\id ACT  
\h Eetvala ang naung Esarenta 
\toc1 Mutu Yesus Eetvala ang naung Esarenta 
\toc2 Eetvala ang naung Esarenta 
\toc3 Kis 
\mt2 Mutu Yesus Eetvala ang naung  
\mt1 Esarenta  
\c 1  
\s1 Lahatala palait hula ERoh Hamulang panatut  
\p
\v 1-3 Nimang Topilus\f + \fr 1:1-3 \ft Topilus ene Yunani ehur mi se evengbanang ꞌnehe ba omi metma Lahatala ejahiꞌ. Anga, Lukas ebuku emiaaru ba ana hurak metma Topilus enang. Lukas 1:1-4 di euuling.\f* ba oomi aaung. Naing ba Lukas, na aaing aada.  
\p Ne buku ba tura angu, emangpi ba Yesus Eaabetang omimi angu na hurak iila. Ana ening iila, bot emangpi ba ehalomang Ana vengbanang iila angu, na hurak. Ana Eetvala ang naung ing vengtalail. Nehe Aing ening dira tila bot Ameang, aarunge Lahatala ening bale aabeta. Uanguveng Ana bale aabeta muse, Ana ava metma Eetvala ang naung itubing. Ini uuling Ateing mi aaedeng ila mietang ari buta, ini ateing iila, etatabit Ana aabeta tila. Ana bot iat mateng hula, Lahatala angu emenghula raja ba parenta pina angu edadenang. Lahatala ERoh Hamulang angu Ekavasa omimi angu ba Ana ing gahing.  
\p Angu emangpi angu, ba na hurak iila.   
\p
\v 4-5 Minu adana, Yesus bot Eetvala ang naung ini taing vengmihit hama-hama doe Saitun dol taang. Ana ing parentat hula,  
\q1 “Vengani! Tura angu Yohanis ana mang jar ba metma nehe sarani, aarunge angase Lahatala Ana hula ening miaaung-mihama, se ved aaedeng maveng se, Ana ERoh Hamulang angu metma maiinang angu ebele. Base, iini malekang ading. Iini ekang lamal bendar Yerusalem anga eahalang ekang. Aarunge iini angami ading sampe Nimang Ana ERoh Hamulang metma iiomi mi tila angu edadenang. Bot Nandi metma iiat hubai tila angu eamulung.”\x + \xo 1:4-5 \xt Lukas 24:49; Matius 3:11; Markus 1:8; Lukas 3:16; Yohanes 1:33\x*   
\s1 Mutu Yesus Ava ohit sorga mi mida  
\p
\v 6 Yesus bot Eetvala ang naung imampi taing vengkumpul sehise, ini Adangtaaning hula, “Nimang! Ni hula taaning alang: Turang jamang negara Israel ava parenta angu Nimang vengani sehi. Aulang ba, angase Nimang hula ning ening lohit metma Roma eparenta angu eahalang e, ni malekang jol aabeung ba ading?”   
\p
\v 7 Ang muse Yesus ibalet hula, “Ejol angu iini ekang veng taaning ekang. Nimang ba enang kolang ejol angu veng ator.  
\v 8 Aarunge kabingdena maveng se, Lahatala ERoh Hamulang angu hoa iiomi mi, senge kavasa angu iing veng. Sengila se iini ila naba ba Na ening iila angu vengmaring metma nehe toang ba bendar Yerusalem mi bot aabang ba propinsi Yudea mi bot propinsi Samaria mi ang naung bot ila por ola ang naung taang veng iat hubai.”\x + \xo 1:8 \xt Matius 28:19; Markus 16:15; Lukas 24:47-48\x*  
\v 9 Mateng aulang seng muse, Yesus iapangadang mi ava ohit burang mi mida. Ana ava ohit ila bano Aing vengtering, angmuse ini bae uuling ateing niang iila.\x + \xo 1:9 \xt Markus 16:19; Lukas 24:50-51\x*   
\p
\v 10 Ini jedung burang euuling sehi se mibaroti se, nehe aaru pakiang majaat hamulang pake ue iabar oa ang mi tahi sehi.  
\v 11 Nehe aaru angu mateng hula, “He! Iing ba Galilea enehe! Etatalang ba iini jedung taninggar burang euuling angu? Vede Yesus Ava ohit burang mi mida ila bano Aing vengtering iini uuling ateing iila. Iini uuling ateing Ana mida tatalang se, Ana bale hela di eningse aulang.”   
\s1 Ini nehe aabeung valaping Yudas etelul ening  
\p
\v 12 Seng angmuse, Yesus Eetvala ang naung Saitun dol taang bale hela ila bendar Yerusalem mi. Dol angu bendar eola oma kilo nu.\f + \fr 1:12 \ft Uanguveng angu, Yahudi eguru agama ang naung atoran ening hula, ved hamulang adana, Yahudi enehe ang naung ekang lamal ola mi ekang. Yunani ehur kokal ang mi hurak hula, dol anga Yerusalem eolat emenghula, “Ved hamulang mi lamal eola” edadenang. Base, aulange pi ateing, hula dol angu bendar eolat kilo nu.\f*   
\p
\v 13 Ila bendar mi muse, ini hava nu mi mida mihit vengtahang. Angmuse, ini hava omi atela ang mi mida. Etvala ang naung iene benang ba:  
\q2 Petrus,  
\q2 Yohanis,  
\q2 Yakobus,  
\q2 Andarias,  
\q2 Pelipus,  
\q2 Tomas,  
\q2 Bartolomeus,  
\q2 Mateos,  
\q2 Yakobus (Alpius oal),  
\q2 Simon (Selot enehe),\f + \fr 1:13 \ft Hur ꞌSelotꞌ bot hur ꞌPatriotꞌ evengbanang hula, Simon anga nehe aaedeng itatominu senge ba inangkolang tahi angu enehe. Ini hula Roma eparenta nehe Israel epor taang angu aterit metma iola.\f*  
\q2 Bot Yudas (Yakobus oal).\x + \xo 1:13 \xt Matius 10:2-4; Markus 3:16-19; Lukas 6:14-16\x*   
\p
\v 14 Ing emangpi biasat taing vengmihi tominu sambajang hama-hama. Maria Yesus iva, nehe jangu aaedeng, bot Yesus ekaku ang naung imampi sambajang hama-hama.   
\p
\v 15 Ved nu adana, ini bot taing vengmihi oma inang ratu nu ari aaru. Petrus ana aloming tahi senge, ana mateng hula,  
\v 16 “Niva-nimang bot nekaku naung! Yudas ba tura erombongan iat ila Yesus adoi angu, iini jedung vengani sehi. Emangpi ba Yudas ening angu, etabit malekang jadit aulang. Se turang jamang mi Lahatala ERoh hur metma raja Daud omimi senge nababa metma Yudas adana angu ana hurak aulang iila.  
\v 17 Tura aing angu pi iiba. Andi piat karajang.”   
\p
\v 18 (Aarunge uanguveng Yudas ana Yesus Aing aabali sengmuse, eseeng angu ana metma meke kabingdena beli. Angmuse, meke angu metma emana aamina ening se ana angu mi adodut baat hela sampe atou takahi, bot atou sar ang naung emangpi kaluar.  
\v 19 Angmuse nehe ang naung itat sarenta angu ebele nehe emangpi ba bendar Yerusalem mi ang naung di Yudas eaamina angu vengmee. Anguba meke angu ini Ibrani ehur mi vengbanang ꞌAkeldamaꞌ evengbanang hula, angu ꞌMeke veꞌ.)\x + \xo 1:19 \xt Matius 27:3-8\x*   
\p
\v 20 Petrus bot mateng tarus hula, turang jamang mi raja Daud hurak aulang metma eMasmur buku tajaning angu mi tila. Ana hurak hula,  
\q1 ꞌKilange emihing mana angu, ana osing;  
\q2 nehe iiba ekang ang mi mihi ekang.ꞌ  
\p Angmuse ana bot taang hurak hula,  
\q1 ꞌKilange karajang angu, ini metma nehe aabeung ba enang.ꞌ\x + \xo 1:20 \xt Mazmur 69:25; 109:8\x*   
\p
\v 21-22 Base, pi malekang nehe valaping metma Yudas etelul ening. Nehe ba piamulung hama-hamat lamal luung iila. Malekang nehe ba Mutu Yesus At aabeta bot Amulung taang-taang mi ila, mulai Yohanis Yesus Aing sarani mi. Andi bot malekang uuling eng taang ateing, hula, Mutu Yesus aamina bot bale aabeta tila, bot Ana bale ila sorga mi mida, anguba pi nu vengtalail.”\x + \xo 1:21-22 \xt Matius 3:16; Markus 1:9; 16:19; Lukas 3:21; 24:51\x*   
\p
\v 23 Petrus mateng aulang seng muse, nehe ba imampi taing vengkumpul angmi angu ini nehe aaru iene vengbanang. Nehe nu ene Matias, bot nu angu, ene Yusup (ba ini ibiasat eaarut Barsabas; ene nu angu, benang ba Yustus).  
\v 24-25 Seng angmuse ini sambajang hula, “Nimang doe sorga mi! Nehe emangpi iomi Nimang ateing etatabi. Yudas ana ekarajang veng ea angu ebele ana aamina. Base Nimang Ana nehe aaru anga metma ni tubing, nuba ba ni vengtalail metma Yudas etelul ening, senge ni hula aing ohit metma Mutu Yesus Eetvala ening.”  
\v 26 Seng muse nehe aaru iene angu ini bing amaang. Angmuse bing angu Matias ba vengbaa. Angu ebele ini aing ohit metma etvala ening inang arinu belta nu angu imampi hama-hama.   
\c 2  
\s1 Nehe ang naung Lahatala ERoh ing vengbaa  
\p
\v 1-2 Nehe Yahudi ang naung ived aaung ba ini vengbanang hula, ꞌPentakostaꞌ\f + \fr 2:1-2 \ft Nehe Yahudi eved eele Pentakosta angu, gare se mulai ved eele Paska mi, minggu bititu maveng. Aulange pi ateing hula Mutu Yesus eaamina angu mietang ari iising iila.\f* angu veng, nehe emangpi ba Mutu Yesus Eaamulung ang naung taing vengmihi hava nu mi.\x + \xo 2:1-2 \xt Imamat 23:15-21; Ulangan 16:9-11\x* Mibaroti ini vengmee se burang mi arapi amal hoa emenghula eenar aaribut edadenang.  
\v 3 Senge bot ini uuling ateing se emenghula aad huring edadenang ekalambal-kalambal ila ing emangpi nu-nut iong taang.  
\v 4 Ing emangpi Lahatala ERoh ing vengbaa. Angmuse ini mulai nehe aabeung ehur eapapahing metma itat mateng, naba ba Roh metma mainang angu eamulung vengmateng.   
\p
\v 5 Uanguveng angu, Yahudi enehe toang aabang kanap por alolang mi iipi angu ue hoa Yerusalem mi taing vengkumpul. Iomi vengariak Lahatala Eamulung.  
\v 6 Ini na eamal angu vengmee muse, ini hoa mana angu mi taing vengkumpul. Bot ini nu-nut vengmee se ihur ba Mutu Yesus Enehe ang naung vengmateng. Angu ebele ini mijonga.  
\v 7 Ing emangpi taninggar, seng muse ini mateng hula, “Ah! Nehe ba mateng ang naung, ing emangpi Galilea enehe.  
\v 8 Aarunge etatalang ba pi vengmee se ini pi aabang hur ba nu-nut vengmateng angu?  
\v 9 Ping anga, propinsi Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Yudea, Kapadokia, Pontus, Asia,  
\v 10-11 Prigia, Pamfilia, Masir, Libia bendar Kirene abung angu; ping iiba angu bendar Roma mi hoa; iiba angu Kreta por taang ba hoa; bot Arab mi hoa. Ping iiba Yahudi enehe, bot iiba angu lelang abeung enehe ba agama Yahudi maso tila angu. Aarunge ping emangpi vengmee se, nehe ang naung pihur ba nu-nut metma na mura niang ba Lahatala ening iila angu vengmateng. Baa! Pi mijongat etatabi oo!”   
\p
\v 12 Ing emangpi taninggar, senge ini nu-nut itadangtaaning hula, “Etatalang ba ening aulang, ee? Evengbanang hula naba ba angu?”   
\p
\v 13 Aarunge nehe iiba angu ijajahi ening. Nehe ang naung hula, “Ee! Ekang iuuling ekang! Se ing angu, naboa ba ue!”   
\s1 Petrus Ana nehe toang iat mateng  
\p
\v 14 Angmi angu Petrus bot Mutu Yesus Eetvala aabeung arinu belta nu angu di ue. Angmuse, ana tahit nehe toang ba ue ang mi taing vengkumpul angu iat mateng. Ana amal aeelet iat hubai hula, “Nimang iimal, niva iimal, bot nekaku naung! Ing ba Yahudi enehe, bot iing ba hoa bendar Yerusalem anga mi mihi! Iiavel helet aaung-aaung senge ne mateng anga vengmee, se na hula hur aaung-hama metma iing emangpi veng iiat hubai.  
\v 15 Iini ekang vengiiomit hula nehe anga naung ue naboa ekang. Bae aulang niang! Vengani, se nehe iiba bae kukuaveng naboa niang. Se anga uhavede oda turinu!  
\v 16 Iini vengmee se nehe anga naung iihur ba nu-nut metma itat mateng. Emolo angu alang: Uanguveng, Lahatala Ana Ehurvala Yoel Aing metma na anga vengbanang iilat, hula:   
\q1
\v 17 ꞌLahatala vengbanang hula, “Eningse ved evengseng muse,  
\q2 Na Ne Roh angu bokong metma nehe emangpi enang,  
\q1 Iioal mehal bot iioal jangu ang naung,  
\q2 eningse Na metma Ne etvala ening.  
\q1 Iinehe kuar ang naung,  
\q2 eningse naba ba Na metma itubing angu ini uuling ateing.  
\q1 Bot iinehe boma ang naung,  
\q2 eningse naba ba Na hula metma itubing angu ini vengiipal.   
\q1
\v 18 Ila ved hula evengseng angumi se,  
\q2 Ne malea ang naung Na Ne Roh metma ma inang.  
\q3 Na metma mehal di emangpi enang,  
\q3 Bot Na metma jangu di emangpi enang.  
\q2 Naba ba Na metma iat hubai angu eningse ini vengmateng.   
\q1
\v 19-21 Eningse Lahatala Eved hoa. Aarunge ved angu bae hoa jedung se,  
\q2 ematurat Na na muraniang ang naung ening doe atelat burang mi.  
\q3 Na mura niang emenghula ved aamina edadenang;  
\q3 bot uuru di tenat emenghula ve edadenang.  
\q2 Na bot na emangpi ba mura niang angu por alolang anga taang ening.  
\q3 Na angu naung, emenghula ve, bot aad edadenang, ehara tutung bot ebanak di ava apaleteng emenghula bano edadenang.  
\q1 Eningse Lahatala Eved eele ba mura niang angumi se, nehe ba Lahatala Abanang etatabit ot ioang moling,  
\q2 angu ba Lahatala Ana ing ening lohi.ꞌ ”\x + \xo 2:19-21 \xt Yoel 2:28-32\x*  
\p Aing angu, ba turangmi Yoel vengbanang iila.   
\p
\v 22 Nekaku naung iing ba Israel enehe! Iavel hele senge naba ba na hula vengbanang anga vengmee. Lahatala Ana Yesus Nasaret enehe angu matubing iila. Ni ateing iilat hula, angu etabi, se Lahatala Ana Ekavasa metma Yesus enang Ana na mura niang ening ni uuling nieng taang ateing iila. Iing di na anga uuling ateing iila, se Yesus Ana iihahama mi na mura niang ang naung ening iila.  
\v 23 Aarunge iini Aing ening Ana aamina. Nehe jasi ang naung iimampi hama-hama Aing metma leut vengpaku. Emangpi ba iini ening metma Yesus adana angu, turang jamang mi Lahatala vengbanang iila, se etabit Eomi eamulung angu ebele.\x + \xo 2:23 \xt Matius 27:35; Markus 15:24; Lukas 23:33; Yohanes 19:18\x*  
\v 24 Iini ening aulang senge Ana etatabit vengaamina. Aarunge Lahatala bae vengkilang Yesus aaminat milalu niang. Se, Lahatala Ana Aing vengahit metma aaminang ekavasa angu eahalang, bot Lahatala Aing ening bale aabeta. Se aaminang ekavasa bae Aing vengtahang niang angu ebele.\x + \xo 2:24 \xt Matius 28:5-6; Markus 16:6; Lukas 24:5\x*   
\p
\v 25 Turang jamang mi raja Daud ana hurak iilat metma Yesus adana angu hula alang:  
\q1 ꞌNa ateing se Lahatala kilang ue nat toang pina,  
\q2 angu ebele na nu bae bisat nabaang  
\q3 jadi niang, se Lahatala kilang ue naing veng.   
\q1
\v 26 Angu ebele nomi mang eele;  
\q2 base na Aing tajaning Aing palevang,  
\q3 bot na kilang Aing anguba ading.   
\q1
\v 27 Ana bae noramana vengkilang nehe aamina ang naung imana mimihi niang.  
\q2 Bot Lahatala bae Enehe Hamulang ebaring angu vengkilang daang omimi manisa niang.   
\q1
\v 28 Aabetang evia emamolo angu Lahatala metma netubing iila.  
\q2 Angu ebele nomi mang eele,  
\q3 se, Lahatala ue nat toang pina angu ebele.ꞌ\x + \xo 2:28 \xt Mazmur 16:8-11\x*  
\p Anguba turang mi raja Daud hurak iila.   
\p
\v 29 Nekaku naung neserang naung! Angase naba ba, metma boma Daud adana angu na metma iiat mateng tarang. Raja Daud angu aamina tila, bot aing taloul iila. Edaang angu jedung ue pi hahama mi hoa vede ved anga venghili.  
\v 30 Raja Daud angu di, Lahatala Ehurvala ba nu. Bot ana ateing se, Lahatala Ana at palai tila hula, etabaning angu nu eningse parenta pina, aing angu Nehe ba turangmi Lahatala matubing iila.\x + \xo 2:30 \xt Mazmur 132:11; 2 Samuel 7:12-13\x*  
\v 31 Uanguveng, Daud ana naba ba ue apang oat hoa sehi angu euuling. Bot metma Nehe ba Lahatala Ana vengpalai tila hula gahing hoa adana di ematurat Daud ana vengbanang. Eningse Nehe angu aamina, aarunge Ana bot bale aabeta. Bot Daud di vengbanang hula Nehe angu Lahatala bae vengkilang nehe aamina ang naung imana mi mihi niang, bot Ebaring angu di bae manisa niang.   
\p
\v 32 Nehe ba Daud vengbanang angu, benang ba Yesus angu! Eamina omimi angu Lahatala Aing ening bale aabeta tila, bot Ebale aabeta angu ni uuling nieng taang ateing iila!  
\v 33 Bot angase Lahatala Ana Yesus Aing ohi senge pangka mieele-mibalolu angu pina tila. Angu ebele Ana doe mana ba Lahatala vengharaka tila angu mi mihi. Bot Imang ERoh Hamulang angu, Imang metma ma Enang iila, turang mi Lahatala palai tila angu eamulung. Angu ebele Yesus Ana ERoh Hamulang angu, metma ping di mapinang. Base, vede anga iini vengmee bot iini uuling ateing iila se, Lahatala Ana ERoh metma maninang iila angu ebele.  
\v 34 Daud bae sorga mi mida niang, aarunge ana hurak hula,  
\q1 ꞌLahatala Ana ne Manaing angu At mateng hula,  
\q2 “Aana Netene oa angmi mana ba Na vengharaka tila angumi mihi,   
\q3
\v 35 sampe Na ening nehe ba omi metma Eekakurang ang naung emangpi iora vengholong bot Aaing vengtou.ꞌ ”\x + \xo 2:35 \xt Mazmur 110:1\x*   
\p
\v 36 Angu ebele Israel enehe ang naung emangpi malekang ateing hula Yesus ba iini metma leut vengpaku ening aamina angu, Aingba Kristus, Nehe ba turang mi Lahatala Ana vengpalai hula gahing hoa angu. Bot Aingba piManaing Eele-balolu!”   
\p
\v 37 Vengmeet aulang muse, nehe ang naung iomi etatabit bae sanang niang. Angmuse ini Petrus bot etvala aabeung ang naung iadangtaaning hula, “Kaku naung! Ni malekang naba ba ening hengi?”   
\p
\v 38 Angmuse Petrus ibalet hula, “Iini malekang iiava vengbaroti, sengila ba bale Lahatala amulung. Iini malekang hoa senge nehe jar metma iing sarani hengi, aulange matubing hula, iini bot bale Yesus Kristus Evia aabetang angu eamulung iila. Angu di bot matubing hula, iiahalang ang naung Lahatala vengahi tila. Sengiila ba Lahatala Ana ERoh Hamulang angu metma maiinang.   
\p
\v 39 Se na angu Lahatala vengpalai angu metma nehe emangpi ba metma Enehe ening iila angu mainang. Ening aulange, Epalai angu, metma maiinang bot iitabaning ang naung di inang. Ana bot palait metma nehe aabeung ang naung di inang.”   
\p
\v 40 Petrus jedung iat mateng aavening vengbanang hula, “Angase aabetang via emamolo angu nehe toang iabar ma enang iila. Angu ebele iini malekang iiava vengani, senge iini ekang nehe jasi ahala ang naung ivia angu eamulung ekang. Aarunge iini malekang Lahatala Evia molo anguba eamulung. Ening aulange Lahatala Ana iing ening lohi bot At aabeta ejajehing.”   
\p
\v 41 Angmuse nehe toang ang naung Petrus emateng metma iadana angu ini metma iomi mi tila. Angmuse ini Yesus Evia aabetang angu amulung, bot ini banang senge nehe jar metma ing sarani. Ved angu veng nehe ba omi metma Yesus vengaanamang angu ribu tue.  
\v 42 Ini nehe aabeung ba Yesus Amulung angu iat taing vengkumpul hama-hama. Ved kakanap ini kalakat Mutu Yesus Egahingvala ang naung ivomung angu venghele. Ini sambajang hama-hama. Bot naadang hama-hama.   
\s1 Nehe omi Lahatala vengaanamang ang naung iabetang elamal-etahi  
\p
\v 43 Mutu Yesus Eetvala ang naung tanda herang toang ening anguba nehe emangpi jonga bot iuangmari.  
\v 44 Nehe ba Mutu Yesus Evia aabetang eamulung ang naung taing veng mana nu mi mihi bot aabeta tominu-tahanu, bot naba ba ing veng angu ini paket hama-hama.\x + \xo 2:44 \xt Kisah Para Rasul 4:32-35\x*  
\v 45 Senge iiba angu ibarang bot ikavasa ang naung aabali, sengee eseeng angu ini metma nehe ba omi metma Lahatala vengaanamang ang naung inang.  
\v 46 Ved kakanap ini Lahatala Ehava Hamulang mi taing vengmihi. Iomi mang lebal angu ba ini naadang teamulung hava nu mi ila hava nu mi. Bot ing emangpi aabeta toang-mamoling, bot ini bae iatang aanamang niang.  
\v 47 Ved kakanap ing emangpi tajaning-palevang at mida Lahatala enang bae esia-epodu veng niang. Nehe ba bae ing veng hama-hama niang ang naung di emangpi ing vengsanang etatabi. Ved kakanap Lahatala Ana nehe ening lohi, angu ebele nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang angu tatoang-tatoang.   
\c 3  
\s1 Petrus nehe ia aamina ening mona  
\p
\v 1 Ved nu adana, oda tue vedba, Petrus bot Yohanis oleve Lahatala Ehava hamulang mi ila senge hula nehe aabeung ang naung imampi sambajang.  
\v 2 Ini hula viaha eele nu mi maso, ene ꞌViaha Aalusꞌ. Angu mi nehe mehal nu iva aing vengajai mi ia aamina ini uuling ateing. Ved kakanap nehe aing tevang at ila mana angu mi, senge nehe ba hula Lahatala Ehava Hamulang ang mi maso angu ana iseeng banang.  
\v 3 Ana uuling ateing Petrus bot Yohanis oleve hula masot omimi mida, angmuse ana atang horuk senge iabanang hula, “Nimang! Oleve iiomi nejahi hengi. Na iiba metma ma nenang hengi!”   
\p
\v 4 Oleve euuling aaung-aaung, ang muse Petrus at mateng hula, “Kaku! Angami uuling hengi!”   
\p
\v 5 Angmuse nehe angu apang ohi senge oleve iuuling, bot ana veng eomi hula, “Oo! Oleve anga, malekang na iiba metma ma nenang ba anga.”   
\p
\v 6 Aarunge Petrus at mateng hula, “Kaku! Seeng dena ae naing veng di niang. Aarunge naba ba ae naing veng anga ba na hula metma ma eenang. Angu ebele aana aavel helet aaung-aaung. Yesus Kristus, Nasaret enehe angu Ekavasa na metma ma eenang, aaungba aana tahi senge lamal!”   
\p
\v 7 Angmuse Petrus ana nehe ia aamina angu atang tene angu vengpina, moling masiring aing bakung atahing. Uanguveng angu di ia benang mang mona, bot ia pandu iipi angu di daeri tila.  
\v 8 Mibaroti se, ana kodo tahi, angmuse ana mulait lamal va-vaa ma-maa senge ia angu vengsoba. Seng angmuse, ana oleve iamulung hama-hama masot mida Lahatala Ehava Hamulang mi. Ana lamal, kodo-hipar bot Lahatala Aing tajaning.  
\v 9 Angmuse ana lamal bot Lahatala Aing tajaning angu nehe emangpi uuling ateing.   
\p
\v 10 Ini uuling ateing muse, ini mijonga senge mateng hula, “Aing anga, nehe ia aamina ba Viaha Aalus mi mihit nababanang angu. Etatalang ba aulang, ee?”   
\s1 Petrus ana Lahatala Ehava Hamulang mi mateng  
\p
\v 11 Angmuse, nehe angu Petrus bot Yohanis oleve iamamulung lamal. Inang tue ila najong nu mi ene ꞌNajong Raja Solemanꞌ. Nehe emangpi mijonga sengila ba ini hoa ing vengkumpul.  
\v 12 Petrus uuling iateing muse, ana iat mateng, hula, “Ee, Israel enehe ang naung! Etatalang ba iini uuling na anga ateing muse ini mijongat aulang angu? Etatalang ba iini mang ni uuling alolang niang anga? Iini oma hula, nehe anga lamal anga ni tebahi pina, ee, ni kalakat Lahatala Amulung? Ee, tatalang?  
\v 13 Na hula iiat hubait alang: Tidat timang ang naung, anguba tidat Abraham, tidat Isak, bot tidat Yakob ini Lahatala Aing somba. Lahatala uangu ba Ana Nehe nu vengtalail iila angu Aing ohit mida eele-balolu, aingba Yesus. Yesus angu, Nehe ba tura iini Aing metma gubernur Pilatus atang mi abaang angu. Gubernur hula Aing ening lohi, aarunge iini iia, sengiila ba vengkilang nehe Ameang.\x + \xo 3:13 \xt Keluaran 3:15\x*  
\v 14 Aarunge Yesus angu, nehe nu ba bae Eahalang veng niang. Aing angu omi aaung. Gubernur hula Nehe ba eahalang veng niang angu aing ening lohi, aarunge iing bae amulung niang, senge iini omi taang ot nehe ba biasat nehe ameang anguba aing ening lohit metma ma iinang.\x + \xo 3:14 \xt Matius 27:15-23; Markus 15:6-14; Lukas 23:13-23; Yohanes 19:12-15\x*  
\v 15 Sengmuse iing ba Yesus Ameang. Aing anguba ening ping emangpi bisa aabeta. Etabit Ana aamina tila, aarunge Eaamina omimi angu Lahatala ening Ana bale aabeta tila. Aing anga ba ni uuling nieng taang ateing iila.   
\p
\v 16 Nehe ia aamina anga iini apang-ateing. Angase ana daeri tila, aarunge noleve ba bae ening ana mona niang. Noleve bae ni kavasa iiba veng niang. Kavasa angu Yesus ba Abung. Nehe angu bale daeri tila anga, ana omi metma Yesus vengaanamang angu ebele. Nehe anga iiapangaadang mi mona tila anga Yesus ba aing ening mona.   
\p
\v 17 Kaku naung! Angase na ateing hula, iing bot iinehe eele ang naung jasi ening metma Yesus adana tila aarunge nababa iini ening angu, iini bae vengkaruang niang.   
\p
\v 18 Aarunge Lahatala Ana turang jamang mi Ehurvala ang naung ing gahing iot vengbanang iilat hula, Kristus, Aing angu Nehe ba Lahatala turangmi palait hula gahing hoa angu, malekang susa-lala angu tevang. Bot angase, na uangu jadit aulang iila.  
\v 19 Angu ebele, iini malekang iiahalang-iiavali ang naung vengbaroti sengila ba bale Lahatala amulung, aulange Ana iiahalang-iiavali ang naung vengahi bot Ana bae vengani niang iila.  
\v 20 Eningse Lahatala Ana iiomi ening aanamang bot iing ening aabetat aaung-hama. Eningse Lahatala di Kristus nehe ba Ana vengpalai tila angu, gahing hoa. Bot Kristus angu, Aing benang ba Yesus angu.  
\v 21 Turang jamang mi, Lahatala Ana Ehurvala ang naung ing gahing iot vengbanang iilat hula, ꞌEningse Lahatala Ana na emangpi angu ening aaung-hama bot bale ening hiba.ꞌ Base, Yesus malekang jedung sorga mi mihit sampe ejol Lahatala Ana na emangpi angu ening aaung-hama bot bale ening hiba senge, Ana hoa.   
\p
\v 22 Turang mi boma Musa di Israel enehe ang naung iat mateng iilat metma Yesus Kristus adanat hula,  
\q1 ꞌLahatala anguba iiManaing, eningse Ana iilelang omimi iinehe nu gahing metma Ehurvala ening, emenghula Ana naing gahing metma Ehurvala ening angu edadenang. Base, emangpi ba Ana hula metma veng iiat hubai angu iini malekang iiavel metma venghele.\x + \xo 3:22 \xt Ulangan 18:15, 18\x*  
\v 23 Aarunge nehe ba eat bae Nehe ang Emateng angu venghelet aaung niang angu, eningse bae ing metma Lahatala Enehe ening niang. Angu, eningse ini bae aaung-hama iiba harak niang.ꞌ\x + \xo 3:23 \xt Ulangan 18:19\x*   
\p
\v 24 Boma Musa bae enangkolang vengbanang aulang niang. Aarunge Lahatala Ana nehe aabeung ang naung di ing gahing, metma Ehurvala ening, bot ing di vengbanang aulang iila. Angu ebele turangmi Lahatala Ana boma Samuel bot Lahatala Ehurvala ang naung emangpi di ing gahing, iot vengbanang hula, eningse Lahatala Ana Kristus Aing gahing hoa. Bot angase na angu jadit aulang iila.  
\v 25 Turang jamang mi, palai angu Lahatala Ana metma tidat-timang ang naung veng iat hubai tila. Angu ebele Lahatala Ana Ehurvala ang naung ing gahing iot palai angu vengbanang. Lahatala Ana tidat boma Abraham at palait hula,  
\q1 ꞌEningse Lahatala Ana aaung-hama metma bangsa emangpi ba por alolang taang angu inang. Abraham etabaning omimi angu, eningse Lahatala Ana aaung-hama angu metma nehe emangpi mainang.ꞌ\x + \xo 3:25 \xt Kejadian 22:18\x*  
\q1 Palai angu metma iing di iiadana.  
\v 26 Base Lahatala Ana Oal ba vengtalail iila angu gahing hoa, sengila ba via matubing aulange iiahalang-iiavali ang naung iini vengbaroti. Na uangu, Lahatala Ana ening aulang senge aaung-hama angu Ana metma maiinang. Lahatala Ana Oal angu panatut ematurat metma mapinang senge Ana bot metma bangsa aabeung ang naung di inang.”   
\c 4  
\s1 Agama Yahudi enehe eele ang naung Petrus bot Yohanis oleve iarut hoa iapang aadang mi  
\p
\v 1 Petrus bot Yohanis oleve jedung nehe ang naung iat mateng sehi se, nehe eele inang aaedeng hoa. Ing iiba, agama Yahudi ekapala ang naung, iiba kelompok Saduki mi angu enehe, bot Lahatala Ehava Hamulang jajaga ekapala. Ini hoa Petrus bot Yohanis oleve iat mateng.  
\v 2 Nehe eele ang naung alil se Petrus bot Yohanis oleve nehe ang naung emangpi iat hubait hula, “Yesus aamina angu Ana bale aabeta tila! Aulang senge, Ana via bukat metma nehe aamina ang naung inang, senge ing di bale aabeta.”\f + \fr 4:2 \ft Baang Saduki enehe ang naung vomung-pahang ba vengbanang hula nehe aamina bale aabeta angu bae metma iomimi niang.\f*  
\v 3 Angmuse ing di bot inehe ang naung parentat ila oleve iadoi. Aarunge birkua tila base, ini oleve ing metma bui mi masot vengtahang. Emitobang, senge ini hula parkara angu vengurus.  
\v 4 Aarunge nehe ba etvala ang naung ing venghele ang naung, nehe toang mangaku tilat hula, naba ba ini vengbanang angu, etabi. Angu ebele nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang angu taang maveng toang, oma inang ribu ising.   
\p
\v 5 Emitobang muse, nehe Yahudi enehe eele ang naung bendar Yerusalem mi taing veng kumpul. Anguba, agama Yahudi ekapala ang naung, Yahudi ehada eboma ang naung, bot guru agama ang naung,  
\v 6 bot agama Yahudi e buang vala angnaung e kapala ene Hanas angu di ue ang mi. Nehe eele eabeung ang naung benang ba, Kayafas, Yohanis, Aleksander, bot nehe eele ehava omi aabeung ang naung di ue ang mi.  
\v 7 Ing emangpi maso tila muse, ini parentat nehe ila senge Petrus bot Yohanis oleve iat hoa, nehe eele ang naung iapang aadang mi. Oleve maso ang muse, ini iadang taaning hula, “Etatalang ba nehe ia aamina angu iini bisa ening mona? Nuba ekavasa ba iini pake? Nuba ba ing gahing ba iini ening aulang?   
\p
\v 8 Ang muse Lahatala ERoh Petrus aing veng, ang muse Petrus barani, ana ibalet, hula,  
\q1 “Nimang, iing ba ninehe eele, bot Israel ehada eboma naung!  
\v 9 Ni ateing se vede anga nimang iimal hula parkara ening metma niadana, se ni nehe ia aamina nu aing ening mona tila angu ebele. Senge bot nimang iimal hula ateing, nuba ekavasa ba ni metma aing ening mona angu?  
\v 10 Base, na hula iibalet alang: Nimang oma jedung Nasaret enehe ba ene Yesus angu vengani sehi. Aing anguba, Kristus ba turang mi Lahatala Ana vengpalai tila angu gahing hoa. Aarunge iini Aing metma leut veng pakut Ameang iila angu. Aarunge Eaamina omi mi angu Lahatala Aing ening Ana bale aabeta tila. Na hula nimang iimal bot bangsa Israel enehe ang naung emangpi malekang ateing hula, nehe ia aamina ni ening mona angu, Yesus angu ba Ekavasa metma ma ninang.  
\v 11 Yesus anga ba, ini Lahatala Esurat hamulang mi hurak veng banang iilat hula,  
\q2 ꞌVar nu angu molang ang naung ohit bia tila,  
\q3 aarunge anga se var angu metma var halomang ening iila.ꞌ\x + \xo 4:11 \xt Mazmur 118:22\x*   
\q1
\v 12 Por alolang anga miipi, Lahatala bot bae via aabeung iiba veng harakat metma ma pinang senge ping ening lohit metma piahalang-piavali ang naung eahalang niang. Aarunge via nu kakolang, benang ba Yesus. Hula bae Aing niang se, nehe aabeung nu bot bae bisat ping ening lohi niang.”   
\p
\v 13 Nehe ba ang mi mihi ang naung ateing hula, Petrus bot Yohanis oleve angu, mang nehe biasa, oleve angu bae sakola eele niang. Aarunge oleve ibarani angu ba ini mijonga, se oleve nehe toang iapangaadang mi mateng angu ini bae iuangmari niang, bot ini ateing hula, oleve angu, Yesus At aabeta angu ebele.  
\v 14 Bot nehe ia aamina ba mona tila angu di iapangadang mi tahi sehi angu ebele, ini bae mateng toang niang iila.  
\v 15 Ang muse ini Yesus Eetvala aaru angu ing gahing hula, “Iini kaluar hela alolang mi mihi.” Senge ini hula temaring.  
\v 16 Ini itat mateng hula, “Kaku naung! Pi malekang naba ba ening metma nehe aaru angu iadana? Se nehe emangpi Yerusalem mi angu ateing iilat hula, oleve ba tanda herang anga ening angu ebele. Pi bot hula akal tatalang, se ebukti ue tila angu?  
\v 17 Miaaung pi via valaping senge na anga ekang aalilit taang-taang mi ila ekang. Bot miaaung hula pi oleve ing ening ini iuangmari senge, ini bot ekang Yesus Evia Aabetang angu vengmaring ekang. Oleve iiat bae ping venghele niang se, naba ba pi ening metma iadana angu ini ina ateing!”   
\p
\v 18 Ang muse ini bot bale oleve iarut maso, senge iat hapat hula, “Vengani! Iini bot ekang Yesus Evia aabetang angu metma nehe emaring ekang!”   
\p
\v 19 Aarunge Petrus bot Yohanis oleve ibalet hula, “Nimang iina veng pikir hengi. Naba ba lebe miaaung? Iiparenta eamulung ba, miaaung ee? Lahatala Eparenta eamulung ba, miaaung?  
\v 20 Se na toang ni uuling nieng taang ateing illa, bot niaver vengmee tila. Tatalang e ni bisa veng taimang senge ekang nehe at hubai ekang!”   
\p
\v 21 Ang muse, nehe ba mihit parkara veng urus ang naung, ini bot oleve ihapa. Yahudi enehe ang naung ateingse nehe toang Lahatala tajaning-palevang, se Petrus bot Yohanis oleve nehe ia aamina angu ening mona tila angu ebele. Bot ini oleve ing ening lohi. Se ini bae ateing niang hula tatalang senge ini bisa oleve ing hukung angu ebele.  
\v 22 (Nehe ia aamina angu etung ari buta alehil, senge ana uhavede lamal aaung.)   
\s1 Yesus Enehe ang naung sambajang banang senge ini ekang iuangmari ekang  
\p
\v 23 Ini Petrus bot Yohanis oleve ing ening lohi tila muse, oleve bale iserang ang naung ibele ila. Seng angmuse emangpi ba Yahudi eagama ekapala enehe eele ang naung bot hada eboma ang naung venghapa tila angu Petrus bot Yohanis oleve vengsarenta.  
\v 24 Vengmeet aulang muse, iserang emangpi angu, taing vengkumpul bot tominu senge sambajang hula, “Lahatala ba mi kavasa, Nimang Aaing ba burang bot por alolang, bot emangpi ba omimi angu ening.\x + \xo 4:24 \xt Keluaran 20:11; Nehemia 9:6; Mazmur 146:6\x*  
\v 25 Tura Lahatala ERoh Hamulang angu boma Daud aing paket metma Lahatala Ehurvala ening iila. Ana vengbanang iilat hula, eningse nehe ang naung Yesus Aing lavang, se ana hurak hula,  
\q1 ꞌBangsa-bangsa enehe ang naung iomi alil iila, se ini hur ba bae molo niang vengmee angu ebele;  
\q2 Ini mang sama-aening, senge parkara ba ela-eajala veng niang angu ening.   
\q1
\v 26 Raja-raja por alolang taang ang naung ini taing vengkumpul senge hula Lahatala At malibal,  
\q2 bot kapala ang naung itat tominu senge ila Lahatala bot Kristus Aing lavang,  
\q3 Aing benang ba turang mi Lahatala Ana vengpalai tila hula gahing hoa angu.ꞌ\x + \xo 4:26 \xt Mazmur 2:1-2\x*   
\p
\v 27 Na emangpi ba boma Daud hurak iila angu, angase jadi tila. Se bendar anga mi, raja Herodes bot gubernur Pontius Pilatus bot ni nehe boma ba Israel mi ang naung, bot bangsa aabeung ekapala ang naung taing vengkumpul iila angu ebele. Seng muse ing emangpi tominu senge Yesus, nehe ba Lahatala vengtalail iila angu, Aing lavang.\x + \xo 4:27 \xt Matius 27:1-2; Markus 15:1; Lukas 23:1, 7-11; Yohanes 18:28-29\x*  
\v 28 Aarunge angase ni ateing iila angu emangpi Lahatala Eomi vengbaa, naba ba turang mi Lahatala veng putus iila angu eamulung.  
\v 29 Angase, Nimang Lahatala Aana niuuling hengi, se ini nihapa niot ekang Yesus ene angu vengmaring ekang. Base, ni banang Aana ning ening barani senge ni ila Eehur aaung-hama metma Yesus adana anga metma taang-taang mi nehe at hubai. Bot ni bae na iiba veng niuangmari niang.  
\v 30 Ning di banang senge Aana Eekavasa metma maninang, senge ni bisa nehe dila ang naung ening mona, bot na bae mura niang tanda herang edadenang toang rae ening aulange nehe ang naung ateing hula, kavasa angu Nehe Hamulang ba Lahatala Aing gahing, benang ba Mutu Yesus angu Abung hoa. Ni sambajang anga mang alang.”   
\p
\v 31 Ini sambajang sengmuse, hava ba ini mi taing vengkumpul angu, tadiri. Bot ing emangpi Lahatala ERoh Hamulang ing vengbaa. Angmuse ini hela Lahatala Ehur aaung-hama angu vengmaring, bot ini bae iuangmari niang.   
\s1 Nehe omi vengaanamang ang naung aabetat tamadi se tevang hama-hama, bot sanang hama-hama  
\p
\v 32 Seng angmuse, nehe emangpi ba iomi Yesus vengaanamang angu, ini itomi nu, bot ini aabetat iomi metma tejajahi. Iiba bae iatang aanamang niang, senge ini sukat na metma ma tatenang. Na emangpi ba ing veng angu ini paket hama-hama.\x + \xo 4:32 \xt Kisah Para Rasul 2:44-45\x*  
\v 33 Senge Lahatala kavasa metma Eetvala ang naung inang senge ini nehe at hubait hula, Mutu Yesus aamina angu Ana bot bale aabeta tila. Ini bot uuling ieng taang ateing iila. Senge bot Lahatala Ana aaung-hama metma mainang mitoang mirae.  
\v 34-35 Ing angu di, iiba angu ipor bot ihava di aabali. Senge eseeng angu, ana baning ila metma Mutu Yesus Eetvala ang naung inang. Senge ini metma nehe toang ang naung ing vengbalenta. Angu ebele ini bae na-nu ioang kurang di niang.   
\p
\v 36-37 Yusup di ening aulang. Aing anga, Lewi etabaning, Siprus por taang hoa. (Etvala ang naung ene aabeung maveng earut hula, ꞌBarnabasꞌ, angu evengbanang hula, ꞌnehe ba sukat ening nehe aabeung ot lebalꞌ.) Ana ila epor vengdena angu aabali, senge eseeng angu baning ila metma Mutu Yesus Egahingvala ang naung inang.   
\c 5  
\s1 Ananias bot Sapira oleve aamina, se ini Latahala ERoh Hamulang ajajala angu ebele  
\p
\v 1 Uanguveng angu nehe mehal nu ene Ananias. Ejangu angu ene Sapira. Oleve di, ipor vengdena nu aabali.  
\v 2 Aarunge oleve tominu por ebili angu dena vengamaang. Por angu aabali sengmuse, Ananias ila Lahatala Eetvala ang naung iat hubait hula, “Ni por vengdena nu aabali tila. Angase ni hula eseeng angu emangpi metma Lahatala enang.”   
\p
\v 3 Aarunge Petrus ehapat hula, “Ananias! Etatalang ba oomi vengdadena epor ba aana aabali eseeng angu aana vengamaang angu? Oomi etatabit jasi tila, se aana setang enehe eele eoomi eamulung angu ebele. Aana baranit Lahatala ERoh Hamulang angu ajajala!  
\v 4 Aana hula por angu aabali, por angu bae aabali niang ee, aaing ba eeoomi. Por angu aabali tila se, eseeng angu aana hula emangpi metma Lahatala Enang, ee niang, angu di aaing ba eeoomi. Aarunge etatalang ba aana bisat ening aulang angu? Aana eebabakeng ening aulang hula ning ba manusia anga niajajala, aarunge nehe iiba bae Lahatala angu ajajala niang!”   
\p
\v 5 Ananias ana vengmeet Petrus mateng aulang muse, mibaroti se ana baat meke mi hela, angmuse ana aamina. Nehe emangpi ba ehoja ang vengmee angu iuangmarit etatabi.  
\v 6 Angmuse nehe mehal kaneng inang aaedeng maso, sengila ba Ananias ebaring angu ini baloli, sengmuse at ila aing taloul.   
\p
\v 7 Oma oda tue aulang muse, Ananias ejangu di hoa. Aarunge ana bae ateing hula emehal angu aamina tila niang.  
\v 8 Angmuse Petrus ana adangtaaning hula, “Tatalang, niva? Por ba iini aabali tila angu ebili ba alang anga, ee niang?”  
\p Angmuse ana ebalet vengbanang hula, “Etabi, nimang. Ebili ba mang aulang ba angu.”   
\p
\v 9 Ang muse Petrus ehapat hula, “Etatalang ba eemehal ooleve tominu senge hula Lahatala ERoh angu ajajalat aulang angu? Aana uuling hengi! Nehe uangu naung ba uhavede eemehal at ila aing taloul angu, ini bale tila. Bae luung niang se, ing ba bot eebaring angu tevang ila metma eemehal abar oa angmi taloul.”   
\p
\v 10 Nehe jangu angu ana Petrus emateng aulang angu vengmee muse, mibaroti se, nehe jangu angu baat hela emana eela taang aamina. Uanguveng angu nehe mehal kaneng ang naung bot bale maso, ini uuling ateing se nehe jangu angu di aamina tila. Angmuse ini ebaring angu tevang at ila metma emehal abar oa angmi taloul.   
\p
\v 11 Angmuse nehe ba iomi Yesus vengaanamang ang naung, iuangmari. Bot nehe aabeung ang naung di naba ba metma Ananias bot Sapira oleve iaamina adana ang vengmee angu emangpi iuangmari.   
\s1 Petrus bot Yohanis oleve nehe toang ening mona  
\p
\v 12 Yesus Eetvala ang naung tanda herang toang amarat ening angu di, nehe ang naung uuling ateing. Gahingvala ang naung ila Lahatala Ehava Hamulang ang mi maso. Ini raja Soleman enajong mi taing vengmihi tominu-tahanu.  
\v 13 Nehe toang Mutu Yesus Enehe ang naung ing tajaning. Aarunge nehe ba bae omi Yesus vengaanamang jedung ang naung di ue se, ana bae baranit ila angu mi masot imampi taing vengkumpul niang.   
\p
\v 14 Aarunge nehe ba omi Yesus vengaanamang angu, luung niang se mehal bot jangu di taang maveng tatoang-tatoang.  
\v 15 Lahatala Eetvala ang naung tanda herang taang amarat ening angu ba nehe dila ang naung nehe iat hoa, senge via adil mi bihi taang iatiang. Se, ini vengpikir hula, “Petrus bot Yohanis oleve lamal angami lakal angse, iahumana ang ba ing vengbaa di, nehe dila anga naung mona.”  
\v 16 Angu ebele, aabang-aabang ba bendar Yerusalem eadil mi ang naung di enehe toang-rae hoa. Ini inehe ba dila ang naung tevang hoa, base Yesus Eetvala ang naung ing emangpi ing ening mona. Bot inehe ba setang iapang taang ang naung di ini iat hoa, base Yesus Eetvala ang naung setang angu emangpi aterit metma ioola.   
\s1 Mutu Yesus Eetvala ang naung susalala harak  
\p
\v 17 Mutu Yesus Eetvala ang naung ikarajang angu ebele, agama Yahudi ebuangvala enehe eele ang naung ekapala bot ia-atang ba kelompok Saduki mi ang naung, iomi mang alil metma iadana.  
\v 18 Angu ebele ini ila Mutu Yesus Eetvala ang naung iadoi, seng angmuse iat ila ing metma bui mi maso.\f + \fr 5:18 \ft Hur kokal angu Yunani ehur mise evengbanang hula, “metma bui mi maso.” Aulang di evengbanang aabeung bot hula, “metma bui mi maso senge nehe toang apang aadang mi ing ening iava aaloring.”\f*   
\p
\v 19 Aarunge kua angu adana, Lahatala Egahingvala sorga mi bui angu mi hoa, sengila ba ana bui eviaha angu ening abaleleng. Seng angmuse ana iat lamal hela via eela mi. Ang muse ana iat mateng hula,  
\v 20 “Angase iini Lahatala Ehava Hamulang ang mi ila. Ila angmo mi, Lahatala Evia aabetang ba hiba angu metma nehe toang ang naung veng iat hubai, senge ini ateing.”   
\p
\v 21 Emi tobang kukuaveng muse, ini ening Lahatala Egahingvala sorga mi hoa iat mateng iila angu eamulung. Seng angmuse ini ila Lahatala Ehava Hamulang elapa omi ang mi maso, sengila ba ini ang mi nehe toang ang naung iavomung-iapahang.  
\p Luung di niang se, Yahudi ebuangvala ang naung ieele angu bot eserang ang naung bot nehe eele ang naung bot Israel ehada eboma ang naung ini hoa parkara vengurus emana angu mi taing vengkumpul. Angmuse ini nehe jaga ang naung ing gahing ila bui mi Petrus bot Lahatala E etvala aabeung ang naung ing medit iat hoa, senge ini parkara angu vengurus.   
\p
\v 22 Aarunge uanguveng angu nehe jaga ang naung ila bui mi se, Petrus bot Lahatala Eetvala aabeung ang naung bae ue niang iila. Ang muse nehe jaga ang naung bale ila mana parkara vengurus ang mi nehe eele ang naung iat hubai.  
\v 23 Ini vengbanang hula, “Nimang iimal ekang alil ekang. Ni ila bui mi, senge ni uuling ateing se bui eviaha angu emangpi jedung vengtering. Bot nehe jaga ang naung di emangpi ue ang mi tahi sehi. Aarunge ni iot bui eviaha angu buka senge ni maso se, ni bae nehe iiba harak niang.”   
\p
\v 24 Vengmeet aulang muse, agama Yahudi ekapala enehe eele ang naung, bot Lahatala Ehava Hamulang ejaga enehe eele angu, ing emangpi iomi mang iipi sehi, se ini bae nababa etvala ang naung iadana angu manggarati niang angu ebele.   
\p
\v 25 Angmuse, nehe nu hoa iat hubait hula, “Nimang iimal, vengmee hengi! Nehe ba iini ing tahang metma bui mi angu, ae via eela ang mi! Anga se ini ae Lahatala Ehava Hamulang anga mi tahi senge nehe avomung-apahang sehi!”   
\p
\v 26 Vengmeet aulang muse, Lahatala Ehava Hamulang ejaga ekapala angu bot nehe jaga ang naung ini ila Petrus bot eserang ang naung imampi bale iat hoa. Aarunge nehe jaga ang naung ila ang mi muse, ini iuangmari, se nehe toang ang naung Petrus emateng angu vengmee sehi angu ebele. Ini vengiomit hula, misavaka nehe toang ang naung bir arahak, bot var metma nehe jajaga ang naung ioda. Angu ebele, ini bale Petrus bot Lahatala Eetvala ang naung iadoi angu, ini mang iasenang iat hoa, ini bae baranit ing medit vengpaksa niang.   
\p
\v 27 Ang muse ini Petrus bot Lahatala Eetvala ang naung iat mana parkara vengurus ang mi ila. Ang muse nehe eele angu ana Petrus bot eserang ang naung iadangtaaning,  
\v 28 hula, “Ning ba Yahudi enehe eele ang naung emangpi iihapat tilat hula nababa Yesus adana angu ekang vengmaring ekang! Aarunge iini bae ni parenta angu eamulung niang iila, iini mang ening iiomi ang ba eamulung! Iini lamal vomung-pahang bendar Yerusalem anga migoleng. Iini ning ening ahalat hula, ning ba nehe gahing senge ila Yesus angu Aing ening aamina.”\x + \xo 5:28 \xt Matius 27:25\x*   
\p
\v 29 Ang muse Petrus ana tahi metma Eetvala ang naung ihurvala ening. Seng angmuse ana ibalet hula,  
\q1 “Nimang iimal! Manusia eparenta Lahatala Eomi angu malavang se, ni bae eamulung niang. Aarunge ni malekang Lahatala Eparenta angu ba eamulung!  
\v 30 Nehe ba ni aabetang hiba evia buka angu, aingba Yesus. Aing angu, Nehe ba iini Aing metma leut vengpakut ening aamina angu. Aarunge Lahatala ba tura tidat timang ang naung Aing somba angu, Aingba bale Yesus Aing ening Eaamina angu omimi aabeta tila!   
\q1
\v 31 Angase Lahatala Ana Yesus Aing ohi, senge metma Atang tene oat amihing iila. Senge Yesus kavasa pina tila emenghula raja eele edadenang. Ana via buka tila aulange nehe vengahit metma iahalang ang naung eola. Ana hula via metma ping ba Israel enehe anga naung mapinang, senge pi tava vengbaroti bot ekang piahalang ang naung emangpi bale ening ekang. Ening aulange, Lahatala Omi metma pi jahi base Ana pi ahalang ang naung emangpi vengahi.  
\v 32 Se ning anga, uuling nieng taang ateing iilat hula, Yesus etabit aamina tila, aarunge Ana bot bale aabeta tila. Lahatala ERoh Hamulang angu di na anga naung emangpi uuling ateing. Base Ana metma nehe ba Yesus Evia aabetang eamulung ang naung di veng iat hubai tila. Lahatala Ana Eroh Hamulang angu metma nehe ba Evia aabetang eamulung ang naung di inang iila.”   
\p
\v 33 Vengmeet Petrus ana mateng aulang sengmuse, nehe emangpi ba parkara vengurus emana mi mihi angu, alil etatabi anguba ini hula Mutu Yesus Eetvala ang naung iameang.  
\v 34 Aarunge angmi angu di nehe nu mihit parkara vengurus eamulung sehi angu ene Gamalial. Nehe toang aing vengtou, aing angu, nehe agama Farisi eguru hur adang. Anguba Petrus mateng sengmuse, ini hula ameang, aarunge Gamalial tahi seng muse ana nehe ang naung iot Petrus bot Lahatala Eetvala abeung ang naung iat via eela mi hela vengtahang kabingdena.  
\v 35 Ini via eela mi hela iila muse, ana nehe eele ang mi ang naung iat mateng hula,  
\q1 “Nekaku naung emangpi! Pi malekang tava-vengani! Misavaka pi harubang mi jasi ening metma nehe anga naung iadana. Pi malekang uukur aavening hengi.  
\v 36 Tura angu nehe nu ene Teudas. Ana jedung aabeta sehi angu ana ava ohit hula, aing angu nehe eele, anguba oma nehe ratu buta eamulung. Aarunge nehe ameang angmuse, enehe ba eamulung ang naung bihit tarae-teapahing, angu ebele angase nehe ba eamulung ang naung, di bae iava vengbutil niang iila!   
\q1
\v 37 Senge iini bot malekang sarenta nu angu di vengani hengi. Uanguveng parenta ue sensus ening nehe taanang aabang kanap. Nehe nu propinsi Galilea mi angu ene Yudas. Nehe toang eamulung. Aarunge andi nehe aing ening ana aamina. Senge nehe ba eamulung ang naung di bihit tarae-teapahing iila, angu ebele pi bae uuling iateing niang iila.   
\q1
\v 38 Ba angase, kaku naung, ne nomi alang: ekang ing ening ini aamina ekang. Mang ing vengkilang. Se ivomung-ipahang, bot ilamal-itahi angu, manusia abung hoa se, angase bae vengtahang luung niang, eningse angu ue niang.  
\v 39 Aarunge ivomung-pahang anga etabit Lahatala abung hoa se, eningse iini bae bisat iabaang niang. Angu ebele, iini malekang iiava-vengani hengi. Se misavaka iini ue Lahatala Aing lavang sehi.”  
\p Vengmeet aulang muse, ing emangpi vengjalit, Gamaliel evomung angu eamulung.  
\v 40 Seng angmuse, ini Lahatala Eetvala ang naung iarut iot maso, sengmuse ini nehe gahing iot ing varisik. Senge bot ini ihapat iot ekang Yesus Ene angu vengbanang ekang. Angmuse ini Lahatala Eetvala ang naung ing ening lohi.   
\p
\v 41 Angmuse, etvala ang naung lamal via eela mi hela mana parkara vengurus angu eahalang. Ini veng iomihula ing angu bae jasi niang, se ini Yesus eamulung iila angu ebele. Aarunge ing di bot iomi lebal, se ing anguba Lahatala Eomi vengeomi hula, ing anguba bae nehe jasi niang, ing malekang susa aulang angu harak angu ebele. Anguba iomi navera etatabi.  
\v 42 Bot ved kakanap, ini ila nehe avomung hula, “Nehe ba Lahatala Ana turang mi vengpalai tila angu gahing hoa, benang ba Yesus angu.” Bot ini Yesus Ehur aaung-hama anga metma nehe at hubai alolang niang ihava ang naung mi, bot Lahatala Ehava Hamulang di mi.   
\c 6  
\s1 Ini nehe bititu vengtalail senge nehe masiking ang naung vengbalenta  
\p
\v 1 Uanguveng angu, nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung taang maveng toang iila. Aarunge ini ue hur baang aaru vengmateng. Bot iiba angu, Yahudi enehe ba Ibrani ehur vengmateng, bot Yahudi enehe ba Yunani ehur vengmateng. Luung niang se parkara baang aaru anga mi ava-apaleteng. Nehe ba Yunani ehur vengmateng angu ini bae nehe ba Ibrani ehur vengmateng angu iat sanang niang. Nehe Yunani ang naung vengbanang hula, “Ibrani enehe ang naung ini bae molo niang! Ini mod paul ved kakanap se, Yunani enehe kalabal ang naung ini bae mod metma mainang niang.”   
\p
\v 2 Angu ebele, Mutu Yesus Eetvala arinu belta aalu angu, ini nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung emangpi iot taing vengkumpul. Sengmuse ini mateng hula, “Kaku naung! Ning anga, malekang Lahatala Ehur angu metma nehe avomung alolang niang hengi. Ni iinaadang-iijalna ang ba vengurus angse, bae aaung niang.  
\v 3 Base ni vengpikir alang: lebe miaaung, iini iihahama mi nehe bititu vengtalail. Nehe ba ene veng, bot Lahatala ERoh ue aing veng, bot uukur aavening, anguba aing ing valaping. Nehe bititu angu iini vengtalail seng iila se, aulange ini naadang-jalna vengbalenta.  
\v 4 Ening aulange, ni aaung ba sambajang lebe mitoang bot Lahatala Ehur angu vengmaring.”   
\p
\v 5 Ing emangpi Petrus emateng ang vengmee muse, ini vengjali. Angmuse ini nehe bititu vengtalail. Benang ba:  
\q2 Nehe nu, ene Stepanus. Aing angu etatabit omi metma Mutu Yesus vengaanamang, bot Lahatala ERoh Hamulang angu aing veng. Bot eserang aabeung ang naung, benang ba:  
\q2 Pelipus,  
\q2 Prokurus,  
\q2 Nikanor,  
\q2 Timon,  
\q2 Parmenas,  
\q2 bot Nikolas, bendar Antiokia enehe. Aing bae Yahudi enehe niang, aarunge ana agama Yahudi angu maso tila.   
\p
\v 6 Nehe bititu ba ini vengtalail iila angu ini iat ila Mutu Yesus Eetvala ang naung iabung. Angmuse etvala ang naung iatang metma ing taang mea, bot sambajang ing ohit metma nehe ba naadang-jalna vengurus ening, senge nehe masiking ang naung di emangpi hama-hamat ibaang angu harak.   
\p
\v 7 Base Lahatala Ehur aaung-hama angu aalilit taang-taang mi ila. Bot nehe ba Yesus evia aabetang eamulung angu, Yerusalem mi taang maveng alolang niang. Bot, Yahudi eagama ekapala ang naung di toang iomi Mutu Yesus vengaanamang iila.   
\s1 Ini Stepanus adoi  
\p
\v 8 Stepanus angu, Lahatala Ana aaung-hama etatabit metma maenang iila. Ana bot Ekavasa angu di metma maenang, anguba ana tanda herang bot na bae mura niang ang naung ening nehe toang uuling ieng taang ateing.  
\v 9 Angmi angu nehe Yahudi inang aaedeng mana ola mi hoa ang naung di ue. Anguba, bendar Kirene, bendar Aleksandria, propinsi Kilikia, bot propinsi Asia. Tura angu, ing metma nehe aabeung emalea ening, aarunge luung niang muse inehe eele ing ening lohi tila. Senge nehe anga naung taing vengkumpul Yerusalem mi. Ini ila sambajang hava nu ene, ꞌMalea lohi tilaꞌ ang mi maso. Senge mi nu angu, ini Stepanus emateng ang vengmee tila, aarunge ini bae suka niang, ang muse ini at natataanang.  
\v 10 Aarunge Stepanus angu, nehe ba etatabit hur adang, se Lahatala ERoh Hamulang Ekavasa ba aing veng senge ana mateng angu ebele. Base naba ba Stepanus vengbanang angu, ini lavang jadi niang.  
\v 11 Angu ebele ini akal jasi aalaping. Ini ila nehe aaedeng iomi taang, senge iat mateng hula, “Ni vengmee se nehe anga mateng jasi-ahala bae aaung niang metma Musa bot Lahatala Adana! Ana etabit hura-manantit aulang!”   
\p
\v 12 Ini nehe ang naung iomi-taang, anguba nehe Yahudi ehada eboma ang naung, bot guru agama ang naung di vengmee. Vengmeet aulang, angmuse ini alil. Angmuse ini ila Stepanus adoi, senge aing at ila nehe ba agama eparkara vengurus emana mi ang naung iapang-aadang mi.  
\v 13 Nehe aaedeng ba ini iomi taang iila angu mateng bae molo niang metma Stepanus adana hula, “Nehe anga mang hur jasi-ahala ang ba vengmateng alolang niang metma Lahatala Ehava Hamulang angu adana. Bot Yahudi eagama evia-via ba boma Musa ana metma mapinang iila angu ana vengmateng ening arahak.  
\v 14 Ning di vengmee se ana mateng hula, Yesus Nasaret enehe angu, Ana hula Lahatala Ehava Hamulang anga arahak. Bot ana hula pi hada evia-via ba boma Musa metma mapinang iila angu ening arahak.”   
\p
\v 15 Seng angmuse, nehe emangpi ba agama eparkara vengurus emana mi taing vengmihi angu, Stepanus euuling se, apang angu emenghula Lahatala Egahingvala sorga mi angu apang edadenang.   
\c 7  
\s1 Stepanus ana nehe Yahudi enehe eele ang naung iat mateng  
\p
\v 1 Angmuse agama Yahudi ebuangvala ang naung ekapala angu ana Stepanus adangtaaning hula, “Naba ba ini vengbanang metma aadana angu, etabi ee niang?”   
\p
\v 2-3 Stepanus ebalet hula, “Nimang iimal bot nekaku naung! Iini naing venghele hengi. Tura angu, tidat timang boma Abraham bae eaabang emamolo ang mi ava asorong jedung se, Lahatala ba eele balolu angu, Ava metma etubing iila. Lahatala aing parentat hula, ꞌAaung ba aana tahit lamal ila eeaabang-eelelang anga eahalang, senge ila mana nu eningse Na metma eetubing angu mi!ꞌ Aulang angu ba ana Mesopotamia epor taang tahit lamal ila bendar Haran mi.\f + \fr 7:2-3 \ft Angase Mesopotamia por taang angu, benangba negara Irak. Angase bendar Haran angu ue negara Siria angmi. Kejadian 12:1\f*  
\v 4 Ana lamal nehe Kasdim ang naung iaabang angu eahalang, senge ava asorong ila bendar Haran mi. Imang ajajai angu aamina tila muse, Lahatala bot at hoa Kanaan por taang, mana ba angase nimang iimal bot nekaku naung mi aabeta sehi angu mi.\x + \xo 7:4 \xt Kejadian 11:31; 12:4\x*  
\v 5 Uanguveng angu, Lahatala bae aabang anga mi meke vanggat nu paul metma tidat-boma Abraham enang epasaka ening di niang. Aarunge Lahatala Ana at palait vengbanang hula, eningse Ana meke anga maenang senge metma etabaning ang naung ipasaka ening. Aarunge uanguveng angu ana bae vaal veng jedung.\x + \xo 7:5 \xt Kejadian 12:7; 13:15; 15:18; 17:8\x*  
\v 6 Aarunge Lahatala Ana at mateng hula, ꞌEetabaning ang naung eningse ini ila nehe aabeung eaabang ehahama mi aabeta. Senge eningse nehe ang naung ini ing metma imalea ening, bot ening iajajasing ila mitung ratu buta.  
\v 7 Aarunge mitung ratu buta angu eveng tahi mise, bangsa ba eetabaning ang naung ing ening metma imalea ening angu Na ing hukung. Senge eetabaning ang naung ini lamal aabang angu eahalang, sengila ba hoa aabang anga mi Naing somba.ꞌ\x + \xo 7:7 \xt Kejadian 15:13-14; Keluaran 3:12\x*  
\v 8 Palait aulang seng muse, Lahatala Ana Abraham ot oal angu aing sunat. Ening aulang senge metma tanda ening hula, Abraham bot etabaning ang naung, ing metma Lahatala Enehe ening iila. Angu ebele, oal Isak uhavede eumur ved tuaru se, Abraham ana aing sunat. Aulang di, Isak ana oal Yakob aing sunat. Senge Yakob di oal mehal inang arinu belta aalu angu nu-nut eumur ved tuaru muse ana ing sunat. Ing emangpi anga naung ba, ping nehe Yahudi ang naung tidat-timang.\x + \xo 7:8 \xt Kejadian 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:31—35:18\x*   
\p
\v 9 Bot tidat-timang ang naung iomi metma ikaku kiki Yusup angu ealalil angu ebele, ini aing aabalit metma nehe eele nu atang mi abaang, sengila ba aing metma Masir por taang nehe eele angu emalea ening. Aarunge Lahatala kilang at toang pina.\x + \xo 7:9 \xt Kejadian 37:11, 28; 39:2, 21\x*  
\v 10 Angu ebele Lahatala Ana aing ohit metma susa-lala ang naung emangpi eahalang. Lahatala uukur aaung di metma omimi angu ebele ana na toang manggarati, anguba Masir eraja di omi metma ejahi, base ana aing ohit metma gubernur ening Masir por angu miipi. Bot ana raja ehava omi angu di mi parenta pina.\x + \xo 7:10 \xt Kejadian 41:39-41\x*   
\p
\v 11 Seng angmuse, malapal-tabonggal hoa Masir por bot Kanaan por angu taang. Malapal-tabonggal angu, etatabit eele, anguba taang-taang mi angu nehe toang etatabit susa. Angu ebele ba uanguveng angu, tidat-timang ang naung di bae mod iiba harak adang di niang.\x + \xo 7:11 \xt Kejadian 42:1-2\x*  
\v 12 Aarunge tidat-boma Yakob ana hoja vengmee se hula, Masir por taang angu mod ue. Angmuse ana oal ang naung ing gahing senge Masir por taang ila ang mi mod beli.  
\v 13 Beli sengmuse, ini bale. Imod angu osing iila muse, Yakob ana bot bale ing gahing ila Masir mi mod beli. Yakob oal ang naung bale hoa Masir mi, anguba Yusup ana ava matubing, sengila ba ekaku ang naung ateing hula aing ba ikaku kiki Yusup benang. Sengmuse, Yusup ana bot ekaku ang naung ing metma Masir eraja angu di etubing.\x + \xo 7:13 \xt Kejadian 45:1, 16\x*  
\v 14 Sengmuse, Yusup banang hula imang bot ehava omi enehe ang naung iot iava-asorong ila Masir mi. Ing emangpi ba angpo mi hoa angu, inang ari bititu belta iising.\x + \xo 7:14 \xt Kejadian 45:9-10, 17-18; 46:27\x*  
\v 15 Base, Yakob ava-asorong ila Masir mi angu ba aing bot tidat-timang ang naung angpo mi aamina.\x + \xo 7:15 \xt Kejadian 46:1-7; 49:33\x*  
\v 16 Angmuse, tidat-timang ang naung ibaring angu ini bale baning ila Sikem aabang ba Kanaan por taang angu mi, sengmuse ini metma daang eele ba tura tidat boma Abraham ana Hemor etabaning ang naung iaabung beli tila angu mi taloul.”\x + \xo 7:16 \xt Kejadian 23:3-16; 33:19; 50:7-13; Yosua 24:32\x*   
\s2 Stepanus ana Musa eaabetang vengmateng  
\p
\v 17 Stepanus ana bot mateng hula, “Emangpi angu aulang iila, se Lahatala palai tilat hula, eningse Ana Kanaan mi por metma Abraham enang pasaka ening. Ila ejol angu mi senge Lahatala hula Epalai angu ening akanap se, ping bangsa Yahudi ba Masir por taang angu taang maveng toang iila.  
\v 18 Yusup aaminat luung iila muse, raja aabeung ba nu bot Masir mi parenta pina. Aarunge aing bae Yusup angu ateing niang.\x + \xo 7:18 \xt Keluaran 1:7-8\x*  
\v 19 Raja angu ana pi lelang angu enehe ang naung ing ening iaajajasing. Ana etatabit lumul metma tidat-timang ang naung iadana. Ana bot ing paksat iot ioal kalokal ang naung iadut bianaila, senge ini aamina.\x + \xo 7:19 \xt Keluaran 1:10-11, 22\x*   
\p
\v 20 Uanguveng angu, tidat boma Musa iva ana aing vengajai. Eboa angu mang aalus! Iva bot imang oleve bae raja eparenta angu eamulung niang. Base ini vaal angu ihava mi amaang aing gariang ila eumur miuru tue.\x + \xo 7:20 \xt Keluaran 2:2\x*  
\v 21 Ini bae vaal angu ihava mi amaang jadi niang iila muse, ini aing metma Nil moar mi ateding. Aarunge Masir eraja oal jangu nu vaal angu aing harak, angmuse ana vaal angu aing ohit medi sengmuse ana aing gariang emenghula oal mamolo edadenang.\x + \xo 7:21 \xt Keluaran 2:3-10\x*  
\v 22 Angu ebele, Masir enehe ang naung ilamal-itahi angu emangpi ini metma Musa avomung-apahang, angu ba andi metma nehe eele ening. Andi hur adang, bot ana karajang di ateing.   
\p
\v 23 Musa eumur mitung aributa tila muse, ana hula ila enehe Israel ang naung iuuling.  
\v 24 Ana ila muse, Masir enehe nu ue Israel enehe nu aing bue sehi ana uuling iateing. Angmuse ana va enehe Israel angu ba oang moling, senge Masir enehe angu ana buet ameang.  
\v 25 Musa have hula enehe Israel angu naung ateing iilat hula, Lahatala aing panatut hoa, senge ing vengahit metma isusa angu eahalang. Aarunge ini bae na angu manggarati jedung.  
\v 26 Emi tobang muse, Musa bot ila enehe Israel ang naung iuuling. Ana uuling ateing se nehe aaru taing salava sehi. Angmuse ana hula oleve ing metma toang-aaung, ana iat mateng vengbanang hula, “Ee! Iing ooleve anga, iia mutu. Aarunge etatalang ba iini tat totat alang anga?”   
\p
\v 27 Aarunge nehe ba eserang angu aing bue angu ana atang metma tidat boma Musa atobang ila abar oa, sengmuse ana mateng hula, ꞌNuba ba aaing songgar metma ni kapala ening! Bot nuba ba aaing songgar metma ni parkara anga vengurus?  
\v 28 Aana eeomi hula nameang, emenghula aana meleng Masir enehe nu ameang angu edadenang ka?ꞌ  
\v 29 Vengmeet aulang muse, Musa ana bihit Masir eahalang. Angmuse ana ila Median enehe ang naung iaabang mi aabeta. Ana angmi jangu veng, senge ini vaal mehal aaru veng.\x + \xo 7:29 \xt Keluaran 2:11-15; 18:3-4\x*   
\p
\v 30 Mitung ari buta sengmuse, Musa ana ila mana nu jar bae mi niang ue dol nu nehe ene vengbanang hula Sinai iaeela angu mi. Angu mi Lahatala Egahingvala sorga mi hoa emenghula aad huring edadenang te kakiri nu taang Musa aing harak. Te kakiri angu viling, aarunge bae tepul niang.  
\v 31 Uuling ateing aulang muse, Musa ana mi jonga, angmuse ana va aad huring angu abung senge uuling ateing, angu naba ba angu. Aarunge mibaroti, ana vengmee se Lahatala Ana aad huring omi ang mi mateng, hula,  
\v 32 ꞌNaing anga ba, Lahatala iidat-iimang ang naung imanaing angu; benangba iidat boma Abraham, iidat boma Isak, bot iidat boma Yakob angu.ꞌ Vengmeet aulang muse, ana uangmarit etatabi angu ebele, Musa ana tababar, bot ana bae baranit apang ohit te kakiri ba viling angu euuling niang.   
\p
\v 33 Seng angmuse Lahatala bot mateng hula, ꞌMusa! Aana ue mana hamulang ba mi tahi, angu ebele eesendal angu lapas bianaila!  
\v 34 Ekang vengoomit hula, Ne nehe Israel ba Masir mi angmo naung Na ing vengtajebing iila ekang. Na jedung ing vengani sehi. Isusa-ilala angu Na ateing iila. Ini baut-peit hula ioang moling angu Na vengmee tila. Ba angase Na hela senge Na ila ing ening lohi. Angase, Na hula aaing gahing senge bale Masir angpo mi ila.ꞌ\x + \xo 7:34 \xt Keluaran 3:1-10\x*   
\p
\v 35 Aulang anguba, Lahatala Ana ava metma aad huring omimi matubing, senge Musa aing gahing ot bale Masir mi ila. Lahatala aing gahing senge Israel enehe ang naung ing metma isusa-ilala angu eahalang. Musa anga, nehe ba tura ini adangtaaning hula, ꞌNuba ba aaing songgar metma ni kapala ening?ꞌ Aarunge angase Lahatala ba aing songgar iila!\x + \xo 7:35 \xt Keluaran 2:14\x*  
\v 36 Seng angmuse, Musa bale Masir mi ila. Ana angmi tanda herang toang ening. Senge, ana Israel enehe ang naung iat lamal Masir ehalang. Ana ing baning ila Tang Tena ehahama angu mi lamal, angmuse ini lamal por osing eele ba nehe bae ue mi niang ang naung migoleng ila mitung ari buta venghili.\x + \xo 7:36 \xt Keluaran 7:3; 14:21; Bilangan 14:33\x*   
\p
\v 37 Musa ana Israel enehe ang naung iat hubait hula, ꞌEningse Lahatala Ana iihahama angmi nehe nu aing songgar metma Ehurvala ening emenghula Ana naing songgar iila anga edadenang.ꞌ\x + \xo 7:37 \xt Ulangan 8:15, 18\x*  
\v 38 Musa ue ping Israel enehe ang naung iat hama-hama por osing eele ba nehe bae ue mi niang angu mi. Aing anguba, metma tidat-timang ang naung bot Lahatala Egahingvala sorga mi hoa angu ehurvala ening. Se gahingvala angu ba Lahatala Ehur aaung-hama angu at hela metma Musa enang, senge via aabetang emamolo angu metma pitubing. Hur aaung-hama angu naung ba Lahatala Ana Sinai dol taang at hela angu.\x + \xo 7:38 \xt Keluaran 19:1—20:17; Ulangan 5:1-33\x*   
\p
\v 39 Aulang ba angu, aarunge tidat-timang ang naung iat bae Musa aing venghele niang. Bot ini atobang bianaila, senge ini hula mang bale Masir mi ila.  
\v 40 Angmuse ini ila Harun asenang hula, ꞌEekaku kiki Musa ana Masir mi piat kaluar iila. Aarunge angase, ni bae ateing niang iilat hula ana ue taang mi. Base ni banang senge aana aaneda ening metma maninang, senge aaneda angba niapang pinat lamal.ꞌ\x + \xo 7:40 \xt Keluaran 32:1\x*  
\v 41 Angmuse ini aaneda angu ening emenghula sapi vaal nu edadenang. Angmuse ini binanta ba metma sadaka ening sengiila ba edet atepul metma aaneda angu enang. Seng angmuse ini pesta ening mura-rame, se iomi sanang iilat metma naba ba ini iatang metma ening adana angu ebele.\x + \xo 7:41 \xt Keluaran 32:2-6\x*  
\v 42 Lahatala uuling ateing aulang muse, Ana bae Eng metma iuuling niang bot bae ing paduli niang. Aulang aarunge ini bot naba ba doe burang mi emenghula ved, uuru, bot iid edadenang ang naung ini metma iaaneda ening. Aarunge Lahatala mang ing vengkilang aulang. Angu emenghula naba ba turang mi Lahatala Ehurvala hurak iila angu edadenang, vengbanang hula,  
\q1 ꞌEe! Iing ba Israel enehe ang naung!  
\q2 Mitung ari buta iini lamal por osing eele ba nehe bae ue mi niang angu migoleng,  
\q3 senge iini binanta ba metma sadaka ening edet atepul angu iini metma aaneda ba somba,  
\q3 aarunge iini bae metma Naing somba niang.   
\q1
\v 43 Iini bae Naing tajaning niang!  
\q2 Ved kakanap iini mang iiaaneda ang naung ba aing somba.  
\q3 Iini sukat ila setang Molok ehava aing aada anguba mi kaluar maso.  
\q3 Iing di iid esetang nu ene Refan anguba aing aada.  
\q1 Base, naba ba iini iiatang metma ening angu ba iini mang aing somba!  
\q2 Angu ebele ba eningse Na iing biat ila ola mi Babel edena veng angmo mi.ꞌ ”\x + \xo 7:43 \xt Amos 5:25-27\x*   
\s2 Nababa metma Lahatala Ehava Hamulang adana angu Stepanus ana metma iat mateng  
\p
\v 44 Stepanus bot emateng ang taang hamuat hula, “Lahatala Ana ehava nu metma tidat boma Musa etubing. Lahatala Ehava angu, Musa iimal ini binanta ebuar bot noang ba metma Lahatala Eteeng\f + \fr 7:44 \ft Lahatala Ana Parenta Arinu angu metma var halala aaru mi hurak sengmuse Ana metma boma Musa enang, senge Israel enehe ang naung ini Parenta angu eamulung vengkarajang. Var halala aaru angu ini ene vengbanang hula, ꞌSaksiꞌ. Var halala aaru angu Israel enehe ang naung ini metma Teeng Sambajang mi taloul mea. Angu ebele Teeng Sambajang angu ini ene vengbanang hula, “Teeng Saksi” Hur kokal angami hurak hula, Teeng Saksi.\f* nu ening Ana metma Musa etubing angu eamulung. Base, Israel enehe ang naung hoa ang mi Lahatala Aing tajaning. Ini mana nu mi iava asorong ila mana nu mi se, ini Lahatala Eteeng angu arahak, senge ini parta tevang ila mana ba aabeung angu mi. Angu mi ini bale Lahatala Eteeng angu bakung atahing.\x + \xo 7:44 \xt Keluaran 25:9, 40\x*   
\p
\v 45 Uanguveng, Yosua bot nehe Israel ba amulung, Kanaan mi bangsa aabeung ang naung iat malibal, ing lavang, Lahatala iaterit metma Kanaan por angu eahalang. Sengmuse Ana por angu paul metma tidat-timang ang naung inang. Ini ila por angu vengmalibal medi, seng angmuse Lahatala Eteeng angu di ini baning angmi ila. Teeng angu ang mi tahit ila raja Daud vengparenta pina.\x + \xo 7:45 \xt Yosua 3:14-17\x*  
\v 46 Raja Daud anga ba ana Lahatala Aing tajaning emenghula tidat-boma Yakob di Lahatala Aing tajaning angu edadenang base Daud ening Lahatala Omi sanang. Bot ana Lahatala abanang senge aing ba Lahatala Ehava Hamulang ehiba angu bakung atahing.\x + \xo 7:46 \xt 2 Samuel 7:1-16; 1 Tawarikh 17:1-14\x*  
\v 47 Aarunge Daud oal Soleman ba Lahatala Ehava Hamulang angu bakung atahing.\x + \xo 7:47 \xt 1 Raja-Raja 6:1-38; 2 Tawarikh 3:1-17\x*   
\p
\v 48 Aarunge pi ateing hula, Lahatala ba eele balolu angu bae hava ba nehe atang metma ening angu mi mihi niang, se turang mi Lahatala Ehurvala nu hurak vengbanang iilat hula,   
\q1
\v 49 ꞌBurang angu, Ne parenta emihing mana,  
\q2 Bot por alolang angu Nia tahi emana.  
\q1 Tatalange iini bisa hava aaung nu bakung atahing metma ma Nenang senge Na angu mi mihi? Bae bisa niang!   
\q1
\v 50 Se burang bot por alolang eomi angu emangpi, Naing ba ening angu ebele!ꞌ ”\x + \xo 7:50 \xt Yesaya 66:1-2\x*   
\s2 Stepanus ana kapala enehe ang naung ing tudut hula, ini Lahatala Eroh Hamulang angu Aing lavang  
\p
\v 51 Angmuse Stefanus ana emateng ang taang hamua, bot alil iat mateng amal aelet hula, “Iing etatabit nehe ba ong aanamang ang naung! Iing emenghula nehe ba bae Lahatala ateing niang angu edadenang, bot iiat bae Aing venghele niang. Iing iiaver akebe Lahatala Aing malavang, emenghula tidat-timang ang naung bae Eamulung niang angu edadenang! Angase iini jedung hula bot Lahatala ERoh Hamulang angu malavang e?\x + \xo 7:51 \xt Yesaya 63:10\x*  
\v 52 Tidat-timang ang naung Lahatala Ehurvala ang naung ing ening susat alolang niang. Hurvala taang ba ini bae aing ening susa niang? Bae ue niang! Tura Lahatala Ehurvala ang naung, nehe at hubait hula, eningse Lahatala Ana EMalea ba aabetat Eomi eamulung angu panatut hoa. Aarunge iidat-iimang ang naung ini Lahatala Ehurvala ang naung iameang. Anguba iing di nehe aabeung ing gahing senge iot Lahatala EMalea ba aabetat Eomi eamulung, benangba Yesus angu, ameang.  
\v 53 Bot Lahatala Egahingvala sorga mi ang naung di Musa eparenta evia-via angu emangpi metma mapinang, aarunge iini bae iiat eamulung niang.”   
\s1 Ini Stepanus odat ameang  
\p
\v 54 Nehe ba mihit parkara vengurus ang naung Stepanus emateng angu vengmee muse, ini ateing iilat hula ana ahalang metma ing taang mea. Angmuse ini iomi alil bot iaveing eera ganiling.   
\p
\v 55 Aarunge Stepanus ba Lahatala ERoh Hamulang aing vengbaa angu, ana burang euuling. Angu mi, ana uuling Lahatala Ekavasa angu emangpi ateing, bot Mutu Yesus ue mana ba eele-balolu Lahatala Atang tene oa angu mi tahi sehi.  
\v 56 Ang muse Stepanus mateng hula, “Nimang iimal, na uuling se burang viaha baleleng, bot Yesus ba Manusia Emamolo angu ue mana ba eele-balolu Lahatala Atang tene oa angu mi tahi sehi.”   
\p
\v 57 Vengmeet aulang muse, nehe ba parkara vengurus ang naung ini iaver vengtering. Bot ini moring Stepanus ot taimang. Ing emangpi hama-hama bihit va senge Stepanus adoi.  
\v 58 Angmuse ini aing metma bir vengmasiring at ila bendar amota oa ang mi. Nehe ba emateng vengmee ang naung ini ikondo angu aahi, senge metma nehe kuar nu ot pina. Nehe kuar angu ene Saulus. Angmuse ini ila var metma Stepanus odat ameang.   
\p
\v 59 Ini jedung oda sehi se, ana moring amal aelet hula, “Mutu Yesus! Ne jol peang iila. Aaung ba naing tarima!”  
\v 60 Seng angmuse ana meke mi ia kuku muding bot moring amal aelet hula, “Yesus, Aaing ba neManaing, ekang iahalang anga vengkilang metma ing taang mea ekang!” Ang muse ana eeng abaang, muse ana aamina.   
\c 8  
\s1 Saulus ana Mutu Yesus Enehe ang naung ing ening susa-lala  
\p
\v 1-2 Saulus di ue mana angu mi, base ini Stepanus ameang angu andi vengjali. Stepanus aamina angmuse, nehe aaedeng ba iomi Lahatala midadanang sehi angu, ini ila Stepanus ebaring angu medi senge at ila aing taloul, bot ini ebau-epei.  
\p Ved angu veng angu, nehe ba Yerusalem mi iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung nehe ing ening susa-lala, sampe ini vengtahang jadi niang. Angmuse ini bihit tarae-teapahing ila propinsi Yudea bot propinsi Samaria mi. Ing emangpi bihi, aarunge Mutu Yesus Eetvala ang naung ba inang kolang Yerusalem mi mihi.   
\p
\v 3 Aarunge Saulus via valaping senge hula nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ing ening ini aamina. Ana ila taang-taang mi ing aalaping. Ana hava ang naung mi maso-kaluar ing aalaping. Nehe mehal bot nehe jangu, ana iadoit iat ila, senge ing metma bui mi.\x + \xo 8:3 \xt Kisah Para Rasul 22:4-5; 26:9-11\x*   
\s1 Pelipus ana propinsi Samaria mi Mutu Yesus Ehur aaung-hama metma nehe veng iat hubai  
\p
\v 4 Nehe ang naung ini nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ing ening susa, anguba ini bihit tarae-teapahing, aarunge Mutu Yesus Ehur aaung-hama angu ini metma taang-taang mi nehe veng iat hubai angu bae alolang niang.  
\v 5 Pelipus ana ila bendar nu propinsi Samaria mi angu mi, senge ana nehe ang naung iat hubait hula, Yesus anguba Kristus, Aing angu Nehe ba Lahatala turang mi Ana vengpalai tilat hula gahing hoa angu.  
\v 6 Nehe toang uuling tanda herang ba Pelipus ana ening angu ateing angmuse, ini taing vengkumpul senge naba ba ana vengbanang angu venghelet aaung-aaung.   
\p
\v 7 Aulang di nehe ba setang iapang taang ang naung di ang mi base, Pelipus ana setang ang naung iaterit metma nehe ang naung iahalang base setang ang naung kalilit etatabi. Nehe ba kuningkivil ang naung di angmi base Pelipus ana ing ening mona tila.  
\v 8 Angu ebele nehe ba bendar angu mi angu iomi etatabi navera.   
\p
\v 9 Nehe nu ene Simon ue bendar angu mi mihi. Ana tebahi pinat luung iila. Anguba Samaria enehe ang naung iuangmarit etatabi. Ana ava ohit hula, aing angu nehe eele!   
\p
\v 10-11 Nehe emangpi ba bendar angu mi angu, kakaneng bot nehe eele ang naung emangpi ene vengbanang hula, “Nehe anga, etatabit mura niang! Nababa ana ening angu, Lahatala Ekavasa omimi hoa!” Etebahi angu ebele, turang mi nehe ang naung ebele hoa bot eamulung.   
\p
\v 12 Aarunge Pelipus ana Samaria mi hoa angmuse, ana Lahatala Ehur aaung-hama metma iat hubai. Pelipus iat mateng hula Lahatala Eparenta pina senge nehe ening lohi bot aabetang ejajehing metma ma inang. Bot ana via metma itubing senge ini bisa masot metma Lahatala Enehe ening, senge ing di metma Yesus Enehe ening. Vengmeet aulang seng muse, nehe toang iomi vengaanamang, angu ebele ini masot metma Lahatala Enehe ening. Nehe mehal bot nehe jangu ang naung emangpi ening aulang. Angu ebele nehe jar metma ing sarani.  
\v 13 Simon di omi vengaanamang bot andi hula aing metma Yesus Enehe ening. Base ini andi aing sarani. Angmuse ana Pelipus amulung at hama-hamat lamal. Tanda herang ba Pelipus ening angu Simon ana uuling ateing muse, ana etatabit mi jonga.   
\p
\v 14 Mutu Yesus Eetvala ba Yerusalem mi ang naung vengmee se hula, nehe propinsi Samaria mi ang naung emangpi iomi metma Lahatala Ehur Aaung-hama angu vengaanamang iila! Angmuse ini Petrus bot Yohanis oleve ing gahing angu mi ila.  
\v 15-17 Oleve ila angu mi muse, ini ateing hula Samaria enehe ba ang mi ang naung, Lahatala ERoh Hamulang angu bae ing vengbaa jedung. Uanguveng nehe jar metma ing sarani angu Yesus Ene ba enang kolang. Angmuse Petrus bot Yohanis oleve iatang metma nehe ang naung ing taang mea, bot sambajang banang senge Samaria enehe ang naung di Lahatala ERoh Hamulang angu ing veng. Petrus bot Yohanis oleve sambajang ang muse, Lahatala ERoh ing veng.   
\p
\v 18 Oleve iatang metma nehe ang naung ing taang mea, senge Lahatala ERoh angu ing veng angu, Simon ana uuling ateing. Angmuse Simon ana hula seeng metma Petrus bot Yohanis oleve inang hengi, bot banang hula,  
\v 19 “Nimang! Iini kavasa angu metma nandi ma nenang. Aulange na hula natang metma nuba ba aing taang mea se, ing di Lahatala ERoh Hamulang angu ing veng.”   
\p
\v 20 Aarunge Petrus ana ealil amal aelet mateng hula, “Eeseeng angu metma aaing veng ening se iilang-tobol. Aana oma hula Lahatala ERoh Hamulang ekavasa angu aana seeng metma beli? Niang! Nehe bae Lahatala ERoh angu beli niang.  
\v 21 Aaing bae bisat niamulung niang, se oomi bae molo niang angu ebele. Aana mang akal jasi ba aalaping.  
\v 22 Eeahalang anga aaung ba aana vengbaroti. Miaung aana sambajang Lahatala abanang senge Ana eejasi ahala angu vengaahit metma eeahalang.  
\v 23 Na ateing se hula, uukur jasi oomi angu aaving sehi, bot jasi ahala toang angu aaing parta.”   
\p
\v 24 Angmuse Simon ana oleve iabanang hula, “Nimang. Aulang se, iini noang moling hengi. Iini sambajang metma ma nenang, senge hur ba iini vede vengbanang iila angu, ekang naing vengbaa ekang.”   
\p
\v 25 Seng angmuse, Petrus bot Yohanis oleve Mutu Yesus Ehur aaung-hama angu emangpi vengsarenta, bot Lahatala Ehur aaung-hama angu metma bendar angu mi vengmaring. Angmuse ini bale Yerusalem mi ila. Ila via mi muse, ini aabang ba propinsi Samaria mi angu mi miari, senge Mutu Yesus Ehur aaung-hama angu metma nehe angmi ang naung di iavomung-iapahang.   
\s1 Pelipus ana nehe eele nu Afrika mi hoa aing harak  
\p
\v 26 Ang muse Lahatala Egahing vala sorga mi hoa Pelipus aing gahing hula, “Aaung ba aana tahit lamal tang eoat ila, via ba bendar Yerusalem mi hela ila Gasa aabang mi tahi angu ba oa.” Via angu via taimang.  
\v 27-28 Vengmeet aulang muse, Pelipus ana tahit lamal. Ana ila via angu mi muse, ana uuling nehe nu ateing. Aing angu, nehe eele Etiopia por taang hoa ba nu.\f + \fr 8:27-28 \ft Yunani ehur mi se hula nehe eele anga di nehe aing kabiri, senge ana ekang jangu veng ekang. Etiopia angu negara nu ue Afrika eved danang oa ang mi.\f* Nehe ba Pelipus ana aing harak angu, aing ba ratu Kandake Etiopa enehe eele angu, ekavasa ang naung emangpi vengurus. Ana ila Yerusalem mi sambajang seng angmuse, ana bale hoa via mi. Pelipus uuling ateing se, ana ekereta angu taang mihit na basa sehi. Ana Lahatala Ehurvala tidat boma Yesaya esurat angu ba basa.  
\v 29 Angmuse Lahatala ERoh Pelipus aing gahing lamal va kereta angu abung nehe angu aing harak.  
\v 30 Ana va kereta angu abung sengila ba, ana vengmee se nehe angu tidat boma Yesaya esurat ba basa sehi. Angmuse Pelipus ana taaning hula, “Nimang! Naba ba nimang basa angu aana manggarati, ee niang?”   
\p
\v 31 Angmuse nehe angu ebalet hula, “Niang. Evengbanang tarang angu nehe iiba bae metma nat mateng niang se, tatalange na emanggarati angu ateing.” Angmuse ana Pelipus abanang ot mida abung mihi.  
\v 32 Surat ba ana basa angu eamal alang:  
\q1 “Ini Aing masiring lamal, emenghula nehe jumba masiring ila,  
\q2 senge hula sabele angu edadenang.  
\q1 Andi bot emenghula jumba val ba nehe Eaamudi gunti angu edadenang,  
\q2 aarunge Ana bae kalili di niang.  
\q3 Ana bae Ai buka di niang,  
\q3 bot bae hur kokal nu metma nehe ebale di niang.   
\q1
\v 33 Angmuse ini Ehura-Emananti;  
\q2 Ini Eparkara angu vengputus bae molo niang.  
\q3 Ana bae ahalang iiba ening di niang,  
\q2 aarunge ini Aing ening Ana aamina.  
\q1 Angu ebele Etabaning iiba bae ue niang. Base, nehe iiba bae etabaning angu vengsarenta di niang.”\x + \xo 8:33 \xt Yesaya 53:7-8\x*   
\p
\v 34 Basat aulang sengmuse, nehe eele angu ana Pelipus adang taaning, hula, “Tatalang? Tidat boma Yesaya hurak anga ana metma ava adana ee, ana hurak metma nehe aabeung adana?”   
\p
\v 35 Angmuse Pelipus ana Mutu Yesus Ehur Aaung-Hama angu metma nehe eele angu at mateng. Ana Mutu Yesus evia aaung-hama angu metma nehe angu etubing Yesaya esurat vede angu eamulung.  
\v 36 Ini jedung lamal sehi se, ini ila mana nu jar ue mi angu mi. Angmuse nehe eele angu ana Pelipus at mateng hula, “Nimang, uuling hengi, jar ue ang mi. Hula na iiba bae naing sakang niang se, pi hela senge aana jar metma naing sarani.”   
\p
\v 37 [Angmuse Pelipus ebalet hula, “Etatabit nimang aana oomi metma Mutu Yesus vengaanamang se, bae esakang veng niang. Pi hela, senge na jar metma aaing sarani.”  
\p Angmuse ana Pelipus at mateng hula, “Na etatabit nomi vengaanamang hula, Yesus angu, Nehe ba Lahatala turang mi matubing iila angu. Aing angu Lahatala Oal.”]\f + \fr 8:37 \ft Ayat 37 anga, bae ue Yunani ehur ba hurak tura angu mi niang.\f*   
\p
\v 38 Ang muse nehe eele angu ana nehe ba kereta baning angu ot barinti. Angmuse ini hela jar mi maso sengila ba, Pelipus ana ang mi nehe eele angu aing sarani.   
\p
\v 39 Nehe eele angu Pelipus ana aing sarani sengmuse, oleve jar mi bale da. Angmuse Lahatala ERoh Hamulang Pelipus aing ohit at lamal mana aabeung mi ila. Nehe eele angu bae uuling ateing niang iila. Angmuse nehe eele angu bot taang lamal se omi mang navera angu ebele.  
\v 40 Aarunge Pelipus ila aabang nu mi maso, aabang angu ene Asotus.\f + \fr 8:40 \ft Aabang angu Yunani ehur mi se hula Asotus. Turang jamang Filistin enehe Israel mi parenta pina sehi angu, aabang angu ene Asdod.\f* Angmi ana lamal aabang emangpi miipi Yesus Ehur Aaung-hama angu metma nehe at hubai, ila Kaisarea mi.   
\c 9  
\s1 Saulus ana maso metma Yesus Enehe ening  
\r (Kisah Para Rasul 22:6-16; 26:12-18)  
\p
\v 1 Uangu adana Saulus ana nehe ba Mutu Yesus amulung ang naung imakau bot ing ening susa-lala. Ana eomi hula iameang. Angu ebele ana agama Yahudi ebuangvala ang naung ekapala angu ibele ila  
\v 2 senge surat kuasa banang. Aulange ana baning ila hava hamulang ekapala moe bendar Damsik mi angu enang. Ana banang senge nehe ba Yesus Evia Aabetang eamulung ang naung ana ing harak se jangu bot mehal di, ana iadoi ing pina bot ing parta, senge ana iat bale Yerusalem mi ila.   
\p
\v 3 Surat kuasa angu ana tarimat medi muse, aing bot eserang ang naung imampi Damsik mi ila. Ini jedung lamal bendar Damsik ebele iila sehi se, mibaroti se huring jara eele burang mi hela Saulus aing venggoleng.  
\v 4 Angmuse ana baat meke mi hela. Ang use ana nehe amal nu vengmee se, at mateng vengbanang hula, “Saulus! Saulus! Etatalang ba aana Naing ening susa-lalat alang anga?”   
\p
\v 5 Saulus taaning hula, “Nimang, aaing ba nuba ba nat mateng anga?”  
\p Nehe amal angu ebalet hula, “Naing anga, Yesus, ba aana ening susa-lala angu.  
\v 6 Angase, aaung ba tahi senge ila bendar mi maso. Angu mi senge, aulange Na aat hubait hula, aana malekang naba ba ening.”   
\p
\v 7 Eserang ang naung di nehe amal angu vengmee, aarunge ini bae uuling nehe iiba ateing niang. Angmuse ini mibaroti bot iomi mang iipi sehi angu ebele ini bae na iiba vengmateng niang.   
\p
\v 8 Angmuse Saulus ana bakung tahi. Ana eng ajala, aarunge ana bae bisat uuling na iiba ateing di niang iila. Angmuse ini aing pina senge atang tedot ila bendar Damsik mi maso.  
\v 9 Mietang tue ana bae uuling na iiba ateing niang. Bot ana bae na nu adang-na di niang.   
\p
\v 10 Angmi angu nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang nu ue, ene Ananias. Lahatala hoa ava metma etubing emenghula iipal mi edadenang, senge earut hula, “Ananias!”  
\p Ananias madut hula, “Ya, Nimang!”   
\p
\v 11 Emenghula iipalna edadenang Lahatala Ana Ananias at hubait hula, “Aana ila Via Molo mi, Yudas ehava mi, bendar Tarsus enehe nu ene Saulus angu aing aalaping. Angase, nehe angu ana sambajang.  
\v 12 Na metma Saulus etubing hula, eningse nehe mehal nu ana ebele ila. Benang ba aaing, Ananias angu. Base, aana ila aatang metma aing taang mea, senge eningse ana bale uuling aaung.”   
\p
\v 13 Aarunge Ananias ebalet hula, “Nimang Lahatala! Saulus elamal-etahi angu nehe toang vengsarenta na vengmee tila, se ana Lahatala Enehe ba Yerusalem mi ang naung ing ening susa-lala etatabi angu ebele.  
\v 14 Angase ni bot vengmee se hula, agama Yahudi enehe eele ang naung surat kuasa metma ma enang senge hoa anga mi nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang iila ang naung iadoi.”   
\p
\v 15 Aarunge Lahatala Ana Ananias at mateng hula, “Kilang, angase aana mang ila! Se Na aing vengtalail medi tila senge ila via buka, senge Nehur aaung-hama angu, ana baning ila metma bangsa aabeung ang naung, raja aabeung ang naung, bot Israel enehe ang naung di inang.  
\v 16 Eningse susa-lala toang ba Saulus ana harak angu emangpi Na metma etubing senge ana ateing, se ana Naing vengbalenta angu ebele.”   
\p
\v 17 Vengmeet Lahatala mateng aulang muse, Ananias ana lamal Yudas ehava angu mi ila, angmuse ana angu mi maso. Angmuse ana atang metma Saulus aing taang mea, senge vengbanang hula, “Kaku Saulus, aana lamal anga mi hoa sehi se, Mutu Yesus ba aana via mi Aing harak angu, Aing ba naing gahing hoa aaing harak. Mutu Yesus not sambajang bot natang metma aaing taang mea, senge aana bale uuling aaung. Bot Ana hula ERoh Hamulang angu malekang aaing veng.”   
\p
\v 18 Ana mateng sengmuse, na iiba emenghula aab aakini edadenang, Saulus eng mi horung hela, angmuse ana bale uuling aaung. Angmuse ana tahi, sengmuse nehe jar metma aing sarani.  
\v 19a Bot ana naadang-jal na sengmuse eboa angu bale daeri.   
\s1 Saulus ana Lahatala Ehur Aaung-Hama metma bendar Damsik mi vengmaring  
\p
\v 19b Ved aaedeng Saulus ana nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ba bendar Damsik mi ang naung iat mihit hama-hama.  
\v 20 Uanguveng angu ana ila nehe Yahudi ehava hamulang ang naung mi maso, senge ana Mutu Yesus Elamal-Etahi angu metma nehe veng iat hubai. Ana vengbanang hula, “Yesus angu ba etatabit Lahatala Oal.”   
\p
\v 21 Saulus mateng aulang angmuse, nehe emangpi mijonga bot iomi iipi sehi. Angmuse ini itat mateng hula, “Aing anga ba nehe omi Yesus vengaanamang Yerusalem mi ang naung ing ening susa-lala tila angu. Ana bot hoa anga mi hula iadoi senge iat ila metma agama Yahudi enehe eele ang naung inang!”   
\p
\v 22 Aarunge Saulus ana vengbanang tarang senge nehe ateing hula, etatabit Yesus angu Nehe ba Lahatala turangmi vengpalai tilat hula gahing hoa angu. Saulus ana nehe avomung-apahang aulang aarunge Yahudi enehe ang naung bae hur iiba vengbanang metma aing lavang niang. Saulus ana nehe avomung-apahang alolang niang anguba Saulus enehe angu maveng tatoang-tatoang.   
\p
\v 23 Luung niang muse, Yahudi enehe ang naung itominu, senge ini via aalaping hula Saulus ameang.  
\v 24 Aarunge iomi ba jasi angu Saulus ana ateing iila. Nehe Yahudi ang naung kua-jala bendar eviaha angu emangpi mi jaga, senge hula ameang.  
\v 25 Aarunge kua nu angu, Saulus eserang inang aaeedeng aing medi senge aing metma hora nu mi, sengila ba at ila bendar etode amota oa ang mi aing jolot hela. Ening aulang muse, ana bihit ila bendar Damsik eahalang.\x + \xo 9:25 \xt 2 Korintus 11:32-33\x*   
\s1 Paulus ila Yerusalem mi  
\p
\v 26 Angmuse, Saulus ila Yerusalem mi. Ila angmo mi muse, ana hula ila nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ing harak, aarunge jadi niang. Se ing emangpi aing veng iuangmari, bot ini hula misavaka, ana mang ebabakeng ava ening emenghula nehe omi vengaanamang ba Yesus Amulung angu edadenang. Aarunge eningse ana bot iadoi.  
\v 27 Aarunge nehe nu ue, ene Barnabas, ana iat mateng. Aingba Saulus aing metma Mutu Yesus Eetvala angmi ang naung itubing. Barnabas at mateng hula, Saulus Damsik mi ila, angmuse, via mi, Saulus ana Yesus Aing harak bot Yesus Ana at mateng iila. Aulang di, Damsik mi angu Saulus ana nehe Damsik ang naung iat hubai metma Yesus angu adana. Ana Yesus Evia aabetang metma nehe toang veng iat mateng angu, Saulus ana bae uangmari niang.   
\p
\v 28 Vengmeet aulang muse, Mutu Yesus Eetvala ang naung emangpi Saulus aing tarima. Angmuse ana iat hama-hamat bendar Yerusalem mi mihi. Ana baranit Mutu Yesus Ehur Aaung-Hama angu metma nehe emangpi angu veng iat hubai, se ana bae uangmari niang angu ebele.  
\v 29 Ana bot nehe Yahudi inang aaeedeng ba Yunani ehur vengmateng angu iat natataanang. Aarunge ini iat bae emateng ang metma iomimi niang, anguba ini via valaping senge hula ameang.  
\v 30 Aarunge nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung vengmee se hula, nehe ang naung akal jasi aalaping aulang muse, ini Saulus aing medit at bendar Kaisarea ba tang adil mi angu mi ila. Angmuse ini aing panatut bale bendar Tarsus mi ila.   
\p
\v 31 Seng angmuse, nehe ba omi Yesus vengaanamang propinsi Yudea mi, propinsi Galilea mi, bot propinsi Samaria mi ang naung, aabetat tening rama. Ini taang maveng tatoang-tatoang, bot ini Lahatala Eomi angba eamulung. Base Lahatala ERoh Hamulang angu iomi ening aanamang.   
\s1 Petrus ana Lida mi nehe mehal nu ening mona  
\p
\v 32 Uanguveng, Petrus lamal mana ang naung migoleng senge Lahatala Enehe ang naung iuuling. Ved nu adana Petrus ana ila nehe omi vengaanamang ba Lida aabang mi mihi ang naung iuuling.  
\v 33 Angmo mi ana nehe mehal nu aing harak, ene Eneas. Nehe angu kuningkivil, bot bae tahit etiang mana angu eahalang di niang mitung tuaru tila.   
\p
\v 34 Petrus at mateng hula, “Eneas! Angase, Yesus Kristus aaing ening mona. Base aaungba tahi! Eebihi angu paliul!”  
\p Vengmeet aulang muse, Eneas ana aloming tahi.  
\v 35 Nehe emangpi ba Lida aabang bot Saron aabang mi angu Eneas ana mona tila angu uuling ateing. Angmuse ing emangpi iomi metma Mutu Yesus vengaanamang.   
\s1 Petrus ana nehe jangu Tabita ba aamina tila ening bale aabeta  
\p
\v 36 Uanguveng, nehe jangu nu ene Tabita aing angu bendar Yope ba tang eadil mi angu mi mihi. (Nehe jangu angu ene Yunani ehur mi se hula, ꞌDorkasꞌ, eveng banang hula, ꞌaarohingꞌ.)\f + \fr 9:36 \ft Memet anga ene aaru, aarunge evengbanang angu nu. Aram hur se Tabita evengbanang angu hula, ꞌAarohing.ꞌ Yunani hur se, Dorkas angu di evengbanang se hula, ꞌAarohingꞌ\f* Ana omi metma Mutu Yesus vengaanamang. Bot ana aaung-hama angu ba ening alolang niang metma nehe adana, bot nehe masiking-kasiang ang naung ioang moling.  
\v 37 Uanguveng, Tabita dilat tamadi muse, ana aamina. Ang muse ini avela, bot ini ebaring angu baloli, seng angmuse ini aing metma ekamar atela angmi atiang.  
\v 38 Nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung vengmee se hula, Petrus ue Lida mi tila, aabang nu Yope mi tiaveng lamal ila mi se oma ved boang. Angmuse ini nehe aaru ing gahing ila Petrus abanang hula, “Nimang! Aana uuser Yope mi ila hengi.”   
\p
\v 39 Vengmeet aulang muse, Petrus tahit iamulung. Ila angmo mi muse, ana ang mi memet Tabita ekamar mi masot mida. Nehe memet kalabal ang naung hoa angmi bau-pei angu ba ini ue kamar angu aaving. Ikondo bot ipakiang aabeung ba Dorkas jedung aabeta sehi ana harotat metma ma inang angu, ini metma Petrus etubing.   
\p
\v 40 Petrus ana ing emangpi iot kamar angu eahalang. Angmuse ana iakuku muding sambajang. Seng angmuse, ana baring angu euuling, senge ana mateng hula, “Tabita! Aaungba tahi!” Mibaroti se, Tabita ana eng ajalat uuling. Ana uuling Petrus ateing muse, ana tahit mihi.  
\v 41 Angmuse Petrus ana atang angu vengpina, senge oang moling atahing. Angmuse Petrus ana nehe memet kalabal bot nehe aabeung ang naung iaru, seng angmuse Tabita ba bale aabeta tila angu ana metma ma inang.   
\p
\v 42 Hoja angu aalilit bendar Yope mi mana ang naung mi iipi, anguba nehe toang iomi metma Mutu Yesus vengaanamang.  
\v 43 Petrus ana angu mi nehe nu ehava mi mihit ved aaedeng. Nehe angu ene Simon. Aing ekarajang ba binanta ebuar ening ahamulang.   
\c 10  
\s1 Tentara Roma enehe eele nu ene Kornelis, ana Petrus earu  
\p
\v 1 Uanguveng angu, Roma etentara nu, ene Kornelis. Aing angu tentara nehe ratu nu enehe eele. Ing angu Italia mi hoa. Ana bendar Kaisarea mi mihi.  
\v 2 Omi mang Lahatala midadanang, bot ehava omi enehe ang naung di emangpi aulang. Ana nehe masiking toang ioang moling, bot ana kalakat sambajang Lahatala At mateng.   
\p
\v 3 Ved nu adana, oma oda tue vedba, emenghula iipalna edadenang ana uuling ateing se Lahatala Egahingvala sorga mi nu hoa senge earut hula, “Kornelis!”   
\p
\v 4 Kornelis uuling gahingvala sorga mi hoa angu ateing muse, ana uangmarit etatabi. Angmuse ana taaning hula, “Nimang, naba ba anga?”  
\p Gahingvala angu ebalet hula, “Lahatala Ana eesambajang ang naung vengmee tila, bot aana oomi aaung metma nehe emangpi iadana angu Ana vengani. Base Lahatala Ana Omi aaing vengsanang.  
\v 5 Angase aana nehe gahing bendar Yope mi ila senge nehe nu ene Simon Petrus, angu earut at hoa.  
\v 6 Ana ue nehe nu ehava tang eadil mi tahi angu mi mihit vengtahang. Nehe angu ene Simon. Aing ekarajang ba binanta ebuar ening ahamulang.”   
\p
\v 7 Gahingvala sorga mi hoa angu Kornelis eahalang muse, nehe ba ekarajang pina angu nehe aaru, bot etentara nu andi omi metma Lahatala midadanang sehi angu ana iaru.  
\v 8 Angmuse Kornelis ana na emangpi ba gahingvala sorga mi hoa vengbanang angu, vengsarentat metma iat hubai, sengmuse ana ing gahing iot bendar Yope mi ila.   
\s1 Petrus ana hoa Kornelis aing harak  
\p
\v 9 Emi tobang, oma ved hahama muse, Kornelis ana nehe gahing ang naung ila Yope abung. Uanguveng, Petrus mida Simon ehava eomi atela angu mi sambajang.   
\p
\v 10 Ana sambajang sehi, aarunge ana rasa se ava malapal, anguba ana hula naadang hengi. Aulang aarunge nehe jedung mod vengharaka sehi. Ana sambajang sehi se, Lahatala Ana Ekavasa metma etubing emenghula ana iipalna edadenang.  
\v 11 Ana uuling ateing se burang viaha baleleng, ang muse noang talaling eele nu ava-apaleteng, engbidil buta angu mi hili. Sengmuse noang talaling eele angu ava alolang hela.  
\v 12 Noang talaling eele omi angu, ana uuling ateing se, binanta rupa-rupa ue mi, benangba binanta ia buta, binanta atou metma eera, bot dung rupa-rupa.   
\p
\v 13 Bot ana nehe amal nu vengmee se aing gahing hula “Petrus! Aaungba tahi! Binanta anga naung sabele senge aaungba ana adang!”   
\p
\v 14 Aarunge Petrus ebalet hula, “Niang Nimang! Ekang aulang ekang! Na bae binanta erupa aulang ang naung adang jedung! Ning nehe Yahudi angu binanta aulang ang naung emangpi ni vengpalula base ni vengaahiling!”   
\p
\v 15 Aarunge nehe amal angu ebalet hula, “Lahatala mateng iilat hula, na nu hamulang iila se, aaing ekang mateng hula angu karita ekang!”  
\v 16 Noang talaling eele angu ava-apaleteng mitue sengmuse, ana bale ava ohit burang mi mida.   
\p
\v 17 Angmuse Petrus ana omi mi jedung vengpikir sehi, senge hula naba ba ava-apaleteng angu evengbanang tatalang. Uanguveng angu, Kornelis ana nehe gahing ang naung ila Simon ehava eviaha mi tahi tila.  
\v 18 Angmuse ini nehe nu earut senge adang taaning hula, “Nehe nu ene Simon Petrus ba hava anga mi mihit vengtahang angu, ana ue ee niang?”   
\p
\v 19 Petrus ana jedung naba ba ava-apaleteng angu evengbanang angu vengpikir sehi se, Lahatala ERoh Hamulang at hubait hula, “Petrus. Nehe aaedeng\f + \fr 10:19 \ft Ue Yunani ehur mi hurak hula ꞌnehe tueꞌ ba hoa. Bot hurak nu vengbanang hula mang ꞌnehe aaru kolangꞌ aulang aarunge etoang ba bae vengbanang niang, hula nehe edeng hoa Petrus aing aalaping.\f* ue hoa alolang mi tahi tila. Ini hoa aaing aalaping.  
\v 20 Aana hela senge aaungba iamulung ila. Ekang oomi vang-vang ekang. Ing angu, bae Yahudi enehe niang, aarunge aana ekang venguukur hula ing angu nehe karita ekang. Ekang nehe Yahudi ehada angu eamulung ekang. Naing ba ing gahing iot hoa aat ila.”  
\v 21 Angmuse Petrus ana hela nehe ang naung ing harak, sengmuse ana hula, “Naing anga ba, iini naing aalaping. Iinang tue hoa naba ening?”   
\p
\v 22 Angmuse ini ebalet hula, “Roma etentara enehe eele nu ning gahing anga mi hoa. Aing angu tentara ratu nu enehe eele. Aing angu omi aaung, bot omi Lahatala midadanang. Yahudi enehe toang ang naung nehe anga eaaung angu ateing iila. Meleng angu ba, Lahatala Egahingvala sorga mi hoa ninehe eele angu aing gahing ot nimang Petrus abanang hoa ehava mi, senge ana hula nimang Petrus emateng angu vengmee.”   
\p
\v 23 Vengmeet aulang muse, Petrus ana iabanang hula kua angu iot angmi tiat vengtahang. Emitobang muse, Petrus ana iat hama-hamat lamal. Nehe omi Mutu Yesus vengaanamang aaeedeng Yope mi ang naung di iat hama-hamat ila.   
\p
\v 24 Kua angu ini via mi tia, emitobang sengmuse ini ila bendar Kaisarea mi. Ila Kornelis ehava mi se, ana iading sehi. Ehava omi enehe bot eiia-mutu ang naung, bot eserang ba ini tominu ang naung ana ing kumpul ue angmi.  
\v 25 Petrus hula hava angu mi maso angmuse, Kornelis ana va aing harak, angmuse ana hela Petrus ia eelami kuku muding senge aing somba.  
\v 26 Aarunge Petrus ana aing ohit aloming atahing, sengmuse at hubait hula, “Kaku aaungba tahi. Ekang naing somba ekang. Se naing anga di nehe ba emenghula aaing edadenang.”   
\p
\v 27 Vengmeet aulang muse, Kornelis ana aloming tahi. Angmuse oleve itat mateng, senge lamal masot hava omi mi mida. Petrus ana uuling ateing se, nehe toang angmi taing vengkumpul iila, senge ading sehi.  
\v 28 Angmuse Petrus ana mateng hula, “Nekaku naung. Iini nehe Yahudi eagama evia-via angu ateing iila. Niagama angu eamulung se, ni ekang iing ba nehe aabeung ang naung iing venggao ekang. Nabamu hula ila masot iihava omimi. Aarunge Lahatala Ana metma netubing, bot Aing ba vengbanang iilat hula, na nu hamulang se, naing ekang venguukur hula na angu karita ekang. Ba angase, na bae nehe aabeung ang naung venguukur hula ing angu nehe karita niang iila. Se Lahatala Ana vengbanang hula nehe emangpi angu pi malekang iat aabeta hama-hama.  
\v 29 Angu ebele ba uanguveng iini ila nearu muse, na tahit lamal hoa. Na bae nava tahang niang, se Lahatala ana nat hubait aulang iila angu ebele. Aarunge iini nat hubai hengi! Etatalang ba iini not anga mi hoa?”   
\p
\v 30 Angmuse Kornelis ana emangpi vengsarentat hula, “Venangtang buta, ved hahela, na nehava angmi sambajang. Mibaroti se, nehe mehal nu napang aadang mi tahi sehi. Epakiang angu huring jara.  
\v 31 Angmuse ana nearut hula, ꞌKornelis! Lahatala eesambajang ang naung vengmee tila, bot eeoomi aaung metma nehe emangpi adana angu Ana vengani.  
\v 32 Ba angase, nehe gahing bendar Yope mi ila nehe nu ene Simon Petrus angu, earut at hoa. Ana ue hava nu tang eadil mi tahi angu mi mihit vengtahang, nehe nu ekarajang binanta ebuar ening ahamulang angu ehava. Andi ene Simon.ꞌ  
\v 33 Angu ebele ba, na uuser nehe gahing senge ila eearut aat hoa. Ni eeaaung vengbanang etatabi, se aana hoa iila anga ebele. Base anga se, ni taing vengkumpul anga mi hula emangpi ba Lahatala Ana metma veng aaing gahing angu aana metma niat hubai, senge ni vengmee!”   
\s2 Petrus ana Mutu Yesus Evia Aabetang angu metma nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung iat hubai  
\p
\v 34 Angmuse Petrus mateng hula, “Angase uhavede na ateing hula, Lahatala angu etatabit nehe emangpi euuling hama sehi. Ana bae nehe apang kalalang hula, anga Yahudi enehe, bot eaabeung angu bae Yahudi enehe niang niang.\x + \xo 10:34 \xt Ulangan 10:17\x*  
\v 35 Nehe lelang taang omimi aabeta di omi angu Lahatala midadanang, bot aaung-hama anguba ening Eomi angu eamulung se, angu nehe ba Lahatala Omi vengbaa.  
\v 36 Se naba ba Lahatala metma ning ba bangsa Israel veng niat hubai angu iini ateing hula, Ana Kristus angu gahing iila, benang ba Yesus angu. Angmuse Yesus angu, aamina senge nehe emangpi ing metma Lahatala At toang aaung. Bot Yesus angu, Aing ba metma nehe emangpi iManaing ening.   
\p
\v 37 Iing di bot naba ba jadi Propinsi Yudea mi iipi bot Galilea mi angu vengmee tila. Sarenta angu Yohanis ana nehe at hubait hula, ini malekang iahalang ang naung vengbaroti senge bot malekang ing sarani senge metma tanda ening hula, Lahatala Ana iat aaung-hama tila.  
\v 38 Angmuse Lahatala Ana ERoh Hamulang angu metma Yesus, Nasaret enehe angu enang. Lahatala bot Ekavasa angu di metma Yesus enang. Yesus Ana ila mana-mana kanap senge na emangpi ba aaung-hama angu ening metma nehe toang ang naung iadana. Bot Ana nehe ba setang enehe eele ing ening susa ang naung ioang moling. Ana ening aulang, se Lahatala Ana At hama-hama angu ebele.  
\v 39 Se naba ba Ana bendar Yerusalem mi bot nehe Yahudi epor taang ening iila angu, ning anga ba uuling nieng taang ateing iila.  
\p Masiking aulang, aarunge nehe Aing metma leut vengpakut ahelet ila vengaamina tila.  
\v 40 Ana aamina tila, aarunge emietang aaru muse, Lahatala Aing ening bale aabeta. Angmuse Ana Ava matubing, senge nehe ateing hula, Ana etatabit bale aabeta tila.  
\v 41 Uanguveng angu, Lahatala bae Yesus Aing metma nehe emangpi etubing niang. Aarunge ning ba Lahatala vengtalail anguba uanguveng Yesus Ana aabeta tila angu Ana metma nitubing se Yesus Ana niat naadang hama-hama angu ebele.   
\p
\v 42 Base, Lahatala ba ning gahing senge ila nehe ba turangmi Ana matubing iila, benang ba Yesus angu, vengbanang tarang metma nehe at hubai. Lahatala Ana Yesus angu Aing ohit metma sorga bot naraka eHakim ening iila, senge eningse nubaba Lahatala At aabetat ejajehing bot nubaba niang angu. Aing ba vengputus metma nehe ba aamina tila bot jedung aabeta sehi ang naung iadana.  
\v 43 Turang jamang mi, Lahatala Ehurvala emangpi angu di Yesus Aing matubing iilat vengbanang hula, nehe emangpi ba omi metma Aing vengaanamang angu, eningse Lahatala Ana ing tarima, bot eningse Lahatala Ana iahalang-iavali ang naung vengahi.”   
\s2 Nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung Lahatala ERoh Hamulang angu ing vengbaa  
\p
\v 44 Petrus jedung mateng aulang sehi se, mibaroti se Lahatala ERoh Hamulang angu hoa nehe emangpi ba ue aing vengmee angu ing vengbaa.  
\v 45 Angmi angu Petrus eserang Yahudi enehe ang naung at hama-hamat bendar Yope mi hoa angu di ila Kornelis ehava bendar Kaisarea mi angu mi. Nehe toang ba Lahatala ERoh Hamulang ing vengbaa angu ini uuling ateing muse, ini mijonga, se Lahatala Ana ERoh Hamulang metma nehe ba bae Yahudi enehe niang enang angu ini uhavede uuling ateing angu ebele.  
\v 46 Ini vengmee se, nehe Kornelis ehava mi ang naung hur rupa-rupa metma itat mateng, bot ini Lahatala tajaning.  
\p Angmuse Petrus mateng hula,  
\v 47 “Iini mang iina euuling! Nehe anga naung di Lahatala ERoh angu ing vengbaa tila emenghula ping edadenang. Base angase aaungba pi ing sarani. Iiba bae venghapa niang iila.”  
\v 48 Angmuse Petrus ana nehe aabeung iot Kornelis bot nehe angmi ang naung ing sarani, senge ing di metma Mutu Yesus Enehe ening. Angmuse ini banang Petrus iat mihit ved aaedeng.   
\c 11  
\s1 Petrus ana nehe ba bae Yahudi enehe niang ing sarani angu ana Yerusalem mi vengbanang  
\p
\v 1 Yesus Eetvala bot nehe aabeung ba iomi vengaanamang Yerusalem mi angu vengmee tilat hula, nehe ba bae Yahudi enehe niang di Lahatala Ehur Aaung hama angu ini vengmee bot metma iomimi tila.  
\v 2 Base, Petrus ana bale ila Yerusalem mi angmuse, nehe aaedeng iomi vengaanamang ba Yahudi mi\f + \fr 11:2 \ft Nehe ba bae Yahudi enehe niang di hula Yesus eamulung se, inang aaeedeng ba Yerusalem mi angu, ini vengbanang hula nehe angu malekang sunat eamulung bot Yahudi ehada angu eamulung hengi.\f* angu ini aing ening ahalat  
\v 3 hula, “Aana ening tatalang iila ba angu? Aana pi hada angu ateing, ee niang? Etatalang ba aana ila nehe ba bae Yahudi enehe niang ehava omimi mida bot iat naadang jalna? Ekang aulang ekang, se ing angu, bae pi hada sunat angu eamulung jedung! Pi bae ing venggao niang!”   
\p
\v 4 Angmuse naba ba jadi tila angu emangpi Petrus ana vengbanang tarang hula,  
\v 5 “Bendar Yope mi, na sambajang sehi se, Lahatala Ana Ekavasa metma netubing, emenghula iipalna edadenang. Na uuling ateing se burang viaha baleleng, angmuse noang talaling eele nu ava-apaleteng, engbidil buta angu mi hili. Ang muse noang talaling eele angu ava alolang nebele hela.  
\v 6 Noang talaling eele omi angu na kalalang senge ateing se, binanta eapapahing na uuling ateing, benang ba binanta ia buta, binanta atou metma eera, bot dung eapapahing. Binanta uangu emangpi, ping ba nehe Yahudi ang naung vengaahiling.  
\v 7 Bot nehe amal nu na vengmee se naing gahing hula, ꞌPetrus! Aaungba tahi! Binanta anga naung sabele senge aaungba aana adang!ꞌ   
\p
\v 8 Aarunge na ebalet hula, ꞌNiang, Aaing ba ne Manaing! Ekang aulang ekang! Na bae binanta erupa aulang ang naung adang jedung! Ning nehe Yahudi ang naung binanta uangu emangpi ni vengpalula bot ni vengaahiling!ꞌ   
\p
\v 9 Aarunge nehe amal angu ana nehur angu ebalet vengbanang hula, “Lahatala mateng iilat hula, na nu hamulang iila se, aaing ekang venguukur hula angu karita ekang!”   
\p
\v 10 Na uuling ateing se noang talaling eele angu ava apaleteng mi tue, sengmuse ana bale ava ohit burang mi mida.   
\p
\v 11 Uanguveng angu, nehe tue hoa hava angu mi. Ini Kaesarea mi ba hoa naing aalaping.  
\v 12 Angmuse Lahatala ERoh Hamulang nat hubait hula, ꞌAana hela nehe tue angu iamulung ila. Ekang oomi vang-vang ekang. Ing angu, bae Yahudi enehe niang aarunge aana ekang venguukur hula ing angu nehe karita ekang!ꞌ Vengmeet aulang sengmuse, pi nehe inang taling anga, ing di nat hama-hamat Kaisarea mi ila. Angumi ning emangpi ila Roma etentara enehe eele nu ehava omimi mida.  
\v 13 Nehe eele angu sarentat hula, ꞌVed aaedeng evaila anga, na uuling ateing se Lahatala egahingvala sorga mi nu hoa nehava mi. Ana vengbanang hula, ꞌAana nehe aaedeng ing gahing Yope mi ila, nehe nu ene Simon Petrus angu, aing harak, senge at angami hoa.  
\v 14 Eningse nehe angu ana Lahatala Eaaung-hama angu metma aaing bot eehava omi enehe bot eiia-mutu ang naung emangpi veng iiat hubai, aulange iiahalang-iiavali ang naung Lahatala Ana vengahi bot aabetang ejajehing angu Ana metma maiinang.ꞌ   
\p
\v 15 Angu ebele, na Lahatala Evia Aabetang angu metma veng iat hubai. Mibaroti se, Lahatala ERoh Hamulang hoa nehe ang naung emangpi ing vengbaa, emenghula tura Ana metma mapinang iila angu edadenang.  
\v 16 Uuling ateing hula ing di Lahatala ERoh angu ing vengbaa tila muse, na Mutu Yesus Emateng tura angu mi vengani se hula, ꞌYohanis ana mang jar ba metma ing sarani, aarunge eningse Lahatala angu Ana ening miaung-mihama bot Eroh Hamulang angu Ana metma iiomimi.ꞌ\x + \xo 11:16 \xt Kisah Para Rasul 1:5\x*  
\v 17 Lahatala Ana ERoh Hamulang angu metma nehe aabeung ang naung inang, emenghula Ana metma mapinang iila angu edadenang. Base naba ba Lahatala Ana ening iila angu, na bae lavang niang.”   
\p
\v 18 Vengmeet Petrus ana mateng aulang muse, ini bae aing ening ahala niang iila. Angmuse ing emangpi Lahatala Aing tajaning senge vengbanang hula, “Lahatala Ana via bukat abaleleng senge nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung di iahalang-iavali ang naung ini vengbaroti senge aabetang ejajehing angu Lahatala Ana metma mainang.”   
\s1 Mutu Yesus Enehe ang naung tarae-teapahing ila taang-taangmi. Eveng toang angu taing vengkumpul bendar Antiokia mi  
\p
\v 19 Tura, nehe Stepanus aing ening ana aamina tila muse, nehe bot nehe ba omi Yesus vengaanamang ang naung ing ening susa-lala. Angu ebele ini bihit tarae-teapahing ila taang-taang mi. Iiba bihit ila propinsi Fenisia mi. Iiba bot bihit ila Siprus por taang, bot iiba angu bihit ila bendar Antiokia ba propinsi Siria mi angu mi. Nehe ba bihi ang naung ini Mutu Yesus Ehur Aaung hama angu metma taang-taang mi vengbanang. Aarunge ini mang metma inehe Yahudi ang naung ba veng iat hubai. Ini bae metma nehe aabeung ang naung veng iat hubai niang.\x + \xo 11:19 \xt Kisah Para Rasul 8:1-4\x*   
\p
\v 20 Aulang aarunge Lahatala Enehe ba Siprus por taang bot bendar Kirene mi ang naung di ue. Angu ba ing iiba angu lamal milalut ila bendar Antiokia ba propinsi Siria mi angu mi. Ing anguba Mutu Yesus Ehur Aaung hama angu metma nehe ba bae Yahudi enehe niang angmi ang naung veng iat hubai.  
\v 21 Lahatala Ana Ekavasa angu metma ma inang, angu ebele nehe toang omi metma Mutu Yesus vengaanamang.   
\p
\v 22-24 Uanguveng angu, nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ba Yerusalem mi ang naung vengmee se hula, nehe aabeung Antiokia mi ang naung di iomi metma Yesus vengaanamang iila. Angmuse nehe nu ene Barnabas angu ini aing gahing ot ila angmo mi iuuling. Barnabas anga, nehe ba omi aaung, ana etatabit omi metma Lahatala vengaanamang, bot Lahatala ERoh di aing veng.  
\p Barnabas ana hoa angmi muse, ana uuling ateing se hula, etatabit Lahatala Eaaung-hama angu Ana metma nehe aabeung ang naung di iaabetang angu omimi tila. Angu ebele ana omi etatabit navera. Angmuse ana nehe ang naung iavomung-iapahang senge ini Lahatala Evia aaung-hama angu etatabit eamulang. Ening aulang muse Lahatala Enehe angu taang maveng toang.   
\p
\v 25 Seng angmuse, Barnabas ana bot bendar Tarsus mi ila Saulus aing aalaping.  
\v 26 Ana aing harak muse, ana Saulus abanang, senge ini hama-hamat bale Antiokia mi ila. Ila Antiokia mi muse oleve Lahatala enehe ang naung iat hama-hamat mihi, ila mi tung nu. Ved kakanap oleve Mutu Yesus Evia Aabetang angu metma nehe toang ang naung iavomung-iapahang. (Bendar Antiokia angu mi senge, nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung nehe iene maveng hula, ꞌnehe Kristenꞌ).\f + \fr 11:26 \ft Hur ꞌKristenꞌ angu evengbanang hula, ꞌnehe ba Lahatala Eamulungꞌ. Hur ꞌKristenꞌ angu ehur eela se hula, ꞌKristusꞌ. Kristus angu evengbanang hula, ꞌNehe hamulang ba Lahatala Ana vengpalai tila aing gahing hoaꞌ.\f*   
\p
\v 27 Oleve jedung Antiokia mi sehi se nehe aaedeng Yerusalem mi hoa. Lahatala Ana nehe ang naung ing metma Ehurvala ening.  
\v 28 Hurvala ang naung, nu ene Agabus. Lahatala ERoh at hubait hula, “Eningse malapal-tabonggal por alolang anga mi iipi, ila etupa ang naung taang.” Angmuse naba ba Lahatala ERoh vengbanang angu ana metma nehe emangpi veng iat hubai. (Naba ba ana vengbanang angu Roma eraja eele ene Klaudius, parenta pina sehi angmuse jadit aulang.)\x + \xo 11:28 \xt Kisah Para Rasul 21:10\x*  
\v 29 Agabus emateng angu vengmee muse, Mutu Yesus Enehe ba Antiokia mi ang naung, ini tominu sengmuse seeng metma taing veng senge panatut metma nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ba propinsi Yudea mi aabetat susa ang naung inang. Seeng ba ini metma taing veng angu nu-nut ibisa angu eamulung.  
\v 30 Seeng metma taing veng sengmuse, ini Barnabas bot Saulus oleve ing gahing senge seeng angu baning ila metma jamaat eboma angmo mi ang naung inang, senge paul metma nehe susa ang naung inang.   
\c 12  
\s1 Yakobus aamina; Petrus ana bui mi, senge nehe omi vengaanamang ang naung sambajang  
\p
\v 1 Uanguveng angu raja Herodes\f + \fr 12:1 \ft Raja Herodes anga, ing di bot ateing hula ene Herodes Agripa. Idat boma angu ini ateing hula ene Herodes Eele (aing angu ba Herodes Agung). Aing anguba turat gahing hula val kalokal ang naung iameang nehe Mutu Yesus Betlehem mi vengajai adana angu.\f* ana nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung iiba ing ening etatabit susa-lala.  
\v 2 Ana nehe parenta senge ini ila kalevang metma Yakobus aing patait ening ana aamina. Yakobus angu, Yohanis ekaku mutu.  
\v 3 Uanguveng Herodes uuling ateing se hula, Yakobus aamina angu nehe Yahudi enehe eele ang naung iomi sanang angu ebele, ana bot taang ening maveng. Angu ba ved eele nehe vengbanang hula, pesta roti bae bibit maveng niang angu adana,\f + \fr 12:3 \ft Ved eele angu, ved paska aabung.\f* Herodes ana nehe gahing ila Petrus adoi.  
\v 4 Ini Petrus adoi sengmuse, ini at ila metma bui mi maso. Ini tentara kelompok buta gahing iot taing tatelul Petrus aing jagat kua jala. Tentara kelompok nu se, nehe buta. Herodes hula pesta angu mitavala se ana Petrus eparkara angu nehe toang iapangaadang mi vengurus.\x + \xo 12:4 \xt Keluaran 12:1-27\x*  
\v 5 Ini bui mi Petrus aing tahang, aarunge nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung etatabit sambajang alolang niang, Lahatala abanang metma Petrus adana.   
\s1 Lahatala Ana Petrus aing metma bui eahalang  
\p
\v 6 Emitobang muse, raja Herodes hula Petrus eparkara angu nehe toang iapangaadang mi vengurus. Aarunge kua angu, ini bui mi rante aaru metma Petrus aing parta, sengmuse ana tentara aaru ihahama mi tia. Bot tentara aabeung ang naung viaha mi jaga.   
\p
\v 7 Mibaroti se, Lahatala Egahingvala sorga mi nu hoa angu mi Petrus abung tahi sehi, senge kamar angu mang huring jara. Angmuse gahingvala angu ana Petrus aing oombet ot tahi senge mateng hula “Petrus! Uuser tahi!” Uanguveng angu di rante oola aaru angu Petrus atang vengpodut baat hela.  
\v 8 Seng angmuse, gahingvala angu aing gahing hula, “Eekondo angu pina! Bot eesendal angu pake!” Petrus ana paket sengmuse, gahingvala angu bot taang gahing hula, “Eekondo eele angu di pina, senge aaungba namulung!”   
\p
\v 9 Angmuse Petrus ana gahingvala angu amulung sengila ba, oleve bui mi lamal kaluar hela. Aarunge Petrus ana venguukur hula, ana mang iipal na, aarunge etatabit jadit aulang.  
\v 10 Oleve lamal ila jaga emana halomang bot lamal ila emi aaru angu mi tila muse, oleve bot ila viaha eele oola angu mi. Viaha angu mang ena baleleng. Angmuse oleve kaluar hela senge via ba bendar mi ila angu oa. Mibaroti se, Lahatala Egahingvala angu, ila Petrus adut enang kolang ue angmi.   
\p
\v 11 Gahingvala angu ue niang iila muse, Petrus ana ava ateing hula, “Etabi! Angase na uhavede ateing hula, Lahatala Ana etatabit Egahingvala angu gahing hoa senge naing metma Herodes atang angu eahalang iila. Lahatala Ana ening aulang senge nehe Yahudi ang naung iomi ba jasi angu ini ekang ening metma nadana ekang.”   
\p
\v 12 Aulang sengmuse Petrus ana Maria ehava mi ila. Maria angu, benang ba Yohanis iva. Yohanis angu, ene abeung, Markus. Maria ehava mi angu, nehe toang ue taing vengmihit sambajang Lahatala abanang, aulange Ana Petrus oang moling aing ening lohit metma eparkara angu eahalang.  
\v 13 Ila hava angu mi muse, Petrus ana lapa etundil angu vengpapahing bot ana arut amal aelet ene vengbanang. Angmuse balentavala jangu nu ene Rode, ana va eng uuling hula nubaba hoa angu.  
\v 14 Petrus amal angu vengmee muse, Rode ana ateing iila. Rode, ana navera angu ebele ana bihit bale hava omimi mida. Rode ana vengtajebing bae viaha bukat metma Petrus enang ot maso niang. Bale hava omimi mida muse ana nehe ang naung iat hubait hula, “Petrus ana ae alolang tahi sehi!”   
\p
\v 15 Aarunge ini ebalet hula, “Bae bisa niang! Aana buning. Ekang samamamateng aulang ekang!” Aarunge Rode ana vengbanang alolang niang hula, “Niang! Angu etabit Petrus amal! Ana poe alolang tahi sehi!”  
\p Aarunge ini mang iomi metma na aababeung bot mateng hula, “Uangu oma Lahatala Egahingvala sorga mi ba Petrus amanang.”  
\v 16 Ini jedung vengnatataanang sehise, Petrus ana taang arut amal aeelet ene vengbanang, angmuse ini viaha medi. Angmuse, ini mibaroti bot mijonga, se Petrus ba ue angu ebele.  
\v 17 Petrus ana atang angu beok senge ing emangpi taimang. Seng angmuse ana metma iat sarenta hula Lahatala Ana aing metma bui eahalang iila. Bot ana ing gahing hula, “Iini ila na anga emangpi metma Yakobus bot etvala aabeung ang naung veng iat hubai.” Angmuse Petrus ana lamal mana aabeung mi ila.   
\p
\v 18 Emi tobang kukuaveng, tentara ba jaga ang naung ini uuling ateing se, Petrus bae ue niang iila muse, iomi iipi sehi, bot ini iuangmarit etatabit, se ini bae ateing niang hula eningse nehe naba ba ening metma iadana angu ebele.  
\v 19 Herodes ana ateing aulang muse, ana bot bale ing parentat ila Petrus aing aalaping. Aarunge ini bae aing harak niang. Bot Herodes ana tentara aabeung parenta senge ini tentara jaga ang naung emangpi iameang.  
\p Ang muse Herodes ana lamal ila Yudea eahalang, senge bendar Kaisarea mi mihi.   
\s1 Raja Herodes ba ini bot earut ene Agripa angu, aamina  
\p
\v 20 Uanguveng angu, nehe ba bendar Tirus bot Sidon mi ang naung biasat ila raja Herodes epor taang mod beli. Aarunge raja angu, ana iat tebelung luung iila. Angmuse ini itat tominu senge via aalaping ila at toang aaung. Base ini nehe aaedeng vengtalail senge ila Herodes aing harak. Tirus enehe bot Sidon enehe angu ila Kaisarea mi muse, ini Blastus at serang, senge aing metma inehe ening via buka aulange ini bisa Herodes aing harak. Blastus angu, nehe eele ba eraja ehava omimi karajang.   
\p
\v 21 Angmuse Herodes ana vengjali, base ini jol nu vengtalail senge ini itaing harak. Ved uangu, ini acara eele ening. Herodes ana ekondo eele pina, senge ana ekadera parenta angu taang mihi. Angmuse ana nehe toang ang naung iat mateng.  
\v 22 Amal angu vengmee muse, nehe ang naung aing tajaning hula, “Amal angu vengmee! Anga bae nehe biasa amal niang! Anga aaneda amal!”  
\v 23 Mibaroti se, Lahatala Egahingvala sorga mi nu hoa Herodes aing ening dila, se nehe Herodes aing tajaning angu ana tarima, aarunge Herodes bae Lahatala Aing tajaning niang angu ebele. Base iip ang naung Herodes eboa iipi angu adang sampe ana vengaamina.   
\p
\v 24 Base Lahatala Ehur Aaung hama angu aalilit taang berang maveng, bot nehe ba Mutu Yesus Evia Aabetang eamulung angu di taang toang maveng.   
\p
\v 25 Barnabas bot Saulus oleve nehe ba Antiokia mi ang naung iseeng angu baning ila Yerusalem mi metma nehe enang sengmuse, oleve bot bale Antiokia mi ila. Nehe kuar nu ene Yohanis angu di ini at ila. Yohanis ene eabeung angu, Markus.   
\c 13  
\s1 Antiokia enehe ang naung ini Barnabas bot Saulus oleve ing gahing  
\p
\v 1 Bendar Antiokia mi angu, nehe toang iomi Mutu Yesus vengaanamang iila. Nehe aaedeng Lahatala ing gahing metma Ehurvala ening, bot aaedeng angu di Ana ing gahing nehe avomung-apahang.  
\q2 Ing angu, benang ba:  
\q2 Barnabas,\f + \fr 13:1 \ft Yunani ehur se vengbanang hula, ꞌNigerꞌ, evengbanang hula ꞌkaanaꞌ niangse ꞌketeꞌ.\f*  
\q2 Simeon, ba nehe biasa earut hula, ꞌKaanaꞌ,  
\q2 Lukius, bendar Kirene mi angu,  
\q2 Menahem, ba kiki sehimi ini nehe raja Herodes\f + \fr 13:1 \ft Raja Herodes angu di ini ateing hula ene \ft \+it Herodes Antipas\+it*.Aingba Yohanis nehe sasarani aing ening aamina angu. Imang angudi ini ateing hula ene \+it Herodes Eele\+it* (aing anguba Herodes Agung). Aing angu ba parenta hula val kalokal ang naung iameang jol baMutu Yesus nehe Betlehem mi Aing vengajai adana angu. Raja Herodesaabeung ba Yakobus ameang angu, bot aingba duming kalaring aingvengbaa, senge ana aamina. Nehe ini ateing ene \+it Herodes Agripa\+it*.\f* oleve ing gariang hama-hama angu, bot Saulus.   
\p
\v 2 Ooras nu, nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung, ini kanempel, bot ini taing vengkumpul senge Lahatala Aing tajaning. Angmuse Lahatala ERoh Hamulang iat hubait hula, “Iini Barnabas bot Saulus oleve ing vengtalail senge, Nekarajang ba Na vengpiling metma ma inang angu ini vengkarajang.”   
\p
\v 3 Ini kanempel bot sambajang sengmuse, ini iatang metma Barnabas bot Saulus oleve ing taang mea senge ing gahing. Angmuse oleve ila Lahatala Ekarajang angu at lamal.   
\s1 Barnabas bot Saulus oleve Siprus por taang ila  
\p
\v 4-5 Uanguveng angu Lahatala ERoh Hamulang Barnabas bot Saulus oleve ing gahing lamal ila mana kanap, ehalomang angu ini bendar Seleukia mi. Yohanis (nehe ba ini earu hula, Markus) angu di iamulung hama-hama. Ila angmi muse, ini kampal hila aalarit Siprus por taang ila, angmuse ini hela bendar nu mi, ene Salamis. Angumi, ini ila nehe Yahudi ang naung ihava hamulang mi maso senge Lahatala Ehur aaung-hama angu metma nehe ang naung iavomung-iapahang.   
\p
\v 6-8 Barnabas bot Saulus oleve lamal ila Siprus por taang angu, ini lamal aabang ba por angu taang ang naung migoleng. Angmuse ini hoa bendar nu ue por angu edenaveng ene Pafos angu di mi. Gubernur angu ue bendar angu mi mihi. Ene Sergius Paulus. Aing angu, nehe hur adang. Ana vengmee se hula, Barnabas iimal ebendar mi hoa iila muse, ana nehe gahing ila iaru, se Lahatala Evomung-pahang angu omi midadanang hula vengmee hengi angu ebele.  
\p Aarunge ang mi angu di, Yahudi enehe nu ue, ene Bar Yesus (bot ene aabeung Yunani ehur mi se hula, ꞌElimasꞌ). Aing angu tani enehe eele. Ana biasat nehe ajajalat hula, andi Lahatala Ehurvala. Ana gubernur angu at serang. Base Barnabas iimal hoa angmuse, Elimas ana gubernur omi taang senge ekang ing tarima ekang. Bot Elimas ana omi taang senge ekang omi metma Yesus vengaanamang ekang.   
\p
\v 9 Aarunge Lahatala ERoh Hamulang angu Saulus aing veng (Saulus ene eabeung angu Paulus), base ana eng metma tani enehe eele angu etatabit euuling. Angmuse ana mateng hula,  
\v 10 “Ee, Elimas! Aaing setang oal! Aaing sukat nehe ajajala! Aana nehe ajajalat alolang niang! Emangpi ba aaung angu aana malavang. Aulang angu ebele, na ateing se aana setang enehe eele angu eamulung. Aana ekang bot ening aulang ekang. Lahatala Evia ba molo angu aana bot ekang hula vengtering ekang.  
\v 11 Aana vengmee hengi! Eningse Lahatala Ana aaing hukung. Eeng angu ening se kete, bot aana bae uuling na iiba ateing niang, ila ved aaedeng.”  
\p Paulus mateng aulang sengmuse, Elimas eng angu kete tila. Angmuse ana bir panahing lamal, senge nehe panahing iot atang pina, sengila ba atang tedot lamal.   
\p
\v 12 Gubernur angu uuling eng taang ateing aulang, bot ana vengmeet Barnabas iimal Yesus ehur aaung-hama angu vengmaring muse, ana mijonga, angmuse ana bot omi metma Yesus vengaanamang.   
\s1 Ini Yesus Ehur aaung-hama baning ila bendar Antiokia ba propinsi Pisidia mi angu mi  
\p
\v 13 Bendar Pafos ba Siprus por taang angu mi muse, Paulus bot eserang ang naung imangpi kampal hila senge aalarit iila bendar nu propinsi Pamfilia mi ene Perga angu mi. Angu mi, ini kampal taang hela, angmuse Yohanis Markus ana lamal iahalang senge bale Yerusalem mi ila.  
\v 14 Perga mi ini aadang taang lamal bendar Antiokia ba propinsi Pisidia mi angu mi ila.  
\p Ini ila bendar angu mi, angmuse, uanguveng angu nehe Yahudi ang naung ived hamulang adana, base ini ila nehe Yahudi ang naung ihava hamulang mi Lahatala Aing tajaning eamulung.  
\v 15 Uanguveng angu, Lahatala Ehurvala Musa esurat, bot Lahatala Ehurvala aabeung ang naung isurat ba ini basa. Angmuse, hava hamulang angu enehe eele ang naung, Paulus iimal iabanang hula, “Nimang iimal, iivomung-pahang iiba ue se, ni banang iini vengbanang senge ning emangpi ba anga mi anga niomi ening aanamang.”   
\s2 Paulus ana nehe Yahudi Antiokia mi ang naung iat mateng  
\p
\v 16 Angmuse Paulus ana aloming tahi bot ana atang ohit iot taimang. Angmuse ana mateng hula, “Nekaku naung, iing ba bangsa Israel enehe. Bot niva-nimang aabeung ba agama Yahudi maso tila ang naung, iing di iiomi Lahatala midadanang. Angu ebele na banang iini naing vengmee!   
\p
\v 17 Lahatala Ana turang mi ping ba bangsa Israel tidat-timang ang naung ing vengtalail medi tila. Ini ila Masir por taang mihi angu, bae iaabang mamolo niang, aarunge Lahatala Ana aaung-hama metma ma inang ini mihit sanang, anguba itabaning angu taang toang maveng. Seng angmuse Lahatala bot Ekavasa eele angu metma iat Mesir mi kaluar.\x + \xo 13:17 \xt Keluaran 1:7; 12:51\x*  
\v 18 Angmuse, ini aabetat por osing eele ba nehe bae ue mi niang angu mi lamal ila mitung ari buta. Ini iong aanamang, aarunge Lahatala Ana mang kilang iat lamal alolang niang.\x + \xo 13:18 \xt Bilangan 14:34; Ulangan 1:31\x*  
\v 19 Angmuse, Lahatala Ana bot bangsa bititu Kanaan por taang angu ening atarahak. Angmuse Ana ipor angu paul, metma tidat-timang ang naung inang, senge metma ipor pasaka ening.\x + \xo 13:19 \xt Ulangan 7:1; Yosua 14:1\x*  
\v 20 Tidat-timang ang naung ini por angu taang aabetat ilelang kanap sampe mitung ratu buta ari iising.  
\p Ini por angu toang aabetat mitung ratu bura ari iising sengmuse, Lahatala Ana nehe ba parkara vengpaputus ang naung songgar metma ma inang senge iapang pina, sampe Lahatala Ana bot Ehurvala nu songgar, ene Semuel angu venghili.\x + \xo 13:20 \xt Hakim-Hakim 2:16; 1 Samuel 3:20\x*  
\v 21 Semuel metma Lahatala Ehurvala ening sehi angmuse, tidat-timang ang naung ini banang hula raja ba nu songgar hengi. Angmuse Lahatala Ana Saul angu aing songgar metma raja ening. Saul angu, Kis oal, Benyamin elelang omi. Saul parenta pinat ila mitung ari buta.\x + \xo 13:21 \xt 1 Samuel 8:5; 10:21\x*  
\v 22 Angmuse Lahatala Ana at hela aing metma raja angu eahalang. Senge Lahatala Ana bot Isai oal, ene Daud angu aing songgar, metma Saul etelul ening. Lahatala etatabit Daud omi angu ateing bot Ana mateng hula, ꞌIsai oal Daud anga, elamal-etahi angu Nomi adang baa. Base eningse emangpi angu ana ening Nenomi eamulung.\x + \xo 13:22 \xt 1 Samuel 13:14; 16:12; Mazmur 89:20\x*  
\v 23 Uanguveng angu, Lahatala Ana palait hula Daud etabaning angu nu panatu, senge Israel enehe ang naung ing ening lohit metma iahalang-iavali ang naung eola. Nekaku naung na iing emangpi iiat hubait hula, Daud etabaning ba Lahatala Ana vengpalai tila benang ba Yesus angu.”   
\s1 Paulus mateng hula Yesus angu Nehe ba Lahatala vengpalait se panatut hoa  
\p
\v 24 Paulus ana emateng angu taang hamuat hula, “Mutu Yesus bae ekarajang at lamal jedung angu, nehe nu ene Yohanis, ana Israel enehe ang naung iat hubait hula, ini malekang iava vengbaroti senge iava metma ijasi-iahala angu iola, bot bale Lahatala angu ba eamulung. Sengila ba malekang ing sarani senge matubing hula, ini Lahatala At aaung-hama bot At aabeta tila.\x + \xo 13:24 \xt Markus 1:4; Lukas 3:3\x*  
\v 25 Aarunge Yohanis ekarajang angu hula evengtahi muse, ana nehe ang naung iat hubait hula, ꞌIini ekang veng iiomit hula naing anga, Nehe ba turang mi Lahatala vengpalait hula, panatut hoa angu ekang. Venganit aaung-aaung! Nehe nu eningse hula hoa angu iini malekang ading. Aing angu mieele-mibalolu minataang oa. Metma Egahingvala ening di, naing anga bae gahingvala angu at hama niang.ꞌ\f + \fr 13:25 \ft Yunani ehur mamolo hurak hula, ꞌTout hela esepatu sar ang ba aahi di naing bae at hama niangꞌ. Evengbanang hula, Yohanis angu ana ava ening alolang-alolang, mang metma Mutu Yesus Emalea ening di, aing bae malea angu at hama niang. Basa mi Matius 3:11, Markus 1:7, Lukas 3:16, Yohanis 1:20-27\f*   
\p
\v 26 Nekaku naung! Iing ba boma Abraham etabaning, bot iing aabeung ba iiomi Lahatala midadanang sehi angu, naing venghele hengi! Lahatala Ana Ehur aaung-hama angu metma piat hubai tilat hula, Ana ping ening lohit metma piahalang-piavali ang naung eola bot aabetang ejajehing angu Ana metma ma pinang.  
\v 27 Nehe ba Lahatala vengpalai tila angu, turangmi Lahatala Ehurvala ang naung ini hurak metma nehe angu adana tila. Pi agama enehe eele ang naung, bot nehe aabeung ba Yerusalem mi ang naung di, naba ba hurvala ang naung hurak iila angu basat alolang-niang. Ved hamulang kakanap angse, ini hava hamulang mi maso, senge Lahatala Esurat hamulang angu basa. Aarunge nehe ba Lahatala vengpalai tilat hula panatut hoa benang ba Yesus angu, ini bae Ateing niang. Angmuse ini akal aalaping Aing hukung ameang. Aarunge ini ening aulang senge naba ba Lahatala Ehurvala ang naung hurak iila angu eamulung.  
\v 28 Ini parkara ening metma Yesus adana senge hula Aing ening abaang, aarunge ini bae Eahalang iiba harak niang. Aulang aarunge ini ila gubernur Pilatus abanang senge Yesus Aing ening Ana aamina.\x + \xo 13:28 \xt Matius 27:22-23; Markus 15:13-14; Lukas 23:21-23; Yohanes 19:15\x*  
\v 29 Gubernur angu vengjali, angmuse ini Yesus Aing metma leut vengpakut ahele, ila vengaamina. Aarunge emangpi anga di, ening aulang senge nababa Lahatala Ehurvala ang naung hurak iila angu eamulung. Seng angmuse, Ebaring angu ini leut taang at hela, sengila ba At ila metma daang omi mi mea.\x + \xo 13:29 \xt Matius 27:57-61; Markus 15:42-47; Lukas 23:50-56; Yohanes 19:38-42\x*  
\v 30 Aarunge Yesus Eaamina omimi angu, Lahatala Ana Ekavasa metma Yesus Aing ening Ana bale aabeta tila.   
\p
\v 31 Yesus Ana bale aabeta tila muse, Ana Ava metma nehe toang etubing mitoang-mirae. Ing angu ba At hama-hamat propinsi Galilea mi hoa, ila Yerusalem mi angu. Ing ba Yesus Eaamina bot Eaabeta angu uuling ieng taang ateing anguba ini metma Israel enehe ang naung emangpi veng iat hubai.”\x + \xo 13:31 \xt Kisah Para Rasul 1:3\x*   
\s1 Paulus ana iat hubait hula, Lahatala Ehurvala ang naung vengbanang hula eningse Yesus Ana hoa  
\p
\v 32-33 Paulus ana emateng angu taang hamuat hula, “Alang! Naing bot Barnabas, noleve anga, ni hoja aaung-hama anga metma iiat hubai hula, naba ba Lahatala metma tidat-timang ang naung iat palai tila angu, angase emangpi jadi tila. Lahatala Ana Yesus Aing ening Eaamina angu omimi bale aabeta tila. Mazmur buku tajaning e eela aaru omi mi angu, Yesus Nehe ba Lahatala Ana vengpalait hula panatut hoa angu hurak vengbanang iilat hula:  
\q1 ꞌAaing anga Noal.  
\q2 Naing ba Iimang. Vede ved anga, Na Aaing ohi senge Aana parenta pina.ꞌ\x + \xo 13:32-33 \xt Mazmur 2:7\x*   
\p
\v 34 Turang mi Lahatala palai tilat hula, Neheba Ana vengpalai tilat hula panatu hoa angu eningse Ana ening bale aabeta, senge Nehe angu bot bae taang aamina niang iila. Angu ebele, Lahatala Ehurvala hurak hula,  
\q1 ꞌTurangmi Nepalai angu Na metma raja Daud at hubai tila senge hula aaung-hama metma ma enang.  
\q2 Ba angase, Na hula palai angu bot metma aandi aat hubai, se aaingba Daud etabaning angu ebele.\x + \xo 13:34 \xt Yesaya 55:3\x*   
\p
\v 35 Mazmur buku tajaning aabeung di Daud hurak hula,  
\q1 ꞌLahatala Ana bae Emalea ba Hamulang ebaring angu vengkilang,  
\q2 Edaang omimi musi niang.ꞌ\x + \xo 13:35 \xt Mazmur 16:10\x*   
\p
\v 36-37 Hur kokal ba Daud ana metma Mazmur buku tajaning mihurak anga Daud bae ava vengbanang niang! Pi ateing aulang, se raja Daud ana Lahatala Eomi eamulung aaung-hama toang ening iila angu ebele, seng angmuse ana aamina. Ana aamina, angmuse ini aing taloul. Bot ebaring angu musit seng iila. Base pi ateing hula, Daud bae ava vengbanang niang, aarunge Nehe aabeung ba ana vengbanang, benang ba Yesus angu. Yesus angu eningse Ana aamina aarunge Lahatala Ana Aing ening bale aabeta. Angu ebele Ebaring angu bae kabingdena musi di niang.   
\p
\v 38-39 Base, kaku naung, iini vengmeet aaung-aaung! Nehe benang ba, Yesus angu! Angu ebele pi malekang tomi metma Aing vengaanamang, senge pijasi-piahala emangpi ba pi ening iila ang naung Lahatala Ana vengahi. Pi ateing iilat hula, boma Musa eparenta evia-via emangpi angu pi eamulung di, angu enangkolang se bae bisat ping ening Lahatala apangaadang mi molo niang. Aarunge pi tomi metma Yesus vengaanamang se, Lahatala Ana pijasi-piahala ang naung vengahi.  
\v 40-41 Angu ebele iini malekang veng iiomit aaung-aaung. Misavaka, naba ba turangmi Lahatala Ehurvala ang naung vengbanang iila angu iing vengbaa. Ini hurak iilat hula,  
\q1 ꞌVengani, iing ba sukat nehe ehura, bot nehe paduli niang ang naung! Eningse Lahatala Ana na emangpi angu ening metma idana base iini jonga-baroti,  
\q2 bot eningse iini aamina.  
\q3 Iini jedung aabeta sehi se Na na nu ening, aarunge iini bae iiat tarima niang.  
\q1 Nehe metma iiat hubait tila di  
\q2 iini bae iiat manggarati niang”.\x + \xo 13:40-41 \xt Habakuk 1:5\x*   
\p
\v 42 Paulus ana mateng sengmuse, Paulus bot Barnabas oleve tahit hula lamal hava hamulang angu eahalang. Aarunge nehe angmi ang naung iabanang hula ved hamulang eabeung se bot bale hoa, senge naba ba ini vede vengbanang iila angu, bot taang vengbanang maveng.  
\v 43 Ini hava hamulang mi kaluar hela muse, nehe toang angmi ang naung ini Paulus bot Barnabas oleve iamulung. Angmuse oleve iavomung-iapahang hula, “Pi ateing hula, Lahatala Omi etatabit aaung metma mapinang. Angu ebele iini malekang iiomi metma Aing vengaanamang.”   
\s1 Yahudi enehe eele ang naung Paulus bot Barnabas oleve iatobang  
\p
\v 44 Minggu eminu, nehe Yahudi eved hamulang veng muse, nehe bendar angu mi angu emangpi hoa senge hula Lahatala Ehur Aaung-hama angu venghele.  
\v 45 Aarunge nehe Yahudi enehe eele ang naung uuling nehe toang ba hoa Paulus bot Barnabas oleve ing venghele angu ateing muse, ini iomi alil etatabi. Angu ebele Paulus ana mateng sehise, ini aing lavang, bot mateng ehura-emananti.   
\p
\v 46 Aarunge Paulus bot Bernabas oleve etatabit taang baranit mateng bot bae iuangmari niang. Ini mateng hula, “Etabit Lahatala ematurat via bukat metma pingba Yahudi enehe ang naung ma pinang, bot Ana Hur Aaung-hama angu di metma ma pinang iila. Aarunge iini bae iiat metma iomimi niang. Iini ening aulang base, iingba matubing hula, iini bae Lahatala At aabetat ejajehing niang. Ba angase, ni hula Hur Aaung-hama angu baning ila metma bangsa aabeung ang naung ba iat hubai, se iini bae iiat tarima niang iila angu ebele.  
\v 47 Se angaba Lahatala Ana metma veng ning gahing iila, emenghula boma Yesaya ana hurak iila angu edadenang hula,  
\q1 ꞌNa iing matubing iila metma jara ening, senge jara angu iini baning metma bangsa aabeung ba bae Yahudi enehe niang ang naung inang,  
\q2 aulange via ba hoa Naing mi tahi angu iini ening ana jara, senge ini uuling Nateing,  
\q3 aulange Na ing vengaahit metma iahalang-iavali ang naung eahalang, senge ini aabetang ejajehing angu harak.  
\q2 Bot iini malekang via angu matubing por alolang anga taang, etupa dena ila etupa dena mi.”\x + \xo 13:47 \xt Yesaya 42:6; 49:6\x*   
\p
\v 48 Nehe bangsa aabeung ba bae Yahudi enehe niang ang naung vengmeet aulang muse, ini navera. Angmuse ini Lahatala Aing tajaning hula, “Lahatala tajaning! Lahatala EHur Aaung-hama angu, etatabit aaung!” Bot nehe ba turangmi Lahatala vengtalail iila senge At aabetat ejajehing angu ing di ue ang mi. Angmuse ing emangpi angu iomi metma Mutu Yesus vengaanamang.   
\p
\v 49 Lahatala EHur Aaung-hama angu aalilit taang-taangmi ila bendar angu mi iipi.   
\p
\v 50 Aarunge bendar angu enehe eele, bot nehe jangu ba eele-balolu ang naung di ue angmi. Iiba angu iomi metma Lahatala midadanang. Aarunge Yahudi enehe ang naung hoa nehe eele ang naung iomi taang, angu ebele nehe ba bendar angu mi ang naung ini Paulus bot Barnabas oleve ing bue sengila ba iaterit bendar angu eahalang.  
\v 51 Bendar angu mi kaluar hela muse, Paulus bot Barnabas oleve moro ia veng angu teret bia senge matubing hula, nehe bendar angu mi ang naung iiat bae oleve ing venghele niang. Angmuse ini bale tahi lamal bendar angu eahalang. Ini bot bendar nu ene Ikonium, angu mi ila.\x + \xo 13:51 \xt Matius 10:14; Markus 6:11; Lukas 9:5; 10:11\x*   
\p
\v 52 Aarunge nehe iomi metma Mutu Yesus vengaanamang iila Antiokia mi ang naung, iomi navera etatabi, se Lahatala ERoh Hamulang iomi ening aanamang angu ebele.   
\c 14  
\s1 Paulus bot Bernabas oleve bendar Ikonium mi  
\p
\v 1 Paulus bot Bernabas oleve ila bendar Ikonium mi seng angmuse, ini nehe Yahudi ehava hamulang mi maso. Angumi, Lahatala Ehur Aaung-hama angu ini metma veng iat mateng, angu ebele nehe Yahudi toang bot bangsa aabeung enehe toang angu di, iomi metma Mutu Yesus vengaanamang.  
\v 2 Aarunge nehe Yahudi aaedeng ba iagama elamal-etahi angu pinat aanamang senge iat bae Paulus bot Bernabas oleve imateng angu metma iomimi niang angu di, ue angmi. Angmuse ini nehe aabeung ba bae Yahudi enehe niang ang naung iomi taang, angu ebele ini iomi metma nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ialil etatabi.  
\v 3 Aarunge Paulus bot Bernabas oleve bae iuangmari niang. Ini Mutu Yesus Ehur Aaung-hama angu metma nehe emangpi veng iat hubait alolang niang. Ini vengbanang hula, Mutu Yesus Eaaung-hama angu Ana metma nehe emangpi enang iila. Ana Ekavasa angu di metma ma inang angu ebele ini tanda herang toang ening, aulange nehe toang ateing hula, Lahatala etatabit ing veng.  
\p Paulus bot Bernabas oleve bendar angu mi mihit luung.  
\v 4 Angu ebele bendar angu enehe ang naung iomi teahalang. Iiba angu nehe Yahudi ba iagama elamal-etahi pinat aanamang angu iamulung, bot iiba angu Lahatala Eetvala aaru angu iamulung.   
\p
\v 5 Angmuse nehe Yahudi aaedeng ba iagama elamal-etahi pinat aanamang angu ini nehe aabeung ba bae Yahudi enehe niang ang naung, bot inehe eele ang naung di iat tominu, senge Lahatala Eetvala aaru angu ing ening susa, bot hula var di metma oleve ioda.  
\v 6 Aarunge naba ba nehe ang naung hula ening metma Paulus bot Barnabas oleve iadana angu ini ateing iila. Angmuse ini bihit ila bendar Listra bot bendar Derbe ba propinsi Likaonia mi angu mi, bot aabang ba angmi ang naung di mi.  
\v 7 Angumi, ini Mutu Yesus Ehur Aaung-hama angu vengmaring.   
\s1 Paulus bot Bernabas oleve bendar Listra bot bendar Derbe mi  
\p
\v 8 Ila bendar Listra mi muse, Paulus bot Bernabas oleve nehe mehal nu aing harak. Iva ana aing vengajai muse, ia aaru angu aamina tila. Base ana lamal ahala.  
\v 9 Nehe angu mihi senge ana Paulus emateng angu vengmee. Paulus ana eng metma euuling bot aing kalalang sehi se, ana vengomit hula, “Nehe anga eomi vengaanamang hula eningse Mutu Yesus Ana aing ening mona!”  
\v 10 Angmuse Paulus ana earut hula, “Kaku! Aaungba tahi!” Vengmeet aulang muse, nehe angu ana tahi sengmuse, ana lamal.   
\p
\v 11 Nehe ang naung uuling Paulus ana ening aulang angu ateing muse, ini mijonga. Ini ihur Likaonia mi mateng hula, “Iini vengmee hengi! Nehe aaru anga, emenghula aaneda ba por alolang taang hela senge ava aboit manusia ening angu edadenang!”  
\v 12 Nehe ang naung mateng aulang, se ini hula Bernabas angu oma iaaneda nu ene Seus angu. Bot Paulus ba mateng angu, ini hula aing angu, oma aaneda ba ene Hermes angu.\f + \fr 14:12 \ft Ini iomi vengaanamang angu eamulung se, Hermes angu iaaneda ang naung eetvala.\f*  
\v 13 Bendar eviaha maso angu, aaneda ba ene Seus angu aing somba emana nu ue angmi. Uuling Paulus bot Bernabas oleve iateing muse, imam ba aaneda Seus aing sasomba angu bunga baning bot sapi lotal eele aaedeng tedot hoa, senge nehe toang ang naung iamulung ila sadaka ening metma Lahatala Eetvala aaru angu ing somba.   
\p
\v 14 Aarunge Paulus bot Bernabas oleve ateing hula, nehe ba aaneda sasomba ang naung hula sadaka ening metma ing somba muse, oleve iatobang. Angmuse oleve bihit ila nehe toang ang naung iapang aadang mi, sengila ba ini ikondo ang naung abahak senge metma nehe etubing hula, naba ba nehe ang naung hula ening angu oleve bae iomi adana niang. Angmuse oleve moring hula,  
\v 15 “Etatalang ba iini ening alang anga? Ekang iomi hula noleve anga, aaneda ekang. Noleve anga nehe biasa, emenghula iing edadenang. Ni angami hoa senge hoja ba Aaung-hama angu metma veng iiat hubai. Iini malekang iiaaneda ba bae egunang veng niang ang naung eahalang, senge Lahatala ba etatabit aabeta angu iini malekang eamulung. Se burang bot por alolang eomi anga emangpi Aing ba ening angu ebele.\x + \xo 14:15 \xt Keluaran 20:11; Mazmur 146:6\x*  
\v 16 Turangmi bangsa ang naung aabetat iomi angba enangkolang eamulung angu Lahatala Ana ing vengkilang.  
\v 17 Aarunge aaung-hama metma ma inang angu Lahatala bae vengtajebing niang, senge bangsa emangpi ateing hula, Lahatala angu etatabit aaung. Aing ba aanuar burang mi angu metma mapinang, bot pi bir ang naung ejol mi se Ana eiihi aaung angu metma mapinang. Aing ba mod metma mapinang, bot ping emangpi tomi ening navera.”   
\p
\v 18 Paulus bot Bernabas oleve ihapat iot ekang ening aulang ekang, aarunge nehe ang naung iomi hula malekang na sasomba angu sadaka ening metma ma inang hengi.   
\p
\v 19 Uanguveng angu, nehe Yahudi aaedeng ba bendar Antiokia bot bendar Ikonium mi hoa angu di ue bendar Listra mi. Ini nehe toang ang naung iomi taang iot iamulung senge Lahatala Eetvala aaru angu ing lavang. Bot ini var metma Paulus oda. Ini oma hula ana aamina tila, angmuse ini aing masiring ila aing metma bendar amota oa ang mi bia.   
\p
\v 20 Aarunge nehe ba omi metma Mutu Yesus vengaanamang ang naung ini Paulus aing goleng tahi muse, ana aloming tahi. Angmuse ana bot bale bendar mi maso. Emitobang muse, Bernabas ana Paulus at lamal bendar aabeung ene Derbe angu mi ila.   
\s1 Paulus bot Bernabas oleve bale bendar Antiokia ba Propinsi Siria mi angu mi ila  
\p
\v 21 Derbe mi, Paulus bot Bernabas oleve Mutu Yesus Ehur Aaung-hama angu vengmaring. Angmuse, nehe toang iomi metma Mutu Yesus Aing vengaanamang. Seng angmuse oleve bot bale ila Listra mi. Angmo mi, oleve bot bale ila Ikonium mi. Angumi, oleve lamal milalut ila Antiokia ba propinsi Pisidia mi angu mi.  
\v 22 Angumi, oleve nehe ba Yesus amulung ang naung iat mateng senge iomi ening aanamang. Oleve metma ivengani ening hula, “Kaku naung! Ping ba masot metma Lahatala Ehava omi Enehe ening angu, ekang vengomit hula, pi bae susa-lala angu harak niang ekang. Tatalang dise, pi malekang susa-lala angu harak. Aarunge pi malekang vengtahang senge, Yesus angu ba amulung.” Oleve bendar angumi Yesus enehe ang naung iavomung-iapahang aulang.   
\p
\v 23 Angmuse Paulus bot Bernabas oleve nehe aaedeng songgar metma jamaat ekapala ening, jamaat ang naung kanap. Nehe ba oleve hula ing songgar metma jamaat ekapala ening angu, oleve kanempel bot sambajang metma Lahatala veng abanang senge Lahatala Ana iat toang pina.\f + \fr 14:23 \ft Jamaat ekapala ba hur kokal anga mi angu, Yunani ehur mi se hula, presbuteros.\f* Angmuse nehe ba Lahatala Ana ing matubing iila angu Paulus bot Bernabas oleve iatang metma ing taang mea, senge ing songgar metma jamaat ekapala ening.   
\p
\v 24 Seng angmuse, Paulus bot Bernabas oleve lamal milalut propinsi Pisidia eahalang senge propinsi Pamfilia mi ila.  
\v 25 Ini ila bendar nu ene Perga angumi, Lahatala Ehur Aaung-hama angu vengmaring. Angmuse, ini bot lamal milalut ila bendar Atalia mi.  
\v 26 Angumi, oleve kampal hila senge aalarit bale bendar Antiokia ba propinsi Siria mi angu mi ila. Uuru aaedeng evaila angu Mutu Yesus Enehe Antiokia mi ang naung ba Paulus bot Bernabas oleve ing gahing, bot ing metma Lahatala atang mi abaang senge Ana iat toang pina. Angu ebele, Paulus bot Bernabas oleve bale ila, senge jamaat Antiokia mi ang naung iat hubait hula, ikarajang angu ini ening seng iila.   
\p
\v 27 Ila Antiokia mi muse, Paulus bot Bernabas oleve Lahatala Enehe ba angmi ang naung emangpi ing kumpul. Angmuse Paulus bot Bernabas oleve vengmateng hula, Lahatala Ana ing veng angu ebele na emangpi angu ini ening iila. Ini vengbanang hula, Lahatala via buka tila angu ebele nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung di iomi metma Mutu Yesus vengaanamang iila.  
\v 28 Seng angmuse, Paulus bot Bernabas oleve angumi Mutu Yesus Enehe ba iomi vengaanamang ang naung iat mihit luung.   
\c 15  
\s1 Nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang angu eboma ang naung Yerusalem mi taing vengkumpul  
\p
\v 1 Uanguveng angu, nehe Yahudi ba iomi Mutu Yesus vengaanamang angu inang aaedeng propinsi Yudea mi hoa, senge ila Antiokia mi. Ila angmi muse, ini Mutu Yesus Enehe ang naung iavomung-iapahang hula, “Iini bae sunat boma Musa ehada angu eamulung niang se, aabetang ejajehing ba Lahatala abung angu iini bae harak niang.”\x + \xo 15:1 \xt Imamat 12:3\x*   
\p
\v 2 Aarunge, Paulus bot Bernabas oleve nehe ba vomung-pahang aulang ang naung ing lavang etatabi. Paulus bot Bernabas oleve mateng hula, “Iini ahala! Bangsa aabeung ba bae Yahudi niang ang naung, iomi metma Yesus vengaanamang iila angu bae bot nehe Yahudi ehada sunat angu eamulung niang!” Ini taing lavang aulang angu ebele, ini itemaring senge Paulus bot Bernabas oleve, bot iserang aaedeng ba Antiokia mi hoa angu ing gahing Yerusalem mi ila Lahatala Eetvala bot jamaat eboma aabeung ang naung ing harak. Senge ini hama-hamat na angu vengmateng senge nehe ba iomi metma Yesus vengaanamang ang naung sunat ee niang?   
\p
\v 3 Angu ebele, nehe omi Mutu Yesus vengaanamang Antiokia mi ang naung ini Paulus bot Bernabas oleve, bot iserang aabeung ba Antiokia mi hoa angu ing gahing Yerusalem mi ila. Ini via aadang taang ba oat ila propinsi Fenisia bot propinsi Samaria angu milakal. Ilamal omi angu, ini nehe ba omi vengaanamang ang naung ihava mi miari. Angmuse ini iat sarentat hula, “Nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung di, iava vengbaroti tila sengila ba ini iomi metma Lahatala venganamang iila!” Vengmeet aulang muse, nehe ang naung emangpi iomi mang navera.   
\p
\v 4 Ila Yerusalem mi muse, nehe ba iomi Yesus vengaanamang ang naung emangpi ing tarimat aaung-aaung. Lahatala Eetvala ang naung, bot jamaat eboma ang naung di, ing tarima. Paulus bot Bernabas oleve iat mateng hula, Lahatala Ana ing veng angu ebele na emangpi angu ini ening iila. Angu ebele nehe aabeung di toang Mutu Yesus amulung iila. Bot sunat ebele senge iomi teahalang angu di ini metma veng iat hubai.  
\v 5 Nehe ba Paulus bot Bernabas oleve imateng vengmee angu, Yahudi enehe omi Mutu Yesus vengaanamang ba nehe Farisi eamulung angu di inang aaedeng ue. Ini ialoming tahi, sengila ba mateng iamal aelet hula, “Vengmeet aaung-aaung! Nehe ba bae Yahudi enehe niang angu, ini hula Yesus amulung se, ini malekang pi hada sunat bot pi hada aabeung elamal-etahi ba Lahatala metma boma Musa enang iila angu, ini malekang eamulung hengi.”   
\p
\v 6 Angmuse nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung emangpi vengjalit hula Lahatala Eetvala bot jamaat eboma ang naung malekang taing vengkumpul hengi. Senge ini vengtemaring hula nehe ba iomi metma Yesus vengaanamang ang naung sunat ee niang?.  
\v 7 Vengtemaring evengtahi mi muse Petrus ana aloming tahi senge mateng hula, “Kaku naung! Iini ateing iilat hula, turangmi Lahatala Ana iihahama angmi naing vengtalail iila, senge na ila Yesus Ehur Aaung-hama angu metma nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung iat hubai. Lahatala Ana vengjali, angu ebele ini iomi metma Yesus vengaanamang iila.\x + \xo 15:7 \xt Kisah Para Rasul 10:1-43\x*  
\v 8 Lahatala Ana ping emangpi tomi angu ateing. Aing ba ERoh Hamulang angu metma nehe ba bae Yahudi enehe ang naung ma inang, emenghula Ana metma mapinang iila angu edadenang. Aulange pi ateing hula, Lahatala Ana nehe ba bae Yahudi enehe niang di ing tarima tila.\x + \xo 15:8 \xt Kisah Para Rasul 2:4; 10:44\x*  
\v 9 Se ping emangpi angu Lahatala Ana bae tapang kalalang niang angu ebele. Ana Aaung-hama metma mapinang angu hama sehi, bae tebelung niang. Ana ening iomi angu hamulang iila, se ing di iomi metma Yesus vengaanamang iila angu ebele, emenghula Ana tomi ening hamulang angu edadenang.  
\v 10-11 Base tatalang? Hula Lahatala Ana ing tarima tila se, etatalang ba hada sunat angu di pi metma ing taang meat ening tamadit maveng? Mateng molo-molo se, ping, bot tidat-timang ang naung, pi agama elamal-etahi angu emangpi ini bae tevang jadi niang angu ebele! Base pi ekang ing paksat aulang ekang! Na hula taaning alang: Lahatala Ana ping ening lohi, bot aabetang ejajehing metma mapinang senge ping metma Ehava omi enehe ening angu pi agama elamal-etahi eamulung angu ebele ee, niang? Niang! Lahatala Ana ping ening lohi bot aabetang ejajehing metma mapinang senge ping metma Ehava omi enehe ening angu, Mutu Yesus Ana Omi metma pijahi angu ebele. Base, ekang vengtajebing ekang! Lahatala Ana Omi metma nehe aabeung di ejahit aulang.”   
\p
\v 12 Vengmeet aulang muse, nehe iiba bae taang mateng niang iila.  
\p Seng angmuse, Paulus bot Bernabas oleve vengsarentat hula Lahatala Ana ing veng iila. Base tanda herang, bot na muraniang toang di, ini bangsa ba bae Yahudi enehe niang ang naung di ihahamami ening iila.  
\v 13 Sarentat sengmuse, nehe nu, ene Yakobus angu, ana aloming tahi senge mateng hula, “Kaku naung! Iini naing venghele hengi!  
\v 14 Petrus ana\f + \fr 15:14 \ft Yunani ehur mi hurak vengbanang hula, ꞌSimeonꞌ. Simeon bot Simon angu, hama. Simeon/Simon angu, Petrus ene aabeung.\f* uhavede sarentat hula, Lahatala Ana nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung ing medit metma Mutu Yesus ehava omi enehe ening iila.  
\v 15 Angu emenghula naba ba turangmi Lahatala Ehurvala ang naung vengbanang iila angu edadenang. Se ini hurak iilat hula,   
\q1
\v 16 ꞌEningse, Na bale.  
\q2 Se Na hula Raja Daud ehava angu bot bale bakung atahing angu ebele.  
\q1 Etabaning ba tarahak-tavetang iila angu,  
\q2 Na hula inehe nu aing songgar metma eele-balolu ening.   
\q1
\v 17-18 Bot ening aulang senge, nehe ba bangsa aabeung mi ang naung di hoa Naing valaping senge Naing harak.  
\q2 Na ing vengtalail, senge metma Ne nehe ening iila.  
\q2 Se Lahatala turangmi vengbanang iila angu ebele!ꞌ ”\x + \xo 15:17-18 \xt Amos 9:11-12\x*   
\p
\v 19-20 Base Yakobus vengbanang hula, “Naing nenomi alang: Nehe bangsa aabeung mi hula Lahatala eamulung se, ping ba Yahudi enehe ang naung ekang ing ening susa ekang. Pi ekang tamadi metma ing tang mea bot iot pihada sunat angu eamulung ekang. Base, pi malekang surat nu hurak, senge panatut metma ma inang, aulange ini ekang piagama Yahudi evia-via angu emangpi eamulung ekang. Bot pi metma ivengani ening hula, nehe ba bae imehal niang, senge bot bae ijangu niang angse, ini ekang aing vengbuha ekang. Ini ekang nehe aaneda ahi euumung adang ekang. Ini ekang binanta eve adang ekang. Bot binanta ba nehe obo kaomit ameang angu di, ini ekang euumung angu adang ekang.\x + \xo 15:19-20 \xt Keluaran 34:15-17; Imamat 17:10-16; 18:6-23\x*  
\v 21 Se ping nehe Yahudi piagama alang anga, nehe toang ateing iila. Angu ebele Musa eparenta evia-via ang naung, taang-taang mi ved hamulang kakanap se, hava hamulang emangpi angu pi metma mi basa. Base bangsa aabeung enehe toang ang naung di ateing iila. Ne mateng angu ila angmi jehi!”   
\s1 Surat metma Yahudi enehe niang ba iomi vengaanamang ang naung inang.  
\p
\v 22 Seng angmuse, Lahatala Eetvala bot jamaat eboma aabeung ang naung, imampi tominu senge nehe panatut ila ihur ba ini vengtominu tila angu metma nehe omi Mutu Yesus vengaanamang ba taang-taang mi ang naung veng iat hubai. Nehe ba jamaat iomi vengbaa, bot karajang angu ateing angu, ini nehe aaru vengtalail medi. Nu ene Silas, bot nu angu, ene Yudas (ba ini earut hula, Barsabas). Angmuse ini Silas bot Barsabas oleve ing gahing aulange ini Paulus bot Bernabas imampi ila.  
\v 23 Ini surat baning metma nehe bangsa aabeung ba, bendar Antiokia propinsi Siria mi ang naung inang, bot ila propinsi Kilikia ba mi ola angu di mi. Surat angu eamal alang:  
\q1 “Ning ba Lahatala Eetvala bot jamaat eboma aabeung bendar Yerusalem mi anga ni iing aada aaung-hama. Niomi iijahit emenghula nikaku mamolo edadenang, angu ebele ni surat anga hurak metma ma iinang.   
\q1
\v 24 Ni vengmee se nehe aaedeng Yerusalem mi anga ba ini ila iing harak iila, angu ebele ni surat anga hurak metma ma iinang. Ini sama-ening metma iiavomung-iiapahang iing ening susa, bot iiomi ening birvengtajebing. Base iini malekang ateing hula, ning ba bae nehe angu naung ing gahing niang.  
\v 25 Ni vengmeet hula, nehe iiba iing ening susat aulang muse, ni angami taing vengkumpul senge na angu vengtemaring. Base, ni vengtominu bot na angu vengputus sengiila. Base angase, ni nehe aaru vengtalail iila senge nababa ni vengputus iila angu baning hoa metma veng iiat hubai. Bernabas bot Paulus oleve ba ni niomi metma ijahi angu imampi hama-hamat hoa.  
\v 26 Nehe aaru angu, ini susa-lala angu tevang nianta se vengaamina, se ini Yesus Kristus amulung angu ebele.  
\v 27 Base ni Yudas bot Silas oleve ing gahing, senge ini surat anga eomi angu metma veng iiat hubai.   
\q1
\v 28 Lahatala ERoh Hamulang angu niat hubai tila, bot ning emangpi vengtominut aulang hula, iini ekang ni hada Yahudi angu emangpi eamulung, emenghula hada sunat angu edadenang ekang, misavaka ni tamadi metma iing taang mea. Aarunge na aaedeng anga ba, iini malekang vengani:   
\q2
\v 29 Nehe ba bae eemehal niang senge bot bae eejangu niang angu, ekang aing vengbuha ekang.  
\q2 Ekang aaneda ahi euumung adang ekang.  
\q2 Ekang ve adang ekang.  
\q2 Bot binanta ba nehe obo kaomit ameang angu ekang euumung adang ekang.  
\q1 Iini iiava vengjagat metma na angu naung emangpi adana se, iini bae iikaku Yahudi ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ing ening iomi dira niang. Ni surat anga, ila angmi jehi.”   
\p
\v 30 Ini surat hurak sengmuse, jamaat eboma ang naung ini nehe buta ing gahing iot surat angu baning lamal bendar Antiokia mi ila. Ila angmo mi muse, ini nehe ba omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ing emangpi ing kumpul, senge ini surat angu metma ma inang.  
\v 31 Ini surat angu basat sengmuse, nehe ang naung emangpi sanang, se surat ang eomi angu iomi ening aanamang iila angu ebele.   
\p
\v 32 Yudas bot Silas oleve di metma Lahatala Ehurvala ening. Oleve nehe omi vengaanamang bendar ang mi angu iat mateng mitoang-mirae. Ini iavomung-iapahang bot iomi ening aanamang.  
\v 33 Oleve angmi mihit luung kabingdena muse, nehe omi Mutu Yesus vengaanmang Antiokia mi ang naung Yudas bot Silas oleve ing panutut bale Yerusalem mi ila, senge nehe ba ing gahing ang naung iat mateng hula, “Lahatala Ana iiat toang pina”.  
\v 34 [Aarunge Silas eat bale niang, Silas hula Antiokia ba mi mihi.]\f + \fr 15:34 \ft Yunani ehur mi hurak iiba angu bae hur kokal 34 anga hurak niang.\f*   
\p
\v 35 Paulus bot Bernabas oleve angumi mihit mi laluung. Ing di nehe aabeung ba Mutu Yesus Evia Aabetang vengmaring angu ioang moling.   
\s1 Paulus bot Bernabas oleve tatarat lamal  
\p
\v 36 Paulus bot Bernabas oleve Antiokia mi mihit luung kabingdena muse, Paulus ana Bernabas at mateng hula, “Kaku! Mahe mana emangpi ba tura pi mi miari tila angu bale mi ila. Pi bot bale ila pikaku ang naung iateing hengi. Ini jedung iomi metma Mutu Yesus vengaanamang sehi ee niang? Tura angu, pi iavomung-iapahang iila. Base mahe pi ila uuling iateing.”  
\v 37 Vengmeet Paulus banang aulang muse, Bernabas mang eamulung.  
\p Ana hula Yohanis di at ila senge iamulung. (Ini Yohanis anga earut hula, Markus).  
\v 38 Aarunge Paulus ana ea. Se turat propinsi Pamfilia mi angu, Markus ana iat tatarat lamal bot iadu angu ebele.\x + \xo 15:38 \xt Kisah Para Rasul 13:13\x*  
\v 39 Paulus bot Bernabas oleve iai metma tadanat etatabit aulang, angu ba oleve tatarat lamal. Angmuse Bernabas ana Markus aing medi, senge oleve kampal hila aalarit Siprus por taang ila.   
\p
\v 40 Aarunge Paulus ana Silas aing medit at ila. Paulus bot Silas oleve hula lamal muse, nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang Antiokia mi ang naung sambajang Lahatala abanang senge Ana iat toangpina, bot Ana Eomi aaung angu di metma itubing. Sambajang sengmuse, oleve lamal.  
\v 41 Angmuse ini ila lamal propinsi Siria bot propinsi Kilikia angu mi goleng. Taang-taang mi angu ini nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang ang naung iomi ening adaeri.   
\c 16  
\s1 Timotius ana Paulus bot Silas oleve iamulung  
\p
\v 1 Seng angmuse Paulus bot Silas oleve lamal milalut ila bendar Derbe mi. Angmi muse ini bot lamal milalut ila bendar Listra mi. Bendar angu mi ini nehe mehal kaneng nu aing harak, ene Timotius. Timotius imang angu Yunani enehe. Aarunge iva angu Yahudi jangu ba omi Yesus vengaanamang iila. Timotius angu di omi metma Yesus vengaanamang iila.  
\v 2 Nehe omi Lahatala vengaanamang ba bendar Listra bot bendar Ikonium mi angu emangpi ateing hula, Timotius angu nehe aaung.  
\v 3 Paulus ana vengjalit hula Timotius di iamulung. Aarunge nehe Yahudi ba angmi angu ini ateing hula Timotius imang angu Yunani enehe, base aing angu bae sunat Yahudi ehada angu eamulung jedung. Angu ebele, Paulus ana nehe gahing senge iot Timotius aing sunat.\f + \fr 16:3 \ft Paulus ateing hula, nehe ba bae sunat jedung angu, ekang ila nehe Yahudi ehava hamulang angu mi maso ekang. Timotius hula Paulus oang moling Yesus hur aaung-hama angu vengmaring metma nehe Yahudi ang naung iat hubai se ana malekang sunat hengi. Ening aulang senge ana lohit maso-kaluar ila nehe Yahudi ang naung ihahama mi.\f*   
\p
\v 4 Seng angmuse, ini angmi lamal bendar ang naung migoleng, senge naba ba Mutu Yesus Eetvala bot jamaat eboma ang naung Yerusalem mi vengputus iila angu vengmaring.  
\v 5 Ini ening aulang senge, nehe ba omi metma Lahatala vengaanamang angu taang ening adaeri. Ved kakanap, nehe ba omi metma Lahatala vengaanamang angu taang toang maveng.   
\s1 Nehe Paulus earut Makedonia mi ila  
\p
\v 6 Seng angmuse, Paulus bot Silas oleve lamal milalu. Ini ila propinsi Frigia bot propinsi Galatia mi, se Lahatala ERoh Hamulang ihapat hula iot ekang ila propinsi Asia mi Lahatala Ehur Aaung-hama angu vengmaring ekang angu ebele.  
\v 7 Ini ila bir nu propinsi Misia vengjehi angumi muse, iomi hula malekang propinsi Bitinia mi ila hengi. Aarunge Yesus ERoh ihapat iot ekang angmo mi ila ekang.\f + \fr 16:7 \ft Angase, propinsi ba tura nehe vengbanang hula Frigia, Galatia, Asia, Misia, bot Bitinia, angu emangpi ue negara Turki mi.\f*  
\v 8 Angu ebele ini lamal propinsi Misia angu mi lakal muse, ini hela bendar Troas ba tang eadil mi jehi angumi.   
\p
\v 9 Kua angu adana, Lahatala Ana tanda metma Paulus etubing. Emenghula iipalna edadenang, ana uuling ateing se propinsi Makedonia enehe nu ue apang aadang mi tahi. Nehe angu moring banang hula, “Nimang! Makedonia mi ma senge nioang moling hengi!”  
\v 10 Paulus uuling ateing aulang muse, ni vengputus sengmuse ni Makedonia mi ila. Ni veng niomit hula, angu etabit Lahatala ba gahing senge ni ila Evia Aabetang angu metma nehe ba angmo mi ang naung veng imaring.\f + \fr 16:10 \ft Sarenta anga mi, angmuse hur kokal ꞌniꞌ, ba Lukas ana hurak. Se anga mi muse Lukas ana Paulus bot eserang ang naung ing veng iila angu ebele. Lukas ba buku anga hurak.\f* Angu ebele Ana ni hapat niot ekang mana aabeung mi ila ekang.   
\s1 Bendar Filipi mi memet Lidia ana omi metma Mutu Yesus vengaanamang  
\p
\v 11 Angmuse, ni bendar Troas mi kampal hila sengila ba aalarit por kiki nu ene Samotrake angumi ila. Emitobang muse, ni bot aalarit milalut ila bendar nu ene, Neapolis angumi. Angmuse ni angu mi hela.  
\v 12 Angumi ni aadang taang lamal ila bendar eele nu ene Filipi angu mi. (Filipi angu, bendar ene veng propinsi Makedonia mi; ing di Roma enehe eele ba ue ing parenta.) Ni angmi mihit mietang aaedeng.   
\p
\v 13 Nehe Yahudi eved hamulang adana muse, ni ila nehe Yahudi ang naung imana sambajang aalaping. Ni ateing se mana sambajang angu ue moar adil mi. Base ni lamal kabingdenat ila bendar angu eahalang muse, ni moar nu harak. Angumi ni nehe memet inang aaedeng ing harak.\f + \fr 16:13 \ft Nehe Yahudi ang naung evia-via eamulung se, malekang ue Yahudi enehe mehal 10 anguba hava sambajang nu ening. Ini bae nehe jangu ang naung taanang niang. Base, nehe jangu aaedeng ba moar Gangites eadil mi sambajang angu ni iateing hula, bendar Filipi mi angu, Yahudi enehe mehal angu kabingdena kolang.\f* Base ni mihit iat mamateng.  
\v 14 Memet ang naung ing emangpi angu nu ene Lidia. Aing angu bendar olami nu propinsi Asia mi, ene Tiatira angu mi hoa. Memet anga noang ba ebili etatabit eele angu ba ana aabalit metma nehe eele ang naung inang. Ana kalakat sambajang Lahatala abanang. Base, ana Paulus emateng angu vengmee muse, ana metma omimi.   
\p
\v 15 Angmuse ni angmi memet Lidia bot ehava omi enehe ang naung emangpi jar metma ing sarani. Jar metma ing sarani sengmuse ana niajalit hula, “Nimang. Oleve vengpikir hula naing anga di, etatabit na nomi metma Mutu Yesus Aing vengaanamang iila se, iini hoa ni hava mi mihi.” Ana niasenang aulang muse, ni eamulung.   
\s1 Ini Paulus bot Silas oleve bendar Filipi mi ing metma bui mi maso  
\p
\v 16 Ved nu adana, ni hula lamal mana sambajang mi ila se, ni via mi nehe jangu kaneng nu aing harak. Aing angu nehe eele ang naung imalea ba ini aing beli tila. Aing angu setang jasi apang taang, angu ebele naba ba eningse jadit metma nehe eaabetang adana angu ana bisa vengbanang. Base, nehe toang seeng metma ma enang senge abanang ot iaabetang angu uuling ateing. Aarunge seeng ang naung, nehe jangu kaneng angu enehe eele ang naung ba emangpi medi, angu ebele ini vengkavasa.  
\v 17 Ved uanguveng, ni lamal sehi se, nehe jangu angu niamamulung lamal. Angmuse ana moring hula, “Nehe anga naung, Lahatala ba mieele-mibalolu angu Egahingvala. Ini hoa via matubing senge, nehe aabetang ejajehing angu harak, bot ing ening lohit metma iahalang-iavali ang naung eola!”   
\p
\v 18 Nehe jangu kaneng angu moring aulang alolang niang ila ved aaedeng omimi. Paulus ana nehe jangu angu ehur ang vengmeet aulang muse, Paulus ana bae vengtahang niang iila angu ebele, ana nehe jangu kaneng angu euuling etatabi senge ana setang angu aing parentat hula, “Hee! Aaing setang jasi! Mutu Yesus Ekavasa omimi, na aaing parenta, vede anga ba aana nehe jangu anga eahalang!” Paulus ana mateng aulang sengmuse, setang angu kaluar nehe jangu angu eahalang iila.   
\p
\v 19 Nehe jangu kaneng angu enehe eele ang naung ateing hula, setang ekavasa ba imalea aing veng angu ue niang iila muse ini alil, se ini bae seeng medi niang iila angu ebele. Angmuse ini Paulus bot Silas oleve ing pina, sengiila ba ing masiring ila ong mi, mana ba nehe biasat mi parkara vengputus angumi.  
\v 20 Angumi, ini moring etatabit hula, “Nehe anga naung, hoa pi bendar anga ening ajasing. Ing anga bae aabang anga enehe niang. Anga Yahudi enehe ola mi ba hoa senge angami bir arahak!  
\v 21 Ing di bot nehe avomung-apahang hula, pi ekang Roma eparenta evia-via angu eamulung ekang, aarunge ivia-via angu ba eamulung.”   
\p
\v 22 Vengmeet aulang muse, nehe toang ang naung alil etatabi, angmuse ini Paulus bot Silas oleve ing bue. Bot nehe ba parkara vengpaputus angmi ang naung di nehe gahing iot oleve ipakiang angu abahak medi, senge bot ing varisik.  
\v 23 Ini Paulus bot Silas oleve ing varisik etatabi sengmuse, ini iat ila metma bui mi maso. Ini nehe ba angmi jaga enehe eele angu, at mateng ot nehe aaru angu ing jagat aaung-aaung. Misavaka ini bihit bui angu eahalang.  
\v 24 Vengmeet aulang muse, nehe ba angmi jaga enehe eele angu ana iat mida bui ekamar ba hahamami angu mi. Angmuse ana langi metma oleve ia mi.   
\p
\v 25 Tereng hahama muse, Paulus bot Silas oleve sambajang bot dal ohit Lahatala Aing tajaning. Nehe aabeung ba bui mi ang naung di, ini oleve dal ohi angu vengmee.  
\v 26 Mibaroti se, meke angu tadirit etatabi, anguba bui ehava angu di emangpi tadiri. Bot eviaha etundil angu di emangpi mang baleleng. Angmuse, rante ba nehe bui mi ang naung ia mi angu di, mang ava ahibul.   
\p
\v 27 Nehe jaga enehe eele angu mibaroti tahi senge eng uuling se, bui eviaha ang naung emangpi baleleng. Uuling ateing aulang muse, ana oma hula nehe bui mi ang naung emangpi bihit miosing iila. Angmuse, ana earing angu masiring medi, senge hula ava ameang.  
\v 28 Aarunge Paulus moring amal aele bot ehapat hula, “Ee, Nimang! Ekang aava ameang ekang! Ning emangpi jedung ae anga mi!”   
\p
\v 29 Paulus amal angu vengmee muse, nehe jaga enehe eele angu uangmari bot tababar etatabi. Angmuse ana nehe ot muhu tubing metma ma enang senge tababar mi ana masot bui mi mida. Angmuse ana Paulus bot Silas oleve iapangaadang mi ia kuku muding.   
\p
\v 30 Angmuse ana bui mi iat kaluar hela, senge ana iadangtaaning hula, “Nimang. Naing anga, etatabit susa-lala. Na malekang naba ba ening senge, Lahatala Ana naing metma susa-lala anga eahalang?”   
\p
\v 31 Paulus bot Silas oleve ebalet hula, “Evia angu alang: Aana malekang oomi metma Mutu Yesus angu ba vengaanamang, aulange Ana aaing ening lohi metma eesusa-lala ang naung eola, bot aaing metma Ehava omi enehe ening senge, aabetang ejajehing angu Ana metma ma eenang. Bot eehava omi enehe ang naung di aulang.”  
\v 32 Seng angmuse, Paulus bot Silas oleve ini nehe jaga enehe eele angu, bot ehava omi enehe ang naung emangpi Mutu Yesus Ehur aaung-hama angu metma veng iat hubai.  
\v 33 Tereng hahama muse, nehe ba bui jaga enehe eele angu ana Paulus bot Silas oleve iat ila senge, ibata ang naung ening ahamulang. Angmuse, ini nehe ba bui jaga enehe eele bot ehava omi enehe ang naung emangpi jar metma ing sarani.  
\v 34 Seng angmuse, ana iat ehava mi ila, mod metma ma inang ini adang. Nehe bui jaga enehe eele bot ehava omi enehe ang naung emangpi iomi naverat etatabi, se ini iomi metma Lahatala vengaanamang iila angu ebele.   
\p
\v 35 Emi kuaveng muse, nehe ba parkara vengpaputus ang naung, ini iamal panatut metma nehe bui jaga enehe eele angu enang, senge ot bui mi Paulus bot Silas oleve ing ening lohi.   
\p
\v 36 Vengmeet aulang muse, nehe ba bui jaga enehe eele angu ana nehe ba parkara vengpaputus ang naung iamal angu metma Paulus at mateng hula, “Nimang. Nehe eele ang naung vengputus iilat hula iing ening lohi. Base aaung ba iini ila.”   
\p
\v 37 Vengmeet aulang muse, Paulus ana eat bae tarima niang. Ana nehe ba vede nehe eele ang naung iamal baning hoa vengbanang angu iat hubait hula, “Ekang aulang ekang! Ning anga di metma Roma enehe ening iila! Base Roma enehe eele ang naung ini malekang ni parkara anga vengputus parenta evia-via angu eamulung. Emolo angu eamulung se, malekang mihit ahalang angu vengparisa senge, nehe hukung. Aarunge ini bae ening aulang niang. Ini bae mihit noleve ni ahalang angu vengparisa niang, aarunge ini mang nehe toang iapangaadang mi ning bue ning sabai tila. Ni ahalang iiba veng niang di, ini mang ning metma bui mi maso. Ening aulang angu, ini Roma eparenta evia-via angu lavang iila. Senge anga se ini hula, taimang-taimang bui mi ning lapas. Ni bae tarima niang! Nehe eele ang naung iot hoa senge ning ening lohi. Ening aulang senge, ni tarima.”   
\p
\v 38 Nehe ba jaga ang naung bale ila Paulus emateng angu vengbanang muse, nehe eele ang naung ateing iilat hula, oleve di metma Roma enehe ening iila. Anguba ini iuangmarit etatabi.  
\v 39 Angmuse nehe eele ang naung bui mi hoa iahalang angu vengbanang, sengila ba Paulus bot Silas oleve ing aada iomi ening sanang. Seng angmuse ini bui mi oleve iat kaluar, senge iabanang iot lamal bendar angu eahalang.  
\v 40 Bui mi kaluar muse, Paulus bot Silas oleve lamal memet Lidia ehava mi ila. Angumi, nehe ba iomi Yesus vengaanamang ang naung imampi taing vengmihi. Paulus bot Silas oleve iavomung-iapahang, bot iomi angu taang ening aanamang. Seng angmuse, Paulus bot Silas oleve lamal bendar angu eahalang.   
\c 17  
\s1 Paulus bot Silas oleve bendar Tesalonika mi ila  
\p
\v 1 Seng angmuse, Paulus bot Silas oleve lamal milalu. Ini lamal bendar nu ene Amfipolis angu milakal. Angmuse, ini bot bendar aabeung nu ene Apolonia angu mi ila. Angumi ini lamal milalut ila bendar Tesalonika mi. Bendar Tesalonika mi angu, nehe Yahudi ehava sambajang nu ue.   
\p
\v 2 Paulus bot Silas oleve lamal ila mana nu mi senge nehe Yahudi ehava sambajang ue angumi, bot ved hamulang adana se, Paulus ana ila imampi sambajang. Tesalonika mi angu di, ana ila imampi sambajang. Ana angmi imampi tat mamateng Lahatala Ehur ba Esurat hamulang mi angu eamulung. Ved hamulang mi tue mitatamulung angu ana iat sambajang.  
\v 3 Ana iat hubait hula, “Pi Lahatala Esurat hamulang angu euuling aaung-aaung se pi ateing hula, Lahatala Ehurvala ang naung ini turang mi vengbanang iilat hula, Nehe ba Lahatala Ana vengpalait gahing hoa angu, eningse Ana susa-lala toang harak. Eningse Ana aamina. Aarunge eningse, Lahatala Ana Ekavasa metma Aing ening Ana bale aabeta. Ba angase pi ateing hula, Nehe ba Lahatala Ana vengpalai angu, Aing ba Yesus angu!”   
\p
\v 4 Vengmeet aulang muse, Yahudi enehe iiba angu Paulus emateng angu tarima, sengila ba ini Paulus bot Silas oleve iamulung. Nehe ba tarima angu, toang Yunani enehe ba iomi metma Lahatala midadanang iila angu, bot nehe memet aaedeng ieneveng ba bendar angumi angu.   
\p
\v 5 Aarunge nehe Yahudi enehe eele ba angmi ang naung iomi alil etatabi, se nehe toang angu ini Paulus bot Silas oleve iamulung angu ebele. Base ini nehe ba angmi basiar lamal bae karajang niang ang naung iomi taang sengila ba, iot bir arahak. Nehe ang naung taing vengkumpul toang iila muse, ini bendar angu mi bir arahak. Ini Paulus bot Silas oleve ing aalaping, senge hula ing masiring ila metma nehe toang ba bir arahak ang naung inang. Angmuse ini ila Yason ehava angu venggoleng, se Paulus bot Silas oleve angmi mihi angu ebele.  
\v 6-7 Aarunge ini bae angmi Paulus bot Silas oleve ing harak niang. Angmuse ini Yason bot nehe ba omi Yesus vengaanamang aabeung inang aaedeng angu, ing masiring ila parkara vengpaputus emana angu mi. Ini Yason iimal ing ening ahalat hula, “Angase nehe anga naung hoa pi bendar angami tila. Ini lamal ila mana kanap senge angu mi bir arahak! Angase ini hoa senge hula, pilamal-pitahi ba angami anga ening arahak, senge ilamal-itahi angu ba metma telul! Yason anga, ana nehe ang naung ing tarimat ehava mi mihi tila! Aarunge ing emangpi bae raja eele Keser eparenta angu eamulung niang. Ini vengbanang hula raja aabeung nu ue, ene Yesus.”   
\p
\v 8 Vengmeet aulang muse, nehe eele ang naung, bot nehe ba angmi ang naung iomi mang iipi sehi tila.  
\v 9 Angmuse nehe eele ba bendar angu mi angu, ini Yason bot nehe ba omi Yesus vengaanamang ang naung, iot seeng metma bajar senge etanda ening hula, ini bae bir arahak niang iila, bot palait hula Yason iimal bae bihi niang. Bajar sengmuse, nehe ang naung ini Yason iimal ing ening lohi.   
\s1 Paulus bot Silas oleve bendar Berea mi ila  
\p
\v 10 Kua angu, nehe omi vengaanamang ba bendar Tesalonika mi angu, vengiomit hula, lebe miaaung ini Paulus bot Silas oleve ing gahing mana aabeung mi ila. Angmuse ini oleve ing gahing ila bendar nu ene, Berea angumi. Ila angmi muse, ini nehe Yahudi ehava hamulang omimi maso.  
\v 11 Aarunge nehe Yahudi ba Berea mi angu, bae nehe Tesalonika mi ang naung edadenang niang. Nehe anga naung, ini sukat Paulus bot Silas oleve imateng angu venghele, bot tarima. Se ing ba Berea mi angu ini Paulus bot Silas oleve ing venghelet aaung-aaung, bot Lahatala Esurat Hamulang angu ini basa angu ebele. Paulus bot Silas oleve imateng angu ini hula valaping ateing, etabi ee niang. Angu ebele, ved kakanap ini Lahatala Esurat Hamulang angu parisat aaung-aaung.  
\v 12 Angu ebele, nehe Yahudi toang angmi angu iomi metma Mutu Yesus vengaanamang. Bot Yunani enehe ang naung di iomi metma Mutu Yesus vengaanamang. Nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang ang naung iiba angu nehe mehal bot jangu ba ieneveng ang naung.   
\p
\v 13 Aarunge nehe Yahudi ba Tesalonika mi ang naung ini vengmeet hula, Paulus bot Silas oleve ini Lahatala Ehur aaung-hama angu Berea mi metma nehe avomung-apahang muse, nehe Yahudi ang naung iamulung hoa, sengiila ba nehe omi taang senge iot angmo di mi bir arahak.  
\v 14 Angu ebele nehe omi vengaanamang Berea mi ang naung, ini uuser-uuser Paulus at oolol mi ila. Aarunge Timotius bot Silas oleve Berea mi mihi tarus.  
\v 15 Nehe omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ini Paulus aing aantar sampe ila bendar nu ene Atena, angumi, seng angmuse ini bale Berea mi ila. Ini Paulus epalai baning vengbanang hula, Silas bot Timotius oleve iot uuser ebele hoa.   
\s1 Paulus ana bendar eele Atena mi  
\p
\v 16 Paulus ana Silas bot Timotius oleve Atena mi hoa angu ading sehi se, omi mang etatabit dira, se bendar angumi angu, ana uuling se taang-taang mi angu aaneda ahi emana ue angu ebele.   
\p
\v 17 Aarunge angmi angu nehe Yahudi inang aaedeng, bot nehe ba bae Yahudi enehe niang ba sukat sambajang Lahatala abanang angu di ue angmi. Paulus ana masot mida ihava hamulang mi, sengila ba iat temamaring. Ved kakanap, ana bot ila ong mi senge nubaba hoa angu mi angse, ana iat mamateng.  
\v 18 Angmuse, ana bot guru inang aaedeng ba kelompok Epikuros bot kelompok Stoa ba bendar angumi angu, iat natataanang.\f + \fr 17:18 \ft Nehe ba baang Epikuros mi angu, ini guru nu eamulung angu, ene Epikuros. Ana iavomung-iapahang hula, aabetang emamolo benang ba aabetat eeomi eamulung angu. Bot nehe ba baang Stoa mi angu, ini guru aabeung eamulung, ene Seno. Ana iavomung-iapahang vengbanang hula, nehe malekang ava angu vengjagat aaung-aaung, bot eomi angu ening aaung-aaung, aulange ana ekang edilang angu harak ekang.\f* Aarunge ana Yesus esarenta angu vengbanang hula, Yesus Ana aamina aarunge Ana bot bale aabeta tila muse, nehe iiba angu mateng hula, “We! Nehe anga ana samamamateng!” Aabeung angu bot ehura-emanantit hula, “We! Ana hula piot bangsa aabeung eaaneda angu somba!”   
\p
\v 19-21 Angmuse ini Paulus at aabu nu ene, Areopagus angu taang mida. Mana angu bendar Atena enehe bot nehe aabeung ba hoa bendar angu mi mihi angu, bot inehe ba hur adang ang naung ini biasat mi mihit taing harak, senge naba ba ini uhavede ateing bot vengmee tila angu vengmateng. Ini Paulus at mida angmi sengmuse, ini abanang hula, “Vomung-pahang uhavede angu metma niat hubai hengi! Ni vengmee se, naba ba aana vengbanang angu na uhavede ba nu, bot ening niomi iipi sehi. Angu ebele, aana taang vengbanang maveng senge naba ba aana vengbanang angu ni ateing aaung-aaung.”   
\p
\v 22-23 Angmuse Paulus ana tahit mateng hula, “Iingba Atena enehe ang naung! Na lamal iibendar anga mi goleng iila, bot na uuling ateing se hula, iing anga etabit nehe ba sukat aaneda toang somba. Na uuling se mana ba iini mi aaneda somba ang naung ue taang-taang mi. Na ateing se doru nu iini taang aaneda ahi angu, ue mi hurak hula, ꞌAaneda ba pi bae ateing niang angu aing somba.ꞌ Evengbanang hula, iini Lahatala Aing somba tila, aarunge iini bae ateing jedung. Aing ba na metma veng iiat hubai angu.   
\p
\v 24 Se Lahatala anga ba, por burang bot emangpi ba eomimi angu ening. Emangpi ba doe burang mi bot ae por alolang taang anga Aing ba Emanaing. Base, hava ba nehe ening senge mi aaneda somba angu Ana bae mi mihi niang.  
\v 25 Aing ba teenghara, bot aabetang angu metma mapinang. Evengbanang hula, emangpi ba pi hula metma piabetang adana angu, Aing ba metma mapinang. Aarunge Aing bae na iiba banang metma Eoa niang. Base nehe bae bisat Oang moling niang.\x + \xo 17:25 \xt 1 Raja-Raja 8:27; Yesaya 42:5; Kisah Para Rasul 7:49\x*  
\v 26 Bot nehe nu kolang etabaning omimi Lahatala Ana bangsa emangpi ae por alolang taang anga ahami. Bot Aing ba ooras vengator metma bangsa ang naung inang senge meke ba Ana paul metma mainang iila angu omimi aabeta.   
\p
\v 27 Ana ening aulang, senge pi Aing aalaping. Lahatala Ana Eomi hula pi Aing aalaping senge Aing harak. Ana etatabit bae piola niang.  
\v 28 Nehe biasat vengbanang hula,  
\q1 ꞌAing angu ba etabi teenghara angu e eela.  
\q2 Aing ba etabit pi aabetang angu e eela.ꞌ  
\p Aulang di bot iinehe ba dal a ohi ang naung ini dal ohit hula,  
\q1 ꞌPi aabeta angu, Ana ping veng angu ebele.  
\q2 Angu ebele, ping metma Oal-Idat ening.ꞌ   
\p
\v 29 Base, angu etabi! Ping emangpi anga, Lahatala angu Oal-Idat. Base iini ekang vengiiomit hula, Lahatala angu emenghula mas perak, bot te var ba nehe metma aaneda ening iomi eamulung senge somba angu edadenang ekang.  
\v 30 Tura angu, nehe bae na anga naung manggarati jedung. Angu ebele ba Lahatala Ana ing vengkilang senge ini aabetat ikamuke angu eamulung. Aarunge angase, Lahatala Ana eat hula tot ekang aabetat aulang ekang. Angu ebele Ana parentat hula, aaneda ba pi somba ang naung pi malekang at hela mea, sengila ba tava vengbaroti senge tava metma pijasi-piahala angu eola senge Amulung.  
\v 31 Ana jol nu vengbanang iila, senge nehe ba por alolang taang anga emangpi ing hukung, se iahalang-iavali ang naung ebele. Bot Ana Nehe nu matubing iila senge metma Hakim ening. Nehe ba jasi-ahala ening ang naung eningse Nehe angu Ana ing hukung, evia angu eamulung. Angase pi ateing iilat hula, Hakim angu nuba. Aing benang ba Yesus angu. Ana aamina tila, aarunge Lahatala Aing ening Ana bale aabeta angu.”   
\p
\v 32 Aarunge nehe ba taing vengkumpul angmi ang naung vengmee se Paulus ana hula, “Yesus Ana aamina tila di bale aabeta,” angmuse ini aing vengpalelat eja-jahi ening. Aarunge nehe aaedeng angu ini Paulus at hubait hula, “Sarenta ba nimang aana vengbanang angu, ni hula jedung vengmee sehi. Aarunge biar jol aabeung adana hengi.”  
\v 33 Seng angmuse Paulus ana lamal ila mana angu eahalang.  
\v 34 Aarunge iiba angu ini Paulus eamulung, se ini iomi metma Mutu Yesus vengaanamang iila angu ebele. Ing angu benang ba: nehe nu biasat Areopagus mi parkara veng aurus, ene Dionisius angu, bot nehe jangu di nu, ene Damaris, bot nehe aabeung di inang aaedeng iamulung hama-hama.   
\c 18  
\s1 Paulus ana Korintus mi ava metma Priskila bot Akila oleve itubing  
\p
\v 1-3 Uanguveng angu, Roma eparenta enehe eele angu ene Klaudius. Ana nehe Yahudi ang naung ialil, angmuse ana iaterit iot bendar Roma ba propinsi Italia mi angu eahalang. Yahudi enehe nu, ene Akila bot ejangu angu ene Priskila. Oleve di bihit nehe amulung ila propinsi Italia angu eahalang, ila bendar nu ene Korintus angu mi. Akila anga, propinsi Pontus mi hoa. Ekarajang angu, binanta ebuar ba harotat metma teeng ening.  
\p Uanguveng angu, Paulus ana bendar Atena eahalang sengila ba lamal bendar Korintus mi ila. Angmi angu, Paulus ana ava metma Akila bot Priskila oleve itubing, se andi ekarajang angu binanta ebuar ba harotat metma teeng ening angu ebele. Imampi mihit hama-hama, bot karajang di hama-hama.   
\p
\v 4 Nehe Yahudi ang naung ived hamulang adana se, Paulus di ila ihava hamulang mi masot mida. Angmi angu, ana hula Yahudi ang naung bot nehe aabeung ang naung di, iabanang-iasenang senge ini iomi metma Mutu Yesus angu ba vengaanamang.   
\p
\v 5 Silas bot Timotius oleve propinsi Makedonia mi hoa muse, Paulus ana Lahatala Ehur aaung-hama vengmaring. Kua-jala ana Yahudi enehe ang naung iat mateng hula, “Nehe ba turang mi Lahatala Ana vengpalait hula Aing gahing hoa, senge ping emangpi ading sehi angu, Ana hoa iila. Aing ba Yesus angu!”   
\p
\v 6 Aulang aarunge nehe Yahudi iiba angu aing malavang alolang niang, bot ini at mateng hula aing ening ahala. Angmuse Paulus ana epakiang ba moro veng angu tere, aulange metma itubing hula, ana eat bae iateing niang iila, se ini iat bae hur aaung-hama ba ana metma veng iat mateng angu tarima niang angu ebele. Angmuse ana mateng hula, “Iing anga, bae mura niang! Iini iibabakeng iiaver ening akebe! Angu ebele eningse Lahatala Ana iing hukum se, iini ekang naing ening ahala ekang. Iiahalang ang naung iing ba tevang. Base vede angase, iing Yahudi ang naung naba ba iini ening angu na bae iiat ateing niang iila. Base na bae neat iiavomung-iiapahang niang iila. Na hula ila bangsa aabeung ba bae Yahudi niang ang naung iavomung-iapahang.”   
\p
\v 7 Hava nu ue nehe Yahudi ehava hamulang abung angmi tahi. Hava manaing angu ene Titius Yustus. Aing angu bae Yahudi enehe niang, aarunge andi omi angu Lahatala midadanang sehi. Paulus ana tahit lamal nehe Yahudi ba hava hamulang mi ang naung iahalang muse, ana ila Titius ehava mi masot mida.   
\p
\v 8 Bae luung niang muse, hava hamulang enehe eele angu di omi metma Mutu Yesus vengaanamang. Aing angu ene Krispus. Ehava omi enehe ang naung, bot Korintus enehe aabeung ba Paulus aing venghele angu di iomi metma Mutu Yesus vengaanamang. Angmuse, Paulus ana ing emangpi jar metma ing sarani.   
\p
\v 9 Kua nu adana, emenghula iipalna edadenang Lahatala ERoh hamulang Paulus at mateng hula, “Paulus! ekang uuangmari ekang, ekang aava bareat metma karajang anga adana ekang, se naba ba aana at lamal angu bae evengtahi jedung angu ebele. Aana malekang Ne hur aaung-hama angu vengbanang alolang niang.  
\v 10 Vengani! Aana bae eenang kolang karajang niang. Na ue aaing veng. Kandati nehe aaing ening susa, aulang aarunge Na aat toangpina. Kua jala angu, Na Neng metma eeuuling alolang niang. Ekang vengtajebing ekang. Neneheba omi metma Naing vengaanamang iila angu ae bendar anga mi.”   
\p
\v 11 Vengmeet aulang muse, Paulus ana bendar Korintus mi mihit milaluung. Ana Lahatala Ehur aaung-hama angu metma nehe ang naung iavomung-iapahang sampe mitung nu vengdena.   
\p
\v 12 Uangu adana, ini nehe nu aing songgar metma propinsi Akaya egubernur ening. Ene Galio.\f + \fr 18:12 \ft Var nu Yunani enehe ang naung harak angu. Ue nehe mihurak hula, uuru juli tung 51 adana ba, ini Galio aing songgar metma Akaya egubernur ening.\f* Yahudi enehe aaedeng itomi-taang senge Paulus aing lavang angu ebele ini at ila gubernur abung, mana ba nehe parkara vengpaputus angu mi.  
\v 13 Ini vengbanang hula, “Nehe anga ana nehe toang omi taang iila, senge iot agama uhavede nu angu eamulung, senge Yahudi eagama evia-evia angu ekang eamulung ekang.”   
\p
\v 14 Paulus ana hula mateng ava vengebang muse, gubernur ana ehur angu mi patai. Ana nehe ba Paulus aing kalaa angu ihapat hula, “He! Iing ba Yahudi enehe ang naung, iiavel hele hengi! Nehe jasi-ahala ening senge iini hula baning hoa mihit vengmateng senge nehe tamameang se, na malekang vengmee hengi.  
\v 15 Aulang aarunge parkara ba iini baning hoa anga, ue iihava omimi! Agama Yahudi evia-via, ehur kokal, bot ene ang naung ba iini veng iiai metma tadana. Parkara aulang angu, parenta anga mi anga bae vengurus niang!”\f + \fr 18:15 \ft Yahudi enehe ang naung ini biasa tabaning-taheli angu vengparkara.\f*   
\p
\v 16 Angmuse, gubernur Galio angu ana iaterit iot parkara vengurus emana angu eahalang.  
\v 17 Angmuse Yunani enehe ba angmi ang naung, ini nehe nu ene Sostenes angu adoi. Aing angu, nehe Yahudi ehava hamulang angu ekapala. Ini adoi sengmuse, ini Sostenes at ila gubernur Galio apang-adangmi aing salava. Aulang aarunge gubernur Galio ana eat bae na angu paduli niang.   
\s1 Paulus ana Korintus mi bale bendar Antiokia ba propinsi Siria mi angu mi ila  
\p
\v 18-19 Seng angmuse, Paulus ana Korintus mi mihit tarus. Aarunge luung niang muse, ana nehe ba omi vengaanamang angmi ang naung iapalai. Angmuse ana, Priskila bot Akila imampi bendar nu ene Kengkrea angu mi ila, senge ini angmi kampal ading. Kengkrea mi angmuse Paulus ana ong vaa angu il ening apolu, senge angu metma nehe etubing hula, naba ba ana tura metma Lahatala At palai tila angu, angase ana ening sengila.\f + \fr 18:18-19 \ft Yahudi enehe ba hula Lahatala At palai se, ana malekang kanempel hengi. Hula ana palai ang naung emangpi ening sengila se, ana ong vaa angu il apolu hengi. Bilangan 6:18 angmi euuling.\f* Angmuse ini kampal hila sengmuse aalarit bendar Efesus mi ila. Ila Efesus mi muse ini kampal angu taang bale hela. Angmuse Paulus ana Priskila bot Akila oleve iadu, sengila ba ana ila nehe Yahudi ehava hamulang angmi masot mida. Angmi angu Paulus ana Yahudi ang naung imampi tat mamateng.  
\v 20 Ini tat mamateng sengmuse, Yahudi enehe ang naung Paulus abanang ot jedung imampi mihit luung kabingdena maveng hengi. Aarunge Paulus ana ea.  
\v 21 Angmuse Paulus ana iapalait hula, “Nekaku naung! Ekang iiomi alil ekang! Lahatala Ana via buka se, na bot bale hoa iiuuling.” Mateng aulang sengmuse, ana lamal ila Efesus eahalang.\f + \fr 18:21 \ft Nehe hur-adang iiba angu hurak hula, “Paulus eomi hula lamal sengila ba iadut inang kolang angu, ana hula Yerusalem mi Paska eamulung angu ebele.” Hula ana jol asorong se, eningse uumba eele hoa, angmuse eomi hula Yerusalem mi ila angu jadi niang iila.\f*   
\p
\v 22 Angmuse Paulus ana aalarit milalut ila bendar Kaisarea mi. Angmuse ana angmi hela. Sengila ba ana Yerusalem mi mida, senge ana aada aaung-hama metma jamaat angmi ang naung inang. Sengmuse, ana bale bendar Antiokia mi ila.  
\v 23 Paulus ana angmi mihit mi laluung, sengmuse ana lamal ila, propinsi Galatia bot propinsi Frigia angu migoleng. Angmo mi angu, nehe ba omi vengaanamang ang naung, iomi angu ana taang ening adaeri.   
\s1 Apolos ana bendar Efesus bot bendar Korintus mi  
\p
\v 24 Uanguveng angu, Yahudi enehe nu bendar Aleksandria ba propinsi Mesir mi angu, mi hoa. Ene Apolos. Aing angu, nehe hur-adang. Apolos ana Lahatala Esurat hamulang omi angu emangpi ateing. Ana uhavede hoa bendar Efesus mi.  
\v 25 Na emangpi ba Mutu Yesus Ana ening iila esarenta angu Apolos ana vengmee tila, angu ebele ana sukat metma nehe aabeung di iavomung-iapahang. Apolos ana kalakat vomung-pahang, bot naba ba ana vengbanang angu etabi. Aulang aarunge na ang naung emangpi Apolos ana bae manggarati jedung. Nehe ava vengbaroti senge Yohanis ana jar metma ing sarani, na angu ba ana ateing.  
\v 26 Apolos ana nehe Yahudi ang naung ihava hamulang mi mateng angu, ana bae uangmari niang. Priskila bot Akila oleve di angmi aing venghele. Sambajang eamulung seng muse, Priskila bot Akila oleve hula ajalit at ihava mi ila. Ila hava mi muse, Priskila bot Akila oleve Lahatala Evia Aabetang angu emangpi metma Apolos veng at mateng lebe miaaung-maveng.   
\p
\v 27 Angmuse, Apolos ana hula propinsi Akaya mi ila. Nehe omi vengaanamang ba Efesus mi ang naung ini at tominu bot eomi angu eamulung. Angmuse ini surat nu hurak metma ikaku ba iomi venganamang Akaya mi ang naung inang, senge banang iot Apolos aing tarimat aaung-aaung. Surat angu medi muse, ana lamal. Ila Akaya mi sengmuse, ana etatabit nehe omi vengaanamang angmi ang naung ioang moling.  
\v 28 Apolos di nehe toang angmi ang naung, iapang aadangmi nehe Yahudi ang naung iat natataanang, aarunge Apolos ehur ang naung Yahudi enehe ang naung ini ebalet jadi niang. Apolos ana Lahatala Esurat hamulang eomi anguba metma iavomung-iapahang alolang niang hula, “Nehe ba Lahatala Ana vengpalai tilat hula Aing gahing hoa, benangba Yesus angu!”   
\c 19  
\s1 Paulus ana bale bendar Efesus mi ila  
\p
\v 1 Apolos jedung bendar Korintus ba propinsi Akaya mi angu mi sehi se, Paulus ana lamal aabang ba dol taang ang naung mi goleng. Angmuse Paulus ana ila bendar Efesus mi. Angu mi, nehe aaedeng ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang iila angu ana ing harak.   
\p
\v 2 Angmuse Paulus ana iadang taaning hula, “Kaku naung. Tura, iini iiomi metma Mutu Yesus vengaanamang angmuse, Lahatala ERoh hamulang angu iing veng iila e, niang?”  
\p Ini ebalet hula, “Niang. Ni bae vengmee di jedung, hula, Lahatala ERoh hamulang ba aulang angu ue.”   
\p
\v 3 Angmuse Paulus ana iadangtaaning hula, “Aulang se, ini jar metma iing sarani angu, evia tatalang?”  
\p Angmuse ini ebalet hula, “Ini jar metma ning sarani angu, Yohanis ana jar metma nehe sarani evia angu ba eamulung.”   
\p
\v 4 Angmuse Paulus ana iat hubait hula, “Iini vengmee hengi! Yohanis ana jar metma nehe sarani angu metma nehe etubing hula, ini iahalang-iavali ang naung vengbaroti tila. Aarunge na anga iini vengani! Ved kakanap aing ba Israel enehe ang naung iavomung-iapahang hula, ini malekang iomi metma Mutu Yesus angu ba vengaanamang, se Aing angu Nehe ba eningse Lahatala Ana Aing gahing hoa angu ebele.”\x + \xo 19:4 \xt Matius 3:11; Markus 1:4, 7-8; Lukas 3:4, 16; Yohanes 1:26-27\x*   
\p
\v 5 Vengmeet aulang muse, ini banang hula Paulus ot jar metma ing sarani, senge ing di masot metma Mutu Yesus Ehava omi enehe ening.  
\v 6 Paulus ana atang metma ing taang mea senge sambajang muse, Lahatala ERoh hamulang angu hela ing veng. Angmuse ini hur rupa-rupa ba ini bae ateing niang angu metma itat mateng. Lahatala Ana ing veng angu ebele, naba ba eningse Lahatala Ana ening angu, ini metma angu mi nehe at hubai.  
\v 7 Ing emangpi angu inang arinu belta aalu.   
\s1 Paulus ana Efesus mi Lahatala ekarajang at lamal  
\p
\v 8 Paulus ana jedung bendar Efesus mi mihi sehi angu, ana biasat ila nehe Yahudi ang naung ihava hamulang angmi maso. Angumi, ana nehe avomung-apahang hula Lahatala angu emenghula raja ba parenta pina angu edadenang. Ana vengmateng aulang angu ana bae uangmari niang, aarunge Paulus ana baranit Lahatala Ehur angu vengmateng. Ana ening aulang, eluung mi uuru tue.  
\v 9 Aarunge nehe iiba angu bae evomung-epahang angu tarima niang, base ini aing lavang. Ing di Mutu Yesus Evia Aabetang angu ehura-emananti. Angu ebele, Paulus bot nehe omi vengaanamang ang naung imampi tahit lamal hava hamulang angu eahalang. Angmuse ini ila sakola hava nu mi taing vengkumpul. Hava emanaing angu, ene Tiranus.  
\v 10 Paulus ana iavomung-iapahang, ila mi tung aaru; angu ebele, Mutu Yesus Ehur Aaung-hama angu nehe ba propinsi Asia mi iipi angu, emangpi vengmee. Yahudi enehe bot nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung di emangpi vengmee.   
\s1 Sakewa oal ang naung  
\p
\v 11 Uanguveng angu, Lahatala Ana Paulus aing veng, angu ebele tanda herang eapapahing bot nananiang ang naung ana ening.  
\v 12 Paulus esapebuar, bot noang ba ong parta angu ini medit baning ila sengila ba ini metma nehe dila ang naung ing tang mea se, nehe ang naung idilang angu mona tila. Aulang di bot setang jasi ang naung bihit nehe ang naung iahalang.   
\p
\v 13-14 Angu mi angu, Yahudi e agama ekapala nu bot oal mehal inang bititu angu di ue. Kapala agama angu ene Sakewa. Oal ang naung ini biasat ila mana ang naung mi iipi, senge setang aterit metma nehe eahalang. Ing di bot hula, Yesus Ene angu vengbanang metma setang ateri. Ini setang enehe eele ang naung iat mateng hula, “Yesus Ene ba Paulus ana vengmaring angu omimi, na vengbanang metma aaing parenta, senge oot nehe anga eahalang!” Bot nehe Yahudi enehe hur adang aabeung inang aaedeng angu di vengsobat ening aulang.   
\p
\v 15 Angmuse minu adana angu, Sakewa oal ang naung parentat aulang muse, setang jasi angu ibalet hula, “Na Yesus angu ateing. Na Paulus angu di ateing. Aarunge iing anga nuba?”  
\v 16 Angmuse, nehe ba setang aing vengbaa angu alil etatabi. Angmuse ana tahit ing marasi bot ing vengtahi. Ana ing ening aiibat, bot ipakiang ang naung di ana abahak, angu ebele ini idurat bihit hava angu eahalang.   
\p
\v 17 Angmuse, esarenta angu aalilit mana kanap, angu ebele nehe ba Yahudi enehe bot bae Yahudi enehe niang ba bendar Efesus mi ang naung di emangpi ateing. Nuba ba sarenta angu vengmee angse, ini iuuangmari bot jonga. Angmuse ini Mutu Yesus Aing tajaning Aing palevang, se Lahatala Ekavasa angu ini uuling ateing iila angu ebele.  
\v 18 Seng angmuse, nehe ba uhavede iomi vengaanamang ang naung, ini ikaku naung ba iomi vengaanamang iila ang naung ibele hoa iapangaadang mi, iahalang ang naung vengbanang.  
\v 19 Ing anga naung, iiba angu ue tebahi ba ebasa-basa veng angu pina. Angmuse ini itebahi ba ebasa-basa veng ebuku ang naung akumpul, senge edet ening atepul. Buku ang naung ebili angu gare se, seeng perak ribu ari iising.\f + \fr 19:19 \ft Ini ibuku ang naung ede, senge metma nehe etubing hula, ini bae buku ang naung eomi angu eamulung niang iila. Seeng perak nu angu, emenghula molang eseva ved nu angu edadenang. Base buku ba ini ede ang naung, ebili etatabit eele.\f*   
\p
\v 20 Nehe ang naung ini ening aulang angu ba Lahatala Ehur Aaung-hama angu taang aalilit mana ang naung miiipi. Angu ebele nehe ba omi vengaanamang ang naung taang toang maveng. Se Lahatala Ehur Aaung-hama angu, nehe ang naung iomi mi tila angu ebele.   
\s1 Nehe bendar Efesus mi bir arahak  
\p
\v 21 Seng angmuse, Paulus ana vengputus hula lamal bale Yerusalem mi ila. Aarunge ana malekang propinsi Makedonia bot propinsi Akaya ba ematurat mi ila senge, ana bot lamal milalut Yerusalem mi ila. Ana veng omi tilat hula, “Miaung, na ila mana anga naung mi nehe omi vengaanamang ang naung iuuling hengi. Se na malekeng ila bendar Roma di mi hengi.”  
\v 22 Angmuse Paulus ana Timotius bot Erastus oleve ba iat lamal metma ia-atang ening angu ing gahing senge iot imaturat Makedonia mi ila. Aarunge aing jedung propinsi Asia mi mihit luung.   
\p
\v 23 Uanguveng angu ba, oorang eele bendar Efesus mi ava apaleteng metma Yesus Evia Aabetang angu adana.  
\v 24 Oorang eele angu e eela angu alang: Efesus mi angu, nehe perak vengmolang nu ene Dematrius. Ana biasat perak angu metma aaneda ehava kakili ening, senge metma Efesus enehe ang naung ioang aabali, senge ini mi iaaneda jangu nu, ene Artemis angu aing somba. Ekarajang angu etatabit ebili veng, angu ebele ana nehe toang iot oang moling, base seeng toang nehe metma ma inang.  
\v 25 Angu ebele, Dematrius ana emolang ang naung, bot molang aabeung ang naung emangpi ing kumpul, angmuse ana iat mateng hula, “Nimang iimal bot nekaku naung! Iini ateing iilat hula, pi aabetang anga aaung alang anga, pikarajang anga nehe seeng toang baning hoa metma mapinang angu ebele.  
\v 26 Aarunge angase naba ba Paulus ana ening angu, pi uuling teng taang ateing, bot taver vengmee tila. Se Paulus ana nehe toang ang naung iomi taang hula, naba ba pi ening anga emangpi bae egunang vengniang angu ebele. Aaneda ba pi ening anga naung Paulus ana vengbanang hula, angu aaneda ba bae ekavasa iiba vengniang. Bot nehe ba bae bendar Efesus mi anga naung ba inangkolang aing vengmee niang, aarunge nehe ba propinsi Asia mi iipi ang naung di, emangpi vengmee tila.  
\v 27 Iini vengmeet aaung-aaung! Nehe toang angu ini Paulus iimal iamulung aulang se, ping anga tatalang? Hula aulang se, nehe toang eat bae pikarajang anga beli niang iila! Angase vengani! Nehe toang pi aaneda jangu mahena ba, Artemis angu aing somba. Nehe propinsi Asia angu mi iipi bot por etupa ang naung taang angu ini hoa, sengila ba aaneda ehava ae pi bendar Efesus mi anga, mi aing tajaning. Base, misavaka nehe bae iat aaneda angu aing somba niang, bot ini bae iat angami hoa niang iila!”   
\p
\v 28 Vengmeet aulang muse, iomi etatabit tutung. Angmuse ini moring hula, “Artemis aabeta! Artemis ba mahena! Ning Efesus enehe anga naung Artemis aing tajaning aing palevang!”  
\v 29 Vengmeet nehe aru-moring aulang muse, taang-taang mi angu nehe bihit ila sengila ba angu mi taing vengkumpul, angu ba bendar angu nehe aaving taing eetek, bot ing emangpi oorang-dumung. Angmuse nehe hama-hamat via oat lamal bir arahak, angu ba ini bot lamal ila bendar elelang eele angu di mi.\f + \fr 19:29 \ft Bendar Efesus e lelang eele angu, ini metma 1) mana taing harak ening, 2) sandiwara emana ening, bot 3) bot metma mana mamulal ening. Bot nehe 26.000 imihing mana ening. Lelang eele emana angu dol Pion ia eela mi. Bot bola at mamulal emana vea angu eola niang.\f* Ini nehe aaru iadoi sengila ba ing masiring ila bendar elelang eele angu mi. Nehe aaru angu nu ene, Gayus bot nu angu ene Aristarkus. Nehe ang naung ini oleve anga iadoi angu, se oleve anga Paulus egahing vala ba Makedonia mi hoa angu ebele.  
\v 30 Vengmeet aulang muse, Paulus ana hula nehe ba bir arahak ang naung ihahamami ila, aarunge nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang angmi ang naung ini bae aing vengkilang ot ila niang.  
\v 31 Nehe eele aaedeng propinsi Asia mi angu ini Paulus ateing. Ini nehe gahing ila Paulus at hubait hula, Paulus ot ekang nehe ba bendar elelang eele mi bir arahak ang naung ibele ila ekang.   
\p
\v 32 Angmuse bendar elelang eele angumi, nehe ang naung ini parkara angu eeela-eaajala vengtaaning. Iiba angu moring hula “Alang!” Bot aabeung ang naung moring hula, “Aulang!” Nehe toang ba taing vengkumpul bendar elelang eele mi angu, vengbanang hula ini bae parkara angu eeela-eaajala ateing niang. Se ing angu mang hula eoorang-dumung anguba eamulung angu ebele.  
\v 33 Uanguveng angu, nehe Yahudi ba angmi ang naung iuangmari tila, se ini veng iomit hula, misavaka nehe toang angu ing ening ahalat hula, ing ba parkara angu e eela. Angu ebele ini nehe nu aing oorok va iapangaadang mi tahi, senge aing metma ihur vala ening. Nehe angu ene, Aleksander. Ini banang senge ana mateng ing vengeebang vengbanang hula, parkara angu, bae nehe Yahudi ang naung ba eela mea niang. Angmuse Aleksander ana atang ohi, senge ini ekang oorang ekang, senge ana hula mateng nehe Yahudi ang naung ing vengeebang.  
\v 34 Ini ateing se aing angu Yahudi enehe muse, ini bot taang moring iamal aelet hula, “Artemis aabeta! Artemis ba mahena! Ning Efesus enehe ang naung Artemis aing tajaning-aing palevang!” Ini aru moring aulang oda aaru omimi.   
\p
\v 35-36 Angmuse, bendar Efesus eparenta enehe eele angu tahit mateng nehe ang naung iot taimang. Ana mateng hula, “Nekaku naung, iing ba bendar Efesus enehe! Nehe emangpi ateing iilat hula, pi aaneda Artemis ehava angu ae bendar Efesus anga mi, bot evar angu burangmi ba baat hela, angu ebele var angu pi metma Artemis ehava angu omimi gariang mea. Base, tatalang ba iini moring alang anga? Nehe akal mateng iomi eamulung tatalang dise, iing ekang sama bir arahak alang ekang!  
\v 37 Iini Gayus bot Aristarkus oleve ing masiring anga mi hoa anga, emenghula ini ue jasi ening sehi angu edadenang. Ini bae Artemis ehava ba mi aing sasomba angu mi na iiba taavi niang. Bot ini bae hura-manantit metma pi aaneda ene aaung angu adana niang.  
\v 38 Iini venganit aaung-aaung! Ping anga pi mana parkara vengputus ue. Nehe ba vengpaputus angu di ue perkara angu ading sehi. Base, Dematrius iimal hula parkara ening se, ini malekang evia angu eamulung, senge parkara angu baning emana vengpaputus angu mi ila.  
\v 39 Bot na aabeung di ini hula metma parkara ening se, ini malekang ila hada eboma ang naung imampi vengmateng hengi.  
\v 40 Misavaka Roma eparenta enehe eele angu ana ahalang anga metma ping taang mea, se oorang-dumung anga ebele. Ini hula etatalang ba nehe bir arahak angu vengtaaning ateing se, naba ba pi metma ibale? Se parkara anga e eela bae vengniang angu ebele!”  
\v 41 Mateng aulang seng muse, nehe eele angu ana nehe ang naung iot baraki. Angmuse ini ila.   
\c 20  
\s1 Paulus iimal bale propinsi Makedonia mi ila  
\p
\v 1 Bendar Efesus mi angu, nehe bot bae bir arahak niang iila muse, bendar angu tening emenghula biasa angu edadenang. Angmuse Paulus ana nehe omi vengaanamang angmi ang naung ing kumpul, senge iomi angu ening aanamang ana bot iapalai, angmuse ana lamal propinsi Makedonia mi ila.  
\v 2 Ila angmi muse, Paulus ana lamal aabang ba propinsi Makedonia mi angu mi goleng, senge nehe omi vengaanamang ang naung ana iavomung-iapahang iomi ening aanamang. Paulus ana ening aulang, angmuse ana ila nehe Yunani ang naung ipor taang.  
\v 3 Paulus ana angu mi mihit mi uuru tue. Seng angmuse, ana ava vengharakat aalarit propinsi Siria mi ila, aarunge ana vengmee se hula, nehe Yahudi ang naung itominu sehit hula ameang. Vengmeet aulang muse, ana eat bae aalarit milalut propinsi Siria mi ila niang. Base ana mang ia venglamal bale propinsi Makedonia ba adang ila.   
\p
\v 4 Rombongan kiki nu Paulus amulung at lamal benang ba, Timotius; Sopater Pirus oal ba bendar Berea mi hoa; nehe aaru bendar Tesalonika mi hoa, iene Aristarkus bot Sekundus ole; nehe nu bendar Derbe mi hoa, ene Gayus; bot nehe aaru propinsi Asia mi hoa, benang ba Tikikus, bot Trofinus oleve.   
\p
\v 5-6 Seng angmuse, naing (Lukas ba surat anga hurak angu), bale bendar Filipi ba propinsi Makedonia mi angu, mi Paulus aing harak. Angmuse Paulus egahing vala ang naung lamal imatura, senge ila bendar Troas ba tang edenaveng angu mi niading. Nehe Yahudi ang naung ived eele Paska\f + \fr 20:5-6 \ft Yunani ehur hurak hula, ꞌved eele Roti Bae Bibit maveng niangꞌ, evengbanang hula ꞌved eele Paska angu vengharakaꞌ.\f* angu lakal iila muse, Paulus noleve kampal hila, senge hula aalarit bendar Troas mi ila. Ni aalarit mietang iising muse, ni ila bendar Troas mi, angmuse ni kampal taang kaluar hela. Hela angmi muse niserang ba imaturat ila angmi tila ang naung ni ing harak, angmuse ni angmi mihit mi ong nu.   
\s1 Yutikus ana bendar Troas mi ganela viaha mi baat hela  
\p
\v 7 Uanguveng angu, ved Minggu adana. Paulus ana veng omit hula lamal muse, ana mateng hula, “Kaku naung, tobang se na lamal”. Base nehe omi vengaanamang ang naung nimangpi taing vengkumpul, senge ni naadang hama-hama. Paulus hula lamal angu ebele ana niat mateng ila tereng hahama.  
\v 8 Ni taing vengkumpul angu hava nu eomi atela ba emitue angu mi. Kua angu veng angu, ini lampu toang ajara.   
\p
\v 9 Uanguveng angu, nehe kuar nu ene Yutikus, ana ganela viaha taang mihi. Andi Paulus emateng angu eamulung venghele. Aarunge luung niang muse eng angu mang tamadi, angmuse ana udut ori. Mibaroti muse, ana ganela viaha angu taang baat meke mi hela. Angmuse ana aamina.  
\v 10 Angmuse Paulus ana hela, ava metma nehe kuar angu aing taang abaang sengmuse ana aing karavang. Seng angmuse ana mateng hula, “Ekang iiuangmari ekang. Ana aabeta.”  
\v 11-12 Ning emangpi sanang, se nehe kuar angu aabeta angu ebele. Angmuse ini at ehava mi ila. Angmuse ning emangpi bot bale hava omi eatela angu mi mida, sengila ba ni mihit naadang hama-hama. Seng angmuse Paulus ana bot bale emateng angu taang hamuat ila kuaveng. Vedeng da muse, ni lamal.   
\s1 Bendar Troas mi ila bendar Miletus mi  
\p
\v 13 Seng angmuse, ni temaring senge taing paul lamal, aulange ila bendar nu ene, Asos angu mi senge ni bot bale taing harak. Angmuse ni angmi kampal hila sengila ba aalarit Asos mi ila. Aarunge Paulus mang ia venglamal Asos mi ila.   
\p
\v 14 Ni Asos mi Paulus aing harak muse, andi kampal taang mida, sengila ba aalarit ila bendar Mitilene mi.  
\v 15 Mitilene mi muse, ni aalari tarus. Emi tobang muse, por nu ene Kios angu ni abung aalari. Emietang aaru muse ila por nu ene Samos e omi oa angu mi. Emietang tue muse, ni ila bendar Miletus mi.  
\v 16 Aarunge Paulus omi midadanang sehit hula uuser ila bendar Yerusalem mi, senge ana angmo mi ved eele Pentakosta angu eamulung. Angmuse, ana eat bae ooras angu bia niang angu ba, ana bae lamal bendar Efesus ba propinsi Asia mi angu mi mida niang, se ooras iiba bae ue niang iila angu ebele.   
\s1 Jamaat eboma ba bendar Efesus mi ang naung Paulus ana iat mamateng  
\p
\v 17 Base, Miletus mi angu, Paulus ana amal panatut ila metma jamaat eboma ba Efesus mi ang naung inang, senge ini hoa aing harak.  
\v 18 Ini hoa aing harak muse, Paulus ana iat hubait hula, “Kaku naung. Halomang na uhavede ila propinsi Asia mi angu, ved ehalomang ila anga vengjehi anga, ne aabetang elamal-etahi angu iini ateing iila.  
\v 19 Iing di ateing se na iihahama angu mi karajang netarung metma vengboar, bot na bae nava ohit ening aeele-abalolu di niang, aarunge na nava ening alolang-alolang. Ne karajang omimi anga, na nengoono toang ahorung bot na susa-lala toang harak. Nehe Yahudi ang naung iomi jasi metma nadana angu esusa-lala toang angu di na harak.  
\v 20 Na iiavomung-iiapahang se, aaung-hama ba na ateing angu, emangpi na vengbanang metma ma iinang. Nehe toang iapang aadang mi di na iiavomung-iiapahang. Aulang di na bot ila nehe ang naung ihava kanap, senge Lahatala eomi angu metma iat hubai ivengani ening.  
\v 21 Yahudi enehe bot nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung di na iat hubait hula, ini malekang iahalang-iavali ang naung vengbaroti, senge Lahatala amulung. Bot ini malekang iomi metma Mutu Yesus, Aing ba pi Manaing angu, Aing vengaanamang.   
\p
\v 22 Base, na hula iiat hubait alang: Angase, na hula Yerusalem mi ila, se Lahatala ERoh hamulang naing gahing not lamal angmo mi ila angu ebele. Na mang eamulung, naba ba angmo mi jadit metma nadana di, na bae ateing niang.  
\v 23 Aarunge, Lahatala ERoh hamulang angu ematurat nat hubait tilat hula, eningse na angmi bui maso, bot bendar nu mi, senge ila bendar nu mi se na susa-lala toang harak.  
\v 24 Na etatabit ateing iilat aulang, se Mutu Yesus ba karajang anga metma veng naing gahing bot Ana metma nabea taang mea, senge na ila Lahatala Ehur Aaung-hama angu metma nehe at hubait hula, Lahatala Ana Omi metma pijahi, bot Eaaung-Ehama ba bae ebale vengniang angu Ana ening metma piadana. Na bae Lahatala Eomi angu eamulung niang senge, Ekarajang anga bae ening evengtahi mi niang angse, na vengnomi se ne aabetang anga bae egunang veng niang.\x + \xo 20:24 \xt 2 Timotius 4:7\x*   
\p
\v 25 Na ateing iilat hula, angase pi bot bae bale taing harak niang iila. Turang mi, na iiavomung-iiapahang hula tatalange iing metma Lahatala Ehava omi enehe ening.  
\v 26-28 Angu ebele, vengmeet aaung-aaung. Ne karajang ba na metma iiadana angu na ening seng iila. Base angase, iing ba jamaat eboma ang naung malekang karajang tarus. Iinehe iiba bae masot metma Lahatala Ehava omi enehe ening niang angse, venganit aaung-aaung! Iing ba jamaat eboma angu ba iiapang metma adana! Se angu bae ne ahalang niang angu ebele. Lahatala Eomi angu emangpi na metma veng iiat hubai tila. Na bae na nu metma vengiiamang di niang. Base iini malekang iiabetang angu vengjagat aaung-aaung, bot iini malekang nehe omi vengaanamang ang naung emangpi ing gariang aaung-aaung, se Lahatala ERoh hamulang Ana iing gahing iila angu ebele. Mutu Yesus Ana aamina senge Eve angu metma nehe toang ang naung sai tila angu, iini ekang vengtajebing ekang. Ana bot via metma iitubing senge iini ing vengbalenta, emenghula jumba eterangvala ana ejumba ang naung gariang angu edadenang.   
\p
\v 29 Angase, na iiadu. Aarunge vengani! Eningse nehe iiba hoa, sengila ba vomung-pahang jasi metma iihahama angu mi iiat hubai. Ini masot emenghula jabar lumul ba ila jumba elapa omi mi masot mida angu edadenang.  
\v 30 Nehe ba akal mamateng aulang ang naung iiba angu aabeung mi hoa. Aulang di iiba angu bot iihahama angu mi ava apaleteng, senge naba ba bae molo niang angu metma veng iiavomung-iiapahang. Ini hula ening aulang senge, nehe ing ba iamulung. Angu ba ini vengsobat ening aulang metma nehe toang omi abili, senge ekang Yesus amulung ekang.  
\v 31 Aulang angu ebele, iini malekang iiava vengjagat aaung-aaung. Ekang vengtajebing ekang, se na iiat mihit hama-hamat ila mitung tue angu ebele. Kua-jala na iiavomung-iapahang, bae ne dira angu venguukur niang. Nengoono toang na ahorung angu, iing anga ebele.   
\p
\v 32 Angase, pihula tat tatara. Base, na iing emangpi iing metma Lahatala atang mi abaang, senge Ana iing gariang. Bot na metma veng iiat hubai tila hula Lahatala Eaaung-Ehama angu Ana ening metma piadana tila. Angu ebele iini malekang pinat aanamang. Se Lahatala angu Ekavasa veng, base ening iini daeri. Lahatala Ana palai tilat hula, Eaaung-Ehama angu Ana metma Enehe ang naung inang. Base, iini iiomi ening ahamulang bot malekang Lahatala anguba amulung, senge iing di Eaaung-Ehama angu harak.   
\p
\v 33 Na iihahama angumi karajang sehi angu, iibarang ang naung na bae vengnomit hula nu medi di niang. Iibarang mas, perak, pakiang bot naba-naba angu, na bae hula banang di niang.  
\v 34 Iing di ateing, na jedung iiat mihi sehi angu, na karajang netarung metma vengboar etatabit hula, tatalang senge na aabeta. Bae metma neabetang adana angu ba enang kolang niang, aarunge na karajang senge, metma nehe ba neamulung ang naung di iaabetang angu adana.  
\v 35 Na emangpi anga, evia angu na metma iitubing iila, base iini eamulung senge, nehe masiking-kasiang ang naung iini ioang moling. Mutu Yesus Emateng angu venganit aaung-aaung, hula, ꞌPi na iiba metma nehe enang angu euuntung lebe mieele, aarunge pihula mang tarima angu, euuntung bae veng niang.”   
\p
\v 36 Paulus mateng aulang seng muse, ana iakuku muding iat sambajang Lahatala abanang aulange Lahatala Ana ing emangpi ing gariang.  
\v 37-38 Angmuse ing emangpi iomi mang etatabit dira, se Paulus ana mateng iilat hula, eningse ini bot bae aing harak niang angu ebele. Base ini hula itat tatara muse, ini Paulus aing karavang senge amiku, bot baut etatabi.Seng angmuse, ini Paulus aing metma kampal vengadu.   
\c 21  
\s1 Paulus ana bale Yerusalem mi ila  
\p
\v 1 Jamaat eboma ba Efesus mi ang naung nimampi tapalai angu iomi mang etatabit dira, aarunge ni mang tahit lamal iahalang sengila ba kampal taang mida, sengmuse aalarit por Kos taang ila. Emi tobang muse, ni aalarit ila por Rodos mi. Angumi, ni aalarit tarus ila bendar Patara eoolol mi.\f + \fr 21:1 \ft ꞌNimampiꞌ bot ꞌniꞌ, benangba Lukas ba surat anga hurak angu, bot Paulus eserang ang naung imampi.\f*  
\v 2 Angu mi ni kampal angu taang kaluar hela. Sengmuse, kampal aabeung nu hula aalarit propinsi Fenisia ba Siria abung angu mi ila angu ni harak. Base ni angmi kampal angu taang mida, angmuse nehe livang masiring sengmuse ni lamal.  
\v 3 Ni aalarit luung di niang muse, Siprus por angu ni uuling ateing se ni bajaul oa angmi, aarunge ni mang aalarit milakal propinsi Siria adang ila. Ni ila bendar Tirus eoolol angu mi livang abaang teding. Se kampal ba ni taang angu, hula angmi naosing aadu angu ebele.   
\p
\v 4 Ini jedung kampal enaosing angu aadu sehi muse, ni angmi hela sengila ba ila nehe omi veanganamang ang naung ing aalaping. Ila ing harak muse, ni angmi iat mihit ila mi ong nu. Nehe ba angmi ang naung Lahatala ERoh iat hubai tila, senge iot Paulus at mateng hula ot ekang Yerusalem mi ila ekang.  
\v 5 Aarunge mi ong nu seng muse, ni bale kampal taang mida. Nehe ba omi vengaanamang ang naung mijangu-mimehal, kiki-eele, boma-kuar ing emangpi niat ila oolol mi. Angumi ning emangpi nia kuku muding senge sambajang hama-hama.  
\v 6 Seng angmuse ni angmi tapalai, angmuse ni kampal taang mida, bot ing emangpi angu bale ihava mi ila.   
\p
\v 7 Ni Tirus mi lamal muse, ni ila bendar Ptolemais mi miari. Angu mi di, ni kampal taang kaluar hela sengmuse, ni ila nehe omi vengaanamang ang naung ing aalaping. Ni ing harak muse ni iat mihit ved nu.  
\v 8 Emitobang muse, ni bot angmi lamal ila bendar Kaisarea mi. Angu mi, ni ila Pelipus ehava mi mihit vengtahang. Pelipus angu ba Mutu Yesus Ehur Aaung-hama angu, halomang-halomang baning hoa angu mi. Bot aing angu, nehe bititu ba nehe ing vengtalail senge, mod paul metma memet kalabal ba Yerusalam mi ang naung inang angu, enu ba aing angu.\x + \xo 21:8 \xt Kisah Para Rasul 6:5; 8:5\x*  
\v 9 Pelipus angu oal jangu kaneng inang buta. Lahatala Ana ing matubing metma hur vala ening, senge ini Lahatala Epalai angu metma nehe at hubai.   
\p
\v 10 Ni iat mihit ved aaeedeng muse, nehe nu ene Agabus angu ana propinsi Yudea mi ba hoa. Lahatala Ana aing matubing metma hur vala ening, senge ana Lahatala Epalai ang naung metma nehe at hubai.\x + \xo 21:10 \xt Kisah Para Rasul 11:28\x*  
\v 11 Agabus ana nibele hoa seng muse ana Paulus esapebuar angu medi, seng muse sapebuar angu Agabus ana metma ia-atang angu parta. Angmuse ana mateng hula, “Lahatala ERoh hamulang vengbanang hula alang: “Eningse Yahudi enehe ang naung ini Yerusalem mi sapebuar anga emanaing angu aing partat ening alang. Seng angse ini aing metma nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung iatang mi abaang.”   
\p
\v 12 Vengmeet Agabus ana mateng aulang muse, ning emangpi Paulus abanang-asenang, senge ana ekang Yerusalem mi ila ekang. Ning ba egahingvala ang naung, bot nehe omi vengaanamang ba mana angu mi angu, banang aulang.  
\v 13 Aarunge ana nihur ebalet hula, “Niang! Etatalang ba iini baut aulang angu? Iini ening nomi anga etatabit dira tila. Alang! Nehe iiba omi mang etatabit bae naing vengsanang niang, se na Mutu Yesus amulung angu ebele. Aarunge kilang ini nadoi bot naing ening na aamina, ini ening tatalang metma nadana dise, angase na nava vengharaka tila.   
\p
\v 14 Ni ateing hula, Paulus eat bae ning venghele niang muse, ni aing vengkilang, senge ni vengbanang hula, “Kilange Lahatala Eomi angu ba eamulung.”   
\s1 Paulus iimal ila Yerusalem mi  
\p
\v 15 Ni Kaisarea mi mihit ved aaedeng iila muse, ni ninaosing ang naung taloul, seng angmuse ni lamal Yerusalem mi ila.  
\v 16 Nehe omi vengaanamang inang aaedeng Kaisarea mi angu di niamulung. Ini niat ila hava nu mi muse, ni angu mi tiat vengtahang. Hava manaing angu, ene, Manason. Aing angu Siprus por taang hoa. Bot ana Mutu Yesus amulung luung iila.  
\v 17 Ni ila Yerusalem mi muse, nikaku naung ba iomi Lahatala vengaanamang ang naung emangpi ning tarima bot iomi etatabit mang sanang.   
\s1 Paulus iimal ila Yakobus euuling  
\p
\v 18 Emitobang muse, ning emangpi ila Yakobus bot jamaat eboma ba angmi taing vengkumpul ang naung emangpi ing harak.  
\v 19 Ni ing aada seng muse, Paulus ana iat mateng hula taang-taangmi angu Lahatala Ana na emangpi angu ening metma nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung di ioa tila. Mutu Yesus Ana via buka senge ini iomi metma Aing vengaanamang iila. Paulus ana bot vengbanang hula Lahatala Ana aing veng bot eserang ang naung emangpi ing veng angu ebele ini Lahatala Ekarajang angu at lamal.  
\v 20 Vengmeet Paulus ana mateng aulang seng muse, ing emangpi Lahatala Aing tajaning-Aing palevang.  
\p Angmuse Yakobus bot jamaat eboma ang naung ini Paulus at hubait hula, “Kaku Paulus! Aana malekang ateing hula, Yahudi enehe ang naung ribu-ribu iomi metma Mutu Yesus vengaanamang iila. Agama evia-via ba boma Musa metma mapinang ang naung, ini jedung pinat aanamang sehi.  
\v 21 Aarunge nehe iiba aai avarit angmi vengbanang iilat hula, mana aabeung mi angu, aana nehe Yahudi ang naung iavomung-iapahang hula, agama evia-via ba boma Musa ana metma mapinang iila angu, iot ekang eamulung ekang. Aana vengbanang hula, iot ekang ioal mehal ang naung ing sunat ekang. Bot nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung di aana iat hubait hula iot ekang ping nehe Yahudi pihada evia-via aabeung ang naung di eamulung ekang.  
\v 22 Aana vengani! Yahudi enehe ba iomi vengaanamang iila ang naung eningse ini vengmeet hula, aana ae angami tila. Bot nehe ba eehoja vengmee tila ang naung, eningse ini alil. Base angase pi hula, ening tatalang?   
\p
\v 23 Angu ebele, ni hula vengbanang alang: Nehe buta ae ning veng anga ini Lahatala At palai tila. Angase ini hula iongvaa angu il ening apolu, senge metma nehe etubing hula, ipalai angu ini eamulung ening sengila.  
\v 24 Aana nehe buta angu iat hama-hamat ila Lahatala Ehava hamulang mi maso mida. Aana iamulung, senge aababahi angu ening ahamulang, ping nehe Yahudi pivia-via angu eamulung. Aandi malekang iseeng hela angu moling bajar evia angu eamulung. Aana ening aulang se, nehe ang naung ateing hula, boma Musa eparenta evia-via angu, aandi jedung pinat aanamang sehi. Bot ening aulang senge, sarenta ba vengbanang hula, aana nehe ot ekang Yahudi evia-via angu eamulung ekang angu nehe ateing hula, emangpi angu bae etabi niang!\x + \xo 21:24 \xt Bilangan 6:13-21\x*   
\p
\v 25 Aarunge nehe ba bae Yahudi enehe niang di iomi metma Mutu Yesus venganamang iila ang naung, pi surat panatut metma mainang iila. Tura pi vengputus hula ping Yahudi eagama evia-via angu emangpi ini ekang eamulung ekang angu, pi metma veng iat hubai tila. Aarunge via-via ba ini malekang vengani senge ening eamulung, benang ba: Nehe ba bae iimehal niang bot bae iijangu niang angu ekang aing vengbuha ekang. Naba ba nehe metma aaneda ahi angu ekang adang ekang, ekang ve adang ekang; bot binanta ba nehe obo kaomit ameang angu, ekang euumung angu adang ekang.”\x + \xo 21:25 \xt Kisah Para Rasul 15:29\x*   
\p
\v 26 Angmuse, Paulus ana imateng angu metma omimi. Base emitobang muse, Paulus ana nehe buta angu iat ila Lahatala Ehava hamulang elapa omimi, senge iababahi ening ahamulang, Yahudi eagama evia-via angu eamulung. Seng angmuse, Paulus ana kapala agama angmi angu at hubait hula, inang buta iababahi ening ahamulang angu ening evengtahi angu, ved eedeng jedung. Ved eedeng jedung angu evengtahi se, ing emangpi malekang nu-nut isadaka baning ila Lahatala Ehava Hamulang mi metma Lahatala enang hengi.   
\s1 Nehe Lahatala Ehava hamulang mi Paulus adoi  
\p
\v 27-29 Ved eedeng jedung angu eveng tahi mi muse Paulus bot eserang nu ene Trofimus, oleve Lahatala Ehava Hamulang mi ila. Uanguveng angu Yahudi enehe inang aaedeng propinsi Asia mi hoa angu di ue angmi. Yehudi enehe ang naung ini uuling oleve iateing. Trofimus anga, bendar Epesus mi hoa, aing bae Yahudi enehe niang. Nehe Yahudi ba propinsi Asia mi hoa ang naung ini uuling ateing se Paulus ana ila Lahatala Ehava hamulang mi maso muse, ini oma hula Paulus ana eserang Trofimus at hama-hamat angu mi ila. Se nehe ba bae Yahudi enehe niang angu ila Lahatala Ehava hamulang angumi maso niang angu ebele. Angu ebele ini na anga ba metma e eela ening, senge parkara ening. Base Yahudi enehe inang aaedeng ba propinsi Asia mi hoa angu ini nehe angmi ang naung iomi taang, senge Paulus adoi. Bot ini moring nehe angmi ang naung iat hubait hula, “Ee! Iing ba Israel enehe ang naung! Nioang moling hengi. Nehe anga ba, taang-taangmi ana nehe emangpi iavomung-iapahang hula, ping Yahudi eagama angu nehe ot ekang eamulung ekang angu. Ana bot mateng jasi-ahalat metma Lahatala Ehava hamulang anga adana. Bot angase, ana nehe ba bae Yahudi enehe niang angu at maso senge hula Lahatala Emana hamulang anga ening akarita.”\x + \xo 21:27-29 \xt Kisah Para Rasul 20:4\x*   
\p
\v 30 Vengmeet aulang muse, nehe ba bendar Yerusalem mi ang naung emangpi iomi etatabit alil. Angmuse nehe toang angmi ang naung bihit ila Lahatala Ehava hamulang elapa omimi taing vengkumpul. Angmuse ini Paulus adoit aing pina, seng muse ini aing masiring hava hamulang angmi kaluar hela. Angmuse, ini viaha ang naung emangpi vengtering.\f + \fr 21:30 \ft Nehe ba hur adang ang naung ini hurak hula, ekang Lahatala Ehava hamulang mi nehe ameang ekang. Bot hula nuba ba omimi masot mida senge sadaka emana ba meja taang angu pina, Yahudi e agama elamal-etahi angu eamulung se, nehe ekang na iiba ening metma adana ekang. Angu ebele Yahudi enehe ang naung ini hula Paulus ot ekang bale Lahatala Ehava hamulang elapa omi angu mi lamal ekang. Base, ini viaha ang naung vengtering.\f*   
\p
\v 31 Nehe ang naung ini hula Paulus ameang muse, nehe ila Roma etentara enehe eele ba angmi angu at mateng, angu ebele ana oorang-dumung angu vengmee.  
\v 32 Uanguveng angu ana etentara ang naung, bot inehe eele ang naung emangpi iaru, senge ini ila nehe toang ba hula Paulus ameang angu ehahama mi maso. Ini uuling ateing se tentara ang naung bot inehe eele ang naung hoa iila muse, ini bae Paulus aing bue niang iila.  
\v 33 Angmuse nehe eele angu ana Paulus adoit aing pina, seng muse ana nehe gahing nehe ot rante oola aaru metma aing parta. Ini aing parta seng muse, nehe eele angu ana nehe ang naung iadang taaning hula, “Aing anga nuba? Ahalang naba ba ana ening?”   
\p
\v 34 Nehe toang angu iiba mateng hula, “Ana ening alang.” Aarunge iiba bot hula, “Ana ening aulang iila.” Angmuse nehe eele angu ana bae parkara e eela angu manggarati niang iila, se nehe toang ba angmi ang naung moring alolang niang angu ebele. Angmuse ana gahing senge ini Paulus at jaga hava mi ila.  
\v 35-36 Tentara ang naung ini hula Paulus at ila mana angu eahalang, aarunge nehe ang naung ini hama-hamat iamulung, senge bot taang bir arahak maveng. Ini at ila hula via oat mida muse, nehe ang naung ini hanunggur ila nehe toang ang naung iapang aadang mi hula Paulus aing masiring medi, senge aing bue-aing sabai. Angu ebele tentara ang naung ini Paulus aing tevang, senge nehe ang naung ekang aing bue ekang. Ang muse ini moring iamal aelet etatabit hula, “Ameang! Ameang!”   
\s1 Paulus ana banang hula nehe toang ang naung iapang aadangmi ava vengebang  
\p
\v 37 Ini hula mana jaga angu mi masot mida muse, Paulus ana Yunani ehur mi mateng metma tentara enehe eele angu abanang hula, “Nimang! Na mateng kabingdena se, bisa ee niang?”  
\p Vengmeet Paulus mateng aulang muse, tentara enehe eele angu mibaroti, angmuse ana taaning hula, “Aandi Yunani ehur ateing? Tatalang ba aana bisa Yunani ehur vengmateng?  
\v 38 Hula aulangse, nenomi anga ahala tila. Na veng nomit hula, aaing anga Mesir enehe ba tura nehe omi taang senge ini bir arahak angu. Seng angmuse, ana bot nehe ribu buta ba golo maang pina angu iat bihit mana osing mi ila angu. Aarunge aaing anga bae nehe angu niang.”   
\p
\v 39 Angmuse Paulus ana ebalet hula, “Niang nimang! Naing anga Yahudi enehe. Niva ana bendar Tarsus ba propinsi Kilikia mi angu, mi naing vengajai. Na banang nimang aana naing ening lohi, senge na bisa nehe toang anga naung iat mateng.”   
\p
\v 40 Tentara enehe eele angu ana vengjali. Angmuse Paulus ana via taang tahi senge bot atang ohi, banang iot taimang, senge ana hula iat mateng. Angmuse ana Ibrani ehur ba metma iat mateng. (Se angmi angu, Yahudi enehe ang naung ini Ibrani hur ba vengmateng angu ebele).\f + \fr 21:40 \ft Hur “Ibrani eneheꞌ bot ꞌYahudi eneheꞌ hur Ibrani enehe bot hur Yahudi enehe angu bangsa nu ene. Ibrani ehur ene aabeung ba tura Lukas ana hurak angu, ene hur Aram.\f*   
\c 22  
\s1 Paulus ana ava vengebang  
\p
\v 1 Angmuse Paulus ana mateng hula, “Nimang iimal, bot nekaku naung! Na banang iini iiavel metma naing venghele, senge na hula iiat mateng nava vengebang.”   
\p
\v 2 Nehe toang ang naung vengmee se Paulus ana ihur ba vengmateng angmuse ing emangpi taimang, senge hula ehur angu vengmeet aaung-aaung. Angmuse ana ehur angu taang hamuat hula,  
\v 3 “Naing anga Yahudi enehe. Niva ana bendar Tarsus ba propinsi Kilikia mi angu, mi naing vengajai. Aarunge na Yerusalem anga mi aabetat ila veng eele. Guru eele nu angami, ene Gamaliel angu ba navomung-napahang. Ana boma Musa eparenta evia-via angu emangpi metma na vomung-napahang ila evengtahi mi. Nandi bot kalakat Lahatala eamulung emenghula iing emangpi anga edadenang.\x + \xo 22:3 \xt Kisah Para Rasul 5:34-39\x*  
\v 4 Tura angu nehe ba Yesus Evia Aabetang eamulung ang naung na ila iadoi, senge ing ening susat etatabi. Mijangu-mimehal, na iadoi senge iat hoa Yerusalem anga mi, sengila ba ing metma bui mi maso. Uanguveng angu, iiba angu aamina.  
\v 5 Pi agama ebuangvala ang naung ekapala angu, bot nehe eele aabeung ba agama eparkara vengurus ang naung emangpi ateing hula, naba ba na vengbanang anga etabit aulang! Na bae akal mateng niang. Se ing angu ba surat kuasa metma manenang, senge na baning ila bendar Damsik mi hula nehe ba Yesus eamulung ang naung iadoit ing pina, senge iat hoa Yerusalem anga mi angu ebele. Nenomi hula aulang senge, nehe ba agama eparkara vengpaputus ang naung ba ing hukung.”\x + \xo 22:5 \xt Kisah Para Rasul 8:3; 26:9-11\x*   
\s2 Paulus ana tura lamal Damsik mi ila angu ana vengsarenta  
\r (Kisah Para Rasul 9:1-19; 26:12-18)  
\p
\v 6 Angmuse Paulus ana emateng angu taang hamuat hula, “Na lamal Damsik mi ila, senge na angmi nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang ang naung ing aalaping. Ved hahama muse, ni hula bendar maso. Mibaroti se, huring jara eele nu burang mi hela naing veng goleng.  
\v 7 Angmuse na baat meke mi hela, senge na nehe amal nu vengmee se nat hubait hula, ꞌSaulus! Etatalang ba aana naing ening susa-lalat alang anga?ꞌ  
\v 8 Na etabit nehe amal angu vengmee, aarunge na bae uuling nehe angu ateing niang. Angmuse na taaning hula, ꞌNimang, Aaing ba nat mateng anga nuba?ꞌ  
\p Angmuse, nehe amal angu bot nat mateng hula, ꞌNaing anga Yesus, Nasaret enehe ba aana Naing ening susa-lala angu!ꞌ  
\v 9 Ne serang naung ba nat lamal ang naung ini uuling huring-jara angu ateing, aarunge nehe amal angu ini bae vengmee niang.   
\p
\v 10 Angmuse na nehe amal angu ebalet hula, ꞌAulangse, na malekang naba ba ening hengi?ꞌ  
\p Nehe amal angu nat hubait hula, ꞌAaungba tahi, senge ila bendar mi maso. Ila angu mi senge, emangpi ba eningse aana malekang ening angu Na metma veng aat hubai.ꞌ   
\p
\v 11 Vengmeet aulang seng muse, na naloming tahi. Aarunge na bae uuling na iiba ateing niang iila, se huring-jara angu ebele. Angmuse ne serang ang naung ini natang pina senge, nat ila bendar Damsik mi maso.   
\p
\v 12 Angmi angu nehe nu ene, Ananias. Aing anga ana aabetat Lahatala eomi angu eamulung, bot boma Musa eparenta evia-via ang naung di ana pinat aanamang. Yahudi enehe ba bendar angu mi mihi ang naung di emangpi aing vengsanang bot ini aing aada.  
\v 13 Ananias ana naing valaping hoa, sengmuse ana mateng hula, ꞌKaku Saulus! Aaungba eeng angu uuling!ꞌ Ana mateng aulang seng muse na napang ohi, angmuse na uuling aaung iila.  
\v 14 Seng angmuse, Ananias ana nat mateng hula, ꞌLahatala ba tidat-timang ang naung sambajang abanang angu, angase Lahatala anguba Ana aaing vengtalail iila. Senge aana Lahatala Eomi angu manggaratit aaung-aaung. Bot aana eeng metma Yesus ba Lahatala Emalea ba aabetat Lahatala Eomi Eamulung angu euuling. Angase Lahatala Ana via buka senge aana Yesus angu ba Aing vengmee.  
\v 15 Lahatala ba aaing vengtalail iila, senge Ehur aaung-hama angu baning lamal metma taang-taang mi nehe veng at hubai. Naba ba Lahatala Ana metma eetubing aana uuling eeng taang ateing, bot Ana metma veng aat hubai senge aaver vengmee tila angu, emangpi aana malekang vengbanang.  
\v 16 Aana ekang bot ading luung-luung ekang. Aaungba tahi! Ila senge iot jar metma aaing sarani! Aana bot Lahatala abanang senge Ana eeahalang ang naung emangpi vengahi.ꞌ ”   
\s2 Lahatala Ana Paulus ot hur aaung-hama angu baning metma bangsa ba bae Yahudi niang ang naung veng iat hubai  
\p
\v 17 Paulus ana emateng angu taang hamuat hula, “Seng angmuse, na lamal bale Yerusalem mi ila. Ved nu adana, na ila Lahatala Ehava hamulang mi sambajang. Na sambajang sehi se, Lahatala Ana metma netubing, emenghula na iipal-na edadenang.  
\v 18 Na uuling Yesus ateing. Angmuse Ana naing parentat hula, ꞌAngase aaungba aana uuser lamal bendar Yerusalem anga eahalang! Se emangpi metma Nadana ba aana vengmaring angu nehe Yerusalem mi anga naung iat bae tarima niang angu ebele.ꞌ   
\p
\v 19 Na ebalet hula, ꞌAarunge, alang, Aaing ba neManaing! Kapala agama emangpi ateing hula, tura angu, naing ba lamal nehe Yahudi ehava hamulang ba taang-taang mi ang naung mi kaluar maso, senge nehe ba omi metma Aaing vengaanamang ang naung iadoi bot ing bue angu.  
\v 20 Kapala agama ang naung di bot ateing se, ini Lahatala Eetvala, Stepanus odat ameang angu, nandi ue angmi, bot nandi vengjali. Ini var akumpul senge metma Stepanus oda angu naing ba ipakiang ang naung jaga.ꞌ\x + \xo 22:20 \xt Kisah Para Rasul 7:58\x*   
\p
\v 21 Aarunge Yesus Ana bot bale naing parentat hula, ꞌAaing mang lamal. Se Nahula aaing gahing ila mana ola ang naung mi, senge angu mi nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung iavomung-iapahang angu ebele.ꞌ ”   
\p
\v 22 Nehe toang ang naung vengmee se Paulus mateng hula, Lahatala Ana aing gahing nehe ba bangsa aabeung ang naung ibele ila muse, ini bae aing venghele niang iila. Ing emangpi alil, angmuse ini hama-hamat moring hula, “Ekang bot nehe anga aing venghele ekang! Aaungba ameang! Aing angu bae bisat aabeta niang iila.”   
\s1 Tentara ang naung Paulus at jaga hava mi ila  
\p
\v 23 Ini moring aulang, angmuse ini ikondo eele ang naung aahit bariting, sengmuse ini moro aabar medi, senge bariting atelat mida, se ini etatabit iomi alil iila angu ebele.  
\v 24 Tentara enehe eele angu ana uuling ateing se, nehe ang naung bir arahak aulang iila muse, ana egahingvala ang naung iot Paulus at ila jaga hava omi mi maso. Angmuse tentara enehe eele angu ana iot aing varisik, senge ana vengbanang hula naba ebele ba Yahudi enehe ang naung hula ameang angu.  
\v 25 Ini Paulus aing parta senge hula aing varisik ang muse, ana tentara angu adangtaaning hula, “Roma eparenta elamal-etahi angu eamulung se, nehe ening tatalang? Roma eparenta omimi angu Roma enehe nu ana parkara ening se, iini malekang ening tatalang metma adana? Iini aing bue-aing sabait ematura, ee, iini adang taaning ba ematura?”   
\p
\v 26 Vengmeet aulang muse, tentara angu uuser-uuser ila enehe eele angu aing aalaping. Sengmuse ana vengbanang hula, “Nimang! Nehe anga di Roma eparenta omimi angu andi Roma enehe ba nu! Base, nimang hula naba ba ening metma adana?”   
\p
\v 27 Vengmeet aulang muse, tentara enehe eele angu ana ila Paulus adangtaaning hula, “Aanake vengbanang hengi, Roma eparenta omimi angu, etabit aandi Roma enehe ba nu ee niang?”  
\p Angmuse Paulus ana ebalet hula, “Etabi! Nandi Roma enehe.”   
\p
\v 28 Angmuse, tentara enehe eele angu mateng hula, “Nandi aulang. Ebili angu na bajar etatabit eele, senge nandi metma Roma enehe ening ba angu.”  
\p Paulus ana ebalet hula, “Naing anga na bae na iiba metma bajar niang. Aarunge niva ana naing vengajai muse, naing anga metma Roma enehe ening iila. Nimang di Roma angu enehe.”   
\p
\v 29 Ini vengmeet hula, Paulus di Roma enehe muse, tentara ang naung ini iava asorong, senge ini bae baranit aing varisik, bot bae adangtaaning niang iila. Tentara enehe eele angu ana uangmari, se ana Paulus aing parta tila, bot ana ateing hula, parenta elamal-etahi angu ana lakal iila angu ebele.   
\s1 Paulus ana Yahudi eagama eparkara vengurus emana mi  
\p
\v 30 Emitobang muse, tentara enehe eele angu ana hula parkara e eela angu vengtaaning hengi. Angu ebele ana egahingvala ang naung ing gahing iot ila Yahudi eagama ekapala enehe eele ang naung, bot nehe eele ba biasat Yahudi eagama eparkara vengurus angu emangpi iaru, senge ini taing vengkumpul. Angmuse ana bot ing gahing iot ila Paulus erante angu vengahibul, senge at hoa nehe ang naung emangpi iapangaadang mi.   
\c 23  
\p
\v 1 Ila parkara vengurus emana ang mi muse, ini Paulus aing gahing ot ava vengeebang. Angmuse ana kapala agama ang naung emangpi iuuling seng muse ana mateng hula, “Kaku naung serang naung! Na anga mi tahi anga nomi anga hamulang. Lahatala ateing hula, kiki kalokal mi ila anga vengjehi anga nomi angu hamulang.”   
\p
\v 2 Vengmeet Paulus ana mateng aulang muse,\f + \fr 23:2 \ft Ananias ba anga, aing angu di agama Yahudi ebuangvala ang naung ekapala, aarunge bae agama Yahudi ebuangvala ekapala ba ene Hanas ba tura Mutu Yesus Aing hukung angu niang.\f* Ananias ba, agama Yahudi ebuangvala ang naung ekapala angu, alil etatabi. Angmuse nehe ba Paulus abung tahi ang naung Ananias ana ing parentat hula, “Paulus ai angu vengbue!”   
\p
\v 3 Angmuse Paulus ana Ananias ebalet hula, “Eningse Lahatala Ana bale aai angu vengbue. Aaing angu nehe biasa, aaing emenghula ludung ba eamotaoa angu nehe uhavede cet ening ahiba angu edadenang, aarunge eomi mi angu nanaka adang ening amusing iila angu edadenang. Aana anga mi mihit Lahatala ekarajang vengbalenta aarunge eeomi angu jasi. Aana hula naing hukung pihada elamal-etahi angu eamulung. Aarunge aaing ba hada elamal-etahi angu lakal, se aana ing gahing iot naing bue angu ebele.”\x + \xo 23:3 \xt Matius 23:27-28\x*   
\p
\v 4 Paulus ana mateng aulang angu vengmee muse, nehe ba angmi angu ehapat hula, “Ee! Aaing bae bisat ni agama Yahudi ebuangvala ang naung ekapala anga at mateng aulang niang!”   
\p
\v 5 Angmuse Paulaus ana ebalet hula, “Hula aulangse na iing aada. Se na bae ateing niang hula, aing angu pi agama Yahudi ebuangvala angu ekapala niang angu ebele. Etabi, Lahatala Esurat hamulang angu nehe hurak iilat hula, ꞌIini ekang hur jasi vengbanang metma iinehe eele ekapala ang naung iadana ekang.ꞌ ”\x + \xo 23:5 \xt Keluaran 22:28\x*   
\p
\v 6-8 Paulus ana uuling ateingse nehe ba mihit agama eparkara veng urus ang naung, ini taing paul baang aaru. Iiba angu baang Saduki ba iomi vengaanamang hula, nehe aamina bae bale aabeta niang angu eamulung. Ing di bot iomi vengaanamang hula, Lahatala Egahing vala sorga mi, bae ue niang. Bot taang-taang mi angu roh bae ue niang. Iiba angu baang Farisi ba iomi vengaanamang hula, eningse Lahatala Ana nehe aamina tila ang naung ening bale aabeta angu eamulung. Ing di bot iomi vengaanamang hula, taang-taang mi angu roh ang nuang ue, bot Lahatala Egahingvala sorgami ang naung di ue.  
\p Angmuse Paulus ana mateng amal aelet vengbanang hula, “Kaku naung! Iing emangpi ateing hula, naing anga, Farisi enehe. Angase iini hula naing hukung, se na nomi vengaanamang hula, ening se Lahatala Ana nehe aamina ening bale aabeta angu ebele.”\x + \xo 23:6-8 \xt Kisah Para Rasul 26:5; Filipi 3:5; Matius 22:23; Markus 12:18; Lukas 20:27\x*  
\p Uanguveng Paulus ana mateng aulang muse, Farisi enehe bot Saduki enehe ang naung ini iai metma tadana, angu ebele ini bae tominu niang iila. Angmuse ini tatarat baang aaru.  
\v 9 Base, nehe ang naung ini iai metma tadana angu ba oorang-dumung etatabi. Angmuse, nehe Farisi eguru inang aaeedeng tahi, senge mateng Paulus aing vengeebang hula, “Nehe anga bae ahala niang! Roh, niangse Lahatala Egahingvala sorga mi ba oma hoa at mateng iila!”   
\p
\v 10 Guru ang naung mateng aulang iila, aarunge ini iai metma tadana angu mang taang maveng eele, angu ba tentara enehe eele angu uangmari. Ana vengomit hula, misavaka ini Paulus aing marasit ameang. Angu ebele ana egahingvala ang naung ing gahing iot hela senge Paulus at ila jaga hava omi mi maso.   
\p
\v 11 Ebirkua muse, Mutu Yesus Ana hoa Ava metma Paulus etubing. Yesus Ana Paulus at mateng omi ening aanamang hula, “Paulus! Ekang uuangmari ekang! Emangpi ba metma Nadana angu aana metma Yerusalem enehe ang naung veng iat hubai tila. Base eningse aana malekang Roma mi ila senge, emangpi ba metma Nadana angu aana metma Roma enehe ang naung di veng iat hubai emenghula aana metma Yerusalem enehe ang naung veng iat hubai tila angu edadenang.”   
\s1 Nehe ang naung itominu senge Paulus ameang  
\p
\v 12-13 Emitobang kukuaveng muse, Yahudi enehe inang aributa alehil angu itominu senge Paulus ameang. Ini iava sumpat hula, “Ni bae Paulus angu ameang jedung se, ni bae niiat naadang-jalna niang.”  
\v 14 Ini iava sumpat aulang sengmuse, ini ila agama ekapala enehe eele bot hada eboma ang naung iat hubait hula, “Nimang iimal! Ni niava sumpa tilat hula, ni bae Paulus angu ameang jedung se, ni niat bae naadang-jalna niang.  
\v 15 Base ni banang alang: Nimang iimal iini malekang ila tentara enehe eele angu apangadang mi, senge abanang Paulus at agama eparkara vengurus emana angu mi ila. Ening emenghula nimang iimal iini hula eparkara angu bale metma veng adangtaaning angu edadenang. Eningse ni via hahamami ing pakang, senge ni ameang.”   
\p
\v 16 Aarunge ini itominut aulang angu, Paulus edi jangu oal mehal nu ana vengmee muse, ana bihit jaga hava mi ila metma Paulus at hubai.  
\v 17 Vaal angu esarenta angu vengmee sengmuse, Paulus ana tentara nu earut hula, “Aana uuser vaal anga at eenehe eele angu ebele ila. Ana hula na nu metma eenehe eele angu veng at hubai.”   
\p
\v 18 Angmuse tentara angu ana vaal angu at enehe eele angu ebele ila. Angmuse ana vengbanang hula, “Nimang! Paulus ba pi aing tahang angu nabanang senge not vaal anga at hoa nimang apangaadangmi. Ana hula na nu metma veng aat hubai.”   
\p
\v 19 Tentara enehe eele angu ana vaal angu atang vengpina sengmuse oleve ila mana osing nu mi senge ana adangtaaning hula, “Aana hula naba ba metma veng nat hubai?”   
\p
\v 20 Angmuse vaal angu ana at hubait hula, “Yahudi enehe inang aaedeng itominu tila senge hula Paulus angu ameang. Ini hula hoa nimang aabanang senge tobang se, nimang aana Paulus at nehe ba agama eparkara vengurus angu ebele ila. Ini ibabakeng hula Paulus eparkara angu bale metma veng adangtaaning.  
\v 21 Aarunge nimang aana ekang iomi angu eamulung ekang. Eningse inang aributa alehil via mi nimang eerombongan angu pakang tahi, senge ini hula Paulus angu ameang. Se ini iava sumpa tilat hula, ini bae Paulus angu ameang jedung ang se, ini bae iat nadang-jalna niang angu ebele. Angase ing emangpi iava vengharaka tila. Aarunge nimang eehur vengbanang tatalang angu ba, ini jedung ading sehi.”   
\p
\v 22 Vaal ang esarenta angu vengmee muse, tentara enehe eele angu ana at hubait hula, “Aana ekang nehe iiba at mateng hula, aana hoa na angu metma veng nat hubai tila ekang.” Mateng aulang seng muse, ana vaal angu ot ila.   
\s1 Ini Paulus at ila bendar Kaisarea mi gubernur Feliks apangaadang mi  
\p
\v 23 Seng angmuse, tentara enehe eele angu ana tentara aaru iaru. Ana oleve ing parentat hula, “Tentara inang ratu aaru, tentara ba kuda taang angu inang ari bititu, bot tentara ba aba pina angu, inang ratu aaru angu iini vengharaka. Vede kua anga oda turinu se, iini lamal bendar Kaisarea mi ila.  
\v 24 Iini bot kuda nu vengharakat senge Paulus ana taang mihi. Iini malekang aing jaga bot at lamal aaung-aaung ila gubernur Feliks apangaadang mi.”   
\p
\v 25 Seng angmuse, ana surat nu hurak metma Gubernur Feliks enang hula, alang:   
\q2
\v 26 “Nimang gubernur Feliks ba eele balolu. Na aaing aada, naing ba nene Klaudius Lisias.   
\q2
\v 27 Nehe ba angase na hula aing panatut hoa anga, ene Paulus. Yahudi enehe ang naung ini adoit aing pina tila, bot niantase ini ameang. Aarunge uanguveng angu naing bot negahingvala ang naung nimampi ila sengmuse, ni Yahudi enehe ang naung iatang mi aing ening lohi. Seng angmuse, na ateing se hula, Roma eparenta omimi angu Paulus di Roma enehe.  
\v 28 Na hula valaping ateing, etatalang ba Yahudi enehe ang naung hula ameang angu. Angu ebele, na at ila Yahudi eagama eparkara vengurus emana angu mi.  
\v 29 Aarunge Yahudi enehe ang naung ini bae eahalang iiba harak niang. Se etabit Paulus ana bae jasi iiba ening niang angu ebele. Base nehe anga bae bisat bui maso niang, bot hukung aamina di bae bisat metma aing taang mea niang. Nehe ba agama eparkara vengurus emana mi ang naung ini iai metma tadanat etatabi, metma iagama evia-via ba bae hama niang angu adana. Angu ebele ba nehe anga na at bale jaga ehava mi ila.  
\v 30 Aarunge emitobang muse, na vengmee se hula, Yahudi enehe ang naung iiba itominu tila senge ameang. Base na parenta senge nehe anga at ila metma nimang aapangaadang mi. Yahudi enehe ang naung hula parkara ening metma nehe anga aing lavang angu, eningse na ing parenta senge ini hoa nimang aapangaadang mi aaing harak. Naba ba Yahudi enehe ang naung ini hula vengbanang metma Paulus aing ening ahala angu, eningse nimang aana vengmee.  
\q2 Nesurat angu, ila ang vengjehi.”   
\p
\v 31 Angmuse, tentara emangpi ba iava vengharaka tila ang naung ini inehe eele angu eparenta angu at lamal. Kua angu di, ini Paulus at ila bendar nu ene, Antipatris angu mi.  
\v 32 Emi tobang muse, tentara ba kuda taang ang naung ini Paulus at ila bendar Kaisarea mi. Aarunge tentara ba aabeung ang naung, bale Yerusalem mi ila.  
\v 33 Ini ila Kaisarea mi muse, surat angu ini baning ila metma gubernur Feliks enang bot Paulus aing metma atang mi abaang.  
\v 34 Surat angu basat sengmuse, Gubernur Feliks ana Paulus adangtaaning hula, “Aaing anga propinsi taang enehe?”  
\p Angmuse Paulus ana ebalet hula, “Naing anga, propinsi Kilikia enehe.”   
\p
\v 35 Angmuse gubernur angu mateng hula, “Naing ba anga mi parenta pina. Base naing ba eningse eeparkara anga vengurus. Aarunge nehe ba hula aat parkara angu pi jedung iading ini hoa anga mi senge, na eeparkara angu vengurus.” Angmuse ana tentara ang naung ing gahing iot Paulus aing tahang metma gubernur ehava eele angu omimi, hava ba tura raja Herodes ana bakung atahing iila angu.   
\c 24  
\s1 Nehe Yahudi ang naung hoa Kaisarea mi Paulus at parkara  
\p
\v 1 Ved iising lakal muse, Yahudi enehe ba hula Paulus at parkara ang naung, ini hoa bendar Kaisarea mi. Inang aaedeng ba hoa angu, Ananias ba agama Yahudi ebuangvala ang naung ekapala angu, bot Yahudi enehe eele aabeung ang naung imampi. Ini nehe aabeung di nu at hoa, ene Tertulus. Aing angu hur adang. Angu ebele ini aing metma ihurvala ening senge Paulus aing lavang.  
\v 2-3 Nehe ang naung emangpi taing vengkumpul mana ba parkara vengurus angu mi tila muse, Gubernur Feliks ana gahing hula Paulus at maso. Angmuse Tertulus ana aloming tahi, senge hula mateng metma Paulus adana aing ening ahala. Tertulus ana Gubernur Feliks at mateng hula,  
\p “Nimang gubernur! Nimang aana anga mi parenta pinat luung iila, angu ebele uukur aaung oomimi angu, naba ba aaung angu nimang metma ma ninang. Bot nimang di na toang ening aaung-hama metma niadana tila, angu ebele ning nehe Yahudi ang naung aabeta tening-rama tila. Base ooras anga ni hula banang tarimakasi toang-toang metma nimang gubernur enang. Se nehe iiba bot bae aaung-hama toang aulang angu ening, emenghula nimang edadenang niang angu ebele.  
\v 4 Aarunge ekang nimang eooras toang bia ekang, na aabanang senge aana ning venghelet kabingdena hengi. Se aaingba etatabit oomi aaung angu ebele.   
\p
\v 5 Alang, nimang. Ning Yahudi ang naung niomi eamulung se, Paulus anga, nehe ba biasa bir arahak. Ana biasa ning Yahudi ni agama angu lavang, bot taang-taang mi angu ana ni hada angu ening ajasing. Mana taang ba ana ila mi angse, ana nehe omi taang base nehe Yahudi ang naung ini malekang itaat parkara. Aing anga ana bot biasa nehe omi taang senge, nehe nu Nasaret mi agama hiba nu baning hoa, ni biasat vengbanang hula ꞌAgama Nasaraniꞌ angu eamulung.  
\v 6 Nehe anga ana via valaping hula, Lahatala Ehava hamulang angu ening akarita, angu ebele nehe ba bae eagama veng niang ang naung ana iat Lahatala Ehava hamulang angu omi mi masot mida. Ana ening aulang angu ebele ni adoit aing pina. [Niomi eamulung se, ni hula aing hukung nihada evia-via angu ba eamulung.  
\v 7 Aarunge tentara enehe eele ene Lisias angu, ana hoa niatang mi Paulus aing medi.  
\v 8 Angmuse Lisias ana parentat hula, nehe iiba hula Paulus at parkara ening se, ini malekang hoa Kaisarea mi nimang aapangadang mi hengi. Eomi hula, parkara anga malekang nimang gubernur ba vengurus].\f + \fr 24:8 \ft Hur kokal ba kurung omimi angu, Yunani ehur tura-turat Lahatala Esurat hamulang mi angu, bae hurak niang.\f* Base angase, ni hoa anga mi senge nimang ba parkara anga vengurus. Eningse nimang aana ateing hula, emangpi ba ni vengbanang anga etabi.  
\p Ne mateng angu ila ang mi jehi.”   
\p
\v 9 Tertulus ana mateng aulang sengmuse, nehe Yahudi aabeung ang naung di ini mateng Paulus aing ening ahala, bot naba ba Tertulus ana vengbanang angu ini eetabit vengbanang.   
\s1 Paulus ana Feliks apangaadang mi ava vengebang  
\p
\v 10 Angmuse gubernur ana atang beok Paulus ot tahi senge ana mateng ava vengebang. Angmuse Paulus ana aloming tahi senge mateng hula, “Nimang gubernur! Nimang aana ning nehe Yahudi ang naung ebangsa anga mi parenta pinat, luung iila, base ning ba nehe Yahudi nilamal-nitahi anga mi angu nimang aana manggaratit etatabi tila. Angu ebele, nimang aapangaadang mi mateng nava vengeebang angu, na rasa se nomi mang sanang.   
\p
\v 11 Oma mietang arinu belta aalu evaila angu, na Yerusalem mi ila senge na hula Lahatala Ehava hamulang mi sambajang bot sadaka metma Lahatala enang. Nehe ba uanguveng namulung sambajang angu nimang aana bisa iadangtaaning.  
\v 12 Lahatala Ehava hamulang mi angu, na bae nehe iiba iat niai metma tadana niang. Bot nehe Yahudi ehava hamulang ang naung mi di na bae nehe omi taang senge bir arahak niang. Yerusalem mi di aulang, na bae jasi iiba ening niang.   
\p
\v 13 Aarunge angase, nehe anga naung hula naing ening ahala. Naba ba ini vengbanang angu eela iiba bae ue niang, bot ebukti di vengniang.  
\v 14 Alang, nimang gubernur. Na malekang na nu anga metma nimang aapangaadang mi vengbanang tarang hengi. Na ue “Mutu Yesus Evia Aabetang” angu, eamulung. Aarunge ini iomi hula Mutu Yesus Evia Aabetang angu bae aaung niang. Base na sambajang Lahatala Abanang, emenghula nidat-nimang ang naung sambajang Abanang angu edadenang. Nandi boma Musa eparenta evia-via ang naung emangpi eamulung, bot naba ba Lahatala Eetvala tura ang naung ini hurak metma pi mea tila angu na etatabit nomi metma vengaanamang.  
\v 15 Lahatala angu ba na nomi metma Aing vengmeat hula, eningse Ana nehe ba aaung ening bot jasi ening ba aamina tila ang naung emangpi ing ening bale aabeta. Nehe ang naung angase ae anga mi tahi senge hula naing lavang anga di emangpi iomi angu aulang.  
\v 16 Angu ebele ba na nava vengjagat etatabi, senge na aabetat hamulang Lahatala Apangaadang mi bot nehe emangpi iapangaadang mi. Ening aulang senge nehe iiba bae bisat naing ening ahala niang.   
\p
\v 17 Mitung aaeedeng na Israel eabang eahalang karajang, angmuse na bot bale Yerusalem mi ila. Bale Yerusalem mi ila sengmuse, seeng ba nehe ang naung kumpul senge hula metma ni nehe ba aabetat susa ang naung ioangmoling angu, na baning hoa. Senge na bot hula ila Lahatala Ehava hamulang mi sambajang, bot hula angmi sadaka metma Lahatala Enang.  
\v 18 Na Lahatala Ehava hamulang mi sadaka metma Lahatala Enang sehi se, ini naing harak. Uanguveng angu nihada ba na nava ening ahamulang angu na ening sengmuse, ini hoa naing harak. Nehe iiba bae angmi niang, bot nehe iiba bae angmi bir arahak di niang.\x + \xo 24:18 \xt Kisah Para Rasul 21:17-28\x*  
\v 19 Aarunge, nehe Yahudi inang aaedeng ba propinsi Asia mi hoa senge hula ila sambajang angu ba ue angmi. Base angase ini hula via valaping naing ening ahala se, ing angu ba malekang hoa angami hengi senge nat parkara. Bae nimang iimal Yahudi enehe eele anga niang!  
\v 20 Aarunge nehe angu naung bae hoa niang. Aulang ba kilange nehe Yahudi anga naung ba vengbanang hula naba ahalang ba na ening iila. Tura ini agama eparkara vengurus emana mi nadangtaaning angu, ini bae neahalang nu harak di niang.  
\v 21 Aarunge hur kokal nu kolang na vengbanang angu ba ening iot iomi alil, bot bae nat sanang niang. Uanguveng angu na namal aelet mateng hula, “Iini hula naing hukung angu, na nomi vengaanamang hula, eningse Lahatala Ana nehe aamina ening bale aabeta angu ebele!ꞌ ”\x + \xo 24:21 \xt Kisah Para Rasul 23:6\x*   
\p
\v 22 Paulus mateng ila ang vengjehi muse, gubernur Feliks ana ꞌMutu Yesus Evia Aabetangꞌ angu ateing toang iila, angmuse ana sidang angu vengtering senge mateng hula, “Na kumidan Lisias ot anga mi hoa, senge na esarenta vengmee hengi. Na atmateng sengiila se, na parkara anga vengputus.”  
\v 23 Angmuse Gubernur ana tentara nu aing gahing ot Paulus aing tahang. Aarunge Gubernur ana parentat hula, Paulus aing ening lohit kabingdena, bot eserang ang naung di hoa aing vengbalenta se ekang ing larang ekang.   
\s1 Paulus ana Gubernur Feliks bot ejangu Drusila oleve iat mateng  
\p
\v 24 Gubernur Feliks ejangu angu ene Drusila, aing angu Yahudi enehe. Ved aaedeng muse, ejangu oleve hula Paulus at mamateng. Angu ebele ana nehe ot Paulus at ibele hoa, ejangu oleve iapangaadang mi. Angmuse, via tatalang ba eamulung senge nehe omi metma Yesus Kristus Aing vengaanamang angu, Paulus ana metma oleve iat hubai.  
\v 25 Bot via tatalang ba eamulung senge nehe aabetat aaung-hama Lahatala Eomi angu eamulung, bot nehe ava vengjagat tatalang senge ekang ahalang ening ekang angu, ana metma oleve veng iat hubai. Paulus ana bot oleve iat hubait hula, ila por-burang evengtahi mi se, eningse Lahatala Ana nehe emangpi ing hukung.  
\p Feliks ana vengmeet aulang muse, ana uangmarit etatabi. Angmuse ana Paulus at mateng hula, “Paulus, aaung iila. Aaungba angami mea! Ooras aabeung senge na bot bale eearu.”  
\v 26 Uanguveng angu, Feliks ana akal aalaping tatalang senge Paulus ana seeng metma ma enang, aulange ana Paulus aing ening lohi. Angu ba ana nehe ot Paulus at hoa alolang niang, senge ana at mateng angu.   
\p
\v 27 Aarunge Gubernur Feliks ana hula tatalang senge Yahudi enehe eele ang naung aing vengsanang, angu ebele Paulus eparkara angu ana bae uuser vengputus niang. Ana parkara angu vengtaimang ila mitung aaru. Seng angmuse, gubernur aabeung nu bot hoa Feliks aing telul. Ene Porkius Festus. Aarunge Feliks hula tatalang senge Yahudi enehe ang naung iomi metma aing vengsanang, angu ebele ini bui mi Paulus aing tahang tarus.   
\c 25  
\s1 Gubernur Festus ana Paulus eparkara angu vengputus  
\p
\v 1 Uanguveng angu, gubernur aabeung ba uhavede hoa ene Festus angu, ana ava asorong ila Kaisarea mi senge ana nehe parenta. Aarunge ana angumi mihit ved tue kolang, angmuse ana bot lamal milalut ila Yerusalem mi.  
\v 2 Angumi, agama Yahudi ekapala enehe eele ang naung, bot nehe eele aabeung ang naung emangpi hoa aing harak, senge bot iava metma gubernur ba vea angu etubing. Taing harak angu Paulus eparkara angu ini vengmateng.  
\v 3 Ini banang hula, gubernur Festus ot ioangmoling senge Paulus at bale hoa Yerusalem mi. Ini vengtominu tilat aulang senge, hoa via mi se ini Paulus ameang.   
\p
\v 4 Aarunge gubernur ana ibalet hula, “Nimang iimal. Alang. Kilange ini jedung Kaisarea mi Paulus aing tahang hengi. Se nandi hula bale Kaisarea mi ila angu ebele.  
\v 5 Base, iinehe boma aaeedeng iini ing gahing senge iot parkara angu vengurus angu, ini nat hama-hamat Kaisarea mi ila. Senge etabit nehe anga ana ahalang iiba ening iila se, iini angmo mi at parkara ening.   
\p
\v 6-7 Festus ana Yerusalem mi mihit oma ved arinu muse, ana bot bale Kaisarea mi ila. Ana bale ila Kaisarea mi muse, Yahudi enehe inang aaedeng amulung ila. Emitobang muse, gubernur Festus ana sidang buka senge hula parkara angu vengputus. Angmuse ana nehe parentat iot Paulus at masot mida apangaadang mi.  
\p Paulus ana masot mida Gubernur Festus apangaadang mi tahi muse, Yahudi enehe ang naung tahit Paulus aing goleng, seng angmuse ini ahalang toang-rae vengbanang metma adana. Aarunge ini bae ahalang eeela nu matubing di niang, bot ebukti di vengniang.   
\p
\v 8 Angmuse Paulus ana ava vengebang hula, “Nimang gubernur. Na bae jasi iiba ening di niang. Nandi bot bae na iiba ening metma ni agama Yahudi evia-via angu lavang niang. Bot na bae Lahatala Ehava hamulang angu ening akarita niang. Bot nandi bae na iiba ening metma Roma eparenta evia-via angu lavang di niang.”   
\p
\v 9 Aarunge gubernur hula tatalang senge Yahudi enehe ang naung iomi ening sanang, angu ebele ana Paulus adangtaaning hula, “Aana vengomi tatalang? Eeparkara anga na Yerusalem mi vengurus se, aana vengjali ee niang?”   
\p
\v 10 Vengmeet gubernur Festus ana taaning aulang muse, Paulus ana ebalet hula, “Nimang gubernur. Naing anga, Roma eparenta enehe. Bot Roma eparenta omimi angu, nimang gubernur ba malekang ne parkara anga vengurus metma evia-via angu eamulung, angase na ae aapangaadang mi tahi tila. Base, na neat bae Yerusalem mi ila senge, angmo mi ne parkara angu vengurus niang. Nimang aana eena ateing iilat hula, na bae ahalang iiba ening metma Yahudi enehe anga naung ing lavang niang.  
\v 11 Base, etabit na ahalang ening metma Roma eparenta angu lavang ba hukung aamina angu metma nadana se, na tarima. Aarunge hula naba ba ini vengbanang angu bae etabi niang, se nehe iiba bae bisat naing metma nehe anga naung iatang mi abaang niang. Ini mang via valaping senge hula nameang. Base angase, nabanang ila bendar Roma mi raja eele Keser apangaadang mi senge nadangtaaning. Raja eele Keser angu ba ne parkara anga vengputus!”   
\p
\v 12 Vengmeet Paulus ana banang aulang muse, gubernur eserang naung ba parkara vengurus angu ana iat temaring. Seng angmuse, ana Paulus at hubait hula, “Aana banang hula ila Keser apangaadang mi senge aadangtaaning angu ebele, aana malekang bendar Roma mi ila.” Mateng aulang sengmuse, gubernur Festus ana sidang angu vengtering.   
\s1 Festus ana raja Agripa abanang ot via metma etubing Paulus angu adana  
\p
\v 13 Seng angmuse, Yahudi enehe ang naung iraja ene Agripa\f + \fr 25:13 \ft Raja Agripa anga, aing ba raja Herodes Agripa emi aaru. Imang angu, aing ba raja Herodes Agripa ehalomang, aing ba Yakobus ameang, bot duming kalaring aing ening aamina angu, se nehe aing tajaning hula aing emenghula aaneda edadenang angu ana tarima angu ebele.\f* bot ekaku jangu kiki ene Bernike angu oleve hoa Kaisarea mi. Oleve hula gubernur uhavede angu aing aada.  
\v 14 Ini raja Agripa bot Bernike oleve gubernur Festus iabung mihit vengtahang ved aaedeng. Minu adana, Festus ana Paulus eparkara angu metma raja Agripa bot Bernike oleve iat hubai. Ana vengbanang hula, “Nimang raja! Kaisarea mi anga, Feliks ana ae nehe nu aing tahang metma bui mi tila, ene Paulus. Gubernur Feliks ana bae eparkara angu vengputus jadi niang.  
\v 15 Na jedung Yerusalem mi sehi angu, Yahudi eagama ekapala enehe eele ang naung bot hada eboma ang naung hoa ahalang ba ini hula metma Paulus adana angu vengbanang. Angmuse ini banang hula not aing hukung ameang.  
\v 16 Aarunge na iat hubait hula, ꞌRoma eparenta evia-via eamulung se, na malekang parkara angu veng adangtaaning hengi, senge ehukung angu metma aing taang mea. Nehe ba itat parkara ang naung malekang iapang metma itadana hengi. Na hula Yahudi enehe ang naung ing vengmee, naba ahalang ba ini vengbanang metma adana. Bot andi malekang mateng ava vengeebang hengi, sengiila se, na parkara angu vengputus, bot hukung naba ba na metma aing taang mea.ꞌ  
\v 17 Angmuse na bale Kaisarea mi hoa angu, Yahudi enehe inang aaedeng namulung hoa anga mi. Emitobang muse, na parkara angu buka. Na gahing iot Paulus at hoa napangaadang mi, aulang senge parkara anga eeela angu na vengmee.  
\v 18 Angmuse, Yahudi enehe ang naung tahi senge hula Paulus eahalang ang naung matubing. Aarunge naba ba na vengnomit hula eningse ini vengbanang metma Paulus adana angu, ini bae vengbanang niang.  
\v 19 Yahudi enehe ang naung ini iomi tebelung Paulus aing lavang angu, metma iagama elamal-etahi bot metma nehe nu ene Yesus angu adana. Yesus angu, aamina tila. Aarunge Paulus ana vengbanang hula, Yesus Ana bale aabeta tila.  
\v 20 Nomi iipi sehit hula tatalang senge parkara elamal-etahi angu na bisa ateing bot na bisa parkara angu vengurus. Angu ebele na Paulus adangtaaning, hula, ꞌTatalang, eeparkara anga na Yerusalem ba mi veng aadangtaaning se aana jali ee niang?ꞌ  
\v 21 Aarunge Paulus ana ea. Angmuse Paulus ana banang hula ila Roma mi senge, Keser ba adangtaaning. Angu ebele na aing tahang, ila na ooras harak sengmuse na aing panatut Roma mi ila.”   
\p
\v 22 Vengmeet aulang muse, raja Agripa ana Festus at mateng hula, “Aulang se, naing ba nena nehe angu aing vengmee hengi.”  
\p Angmuse Festus ana ebalet hula, “Tobang se nimang ba eena nehe angu aing vengmee.”   
\s1 Raja Agripa hula Paulus emateng angu vengmee  
\p
\v 23 Emitobang muse, gubernur Festus ana vengator aulange raja Agripa ana Paulus emateng angu vengmee. Ana vengator senge nehe toang Paulus aing vengmee. Angu ebele tentara ang naung enehe eele, bot bendar Kaisarea enehe eele ang naung emangpi hoa. Senge raja Agripa bot Bernike oleve di raja epakiang angu pina sengmuse ini hoa parkara vengurus emana angu mi maso. Angmuse nehe emangpi oleve ing sambut bot ing aada. Ing emangpi taing vengmihi tila muse, gubernur ana gahing Paulus at maso.   
\p
\v 24 Ini Paulus at maso sengmuse, gubernur Festus ana mateng hula, “Raja Agripa, nimang iimal, bot iing anga naung emangpi na iing aada. Nehe anga ene Paulus. Yahudi ekapala ba Yerusalem mi bot Yahudi enehe ang naung ini anga mi at parkara. Ini nebele hoa sengila ba aru-moring naing paksat vengbanang hula, nehe anga ekang aing vengkilang ana aabeta ekang.  
\v 25 Angu ebele na adangtaaning iila, aarunge eahalang ba hula hukung aamina metma aing taang mea angu, na bae iiba harak niang. Aarunge ana banang hula ila Roma mi senge eahalang ba nehe ang naung vengbanang metma adana angu veng adangtaaning, angu ebele na malekang aing panatut Roma mi ila.  
\v 26-27 Na aing panatu se, na malekang surat nu hurak eahalang angu vengbanang metma Keser enang. Aarunge angase naba ba na malekang hurak metma raja eele Keser angu enang? Angu ebele na nimang iimal iing emangpi iing kumpul, senge iini Paulus aing vengmee. Aing vengmeet seng angse na banang nimang raja Agripa bisa via metma netubing, aulange naba ba na hurak metma raja eele Keser enang angu, ana bisa ateing. Parkara anga na panatut ila metma Keser enang, aarunge nehe anga eahalang ba nehe ang naung vengbanang metma adana angu, na bae metma Keser veng at hubai niangse, nomi bae sanang niang.  
\p Nemateng angu ila angmi jehi.”   
\c 26  
\s1 Paulus ana raja Agripa apangaadang mi ava vengeebang  
\p
\v 1 Angmuse raja Agripa ana Paulus aing gahing hula, “Angase, aana mateng aava vengeebang hengi.”  
\p Angu ebele Paulus ana atang ohi, sengmuse ana mateng hula,   
\p
\v 2 “Nimang raja Agripa ba na aaing aada. Nomi etatabit sanang, se aana naing vengkilang senge, na emangpi ba Yahudi enehe anga naung ini vengbanang metma nadana senge hula naing ening ahala angu, angase na mateng nava vengebang angu ebele.  
\v 3 Na ateing se, ning Yahudi nihada evia-via bot na emangpi ba ni veng niai metma tadana angu aana etatabit manggarati. Base, na banang nimang aana naing venghele se aaing ba oomi etatabit aaung angu ebele.   
\p
\v 4 Na jedung kuar sehi mi, nehe navomung-napahang iila senge aabetat ning Yahudi nihada angu ba eamulung. Ehalomang angu na neaabang mi, sengmuse na bot hoa Yerusalem mi senge taang sakolat maveng. Yahudi enehe ba ae Yerusalem mi ang naung ne aabetang elamal-etahi angu ateing, bot ini etatabit napang ateing.  
\v 5 Ini napang ateing luung iila, angu ebele agama enehe eele ang naung vengjali se, ini nelamal-netahi angu vengsarentat metma nimang raja di veng aat hubai. Naing anga di, Farisi enehe. Nehe emangpi ateing se hula, ning Farisi enehe anga naung ba, Yahudi eagama elamal-etahi angu etatabit emangpi eamulung.\x + \xo 26:5 \xt Kisah Para Rasul 23:6; Filipi 3:5\x*  
\v 6-8 Naing bot Israel enehe ba lelang arinu belta aalu mi angu, naba ba Lahatala Ana vengpalai angu ni jedung ading sehi. Palai angu, turang jamang mi Ana metma tidat-timang ang naung veng iat hubai tila. Angu ebele ila anga vengjehi anga, ning emangpi sambajang kua-jala, senge Lahatala Ana epalai angu ening akanap. Palai angu Ana vengbanang hula, eningse nehe ba aamina tila ang naung, Ana ening bale aabeta.  
\p Nimang raja Agripa ba na aaing aada. Na nomi vengaanamang hula, nehe aamina tila di, eningse Lahatala Ana ening bale aabeta, angu ebele ini parkara ening metma nadana. Na iadaangtaaning hula: etatalang ba iihahama mi angu nehe iiba bae iat iomi vengaanamang niang hula, eningse Lahatala Ana bae bisat nehe aamina ening bale aabeta niang angu? Etabi! Lahatala Ana nehe aamina ening bale aabeta.   
\p
\v 9 Tura angu na etatabit vengnomit hula malekang susa-lala angu ening metma nehe ba Yesus Nasaret enehe angu eamulung ang naung iadana hengi.  
\v 10-11 Uanguveng angu, Yahudi eagama ekapala enehe eele ang naung ini surat kuasa metma manenang, senge na ila nehe ba iomi Yesus vengaanamang ba taang-taang mi ang naung ing ening susa. Na iadoi seng angse na iat hoa Yerusalem mi, senge ing metma bui mi maso. Hukung aamina ba nehe vengputus angu nandi nemeng-ajali senge, nehe metma iadana. Na bot ila nehe Yahudi ehava hamulang ang naung mi maso, senge ing ening susa-lala. Nomi etatabit tutung metma iadana angu ebele, na hula ing paksat iot naba ba ini iomi metma vengaanamang iila angu metma iamota oat mea. Bendar aabeung ba por aabeung taang ang naung di na ila mi senge nehe ba iomi metma Mutu Yesus vengaanamang ang naung na hula iaterit ing pina.”\x + \xo 26:10-11 \xt Kisah Para Rasul 8:3; 22:4-5\x*   
\s2 Paulus ana tura lamal Damsik mi ila angu ana bale vengsarenta  
\r (Kisah Para Rasul 9:1-19; 22:6-16)  
\p
\v 12 Paulus ana taang hamuat mateng hula, “Minu adana, Yahudi eagama ekapala enehe eele ang naung ini surat kuasa metma manenang, senge na ila bendar Damsik mi nehe ba iomi Mutu Yesus vengaanamang ang naung iadoit ing pina. Angmuse na ila.  
\v 13 Nimang raja Agripa! Ni lamal ila angmuse, ved hahama ni jedung via hahamat lamal sehi se, mibaroti se, huring-jara eele nu burang mi hela naing vengbaa bot ne serang ang naung di ing vengbaa.  
\v 14 Ning emangpi baat meke mi hela. Angmuse na vengmee se nehe amal nu Ibrani ehur metma nat mateng hula,\f + \fr 26:14 \ft Yunani ehur mi hurak hula, ꞌIbrani enehe ang naung ihurꞌ. Ihur ved kakanap benang ba, Aram hur angu. Bot kolil mi hurak hula, ꞌ Aana Naing buet alolang niang se, etatabit diraꞌ Ini sapi terang lamal se, ini doba baning. Sapi ba ava a aanamang angu, eningse ini doba angu metma sapi angu aing bue. Sapi ba lumul angu eningse ana terangvala angu aing sempa. Base terangvala angu ana doba angu metma sapi esempa angu adang pina, angu ebele sapi ia angu doba angu ba vengbaat alolang niang, base sapi ia angu etatabit dira. Kolil angu evengbanang hula, ꞌAana Ne nomi angu malavang alolang niang angse etatabit susa.ꞌ\f* ꞌSaulus, Saulus! Etatalang ba aana Naing ening susa-lalat alang anga? Aana Naing ening susa-lalat alang anga, eningse nehe aandi aaing ening susa-lalat aulang.  
\v 15 Nehe amal angu na vengmee, aarunge na bae uuling nehe angu ateing niang. Base na taaning hula, ꞌNimang, Aaing ba mateng anga nuba?ꞌ  
\p Angmuse nehe amal angu nehur ang ebalet hula, ꞌNaing anga Yesus, ba angase aana Naing ening susa-lala angu.  
\v 16 Saul! Aaung ba tahi! Na Nava metma eetubing senge Na aaing metma Ne balentavala ening. Naba ba vede ved anga aana uuling ateing anga, aana malekang ila metma nehe emangpi veng iat hubai. Na aabeung ang naung eningse Na taang metma eetubing maveng, senge aana ila metma nehe ang naung emangpi veng iat hubai.  
\v 17 Susa-lala ba eapapahing angu eningse aana malekang harak. Nehe ba hula susa-lala angu ening metma aadana angu, Yahudi enehe ang naung, bot nehe aabeung di susa-lala angu metma aadana dise, Na bae aaing bia niang, aarunge Na kilang aat toang pina. Etabi! Na aaing gahing nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung ibele ila.  
\v 18 Aana ila senge ieng angu buka, aulange ini bisa uuling jara angu ateing sengila ba jara angu omimi aabeta, bot manggarati, senge iabetang elamal-etahi ba jasi-ahala ang naung ini vengbaroti. Sengila ba aana malekang aabetang evia aaung-hama angu metma itubing. Aana malekang ing ening lohit metma setang ang naung inehe eele ekavasa angu eahalang, senge ing metma Lahatala Enehe ening. Ening aulang senge, Lahatala Ana iahalang-iavali ang naung emangpi vengaahi. Aulang senge ing di metma Lahatala Enehe ening, emenghula nehe aabeung ba Lahatala Ana ing vengtalail iila angu edadenang, se ini iomi metma Naing vengaanamang angu ebele.ꞌ ”   
\s2 Paulus ana ekarajang angu vengbanang  
\p
\v 19 Paulus ana mateng taang hamuat hula, “Nimang raja. Base, karajang ba Lahatala Ana sorga mi vengbanang at hela metma manenang iila angu na tarima, sengmuse na at lamal. Ila anga vengjehi anga, na bae nora vengholong kabingdena di niang, aarunge na mang at lamal tarus.  
\v 20 Ehalomang angu Yesus Evia Aabetang angu na metma Damsik mi Yahudi enehe ang naung veng iat hubai. Seng angmuse, na hoa Yerusalem mi, bot propinsi Yudea mi Yahudi enehe ang naung di ing emangpi metma veng iat hubai. Seng angmuse, na bot lamal nehe ba bae Yahudi enehe niang ang naung di iaabang ang naung migoleng. Ing emangpi angu di na metma veng iatmateng tarang, aulange iaabetang elamal-etahi ba jasi-ahala angu ini malekang vengbaroti, sengila ba iava metma Lahatala enang, senge ini aaung-hama anguba vengkarajang, aulange metma nehe etubing hula, etatabit ini iahalang-iavali ang naung vengbaroti tila.\x + \xo 26:20 \xt Kisah Para Rasul 9:20, 28-29\x*  
\v 21 Na ening aulang angu ebele, Yahudi enehe ba Yerusalem mi ang naung ini Lahatala Ehava hamulang mi nadoi, senge ini hula nameang.  
\v 22 Aarunge Lahatala Ana noang moling, angu ebele ila anga vengjehi anga na jedung aabeta sehi, senge na ae anga mi tahi, bot na emangpi ba metma Yesus adana angu metma nehe kiki-eele emangpi, veng iat hubai. Naba ba na vengbanang anga, emangpi turang mi boma Musa bot Lahatala Ehurvala tura ang naung ini vengbanang iilat hula,  
\v 23 Kristus angu, Nehe ba Lahatala Ana vengpalai tilat hula Aing gahing hoa angu. Aing angu, Ana malekang susa-lala angu harak, senge Ana aamina, aarunge seng angmuse, Aing ba nehe halomang Lahatala Ana Aing ening bale aabeta angu. Aing angu ba jara metma Yahudi enehe ang naung, bot bangsa aabeung ba por alolang taang ang naung inang.”\x + \xo 26:23 \xt Yesaya 42:6; 49:6; 1 Korintus 15:20\x*   
\p
\v 24 Paulus ana jedung ekarajang angu vengmateng sehi se, Festus ana amal aelet ehur angu mi patait mateng hula, “Ee, Paulus! Aana buning iila. Aana na talalu toang ateing angu ba, ening eeomi angu kivir iila.”   
\p
\v 25 Aarunge Paulus ana ebalet hula, “Nimang gubernur ba na aaing aada. Na bae buning niang. Emangpi ba na metma veng iiat hubai anga etabi bot nomi tening mi kaluar.  
\v 26 Naba ba na vengbanang anga, nimang raja Agripa aana etatabit ateing. Angu ebele na nimang raja aapangaadang mi baranit vengbanang tarang anga. Na ateing se, naba ba nehe ening metma Yesus adana anga naung emangpi nimang raja vengmee tila, se naba ba jadi tila angu, bae mana taimang mi niang angu ebele. Nehe toang uuling na angu ateing iila.  
\v 27 Turang jamang mi Lahatala Ehurvala ang naung ini na anga vengbanang iila. Nimang raja, na aadangtaaning hula, nimang raja di omi metma hurvala ang naung imateng angu vengaanamang iila ee niang? Na vengnomit hula, nimang raja di oomi metma naba ba ini vengbanang angu vengaanamang iila.”   
\p
\v 28 Angmuse raja Agripa ana Paulus ehur angu mipatait vengbanang hula, “Ee! Paulus! Bae luung niangse, aana hula naing ening metma nehe omi Mutu Yesus vengaanamang ening iila!”   
\p
\v 29 Aarunge Paulus ana raja ebalet hula, “Alang, nimang. Na sambajang metma Lahatala veng abanang hula, uuser niang ba pati dise ba, bae nimang raja enangkolang niang, aarunge vede ved anga nehe ba ae nehur anga vengmee anga, ing emangpi metma Yesus Enehe ening, emenghula naing edadenang! Aarunge iing angu nehe ekang langi metma iia mi, emenghula naing edadenang ekang.”   
\p
\v 30 Paulus ana mateng aulang sengmuse, raja Agripa, ekaku Bernike oleve, bot gubernur Festus, bot nehe eele ang naung emangpi, ialoming tahit lamal kaluar hela, viaela mi.   
\p
\v 31 Ini hela viaela mi tila muse, ini itat mateng hula, “Nehe anga ana bae na iiba ening ahala niang angu ebele, hukung aamina angu bae bisat aing vengbaa niang, bot bae aing metma bui mi maso niang.”  
\v 32 Angmuse raja Agripa ana gubernur Festus at hubait hula, “Nehe anga ana banang iilat hula ila Roma mi senge eparkara angu vengputus. Ana bae ening aulang niangse, eparkara angu sengila bot, ana lohi tila.”   
\c 27  
\s1 Ini Paulus at Roma mi ila  
\p
\v 1 Seng angmuse, gubernur Festus ana vengputus hula Paulus aing ot Roma mi ila raja eele Keser angu apangaadang mi senge, eparkara angu angmo mi vengputus. Angmuse Paulus bot nehe bui mi inang aaedeng angu ana ing metma tentara enehe eele nu ene Yulius angu atang mi abaang, senge ana iat propinsi Italia mi ila. Yulius angu, tentara ba raja eele Keser aing jaga angu enehe ba nu.  
\v 2 Uanguveng angu, naing ba (Lukas) di Paulus iimal iat hama-hamat ila. Bot nehe nu, ene Aristarkus, aing angu bendar Tesalonika ba propinsi Makedonia mi angu enehe, andi iat hama-hamat ila. Ning emangpi kampal nu bendar Adramitium mi hoa angu hila. Kampal elamal angu mana toang ba propinsi Asia mi ang eoolol angu, eningse kampal angu mi teding.   
\p
\v 3 Ni aalarit Kaisarea eahalang senge, emitobang muse, ni ila bendar Sidon mi. Yulius ana Paulus aing ening aaung-aaung, bot ana at hubait hula, ana bisa aadang taang hela senge eserang ang naung iuuling. Eomi hula, aulang senge naba ba kampal taang bae Paulus aing veng niang angu, eningse eserang ang naung ini metma ma enang.   
\p
\v 4 Seng angmuse, ning emangpi bot bale kampal hila senge aalari. Aarunge eenar etatabit eelet niapang oat hoa, anguba kampal angu niantase bae lamal niang. Angmuse ini kampal angu belo, senge Siprus por amulung aalari, aulange eenar ba niapang oat hoa angu venghabal.  
\v 5 Angmuse, ni angmi aalarit propinsi Kilikia bot propinsi Pamfilia eomi oa angu mi, tang angu akahit ila. Ni aalarit ila bendar Mira ba Likia mi angu mi. Ila angu mi muse, ning emangpi hela kampal angu eahalang.  
\v 6 Tentara Yulius ana Mira mi kampal aabeung aalaping senge ni aalarit Italia mi ila angu. Angmuse ana kampal nu bendar Aleksandria mi hoa senge aalarit Italia mi ila angu harak. Angmuse ana ning emangpi niat kampal angu taang mida.   
\p
\v 7 Ni aalarit eluung mietang aaedeng iila, aarunge kampal angu bae lamal aaung niang, se eenar etatabit eelet niapang oat hoa angu ebele. Ni aalarit etatabit pati, anguba niantase ila bendar Knidus abung. Aarunge eenar angu jedung boning eele sehi, base ni aalarit Kreta por adang ila, senge eenar eele angu venghabal. Aulang sengmuse, ni aming nu, ene Salmone angu lakal.  
\v 8 Ni Kreta por eadang amulung aalari angu etatabit susa senge ila aming angu lakal, angmuse ni ila mana nu ene oolol Aalus angu mi. Mana angu bendar Lasea abung.   
\p
\v 9 Angu mi, kampal emataros ang naung ini miarit kabingdena, se ini aalari angu etatabit luung iila, aarunge bae ila Italia mi jedung angu ebele. Uanguveng angu, nehe Yahudi ang naung ived eele Ahalang Vengaahi Harak angu ejol lakal iila.\f + \fr 27:9 \ft Uanguveng tung 59 angu, Yahudi enehe ang naung ived eele Ahalang Vengaahi angu tanggal 5 uuru Oktober veng. Uanguveng angu, ooras aaribut iila.\f* Ved eele ejol angu lakal iila base, evengbanang hula, ooras eenar eele, bot uumba eele ejol hoa iila. Angmuse kampal emataros ang naung ini itadang taaning hula, aalarit milalu, ee jedung. Vengmeet aulang muse, Paulus ana mateng hula,  
\v 10 “Nekaku naung. Na banang mateng kabingdena. Na ateing se hula pi aalarit milalu se, eningse pi susa toang harak, eningse kampal anga hola, naosing ang naung ue niang, bot eningse ping emangpi aamina.”  
\v 11 Aarunge tentara enehe eele angu ana omi metma nehe ba uuling pina bot kampal emanaing angu ba vengaanamang, senge ana eat bae Paulus emateng angu venghele niang. Se ini vengiomit hula aalarit milalut ila bir angu eahalang angu ebele.  
\v 12 Esakang benang ba, oolol Aalus angu, ooras uumba eele se, kampal bae angu mi teding aaung niang. Angu ebele ing evengtoang vengjalit hula, ni aalarit milalu senge ila bendar Feniks mi teding. Ini vengiomit hula, eningse, ooras uumba eele angu, ning emangpi angu mi mihi. Bendar Feniks angu, Kreta por angu eoolol aalus, se oolol angu eenar eele ved baang oat hoa bot tang eoat hoa di, Kreta por angu venghabal, base uumba eele di bae ping harak niang.   
\s2 Aaribut eele tang taang  
\p
\v 13 Eenar tang eoat aput balea-balea, angmuse ini vengiomit hula ini bisa eenar angu baning aalarit bendar Feniks mi ila. Angmuse ini itat mateng hula, “Anga eenar aaung iila. Base aaung ba pi aalari!” Angmuse ini livang abingi, bot aalal at mida, sengmuse ni aadang amulung aalari.  
\v 14-15 Aarunge ni bae aalarit luung di jedung se, mibaroti se aaribut eele hoa. (Ba nehe ene maveng hula, ꞌeenar ved danangoa mi aadang taang boning hoaꞌ), sengila ba ni kampal angu vengbaa. Kampal emataros ang naung ini bae kampal etiri angu belot jadi niang, angmuse ini mang vengkilang, senge kampal angu teding aaribut eele eboning angu eamulung.   
\p
\v 16 Ni teding uumba angu eamulung aulang, ila por kiki nu ene, Kauda angu abung. Uanguveng angu, kampal esekoci angu jedung sar vengkobong, kampal ealap abung angu mi. Angmuse sekoci angu ini masiring etatabit susa senge at kampal taang mida.  
\v 17 Sekoci angu ini at mida kampal taang iila muse, ini sar metma kampal eboa angu balaal migoleng, senge kampal angu ekang pehak ekang. Ini bot iuangmarit hula, misavaka uumba eele kampal angu at ila Afrika mi Sirtis ebahi patang angu taang mida patang mihi. Base ini livang at hela tang mi hele, senge kampal elamal angu ening apati.   
\p
\v 18 Aaribut eele tahi anguba uumba eele di ni kampal angu vengbaa. Base emitobang muse, kampal emataros ang naung ini kampal enaosing ang naung metma tang mi bia.  
\v 19 Emietang aaru di, aaribut angu jedung boning sehi. Base ini taang iuangmarit maveng. Angu ebele ini bot kampal enaosing ang naung taang biat maveng, senge kampal angu ening avila. Kampal eperkakas ang naung di kampal emataros ang naung ini iatang ba metma ohit tang mi bia.  
\v 20 Kua-jala aaribut eele, bot bano kaana pusi angu bae barintit kabingdena di niang ila ved aaedeng, angu ebele ni bae uuling ved, bot iid iiba ateing niang. Ning emangpi niomi bae na iiba vengaanamang niang iila, bot ni vengniomit hula, eningse nehe iiba bae nioang moling niang base ni mang aamina anguba vengbaing.   
\p
\v 21 Ni bae na iiba adang di niang, ved aaedeng iila. Angu ebele Paulus ana ing emangpi iaru, angmuse ana ihahama mi tahi senge iat mateng hula, “Kaku naung! Iini nemateng angu eamulung senge, pi bae aalarit oolol Aalus angu eahalang niang angse, pi bae susa toang harak alang niang, bot bae na iiba bia niang.  
\v 22 Aarunge angase, na iing emangpi iiabanang senge iini iiomi angu ening adia-adia. Eningse pi kampal anga ba jasi. Aarunge ekang iiuangmari ekang, se nehe iiba bae aamina niang angu ebele.  
\v 23 Vede kua angu Lahatala ba na aing somba, bot Ana naing metma Enehe ening angu Ana Egahingvala nu gahing nebele hoa.  
\v 24 Angmuse ana nat mateng hula, ꞌPaulus! Ekang uuangmari ekang! Eningse aana malekang ila Roma mi raja eele Keser angu apangaadang mi senge eeparkara angu vengurus. Lahatala Ana omi aaung metma aadana, angu ebele nehe ba ae kampal anga taang anga naung di emangpi Lahatala Ana ing ening aabeta.ꞌ  
\v 25 Base kaku naung, iini ekang iiomi susa ekang. Na etatabit nomi metma Lahatala angu vengaanamang hula, naba ba vede birkua Ana metma veng nat hubai tila angu, eningse Ana malekang eamulung ening aulang.  
\v 26 Aarunge kampal anga eningse ila por nu angu taang patang.”   
\s2 Kampal angu aadang abung  
\p
\v 27 Uanguveng angu, Adria etang angu mi aaribut eele euumba angu ni kampal anga bue angu ba, ni teding lamal mietang arinu belta buta tila. Aarunge oma tereng hahama muse, kampal emataros ang naung ini vengiomit hula, ni aadang abung iila.  
\v 28 Angmuse ini sar metma var vengkobong alolang hela, senge tang ekura angu ateing. Sar angu ini venguukur se ap ari aaru. Kampal angu lamal taang kabingdena maveng muse, ini bot bale venguukur se, tang ekura angu ap arinu belta iising.\f + \fr 27:28 \ft Ap 20, angu ba meter 37. Ap 15, angu ba meter 27.\f*  
\v 29 Ing emangpi iuuangmarit hula, misavaka se kampal angu oma mida var eele taang patang, angu ebele ini livang buta metma kampal eaalap oa angmi alolang hela. Angmuse ning emangpi niomi metma vengmeat hula, aaung ba uuser birjala.  
\v 30 Aarunge kampal emataros ang naung ini itominu, senge hula taimang-taimang bihit kampal angu eahalang. Base ini sekoci angu at hela, senge ening emenghula ini livang metma kampal etiri oat alolang hela angu edadenang.   
\p
\v 31 Aarunge Paulus ana tentara enehe eele angu bot tentara ang naung veng iat hubait hula, “Kampal emataros ang naung ini bae kampal anga taang mihi niang angse, eningse iing emangpi aamina.”   
\p
\v 32 Paulus ana mateng aulang angu vengmee muse, tentara ang naung ini sekoci esar angu patait asia, senge vengkilang sekoci angu teding ila. Base kampal emataros ang naung ini bae bihi niang iila.   
\p
\v 33 Bir hula jala muse, Paulus ana nehe ang naung emangpi iasenang hula iot naadang. Paulus ana mateng hula, “Mi ong aaru tila anga, pi mang vengbaing, bot pi bae na iiba adang di niang.  
\v 34 Base, na iiabanang pi naadang kabingdena hengi, aulange pi bisa bale daeri. Na nomi vengaanamang hula, ping anga naung eningse nehe nu bae silaka angu harak niang. Eningse ping emangpi malekang ila aadang taang.”   
\p
\v 35 Mateng aulang muse, Paulus ana roti angu medi, angmuse ana iapangaadang mi banang tarimakasi metma Lahatala enang. Seng angmuse ana roti angu ening atatara sengila ba ana adang.  
\v 36-37 Uuling ateing aulang muse, iomi bale aanamang iila. Angmuse ing di eamulung naadang hama-hama. Ning emangpi ba kampal taang angu ninang ratu aaru ari bititu belta taling.  
\v 38 Naadang sengmuse, gandum aara edadenang ekarong ang naung ini ohit metma tang mi bia, senge kampal angu ening taang avilat maveng.   
\s2 Kampal angu patang  
\p
\v 39 Bir jala tarang iila muse, kampal emataros ang naung uuling se aadang ateing iila. Aarunge ini bae ateing niang hula angu naba por. Bot omi kura nu e oolol angu bahi ue mi angu di ini uuling ateing. Base, ini etatabit vengbaing hula, bisa se kampal angu ini hula baning metma var eele ba tang omi mi ang naung lakal, senge ila oolol angu mi.  
\v 40 Angmuse, livang ba tang omi mi ang naung esar angu ini patait asia, senge livang ang naung tang omi mi hola. Seng angmuse ini kampal euuling at hela hele, senge kampal angu vengaalapa. Angmuse ini bot aalal jip kampal etiri mi angu di at mida, senge eenar vengboning kampal angu at oolol mi mida.  
\v 41 Aarunge kampal angu aalarit ila bahi patang tang omimi angu taang mida, angmuse kampal angu angmi patang, bot bae butil niang iila. Angmuse, kampal eaalap angu buat eele buet ening ajasing.   
\p
\v 42 Tentara ang naung ini uuling ateing aulang muse, iomi hula bui enehe ang naung emangpi iameang. Se ini iuangmarit hula, misavaka bui enehe ang naung ini oma aalulit aadang taang mida, senge bihit ila angu ebele.  
\v 43 Aarunge tentara Yulius ana tentara ang naung ihapa, se ana hula tentara ang naung iot ekang Paulus ameang ekang angu ebele. Angmuse ana parentat hula, nehe ba aalulit aaung ang naung iot iava abaang tang mi hela, senge aalulit aadang taang mida.  
\v 44 Senge nehe ba aalulit ahala ang naung ana iot aarang, bot naba ba ue angmi dise pina, senge buat eamulung teding aadang ebele mida. Base, ning emangpi salamat mida aadang taang.   
\c 28  
\s1 Malta por taang  
\p
\v 1 Ning emangpi salamat mida aadang taang iila muse, ni ateing hula, por angu ene Malta.  
\v 2 Aabang ba Malta por taang enehe ang naung ini ning aada bot ning tarimat aaung-aaung. Aanuar hela angu ba bir etatabit kajavi, angu ebele ini oolol angu mi aad maveng ening ahuring, sengmuse ini niabanang hula niot aad huring angu eang.  
\v 3 Paulus di iamulung aadeela valaping, senge metma aad huring angu taang mea. Aarunge ana aadeela angu metma aad huring angu taang mea sehi se, aad huring etutung angu ebele, mibaroti se duming nu aad omimi kaluar hela. Angmuse duming angu Paulus atang angu mi adang venghili sehi.   
\p
\v 4 Malta enehe ang naung ini uuling ateing se duming angu Paulus atang angu mi adang venghili sehi muse, ini itat mateng hula, “Nehe anga, ana jasi ening iila. Nehe anga ana nehe ameang iila. Nuba ba jasi angu ening se, ana malekang ebili angu tevang. Ana tang taang aaminang angu eahalang iila aarunge, angase duming aing adang base ana malekang aamina!”  
\v 5-6 Nehe ang naung ini vengiomit hula, kabingdena maveng se, Paulus atang angu vavarang, niangse mibaroti se ana baat hela bot ana aamina.  
\p Aarunge Paulus ana duming angu teret metma aad huring angu mi bia. Bot ana bae edira kabingdena rasa di niang. Angmuse, nehe ang naung vengbaing avalaluung, aarunge na iiba bae Paulus aing harak niang. Angmuse ini vengiomit hula, “Paulus angu aaneda!”   
\p
\v 7 Mana angu bae eola niang angu, gubernur ehava bot emeke bira eele angu ue angmi. Gubernur angu ene, Publius. Ana ila oolol mi ning harak, sengmuse ana niajali senge hoa ehava mi mihi. Angu mi ana ning vengbalentat ved tue.   
\p
\v 8 Uanguveng angu, gubernur imang ajajai angu ue dila tajoa, bot atou makara bae barinti niang. Paulus ana masot mida ekamar mi euuling, sengmuse ana atang metma nehe dila angu taang mea, senge aing vengsambajang. Angmuse ana mang mona tila.  
\v 9 Ini uuling ateing se gubernur imang angu mona tila muse, nehe dila aabeung ang naung di ini iat Paulus ebele hoa. Ini abanang, senge ana ing ening mona.  
\v 10 Angmuse, nehe ang naung ini hula ibanang tarimakasi matubing anguba, ini iatang ooang baning hoa metma maninang.   
\s2 Paulus iimal aalarit Malta eahalang senge Italia mi ila  
\p
\v 11 Ni Malta mi mihit mi uuru tue, ila ooras umba eele bot aaribut eele angu vengbarinti. Uanguveng angu, kampal nu bendar Aleksandria mi hoa angu di ooras uumba angu omimi por angu taang teding. Kampal angu ene, Vaal Takohal,\f + \fr 28:11 \ft Nehe angmi ang naung iagama eamulung se, vaal takohal angu iene Kastor bot Poluks. Oleve angu, aaneda ba kampal enehe ang naung ini somba. Patung angu emenghula je ebegara edadenang.\f* se aaneda vaal takohal epatung angu ue kampal etiri angu taang tahi angu ebele. Angmuse, ni hula kampal angu taang mida, senge aalarit milalut Roma mi ila. Base, ni hula kampal taang mida muse, Malta enehe ang naung ini mod, bot na aabeung ba bae kampal taang niang angu ini baning hoa metma maninang.   
\p
\v 12 Ni aalarit pati-pati, angmuse ni ila bendar Sirakusa ba Sisilia por taang angu mi. Ni angu mi teding mietang tue.  
\v 13 Angu mi, ni Sisilia eaadang angu amulung aalari, angmuse ni ila bendar Regium mi. Emitobang muse, eenar tang eoat boning eele angmuse ni alarit etatabit laju. Emietang aaru muse ni ila bendar Putioli eolol angu mi.  
\v 14 Ila angu mi muse, ni hela kampal angu eahalang, sengmuse ni ila angumi nehe omi Mutu Yesus vengaanamang ang naung ing aalaping. Ni ing harak muse, ini niajalit ila iabung mihi. Base ni angu mi mihit vengtahang mi ong nu. Seng angmuse, ni nia venglamal milalut Roma mi ila.  
\v 15 Nehe iomi Mutu Yesus vengaanamang ba Roma mi ang naung vengmee se, ni hula Roma mi ila muse, ini hoa via mi ning harak. Iiba angu ong Apius mi ning harak; bot eabeung angu mana nu ene, Aaring Mana Tue, angu mi ning harak.\f + \fr 28:15 \ft Ong Apius angu Roma eola, oma kilo ari bititu. Aaring Mana Tue eola angu, kilo ari iising belta tue.\f* Paulus ana uuling ateing aulang muse, ana tarimakasi toang-toang vengbanang metma Lahatala enang, bot omi etatabit aanamang.   
\s1 Paulus ana Roma mi  
\p
\v 16 Ila Roma mi muse, [tentara ang naung ini bui enehe ang naung ing metma bui enehe eele angu atang miabaang.]\f + \fr 28:16 \ft a: Yunani ehur tura iiba angu, hur kokal ba kurung omi mi angu bae hurak niang.\f* Aarunge Paulus angu ini bae aing metma bui mi niang. Ini aing vengkilang, senge Paulus ana hava nu sevat mi mihi. Tentara nu ini aing gahing senge ot Paulus aing jaga. Tentara angu Paulus oleve iatang dadena angu nehe rante metma taing vengparta.\x + \xo 28:16 \xt Kisah Para Rasul 28:20\x*   
\p
\v 17 Ved tue sengmuse, Yahudi eboma ba angmi ang naung Paulus ana iarut hoa, senge aing harak. Ini hoa taing harak iila muse, Paulus ana iat hubait hula, “Kaku naung! Na ae anga mi, se nehe ang naung ini Yerusalem mi nadoi angu ebele. Na bae na iiba ening ahala niang aarunge ini nadoi sengmuse, ini naing metma Roma eparenta enehe eele angu atang mi abaang! Na bae na iiba ening metma pi bangsa angu lavang niang. Bot pihada elamal-etahi ba, pi tidat-timang ang naung iabung tarima tila angu di, na bae lavang niang.  
\v 18 Parenta enehe eele ana Yerusalem mi ne parkara angu vengurus ila. Aarunge, neahalang iiba hula hukung aamina naing vengbaa angu bae harak niang. Angu ebele ba ini hula naing ening lohi.  
\v 19 Aarunge Yahudi enehe eele ang naung, ini Roma eparenta enehe eele ana vengputus iilat hula naing ening lohi angu atobang, angu ebele na malekang hoa Roma mi senge neahalang ba ini vengbanang metma nadana angu, ini veng nadangtaaning. Na ening aulang, aarunge ne nomi bae hula ne lelang omi enehe ang naung ing ening ahala niang.\x + \xo 28:19 \xt Kisah Para Rasul 25:11\x*  
\v 20 Parkara angu ebele ba na hoa anga mi anga. Nekaku naung na iing kumpul senge na iiat mateng hula ping ba Israel enehe ang naung pi tomi metma vengmea angu, eningse Raja ba Lahatala Ana vengpalai tila angu Aing gahing hoa. Aing ba eningse ping ening lohi, bot aabetang ejajehing angu metma mapinang. Angu ebele ba ini rante metma naing parta anga.”   
\p
\v 21 Angmuse ini ebalet hula, “Ila anga vengjehi anga, surat Yudea mi hoa ba eeparkara anga metma veng niat hubai angu, ni bae nu tarima di jedung. Aulang di, pikaku naung ba Yerusalem mi hoa angu, ini bae eeparkara angu metma veng niat mateng niang.  
\v 22 Aarunge naba ba aana oomi metma vengaanamang angu ni sukat hula vengmee. Se taang-taang mi angu ni vengmee tilat hula, naba ba aana oomi metma vengaanamang angu, nehe ang naung ini vengbanang hula ahala angu ebele. Aarunge emolo angu tatalang se, ni bae ateing jedung. Base, aana nioang moling senge metma niat mateng hengi.”   
\p
\v 23 Hama-hama tominu sengmuse, Paulus bot Yahudi eboma ang naung ini ved nu vengbanang, senge ini bot taing harak. Ila eved angu mi muse, nehe toang-rae hoa Paulus ehava mi taing vengkumpul. Angmuse Paulus ana iat mateng vengbanang tarang hula, “Lahatala Ana Eparenta pina. Senge Ana nehe ening lohi bot aabetang ejajehing metma ma inang angu.” Bot kuaveng ila ved baa angu, hur kokal ba boma Musa esurat mi bot Lahatala Ehurvala aabeung ang naung isurat mi angu, Paulus evengbanang tarang metma veng iat hubai, senge hula iomi angu abingit metma Yesus vengaanamang.   
\p
\v 24 Ini Paulus emateng angu vengmee sengmuse, iiba angu iomi metma vengaanamang, aarunge iiba angu niang.  
\v 25 Ini iai metma tadanat aulang anguba nehe iiba angu ila. Nehe iiba ang naung ila sehi muse Paulus ana mateng hula, “Turang mi naba ba Lahatala ERoh hamulang metma boma Yesaya veng at hubai senge ana metma tidat-timang ang naung iat hubai tila angu, etabi.  
\v 26 Lahatala Ana vengbanang hula,  
\q1 Aana ila lelang anga at hubait hula,  
\q2 “Ne mateng angu eningse iini vengmeet alolang niang,  
\q3 aarunge iini bae manggaratit kabingdena di niang!  
\q2 Naba ba Na ening angu iini uuling ateing alolang niang,  
\q3 aarunge iini bae eamulung niang.”   
\q1
\v 27 Se lelang anga iomi angu aanamang emenghula var aanamang angu edadenang angu ebele.  
\q2 Iaver angu ini iat bae metma venghele niang iila!  
\q3 Bot ieng angu di, ini vengtering etatabi angu ebele!  
\q1 Vengkilang senge ini ekang vengmee ekang;  
\q2 Bot vengkilang senge ieng angu ekang uuling ateing ekang.  
\q3 Bot vengkilang senge ini aabetat iomi angu ba eamulung.  
\q1 Ila ini bae aabetang aaung-hama evia ateing niang, base ini bae bale Ne bele hoa niang iila,  
\q2 Base, tatalang senge eningse Na ing ening ini aabetat aaung-hama?ꞌ ”\x + \xo 28:27 \xt Yesaya 6:9-10\x*   
\p
\v 28 Evengtahi mi angu Paulus ana mateng hula, “Base alang, kaku naung! Iini malekang ateing hula, angase bangsa aabeung ba bae Yahudi niang ang naung di, Lahatala Ana vengharakat hula ing ening lohi, senge aabetang ejajehing angu metma mainang angu nehe metma veng iat hubai tila base eningse ini Aing venghele.”  
\v 29 [Paulus mateng aulang sengmuse, nehe ang naung emangpi ila mana angu eahalang. Aarunge ini bae tominu niang, se naba ba Paulus ana vengbanang angu ini veng iai metma tadana angu ebele.]\f + \fr 28:29 \ft Hur kokal anga bae Yunani ehur tura hurak aaedeng angu mi niang.\f*   
\p
\v 30 Paulus ana Roma mi hava nu seva angu mi mihit ila mitung aaru. Nehe emangpi ba ebele hoa angu, ana etatabit sanang bot ing tarima.   
\p
\v 31 Paulus ana iat mateng hula, “Lahatala Ana Eparenta pina tila. Senge Ana nehe ening lohi bot aabetang ejajehing metma ma inang.” Bot Mutu Yesus Evia Aabetang angu di Paulus ana metma iavomung-iapahang. Paulus ana baranit mateng tarang, se na iiba bae aing sakang niang angu ebele.  
\p Nimang Topilus ba oomi aaung. Ne sarenta angu ila anga mi jehi.  
\p Naing ba, Lukas