\id MRK  - Benabena NT [bef] -Papau New Guinea 1982 (DBL -2014) 
\h MAKI 
\toc1 Makiu ka lamanaꞌamu koyoꞌehina 
\toc2 Maki 
\toc3 Mk 
\mt1 MAKI  
\mt2 Makiu ka lamanaꞌamu koyoꞌehina  
\c 1  
\s1 Nagami folo epoloꞌehina bo, Yoniu lu yege holata huꞌehina  
\r Mt 3:1-12; Lk 3:1-18; Yn 1:19-28  
\p
\v 1 Ka lamanaꞌa, Huꞌmamofihi panaꞌa Yesu Kilisito kumu maga hapi fito nogobe.  
\v 2 Koyapa, ka lu huto huto huꞌehina bouba Aisaiya, Yoni kumu ma luto fayahi goꞌehina:  
\q1 Kehelibo. Nani Huꞌmau kalo lili bonaꞌni  
\q1 ho lifinogo,  
\q1 kohe toto buto  
\q1 kapo hokolo hu ketalinaꞌmu yabe.   
\q1
\v 3 To ai nogoꞌa ka hepatogati  
\q1 kehe ito ma lilibe:  
\q1 Kibina bo kumuꞌi kapo li hokolo hubo.  
\q1 Ai kumu kapo leꞌmo bati hubo.  
\p Ya luto goꞌehina yabe.   
\p
\v 4 To Yoniu, nagamiꞌi folo epoloꞌehina bouba, ka hepatoga huto hulotoꞌa yafege goloto ma luꞌehibe: Komopatini i gelehe hite, nagami felelenogo, Huꞌmau foipanatini pa so lepalalinagihe.  
\v 5 Ya ligo, Yutia melugu bonaꞌmagi to sipi hepato Yelusale yaꞌma bonaꞌmagi hiti aitoga bite foipanaꞌanimofihi lu hokolo hilago, ai Yotani nagamilugu nagami folo epoloꞌehina yabe.   
\p
\v 6 To Yoniu, ai gu kataꞌa kameli yagamofihi okaꞌa nakuꞌi hepiꞌohuto, to kafaꞌnama gufaꞌa gilimi biꞌehibe. To noseꞌnaꞌa kenuꞌi hiti upeꞌmofihi nogoyaꞌa hiti nolata minoꞌehibe.  
\v 7 To kaꞌa ma luto lu yege hoꞌehina: Nani nemegeꞌi maꞌasi alina bo ai lusi bo nohibe. Nani faꞌmene bo nohube. Nani bati mehina bomofita, faꞌmene lipito suꞌamofihi nagaꞌi kisi etaluna bati menohube.  
\v 8 Nani nagamitu okala hu lepoloꞌohuna, to ai Sikalafuꞌi ho lifinogo komopatini okala huto leꞌmo bati hu lepalalibe.   
\s1 Yoniu Yesuhi nagami folo etoꞌehina  
\r Mt 3:13–4:11; Lk 3:21-22; 4:1-13  
\p
\v 9 Ana kanagu Yesu, Galili kapoguti Nasalete hepatogati ago, Yoniu Yotani nagamilugu nagami folo etoꞌehibe.  
\v 10 To Yesu nagamiluguti notigo anaꞌasilo kokulumaꞌi loko higo Sikalafuꞌuba nama supo huto aitoga nolimigo bu goꞌehibe.  
\v 11 To kokulumaguti Huꞌmamofihi nogoꞌauba ma luto luꞌehibe: Kai nigi moneko panaꞌni, nebesita panaꞌni nohane. Nani kofokehi gofa nolube.   
\p
\v 12 To yalo anaꞌasi Sikalafuꞌuba Yesuhi fitu foto ho lifigo, ai ka melugu buꞌehibe.  
\v 13 Buto melugu nohutoꞌa Satau oto fibe taga ho etoba etoba nohigo, 40 yegegu minoꞌehibe. To ana hepaꞌi ka melugu niꞌigo lopi yagakafa anasi nehanaga minotoꞌa, agelomagi kaba nehi etago minoꞌehina yabe.   
\s1 Yesu panaꞌalobo lugaꞌamagihi kehe iꞌehina  
\r Mt 4:12-22; Lk 4:14-15; 5:1-11  
\p
\v 14 To alihi Yonihi naga nonugu leꞌme meleꞌahago, Yesu Galili kapogu nehetito Huꞌmamofihi kapoꞌmu ka lamanaꞌa lu yege nohoto ma luto luꞌehibe:  
\v 15 Huꞌmau moloꞌehina kana abaga iꞌehinagi, Huꞌmamofihi kapoꞌa huto hilina kanaꞌa maꞌasi aꞌalinaꞌmu yabe. Lenali komopatini i gelehe hitetini ka lamanaꞌa kehelite agoya hi emilo.   
\p
\v 16 To Galili nagami beletoga kapo moloto nobuto Simoni to Atulu kogunale faya gutalafa nagamilugu li nemalaꞌigo bu etogoꞌehibe. Etali liliꞌnaꞌatiti faya gutalafa fise bole nehaꞌibe. To Yesu bu etogoto ma lu etimiꞌehina:  
\v 17 Letali fayaꞌi kefefe hilata liliꞌnalo neminaꞌibe. Nemegeꞌi eꞌinogomo, to nani bonaꞌi kefefe hilata bomaleꞌi leteleꞌmo ho tilunaꞌmu yabe.  
\v 18 Ya ligo anaꞌasi faya gutalafaꞌatiti heꞌmilete megeꞌi biꞌahaꞌibe.   
\p
\v 19 To Yesu nesiꞌasi buloto, Sepetihi panaꞌamaleꞌi Yemesi to Yoni bu etogoꞌehibe.  
\v 20 Enali ana nagaꞌi botigu nehite faya gutalafaꞌani mu netifigo Yesu bu enogoto anaꞌasi ana loe panate kehe igo etali afoꞌatitifu Sepeti to liliꞌnalo bonaꞌmagihi hiti botigu heꞌmi epelete megeꞌi bifa hiꞌahaꞌibe.   
\s1 Foipa fele komopaꞌagu minoꞌehina bo yabe  
\r Lk 4:31-37  
\p
\v 21 To enali Kapaneami kapogu bite nehetigo yalo fuli yupapogu Yesu mono nonugu tito kaga enelepilubeꞌmu nohuto minoꞌehina.  
\v 22 To ka lu noepigo enali yege fite minete ma lite liꞌahana: Ai keheli bati huꞌehina bomofihi supo huto ka lu nolimibe. Mono ka negana bonaꞌmagihi supo huto lu menolimibe. Aiꞌa amuya hiti kagamofihi hapaꞌa lu lelepise nohibe.   
\p
\v 23 To yalo ana mono nonugu bo mone komopaꞌagu foipa felemo limiꞌehina bouba nehetito sipi nogo moloto ma luꞌehibe:  
\v 24 Ahi. Yesuo. Nasalete nagaꞌise. Lalitoga henaꞌmu noane? Lali lahalubeꞌmu nohuto noapiye? Nani kaimo keheliꞌohube. Kai Huꞌmamofihi panaꞌa, foipa mehuse bo nohane.  
\v 25 Ya ligo Yesu keleꞌna ka lu emito ma luꞌehina: Kaga meluse nohutoka komopaꞌaguti toto heꞌmi etobo.  
\v 26 Ya ligo foipa feleuba ana bomofihi leꞌmo igo kesepu kesepu ito sipi nogo nomoloto moha tuto heꞌmi etoto komopaꞌaguti tito bufa huꞌehibe. Ya higo asaga bonaꞌmagi topa nehete: Yaꞌma hena huꞌehibe? lite, ai loka hago ai loka hago nehite ma lite liꞌahana:  
\v 27 Yaꞌma yuhufa monoꞌi ahuto huꞌehina niꞌifihe? Ai foipa felemagi kumu ka epekinogo kaꞌa keheli emilata nehabe.  
\v 28 To yalo meleꞌisi Yesu kumu ka leliꞌali hite bite asaga hepatoga Galili kapogu niꞌina hepatoga bite kaga beto hite lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Yesu babu bonaꞌmagihi enugufa leꞌmo bati huꞌehina  
\r Mt 8:14-17; Lk 4:38-41  
\p
\v 29 To Yesu ana mono nonuguti limito, Yemesi hiti Yoni hiti limite bite Simoni Atulu kogunale etali nohaꞌatitigu tiꞌahabe.  
\v 30 To ana nonugu, Simonihi yamiꞌafu mukohona nobesigo nebelusalo koꞌehigo enali meleꞌisi Yesuhi ka lu emiꞌahabe.  
\v 31 Ka lu emilago ai buto yato lito ana aꞌmo leꞌmo ho tigo nobesinana anaꞌasi fa hu etago, ai noseꞌna huto gabu ito epiꞌehina yabe.   
\p
\v 32 To utehi yege nolimigo, asaga noepesina bonaꞌi hiti to foipa fele komopaꞌanigu neminana bonaꞌi hiti aitoga eneleꞌmete eꞌahabe.  
\v 33 Asaga ana hepato bonaꞌmagi aitoga ete kasito li gehesa nehago ai fato fato epesiꞌehina bonaꞌi babu lite eneleꞌmo bati huꞌehibe.  
\v 34 To foipa fele komopaꞌanigu nemina bonaꞌmagihi foipa felemagi li heꞌmi epoloꞌehibe. To enali foipa felemagi aimo Huꞌmamofihi panaꞌa nohibe lite keheliꞌahanaya nigiꞌni mehalabe luto Yesu kaga lu laga hu epoloꞌehina yabe.   
\s1 Yesu Galili kapogu kaga lu yege ho epoloꞌehina  
\r Lk 4:42-44  
\p
\v 35 To yaloꞌi, etehi foluguꞌi ho tito buto bonaꞌi menemina hepatoga buto nohuto Huꞌmamofitoga kaga luto minoꞌehina yabe.  
\v 36 To ya higo Simonigi megeꞌi lifite sa sa hite bite ai nohinalo nehetite ma luto lu emiꞌahana:  
\v 37 Asaga bonaꞌmagi kai kumu sa nehabe.  
\v 38 Ya lago Yesu ma lu epiꞌehina: Ana, lali kaꞌmuya nina hepatoga buloto nani ana huto ka lu epilube. Nani ana liliꞌnalo aoꞌohuna yabe.  
\v 39 Ya luloto buto asaga Galili kapogu bego bego huto mono nohaꞌanigu tito ka lu noepito, to foipa fele li heꞌmi epololata huto minoꞌehina yabe.   
\s1 Yesu hehe bo moneꞌmofihi leꞌmo ye koꞌehina  
\r Mt 8:1-4; Lk 5:12-16  
\p
\v 40 To yaloꞌi hehe bo hepuhaꞌa gofana huꞌehina bo moneuba aitoga lahupa nohi fito amuya moloto ma luto loka hoꞌehina: Oho. Neleꞌmo bati hilapiye? Keheliꞌahata bo nohatagi, neleꞌmo bati hilapiye? luꞌehina.  
\v 41 Ya ligo Yesu sipi kekeꞌi nolu etoto yahi li su toto bako huto ma lu emiꞌehina: Ana hu ketalube. Gufa hu bati hino.  
\v 42 Ya ligo anaꞌasi gufalo hehe nobesinana i gololo tigo gufaꞌa gulu gulu luꞌehina yabe.  
\v 43 To Yesu amuya ka lu emito ma luꞌehina:  
\v 44 Kehelibo. Kai yaꞌma hu ketoꞌohunana ka lu meepise minotoka buto sipi mono nonugu tito mono bo kugufaka lepitogo to Moseu koyapa lu moloꞌehinana emiletogo, asaga bonaꞌmagi bu kegelete kugufaka gulu gulu luꞌehinaya kehelilabe.  
\v 45 Ya luto ho lififa hu etoꞌehigo ai akuꞌi kaga beto huto luba luba higo, asaga bonaꞌi kehelite Yesutoga li gehesa sipi hiluneꞌmu nehago Yesu faꞌmene enubuꞌanilo olopa hepatoga metise nohuto holupagu nohigo bonaꞌmagi yege yege hepatogati aitoga eꞌahana yabe.   
\c 2  
\s1 Yesu keni bo moneꞌmofihi leꞌmo ye koꞌehina  
\r Mt 9:1-8; Lk 5:17-26  
\p
\v 1 Kana nesiꞌasi su holago Yesu Kapaneami hepatoga nehetito nonuga tiꞌehibe. Ya higo asaga bonaꞌmagi: Nohaꞌagu tito nohibe, lite keheliꞌahabe.  
\v 2 To ai nonugu minoto Huꞌmamofihi kagamo lu noepigo, babu bonaꞌmagi anaga bite li gehesa nehite kasihaꞌalo ikini ikini hite minago kapo mone hokolo mehuꞌehina.  
\v 3-4 Ya huto niꞌigo, loegi loegi bomagi keni bo mone aitoga leꞌmete aluneꞌmu nehite ago, to kasito bonaꞌi mino kikipa heꞌahago aitoga lebatoꞌisi mebise nehite tite nohupitalo li hokolo hiꞌahabe. Ai nohinalo li hokolo hiteꞌani to ana hokolo kapoguti keni bomofihi nebelusalo nokago leꞌmo heꞌmi etago limoto koꞌehibe.  
\v 5 Enali Yesu leꞌmo bati hilibe lite enegekesa kehelite leꞌme heꞌmiꞌahabe. To Yesu yaꞌma enegekesa keheliꞌahanana komopaꞌatu keheliloto keni bomofihi ma luto lu emiꞌehina: Panaꞌni, nani foipanaka ali noheꞌmi ketobe.  
\v 6 To ya ligo, enali mono ka negana bonaꞌmagi anaga nehanaloti kehelite ma lite enegekesa yigiꞌahabe.  
\v 7 Yaꞌma bo henabe luto ya nolibe? Yaꞌma foipana li heꞌmi epololata kiyiꞌafu nohibe? Huꞌmau aigo ya hulata bo nohina niꞌibe. To ai yaꞌma bouba Huꞌmamofi kumu megeka nolibe.  
\v 8 To Yesu anaꞌasi yaꞌma enegekesa neyiginana komopaꞌatu keheliloto ma luto lu epiꞌehibe:  
\v 9 Lenali henabe lite yaꞌma lenegekesa neyigibe? Keta mehuse supo hiyaꞌa niꞌibe? Nani keni bomofihi foipanaka li noheꞌmi ketobe, luto lu emiꞌohuna yaꞌma keta huꞌehina suhi huꞌohufiye? Oꞌe. To ho tito nebelusaka kofito bubo luto lu emutita yaꞌma keta hinaga lutitaꞌmu niꞌifiye?  
\v 10 To nani Kokulumaguti limiꞌohuna Bo nohuna, amuyaꞌni hiti bo nohutoꞌni melugu bonaꞌmagihi foipanaꞌani pa so epololata bo nohunagihe. To lenali yaꞌma kehelilabe luto lenelepilube.  
\v 11 Ya luloto ai keni bomofihi ma luto lu emiꞌehina: Kehelibo. Lu nokumube nolugi kai ho tito nebelusaka kofito bufa hubo.  
\v 12 To ya ligo ana bouba anaꞌasi ho tito nebelusaꞌa kofito bufa huꞌehigo, enali asagaꞌi yege fite topa hete Huꞌmamofi kumu fokehi lite ma liꞌahana: Akae. Lali koyapa bu megoꞌohuta suhi yatai li huto hibe.   
\s1 Yesu takisi bo Libaihi kehe iꞌehina  
\r Mt 9:9-13; Lk 5:27-32  
\p
\v 13 To Yesu mone kanagu ana huto nagami beletoga buto nohigo to asaga bonaꞌmagi aitoga bite li gehesa nehago ai kaga lu epito minoꞌehibe.  
\v 14 To anagati heꞌmito buto Alifiasihi panaꞌa Libai takisi nonugu nohigo bu goto ma lu emiꞌehina: Ma bo yale. Kai nemegeꞌi obo. To ya ligo, ai ho tito megeꞌi buꞌehina yabe.   
\p
\v 15-16 To alihi babu bonaꞌmagi Yesuhi megeꞌi nebite ai hiti panaꞌalobomagi hiti to takisi bomagi hiti foipa bomagi hiti babu lite Libaihi nohaꞌagu noseꞌna nete nehago enali Felosi bomagi to mono ka negana bomagi hiti enali ete bu geꞌahabe. Ai Yesu takisi bomagi hiti foipa bomagi hiti noseꞌna nenago enali bu gete panaꞌalobomagihi ma lite enoloka heꞌahana. Ai yaꞌma takisi bomagi hiti foipa bomagi hiti henabe luto nenabe?  
\v 17 To Yesu, yaꞌma nelana ka kehelito ma luto lu epiꞌehina: Bati hite neminana bonaꞌmagi lusa bo kehe neifiye? Oꞌe. Epesiꞌehina bonaꞌmagi kehe neibe. To nani ana huto bati hite neminana bonaꞌmagi kumu menoobe. Nani foipa bonaꞌmagihi kehe ito eneleꞌmo bati hilube luto aoꞌohuna yabe.   
\s1 Noseꞌna mo silata nehanamofihi kaꞌa  
\r Mt 9:14-17; Lk 5:33-39  
\p
\v 18 To ana kanagu Yoni, nagami folo epolose bo ai hiti to panaꞌalobomagi hiti to Felosi bomagi hiti enali nunumu hiluneꞌmu nehite noseꞌna mo site li pisigilete mineꞌahabe. Ya hilata nehago bonaꞌmagi Yesutoga ete ma lite loka heꞌahabe: Yaꞌma Yonihi panaꞌalobomagi to Felosi bomagi hiti noseꞌna mo site li pisigilata nehabe. Ya hago to kaika panaꞌaloboka henabe lite noseꞌna mo site li pisigilete meneminabe?  
\v 19 Ya lago, Yesu ma luto lu epiꞌehina: Mone panaꞌmofihi lihaꞌa mina filuneꞌmu nehana yupahi ana panaꞌuba faluꞌagi hiti noseꞌna mo site li pisigilete neminafihe? Lali Yuta bona hapati ya huto niꞌifihe? Oꞌe.  
\v 20 To alihi yupahi ana panaꞌuba eneheꞌmito buto lihaꞌa hiti minalaꞌina kanagu, faluꞌagi kekeꞌi li etete li pisigilete minalanaꞌmu yabe.   
\p
\v 21 To, katamo tafa loto pekene hulenogo enali yuhufa katatu li bati hilune lite nehe metibe. Ya hatita akuꞌi yuhufana nesi notago tafanaꞌa hilune lite menehetibe. Ya hatita akuꞌi yuhufana nesi notago tafanaꞌa hetiꞌehina kapolo i lala bititaꞌmu yabe.  
\v 22 To ana huto, bai nagamiꞌi yuhufana lolo hilete tafa kopogu heki menebibe. Ya hatita, alihi bai nagamiꞌuba hofa toto bilito kohi fi polo huto sibina hulago, nagamiꞌi limi su hatitaꞌmu yabe. Yuhufa bai nagamiꞌi yuhufa kopogu heki nebina yabe. Yesu ya luto kaꞌanilo nonaꞌa lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Fuli yupahi faꞌmene mineꞌahanamofihi kaꞌa  
\r Mt 12:1-8; Lk 6:1-5  
\p
\v 23 To alihi mone fuli yupahi Yesu panaꞌalobo hiti foya kapogu nebite, panaꞌalobomagi hapi fite noseꞌna legeyaꞌa nesiꞌasi ligite nenete biꞌahabe. Ana noseꞌna laisi tegina niꞌina noseꞌna ligite neꞌahabe.  
\v 24 To ya nehago, Felosi bomagi bu enegete ma lu emiꞌahana: Bu gobo. Fuli yupahi lu laga huꞌehina supo kai panaꞌaloboka henabe lite nehabe?  
\v 25-26 Ya lago ai ma lu epiꞌehina: Lenali mono kalugu bu megeꞌahafiye? Koyapasana Abiata sipi mono bo minoꞌehina kanagu yaꞌma sipi bouba Tebitiu kauꞌna gofa nohago buto Huꞌmamofihi nonugu tito anagati Beleti noseꞌna lito noꞌehibe. Nonoto to ai hiti nehana bomagi epilago neꞌahana yabe. Ana mono beleti noseꞌna Lepise Beleti yabe, lite gi nehana yaꞌma noseꞌnamofihi faꞌmene bomagita nalana lu laga hiꞌahana yabe. Mono bomagi anasi nalabe lite meleꞌahana niꞌibe. To ana beleti noseꞌna Tebitiu kauꞌna gofa nohago lito noꞌehina ka mekeheliꞌahafiye? Mono kalugu bu megeꞌahafiye?  
\v 27 To mone hiti ma luto lu epiꞌehina: Huꞌmau fuli yupahi henaꞌmu leꞌmo huto huꞌehibe? Bonaꞌmu leꞌmo buto huꞌehina yabe. Lenali bonaꞌmo fuli yupapomuꞌi leneleꞌmo huto mehuꞌehina niꞌibe.  
\v 28 To ya higo nani Kokulumaguti limiꞌohuna Bomofita nani fuli yupahi kaba bo nominobe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\c 3  
\s1 Yesu yahi yufu noꞌehina bomofihi leꞌmo ye koꞌehina  
\r Mt 12:9-14; Lk 6:6-11  
\p
\v 1 Mone kanagu hitimono nonugu tiꞌehibe.  
\v 2 To ana nonugu bo mone yahi yufu noꞌehina bo nohigo, enali Felosi bomagi Yesu fuli yupapogu leꞌmo bati hilifi lite mapahi fite mineꞌahana yabe. Enali ai ya hulenogo bugu ka emekilune lite mapahi fite mineꞌahabe.  
\v 3 Ya nehago, Yesu yahi yufu noꞌehina bomofihi lu emiꞌehina: Ho tito maga obo, luto lu emitoꞌa yalo enali kumu ma luto enoloka habe:  
\v 4 Fuli yupapogu nani hetofa suhi hilufi sibi suhi hilube? Bomo leꞌmo bati hilufi keye lilube? Hiyaꞌa etoꞌehina suhi niꞌibe. Lenali ka lu nimilo. Ya ligo enali kaga meluse mineꞌahana yabe.  
\v 5 Ya nehite komopaꞌani uleꞌale hite nehago Yesu ipagu gabu gigo ipaluga logo bigo buluꞌi enohoto bu golotoꞌa yalo ana bomofihi: Kayahi su tobo, luto lu emigo, ai yahi su tolago hetofa yahaꞌa legita lolo huꞌehina yabe.  
\v 6 Yesu ya hu etago Felosi bomagi anaꞌasi limite Helotihi nagaꞌi hitiꞌi kaga lite boga liꞌahabe: Lali yaꞌma Yesuhi hiyaꞌa huto ho fililune lite boga liꞌahana yabe.   
\s1 Sipi nagami hefupolugu babu bonaꞌmagi li gehesa hiꞌahana  
\p
\v 7-8 To Yesu panaꞌalobomagi hiti anagati heꞌmite bite Galili nagami beletoga bi fa hiꞌahago, yege yege boanaꞌmagi Galili kegiꞌati Yutia kegiꞌati Yelusale hepatogati, Itumia kapoguti, Yotani nagami muya beletogati ete to Taiya kegiꞌati, Saitoni kegiꞌati, babu lite yege yege bonaꞌmagi Yesu huꞌehinana kehelilete aitoga eꞌahabe.  
\v 9 Ya hite babu bonaꞌmagi eꞌahago, Yesu: Nani lilika ilafiye? luto ekesa yigitoꞌa panaꞌalobo kumu: Lagaso boti mone li bati hi netalo, luto lu epiꞌehina.  
\v 10 Ai epesiꞌehina bonaꞌmagihi babu lite eneleꞌmo bati huꞌehigo, yalo epesiꞌehina bonaꞌmagi yege yegeꞌna aitoga akuꞌi li gehesa hite, aimo bako hilune liteꞌani aitoga ikini ikini hite li gehesa hiꞌahana yabe.  
\v 11 To foipa felemagi Yesuhi bu geleteꞌani aitoga kana futite kete sipi nogo melete: Kai Huꞌmamofihi panaꞌa nohane lite lilata hiꞌahago,  
\v 12 Yesu: Ya kaya melise minalo, luto enekesa lito lu laga huꞌehina yabe.   
\s1 Yesu aposoloꞌa 12 yaꞌamagihi eneleꞌmo ho tiꞌehina  
\r Mt 10:1-4; Lk 6:12-16  
\p
\v 13 To yaloꞌi Yesu kosagu tito minotoꞌa, bita huꞌehina bomagi kumu kehe igo aitoga biꞌahabe.  
\v 14 To aitoga ago ai 12 bomagi eneleꞌmo ho tiꞌehibe. Enali aposolo bonaꞌi yabe luto enigi moloꞌehina to enali ai hiti minalabe luto eneleꞌmo ho tiꞌehina yabe.  
\v 15 To ai enoho lifilenogo bite kaga lu epilabe luto to foipa felemagihi eneheꞌmi epalalabe luto eneleꞌmo ho tiꞌehina yabe.  
\v 16 Ana 12 bomagi enigiꞌani yaꞌma yabe. Simoni, ai giꞌa mone Pita yabe lite gi nehana niꞌibe.  
\v 17 To Yemesi Yoni kogunale, etali Sepetihi panaꞌale yabe. To etigiꞌatiti moneꞌa Boanege yabe lite gi heꞌahana yabe. Enali kaguti kokililika nasanamofihi panaꞌamaleꞌi yabe lite etigi meleꞌahana yabe.  
\v 18 To Atulu yagi, Filipi yagi, Batolomu yagi, Tomasi yagi, Yemesi ai Alifiasihi panaꞌa ai yagi, Simoni ai Kena kapoguti bo ai yagi,  
\v 19 To Yutasi ai Kelioti kapoguti bo yabe. Ana bouba ai alihi Yesuhi gutunu ka fatehaꞌamagihi lu epiꞌehina bo yabe. Enaligo eneleꞌmo ho tiꞌehina yabe.   
\s1 Yesu to foipa felemagihi kaba boꞌani yabe.  
\r Mt 12:22-32; Lk 11:14-23; 12:10  
\p
\v 20-21 To Yesu yaꞌma aposolo bomagihi eneleꞌmo ho tilotoꞌa yalo hepaꞌaga bufa huꞌehibe. To ya higo bonaꞌi babu lite aitoga akuꞌi bite li gehesa hilago, Yesugi panaꞌalobomagi noseꞌna menese mineꞌahanagihe. To ya hago Yesuhi bonaꞌamagi yaꞌma kehelilete: Sibi lalibe, lite bite aimo anagati leꞌmo nu kite bufa hiluneꞌmu habe.   
\p
\v 22 To Yelusale hepatogati mono ka negana bomagi limite Yesu kumu ma lite liꞌahabe: Oho. Ai komopaꞌagu foipa feleuba, olopa felemo, giꞌa Bielesebulu, ana feleuba komopaꞌagu tito nohibe. To ana amuya feleuba aimo leꞌmo amuya nomalago ai bonaꞌi komopaꞌaniguti fele li noheꞌmi epalabe.  
\v 23 Ya lago, Yesu enali kumu kehe igo ago kaga mone fono ka luto lu noepito yaꞌma enoloka hoꞌehina:  
\v 24 Satau ai hiyaꞌa huto Satahi leꞌmo heꞌmilibe? Ya huto meniꞌibe. To moneko nagaꞌi loko hilete ai henogo ai henogo nehite minalana, enali moneko nagaꞌi minalafihe? Oꞌe.  
\v 25 To moneko lalamete loko hilete ai henogo ai henogo nehite minalana, moneko lalamete minalafihe? Oꞌe.  
\v 26 To ana suhi huto Satahi nagaꞌi loko hilete ai leꞌmo heꞌminogo ai leꞌmo heꞌminogo nehite minalana, monekoꞌi minalafihe? Oꞌe. Ana nagaꞌi su halina niꞌibe.   
\p
\v 27 To bo moneuba amuya bomofihi feꞌnopo gumina lilubeꞌmu nohuto yataꞌa hena hilibe? Ai yataꞌa ana amuya bomofihi nagaꞌmotu sa gi uleꞌale hulotoꞌa, alihi nohaꞌagu tito feꞌnohaꞌa bauna hilibe.   
\p
\v 28 To ya huto niꞌigo, nani kaꞌni lusiga luto lu lepilunagi keheliꞌehilo. Bonaꞌmagihi foipanaꞌani silagaꞌna Huꞌmau pa so epalalibe. To ana huto megeka nelanaꞌani fato fatoꞌna pa so epalalibe.  
\v 29 Akuꞌi monekoꞌna pa meso epalalinaꞌa niꞌibe. Aiꞌa Sikalafuꞌamofi kumu megeka linogomo pa meso epalalinaꞌmu yabe. Yaꞌma enugupisalo minoba minoba hilinaꞌmu yabe.  
\v 30 Yesu ya luto mono ka negana bomagihi lu epiꞌehina yabe. Henabe lutobe? Enali komopaꞌagu foipa feleuba tito nohigo yaꞌma yege fise suhi nohibe lite lago ai ya luto ka epekito lipoti epiꞌehina yabe.   
\s1 Yesu to lalamehaꞌa hiti yabe  
\r Mt 12:46-50; Lk 8:19-21  
\p
\v 31 To alihi itoꞌafu to gonaꞌamagi ete nehetite fegutoga minete, bo moneꞌa ho lifigo tito Yesuhi kehe iꞌehibe.  
\v 32 Ya higo, aitoga li gehesa hite minana bonaꞌmagi ma lite lu emiꞌahana: Buga. Itokagi kogonakamagi ete nehetilete fegutoga minete kai kumu kehe neibe.  
\v 33-34 To ai: Yaꞌma itoꞌnigi to nogonaꞌni kuyu kuyu nehabe, luto lutoꞌa yalo aitoga neminana bonaꞌmagihi bu go beloloto ma lu epiꞌehina: Bu galo. Yaꞌma bonaꞌmo itoꞌnigi nogonaꞌni nehabe.  
\v 35 Yaꞌma Huꞌmamofihi kaꞌa kehelite agoya hi emilata nehanamagi enali nogoꞌnigi netaliꞌnigi itoꞌnigi nehana yabe, luto Yesu ya lu epiꞌehina yabe.   
\c 4  
\s1 Noseꞌna bigahaꞌa he kofoseꞌnamofihi kaꞌa  
\r Mt 13:1-9; Lk 8:4-8  
\p
\v 1 To mone yupahi hiti Yesu Galili nagami beletoga buto nohuto kaga lu noepitoꞌa to babu bonaꞌi aitoga li gehesa nehago ai boti nagamilugu niꞌigo buto tito anagu minoꞌehibe.  
\v 2 To asaga bonaꞌmagi nagami beletoga meto minete kehelite mineꞌahabe. Ya hago ai fono kalugu asaga kaga lu noepito ma luto lu epiꞌehina:  
\v 3 Kehelilo. Bo moneuba noseꞌna bigahaꞌa tili huto kafalube luto buꞌehina.  
\v 4 To tili hu noheꞌmigo bigahaꞌa mone kegiꞌa soto limiꞌehigo namamagi ete fine pine hite ne su heꞌahana yabe.  
\v 5 To mone kegiꞌa me balafaga limito to meꞌa nesiꞌasi niꞌigo meleꞌisi tiꞌehibe.  
\v 6 Tiloto yalo lufusaꞌa meniꞌigo, to yege tito lolago, meleꞌisi lo hosopa ito lo i pigiꞌehina yabe.  
\v 7 To mone kegiꞌa foya kifigu limiꞌehinaꞌa foya kifiuba tito noi etago, legeya mehoꞌehina yabe.  
\v 8 To mone kegiꞌa hetofa melugu limiꞌehinaꞌauba meluguti fifaya nolito tito legeya hoꞌehina yabe. Mone 30 hoto mone 60 hoto to mone 100 hoto legeya hoꞌehina yabe.  
\v 9 Ya huꞌehina fono ka yabe. Lenegekesatini niꞌina bonaꞌi ka keheli fe lilo.   
\s1 Fono ka babu luto luꞌehinaꞌmu henabe lutobe?  
\r Mt 13:10-17; Lk 8:9-10  
\p
\v 10 Yesu ya lulago alihi bonaꞌmagi bi su helago aiꞌa panaꞌalobo 12 magi, to anaga minana bonaꞌmagi fono kamofihi hapaꞌamuꞌi loka heꞌahabe.  
\v 11 To ai ma luto lu epiꞌehina: Lenali Huꞌmamofihi kapoꞌamuꞌi suguna ka hekele lite kehelilabe. To enali fegutoga bonaꞌmagihi fono ka anasi lu noepube. Henaꞌmube?   
\q1
\v 12 Enali bu geba bu geba nehite  
\q1 bu megalabe.  
\q1 To keheliba keheliba nehite  
\q1 mekehelilabe.  
\q1 Enali kehelitita  
\q1 komopaꞌani i gelehe hinogo  
\q1 Huꞌmau foipanaꞌani li heꞌmititaꞌmu yabe.  
\p To enali mekehelilabe luto fono kalugu lu noepube, Yesu ya luꞌehina yabe.   
\s1 Bigahaꞌa kofoꞌehinamofihi hapaꞌa lu hokolo huꞌehina  
\r Mt 13:18-23; Lk 8:11-15  
\p
\v 13 To Yesu ma luto lu epiꞌehina: Lenali yaꞌma fono kamofihi hapaꞌa mekeheliꞌahafiye? Ana, asaga fono ka hiya hite kehelilabe? Hapaꞌa yaꞌma yabe.  
\v 14 Noseꞌna tili huꞌehina bouba ai Huꞌmamofihi kaga tili hu noheꞌmibe.  
\v 15 To tili hu noheꞌmigo soto limiꞌehinaꞌa yaꞌma ma hise bonaꞌmo nehabe. Enali kaga kehelilago anaꞌasi Satau oto komopaꞌaniguti kagamo enebe nosilibe.  
\v 16-17 To me balafaga limiꞌehinaꞌa yaꞌma ma hise bonaꞌi nehabe. Enali kaga kehelite anaꞌasi enegelo bite kagamo komopaꞌanigu li melete hupamone kanagu ya hite minete yalo akuꞌi bonaꞌmagi ana kagamomuꞌi fi taga nehi epelete to enegene mane inogo, enali kaga meleꞌisi neheꞌmibe. Lufusaꞌani meniꞌigo meleꞌisi neheꞌmibe.  
\v 18 To foya kifigu limiꞌehinaꞌa yaꞌma ma hise bonaꞌi nehabe.  
\v 19 Enali kaga kehelileteꞌani akuꞌi nasanaꞌanimuꞌi enegekesa keheli keheli hite minete to efahaꞌanimuꞌi enofokehi lite minete to fato fatoꞌnamuꞌi laga epesinogo mineteꞌani kaga neheꞌmibe. Yaꞌma luna lanauba kagamo noi etago komopaꞌanigu legeya menohabe.  
\v 20 To hetofa melugu limiꞌehinaꞌa yaꞌma ma hise bonaꞌi nehabe. Enali kagamo kehelite komopaꞌanigu li nemalabe. Ya nehago kagauba komopaꞌanigu tito legeya nohabe. Mone 30 hoto, mone 60 hoto, to mone 100 hoto nohabe. Yaꞌma fono kamofihi hapaꞌa ya niꞌibe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Libiꞌmo fala ki etoꞌehina kaꞌa  
\r Lk 8:16-18  
\p
\v 21 To ka mone hiti ma luto lu epiꞌehina: Bonaꞌmagi libiꞌmo li giteꞌani somomotu ifi netafi sipa kapogu fala nekifi hitalo nemalabe? Hitalo nemalana yabe.  
\v 22 To Huꞌmau ana huto yatai fala kiꞌehinana asagaꞌi alihi leꞌmo huto hilibe. To sugunaꞌasi ifi toꞌehinaꞌa alihi lu hokolo hilibe.  
\v 23 Lenegekesa nina bonaꞌi ka kehelilo.   
\p
\v 24-25 To ma ka hiti lu epiꞌehina: Lenali nekehelina kagamomuꞌi kaba hite minalo. Huꞌmau ka kehelilata bomofitoga kaga hapaꞌa mone hiti lu emilibe. To kaga mekehelilata bomofitoga mone nesiꞌasi keheliꞌehina kagamofihi hapaꞌa akuꞌi fala ki etalibe. Huꞌmau ya huto lenali aitoga hi emilata supo huto akuꞌi babu luto hu epalalibe.   
\s1 Bigahaꞌauba tiꞌehinamofihi fono ka yabe  
\p
\v 26 To Yesu ma kaga lu epiꞌehina: Huꞌmamofihi kapoꞌa legi huto ma niꞌibe. Bo moneuba noseꞌna bigahaꞌa foyagu tili hu heꞌmiloto,  
\v 27 yalo buto foluguꞌi buꞌi kola etehi ho tila huto minotoꞌa noseꞌna boloto tiꞌehina.  
\v 28 To hiya huto notina ana bouba menokehelibe. Aiꞌa meluguti notina yabe. Kapaꞌa yataꞌa fifaya nolito tiloto gelemuꞌa hu mololoto yalo legeyaꞌa hu nomalabe.  
\v 29 To ana legeyaꞌa hosa lolenogo ana bouba tagaluna kanaꞌa leba notabe luto buto notagabe.   
\s1 Kitili ketele bigahaꞌa tiꞌehinamofihi fono kaꞌa  
\r Mt 13:31-32; Lk 13:18-19  
\p
\v 30 To Yesu ma luto lu epiꞌehina: Huꞌmamofihi kapoꞌa hena legita niꞌibe? Lali hena fono ka luloto hapaꞌamofihi lu hokolo hilune?  
\v 31-32 Yaꞌma legita niꞌibe. Noseꞌna moneꞌmofihi bigahaꞌa kitili keteleꞌasi niꞌinagi akuꞌi melugu kofolenogo tito asaga noseꞌna bege ligito sipina huto tito yahaꞌa haꞌi fito niꞌinogomo namamagi samapaꞌagu nohaꞌani negibe. Huꞌmamofihi kapoꞌa ana noseꞌna legi huto hofa notabe.   
\p
\v 33 To Yesu fato fato fono ka ana huto lu epiꞌehibe. To enali boanaꞌmagi mone kehelilago mone hiti lu epila huto minoꞌehibe. Yege yege kagamo fono kalugu lu epiꞌehina yabe.  
\v 34 To asaga bonaꞌi nehago fono kagutiko anasi kaga lu epiꞌehina, to alihi bi su helago aiꞌa panaꞌaloboꞌa enaligo nehago ai yaꞌma kaga hapaꞌa asagaꞌna lu hokolo hu epoloꞌehina yabe.   
\s1 Sipi nagamiuba biligo Yesu leꞌmo fulu huꞌehina  
\r Mt 8:23-27; Lk 8:22-25  
\p
\v 35 To, ana yupahi utehi lulago Yesu panaꞌalobomagihi ma luto lu epiꞌehina: Nagami muya beletoga bilune.  
\v 36 Ya luto ligo enali asaga boanaꞌi heꞌmi epelete ai hiti botigu tite biꞌahabe. To fato fato boti hiti hetegete biꞌahabe.  
\v 37 Ya hite nebago sipi abafahuba lito nagamiꞌi bilitoꞌa i gala fuka ito botigu tigo bai talubeꞌmu huꞌehina yabe.  
\v 38 To ya nohigo, Yesu boti siꞌagu nebelusalo buꞌi nokago, enali leꞌmo ho tite ma lu emiꞌahana: Oho. Babafio, lali afililuneꞌmu nohutaya kai faꞌmene minalapiye?  
\v 39 Ya lago Yesu ho titoꞌa abafahi ka emekitoꞌa to nagamiꞌmofihi: Lege nobo. Legeso hubo, luto lu emigo abafahuba lege noto to nagamiꞌuba legeso huto fulu huꞌehina yabe.  
\v 40 To yalo Yesu ma luto lu epiꞌehina: Lenali henabe lite koli hiꞌahabe? Nani kaba hu lepalaluna niꞌinaya mekeheliꞌahafiye? Nanitoga lenemehi menimise keheli uleꞌale mehiꞌahanafiye?  
\v 41 To ya ligo, enali enelesaꞌani gofa noligo ai lu emigo ai lu emigo hite ma liꞌahabe: Akae. Yaꞌma bo kiyiꞌafu nohibe? Ai abafapomuꞌi nagamiꞌmomuꞌi kaga noligo ka keheli emiꞌahaꞌibe. Enali ya lite topa heꞌahana yabe.   
\c 5  
\s1 Foipa felemagi bomofihi komopagu tiꞌehinamofihi Yesu leꞌmo bati huꞌehina  
\r Mt 8:28-34; Lk 8:26-39  
\p
\v 1-2 To enali nagami muya beletoga, Gatala bonaꞌmagihi kapoꞌanigu nehetite, to Yesu botiguti nolimigo anaꞌasi bo moneuba foipa fele ekesa igo negi noꞌehina bouba kene mala mala hepatogati oto aitoga oꞌehina yabe.  
\v 3 Ana bouba kene mala mala hepatoga minolata huꞌehina yabe. To bonaꞌmagi faꞌmene nagaꞌmotu to seni nagaꞌmotu ana bomofihi sa gi uleꞌale hago, ai li hepulu tulata huto minoꞌehina yabe.  
\v 4 Fato fato yupapogu, seni nagatu sa gilago ai ana nagaꞌi li hepulu tutoꞌa to gi yahaꞌalo giꞌahana nagaꞌi li pa solata huꞌehina yabe. Ana bouba lopi fito minago enali leꞌmo fulu mehiꞌahana yabe.  
\v 5 Ai asaga yupapo foluguꞌi fuligahi hiti kene mala mala hepatoga hiti to kosalo hiti minotoꞌa, efapotu gufaꞌa laga hulata to sipi nogo moloto ahi ahi lulata huto minoꞌehina yabe.   
\p
\v 6-7 Ana bouba Yesu fotoꞌi noago, bu goto hololu luto buto aitoga lahupa nohi fito minotoꞌa sipi nogo moloto hekele luto ma lu emiꞌehina: Oho Yesuo, Huꞌma sipi kibinamofihi panaꞌa nohane. Henana hu netalubeꞌmu noane? Oho, menohobo. Huꞌmamofihi giꞌa hoto koloka nohobe. Menohobo.  
\v 8 Yesu ana felemofihi: Ma bomofitogati heꞌmi etobo, luto lu emiꞌehigo ai ya lu emiꞌehinagihe.  
\v 9 To ya ligo Yesu: Kigika ho nimibo ligo ai: Nigiꞌni Yege yegeꞌnao yabe, lutoꞌa, lali yege yege fele nohutagihe, luto lu emiꞌehibe.  
\v 10 To ya luloto Yesuhi buka tito: Ke. Feleꞌnimagi mana kapoguti neleꞌmo meheꞌmibo luto amuya moloto loka hoꞌehibe.   
\p
\v 11 To kosalo lebatoꞌisi, babu yagamagi lomi kifite nenago felemagi bu gete:  
\v 12 Ke. Yagamagitoga loho lifitogo buto enali hiti minalune, lite Yesuhi loka heꞌahabe.  
\v 13 To ya lago, Yesu: Oꞌyo. Anaga bilo, ligo foipa felemagi ana bomofitogati heꞌmi eteteꞌani bite yagamagihi komopaꞌanigu tite falago, ana yaga, 2000 magi hololu lite nemebite yabaꞌmogu limite nagamilugu felete filiꞌahana yabe.   
\p
\v 14 Ya hilago, yaga kaba bonaꞌmagi sipi koli hite meꞌme hite bite hepatoga bonaꞌi to kifigu bonaꞌi hiti asagaꞌi ana ka beto hite lu epite mineꞌahana yabe.  
\v 15 Yalo asaga bonaꞌmagi ete bu galune lite ete Yesutoga nehetite, to ana negi bo ekesa hokolo higo kata bito legeso huto meto nominago bu gelete enelesaꞌani luꞌehibe.  
\v 16 To enali bu geꞌahana bonaꞌmagi bite ana negi boꞌmu to yagamagi kumu kaga beto hilago,  
\v 17 asaga bonaꞌmagi ete Yesuhi ma lu emiꞌahana: Kai abufa hubo. Hepatiloti heꞌmito bubo lite ka liba liba hiꞌahabe.   
\p
\v 18 To ya lago, Yesu enalitogati heꞌmito buto botigu notigo, ana negi bouba oto: Kai hiti biluꞌibe, luto buka tito loka hoꞌehina.  
\v 19 To Yesu ma lu emiꞌehina: Oꞌe. Kai hepakaloga buto bonaka lu epibo. Sipi Bo, Huꞌmau kekeꞌi nolu ketoto keleꞌmo bati huꞌehinamofihi asagaꞌi buto lu epibo. Huꞌmau amuyaꞌa hiti bouba keheꞌmoꞌehina ka yaꞌma beto huto lu epibo.  
\v 20 Ya ligo ai keheliloto buto Tekapoli hepatoga asagaꞌi bego bego huto, Yesu hu etoꞌehinamofihi asagaꞌi yaꞌma ka beto huba huba higo, silaga bonaꞌmagi yege fite topa heꞌahana yabe.   
\s1 Yesu sipi mono bomofihi paꞌa hiti to yatama kanagu besiꞌehina aꞌmo hiti eteleꞌmo ye koꞌehina  
\r Mt 9:18-26; Lk 8:40-56  
\p
\v 21 To Yesu botigu tito nagami muya beletoga akuꞌi nehetitoꞌa nagami nekisaꞌalo nohigo, babu bonaꞌmagi aitoga li gehesa hiꞌahabe.  
\v 22-23 Ya nehago, mono nohi kaba bo moneuba, giꞌa Yailusi ai Yesuhi bu nogoto oto aitoga lipito minoto amuya moloto ma luto loka hoꞌehina: Oho. Lagaso paꞌni sibina nobesigo maꞌasi fililubeꞌmu nohibe. Kai buloto kayahi gufaꞌalo li keheli etetogo mefilise ye koto fulu besilinaꞌmu yabe.  
\v 24 Ya ligo, Yesu kehelito ai hiti biꞌahaꞌibe. To nebaꞌigo yege yege bonaꞌmagi etali hiti hetegete nebago ikini ikini huꞌehibe.   
\p
\v 25 To aiꞌi moneuba sopaluga buba buba huꞌehina aꞌmouba anaga nobina yabe. Ana aꞌuba 12 foya kanagu ya huto minoto,  
\v 26 efahaꞌa asaga lusa bomagihi epi su hago to enali luna lana asagaꞌi hi etete leꞌmo bati mehi eteꞌahanaya ai gabuꞌi nogigo minoto lusina nobesigo mone gofana huto minomo buto minoꞌehina yabe.  
\v 27-28 Ana aꞌuba enali Yesuhi kaga nelago, kehelito buto komopaꞌagu ekesa kehelito ma luꞌehina:  
\v 29 Nani kataꞌa anasi bako hulenogo nebesiseꞌna fa hu netalinaꞌmu yabe. Ya luto buto asaga bonaꞌmagi nebana hiti butoꞌa Yesuhi megeꞌi buꞌehibe.  
\v 30 To kataꞌa bako higo Yesu anaꞌasi amuyaꞌa bu su hoꞌehina komopaꞌatu kehelito i behe huto bonaꞌmagihi enoloka hoꞌehina: Kiyiꞌafu kataꞌnilo bako huꞌehibe?  
\v 31 Ya ligo, panaꞌalobomagi ma lu emiꞌahana: Akae. Silaga bonaꞌmagi kaitoga ikini ikini hite nehago bu goꞌahane. To kai, kiyiꞌafu bako he netoꞌehibe luto nolataya henabe lutobe?  
\v 32 Ya lago ai bu go beloloto bako hu netoꞌehina bonaꞌi bu galube luto bu go beloloꞌehibe.  
\v 33 Ya nohigo ana gufaꞌa leꞌmo bati huꞌehina aꞌuba ai ekesa nokehelito koli nohuto to afoya foya noito oto, aitoga lipito asaga ka lu hokolo huto lu emiꞌehina.  
\v 34 Ya ligo Yesu kehelito ma luto lu emiꞌehina: Oho, paꞌnimaka. Kai nanitoga keheli uleꞌale huꞌahata yanauba kugufaka leꞌmo bati hibe. Kebesiꞌehinana yatai fa hu ketoꞌehinagihe. Kelesaka melinogo fulu huto bubo.   
\p
\v 35 To Yesu ya noluto nohigo, Yailusihi nohaꞌagati bonaꞌi lugaꞌamagi ete ma kaga liꞌahana: Pakamo afili su hoꞌehina yabe. Ma babafi bo leꞌmo heꞌmibo. Ai yatai li mekeheꞌmalinaꞌmu yabe.  
\v 36 To Yesu kehelito enali kaꞌani heꞌmito to anaga bilubeꞌmu nohutoꞌa ai mono nohi kaba bomofihi ma luto lu emiꞌehina: Kai koli mehubo. Nanitoga keheli uleꞌale huto minobo.  
\v 37 To ya luloto Pitagi Yemesigi to Yemesihi gonaꞌa Yonigi enaligo eneleꞌmoto buto mono nohi kaba bomofihi nohaꞌaga nehetiꞌahabe.  
\v 38 Nehetigo, anagu bonaꞌmagi li nupa hite: Akae, akae, lite yibi nama hite nehago Yesu bu goto nonugu tito ma luto lu epiꞌehina:  
\v 39 Lenali henabe lite sipi nogo melete yibi hafili nehabe? Yaꞌma paꞌi mefilise nohuto faꞌmene buꞌi nokabe.  
\v 40 Ya ligo enali: Faga yabe lite, kiya hi etago ai enali nonuguti eneleꞌmo heꞌmitoꞌa ana paꞌmofihi itoꞌafu hiti afoꞌafu hiti to ai hiti eꞌahana panaꞌalobomagi hiti eneleꞌmoto buto ana paꞌi koꞌehinalo hasagu tiꞌahana.  
\v 41 To ana paꞌmofihi yahaꞌa lito kaꞌaguti Taliya kumi luto, lali kaguti ma luꞌehibe: Paꞌnise, ho tibo lutoꞌni lu nokumube.  
\v 42 Ya ligo, anaꞌasi meleꞌisi ana paꞌmouba koꞌehinagati ho tito humofaꞌna higo, enali sipi enelesaꞌani lite yege fiꞌahabe. Ana paꞌmofihi foya kanaꞌa 12 yabe.  
\v 43 To ho tito humofaꞌna nohigo Yesu: Ma paꞌmofihi noseꞌna moneꞌa lite ete emilo, lutoꞌa yalo amuya ka lu laga huto ma luto ka epekiꞌehina: Lenali yaꞌma asaga bonaꞌmagihi ka lu meepilo. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\c 6  
\s1 Nasalete hepatoga bonaꞌmagi Yesuhi enemegesa hi emiꞌahana  
\r Mt 13:53-58; Lk 4:16-30  
\p
\v 1 To Yesu ana kapoguti heꞌmito buto kapoꞌaga nehetigo panaꞌalobo hiti bite nehetiꞌahabe.  
\v 2 To fuli yupapogu Yesu mono nonugu tito nominoto kaga hapi fito lu epito nohigo, enali kehelite otopa hete ma liꞌahana: Akae. Yaꞌma ka kiyiꞌafu lu emigo nolibe? To keheli fe luseꞌnamo hiyagati kehelito nohibe? To ai mana hepato bo nohinaya yaꞌma topa hose foya liseꞌnamofihi amuyaꞌa hiyaꞌagati liꞌehibe?  
\v 3 Ai nohi gise liliꞌnalo bo nohina, ai faꞌmene Maliahi panaꞌa nohina yabe. To Yemesigi Yosesegi Yutasigi Simonigi enogoꞌanifu nohibe. To etaliꞌagi mana hepatiga nehana yabe. Ai hepatilo bo nohinaya yaꞌma ka nolinaꞌa hiyaꞌagati keheliꞌehibe?  
\v 4 Ya lite ai kumu enipagu sibina hite mineꞌahana. Ya hago Yesu ma luto lu epiꞌehina: Ana, lenali hapatini ya huto niꞌibe. Huꞌmamofihi kaꞌa lu huto huto bo moneꞌmofi kumu asaga bonaꞌmagi fokehi nelibe. Ya huto niꞌinaya akuꞌi aiꞌa bonaꞌa hiti hepaꞌalo bonaꞌmagi hiti to ai lalamehaꞌa hiti enali fokehi menelibe. Hapaꞌa ya huto niꞌibe. To lenali ya hapaꞌamu megeꞌi melelata nehabe. Yesu ya lu epiꞌehibe.  
\v 5 To enali enipa sibina higo, Yesu anaga topa hose foya melise nohuto epesiꞌehina bonaꞌi loeꞌasi yatu bako hutoꞌa eneleꞌmo bati huꞌehibe.  
\v 6 Enali aitoga keheli amuya memelese komopaꞌani uleꞌale higo, Yesu topa hoto enali kumu ipagu gabuꞌi giꞌehina yabe. To anagati heꞌmito buto lebato hepatoga asagaꞌi bego bego huto buto ka lu enelepimofaꞌna huꞌehina yabe.   
\s1 Yesu aposolo boꞌa 12 ka lamanaꞌamu enoho lifiꞌehina  
\r Mt 10:5-15; Lk 9:1-6  
\p
\v 7 To yalo Yesu panaꞌalobo 12 magi kehe igo agoꞌa ma luto lu epiꞌehina: Nani yatai lenoho lifinogoꞌni bite bonaꞌmagi komopaꞌaniguti foipa fele eneleꞌme heꞌmilabe. Lenali loemo loemo hite bilo. To ya hite loemaleꞌita bitetiti ma hiliyo.  
\v 8 Noseꞌnatiti efa gutiti to anaꞌina fato fatoꞌna melise faꞌmene biliyo. Letayanugu fatusa anasi lite bilaꞌibe.  
\v 9 To letigigusaguꞌna bitetiti, to letugupisalo nakuꞌi moneko moneko biliyo. Loemo loemo bilaꞌinaꞌa meniꞌibe. Ya hite bilo, luto lu epiꞌehina.  
\v 10 To ka mone hiti ma luto lu epiꞌehina: Bite hepaꞌi moneto nehetite bo nohi tite kalaꞌina nopogu kelata hite minaliyo. Fato fato nopogu mekaliyo. Ya hite minetetiti alihi ana hepaꞌmo minalaꞌinaꞌa kana su henogo ana nonuguti heꞌmite biliyo.  
\v 11 To mone hepato nehetilaꞌinamo to enali letebe metigise to kagatiti mekehelise minenogomo letali ana hepatogati heꞌmiluꞌibeꞌmu nehitemo letigigusaloti meꞌani kele li heꞌmiliyo. Ya hinogo enali bu gete: Huꞌmau ka lemekiꞌehina yabe lite kehelilabe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.  
\v 12 Ya ligo, enali loemo loemo hite bifa hiꞌahabe. Asaga hepatoga bite: Komopatini i gelehe hite foipanatini li heꞌmilo, lite kaga lu epiꞌahana yabe.  
\v 13 To foipa fele bonaꞌmagihi komopaꞌaniguti leꞌme heꞌmite, to epesiꞌehina bonaꞌmagihi enugufalo ueli nagamiꞌi folo epelete eneleꞌmo bati hiꞌahana yabe. Enali ya hite babu bonaꞌi eneleꞌmo bati hiꞌahana yabe.   
\s1 Nagami folo epoloꞌehina bo, Yonihi, ho filiꞌahana  
\r Mt 14:1-12; Lk 9:7-9  
\p
\v 14 To yalo asaga bonaꞌmagi Yesu kumu kaga liba liba hago, gihiti bo mone, giꞌa Heloti, ai yaꞌma kaga keheliꞌehibe. To bonaꞌmagi moneꞌa Yesu kumu: Ai Yoniu nagami folose bouba filiꞌehinaguti aho notibe. Yaꞌma Yesu ai ana bo nohuto, amuya hiti nohutoꞌa yaꞌma yege fiseꞌna legi huto nominanagihe, lite liꞌahabe.  
\v 15 To moneꞌamagi: Ai koyapa bo Elaiyau akuꞌi huto nohibe, lite liꞌahabe. To moneꞌamagi: Ai Huꞌmamofihi kaꞌa lu huto huto bo nohibe, lite, yaꞌma koyapa emasana ka lu huto huto bo minoꞌehina legi nohibe lite liꞌahabe.   
\p
\v 16 To mone gihiti bo, Helotiu yaꞌma kagaꞌani lilata nehanaga keheliloto ma luꞌehina: Ahi. Ai Yoni nagami folose bo nohibe. Yonihi nani latahaꞌa laga hu heꞌmi etoꞌohuna bouba filiꞌehinaguti aho tiꞌehinagihe. Helotiu ya luto keheliꞌehibe. To henaꞌmube?  
\v 17-18 Koyapaꞌi Helotiu moneꞌamagihi enoho lifigo bite Yonihi lite nagaꞌi emite leꞌmete bite kalabusi nonugu heꞌmi eteꞌahana yabe. To henabe lutobe? Ai Helotiu, goꞌafihi Filipihi lihaꞌa, giꞌa Helotiasi, yaꞌma aꞌi gumina foloꞌehigo, Yoniu: Yaꞌma kogokafihi lihaꞌa liꞌahata ya bebe mesoꞌehina yabe, luto lu emigo Helotiu Yonihi kalabusi emiꞌehina yabe.  
\v 19-20 To ana aꞌuba, Helotiasiu ai Yoni kumu ipaꞌagu sibina higo halubeꞌmu nohuto minoꞌehina yabe. Ai ya huto minago, to Helotiu ai Yoni kumu koli nohuto kaba hu etoꞌehibe. Yoni ai hetofa bo nohuto to hapaꞌa bati huꞌehigo, Helotiu ai koli nohuto kaba hu etoꞌehina yabe. To Yoniu hetofa kaga lu emigo, Helotiu komopaꞌagu keheli keheli nohuto minoto kaꞌa kehelilataꞌa lagaꞌa besiꞌehina. Ai Yonihi kaꞌa kehelito ekesa keheli keheli huto minotoꞌa henaꞌni hilube luto kehelito minoꞌehina. Ya huto minoto ai Yonihi kaba hu etago Helotiasiu ho mefilise minoꞌehina yabe.   
\p
\v 21 To yalo mone yupahi Helotiasiu yaꞌma Yonihi nonaꞌa emilinamofihi geba huto ho fililina kapoꞌa bu goꞌehibe. Ana yupahi Helotiu sipi noseꞌna laita huto yege yege bonaꞌi kehe igo eꞌahabe. Yaꞌma koyapa Helotihi itoꞌafu aiꞌa ketoꞌehinamofi kumu beto hilanaꞌmu li gehesa hiꞌahana yupapo yabe. Kanisole bo hiti gimi bo hiti to Galili kapoguti sipi bomagi hiti eꞌahabe.  
\v 22 To ete noseꞌna neꞌahana yupahi Helotiasihi paꞌauba Helotitoga buto enubulo melekehi igo, Helotigi ana melekepo lagaꞌani epesiꞌehina yabe. Helotiu ai sipi laga besigo ana paꞌmofi kumu ma luto lu emiꞌehina: Oho. Yaꞌma melekehi italo henana kimilube? Mone kebesilinana kimilunagi kai lu nimibo.  
\v 23 To kai kapokaga meꞌi mone lugaꞌa nimibo luto noloka holetogomo, nani oꞌe meluse kimilunagihe. Henanaka lilane?  
\v 24 Helotiu yahi tito ana ka lu emiꞌehina yabe. To ya ligo ana palalaꞌuba aitogati heꞌmito buto itoꞌafu nohinalo buto: Henanaꞌmu loka halube luto ligo itoꞌafu ma luto lu emiꞌehina: Yaꞌma Yoni, nagami folose bomofihi latahaꞌa nimibo luto loka hobo.  
\v 25 Ya ligo palalaꞌuba anaꞌasi i behe huto buto Helotitoga hololu luto buto ma luto lu emiꞌehina: Kai yatai, maꞌasi, Yoniu nagami folose bomofihi latahaꞌa ho gitigito lapelugu li moloto ito oto nimibo.  
\v 26 Ya ligo Helotiu sipi ginaga fiꞌehibe. Akuꞌi ai yahi tito lu emiꞌehina kaꞌa asaga bonaꞌmagi kehelite aimo bu gete neminago, enali kumu lesaꞌa luꞌehibe.  
\v 27-28 Lesaꞌa ligo gimi boꞌa mone ho lifiꞌehina yabe: Kai buto Yonihi hoto latahaꞌa ho gitigiloto ito obo, luto lu emigo ana bouba buto Yoni kalabusi nonugu nohinaga tito latahaꞌa ho gitigitoꞌa lapelugu li moloto ito oto palalaꞌi emilago ai ito buto itoꞌafihi emiꞌehina yabe.  
\v 29 To Yonihi panaꞌalobomagi yaꞌma kehelilete bite gufaꞌa lite yafa bite keli heꞌahana yabe. Helotiu ai koyapa ya huto Yonihi ho filiꞌehina yabe. Ya huꞌehinaya ai alihi Yesu kumu kaga kehelilotoꞌa: Yaꞌma Yoniu filiꞌehinaguti aho notibe luto keheliꞌehina yabe.   
\s1 Yesu li huto huꞌehina noseꞌna babu boanaꞌi 5000 epiꞌehina  
\r Mt 14:13-21; Lk 9:10-17; Yn 6:1-14  
\p
\v 30 To Yesuhi panaꞌalobomagi enoho lifiꞌehinagati aitoga akuꞌi eteꞌani enali hiꞌahana ka hiti to lu epiꞌahana ka hiti beto hite lu emiꞌahabe.  
\v 31 To ya ka lilago Yesu ma lu epiꞌehina: Lenali mana hepatogati heꞌmite ete nani hiti butoti bonaꞌi menehanaga bite lenabasu bite minalabe, luto luꞌehibe. Ana hepatoga bonaꞌmagi babu lite bila ela hite nehago enali panaꞌalobomagi mineꞌahanagihe. Ya hite minago Yesu: Bite lenabasu bite minalabe, luto lu epiꞌehina yabe.  
\v 32 To enaligo bite suguna hilete bite botigu tite yu hepatoga biluneꞌmu nehabe.   
\p
\v 33 To nebago yege yege bonaꞌmagi bu enegete kehelite nohi hepaꞌanigati heꞌmite hololu lite melugu kohe tete bite Yesugi panaꞌalobomagi bilana hepatoga enebege ligite yataꞌa nehetiꞌahabe.  
\v 34 To Yesu alihi anaga nehetito enali li gehesa nehanamo bu enogoto kekeꞌi lu epoloꞌehina yabe. Enali sipisipi yagamagi, kaba boꞌani meminana suhi lite nehago bu goto kekeꞌi lu epoloꞌehina yabe. Ya hutoꞌa kaga lu enelepiba enelepiba huto minoꞌehibe.  
\v 35 Ya huto minago sinihi gigo, panaꞌalobomagi aitoga neete me lite lu emiꞌahana: Yaꞌma hepato yu hepaꞌi niꞌigo to sinihi nogigo, to enali noseꞌnaꞌani melise eꞌahago kauꞌna enahabe.  
\v 36 Kai enoho lifitogo bite asaga bego bego huꞌehina hepatogati bite noseꞌna mina fite nalabe.  
\v 37 Ya lago Yesu: Lenali nehanaya, lenalitini noseꞌna epilo, luto lu epiꞌehina. Ya ligo enali ma lu emiꞌahana: Kai kekesa kehelito lali buto 200 kinalotiꞌi noseꞌna mina fito ito oto epilupiye?  
\v 38 Ya lite lago, Yesu: Lenalitoga beleti noseꞌna henaki niꞌibe? Bite bu gete kehelilo, luto lu epiꞌehina yago enali bite kehelilete ete ma lu emiꞌahana: Beleti noseꞌnaꞌa loe yagi loe yagi mone yagi niꞌito, to fayaꞌi loeꞌasi hiti niꞌibe.   
\p
\v 39 Ya lago yalo Yesu ma luto lu epiꞌehina: Ana lenali asaga bonaꞌmagihi eneleꞌmo nupa hinogo meto mineno.  
\v 40 Ya ligo, yege yege bonaꞌi kifina niꞌinalo minela minela hite meto mineꞌahabe. Mone 100 bonaꞌi li nupa hite minela hiꞌahabe. To moneꞌa 50 bonaꞌi li nupa hite minela hiꞌahabe.  
\v 41 Ya hite meto mineꞌahago, Yesu ana beleti noseꞌna loe yagi loe yagi mone yagi to ana fayaꞌi loemo hiti litoꞌa, kokulumaga bu go saga nohuto Huꞌmamofitoga fokehi lu emito beleti noseꞌna li gofa huto panaꞌalobo noepigo enali lite bite gabu ite epiꞌahabe. To fayaꞌi ana huto li gofa huto epigo enali lite bite epiꞌahabe.  
\v 42 To enali yege yege bonaꞌi noseꞌna nenete enumu higo heꞌmilete mineꞌahabe.  
\v 43 To ya hago, fakene huꞌehina noseꞌna, beleti letuhaꞌa hiti fayaꞌi hiti sulu suluꞌya 12 aguꞌi he gigite liꞌahabe.  
\v 44 Enali ana noseꞌna neꞌahana bonaꞌi babu lite, bomagi 5000 neꞌahana yabe.   
\s1 Yesu hefuhi nagami ifoꞌalo kapo moloꞌehina  
\r Mt 14:22-33; Yn 6:15-21  
\p
\v 45 To yalo Yesu anaꞌasi panaꞌaloboꞌa amuya ka lu epito ma luꞌehina: Lenali nani kohe tete bite botigu tite nagami muya beletoga Betesaita hepatoga lofotula hilutagi bilo.  
\v 46 To enali nebago Yesu asaga boanaꞌi enebe tigito: Hepatiniga abilo ligo bi su heꞌahabe. To bi su helago, ai nunumu hilubeꞌmu buto bohupogu tito Huꞌmamofihi ka lu emito minoꞌehibe.  
\v 47 To sinihi gilago, panaꞌaloboꞌamagi botigu nagamito folaganugu neminago, to aigo melugu minotoꞌa bu enogoꞌehibe.  
\v 48 To sipi abafahuba noligo enali osatu boti kefefe nehite lusi foya neligo Yesu bu enogoto, foluguꞌi kokole nogo nomalago buto nagami ifoꞌalo kapo moloto enalitoga buꞌehibe. Buto to enebege ligilubeꞌmu i pebisa nohago enali asagaꞌi bu gete koli gofa hiꞌahabe.  
\v 49-50 Ai nagami ifoꞌalo kapo nomalago bu gete: Felemo yabe, lite enegekesa kehelite enonogoꞌani ahi sipi lite koli habe. To ai anaꞌasi kaga luto: Nani yabe. Koli mehilo, luto lu epiꞌehina.  
\v 51 To ya luloto enalitoga botigu tito nohigo, anaꞌasi abafahi li lege noꞌehibe. To panaꞌaloboꞌamagi enegekesa keheli keheli hite otopa heꞌahabe.  
\v 52 Enali koyapa Yesu beleti noseꞌna leꞌmo babu luꞌehigo enegekesa hokolo mehigo ai Huꞌmamofihi panaꞌa nohibe lite mekeheliꞌahabe. To yaꞌma kana ana huto mekehelise nehite enegekesa keheli keheli hite yege fiꞌahabe.   
\s1 Genesalete hepatoga bonaꞌi epesiꞌehinaꞌamagihi Yesu eneleꞌmo ye koꞌehina  
\r Mt 14:34-36  
\p
\v 53 To, nagami muya beletoga bite Genesalete hepatoga nehetite boti nagami nekisaꞌalo nehetiꞌahabe.  
\v 54-55 Yalo botiguti heꞌmite limite nehago asaga bonaꞌmagi anaꞌasi: Yesu yabe, lite okabaꞌa kehelite bite hololu lite bite asaga hepatoga bite epesiꞌehina bonaꞌi ukogu ke epelete yafa bite Yesuhi nohinalo eneleꞌmete biꞌahabe.  
\v 56 To Yesu fato fato hepatoga asagaꞌi lagaso hepatogafi sipi hepatogafi kifi hepatogafi nehetigo, enali epesiꞌehina bonaꞌi aitoga eneleꞌmete maketi hepaꞌi ke epalago Yesuhi buka tiba tiba hite mineꞌahana. Ai kataꞌa nekisaꞌasi bako hulenogo fa hu lepalalinagihe lite enegekesa kehelite ukimi ukimi hite loka heꞌahabe. To kataꞌa bako hiꞌahana bonaꞌmagi epesiꞌehinana fa hu epoloto enugufaꞌani ye koꞌehina yabe.   
\c 7  
\s1 Koyapa enigiko enagako bomagi kaga lu enelepiꞌehina kaꞌani  
\r Mt 15:1-9  
\p
\v 1-2 To mone yupahi Felosi bonaꞌmagi to Yelusale hepatogati mono babafimagi hiti ete Yesuhi panaꞌaloboꞌamagi enayahi nagamilugu okala mehise noseꞌna nenago bu geꞌahabe. Yaꞌma bu gete enipagu sibina huꞌehibe.   
\p
\v 3 Enali Felosi bonaꞌmagi to Yuta bonaꞌmagi asagaꞌi, koyapa bonaꞌamagihi hapaꞌanilo megeꞌi melete enayahi nagamilugu okala hilete yalo noseꞌna nenana yabe. To enayahi nagamilugu melise nehiteꞌani noseꞌna mo nesibe.  
\v 4 To ana huto maketi hepatogati noseꞌna anaꞌina lileteꞌani yataꞌa enugufaꞌani nagami felelete alihi nenabe. To fato fato hapaꞌani koyapa bonaꞌanimagi hiꞌahana suhi yaꞌma silagaꞌi ana hite nehana yabe. Masuꞌani somoꞌani kopa lapeꞌani kohaꞌani asagaꞌi nagamitu ifepa afepa ite mineꞌahana yabe.   
\p
\v 5 Enali Felosi bonaꞌmagi to mono ka babafimagi hapaꞌani ya huto niꞌigo, Yesuhi panaꞌaloboꞌamagi ya hite enayahi okala mehise nenago, bu enegete Yesuhi ma lite loka heꞌahana: Akae. Kaika panaꞌaloboka henabe lite afotigihi hapaꞌani neheꞌmite, enayahi okala mehise nenabe?  
\v 6 Ya lago, ai ma lu epiꞌehina: Lenali soya kalo bonaꞌi nehabe. Aisaiyau koyapa Huꞌmamofihi kaꞌa lenali kumu maꞌnaka luto koyoꞌehina yabe. Ai ma luto koyoꞌehina:  
\q1 Yaꞌma bonaꞌmagi enabagaguti  
\q1 nofokehi nelinaya,  
\q1 akuꞌi komopaꞌaniguti agoya hi menenimibe.   
\q1
\v 7 To nani kumu yege filata nehanagi,  
\q1 akuꞌi bonaꞌmagihi kaꞌani monoꞌi yabe lite,  
\q1 soya ka lite li epilata nehanamo niꞌibe.   
\p
\v 8 Aisaiyau lenali kumu maꞌnaka luto ya luto goꞌehina yabe. Lenali Huꞌmamofihi kaꞌa neheꞌmite bonaꞌmagihi kaꞌani kehelite megeꞌi melelata nehabe, Yesu ya luto lu epiꞌehina.   
\p
\v 9 To ya luloto ka mone hiti ma lu epiꞌehina: Lenali ma suhi hite Huꞌmamofihi kagaꞌa neheꞌmibe. Ma suhi hite Huꞌmamofihi lenemegesa hi emite lenali hapatinimofihi liyafa nehana yabe.  
\v 10 Moseu koyapa keya ka luꞌehina kaꞌa ma luto koyoꞌehina: \it Kai afokafinogo itokafinogo kaba hu etototo minobo. \it* To, ana huto ka mone hiti ma koyoꞌehina: \it Yaꞌma afoꞌafinogo itoꞌafinogo gumiꞌi etahalina bomofihi aiꞌi ho fililanaꞌmu yabe.\it* Moseu ya loe ka koyoꞌehinamo niꞌibe.  
\v 11 Ya huto niꞌinaya to lenali akuꞌi ma lite nelabe: Bo moneꞌmofihi afoꞌafitoga itoꞌafitoga lu etimibe: Ke, mana efahaꞌni Huꞌmamofihi efahaꞌa yabe, luto moloꞌohube. Ya melutita letumutitaꞌmu yabe. Ana ka luto lulata bomomuꞌi lenali bati bo nohibe lite nekehelibe.  
\v 12 Lenali ana bouba afoꞌafugo itoꞌafugo bati huto heꞌmi etotoꞌehina yabe lite nelana soya ka nelabe. Lenali ya hite Huꞌmamofihi kaꞌa leꞌmo sibina nehabe.  
\v 13 Lenali hapatinimuꞌi kaga litetini Huꞌmamofihi kaꞌa neheꞌmite soya ka lu epilata nehana niꞌibe. To luna lana fato fatoꞌna ana suhi hite nehana yabe. Yesu ya luto ka epekiꞌehina yabe.   
\s1 Bonaꞌmagihi eneleꞌmo kolo notana nasanaꞌmu  
\r Mt 15:10-20  
\p
\v 14 To Yesu yalo asaga bonaꞌmagihi aku kehe igo ago ma luto lu epiꞌehina: Ka lu lepilunagi asagaꞌi kehelilo.  
\v 15 Anaꞌina asagaꞌi bomofihi komopaꞌagu limilinaꞌa mehaꞌa leꞌmo sibina mehilibe. Akuꞌi aiꞌa komopaꞌaguti tilinaꞌa yaꞌma mehaꞌa leꞌmo sibina hilinaꞌmu yabe.  
\v 16 Lenegekesatini nina bonaꞌi ka kehelilo.   
\p
\v 17 To ya luloto yalo asaga bonaꞌi heꞌmi epoloto buto nonugu tito nominago aiꞌa panaꞌalobomagi ana fono kaꞌmu ma lite loka heꞌahabe: Suguna ka lu epiꞌahatana lu hokolo hu letobo.  
\v 18 To ai ma lu epiꞌehina: Lenali hiti ana hite lenegekesa meniꞌigo neminafiye? To mekeheliꞌahafiye? Mafi. Bomofihi komopaꞌagu limilinaꞌauba hiya huto mehaꞌa leꞌmo sibina hilibe?  
\v 19 Ai anana nolenogomo kupaꞌagu limito yalo ipaꞌagu limiloto bu su nohabe. Hiyaꞌa huto mehaꞌa leꞌmo sibina hilibe? Ya mehilibe. To Yesu ya ligo lali asaga noseꞌna bati huto nalutaꞌmu yabe.  
\v 20 To Yesu ka mone hiti ma luto luꞌehibe: Bomofihi komopaꞌaguti notinaꞌa yaꞌmanauba mehaꞌa leꞌmo sibina hulata nohibe.  
\v 21-22 Bomofihi komopaꞌaguti ekesa noyiginana asagaꞌi notina yabe. Moko liseꞌna, bauna iseꞌna, bonaꞌi ho filiseꞌna, aꞌi gumina foloseꞌna, to komopaka hosopa ito anaꞌinaꞌmu naniꞌni babu luto lilube lulata yaꞌma, to foipana fato fatoꞌi huseꞌna yaꞌma yabe. To, bahane hoseꞌna, kolota kolota hapaꞌa huseꞌna, siko huseꞌna, megeka luseꞌna, kugufaka limo titi huseꞌna, to keheli sibina huseꞌna,  
\v 23 yaꞌmana asagaꞌi bomofihi komopaꞌagu ekesa kehelilata nohina yabe. Yaꞌmanauba komopaꞌaguti tito mehaꞌa leꞌmo sibina hilinaꞌmu yabe.   
\s1 Aꞌuba Yesutoga keheli uleꞌale huꞌehina  
\r Mt 15:21-28  
\p
\v 24 Yesu ya luloto, ana hepatogati heꞌmito buto Taiya hepaꞌi to Saitoni hepaꞌi niꞌina kapogu butoꞌa, nonugu tito suguna huto minoꞌehibe. Ya huto suguna huto nonugu foloꞌehigo yalo bonaꞌmagi kehelilago,   
\p
\v 25 to aꞌi mone paꞌamofihi komopaꞌagu foipa fele tiꞌehina paꞌi yaꞌma itoꞌafu Yesuhi kaga nelago kehelito aitoga buto gigusaꞌalo lipito minoꞌehina yabe.  
\v 26 Ana aꞌmo Giliki ka nolina to Silia metogati Fonisia nagaꞌi nohina aꞌi yabe. Ai Yesutoga lipito minoto, amuya moloto ma luto loka hoba hoba huto minoꞌehina: Oho. Paꞌnimofihi komopaꞌagu foipa fele tito nohina kai leꞌmo heꞌmi etobo.  
\v 27 Ya ligo, Yesu fi taga hu etoto ma luto lu emiꞌehina: Mafi. Yagapanaꞌmagi noseꞌna yataꞌa nelenogo kalamagi alihi nenabe. Yagapanaꞌmagihi noseꞌnaꞌani be silito kalamagihi epilotoꞌni bati supo hilufihe?  
\v 28 To ya ligo ana aꞌuba ma luto luꞌehibe: Afoꞌnigabe, maꞌnaka nolataya akuꞌi kalamagi hita kapoluga minete noseꞌna letuhaꞌa limo iꞌehinaꞌa nelata nehana yabe.  
\v 29 Ya ligo, Yesu ma lu emiꞌehina: Ma aꞌise, kai komopakaguti keheli bati huto yaꞌma kaga lu huto hatalo pakamofihi komopaꞌaguti foipa fele leꞌmo heꞌmiꞌohube. Kipakagu bati hinogo hepakaga bubo.  
\v 30 Ya ligo ana aꞌuba hepaꞌaga buto nehetito paꞌa bati huto nebelusalo nokago bu goꞌehina. Foipa fele heꞌmi etoto bufa huꞌehigo yaꞌma paꞌi bati huto nohigo bu goꞌehina yabe.   
\s1 Ekesa hekini loꞌehina bomofihi Yesu leꞌmo bati huꞌehina  
\p
\v 31 To yalo, Yesu Taiya hepatogati heꞌmito buto Saitoni hepaꞌi folaganugu buto muya beletoga Tekapoli kapo bege ligito buto Galili nagamito nehetiꞌehina.   
\p
\v 32 Ya higo bonaꞌmagi mone ekesa hekini loꞌehina to kaga lu bati mehina bo aitoga leꞌmete bite ma lite Yesuhi loka hete buka tiꞌahabe: Oho, ma bose. Kai kayapotu bako huletogo yaꞌma bomo bati hilinaꞌmu yabe. Enali ya lite loka heꞌahabe.  
\v 33 Ya lago, Yesu ana bomo enalitogati leꞌmoto buto yahaꞌa ekesa kapogu luga luga bito, to libiꞌna hoto ana bomofihi kenetufaꞌalo folo etoto,  
\v 34 yalo kokulumagu bu go saga hutoꞌa: Ke, luloto to aiꞌa kaꞌaguti Efata luto, lali kaguti: Hokolo hubo, luto luꞌehina.  
\v 35 Ya ligo anaꞌasi ana bomofihi ekesaꞌa hokolo higo to kenetufa nagaꞌi i hepulu tulago kaga lu bati huto luꞌehina yabe.  
\v 36 Ya higo, Yesu asaga bonaꞌmagihi ma luto lipoti epiꞌehina: Lenali fato bonaꞌmagihi yaꞌma huꞌohunana lu meepilo. Ai ya luto lu laga huto lu epiꞌehibe. Yesu luto lu epiba epiba huto hulago, enali akuꞌi bite fato fato bonaꞌi lu epiba epiba hiꞌahana yabe.  
\v 37 To asaga bonaꞌmagi lusi topa nehete enegelo bite ma liꞌahabe: Bogiyo. Yaꞌma Yesu ai asagaꞌna keheli bati nohina yabe. Ai ekesa hekini loꞌehina bomofihi leꞌmo bati higo, kaga nokehelibe. To kaga meluse minoꞌehina bomofihi leꞌmo bati higo, kaga lu bati huto nolibe. Enali ya lite yege fiꞌahana yabe.   
\c 8  
\s1 Yesu noseꞌna li huto huto 4000 boanaꞌmagihi epiꞌehina  
\r Mt 15:32-39  
\p
\v 1 To yalo ana kanagu, silaga bonaꞌmagi Yesutoga li gehesa babu lite nehago, to noseꞌnaꞌani meniꞌigo Yesu yaꞌma kehelito panaꞌalobo kehe igo ago ma lu epiꞌehina:  
\v 2 Ke. Nani yaꞌma boanaꞌmagihi kekeꞌi nolu epolobe. Enali nanitoga loe yagi mone yagi yegegu mineꞌahana to noseꞌnaꞌani meniꞌibe.  
\v 3 To nani eneleꞌmo heꞌminogo, kauꞌna enehenogo kapogu fililanaꞌmu yabe. To moneꞌamagi foto hepatogati eꞌahabe. Yaꞌmu nani kekeꞌi nolu epolobe.  
\v 4 Ya luto ligo panaꞌalobomagi ma lu emiꞌahana: Lali yaꞌma yu hepatoga nohutaya hiyaꞌa huto noseꞌna lito asaga bonaꞌi epilune?  
\v 5 To ya lago ai ma luto enoloka habe: Beleti noseꞌna lenalitoga henaki niꞌibe? To enali: 7 yabe, lu emiꞌahabe.   
\p
\v 6 Ya lago, ai asaga boanatoga: Meto minalo luto ka lu noepitoꞌa, yalo ana beleti noseꞌna 7 liloto, Huꞌmamofitoga fokehi lilotoꞌa yahaꞌatu beleti li gofa huloto panaꞌalobomagihi epigo, enali lite bite yege yege bonaꞌmagihi gabu ite epigo neꞌahana yabe.  
\v 7 To ana huto lagaso fayaꞌi loeꞌasi niꞌigo, Yesu lito Huꞌmamofitoga fokehi lito panaꞌalobomagihi: Lite bite epilo, luto lu epigo enali lite bite epiꞌahabe.  
\v 8 To asagaꞌi nenete enumu higo heꞌmiꞌahago, Yesuhi panaꞌalobomagi noseꞌna fakene huꞌehina letuhaꞌa lite he gigite, sipi sepekeꞌna 7 bai toto liꞌahabe.  
\v 9 To ana noseꞌna neꞌahana bonaꞌi babu lite, 4000 boanaꞌmagi yabe.  
\v 10 Ne su helago, Yesu eneleꞌmo heꞌmigo hepaꞌaniloga biꞌahana yabe. To bi su helago, Yesu panaꞌalobo hiti anaꞌasi boti moneꞌagu tilete Talamanuya kapogu bifa hiꞌahana yabe.   
\s1 Topa hose foya bu galune lite Felosi bonaꞌmagi liꞌahana  
\r Mt 16:1-4  
\p
\v 11 Anaga bite neminago, Felosi bonaꞌmagi kehelileteꞌani ete Yesuhi hiti kenasabo biluneꞌmu ete to ai kumu miꞌi melete fi taga hi etaluneꞌmu nehite Yesuhi nohinalo nehetite loka heꞌahabe: Kokulumaguti sipi liliꞌna topa hoseꞌi fato fatoꞌi liletogo lali Huꞌmau keleꞌmo ho tiꞌehina bo nohapi menohapi bu galune.  
\v 12 Ya lite lago, Yesu komopaꞌagu, abo, luloto, yalo ma luto lu epiꞌehina: Lenali yatai bonaꞌi yale. Henabe lite nani fi taga hi netete, kokulumagati sipi liliꞌna topa hose fato fatoꞌi liletogo bu galune lite nelabe? Maꞌnaka lu nolepube. Nani lenali yatai bonaꞌmagita sipi liliꞌna topa hose fato fatoꞌi meli lepalalubeꞌmu nohube.  
\v 13 Yesu ya luloto, enalitogati heꞌmito buto panaꞌaloboꞌamagi hiti botigu tite nagami muya beletoga akuꞌi biluneꞌmu nehabe.   
\s1 Felosi bonaꞌmagihi hapaꞌanimofihi kaba hu bati hilo  
\r Mt 16:5-12  
\p
\v 14 To botigu biluneꞌmu nehite yaꞌma panaꞌalobomagi enegekesu hago noseꞌna asagaꞌi melise beleti noseꞌna monekoꞌisi anasi lite nebago,  
\v 15 Yesu fato kaga kehelito lipoti epito ma luꞌehina: Lenali kaba hu bati hite minalo. Yaꞌma Felosi bonaꞌmagihi hapaꞌani to Heloti nagaꞌi nehana bonaꞌmagihi hapaꞌani megeꞌi memelese minete kaba hilo. Enali hapaꞌani yaꞌma yisiti beleti kelo kelo tilinaꞌa legitana niꞌibe. Foipa hapaꞌani niꞌigo asaga bonaꞌmagihi hapaꞌani leꞌmo sibina hulatanamo niꞌibe.  
\v 16 Ya ligo, enali kehelite: Abo. Lali beleti noseꞌna lito meoꞌohutamolo ya linago lite ai lu emigo ai lu emigo hite nehago Yesu kehelito ma lu epiꞌehina:  
\v 17-18 Lenali henabe lite beleti noseꞌna meniꞌibe lite kaga nelabe? Nani yamofi kumu menolube. Kaꞌnimofihi hapaꞌa menekehelifiye? Lenegekesa hokolo mehuꞌehina niꞌifiye? To lenubutini niꞌigo, bu megaluneꞌmu nehafiye? To lenegekesa niꞌigo, mekeheliluneꞌmu nehafiye? Nani ologosi huꞌohunanamofihi beto menehafiye?  
\v 19 Nani ologo beleti noseꞌna 5 li gofa hutoꞌni 5000 bonaꞌmagi epiꞌohuna yupahi letuhaꞌa henaki sulu suluꞌya liꞌahabe? Ya ligo, enali: 12 sulu suluꞌya yabe lite lu emiꞌahana.  
\v 20 To ai ma lu epiꞌehina: To maꞌasi, beleti noseꞌna 7 li gofa huto 4000 bonaꞌmagi epiꞌohuna yupahi letuhaꞌaya henaki sepekeꞌna liꞌahabe? Ya ligo, enali: 7 sepekeꞌna yabe lite lu emiꞌahana.  
\v 21 Ya lago, ai: Ana henabe lite menekehelibe? Nani beleti noseꞌnamoꞌmu nekesa keheli keheli hilunaꞌa meniꞌibe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Bu pisi luꞌehina bomofihi Yesu leꞌmo bati huꞌehina  
\p
\v 22 To yalo Yesu to panaꞌalobomagi hiti Betesaita hepatoga nehetite neminago, bonaꞌmagi bo mone bu pisi luꞌehina bomo Yesutoga leꞌmete bite: Oho. Kayapotu bako huletogobe lite buka tilago,  
\v 23 ai bu pisi luꞌehina bomofihi yapo lito, leꞌmoto buto nohi hepatogati heꞌmito buto leꞌmo fegutoga moloto libiꞌna buꞌalo ho folo etoto to yatu buꞌalo bako hu etotoꞌa: Henana bu nogane luto loka hago,  
\v 24 ai gili huto bu go saga huloto ma luꞌehibe: Nani yatai bonaꞌmagihi yafa legi hite kapo nemalago bu nogobe.  
\v 25 Ya ligo, Yesu mone hiti yatu buꞌalo bako higo, ai gili gili huto nohutoꞌa buꞌa i gili huto bu go bati huꞌehina yabe.  
\v 26 To Yesu: Yaꞌma nohi hepatoga metise nohutoka hepatoga faꞌmene bufa hubo, luto ho lifiꞌehina yabe.   
\s1 Yesuhi Huꞌmau koho lifiꞌehina bo nohane Pitau lu emiꞌehina  
\r Mt 16:13-20; Lk 9:18-21  
\p
\v 27 To yalo, Yesu panaꞌalobo hitiꞌi Sisalia Filipai kapogu niꞌina hepaꞌmo bego bego hiluneꞌmu nebago Yesu panaꞌalobo ma luto enoloka hoꞌehina: Asaga bonaꞌmagi nani kumu hena ka nelabe?  
\v 28 Ya ligo, enali ma liꞌahana: Moneꞌamagi Yoniu nagami folose bo yabe lite nelabe. To moneꞌamagi Elaiya yabe lite nelabe. To moneꞌamagi koyapa ka lu huto huto bo moneuba akuꞌi ho notibe lite nelabe. Kai kumu ya lite nelana yabe.  
\v 29 Ya lago, ai: To lenaliya? Lenali nani kumu kaga henana lite nekehelibe? Yaꞌma ya luto enoloka nohago, Pitau ma luto lu emibe: Kai Huꞌmau keleꞌmo ho tiꞌehina bo, Mesia nohane.  
\v 30 Ya ligo, Yesu amuya kaga lu epito ma lu epiꞌehina: Lenali ana kaga nani kumu bonaꞌmagihi lu meepilo. Ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Kekeꞌi luseꞌnauba nugupisalo tigo fililunaꞌmu yabe Yesu luꞌehina  
\r Mt 16:21-28; Lk 9:22-27  
\p
\v 31 To yalo, kaga lu noepito ma luꞌehibe: Nani Kokulumaguti limiꞌohuna Bomofita alihi kalanaꞌi mele netete to bagaꞌa hitiꞌna nugupisalo tinogo kofilube. To enali olopa mono bonaꞌmagi hiti sipi monoꞌi kaba bomagi hiti to mono ka negana bonaꞌmagi hiti enemegesa hi nimilete nahalabe. To malipu yafalo noho fililenogoꞌni loeyagi moneyagi yegegu keligu minolotoꞌni yalo filiꞌohunaguti gololo tuto ho tito minalube.  
\v 32 Yesu yaꞌma huto hilina hapaꞌa lu hokolo hu epiꞌehina yabe. To ya lulago Pitau Yesuhi sugunaꞌi nesiꞌasi leꞌmoto buto bugu ka ma luto lu emiꞌehina: Yaꞌma ka lege nobo. Henabe luto koho fililabe?  
\v 33 To ya noligo, Yesu i behe huto panaꞌalobo asagaꞌi bu enogoto ma luto Pitahi ka emekiꞌehina: Satao, nemegesalo minobo. Kai Huꞌmamofitoga keheli emito menominane. Kai melugu bonaꞌmagihi keheliseꞌnaꞌani lito nominane.   
\p
\v 34 Yalo Yesu panaꞌalobo hiti asaga bonaꞌmagi hiti kehe igo ago ma lu epiꞌehina: Nemegeꞌi malalubeꞌmu nohina bouba ma huto minalibe. Ai hapaꞌamuꞌi: Nemetahana meniꞌibe luto heꞌmiloto malipu li kofilotoꞌa nemegeꞌi bati huto malalinaꞌmu yabe.  
\v 35 To bo moneuba mehaꞌa li pili koto minalina bomofi ai mehaꞌa fenene hilibe. To bo moneuba nani kumu luto to ka lamanaꞌa kumu luto mehaꞌa nimilina bomofi, ai mehaꞌa minoba minoba hilinaꞌmu yabe.  
\v 36-37 To bouba hena minaꞌa heꞌmito mehaꞌa akuꞌi lilina niꞌibe? Mone meniꞌibe. Yogo feꞌnohi asagaꞌi yaꞌma melugu niꞌinana li baga ilenogo, to mehaꞌa fenene higo bati huto minalifihe? Oꞌe. Ya huto meniꞌibe.  
\v 38 To bo moneubafi yaꞌma ka mekehelise foipa nehana kanagu nani kumu to kaꞌnimu megesa hu nimilenogo, nani Kokulumaguti limiꞌohuna Bomofita, alihi ana huto nemegesa hu emito minalube. Nani alihi afoꞌnifu neleꞌmo bati hulenogo to fana mehaꞌni besa lago nohutoꞌni to hetofa agelomagi hiti aluna kanagu nani ana boꞌmu nemegesa hu emito minalube. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\c 9  
\p
\v 1 To Yesu ka mone hiti ma lu epiꞌehina: Lusiga lu nolepube. Alihi Huꞌmau ai kapoꞌa amuya hiti leꞌmo huto hilina kanagu yaꞌma bonaꞌi yatai malo nehanaꞌa moneꞌamagi enali mefilise nehite bu galanaꞌmu yabe. Yesu ya luꞌehina yabe.   
\s1 Yesuhi gufaꞌalo sipi fana to etoꞌehina  
\r Mt 17:1-13; Lk 9:28-36  
\p
\v 2 To yalo, loeyagi loeyagi loeyagi yege yupahi su holago, Yesu Pitanogo Yemesinogo Yonigihi eneleꞌmoto buto sipi kosagu titoꞌa, anaga enubuꞌanilo gufaꞌa gulu foto besa lago yege fiseꞌna huto minoꞌehibe.  
\v 3 To kataꞌa ana huto besa lago lusi koholina lolo huꞌehibe. Melugu bonaꞌmagi kata okala henogo ya suhi huto koholina lolo menohibe. Lusi koholina gofa huto lolo huꞌehina yabe.  
\v 4 To Yesu ya huto yege fiseꞌna lolo nohigo, koyapa bomaleꞌi Elaiya hiti Mose hiti enubulo huto hiteꞌatiti Yesu hiti kaga lite nehago bu geꞌahabe.  
\v 5 To Pitau Yesuhi ma lu emiꞌehina: Oho, babafio. Lali ma hepatoga bati huto nominone. Lali yege goli nohi loe yagi mone yagi gilune. Kaika mone Mosehi mone Elaiyahi mone ya huto gilenogo nokebesifiye?  
\v 6 Enali panaꞌalobomagi enelesa gofa ligo, Pitau koli nohuto hena ka lilube, luto ekesa kehelito ana ka luꞌehibe.  
\v 7 To yalo enalitoga sopohi gilago soponuguti nogo moloto ma luꞌehina: Yaꞌma bo naniꞌni panaꞌni nohibe. Nigi moneko panaꞌni nibita huꞌehina panaꞌni nohinagi kaꞌa kehelilo.  
\v 8 Ya ligo, enali bu ge saga hiteꞌani fato bomaleꞌi felefa haꞌigo, Yesu aiꞌasigo nohigo bu geꞌahana yabe.   
\p
\v 9 To alihi kosaloti nelimigo, Yesu amuya ka lu epito ma luto ka epekiꞌehina: Lenali yatai bu geꞌahanana bonaꞌmagihi lu meepilo. Alihi nani, Kokulumaguti limiꞌohuna Bomofita filiꞌohunaguti ho notinogoꞌni bati hite ka lu epilabe.  
\v 10 Ya ligo, enali kehelite ka lu meepise mineteꞌani, suguna hite enegekesa yigiba yigiba hite mineꞌahabe. Ai filiꞌehinaguti ho tilube luto nolina kamofihi hapaꞌa henana niꞌibe lite enegekesa kehelite ai loka hago ai loka hago hite mineꞌahana yabe.  
\v 11 To Yesuhi ma lite loka heꞌahabe: Enali mono ka negana bonaꞌmagi Elaiya yataꞌa olenogo yabe lite nelana ka henabe lite ya nelabe?  
\v 12 Ya lago, ai kaꞌanilo nonaꞌa ma lu epiꞌehina: Maꞌnaka. Elaiya yataꞌa oloto asagaꞌna leꞌmo bati hilibe luto mono kagu akeyeꞌahana niꞌibe. To Kokulumaguti limilina Bomomuꞌi henana keyeꞌahana niꞌibe? Ai kumu ma lite liꞌahanamo niꞌina: Bonaꞌmagi enemegesa hi emite luna lana asagaꞌi hi etelenogo gabuꞌa sipina gilinaꞌmu yabe. Ai kumu ya luto mono fayanugu keyeꞌahanamo niꞌibe.  
\v 13 To nani ma luto lu lepilugi keheliꞌehilo. Elaiya ao su hoꞌehinagihe. To olago, enali sibi suhi asagaꞌna hi eteꞌahabe. Asagaꞌna enegekesa yigiꞌahanamofihi suhi yaꞌma hi eteꞌahana yabe. Mono kalugu ana hi etalabe luto koyapa koyoꞌehina niꞌibe. Ai kumu koyoꞌehina ka asagaꞌi ahuto huꞌehina yabe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Yesu mone panaꞌmofihi komopaꞌaguti foipa fele leꞌmo heꞌmiꞌehina  
\r Mt 17:14-21; Lk 9:37-43  
\p
\v 14 To alihi enali limite bite asaga panaꞌalobomagi nehanaga nehetite, babu bonaꞌmagi enalitoga ete li gehesa nehago mono ka negana bonaꞌmagi enali hiti kenasabo nebigo bu geꞌahana yabe.  
\v 15 To nehetigo, asaga bonaꞌmagi Yesuhi bu negeteꞌani yege fite aitoga hololu lite bite be tigiꞌahabe.  
\v 16 To Yesu panaꞌaloboꞌamagihi ma luto enoloka hoꞌehina: Lenali enali hiti hena ka lite mineꞌahabe?  
\v 17 To bo moneuba, li gehesa nehanaguti, ma luto lu emiꞌehina: Oho, Babafio. Nani panaꞌnimo foipa fele komopaꞌagu nohigo, ka meluse nominabe.  
\v 18 To fato fato yupapogu feleuba ekesalo i hekini lolago, ai kana fu tito libiꞌna goya goya nohuto to baga yogoꞌa heni sala nokoto to gufaꞌa kesepu kesepu ilata nohibe. To nani ana panaꞌni kaitoga leꞌmoto bilubeꞌmu nohutoꞌni yaꞌma panaꞌaloboka, lenali leꞌmo heꞌmi etalo luto enoloka honamo enali leꞌmo bati mehi etese mineꞌahana yabe.  
\v 19 Ya ligo, ai ma luto lu epiꞌehina: Abo. Lenali yatai bonaꞌi nanitoga lenemehi mebina bonaꞌi nehabe. Nani lenalitoga henaki yupahi minelenogomo nanitoga lenemehuba bilibe? To henaki yupahi lenegeba hulenogo ka kehelilabe? Ana panaꞌmo nanitoga leꞌmete alo.  
\v 20 Ya ligo, enali ana panaꞌmo aitoga leꞌmete ago, ana feleuba Yesuhi bu nogotoꞌa panaꞌi kalake nohago melugu kanafu tito nokoto kese kese noito, libiꞌna goya goya huto koꞌehibe.  
\v 21 To Yesu ana panaꞌmofihi afoꞌafihi ma luto loka hoꞌehina: Panaka henaki kanagu ya huto minoꞌehibe? To afoꞌafu: Koyapasana, lagasoꞌasi nohinati ya suhi luꞌehibe.  
\v 22 Ya huto minoba minoba nohigo ana feleuba panaꞌnimofihi halubeꞌmu fato fato yupahi logogu leꞌmo laki huꞌehina yabe. To fato fato yupahi nagami hefunugu leꞌmo nofu tuꞌehina. To kaiya leꞌeheꞌmalatamo keheli bati nohapiye? To kai keheli bati hulotoka kekeꞌi nolu leꞌetotoka leꞌeheꞌmobo.  
\v 23 Ya ligo, Yesu ma lu emiꞌehina: Kai henabe luto keheli bati nohapiye luto noloka hane? Nanitoga keheli uleꞌale huto komopaꞌa nimilina bouba asagaꞌna bati huto li huto hilinaꞌmu yabe.  
\v 24 To panaꞌmofihi afoꞌafu anaꞌasi sipi nogo moloto ma luto lu emiꞌehina: Babafio. Kaitoga keheli uleꞌale nohube. Akuꞌi mone keheli sibina nohunagi, neheꞌmobo.   
\p
\v 25 Ya ligo asaga bonaꞌmagi hololu lite hetegete neago, Yesu bu enogoto foipa felemofihi ma luto ka emekiꞌehina: Kai foipa fele yale. Ekesaꞌa bagaꞌa i hekini loꞌahata fele yale. Ma panaꞌmofihi komopaꞌaguti heꞌmi etoto bufa hulotoka akuꞌi aitoga meobo. Heꞌmi etoto buboꞌma.  
\v 26 Ya ligo ana feleuba sipi nogo moloto panaꞌi kalake gofana huto ho etoto heꞌmi etoto bufa hulago, ana panaꞌi filiꞌehina legi huto minabe. To asaga bonaꞌmagi bu gete: Afilifa huꞌehibe lite liꞌahana.  
\v 27 To Yesu buto yato lito leꞌmo saga higo, ana panaꞌi ho tito batiꞌna minoꞌehina yabe.   
\p
\v 28 To alihi Yesu nonugu tilago panaꞌaloboꞌamagi suguna hite ma lite loka heꞌahana: Lali ana felemofihi heꞌmi etaluta henabe luto bati mehuꞌohune?  
\v 29 To ai ma luto lu epiꞌehina: Yaꞌmana felemo amuya keneꞌi nohina yabe. Lenali faꞌmene leꞌmo heꞌmilana meniꞌibe. Huꞌmamofitoga yataꞌa nunumu hite loka helete alihi bati hite leꞌmo heꞌmilanaꞌmu yabe.   
\s1 Yesu fililina ka mone hiti lu epiꞌehina  
\r Mt 17:22-23; Lk 9:43-45  
\p
\v 30 To enali ana hepatogati heꞌmite bite Galili kapogu kapo melete biꞌahabe. To Yesu: Nani kumu bonaꞌmagi kehelilana lagaꞌni menebesibe luto ligo sugunaꞌi biꞌahabe. Ai panaꞌalobo kaga lu epito nohigo sugunaꞌi biꞌahana yabe.  
\v 31 To ai ma luto kaga lu epiꞌehina: Bonaꞌmagi alihi nani Kokulumaguti limiꞌohuna Bomofita neleꞌmete bite nahalabe. To nehe fililenogoꞌni loeyagi moneyagi yegegu keligu minolotoꞌni akuꞌi ho tilube.  
\v 32 Ya ligo, enali yaꞌma kaꞌa enelepiseꞌnamofihi mekehelise nehanati to akuꞌi enelesaꞌani ligo hapaꞌa loka mehese mineꞌahana yabe.   
\s1 Kiyiꞌafu ai sipi bo minalibe?  
\r Mt 18:1-5; Lk 9:46-48  
\p
\v 33 Bite bite Kapaneami hepatoga nehetigo Yesu nonugu tito nominotoꞌa panaꞌalobo ma luto enoloka habe: Lali kapogu noototi lenali henabe kaga lite kenasabo bite mineꞌahabe?  
\v 34 To enali kaga melise mineꞌahana. Henaꞌmube? Enali kapogu neete yaꞌma folagahaꞌanigu kiyiꞌafu sipi bo minalibe lite kenasabo bite mineꞌahana yabe. To yaꞌmu enelesaꞌani ligo, ka melise mineꞌahabe.  
\v 35 Ya hago Yesu komopaꞌatu keheliloto meto minotoꞌa panaꞌaloboꞌa 12 magi kehe igo ago ma lu epiꞌehina: Kibina bouba faꞌmenenaꞌmu kibina bo lolo nohifihe? Oꞌe. Ai yataꞌa faꞌmene bo nohuto asaga bonaꞌmagihi koko hu epoloto alihi kibina bo lolo nohibe.  
\v 36 Ya luloto, lagaso yagapanaꞌi mone leꞌmo saga huto enali folagahaꞌanigu leꞌmo ho tito nu kiloto nohuto ma lu epiꞌehina:  
\v 37 Bo moneuba nani kumu luto yaꞌma yagapanaꞌmagihi moneꞌa be tigito leꞌmoto gulu hilina bouba ai ana huto nebe notigibe. To nani nebe tigilina bouba ai ana huto noho lifiꞌehina bo Huꞌmau ana huto be notigibe. Yesu ya luto lu epiꞌehibe.   
\s1 Fatehatini lolo mehilina bouba lenalalutinifu nohilibe  
\r Lk 9:49-50  
\p
\v 38 To Yoniu ma lu emiꞌehina: Babafio. Laliya, bo moneuba kigika hoto foipa fele eneleꞌmo noheꞌmigo bu gototi: Ya mehubo luto lu laga hu etoꞌohuta yabe. Ai lali lemegeꞌi menomalana bo nohinagihe.  
\v 39 Ya ligo, Yesu ma luto lu emiꞌehina: Oꞌe, ya luto lu laga mehu etobo. Boubafi nigiꞌni hoto hetofa suhi topa hose suhi hulata bouba ai akuꞌi meleꞌisi nemegeka melilinaꞌmu yabe.  
\v 40 Lalitoga megesa hu melimilina bouba lalitoga nominana bo nohibe.  
\v 41 Lusiga lu nolepugi keheliꞌehilo. Bo moneubafi moneuba lenali Kilisitohi nagaꞌi nehana kumu luto nagamiꞌi mone nesiꞌasi lepinogo, Huꞌmau alihi nonaꞌa hetofanaꞌa emilibe. Nani bonaꞌni nagami epiꞌahatalo yabe luto minaꞌa emilibe. Yesu ya luꞌehibe.   
\s1 Miꞌmi huseꞌnauba foipana li huto nohibe  
\r Mt 18:6-9; Lk 17:1-2  
\p
\v 42 To ka mone hiti ma luto lu epiꞌehina: Akuꞌi bo moneubafi moneuba yaꞌma lagaso yagapana mone leꞌmo foipa hulenogomo, Huꞌmau ana bomofihi gofana huto ka emekiloto osahi emilinaꞌmu yabe. Ana bomofihi lubahaꞌalo efa kosa sipina nagatu mu tifilete to sipi hefupogu leꞌmo heꞌmi eteꞌahatita bati hititaꞌmu yabe. Huꞌmau lusina huto halina niꞌibe.  
\v 43-44 To ya huto niꞌigo, kayapotu foipana huse bo nohapi, ana kayapo laga hu heꞌmibo. Kayahi luga luga hiti niꞌigo logo loba loba huto mesobose hepatoga bilata bati mehuꞌehibe. To kayahi mone kegiꞌa meniꞌinogo Huꞌmamofihi kapogu tito minoba minoba hilata ya bati huto niꞌibe.  
\v 45-46 To ana huto kigitu foipana huse bo nohapi, ana kigigusaka laga hu heꞌmibo. Kigi luga luga hiti nohuto logo loba loba huto mesobose hepatoga bilata bati mehuꞌehibe. To kigigusa mone kegiꞌa meniꞌinogo Huꞌmamofihi kapogu tito minoba minoba hilata, ya bati huto niꞌibe.  
\v 47 To kubuloti foipana huse bo nohapi, ana kubu li buyu hu heꞌmibo. Kubuka luga luga hiti nohuto logo mesobose hepatoga bilata bati mehuꞌehibe. To kubuka mone kegiꞌa meniꞌinogo Huꞌmamofihi kapogu tito minoba minoba hilata, ya bati huto niꞌibe.  
\v 48 Yaꞌma logo hepatogaya logoꞌa mesobose loba loba huto nolago anaga bilana bonaꞌmagihi enugufaꞌani pata siba siba nohigo sigifaꞌmagi enugufa neba neba hite nelabe.   
\p
\v 49 To anaga bilana bonaꞌmagihi enugufaꞌanilo, lali noseꞌnagu hege kusu kusu tito nohuta suhi huto, anaga enugufalo logomo kusu kusu tito lalibe. Yesu ya luto lipoti epiꞌehina yabe.  
\v 50 To ka mone hiti ma luto lu epiꞌehina: Hegemoya hetofa noseꞌna niꞌibe. Akuꞌi ekesaꞌa meniꞌigo, bati menohibe. Ekesaꞌa meniꞌinogomo lali hiyaꞌa huto leꞌmo bati hilune? Leꞌmo bati hilutaꞌa meniꞌibe. To lenaliya hetofa hege legi hite minete sibina mehise bati hite minalo. Lenali koguna ite minalo. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\c 10  
\s1 Bouba lihaꞌa leꞌmo heꞌmilina ka Yesu luꞌehina  
\r Mt 19:1-12; Lk 16:18  
\p
\v 1 Yalo Yesu to panaꞌalobomagi anagati heꞌmite bite Yutia kapogu biteꞌani to Yotani nagami muya beletoga niꞌina kapogu biꞌahabe. To anagu babu bonaꞌmagi Yesutoga ete li gehesa nehago ai mone yupahi hiti kaga lu epilata huto minoꞌehibe. Ai hapaꞌa ya huto niꞌina yabe.   
\p
\v 2 To Felosi bonaꞌmagi aiꞌi fi taga hi etaluneꞌmu nehite ete ma lite loka heꞌahana: Ma bose. Bo moneuba lihaꞌa leꞌmo heꞌmilinaꞌa yaꞌma bati huꞌehifi bati mehuꞌehibe. Kai lu limibo.  
\v 3 Ya lite lago ai ma luto lu epibe: Moseu hena ka luto koyoꞌehina nekehelifiye?  
\v 4 To enali ma lite lu emiꞌahana: Moseu ma luto luꞌehina: Bo moneuba lihaꞌa leꞌmo heꞌmilubeꞌmu nohuto ai yataꞌa fayahi mone goto emiloto yalo leꞌmo heꞌmilinaꞌmu yabe. Moseu ya luto koyoꞌehina yabe.  
\v 5 To ya lago, Yesu ma luto lu epiꞌehina: Moseu lenali komopatini efahi fiꞌehina bo nehago keheliꞌohutoꞌa ana ka luto koyoꞌehina yabe.  
\v 6 To koyapa Huꞌmau asagaꞌna hapi fito li huto huꞌehina kanagu ai ma luꞌehina: \it Bo hiti aꞌi hiti li huto huꞌehina yabe.\it*  
\v 7 To yalo ai ma luto luꞌehina: \it Bouba itoꞌafinogo afoꞌafinogo heꞌmi etototo lihaꞌa nohinalo buto minalibe.\it*  
\v 8 To anaga bigo, etali li nupa hite minete kogunale lolo hite minalaꞌibe. Huꞌmau ya luto lu moloꞌehigo, yaꞌmu etali alobole loe bonate meminese moneko bonaꞌi minalaꞌina niꞌibe.  
\v 9 To ya higo, Huꞌmau leꞌmo nupa huꞌehina alobole, lenali bonaꞌmagi loko mehi etatalo. Yesu kaꞌanilo ya luto luꞌehina.   
\p
\v 10 To alihi nonugu tite neminete, panaꞌalobomagi ana kagaꞌmu loka heꞌahabe.  
\v 11 To ai ma luto lu epiꞌehina: Bouba lihaꞌa leꞌmo heꞌmiloto to fato aꞌi lilina bouba, ai gumina nofalabe.  
\v 12 To ana huto, aꞌuba bahaꞌa heꞌmeto fato bolo bilina aꞌuba, ai ana huto gumina nofalabe. Yaꞌma suhi sigimi hilata nehana yabe.   
\s1 Yesu yagapanaꞌi lusa gi epoloꞌehina  
\r Mt 19:13-15; Lk 18:15-17  
\p
\v 13 To yalo, bonaꞌmagi yagapanaꞌani aitoga eneleꞌmete ete Yesu bako hu epoloto enunu kito lusa gi epalalibe lite eneleꞌmete neago, panaꞌaloboꞌamagi ka epekite lu laga hiꞌahabe.  
\v 14 To ya hago, Yesu bu enogoto keheliloto panaꞌaloboꞌa sipi ka epekito ma lu epiꞌehina: Oꞌe. Ya mehilo. Lagaso yagapanaꞌmagi nanitoga bati hite alanaꞌmu yabe. Lu laga mehilo. Yagapanaꞌi suhi hite nemina bonaꞌmagi Huꞌmamofihi kapogu tilanaꞌmu yabe. Lusiga lu nolepube.  
\v 15 Bo moneubafi moneuba lagaso yagapanaꞌmofihi suhi huto Huꞌmamofitoga agoya hu emilina bouba, ai Huꞌmamofihi kapogu tilinaꞌmu yabe. To bo moneubafi moneuba lagaso yagapanaꞌmofihi suhi huto Huꞌmamofitoga agoya hu meemilina bouba, ai Huꞌmamofihi kapogu metilinaꞌmu yabe.  
\v 16 Yesu ya luloto, yagapanaꞌmagi enunu kito yapo enugufalo li moloto bebe sana ka lu epito minoꞌehina.   
\s1 Yogo feꞌnohi babu luto li nupa huꞌehina bomofihi kaꞌa  
\r Mt 19:16-30; Lk 18:18-30  
\p
\v 17 To alihi Yesu kapo malalubeꞌmu nohigo, bo moneuba hololu luto oto aitoga lahupa nohi fito ma luto loka hoꞌehina: Oho afoꞌnigabe. Bati bo nohane. Nani henaꞌni hulenogoꞌni nemehuba minoba minoba hilibe? Lu nimibo.  
\v 18 Ya ligo, Yesu ma luto lu emiꞌehina: Kai nani kumu henabe luto bati bo nohane luto nolane? Asaga bonaꞌmagi bati bo menehana yabe. Huꞌmau aiꞌasigo bati bo nohina yabe.  
\v 19 To Moseu keya ka luꞌehina kaꞌa asagaꞌi kai keheliꞌahata niꞌibe. Mone: \it Kai bonaꞌi ho mefilibo, \it*nolibe. To mone: \it Aꞌi gumina mefolobo, \it*nolibe. To mone: \it Gumina melibo, \it*nolibe. To mone: \it Ka foya nelinogo kai faga faga melubo. \it*To mone: \it Soya ka luto feꞌnohi melibo. \it* To mone: \it Itokafinogo afokafinogo kagaꞌatiti keheli etimibo\it*. Yaꞌma keya ka kai akeheliꞌahata niꞌibe.  
\v 20 To ya ligo, ana bouba ma luto lu emiꞌehina: Oho, afoꞌnigabe. Yaꞌma keya ka asagaꞌi lagasoꞌasi minona kanaguti kehelito megeꞌi mololata nohuna yabe.  
\v 21 Ya ligo, Yesu aiꞌi bu goto minoto ginaga nofigo ma luto lu emiꞌehina: Kaika hapaka monekoꞌisi mehuꞌahatana niꞌibe. Kai buto feꞌnohakalotiꞌi minaꞌa lilotoka ito buto enumuhi menina bonaꞌmagihi epiletogomo Huꞌmau kokulumaga kemetahanaka yege yegeꞌna molo ketalinaꞌmu yabe. To yaꞌma hulotoka oto nemegeꞌi molobo.  
\v 22 Ya ligo, ana bouba keheliloto li pisigito minoꞌehibe. Henaꞌmube? Aiꞌa feꞌnohaꞌa babu luto niꞌigo kehelito komopaꞌa keta higo li pisigiloto nohinagati bufa huꞌehina yabe.   
\p
\v 23 Ya higo, Yesu bu goto bonaꞌi bu go beloloto panaꞌalobomagihi ma luto lu epiꞌehina: Ke. Yogo feꞌnoho bonaꞌmagi Huꞌmamofihi kapogu tilana keta gofa nohibe.  
\v 24 Ya ligo, panaꞌalobomagi kaꞌamuꞌi topa hete: Abo. Keta hina ka nolibe lite ai lu eminogo ai lu eminogo hite nehago Yesu ka mone hiti ma luto lu epiꞌehina: Panaꞌaloboꞌnise. Enali yogo feꞌnohi enemetahanaꞌani niꞌina bonaꞌmagi Huꞌmamofihi kapogu tilana keta gofa nohibe.  
\v 25 Kameli yagauba neka hokolo kapoꞌagu kikipa hoꞌehinaꞌa faꞌmene bati huto bilifiye? Oꞌe. Amuya moloto fito foloto bilinaꞌmu yabe. To ana huto feꞌnohaꞌa silagaꞌi niꞌina bouba Huꞌmamofihi kapogu tilina keta gofa huꞌehina yabe.  
\v 26 Ya ligo enali lusina hite topa hete ma lite lu emiꞌahana: Yahi, hiya bonaꞌmagi Huꞌmamofihi kapogu tilabe? Kiyiꞌafu bati hinogo Huꞌmau buto bilina niꞌibe?  
\v 27 Ya lago Yesu enali enamapahi fito ma luto lu epiꞌehina: Bonaꞌmagi lolo mehilanaꞌa huto niꞌibe. To Huꞌmau ai bati nohuto eneheꞌmalinaꞌa huto niꞌibe. Ma melugu bonaꞌmagi lolo hilanaꞌa keta hilina asagaꞌnamofihi enali lolo mehilanaꞌmu yabe. Huꞌmau ai amuyaꞌa hiti bouba ketaꞌa hitiꞌnamofihi lolo hilinaꞌmu yabe.   
\p
\v 28 Ya ligo Pitau: Laliya nasana asagaꞌnati heꞌmitoti kemegeꞌi moloto oꞌohuta yabe, luto noligo Yesu ma luto luꞌehina:  
\v 29-30 Oꞌyo, to lusiga lu nolepunagi kehelilo. Bo moneubafi moneuba nani kumu luto to ka lamanaꞌamofi kumu luto nasanaꞌa heꞌmilina bouba faꞌmene minalifihe? Oꞌe. Nani kumu to kaꞌnimu luto hepaꞌagati to meꞌagati heꞌmito, to gonamu tamuꞌamagi etaliꞌagi afoꞌagi itoꞌagi heꞌmi epalalina bouba ai yatai ma melugu nohutoꞌa, to bonaꞌmagi kalanaꞌi nehi etago nohutoꞌa ai asagaꞌna lilibe. Hepaꞌa hiti, meꞌa hiti, gonamu tamuꞌa hiti etaliꞌagi hiti itoꞌagi hiti yagapanaꞌa hiti yege yegeꞌna lilibe. Yatai ma melugu nohuto lilinaꞌmu yabe. To alihi yupahi, kokulumagu mino kosaba huseꞌna liloto to minoba minoba hilinaꞌmu yabe.  
\v 31 To yatai sipi bo nehanaꞌamagi moneꞌa akuꞌi alihi faꞌmene bo minalabe. To yatai faꞌmene bo nehanaꞌamagi moneꞌa enali alihi sipi bo minalabe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Yesu fililinamofihi kaꞌa mone hiti luꞌehina  
\r Mt 20:17-19; Lk 18:31-34  
\p
\v 32 To alihi, enali Yelusale hepatoga biluneꞌmu nehite kapo meleteꞌani to Yesu kohe toto nobigo panaꞌaloboꞌamagi enuluhaya bigo kapo nebago to enali enemegeꞌi melete nebana boanaꞌmagi koli hite biꞌahabe.  
\v 33 To Yesu panaꞌaloboꞌa 12 magihi eneleꞌmoto butoꞌa, bonaꞌmagi alihi hi etalana ka hapi fito lu epito ma lu epiꞌehina: Bu galo. Lali Yelusale hepatoga notubune. To anaga sipi mono bomagi to mono ka negana bomagi hiti enali Kokulumaguti limiꞌehina Bomofihi ka foya li etelete fisa ilanaꞌmu yabe. Ya hilete leꞌmete bite fegutoga bonaꞌmagitoga heꞌmi etalanaꞌmu yabe.  
\v 34 To enali kiya hi etete to gufaꞌalo libiꞌna hetete osahi emite yalo ho fililabe. Filifa huloto loeyagi moneyagi yege yupahi keligu minoloto, yalo akuꞌi ho tilinaꞌmu yabe, luto Yesu aiꞌa kumu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Yemesiugo Yoniugo etali kaba bole minaluꞌibeꞌmu liꞌahaꞌina  
\r Mt 20:20-28  
\p
\v 35 To Yesu ya ka noligo, Sepetihi panaꞌamaleꞌi Yemesigi Yonigi aitoga ete ma lite lu emiꞌahaꞌina: Afotiꞌagase. Leꞌali yatai koloka haluꞌinaꞌa kai oꞌe meluse leꞌemibo.  
\v 36 To ai: Henana hu letetalube? Henana noloka halaꞌibe, luto lu etimigo,  
\v 37 etali ma lu emiꞌahaꞌina: Alihi Huꞌmau sipi bo keleꞌmo ho tilenogo leꞌali sogakalo lamagakalo luga luga minaluꞌina bati hilifiye?  
\v 38 Ya nelaꞌigo Yesu ma lu etimiꞌehina: Letali noloka haꞌinamofihi mekeheliꞌahaꞌibe. Nani ekesaꞌa nagamiꞌi naluna legitana huto hu netalina niꞌigi letaliba ana konugutiba bati hite nalaꞌina niꞌifiye? To nani alihi nugupisalo keta hina nasana kofilunaꞌa letugupisalo tilenogo letaliba bati hite kofilaꞌina niꞌifiye? Ya ligo, etali: Leꞌali bati huto kofiluꞌibe lite liꞌahaꞌina.  
\v 39 Ya laꞌigo Yesu ma luto lu etimiꞌehina: Maꞌnaka. Letali yaꞌma nagami konuguti nalaꞌinaꞌmu yabe. To ana nani nugupisalo alihi tilinaꞌa letali ana hite kofilaꞌinaꞌmu yabe.  
\v 40 To yaꞌma lamagaꞌnigago sogaꞌnigago minalaꞌinamofihi yaꞌma nani foyaꞌni meniꞌibe. Afoꞌnifu, Huꞌmau ai leꞌmo bati hu etotoꞌehina bomaleꞌi luga lugaꞌni minalaꞌibe. Yesu ya lu etimiꞌehina yabe.   
\p
\v 41 To fato panaꞌaloboꞌa 10 magi yaꞌma ka kehelite Yemesihi Yonihi sipi ka etemekiluneꞌmu nehago,  
\v 42 Yesu enali kehe igo ago ma luto lu epiꞌehina: Lenali fato bonaꞌmagihi hapaꞌani keheliꞌahana yabe. Enali kibina boꞌanimagi kaba boꞌanimagi hutu hata hite enugufa limo titi hite ka epekiba epekiba hite neminana yabe.  
\v 43 To lenali ana suhi hite meminalabe. Lenalitoga sipi botini lolo hilina bouba ai liliꞌna bonatini nohilibe.  
\v 44 To kibina botini lolo hilina bouba ai kele kele panatini nohilibe. Lenali hapatini ya huto minalibe.  
\v 45 To Kokulumaguti limiꞌehina Bo ai henabe luto melugu noabe? Ai asaga bonaꞌmagi kele keleꞌi hi eminogo kibina boꞌani minalube luto oꞌehifiye? Oꞌe. Ai kele keleꞌi hu epalalube luto to eneheꞌmalube luto oꞌehina yabe. To bonaꞌmagi aiꞌi he fililenogo gufaꞌalotiꞌi silaga bonaꞌi foipanaguti mina fito pa so epalalube luto oꞌehina yabe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Bu pisi luꞌehina bo Batimeusi Yesu leꞌmo bati huꞌehina  
\r Mt 20:29-34; Lk 18:35-43  
\p
\v 46 To enali bite Yeliko hepatoga nehetite mineꞌahabe. To ana hepatogati, Yesu panaꞌaloboꞌamagi hiti babu bonaꞌmagi hiti heꞌmite bite nebago bu pisi luꞌehina bouba giꞌa Batimeusi, Timeusihi panaꞌa yagi, ana bouba me kapo beletogaꞌa minoto bonaꞌi ukimi ukimi huto minoꞌehibe.  
\v 47 Ya huto minotoꞌa bonaꞌmagi: Yaꞌma Nasalete hepalo bo Yesu noabe lite nelago, ai keheliloto ma luto kehe iba iba huto minoꞌehina: Akae. Akae. Yesuo. Kai Tebitihi nagaꞌi yale. Kekeꞌi lu netobo.  
\v 48 Ya ligo, asaga bonaꞌmagi: Heꞌmibo. Legeꞌnobo, lite ka emekigo ai akuꞌi sipi nogo moloto amuya moloto ma luto kehe iba iba huꞌehina: Oho. Tebitihi nagaꞌi yale. Kekeꞌi lu netobo.  
\v 49 Ya luto luba luba higo, Yesu kehelilotoꞌa kapogu heꞌmito buto: Ana bo eno, luto lu epigo enali bu pisi luꞌehina bomofihi kehe ite ma liꞌahana: Ma bo yale. Kofokehi lubo. Kai kumu kehe noinagi ho tito aitoga bubo.  
\v 50 Ya lago, ana bouba gutalafaꞌa heꞌmiloto topa hoto hololu luto Yesutoga buto nehetiꞌehina.  
\v 51 Ya higo, Yesu ma luto loka hoꞌehina: Nani henana hu ketalube? To bu pisi luꞌehina bouba ma luto lu emiꞌehina: Oho. Babafio. Nubuꞌni li bati hu netoletogo akuꞌi bu goto minalube.  
\v 52 To Yesu ma lu emiꞌehina: Kai nanitoga keheli uleꞌale nohataloꞌi keleꞌmo bati nohunagihe. Ya hugo hepakaga bati huto bubo. Ya ligo, anaꞌasi buꞌa bati higo bu goto Yesuhi megeꞌi moloto kapo moloꞌehina yabe.   
\c 11  
\s1 Yesu sipi bo legi huto Yelusale hepalugu tiꞌehina  
\r Mt 21:1-11; Lk 19:28-40; Yn 12:12-19  
\p
\v 1 To enali Yelusale hepaꞌi lebato bite Oliba kosalo tite, hepaꞌi mone giꞌa Betani, bege ligite bite mone hepatoga giꞌa Betefasi, anaga nehetiꞌahabe.  
\v 2 To Yesu panaꞌaloboꞌa loemo ho lifilubeꞌmu nohuto ma luto lu etimiꞌehina: Letali miya niꞌina hepatoga bite tilete bihu kasihaꞌasilo toki yaga naga iꞌahana gulu hete nanitoga leꞌmete aliyo. Ana toki yaga kosaba yaga yagi, bonaꞌi megesalo metiꞌahana niꞌibe. Ana toki yagamo leꞌmete aliyo.  
\v 3 To bo moneubafi moneuba: Henabe lite neliꞌibe luto letoloka nehenogomo letali ma lite li epiliyo: Kibina bouba kehe noinagihe. To aku alihi leꞌoho lifinogo leꞌmoto aluꞌinaꞌmu yabe. Letali ya lite li epiliyo. To enali meleꞌisi kehelite ana toki yaga nanitoga ho lifilabe.  
\v 4 Yesu ya ligo, etali kehelilete bite ana hepalugu tite, to kugumalugu nohi kasito toki yaga mone naga iꞌahago,  
\v 5 bu gete gulu hete leꞌmete nebaꞌigo anaga neminana bomagi bu gete: Henabe lite toki yaga gulu hete leꞌmete nebaꞌibe, lite lago,  
\v 6 etali Yesu lu etimiꞌehina ka nonaꞌa lu epiꞌigo enali kehelite: Ana, leꞌmete biliyo, lite liꞌahana yabe.  
\v 7 Bite toki yaga Yesu nohinalo leꞌmete baꞌigo enali megesaꞌalo nakuꞌani lu malago Yesu analo tito minoto kapogu buꞌehibe.  
\v 8 To babu bonaꞌi moneꞌamagi nakuꞌani kapogu li malago, to moneꞌamagi kifiguti yafa haya hetigite lite ete kapomolo tili tele hilete li melela melela hite mineꞌahana.  
\v 9-10 To kohe tete biꞌahana bonaꞌmagi to megeꞌi biꞌahana bonaꞌmagi hiti bite kanipo fite ma lite fokehi liꞌahana: Bogiyo. Fokehi lilo. Huꞌmamofitogati kibina boti noabe. Ai kumu fokehi lilo. Oho. Afotifi Tebitihi nagaꞌi noabe. Kibina bo ho tito minalina kana ahuto hibe. Ananaꞌmu fokehi lilo. Huꞌmamofi kumu fokehi gofa lilo.   
\p
\v 11 Ya lite nelago, Yesu Yelusale hepatoga nehetito tito buto sipi mono nonugu tiꞌehibe. Tito ana nonugu niꞌinanamofihi asagaꞌi bu go beloloto to sinihi gigo, ai i behe huto anaguti heꞌmito buto panaꞌaloboꞌa 12 magi hiti bite Betani hepatoga nehetite mineꞌahabe.   
\s1 Yesu sifehi yafa gumiꞌi hoꞌehina  
\r Mt 21:18-19  
\p
\v 12 Kelete etepo, Betani hepatogati heꞌmite nebago Yesu kauꞌna hago,  
\v 13 to sifehi yafa mone hayaꞌa hesiꞌehigo fotoꞌi bu goto: Legeya hoꞌehilibe, luto anaga buꞌehibe. Buto bu goto to legeyaꞌa halina yupahi meoꞌehigo yaꞌmu legeya mehoꞌehina hayaꞌa anasi niꞌigo bu goꞌehina yabe.  
\v 14 Bu goto ma luꞌehina: Abo. Ma yafa yale. Bonaꞌmagi alihi kanagu legeyaꞌaka ligite menalabe. To ya noligo panaꞌaloboꞌamagi kaꞌa keheliꞌahana yabe.   
\s1 Yesu sipi mono nonugu tiꞌehina  
\r Mt 21:12-17; Lk 19:45-48; Yn 2:13-22  
\p
\v 15 To bite alihi Yelusale hepatoga nehetigo, Yesu sipi mono nonugu tiloto bu goto ipaluga logo bigo ma huꞌehina. Mono nonugu bisinisi melete minaꞌa lilata hite neminana bonaꞌmagihi ana nonuguti eneleꞌmo tufago biꞌahabe. To efahi senisi hila bonaꞌmagihi hitaꞌani li gelehe hu heꞌmigo, efahaꞌani tili tele huꞌehibe. To namalotiꞌi minaꞌa lilata hite neminana bonaꞌmagihi nebelusaꞌani li gelehe hu heꞌmiꞌehibe.  
\v 16 To mono nonugu koko kapoꞌani nemalana bonaꞌmagi lu laga huto kapo hekini loꞌehibe.  
\v 17 To asaga bonaꞌi ma luto kaga lu epiꞌehina: Huꞌmamofihi kagu henabe luto koyoꞌehina niꞌibe? Ma luto koyoꞌehina: \it Nani nohaꞌnigu asaga bonaꞌi noto noto bonaꞌi enali nunumu hite minalabe. Yaꞌmu nunumu nopo yabe lite gi halabe.\it*  
\p Ya luto koyoꞌehina niꞌinagi, aku lenaliya ana nonugu efahi gumina nelina yabe. Ya nehago guminalo nohi alolo huꞌehina yabe, Yesu ya luto ka epekiꞌehina.   
\p
\v 18 To ya higo, olopa mono bomagi to mono ka negana enali ya huꞌehinaꞌmuꞌi kehelite yalo Yesuhi he fililana kapoꞌa sa sa hiꞌahabe. To silaga bonaꞌmagi Yesuhi kagaꞌamu fokehi lite nehago yamofihi enali ai kumu koli hite ho mefilise faꞌmene mineꞌahana.   
\p
\v 19 To utehi noligo, Yesugi ana olopa hepatogati heꞌmite bite kifi hepaluga keꞌahabe.   
\s1 Sifehi yafa hosopa iꞌehinamofihi hapaꞌa  
\r Mt 21:20-22  
\p
\v 20 To etehi foluguꞌi neete sifehi yafa hayaꞌa hiti lufusaꞌa hiti asagaꞌi lo hosopa ito lo i pigiꞌehigo bu geꞌahabe.  
\v 21 To Pitau bu goto Yesuhi kaꞌa beto huto ma luꞌehina: Oho. Afoꞌnigabe. Bu gobo. Sifehi yafamo kai gumiꞌi hoꞌahatogo alo i pigiꞌehina yabe.  
\v 22 Ya ligo Yesu ma luto lu epiꞌehina: Oꞌyo, Huꞌma amuya bo nohinamofitoga keheli uleꞌale hite minalo.  
\v 23 Lusiga lu nolepube. Lenali bo moneubafi moneuba mana kosamofihi ka emekito: Managati heꞌmito buto sipi nagamilugu folobo, luto noluto to komopaꞌagu ekesa loe lae mehuse maꞌnaka luto huto hilibe luto keheli uleꞌale hinogo, Huꞌmau kaꞌa kehelito anana hu etalinaꞌmu yabe.  
\v 24 Yaꞌmu nani kaga lu nolepunagi keheliꞌehilo. Kai Huꞌmamofitoga nunumu huto anaꞌina loka nohotoka, to komopakagu: Hu netalibe luto lamaꞌnaka keheli uleꞌale huto ya huletogo Huꞌmau ai lolo hu ketalinaꞌmu yabe.  
\v 25 To numuna hilubeꞌmu nohutoka to bo moneuba koyapa sibina mone hu ketoꞌehinaꞌa niꞌinogomo kai yaꞌma huꞌehinana komopakaguti li heꞌmiloto komopaka fulu hino. Ya nohutoka numuna hilane. Kai ya huletogo kokulumalo Afokafu Huꞌmau ana huto kaika foipanaka heꞌmi ketoto kaitoga komopaꞌa fulu hilinaꞌmu yabe.  
\v 26 To kai bonaꞌmagihi foipana hi keteꞌahanana komopakaguti meheꞌmiletogo Huꞌmau kokulumalo Afokafu ana huto kaika foipanaka yaꞌma meheꞌmi ketalinaꞌmu yabe. To kaitoga komopaꞌa fulu mehilinaꞌmu yabe.   
\s1 Kiyiꞌafu koho lifiꞌehina niꞌibe lite Yesuhi loka heꞌahana  
\r Mt 21:23-27; Lk 20:1-8  
\p
\v 27 To Yelusale hepatoga mone yupahi hiti nehetiꞌahana. To Yesu sipi mono nopogu humofaꞌna nohigo sipi mono nohi kaba bomagi hiti to mono ka negana bomagi hiti,  
\v 28 enali aitoga ete ma lite loka heꞌahana: Kiyiꞌafu sipi bo nohane luto koho lifigo oto yaꞌma hulata nohane? Kiyiꞌafu lu kimiꞌehigo ya suhi lulata nohane? Lu limibo.  
\v 29 Ya lago ai ma luto lu epiꞌehina: Nani ana huto lenoloka halube. Lenali lenoloka halunaꞌa yataꞌa ka nonaꞌa lu nimilenogo nani alihi noho lifiꞌehina bomofihi giꞌa ho lepilube.  
\v 30 Mafi. Yonihi, kiyiꞌafu ho lifigo oto nagami folo epoloꞌehibe? Kokulumalo bouba ho lifigo oto nagami foloꞌehifi, melugu bonaꞌmagi ho lifigo oto ya huꞌehibe? Lenali ya noluna kagalo lu nimilo.  
\v 31 Ya luto ligo enali musi musi ka lite ai loka hago ai loka hago hite ma liꞌahana: Henabe kaga lu emilune? Lali: Kokulumalo bouba ho lifiꞌehibe, luto lu emilenogo ai: Ya ya, henabe lite agoya hi meemiꞌahabe? luto loloka halibe.  
\v 32 To lali: Melugu bonaꞌmagi ho lifiꞌahabe luto lilupiye? to asaga boanaꞌmagi Yoni kumu hetofa bo, lu huto huto bo yabe, lite nekeheligo yaꞌmu enali koli nehite Yesutoga bite ma lu emiꞌahana: Lali mekeheliꞌohune.  
\v 33 Ya lite kaꞌalo lu emigo ai: Nani ana huto noho lifiꞌehina bomofihi giꞌa ho melepilunaꞌmu yabe, luto lu epiꞌehina yabe.   
\c 12  
\s1 Foipa bomagi bai nagaꞌi foya kaba hiꞌahanamofihi fono ka  
\r Mt 21:33-46; Lk 20:9-19  
\p
\v 1 To yalo, Yesu kaga lu epilubeꞌmu nohuto fono ka ma luto lu epiꞌehina: Bo moneuba nagaꞌi foya kofoto to gegisa fi bego bego hutoꞌa, to kaba bo minalana noho gitoꞌa, to nagaꞌi legeyaꞌa li letite bai nagamiꞌi lolo hilana keli mone kifilotoꞌa, yalo kaba bomagi eneleꞌmo ho tilotoꞌa, fato kapogu buto minoꞌehibe.  
\v 2 To alihi legeya hoto uyaꞌi lago, legeyaꞌa mone ligilube luto kele kele panaꞌa mone ho lifigo bigo,  
\v 3 enali luba sabo hite osahi emite kehe neigo, ai legeya meligise faꞌmene oꞌehina yabe.  
\v 4 Ya hi etago, foya afoꞌafu kele kele panaꞌa mone hiti ho lifigo bigo, enali ana hite osahi emite latahaꞌa i loko hite golahi hilete bati mehina suhi hi eteꞌahana yabe. To yalo kele kele panaꞌa mone hiti ho lifigo bigo aiꞌi he filiꞌahana yabe.  
\v 5 To yalo fato fato yupahi kele kele panaꞌa fato fatoꞌi enoho lifigo bago enali moneꞌa osahi epite to moneꞌa enehe filite ya hi epeleꞌahana yabe.  
\v 6 To yalo foya afoꞌafu ma luꞌehibe: Nani ketoꞌohuna panaꞌni ho lifilenogo buto ka lu epilenogo ka kehelilabe. Ya luto aiꞌa panaꞌa, gi moneko panaꞌa yagi aimo ho lifigo bigo,  
\v 7 enali foya kaba bomagi ana panaꞌi fotoꞌi bu gete ma liꞌahana: Oho. Foya molo lilina panaꞌa noabe. Lali ho fililototi foyaꞌa laliti lilune.  
\v 8 Ya liteꞌani ana panaꞌi leꞌmete bite he fililete, foyaguti leꞌmete bite heꞌmi eteꞌahana yaꞌma luꞌehina kiliheꞌi yabe.   
\p
\v 9 To ya hago foya afoꞌafu keheliloto henana hu epalalibe? Ai keheliloto buto ana foya kaba bomagihi asagaꞌi enoho fililotoꞌa, foya fato bomagi epinogo kaba hilabe. Yesu ya lu epiꞌehina yabe.  
\v 10 To ai ma luto ka mone hiti lu epiꞌehina: Lenali mono bukugu yaꞌma leka mesoꞌahafiye? Ma luto koyoꞌehina niꞌibe:  
\q1 Liliꞌnalo bomagi yaꞌma efapo  
\q1 bati mehina efahi yabe,  
\q1 lite heꞌmiꞌahana.   
\q1
\v 11 Yatai ana efahuba  
\q1 hetofana huto huꞌehina.  
\q1 Sipi Bouba ai ya suhi  
\q1 li huto higo  
\q1 lali fokehi lito nominone.  
\p Lenali ana ka mekeheliꞌahafiye?  
\v 12 Yesu ya ligo, enali sipi mono bomagi kehelite: Laliꞌi ka lemekito ana fono ka luꞌehina yabe lite kehelite Yesuhi nagaꞌi emilubeꞌmu hiꞌahana akuꞌi asaga bonaꞌmagi kumu koli hite heꞌmite bifa hiꞌahabe.   
\s1 Takisi efahi heꞌmise hapaꞌamu Yesuhi loka heꞌahana  
\r Mt 22:15-22; Lk 20:20-26  
\p
\v 13 Bite yalo Felosi bomagi lugaꞌa to Heloti nagaꞌi bomagi lugaꞌa hiti enoho lifigo,  
\v 14 bite Yesuhi miꞌi malaluneꞌmu nehite aitoga ete ma liꞌahana: Babafio. Kai lusiga lulata bo nohane. Kai Huꞌmamofihi kaꞌa maꞌnaka luto lu lepise bo nohane. Bona kumu koli mehuse bo nohuto Huꞌmamofihi kaꞌa lusiga luto lu epise bo nohatagihe. Mafi. Sipi kaba bo, giꞌa Sisa aimofihi takisi efahi emiluta bati huꞌehifi bati mehuꞌehibe? Ana efahi emilupi meemilune? Yaꞌma Lomu gamanimofihi keya ka megeꞌi malalupi, heꞌmilune? Kai lu limibo.  
\v 15 Ya nelago, Yesu enali aiꞌi fi taga hiluneꞌmu enipa nehago kehelitoꞌa ma luto lu epiꞌehina: Lenali henabe lite nimiꞌi nemalabe? Efahi legeyaꞌa mone ite ete nimitogo bu galube.  
\v 16 To ya ligo, enali efahi mone ite ete emilago, ai li saga nohuto ma luto enoloka hoꞌehina: Mana efapolo kiyiꞌafihi mehaꞌa hiti fayahaꞌa hiti niꞌibe?  
\v 17 Ya ligo, enali: Sipi kaba bo Sisahi mehaꞌa yabe, lite lago ai ma lu epiꞌehina: Ya. Ana, Sisahi nasanaꞌa Sisahi emilo. To ana huto Huꞌmamofihi nasanaꞌa Huꞌmamofihi emilo. Ya ligo, enali hetofa ka nonaꞌa epiꞌehinamofi hiti to ai kumu topa hete ka melise faꞌmene mineꞌahana yabe.   
\s1 Bonaꞌi filiꞌahanaguti ho tilana hapaꞌamu Yesuhi loka heꞌahana  
\r Mt 22:23-33; Lk 20:27-40  
\p
\v 18 To yalo Satusi bomagi, enali bonaꞌi fili su helete alihi akuꞌi ho metilabe lite nelana bomagi, enali aitoga ete ma lite loka heꞌahana:  
\v 19 Babafio. Moseu ma luto koyoꞌehina keheliꞌohune: \it Bo mone yagapanaꞌi meketose fililenogomo lihaꞌa gonaꞌauba lilibe. Gonaꞌauba lihaꞌa liloto yagapanaꞌi ketolenogo ya huto goꞌafihi bihaꞌa huto hilabe.\it* Moseu ya luto koyoꞌehina keheliꞌohune.  
\v 20 To mafi. Koguna 7 mineꞌahabe. To yege bouba ai lihaꞌa lito to yagapanaꞌi meketose fililago, ai megesaꞌalo bouba ana aꞌi liꞌehibe.  
\v 21 To ai ana huto yagapanaꞌi meketose fililago, aiꞌa gonaꞌauba liꞌehibe.  
\v 22 To ya huto buto yaꞌma kohona silagaꞌi ana suhi huto ana aꞌi lite yagapanaꞌi meketese fililago, yalo alihi ana aꞌuba ana huto filiꞌehina yabe.  
\v 23 To ya higo, alihi filiꞌahanaguti ho tilana yupahi kiyiꞌafihi lihaꞌa lolo hilina niꞌibe? Yaꞌma kogunamagi asagaꞌi ana aꞌi liꞌahana niꞌibe.   
\p
\v 24 Ya lago, Yesu kaꞌanilo ma luto lu epiꞌehina: Ya. Lenali ya hite keheli fetaga nehabe. Lenali Huꞌmamofihi kaꞌa hiti hapaꞌa hiti mekeheliꞌahabe. To Huꞌmau amuyaꞌa hiti bo nohigo, lenali menekehelibe.  
\v 25 To bonaꞌmagi alihi filiꞌahanaguti ho tilana kanagu anaꞌi kata mehilanaꞌmu yabe. To anaꞌi melilanaꞌmu yabe. Ana kanagu kokulumalo agelomagihi suhi hite minalanaꞌmu yabe.  
\v 26 To filiꞌahanaguti ho tilana kagaꞌmu Moseu koyoꞌehina ka mone bu megeꞌahafiye? Moseu yaꞌma i kulu tito loꞌehina yafa bu goꞌehina yupahi, Huꞌmau hena ka lu emiꞌehina niꞌibe? Ai ma luto lu emiꞌehibe: \it Nani Abalahahi kibina boꞌa Isakahi kibina boꞌa Yakopuhi kibina boꞌa nohube\it*, luto lu emiꞌehina yabe.  
\v 27 Ana kaꞌamofihi hapaꞌa ma huto niꞌibe. Huꞌmau ai enubu hiti nehana bonaꞌmagihi kibina boꞌani nohina keheliꞌohune. To ya higo, enali koyapa bonaꞌmagi, Abalaha yagi, Isaka yagi Yakopu yagi enali fenene mehise nehabe enali mineme bite nehana yabe, luto nolina ka yaꞌma niꞌibe. To lenaliya yaꞌma keheli fetaga nehana yabe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Kohe toto yataꞌa keya ka mone tiꞌehina  
\r Mt 22:34-40; Lk 10:25-28  
\p
\v 28 To enali Yesuhi kaga yaꞌma loka nehago, to Yesu kaꞌanilo kaga bati huto lu noepigo, mono ka enelepise bo moneuba anaga minoto kehelito oto Yesuhi ma luto loka hoꞌehina: Keya ka asagaꞌi niꞌigo, to hiyaꞌa hofa toto be ligiꞌehina ka niꞌibe? Lu nimibo.  
\v 29 Ya ligo, Yesu ma luto lu emiꞌehina: Yataꞌa yaꞌma hofa toꞌehina ka ma niꞌibe. \it Isilaeli nagaꞌi kehelilo. Kibina bo Huꞌmau monekoꞌna nohuto aiꞌasigo kibina bo nohibe.\it*  
\v 30 To kai kibina boka, Huꞌmamofihi kemehi emito, keheli emito minalane. Kipakatu kemehakatu komopakatu kugufakatu amuya moloto aimomuꞌi keheli emito minobo. Yataꞌa yaꞌma niꞌigo to analo yaꞌma ka mone ma niꞌibe:  
\v 31 Kai bonaka kumu kiginaga fito minobo. Kaika kugufaka kaba nohata suhi huto bonakamofihi kaba hu etobo. Yaꞌma keya ka loemoya, asaga kamofihi be ligiꞌehina yabe.  
\v 32 Ya ligo, mono ka enelepise bouba ma luto lu emiꞌehina: Oho. Afoꞌnigabe. Maꞌnaka nolane. Huꞌmau monekoꞌna nohibe luto lusiga nolane. To aiꞌasigo kibina bo nohibe luto lusiga nolane.  
\v 33 To lali bonaꞌmofita ai kumu lipatitu lemehatitu komopatitu lugufatitu amuya moloto lebesito keheli emiluta bati ka nolane. To bonatiꞌmu liginaga fito lugufati kaba nohuto suhi huto kaba hu epalaluta bati ka nolane. To bona moneuba yaꞌma keya ka loemofitoga keheli emilata yauba silagaꞌnamofihi Huꞌmamofitoga noemutana to salamana go emutana silagaꞌi be ligiꞌehina yabe. Kai maꞌnaka nolane.  
\v 34 To yaꞌma bouba ya huto keheli bati huto kaga lu emigo, Yesu kehelise ma lu emiꞌehina: Kai Huꞌmamofihi kapoꞌalo lebatoꞌisi tilubeꞌmu nohane. To ya ligo, bonaꞌmagi enali enelesaꞌani noligo kaga loka mehese mineꞌahana yabe.   
\s1 Mesia kumu Yesu Felosi bonaꞌi enoloka hoꞌehina  
\r Mt 22:41-46; Lk 20:41-44  
\p
\v 35 To Yesu sipi mono nonugu minoto ka lu noepito ma luto enoloka hoꞌehina: Enali mono ka lu enelepise bonaꞌmagi henabe lite Kilisito bo Tebitihi panaꞌa nohibe lite nelabe?  
\v 36 Koyapaꞌa Tebitiu Hetofa Sikalafuꞌuba lu emiꞌehina ka yaꞌma luto ma luꞌehina:  
\q1 Sipi Bo Huꞌmau nani Sipi Boꞌni  
\q1 ma lu emiꞌehina:  
\q1 Kai lamagaꞌnilo minotoka,  
\q1 to nani fatehakamagihi enoho su holenogo  
\q1 melugu minelenogo  
\q1 kai kigigusakatu enemegesaꞌanilo  
\q1 kifita ilane.   
\p
\v 37 Ya luto luꞌehigo Tebitiu ana ka luloto Kilisito kumu: Nani kibina boꞌni yabe, luto yaꞌma gi hoꞌehina. Ya huꞌehigo enali henabe lite Kilisito Tebitihi yagapanaꞌa anasi nohibe, lite nelabe? Yesu ya ligo asaga boanaꞌmagi kaꞌamofihi keheliba keheliba hite ai kumu fokehi liꞌahabe.   
\s1 Keya kaga enelepise bomagihi Yesu lu kuguma hu epoloꞌehina  
\r Mt 23:1-36; Lk 20:45-47  
\p
\v 38 To yalo Yesu kaga luto lipoti epiloto ma luꞌehina: Lenali mono ka lu enelepise bomagi kumu kaba hu bati hilo lu nolepube. Enali yatama kata lusi hetofa kata hepite maketi hepaluga hutu hata hite humofaꞌna hite nehago bonaꞌmagi enalitoga lipite enebe netigibe.  
\v 39 To enali mono nonugu titeꞌani olopa bomagihi hetofa nebelusalo tite neminabe. To sipi noseꞌna nalana yupahi ho tite yafege gelete mineꞌahana.  
\v 40 To enali keto aꞌmagihi feꞌnohaꞌani be nesilite gumina lilata nehana. To asaga bonaꞌmagi kehelite lofokehi lilabe lite yaꞌmu yatama yatama kaga lite nunumu hite mineꞌahana yamofihi hapaꞌani ya huto niꞌibe. Niꞌinaya alihi Huꞌmau ka foya lilina kanagu enaliꞌaniꞌmu fagalo bonaꞌi nehabe lilina, to osahi sipiꞌa mone hiti epilinaꞌmu yabe.   
\s1 Keto aꞌi moneuba efahaꞌa lagasoꞌa mono nonugu heꞌmiꞌehina  
\r Lk 21:1-4  
\p
\v 41 To Yesu sipi mono nonugu minoto efahi neheꞌmina hepaꞌmo bu goto minago babu bonaꞌmagi ete efahaꞌani neheꞌmigo bu goꞌehina. Yaga foya bomagi efahaꞌani babu luto anagu heꞌmiꞌahana.  
\v 42 Yalo keto aꞌi moneuba oto efahaꞌa loe toea anagu heꞌmigo Yesu bu goꞌehina.  
\v 43 Ya bu goto panaꞌalobo kehe igo ago ma luto lu epiꞌehina: Lusiga lu nolepube. Yaꞌma keto aꞌuba heꞌmiꞌehina efahaꞌa yauba asaga bonaꞌi heꞌmiꞌahanaꞌamagihi enebe ligiꞌehina yabe.  
\v 44 Enali efahaꞌani silagaꞌi niꞌinaloti moneꞌa lite ete heꞌmiꞌahabe. To ai muhi menina aꞌi nohuto efahaꞌa asagaꞌi niꞌina to noseꞌna mina fito nalube luto moloꞌehina efahaꞌa yaꞌma aheꞌmi su hoꞌehinagihe. Yanaꞌmu aiꞌa hapaꞌa bati huꞌehinauba enebe ligiꞌehibe, luto Yesu ya luto luꞌehina yabe.   
\c 13  
\s1 Sipi mono nohi tele bilana ka Yesu lu epiꞌehina  
\r Mt 24:1-2; Lk 21:5-6  
\p
\v 1 To Yesu sipi mono nonuguti heꞌmito nolimigo, kolo panaꞌa moneuba ma luto lu emiꞌehina: Oho. Babafio. Bu gobo. Yaꞌma nohi fela nopo yabe. Sipi efaha nohi niꞌibe.  
\v 2 To Yesu ma luto lu emiꞌehina: Yaꞌma sipi mono nohi bu nogapiye? Bu go bati hubo. Alihi kanagu, ana efaha nohi asagaꞌi i tobo silenogo, ana efahi asagaꞌi limo ito moneꞌisi moneꞌisi melugu minalibe.   
\s1 Sipi keta hina nasana fato fatoꞌi huto hilina ka  
\r Mt 24:3-14; Lk 21:7-19  
\p
\v 3 To alihi, panaꞌalobo hiti ana hepatogati heꞌmite bite mone kosalo, giꞌa Oliba, ana kosalo tilete to miya yaꞌma sipi mono nohi bu gete nehago Pitagi Yemesigi Yonigi Atulugi suguna hite ma lite loka heꞌahana: Yaꞌma sipi efaha nohi i tobo silina kana huto hilinaꞌa lali hiyaꞌa huto kehelilune?  
\v 4 Yaꞌma luna lana asagaꞌi hiya kanagu huto hilibe. Lu hokolo hu letobo.   
\p
\v 5 To ya lago ai ma luto hapi fito lu epiꞌehina: Nani yatai lipoti lu nolepube. Lenali kaba hilo. Bonaꞌmagi bahane hete leneleꞌmo keheli fetaga hiluneꞌmu nehinogomo, keheli bati hilo.  
\v 6 Yaꞌma alihi kanagu fato fato bonaꞌmagi babu lite lenalitoga melugu huto hilete ete to faga lite nani nigiꞌni hete: Nani Mesia bo nohube, lenubuto bise linogofi, nani Mesia bo leneheꞌmose nohube linogo, ya hite faga lite lu epiteꞌani yalo babu bonaꞌmagihi eneleꞌmo keheli fetaga hilanaꞌmu yabe. Lenali yaꞌmu kaba hi bati hilo. Bo moneubafi moneuba lenimiꞌi molo lalibe, luto nolube.  
\v 7 To alihi kanagu hiti, noto noto hepatoga luba hilenogo to luba ka nelinogo lenali kehelite koli mehilo. Yaꞌma maꞌnaka luto huto hilinaꞌmu yabe. To yaꞌma kana huto nohinogo meꞌi su halina kana huto hilubeꞌmu menohibe.  
\v 8 Yataꞌa fato fato nagaꞌmagi fato fato nagaꞌi hiti luba hilabe. To mone gihiti bomofihi nagaꞌamagi ho tite mone fato kibinamofihi nagaꞌa hiti luba hilabe. To fato fato hepatoga imimaꞌi lilibe. To fato fato hepatoga noseꞌna fenene hinogo sipi kauꞌna enahalinaꞌmu yabe. To yaꞌmana asagaꞌi huto hulenogo, lenali ma lite kehelilabe. Luna lana keta hina nasana asagaꞌi gofana hilina kana yuhufasi hapi filubeꞌmu nohibe lite kehelilabe.   
\p
\v 9 To yaꞌma huto nohinogo lenalitini kaba hi bati hilo. Boanaꞌmagi alihi lenaliꞌi kefefe hite bite mono nonugu leneleꞌmete bite ka foya lilete osahi lepilabe. Nani kumu lite leneleꞌmete bite gamani bona enubulo to enikibina bona enubulo leneleꞌmete bite ka foya li lepalalabe. To ya hinogo lenali nani kumu ka lamanaꞌa lu epilabe.  
\v 10 Yataꞌa kohe toto lenali naniꞌni hetofa ka lamanaꞌni asaga noto noto kapogu lu yege hete lu epinogo yalo alihi meꞌi asaga baga ito su halina kana huto hilibe.  
\v 11 To enali nagaꞌi lepite leneleꞌmete bite ka foya li lepalana yupahi lenali koli mehilo. To kaga lilana ka lenegekesa keheli keheli hite meminalo. Henaꞌmube? Huꞌmau, ana kanagu leneheꞌmenogo kaga lilabe. Ai lu lepilina ka yaꞌma lu epilo. Lenaligo kaga lilana meniꞌibe. Sikalafuꞌuba lenali hiti moneka nehite fatehatinimagihi kaga li epilabe.  
\v 12 To ana huto, yaꞌma kanagu gonamu tamuꞌa moneꞌamagi ai ho filinogo ai ho filinogo hite minalabe. To bonaꞌi moneꞌamagi yagapanaꞌani enehe fililabe. To panalaꞌi panaꞌmagi moneꞌa ana hite itoꞌanigi afoꞌanigi enehe fililabe. Ana kanagu ya hite minalabe.  
\v 13 To asaga bonaꞌmagi nani kumu lite enipagu sibina nohinogo sipi ka lepekilabe. Ya hi lepalanaya akuꞌi nanitoga koseleꞌi mehose uleꞌale huto minalina bomofi, kanaꞌa su holenogo, Huꞌmau leꞌmalinaꞌmu yabe. Yesu ya luto lu epiꞌehibe.   
\s1 Foipana napaꞌa laga mehina huto hilina ka  
\r Mt 24:15-28; Lk 21:20-24  
\p
\v 14 To Yesu mone ka hiti ma luto lu epiꞌehina: To alihi, sipi mono nonugu foipa suhi napauba hepaꞌi nohi li sibina gofana hulata nohinamofihi lenali bu galanaꞌmu yabe. To yaꞌma koyapa fayapo leka salata bomofita kehelibo. Yaꞌma mono nonugu foipa suhi li huto hilenogo, lenali bu gelete yalo lenali Yutia kapogu nemina bonaꞌi meꞌme hite kosaga tite minalo.  
\v 15 To nohupitalo nominata bomaka feꞌnohi lilube luto nohakagu metise kana su halinagi faꞌmene meleꞌisi bubo.  
\v 16 To ana huto foyagu kai gu kata lilube luto i behe huto hepatoga mebuse faꞌmene bubo.  
\v 17 Ke. Ana kanagu yagapanaꞌani hiti nehana aꞌmagi kumu kekeꞌi li epalalo. To yagapanaꞌi yuhufasi keteꞌahana aꞌmagi kumu leniginaga fi epilo.  
\v 18 To yaꞌma foipa nasana huto hilina kanamuꞌi lenali ma lite nunumu hilo. Yaꞌma kufuga kana huto hu lalibe lite Huꞌmamofihi loka halo.  
\v 19 Henaꞌmube? Yaꞌma kanagu gumiꞌi gofana huto hofa toto tilinaꞌmu yabe. Koyapa kanagu gumiꞌi ya huto metiꞌehina niꞌibe. Huꞌmau meꞌi hiti to asagaꞌna li huto huꞌehina kanaguti buto buto yatai kanagu nehetito, yaꞌma ya huto gofana huto gumiꞌi hoseꞌna metiꞌehina niꞌibe. To ana huto fotoꞌi alihaꞌa hiti, ya huto gofana huto sipi gumiꞌi hoseꞌna metilinaꞌmu yabe. Yaꞌma moneko kanagu gumiꞌi gofana huto sipi huto tilina kana niꞌibe.  
\v 20 Ya higo, Sipi Bouba ana kana leꞌmo tupa mehutita asaga bonaꞌmagi filitine. To Huꞌmau aiꞌa eneleꞌmoꞌehina bonaꞌmagi kumu luto kana aleꞌmo nesi huꞌehina yabe.   
\p
\v 21 To ana kanagu, bonaꞌi moneꞌamagi ma lite lilabe: Bu galo. Mesia bouba maga nehetito lubuto bilibe lite lilabe. To moneꞌamagi: Bu galo. Meyaga nehetito leheꞌmalibe lite lilabe. To yaꞌma ka li lepelenogo lenali kaꞌani mekehelilo.  
\v 22 Akili ka lilabe. To ana kanagu faga faga kaga lu huto huto bomagi hiti to faga mono ka luse bomagi hiti ma lite lilabe: Nani Mesia bo yabe, lite faga lite lilabe. To enali fato fato suhi hite topa hese suhi hite hilete yaꞌma Huꞌmau eneleꞌmoꞌehina bonaꞌmagihi keheli sibina hu epalalune lite babeyafa hite enimiꞌi malalanaꞌmu yabe.  
\v 23 Ya hilanagi to lenali kaba hi bati hilo. Nani yaꞌma huto hilina nasanaꞌmu asagaꞌi lipoti alepiꞌohuna yabe. Yaꞌmu kaba hu bati hilo.   
\s1 Kokulumaguti limiꞌehina Bouba akuꞌi alina kanaꞌamu yabe  
\r Mt 24:29-31; Lk 21:25-28  
\p
\v 24 To Yesu mone ka hiti ma luto lu epiꞌehina: To yaꞌma gumiꞌi gofana huto tilina kana su holenogo yege fenene higo sinihi gilibe. To ikahi hiti besa besa meloto li sabalibe.  
\v 25 To kokulumaguti sonofiꞌi yege yegeꞌna limilibe. To kokulumagu nasana asagaꞌi li gusili gusili hilinaꞌmu yabe.  
\v 26 To yalo, Kokulumaguti limiꞌehina Bouba amuya hiti nohuto to fana mehaꞌa sipi besa nolago, ai sopohi hite akuꞌi kokulumaguti nolimigo, bu galabe.  
\v 27 To ai agelomagihi enoho lifilenogo, bite aiꞌa bita huꞌehina bonaꞌi asagaꞌi noto noto hepaꞌi fato fatoꞌi anagati asaga melugu hepatogati meꞌi nekisalo niꞌina hepatogati silagaꞌi eneleꞌmete elenogo li gehesa hilabe. Yesu ya luꞌehina yabe.   
\s1 Sifehe yafauba bonaꞌi guna isemofihi hapaꞌa lepilata nohibe  
\r Mt 24:32-35; Lk 21:29-33  
\p
\v 28 To mone ka hiti ma lu epiꞌehina: Mafi. Sifehe yafa hapaꞌa lepilugi, kehelilo. Hapaꞌa ma huto niꞌibe. Ana yafamo yahaꞌalo mokoꞌa biloto to hayaꞌa yuhufasi nohesigo, lenali bu gete: Kotaga lilibe lite nekehelibe.  
\v 29 To ana huto yaꞌma maꞌasi lu lepiꞌohunana huto hulenogo, lenali: Kokulumaguti Sipi Botiuba akuꞌi alina yupahi maꞌasi huto hilibe lite, maꞌasi leke ho malalubeꞌmu hibe, lite kehelilabe. Nani lusiga nolepunagihe.  
\v 30 Yaꞌma yatai nehana bonaꞌmagihi kanaꞌani su mehenogo, ana kana hapi filinaꞌmu yabe. Nani kaꞌni fenene huto mefilise yaꞌma huto hilina niꞌibe.  
\v 31 Kokuluma hiti meꞌi hiti alihi fenene huto su halinaꞌmu yabe. To nani kaꞌni lusiga yagi mefilise huto hilinaꞌmu yabe. Yesu ya luto lu epiꞌehibe.   
\s1 Yesu alina kanaꞌamofihi bonaꞌi mekeheliꞌahana  
\r Mt 24:36-44  
\p
\v 32 To Yesu mone ka hiti ma luto lu epiꞌehina: Yaꞌma huto hilina kana asaga bonaꞌmagi menekehelibe. Kokulumaga agelomagi enali hiti menekehelibe. To nani Huꞌmamofihi panaꞌamofita menokehelube. Afoꞌnifu, Huꞌmau aiꞌasigoko keheliꞌehina yabe.  
\v 33 To ya huto niꞌinaya, lenali bu gete minalo. To lenegekesa keheli bati hite minalo. Ana kana huto hilinaꞌa lenali ana hite menekehelibe. Ya huꞌehinagi be go bati hite minalo.  
\v 34 Ma huto anana huto hilibe. Bo moneuba hepato heꞌmito fatoga bilubeꞌmu nohutoꞌa liliꞌna bonaꞌmagihi liliꞌnaꞌaniꞌmu lu epito to bihu kasito minoto kaba nohina bomofihi lu emilina: Kaba huto minobo, luto bufa hilibe. Ya suhi lenali ana hite kaba hite minalo.  
\v 35 Hepa afoꞌafu hiya kanagu alibe lite lenali menekehelibe. Utehi alifi, foluguꞌi alifi, kokole nogo nomelenogo alifi, goꞌi nolinogo alifi, yaꞌma menekehelibe.  
\v 36 To lenubuꞌi keꞌehinogo ai meleꞌisi noenogomo henatini hilabe? To ya higo bu gefe lite minalo.  
\v 37 Nani yaꞌma lu nolepuna ka asaga bonaꞌmagihi ana huto lu noepube. Bu go bati hite kaba hite minalo.   
\c 14  
\s1 Yuta kaba bonaꞌmagi Yesuhi nagaꞌi emilune liꞌahana  
\r Mt 26:1-5; Lk 22:1-2; Yn 11:45-53  
\p
\v 1 To yalo ana kanagu, sipi mono bomagi to mono ka enelepise bomagi hiti Yesuhi suguna huto nagaꞌi emito ho fililune lite mineꞌahabe. To ana kanagu, Yuta bonaꞌmagi asagaꞌi sipi mono yupapo hapi filuneꞌmu hite minete: Loe yupahi su holenogo nagaꞌi emilune lite kana meleꞌahabe. Henaꞌmube? Ana loe yupahi, mono yupahi yagi, sipi noseꞌna loemo laita hilata nehana kana yabe. Mone noseꞌna kana Pasa yabe nelana, yaꞌma koyapa Huꞌmau enubuto buꞌehina yupa kumu yabe. To mone noseꞌna kana enali beleti noseꞌnaꞌani yisiti hiti lolo mehise faꞌmene nenana yaꞌma yupa kumu yabe.  
\v 2 Ana sipi mono kana maꞌasi hapi filuneꞌmu nehago yaꞌma sipi mono bomagi ma lite enegekesa keheliꞌahabe: Lali yaꞌma Yesuhi sipi noseꞌna kanagu ho fililenogomo, asaga bonaꞌmagi kehelite luba hilabe. Ya higo, yaꞌma noseꞌna kana su holenogo ho fililune. Enali ya lite kehelite geba hiꞌahabe.   
\s1 Aꞌi moneuba tu mesebe Yesuhi lataꞌalo heki etoꞌehina  
\r Mt 26:6-13; Yn 12:1-8  
\p
\v 3 To Yesu Betani hepatoga buto mone bomofihi nohaꞌagu tito minoꞌehibe. Yaꞌma koyapa hehe bomofihi, giꞌa Simoni, aiꞌa nohaꞌagu minoꞌehibe. To anaga minoto noseꞌna nonago, aꞌi moneuba efaha kopo kofito aitoga oꞌehina. Ana konugu mesebe nagamiꞌi hetofana niꞌigo, giꞌa Nati yabe, sipi efapoloti mina fiꞌehinaꞌa yaꞌma kofito oto li hokolo huto Yesuhi latahaꞌalo i heki etoꞌehina yabe.  
\v 4 To bonaꞌmagi moneꞌa bu gete enipagu logo bigo, ai lu emigo ai lu emigo hite ma liꞌahana: Akae. Henabe luto ya huto i hekibe?  
\v 5 Ana mesebelotiꞌi minaꞌa 300 kina lito buto musufalo bonaꞌi epitita bati hutitaꞌmu yabe. To ya huto latahaꞌalo faꞌmene hekiꞌehina bati mehina supo hibe. Enali ya lite ana aꞌmofihi ka emekiꞌahabe.  
\v 6 To ya lago, Yesu ma lu epiꞌehina: Oꞌe. Ya ka heꞌmilo. Henabe lite ka emekiꞌahabe? Ka meemekilo. Ai bati suhi hu netoꞌehina niꞌibe.  
\v 7 Enali musufalo bonaꞌi lenalitoga asaga yupahi mineba mineba nehanagi to lenali bati hite fato fato yupahi efahi epilanaꞌmu yabe. To nani lenalitoga asaga yupahi minoba minoba mehilube.  
\v 8 Yaꞌma aꞌmouba nanimo nehe filite keli halanaꞌmu luto yataꞌa mesebe nugufaꞌnilo folo netoꞌehina niꞌibe. Bonaꞌi keli haluneꞌmu nehana suhi huto nugufaꞌnilo mesebe foloꞌehina yabe. Aiꞌa so kiꞌehinaꞌa ahu netoꞌehibe.  
\v 9 To lusiga nolube. Alihi nani kumu ka lamanaꞌa asaga melugu hepatoga bite kaga beto hite lu epilana nehite yaꞌma aꞌuba hu netoꞌehinamofihi kaꞌmu ana hite lu epilabe. Ai hu netoꞌehinamofihi beto hite kaga lilabe.   
\s1 Yutasiu Yesuhi fatehaꞌamagihi enelepise ka moloꞌehina  
\r Mt 26:14-16; Lk 22:3-6  
\p
\v 10 Ya noligo aposolo bo moneuba, Kelio nagaꞌi nohina bo, giꞌa Yutasi, ai anagati heꞌmito buto sipi mono bonaloga buto Yesu kumu gutunu ka lu epilubeꞌmu buꞌehibe.  
\v 11 Buto Yesu nohinalo yamofihi lenelepilube luto lu epigo, enali fokehi lite: Efahi kimilutagihe, lite lu emite meleꞌahana. Yalo ai Yutasiu Yesuhi enelepilina kapoꞌa sa sa huꞌehibe.   
\s1 Yesu panaꞌaloboꞌa hiti Pasa noseꞌna naluneꞌmu hiꞌahana  
\r Mt 26:17-25; Lk 22:7-14, 21-23; Yn 13:21-30  
\p
\v 12 To ana kanagu, sipi noseꞌna beleti noseꞌna yisiti hiti lolo mehise nalana yupahi utehi hapi filuneꞌmu nehago sipisipi yaga nalaꞌa Pasa mono yupapo kumu luto helata nehana kanagu, Yesuhi panaꞌaloboꞌamagi ma lu emiꞌahana: Lali Pasa noseꞌna hiyaga buto nalune? Hiya nonugu noseꞌna li nupa huto laita hu ketalune?  
\v 13 Ya lago, Yesu panaꞌaloboꞌa loemofihi ma lu etimito etoho lifiꞌehina: Olopa hepatoga tite to bo moneuba nagami kohi kofito nobinogo letali bu geletetiti bite megeꞌi biliyo.  
\v 14 To ai tilina nonugu nehetite noho bo ma lite lu emiliyo: Afotifu panaꞌaloboꞌni hiti Pasa noseꞌna naluta nohi hiyaꞌa niꞌibe luto nolibe. Ya lite lu emiliyo.  
\v 15 To ai ifo nonugu leteleꞌmoto tilibe. Anagu sipi nohi mone aiꞌa aleꞌmo bati huꞌehinana letelepilibe. Ana nonugu letali Pasa noseꞌnati li nupa hite leꞌmo bati hiliyo.  
\v 16 Ya ligo, ana loe bomaleꞌi aitogati heꞌmite bite olopa hepatoga tite to Yesu lu etimiꞌehinana yamofihi asagaꞌi bu gelete nohi tite anagu Pasa noseꞌna leꞌmo bati hiꞌahaꞌibe.   
\p
\v 17 To utehi noligo Yesugi panaꞌalobo 12 magi enigiꞌa aposolo bomagi enali hiti ana nonugu tiꞌahabe.  
\v 18 To noseꞌna nete nehago Yesu ma luto lu epiꞌehina: Lusiga nolube. Lenali nani hiti noseꞌna nenana bonaꞌi lenali folagahatiniguti bo moneuba fatehatimagihi nani kumu gutunu ka lu epilinaꞌmu yabe.  
\v 19 Ya ligo, enali enipagu keta higo, hapi fite moneꞌisi moneꞌisi: Nanifiye ligo, nanifiye ligo ya lite loka heꞌahabe.  
\v 20 To ai ma lu epiꞌehina: Lenali folagahatiniguti, aposolo bo moneuba ana hilibe. Nani hiti moneko lapelugu lifito nonana bo yabe, Yesu ya luto luꞌehibe.  
\v 21 To ka mone hiti ma luto lu epiꞌehina: Nani Kokulumaguti limiꞌohuna Bomofita noho fililabe yaꞌma nani kumu mono kagu koyapa keyeꞌahana ka nanitoga ahuto hilibe. To Kokulumaguti limiꞌohuna Bo kumu gutunu ka fatehatimagihi lu epilina bomofihi Huꞌmau gumiꞌi gofa huto halinaꞌmu yabe. Akae. Ana bomofihi itoꞌafu meketatita bati hutitaꞌmu yabe. Huꞌmau gofana huto halinaꞌmu yabe. Yesu ya luto lu epiꞌehina yabe.   
\s1 Sipi Bomofihi yupala noseꞌna  
\r Mt 26:26-30; Lk 22:15-20; 1 Kol 11:23-25  
\p
\v 22 To noseꞌna nenago, Yesu beleti noseꞌna lito bebe sana ka luto yalo i gofa huto epito ma lu epiꞌehina: Lite nalo. Yaꞌmana nani nugufaꞌni yabe.  
\v 23 To yalo bai nagami kohi lito, Huꞌmamofitoga foke ka lutoꞌa yalo li epilago, enali asagaꞌi neꞌahana yabe. To nenago, Yesu ma luto lu epiꞌehina:  
\v 24 Yaꞌma nagamiꞌi golahaꞌni yabe. Huꞌmau bonaꞌmagi kumu luto kaga lu moloꞌehinaloꞌi golahaꞌni limi su halibe. Yaꞌma Huꞌmamofitoga lu mu tifiseꞌnaꞌamu yabe luto golahaꞌni li huto hu moloꞌohube. Yege yege bona kumu luto limi su halinaꞌmu yabe.  
\v 25 To lusiga lu nolepube. Nani yatai bai nagamiꞌi nonobe. Akuꞌi asaga yupahi menalube. To alihi Huꞌmamofihi kapoꞌa huto akuꞌi yalo yuhufasi nalunaꞌmu yabe luto Yesu ya luꞌehibe.  
\v 26 Ya ligo, enali mono nama mone lilete yalo nonuguti heꞌmite bite Oliba kosaga tite mineꞌahabe.   
\s1 Yesu yaꞌma Pitau bahane halina kaꞌmu luꞌehina  
\r Mt 26:31-35; Lk 22:31-34; Yn 13:36-38  
\p
\v 27 To anaga Yesu ma luto lu epiꞌehina: Lenali asagaꞌi heꞌmi netete koli felefa hilabe. Mono kagu Huꞌmau koyapa kaga ma ligo keyeꞌahana: Nani kaba bomofihi holenogo, enali sipisipi yagaꞌa tili tele hite bilabe. Yaꞌma ka luꞌehinaꞌa nanitoga ahuto hilibe. Lenali heꞌmi netete ya hite tili tele hilanaꞌmu yabe.  
\v 28 To alihi Huꞌmau filiꞌohunaguti neleꞌmo ho tilenogo, nani kohe toto buto Galili kapogu buloto akuꞌi li gehesa hilune.  
\v 29 Ya ligo, Pitau ma lu emiꞌehina: Oꞌe. Enali asagaꞌi heꞌmi ketete fele su nehenogo nanigo minalube.  
\v 30 Ya ligo, Yesu kaꞌalo ma luto lu emiꞌehina: Nani lusiga lu nokumube. Kai yatai foluguꞌi kokole loe yupahi nogo memoloꞌehinogo kai nani kumu: Ana bo mekeheliꞌohube, luto bahane hoto loeyagi moneyagi yupahi bahane hoto lu epilane. Yesu Pitahi ya lu emiꞌehibe.  
\v 31 Ya ligo, Pitau amuya moloto ma luto lu emiꞌehina: Oꞌe. Nani kai kumu bahane hoto lu meepilube. Kai hiti nehe fililuneꞌmu nehinogo, ana huto bahane hoto lu meepilube. To nani ana huto nehe fililana bati huto yabe nolube. To panaꞌaloboꞌamagi asagaꞌi ana hite yaꞌma lite liꞌahana yabe.   
\s1 Yesu Gesemani foyagu nunumu huꞌehina  
\r Mt 26:36-46; Lk 22:39-46  
\p
\v 32 Yalo bite mone hepatoga, giꞌa Gesemani bite nehetite, Yesu panaꞌlobomagihi ma luto lu epiꞌehina: Nani Huꞌmamofihi ka lu emito nunumu hu emilubeꞌmu nohunagi, lenali maga minete meto minalo.  
\v 33 Ya luto ai Pitagi Yemesigi Yonigi, enaligo eneleꞌmoto nobigo, komopaꞌagu sipi keta higo ipaꞌagu gabuꞌi gofa gigo ma luto lu epiꞌehina:  
\v 34 Ke. Nemehuba sipi keta higo, nipagu gabuꞌi gofa gigo fililubeꞌmu nohube. Lenali maga minete, kaba hite minalo.  
\v 35 Ya luto yalo nesiꞌasi buloto melugu kana fu tito koloto nunumu huto Huꞌmamofitoga yaꞌma gupisalo gabuꞌi giseꞌnamofihi kanaꞌa akuꞌi huto mehilifi to huto hilifi ya luto loe lugufa ekesa kehelito loka hoꞌehibe.  
\v 36 To ma luto nunumu huto luꞌehina: Oho. Apaobe. Afoꞌnigase. Kai amuyaka hiti bo nohane. Kai asagaꞌna hilatana mone keta mehu ketoꞌehina niꞌibe. To yaꞌma hu netalubeꞌmu nohataya heꞌmilapiye? Kai keheliꞌahane. Yaꞌma nani foyaꞌni meniꞌibe. Kaika so kiꞌahatanamofihi hu netobo. Afoꞌnigabe.   
\p
\v 37 Ya luloto, i behe huto oto panaꞌaloboꞌamagi enubuꞌi nekago, oto bu goto Pitatoga ma luto lu emiꞌehina: Akae. Simonio. Kubuꞌi nokapiye? Kai hupamone kanagu bati huto kaba hu netalataꞌa mehuꞌahapihe?  
\v 38 Yalo enalitoga ma luto lu epiꞌehina: Lenali kaba hite minalo. Yaꞌma Satau fi taga hu lepololenogo lenali foipana hilafi mehilabe. Lenali foipana hi lalagi luto kaba hite minete nunumu hilo. Lenemehuba uleꞌale huto minalubeꞌmu nohinagi akuꞌi lenugufa lapa mebiꞌehina niꞌibe. Yaꞌmu kaba hi bati hite minete nunumu hite minalo.   
\p
\v 39 To Yesu ya luloto mone hiti buto Huꞌmamofitoga nunumu huto yaꞌma koyapa lu emiꞌehina ka ana huto akuꞌi lu emiꞌehina yabe.  
\v 40 To yalo i behe huto oto bu enagago, enali ana hite enubuꞌi kefa hiꞌahabe. Enubu kolo kolo higo, kefa hiꞌahabe. To ai kaga lu epinamo, enali ka melise mineꞌahana. Henaꞌmube? Enubuya higo, henabe ka lu emilune lite, enegekesa yigite legese hite ka melise faꞌmene mineꞌahana yabe.   
\p
\v 41 To ai mone kana hiti buloto oloto bu enogoto ma luto lu epiꞌehina: Lenali ana hite lenabasu bite ke fa nehafiye? Yatai anasi yabe. Kanaꞌni aoꞌehibe. Bo moneuba nani Kokulumaguti limiꞌohuna Bomofita kumu gutunu ka lu epilago, yaꞌma fatehatimagi, foipa bonaꞌmagi nagaꞌi nimiluneꞌmu nealabe. Bu galo.  
\v 42 Nani kumu nagaꞌi fatehatimagihi enelepilata bouba aꞌnoabe. Ho tilo. Lali aitoga bilune.   
\s1 Fatehaꞌamagi Yesuhi nagaꞌi emiꞌahana  
\r Mt 26:47-56; Lk 22:47-53; Yn 18:3-12  
\p
\v 43 Yesu ya noligo, anaꞌasi aposolo bo moneuba, giꞌa Yutasi, ai hiti babu bonaꞌmagi hiti muki osahi to emita osahi kofite neabe. Enali sipi mono bomagi to mono ka enelepise bomagi hiti to olopa mono bomagi hiti enoho lifilago ete nehetiꞌahana yabe.  
\v 44 To Yutasiu koyapa ma luto alu epiꞌehina: Buga. Yaꞌma nani soso hu etaluna bomofihi lenali bu gete nagaꞌi emite li pili kete leꞌmete bilo.   
\p
\v 45 To Yutasiu yalo Yesutoga anaꞌasi oto be tigito: Afoꞌnigabe luto soso hu etoꞌehina yabe.  
\v 46 Ya higo, enali meꞌme hite bite nagaꞌi emiꞌahabe.  
\v 47 To ya hago, anaga minana bo moneuba emitaꞌi li saga hutoꞌa sipi mono kaba bomofihi koko panaꞌamofihi ekesaꞌa i gitigito laga hu heꞌmiꞌehibe.  
\v 48 Ya higo, Yesu ma lu epiꞌehina: Lenali yatai henabe lite osahi hiti emitaꞌi hiti nanitoga kofite neabe? Nani guminalo bo nohufihe?  
\v 49 To nani asaga yupahi sipi mono nonugu lenali nehanalo minoto kaga lu lepilata huto minonamo niꞌinaya to lenali nagaꞌi menimiꞌahanaya yatai henabe lite emitaꞌi hiti osahi hiti lite neabe? Ana, yaꞌma mono kagu koyoꞌehinanauba yatai nanitoga huto hilinaꞌmu yabe.  
\v 50 Ya ligo, panaꞌaloboꞌamagi asagaꞌi aitogati heꞌmite koli feleꞌahabe.   
\p
\v 51 To anaga neheya kola bo moneuba gu kata mehepise koholi kata anasi hepiꞌehina bouba Yesuhi megeꞌi nobigo, enali ai hiti nagaꞌi emilune lite nu nekigo,  
\v 52 ai meleꞌisi kataꞌa enayanugu heto nomoloto gufayapago koli folofa huꞌehina yabe.   
\s1 Mono kanisole bomagi enubulo Yesuhi ka foyagu meleꞌahana  
\r Mt 26:57-68; Lk 22:54-55, 63-71; Yn 18:13-14, 19-24  
\p
\v 53 To enali Yesuhi leꞌmete bite sipi olopa mono bologa leꞌmete biꞌahabe. To anaga sipi mono bomagi asagaꞌi to olopa bomagi hiti to mono ka enelepise bomagi hiti li nupa hite mineꞌahabe.  
\v 54 Yesu anaga leꞌmete nebago Pitau fotoꞌi minoto megeꞌi buto sipi olopa mono bomofihi kugumaꞌalugu tito gimi boꞌamagi hiti meto minoto logo lota huto minoꞌehina yabe.  
\v 55 To sipi mono bomagi to mono kanisolemagi asagaꞌi ka foya liꞌahabe. Ka foya lite, to Yesuhi ho filune lite ai kumu mukulu filina bo sa sa hiꞌahabe. Akuꞌi ho filise ka lilata bo mone huto mehuꞌehina.  
\v 56 Fato fato bomagi Yesu kumu faga lite megeka liꞌahago akuꞌi moneko ka legege hite meliꞌahabe. Fato fato ka liꞌahabe.   
\p
\v 57 To moneꞌamagi ho tite faga lite ma liꞌahabe:  
\v 58 Lali yaꞌma bomofi kumu kaga noligo keheliꞌohuta yabe. Ai ma lulata luꞌehina: Yaꞌma sipi mono nohi bonaꞌmagi giꞌahana nohi nani tele bilotoꞌni akuꞌi loeyagi moneyagi yege yupahi bonaꞌmagi megilana nohi meleꞌisi gilube. Ya noligo, keheliꞌohuta yabe.  
\v 59 Enali ya lite akuꞌi ana hite moneko ka melise sibi sibi ka lite liꞌahana.   
\p
\v 60 To yalo, sipi olopa mono bouba folagato ho tito Yesuhi ma luto loka hoꞌehina: Kai ka meluse minalapiye? Kai kumu kifisa neinaya henabe ka akuꞌi lilane? Ya ligo, Yesu enali kaꞌani gusunupaꞌa meniꞌigo kehelito ka meluse faꞌmene minoꞌehibe.  
\v 61 Ya higo, sipi olopa mono bouba, mone hiti loka hoto ma luꞌehibe: Kai hetofa bo Huꞌmamofihi panaꞌa, Mesia bo nohapiye?  
\v 62 Ya ligo, Yesu ma luto luꞌehina: Nani ana bo nohube. To alihi yupahi nani Kokulumaguti limiꞌohuna Bomofita Huꞌmamofihi lamagaꞌalo minenogoꞌni bu galane. To aku kokulumaguti sopohi hiti noliminogoꞌni bu galane.  
\v 63 Ya ligo, ana sipi mono bouba komopaꞌagu logo bigo, gu kataꞌa li botala itoꞌa Yesuhi ka emekiloto ma lu epiꞌehina: Anasi nolibe. Lali henabe luto fato bonaꞌi enoloka halune?  
\v 64 Aiꞌa bagaꞌaluguti Huꞌmamofihi megeka noligo keheliꞌohune. Henana hu etalune? Lenali kehelite lu nimilo.   
\p
\v 65 Ya ligo enali asagaꞌi: Ho fililune lite moneko ka liꞌahana. Yalo bonaꞌi moneꞌamagi Yesuhi libiꞌna heteꞌani to buꞌa ifi tete enaya osatu hoto ma liꞌahana: Oho, kiyiꞌafu kohoꞌehibe. Lu hokolo hubo. To ya nelago gimi bomagi ana hite enaya osatu heꞌahabe.   
\s1 Pitau Yesuhi bahane ho etoꞌehina  
\r Mt 26:69-75; Lk 22:56-62; Yn 18:15-18, 25-27  
\p
\v 66-67 Ya nehago Pitau afetoga kugumalugu minoto logo lota huto nominago ana sipi mono bomofihi kele kele paꞌa moneuba oto bu goto gili gili huto nohutoꞌa ma lu emiꞌehina: Kai yaꞌma Yesu Nasalete nagaꞌi nohina bo hiti mineꞌahaꞌibe.  
\v 68 Ya ligo Pitau bahane hoto amuya moloto ma luto luꞌehina: Oꞌe. Kai nolataka menokehelube. Ya luto bihu kasito buto minoꞌehibe. To kokole nogo moloꞌehina.  
\v 69 To ana kele kele paꞌuba bu goto anaga neminana bonaꞌmagihi lu epiꞌehina: Bu galo. Kaꞌmeya bo Yesuhi panaꞌa nohibe.  
\v 70 Ya luto ligo Pitau ana huto: Oꞌe, luto bahane hoꞌehina. To kana nesiꞌasi bu su holago logo lota huto minana bo moneuba Pitahi ma luto lu emiꞌehina: Maꞌnaka. Kai panaꞌa nohutoka yaꞌma faga meluboꞌma. Galili nagaꞌi nohata keheliꞌohuna yabe.  
\v 71 Ya noligo Pitau huli ka luto to yahi tito amuya moloto ma lu epiꞌehina: Oꞌe. Nani ana bomofi kumu lenali kaga lu nimilata nehana yaꞌma mekeheliꞌohube.  
\v 72 Ya ligo anaꞌasi kokole nogo mone hiti moloꞌehina yabe. To Pitau Yesu lu emiꞌehina ka beto huꞌehina. Yesu koyapaꞌi lu emiꞌehina: Kokole loe yupahi nogo memoloꞌehigo nani kumu loeyagi moneyagi yupahi bahane halane. Pitau ana kaꞌamofihi kehelito beto hutoꞌa yibi hafili gofa huꞌehina yabe.   
\c 15  
\s1 Yesuhi sipi gamani bomofihi bulo leꞌmete biꞌahana  
\r Mt 27:1-2, 11-14; Lk 23:1-5; Yn 18:28-38  
\p
\v 1 Etehi foluguꞌi sipi mono bomagi hiti mono ka enelepise bomagi hiti olopa bomagi hiti mono kanisole bomagi hiti asagaꞌi tutumaꞌi hite mineꞌahabe. Tutumaꞌi hite Yesuhi yahaꞌalo seni naga ite leꞌmete bite gamani koti kaba bomofihi, giꞌa Pailati, ai nohinalo leꞌmete biꞌahabe.  
\v 2 To Pailatiu Yesu ma luto loka hoꞌehina: Kai Yuta bonaꞌmagihi kigihiti boꞌani nohapiye? To Yesu: Aꞌnolane, luto lu emiꞌehina.  
\v 3 To sipi mono nohi kaba bomagi fato fato ka lite bugu ka liꞌahabe.  
\v 4 Ya lago, yaꞌmu Pailatiu mone hiti loka hoto ma luꞌehibe: Kai kaga meluse minalapiye? Enali yege yege ka lite kubugu ka nelanagi kaꞌanilo nonaꞌa lu meepilapiye?  
\v 5 To Yesu enali kaꞌani bebe mesago, kehelitoꞌa ka meluse faꞌmene minago Pailatiu topa hoto minoꞌehibe.   
\s1 Pailatiu kaꞌani kehelito Yesuhi fililibe luto luꞌehina  
\r Mt 27:15-26; Lk 23:13-25; Yn 18:39–19:16  
\p
\v 6 To ana sipi Pasa noseꞌna kanagu Pailatihi hapaꞌa ma hulata huto minoꞌehina. Ana kanagu kalabusi bo mone enali Yuta bonaꞌmagi gi halana bo moneꞌmofihi kalabusi nonuguti leꞌmo heꞌmilata huto huꞌehina hapaꞌa yaꞌma niꞌibe.  
\v 7 To ana kanagu kalabusi nonugu bo mone, giꞌa Balabasi yabe luto minoꞌehibe. Ai luba hiꞌahana yupahi bo moneꞌmofihi ho filiꞌehina bo yabe.  
\v 8 To yaꞌma kanagu, asaga bonaꞌmagi Pailatitoga ete me lite loka heꞌahana: Kai mana kanagu hulata huꞌahata hapaka hu letobo.  
\v 9 To ya lago, ai ma luto lu epiꞌehina: Nani yaꞌma Yesuhi lenali Yuta bonaꞌmagita kibina botinimofihi leꞌmo heꞌmi etalufihe? Lu nimilo.  
\v 10 Ai yaꞌma mono bomagi Yesu kumu siko nehite nagaꞌi emiꞌahana kehelitoꞌa ya luto enoloka hoꞌehinagihe.  
\v 11 To ya luto enoloka hago, enali sipi mono bomagi yaꞌma anaga li nupa hite nehana bonaꞌi asagaꞌi eneleꞌmo topa hago, to sipi mono bomagi amuya melete lu epiꞌahana: Yesuhi anaꞌa hiligi lu emilo. Balabasihi gulu ho etobo, lu emilo. Ya nelago yaꞌma li nupa nehanamagi asagaꞌi kehe ite Pailatihi ma lite lu emiꞌahana: Yesuhi anaꞌa hiligi. Balabasihi gulu ho etetogo bino. Ai kalabusi nonuguti faꞌmene limilinaꞌmu yabe.  
\v 12 Ya nelago Pailatiu mone hiti ma luto enoloka hoꞌehina: Yaꞌma boꞌmu, lenali Yuta bona gihiti bo yabe lite gi nehana bomofihi henana hu etalube?  
\v 13 Ya ligo, enali hekele lite: Ho filibo. Malipu yafalo ho filibo, lite lago,  
\v 14 Pailatiu: Henabe lutobe? Ai hiya foipa suhi huꞌehibe, luto ligo enali sipi nogo bela ka lite: Ho filibo, lite liꞌahana yabe.  
\v 15 Ya lago, Pailatiu komopaꞌani leꞌmo fulu hilube luto Balabasihi leꞌmo heꞌmi etoꞌehina yabe. To yalo Yesu kumu kaga ligo, gimi boꞌamagi naga osatu heba heba hiꞌahabe. To leꞌmete bite malipu yafalo halo luto lu epilago, gimi bomagi leꞌmete biꞌahabe.   
\s1 Gimi bomagi Yesuhi kiya yokolo ka li eteꞌahana  
\r Mt 27:27-31; Yn 19:2-3  
\p
\v 16 Gimi boꞌamagi Yesuhi leꞌmete bite yaꞌma sipi kaba bomofihi nopo, Gamani Nohi yabe, ana nonugu leꞌmete biꞌahabe. To enali enalaluꞌani mone lugaꞌamagihi kehe igo ago li nupa hiꞌahana.  
\v 17 Yalo Yesuhi okoho nakuꞌi hepi etete to latahaꞌalo ufehaꞌa hiti nagaꞌi hesete kofi etete,  
\v 18 to hapi fite be tigite: Oho. Yuta bonaꞌmagihi enikibina bo, lite meꞌna meꞌna biꞌahabe.  
\v 19 To latahaꞌa osatu heba heba hite, to libiꞌna hete aitoga lipite nehite meꞌna meꞌna biꞌahabe.  
\v 20 To yokoloꞌna hi su helago, ana okoho nakuꞌi li heꞌmi etete yalo aiꞌa kataꞌa hepi etete fegutoga leꞌmete bite malipu yafalo ho fililuneꞌmu leꞌmete biꞌahabe.   
\s1 Yesuhi malipu yafalo ho filiꞌahana  
\r Mt 27:32-44; Lk 23:26-43; Yn 19:17-27  
\p
\v 21 To leꞌmete nebago bo moneuba Sailini nagaꞌi nohina bo giꞌa Simoni, Alekasatahi to Lufusihi afoꞌatitifu yagi, ai ana kapolo kifiguti noago enali bu gete leꞌme kefefe hite nagaꞌi emite Yesuhi malipu yafaꞌa gupisalo li malago ai kofito buꞌehibe.  
\v 22 Kofito bigo enali Yesuhi leꞌmete bite Gologota kosalo nehetiꞌahana. Ana hepaꞌi giꞌa mone lali kaguti, Lataha Felisaꞌa hepaꞌi yabe luto gi hoꞌohuna yabe.  
\v 23 Anaga nehetite Yesuhi bai nagamiꞌi hiti to mone yafa nogoyaꞌa hiti, giꞌa mila yabe, yana emiluneꞌmu hanaꞌa mo siꞌehibe.  
\v 24 To yalo, Yesuhi malipu yafalo nili hete heꞌahana yabe. To gu kataꞌa kiyiꞌafu lilibe lite, li gehe lite melete kati supo hite liꞌahana yabe.  
\v 25 To yaꞌma malipu yafalo heꞌahana kana etehi foluguꞌi bonaꞌi foyaga nebana kanagu yabe.  
\v 26 To bo moneuba Yesuhi heꞌahanamomuꞌi fayahi goꞌehinamofihi ana yafa ifoꞌalo li meleꞌahana yaꞌma niꞌibe. Yuta Bonaꞌmagihi Gihiti Boꞌani Yabe, luto yaꞌma fayahi goꞌehina.  
\v 27 To Yesuhi hiti guminalo bo loemo ana hite malipu yafalo eteheꞌahabe. Mone hete lamagaꞌaga yafa fite to mone hete sogaꞌaga yafa fite eteheꞌahana yabe.  
\v 28 Ya hite etahago mono ka koyapa koyoꞌehina ka yaꞌma huto huꞌehibe. Ana kaga ma luꞌehina: \it Ai hiti foipa bole hiti eneheꞌahabe.\it*   
\p
\v 29 To anaga kapo melete biꞌahana bonaꞌmagi enali bu gete, enayahi koke ite Yesuhi kiya hi etete ma liꞌahabe: Ahe. Kubuyaka hino. Kai sipi mono nohi tele biloto akuꞌi loeyagi moneyagi yegegu gilube luꞌahata bo yale.  
\v 30 Kai malipu yafaloti limito kugufaka leꞌmo bati huto minobo.  
\v 31 To sipi mono kaba bomagi hiti mono ka enelepise bomagi hiti enali ana hite kanipo fite kiya hi etete ai lu emigo ai lu emigo nehite ma lite liꞌahana: Yaꞌma bouba fato fato bonaꞌi enubuto biꞌehinaya akuꞌi aiꞌa gufaꞌa leꞌmo bati hilina meniꞌibe.  
\v 32 Ai Mesia bo Isilaeli nagaꞌmagihi gihiti boꞌani nohifi? Ana, malipu yafaloti limilenogo, lali bu goloto aitoga kehelito agoya hu emilune. Enali mono bomagi ya lite liꞌahabe. To ai hiti malipulo eteheꞌahana bomaleꞌi ana hite Yesuhi huli ka lu emiꞌahaꞌina yabe.   
\s1 Yesu afiliꞌehina  
\r Mt 27:45-56; Lk 23:44-49; Yn 19:28-30  
\p
\v 33 To fuligahi lulago, asaga hepatoga metepu ito minoto minomo buto utehi 3 kiloki yalo yege akuꞌi loꞌehina yabe.  
\v 34 To ana kanagu Yesu sipi nogo moloto hekele luto kaꞌaguti ma luꞌehina: Eloi Eloi, lema sabakatani. Yaꞌma lali kaguti ma luꞌehina: Oho. Huꞌmao, afoꞌnigabe, afoꞌnigabe. Henabe luto heꞌmi netoꞌahane?  
\v 35 Ya ligo, anaga neminana bonaꞌi moneꞌamagi kaꞌa kehelite ma liꞌahana: Akae. Ai yaꞌma koyapa bo Elaiya, ai kumu kehe noibe.  
\v 36 To bo moneuba kehelito hololu luto buto lututuhi lito buto ekesa bai nagamilugu li moloto yalo lito oto eminogoꞌni nalibe luto, lito oto yatama osatu li saga huto noemito ma luꞌehina: Bu galo. Yaꞌma Elaiyau oto yafaloti leꞌmo heꞌmi etalifi bu galune.  
\v 37 To Yesu sipi nogo moloto anaꞌasi sikalafuꞌi molo su hoto filiꞌehibe.   
\p
\v 38 To nofiligo, kaꞌmeya sipi mono nonugu kata hasamo ifoꞌagati hapi fito limito i bololo i su hoꞌehina yabe.  
\v 39 To Yesu sipi nogo moloto sikalafuꞌi molo su hoto filigo, gimi kaba bo moneuba Yesuhi hapaꞌa bu goto kehelito ma luto luꞌehina: Maꞌnaka. Yaꞌma bo Huꞌmamofihi panaꞌa maꞌnaka luto nohibe.  
\v 40 To anaꞌi moneꞌamagi fotoꞌi nehite bu gete mineꞌahabe. Mone giꞌa Malia, ai Magatala aꞌi yabe. To mone ana huto giꞌa Malia, ai Yosese hiti to lagaso Yemesi hiti itoꞌatitifu yabe. To mone giꞌa Salome yabe.  
\v 41 Yaꞌma anaꞌmagi koyapaꞌi Yesuhi Galili kapogu minoꞌehigo megeꞌi melelata hite to noseꞌna emilata hite mineꞌahana yabe. To fato anaꞌmagi babu luto Yesuhi megeꞌi bite Yelusale hepatoga eꞌahana anaꞌmagi ana hite bu gete mineꞌahana yabe.   
\s1 Yesuhi keli heꞌahana  
\r Mt 27:57-61; Lk 23:50-56; Yn 19:38-42  
\p
\v 42 To utehi noligo, ana kanagu fuli yupahi hapi filubeꞌmu nohigo, fuli yupahi nalana noseꞌna leꞌmo bati hilata kana niꞌigo, bo moneuba.  
\v 43 Alimatia nagaꞌi nohina bo, giꞌa Yosefe, ai olopa mono kanisole bo nohuto, ai Huꞌmamofihi kapoꞌa alina kana geba huto minolata nohina bo nohuto, ai lesaꞌa meligo buto Pailatihi nohinaga tito: Yesuhi gufaꞌa li nimilapiye, luto loka hoꞌehibe.  
\v 44 Loka hago, Pailatiu: Akae. Afiliꞌehifiye luto ekesa yigitoꞌa gimi boꞌa mone kehe igo ago: Afiliꞌehifiye luto loka hago, ai: Oꞌyo, luto lu emiꞌehibe.  
\v 45 To gimi bouba: Afili labata huꞌehibe luto lu emigo, Pailatiu Yosefehi: Gufaꞌa bati huto lito bubo, luto lu emiꞌehina.  
\v 46 To ya ligo, Yosefeu buto yuhufa koli kata hetofanaꞌa mina filoto lito buto Yesuhi gufaꞌa yafaloti ho kutu foto ana katamotu sa gito kofiloto buto keli halube luto, buto efaha kosagu kifiꞌahana muliꞌmogu li moloꞌehina yabe. To ana muliꞌmofihi kasihaꞌalo mone sipi efahi felaꞌa li behe behe huto hekini loꞌehina yabe.  
\v 47 To ya nohigo, yaꞌma Magatala aiꞌi giꞌa Malia, ai to Yosesehi itoꞌafu, giꞌa ana huto Malia, ana aꞌmaleꞌi Yesuhi gufaꞌa keli hoꞌehina hepaꞌi bu gete keheliꞌahaꞌina yabe.   
\c 16  
\s1 Yesu filiꞌehinaguti ho tiꞌehina  
\r Mt 28:1-8; Lk 24:1-12; Yn 20:1-10  
\p
\v 1 Fuli yupahi su holago, Malia Magatala aꞌi to Malia Yemesihi itoꞌafu to Salome, enaligo Yesuhi gufaꞌalo mesebe falalune lite bite hetofa mesebe mina fiꞌahabe.  
\v 2 To etehi goꞌi noligo bite muliꞌi niꞌinaga nebite ai lu emigo ai lu emigo hite ma liꞌahana:  
\v 3 Yaꞌma muli bagaꞌaga niꞌinalo efahi fela efapo niꞌigo, kiyiꞌafu li behe behe hu heꞌmi letalibe?  
\v 4 To anaga nehetilete bu gago ana sipi efahi bagaꞌagati ali behe hi heꞌmiꞌahago bu gete: Akae, lite topa heꞌahana.  
\v 5 To mulilugu tite bu gete, muliꞌmofihi kasihi lamagaꞌaga neheya kola bo mone koholi kata yatamana hepiꞌehina bouba meto nohigo bu gete lusi koli hiꞌahabe.  
\v 6 To ai ma luto lu epiꞌehina: Koli mehilo. Lenali Nasalete bo, Yesu, malipu yafalo filiꞌehina bomofihi sa nehana keheliꞌohube. Ai maga menohibe. Aho tiꞌehinagihe. Bu galo. Yaꞌma meleꞌahana hepaꞌi bu galo. Menohibe.  
\v 7 To lenali abilo. Bite Pitagi to panaꞌalobomagihi asagaꞌi ma lite lu epilo: Yesu koyapa lu lepiꞌehinana yamofihi ahuꞌehibe. Ai kohe toto Galili kapogu aꞌnobinagihe. Lenali ya lite lu epilo.  
\v 8 Ya ligo, enali kehelite enelesaꞌani ligo, sipi koli hiteꞌani ana muliꞌmoguti tite hololu bite koli felefa hiꞌahabe. Sipi koli hiteꞌani asaga bonaꞌi ka lu meepise faꞌmene mineꞌahana yabe.   
\s1 Yesu Malia Magatala aꞌi aitoga huto huꞌehina  
\r Mt 28:9-10; Yn 20:11-18  
\p
\v 9 To Yesu, fuli yupahi su holago, etehi foluguꞌi filiꞌehinaguti ho tiꞌehina yupahi ai yataꞌa Malia Magatala aꞌmofihi bulo huto huꞌehibe.  
\v 10 Ana aꞌi Yesu koyapa foipa fele 7 heꞌmi etoꞌehina aꞌi yabe. Yesu ana aꞌmofihi bulo yataꞌa huto higo, ai buto Yesuhi megeꞌi melelata hiꞌahana bonaꞌmagi yibi gofana hite nehanaga buto nehetito lu epiꞌehina:  
\v 11 Yesu huto nohigo bu goꞌohube luto lu epigo, enali: Faga yabe lite enipagu huꞌehibe.   
\s1 Yesu panaꞌi loemaleꞌitititoga huto huꞌehina  
\r Lk 24:13-35  
\p
\v 12 To yalo panaꞌi loemaleꞌi kifigu biluꞌibeꞌmu kapo nemalaꞌigo Yesu huto huse fatoꞌi etubulo huto huꞌehibe.  
\v 13 Ya higo, etali kehelilete i behe hite bite panaꞌalobo asagaꞌi yaꞌma lu epiꞌigo, enali: Faga yabe lite enipagu huꞌehibe.   
\s1 Yesu panaꞌalobomagihi enubulo huto huꞌehina  
\r Mt 28:16-20; Lk 24:36-49; Yn 20:19-23; Apo 1:6-8  
\p
\v 14 To alihi, aposolo bomagi 11 magi li nupa hite noseꞌna nenago, Yesu enubulo huto huloto ka epekibe. Henaꞌmube? Enali, bonaꞌi moneꞌamagi Yesu filiꞌehinaguti ho tiꞌehigo bu gete ka lu epigo, enali: Faga yabe, lite enipagu higo komopaꞌani uleꞌale higo Yesu yaꞌmu ka epekiꞌehibe.  
\v 15 To ai ma luto lu epiꞌehina: Lenali asaga melugu hepatoga bite bonaꞌmagihi hetofa kaꞌni yaꞌma ka lamanaꞌa lu epilo.  
\v 16 To bo moneubafi moneuba ana ka kehelito agoya hu nimito nagami falalina bo, aiꞌi buto bilunagihe. To bo moneubafi moneuba kehelito agoya hu menimilina bomofihi nani gumiꞌi hoto leꞌmo heꞌmilunagihe.  
\v 17 To agoya hu nimilana bonaꞌmagi enali yaꞌma topa hese foya suhi lilabe. Enali nigiꞌni hete foipa felemagihi bona komopaꞌaniguti eneleꞌmo heꞌmilabe. To enali fato fato bonaꞌmagihi kaꞌaniguti kaga lilabe.  
\v 18 To enali osifaꞌi enayahi lilana to nalisa nagamiꞌi nalanafi ya hilana mefililabe. To enali epesiꞌehina bonaꞌmagihi enugufalo enayahi melenogo fa hu epalalibe. Huꞌmamofihi amuyanaꞌa enalitoga minenogo yaꞌma topa hose foya suhi lilabe.   
\s1 Huꞌmau Yesuhi kokulumalugu leꞌmoto tiꞌehina  
\r Lk 24:50-53; Apo 1:9-11  
\p
\v 19 To Sipi Bo Yesu ai ana kaga lu epi su holotoꞌa yalo kokulumalugu tito folofa huꞌehibe. Anaga tito Huꞌmamofihi yahi lamagaꞌaga mino moloto minoꞌehina yabe.  
\v 20 To enali bu gelete, bite asaga hepatoga biba biba nehite Yesuhi hetofa kagaꞌa lu yege helata mineꞌahabe. To Sipi Bouba eneheꞌmoto enalitoga minago, enali sipi liliꞌna amuyaꞌa hiti topa hose suhi lite hiꞌahabe. To yanaꞌmu bonaꞌmagi yaꞌma bu gete enali: Lusiga nelabe lite keheliꞌahana yabe.