\id HEB Bughotu 
\h Hibru 
\toc3 Hibru 
\toc2 Hibru 
\toc1 Na Letasi Vanira Mara Hibru 
\mt2 Na Letasi Vanira Mara  
\mt1 Hibru  
\is1 Na Titiono Eigna Na Letasi Iaani  
\ip Ighita ati boi adoa ahai ke risoa na letasi iaani. Na tinoni ke risoa, imanea ke risoa vanoa tadia mara Jiu kena vaututunia Jisas. Sina aha mua kena kiloagna mara Jiu, “Mara Hibru,” eigna “Hibru” na ahagna na haghoredia.  
\ip Kekeha tinoni bongihehe kena vaparara mara Hibru kena vaututuni me boi toke na havidia. Nidia na vaututuni tagna a Jisas Krais ke haga luvu. Imarea kena toatogha bali ghoi tabiru kori leghuagna na komi vetula nigna a Moses kena leghura mara Jiu kena boi vaututunia Jisas a Vahavi. Na tinoni ke risoa vanira na letasi iaani ke velera eigna kedana talu tatango ngasi tagna nidia na vaututuni. Imanea ke velera a Jisas Krais vamua ke tatelia a God vanighita, mi manea ke sokara ngasi kori vido ke papara. Imanea ke velera mua a Jisas ke nagho vano tadia mara na profet i hau, ma na komi enjel. Jisas ke nagho vano mua tagna a Moses, a hutudia mara Jiu kena pukuni ghaghana bohea. Na vunegna na komi fata iraani, arahai kena vaututuni kedana sokara ngasi kori nidia na vaututuni mena saghoi tabiru tagna na komi vetula ma na puhidia mara Jiu.  
\ip A God ke velea ghohi a Jisas na pukuni naghoi pris nidia mara kena vaututuni, mi manea ke nagho vano tadia na komi pris i hau. Kori nigna na agutu, a Jisas ke tangomana na vahaviragna na komi tinoni eigna kedana mamaluha kori koakoa ma na thehe. Na komi havughaghi kena eia i hau leghuagna na komi vetula nigna a Moses, irangeni vaghagna na totoghalegna na hava ke eia a Jisas. Na tinoni ke risoa na buka iaani, imanea ke velera na komi tinoni kiloau eigna kedana sokara ngasi hahali kori nidia na vaututuni, vaghadia arahai kena batura na komi tinoni kiloau i hau kena sokara ngasi.  
\iot Na Naghoi Fata Kori Letasi Iaani  
\io1 Jisas ke nagho vano tadia na komi profet ma na komi enjel. (1:1-2:18)  
\io1 Jisas ke nagho vano tagna a Moses ma Josua. (3:1-4:13)  
\io1 Jisas na pukuni naghoi pris eidia na komi tinoni gougovu. (4:14-7:28)  
\io1 Na taluhaghore haehathe ke mathangani ke kaputi ngasia a Jisas ke nagho vano tagna na taluhaghore haehathe haulaghi. (8:1-10:18)  
\io1 Nida na vaututuni keda heta eigna God ke totogo vamua eidia arahai kena pukuni vaututunia. (10:19-12:29)  
\io1 Mara kiloau kedana leghua na komi puhi ke jino. (13:1-25)  
\c 1  
\s1 A Dathegna God Ke Nagho Vano Tadia Na Komi Profet Ma Na Komi Enjel  
\p
\v 1 Tagna na komi maghavu ke sethe i hau, a God ke velera na komi profet eigna kedana titionoa na haghoregna tadia ara hutuda ighita mara Jiu. Me velera eigna kedana titionoa na haghoregna tadia na komi puhi ke sethe.  
\v 2 Keana tadia na komi dani iraani gi e govu na maramagna, a God ke vetula maia a Dathegna bali tuturi aua na haghoregna vanighita. Kori vavuharagna na maramagna ma na maaloa ma na komi fata gougovu ke mono ikoradia, a Dathegna ke agutu duagna a God. A God ke vahia imanea eigna keda hea na komi fata gougovu.  
\v 3 A Dathegna ke tateli aua na mana nigna a God ke hutu vano, mi manea ke pukuni nanaba tagna a God. Imanea ke tangoli haidura na komi fata gougovu kori haghoregna ke mana puala.  
\p Leghugna ke thehe bali vararahaghita tagna na koakoa, imanea ke vano nohe kori madothogna a God ke thaba vano i popo.  
\v 4 Na vunegna iangeni a Dathegna ke nagho vano tadia na komi enjel. Ma na aha a God ke hea a Dathegna ke nagho vano tagna na komi ahadia na komi enjel.  
\v 5 Ighita kati adoa iangeni e tutuni eigna a God ke boi titiono tagna sa enjel vaghagna ke titiono tagna a Dathegna. Imanea ke velea,  
\b  
\q1 “Ighoe a Dathegu,  
\q1 Mi ikeagaieni inau ku tateli aua ghohi inau a Tamamu.”  
\b  
\m Ma God ke ghoi velea mua,  
\b  
\q1 “Inau kuda a Tamagna, mi manea keda a Dathegu.”   
\b  
\m
\v 6 Mi kori vido a God ke vetula maia kori maramagna a pukuni Dathegna ke dothovia, imanea ke velea,  
\b  
\q1 “Ighamu nigua na komi enjel, oti maimanihihia imanea.”   
\b  
\m
\v 7 God ke tateli aua nigna na komi enjel bali agutu vania vamua, eigna ke titiono eidia vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Inau ku eira nigua na komi enjel eigna kedana vaghagna na ghuighuri,  
\q1 mu eira mua eigna kedana vaghagna na beubethu i joto.”   
\b  
\m
\v 8 Keana a God ke velea iaani tagna a Dathegna,  
\b  
\q1 “Ighoe a God, ma na nimua na hughuta keda mono thovohaliu.  
\q1 Kori puhi ke jino, ighoe ko vunaghi pungusira nimua na komi tinoni.   
\q1
\v 9 Ighoe ko dothovira na komi puhi ke jino,  
\q1 mo siriuhaghinira na komi puhi ke dika.  
\q1 Na vunegna iangeni, inau nimua a God ku vahigho mu vahaihadigho  
\q1 eigna koda totogo vano tadia ara kulamu.”   
\b  
\m
\v 10 Ma God ke ghoi titiono itagna vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Lod, kori turughugna ighoe ko vavuha na maramagna,  
\q1 mo vavuha mua na maaloa ma na komi fata gougovu ikoragna.   
\q1
\v 11 Na komi fata irangeni keda govu,  
\q1 vaghagna vamua na pohe haulaghi ke vano me dika.  
\q1 Keana ighoe koda mono thovohaliu.   
\q1
\v 12 Na komi fata ko vavuhara, ighoe koda lopora mo sonira vaghagna na pohe haulaghi.  
\q1 Vaghagna na tinoni ke tughua na pohegna,  
\q1 ighoe koda tughura.  
\q1 Kari na puhimu ighoe keda mono nanaba hahali,  
\q1 ma na havimu keda boi govu.”   
\b  
\m
\v 13 Ma God ke boi titiono vania sa enjel vaghagna ke titiono vania a Dathegna. Imanea ke veleagna,  
\b  
\q1 “O nohe kori thevu madothogu  
\q1 me jufu kori maghavu kuda talu horua nimua na thevuioka i thepa  
\q1 eigna koda vunaghi pungusira.”   
\b  
\p
\v 14 Na komi enjel, na komi tarunga vamua kena agutu vania a God. God ke vetulara mai bali hathera arahai kedana hatia na havi ke teo na govugna.   
\c 2  
\s1 Arahai Kena Boi Leghua A Krais Kedana Hatia Na Papara Ke Hutu  
\p
\v 1 Na vunegna a Dathegna ke haluhadi puala, ighita katida pukuni leghua toetokea na hava kena velepuhighita eigna imanea, eigna katida boi jefe.  
\v 2 Na komi vetula a God ke velera na komi enjel bali titionoa tadia ara hutuda, irangeni bali leghua hahali. Ma ahai ke eia sa fata ke boi leghua na komi vetula, imanea ke hatia na papara ke nabagna na fata dika ke eia.  
\v 3 Na vunegna ke tutuni iangeni, ighita kati adoa a God keda vaparaghita gi katida siriuhaghinia na puhi bali vahavighita ke eia imanea ikeagaieni. Na puhi ke eia iangeni e pukuni toke vano. A Lod Jisas ke kidi titionoa na puhi bali vahavighita iangeni, ma arahai kena mono duagna mena rongovia kena tatelia vanighita ke tutuni.  
\v 4 A God ke tatelia mua na puhi iangeni ke tutuni tagna na eiagna na komi thagi reghithehe ma na komi fata ke vaverera na komi tinoni. Me tatelia mua ke tutuni tagna na heragna na komi tinoni kena vaututuni na komi sonihathavu nigna na Tarunga ke Tabu leghuagna nigna na vanohehe.   
\s1 A Jisas Ke Vuhai Tinoni Bali Hatheghita  
\p
\v 5 A God ke boi vahira na komi enjel eigna kedana vunaghi pungusia na maramagna mathangani keda mai. Ighami kiti titionoa na maramagna iangeni kori letasi iaani.  
\v 6 Koragna na komi Rioriso ke Tabu, sina tinoni ke titiono vania a God vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “God, ehava gi o ghaghana boheghami ighami na komi tinoni?  
\q1 Ehava na vunegna gi o toghaghami mo kalitighami toetoke?   
\q1
\v 7 Ighoe ko eighami eigna kitida mono sina vido thepadia na komi enjel tadia kekeha maghavu vamua.  
\q1 Toke keda ai, ighoe ko vathabaghami mo ghaghana boheghami.   
\q1
\v 8 Mi ighoe ko heghami na mana eigna kitida vunaghi pungusira na komi fata gougovu.”  
\b  
\m Kori vido a God ke heghita na mana eigna katida vunaghi pungusira na komi fata gougovu, teo sikei fata ke mono katida boi vunaghi pungusia. Keana ikeagaieni ighita kati boi reghia mua kati vunaghi pungusira na komi fata gougovu.  
\v 9 Toke keda ai, ighita kati reghia a Jisas ke vatatapa na haghore iangeni. A God ke eia imanea eigna keda mono sina vido thepadia na komi enjel tadia kekeha maghavu vamua. A God ke eia iangeni bali tateli aua nigna na dotho ke hutu vanighita kori vido a Jisas ke thehe eidia na komi tinoni gougovu. Ma na vunegna ke papara me thehe, ikeagaieni a God ke pukuni vathaba me ghaghana bohea imanea.   
\p
\v 10 God ke vavuhara na komi fata gougovu mena sokara kori nigna na mana. Me magnahaghinia na hatiragna na komi tinoni ke sethe eigna kedana mono duagna koragna nigna na mana ke hutu puala. Na vunegna iangeni, e jino vamua a God ke pukuni vahaihadia a Jisas kori puhi papara ke eia eigna keda nabagna na vahaviragna na komi tinoni.  
\v 11 A Jisas duagna arahai ke vatabura, imarea sikei vamua a Tamadia. Iangeni na vunegna a Jisas ke boi maomamo na kiloragna ara tahigna mara vaivinegna.  
\v 12 Imanea ke titiono vania a God vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Inau kuda titiono eimu ighoe tadia ara tahigu mara vaivinegu.  
\q1 Inau kuda veletokegho kori vido imarea kena hathatano haidu bali maimanihihigho.”   
\b  
\m
\v 13 Ma Jisas ke ghoi velea,  
\b  
\q1 ‘Inau kuda vaututunia vamua a God.”  
\b  
\m Me ghoi velea mua iaani,  
\b  
\q1 “Inau ku mono eeni duadia na komi gari ke heu mai a God.”   
\b  
\p
\v 14 Ighita na komi gari irangeni, ma na vunegna ighita kati mono kori tono i tinoni, imanea huju ke vuhai tinoni mua vaghada ighita. Imanea ke eia iangeni eigna imanea ke tangomana na thehe kori vido vamua ke mono kori tono i tinoni. Mi kori theheagna vamua, imanea ke tangomana na hati auagna na mana nigna Satan ke mono na mana nigna na thehe.  
\v 15 Imanea ke thehe mua eigna keda vamamaluhara arahai a Satan ke vunaghi pungusia na havidia eigna kena mataghunia na thehe leuleghu dani kori havidia.  
\v 16 Ighita kati adoa a Jisas ke boi mai bali hathera na komi enjel, keana imanea ke mai bali hathera na komi tinoni ke havi mai kori vikegna a Ebraham.  
\v 17 Na vunegna iangeni ke tutuni, na fata ke nagho, imanea keda nanaba duada ighita ara tahigna mara vaivinegna tagna na komi fata gougovu. Kori puhi iaani, imanea ke tangomana na eiagna na havughaghi bali hati aua na paluhadia na komi tinoni, me tangomana mua na rarovighitagna kori agutu ke eia hahalia vania God vaghagna nida na pukuni naghoi pris.  
\v 18 Na vunegna na papara ma na auau ke pada a Jisas, imanea ke tangomana na hatheghitagna kori vido na auau ke padaghita.   
\c 3  
\s1 A Jisas Ke Nagho Vano Tagna Moses  
\p
\v 1 Ara kulagu kiloau ke vahighamu a God eigna kotida nigna na komi tinoni bali mono duagna i popo, oti togha vanoa a Jisas. Ighita gougovu kati tuturi aua a God ke vetula maia imanea bali tititionoa na haghoregna, mi manea nida na pukuni naghoi pris.  
\v 2 God ke vahia a Jisas bali agutu vania, ma na komi agutu a God ke hea, imanea ke eira gougovu. Imanea ke ei tokea nigna na agutu vania a God vaghagna vamua a Moses ke ei tokea nigna na agutu vania a God kori vido ke reireghira nigna na komi tinoni. Imarea hiri vaghagna sina tamadathe.  
\v 3 Gi sina tinoni keda agutua na vathe, e boi jino gi katida titionoa vahaihadia na vathe vano tagna imanea ke agutua. Vaghagna iangeni, e jino ighita katida vahaihadia vanoa a Jisas tagna Moses.  
\v 4 Ighita gougovu ati adoa na komi vathe gougovu, e mono na tinoni ke agutua. Keana a God ke agutua na komi fata gougovu.   
\p
\v 5 E tutuni a Moses ke ei toetokea nigna na agutu koragna na tamadathe nigna a God, keana imanea na tinoni agutu vamua. Ma na nigna na agutu bali titionoa na komi fata a God keda vele aua ivughei valiha.  
\v 6 Keana a Krais boi na tinoni agutu, kari a Dathegna God ke vunaghi pungusia nigna na tamadathe a God. Mi manea ke ei toetokea iangeni. Mi ighita na tamadathe nigna God, gi katida boi mataghu na sokara ngasi kori nida na vaututuni, mati vaututunia katida hatia na komi fata a Krais ke taluhaghorea vanighita.   
\s1 Arahai Kena Boi Vaututuni Teo Kedana Jufu Itagna Na Vido Bali Mamatho  
\p
\v 7 Iangeni na vunegna na Tarunga ke Tabu ke velea,  
\b  
\q1 “Ikeagaieni, oti vaovarongo tagna na komi haghoregu,   
\q1
\v 8 moti saghoi pono na ulumiu vaghagna kena eia ara hutumiu i hau,  
\q1 kori vido kena sokara pungusiu.  
\q1 Kori vido iangeni imarea kena mono kori meleha ke gou,  
\q1 mena eia na komi fata ke dika bali ado aua inau kuda fatera ba teo.   
\q1
\v 9 Toke imarea kena reghia na komi reghithehe ku eia koragna e rua tutughu na vinogha,  
\q1 imarea kena pipiliu vaghagna iangeni.   
\q1
\v 10 Na vunegna kena eia iangeni, inau ku dikatagua itadia mu velea iaani,  
\q1 ‘Imarea kena jefe itagua hahali,  
\q1 mena bosi nidia na leghuagna na komi haghoregu.’   
\q1
\v 11 Inau ku dikatagua itadia mu jijighi vaghagna iaani,  
\q1 ‘Imarea teo kedana jufungia na vido bali mamatho ku kaikalitia vanira.’”   
\b  
\p
\v 12 Ara kulagu kiloau, oti reireghi toke ghamu tagna na komi ghaghana ke dika ma na ghaghana ruarua, eigna boi toke kotida jefe tagna a God ke havi.  
\v 13 Gi e govu na maghavu koti tangomana na vaovarongo tagna a God, oti veihatheghi leuleghu dani. Oti veihatheghi eigna keda boi pilaunighamu na koakoa me vaponotia na ulumiu moti jefe tagna a God.  
\v 14 Kori vido ighita kati kidi vaututunia a Krais, nida na vaututuni ke heta puala. Gi katida talu tatango ngasi kori nida na vaututuni mati ghieghilei jufungia na vagovugna, ighita katida mono haidu thovohaliu duagna a Krais.  
\v 15 Keana oti saghoi havaghinia na komi haghore iraani kati rongovia ghohi,  
\b  
\q1 “Ikeagaieni, oti vaovarongo tagna na komi haghoregu,  
\q1 moti saghoi pono na ulumiu vaghagna kena eia ara hutumiu i hau,  
\q1 kori vido kena sokara pungusiu.”   
\b  
\p
\v 16 Ehava? Arahai imarea kena rongovia na haghoregna a God kari ena sokara pungusia? Imarea hiri na komi tinonidia Israel ke batura au a Moses i Ijip.  
\v 17 Arahai imarea a God ke dikatagna itadia koragna e rua tutughu na vinogha na? Imarea hiri na komi tinonidia Israel kena koakoa mena hitaghi thehe kilili koragna na meleha ke gou.  
\v 18 Ma arahai imarea a God ke titiono vanira me taluhaghorea imarea kedana boi jufungia na vido bali mamatho ke kaikalitia vanira? Imarea hiri na komi tinonidia Israel kena huhughua a God.  
\v 19 Mi keagaieni ighita kati reghivaughithatha, na vunegna imarea kena boi vaututunia a God, imanea ke boi lubatira na jufungiagna na vido bali mamatho ke kaikalitia vanira.   
\c 4  
\s1 Arahai Kena Vaututuni Vamua Kedana Mamatho Duagna A God  
\p
\v 1 Na taluhaghore a God ke eia ke talu mono mua. Na taluhaghore iangeni, arahai kena vaututunia a God kedana haghe kori vido bali mamatho ke kaikalitia vanira. Na vunegna iangeni, oti reireghi toke ghamu eigna boi toke kotida jefe moti boi tangomana na haghe kori vido bali mamatho iangeni.  
\v 2 Ighita kati rongovia ghohi na rorongo ke toke eigna na vido bali mamatho, vaghagna vamua ara hutuda i hau kena rongovia. Keana na rorongo iangeni e boi hathera eigna imarea kena boi vaututunia na hava a God ke velera.  
\v 3 Ighita kati vaututuni, ighita vamua katida atu haghe kori vido bali mamatho iangeni. Keana arahai kena boi vaututuni, a God ke titiono eidia vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Inau ku dikatagua itadia mu jijighi vaghagna iaani,  
\q1 ‘Imarea teo kedana jufungia na vido bali mamatho ku kaikalitia vanira.’”  
\b  
\m God ke titiono vaghagna iangeni, toke imanea ke kaikalitia ghohi na vido bali mamatho kori vido ke vavuha na maramagna.  
\v 4 Ighita kati adoa ke kaikalitia ghohi, eigna koragna na komi Rioriso ke Tabu ke mono na haghore iaani eigna na vavitugna na dani, “God ke vagovua na vavuhagna na komi fata gougovu, gi kori vavitugna na dani imanea ke mamatho.”  
\v 5 Keana kori rioriso kati reghia ghohi, a God ke velea, “Imarea teo kedana jufungia na vido bali mamatho ku kaikalitia vanira.”   
\p
\v 6 Arahai kena kidi rongovia na rorongo ke toke, imarea kena boi haghe kori vido bali mamatho eigna kena huhughua a God. Na vunegna iangeni, na vido bali mamatho ke talu mono mua, mi kekeka tinoni kedana haghe itagna.  
\v 7 Sethe na vinogha leghugna ke mono a Moses, a God ke veleagna King Deved eigna keda titionoa mua na maghavu bali haghe kori vido bali mamatho. Mi manea ke kiloagna na maghavu iangeni “Ikeagaieni,” eigna kati rongovia imanea ke titiono vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Ikeagaieni, oti vaovarongo tagna na komi haghoregu,  
\q1 moti saghoi pono na ulumiu.”   
\b  
\m
\v 8 Josua ke batura na komi tinonidia Israel kori meleha i Kenan, keana na meleha iangeni boi na pukuni vido bali mamatho. Ighita kati adoa iangeni ke tutuni eigna leghugna iangeni, a God ke titionoa na maghavu ke tavogha bali haghe kori vido bali mamatho.  
\v 9 Na vunegna iaani, ighita kati adoa, tagna na maghavu keda mai, na komi tinoni nigna a God kedana haghe mamatho eigna kedana pukuni mamatho toetoke.  
\v 10 Kori maghavu iangeni, arahai kedana haghe kori vido bali mamatho nigna a God, imarea kedana talua nidia na agutu mena mamatho vaghagna vamua a God ke mamatho leghugna ke vagovua nigna na agutu.  
\v 11 Mati agutu heta eigna katida haghe kori vido bali mamatho iangeni. Boi toke katida jefe kori leghuagna na puhidia mara i hau kena huhughua a God.   
\p
\v 12 Na haghoregna a God ke havi me agutu heta kori havida. E vavanga vano tagna na ghau bali rihu ke vavanga rua thevugna, eigna ke pukuni vano haghe jufu tagna ke mono na heheda ma na nida na toatogha. Tutuni, na haghoregna a God ke tangomana na fateagna na ghaghanada ma na nida na komi vanohehe.  
\v 13 E teo sikei fata kori maramagna iaani ke tangomana na mono polo tagna God. Na komi fata gougovu vaghagna kena mono kori manga, eigna a God ke tangomana na reghiragna. Mi tagna na maghavu keda mai, ighita katida titionoa tagna imanea na komi fata gougovu kati eia kori havida.   
\s1 A Jisas Na Nida Pukuni Naghoi Pris  
\p
\v 14 Ighita ke mono nida na pukuni naghoi pris ke mana puala, imanea ke vano hadi i popo. Imanea a Jisas, a Dathegna God. Na vunegna imanea nida na pukuni naghoi pris, ighita katida tatango ngasi kori nida na vaututuni itagna.  
\v 15 Nida na pukuni naghoi pris iaani, imanea ke adoghita ighita kati lae kori havida, eigna na komi thagi auau ke padaghita ke pada mua imanea. Keana imanea ke boi eia sa koakoa.  
\v 16 Na vunegna ke tutuni iangeni, ighita katida saghoi mataghu na mai tagna a God ke dothovighita. Imanea keda rarovighita me hatheghita kori vido ighita kati boi tangomana na hatheghitagna gheheda.   
\c 5  
\nb
\v 1 Na komi mane Jiu kena pukuni naghoi pris, a God ke vahira au tadia na komi tinoni eigna kedana agutu vania bali hathera na komi tinoni. Imarea kena hathera kori heagna a God nidia na komi sosoni ma na eiagna na komi havughaghi tagna a God eigna keda hatia aua na paluhadia.  
\v 2 Ma na vunegna na pukuni naghoi pris na tinoni ke lae, imanea ke tangomana na raroviragna arahai kena eia na koakoa eigna kena boi thaothadoghagna na hava kena eia ke dika.  
\v 3 Na vunegna ke lae, imanea ke eia na komi havughaghi eigna na paluhadia na komi tinoni, me eia mua eigna na paluhagna ghehegna.   
\p
\v 4 Na agutu nigna na pukuni naghoi pris, na agutu ke nagho vano me teo ahai ke tangomana na vahiagna ghehegna eigna keda eia. A God vamua ke tangomana na vahiagna ahai keda pukuni naghoi pris, vaghagna ke eia tagna a Eron i hau.  
\v 5 Vaghagna mua iangeni a Krais. Imanea ke bosi vahaihadia ghehegna eigna keda pukuni naghoi pris, keana a God ke vahia. God ke titiono vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Ighoe a Dathegu,  
\q1 mi ikeagaieni inau ku tateli aua ghohi inau a Tamamu.”   
\b  
\m
\v 6 Mi tagna sina rioriso mua a God ke velea,  
\b  
\q1 “Ighoe na pris vaghagna a Melkisedek,\f + \fr 5:6 \ft “Melkisedek” Reghia na titiono eigna Melkisedek kori \ft mi kori \ft Kori vido a God ke velea a Jisas na pris vaghagna a Melkisedek, imanea ke tateli aua a Jisas na pris ke pukuni toke me tavogha tadia na komi pris nidia mara Jiu i hau.\f*  
\q1 mi ighoe koda pris thovohaliu.”   
\b  
\p
\v 7 God ke mono nigna na mana ke nabagna na bali vahaviagna a Jisas eigna keda boi thehe. Mi kori vido a Jisas ke mono kori maramagna, imanea ke tangi me ghuu heta vano tagna a God kori tarai eigna keda hathea. Ma God ke rongovia nigna na tarai eigna Jisas ke pukuni ghaghana bohea imanea.  
\v 8 Toke a Jisas a Dathegna a God, na komi papara ke pada ke hathea imanea eigna keda adoa na puhi bali pukuni leghua a God.  
\v 9 Ma na vunegna Jisas ke pukuni leghua kori vido ke papara, a God ke eia imanea eigna keda naba na heragna na havi ke teo na govugna tadia arahai gougovu kena leghua.  
\v 10 Kori puhi iaani a God ke vahia a Jisas eigna keda pukuni naghoi pris vaghagna a Melkisedek.   
\s1 Nidia Na Vaututuni Mara Hibru Ke Boi Heta  
\p
\v 11 Sethe mua na fata kiti tangomana na veleghamugna eigna na puhi a God ke vahia a Jisas eigna keda pris vaghagna a Melkisedek, kari e vahotha na unuhiagna vanighamu eigna ikeagaieni ighamu oti boi magnahaghinia kotida vaovarongo itamami.  
\v 12 Sethe ghohi na maghavu koti vaututuni, me nabamiu ghohi ighamu kotida velepuhira arahai tavogha. Keana na hava ke tutuni, e naba arahai tavogha kedana ghoi velepuhighamu tagna na komi velepuhi ke malumu kori haghoregna a God! Ighamu oti vaghadia na komi meomeo kena talu susuu mua, moti boi naba mua na ghaniagna na vanga ke ngasi.  
\v 13 Ahai ke talu susu mua, imanea na meomeo vamua, me boi adoa mua na velepuhi eigna na komi puhi ke jino.  
\v 14 Keana ahai ke thaothadoghagna na komi velepuhi ke tahu, imanea ke vaghagna na tinoni puhi ke ghania na vanga ke ngasi. Imanea ke velepuhia ghehegna eigna keda reghivaughithatha na komi puhi ke toke ma na komi puhi ke dika, gi imanea keda leghua na komi puhi ke toke.   
\c 6  
\p
\v 1 Ati saghoi titiono hahalia vamua na komi velepuhi ke malumu eigna Krais, keana ati huju hadi atu tadia na komi velepuhi ke nabadia arahai ke heta nidia na vaututuni. Ighita ati rongovia ghohi na velepuhi bali taveti sania na komi puhi ke dika ke batua na tinoni kori thehe, ma na velepuhi eigna na vaututuniagna a God. Me boi toke gi katida titionora hahali.  
\v 2 Vaghagna iangeni mua, ati saghoi titionora hahali na komi velepuhi iraani; na puhi kati siuvitabu, ma na tarai eidia na komi tinoni kori vido kati taboa na uludia, ma na sokara tabiru kori thehe, ma na fate a God keda eia itadia na komi tinoni kori vagougovui dani.  
\v 3 Keana gi keda lubatighita a God, ati huju hadi atu tagna na komi velepuhi ke nabadia arahai ke heta nidia na vaututuni.   
\p
\v 4-6 Ighita katida huju hadi atu tagna na komi velepuhi ke tahu, eigna gi katida boi eia iangeni, kenughua e dika puala itada. Iangeni e tutuni eigna arahai kena siriuhaghinia a Krais leghugna nigna na raraha ke laema kori havidia, imarea boi tangomana kedana ghoi tabiru tagna a God. I hau, imarea kena adoa na komi fata ke toke ke hera a God kori havidia ke mathangani, ma na Tarunga ke Tabu ke mono duadia. Imarea kena reghia na haghoregna a God ke toke vano, mena adoa kori havidia na mana nigna na maramagna mathangani keda mai. Arahai kena adoa na komi fata ke toke irangeni, kari ena taveti sania a Krais, imarea boi tangomana nidia kedana ghoi tughuhehe. Eigna na hava kena eia vaghagna vamua imarea kena ghoi tupipuhia a Krais kori ghaibabala, mena vamamoa imanea kori matadia na komi tinoni.   
\p
\v 7 Kekeha tinoni kena vaghagna na vidoi thepa ke horu na uha itagna. Na komi fata kena joua itagna ke sethe na sagharodia ke hathera arahai kena joura. A God ke vatokea na vidoi thepa iangeni.  
\v 8 Keana kekeha tinoni kena vaghagna na vidoi thepa ke sethe na buburu ke dika ma na kuji itagna. Teo sa fata ke toke ke au mai tagna na vidoi thepa iangeni. Na mane ke tonogna keda haghore leghua, mi kori vagovugna imanea keda pughulia.   
\p
\v 9 Ara kulagu ku dothovighamu, toke kiti haghore vaghagna iangeni itamiu, ighami iti vaututunia na komi fata ke toke ke tateli aua a God ke vahavighamu ke mono kori havimiu.  
\v 10 God ke eia na hava ke jino hahali. Mi manea teo keda havaghinia na agutu koti eia vania, ma na dotho koti tatelia vania kori vido koti hathera nigna na komi tinoni. Ighamu koti eia iangeni i hau moti talu eia mua ikeagaieni.  
\v 11 Ighami kiti magnahaghinighamu gougovu kotida talu heta kori eiagna iangeni moti ghieghilei thehe. Gi kotida eia iangeni, ighamu kotida hatia na komi fata ke toke koti vaututunia a God keda heghamu.  
\v 12 Ighami iti bosi magnahaghinighamu kotida toali na agutu. Kari oti leghua na puhidia arahai kena vaututunia a God mena boi gina kori vido kena pitua na komi fata ke toke a God ke taluhaghorea itadia.   
\s1 Na Taluhaghore Nigna A God Keda Tate Mai Tutuni  
\p
\v 13 Kori vido a God ke eia na taluhaghore tagna a Ebraham i hau, imanea ke jijighi keda eia na hava ke taluhaghorea. Kari na vunegna e teo ahai ke nagho vano itagna, a God ke jijighi kori ahagna ghehegna.  
\v 14 Me velea, “Inau ku taluhaghorea kuda vatokegho mu vasethea na vinahuhumu.”  
\v 15 Leghugna iangeni a Ebraham ke pitu me pitu me boi gina. Govu gi imanea ke hatia na komi fata a God ke taluhaghorea itagna.   
\p
\v 16 Kori vido na komi tinoni kena eia na taluhaghore, imarea kena ado jijighi kori ahagna ahai ke nagho vano itadia. Na puhi iaani ke vasotora na komi rihu haohaghore eigna imarea kena adoa ahai ke eia na jijighi keda eia na hava ke taluhaghorea.  
\v 17 God ke magnahaghinira arahai kedana hatia na hava ke taluhaghorea eigna kedana adoa imanea keda boi tughua na ghaghanagna. Iangeni na vunegna imanea ke jijighi kori ahagna kori vido ke eia na taluhaghore iangeni.  
\v 18 God ke eia na taluhaghore me jijighi kori ahagna. E rua na fata iaani teo keda tughu, eigna a God ke boi tangomana na piapilau. Ma God ke eira bali vaheta na ghaghanada ighita kati mai itagna eigna keda vahavighita. E rua na fata iangeni ke vahetaghita eigna katida vaututunia a God keda eia hahalia na komi fata ke taluhaghorea.  
\v 19 Ma nida na vaututuni iangeni ke vaghagna na pinitigna na havida, me teo keda riu tagna ke mono. Ighita kati adoa nida na vaututuni iangeni keda mono ngasi eigna ke piniti tagna na vido ke tabu ke mono a God.  
\v 20 Ingengeni a Jisas ke kidi haghe ghohi bali thevu itada. Ikeagaieni, imanea na nida na pukuni naghoi pris vaghagna a Melkisedek, mi imanea keda pris ke hau me hau.   
\c 7  
\s1 Na Pris A Melkisedek Ke Nagho Vano Tagna A Ebraham  
\p
\v 1-3 Melkisedek na king gna na meleha kena kiloagna Salem, mi imanea sina pris nigna a God ke haluhadi puala. Na ghaghanagna na ahagna, “Na king ke vunaghi kori puhi ke jino.” Mi manea “Na king gna na soleana” eigna na ghaghana ikoragna Salem, “na soleana.” Tadia na komi Rioriso ke Tabu imarea kena boi riso horua sa fata eigna a tamagna ba idogna a Melkisedek, ba arahai na komi tinoni kori vikegna. Mena boi risoa horu ingiha imanea ke havi mai me ingiha ke thehe. Vaghagna imanea ke teo na turughugna me teo na vagovugna. Na vunegna iangeni a Melkisedek ke vaghagna a Dathegna God, mi imanea keda pris ke hau me hau.  
\p Sina maghavu i hau a Ebraham ke rihura vati na king me heta pungusira. Kori vido imanea ke taetaveti tabiru kori melehagna, a Melkisedek ke pada kori hangana me vatokea. Ma Ebraham ke hea a Melkisedek na vasaleghegna na komi fata ke hatia tadia mara ke rihura.   
\p
\v 4 A Ebraham a hutuda ighita kati pukuni ghaghana bohea. Kari ighita tangomana katida reghivaughithatha a Melkisedek na mane ke nagho vano itagna, eigna Ebraham ke hea a Melkisedek na vasalaghegna na komi fata gougovu ke hatia tadia mara ke rihura.  
\v 5 Ighita gougovu ati adoa nida na komi pris ighita mara Jiu, imarea gougovu kena au mai kori vikegna a Livai. Ma na komi Vetula nigna a Moses kena velea imarea bali hatia na vasalaghegna na komi fata gougovu kena tonogna na komi tinonidia Israel. Toke na komi pris ma na komi tinonidia Israel kena havi mai gougovu kori vikegna a Ebraham, na komi pris kedana eia na puhi iangeni.  
\v 6 Toke a Melkisedek ke boi havi mai kori vikegna a Livai, imanea ke hatia tagna Ebraham na vasalaghegna nigna na komi fata. Ighita kati toatogha a Ebraham ke nagho vano, eigna God ke eia nigna na taluhaghore itagna. Keana Melkisedek ke nagho vano itagna Ebraham eigna Melkisedek ke vatokea a Ebraham.  
\v 7 Mi ighita kati adoa, ahai ke vatokea sa tinoni tavogha, iangeni imanea ke nagho vano.   
\p
\v 8 Na komi pris kena hatia na vasalaghegna na komi fata kena tonogna na komi tinoni, imarea na tinoni kedana thehe vamua. Keana a Melkisedek ke hatia na vasalaghegna na komi fata nigna Ebraham, na komi Rioriso ke Tabu kena boi velea imanea ke thehe.  
\v 9 Tutuni, a Melkisedek ke nagho vano tagna a Ebraham. Mi ighita kati tangomana na veleagna, kori vido a Ebraham ke hea Melkisedek na vasalaghegna nigna na komi fata, vaghagna a Livai ma na komi pris kena havi mai kori vikegna, imarea kena hea a Melkisedek na komi fata irangeni.  
\v 10 Ighita tangomana katida veleagna iangeni eigna, toke a Livai ke boi havi mua kori vido a Melkisedek ke pada a Ebraham, vaghagna a Livai ke mono ghohi kori ghaughabugna a Ebraham eigna imanea ke havi mai kori vikegna leghugna iangeni.   
\s1 A Jisas Na Pris A God Ke Vahia Me Tavogha Tadia Na Komi Pris I Hau  
\p
\v 11 Toke na komi vetula nigna a Moses kena velea na komi pris gougovu kedana au mai kori vikegna a Livai, na komi pris irangeni kena boi tangomana nidia na pukuni vajinoragna na komi tinoni kori matagna a God. Na vunegna iangeni, a God ke vetula maia sina pris ke tavogha, na pris ke vaghagna a Melkisedek. Mi manea ke boi vaghagna na pukuni naghoi pris a Eron, ke havi mai kori vikegna a Livai.  
\v 12 Na vunegna ke tughu na puhi bali vahiragna na komi pris, na komi vetula ke titionoa na puhi iangeni keda tughu mua.  
\v 13 Na komi vetula keda tughu eigna nida a Lod kiti titionoa ke boi havi mai kori vikegna a Livai. Turughu i hau me mai, teo ahai kori vikegna a Lod ke pris ke agutu kori olta.  
\v 14 Ighita gougovu kati adoa nida a Lod ke au mai kori vikegna a Jiuda, keana kori vido a Moses ke titiono eigna na komi pris, imanea ke boi velea sa fata eigna na vikegna a Jiuda.   
\p
\v 15 Ikeagaieni e boi vahotha na reghiagna na puhi ke tughu bali vahira na komi pris, eigna na pris ke tavogha ke vaghagna a Melkisedek ke mai ghohi.  
\v 16 Mi manea ke boi na pris leghuagna na komi vetula kena velea mara kori vikegna a Livai vamua kedana pris. Teo. Imanea ke pris eigna na havigna ke mana puala teo keda govu.  
\v 17 Iangeni e tutuni eigna na komi Rioriso ke Tabu kena velea,  
\b  
\q1 “Ighoe na pris vaghagna a Melkisedek,  
\q1 mi ighoe koda pris thovohaliu.”   
\b  
\m
\v 18 A God ke vateoa ghohi na vetula bali vahira na komi pris eigna ke lae me boi hatheghita.  
\v 19 Iangeni e tutuni eigna na komi vetula nigna a Moses ke boi tangomana na vajinoghitagna kori matagna a God. Keana ikeagaieni a God ke tateli vanighita sina puhi ke tavogha bali mono jino kori matagna, mi ighita kati tangomana na vaututuniagna iangeni. Na puhi iangeni e toke vano tagna na leghuagna na komi vetula nigna Moses eigna ke hatighita atu eigna katida mono gharania a God.   
\p
\v 20-21 Ma God ke jijighi kori vido ke tateli aua na puhi tavogha iaani. Kori vido a God ke vahia a Jisas eigna keda pris, imanea ke jijighi me titiono vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Inau a Lod God ku taluhaghorea,  
\q1 ighoe koda pris thovohaliu.  
\q1 Me teo kuda tughua na ghaghanagu.”  
\b  
\p Keana kori vido ke vahira mara mane kori vikegna a Livai eigna kedana pris, God ke boi eia sa taluhaghore itadia.  
\v 22 Na jijighi ke eia a God ke tateli vanighita a Jisas ke kaputi ngasia na taluhaghore haehathe\f + \fr 7:22 \ft “taluhaghore haehathe” Reghia kori Diksonari \f* mathangani a God ke eia itada. Ma na taluhaghore haehathe iaani ke toke vano tagna na taluhaghore haehathe haulaghi a God ke eia itadia na komi tinoni Jiu i hau.   
\p
\v 23-24 Turughu i hau me mai, na komi pris kori vikegna a Livai kena sethe, eigna kori vido sikei itadia ke thehe, sina mane mua keda tughua. Keana na vunegna a Jisas ke havi thovohaliu, imanea keda pris ke hau me hau. Iangeni sina fata mua ke tatelia na taluhaghore haehathe ke mathangani ke nagho vano tagna na taluhaghore haehathe haulaghi.  
\v 25 Jisas ke tangomana na vahaviragna arahai gougovu kena mai tagna a God eigna na hava ke eia. Imanea ke tangomana na vahaviragna eigna ke havi thovohaliu bali kaea a God eigna keda hathera.   
\p
\v 26 A Jisas na pukuni naghoi pris ke naba keda hatheghita eigna imanea ke tabu, me pukuni jino, me boi eia sa koakoa. Mi ikeagaieni imanea ke mono tavogha itada ighita na komi tinoni koakoa, ma a God ke vahaihadia vanoa tadia na komi fata gougovu i popo.  
\v 27 Na komi pukuni naghoi pris kori vikegna a Livai kena eia na komi havughaghi leuleghu dani. Imarea kena kidi eia na havughaghi eigna na paluhadia ghehedia, gi ena eia na komi havughaghi eigna na paluhadia na komi tinoni. Keana e teo sa vunegna a Jisas keda eia vaghadia imarea kena eia, eigna imanea ke lubatia na tonogna ghehegna vaghagna na havughaghi, mi imanea ke sina horu eiagna bali hati aua na paluhadia na komi tinoni kena mono turughu i hau me jufu kori vagovugna.  
\v 28 Kori vido imarea kena vahira na komi pris leghuagna na komi vetula nigna a Moses, na komi pris irangeni, na tinoni kena lae vamua. Keana leghugna ke mai na komi vetula nigna Moses, a God ke eia na taluhaghore tagna a Dathegna eigna keda pukuni naghoi pris. Mi manea keda pukuni jino kori agutu iangeni hahali.   
\c 8  
\s1 Jisas Nida Na Pukuni Naghoi Pris  
\p
\v 1 Na fata ke hutu koragna na komi fata kiti titionoa irangeni, ighita e mono nida na pukuni naghoi pris ke nohe kori thevu madothogna na sapei vunaghi nigna a God i popo.  
\v 2 Ingengeni imanea ke agutu tagna na vido ke tabu puala, iangeni na pukuni vathe ke tabu ke sokaraghinia a God, boi na komi tinoni.   
\p
\v 3 Ighita kati adoa ghohi na agutu nidia na komi pukuni naghoi pris, bali hea na komi sosoni a God, mena eia mua na komi havughaghi itagna. Na vunegna iangeni, e naba nida na pukuni naghoi pris, a Jisas, keda mono nigna na fata bali hea God.  
\v 4 Gi imanea keda mono kori maramagna, boi tangomana keda pris eigna na komi pris ke sethe kori vikegna a Livai kena kidi mono ghohi bali hea na komi sosoni a God leghuagna na komi vetula nigna a Moses.  
\v 5 Nidia na agutu kena eia kori maramagna vaghagna na totoghalegna na hava ke pukuni tutuni i popo. Ighita kati adoa iaani ke tutuni eigna kori vido a Moses ke kaikaliti bali agutua na vathe tapole ke tabu, a God ke haghore heta itagna vaghagna iaani, “O dodoro toetoke eigna koda agutua leghua na totoghale ku tuhu vanigho kori suasupa.”  
\v 6 Keana na agutu nigna na pris a God ke vahia a Jisas eigna keda eia, iangeni ke nagho vano tagna na agutu kena eia na komi pris kori maramagna. Ma na taluhaghore haehathe ke mathangani a Jisas ke hatia tagna a God vanira nigna na komi tinoni ke toke vano tagna na taluhaghore haehathe haulaghi. Iangeni e tutuni eigna na komi fata ke taluhaghorea na taluhaghore haehathe ke mathangani e toke vano tagna na komi fata ke taluhaghorea na taluhaghore haehathe haulaghi.   
\p
\v 7 Gi keda boi hahi sa fata tagna na taluhaghore haehathe haulaghi, teo sa vunegna a God keda eia na taluhaghore haehathe ke mathangani.  
\v 8 Keana a God ke reghia ke boi pukuni toke me titiono vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Inau a Lod ku veleghamu, tagna na maghavu keda mai  
\q1 inau kuda eia na taluhaghore haehathe ke mathangani  
\q1 itadia na komi tinonidia Israel  
\q1 mi tadia mua na komi tinonidia Jiuda.   
\q1
\v 9 Na taluhaghore iangeni keda boi vaghagna na taluhaghore haehathe haulaghi  
\q1 ku eia tadia ara hutudia,  
\q1 kori vido ku hathera mu batura au i Ijip.  
\q1 Na taluhaghore haehathe ke mathangani keda tavogha,  
\q1 eigna ara hutudia kena boi leghua na taluhaghore haehathe haulaghi ku eia tadia.  
\q1 Ma na vunegna iangeni, inau ku taveti sanira.   
\q1
\v 10 Na taluhaghore haehathe ke mathangani kuda eia  
\q1 itadia na komi tinonidia Israel  
\q1 tagna na maghavu keda mai iangeni keda vaghagna iaani:  
\q1 Inau kuda boa na komi nigua na vetula kori ghaghanadia,  
\q1 mu risora kori hehedia.  
\q1 Inau kuda nidia na God,  
\q1 mi imarea kedana nigua na komi tinoni.   
\q1
\v 11 Kori maghavu iangeni, teo ahai itadia keda velepuhira na komi tinoni kori melehagna,  
\q1 ba na komi tinoni kori vikegna eigna kedana adoa a Lod God,  
\q1 eigna imarea kedana adou ghohi inau.  
\q1 Iangeni keda tutuni eidia imarea gougovu  
\q1 kena hai tinoni ma na komi tinoni kena nagho.   
\q1
\v 12 Inau kuda talutavogha na komi fata ke dika kena eia,  
\q1 mu kuda boi ghoi togha mua na komi paluhadia.”   
\b  
\p
\v 13 Kori vido a God ke velea na taluhaghore haehathe iaani ke mathangani, imanea ke tatelia na taluhaghore ke eia i hau ke haulaghi ghohi. Mi ghita kati adoa na hava ke haulaghi me haga dika, kenughua e teo ghohi.   
\c 9  
\s1 Na Komi Vetula Haulaghi Eigna Na Maimanihihiagna a God  
\p
\v 1 Koragna na taluhaghore haehathe haulaghi kekeha vetula ke mono eigna na puhi bali maimanihihia God kedana leghua na komi tinonidia Israel. Ma God ke velera eigna kedana agutua na vathe tapole eigna keda mono na vido ke tabu kori maramagna bali maimanihihia imanea.  
\v 2 Koragna na vathe tapole ke tabu iangeni, e rua na choghogna. Sikei na chogho kena kiloagna “na Vido ke Tabu.” Kori chogho iaani ke mono na bali noenohegna na lui ma na tevo. Popogna na tevo iangeni, imarea kena boa na komi bred ke tabu.   
\p
\v 3 Na varuai chogho ke mono leghugna na pohe tavotha kena savera mena kiloagna “na Vido ke Tabu Puala.”  
\v 4 Kori varuai chogho iangeni, imarea kena boa na olta kena agutua kori gol bali pughulia na ghaighubagha itagna. Ingengeni na Boks gna na Taluhaghore Haehathe ke mono mua. Imarea kena vathanguagna na gol kililia na boks iangeni. Koragna na boks iangeni e tolu na fata ke mono. Ke nagho, na botolo kena agutua kori gol ke mono sina vidoi vanga kena kiloagna, “mana.”\f + \fr 9:4 \ft “mana” Koragna e rua tutughu na vinogha mara i Israel kena mono kori meleha ke gou, God ke hera sina thagi vanga kena kiloagna “mana” kori haghoredia. Na ghaghana koragna “mana,” “na hava iaani na?” Iangeni na huahuati kena eia mara Israel kori vido kena kidi reghia. Na mana na vanga ke iso me pura me mugna. Leuleghu vuevughei na mana ke mono kori thepa. Reghia \f* Varuagna na fata ke mono ikoragna, nigna na supa a Eron ke vusu i hau.\f + \fr 9:4 \ft Reghia \f* Vatolugna, e rua na ghahira ke lalava a God ke risora e salaghe na vetula itadia.  
\v 5 Na bilakigna na boks iaani, imarea kena kiloagna na vido bali hati aua na paluhadia na komi tinoni. Popogna na bilakigna e rua na ngunguju ke mono, na dodorodia ke vaghagna na thagi enjel kena kiloagna “cherubim.” E rua na cherubim koro mono bali tateli aua a God ke mono kori vido iangeni. Ma na vuludia ke vatara popogna na bilakigna na boks iangeni. Sethe mua na fata kiti tangomana na titionoagna vanighamu eidia na komi fata irangeni, keana ikeagaieni ighami kitida boi eia.   
\p
\v 6 Leghugna imarea kena boa na komi fata irangeni tagna bali monodia kori vathe tapole ke tabu, na komi pris kena vano haghe tagna na vasikeigna na chogho leuleghu dani bali eia nidia na agutu.  
\v 7 Keana kori varuagna na chogho ke tabu puala, na pukuni naghoi pris vamua ke tangomana na vano haghe ngengeni. Mi imanea, sikei vamua na vano haghegna koragna sina vinogha. Kori vido imanea ke vano haghe, imanea ke hatia hahali na ghaughabuagna na fata kaukagu. Me havughaghia na ghaughabua iangeni tagna a God eigna na paluhagna ghehegna ma na komi paluha kena eia na komi tinoni kari ena boi adoa iangeni na koakoa.   
\p
\v 8 Kori vetula bali vano haghe ngengeni, na Tarunga ke Tabu ke tateli aua na puhi bali haghe kori Vido ke Pukuni Tabu Puala i popo ke boi hangavia tadia na komi tinoni kori vido kena talu maimanihihia a God koragna na vathe tapole ke tabu.  
\v 9 Na komi fata irangeni bali tatelia vanighita ighita na komi tinoni kati mono ikeagaieni, na komi sosoni ma na komi havughaghi kena eia na komi tinoni tagna God, irangeni kena boi tangomana na vararaha na hehedia.  
\v 10 Iangeni e tutuni eigna na komi vetula irangeni eigna vamua na vanga, ma na kou, mi kekeha puhi bali vararaha na tonodia. Na komi vetula irangeni, na komi vetulagna na tono vamua, ma God ke eira bali mono vamua me ghieghilei mai na puhi mathangani.   
\s1 A Krais Ghehegna Na Pukuni Havughaghi Bali Hatia Aua Na Paluhada  
\p
\v 11 Keana a Krais ke mai ghohi, mi imanea nida na pukuni naghoi pris ke hati maia na komi fata ke toke ke mono kori havida. Imanea ke vano haghe tagna na pukuni vido ke tabu ke toke vano tagna na vathe tapole. Ma na pukuni vido ke tabu iangeni, na komi tinoni kena boi agutua me boi na fatagna na maramagna iaani.  
\v 12 Krais ke sina horui haghegna vamua tagna na pukuni vido ke tabu iangeni. Imanea ke boi hatia na ghaughabuagna na got ba na dathei kau bali eia nigna na havughaghi tagna God. Teo. Imanea ke hatia na ghaughabuagna ghehegna, mi tagna na ghaughabuagna imanea ke vamamaluhaghita tagna na koakoa ke hau me hau.   
\p
\v 13 Na komi vetula nigna a Moses kena velea arahai kena boi leghua na komi vetula, imarea kena garu kori matagna a God. Keana na komi vetula kena velea mua na komi pris kedana hatia na ghaughabuagna na got ma na kau mane, ma na pidaravugna na dathei kau kena havuaghaghia, mena purisia vanoa kori tonodia arahai kena koakoa. Gi na tonodia kena ghoi raraha kori matagna a God.  
\v 14 Keana na ghaughabuagna a Krais ke heta vano tagna iangeni! Kori mana nigna na Tarunga ke Tabu ke mono thovohaliu, Krais ke lubatia na havigna ghehegna tagna a God vaghagna na havughaghi ke pukuni jino. Ma na ghaughabuagna ke vararaha na heheda tadia na komi puhi ke dika kati eia ke batughita kori thehe. Kori vido ke raraha na heheda, ighita tangomana katida agutu vania a God ke havi.   
\p
\v 15 Krais ke thehe bali hati aua na paluhadia me vamamaluhara arahai kena eia na koakoa kori vido kena talu mono mua saragna na taluhaghore haehathe haulaghi. Na vunegna a Krais ke thehe eida ighita, a God ke eia imanea eigna keda hatia maia na taluhaghore haehathe ke mathangani tadia na komi tinoni, eigna arahai a God ke vahira, imarea kedana hatia na komi fata ke a God ke taluhaghorea itadia. Ma na komi fata irangeni keda mono thovohaliu.   
\p
\v 16-17 Gi sina tinoni keda risoa na taluhaghore bali tateli aua arahai imanea ke magnahaghinira kedana hatia nigna na komi fata leghugna keda thehe, arahai imanea ke taluhaghorea itadia boi tangomana nidia kedana hatia nigna na komi fata kori vido imanea ke talu havi mua. Imarea kedana tangomana na hatiagna nigna na komi fata leghugna vamua imanea keda thehe.  
\v 18 Vaghagna vamua iangeni na taluhaghore haehathe haulaghi. Na taluhaghore iangeni ke mono na mana itagna leghugna vamua na fata kaukagu ke thehe.  
\v 19 Kori turughugna na taluhaghore haehathe haulaghi, a Moses ke kidi titiono aua tadia na komi tinoni na komi vetula gougovu nigna a God. Gi imanea ke hatia na ghaughabuadia na komi dathei kau ma na komi got me vajotha duai bea. Govu, gi e hatia kekeha ototogna na ghai iso kena kiloagna “hisop,” me tari haidura tagna sina vidoi pohe ke mela kena agutua kori sesehugna na sip. Gi imanea ke vagnubura kori ghaughabua me purisia tagna na pepa viviloho ke mono na komi vetula, mi tadia mua na komi tinoni gougovu.  
\v 20 Leghugna iangeni a Moses ke velea, “Na ghaughabua iaani ke kaputi ngasia na taluhaghore haehathe a God ke eia itamiu me veleghamu eigna kotida leghua.”  
\v 21 Vaghagna vamua iangeni, a Moses ke purisia mua na ghaughabua tagna na vathe tapole ke tabu ma na komi fata gougovu ikoragna na komi pris kena ado agutu itadia kori maimanihihiagna a God.  
\v 22 Na komi vetula kena velea, da haga na komi fata gougovu imarea kedana purisia na ghaughabua itadia bali vararahara. Gi keda boi salala na ghaughabua, a God keda boi talutavogha na paluhadia na komi tinoni.   
\p
\v 23 Iangeni na vunegna imarea kena vararaha na vathe tapole ma na komi fata ikoragna tagna na ghaughabuadia na komi fata kaukagu kena havughaghira. Keana na komi fata kiti titinoa irangeni, na totoghalegna vamua na komi fata ke mono i popo. Ma na komi fata i popo ke pukuni tutuni teo kedana mono raraha gi keda boi mono na havughaghi ke nagho vano tadia na komi havughaghi irangeni.  
\v 24 Iangeni na vunegna a Krais ke hadi i popo me mono ngengeni duagna a God bali hatheghita. Krais ke boi vano haghe tagna na vido ke tabu ke agutua na komi tinoni, eigna na vido ke tabu iangeni, na totoghalegna vamua na pukuni vido ke tabu i popo.  
\v 25 Mi manea ke boi hadi i popo eigna keda sethe na lubatiagna na havigna vaghagna na havughaghi tagna a God. Teo! Krais ke sikei vamua na horui eiagna na pukuni havughaghi iangeni. Hee, imanea ke boi eia vaghagna ke eia na pukuni naghoi pris ke vano haghe kori vido ke tabu puala leuleghu vinogha bali havughaghia na komi fata kaukagu.  
\v 26 Gi a Krais keda lubatia na havigna leuleghu vinogha, da imanea sethe ghohi na theheagna, turughu kori vavuhagna na maramagna me jufu mai ikeagaieni. Kari e boi ai! Tadia na komi dani iraani gi e govu na maramagna, imanea ke sikei vamua na maiagna bali hati aua na paluhadia na komi tinoni kori lubatiagna ghehegna vaghagna na havughaghi.   
\p
\v 27 Na komi tinoni e sikei vamua na theheadia. Govu gi a God ke fatera.  
\v 28 Vaghagna mua iangeni, Krais ke sina horui theheagna vamua vaghagna na havughaghi bali hati aua na paluhadia na komi tinoni ke sethe. Imanea keda ghoi tabiru mai, keana bosi bali ghoi thehe eigna na komi paluhada. Teo! Imanea keda vahavira arahai kena pitua na maiagna me hera na havi ke teo na govugna.   
\c 10  
\s1 A Krais Ke Sina Horui Lubatiagna Vamua Vaghagna Na Havughaghi  
\p
\v 1 Na komi vetula nigna Moses, na totoghalegna vamua na komi fata ke toke keda mai. Na komi vetula iraani boi na fata ke pukuni tutuni eigna na komi havughaghi kena ado eia hahalia leuleghu vinogha boi tangomana keda pukuni vararahara kori matagna a God arahai kena mai bali maimanihihia.  
\v 2 Gi na komi havughaghi keda tangomana na pukuni vararaharagna, imarea kedana soto ghohi na eiragna, eigna imarea kedana pukuni mono jino thovohaliu me teo kedana talu mono dikahehe eigna na koakoa kena eia.  
\v 3 Keana e boi ai. Kori vido na komi tinoni kena eia na komi havughaghi leuleghu vinogha, imarea kena togha tabirua na komi paluhadia,  
\v 4 eigna na ghaughabuadia na komi kau ma na komi got ke boi tangomana na hati auagna na koakoa.   
\p
\v 5 Na vunegna iangeni, kori vido a Krais ke mai kori maramagna, imanea ke veleagna a God vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Ighoe ko boi magnahaghinia imarea kedana eia na komi havughaghi ma na komi sosoni itamua.  
\q1 Keana ighoe ko heu na tono eigna kuda leghugho.   
\q1
\v 6 Ighoe ko boi totogo eidia na komi fata kaukagu kena pughulia kori olta,  
\q1 ba na komi sosoni kena eia itamua bali hati aua na paluhadia.   
\q1
\v 7 Gi inau ku velegho, ‘Ighoe nigua God, inau ku mai bali leghua nimua na vanohehe,  
\q1 vaghagna vamua imarea kena risoa eigu inau tadia na komi Rioriso ke Tabu.’”   
\b  
\p
\v 8 Na komi vetula nigna Moses ke velea imarea kedana eia na komi havughaghi ma na komi sosoni tagna God. Gi keda ai, ehava gi a Krais ke veleagna God vaghagna iaani, “Ighoe ko boi magnahaghinia imarea kedana eia na komi havughaghi ma na komi sosoni itamua. Ighoe ko boi totogo eidia na komi fata kaukagu kena pughulia kori olta, ba na komi sosoni kena eia itamua bali hati aua na paluhadia.”?  
\v 9 Krais ke velea iangeni eigna imanea ke vateoa na taluhaghore haehathe haulaghi me tughua tagna na taluhaghore haehathe ke mathangani. Iangeni na vunegna imanea ke velea mua, “Inau ku mai bali leghua nimua na vanohehe.”  
\v 10 A Jisas Krais ke leghua nigna na vanohehe a God kori vido ke lubatia na tonogna eigna keda eia sikei vamua na theheagna vaghagna na havughaghi. Ma na hava ke eia iangeni ke eighita eigna katida nigna na komi tinoni tabu a God.   
\p
\v 11 Kori vido na komi pris kena leghua na taluhaghore haehathe haulaghi, imarea kena sokara naghogna na olta leuleghu dani mena eia na komi havughaghi. Keana na komi havughaghi irangeni kena boi tangomana na hati auagna na koakoa.  
\v 12 Keana a Krais ke eia sikei vamua na havughaghi, ma na havughaghi iaani ke mono nigna na mana thovohaliu bali hatia aua na koakoa. Leghugna ke eia iangeni, imanea ke nohe kori madothogna a God.  
\v 13 Mi manea ke talu mono mua ngengeni me pitua na maghavu a God keda boa horua nigna na komi thevuioka i thepa eigna keda vunaghi pungusira.  
\v 14 Tagna sikei vamua na havughaghi iangeni, a Krais ke pukuni vajinora thovohaliu arahai a God ke eira eigna kedana nigna na komi tinoni tabu.   
\p
\v 15 Ma na Tarunga ke Tabu ke tatelia itada na komi fata irangeni ke tutuni, eigna imanea ke titiono vaghagna iaani,   
\b  
\q1
\v 16 “Inau a Lod ku velea,  
\q1 na taluhaghore haehathe ke mathangani  
\q1 kuda eia tadia nigua na komi tinoni  
\q1 tagna na maghavu keda mai iangeni keda vaghagna iaani:  
\q1 Inau kuda boa na komi nigua na vetula kori hehedia,  
\q1 mu risora kori ghaghanadia.”   
\b  
\p
\v 17 Gi e velea mua,  
\b  
\q1 “Inau kuda boi ghoi togha mua na paluhadia  
\q1 ma na komi puhi ke dika kena eia.”   
\b  
\m
\v 18 Kori vido a God ke talutavogha ghohi na komi koakoa, e teo sa vunegna imarea kedana eia mua na komi havughaghi bali hati aua na komi koakoa irangeni.   
\s1 Tatango Ngasi Tagna Na Taluhaghore Nigna God  
\p
\v 19 Ara kulagu kiloau, na vunegna na ghaughabuagna Krais ke salala eida ighita, ighita kati mamaluha na atu tagna God kori pukuni vido ke tabu puala.  
\v 20 Koragna na vathe tapole ke tabu i hau, na pohe tavotha ke peotia na vido ke tabu puala. Keana tada ighita, teo sa fata ke peotia na pukuni vido ke tabu puala, eigna na puhi mathangani bali atu tagna a God ke mono ghohi. Ma Jisas ghehegna ke havi thovohaliu, imanea ke hangavia vanighita na puhi mathangani iangeni kori thehe ke eia kori ghaibabala.   
\p
\v 21-22 Mati atu tagna a God kori heheda ke jino, mi kori nida na vaututuni ke tutuni, eigna a Jisas nida na pris ke thaba ke vunaghi pungusira na komi tinoni nigna a God. Ighita kati tangomana na atu tagna a God eigna na ghaughabuagna a Krais ke vararaha na heheda, ma na bea ke gnaghura ke vararaha na tonoda.  
\v 23 Ighita kati tuturi aua ighita katida hatia na komi fata ke toke a God ke taluhaghorea itada. Mati tatango ngasi kori nida na vaututuni katida hatia na komi fata irangeni. Mati saghoi ghaghana ruarua, eigna ighita kati adoa a God ke ei hahalia na hava ke taluhaghorea.  
\v 24 Mati toatogha na hava katida eia bali veivahetaghita eigna katida pukuni dothovira arahai tavogha, mati eia na komi tango ke toke.  
\v 25 Kekeha tinoni kena toali na sakai haidu bali maimanihihia a God. Ati saghoi toali vaghagna iangeni, kari ati haidu mati veihatheghi eigna katida sokara ngasi, eigna na maghavu keda tabiru mai a Lod ke gharani ghohi.   
\p
\v 26 Gi katida talu magnahaghinia nida mua na koakoa mati eia mua na komi puhi ke dika leghugna kati thaothadoghagna ghohi na velepuhi ke tutuni eigna a Krais, e teo sa havughaghi mua ke mono bali hati aua na komi koakoa irangeni.  
\v 27 Gi keda ai, ighita katida pitua duai mataghu na fate a God keda eia itada ma na vaparaghitagna tagna na joto hutu keda ghani govura nigna na komi thevuioka.  
\v 28 Ighamu koti adoa ghohi kori vido ahai ke boigna na leghuagna na komi vetula nigna Moses, kari rua ba tolu na tinoni kena velea e tutuni imanea ke boi leghura, imarea kena boi rarovia na tinoni iangeni, mena vathehea.  
\v 29 Gi keda ai, na hava keda padara arahai kena pukuni vahouhorua a Dathegna a God na? Na papara ke tahu vano keda padara. Imarea kena boi ghaghana bohea na ghaughabuagna a Krais ke kaputi ngasia na taluhaghore haehathe ke mathangani me vararahara kori koakoa. Mi marea kena vadiadikala na Tarunga ke Tabu ke tatelia nigna na dotho a God itada.  
\v 30 Nidia na papara keda tahu vano eigna ighita kati adoa a God ke velea iaani,  
\b  
\q2 “Inau hiri kuda vaparara arahai kena eia na komi fata ke dika.  
\q2 Inau kuda tughu tabirua na hava kena eia.”  
\b  
\m Mi imanea ke velea mua,  
\b  
\q1 “Inau a Lod God kuda fatera komi nigua na tinoni.”   
\b  
\m
\v 31 Ati reireghi toke ighita eigna kenughua e dika vano tadia arahai a God ke havi keda vaparara.   
\p
\v 32 Oti saghoi havaghinia na komi fata ke padaghamu tadia na komi dani leghugna koti kidi vaututunia na Rorongo ke Toke. Ighamu koti pukuni papara puala kori havimiu eigna koti vaututuni, keana ighamu koti sokara ngasi vamua.  
\v 33 Kekeha maghavu imarea kena titiono diadikalaghamu mena vaparaghamu kori matadia na komi tinoni. Mi kekeha maghavu ighamu koti hathera arahai tavogha imarea kena vaparara mua.  
\v 34 Ighamu koti rarovira moti hathera arahai kena bora haghe kori vathe tatari. Mi kori vido na komi tinoni kena hati aua itamiu na komi fata koti tonogna, ighamu koti mono totogo vamua, eigna ighamu koti adoa kotida hatia na komi fata ke toke vano keda talu mono thovohaliu.   
\p
\v 35 Oti talu tatango ngasi tagna nimiu na vaututuni tagna a God, eigna God keda hera arahai kena eia iangeni na taba ke hutu vano.  
\v 36 Oti sokara ngasi eigna kotida talu eia mua na hava ke magnahaghinia a God. Mi ighamu kotida hatia na komi fata ke toke a God ke taluhaghorea itamiu.  
\v 37 Vaghagna iaani ke mono tadia na komi Rioriso ke Tabu,  
\b  
\q1 “Ahai ke kaikaliti bali mai,  
\q1 boi hauhaugna mi imanea keda mai.  
\q1 Imanea keda boi pitu mua.   
\q1
\v 38 “Na tinoni ke vaututuniu,  
\q1 imanea ke jino kori matagu,  
\q1 mi manea keda hatia na havi ke tutuni.”  
\q1 Keana gi imanea keda jefe itagua,  
\q1 inau kuda boi totogo itagna.”   
\b  
\p
\v 39 Keana ighita kati boi vaghadia arahai a God keda vaparara eigna kena jefe kori nidia na vaututuni. Teo! Ighita na komi tinoni katida vaututunia God mati ghieghilei hatia na havi ke teo na govugna.   
\c 11  
\s1 Na Fata Ke Vatotogoa A God, Na Vaututuni Ke Heta  
\p
\v 1 Na hava na vaututuni na? Na vaututuni, na nida na toatogha ke heta gi a God keda heghita na komi fata kati rouronu eidia, ma na adoagna na komi fata kati boi tangomana na reghiagna ke tutuni.  
\v 2 Ma na vunegna nidia na vaututuni ara hutuda ke heta vaghagna iangeni, a God ke totogo eidia.   
\p
\v 3 Kori nida na vaututuni, ighita kati adoa a God ke vavuha na maramagna kori haghoregna. Mati adoa a God ke vavuha na komi fata kati reghia kori na hava kati boi tangomana na reghiagna.   
\p
\v 4 Na vunegna a Ebol ke vaututunia God, imanea ke eia na havughaghi tagna a God ke toke vano tagna na sosoni ke eia a Kein.\f + \fr 11:4 \ft Reghia Jenesis 4:1-5. \f* Ma na vunegna nigna na vaututuni ke heta, a God ke vele aua a Ebol na mane jino me totogo eigna nigna na havughaghi. Toke a Ebol ke thehe ghohi i hau, ikeagaieni na titiono eigna nigna na vaututuni ke talu velepuhighita.   
\p
\v 5 Na vunegna a Enok\f + \fr 11:5 \ft “Enok” Reghia Jenesis 5:18-24. \f* ke vaututunia God, God ke hati hadia i popo kori vido ke havi mua eigna imanea keda boi thehe. Me teo ahai ke ghoi reghia kori maramagna eigna a God ke hati hadia. Gi a Enok ke hadi i popo, a God ke velea ke totogo eigna imanea.  
\v 6 Arahai vamua kena vaututunia God kena tangomana na vatotogoagna. Arahai kena magnahaghinia kedana mai tagna God, imarea kedana vaututunia a God ke mono, mena vaututunia mua a God ke hera na taba itadia arahai kena pukuni magnahaghinia na vano itagna.   
\p
\v 7 Na vunegna a Noa ke vaututunia God, imanea ke leghua kori vido a God ke vavotua eigna na komi fata keda tate mai ke boi reghia mua sa tinoni. Imanea ke agutua na vaka hutu bali vahavia nigna na tamadathe. Ma na vunegna ke vaututuni, a Noa ke tateli aua na komi tinoni kena havi kori vido iangeni kena dika, me naba a God keda vaparara. Ma na vunegna ke vaututuni, a God ke vajinoa imanea kori matagna.   
\p
\v 8 Na vunegna a Ebraham ke vaututunia a God, imanea ke leghua kori vido a God ke kiloa me veleagna eigna keda taveti au kori melehagna bali vano tagna na meleha tavogha ke taluhaghorea keda hea. Toke a Ebraham ke boi adoa na meleha ke taveti vano itagna, imanea ke leghua vamua a God me vano.  
\v 9 Ma na vunegna ke vaututunia God, Ebraham ke vano me mono kori meleha a God ke taluhaghorea keda hea, toke imanea ke tavogha tadia na komi tinonidia na meleha iangeni. Mi manea ke boi mono kori pukuni vathe, kari e mono kori vathe tapole vamua. Aisak a dathegna, ma Jekob a kukuagna, romara huju oro mono mua kori vathe tapole, toke a God ke taluhaghorea mua na meleha iangeni itadia.  
\v 10 A Ebraham ke sasaa na mono vaghagna iangeni eigna imanea ke pitua na mono kori meleha keda mono thovohaliu. Na meleha iangeni, a God ke toatogha me agutua.   
\p
\v 11 Toke a Ebraham ke kuekue ghohi ma Sera ke kara, na vunegna a Ebraham ke vaututuni, a God ke eia imanea eigna keda tangomana na boagna na gari tagna a Sera. Iaani e ai eigna a Ebraham ke vaututunia a God keda ei hahalia na hava ke taluhaghorea.  
\v 12 Toke a Ebraham ke kuekue puala me naba keda thehe, tagna sina mane vamua iaani ke au mai na komi vinahuhugna ke sethe vaghagna na komi vaitughu kori maaloa ke sethe. Imarea kena vaghagna na nahigha kori lilihi ke teo ahai ke tangomana na ijumiragna.   
\p
\v 13 Na komi tinoni kiti titionora iraani kena vaututunia a God mena ghieghilei thehe. Keana kori vido kena talu havi mua kori maramagna, imarea kena boi hatia na komi fata ke taluhaghorea God itadia. Keana imarea kena reghivaughithatha kedana hatia tagna na maghavu keda mai mena totogo. Mi imarea kena vele aua na maramagna iaani boi na pukuni melehadia mena mono eeni sina ghathi vido iso vamua.  
\v 14 Arahai kena titiono vaghagna iangeni kena tateli aua na ghaghanadia ke heta bali vano itagna na meleha keda pukuni melehadia.  
\v 15 Gi kedana togha hahalia na meleha kena taveti au itagna, imarea tangomana na tabiru itagna.  
\v 16 Keana e teo! Imarea kena pukuni magnahaghinia kedana mono kori meleha ke toke vano tagna na meleha kena au itagna. Ma na pukuni melehadia ke mono i popo. Na vunegna iangeni, a God ke boi maomamo kori vido imarea kena vele aua imanea nidia na God. Ighita kati adoa iangeni eigna imanea ke agutua vanira na meleha i popo.   
\p
\v 17-18 Na vunegna Ebraham ke vaututunia God, imanea ke sasaa na vatheheagna a Aisak vaghagna na havughaghi kori vido a God ke pipilia nigna na vaututunia. God ke kidi eia ghohi na taluhaghore tagna a Ebraham vaghagna iaani, “Na komi vinahuhumu ku taluhaghorea kuda hegho kedana havi mai kori vikegna a Aisak.” Toke keda ai huju, Ebraham ke sasaa keda havughaghia sikei ghathi pedai dathegna tagna God.  
\v 19 A Ebraham ke vaututunia a God ke tangomana na vahavi tabiruragna arahai kena thehe, me vaghagna a Ebraham ke hati tabirua a Aisak kori thehe.   
\p
\v 20 Na vunegna a Aisak ke vaututunia God, imanea ke vatokera e rua dathegna, Jekob ma Iso, me velera mua a God keda eia na komi fata ke toke vanira ivughei valiha.   
\p
\v 21 Na vunegna a Jekob ke vaututunia God, kori vido ke kuekue puala me haga thehe, imanea ke vatokera e rua kukuagna, e rua dathegna mane a Josep. Gi imanea ke ego vano kori nigna na supa me maimanihihia a God.   
\p
\v 22 Na vunegna a Josep ke vaututunia God, kori vido ke gharani thehe, imanea ke vele aua a God keda batura au i Ijip na komi tinonidia Israel. Me velea mua imarea kedana hatia duadia na komi huligna kori vido kedana taveti au.   
\p
\v 23 Na vunegna a idogna ma tamagna Moses koro vaututunia God, iroira koro poloa a Moses koragna e tolu na vula leghugna ke havi mai. Iroira koro poloa eigna koro reghia a Moses na gari meomeo ke ulaghagna puala. Iroira koro boi mataghu na huhughuagna na vetula ke boa na king bali vathehera na komi dathedia mane mara Jiu.   
\p
\v 24 Na vunegna a Moses ke vaututunia God, kori vido ke hutu hadi, imanea ke bosi magnahaghinia na komi tinoni kedana kiloagna a kukuagna na King gna i Ijip.\f + \fr 11:24 \ft A Moses boi a pukuni kukuagna na King gna i Ijip. Keana a dathegna vaivine na king ke taegoa a Moses leghugna ke pada kori bea hutu i Nael koragna na lapa. Gi imanea ke hutu hadi kori vathegna na king. Reghia \f*  
\v 25 Keana imanea ke toatogha keda sakai papara duadia na komi tinoni nigna God. Imanea ke adoa iangeni ke toke vano tagna na mono leghuagna na komi puhi ke dika ke vatotogora na komi tinoni sina ghathi vido iso vamua.  
\v 26 Moses ke toatogha gi imarea kedana vapara ghehegna vaghagna a Vahavi keda papara, iangeni ke toke vano tagna na hatiragna na komi fata ke sethe i Ijip. Imanea ke toatogha vaghagna iangeni eigna ke adoa a God keda hea na taba hutu.   
\p
\v 27 Na vunegna a Moses ke vaututunia God, imanea ke taveti au i Ijip me boi mataghunia na king ke dikatagna itagna. Imanea ke sokara ngasi me boi gina eigna ke dodoro vamua tagna a God kena boi tangomana na reghiagna sa tinoni.  
\v 28 Na vunegna ke vaututuni, Moses ke turughua na Laulahugna na Thovoliungi vaghagna ke veleagna a God. Moses ke velera na komi tinonidia Israel eigna kedana havula na ghaughabuagna na dathei sip popogna na komi hagetha i vathedia eigna na enjel i thehe keda boi vathehera ara dathedia mane kamanagho.   
\p
\v 29 Na vunegna na komi tinonidia Israel kena vaututunia God, imarea kena taveti kori thepa ke mumuja kori vido kena hathavungia na Tahi Mela. Keana kori vido mara na soldiagna Ijip kena jufu ingengeni mena turughu hathavu, na tahi ke totho tabiru mena bilomo gougovu.   
\p
\v 30 Na vunegna na komi tinonidia Israel kena vaututunia God, e vitu na dani imarea kena taveti kililivia na meleha i Jeriko, ma na peogna na meleha iangeni kena agutua kori ghahira ke sikili horu me reo.   
\p
\v 31 A Rehab na vaivine kikirase ke mono kori meleha iangeni i Jeriko. Na vunegna iia ke vaututunia God, iia ke kalitira kori vathegna e rua na mane kena vetulara polo vano mara Israel bali ado aua na meleha iangeni. Na vunegna a Rehab ke eia iangeni, mara Israel kena boi vathehea kori vido kena vathehera na komi tinonidia Jeriko kena huhughua God.   
\p
\v 32 E sethe mua na fata ku tangomana na titionoagna, kari e naba ghohi. Kenughua da e teve puala gi kuda titionora a Gidion,\f + \fr 11:32 \ft “Gidion” Reghia Jajis 6:11-8:35.\f* Barak,\f + \fr 11:32 \ft “Barak” Reghia Jajis 4:1-24. \f* Samson,\f + \fr 11:32 \ft “Samson” Reghia Jajis 13:24-16:31.\f* Jefta,\f + \fr 11:32 \ft “Jefta” Reghia Jajis 11:1-12:7. \f* Deved, Samuel, ma na komi profet.  
\v 33 Na vunegna imarea kena vaututunia God, imarea kena eia na komi fata ke hutu. Imarea kena rihura mena heta pungusira kekeha meleha kena vunaghi pungusira kekeha king, mena vunaghi pungusira na komi tinoni kori puhi ke jino, mena hatia na hava ke taluhaghorea a God itadia. Imarea kena bilakia na livodia na komi laion,  
\v 34 mi kori vido na komi tinoni kena sonira vano kori joto, imarea kena boi juru. Toke nidia na komi thevuioka kena pipilia na vatheheragna kori ghau, imarea kena ghogho mena boi ngeso. Toke imarea kena lae, a God ke vahetara me hera na mana bali rihura na komi soldia nidia na komi meleha tavogha.  
\v 35 Ma na koi vaivine kena hati tabirura ara dathedia kena thehe eigna a God ke vahavi tabirura.  
\p Keana kekeha tinoni kena vaututuni, nidia na komi thevuioka kena vaparara. Imarea kena velera gi kedana sonia nidia na vaututuni imarea kedana lubati mamaluhara. Keana imarea kena boi eia iangeni mena sasaa vamua kedana thehe. Imarea kena vaututunia kedana hatia na havi ke toke vano tagna na havi kori maramagna leghugna kedana sokara tabiru kori thehe.  
\v 36 Kekeha, imarea kena leuleura mena thabuhira. Mi kekeha, imarea kena tarira kori sen mena bora haghe kori vathe tatari.  
\v 37 Kekeha, imarea kena piri vathehera, mi kekeha imarea kena utuhi thevurura na tonodia, mi kekeha mua imarea kena vathehera kori ghau. Kekeha tinoni kena vaututuni, imarea kena kuma puala mena pipisi vamua kori ghuighuligna na sip ma na got. Ma na nidia na komi thevuioka kena vaparara mena diadikalara.  
\v 38 Imarea kena taetaveti kilili kori meleha ke gou, mi tagna na komi suasupa. Ingengeni imarea kena polo tadia na komi luma ma na komi lodu. Imarea na komi tinoni kena pukuni toke, ma na komi tinoni kori maramagna e boi nabadia kedana mono duadia.   
\p
\v 39 Na komi tinoni irangeni kena vaututunia God, mi manea ke totogo eidia. Keana, kori vido kena talu havi mua kori maramagna, imarea kena boi hatia na hava ke taluhaghorea God vanira.  
\v 40 Imarea kena boi hatia, eigna a God ke mono nigna na toatogha keda eia vanighita ighita gougovu na fata ke toke vano. Na komi tinoni irangeni, a God ke magnahaghinira kedana pitughita sina vido, eigna imanea keda sakai vajinoghita duadia.   
\c 12  
\s1 Ati Leghua Na Puhigna A Jisas  
\p
\v 1 Na komi tinoni ke sethe irangeni kena tateli aua na puhi bali vaututuni. Na vunegna iangeni, ighita katida talu horua na komi fata ke vasotoghita kori vaututuniagna God, mati talu horua mua na koakoa ke tangoli ngasighita hahali. Na leghuagna a God kati eia ke vaghagna na veuvehuhu raghe, me toke ighita katida raghe heta kori veuvehuhu raghe iangeni.   
\p
\v 2 Ati dodoro vano tagna a Jisas vamua, eigna imanea na vunegna nida na vaututuni, mi manea keda vaheta nida na vaututuni me ghieghilei jufu na maghavu ighita katida sokara ngasi. Toke na thehe kori ghaibabala na fata bali maomamo itagna, a Jisas ke togha na maomamo iangeni na hai fata vamua. Imanea ke sasaa na papara kori ghaibabala eigna ke togha vamua na totogo keda hatia leghugna. Mi ikeagaieni, imanea ke nohe kori thevu madothogna na sapei vunaghi nigna a God i popo.  
\v 3 Jisas ke sokara ngasi kori vido na komi tinoni koakoa kena eia na komi fata ke dika itagna. Oti togha vanoa iangeni eigna kotida boi lae moti boi gina.   
\s1 Na Vajinoghitagna A God Ke Eia Ke Tateli Au Nigna Na Dotho Vanighita  
\p
\v 4 E tutuni ighamu koti rihu bali sokara pungusira na komi tinoni koakoa, keana e teo sikei itamiu ke thehe kori rihu iangeni.  
\v 5 Ehava? Ighamu oti havaghinia nimiu ghohi na haghore ke heghamu a God ke vaheta na ghaghanamiu? Imanea ke velea ighamu ara dathegna kori titiono ke eia iaani,  
\b  
\q1 “Dathegu, kori vido ko eia na hahi mu vajinogho,  
\q1 o saghoi toatogha iangeni na hai fata vamua.  
\q1 Mi kori vido ku haghore heta itamua,  
\q1 o saghoi lubatia na ghaghanamu keda dika.   
\q1
\v 6 Eigna inau ku vajinora arahai ku dothovira,  
\q1 mu vaparara arahai ku kilora ara dathegu.”   
\b  
\p
\v 7 Oti sokara ngasi kori vido ke padaghamu na papara, eigna iangeni na vajinoghamugna a God ke eia bali tateli aua imanea ke reireghighamu vaghagna ighamu ara dathegna. Ighita kati adoa iangeni ke tutuni eigna mara mane taulaghi gougovu kena vajinora ara dathedia.  
\v 8 Gi a God keda boi vajinogho vaghagna ke eia tadia ara dathegna gougovu, ighoe na gari kaekavelato mo boi pukuni a dathegna.  
\v 9 Ara tamada kori maramagna iaani, imarea kena vajinoghita, mi ighita kati ghaghana bohera. Na vunegna ke ai, ighita katida sasaa na mono saragna na vajiojino nigna a Tamada i popo. Gi katida eia iangeni, ighita katida hatia na havi ke tutuni.   
\p
\v 10 Ara tamada kori maramagna iaani boi sethe na vinogha kena vajinoghita, kari imarea kena vajinoghita leghuagna na hava kena toatogha ke toke. Keana na vajinoghitagna ke eia a God ke hatheghita hahali, eigna ighita katida mono tabu vaghagna imanea.  
\v 11 Kori vido a God ke vajinoghita, ighita kati papara mati boi totogo. Kari leghugna na papara, ighita ke vajinoghita a God kori puhi iaani, ighita katida tangomana na leghuagna na puhi ke jino mati mono kori soleana.   
\p
\v 12 Na vunegna koti lae ikeagaieni, oti vaheta na limamiu eigna kotida ghoi tatango ngasi, moti vaheta na naemiu eigna kotida ghoi raghe heta.  
\v 13 Oti agutua na hangana ke jino bali leghua, eigna arahai ke lae nidia na vaututuni kedana boi sikili kari imarea kedana heta.   
\s1 Ikeagaieni Ati Saghoi Mataghu Na Atu Itagna A God  
\p
\v 14 Oti agutu heta eigna kotida mono kori soleana duadia na komi tinoni gougovu moti mono tabu, eigna arahai kena boi mono tabu kedana boi reghia a Lod.  
\v 15 Oti reireghi toetoke ghamu eigna kedana boi taveti sania a God ke pukuni dothovighita sa tinoni itamiu. Moti saghoi lubatia ahai itamiu eigna keda eia na komi puhi ke dika, eigna na tinoni vaghagna iangeni ke tangomana na vajeferagna na komi tinoni ke sethe itamiu.  
\v 16 Moti reireghi toetoke ghamu eigna teo ahai itamiu keda nere duagna ahai ke boi a taugna, ba boi ghaghana bohea a God vaghagna a Iso i hau. Na vunegna imanea ke rofo, Iso ke kaea na vanga tagna a Jekob a tahigna me lubatia imanea eigna keda hatia na komi fata keda tonogna eigna ke havi nagho.  
\v 17 Leghugna iangeni, a Iso ke magnahaghinia a tamagna keda vatokea, keana a tamagna ke siriuhaghinia. Toke a Iso ke kaea a tamagna duai tangi, e vahotha na padagna sa puhi bali tughua na hahi ke eia.   
\p
\v 18 Ikeagaieni ighita kati mai tagna a God, keana e boi vaghagna i hau kori vido ara hutuda kena mai tagna God kori suasupa i Sainai. Kori suasupa iangeni imarea kena reghia na beubethu i joto, ma na puni, ma na ghuighuri ke hutu.  
\v 19 Imarea kena rongovia na tavuli ma na ohai haghore ke haohaghore mai itadia. Na ohai haghore iangeni ke pukuni vamataghunira, mi imarea kena kaea huhurua eigna keda boi haohaghore mua itadia.  
\v 20 Imarea kena mataghu nidia puala eigna a God ke titiono vaghagna iaani, “Gi sa tinoni ba sa fata kaukagu keda tatapa kori suasupa iaani, ighamu kotida piri vathehea.”  
\v 21 A Moses huju e mataghu nigna puala tagna na komi fata kena reghia ngengeni me velea, “Inau ku aiariri eigna ku mataghu nigua puala.”   
\p
\v 22 Keana teo sa vunegna ighita katida mataghu vaghagna iangeni, eigna ighita kati mai tagna God kori suasupa i Saion, tagna ke mono na meleha nigna God ke havi. Iangeni na Jerusalem i popo tagna ke mono sethe na toghai enjel kena hathatano haidu duai totogo.  
\v 23 Ingengeni ighita katida mono haidu duadia ara dathegna gougovu a God, mi ighita katida hatia na komi fata ke toke imanea ke taluhaghorea itada. Ma na komi ahada ke mono ghohi tagna kena risoa na ahadia arahai gougovu kedana mono thovohaliu i popo. Ighita kati mai tagna God, imanea keda fatera na komi tinoni gougovu. Mati mono duadia na tarungadia na komi tinoni jino kena thehe ghohi ke vararahara a God tagna na paluhadia.  
\v 24 Mi ighita kati mai tagna a Jisas, imanea ke hatia maia na taluhaghore haehathe ke mathangani vanira na komi tinoni. Na ghaughabuagna imanea ke lulu ke tateli aua na fata ke toke vano tagna na ghaughabuagna a Ebol ke lulu. Ke vaghagna na ghaughabuagna a Ebol ke magnahaghinia keda tughu tabirua na theheagna. Keana na ghaughabuagna a Jisas ke vararahaghita kori matagna a God.   
\s1 Kenughua E Dika Vano Tadia Arahai Kena Jefe Tagna God  
\p
\v 25 Reireghi toetoke ghamu eigna kotida sasaa na leghuagna a God ke haohaghore itamiu. Na komi tinonidia Israel kena bosi magnahaghinia na leghuagna a Moses kori vido ke haohaghore itadia kori maramagna iaani. Mi imarea kena boi tangomana nidia na ghogho tagna na papara a God ke eia itadia. Keana gi katida boi sasaa na leghuagna a God ke mono i popo kori vido imanea ke haohaghore mai itada, na papara imanea keda eia itada keda tahu vano.  
\v 26 I hau kori vido a God ke haohaghore kori suasupa i Sanai, na ohai haghoregna ke kahia na thepa. Keana ikeagaieni imanea ke taluhaghorea itada vaghagna iaani, “Inau kuda ghoi kahia mua na thepa. Mi kori vido kuda eia iangeni, inau kuda kahia mua na maaloa.”  
\v 27 Na komi haghore a God ke velea irangeni kena tateli vanighita imanea keda reoa na komi fata gougovu ke vavuhara. Na hava keda mono, na komi fata vamua ke mono thovohaliu ke boi tangomana na ghaighali.   
\p
\v 28 Na vunegna ighita katida mono kori hughuta nigna God ke boi tangomana na ghaighali, ati veletokea God. Mati maimanihihia imanea kori puhi ke vatotogoa, mati ghaghana bohea duai mataghu.  
\v 29 Ati mataghunia nida a God eigna imanea ke vaghagna na joto ke ghani govua na komi fata gougovu.   
\c 13  
\s1 Ati Leghua Na Komi Puhi Ke Jino  
\p
\v 1 Na vunegna ighamu koti tamatahi tagna a Krais, oti talu mono veidothovighi.  
\v 2 Moti saghoi havaghinia na kalitiragna na komi tinoni tavogha kori vathemiu, eigna kori vido kekeha tinoni kena eia iangeni i hau, imarea kena boi adoa ena kalitira na komi enjel kori vathedia.  
\v 3 Moti toghara arahai kena mono kori vathe tatari, vaghagna ighamu oti mono duadia. Vaghagna iangeni mua, oti toghara arahai kena papara, vaghagna ighamu koti papara duadia.   
\p
\v 4 Na taulaghi na fata ke toke puala, ma na komi tinoni taulaghi e toke kedana thangu vamua tadia ara taudia, eigna a God keda fatera arahai kena ghoho, ma arahai kena nere duadia arahai ke boi ara taudia.   
\p
\v 5 Saghoi magnahighinia puala na rongo kori havimiu. E toke gi kotida totogo vamua tagna na hava koti tonogna ghohi, eigna God ke velea,  
\b  
\q1 “Inau teo kuda taveti sanigho,  
\q1 mu teo kuda havaghinigho.”   
\b  
\m
\v 6 Na vunegna iangeni, na ghaghanada ke heta kori vido kati titiono vaghagna iaani,  
\b  
\q1 “Inau kuda boi mataghu, eigna a Lod ke hatheu hahali.  
\q1 Na komi tinoni boi tangomana nidia kedana eia sa fata itagua.”   
\b  
\p
\v 7 Oti saghoi havaghinira arahai kena batughamu kori kiloau kena kidi titionoa na Rorongo ke Toke itamiu i hau. Oti toatogha na komi fata ke toke ke au mai kori havidia, moti agutu heta eigna nimiu na vaututuni keda heta vaghagna nidia na vaututuni ke heta.   
\p
\v 8 Jisas Krais ke boi tughu. Imanea ke mono nanaba vamua i hau, mi keagaieni me keda talu mono nanaba ke hau me hau.  
\v 9 Na vunegna iangeni, oti saghoi lubatia sa velepuhi tavogha gi keda vajefeghamu tagna na hava ke tutuni. Na pukuni fata bali vaheta na heheda, na dotho nigna a God vanighita, boi na komi vetula eigna na vanga ke mono tadia na komi velepuhi tavogha. Na komi vetula irangeni boi tangomana kedana hathera arahai kena leghura.   
\p
\v 10 Keana ighita ke mono nida na olta, ma na pukuni haehathe ke mai itada eigna a Krais ke lubatia na havigna vaghagna na havughaghi kori olta iangeni. Keana na komi tinoni kena leghua na puhi havughaghi kena eia kori vathe tapole ke tabu, imarea teo kedana hatia sa haehathe tagna nida na olta iangeni.  
\v 11 Na komi vetula nigna a Moses kena velea na pukuni naghoi pris keda hatia na ghaughabuagna na komi fata kaukagu me vano kori vido ke tabu puala koragna na vathe tapole me havughaghia eigna na koakoa tagna a God. Keana, na tonodia na komi fata kaukagu, imarea kena pughulira kosigna na vido tagna kena piniru.  
\v 12 Vaghagna vamua iangeni, a Jisas ke papara me thehe kosigna na meleha, eigna keda vararahara nigna na komi tinoni tagna na komi paluhadia. Imanea ke eia iangeni kori ghaughabuagna ghehegna.  
\v 13 Na meleha iangeni ke vaghagna na komi vetula nigna a Moses, mi ighita katida taveti au kosigna na puhi leghuagna na komi vetula kati mono koragna i hau. Ati atu vamua tagna a Jisas mati sasaa na papara vaghagna imanea ke papara.  
\v 14 Ati sasaa na papara eigna ighita kati pitua na maghavu keda mai na pukuni melehada keda mono thovoliu. Keana na melehada iangeni e boi mono kori maramagna iaani.  
\v 15 Na vunegna na hava a Jisas ke eia vanighita, ati veletokea God hahali kori tuturiagna imanea ke thaba vano. Na veletokeagna kati eia iangeni vaghagna na havughaghi kati eia itagna.  
\v 16 Saghoi havaghinia na eiagna na komi tango ke toke ma na hatheragna arahai tavogha tagna nimiu na komi fata. Irangeni vaghagna mua na havughaghi kati eia tagna a God, mi manea ke totogo eida kori vido kati eira.   
\p
\v 17 Oti leghua na haghoredia arahai kena batughamu kori kiloau. Nidia na agutu bali reireghia na havimiu duagna Krais, mi marea kena adoa kedana titionoa na komi fata kena eia tagna a God. Oti leghua na haghoredia eigna kedana totogo kori vido kena eia nidia na agutu. Boi toke gi imarea kedana dikahehe kori nidia na agutu. Gi keda ai, imarea boi tangomana kedana hatheghamu.   
\p
\v 18 Ighami kiti magnahaghinighamu kotida tarai eimami, eigna kiti adoa iti boi ei sa fata ke hahi, miti magnahaghinia kitida mono leghua na puhi ke jino tadia na komi fata gougovu kiti eia.  
\v 19 Haluhadi, inau ku magnahaghinighamu kotida tarai kaea God eigna imanea keda lubatiu mu atu sighoghamu saisami.   
\s1 Na Vagovui Haghore  
\p
\v 20-21 A God ke heghita na soleana, imanea ke vahavi tabirua nida a Lod Jisas kori thehe. Mi nau ku tarai kaea gi keda heghamu na komi fata gougovu ke toke keda hatheghamu kori leghuagna nigna na vanohehe. Inau ku tarai kaea mua gi keda agutu kori havimiu kori mana nigna a Jisas Krais eigna kotida eia na komi fata keda vatotogoa. Na vunegna ke thehe, a Jisas na pukuni mane bali reireghia na komi sip. Mi tagna na thehe ke eia ke vaghagna na havughaghi eida ighita, imanea ke kaputi ngasia na taluhaghore haehathe ke mathangani keda mono thovohaliu. Na vunegna iangeni, ati veletokea a Krais ke hau me hau. Amen.   
\p
\v 22 Ara kulagu kiloau, inau ku kaeghamu eigna kotida rorongo toetoke tagna na komi fata iraani ku risoa bali vaheta na ghaghanamiu, eigna na hava ku risoa e boi teve.   
\p
\v 23 Inau ku magnahaghinighamu kotida adoa imarea kena lubati aua ghohi a kulada Timoti kori vathe tatari. Gi keda saisami me jufu mai eeni itagua, iroghami kuruda sakai atu bali sighoghamu.   
\p
\v 24 Oti hera nigua na haghore dotho itadia arahai kena baubatu itamiu, mi tadia mua na komi tinoni nigna a God kena mono ngengeni. Na komi tinoni kiloau kena mono kori provins i Itali kena vetula atua mua nidia na haghore dotho itamiu.   
\p
\v 25 Inau ku tarai kaea a God gi keda vatokeghamu gougovu.