\id TIT NT0000 Bughotu \h Taitus \toc3 Taitus \toc2 Taitus \toc1 Na Letasi nigna a Pol vania Taitus \mt2 Na Letasi nigna a Pol vania \mt1 Taitus \is1 Na Titiono Eigna Na Letasi Iaani \ip A Taitus na mane ke boi Jiu ke vaututunia a Jisas Krais. Kekeha maghava a Taitus ke taetaveti duagna na mane vetula a Pol bali titionoa na Rorongo ke Toke. Na vunegna a Pol ke reghia na puhigna a Taitus ke toke, imanea ke vetula a Taitus tadia kekeha meleha bali hatia nigna na komi letasi me vajinoa kekeha fata tadia mara kiloau. Reghia 2 Korin 7:6-15; 8:6-22. \ip Leghugna mara Rom kena lubati aua a Pol kori vathe tatari, imanea ke taetaveti duagna a Taitus moro vano kori moumolu i Krit kori tahi Mediterenean. Leghugna kekeha maghavu a Pol ke taveti au ngengeni, kari e livu horua a Taitus eigna keda talu agutu mua tadia na komi tinoni kiloau i Krit. Gi a Pol ke risoa na letasi iaani vania a Taitus. \ip Pol ke risoa na letasi iaani eigna ke magnahaghinia keda vaheta a Taitus me hathea kori nigna na agutu bali reireghia na komi tinoni kiloau i Krit. Na letasi iaani ke haga nanaba e rua na letasi ke risoa vania a Timoti. \ip Kori letasi iaani a Pol ke titiono eigna na komi puhi ke nabadia arahai kena baubatu tadia na komi tinoni kiloau. Gi e velea a Taitus na hava keda velepuhira na komi tinoni kiloau bali hathera kori leghuagna na puhi ke nabadia na komi tinoni nigna a God. Pol ke magnahaghinia mua a Taitus keda reireghira toetoke na komi tinoni kiloau eigna kedana saghoi riurihu varihotaghidia. \iot Na komi fata ke nagho kori letasi iaani: \io1 Na komi puhi ke nabadia arahai kena baubatu tadia mara kiloau (1:1-16) \io1 Na komi fata a Taitus keda velepuhira na komi tinoni kiloau i Krit (2:1-3:15) \c 1 \p \v 1 Inau a Pol ku risoa atua na letasi iaani vanigho ighoe a Taitus. Inau na mane agutu nigna a God ma na mane vetula nigna a Jisas Krais. Imanea ke vetulau gi kuda vaheta nidia na vaututuni arahai a God ke vahira ghohi. Inau kuda hathera eigna kedana adoa na velepuhi ke tutuni eigna a Jisas. Na velepuhi ke tutuni keda hathera na leghuagna na komi puhi ke magnahaghinia a God. \v 2 Kori vido kati vaututunia a God mati adoa na velepuhi ke tutuni, ighita kati vaututunia katida hatia na havi ke teo na govugna. A God ke kidi taluhaghorea ghohi na heghitagna na havi ke teo na govugna gi e vavuha na maramagna. Mi imanea ke boi piapilau. \v 3 A God ke kidi vahia ghohi nigna na dani, gi e tateli aua nigna na Rorongo ke Toke tadia na komi tinoni. Ma a God ke vahavaghita, imanea ke vahiu eigna kuda titionoa nigna na Rorongo ke Toke. \p \v 4 Taitus, ighoe vaghagna a pukuni dathegu eigna ke nanaba vamua roda na vaututuni. Inau ku tarai kaea a God a Mama ma a Jisas Krais a Vahavida, eigna koroda vatokegho moro hegho na soleana. \s1 Na Puhidia Imarea Kedana Batura Na Komi Tinoni Kiloau \p \v 5 Inau ku livugho horu kori moumolu i Krit eigna koda vagovua na agutu nigna a Lod koro boi vagovua mua. Inau ku magnahaghinigho gi koda vahira mara bali batura na komi tinoni kena vaututuni tadia na komi meleha ngengeni. O eia iaani vaghagna ku veleghogna ghohi. \v 6 Inau ku velegho ghohi, arahai kedana batura na komi tinoni kena vaututuni kedana leghua na puhi ke jino hahali. Imarea kedana saghoi eia na ghoho, ma ara dathedia kedana vaututunia a Jisas mena saghoi eia na komi fata ke dika ba huhughura ara tamadia mara idodia. \v 7 Mara kena baubatu kedana leghua na puhi ke jino eigna a God ke vahira bali reireghira nigna na mavitu. Imarea kedana saghoi tautalunagho mena saghoi saisami na dikatadia. Mena saghoi kou memee, ba riurihu, ba pilaunira na komi tinoni eigna kedana hatia nidia na rongo. \v 8 Kari imarea kedana eia na komi fata toke iraani: Imarea kedana kaliti toetokera arahai kena mai kori vathedia, mena magnahaghinia na eiagna na komi puhi ke toke. Mi marea kedana toatogha mena hiohiroa na puhi ke jino mena eia hahalia na hava ke toke. Kori vido ke mai na auau, imarea kedana sokara ngasi. Imarea kedana eia na komi fata keda vatotogoa a God, \v 9 mena pukuni vaututunia na velepuhi ke tutuni iroghita koro velepuhira ghohi. Imarea kedana eia iangeni eigna kedana naba na hatheragna na komi tinoni eigna kedana leghua na velepuhi ke tutuni. Imarea kedana tangomana mua na vajinoragna arahai kena thevuioka tagna na velepuhi ke tutuni. \s1 Na Komi Velepuhi Piapilau I Krit \p \v 10 Inau ku velea iaani eigna sethe na tinoni i Krit kena boi leghua na velepuhi ke tutuni eigna a Jisas Krais, haluhadi kekeha mara Jiu. Imarea kena vaututunia a Jisas kari ena magnahaghinighira na komi tinoni gougovu kena vaututuni kedana leghua nidia na komi vetula. Imarea kena velepuhira na komi tinoni kori haghore mee mena pilaunira eigna kedana leghua na komi haghore iraani. \v 11 Mi ghoe a Taitus, o saghoi lubatira mara na velepuhi piapilau iraani gi kedana velepuhira na komi tinoni kena vaututuni, eigna kekeha tamadathe kena vaututunia ghohi na velepuhi piapilau mena taveti sania na velepuhi ke tutuni. Imarea kena pilaunira na komi tinoni kori velepuhi piapilau eigna kena magnahaghinia vamua na hatiagna nidia na rongo. \v 12 I hau, sina mane itadia mara i Krit, kena kiloagna na profet, ke velea iaani, “Na komi tinonidia i Krit kena thavu puala na piapilaudia, na puhidia ke dika puala vaghagna na komi fata kaukagu ke asi, mena toali puala, mena thavu puala na vangadia.” \p \v 13 Taitus, na komi haghore iraani e tutuni puala! Na vunegna iangeni, o haghore heta vanira arahai kena vaututunia na komi velepuhi piapilau eigna kedana leghua na velepuhi ke tutuni eigna a Jisas. \v 14 Mo haghore heta vanira mua eigna kedana saghoi leghua na komi tutughuni poto piapilau nidia mara Jiu, ba na komi vetula kena agutua ghehedia na komi tinoni kena siriuhaghinia na velepuhi ke tutuni. \p \v 15 Tadia arahai kena jino kori matagna a God, na komi vanga gougovu e toke vamua bali vanga. Keana arahai kena dika na puhidia mena boi vaututunia a Jisas, teo sa fata kena eia ke toke. Na ghaghanadia ke dika vano mena boi maomamo kori vido kena eia na komi puhi ke dika. \v 16 Mara na velepuhi piapilau kena velea kena adoa ghohi a God, keana ighita kati adoa imarea kena piapilau eigna na komi fata kena eia ke dika. Na komi tinoni iraani kena pukuni dika mena boi leghua nigna na vetula a God. Imarea kena boi tangomana na eiagna sa fata ke toke. \c 2 \s1 Na Komi Velepuhi Ke Tutuni \p \v 1 Keana ighoe Taitus, o velepuhira na komi tinoni kiloau eigna kedana leghua na puhi ke nabadia arahai kena vatutunia na velepuhi ke tutuni. \v 2 Velepuhira na komi mane puhi eigna kedana sokara peoa na komi auau mena leghua na puhi ke jino eigna na komi tinoni kedana ghaghana bohera. Imarea kedana kidi toatogha toetoke gi ena eia sa fata. Nidia na vaututuni keda jino mi marea kedana dothovira mua na komi tinoni. Kori vido ke mai na papara ma na vahotha itadia, imarea kedana talu vaututuni. \p \v 3 Mo velepuhira mua na komi vaivine puhi eigna kedana ghaghana bohea a God tagna na komi fata gougovu kena eia. Ena saghoi velediadikalara sa tinoni mena saghoi kou memee. Keana iira kedana velepuhira na komi tinoni na puhi ke toke. \v 4 Iira kedana velepuhira na komi vaivine mathangani na dothoviragna ara taudia mara dathedia. \v 5 Mena velepuhira eigna kedana sokara peoa na komi auau mena mono kori puhi ke jino. Ira kedana velepuhira eigna kedana ghaghana bohera ara taudia, mena leghua nidia na haghore. Na koi vaivine kedana rereghi tokera ara taudia mara dathedia mena hathera na komi tinoni. Gi kedana leghua na velepuhi iaani, teo ahai keda haghore diadikala na komi velepuhi eigna a God. \p \v 6 O velepuhira mua na komi mane mathangani eigna kedana leghua na puhi ke jino. Vaheta na ghaghanadia eigna kedana sokara peoa na komi auau. \v 7 O eia hahalia na komi fata ke toke eigna kedana magnahaghinia na leghuagna na puhimu ke toke. Nimua na velepuhi keda jino hahali eigna kedana adoa na komi tinoni ighoe ko ghaghana bohea na velepuhi eigna a Jisas. \v 8 Ma na haghoremu keda tutuni hahali eigna kedana boi tangomana na haghore diadikalaghogna sa tinoni. Gi koda eia vaghagna iaani, arahai kena boi thevu itamua kedana maomamo nidia, eigna imarea kedana boi tangomana na veleagna sa fata ke dika eida ighita kati vaututuni. \p \v 9 O velepuhira mua na komi tinoni seka\f + \fr 2:9 \ft “tinoni seka” Na tinoni ke agutu vania na vunaghi ke tonogna. Na tinoni seka ke boi mamaluha me boi hatia sa rongo eigna nigna na agutu. Na vunaghigna na seka tangomana keda thabuhia ba salemua eigna ke tonogna. \f* eigna kedana leghua hahalia na haghore ke velera na komi vunaghidia. Mena eia na komi fata keda vatotogora mena saghoi haghore tabiru itadia, \v 10 ba bilau sa fata. Keana imarea kedana leghua na puhi ke jino hahali eigna kedana vaututunira na komi vunaghidia. Ma na komi tinoni kedana reghia nidia na agutu ma na puhidia ke toke. Me kedana velea na velepuhi eigna a God a Vahavida ke toke. \p \v 11 Arahai kena vaututuni kedana leghua na komi fata irangeni eigna a God ke tatelia na hangana tada ighita gougovu eigna katida tangomana na hatiagna na havi ke teo na govugna. Imanea ke eia iaani eigna ke dothovighita. \v 12 Na vunegna a God ke dothovighita, imanea ke velepuhighita gi katida sonia na puhi ke dika ma na toatogha ke dika nigna na maramagna. Ighita katida sokara peoa na komi auau mati mono kori puhi ke jino. Mati eia na komi fata ke magnahaghinia a God kori vido kati mono kori maramagna iaani. \v 13 Ighita katida mono jino vaghagna iangeni kori vido kati pitua na tabirugna mai nida a God ma a Vahavida, Jisas Krais. Ighita katida totogo na reghiagna na dani iangeni ma God keda tateli aua a Jisas ke thaba vano. \v 14 Jisas ke lubatia ghehegna eigna keda thehe eida bali vamamaluhaghita kori koakoa. Imanea ke hati aua na paluhada eigna katida nigna na komi tinoni kati magnahaghinia na eiagna na komi fata ke toke. \p \v 15 O velepuhira na komi fata iraani tadia arahai kena vaututuni ngengeni. O vaheta na ghaghanadia eigna kedana leghua a God. Mo haghore heta vanira arahai kena boi magnahaghinia na leghuagna nimua na velepuhi. Na vunegna ko batura, ighoe ko mono nimua na mana bali velera na komi fata iraani. Saghoi lubatia sa tinoni kiloau kedana velea vaghagna iaani, “E toke vamua gi katida boi leghua nigna na komi velepuhi a Taitus.” \c 3 \s1 Na Velepuhi Eigna Na Puhi Ke Jino \p \v 1 Taitus, o velera hahali na komi tinoni kena vaututuni eigna kedana ghaghana bohera mena leghura arahai kena baubatu kori gaumane. Imarea kedana sasaa mua na eiagna na hava ke toke bali hathera na komi tinoni. \v 2 O velepuhira eigna kedana boi haghore diadikalara sa tinoni ba rihuhaohaghore. Keana imarea kedana mono soleana duadia na komi tinoni, mena sasaa na hatheragna, mena toatogha na komi tinoni gougovu kena nagho vano itadia. \v 3 Ighita na komi tinoni kati vaututuni, katida sasaa na hatheragna na komi tinoni kena boi vaututuni, eigna ighita huju ati boi adoa a God i hau. Keana imanea ke vahavighita. I hau ighita kati mee mati huhughua a God. Mi kekeha tinoni kena pilaunighita eigna katida eia na komi fata ke dika. Ma na toatogha bali eia na komi fata ke dika kati magnahaghinia na eiagna ke vunaghi pungusia na havida. Na havida ke pukuni dika mati veitahothaghi. Ma na komi tinoni kena boi magnahaghighita mi ghita kati boi magnahaghinira ghua. \p \v 4-5 Toke katida dika vaghagna iangeni, God ke tatelia nigna na dotho itada kori vido ke vetula maia a dathegna a Jisas Krais. A God ke vahavighita, boi eigna kati eia na komi fata ke jino, keana eigna ke rarovighita. Imanea ke heghita nigna na Tarunga ke Tabu eigna keda vararahaghita kori na koakoa mati hatia na havi ke mathangani. \v 6 A God ke heghita nigna na Taruna ke Tabu eigna keda eia na agutu ke toke kori havida. Imanea ke heghita na Tarunga ke Tabu eigna a Jisas Krais ke thehe eida ighita. \v 7 Toke katida boi naba, a God ke dothovighita me velea ighita kati jino kori matagna. Imanea ke heghita na Tarunga ke Tabu eigna katida ara dathegna. Na vunegna kati ara dathegna ighita kati adoa imanea keda heghita na havi ke teo na govugna. \v 8 Na komi haghore irangeni, ighoe tanomana koda vaututunira eigna kena tutuni. \p Taitus, inau ku magnahaghinigho koda velepuhira na komi fata iraani vanira arahai kena vaututuni eigna kedana toatogha hahalia na eiagna na komi fata ke toke vanira na komi tinoni. Na komi velepuhi iraani ke toke me keda hathera na komi tinoni. \p \v 9 Taitus, kekeha tinoni kena hai rihu haohaghore eigna kekeha fata. Kekeha maghavu imarea kena rihu haohaghore eigna na ghaghana koragna na komi titiono eidia ara hutudia. Kekeha maghavu imarea kena rihu haohaghore eigna na ghaghana koragna na komi vetula nidia mara Jiu. O saghoi eia na komi fata iraani eigna na komi fata iraani e boi toke me teo keda hathera sa tinoni. \v 10 Gi ahai keda rihu haohaghore hahali me thevuruara arahai kena vaututuni, o haghore heta vania. Gi koda varua horu haghore vania, kari imanea ke talu eiagna mua, o saghoi lubatia gi keda haidu duadia na komi tinoni kiloau. \v 11 Eigna na tinoni vaghagna iaani ke vahia ghehegna na taveti sania na velepuhi ke tutuni. Ma na puhigna ke dika ke tateli aua tadia na komi tinoni imanea ke ei na hahi. \s1 Na Vagovui Haghore \p \v 12 Tadia na komi vula ke ghaula, inau kuda mono kori meleha Nikopolis. Gi u vano ngengeni, inau kuda vetula atu itamua a Atemas ba a Tikikus. Kori vido sikei itadia romara keda atu labangigho i Krit, gi koda tangomana, inau ku magnahaghinigho koda mai itagua i Nikopolis. \v 13 Boi hauhaugna, a Jenas, sina mane ke adoa na komi vetula nigna na gaumane, ma Apolos, koroda turughua rodia na taetaveti. Inau ku kaegho eigna koda hathera mo hera na komi fata koroda magnahaghinia kori rodia na taetaveti. \v 14 Taitus, o velepuhira hahali arahai kena vaututuni i Krit eigna kedana agutu heta bali eia na komi fata ke toke. Imarea kedana hathera arahai kena boi tangomana na hatheragna ghehedia. E boi toke gi kedana hai mono vamua. \p \v 15 Arahai kena mono duagu eeni kena vetula atua nidia na haghore dotho itamua. O hera nimami na haghore dotho vanira ara kulamami kiloau kena dothovighami ngengeni. Inau ku tarai kaea a God eigna keda vatokeghamu.