God da Avigari Embo’. Ge Moka Teteka, ove gaiari einda gunda awa daedo giwo.\f* ae.” \p \v 21 Ango tesiri gido awamanemi tedogositera, “Awatedo imo averi? Imo Elijah\f + \fr 1:21 \fq Elijah. \ft Jew embomaimi peroveta Elijah da gumbari God da Katari Ijida gumbae gisida gain eite isima edo esitera (Malachi 4:5). \f* ra?” \p John mi sisina, “Na awa ae.” \p Awamanemi tekago sitera, “Imo Peroveta\f + \fr 1:21 \fq Peroveta. \ft Eiwa awa God da bino onjigarida karigari embo o eutu. Ami God da deroda petedo embomaida yai God da ge tedo esisina. Jew embomaimi daedo Peroveta awa Moses mi sisina gumaina gain edo esitera (Deuteronomy 18:15-19).\f* ra?” \p Ami mina sisina, “Ae.” \p \v 22 Edo awamanemi ainde sitera, “Imo averi? Nakare teyo gido overegedo maundo embo nakare pietero gumbera awamane taro gore. Imo akuta awa nongo tain esi?” \p \v 23 Edo John mina sisina: “Dá ango peroveta Isaiah mi sisina, na awa ‘embo abu damodamo\f + \fr 1:23 \fq abu damodamo \ft awa ango yai yakara jiwaede, embomai jiwae itaede, un jiwae itaede edo ni babain jiwae itaede. \f* da aorogateira: “\sc Badari\sc*\f + \fr 1:23 \ft \+sc Badari\+sc* awa God da dao da (1). Ainda moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ (Exodus 3:14-15). Ge Moka Teteka, ove gaiari einda gunda awa daedo giwo. \f* da begata sirigewo dambu darare.” ’ \x - \xo 1:23 \xt Isaiah 40:3\x* ” \p \v 24 Edo Parasi mane\f + \fr 1:24 \fq Parasi mane \ft awa Jew embomaida gebé ari jisi bajina Israel doda itora. Awamanemi God da Aodari gisi Moses da yai pipisisina awa dave edo gido ambo ambo edo esitera. Ata, awamane aribari neneide ge okain neneide daedo ainda tamonda pisido embomaide atopasido esitera. \f* mi embobo awa John da yai pietero maunsitera. \v 25 Edo embobo ami embo ainde tedogositera, “Edo imo Keriso ae, ko Elijah ae, ko Peroveta ae, ro awaembo imo embomai bapataito edo esi?” \p \v 26 Edo John mi awamanede mina sisina, “Na un mi embomai bapataito edo ena, ata itomane toropuda embo da (1) petari isira imomane gae. \v 27 Embo ami nato amboda gupeira awa na bé daginegari. Nane inono atembedo ainda tai woru teugari tao ae.” \p \v 28 Buro berari eiwa Betabara nasida un Jodani kupo neida idegesisina. John yai ainda isite embomai bapataito edo esisina. \s1 Iesu awa God da Wo Sipu Mai. \p \v 29 Edo deguta neide, John mi Iesu imo kena gupeiri gido sisina, “Ovire giwo, God da Wo Sipu Mai! Omi embomai butu berarida jimbo bebegae awa kotembedo dodo itae ain gupeira! \v 30 Embo evire, nane ainda daoda ge eiwa tedo etena, ‘Embo ainmi nato amboda gupeira awa na daginegari, aindabé na engae gisida imo isinesina.’ \v 31 Edo imo embo averi na gae. Ata na un mi bapataito eite gumena, Israel embomaida yai embo awa arapa ari gorote.” \p \v 32 Edo John mi ge eiwa karigedo sisina, “Na Asisi ni ribo ango utuda edo wowosiri gena, edo embo da (1) tamonda wotedo isira. \v 33 Na imo embo averi awa gae, ata God mi na piesiri guputena un mi Bapataito anate ami sisina awa, ‘Embo ainda yai Asisi wowosite ainda tamonda isiari gata, eiwa awa embore ami Asisi Kotopu mi embomai bapataito edo aina.’ \v 34 Edo na awa jisimi gari edo karigetena, eiwawa God da Mai.” \s1 Iji tuturoda Iesu ainda ambodani engo tapusina. \p \v 35 Edo tekago deguta neide, John ae ainda ambodani tote (2)de yai ainda petedo itero, \v 36 Iesu ainto edo daginegeteiri John mi embo awa gido sisina, “Ovire giwo, God da Wo Sipu Mai!” \fig |alt="Behold the Lamb" src="CN01660B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="1:36" \fig* \p \v 37 Edo ambodani tote (2) ainda ge ingido Iesu ambo ambo esitera. \v 38 Edo Iesu wareregedo awamane gido imo ambo ambo edo gupero sisina, “Imomane ro gain evi?” \p Awamanemi ainde sitera, “Rabbi” (Ainda moka awa ‘Atopatari’.), “imo nonda isima edo esi?” \p \v 39 Embo ami awamanede sisina, “Puwo gave.” Ango tesiri awamane gundo imo isima edo eira yai awa gositera, edo awa ora 10\f + \fr 1:39 \fq ora 10. \ft Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda awa Rome embomaida deguta da da ainda sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 10da moka einda awa 10:00 sipode. Ata Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda Jew embomaida degutada sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 10da moka einda awa 4:00 turode tedo era. \f* ango eiri deguta ainde imonde daedo itero jijirisina. \p \v 40 Embo tote (2) John ge siri ingido Iesu ambo ambo esitera, awamaneda da (1) awa Andrew. Edo imo awa Simon Peter da nameji. \v 41 Andrew mi gisibé ainda nameji Simon tamundo ainde sisina, “Nakare Messiah\f + \fr 1:41 \fq Messiah \ft awa Hiburu ge. Guriki geda wareregari awa \ft \+it Keriso\+it*. \+it Keriso\+it* da moka awa ‘God da Avigari Embo’.\f* tambera” (awa Keriso). \v 42 Edo Andrew embo awa kundo Iesu da yai maunsisina. \p Edo iji ainde Iesu embo awa gido ami sisina, “Imo awa Simon, Jonah da mai. Ito dao Cephas\f + \fr 1:42 \fq Cephas \ft awa Arameki ge. Guriki geda wareregari awa \ft \+it Petros\+it*.\f* tedo ara.” (Ainda moka awa Ganuma.) \s1 Iesu mi Philip ae Nathanael de dao sisina. \p \v 43 Ango edo deguta neide Iesu yai Galili mamain jipapa esisina. Edo Philip tamundo embo ainde sisina, “Na ambo ambo eyo.” \p \v 44 Edo Philip awa nasi bajina Besaida embo. Edo nasi dá awa Andrew ae Peter deda nasi. \v 45 Philip mi Nathanael tamundo embo ainde sisina, “Nakare embo eiwa Moses mi Aodarida gagurisina edo daedo peroveta manemi gaguritera awa tambera—Iesu Nasaret Embo, Joseph da mai.” \p \v 46 Edo Nathanael mi ainde sisina, “Nasaret! Rorae dave da (1) nasi ainda edo gumbari tao rita?” \p Philip mi embo ainde sisina, “Puyo gate.” \p \v 47 Iesu mi Nathanael imo kena gupeiri gido ainda daoda sisina, “Giwo, Israel embobé awa evire. Ainda yai ge pitawa tari itaeǃ” \p \v 48 Nathanael mi ainde sisina, “Imo na nongo edo bé gotesi?” \p Iesu mi embo ainde mina sisina, “Philip imo dao tae gisida, ni dunga tutuda iteto na imo gena.” \p \v 49 Nathanael mi ainde mina sisina, “Atopatari, imo awa God da Maiǃ Imo awa Israel embomaida Daotariǃ” \p \v 50 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Aindabé nane imonde tetena, ‘Imo ni dunga tutuda iteto gena,’ awatedo imo gebé esita? Imo wasiri babain eiwa daginegari awa gata.” \v 51 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Iji boroko einde edo amboda, utu pirigari God da anelamane visido wotedo Embo da Mai\f + \fr 1:51 \fq Embo da Mai. \ft Iesu imo akuta dao eiwa jigamo edo esisina. Ainda mokabé awa Iesu awa God da Avigari Embo. Iesu awa embo enembo, edo imo awa daedo God. Iesu dao eiwawa Daniel da ove gaiari matuda burisina (Daniel 7:13-14).\f* tamonda eiaro gawa.”\x - \xo 1:51 \xt Genesis 28:12 \x* \c 2 \s1 Iesu mi un awa esiri wareregedo waini esisina. \p \v 1 Ango edo deguta tote (2) itae esiri embomai Keina nasida yai Galili doda ami jimbari bondo siya esitera. Edo Iesu da ai awa ainda isiri, \v 2 edo Iesu ae ainda ambodani de, awamane daedo bondo ainda jiputera. \v 3 Edo iji ainde waini inono ae esiri Iesu da aimi embo ainde sisina, “Awamaneda waini itae esira.” \p \v 4 Edo Iesu mi mina sisina, “Eutu, ro embo inemi namonde ge eiwa tesi? Nato iji\f + \fr 2:4 \fq iji. \ft Guriki ge einda awa ‘ora’. Ove Kotopuda atopatari nenei kotembedo era ainda moka awa Iesu mi iji ainde buro babain ami imo awa Messiah embomaida yai arapa ain jipapa ae. Awatedo ami sisina ainda iji boroko awa gumbae.\f* gumaina, ata boroko awa gumbae.” \p \v 5 Edo Iesu da aimi buro embobode sisina, “Embo emi buro ro awate tari gido, ango ewo.” \p \v 6 Edo iji angode un sigi babain ganumami ari berari 6 mando doda itera. Edo Jew embomaida piari petari awa sigi angogo awa gerigedo ainda un jigamo edo roviravi teiaro ainda dono itae arate God da jisida. Sigi da da awa un 100 litres ango bari tao. \p \v 7 Iesu mi buro embobode sisina, “Un sigi awa berari un gerigewo.” Edo awamanemi gerigetero gundo beda esisina. \fig |alt="Servants filling water jugs" src="CN01667B.TIF" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="2:7" \fig* \p \v 8 Edo ami awamanede sisina, “Awara, nenei jimundo kundo mambuwo bondo badarida yai.” \p Awatedo ango esitera. \v 9 Edo iji angode bondo badarimi un injido gosisina. Ata un awa matu wareregedo waini esisina. Edo bondo badari waini nonda edo gumbiri awa imo gae, awarata buro embobo un jimundo pipisitera ami gositera. Awatedo bondo badarimi, imo jimbari tutu dao tesiri gupusina. \v 10 Edo bondo badarimi embo ainde sisina, “Embo berarimi waini dave embomaide gisi pioro injido inono eoro gido, waini tega tuda pioro injido eora. Ata ine waini dave jieto gundo iji boroko einda esira!” \p \v 11 Eiwa awa kariwa tuturobéda Iesu mi esisina. Edo imo Keina nasida yai Galili doda awa esisina. Ango edo ainda taogari arapa esisina, edo ainda ambodanimi awamaneda gebé ari ainda yai pipisitera. \p \v 12 Einda amboda imo wotedo Kapenium nasida maunsisina ae ainda aide, ainda nanonamejide, ainda ambodanide. Edo awamane deguta indewae awa ainda sima esitera. \s1 Iesu Jew embomaida oro kotopu bajina sirigesisina. \p \v 13 Edo Jew embomaida Darutegari Bondo\f + \fr 2:13 \fq Darutegari Bondo. \ft Iji matu Jew embomai yai Egypt ainda bundari embomai isima edo esitera awa, God mi gundo awamaneda gitopo embomaida buwo berari desiri bebetegesitera. Ata iji ainde, Jew embomaimi God da ge kera edo sipu mamai dedo, ororo budo awamaneda mando da da, ainda manguro beda gusitera. Edo God mi kariwa awa gido awamaneda buwo dae betae darutegesisina. Awatedo imo kotembu kotembu ari deguta dao ‘Darutegari Bondo’ Jew embomaida yai pipisisina (Exodus 11-12; Leviticus 23:5; edo Deuteronomy 16:1-8). \f* ari iji atutumbesiri Iesu maundo Jerusalem vivisisina. \v 14 Edo imo Jew embomaida oro kotopu bajina\f + \fr 2:14 \fq Jew embomaida oro kotopu bajina \ft awa Jew embomaida dasiga ari oro bajina da bé da. Oro awa Jerusalem nasi doda isinesina.\f* da yai torido embomaimi wo kao mane ae sipumane de ni ribo angogo de awa origarori ero gosisina. Edo daedo embo nenei tenembada anumbesitera, awamanemi ganu evekara awa teteugedo mina piya mana piya eite itero gosisina. \v 15 Ango edo Iesu vedari asi tendedo kundo awamane berari ondesiri oro kotopu dodo idedegesitera, wo sipumane ae kao mane de daedo. Edo imo ganu teugari emboboda tenemba berari jiri gomenigedo ganu yoyowa esitera. \v 16 Edo ine embobo ni ribo angogo piedo ganu bureite itera, awamanede sisina, “Roviravi eiwa kundo idegeuǃ Mamo natoda oro awa awo origarori ari yai eureǃ” \p \v 17 Edo ainda ambodanimi ro God da Oveda gaiari awa kotembesitera, “Nato tou ari ito oro kotopu awaembo awa niyao vevera ango ami na avedo usibesi aina.”\x - \xo 2:17 \xt Psalm 69:9\x* \p \v 18 Awatedo Jew embomai\f + \fr 2:18 \fq Jew embomai. \ft Ove Kotopuda atopatari jiwaemi kotembedo era awa Jew embomaida moka einda awa Jew embomaida gisijijiegari.\f* mi embo ainde tedogositera, “Kariwa ro piato gido God mi ainda awara tari imonde piesiri buro engogo eta awa gari?” \p \v 19 Edo Iesu mi awamanede mina sisina, “Oro kotopu eiwa dedo sitewo, edo deguta tamonde (3)da doda nanemi jiano eraina.” \p \v 20 Ango tesiri Jew embomaimi sitera, “Oro kotopu einda buro awa duberi 46 ainda doda ero jiriri petugesitera, edo imo inono deguta tamonde (3)da doda jiato erainita?” \v 21 Ata ge ‘oro kotopu’ Iesu mi bureite sisina awa ainda tamo. \v 22 Awatedo iji ainde Iesu betarida awa God mi jiri eriri ainda ambodanimi ge eiwa sisina awa kotembesitera. Edo awamanemi God da Ove Gaiarida tari de, edo ge Iesu mi sisina ainde awa gebé esitera. \p \v 23 Edo Darutegari Bondo iji ainde Iesu Jerusalem ainda isite kariwa jiwae euri embomai gido esitera. Edo embomai jiwae awamaneda gebé ari ainda daoda pipisitera. \v 24 Ata Iesu embomai berari awa gari, awatedo ainda tumonda ari awamaneda yai piae. \v 25 Aindabé Iesu ami akuta rorae ro embo enemboda dobéda isiuri gido esisina, awatedo embo neneida karigari ge embo enemboda daoda imo jipapa ae. \c 3 \s1 Iesu mi Nicodemus atopaposisina. \p \v 1 Edo iji ainde, Parasi maneda embo da (1) isima edo esisina, edo ainda dao awa Nicodemus. Imo awa Jew embomaida gisijiari da (1). \v 2 Embo emi muyaede Iesu da yai gundo ainde sisina, “Atopatari, embo da ainmi kariwa engogo ine edo eta awa ari tao ae atako God embo ainde isira. Awatedo nakare awa gari, imo awa atopatari God mi piesiri guputeta.” \p \v 3 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Eiwa awa gebé bajina imonde tena. Embo da ainmi God da gisijiari\f + \fr 3:3 \fq God da gisijiari \ft da moka awa ‘God da sima ari dave’. Iji boroko God da sima ari dave embo da ain Toregari Embo Iesu da toda God da yai gumaina, ainda yai awa God mi ainda sima ari dave arapa aina, edo God mi embo ainda do gisijido aina. Edo daedo, ainda moka nei awa, iji amboda Iesu tekago butuda gumbari God mi Iesu da toda embomai berari butuda sima dave edo aina.\f* gari tao ae, atako embo awa tekago engari baina.” \p \v 4 Nicodemus mi Iesu de sisina, “Embo duga awa nongo edo tekago ainda aimi engaini? Imo ainda aida urida torari tenda engari tao aeǃ” \p \v 5 Iesu mi mina sisina, “Eiwa awa gebé bajina imonde tena. Embo da ainmi un ae God da Asisi deda engari awa bae gido, imo God da gisijiari yai torari tao ae. \v 6 Embomai tamopiside awa tamopisi engedo era, edo God da Asisi awa asisi engedo eira. \v 7 Ge eiwa nanemi imonde tetena gido kore ainyae, ‘Imomane tekago engari buwo.’ \v 8 Bisimi enade bunade ainda jipapada tumundo eira. Edo imo ainda yavi ingido eta, ata nonda edo gundo eiri nonda maundo eiri awa gari tao ae. God da Asisi da wasiri awa dá ango embomai berarida yai ainkain ainda engari bari.” \fig |alt="Jesus with Nicodemus" src="CN01670B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="3:8" \fig* \p \v 9 Edo Nicodemus mi ainde mina sisina, “Wasiri eiwa nongo nongo edo eiri?” \p \v 10 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Imo awa Israel embomaida atopapasigarida bajina da (1), edo imo roviravi eiwa gae ta? \v 11 Eiwa awa gebé bajina imonde tena. Nakare rorae matu gari awa tedo era, edo ro jisimi gari awa karigedo era, ata natokare karigari awa imomane bae. \v 12 Nane imondemane rorae butuda ro idegedo eira ainda ge tedo etena, ata imomane na gebé ae etewa. Awatedo nongo edo rorae utuda ge tano imomane gebé avi? \v 13 Embo da ainmi utuda visido mambae ata Embo da Mai akuta. Edo daedo Embo da Mai utuda edo gupusina, edo imo utuda isima edo eira.\f + \fr 3:13 \fq edo imo utuda isima edo eira. \ft Guriki ove gaiari indewaemi ge eiwa doturitera.\f* \v 14 Edo Moses mi jimbagoda kariwa abu damodamoda jiri vivisisina ango,\f + \fr 3:14 \ft Iji matuda Israel embomai abu damodamoda itero, jimbago kaedemi awamane gamundo esitera. Ango edo God mi Moses de ge sisina awa, jimbagoda kariwa siya edo jiari vitari, berari ainmi jisi ainda yai piedo kaviegari barate. Ge jirari eiwa Numbers 21:4-9 giwo.\f* Embo da Mai awa daedo jiaro vitaina awa, \v 15 berari ainmi gebé ari ainda yai pipiteira awa betainyae,\f + \fr 3:15 \fq betainyae. \ft Betari eiwawa natopo itari yai niyao matawa aveira ainda isira (Matthew 10:28 giwo.). \f* ata wasiri natopo itari barate. \fig |alt="Moses with snake lifted-up" src="lll2-20.tif" size="col" copy="© Global Recordings Network, globalrecordings.net" ref="3:14" \fig* \p \v 16 “God mi embomai butu dededa dubobé burisina, awatedo ami ainda Mai dakaima awa pipisisina, berari ainmi gebé ari ainda yai pipiteira awa betainyae, ata wasiri natopo itari barate. \v 17 Edo God mi ainda Mai butuda piesiri gupusina awa embomai butuda bekumba ainyae, ata ainda toda embomai butuda toregari borote. \v 18 Embo da ainmi ainda gebé ari God da Mai da yai piedo eira awa, God mi imo bekumba ainyae, ata embo ainmi gebé ari ainda yai piae edo eira awa, aindabé ainda gebé ari God da Mai dakaimada yai piae, God mi matu bekumba esira. \v 19 Edo God mi ango matu katesira, aindabé parara matu butuda gupusina, ata embomai buro bebegae edo esitera. Awatedo parara dubobae dodo muyae duboburitera. \v 20 Berari ainmi bebegae edo eira, pararada gumbari gido ainda buro bebegae awa arapa aina, awatedo pararade sinigambari eite, edo pararada gumainyae edo eira. \v 21 Ata embo ainmi God da gebé kera edo eira awa, pararada gundo eira. Ango ari embomai berarimi ainda buro awa God da gorobami edo esira awa arapa gara.” \s1 John Bapataito Ari Embo mi Iesu averi awa karigesisina. \p \v 22 Ainda amboda, Iesu ae ainda ambodani de idegedo yai Judea da maunsitera. Edo imo awamanede daedo yai ainda isite embomai bapataito edo esisina. \v 23 Edo iji ainde John awa daedo yai Aenon ainda isite embomai bapataito edo esisina. Yai Aenon awa Salim nasi aikae. Aindabé un jiwae yai ainda isima edo esisina, awatedo embomai gumboro bapataito edo esisina. \v 24 (John awa Herod mi bundari oroda piae gisida, wasiri eiwa idegesisina.)\x - \xo 3:24 \xt Matthew 14:3; Mark 6:17; Luke 3:19-20\x* \p \v 25 Ango edo John da ambodani ae Jew embo da (1)demi tamo teiarida ge baitera. \v 26 Edo awamane John da yai gundo sitera, “Atopatari, embo Jodani un kupo neida imonde daedo isiri, imo averi awa karigatata, giyoǃ Embo ami embomai bapataito eira. Edo embomai berari awa ainda yai mauntera!” \p \v 27 Edo John mi mina sisina, “Embo da ainmi ainda jipapa akutami da rorae bari tao ae, atako God da awara tarimi piari baina. \v 28 Imomane akuta na ge ro arapada siutani awa gotewa, ‘Na awa Keriso ae, ata ainda gumbae gisida God mi na piesiri guputena.’ \v 29 Embo da ainmi eutu jimaina awa jimbari tutu, edo eutu awa ainda aro. Edo ainda otawo demonda petedo isite ainda ge yavi ingeite do yawabé aina. Dá ango, nato do yawa ari iji einde gundo beda esira. \v 30 Embo ainda dao ikane vitarate, edo dao nato awa wotarate sisina. \p \v 31 “Embo ikaneda edo gumbari, imo awa embo berari daginegari ikanebé. Embo butuda edo gumbari awa butu embo edo butu roraeda ge tedo eira. Embo utuda edo gumbari, imo awa embo berari daginegari ikanebé. \v 32 Edo ami ro gosisina edo ingisina awa karigedo eira, ata da ainmi ainda ge awa bae edo eira. \v 33-34 Aindabé embo awa God mi piesiri gupusina, ami God da ge tedo eira, edo God mi ainde Asisi tega itaebé pisido eira. Awatedo embo da ainmi ainda ge\f + \fr 3:33-34 \fq ainda ge\ft da moka awa Iesu da ge.\f* ingido gebé esira, ami arapa esira, God awa gebé. \v 35 Mamo mi ainda Mai dubobudo eira, edo rorae berari ainda ipada pipisisina. \v 36 Embo ainmi ainda gebé ari Mai da yai pisido eira, wasiri natopo itari budo eira. Ata embo ainmi Mai kera ae edo eira, wasiri natopo itari bainyae, atako God da sinigambari ainda yai isima edo eira.” \c 4 \s1 Iesu mi Samaria eutude God da ge karigesisina. \p \v 1-3 Edo Parasi manemi ge ingitera awa Iesu embomai jiwae bapataito edo eira, edo ainda ambodanida ajigari John da awa daginegesira. (Awarata, Iesu imo akuta awa bapataito ae, ata ainda ambodanimi edo esitera.) Ango edo, iji ainde Badari mi awa gido, yai Judea dodo tenda Galili da maunsisina. \p \v 4 Ata imo yai Samaria ainda temundo mambarate sisina.\f + \fr 4:4 \fq mambarate sisina. \ft Ove Kotopuda atopapasigari jiwaemi gebé edo era awa, God da jipapa awa Iesu yai Samaria da temundo mamaina. Awatedo Iesu ainda Mamo da jipapa ambo ambo esisina.\f* \v 5 Awatedo imo yai Samaria da nasi bajina dao Saika ainda gupusina. Edo nasi ainda demonda awa butu tonga Jacob mi ainda mai Joseph de pipisisina. \v 6 Edo Jacob da un mambari awa yai ainda. Edo Iesu pepeta riboribé esisina ami ipatai rejiwa esiri imo un mambari demonda anumbesisina. Edo awa ora 6\f + \fr 4:6 \fq ora 6. \ft Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda awa Rome embomaida deguta da da ainda sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 6da moka einda awa 6:00 turode. Ata Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda Jew embomaida degutada sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 6da moka einda awa 12:00 ijide tedo era.\f* ango. \p \v 7-8 Edo iji ainde ainda ambodani imo dodo indari oriain maundo nasida totoritera. Edo Samaria eutu awa un jimain gumbiri Iesu mi ainde sisina, “Na un pieyo inane.” \p \v 9 Edo Samaria eutu ami ainde sisina, “Imo awa Jew embo edo na Samaria eutu. Ro embo ine namonde un atega esi?” (Jew ae Samaria embomai de dada edo umojiaede.) \p \v 10 Edo Iesu mi mina eutude sisina, “Edo imo God da kando awa gari gido, edo embo ainmi imonde ge, ‘Na un pieyo inane,’ sira awa, ine ainde tedogato un wasiride awa piari bae eteta.” \p \v 11 Edo eutu ami ainde sisina, “Embo bajina, un mambari awa ugonubé, edo imo un jimbari rorae itae. Yai nonda un wasiride awa basi? \v 12 Natokare ewowo Jacob mi un mambari awa namondekare pipisisina, edo imo akuta ae ainda mamai de ainda womane demi un awa injitera. Imo embo awa daginegarita?” \p \v 13 Edo Iesu mi eutu ainde mina sisina, “Berari ainmi un eiwa injido eira awa un udo tenda tenda aina. \v 14 Ata berari ainmi un nane piano inaina awa, mana un nei udo aina. Ata embo ande un awa piana, ami ainda doda un uriri ango sirido gubina eite ainda yai wasiri natopo itari piaina.” \fig |alt="Jesus and woman at the well" src="CN01674B.TIF" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="4:14" \fig* \p \v 15 Edo eutumi ainde sisina, “Embo bajina, un eiwa namonde pieyo, na un udo tenda tenda ainyae edo un mambari einda un jimain gumainyae.” \p \v 16 Iesu mi eutu ainde sisina, “Maundo iu ito dao tedo einda kundo gumbuyo.” \p \v 17 Eutu ami mina sisina, “Na iu itae.” \p Iesu mi eutu ainde sisina, “‘Na iu itae,’ teteta awa gebé. \v 18 Imo ibonomai ipa da (5) jimundo dodo esiteta. Edo boroko embo imonde daedo isira awa ito iubé ae. Awatedo imo gebé namonde teteta.” \p \v 19 Edo eutumi ainde sisina, “Embo bajina, na gotena, imo awa peroveta. \v 20 Natokare ewowomi peji einda God tumondebain edo esitera, ata imomane Jew embomaimi Jerusalem ainda God tumondebain orote tedo ewa.” \p \v 21 Edo Iesu mi ainde sisina, “Eutu, na gebé eyo, iji\f + \fr 4:21 \fq iji. \ft Guriki ge einda awa ‘ora’. \f* da (1) gupeira ainde imomane peji einda ko Jerusalem ainda Mamo tumondebain ainyae. \v 22 God awa inemane tumondebain edo ewa, imomane dave edo gae. Ata Jew embomaida yai edo God da toregari gumaina, awatedo God awa nanekare gari edo tumondebain edo era. \v 23 Mamo mi tumondebain aribé embomai ainkain imo tumondebain ara gain jipapa edo eira. Awarata iji gupeira edo matu gumbira einde tumondebain aribé embomaimi Mamo asisimi edo gebémi tumondebain ara. \v 24 God awa Asisi, edo awamane ainmi imo tumondebain edo era awa, asisimi edo gebémi tumondebain edo orote sisina.” \p \v 25 Edo eutumi ainde sisina, “Na gari, Messiah gupeira. (Ainda dao nei awa Keriso.) Iji ainde embo awa gumaina, ami rorae berari ari natokare yai arapa aina.” \p \v 26 Iesu mi eutu ainde sisina, “Na embo ami imonde ge tena.” \s1 Iesu mi eniya ge ainda ambodanide sisina, rorae jiwae tari esira God da buroda isira. \p \v 27 Edo iji dá ainde ainda ambodani gundo Iesu eutu ainde ge siri gido korebé esitera. Ata da ainmi, “Imo ro jipapa esi?” o “Ro awaembo imo ae eutu ainde ge tesi?” awa tedogae. \p \v 28 Ango edo eutu awa ainda un sigi dodo maundo nasi bajinada torido embomaide sisina, \v 29 “Gumbuwo embo ouwa gave. Amimi ro berari nato wasirida esitena awa namonde tesira. Embo eiwa Keriso ta?” \v 30 Ango tesiri embomai nasi bajinada awa idegedo Iesu da yai tuturo edo guputera. \p \v 31 Edo iji dá ainde ainda ambodanimi imonde atega edo esitera, “Atopatari, indari injiyo.” \p \v 32 Ata Iesu mi awamanede sisina, “Indari rorae nato isira imomane gae.” \p \v 33 Ango tesiri, ambodanimi akuta mina tara edo esitera, “Embo neneimi matu ainde indari kundo gumberita?” \p \v 34 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Nato indari rorae awa embo ainmi na piesiri guputena ainda jipapa awa kera ana, edo ainda buro awa petugana. \v 35 Inemane tedo ewa awa kariga ipa ao pasido (4) awa itae ari tokari iji gumaina. Giwo, nane imondemane tena, itomane jisi piedo buro do jiwae ounda udugedo giwo. Indari matu tari edo ijijimbesira tokarida tegada isira. \v 36 Edo indari tokari embo, ami ainda tau budo eira, edo imo rorae wasiri natopo itarate awa dada edo eira. Awatedo vero purara piari embo ae indari tokari embo demi doregedo yawa ara. \v 37 Kaenane ge eiwa tedo era, ‘Embo da (1)mi indari vero purara piedo eira, edo amboda embo neimi indari tokedo eira.’ Awa gebé. \v 38 Nane imomane indari tokawate pipitana yai ainda imomane gisi maundo buro ae. Embo neneimi awa yai ainda matu buro esitera, edo imomane awamaneda buro doda petugain totorawa.” \s1 Iesu mi Samaria embomaide God da ge karigesisina. \p \v 39 Aindabé eutu ami ge karigesisina, “Embo amimi ro berari nato wasirida esitena awa namonde tesira,” awatedo yai Samaria embomai jiwae nasi bajina ainda awamaneda gebé ari ainda yai pipisitera. \v 40 Ango edo yai Samaria embomai Iesu da yai gundo, imo awamanede daedo itarate atega esitera. Edo imo deguta tote (2) yai ainda isiri jijirisina. \v 41 Ango edo embomai nenei jiwae Iesu da ge ingido awamaneda gebé ari ainda yai pipisitera. \p \v 42 Edo awamanemi eutu ainde sitera, “Nakare boroko gebé era, aindabé inemi teteta awa ae, ata nakare akuta ainda ge ingera, edo nakare gotera awa gebé. Embo eiwa Keriso, embomai butu berarida Toregari Embo.” \s1 Yai Galili embomaimi Iesu ategedo buritera. \p \v 43 Edo deguta tote (2) amboda, Iesu yai awa dodo yai Galili da maunsisina. \v 44 (Edo Iesu mi matu imo akuta ge karigesisina awa, iji angode peroveta ainda nasi topoda maundo isiari awamanemi imo tou ainyae.) \v 45 Edo yai Galili embomaimi God da Darutegari Bondo Jerusalem da maundo isite, buro berari Iesu mi bondoda esiri daedo gositera. Awatedo iji angode imo yai Galili ainda gumbiri awamanemi imo ategedo buritera. \s1 Iesu mi daotarida buro emboda mai gao esiri kaviegesisina. \p \v 46 Edo Iesu tekago nasi Keina da gupusina yai Galili doda, nasi ainda ami un esiri wareregedo waini esisina. Edo daotarida buro embo da (1)da mai awa karu eite Kapenium nasida isira. \v 47 Edo iji ainde ainda mai betari aikae eiri embo emi Iesu yai Judea da edo idegedo Galili da torira awa ingisina. Awatedo imo Iesu da yai maundo ainde atega edo esisina, wotedo Kapenium da gundo mai awa ari kaviegarate. \p \v 48 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Edo kariwa jiwae ae wasiri babain de awa inemane gisi gae isite awa, imomane mana gebé awa.” \p \v 49 Edo daotarida buro embomi sisina, “Embo bajina, wotedo gumbuwasiǃ Imo gumbae gido mai nato awa betaina.” \p \v 50 Ango tesiri Iesu mi ainde sisina, “Awara, mambuyo! Mai ito kaviegesira.” \p Edo embo ami ge ro Iesu mi tesira awa gebé edo imo dodo tuturo edo maunsisina. \p \v 51 Edo imo matawa wotedo maunteiri ainda buro embobomi imo begatada tamundo ainde karigesitera, “Mai ito kaviegesiraǃ” \p \v 52 Ango tetero, ami awamanede tedogosisina, “Ora ro eiri mai nato dave esiri?” \p Edo awamanemi ainde sitera, “Avera angode ora 7\f + \fr 4:52 \fq ora 7. \ft Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda awa Rome embomaida deguta da da ainda sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 7da moka einda awa 7:00 turode. Ata Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era John da ge einda Jew embomaida degutada sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 7da moka einda awa 1:00 turode tedo era. \f* eiri ainda tamo vevera itae esira.” \p \v 53 Awatedo mamomi gosisina ora dá ainde awa Iesu mi ainda yai sisina, “Mai ito kaviegesira.” Edo imo akuta awa ae ainda orobe berari de gebé esitera. \p \v 54 Eiwa awa kariwa tote (2) Iesu mi esisina iji ainde ami Judea dodo yai Galili tekago totorisina.\f + \fr 4:54 \ft Kariwa da (1) awa iji ainde Iesu mi un esiri wareregedo waini esisina Keina nasida (John 2:1-11). \f* \c 5 \s1 Iesu mi embo karu ari un tarari demonda gao esiri kaviegesisina. \p \v 1 Ainda amboda, Jew embomaida bondo ari iji gumbiri Iesu maundo Jerusalem vivisisina. \v 2 Edo Jerusalem nasi matu jijitera ainda awa guwa gaiari. Edo guwa gaiari ainda be da (1)da dao awa Wo Sipumaneda Manguro Be, edo ainda demonda un tarari isinesina. Un tararida dao Hiburu gemi awa Betesida, edo un tarari arapada dasivi babain darari ainda ta piari berari ipa da (5) isima edo esisina. \v 3 Duga einda awa karu egeregari jiwaebé durari isima edo esitera. Embomai jisiguba ari ae baoro bundari de ipatai ambari demi un wasiri ari gain sima edo esitera. \v 4 Edo iji da (1)de anela wotedo un tarari awa davedo esisina. Edo un davedo itae euri ainda amboda, berari ainmi gisi unda wotedo esisina awa, karu ro berari ainde awa imo kaviegari budo esisina. \v 5 Embo da (1) karu budo isite duberi 38 itae esisina, ami yai ainda durari isinesina. \v 6 Edo iji angode Iesu mi embo durari isiri awa gido, ami gosisina, embo awa matu iji riboribé ango isima edo esisina. Edo ine embo ainde sisina, “Imo kaviegari udo esita?” \p \v 7 Edo karu embo mi ainde mina sisina, “Embo bajina, un dawari iji ainde na embo ainmi un tararida piari wotani awa itae. Ata na gupeiwono embo nei da (1) na dodo gisi gundo unda wotedo eira.” \p \v 8 Ango tesiri Iesu mi ainde sisina, “Erido, topi ito kundo ainto eyo!” \v 9 Edo burigibé embo awa esiri dave edo ainda topi kundo tuturo edo ainto esisina. \p Edo deguta awawa Oena Apari Degutade. \v 10 Awatedo Jew embomai\f + \fr 5:10 \fq Jew embomai. \ft Ove Kotopuda atopatari jiwaemi kotembedo era awa, Jew embomaida moka einda awa Jew embomaida gisijijiegari. \f* mi embo kaviegesira ainde sitera, “Boroko awa Oena Apari Deguta. Aodarida tari isira awa, imo topi amboka edo iainyae.” \p \v 11 Edo ine awamanede mina sisina, “Embo na esiri dave etena, ami namonde tesira, ‘Erido, topi ito kundo ainto eyo!’” \p \v 12 Ango tesiri awamanemi imo tedogositera, “Embo awa ainmi imonde, ‘Erido, topi ito kundo ainto eyo,’ tesiri?” \p \v 13 Ata embomaida doregari yai ainda imo taigedo maunsisina. Awatedo embo gao ari bira ami embo averi awa gae. \p \v 14 Ainda amboda Iesu embo awa oro kotopu bajina arapada tamundo ainde sisina, “Giyo, imo eteno kaviegeteta. Jimbo beyae ainyae. Ango ata gido imo memesi bajinabé buriteta awa daginegari bata.” \v 15 Ango edo embo awa dodo maundo Jew embomaide tesiri gositera awa, Iesu mi imo esiri dave esira. \s1 Dá Mamo mi buro edo eira awa, Mai mi buro edo eira. \p \v 16 Aindabé Iesu Oena Apari Degutade engo edo esisina, Jew embomaimi memesi neide kainde ainda yai piari tuturo esitera edo imo daro betarate begata kakowa edo esitera. \v 17 Ata ango eoro gido Iesu mi awamanede sisina, “Nato Mamo awa iji berari buro edo eira, edo gundo iji boroko einde buro eira. Edo na buro edo ena.” \v 18 Gebé, Iesu mi awamaneda Oena Apari Degutada aodari awa deuri erigedo esisina. Ata awa akuta ae. Daedo imo tedo esisina awa, God awa ainda Mamo. Ango site imo akuta ae God de daedo inono esisina. Awatedo Jew embomaimi imo daro betarate jipapa bajinabé bajina edo esitera. \p \v 19 Edo Iesu mi awa gido awamanede sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Buro ro Mamo mi edo eira awa, daedo Mai mi dá awa edo eira. Awatedo Mai mi imo akuta buro dabé ari tao ae, ata Mamo mi ro edo eiri awa gido ami edo eira. \v 20 Awa gebé, Mamo mi Mai dubobudo eira, edo ro berari Mamo mi akuta edo eira awa, euri Mai gido eira. Edo Mamo mi buro babain nenei eiwa daginegari awa Mai da yai ari gaina, imomane gido korebé awa. \v 21 Aindabé dá ango Mamo mi bebetegari jiuri eroreiworo awamanede wasiri piedo eira, dá ango Mai mi ande wasiri piari jipapa edo eira, ainde piedo eira. \v 22 Edo daedo Mamo mi embo da ji katae edo eira, ata katari berari Mai da ipada pipisisina awa, \v 23 embomai berarimi Mai tou orote dá ango awamanemi Mamo tou edo era. Edo embo ainmi Mai tou ae edo eira awa, imo Mamo ain Mai piesiri gupusina awa tou ae edo eira. \p \v 24 “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Imo ainmi ge nato ingeite,\f + \fr 5:24 \fq ingeite. \ft Ge einda moka awa ‘kera eite’.\f* edo ainda gebé ari embo na piesiri guputena da yai pipiteite, wasiri natopo itari budo eira, edo imo jimbo beyaeda katari awa bainyae, ata betari awa matu dodo wasirida tembira. \v 25 Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Iji\f + \fr 5:25 \fq Iji. \ft Guriki ge einda awa ‘ora’. \f* gupeira edo boroko gumbira eire, embo bebetegarimi God da Mai da ge yavi ingara. Edo awamane ainmi ainda ge ingera\f + \fr 5:25 \fq ingera. \ft Ge einda moka awa ‘kera etera’. \f* awa, wasiri bara. \v 26 Aindabé dá ango Mamo akuta awa wasiri tutu, ami awara tari Mai da yai pipisisina awa, dá ango Mai akuta wasiri tutu itarate. \v 27 Aindabé imo awa Embo da Mai, daedo Mamo mi ainda yai awara tari pipisisina awa, embomai katarate. \p \v 28-29 “Iji gupeira ainde ouwamane berari goiari yaida itera awa Embo da Mai da ge yavi ingido idegara. Edo ouwamane ainkain dave edo etera awa erido wasiri bara, edo ouwamane ainkain beyae edo etera awa erido katari bara. Awatedo ge eiwa ingido kore ainyae. \v 30 Nanemi akuta buro dabé ari tao ae. Dá Mamo natomi teuri ingido ena ango, na katedo ena. Nato jipapa bainyae edo ena, ata Mamo na piesiri guputena, ainda jipapa. Awatedo nato katari awa dambu darari. \s1 Iesu averi awa, John de, Iesu da buro de, God Mamo de edo God da Ove Gaiari demi karigedo era. \p \v 31 “Edo nanemi na averi embomaide karigana, ro awaembo na gebé ari awa itae. \v 32 Ata embo nei\f + \fr 5:32 \fq embo nei \ft da moka einda awa ‘God Mamo’.\f* mi embomaide nato daoda ge karigedo eira. Edo na gari, ainda ge nato daoda ami karigedo eira awa gebé. \p \v 33 “Inemane embobo John da yai pietewo maunsitera, edo ge awa ami imondemane karigesisina awa gebé. \v 34 Edo embo enemboda karigari ge nato daoda tera awa rorae bajina ae. Ata ge eiwa\f + \fr 5:34 \fq ge eiwa \ft awa ge John mi Iesu da daoda karigesisina.\f* tedo ena, imomane toregari bawate. \v 35 John awa keimo benimbeteite parara piedo esisina ango. Edo iji tupo imomane ainda pararada yawa ain jipapa esitewa. \p \v 36 “Ata rorae nei John da karigari daginegari awa nane burena. Buro babain awa Mamo mi nato yai petuganate pipisisina edo buro babain eiwa nane edo ena, eiwamanemi nato daoda karigedo era awa Mamo mi na piesiri guputena. \v 37 Edo Mamo ami na piesiri guputena, imo akuta nato daoda ge karigesisina. Edo imomane da ji ainda ge yavi ingae, edo ainda dombu gae. \v 38 Edo inemane embo awa Mamo mi piesiri gupusina awa gebé ae edo ewa, awatedo ainda ge itomane doda isima ae edo eira. \v 39 Imomane kotembedo ewa awa wasiri natopo itarida begata awa God da Ove Gaiari doda isira. Awatedo imomane ainda ge ajijigedo gidogogo edo ewa. Edo Ove Gaiari emi na averi awa karigedo eira. \v 40 Ata imomane nato yai gundo wasiri bain jipapa ae edo ewa. \p \v 41 “Embo enemboda dasiga ari nato yai awa rorae bajina ae. \v 42 Ata na imomane gari. Itomane dubobari God da yai itae. \v 43 Na awa Mamo natoda daoda guputena, edo imomane na ategedo bae. Ata embo ainmi ainda dao akutada gumaina awa, imomane embo awa ategedo bawa. \v 44 Imomane dasiga ari mina piya ari jipapa edo ewa, ata inemane buro dave awo God akutami imomane dasiga aina awa jipapa ae. Awatedo nongo edo imomane na gebé avi? \p \v 45 “Ata nane imomane Mamo natoda dombuda bekumba ge tana awa kotemainyae. Embo da (1) imondemane bekumba tedo eira awa Moses, embo ainda yai itomane tumonda ari pipisitewa. \v 46 Aindabé Moses mi nato daoda ove gagurisina, edo imomane embo awa gebé edo etewa gido, imomane na gebé ae etewa. \v 47 Ata imomane ainda ove gaiari gebé ae edo ewa, awatedo ro nane tena awa imomane gebé ari tao ae.” \c 6 \s1 Iesu mi embobo 5,000 unjisina. \r (Matthew 14:13-21; Mark 6:30-44; Luke 9:10-17) \p \v 1 Ango edo ainda amboda, Iesu temundo Galili ubutu kupo neida maunsisina. (Ubutu ainda dao nei awa Taiberiasi.) \v 2 Edo ine kariwa karu embomaida yai euri embo jiwae gido esitera. Awatedo embo jisi duga tuturo edo imo ambo ambo edo esitera. \v 3 Edo Iesu visido maundo peji demonda edo, ae ainda ambodani de daedo anumbesitera. \v 4 Edo iji ainde Jew embomaida Darutegari Bondo atutumbesisina. \p \v 5 Edo Iesu jisi piedo embomai jisi duga imo kena gupero gido Philip de sisina, “Kaende bread yai nonda oriaro embomai eiwa indari?” \v 6 Iesu matu buro ro aina awa gosisina. Ata ge awa Philip bavedo gain site sisina. \p \v 7 Philip mi mina ainde sisina, “Ganu\f + \fr 6:7 \fq Ganu. \ft Ganu einda tega awa ango emboda tau edo deguta 200 buro aina.\f* 200mi bread inono mana oriaro awamane da da mi saka saka indara.” \p \v 8 Edo Iesu da ambodani nei, Andrew (Simon Peter da nameji) mi Iesu de sisina, \v 9 “Mai einda isira, edo ainda yai bread barley\f + \fr 6:9 \fq barley \ft awa tambara ango, ata ainda vero awa babaingaebé.\f* mi ari ipa da (5) ae un wo saka tote (2) de isira. Ata nongo edo rorae emi embomai jiwaebé eiwa kondade aini?” \p \v 10 Edo Iesu mi sisina, “Tewo embomai anunumbore!” Edo yai ainda kinya jiwae erari isira. Awatedo embo jijianda berari 5,000 ango awa anunumbesitera. \v 11 Edo Iesu bread kundo ategari God da yai pisido, ambodanide piesiri awamanemi embomai anunumbesitera awamanede kando kando esitera. Edo dá ango un wo de esisina. Edo indari nandogo embomai jipapa ero awamanemi pipisitera. \p \v 12 Edo amboda awamane injido inono etero ami ainda ambodanide sisina, “Awara, ji itoto dotera awa dada ewo, da ji dowainyae.” \v 13 Awatedo awamanemi bread ipa da (5) ainda ji itoto embomaimi injido doturitera awa, dada edo kanjia berari 12 awa sirero beda esisina. \p \v 14 Edo iji amboda Iesu mi kariwa awa esiri gido embomaimi akuta tuturo edo mina tara esitera, “Gebé, Peroveta\f + \fr 6:14 \fq Peroveta. \ft Jew embomaimi Peroveta awa God mi tarigarida sisina gumaina gain edo esitera (Deuteronomy 18:18).\f* awa God mi butuda piari gumaina sisina awa eire.” \v 15 Edo Iesu gira awa, awamanemi gundo imo ipami budo awamaneda daotari arate jipapa era, awatedo imo akuta tekago taigedo pejida maunsisina. \s1 Iesu un tamonda ainto esisina. \r (Matthew 14:22-33; Mark 6:45-52) \p \v 16 Ango edo, turo jirido gumbiri ainda ambodani wotedo ubutuda maunsitera. \v 17 Edo muyae matu jiriri awamane mada visido gaigedo Kapenium nasi kena tepeite maunsitera. Edo Iesu awamaneda yai gumbae. \v 18 Edo bisi ikanade tupeiri ubutuda kakawa erari tuturo esisina. \v 19 Ango esiri awamane ma davedo maundo kilometre 5 o 6 ango edo awamane Iesu un tamonda ainto edo ma kena gupeiri jisi piedo gido adu esitera. \v 20 Ata inemi awamanede sisina, “Na awara; adu eoveǃ” \v 21 Edo awamanemi dubodavede imo ma doda buritera, edo ma awa burigibé yai awamane mauntera, ainda papoda denembesisina. \s1 Iesu mi sisina, “Na awa wasiri piarida bread.” \p \v 22 Edo embomai ubutu kupo neida isite sipo neide erido gositera awa, muyae gisi awa ma da (1) akuta isiri Iesu da ambodanimi ma ainda vitera, edo Iesu ae ainda ambodani de daedo ma ainda vitae, ata ainda ambodanimi akuta ma ainde dodo mambera. \v 23 Edo ainda amboda ma nenei Taiberiasi edo gundo yai Badari mi ategari pisido bread kando esiri embomaimi injitera, ainda demonda denembesitera. \v 24 Edo iji ainde embomaimi Iesu ae ainda ambodani de yai ainda itae gositera, awatedo awamane daedo mada visido Iesu kakowa eite Kapenium temundo maunsitera. \v 25 Ango edo awamane maundo ubutu kupo neida imo taputera. Edo awamanemi embo ainde tedogositera, “Atopatari, imo iji nonde einda gumbesi?” \p \v 26 Edo Iesu mi awamanede mina sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Aindabé inemane kariwa jiwae nane eteno gewa, edo na averi gewa, na kakowa ae. Ata imomane bread injido inono etewa, awatedo na kakowa ewa. \v 27 Tamopisida indari awa itae eira. Awatedo tamopisida indari akuta awaembo buro eove. Ata indari imondemane wasiri natopo itari piaina awaembo buro ewo. Indari awa Embo da Mai mi imondemane piaina. God Mamo mi ainda awara tari Mai da yai pipisisina buro awa arate.” \p \v 28 Edo awamanemi ainde sitera, “Nakare buro ro aro God dubodave aini?” \p \v 29 Iesu mi awamanede mina sisina, “God da buro awa eire: embo ave ami piesiri gupusina, ainda yai itomane gebé ari piawate.” \p \v 30 Awatedo awamanemi ainde sitera, “Kariwa ro ato idegari nakare jisimi gido imo gebé ari? Inemi buro ro asi? \v 31 Natokare apiye ewowomi abu damodamoda rorae dao ‘manna’ injitera. God da Ove Gaiarida tari isira awa: ‘Imo utuda edo awamaneda yai indari bread pipisisina.’ \x - \xo 6:31 \xt Exodus 16:4; Nehemiah 9:15; Psalm 78:24\x*” \p \v 32 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena, Moses mi utuda edo imondemane bread\f + \fr 6:32 \fq bread. \ft Iesu bread evekara tote (2)da ge einda sira. Mana awa tamopisida bread God mi Israel embomaida yai pipisisina, edo bread amimi tamopisida wasiri awamanede pipisisina. Ata Iesu awa asisida bread amimi asisida wasiri embomaide pisido eira. Edo Iesu awa wasiri natopo itari tutu.\f* piae. Ata Mamo natomi utuda edo imondemane bread bé pipisira. \v 33 God da bread awa embo ave utuda edo gupeite embomai butu berarida yai wasiri pipisira.” \p \v 34 Edo awamanemi ainde sitera, “Embo bajina, namondekare bread eiwa iji matawa piewasi.” \p \v 35 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Na awa wasiri piarida bread. Embo ainmi nato yai gupeite awa, mana beji aina, edo embo ainmi ainda gebé ari nato yai pipisite awa, mana un udo tamaina. \v 36 Ata nane imondemane gisi tetena, imomane na daedo gewa, awarata imomane gebé ae. \v 37 Edo embo avekave Mamo mi namonde piedo eira awa, berari nato yai gumbara. Edo berari ainmi nato yai gupeiari awa, nanemi mana onano mamaina. \v 38 Na utuda edo wotedo guputena awa, nato jipapa ain gumbae, ata embo ainmi na piesiri guputena ainda jipapa awa anate. \v 39 Edo Mamo na piesiri guputena, ainda jipapa awa evire, embo berari namonde pipisisina ainda da (1) nane dadoegainyae, ata deguta beao arida awamane berari jiano eraina. \v 40 Edo imo na piesiri guputena, ainda jipapa awa evire, berari ainmi Mai gosite, edo gebé ari ainda yai pipisite awa, wasiri natopo itari baina, edo nanemi deguta beao arida jiano eraina.” \p \v 41 Ango edo Jew embomaimi tuturo edo ge guguma gaguma ainda daoda sitera, aindabé ine sisina, “Na awa bread utuda edo wotedo guputena.” \v 42 Edo awamanemi tedo esitera, “Aee, eiwa Iesu, Joseph da mai. Ainda mamo ae ai de kaena gari. Nongo edo ine, ‘Na awa utuda edo guputena,’ ango siri?” \p \v 43 Awatedo Iesu mi awamanede mina sisina, “Imomane akuta ge guguma gaguma teove dowo. \v 44 Embo da ji ainda jipapami nato yai gumbari tao ae. Atako Mamo na piesiri guputena ami awa emboda do dumbari nato yai gumbarate. Edo nanemi deguta beao arida jiano eraina. \v 45 Ge Peroveta maneda Ove Gaiari\f + \fr 6:45 \fq Peroveta maneda Ove Gaiari \ft awa Jew embomaida ove gaiarida dao. Ove ainda doda awa ge God da peroveta manemi iji mamatuda gaguritera. Edo Jew embomaimi God da peroveta maneda ove gaiari dada edo dao eiwa pipisitera.\f*da isira awa, ‘Awamane berari God mi atopataina.’\x - \xo 6:45 \xt Isaiah 54:13\x* Awatedo berari da da ain Mamo da ge ingite, edo ainda atopatari budo, nato yai gundo eira. \v 46 Edo embo da ain Mamo jisimi gae, ata imo ain God da yai edo gupusina, ami akuta Mamo gosisina. \v 47 Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Embo da ainmi ainda gebé ari nato yaida pipisite awa, wasiri natopo itari budo eira. \v 48 Na awa wasiri piarida bread. \v 49 Itomane apiye ewowomi abu damodamoda manna injitera, awarata, awamane bebetegesitera. \v 50 Ata bread eiwa, utuda edo wotedo gundo eiri awa, embo ainmi awa injido betainyae. \v 51 Na awa bread wasiride, utuda edo wotedo guputena. Embo ainmi bread eiwa inaina, imo wasiride natopo itaina. Edo bread nane piana awa nato pisi. Awa nane embomai butu berarida ainda wasiri awaembo piana.” \p \v 52 Ango tesiri Jew embomai awamane akuta tuturo edo sinigambari edo ge baieite sitera, “Embo eiwa ainda pisi nongo edo kaenato yai piari indari?” \p \v 53 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Imomane Embo da Mai da pisi awa indae edo ainda ororo indae gido, imomane wasiri bari tao ae. \v 54 Embo da ainmi nato pisi indeite edo nato ororo indeite awa, wasiri natopo itari budo eira, edo deguta beao arida nane imo jiano eraina. \v 55 Gebé, nato pisi awa indaribé edo nato ororo awa indaribé. \v 56 Embo da ain nato pisi indeite edo nato ororo injido eira awa, imo nato doda isima edo eira, edo na ainda doda isima edo ena. \v 57 Wasiri piarida Mamo mi na piesiri guputena, edo inemi eiuri na wasiri budo ena. Dá ango embo da ain na injido eira, nane ano embo awa wasiri baina. \v 58 Bread eiwa utuda edo wotedo gupusina. Itomane apiye ewowomi manna injitera, awarata, awamane bebetegesitera. Ata embo da ainmi bread eiwa injido eira awa wasiride natopo itaina.” \v 59 Iesu mi ge eiwa benunu oro doda atopaposite sisina, Kapenium nasida. \s1 Ambodani jiwae Iesu dodo maunsitera. \p \v 60 Awatedo ainda ambodani jiwaemi ge eiwa ingido sitera, “Eiwa awa atopatari okain edo embo da ainmi bari tao ae!” \p \v 61 Edo Iesu, imo akuta awa gari ainda ambodani ge eiwa ingido guguma gaguma tera. Awatedo awamanede sisina, “Ge emi eiri itomane gebé ari nato yaida dowain jipapa evita? \v 62 Edo imomane Embo da Mai tekago overegedo ainda yai utuda viviteiari gido, nongo avi? \v 63 Asisi Kotopu mi embomaide wasiri piedo eira. Tamopisimi piari tao ae. Edo ge nane tena ami itomane asisi kondade aina edo wasiri piaina. \v 64 Ata itomane doda embo nenei awa gebé ae era.” (Iesu mi tuturoda edo gosisina awa, awamane ainkain awa gebé ae ari, edo embo ainmi imo gitopo emboda ipada piaina, awatedo Iesu awa sisina.) \v 65 Edo ami tedo sisina, “Aindabé eiwa nane imondemane tetena awa, embo da ji nato yai gumbari tao ae, atako embo da ave Mamo natomi ainda yai udo ari do pipisisina.” \p \v 66 Ainda amboda, ainda ambodani jiwae ainde daedo tenda pepeta ae doturitera. \p \v 67 Edo Iesu mi ambodani 12de sisina, “Imomane daedo na dodo mamain jipapa evita?” \p \v 68 Edo Simon Peter mi ainde mina sisina, “Badari, nakare anda yai mambari? Wasiri natopo itarida ge ito yai isira. \v 69 Edo nakare gebé esitera edo gositera awa, imo awa Keriso, God wasirideda Mai.” \p \v 70 Edo Iesu mi awamanede mina sisina, “Nane imomane 12 geritena, ata itomane doregari doda embo da (1) awa Binei\f + \fr 6:70 \fq Binei \ft awa Satan da dao nei. Anela awa God da ge jindesiri God mi imo utuda kundo augesiri idegedo wowosisina. Edo imo awa God da gitopo edo embo enemboda gitopo.\f* mi gisijido eira!” \v 71 Iesu mi Judas da ge einda sisina, edo Judas awa Simon Iscariot da mai. Imo awa ambodani 12 ainda da (1), awarata amboda ami Iesu gitopoda ipada piaina. \c 7 \s1 Iesu da nanonamejibé awamaneda gebé ari ainda yai piae. \p \v 1 Edo einda amboda Iesu yai Galili ainda pepeta edo esisina. Aindabé Jew embobo\f + \fr 7:1 \fq Jew embobo \ft da moka einda awa Jew embomaida gisijijiegari.\f* mi imo daro betarate siya edo era awa gido gido, imo yai Judea doda pepeta edo mambari jipapa ae edo esisina. \v 2 Edo Jew embomaida Dogara Arida Bondo\f + \fr 7:2 \fq Dogara Arida Bondo. \ft Jew embomaida bondo iji awawa, awamanemi dogara siya edo isima edo esitera dá ango awamaneda ewowo gawowomi iji matuda abu damodamoda Moses de daedo isima edo esitera. Awamaneda bondo awa deguta 7 sima edo esitera, edo awamaneda dongo gurepi ae ni olive deda be tari eiuri gido dubodave edo esitera. (Ni olive da ge nei John 8:1da tuda giwo.) Edo awamanemi duberi da da kariga September ko October ainde bondo awa sima edo esitera (Leviticus 23:33-43).\f* iji atutumbesisina. \v 3 Ango edo Iesu da nanonamejimi ainde sitera, “Imo einda edo dodo Judea mambuyo, ito ambodanimi buro babain edo eta awa daedo gore. \v 4 Embo da ainmi ainda buro dave embo berarida yai arapa ain jipapa edo eira gido, ainda buro onjigainyae. Edo imo buro eiwa edo eta gido, imo akuta embomai berarida jisida eyo gore.” \v 5 Ainda nanonamejibémi awamaneda gebé ari ainda yai piae edo esitera, awatedo ge ango sitera. \p \v 6 Ango edo Iesu mi awamanede sisina, “Iji nato awa boroko gumbae. Ata itomane yai iji berari awa dave. \v 7 Butu embomai\f + \fr 7:7 \fq Butu embomai \ft awa embomai ainkain God dubobae edo awamaneda tamopisida jipapa bebegae ambo ambo edo era.\f* awa sinigambari imondemane ari tao ae. Ata nane awamaneda jimbo bebegae karigedo ena, awatedo awamane namonde sinigambari edo era. \v 8 Imomane awa bondo einda visido mambuwo. Iji nato awa bé gumbae, awatedo na awa bondo einda boroko visido mamainyae.” \v 9 Edo amboda Iesu ge eiwa awamanede sisina, imo yai Galili ainda iji tupo isiri jijirisina. \s1 Iesu Dogara Arida Bondoda maundo embomai atopaposisina. \p \v 10 Edo amboda, ainda nanonameji dodo bondoda visido maunsitera, imo daedo bondoda maunsisina. Awarata, imo awa arapada mambae, ata onjigedo maunsisina. \v 11 Edo bondo einda Jew embobomi imo awa gain kakowa eite tedogido esitera, “Embo eiwa nonda isiri?” \p \v 12 Edo embo jisijisi awamaneda doda ami Iesu da daoda ge pisipasi jiwae tedo esitera. Neneimi tedo esitera, “Embo awa dave.” \p Edo embo neneimi mina awamanede tedo esitera, “Ango ae, embo ami embomai dubo butedo eira.” \v 13 Awarata awamane Jew embobo awa adu esitera, awatedo embo da ainmi ainda daoda ge arapada tae. \p \v 14 Edo iji ainde bondoda pura kupo da (1) awa itae eiri Iesu maundo visido oro kotopu bajinada yai torido embomai tuturo edo atopaposisina. \v 15 Edo Jew embomaimi korebé eite sitera, “Embo eiwa God da Ove Gaiarida gari eiwa nongo edo burisini? Imo atopatari bae!” \p \v 16 Awatedo Iesu mi awamanede mina sisina, “Atopatari nato awa nato topo ae, ata awa imo ainmi na pipisisina, ainda edo gundo eira. \v 17 Edo embo da ainmi God da jipapa ain jipapa aina gido, atopatari nato awa God da yai edo gundo eirita o awara tari nato akutada awa ge tedo enita awa gaina. \v 18 Embo ainmi awara tari ainda akutada ge site awa, tou ari ainda akuta bain jipapa edo eira. Ata embo ainmi embomi imo piesiri gupusina tou ain jipapa edo eira, imo awa gebé, edo ainda yai jimbo beyae itae. \v 19 Moses imondemane aodari awa pipisisinita? Awara, ata imomane da ainmi kera ae. Imomane ro awaembo na dawo betanate jipapa evi?” \p \v 20 Edo embomaimi mina sitera, “Imo awa bineimi gisijido eira. Embo ainmi imo dari betatate jipapa eiri?” \p \v 21 Iesu mi awamanede mina sisina, “Nane buro bajina da (1) eteno imomane berari korebé ewa. \v 22 Imomane tamo jiugari\f + \fr 7:22 \fq tamo jiugari \ft awa mai jianda ko embobéda tamo kotopuda ainto kapari. God mi Abraham de ango arate atopaposisina (Genesis 17:9-14). Tamo jiugarida kariwa ami Abraham da orobe kondade ari awamane awa God da embomai kotembu kotembu orote (Genesis 12:1-3; 15:1-6). \f* da ge okain Moses mi pipisisina awa kera edo ewa. (Awarata Moses mi awa tuturoda piae, ata apiye ewowomi tuturoda pipisitera.) Edo iji nenei Oena Apari Degutade mai jianda tamo jiugedo ewa. \v 23 Edo mai jianda Oena Apari Degutade tamo jiugedo ewa, Moses da aodari dawo erigainyae awate, edo Oena Apari Degutade nane embo gao eteno ainda tamoda kaviegari berari burara amo, ro awaembo imomane namonde sinigambari evi? \v 24 Imomane na jisimi gari akuta awa goteite katainyae, ata katari wasiri dambu dararimi na goteite katewo.” \s1 Embomaimi tedogido esitera, “Iesu awa Keriso ta?” \p \v 25 Edo Jerusalem embomai neneimi tuturo edo tedogositera, “Embo daro betarate darera awa evirita? \v 26 Ata giwo! Embo awa eire ge arapada sira, edo awamanemi ainde ge da ro tae. Gisijijiegarimi garibé bera awa, embo eiwa Keriso bé tarora? \v 27 Awarata kaen awa gari embo eiwa yai nonda edo gupusini awa. Ata iji nonde Keriso gumaina awa, da ainmi embo awa yai nonda edo gumaini awa gae.” \p \v 28 Ango edo Iesu oro kotopu bajina arapada atopaposiri jiriri aorogatedo sisina, “Imomane na awa gari edo daedo na nonda edo gumbari awa gari. Awarata na awara tari nato akutada einda gumbae, ata embo ami na piesiri guputena awa gebé, edo inemane embo awa gae. \v 29 Ata na embo ainda yai edo gumbari, edo embo ami na piesiri guputena, awatedo na embo awa gari.” \p \v 30 Edo ainda iji\f + \fr 7:30 \fq iji. \ft Guriki ge einda awa ora.\f* awa gumbae isira, awatedo awamanemi Iesu kumain esitera, ata embo da ainmi ainda tamoda ipa piae. \v 31 Edo embomai jiwae embo jisi da (1) doda awamaneda gebé ari ainda yai pipisitera, edo awamanemi tedo esitera, “Iji nonde Keriso gumaina awa inemi kariwa jiwae embo emi edo eutara amo daginegainita?” \s1 Oro kotopu bajinada sima ari embobo Iesu jido kumain maunsitera. \p \v 32 Edo Parasi manemi embomai jisi da (1) doda ami Iesu da daoda ge awawa pisipasi tero ingitera. Ango edo Parasi mane ae pirisi babain demi oro kotopu bajinada sima ari embobo pietero imo jido kumain maunsitera. \p \v 33 Edo Iesu mi sisina, “Na imondemane iji tupo akuta sima ana, edo imo ainmi na piesiri guputena ainda yai mamana. \v 34 Edo imomane na gain kakowa awa, ata imomane na tambae awa. Edo na yai nonda itana awa, imomane gumbari tao ae.” \p \v 35 Awatedo Jew embomaimi ge mina tara esitera, “Embo yai nonda mambari kaenane kakowa edo tambae ri? Guriki embomaida yai ounda kaenato orobe nenei ainda isima edo era awa isira. Embo ami yai ounda maundo Guriki embomai atopatainita? \v 36 Ami tesira, ‘Imomane na gain kakowa awa, ata imomane na tambae awa.’ Edo ami tesira, ‘Na yai nonda itani awa, imomane gumbari tao ae.’ Ge einda moka awa rori?” \s1 Iesu mi Asisi Kotopu da gumbari ge karigesisina. \p \v 37 Edo bondoda deguta beaoda, deguta bajina ainde, Iesu mi erido petedo ge aorogateite sisina, “Embo da ainmi un udo eira gido, embo awa nato yaida gundo indarate.\f + \fr 7:37 \ft Aindabé Jew embomaida tari petari awamaneda bondoda edo esitera, ge awa Iesu mi sisina awa tepobé ae. Oro kotopu bajina arapada pirisi maneda gisijiari bajinami un dodegedo esisina Jew embomaida jisida, awamane kotembu kotembu orote iji matuda God mi awamaneda ewowo gawowo abu damodamoda kondade esiri un ganumada edo idegesisina. Awarata Iesu mi sisina awa, imo akuta ami inono ari embo un udo tekago tamainyae (Exodus 17:1-7 giwo.).\f* \v 38 Embo ainmi ainda gebé ari nato yaida pipisite awa dá God da Ove Gaiarida ge sisina ango, un wasiride ainda doda edo visido beda edo dodedo wotaina.”\x - \xo 7:38 \xt Isaiah 12:3; 55:1; 58:11\x* \v 39 (Ata ge eiwa awa God da Asisi da ge Iesu mi sisina. Edo embo ainkainmi awamaneda gebé ari Iesu da yai pipitero awa, God mi ainda Asisi Kotopu awamaneda yai piain esisina. Awarata iji ainde Iesu mi ainda taogari utuda visido bae. Awatedo iji ainde God mi ainda Asisi awamaneda yai piae.) \s1 Embomaimi Iesu da daoda ge mina tara edo evekara esitera. \p \v 40 Awatedo iji angode embo jiwae jisi da (1) doda ge eiwa ingido, awamanemi tedo esitera, “Gebé, embo eiwa awa Peroveta.”\x - \xo 7:40 \xt Deuteronomy 18:15-19\x* \p \v 41 Embo neneimi tedo esitera, “Embo eiwa awa Keriso.” \p Ata neneimi tedo esitera, “Nongo edo Keriso yai Galili da edo gumaini? \v 42 God da Ove Gaiari sisina awa, Keriso, David da orobe\f + \fr 7:42 \fq orobe. \ft Guriki ge einda awa David da \ft \+bdit ve\+bdit*. \f* da edo gumaina, edo imo Beteliem nasida edo gumaina. Nasi ainda David isima edo esisina.” \v 43 Edo embomaimi Iesu da daoda ge mina tara edo avigekavige esitera. \v 44 Edo nenei imo kumain jipapa edo esitera, ata embo da ainmi ainda yai ipa piae. \s1 Jew embomaida gisijijiegarimi awamaneda gebé ari Iesu da yai piae esitera. \p \v 45 Ango edo oro kotopu bajina sima ari embobo egenembedo pirisi babain ae Parasi mane deda yai maunsitera. Edo awamanemi sima ari embobode sitera, “Ro awatedo embo awa kundo gumbae etevi?” \p \v 46 Edo sima ari embobomi mina sitera, “Embo da ainmi ge embo emi tesira ango awa gisi tae nakare gae!” \p \v 47 Edo Parasi manemi awamanede mina sitera, “Imomane daedo udumbesirita? \v 48 Gisijijiegari ko Parasi mane da ainmi ainda gebé ari ainda yai piesirita? Ango ae! \v 49 Ata embo jisi da (1) emi aodari awa gae. Awatedo God da begá awamaneda yai isira.” \p \v 50 (Nicodemus awa embo ainmi muyaede Iesu da yai gupusina.\x - \xo 7:50 \xt John 3:1-2\x* Imo daedo awa Parasi maneda da (1) awamane doregari doda.) Edo embo ami awamanede sisina, \v 51 “Kaenato aodarida isira awa emboda ge awa gisi ingae edo ainda buro rori awa gae isite embo awa katainyae.”\x - \xo 7:51 \xt Deuteronomy 1:16-17; 19:15\x* \p \v 52 Edo awamanemi mina ainde sitera, “Imo daedo Galili embo ta? God da Ove Gaiari awa ajijigedo giyo. Peroveta da ji awa yai Galili da edo gumbae.” \p \v 53 Ango edo embo da da dodo ainda mando topoda maunsisina.\f + \fr 7:53 \ft John da ge 7:53 maundo 8:11 eiwa Guriki ove gaiari neneida itae. \f* \c 8 \s1 Jew embomaida gisijijiegarimi ipuda ari eutu Iesu da yai kundo guputera. \p \v 1 Ata Iesu Olive de Peji\f + \fr 8:1 \fq Olive de Peji \ft awa Jerusalem demonda. Iesu da ijide ni dao ‘olive’ jiwae peji ainda erido esitera. Awatedo embomaimi ainda dao ‘Olive de Peji’ tedo esitera. Ni olive mi be babaingae ekegedo eira. Jew embomaimi ainda be datedo gama budo jigamo edo esitera. Ni olive beda gama awa siwo dave, indari siya ari rorae dave, edo keimoda dungari rorae dave daedo (Leviticus 24:2).\f* ainda maunsisina. \v 2 Edo sipobéde imo tenda egenembedo oro kotopu bajinada yai toriri embomai berarimi ainda yai gundo esitera. Edo ine anumbedo awamane tuturo edo atopaposisina. \v 3 Ango edo Aodarida atopapasigari ae Parasi mane demi eutu da (1) ipuda eiri awa tamundo ainda yai kundo guputera. Edo awamanemi embomai doregetera awamaneda dombuda eutu awa pietero peposisina. \v 4 Edo awamanemi Iesu de sitera, “Atopatari, eutu eiwa ipuda arida jimbobé eiri tambera. \v 5 Edo Moses mi ge okain kaenato Aodari doda sisina awa, eutu ango awa ganumami daro betarate sisina. Ata imo ge ro tasi?” \v 6 Edo awamanemi ge eiwa wao ango jigamo edo Iesu bekumba ain sitera. \p Ata Iesu atembedo ipa toromi butuda ove tuturo edo gagurisina. \v 7 Edo awamanemi tedogari ainde dowae matawa tero imo pangedo awamanede sisina, “Imomane embo da ainmi jimbo beyae itae gido ine gisi ganuma budo augedo eutu eiwa dari betare.” \v 8 Ango edo imo tekago atembedo butuda ove gagureite isiri, \v 9 awamane ge awa ingido da da tuturo edo idegedo bodembesitera. Edo embo mamatu gisi idegedo maunsitera, edo embo teteka ambobéda idegesitera. Ango edo awamane Iesu akuta dodo, edo eutu awa daedo embomaida doregari doda petari isiri doturitera. \p \v 10 Edo Iesu erido petedo eutu gido ainde sisina, “Eutu, embo imo bekumba etera, awamane yai nonda mamberi? Embo da ainmi imo bekumba ae ta?” \p \v 11 Eutu ami sisina, “Badari, embo da ainmi na katae.” \p Edo Iesu mi ainde sisina, “Na imo daedo katainyae. Mambuyo, edo boroko einda edo tenda jimbo beyae ainyae.” \s1 Iesu awa embomai butu dededa parara. \p \v 12 Edo iji ainde Iesu mi tenda embomaide ge tedo sisina, “Na awa embomai butu dededa parara. Embo da ainmi na ambo ambo edo eira awa, mana muyaeda pepeta aina, ata wasiri piarida parara baina.” \p \v 13 Ango tesiri Parasi manemi ainde sitera, “Inemi ito daoda ge embomaide karigedo eta, awatedo ro awaembo nanekaremi ito karigari ge awa gebé ara awa itae.” \p \v 14 Edo Iesu mina awamanede sisina, “Na yai nonda edo guputeni edo yai nonda maunteni awa na gari. Awatedo, edo nanemi nato daoda ge karigedo ena, nato karigari ge awa gebé. Ata imomane na yai nonda edo guputeni edo yai nonda maunteni awa gae. \v 15 Edo itomane katarida tega awa dá embo enembomi jigamo edo era ango. Ata na embo da (1) ande katari piae de. \v 16 Awarata, na awa akuta ae, ata na Mamo na piesiri guputena ainde daedo isima edo ena. Edo nane katana gido, nato piari petari awa gebé. \v 17 Edo daedo itomane Aodarida gaiari isira awa, iji ainde karigari ge dá awa embo tote (2)mi tara gido, awa gebé.\x - \xo 8:17 \xt Deuteronomy 19:15\x* \v 18 Nanemi nato daoda ge karigedo ena. Edo Mamo ain na piesiri guputena awa nato daoda ge karigedo eira.” \p \v 19 Ango edo awamanemi embo ainde sitera, “Ito Mamo awa indari?” \p Iesu mina sisina, “Imomane na averi awa gae edo Mamo nato averi awa gae. Edo imomane na averi awa gari gido, imomane Mamo nato averi awa gari.” \v 20 Oro kotopu bajinada yai arapada embomaimi awamaneda ategari ganu God de pisido esitera, ainda demonda Iesu mi atopaposite ge eiwa sisina. Ata ainda iji\f + \fr 8:20 \fq iji. \ft Guriki ge einda awa ora.\f* awa gumbae isira, awatedo iji angode embo da ji ainmi imo kumbae. \p \v 21 Edo Iesu mi tekago awamanede ge tedo sisina, “Na mamain ena. Edo imomane na gain kakowa awa, edo imomane itomane jimbo beyaeda betawa. Yai nonda na mamain ena awa, imomane gumbari tao ae.” \p \v 22 Ami ango tesiri Jew embomai akuta tedogido esitera, “Embo ami ‘Na yai nonda mamani ainda imomane gumbari tao ae,’ sira awa, imo akuta dedo betainita?” \p \v 23 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Imomane awa kambe embomai; na awa yai ikane embo. Imomane awa butu eiwa topo embomai; na awa butu eiwa topo ae. \v 24 Aindabé imomane na averi tetena awa gebé ae gido, itomane jimbo bebegaeda betawa. Awatedo nane imondemane tetena awa, itomane jimbo bebegaeda betawa.” \p \v 25 Edo awamanemi embo ainde sitera, “Imo averi?” \p Edo Iesu awamanede sisina, “Na averi awa tuturoda siwono gido esitewa. \v 26 Nanemi ge jiwae itomane daoda bureite imondemane tedo katae etena. Awarata, ge awa ainmi na piesiri guputena namonde tedo eira awa akuta tana. Imo awa gebé, edo ge ro ainda yai ingido ena awa, nane embomai butu dedede tedo ena.” \p \v 27 Edo awamanemi gae arapa ae Mamo da daoda ge awamanede tedo esisina awa. \v 28 Awatedo Iesu mi awamanede sisina, “Embo da Mai jiawo vitaina iji ainde, na gawa awa na awara. Edo nanemi akuta buro dabé ari tao ae, ata dá Mamo natomi na atopasido tanate sisina ango, ge eiwa tedo ena. \v 29 Edo embo ainmi na piesiri guputena awa namonde daedo isima edo eira. Nane iji berari imo dubodave arate buro edo ena, awatedo Mamo mi na dowae akuta itae.” \v 30 Edo iji angode imo ge eiwa siri embomai jiwae awamaneda gebé ari ainda yai pipisitera. \s1 God da gebémi embomai udegaina. \p \v 31 Edo Iesu mi Jew embomai ainmi awamaneda gebé ari ainda yai pietera awamanede sisina, “Imomane nato ge matawa kera awa gido, imomane awa nato ambodanibé. \v 32 Edo imomane gebé awa gawa, edo gebé ami imomane udegaina.” \p \v 33 Edo awamanemi ainde mina sitera, “Nakare awa Abraham da apipiye,\f + \fr 8:33 \fq Abraham da apipiye. \ft Guriki da ge einda awa \ft \+it Abraham da ve\+it*.\f* edo nakare iji gisi edo gundo gundo iji boroko einde, embo da (1) anda buro embobo ae. Ro embo inemi nakare udegari bara tesi?” \p \v 34 Iesu mi awamanede mina sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Embo berari ainmi jimbo beyae edo eira, imo awa jimbo beyaeda buro embo. \v 35 Edo buro emboda yai ainda badararida orobeda awa natopo itari ae, ata maida yai orobeda awa natopo itari. \v 36 Awatedo, Mai mi imomane udegaina gido, imomane udegaribé bawa. \v 37 Edo na gari imomane awa Abraham da apipiye. Ata nato geda itari yai itomane doda awa itae, awatedo na dawo betanate jipapa edo ewa. \v 38 Edo rorae ro nato Mamo da yai gositena awa, nane tedo ena. Edo rorae ro itomane mamoda yai gositewa awa, inemane edo ewa.” \p \v 39 Edo awamanemi ainde mina sitera, “Abraham awa natokare mamo.” \p Iesu mi awamanede sisina, “Edo imomane awa Abraham da mamai gido awa, imomane buro ro Abraham mi edo esisina awa edo ae etewa. \v 40 Edo na gebé God da yai ingido awa imondemane tetena. Awarata, boroko imomane na dawo betanate jipapa ewa. Abraham mi buro ango ae! \v 41 Inemane mamo itomaneda buro edo ewa.” \p Awatedo awamanemi ainde sitera, “Nakare awa toropu mamai ae. Mamo natokare akuta awa God.” \p \v 42 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Na God da yai edo guputena edo na awa einda. Daedo nato awara tari akutada awa gumbae, ata inemi na piesiri guputena. Awatedo, edo God awa itomane Mamo gido awa, imomane na dubobae edo etewa. \v 43 Ge nane imondemane tena awa ingain jipapa ae, awatedo imomane ge nato gari tao ae. \v 44 Binei awa itomane mamo topo, edo itomane mamoda jipapa ain edo ewa. Embo ami tuturobéda embo deuri betedo esitera, edo gebé awa ainda yai itae. Awatedo gebé awa jido petae. Embo awa ge pitawa tari embo edo ge pitawa tarida mamo. Awatedo iji nonde imo ge pitawa taina, ainda ge topobé ami tedo eira. \v 45 Ata nane gebé tedo ena, awatedo imomane na gebé ae edo ewa. \v 46 Imomane embo da ainmi nato jimbo beyae da ji awa karigeteiri? Edo na imondemane gebé tena gido awa, ro embo na gebé ae evi? \v 47 Embo ave God da topo ami awa, God ge siuri ingido eira. Imomane God da topo ae, awaembo imomane ainda ge ingae edo ewa.” \s1 Abraham engae gisida na itena. \p \v 48 Edo Jew embomaimi ainde mina sitera, “Nanekare imo awa Samaria embo edo imo awa bineimi gisijido eira tetera. Imo ango awa gebé rita?” \p \v 49 Iesu mi mina sisina, “Na awa bineimi gisijiaede. Ata na Mamo nato tou edo ena, edo imomane mengari nato yai piedo ewa. \v 50 Edo nato dao awa embomaimi jiaro erarate kakowa ae. Embo da (1) isira ami nato dao awa jiari erarate jipapa edo eira, edo imo embomai berari katedo eira. \v 51 Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Embo da ainmi ge nato kera edo aina gido awa betari mana gaina.” \p \v 52 Ango tesiri Jew embomaimi ainde sitera, “Nakare boroko gari bera, bineimi imo gisijido eira! Abraham besisina, edo peroveta mane daedo besitera, edo ine teta, ‘Embo da ainmi ge nato kera edo aina gido awa betari manabé gaina.’ \v 53 Imo bajina ta, ko mamo natokare Abraham awa bajina ri? Embo awa besisina, edo peroveta mane besitera. Imo awa embo ave kotembetesi?” \p \v 54 Iesu mi mina sisina, “Edo nane dao nato dasiga ana gido, nato dasiga ari awa itae. Mamo nato ande ‘natokare God’ tedo ewa, ami dao nato dasiga edo eira. \v 55 Awarata imomane embo awa gae, ata embo awa na gari. Edo nane tana, ‘Embo awa na gae,’ na awa ge pitawa tari embo dá imomane ango ana. Ata na embo awa na gari edo ainda ge kera edo ena. \v 56 Itomane mamo Abraham, nato gumbari iji gain eite do yawa bajinabé esisina. Edo imo gido yawa esisina.” \p \v 57 Edo Jew embomaimi ainde sitera, “Imo awa duberi 50 awa bé bae! Nongo edo imo Abraham gositesi?” \p \v 58 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Abraham engae gisida na itena!” \p \v 59 Edo ge ango tesiri awamane ganuma budo embo awa daro betarate sitera. Ata Iesu akuta onjigedo awamaneda doda maunsite oro kotopu bajinada yai idegesisina. Edo awamane ango daginegesisina. \c 9 \s1 Iesu mi embo jisiguba ari aida urida engari awa gao esisina. \p \v 1 Ango edo Iesu ainto edo maunteite embo da (1) jisiguba ari aida urida engari awa gosisina. \v 2 Edo ainda ambodanimi embo ainde tedogositera, “Atopatari, anda jimbo beyaemi esiri embo eiwa jisiguba ari engisini? Awa ainda jimbo beyae akuta ta ko embo einda aimamoda jimbo ri?” \p \v 3 Edo Iesu mi mina sisina, “Embo ainda jimbo beyae ae, o ainda aimamoda jimbo beyae ae, ata imo jisiguba ari isira awa God mi ainda goroba ari ainda yai arapa ari embomaimi gorote tedo. \v 4 Iji inono isiari ainde nane buro awawa embo na piesiri guputena ainda jipapa awa anate. Muyae iji gupeira ainde embo da ainmi buro ari tao ae. \v 5 Iji dá ainde na butuda isima edo ena, na awa embomai butu dededa parara.” \p \v 6 Iesu ge eiwa sisina, edo imo butuda kosiwa esisina. Ango edo ami butu tatapu ae beporo de daedo baige edo kundo embo jisiguba ari ainda jisida dasisina. \v 7 Edo embo ainde sisina, “Mambuyo Siloam Un Tarari ainda, edo teieyo.” (Siloam da moka awa Piari Mambari.) Ango tesiri embo awa maundo teiedo yai goteite gupusina.\fig |alt="Jesus puts mud on blind man's eyes" src="DN00456b.tif" size="col" copy="Darwin Dunham © United Bible Societies" ref="9:6" \fig* \p \v 8 Awatedo nembu mane ae embomai nenei demi embo jisiguba ari awa isiuri gisi gido esitera ami mina tara edo esitera, “Embo eiwa anumbedo isite embode rorae atega edo esira, awarita?” \p \v 9 Edo embo neneimi sitera, “Embo eiwa dá awara.” \p Ata neneimi sitera, “Embo awa da kariwa awa ainda ango.” \p Edo embo ami akuta tedo esisina, “Na embo awara!” \p \v 10 Awatedo awamanemi embo ainde sitera, “Nongo nongo edo ito jisi pirigesiri?” \p \v 11 Edo embo ami mina sisina, “Embo, ainda dao Iesu tedo era, ami butu tatapu edo kundo nato jisida datedo namonde sisina, ‘Mambuyo Siloam Un Tarari ainda, edo teieyo.’ Ango tesiri na maundo teietena, edo na iji tuturoda yai gena.” \p \v 12 Edo awamanemi embo ainde sitera, “Embo awawa indari?” \p Edo embo ami sisina, “Na gae.” \s1 Parasi manemi embo Iesu mi gao esisina awa kasitera. \p \v 13 Edo awamanemi embo ave gisi jisiguba ari isira awa Parasi maneda yai kundo guputera. \v 14 Edo Oena Apari Degutade awa iji ainde Iesu butu tatapu edo emboda jisi pirigesisina. \v 15 Edo tekago Parasi mane daedo embo ainde tedogido esitera, “Nongo nongo edo imo iji tuturoda yai gesi?” \p Edo ami awamanede sisina, “Embo awa butu tatapu nato jisida piesiri, na teiedo yai gotena.” \p \v 16 Ango edo Parasi mane neneimi tedo esitera, “Embo eiwa Oena Apari Degutadeda aodari awa kera ae edo eira, awatedo emi God da yai edo gumbae.” \p Edo neneimi tedo esitera, “Edo embo awa jimbo bebegae ari embo gido, nongo edo ami kariwa angogo ari tao edo eiri?” Ango tedo awamane avigekavige esitera. \p \v 17 Edo awamanemi tenda embo jisiguba ari ainde ge sitera, “Embo ami ito jisi pirigesira, awatedo inemi ge ro ainda daoda tesi?” \p Edo embo ami sisina, “Embo awa peroveta.” \p \v 18 Awarata Jew embobo\f + \fr 9:18 \fq Jew embobo \ft da moka einda awa Jew embomaida gisijijiegari.\f* awa gebé ae embo awa ainda aida urida edo jisiguba ari engisina edo iji tuturoda yai gira. Awatedo awamanemi embo iji tuturoda yai gira ainda aimamoda yai gumborote ge pietero mambiri awamane guputera. \v 19 Edo awamanemi ainda aimamode tedogositera, “Mai eiwa itomane ta? Inemane mai eiwa awa jisiguba ari aida urida engari tevita? Edo boroko nongo nongo edo emi yai goteiri?” \p \v 20 Edo ainda aimamomi awamanede mina sitera, “Nakare gari, embo eiwa natokare mai edo imo awa jisiguba ari aida urida engari. \v 21 Ata nongo edo boroko yai goteiri awa nakare gae, ko embo ainmi ainda jisi pirigesiri awa nakare gae. Ainda duberi awa inono; embo ainde tedogiwo. Embo ami ainda daoda ge taina.” \v 22 Ainda aimamomi Jew embobo adu edo esitera, awatedo ge ango sitera. Jew embobo matu awara esitera awa, embo da ainmi Iesu awa Keriso karigari gido awa, awamanemi imo benunu oroda kundo arapada piaro idegarate.\f + \fr 9:22 \fq awamanemi imo benunu oroda kundo arapada piaro idegarate \ft da moka awa: embo ango awa benunu oroda mana tenda toraina, edo benunu oroda embomaide mana tenda umojiaina. \f* \v 23 Awatedo ainda aimamomi sitera, “Ainda duberi awa inono; embo ainde tedogiwo.” \p \v 24 Edo awamanemi tenda embo jisiguba arida yai gumbarate ge pietero mambiri embo awa gupusina. Edo awamanemi embo ainde sitera, “God da yai taogari pieyoǃ\f + \fr 9:24 \fq God da yai taogari pieyoǃ \ft Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, ge einda moka awa: “God ito ge ingido eira, awatedo gebémi namondekare teyo gore!”\f* Nakare gari, embo eiwa jimbo beyae ari embo.” \p \v 25 Edo embo ami mina sisina, “Embo eiwa jimbo beyae ari embo ta awa na gae. Rorae da (1) na gari awa, na awa jisi guba ari ata boroko na yai gotena!” \p \v 26 Ango edo awamanemi embo ainde tekago sitera, “Embo ami imonde ro esiri? Ami nongo edo ito jisi pirigesiri?” \p \v 27 Edo embo ami awamanede mina sisina, “Na imondemane matu tetena, edo imomane ingae. Ro awatedo tenda ingain jipapa evi? Imomane daedo ainda ambodani ain jipapa evita?” \p \v 28 Ango edo awamanemi ainda daoda ge bebegae tedo sitera, “Imo awa ainda ambodani, ata nakare awa Moses da ambodani. \v 29 Nakare gari, God mi Moses de ge sisina. Ata embo eiwa, yai nonda edo gupusini awa nakare gae.” \p \v 30 Edo embo ami awamanede mina sisina, “Na korebé ena! Ine jisi nato pirigesira, awarata embo awa yai nonda edo gupusini awa imomane gae. \v 31 Kaena gari, God mi embo jimbo bebegaeda ge awa ingae edo eira. Ata embo da ainmi God tou eite, edo ainda jipapa edo eira awa, ainda ge awa ingido eira. \v 32 Ge jirari engo itae: embo jisiguba ari awa ainda aimi engesiri isiri embo da (1) gundo ami ainda jisi pirigesira. Kaena berarimi ge jirari dá engo, iji tuturobéda edo gundo gundo boroko iji einda isima edo era awa ingae. \v 33 Edo embo eiwa God da yai edo gumbae gido awa, embo emi buro angogo ari tao ae.” \p \v 34 Edo awamanemi embo ainde mina sitera, “Ito engari awa jimbo beyaede berari edo imo nakare atopapotesita?” Edo awamanemi embo awa benunu oro doda awa kundo arapada pietero idegesisina. \p \v 35 Edo Iesu mi ingisina awamanemi embo awa kundo pietero arapada idegesisina. Edo Iesu mi embo awa tamundo ainde sisina, “Ito gebé ari God da Mai da yai pipitesita?” \p \v 36 Edo embo ami mina sisina, “Embo bajina, embo awa averi? Namonde teyo, ainda yai nato gebé ari piane.” \p \v 37 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Imo embo awa gari; edo gebé, embo dá ami imonde daedo ge sira.” \p \v 38 Edo embo ami sisina, “Badari, na gebé ena,” edo ine Iesu tumondebain esisina. \p \v 39 Edo Iesu mi sisina, “Nane embomai katanate butu einda guputena. Ango ano embo ainkainmi yai gae edo era awa yai gara, edo embo ainkainmi yai gido era awa jisiguba ara.” \p \v 40 Edo Parasi mane nenei embo ainde daedo isite ge eiwa ingido ainde sitera, “Nakare amo daedo jisiguba ari ta?” \p \v 41 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Imomane jisiguba ari gido, imomane awa jimbo beyae itae. Ata boroko imomane ge tewa, ‘Nakare yai gotera.’ Awatedo itomane jimbo beyae awa matawa isira.” \c 10 \s1 Iesu awa wo sipumaneda Sima Ari Embobé. \p \v 1 Edo Iesu mi embomaide ge matawa tedo sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Embo ainmi wo sipumaneda gangaru ari manguro beda torae, ata ainyedo begata neida torido eira awa beono embo edo jivere embo. \v 2 Ata embo ainmi manguro beda torido eira awa sipumane sima ari embo. \v 3 Edo manguro simagari embomi ainda yai manguro pirigedo eira, edo sipumanemi ainda bepu ingido era. Edo embo ami sipumane ainda topo awamaneda dao da da gumborote tedo gisijido kundo arapada idegedo eira. \v 4 Edo amboda sipumane ainda topo awa kundo idegedo eira, imo awamane kopuru edo maundo eira. Edo sipumane ainda bepu awa gari, awatedo awamanemi imo ambo ambo edo era. \v 5 Awarata, awamane embo eve awa mana ambo ambo ara. Aindabé awamane embo eveda bepu awa gae, awamane embo awa dodo adu tumundo eve mambara.” \v 6 Iesu mi ge kariwa eiwa sisina, ata ge ro awamanede tedo esisina ainda moka awa awamanemi gae. \s1 Iesu awa sipumaneda Manguro Be. \p \v 7 Awatedo Iesu mi awamanede tekago sisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Na awa sipumaneda manguro be. \v 8 Berari ainkainmi na gumbae gisida guputera awa beono embobo de jivere embobo de, ata sipumanemi awamaneda ge ingae. \v 9 Na awa manguro be. Embo da ainmi nato manguro beda toraina awa, God mi embo awa toregaina. Edo imo awa torido idegedo aina, edo itari yai dave tamaina. \v 10 Beono emboda jipapa dabé ami kundo gundo eira awa beono ari, dari betari, edo kundo usibesi ari. Na guputena awa awamane wasiri borote, edo wasiri davebé dave daginegara. \s1 Iesu awa Sipumane Sima Ari Embo Dave. \p \v 11 “Na awa sipumane sima ari embo dave. Sipumane sima ari embo davemi ainda wasiri sipumane awaembo pipiteira. \v 12 Ata ganu piari bain buro ari embo awa sipumane sima ari embobé ae, edo imo awa sipumane tutu ae. Awatedo iji nonde embo ami abu sino gumburi gido, imo sipumane dodo adu tumundo eira. Edo abu sino ami gundo sipumane taimbedo buri sipumane nenei evekara edo era. \v 13 Aindabé embo awa tepo ganu piari bain buro ari embo edo sipumane dubobae, imo adu edo yai eve tumundo maundo eira. \p \v 14 “Na awa sipumane sima ari embo dave. Edo na sipumane nato gido ena, edo sipumane natomi na gido era. \v 15 Edo dá ango Mamo natomi na gido eira, daedo na Mamo nato awa gido ena. Edo nato sipumane awaembo wasiri nato pipitena. \v 16 Nato sipumane nenei itera, edo awamane gangaru einda doda itae. Awamane awa daedo kundo gumanate sisina. Edo awamanemi bepu nato ingara, edo awamane jisi da (1) ara ae sipumane sima ari embo da (1)de. \v 17 Aindabé nane wasiri nato pipitena awa, nato wasiri tekago banate tedo, Mamo natomi na dubobudo eira. \v 18 Embo da ainmi nato wasiri nato yaida awa kumbari tao ae, ata nanemi akuta wasiri nato pipitena. Na awara tari natomi wasiri nato piain ena, edo awara tari natomi wasiri nato tekago bain ena. Ge okain eiwa Mamo natomi namonde piesiri buritena.” \p \v 19 Edo Iesu mi ge engogo tesiri ingitera, awatedo Jew embomai tenda avigekavige esitera. \v 20 Edo awamane jiwaemi tedo esitera, “Embo awa bineimi gisijido eira, edo ainda jiro awa beyae. Ro awatedo ainda ge ingevi?” \p \v 21 Neneimi tedo esitera, “Embo bineimi gisijido eira ami ge engogo awa tari tao ae. Bineimi embo jisiguba ari ainda jisi pirigari tao rita? Ango ainyae.” \s1 Jew embobomi Iesu ajiregesitera. \p \v 22 Edo iji ainde Jerusalem ainda Kotopu Ari Bondo\f + \fr 10:22 \fq Kotopu Ari Bondo \ft awa Jew embomaida kotembu kotembu ari iji. Awamaneda apiye ewowomi, iji matu ainde Jew embomaida gitopo embobo oro kotopu bajina doda ondetero idegesitera. Edo ainda amboda, awamanemi oro kotopu bajina tekago God akutada tumondebain ari awaembo sirigesitera. Awatedo awamane bondo ari iji eiwa dubodavede sima edo era.\f* da iji awa gupusina, edo awa dademo yoade. \v 23 Edo Iesu awa oro kotopu bajinada yai arapada dao Solomon da Boriri dugada ainto edo esisina. \v 24 Edo Jew embobo\f + \fr 10:24 \fq Jew embobo. \ft Ove Kotopuda atopapasigari jiwaemi kotembedo era, embobo einda awa Jew embomaida gisijijiegari.\f* mi imo jinenembedo tedo esitera, “Onjigari ge matawa namondekare tedo eta awa doyo. Imo awa Keriso gido, ge te arapa ari nakare gore.” \p \v 25 Iesu mi awamanede mina sisina, “Na imondemane ge teiana, edo imomane gebé ae. Buro berari Mamo natoda daoda edo ena, ami na averi awa karigedo eira. \v 26 Ata dá imondemane ango siutana, imomane awa nato sipumane ae, awatedo imomane gebé ae. \v 27 Nato sipumane awa bepu nato ingido era, nane awamane averi gido ena, edo awamane na ambo ambo edo era. \v 28 Edo nanemi awamanede wasiri natopo itari pipitena, edo awamane mana betara; edo embo da ainmi awamane ipa natoda awa mana taimbedo kumaina. \v 29 Mamo nato ainmi awamane namonde pipisisina, ainda goroba awa goroba berari daginegari; edo embo da ji ainmi awamane Mamo natoda ipada awa taimbedo kumbari tao ae. \v 30 Na ae Mamo de, nakare tote (2) awa da (1).” \p \v 31 Edo Jew embobomi tenda ganuma kundo embo awa daro betarate esitera. \v 32 Ango edo Iesu mi awamanede sisina, “Buro dave jiwae awa Mamo natoda yai edo eteno gotawa. Buro indawa nane eutana ami imomane na ganumami dawo betanate jipapa evi?” \p \v 33 Edo Jew embobomi ainde mina sitera, “Aindabé imo buro dave eiata daro betatate jipapa ae, ata ine ge bebegae God da daoda tedo eta, edo imo, embo enembo, awa God tedo eta.” \p \v 34 Edo Iesu mi awamanede mina sisina, “Itomane Aodari da gaiari doda God da ge engo isira, ‘Nane tetena, “Imomane awa god mane.” ’\x - \xo 10:34 \xt Psalm 82:6\x* \v 35 Iji gisi, ouwamane ainmi God da ge buritera awa, ine awamanede dao ‘god mane’ sisina. Edo God da Ove Gaiarida ge teugari tao ae. \v 36 Aindabé Mamo mi na ainda topobé ango tatajido butuda piesiri guputena, edo nanemi tetena, ‘Na awa God da Mai,’ ro awaembo inemanemi, ‘Ine ge bebegae God da daoda tedo eta,’ tevi? \v 37 Edo nato Mamo da buro ae edo ena, na gebé eove. \v 38 Awarata, edo na Mamo da buro edo ena, ata imomane nato ge gebé ae, awara, nato buro gebé ewo. Ango edo imomane gari edo gebé ari bave, Mamo namonde daedo isira, edo na Mamo de daedo itena.” \v 39 Awatedo awamanemi tekago embo awa kumain jipapa edo esitera, ata imo awamaneda ipada dodo idegesisina. \p \v 40 Ango edo Iesu tekago un Jodani kupo neida temundo maunsisina. Edo yai nonda John iji gisi isite embomai tuturoda bapataito edo esisina ainda, Iesu maundo isima edo esisina. \v 41 Edo embomai jiwae ainda yai gundo tedo esitera, “John mi kariwa da (1) ro ae, ata ge berari John mi embo einda daoda sisina awa gebé.” \v 42 Edo yai ainda embomai jiwae awamaneda gebé ari Iesu da yai pipisitera. \c 11 \s1 Lazarus Betani nasida besisina. \p \v 1 Iji angode embo da (1), ainda dao Lazarus, karu eite esisina. Edo embo awa nasi Betani embo. Edo nasi Betani dá ainda Mary ae ainda dao Martha de isima edo esitera. \v 2 (Mary emi gama muno davedemi Badari da taida dasisina, edo ainda kopuru tumi ainda tai gaigesisina. Edo Mary dá eiwa, ainda ru Lazarus karu esisina.) \v 3 Awatedo ru aimonomi Iesu garate ge pietero maunsisina engo, “Badari, giyoǃ Ito otawobé karu eira.” \p \v 4 Edo Iesu ge awa ingido sisina, “Karu einda beao awa betari ae, ata God da taogari awaembo, edo God da Mai da taogari embomaida yai arapa ari gorote.” \v 5 (Iesu Martha ae ainda dao de Lazarus de dubobudo esisina.) \v 6 Edo iji ainde Lazarus da karu ari ge ingisina, Iesu yai dá ainda imo isite awa deguta tote (2) nei sima esisina. \p \v 7 Edo ainda amboda embo ami ambodanide sisina, “Kaende tekago yai Judea aimbore.” \p \v 8 Edo ambodani mi ainde sitera, “Atopatari, iji ribori aebé Jew embobo\f + \fr 11:8 \fq Jew embobo. \ft Ove Kotopuda atopapasigari jiwaemi kotembedo era, embobo einda awa Jew embomaida gisijijiegari.\f* mi imo ganumami daro betatate jipapa eiara, edo imo tekago yai ounda aimain esita?” \p \v 9 Iesu mi mina sisina, “Deguta da da ora 12 ainda parara isima edo eira. Embo da ainmi ijide ainto aina, aindabé ijida parara gido eira, ainda tai koingae edo eira. \v 10 Ata embo da ainmi muyaede ainto aina, aindabé parara ainda yai itae, ainda tai koingedo eira.” \p \v 11 Edo ge eiwa tedo ainda amboda ami awamanede sisina, “Kaenato otawo Lazarus jitao aveite isira, ata na mauntena embo awa audano erarate.” \p \v 12 Edo ainda ambodanimi sitera, “Badari, embo awa jitao aveite isira gido, awa kaviegaina.” \v 13 Awarata, Iesu da geda moka awa Lazarus besitara. Ata ainda ambodanimi imo tepo jitao awarida ge sira awa kotembesitera. \p \v 14 Ango edo Iesu mi awamanede arapada sisina, “Lazarus besitara. \v 15 Ata aindabé itomane gebé ari nato yai badaina, awaembo dubodave ena yai ainda na itae. Awarata kaende ainda yai boroko aimbore.” \p \v 16 Edo Thomas (Ainda dao nei awa Didymus.\f + \fr 11:16 \fq Didymus \ft da moka awa ‘jinjiga’.\f*), ami Iesu da ambodani neneide sisina, “Kaende daedo maundo embo ainde daedo betore.” \s1 Iesu mi sisina, “Na awa erari edo wasiri.” \p \v 17 Edo Iesu gumbiri embomaimi tetero gosisina awa Lazarus goiari yai ude banga toda pietero deguta ipa ao pasido (4) matu sima eutara. \v 18 Betani nasida edo aundo Jerusalem awa ribori tega kilometre tamonde (3) ango. \v 19 Jew embomai jiwae gundo, edo eutumai ainkain Martha ae Mary de matu jinenembetero awa, awamanede daedo doregesitera. Aindabé awamaneda ru betesira, eutu tote (2) dubo vevera esitera. Edo embomaimi awamaneda dubo vevera gido kondade ain guputera. \v 20 Edo iji ainde Martha mi Iesu gupeira da ge awa ingido, imo idegedo embo awa tapusina, ata Mary mando doda anumbedo isite sima esisina. \p \v 21 Ango edo Martha mi Iesu de sisina, “Badari, imo einda itae eteta gido, nato ru awa betainyae. \v 22 Ata, boroko na daedo gari awa, imo ro God da yai benunu tata awa God mi ito yai piaina.” \p \v 23 Iesu mi eutu ainde sisina, “Ito ru awa tekago wasiri budo eraina.” \p \v 24 Martha mi embo ainde sisina, “Na gari, embo awa tekago wasiri budo eraina, erari deguta beao arida.” \p \v 25 Iesu mi eutu ainde sisina, “Na awa erari edo wasiri. Embo ainmi ainda gebé ari nato yai pisido eira, edo imo amboda betaina gido awa, imo tekago wasiri baina. \v 26 Edo berari ainmi nato yaida isite edo ainda gebé ari nato yaida pipisite awa, mana betaina. Imo ge eiwa gebé esita?” \p \v 27 Eutu ami ainde sisina, “Gebé, Badari, na gebé esitena imo awa Keriso, God da Mai, butuda piari gumbata awa tarigarida sisina.” \p \v 28 Edo eutu awa ge eiwa tedo amboda aundo ainda dao Mary dao tesiri gumbiri kundo iunte demonda edo eutu ainde sisina, “Atopatari gumbira isira, edo imo dao sira.” \v 29 Edo iji ainde Mary ge awa ingido, imo burigibé erido ainda yai tuturo edo maunsisina. \v 30 Edo Iesu awa nasida torae, ata matawa yai Martha mi imo tapusina ainda isiri jijirisina. \v 31 Ango edo dubo vevera iji ainde Jew embomai Mary de daedo mando doda isite eutu awa kondade eite itera, ami eutu awa boraebé erido idegesiri gositera. Edo awamanemi sitera, “Eutu ami goiari yai ude banga toda ji tain aunteira.” Awatedo awamane eutu awa ambo ambo esitera. \p \v 32 Edo iji angode Mary gundo yai ainda Iesu isiri embo awa gido, ainda taida durudo embo ainde sisina, “Badari, imo einda itae eteta gido, nato ru awa betainyae.” \p \v 33 Awatedo iji ainde Iesu mi eutu awa ji siri gosisina, edo Jew embomai eutu ainde daedo guputera ami ji tero gido, imo do memesi bajinabé biri do buriya esisina. \v 34 Edo ami sisina, “Embo awa yai nonda pipitavi?” \p Awamanemi embo ainde sitera, “Badari, gumbu gate.” \p \v 35 Edo Iesu ji sisina. \p \v 36 Ango edo Jew embomaimi mina tara esitera, “Giwo, embo ami embo awa dubo bajinabé budo esira!” \p \v 37 Ata awamane neneimi sitera, “Embo emi embo jisiguba arida jisi pirigatara. Ro awaembo imo Lazarus kondade ari piae dosiri betesiri?” \s1 Iesu mi Lazarus betarida edo jiri erorisina. \p \v 38 Edo Iesu tekago do memesi bajinabé bureite goiari yai udeda gupusina. (Awa banga to, edo ganuma bajinami ainda be awa engiregesisina.) \v 39 Iesu mi sisina, “Ganuma awa mitewo demonda iyareǃ” \p Martha, embo betarida ru, ami Iesu de sisina, “Badari, embo besitara edo gundo boroko emi deguta ipa ao pasido (4) eira, awatedo embo ainda tamo mata beyaebé eira.” \p \v 40 Edo Iesu mi eutu ainde sisina, “Na imonde matu tetena, edo imo gebé ata, imo God da taogari gata. Ge awa ruvegetesita?” \p \v 41 Ango edo embo betari pietero isiri ainda yaida edo awamanemi ganuma awa mitedo demonda pipisitera. Edo Iesu pangedo jisi utuda edo sisina, “Mamo, na ingeta, awaembo imo ategetena. \v 42 Edo na gari imo iji berari na ingido eta. Ata embomai einda jinenembedo petari itera awaembo ge eiwa tetena, awamanemi ine na pieteto guputena gebé orote.” \p \v 43 Edo ge eiwa tedo itae edo amboda, ami aorogatedo ikanade sisina, “O Lazarus, idegeǃ” \v 44 Edo embo betari awa idegesisina, ainda ipatai awa goiari gongomi bundari, edo ainda dombu awa gongo gisimi doiari. \fig |alt="Lazarus comes out of tomb" src="CN01769B.TIF" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="11:44" \fig* \p Edo Iesu mi awamanede sisina, “Embo awa udegedo dowo mambare.” \s1 Pirisi babain ae Parasi mane demi Iesu daro betarate ge jijiritera. \r (Matthew 26:1-5; Mark 14:1-2; Luke 22:1-2) \p \v 45 Awatedo Mary da dubo vevera iji ainde, Jew embomai jiwae eutu awa kondade ain guputera. Edo awamanemi Iesu mi buro ro edo esira awa gido awamaneda gebé ari ainda yai pipisitera. \v 46 Ata awamaneda embo neneimi Parasi maneda yai aundo buro ro Iesu mi edo esira awamanede sitera. \v 47 Ango edo pirisi babain ae Parasi mane demi Sanhedrin\f + \fr 11:47 \fq Sanhedrin \ft awa Jew embomaida ge babain katari emboboda doregarida dao. Awamaneda ajigari berari awa gisijijiegari 71. Edo doregari doda awa: Pirisi babain ae Parasi mane de Sadusi mane de Aodarida atopapasigari de, edo gisijijiegari ae babadegari de. \f* da embobo dao tetero gundo doregetero awamanede tedo esitera, “Embo emi kariwa jiwae edo eira. Awatedo kaende nongo ani? \v 48 Edo kaen dowano, embo eiwa buro engo matawa aina gido awa, embo berarimi awamane gebé ari ainda yai piara, edo Rome da embobomi gundo kaenato yai\f + \fr 11:48 \fq kaenato yai. \ft Guriki ge einda awa ‘kaenato yai’, ata Ove Kotopuda atopapasigari jiwae kotembedo era, ainda moka awa ‘Jew embomaida oro kotopu bajina’. \f* ae kaenato embomai de usibesi ara.” \p \v 49 Edo awamaneda embo da (1), dao Caiaphas, awa pirisi maneda gisijiari bajina\f + \fr 11:49 \fq pirisi maneda gisijiari bajina \ft awa pirisi berarida badarari bajina. Edo daedo imo awa Sanhedrin da badarari bajina. \f* duberi ainde. Ami awamanede ge sisina, “Ge ro tevi awa imomane gae. \v 50 Na kotembetena awa, imomane awa gari bae nongo edo kaena kondade ari tao avi. Kaenato dave awa embo da (1) daro betaina embomai awaembo, gae gae edo kaenato embomai berari betara.” \p \v 51 Edo embo ami imo akuta ge eiwa kotembedo tae, ata embo awa pirisi maneda gisijiari bajina duberi ainde. Awatedo embo ami ge perovetada ango sisina, Iesu awa Jew embomai berari awaembo betaina. \v 52 Edo Jew embomai akuta awaembo betainyae, ata embo awa daedo God da mamai yai berarida evekara esitera awaembo betaina, kundo gundo dada edo doregari da (1) arate sisina. \v 53 Ango edo deguta ainde awamanemi tuturo edo embo awa nongo edo daro betaini awa ge jijiritera. \p \v 54 Awatedo Iesu arapada Jew embomaida jisida pepeta ae. Ata imo yai awa dodo nasi bajina dao Ephraim ainda aundo yai abu damodamoda demonda, ainda ambodani de daedo sima esisina. \p \v 55 Ango edo Jew embomaida Darutegari Bondo awa atutumbesisina. Edo Darutegari Bondoda gumbae gisida, embo jiwae awamaneda yai dodo Jerusalem vivisitera, awamane akutada dono teiarida sirigari awaembo. \v 56 Edo awamanemi Iesu kakowa edo esitera. Edo awamane oro kotopu bajina ainda petedo isite akuta tedo mina gara edo esitera, “Imomane ro kotembetevi? Embo awa doregari einda gumainyae ta?” \v 57 Edo pirisi babain ae Parasi mane demi ge okain sitera, “Imomane da ainmi Iesu yai nonda isiari tambata, teyo gido nakare maundo embo awa kumbore.” \c 12 \s1 Mary mi Iesu da taida gama muno davede dasisina. \r (Matthew 26:6-13; Mark 14:3-9) \p \v 1 Edo deguta 6 Darutegari Bondo gisida, Iesu Betani nasida gupusina. Yai ainda Lazarus isinesina. Embo awa gisi betari ata Iesu mi betarida jiri erorisina. \v 2 Edo yai ainda awamane turo indari Iesu awaembo siya esitera. Edo Martha indari jipusina, ata Lazarus ae embo neneide daedo Iesu de tenembada anumbesisina. \v 3 Edo Iji ainde Mary gama muno daveda sigi tega litre kupo da (1) ango kundo gupusina. Gama berari awawa nya dao ‘nard’ akutami siya ari edo awa mina bajinabé piedo bari rorae. Edo Mary gama ami Iesu da taida dasisina, edo ainda kopuru tumi Iesu da tai gaigesisina. Edo embomai berari mando doda isite ainda muno dave awa miputera. \p \v 4 Ata ainda ambodani da (1), Simon da mai Judas Iscariot (Amboda embo awa Iesu budo ainda gitopo emboboda ipada piaina.) ami sisina, \v 5 “Ro awaembo gama muno dave eiwa embo neide piedo ganu\f + \fr 12:5 \fq ganu. \ft Ganu da da da tega awa emboda tau edo gido imo deguta da (1) ganu buro aina.\f* 300 budo awa embomai rorae isisigaede piae dosiri?” \v 6 Edo embo ami ge eiwa tesira, aindabé embomai rorae isisigae awa sima ain jipapa ae, ata aindabé embo awa beono embo. Embo awa ganu mauwada sima ari embo, edo ganu ro embomaimi pioro imo kundo beono evina. \p \v 7 Ata Iesu mi sisina, “Eutu awa do. Eutu ami nato goiari deguta awaembo muno rorae eiwa budo sima edo esira. \v 8 Imomane iji matawa embomai rorae isisigae de daedo isima edo ewa, ata imomane iji matawa namonde daedo itari tao ae.” \s1 Pirisi babain mi Lazarus daro betarate ge jijiritera. \p \v 9 Edo iji ainde Jew embomai jisi bajinami Iesu yai ainda isira ge awa ingido guputera. Awamanemi imo akuta gain gumbae, ata daedo Lazarus awa ami betarida jiri erorara awa gain. \v 10-11 Ata Jew embomai jiwaemi embo awa gido pirisi babain dodo maundo awamaneda gebé ari Iesu da yai pisido esitera, awatedo pirisi babainmi daedo Lazarus daro betarate ge jijiritera. \s1 Iesu taogaride Jerusalem totorisina. \r (Matthew 21:1-11; Mark 11:1-11; Luke 19:28-40) \p \v 12 Edo aveunte embo jisi bajina matu bondoda guputera, ami Iesu awa Jerusalem gupeira awa ingitera. \v 13 Edo awamanemi mutari igi angogo budo idegedo embo awa tamain aunteite tenda tenda aorogatedo sitera, \q1 “Hosanna!\f + \fr 12:13 \fq Hosanna \ft awa Hiburu ge edo ainda moka iji matuda awa “Nakare toregewasi!” Ata ainda amboda embomaimi moka teka “Nakare imo dasiga era!” ainda yai piedo esitera. \f* ‘God da ao ari embo einda yai itare! \q2 Embo eiwa \sc Badari\sc*\f + \fr 12:13 \ft \+sc Badari\+sc* \ft awa God da dao da (1). Ainda moka awa ‘Na awa Natopo Itari’ (Exodus 3:14-15). Ge Moka Teteka, ove gaiari einda gunda awa daedo giwo. \f* da daoda gupeira!’\x - \xo 12:13 \xt Psalm 118:25-26\x* \q2 Israel embomaida Daotariǃ” \m \v 14 Edo Iesu wo donki\f + \fr 12:14 \fq wo donki \ft awa hosi [English: horse] ango, ata awa saka. Edo embomaimi wo awa rorae bouga kundo mambarida buro awaembo jigamo edo era.\f* vete tamundo ainda gunda anumbesisina, dá Ove da Gaiarida isira engo, \q1 \v 15 “Adu eove, nasi Zion da gagara,\f + \fr 12:15 \fq nasi Zion da gagara. \ft Zion awa Jerusalem da dao nei. Edo nasi Zion da gagarada moka einda awa Israel embomai.\f* \q2 Giwo, itomane Daotari awa \q2 wo donkida mai gunda anumbedo gupeira.”\x - \xo 12:15 \xt Zechariah 9:9\x* \fig |alt="People praising God at Jesus Triumphal Entry" src="SPP-184.TIF" size="col" copy="Nan Pollard © 1998 Standard Publishing" ref="12:13" \fig* \p \v 16 Edo iji gisi ainda ambodani God da ge eiwa kotembae arapa ae. Ata ainda amboda God mi Iesu utuda jiri visido ainda taogari burisina. Edo iji ainde, awamanemi Ove Gaiarida ge imo embo engo tari isira awa kotembesitera, edo awamanemi buro dá engo imo embo esitera. \p \v 17 Edo iji ainde Iesu mi Lazarus dao tesiri ainda ude dodo betarida erorisina, embomai jisi da (1) Iesu de daedo itero ainda buro gositera. Edo awamanemi embomai neneida yai ge awa karigedo esitera. \v 18 Edo embomaimi ingido awa, embo ami kariwa eiwa esisina, awatedo awamane daedo maundo embo awa taputera. \v 19 Ango edo Parasi manemi ge mina tara esitera, “Kaena embo awa engiregari tao ae. Giwo, embomai butu berarida ami imo ambo ambo eteraǃ” \s1 Iesu ainda betari karigesisina. \p \v 20 Edo iji ainde embomai tumondebain ain bondoda gupero Guriki embo nenei awamaneda toropuda daedo guputera. \v 21 Ango edo awamane Philip da yai guputera. (Embo awa yai Galili da, Besaida nasi embo.) Edo awamanemi ainde tedogosite sitera, “Embo bajina, nakare Iesu gain jipapa era.” \v 22 Edo Philip gundo Andrew de awamaneda jipapa awa sisina. Edo Philip ae Andrew demi ge dá awa Iesu de sitera. \p \v 23 Ata Iesu mi awamanede mina sisina, “Ora awa gumbira awa God mi Embo da Mai da taogari awa arapa aina. \v 24 Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Edo wheat vero da (1) butuda durudo betae aina awa, vero da (1) akuta itaina. Ata betaina gido awa, tenda erido vero jiwae ekaina. \v 25 Embo ainmi ainda wasiri jiain jipapa aina gido awa dadoegaina, edo ainmi ainda wasiri butu einda jiain jipapa ae gido awa wasiri natopo itari baina. \v 26 Embo ainmi na awaembo buro aina, embo awa na ambo ambo arate tena. Edo yai nonda na itena awa, nato buro embo daedo itaina. Embo da ainmi na awaembo buro aina awa, embo awa Mamo natomi tou aina. \p \v 27 “Boroko nato do buriya eira, edo nongo tani? Mamo na torege ora einde ta? Ango ae. Na eiwa embo ora einda guputena. \v 28 Mamo ito dao taogiyo!” \p Edo ge yavi utuda edo gupusina, “Na matu taogena, edo tekago taogana.” \v 29 Awatedo embo jisi da (1) ainda petedo isite ge yavi awa ingitera. Edo awamanemi mina tara edo esitera, “Dudu jipeira.” Edo neneimi tedo esitera, “Anelami embo ainde ge sira.” \p \v 30 Edo Iesu mi mina sisina, “Ge yavi eiwa na awaembo gumbae, ata imomane embo. \v 31 Boroko awa embomai butu einda katari iji. Boroko butu einda gisijiari awa ondari idegaina. \v 32 Edo iji ainde na awa awamanemi butuda edo jiaro vitana, nane embomai butu dededa do dumano nato yaida gumbara.” \v 33 Ge eiwa sisina ami imo betari ango betaina awa karigesisina. \p \v 34 Edo embo jisi da (1)mi ainde mina sitera, “Nakare Aodarida edo ingitera, Keriso awa natopo itaina. Nongo nongoda edo Embo da Mai awa jiaro vitarate tesi? Embo da Mai eiwa averi?” \p \v 35 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Iji riboribé ae parara itomane yai itaina. Iji ainde parara itomane yai isiari pepeta ewo, muyae imomane apuregeurekae. Embo ain muyaeda pepeta edo eira awa, yai nonda aunteiri awa imo gae. \v 36 Dá parara itomane yaida isira angode awa, itomane gebé ari pararada yai piewo, imomane pararada mamai ave.” Ge eiwa Iesu mi tedo awa dodo awamanemi giworekae yai eve aundo onjigesisina. \s1 Jew embomaida babadegari jiwaebémi awamaneda gebé ari Iesu da yai piae. \p \v 37 Edo Iesu mi kariwa jiwae awamaneda dombuda esisina, awarata awamaneda gebé ari ainda yai piae. \v 38 Ango edo ge eiwa peroveta Isaiah mi amboda gumaina sisina, awa gundo bé esira: \q1 “Badari, embo ainmi bino kaenato eiwa gebé esiri? \q2 Edo embo anda yaida \sc Badari\sc* mi ainda goroba ari arapa esiri?”\x - \xo 12:38 \xt Isaiah 53:1\x* \p \v 39 Awatedo awamanemi Iesu da ge ingido gebé ari tao ae, aindabé God mi Isaiah da toda ge nei daedo sisina: \q1 \v 40 “Nanemi awamaneda jisi awa eteno akeimbesisina, \q2 edo awamaneda do eteno okain esisina. \q1 Awatedo awamaneda jisimi nato buro awa gae arapa ae esitera, \q2 edo awamaneda do pirigedo geda mokabé arapa gae esitera. \q2 Na ango esitena awa, awamaneda jimbo dodo nato yai wareregaro nanemi awamane gao ano kaviegeorekae.”\x - \xo 12:40 \xt Isaiah 6:10\x* \m \v 41 Isaiah ge eiwa sisina iji ainde Iesu da taogari\f + \fr 12:41 \fq Iesu da taogari. \ft Guriki ge einda awa ‘ainda taogari’, ata Ove Kotopuda atopapasigari jiwae kotembedo era, ainda moka awa ‘Iesu da taogari’.\f* gosisina, edo ainda daoda ge sisina. \s1 Iesu mi gebé ari embomai pararada itorote jipapa eira. \p \v 42 Awarata, iji ainde Jew embomaida babadegari jiwae awamaneda gebé ari ainda yai pipisitera. Ata Parasi manemi embo ainkain awamaneda gebé ari Iesu da yai piara gido, awamane benunu oroda torari awa engiregara tedo esitera. Ango edo embo jiwae adu edo awamaneda gebé ari arapada karigae doturitera. \v 43 Awamanemi dasiga ari embomaimi awamaneda yai piorote awa jipapa esitera, ata God da dasiga ari borote jipapa ae. \p \v 44 Edo Iesu aorogatedo sisina, “Embo ainmi ainda gebé ari nato yai pipiteira awa, embo awa nato yai akuta ainda gebé ari piae, ata ainda gebé ari embo ainmi na piesiri guputena ainda yai pipiteira. \v 45 Edo embo ainmi ainda jisimi na goteira awa, embo na piesiri guputena awa goteira. \v 46 Na parara ango embomai butu dededa yai guputena awa, berari ainmi gebé ari nato yai pipiteira awa muyaeda itainyae. \p \v 47 “Edo embo ainmi ge nato ingido gebé ae aina, nane embo awa katainyae. Na embomai butuda katain gumbae, ata embomai butuda toregain guputena. \v 48 Embo da ainmi na ajiregeteite, edo ge nato awa bainyae, ainda katari embo isira. Ge nanemi tetena awa ainda katari embo, edo ami deguta beao arida embo awa kataina. \v 49 Edo ge nane tetena awa ge nato akuta ae, ata Mamo na piesiri guputena, ami ge ro tani edo nongo nongo tani awa ge okain namonde sisina. \v 50 Edo na gari, ge ro awa ami ge okain namonde sisina awa, embomaida yai wasiri natopo itari piedo eira. Awatedo ge ro awa nanemi tedo ena awa, dá ango Mamo mi namonde sisina awa tedo ena.” \c 13 \s1 Iesu ainda ambodanida tai teisina. \p \v 1 Edo Darutegari Bondo gumbae gisida, Iesu gari ainda ora awa gumbira, imo butu eiwa dodo Mamo da yai mamain esisina. Edo imo ainda ambodani butuda dubobudo esira, edo iji dá ainde ainda dubobari tega itaebé awa esiri awamaneda yai arapa esisina. \p \v 2 Edo Iesu ae ainda ambodani de turo indari injido itae esitera. Edo iji angode Binei mi Simon da mai, Judas Iscariot, ainda kotembarida matu pipisisina awa, Iesu kundo ainda gitopo emboboda ipada piarate. \v 3 Ango edo Iesu gari, Mamo mi awara tari berari ainda ipada pipisisina, edo imo God da yai edo gupusina, edo tekago God da yai mamaina. \v 4 Awatedo imo turo indari dodo erido ainda ombari ribori teugedo demonda pipisisina, edo tamo gaigari budo ainda ipuda bunjisina. \v 5 Ainda amboda, teo bokumbada un dodedo tuturo edo ambodanida tai teiedo, tamo gaigari ainda ipuda ami gaigedo esisina. \p \v 6 Edo imo Simon Peter da yai gumbiri ami ainde sisina, “Badari, inemi nato tai teiain esita?” \p \v 7 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Nane buro boroko ro ena imo gae, ata amboda imo gata.” \p \v 8 Peter mi ainde sisina, “Ine nato tai mana bé mana teiata!” \p Iesu mi embo ainde mina sisina, “Na imo teiae gido, namonde daedo itari tao ae.” \fig |alt="Peter tells Jesus to not wash his feet" src="CN01800B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="13:8" \fig* \p \v 9 Edo Simon Peter mi ainde sisina, “Badari, ango gido, nato tai akuta teiainyae, ata ipa de kopuru de daedoǃ” \p \v 10 Iesu mi ainde sisina, “Embo ave matu ungutari awa tenda ungutainyae; embo awa dono berari itae, ata ainda tai akuta awa teiaina. Edo imomane awa dono itae, awarata imomane berari awa dono itae ae.” \v 11 Aindabé embo ainmi imo kundo gitopoda ipada piaina awa gari, ine sisina, “Imomane berari awa dono itae ae.” \s1 Iesu ainda ambodanida tai teiarida moka awa arapada sisina. \p \v 12 Edo amboda imo ambodanida tai teiedo, ainda ombari ribori omundo gundo tekago anumbedo awamanede sisina, “Ro nane itomane yai etena da moka gotevita? \v 13 Inemane na dao Atopatari edo Badari tedo ewa. Na embo awa, awatedo awa ge dave. \v 14 Edo na itomane Atopatari edo Badari ami tai itomane teietena,\f + \fr 13:14 \fq tai itomane teietena. \ft Iesu tai teiari buro esisina. Ainda iwata ari ami kaena atopaposisina nongo edo dao akuta piari wotari, edo nameji nei kondade orote.\f* awatedo imomane daedo neida tai mina teiya awate. \v 15 Nane kariwa imondemane pietena. Awatedo ro itomane yai etena awa, inemane dá ango awa. \v 16 Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Buro emboda dero awa ainda badarida dero daginegae. Edo embo buroda piesiri mambira awa embo ainmi imo buroda piesiri ainda ikane ae. \v 17 Edo imomane atopatari eiwa gari, edo imomane ango edo awa gido, God mi ari imomane dubodave awa. \p \v 18 “Na ge tena awa itomane berarida ae. Na gari imomane avekave awa geritena. Ata eiwa idegesisina ami God da Ove Gaiarida ge awa bé aina, ‘Embo da (1) namonde teoda bread injido eira, ami nato gitopo esira.’\x - \xo 13:18 \xt Psalm 41:9\x* \p \v 19 “Nane ge eiwa boroko imondemane tena idegae gisida awa, iji nonde awa idegari gido na averi tetena awa inemane gebé awate. \v 20 Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Imo ainmi da ave nanemi piono maundo eira awa budo eira gido awa, na budo eira. Edo imo ainmi na budo eira gido, embo ainmi na piesiri guputena awa budo eira.” \s1 Iesu mi Judas imo gitopoda ipada piaina awa karigesisina. \r (Matthew 26:20-25; Mark 14:17-21; Luke 22:21-23) \p \v 21 Iesu ge eiwa sisina, edo ainda amboda ainda do buriya esiri karigesisina, “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Itomane embo da (1)mi na gitopoda ipada piaina.” \p \v 22 Ango tesiri ambodani jisi mina gara esitera, edo imo ge ande siri awa gain daritera. \v 23 Edo ainda ambodani Iesu mi dubobé budo eira awa Iesu da demobéda anumbari isira. \v 24 Awatedo Simon Peter mi ambodani ainda yai iwata esisina, embo ande ge awa siri awa tedogarate. \p \v 25 Ango esiri gido ambodani awa aikae atutumbedo iunte Iesu da opopoda edo ami ainde tedogosisina, “Badari, embo amo averi?” \p \v 26 Iesu mi mina sisina, “Embo da (1) ande bread kupo saka teoda pasido piana.” Ango tedo, bread kupo saka teoda pasido Simon da mai, Judas Iscariot de, pipisisina. \v 27 Edo iji ainde Iesu mi Judas de bread kupo saka piesiri bureiri, Satan ainda doda totorisina. \p Edo Iesu mi Judas de sisina, “Buro ro ain esi awa, burigi eyo.” \v 28 Ata nenei tenembada indari indeite itera, awamanemi ro embo Iesu mi embo ainde ge eiwa siri awa da ainmi gae. \v 29 Aindabé Judas awa ganu sima ari embo, awatedo bondo rorae awamane jipapa era awa oriainita, o embomai rorae isisigaede rorae piarate, Iesu mi embo ainde tesirita kotembedo esitera. \v 30 Edo Judas bread kupo saka awa budo boraebé idegesisina. Edo awa muyaede. \s1 Iesu mi ainda ambodanide ge okain teka pipisisina. \p \v 31 Edo Judas idegedo mambiri amboda, Iesu mi sisina, “Boroko Embo da Mai da taogari awa arapa esira, edo God da taogari awa ainda yai arapa esira. \v 32 Ainda edo God da taogari Embo da Mai da yai arapa esira awa, God ami akuta daedo Mai da taogari awa arapa aina, edo burigibé Mai da taogari arapa aina. \p \v 33 “Mamai nato, iji saka riborigo na imondemane itana. Edo na gain kakowa awa, edo nane Jew embomaide siutana ango, boroko imondemane tena, ‘Yai nonda na mauntena awa, imomane gumbari tao ae.’\x - \xo 13:33 \xt John 7:34; 8:21\x* \p \v 34 “Ge okain teka nane imondemane pipitena: Dubo mina bara ewo. Dá nane imomane dubobudo etena ango, daedo imomane dubo mina bara awate. \v 35 Edo gido imomane dubo mina bara awa, embomai berarimi imomane awa nato ambodani awa gara.” \s1 Iesu mi Peter de sisina, “Imo akuta toreite tata, imo na awa gae.” \r (Matthew 26:31-35; Mark 14:27-31; Luke 22:31-34) \p \v 36 Ango edo Simon Peter mi ainde sisina, “Badari, imo nonda mauntesi?” \p Iesu mi ainde mina sisina, “Yai nonda na mauntena ainda, boroko imo na ambo ambo ari tao ae, ata amboda imo na ambo ambo ata.” \p \v 37 Edo Peter mi ainde sisina, “Badari, ro awaembo boroko na imo ambo ambo ari tao aeri? Na imo embo betana.” \p \v 38 Edo Iesu mi embo ainde mina sisina, “Imo na embo betasita? Eiwa awa gebé bajina imonde tena. Kokora aoro tae gisida, imo akuta iji tamonde (3) toreite tata, imo na awa gae.” \c 14 \s1 Iesu akuta awa begata Mamo da yai. \p \v 1 Iesu mi ainda ambodani de tedo sisina, “Do itomane buriya ainyae. Itomane gebé ari God da yai piedo ewa, daedo itomane gebé ari nato yai piewavi. \v 2 Mamo natoda mando doda awa itari yai jiwae itera. Edo awa gebé ae gido, na imondemane tae etena. Na imomane embo yai siya aintedo mauntena. \v 3 Edo na maundo imomane embo yai siya ana gido, na tekago gundo imomane bana, yai nonda na itana ainda awa imomane daedo itawate. \v 4 Edo na nonda maunteni imomane gari, edo ainda begata imomane gari.” \p \v 5 Thomas mi ainde sisina, “Badari, nakare imo nonda mauntesi awa gae, awatedo nongo edo begata awa gari tao ri?” \p \v 6 Iesu mi embo ainde sisina, “Na awa begata, na awa gebé, edo na awa wasiri. Embo da ainmi na daginegedo Mamo da yai gumbari tao ae. Begata nei itae. Ata da, na akuta. \v 7 Edo imomane na matu gari gido awa, imomane daedo nato Mamo gari. Iji boroko einde edo amboda, imomane embo awa gido ewa, edo embo awa jisimi gari.” \p \v 8 Philip mi ainde sisina, “Badari, nakare Mamo ewasi gore. Awa inono natokare yai.” \p \v 9 Ango tesiri Iesu mi ainde sisina, “Philip, na imondemane daedo iji riboribé isima edo ena, edo imo na gae arapa ae esita? Embo ainmi na gido esira, ami Mamo gido esira. Awatedo ro embo inemi tesi, ‘Nakare Mamo ewasi gore’? \v 10 Na Mamo de daedo dada ari itena edo Mamo namonde daedo dada ari isira, imo gebé ae esita? Ge awa nane imondemane tedo ena awa nato awara tari akuta ami tae, ata Mamo namonde daedo dada ari isite ami buro edo eira. \v 11 Na gebé ewavi, na Mamo de daedo dada ari itena edo Mamo namonde daedo dada ari isira. Edo imomane nato ge awa gebé ae gido, buro berari nane edo etena awa udugedo gido na gebé ewavi. \p \v 12 “Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Embo ainmi ainda gebé ari nato yai pipiteite awa, buro neide kainde nane edo ena, ami daedo aina. Edo na Mamo natoda yai mauntena, awatedo buro eiwa nane edo etena awa, embo ami daginegaina. \v 13 Edo rorae ro dao natoda tedogawa awa, nane awa ana, Mamo da taogari awa Mai mi ari embomaida yai arapa ari gorote. \v 14 Edo rorae ro dao nato tedogawa awa, nanemi ana. \s1 Iesu mi Asisi Kotopu piaina awa tarigari sisina. \p \v 15 “Edo imomane na dubobureite gido, nato ge okain berari kera ewo. \v 16 Edo nanemi Mamo de benunu tano, ami Kondade ari Embo nei imondemane piari imondemane daedo natopo itarate. \v 17 Embo awa gebéda Asisi. Butu embomai\f + \fr 14:17 \fq Butu embomai \ft da moka John 7:7da tuda giwo. \f* mi embo awa jisimi gae edo embo awa averi gae, awatedo Asisi Kotopu awa bari tao ae. Ata embo ami imondemane daedo isima edo eira, edo itomane doda isima edo aina, awatedo imomane embo averi awa gido ewa. \v 18 Na imomane popoiwo ango dowainyae. Na itomane yai tekago gumana. \p \v 19 “Iji tupo itae edo butu embomaimi na tekago gae ara, ata inemanemi na gawa. Aindabé na wasiride itena, imomane daedo wasiride itawa. \v 20 Edo deguta ainde imomane gawa, na Mamo nato de daedo itena, edo imomane namonde daedo itewa, edo na imondemane daedo itena. \v 21 Embo ainmi ge okain nato budo kera edo eira, ami na dubobudo eira. Edo embo ainmi na dubobudo eira awa, Mamo natomi imo dubobudo aina. Edo na embo awa dubobana edo ainda yai na averi awa arapa ano gaina.” \p \v 22 Ango tesiri Judas mi (Imo awa Iscariot ae.) Iesu de sisina, “Badari, ro awa tedo imo embo averi awa natokare yai arapa ata, edo butu embomaida yai arapa ainyae ri?” \p \v 23 Iesu mi ainde mina sisina, “Embo da ainmi na dubobudo eira, ami nato ge awa kera aina. Edo Mamo natomi embo awa dubobaina, edo nakare ainda yai gundo embo ainde daedo itara. \v 24 Embo ainmi na dubobae awa, nato ge kera ae edo eira. Edo ge awa imomane ingido ewa awa nato ae, ata Mamo ainmi na piesiri guputena, ainda ge. \p \v 25 “Iji ainde na imondemane daedo isite, rorae berari eiwa imondemane tedo etena. \v 26 Ata Asisi Kotopu, Kondade ari Embo awa, Mamo mi piari nato daoda gumaina. Embo ami rorae berari imomane atopataina, edo ami ro berari nane imondemane tedo etena awa, itomane kotembarida tekago kundo gumaina. \v 27 Na béga itomane yai doturena; nato béga imondemane pipitena. Butu embomaimi piari tao ae. Itomane do buriya ainyae edo adu ainyae. \p \v 28 “Ge eiwa nanemi imondemane teteno ingewa, ‘Na dodo mamain ena, edo itomane yai tekago gumana.’ Nane tetena awa, ‘Na Mamo da yai mamain ena,’ edo nato Mamo awa na daginegari. Awatedo, edo imomane na dubobudo ewa gido, imomane do yawa awa. \v 29 Edo boroko ro amboda idegaina awa imondemane garedo tetena, iji nonde idegari gido imomane gebé awate. \v 30 Aindabé butu einda gisijiari\f + \fr 14:30 \fq butu einda gisijiari \ft awa Satan, butu embomaida gisijiari. \f* gupeira, na imondemane ge borere jiwae tainyae. Edo embo ami na gisijiari tao ae. \v 31 Ata ge okain awa Mamo mi namonde tesira, na dá ango edo ena, embomai butu dededa ami na Mamo dubobudo ena awa gorote. \p “Eriwo kaende mambore. \c 15 \s1 Iesu awa dongo gurepida ipubé, edo kaena awa ainda papatu. \p \v 1 “Na awa dongo gurepi\f + \fr 15:1 \fq gurepi \ft awa dongo evekarada dao, edo ainda be awa pasiporo babaingae ango. Ata ainda beda ainto awa gadae, awatedo ainda ainto daedo indari tao. \f* da ipubé, edo nato Mamo awa gurepi buroda tutu. \v 2 Papatu da da nomi nato yai isite be ekae edo eira awa kapedo eira. Edo papatu da da be ekedo eira awa, dende kapedo ari be jiwae ekedo arate. \v 3 Ge awa nane imondemane teteno buritewa, awatedo imomane awa matu dende kapari. \v 4 Imomane namonde daedo dada ari isiwo, edo na imondemane daedo dada ari itana. Dá ango dongo patumi ipude daedo dada ari itae awa be ekari tao ae, imomane namonde daedo dada ari itae gido, be ekari tao ae. \fig |alt="Grape vine" src="HK00112B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles © The British & Foreign Bible Society" ref="15:4" \fig* \p \v 5 “Na awa dongo ipu, edo imomane awa papatu. Imo ainmi namonde daedo dada ari isiuri, edo na ainde daedo dada ari isiwono, ami be jiwae ekedo eira. Awarata, edo imomane namonde daedo dada ari itae gido awa, buro da ro ari tao ae. \v 6 Embo ainmi namonde daedo dada ari itae awa dongo patu ango buro tutumi demonda augari mumuya aina. Edo awamanemi papatu ango awa doregedo kundo niyaoda augaro avedo ara. \v 7 Edo imomane namonde daedo dada ari itawa, edo nato ge imondemane daedo itaina gido, ro jipapa edo tedogawo God mi imondemane piaina. \v 8 Iji ainde imomane be jiwae ekedo ewa, emi taogari Mamo natoda yai piaina edo imomane awa nato ambodani arapa aina. \p \v 9 “Dá Mamo mi na dubobudo esira ango awa, nane imomane dubobudo etena. Namonde daedo dada ari isiwo nato dubobari bave. \v 10 Edo imomane nato ge okain kera edo awa gido, namonde daedo isite nato dubobari bawa dá ango na Mamo natoda ge okain kera edo etena edo na ainde daedo isite ainda dubobari budo ena. \v 11 Nane rorae berari eiwa imondemane tetena awa, nato yawa ari imondemane daedo itarate, edo itomane yawa ari beda arate. \v 12 Edo nato ge okain awa eire, imomane dubo mina bara awate dá nane imomane dubobudo etena ango. \v 13 Dubobari bajinabé embo berarida daginegari awa evire, embo ainmi ainda otatawo awaembo ainda wasiri piaina. \v 14 Edo ge okain ro berari nane imondemane tedo ena awa kera awa gido, imomane awa nato otatawo. \v 15 Buro embomi ro embo ainda badarimi buro edo eira awa gae, awatedo iji boroko einde edo amboda, nane imomane dao buro embobo tae. Ata Mamo natomi rorae berari awa teuri ingido teono gido etewa, awatedo imomane dao otatawo tetena. \v 16 Inemane na gerae, ata nanemi imomane geritena. Edo na imomane avigesitena, idegedo maundo be ekawate edo be itomane matawa itarate. Edo rorae ro Mamo da yai dao natoda tedogawa awa ami imondemane piaina. \v 17 Rorae berari eiwa nanemi imondemane ge okain tena, imomane dubo mina bara awate. \s1 Butu embomaimi Iesu da ambodanide sinigambari edo era. \p \v 18 “Edo butu embomaimi\f + \fr 15:18 \fq butu embomai \ft da moka John 7:7da tuda giwo.\f* imondemane sinigambari edo era, kotembewo, gisibé awamanemi namonde sinigambari edo esitera, edo ainda amboda imondemane edo era. \v 19 Edo imomane awa butu embomai gido, butu embomaimi ainda topo dubobae etera. Awarata imomane awa butu embomai ae, ata nane butu embomaida toropuda ainda imomane geritena. Awatedo butu embomaimi imondemane sinigambari edo era. \v 20 Nane imondemane ge tedo etena awa kotembewo, ‘Buro emboda dero awa ainda badarida dero daginegae.’\x - \xo 15:20 \xt John 13:16 \x* Edo embomaimi nato yai memesi neide kainde piedo etera gido awa, daedo itomane yai memesi neide kainde piara. Edo awamane ge nato kera edo etera gido awa, daedo itomane ge kera ara. \v 21 Ata imomane awa nato ambodani, edo embo ainmi na piesiri guputeni awa awamane gae, awatedo awamanemi iwata berari eiwa imondemane ara. \v 22 Edo na gundo awamanede ge tae gido, awamaneda jimbo beyaeda rirowa awa itae. Ata boroko, awamaneda jimbo beyaeda ge tedo daginegari tao ae. \v 23 Embo ainmi namonde sinigambari edo eira awa, daedo Mamo nato de sinigambari edo eira. \v 24 Edo nanemi awamaneda toropuda buro babain embo neimi gisi ae awa ae gido, awamaneda jimbo beyaeda rirowa awa itae. Ata boroko awamanemi buro babain eono gido etera, edo awamanemi daedo sinigambari na ae Mamo nato deda yai edo etera. \v 25 Ata iwata engo idegesira, ge awa awamaneda Aodari da gaiari isira awa bé arate, ‘Awamanemi namonde sinigambari etera, ata aindabé itae.’\x - \xo 15:25 \xt Psalm 69:4\x* \p \v 26 “Ata iji amboda, nane Kondade ari Embo, Mamo da yai edo itomane yaida piano gumaina. Embo awa gebéda Asisi, edo ami Mamo da yai idegedo eira. Edo ami na averi awa embomaide karigaina. \v 27 Edo imomane tuturoda namonde daedo isite, edo gundo iji boroko einda namonde itewa, awatedo imomane daedo na averi awa embomaide karigawa. \c 16 \p \v 1 “Nane rorae berari eiwa imondemane tetena awa, itomane gebé ari nato yaida awa dovekae. \v 2 Awamanemi imomane benunu oroda kundo arapada piara, tenda torovekae engiregara. Gebé, iji gupeira ainde berari ainmi imomane dari betawa, ami buro dave God awaembo eira kotemaina. \v 3 Edo awamane Mamo awa gae edo na awa gae, awatedo awamane iwata berari eiwa ara. \v 4 Ata nane rorae berari eiwa imondemane tetena, iji nonde awamanemi iwata berari eiwa ara, imondemane ge ro tetena awa kotembawate. Ata tuturoda na imondemane daedo isima edo esitena, awatedo rorae berari eiwa imondemane tae. \s1 Asisi Kotopu mi buro nongo edo aini? \p \v 5 “Ata boroko na embo ainmi piesiri guputena ainda yai mauntena, edo imomane da (1)mi namonde, ‘Yai nonda mauntesi?’ awa tedogae. \v 6 Ata nane rorae berari eiwa imondemane tetena, awatedo imomane dubo vevera bajina bé etewa. \v 7 Ata nane gebé eiwa imondemane tena, nato dodo mambari awa itomane dave. Aindabé, na mambae gido, Kondade ari Embo (Asisi Kotopu) itomane yai gumainyae. Ata na mamana gido, nanemi embo awa piano itomane yai gumaina. \v 8 Edo iji ainde ami gundo, butu embomai\f + \fr 16:8 \fq butu embomai \ft da moka John 7:7da tuda giwo. \f* da jimbo beyae awa arapa edo aina, edo awamaneda wasiri dambu darari itae awa arapa edo aina, edo God da katari awamaneda yai awa arapa ari berari gido ara. \v 9 Awamaneda gebé ari nato yai piae, awatedo embo ami awamaneda jimbo awa arapa ari gido ara. \v 10 Edo na Mamo da yai mauntena, edo imomane na tekago jijimbari tao ae, awatedo embo ami awamaneda wasiri dambu darari itae awa arapa ari gido ara. \v 11 Edo butu einda gisijiari\f + \fr 16:11 \fq butu einda gisijiari \ft awa Satan.\f* awa God mi matu kasisina, awatedo embo ami God da katari awamaneda yai arapa ari gido ara. \p \v 12 “Nane rorae jiwae nenei daedo imondemane tain jipapa ena. Ata inemane boroko ge ango awa bari tao ae. \v 13 Awarata, iji nonde gebéda Asisi gumaina, ami imomane gebé berarida yai gisijido aina. Edo ainda awara tari akuta ami ge tainyae, ata ro ami ingido awa tedo aina, edo daedo rorae ro amboda gumaina awa imondemane tari gido awa. \v 14 Aindabé embo ami gebé nato\f + \fr 16:14 \fq gebé nato. \ft Guriki da ge einda awa ‘ro nato yai isira’. \f* awa kundo imondemane tedo aina, ami nato yaida taogari piedo aina. \v 15 Rorae berari Mamo da yai isira awa nato. Awatedo nane tetena awa, Asisi Kotopu mi gebé nato awa kupeite imondemane tedo aina. \s1 Ambodanida dubo vevera awa wareregedo yawa aina. \p \v 16 “Aindabé na dodo Mamo da yai mamain ena, iji tupo imomane na gari tao ae. Edo iji tupo ainda amboda, imomane na tekago gawa.” \p \v 17 Ango tesiri ainda ambodani neneimi awamane akuta mina tara esitera. “Ge eiwa sira, ainda moka awa rori? Embo ami sira, ‘Iji tupo imomane na gari tao ae. Edo iji tupo ainda amboda imomane na tekago gawa.’ Edo daedo ami kaenamonde ge sira, ‘Na dodo Mamo da yai mamain ena.’” \v 18 Edo awamane mina tara edo esitera, “Ine ‘Iji tupo’ sira. Awa rori? Ami ro sira awa kaenato yai arapa ae.” \p \v 19 Ango edo Iesu mi sisina, “Na ge engo tetena, ‘Iji tupo imomane na gari tao ae. Edo iji tupo ainda amboda, imomane na tekago gawa.’ ” Edo imo gosisina, awamanemi ge eiwa imonde tedogain jipapa era. Awatedo awamanede sisina, “Ge nane imondemane tetena ainda moka rori awa kakowa eite mina tara evita? \v 20 Eiwa awa gebé bajina imondemane tena. Imomane ji site do ari ji gatawa, ata butu embomaimi yawa ara. Imomane dubo vevera awa, ata itomane dubo vevera ari awa wareregedo yawa aina. \v 21 Iji nonde eutumi mai bain edo eira, ainda mai bari iji awa aikae goteite kotembari jiwaemi dubo vevera edo eira. Ata iji nonde ainda mai engesira, aindabé mai awa butuda idegesira, imo memesi ruvegedo yawa edo eira. \v 22 Edo boroko awa imomane dá ango dubo vevera ewa, ata imomane tekago gana; edo iji ainde do itomane yawa aina, edo embo da ainmi itomane yawa ari teugedo kumbari tao ae. \v 23 Edo deguta ainde inemane nato yai rorae ro benunu tainyae. Eiwa awa gebé bajina imondemane tena, ro Mamo da yai nato daoda tedogido awa, ami imondemane piedo aina. \v 24 Edo gundo iji boroko einde imomane nato daoda God da yai rorae tedogae. Atega edo buwo, itomane yawa ari beda arate. \s1 Iesu Keriso mi butuda gisijiari ae ainda embomai deda goroba awa daginegesisina. \p \v 25 “Ge berari eiwa imondemane kariwa gemi tedo etena. Ata iji gumbari ainde, nane kariwa gemi imondemane tenda tainyae, ata nanemi Mamo da daoda ge arapa imondemane tedo ana. \v 26 Edo deguta ainde inemane nato daoda Mamo da yai tedogido awa. Edo nanemi ro awa Mamo da yai imomane embo tedogana awa itae. \v 27 Aindabé imomane na duboburitewa, edo na God da yai edo guputena awa gebé esitewa, awatedo Mamo imo akuta ami imomane dubobudo eira.\f + \fr 16:27 \ft Ge da moka einda awa, Mamo da jipapa awa Iesu da ambodanimi dagaia maundo Mamo da yai Iesu da daoda tedogara. Edo ango ara gido Mamo mi mina dave piari bara. \f* \v 28 Na Mamo da yai edo butu einda guputena. Ata tekago na butu eiwa doturena edo Mamo da yai mauntena.” \p \v 29 Edo ainda ambodanimi ainde sitera, “Gi, boroko imo namondekare ge arapa teta, kariwa ge jigamo ae! \v 30 Edo boroko nakare gari, imo rorae berari gari. Aindabé imo embomaida kotembari matu gari, awatedo awamanemi ro embo tedogari ito yai piari awa itae. Emi eiri nakare gebé era, imo God da yai edo guputeta.” \p \v 31 Edo Iesu mi awamanede mina sisina, “Boroko imomane gebé evita? \v 32 Giwoǃ Ora gupeira edo boroko gumbira, imomane evekara edo mando ika de ika deda maundo na akuta dowawa. Awarata, Mamo awa namondeda isira, awatedo na akuta itainyae. \p \v 33 “Nane rorae berari eiwa imondemane tetena, imomane namonde daedo dada ari isite béga itomane yai itarate. Iji angode imomane butu einda isite memesi ae bouga de budo ewa. Ata goroba buwo! Nane butuda goroba\f + \fr 16:33 \fq butuda goroba \ft awa butuda gisijiari (Satan) ae ainda ambodani deda goroba.\f* awa daginegesitena.” \c 17 \s1 Iesu imo akuta awaembo benunu sisina. \p \v 1 Edo Iesu rorae berari eiwa tedo, ainda jisi ikane utuda edo benunu sisina: \pi1 “Mamo, ora awa gumbira. Ito Mai da taogari arapa eyo, Mai itomi ito taogari arapa are. \v 2 Aindabé ine awara tari ainde pipisiteta embo enembo berari gisijiarate, ami embomai nandogo ainda yai ine pipisiteta, awamaneda yai wasiri natopo itari piaina. \v 3 Edo wasiri natopo itari awa eiwa: embomaimi imo awa God bé akuta gara, edo Iesu Keriso, ine pieteto gupusina awa daedo gido dada ara. \v 4 Nane taogari ito arapa eteno embomai butu einda gera. Buro ro ine anate pipisiteta awa petugetena. \v 5 Edo Mamo, boroko, na ito demonda isiano taogari nato yai pieyo bane. Taogari awawa butu itae gisida imonde daedo budo esitena. \s1 Iesu ainda ambodani awaembo benunu sisina. \pi1 \v 6 “Ine embobo eiwa embomai butu einda doda kundo namonde pipisiteta. Nane imo embo averi awa eono awamaneda yai arapa euri gido etera. Iji gisi awamane awa imo topo, edo ine namonde pipisiteta, edo awamanemi ito ge kera edo etera. \v 7 Edo boroko awamane gido etera, rorae berari ine namonde piedo eteta awa, ito yai edo gundo eira. \v 8 Ge berari ine namonde pipisiteta awa, awamanede pieteno buritera. Edo awamane gebé gositera awa, na ito yai edo guputena, edo awamane gebé esitera, ine na pieteto guputena. \v 9 Na awamane embo benunu tena. Na embomai butu dededa awaembo benunu tae, ata awamane awa imo topo, awatedo awamane avekave inemi namonde pipisiteta awaembo benunu tena. \v 10 Edo nato topo berari awa ito topo. Edo ito topo berari awa nato topo. Edo awamanemi nato taogari embomaida yai arapa eoro gido etera. \v 11 Edo na ito yai gupena, awatedo na butuda itainyae. Ata eiwamane butuda isima edo era. Mamo, imo awa Embo Kotopu. Dao itoda goroba (Dao awa ine namonde pipisiteta.) ami awamane dedegeyo, awamane da (1) ore, dá ingena awa da (1) ango.\f + \fr 17:11 \ft Aindabé Iesu mi ainda Mamo duboburisina, iji ainde imo butuda gundo, ainda jipapa berari ainda Mamo da yai piedo, Mamo da jipapa awa ambo ambo edo esisina (John 5:19-20; 10:17-18; 12:49-50; 14:10-11, 20, 31). Awatedo Iesu jipapa edo eira awa, kaenato jipapa berari ainda Mamo da yai piaro God mi kaen gisijiarate. Edo kaena ango ara, dada ari de dubobari de dá ango Iesu ae ainda Mamo demi budo esitera awa kaena daedo gara (John 13:34-35). \f* \v 12 Iji ainde na awamanede butuda isite, awamane dao itoda gorobami dedegedo etena. Awamane inemi namonde pipisiteta awa nane dedegetena. Edo ainda doda da (1) ave dadoegae, ata embo da (1)bé awa usibesi ari yaida mamaina, God da Ove Gaiarida isira awa bé arate. \pi1 \v 13 “Ata boroko na ito yai gupena, edo na butu einda isite ge berari eiwa tena awa, nato yawa ari awamaneda doda sirido beda arate. \v 14 Nane ito ge awamanede pipisitena, edo awamane awa butu embomai\f + \fr 17:14 \fq butu embomai \ft da moka John 7:7da tuda giwo.\f* da topo ae, dá ango na awa butu embomaida topo ae, awatedo butu embomaimi awamanede sinigambari edo etera. \v 15 Edo na awamane butu einda awa dodo batate benunu tae, ata ine embo beyaeda yai\f + \fr 17:15 \fq embo beyaeda yai \ft awa Satan da yai.\f* awamane dedegatate tena. \v 16 Awamane awa butu embomaida topo ae, dá ango na awa butu embomaida topo ae. \v 17 Awamane awa gebé itomi eyo embomai kotopu ore. Ito ge awa gebé. \v 18 Edo ine na butuda pieteto guputena dá ango, nane awamane butuda pieteno maunsitera. \v 19 Awamane embo nane nato wasiri imonde pipitena awa ine na tatajiato ito topobé anate. Awatedo ine gebé itomi awamane daedo tatajiato ito topobé ore. \s1 Iesu gebé ari embomai berari awaembo benunu sisina. \pi1 \v 20 “Nane awamane akuta awaembo benunu tae, ata daedo nane ouwamane ainkainmi awamaneda ge ingido gebé ari nato yai piara, awamane embo benunu tena. \v 21 Nane awamane berari awa ato da (1) orote benunu tena, Mamo, dá imo namonde daedo dada ari iteta edo na imonde daedo dada ari itena ango. Daedo na benunu tena, awamane awa ato ingenamonde daedo da (1) orote, embomai butudami inemi na pieteto guputena awa gebé orote. \v 22 Edo nane taogari ine namonde pipisiteta awa awamanede pipisitena, awamane ato da (1) orote dá ingena ango: \v 23 na awamanede daedo dada ari itena, edo imo namonde daedo dada ari iteta, awamane ato ingenamonde davebé dave da (1) orote, edo embomai butudami inemi na pieteto guputena awa gorote, edo ouwamanemi ine awamane\f + \fr 17:23 \fq awamane. \ft Ove Kotopuda atopapasigari jiwae kotembedo era, \ft \+it awamane\+it* da moka einda awa Iesu da gebé ari embomai. \f* duboburiteta dá ine na duboburiteta ango gorote. \pi1 \v 24 “Mamo, na jipapa ena awa, avekave inemi namonde pipisiteta awa daedo na nonda itena ainda namonde daedo itorote, edo nato taogari gorote. Aindabé imo na duboburiteta, inemi taogari awa namonde pipisiteta, butu gambae gisida. \pi1 \v 25 “O Mamo, imo awa wasiri dambu darari. Gebé, embomai butu dededa awa imo gae, ata na imo gositena, edo eiwamanemi ine na pieteto guputena awa gositera. \v 26 Edo nane imo embo averi awa awamanede eteno arapa esiri gositera, edo ano arapa ari gido ara, awamane dubo mina bara orote dá ango ine na dubobudo eteta, edo na awamanede daedo dada ari itanate.” \c 18 \s1 Judas mi Iesu gitopoda ipada pipisisina. \r (Matthew 26:47-56; Mark 14:43-50; Luke 22:47-53) \p \v 1 Iji ainde Iesu benunu tedo itae edo imo ae ainda ambodani de yai awa dodo Kidron Poga ainda temundo maunsitera. Edo kupo neida buro isira ainda, imo ae ainda ambodani de totoritera. \p \v 2 Edo Iesu iji jiwae ainda ambodani de yai ainda doregedo esisina, awatedo Judas (Embo ami Iesu gitopoda ipada piaina.) awa daedo yai awa gari. \v 3 Edo pirisi babain ae Parasi mane demi Rome da itoro embobo ae sima ari embobo\f + \fr 18:3 \fq sima ari embobo \ft awa Jew embomaida buro embo babain. Awamanemi Jew embomaida oro kotopu bajina sima edo esitera. Ge moka dá awara John 18:18 isira. \f* de awa Judas da yai pipisitera. Edo awamane giami de parara ae keimo de bero Judas mi gisijido yai ainda gupusina. \p \v 4 Edo Iesu ro berari ainda yai idegaina awa gosisina, awatedo imo idegedo iunte awamanede sisina, “Imomane ave gain evi?” \p \v 5 Awamanemi ainde mina sitera, “Iesu Nasaret Embo.” \p Edo Iesu mi awamanede sisina, “Na embo awa.” Edo Judas (Embo ami Iesu gitopoda ipada piaina.) daedo awamanede petedo isira. \v 6 Edo iji ainde Iesu mi awamanede sisina, “Na embo awa,” awamane gun mi iunte butuda duduritera. \p \v 7 Edo ami tekago awamanede tedogosisina, “Imomane ave gain evi?” \p Edo awamanemi sitera, “Iesu Nasaret Embo.” \p \v 8 Edo Iesu mi sisina, “Nane imondemane tetena awa, na embo awara. Imomane na gain ewa gido, embobo eiwa dowo mambore.” \v 9 Iesu mi ge eiwa sisina, ge awa imo gisi sisina awa bé arate, “Awamane inemi namonde pipisiteta ainda embo da ji nane dadoegae.”\x - \xo 18:9 \xt John 17:12\x* \p \v 10 Edo Simon Peter kasiwo\f + \fr 18:10 \fq kasiwo. \ft Eiwa awa duduno ari rorae ji demo tote (2).\f* de gundo worugedo pirisi maneda gisijiari bajinada buro emboda dengoro ipa beda awa dedo kautugesisina. Edo buro emboda dao awa Malchus. \p \v 11 Awatedo Iesu mi Peter de sisina, “Ito kasiwo woruda pieyo! Nane memesida akou Mamo natomi pipisisina awa dodo mamana kotembetesita? Nane awa inana.” \fig |alt="Jesus tells Peter to put sword away" src="CN01813B.tif" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="18:11" \fig* \s1 Awamanemi Iesu kundo Annas da yai maunsitera. \p \v 12 Edo itoro embobo ae itoroda badari\f + \fr 18:12 \fq itoroda badari \ft awa Rome da duduno ari embo bajinabé. Imo Rome da duduno ari embobo ajijigari 600 edo maundo 1,000 gisijido esisina.\f* de, Jew embomaida sima ari embobo demi Iesu kundo bunjitera. \v 13 Ango edo imo kundo Annas da yai gisi maunsitera. Edo duberi ainde Caiaphas awa pirisi maneda gisijiari bajina edo Annas\f + \fr 18:13 \fq Annas \ft awa pirisi maneda gisijiari bajina matu (A.D. 6-15), awarata, Rome da gavana Valerius Gratus mi embo awa teugedo Caiaphas ainda deroda pipisisina (A.D. 18). \f* awa Caiaphas da ato. \v 14 Edo iji gisi Caiaphas mi Jew embobode ao darari ge sisina, dave awa embo da (1) embomai awaembo daro betaina.\x - \xo 18:14 \xt John 11:50\x* \s1 Peter mi tuturoda imo akuta toreite sisina, imo awa Iesu da ambodani ae. \r (Matthew 26:69-70; Mark 14:66-68; Luke 22:55-57) \p \v 15 Edo Simon Peter ae ambodani nei da (1)demi Iesu ambo ambo esitera. Edo pirisi maneda gisijiari bajinami ambodani awa Peter de gumbira awa gari. Awatedo ambodani awa ae Iesu de daedo pirisi maneda gisijiari bajinada mando guwada torido maunsisina. \v 16 Ata Peter awa manguro be arapada petedo isira. Edo ambodani nei awa, (Pirisi maneda gisijiari bajinami imo gari.) ami idegedo maundo manguro sima ari gagarade tesiri giri Peter budo totorisina. \p \v 17 Edo buro gagara manguro sima edo eira ami Peter de sisina, “Imo daedo awa embo ounda ambodani da (1), awa gebé rita?” \p Edo ami mina sisina, “Na awa ae.” \p \v 18 Iji ainde awa damodamo edo buro embobo ae sima ari embobo de ni mundu veverada jiroro edo pepetegedo aveite itera. Edo Peter awamanede daedo petedo aveite isiri jijirisina. \s1 Pirisi maneda gisijiari bajinami Iesu de tedogari pipisisina. \r (Matthew 26:59-68; Mark 14:55-65; Luke 22:63-71) \p \v 19 Iji dá ainde pirisi maneda gisijiari bajinami Iesu de tedogari ainda ambodanida edo ainda atopatarida awa pipisisina. \p \v 20 Edo Iesu mi ainde mina sisina, “Na embo berarida yai arapada ge tedo etena. Na iji matawa benunu oroda edo oro kotopu bajinada, yai nonda Jew embomai dada eoro atopasido etena. Nane onjigedo ge da ji tae. \v 21 Ro embo namonde tedogotesi? Ouwamane ainkainmi ge ro awamanede teono ingido etera awa tedogiyo. Awa gebé, nane ge ro tedo etena awa awamane gari.” \p \v 22 Edo Iesu ge eiwa tesiri, sima ari emboboda embo da (1) demonda petari isira ami ipa do bereya edo Iesu dombuda iji da (1) dedo sisina, “Ine pirisi maneda gisijiari bajina de ge ango tainyae!” \p \v 23 Iesu mi embo ainde mina sisina, “Na ge beyae tetena gido, ge beyae ro tetena awa arapada karigewasi; ata gebé tetena gido, nongain na doresi?” \v 24 Ango edo Annas mi imo bundari matawa piesiri pirisi maneda gisijiari bajina, Caiaphas da yai, maunsisina. \s1 Iji nei tote (2) Peter mi imo akuta toreite sisina, imo awa Iesu da ambodani ae. \r (Matthew 26:71-75; Mark 14:69-72; Luke 22:58-62) \p \v 25 Edo Simon Peter awa petedo ni aveite isiri awamanemi ainde sitera, “Imo embo ounda ambodani da (1) awa gebé rita?” \p Edo imo akuta toreite sisina, “Na awa ae!” \p \v 26 Edo pirisi maneda gisijiari bajina ainda buro embo da (1) awa embo Peter mi dedo dengoro kautugesira ainda embotopo. Embo ami sisina, “Na imo ae embo ounde buro doda gena, awa gebé rita?” \v 27 Edo tenda Peter imo akuta toreite ge sisina, edo boraebé kokora aoro sisina. \s1 Iesu Pilate da doda peposisina. \r (Matthew 27:11-18, 20-23; Mark 15:2-15; Luke 23:2-3, 18-25) \p \v 28 Ango edo sipobéde awamanemi Iesu Caiaphas da yai awa dodo gisijido kundo Rome gavanada mando bajinada maunsitera. Edo awamane Darutegari Bondoda rorae indorote jipapa esitera, awatedo awamane mando awa torae,\f + \fr 18:28 \fq awatedo awamane mando awa torae. \ft Rome da gavana awa Gentile embo. Gentile embomaimi God da aodari kera ae edo esitera, awatedo Jew embomaimi kotembedo esitera, Gentile embomaida oromando awa donode God da jisida. Daedo, Jew embomaida piari petari sisina, edo awamanemi Gentile embomaida mandoda torara gido, awamane donode God da jisida ara, edo Darutegari Bondoda sima eorekae.\f* awamane akuta God da jisida dono ari buorekae. \v 29 Edo Rome gavana, Pilate, idegedo gundo awamanede sisina, “Embo einde bekumba ge tewa, ainda buriya rori?” \p \v 30 Edo awamanemi mina ainde sitera, “Embo eiwa buriya embo ae gido, nanekare embo awa ito yai kundo gumainyae.” \p \v 31 Edo Pilate mi awamanede sisina, “Imomane embo eiwa kundo itomane aodarida ro tari isira ainda katewo.” \p Awatedo Jew embomaimi ainde sitera, “Rome da aodarida tari isira awa nakare embo dari betari tao ae.” \v 32 Edo ge awamanemi sitera awa idegesisina, Iesu mi ainda betari nongo idegaini geda tedo esisina awa bé arate. \p \v 33 Edo Pilate tekago ainda mando bajina doda torido Iesu dao tedo ainde sisina, “Imo Jew embomaida Daotari rita?” \p \v 34 Iesu mi mina ainde sisina, “Imo ge eiwa ito topo awa tesita o embo neimi nato daoda imonde tetero geta awa tesi?” \p \v 35 Edo Pilate mi mina sisina, “Na awa Jew embo ta? Ito Jew embomai ae pirisi babain demi imo nato yaida pietera. Imo buriya ro etesi?” \p \v 36 Iesu mi mina sisina, “Nato gisijiari awa butu einda ae. Ko nato gisijiari awa butu einda gido, nato kondade ari embobomi erido na dedegae etera. Ango aro Jew embomaimi na kumbari tao ae. Ata boroko nato gisijiari awa butu einda ae.” \p \v 37 Edo Pilate mi ainde sisina, “Awatedo imo daotari rita?” \p Iesu mi mina sisina, “Imo gebé teta. Na awa daotari. Edo na awaembo engisina, edo na awaembo butuda guputena, embomaida yai gebé awa rori kariganate. Embo berari ainmi gebé ambo ambo eite nato ge yavi ingido eira.” \p \v 38 Pilate mi ainde sisina, “Gebé awa rori?” Ango tedo imo tekago idegedo maundo Jew embomaida yai, awamanede sisina, “Na embo einda yai buriya da ro tambae ena. \v 39 Ata itomane piari petari isira, duberi da da Darutegari Bondo iji ainde nanemi bundari oroda embo da (1) awa itomane yai udegedo ena. Awatedo nane Jew embomaida Daotari awa itomane yai udeganate udo evita?” \p \v 40 Edo awamane berari tekago aorogatedo sitera, “Embo awa ae, ata Barabbas!” Edo Barabbas awa jivere embo. \c 19 \s1 Pilate mi Iesu katedo oregada dorote pipisisina. \r (Matthew 27:27-31; Mark 15:16-20) \p \v 1 Ango edo Pilate mi Iesu kundo ainda itoro emboboda yai piesiri vejitera. \v 2 Edo itoro embobomi dongo bebede awa kundo daotarida gobe ango engoegedo ainda kopuruda pipisitera. Edo awamanemi ombari ribori tokona\f + \fr 19:2 \fq ombari ribori tokona \ft awa rorae ango daotegeregarimi iji angode omundo esitera. Awatedo Iesu tedojijireite daotarida ombari ango ainda tamoda pipisitera. Tokona awa ove natopo ae ororo deda baige ari. \f* awa ainda tamoda pipisitera. \v 3 Edo ainda yai tekago, tekago sitera, “Oro! Oro! Jew embomaida Daotari!” Edo awamanemi imo awa tenda, tenda doritera. \p \v 4 Edo tekago Pilate idegedo gundo embomaide sisina, “Giwo, na embo eiwa kundo itomane yai idegedo gupena. Ango ano imomane gawate na embo einda beyae da ji tambae.” \v 5 Edo Iesu gobe bebede edo ombari ribori tokona awa tamoda piari idegesisina. Edo Pilate mi awamanede sisina, “Giwo! Embo awa eire!” \p \v 6 Awatedo, iji angode pirisi babain ae oro kotopuda sima ari embobo demi Iesu gido, awamane aorogatedo sitera, “Oregada de! Oregada de!” \p Edo Pilate mi awamanede sisina, “Na embo einda beyae da ro tambae. Inemanemi embo eiwa kundo oregada dewo.” \p \v 7 Edo Jew embomaimi ainde ge mina sitera, “Embo emi imo awa God da Mai ango tedo eira. Awatedo natokare aodari da (1) isira awa, embo ango awa daro betaina.” \p \v 8 Edo iji ainde Pilate ge eiwa ingido ainda adu aribé babojisina. \v 9 Edo imo tenda gavanada mando doda torido Iesu de sisina, “Imo yai nonda edo guputesi?” Ata Iesu mi ge mina da ro tae. \v 10 Edo Pilate mi ainde sisina, “Imo namonde ge tari jipapa ae esita? Kotembeyo! Nato awara tari isira ami imo udegana ko imo oregada dano betata.” \p \v 11 Iesu mi mina sisina, “Edo God mi awara tari imonde piae gido awa, inemi nato yai nei ro ari tao. Awatedo embo ainmi na ito yaida piesira, ainda jimbo beyae awa ito jimbo beyae daginegesira.” \p \v 12 Edo ge awa ingido ainda amboda, Pilate nongo edo Iesu udegari mamaini awa gain edo esisina, ata Jew embomaimi koko jimundo ge site sitera, “Imo embo eiwa dowato mamaina gido, imo awa Caesar da otawo ae. Embo berari ainmi imo akuta awa daotari tedo eira gido awa Caesar da gitopo edo eira.” \p \v 13 Edo ge awa ingido Pilate mi Iesu kundo idegedo gupusina. Edo Pilate katari emboda anumbada anumbesisina. Katari yaida dao awa Begata Ganumami ari, ata Hiburu gemi awa Gabata. \v 14 Edo Darutegari Bondo ainda siya ari deguta de ora 6\f + \fr 19:14 \fq ora 6. \ft Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, John da ge einda awa Rome embomaida degutada sirigari ambo ambo eira. Awatedo ora 6da moka einda awa 6:00 sipode. Ata Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, John da ge einda Jew embomaida degutada sirigari ambo ambo eira, edo ora 6da moka einda awa 12:00 ijide. Ata Mark 15:25da ge tari awa ora 9:00 sipode awamanemi Iesu oregada doritera. Awatedo ora 9:00da gumbae gisida, Pilate mi Iesu katedo itae esisina, edo ainda amboda, ora 9:00 sipode, Iesu oregada doritera. Aindabé Mark da ge awa ango, degutada sirigari Rome embomaimi ambo ambo edo esitera awa sirigari davego gano einda.\f* ango eiri, \p Pilate mi Jew embomaide sisina, “Giwo! Itomane Daotari awa eire!” \p \v 15 Ata awamanemi aorogatedo sitera, “Deyo betare! Deyo betare! Oregada deyo betare!” \p Pilate mi awamanede sisina, “Nanemi itomane Daotari awa oregada danita?” \p Edo pirisi babain mi mina sitera, “Nakare daotari itae ata da (1), Caesar akuta!” \p \v 16 Edo Pilate mi embo awa oregada daro betarate awamaneda ipada pipisisina. \s1 Iesu awa oregada doritera. \r (Matthew 27:32-44; Mark 15:21-32; Luke 23:26-43) \p Ango edo awamanemi Iesu budo gisijido maunsitera. \v 17 Edo Iesu ainda orega awa budo idegedo maundo Yai Kopuru Akou ainda esisina. Yai einda dao nei Hiburu gemi awa Gologata. \v 18 Edo yai ainda Iesu awa benomami oregada doritera. Edo embo tote (2) ainde daedo oregada doritera. Embo nei demo neida, edo embo nei demo neida, edo Iesu toropuda. \fig |alt="Three men on crosses" src="CN01841B.TIF" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="19:18" \fig* \p \v 19 Edo Pilate mi karigari ge gaiedo piesiri oregada doritera. Edo ainda ajigari awa: \sc Iesu Nasaret Embo, Jew Embomaida Daotari.\sc* \v 20 Edo ove gaiari eiwa, Hiburu ae Guriki de Latin deda gemi gagurisina. Edo yai nonda Iesu oregada doritera awa nasi bajina aikae, awatedo Jew embomai jiwaemi karigari ge eiwa ajijigesitera. \v 21 Awatedo Jew embomaida pirisi babain mi Pilate de sitera, “‘Jew Embomaida Daotari’ gaiote, ata, ‘Ine tesira, “Na awa Jew embomaida Daotari,” ’ gaieyo.” \p \v 22 Edo Pilate mina sisina, “Nane ro gaietena awa matawa itaina.” \p \v 23 Edo itoro embobo Iesu oregada doritera. Edo ainda amboda, awamanemi ainda ombarijiari budo jisi ipa ao pasido (4) edo embo tegeri da da pipisitera. Edo daedo ainda ombari ribori buritera. Ombari awawa ainda ikane gaiedo wotedo tuda itae ari, ata ainda tatari itae. \p \v 24 Awatedo itoro embobomi mina tara esitera, “Kaenane keredo evekara ainyae, ata kaen ganuma babaingae ove gaiaride awa augedo ango tetenya ara ami arapa ari ain baini awa gore.” \p Eiwa idegesisina, God da Ove Gaiarida ge awa bé arate, \q1 “Awamanemi nato ombarijiari kundo evekara edo da da buritera, \q2 edo nato ombari awa baintedo ganuma babaingae awa augedo tetenya esitera.”\x - \xo 19:24 \xt Psalm 22:18\x* \m Awatedo itoro embobomi rorae berari eiwa esitera. \p \v 25 Edo Iesu da oregada demonda, ainda ai ae, ainda aida dao de, Clopas da aro Mary de edo Mary nei de (Eutu awa nasi Magadala eutu.), awamane berari pepositera. \v 26 Edo iji angode Iesu ainda ai gosisina, edo ambodani ine dubobé budo eira awa, ainda demonda daedo petedo isiri gosisina. Awatedo ainda aide sisina, “Eutu, ito mai eire!” \v 27 Edo ambodanide sisina, “Ito ai eire!” Edo iji ainde edo ainda amboda, ambodani emi eutu awa ainda mandoda sima arate kundo maunsisina. \s1 Iesu awa besisina. \r (Matthew 27:45-56; Mark 15:33-41; Luke 23:44-49) \p \v 28 Einda amboda Iesu mi ainda buro berari awa matu petugari gosisina. Edo God da Ove Gaiari da ge awa bé arate jipapa esisina, awatedo ami sisina, “Na dubo gagara eira.”\x - \xo 19:28 \xt Psalm 22:15 \x* \v 29 Edo waini jigagani sigi beda ari awa ainda isiri awamanemi pepeu da (1) pietero tatapu berari esiri kundo inguta hyssop\f + \fr 19:29 \fq hyssop \ft awa ni tupo Jew embomaimi Darutegari Bondoda jigamo edo esitera. Awamanemi hyssop da papatu kundo sipu ko goutu maida ororo teo doda pasido awamaneda mando manguro beda gutedo esitera (Exodus 12:21-22). Wo goutuda ge nei Ge Moka Teteka doda ove einda gunda daedo giwo.\f* da doiedo Iesu da beda indarate pipisitera.\x - \xo 19:29 \xt Psalm 69:21\x* \v 30 Edo waini jigagani awa injido Iesu mi sisina, “Awa petugesira!” Edo imo tumo gotugedo ainda asisi doturisina. \p \v 31 Edo iji eiwa Siya Ari Deguta, edo sipo nei Darutegari Bondo tuturo aina, awatedo deguta nei awa Oena Apari Deguta deposi. Aindabé Jew emboboda gisijijiegarimi tamo dowari oregada Oena Apari Degutade itari awa jipapa ae esitera, awamanemi Pilate de tedogositera, “Ito itoro embobomi awamaneda tai daro eririgaro tamo kundo mambae eterita?” \v 32 Awatedo itoro embobomi gundo embo tuturoda oregada Iesu de daedo matu doritera awa, ainda tai tote (2)da vetu awa detero erigesisina. Edo embo nei oregada doritera, ainda tai (2)da vetu daedo detero erigesisina. \v 33 Ata iji nonde awamanemi Iesu da yai gundo, imo matu betesira gido awa, ainda tai dae erigae doturitera. \v 34 Ata itoro embo da (1)mi Iesu awa dendegida gimi gagurisina. Esiri burigibé ororo de un de idegedo wowosisina. \v 35 Edo embo ainmi awa gosisina, ge eiwa karigesisina, edo ainda karigari ge awa gebé. Edo embo awa gari imo gebé sira. Edo ami ge eiwa karigesira, imomane gebé awate. \v 36 Edo rorae berari eiwa idegesisina ami ari God da Ove Gaiarida ge awa bé aina: “Awamanemi ainda vetu da ji daro erigainyae.”\x - \xo 19:36 \xt Psalm 34:20\x* \v 37 Edo Ove Gaiarida ge nei bé esisina awa “Awamanemi embo ave gaguritera awa jisimi gara.”\x - \xo 19:37 \xt Zechariah 12:10\x* \s1 Joseph ae Nicodemus demi Iesu goitera. \r (Matthew 27:57-61; Mark 15:42-47; Luke 23:50-56) \p \v 38 Iji einda amboda Joseph (Imo awa nasi Eremateia embo.), ami Pilate de Iesu da tamo kundo aimain awa tedogosisina. Joseph awa Iesu da ambodani, ata Jew embomai adu esisina, awatedo Iesu da daoda arapada embode tae. Edo Pilate mi awara esiri Joseph gundo Iesu da tamo kundo yai eve maunsisina. \v 39 Edo Nicodemus, (Imo iji gisibé muyaede Iesu da yai gupusina.) ami iji ainde daedo gupusina. Embo awa myrrh ae aloe de\f + \fr 19:39 \fq myrrh ae aloe de \ft awa ni evekara tote (2)da bangire muno davede. Jew embomaimi rorae awa mundedo baige edo awamaneda betarida tamoda piedo esitera ainda mata beyae engiregarate.\f* baige ari, bouga tega 34 kilogram ango kundo gupusina. \v 40 Edo embo tote (2)mi Iesu da tamo budo gongo jibigi riribo virarae ami engoegesitera, rorae muno davede daedo. Eiwa awa Jew embomaida embo goiarida begata. \v 41 Edo yai demonda Iesu oregada doritera ainda buro isinesina. Edo buro dá ainda goiari banga to teka siya ari ainda gisi embo da ji goiae isinesina. \v 42 Aindabé iji awa Jew embomaida Oena Apari da Siya Ari Deguta, ainda edo goiari banga to awa aikae, Iesu da tamo yai ainda pipisitera. \c 20 \s1 Iesu mi betarida edo erorisina. \r (Matthew 28:1-8; Mark 16:1-8; Luke 24:1-12) \p \v 1 Ango edo deguta pura tuturoda, sipo ataede muyae matawa isiri, Mary, nasi Magadala eutu awa banga toda maunsisina. Edo ami ganuma to beda awa kundo demonda piari gosisina. \v 2 Edo eutu awa ainto tumundo maundo Simon Peter ae ambodani nei (Embo awa Iesu mi dubobé budo esisina.) aindeda yai gupusina. Edo Mary mi awamane tote (2)de sisina, “Awamanemi Badari da tamo goiari banga toda awa kundo eve mambera, edo yai nonda pieteri awa nakare gae.” \p \v 3 Awatedo Peter ae ambodani nei de idegedo goiari banga toda tuturo edo maunsitera. \v 4 Edo awamane tote (2) ainto inono banono tuputera, edo ambodani nei ami tumundo Peter daginegedo goiari banga toda gisi gupusina. \v 5 Edo embo awa petedo anega edo jisi banga to doda pipisite gongo jibigi riribo virarae awa durari isiri gosisina. Awarata imo torae. \v 6 Ango edo Simon Peter embo awa ambo ambo eite gundo banga toda torido gongo jibigi riribo virarae durari awa gosisina. \v 7 Edo imo daedo gongo gisi dombu gaigari ami Iesu da kopuru doisina awa gosisina. Edo dombu gaigari awa gongo jibigi virarae de daedo itae, ata awa akuta bodedo yai eve demonda piari. \v 8 Edo ambodani nei gisi banga toda gupusina awa daedo torido gido gebé esisina. \v 9 Awarata awamanemi God da Ove Gaiarida ge, Iesu betarida erarate tari isira awa gae arapa ae. \v 10 Edo ambodani tote (2) overegedo awamaneda mandoda tekago maunsitera. \s1 Iesu mi Mary Magadala eutuda yai idegesisina. \r (Mark 16:9-11) \p \v 11 Ata Mary banga to beda petedo ji site isiri jiriri banga to doda gain anega esisina. \v 12 Edo eutu ami anela tote (2) ombarijiari pararade anumbedo itero gosisina. Anela nei awa kopuruda edo nei awa taida, yai Iesu da tamo pietero dudurisina ainda. \p \v 13 Ango edo awamanemi eutu ainde sitera, “Eutu, ro awaembo imo ji tesi?” \p Edo ami awamanede sisina, “Awamanemi Badari nato budo eve aimbera, edo yai nonda embo awa pieteri na gae.” \v 14 Edo eutu awa ge engo tedo awa wareregedo Iesu ainda petedo isiri gosisina, ata ami Iesu gae arapa ae. \p \v 15 Iesu mi ainde sisina, “Eutu, ro awaembo ji tesi? Imo ave gain esi?” \p Eutu ami kotembesisina imo awa buro sima ari embo, edo ainde sisina, “Dave embo, inemi embo awa budo eve aimbeta gido, yai nonda aundo pieteta awa namonde te, nane aundo embo awa budo eve mamane.” \p \v 16 Iesu mi ainde sisina, “Mary!” \p Eutu awa wareregedo embo ainde sisina, “Rabboniǃ” (Ge ainda moka awa Atopatari.) \p \v 17 Iesu mi eutu ainde sisina, “Na Mamo natoda yai vitae matawa itena, awatedo imo na ikanade jiote. Ata nato nanonamejida yai maundo awamanede teyo, ‘Na Mamo natoda yai edo Mamo itomaneda yai vitain ena, edo God natoda yai edo God itomaneda yai.’” \p \v 18 Edo Mary Magadala eutu ami gundo ambodanide karigesisina awa, imo Badari gosisina, edo embo ami ge eiwa ainde sisina. \s1 Iesu ainda ambodanida yai gupusina, ata iji ainde Thomas awa itae. \r (Mark 16:14; Luke 24:36-43) \p \v 19 Ango edo deguta dá ainda turode, deguta pura tuturoda, ambodanimi Jew embobo awa adu esitera. Awatedo mando do jiumbari ainda doregedo manguro berari doda awa jijitera. Edo Iesu gundo awamaneda doregari doda petedo sisina, “Béga itomane yai itare!” \v 20 Edo embo ami ge eiwa sisina, edo ainda ipa de ainda dendegi de awamaneda yai esiri gositera. Edo iji ainde Badari gido ambodanimi do yawa esitera. \p \v 21 Edo Iesu mi awamanede tekago sisina, “Béga itomane yai itareǃ Dá ango Mamo mi na piesiri guputena, daedo nane imomane pipitena.” \v 22 Edo embo ami ge eiwa sisina, edo oena awamaneda yai putedo awamanede sisina, “Asisi Kotopu buwo. \v 23 Embo neneida jimbo inemane kotembedo dodo ewa gido, God mi awamaneda jimbo kotembedo dodo eira. Edo inemane embo neneida jimbo kotembedo dowae gido, God mi awamaneda jimbo kotembedo dowae.” \p \v 24 Ata iji ainde Iesu awamaneda yai gupusina, embo da (1) ambodani 12 ainda doda awamanede itae. Edo embo awa Thomas. (Ainda dao nei awa Didymus.)\f + \fr 20:24 \fq Didymus \ft da moka awa ‘jinjiga’.\f* \v 25 Awatedo ambodani neneimi ainde sitera, “Nakare Badari geraǃ” \p Ata embo ami awamanede sisina, “Na ainda ipada benoma dero awa gae, edo nato ipa toro benoma deroda piae, edo nato ipa ainda dendegi gaiarida deroda piae, na mana gebé ana.” \s1 Deguta neide Thomas ambodani de daedo isiri Iesu awamaneda yai gupusina. \r (1 Korinth 15:5) \p \v 26 Ango edo pura da (1) itae esiri, ainda ambodani tekago mando doda doregesitera, edo Thomas awamanede daedo dada esisina. Edo manguro berari doda awa jijitera, awarata Iesu gundo awamaneda toropuda petedo sisina, “Béga itomane yai itareǃ” \v 27 Edo embo ami Thomas de sisina, “Ipa toro ito awa ududugedo einda pieyo, edo ipa nato gi. Edo ipa ito awa ududugeyo einda, edo nato dendegi gaiarida deroda pieyo. Gebé ae eote, ata gebé eyo.” \p \v 28 Edo Thomas mi mina ainde sisina, “Imo awa nato Badari edo nato Godǃ” \p \v 29 Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Imo na geta, awaembo gebé eteta. Ata God mi euri ouwamane dubodave edo era ainkain na gae awarata gebé edo era.” \s1 Ro awaembo John mi ove eiwa gagurisini awa sisina. \p \v 30 Edo Iesu mi kariwa jiwae nenei ainda ambodanida doda daedo esisina, ove einda gaiae. \v 31 Ata ge eiwa gaietena awa, inemane gebé awate Iesu awa Keriso, God da Mai, edo itomane gebé ari ami wasiri ainda toda bawate. \c 21 \s1 Iesu mi ambodanida yai Taiberiasi ubutuda idegesisina. \p \v 1 Einda amboda Iesu tenda ambodanida yai Taiberiasi ubutu\f + \fr 21:1 \fq Taiberiasi ubutu \ft da dao nei awa ‘Galili ubutu’.\f* da idegesisina. Edo imo engo awamaneda yai idegesisina: \v 2 Simon Peter de, Thomas (Ainda dao nei awa Didymus.) de, Nathanael (Imo awa nasi Keina, yai Galili embo.) de, Zebedee da mamai de, ainda ambodani nei tote (2) de, awamane dada esitera. \v 3 Edo Simon Peter mi awamanede sisina, “Na maundo wo bain ena.” Edo awamanemi ainde sitera, “Nakare imonde daedo mauntera.” Ango edo awamane idegedo burigibé maundo ma doda wowositera, ata muyae ainde awamane wo da ji bae. \p \v 4 Edo sipo matu atesiri, Iesu awa un kora popoda peposisina. Awarata ambodanimi embo awa Iesu gain daritera. \p \v 5 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Nato otatawo, imomane wo nei ro bae evita?” \p Awamanemi embo ainde mina sitera, “Bae.” \p \v 6 Edo embo ami awamanede sisina, “Itomane monga awa ma demo ipa beda augewo wotari imomane wo bawa.” Ango edo awamane monga augetero wotesiri wo jiwae ekisina. Edo wo jiwaeda bougami esiri monga ma doda dumbari vitari tao ae esitera. \p \v 7 Awatedo ambodani awa Iesu mi dubobé budo eira ami Peter de sisina, “Ouwa Badariǃ” (Iji einda gisida Peter mi ainda ombari kokumbesisina.)\f + \fr 21:7 \fq ainda ombari kokumbesisina. \ft Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, aindabé Peter mi wo bari buro edo eira, imo awa gongo itaede. Awarata Peter Iesu da yai mambae gisida, ami ainda ombari ribori omundo unda kekapunya edo Iesu da yai davedo maunsisina. Ata Ove Kotopuda atopapasigari nenei kotembedo era, iji einda gisida Peter mi ainda ombari tamoda akuta kokumbesisina, ata ainda ombari ribori kokumbae. Awatedo iji ainde ine Iesu gosisina, Peter mi ainda ombari ribori bupurimi ipuda bundedo unda kekapunya edo Iesu da yai davedo maunsisina. \f* Edo Simon Peter mi ge awa ingido ainda ombari ribori ipuda bundedo unda kekapunya edo kora popoda davedo mamain esisina. \v 8 Ata ambodani nenei ma sakade ami monga wode awa dupeite kora popoda guputera. Awamane awa butubé aikamana ae, tepo ribori tega 100 metres ango. \v 9 Edo iji ainde kora popoda denembedo visido awamanemi yai ainda ni mundu vevera eiri gositera, edo ainda tamonda un wo da (1) edo bread gositera. \p \v 10 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Wo nenei inemane teka kumbewa awa kundo gumbuwo.” \p \v 11 Awatedo Simon Peter maundo mada visido monga wo babain jiwaede beda ari awa dumundo kundo visido kora popoda esisina. Edo wo da ajijigari berari awa 153. Edo wo awa jiwaebé, ata monga awa dendegae. \v 12 Edo Iesu mi awamanede sisina, “Gumbuwo, sipo rorae indave.” Aindabé awamanemi gositera embo awa Badari, ambodani da ainmi goroba edo embo ainde tedogae, “Imo averi?” \v 13 Edo Iesu gundo bread kundo awamanede pipisisina. Edo dá ango awamanede wo pipisisina. \v 14 Edo amboda Iesu betedo tenda erorisina, eiwa iji tamonde (3) imo ainda ambodanida yai idegesisina. \fig |alt="Peter drags net ashore" src="CN01877B.TIF" size="col" copy="© 1996 David C Cook" ref="21:11" \fig* \s1 Iesu mi Peter de buro teka pipisisina. \p \v 15 Iji ainde awamane sipo rorae injido itae edo, Iesu mi Simon Peter de sisina, “Simon, Jonah da mai, ito dubobari nato yai embobo einda dubobari awa daginegari rita?” \p Edo ami ainde sisina, “Een Badari, imo awa gari, na imo duboburena.” \p Edo Iesu mi ainde sisina, “Sipu mamai nato undeyo.” \p \v 16 Edo Iesu mi iji nei tenda embo ainde sisina, “Simon, Jonah da mai, imo na duboburesita?” \p Embo ami ainde sisina, “Een Badari, imo awa gari, na imo duboburena.” \p Edo Iesu mi ainde sisina, “Sipumane nato sima dave eyo.” \p \v 17 Edo iji neida gagani awa ami embo ainde sisina, “Simon, Jonah da mai, imo na duboburesita?” \p Aindabé Iesu mi embo ainde iji neida gagani sisina, “Imo na duboburesita?” Peter dubo vevera esisina. Edo embo ami ainde sisina, “Badari, imo rorae berari awa gari. Imo goteta na imo duboburena.” \p Edo Iesu mi embo ainde sisina, “Sipumane nato undeyo. \v 18 Eiwa awa gebé bajina imonde tena. Iji ainde imo embo teka isite ito ombarijiari imo akuta bundedo esiteta, edo yai nonda imo aimain jipapa eite aundo esiteta. Ata iji ainde imo embo begogo isite ito ipa ududugato embo neimi imo bundedo yai nei nonda imo aimbari jipapa ae ainda imo gisijido kundo aimaina.” \v 19 Edo ge eiwa Iesu mi sisina, Peter da betari nongo nongo ami taogari God da yai piaini awa arapa esisina. Edo ge eiwa tedo amboda Iesu mi embo ainde sisina, “Na ambo ambo eyoǃ” \p \v 20 Edo Peter wareregedo ambodani Iesu mi dubobudo eira awa gosisina. Edo iji ainde ambodani awa Peter ae Iesu de ambo ambo esisina. (Embo awa daedo iji gisi angode awamane turo indarida itero Iesu da opopoda atutumbedo iunte ainde sisina, “Badari, embo ainmi imo gitopoda ipada piain eiri?”) \v 21 Edo Peter embo awa gido Iesu de sisina, “Edo Badari, embo awa nongo nongo aini?” \p \v 22 Edo Iesu mi embo ainde\f + \fr 21:22 \fq embo ainde \ft awa Peter.\f* sisina, “Edo na embo awa jipapa ano matawa wasiride isirari na egenemana, awa ito bouga ae. Imo na ambo ambo eyo.” \v 23 Awatedo ge eiwa gebé ari embomai\f + \fr 21:23 \fq gebé ari embomai. \ft Guriki da ge einda awa \ft \+bdit nanonameji\+bdit*, ata ainda moka awa ‘God da gebé ari embomai’.\f* da yai arapu esisina awa, ambodani eiwa betainyae. Awarata Iesu mi embo awa betainyae ango embo ainde site tae, ata, “Edo na embo awa jipapa ano matawa isirari na egenemana, awa ito bouga ae.” \s1 John mi ainda ao gogumbari ge sisina. \p \v 24 Eiwa ambodani emi ge eiwawa karigedo eira edo ge eiwawa gaiesira. Edo nakare awa gari ainda karigari ge awa gebé. \p \v 25 Edo daedo Iesu mi rorae nenei jiwae esisina. Edo na kotembetena, edo embomaimi rorae berari awa da da oveda gaiae etera awa, ove gaiari berari awa butu dedemi inono bari tao ae. Awara.