\id EPH - Benabena NT [bef] -Papau New Guinea 1982 (DBL -2014) \h EFESO \toc1 Efeso Polu koyoto epiꞌehina fayahi \toc2 Efeso \toc3 Ef \mt1 EFESO \mt2 Polu koyoto epiꞌehina fayahi \c 1 \p \v 1 Oho, Efeso bonaꞌise. Lenali Huꞌmamofihi nagaꞌise. Lenali Sipi Boti Yesu Kilisitotoga uleꞌale hite neminana bonaꞌise. Nehafihe? Nani Poluita Huꞌmamofihi kagaꞌa lu moloꞌehinaꞌmu yaꞌma Yesu Kilisitohi aposolo bo lolo huꞌohunamofita fayahi yaꞌma koyoto nolepube. \v 2 Afotifu Huꞌma to Sipi Boti Yesu Kilisitohi aitogati leneheꞌmoseꞌna to fulunaꞌa lenalitoga minomo tito minalibe. \s1 Kilisitotoga mino heputaꞌmu mono lusa fato fatoꞌmofihi molo letoꞌehina \p \v 3 Sipi Boti Yesu Kilisitohi afoꞌafu Huꞌma ai leleꞌmo fulu huto kokulumaguti mono lusa fato fatoꞌmofihi Kilisitotoga buto mino hepinaꞌmu yabe luto limiꞌehina yabe. Liminaꞌmu yabe luto fokehi lilune. \v 4 Ai yaꞌma koyapa kana meꞌmofihi anaꞌina huto mehuꞌehigo nani nagaꞌi lolo hilabe luto leleꞌmoꞌehibe. To lali kumu yabe luto Kilisitou ho lifinogo leleꞌmo eto hinogo foipanati meminenogo to sibina mone laliti meniꞌigo gobisalo minalabe luto leleꞌmoꞌehina yabe. \v 5 Ya hite kehelite minalanaꞌmu yabe to Huꞌmau lali kumu ginaga fito Yesu Kilisito aiꞌa yagapanaꞌa leleꞌmo lolo hilibe luto mehi limiꞌehina yabe. Yaꞌma hilube luto lagaꞌa besigo fokehaꞌa liꞌehina yabe. \v 6 Huꞌmau ya huto keke nolu letoto aiꞌa bita huꞌehina panaꞌa ho lifigo oto lali bati mehina bonaꞌmagita leleꞌmo lamana huꞌehibe. Ya huto hetofana huꞌehinaꞌmu fokehaꞌa lilata nohune. \p \v 7-8 Kilisitou aiya golahaꞌatu mina fi letoto foipana nagaluguti gulu ho letalibe luto foipanati li heꞌmi letalibe luto filiꞌehinamo niꞌibe. Yaꞌmu Huꞌmau lalitoga mehi limiseꞌnaꞌa sipi nohina keheliꞌohune. \v 9 To aiꞌa keheliya ito yaꞌmamofihi legekesa lu hokolo hu letoꞌehina to ya huto aiꞌa suguna huto moloꞌehina ka alihi Kilisitou leꞌmo huto hilinaꞌa komopaꞌaguti ma luto lu hokolo hu letoꞌehina. \v 10 Alihi kanaꞌa huto hulenogo Kilisitou anaꞌina asagaꞌi kokulumagu nehanamagi to melugu nehanamagi li nupa napa huto latahaꞌa lolo hilibe luto ai hiti monekoꞌna hite minalabe luto luꞌehina. \p \v 11 To silagaꞌi yaꞌma Huꞌmau komopaꞌatu keheliloto lu moloꞌehinalo lilata nohibe. Aiꞌa koyapa kanaꞌa ekesa kehelito lu moloꞌehinalo Kilisito hiti monekoꞌna minalabe luto leleꞌmoꞌehibe. \v 12 To yaꞌmu lali Yuta bonaꞌi kohe toto Kilisito kumu agoya hu emito geba huto minota bonaꞌmagita lali Huꞌmamofihi hetofa giꞌa liyafa huto minalune. \p \v 13 To lenali ana suhi hite ka lamanaꞌa Kilisitou lenubuto bilata bo nohina ka kehelite Kilisitohi keheli uleꞌale hite agoya eminogo Huꞌmau nani bonaꞌni minalabe luto aiꞌa Hetofa Sikalafuꞌamo lepiꞌehina yabe. Koyapaꞌi lu moloꞌehina suhi huto lepiꞌehina niꞌinagihe. \v 14 To henaꞌmube? Huꞌmau bonaꞌmagi yaga osahi laluꞌanigi epilata nehana suhi huto ai Sikalafuꞌi limilata nohina yabe. To henaꞌmube? Aiꞌa bonaꞌamagi alihi epilube luto moloꞌehinaꞌa laliꞌi ana huto liluta kehelilune luto yabe. To Huꞌmau foipana nagaluguti pa so letoloto aiꞌa bonaꞌa leleꞌmalina keheliluna luto aiꞌa Sikalafuꞌi limilata nohina niꞌibe. Yaꞌmu Huꞌmamofihi giꞌa liyafa huto fokehi hoto minalune. \s1 Polu Huꞌmamofitoga nunumu luꞌehina \p \v 15-16 To ya nohigo nani lenali Sipi Boti Yesu kumu keheli uleꞌale hite agoya emilata nemina, to Huꞌmamofihi bonaꞌi asagatoga lenemehi epite minelata nehana ka keheliloto lenali kumu luto Huꞌmamofitoga fokehi hoba hoba nohuna yaꞌma menoheꞌmube. Lenali kumu yabe luto Huꞌmamofitoga lulata nohuna niꞌibe. \v 17 To Huꞌmau Yesu Kilisito Sipi Botimofihi afoꞌafu, fana mehaꞌa hiti afotifu, ai mehi lepito lenegekesa leꞌmo hokolo hinogo to Huꞌmamofihi hapaꞌa lu lepilenogo lenali keheliya ite Huꞌmamofihi hapaꞌa keheli fotogo hite ya hilabe luto loka nohobe. \v 18 To lenegekesa yigiseꞌnamofihi li hokolo hulenogo Huꞌma hiti alihi mine bati hilana hapaꞌa kehelilabe luto, to lenali pananaꞌa alihi lepilube luto lu moloꞌehinaꞌa kehelilabe luto, loka nohobe. \v 19 To aitoga agoya hu emiꞌohutana bonaꞌmagita lalitoga ai amuyaꞌa sipinaꞌauba foya lilata nohina kehelilabe luto, Huꞌmamofitoga loka nohobe. \v 20 Ana amuyaꞌa sipinauba Kilisitou filiꞌehinaguti leꞌmo ho tiloto kokulumagu leꞌmoto tito Huꞌmamofihi lamagaꞌaga leꞌmo malago minoꞌehinamo niꞌibe. Yaꞌmana amuyaꞌa lali komopatigu niꞌina kehelilabe luto Huꞌmamofihi loka nohobe. \v 21 Kilisitou Huꞌmamofihi lamagaꞌaga nohuto enikibina boꞌanifi gamani bofi kaba bofi to amuya boꞌanifi enali asagaꞌi enebe ligito ai monekoꞌi sipi boꞌani nominabe. To ma melugu nehana enikibina bofi to alihi huto hilina enikibina bofi ai Kilisitou enebe ligito nohigo ai giꞌa mino amuya moloto napa huto minoꞌehinamo niꞌibe. \v 22 To Huꞌmau asagaꞌna Kilisitohi mahaꞌalugu li nupa huto molo epoloto ai Huꞌmamofihi keheliꞌohuta bonaꞌmagihi kaba boti minalibe luto latahati leꞌmo lolo huꞌehina yabe. \v 23 To lali Huꞌmamofihi bonaꞌmagita gumitaꞌa lolo huto nohuto gufaꞌa lolo hu baga nouta yabe. Ya huto niꞌinaya to aiꞌa silagaꞌna lolo baga ilata bo nohibe. \c 2 \s1 Lemehati filiꞌehinaguti leleꞌmo kosaba huꞌehina \p \v 1 Lenali koyapaꞌi ka mekehelise minete foipanagu mineꞌahana to yamuꞌi lenemehi filito bigo mineꞌahana yabe. \v 2 Yaꞌma kanaguꞌya lenali melugu bonaꞌmagihi foipa kapogu foipanamofihi komopagu bila ela hite foipa keneꞌmagihi kaba boꞌani Sataha amuyalo minete aitoga i keꞌmete minelata hiꞌahanamo niꞌibe. \v 3 Lali asagaꞌi koyapaꞌi enali tegi huto minoto komopatimofihi ka lagaꞌa megeꞌi moloto mega lugufamofihi to keheliseꞌnatimofihi kagaꞌa keheliya iloto minoꞌohuta. Ya huto komopatigu foipa hiti nohutoti enali tegi huto Huꞌmau foipanaꞌmu ipakafa osahi limilina suhi huto minoꞌohuta niꞌibe. \p \v 4 Ya huto nohutogo Huꞌmau aiꞌa mehi limiseꞌna babu luto minanaꞌmu yabe luto sipi ginaga fi letoto komopaꞌa limiꞌehinamo niꞌibe. \v 5 Ya nohuto lali foipanatimomuꞌi lemehati filito bigo nohutogo Kilisitou filiꞌehinagati leꞌmo ho tiꞌahanalo lubuto bito leleꞌmoꞌehina yabe. Ya huto ai ginaga fi lepoloꞌehinaꞌamu lenubuto biꞌehinamo niꞌibe, nekehelifiye? \v 6 Ai Yesu Kilisito hiti moneka kokulumagu huto minoto asagaꞌna kaba huto minalune luto leleꞌmo ho tito aitoga leleꞌmo hepiꞌehina yabe. \v 7 Henaꞌmube? Huꞌmau ai yaꞌma alihi huto huto alina kanaꞌalo yanagu sipi ginaga fi limiseꞌna hiti to hetofa leheꞌmoseꞌnaꞌa hiti yaꞌma Yesu Kilisito kumu yabe luto luꞌehinamo niꞌigo yamofihi nasanaꞌa kehelito minomo buto kehelilune. \v 8 Nekehelifiye? Huꞌmau lali hetofa suhi huto minolatanatilo lubuto bina meniꞌibe. Oꞌe, aiꞌa ginaga fi letoꞌehinalo agoya hu nimilata nehanaꞌmu yabe luto lubuto biꞌehina niꞌibe. To yaꞌma agoya hu emutana laliti meniꞌibe. Ai Huꞌmau faꞌmene leleꞌmo ya huto huꞌehina yabe. \v 9 To ya higo hena hena foya lito minenogo yaꞌma suhi lolo hu letoꞌehina niꞌibe? Yamofihi meniꞌibe. Yamofi kumu lugufa lelito tiseꞌnamofihi meniꞌibe. \v 10 Lali Huꞌmamofihi yahi fayahaꞌa nohutogo aiꞌa Yesu Kilisitotoga molo emutamofihi foya lilabe luto leleꞌmo huto huꞌehibe. To ana foyamo lite bonaꞌmagi eneheꞌmete minalabe luto koyapaꞌi lu kehelito molo letoꞌehina yabe. \s1 Kilisitotoga leleꞌmo moneko huꞌehina yabe \p \v 11 Lenali koyapaꞌi fegutoga bonaꞌi mineꞌahana lenegekesu meheno. To yamofihi kanaꞌagu Yuta bonaꞌmagi enali Huꞌmamofihi keyaꞌi kumu yabe lite enugufalo laga hiꞌahana hiti mineꞌahana lenali kumu fayahatini meniꞌina bonaꞌi nehabe lite mega enugufalo faya kumu liꞌahanamo niꞌibe. \v 12 Ana kanagu lenali Kilisito hiti hepite memineꞌahana niꞌibe. To Yuta bonaꞌi enali fulilo meminese lenali faꞌmene ino bano mineꞌahana. To Huꞌmau aiꞌa bonatoga lu molo epoloꞌehina kaga alihi leꞌmo huto hilina ka yabe luto lu molo epoloꞌehina kaga lenalitoga lu memalago lenali fegutoga bonaꞌi faꞌmene mineꞌahana yabe. Lenali Huꞌmamofihi mekehelise nehite ai leleꞌmo bati hilibe lite mekehelise minete ma melugu faꞌmene sibina hite mineꞌahana niꞌibe. \v 13 Lenali ana kanagu fotoꞌi mineꞌahana bonaꞌi yatai Yesu Kilisitotoga hepite minago Kilisitohi golahaꞌauba leneleꞌmo gegisaꞌagu leneleꞌmo malago Huꞌmamofitoga nehetite nehabe. \v 14 Kilisitou aiꞌa leleꞌmo fulu hilata bo nohibe. Ai lali asagaꞌi Yuta bonaꞌi hiti fegutoga bonaꞌi hiti leleꞌmo fulu higo moneko bonaꞌi lolo nohune. To folagahatigu hasa minoꞌehinana li tele bito noheꞌmito leleꞌmo hepiꞌehinamo niꞌibe. \v 15 To ai Kilisitou Yuta bonaꞌmagihi keya kamofihi komopaꞌagu yaꞌma lilo melilo lite fato fato ka liꞌahanamo yaꞌma pa salube luto aiꞌa gufaꞌa noheꞌmito filiꞌehigo ana ka su hoꞌehina niꞌibe. To ya huloto lali loe bonaꞌi fatehi minoꞌohuta bonaꞌi kosaba nagaꞌi moneko leleꞌmo huto huloto aitoga leleꞌmo hepilago lali fulu huto koguna ito nominota niꞌibe. \v 16 Ai malipu yafalo nofilito laliꞌi loe bonaꞌi lipakafa lohoto luba sabo huto minoꞌohuta yamofihi i laga hu letoto leleꞌmo moneko huto Huꞌmamofitoga leleꞌmo moloꞌehinamo niꞌibe. \v 17 Ya huto fotoꞌi mineꞌahana fegutoga bonaꞌi lenali to lebatoꞌisi gegisagu minoꞌohutamo Yuta bonaꞌi lali asagaꞌi fulunamofihi kaga ka lamanaꞌa lu yege hoto limigo keheliꞌohune. \v 18 Kilisitou ya huto kapo bili letolago lali Yuta bonaꞌi to lenali fegutoga bonaꞌi lali asagaꞌi Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba leheꞌmenogo afotifu nohinaga bu nehetilata nohune. \p \v 19 Ya higo yatai lenali fegutoga bonaꞌi faꞌmene fato bonaꞌi meneminana yabe. Lenali hiti Huꞌmamofihi nagaꞌi enali hiti Huꞌmamofihi hepaꞌi bonaꞌa lolo nehabe. To Huꞌmamofihi yagapanaꞌa lolo huto nehabe. \v 20 Ya huto niꞌigo lali Huꞌmamofihi bonaꞌi asagaꞌi nopo tegi huto nominone. Enali aposolo bo to Huꞌmamofihi ka lu yege hose bonaꞌi enali lukesaꞌa lolo hite nehago yamagihi enugupisalo leleꞌmo malago minomo buto nohune. To Yesu Kilisito ai nohi yaꞌma lapusaꞌa lolo huto nohibe. \v 21 Ya huto ai nohi asagaꞌi leleꞌmo uleꞌale higo i keꞌmoto buto lamana nohi Sipi Botimofihi yabe luto minomo buto sipi huto hiluta nohibe. \v 22 To lenali hiti bonaꞌi lugaꞌa hiti Kilisitotoga hepilete Huꞌmamofihi nohaꞌa lolo hite nehago aiꞌa Sikalafuꞌauba ana nonugu minolata nohibe. \c 3 \s1 Polu fegutoga bonaꞌi enali kumu luto foya liꞌehina \p \v 1 To ya huto niꞌigo Poluita nani Kilisito kumu yabe luto yaꞌma fegutoga bonaꞌi lenalitoga ka lamanaꞌa lu lepiꞌohunamuꞌi naga nonugu neleꞌmo meleꞌahana niꞌigo nani lenali kumu afotifihi loka nohobe. \v 2 Lenali nani kumu keheliꞌahabe luto keheliꞌohune. Huꞌmau mehi nimito lenalitoga mono foya lilane luto lu netoꞌehinamo keheliꞌahana niꞌibe. \v 3 Huꞌmau ai suguna kamofihi hapaꞌa lu huto huto lu nimiꞌehinamo niꞌibe lite akeheliꞌahanamo niꞌibe. Ananaꞌmu luto yaꞌma kohe toto hupa moneꞌisi fayahi koyoto lepiꞌohunamo niꞌibe. \v 4 Lenali yaꞌma leka sete nekehelite nani Huꞌmau suguna huto Kilisito kumu luꞌehina suguna kaꞌamofihi hapaꞌa yaꞌma komopaꞌnitu keheli fotogo huto kehelilatana to bu goꞌohunaꞌa lenali kehelilabe luto ana fayahi koyoto lepiꞌohunamo niꞌibe. \v 5 Suguna kamofihi hapaꞌa yaꞌma koyapaꞌi mine lite biꞌahana bonaꞌi enalitoga huto mehuꞌehinamo niꞌibe. To yatai ka lamanaꞌa lu yege hose bo to hetofa aposolo bonaꞌi enalitoga Sikalafuꞌuba ana suguna kamofihi lu hokolo huto lu epilata nohibe. \v 6 Suguna kamofihi hapaꞌa ma luto niꞌibe. Ka lamanaꞌa moloꞌehinamofihi legeyaꞌa yaꞌma fegutoga bonaꞌi lenalitoga to Yuta bonaꞌi enalitoga moneko babeyafalo koguna monekoꞌi lolo huto nehinogo Yesu Kilisito kumu yabe luto Huꞌmau Yuta bonatoga lu molo epoloꞌehina lenali li hetofa hite lilabe luto luꞌehinamo niꞌibe. \p \v 7 To Huꞌmamofihi ka lamanaꞌamofihi foyaꞌa lito kele keleꞌi bo minalane luto lu nimiꞌehina yabe. Ya hilane luto Huꞌmamofihi hetofa mehi nimiseꞌnaꞌa to aiꞌa amuyaꞌa hiti nanitoga li huto huto moloꞌehinamo niꞌibe. \v 8 To nani mono bonaꞌi limite nehanaguti naniꞌi limito minoꞌohunamofita nohunaya Huꞌmau mehi nimiseꞌna nanitoga huto higo Kilisitotoga keheli emilata bonaꞌmagihi eneleꞌmo mino bati bati huse hapaꞌa leka soto soto su meholatanamofihi ka lamanaꞌa yaꞌma fegutoga bonaꞌi lu huto huto lu epilane luto yamofihi foya kagaꞌa lu netoꞌehinamo niꞌibe. \v 9 To Huꞌmau suguna kamofihi hapaꞌa ai foyaꞌa lito li su halinamofihi hapaꞌa yaꞌma naniꞌni lu huto huto nohugo bonaꞌi kehelilabe luto neleꞌmoꞌehinamo niꞌibe. Yaꞌma Huꞌmau anaꞌina silagaꞌi li huto hulata nohina bouba koyapa koyapaꞌi ana suguna ka hapaꞌa aiꞌa komopaꞌagu fala kito minomo buto minoꞌehibe. \v 10 Henaꞌmube? Yatai Huꞌmamofihi yagapanaꞌa lali monekoꞌna huto nominenogo yaꞌma kokulumagu agelo enigihiti bo to amuyaꞌani hiti bo nehanamagi lali bu legelete Huꞌmamofihi keheli bati huseꞌna fato fatoꞌmofihi yatai keheli bati hilabe luto niꞌibe. \v 11 Huꞌmau ai koyapaꞌi anaꞌina li huto mehuꞌohuto komopaꞌatu lu moloto buto minoꞌehinamofihi legeyaꞌa yaꞌma Sipi Boti Yesu Kilisitohi ho lifigo limiꞌehinamo niꞌibe. \v 12 Ai kumu luto keheli amuya moloto minototi aitoga hepito minenogoti kapo hokolo hu letenogo yaꞌmu keheli amuya moloto minoto lelesa melinogo nohuto Huꞌmamofihi bulo bu nehetilune. \v 13 Yaꞌmu yaꞌma luto lepilugi kehelilo. Nani lenali kumu yabe luto kasoꞌa hiti yanamofihi gupisalo nohutogo kehelilete komopatinigu lenagabuꞌi megino. Lenali kumu yabe luto leneleꞌmo fana talube luto ya nohunagi lenofokehi lilo. \s1 Kilisito komopaꞌa limilinamofihi hapaꞌa \p \v 14-15 Nani ananamomuꞌi yaꞌma kokulumalugu neminana to melugu neminana asagaꞌi lali aiꞌa giꞌa lilune luto afotifu lamanaꞌa lapusa fito lipi emito lenali kumu yabe luto aitoga yaꞌma luto lulata nohube. \v 16 Huꞌmau aiꞌa fana mehaꞌa babu luto hefu tegi niꞌinaguti aiꞌa mehaꞌa lenalitoga ho lifinogo limito amuyaꞌa li huto hu lepinogo kehelite amuya melelenogo aiꞌa komopatinigu hofa toto uleꞌale hilibe luto loka nohobe. \v 17 To Kilisito kumu keheli amuya melenogo aiꞌa komopatinigu minoto mino amuya malalibe luto loka nohobe. To Kilisitohi komopaꞌa lepilinanauba lufusatini limito leneleꞌmo amuya lolo hinogo, \v 18 lenali to mono ka keheliꞌahana bonaꞌi lugaꞌa hiti asagaꞌi Kilisito komopaꞌa lepiꞌehinana yamofihi keheli amuya malalabe luto loka nohobe. \v 19 To Kilisito komopaꞌa limiꞌehinamofihi hapaꞌauba yamofihi bonaꞌmagita keheliꞌahana yaꞌma be ligi falaꞌnala huto niꞌibe. Ya huto niꞌinaya yamofihi sibigopa keheliya inogo Huꞌmau asagaꞌnagu bai toto nominana bouba ana suhi huto lenali komopatinigu bai toto minalibe luto loka nohobe. \p \v 20-21 Ai amuyaꞌamofihi hapaꞌa lalitoga li huto hulata nohina bo Huꞌmau, ai loka holata nohina bo to legekesa keheliꞌohutana be ligito huto hulata nohina bo Huꞌmau aiꞌa fana mehaꞌa sipi huꞌehinana asaga keneꞌmagi kehelite koyapa koyapa fokehaꞌa liba liba hite mineno. Aiꞌa kaꞌa keheliꞌohuta bonaꞌi Yesu Kilisito hiti monekoꞌna huto leleꞌmo lolo huꞌohutamomuꞌi fokehaꞌa lino. Maꞌnaka. \c 4 \s1 Sikalafuꞌuba leleꞌmo hepiꞌehinalo minalune \p \v 1 To ya higo nani Sipi Bomofi kumu luto naga nonugu nohunamofita lenegekesa lito lu lepilube. Huꞌmau lamana hite minalabe luto leneleꞌmoꞌehinamofihi hapaꞌa megeꞌi melete lamana hite minete lite hilo. \v 2 Ya nehite komopatini lelite limite fulunagu minete agoya hite minete mineme bite koseleꞌi melepehenogo komopatini epite ai heꞌmago ai heꞌmago hite minalo. \v 3 To fulunamofihi nagaꞌatu mu tifi lepoloꞌehinamo niꞌibe. Yaꞌmu ya hite, nagaꞌi laga hu lalagi ai kaba hu etenogo ai kaba hu etenogo hite nehinogo Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba leneleꞌmo monekoꞌna huꞌehina suhi hite minalo. \v 4 Henabe lutobe? Lali kaꞌa kehelito nominotamagita Kilisitohi gufaꞌa tegi huto monekoꞌna alolo huꞌohutagihe. To ana huto Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba monekoꞌna nohinagihe. To laliꞌi Huꞌmau alihi hetofa suhi Kilisito tegi huto leleꞌmo lolo hilibe luto leleꞌmoꞌehinamomuꞌi moneko huto lofokehi lito bu megoꞌohuta faꞌmene geba nohutagihe. \v 5 Sipi Boti monekoꞌi nohinagihe. To mono ka keheli amuya moloto megeꞌi mololata hiluta ka monekoꞌi niꞌinagi to Kilisito kumu yabe luto nagamiꞌi fololata nohutana monekoꞌi niꞌinagihe. \v 6 To lali asaga bonaꞌmagita afotifu Huꞌma monekoꞌi nohinagihe. Aiꞌasigo moneꞌna silagaꞌnamofihi Sipi Bo kibina bo minoto nohinagihe. Ai ya huto silagaꞌna kaba hulata nohibe. To asaga hepatoga hiti to asagaꞌnamofihi komopagu moneko kumu minolata nohina. To asagaꞌnagu minoto liliꞌnaꞌa lilata nohinagihe. \p \v 7 Kilisitou ai kehelito li limilana legege huto lali moneko monekotoga aiꞌa leheꞌmoseꞌnaꞌa limilata nohuto foyaꞌa guna moloto limiꞌehinamo niꞌibe. \v 8 Yamofi kumu yaꞌma mono bukugu ka fayahi mone ma luto niꞌibe: \q1 Ai ifoga notito naga nonugu nehanaꞌa \q1 eneleꞌmoto tiꞌehinamo niꞌibe. \q1 To ya huloto \q1 bonaꞌmagihi hetofana fato fatoꞌna \q1 li epiꞌehinamo niꞌibe. \p \v 9 Ifoga tiꞌehinamofihi hapaꞌa yaꞌma kaga henana niꞌibe? Ai meꞌmofihi komopaꞌagu limiꞌehinaguti i behe huto tiꞌehinamo niꞌibe. \v 10 To ai limiꞌehina bo to akuꞌi i behe huto kokuluma kokulumaꞌi be ligito tiꞌehina bo monekoꞌi nohuto yamofihi asaga melugu to kokulumagu mino baga ilube luto tiꞌehinamo niꞌibe. \v 11-12 To hetofana limiꞌehinamofihi hapaꞌa ma niꞌibe. Kilisitou leheꞌmoseꞌnaꞌa fato fatoꞌna limiꞌehina niꞌibe. Lali lugaꞌa aposolo leleꞌmo moloꞌehinamo niꞌibe. To lugaꞌa ai kaꞌa lu yege holata bo, to lugaꞌa yaꞌma aiꞌa ka leliꞌali bo, to lugaꞌa babafi minete yaꞌma ka lamanaꞌa lu haꞌi fise bo, to lugaꞌa mono kaba bo, leleꞌmo moloꞌehinamo niꞌibe. Ana fato fato liliꞌnalo leheꞌmoseꞌnaꞌa limiꞌehina niꞌibe. To henaꞌmube? Lali Huꞌmamofihi bonaꞌa nohutamagita liliꞌnatilo leleꞌmo amuya nohutamagita leleꞌmo hofa to su halibe luto yabe. \v 13 Ya humo humo hutoti mono ka megeꞌi malalutaꞌmu keheli monekoꞌi huto to Huꞌmamofihi panaꞌamofihi hapaꞌa keheli bati huseꞌnati monekoꞌna lolo hinogo hulototi Kilisitohi bonaꞌa hofa toto olopa hilutagihe. \v 14 Lali ya huto lagaso yagapanaꞌi tegina meminose amuya moloto nohinogoti limiꞌi melelata bo enali faga faga li liminogo faga faga kamofihi yasiꞌauba leleꞌmo miyalo malo hinogo miyalo i keꞌmalupi malo i keꞌmalupi lu liluta hu laligi. Enaliꞌi bonaꞌi lugaꞌamagihi enimiꞌi melete eneleꞌmo keheli sibina nehana yabe. To laliya leleꞌmo keheli sibina hi lalabe. \v 15 Akuꞌi lali liginaga fi epito Huꞌmamofihi kaga maꞌnaka luto ai lu eminogo ai lu eminogo hutoti ai latahati lolo huto nohina bo Kilisitotoga mino kikipa holototi fato fato suhi huto aitoga hofa talune. \v 16 Lali ya huto aitoga hepito minenogo ai kaba hu noletabe. To lali gumitaꞌa fato fato nekisaꞌa moneko moneko nominenogo, ai fato fato nagatu leleꞌmo hepilago moneko gufaꞌa lolo huto nominone. To lali ya huto nohutogo fato fato nekisaꞌa liliꞌnaꞌa li bati bati hulata nohigo ai ginaga fi emigo ai ginaga fi emigo huto nohigo gufaꞌa asagaꞌi moneko huto amuya moloto hofa notabe. \s1 Lali Kilisitohi bonaꞌmagita mino kosaba lemehi lilune \p \v 17 Yamofihi nani Sipi Bomofihi bulo lenegekesa lito lu nolepube. Huꞌmamofihi kaꞌa mekehelilata boanaꞌi enali enegekesa kehelilata nehana bati mehina faꞌmenena kehelilata nehabe. Enali tegi lolo hite meminalo. \v 18 Enali yaꞌma komopaꞌani enegekesa hokolo mehigo negi nagi nete komopaꞌani hekini lolago faꞌmene mineꞌahana. Enali Huꞌmau leleꞌmo bati huseꞌnaꞌamofihi melise nehite enegekesa sibina higo mineꞌahabe. \v 19 To komopaꞌani fi hekini loꞌehigo anaꞌina foipa faipanamofihi komopaꞌagu minete moko huseꞌna fato fatoꞌmofi kumu enibita higo koseleꞌi meenehenogo enubuya mehinogo lolo hilata nehabe. \p \v 20 Lali Kilisitohi hapaꞌa lu nolepito lenali yaꞌma suhi hite minalabe luto melepiꞌohutamo niꞌibe. \v 21 Lali Kilisito kumu maꞌnaka luto lu lepiꞌohuto niꞌibe. To lenali aiꞌa megeꞌi nemalana bonaꞌi nehitetini Yesu lamana huto nominana hapaꞌa lusiga luto keheliꞌahanamo niꞌibe. \v 22 Tafa lenemehi hite minete lite hago to lenugufa yauba faga hite luto lenimiꞌi mololata huꞌehinamo niꞌigo lenali koyapa komopatinimofihi sibina hiꞌahana. Ya huꞌehinagi tafa komopatini heꞌmilo. \v 23 To komopatini lenegekesa keheliseꞌnatini leꞌmo kosaba hinogo mineno. \v 24 To kosaba lenemehi li hepite minalo. Huꞌmamofihi etoꞌehina mehi to fotogo huꞌehina mehi tegi hite kosaba lenemehi hepite lolo hilo. \p \v 25 To ya higo lenali faga faga lilata hapatini heꞌmilo. To lali asagaꞌi hepito Kilisitohi gufaꞌa lolo huꞌohutamo niꞌinaya yaꞌmu kaga lamana kago ai lu eminogo ai lu eminogo hite minalo. \v 26 To lenipakafa lenehenogo foipana li lalabe lite meleꞌisi heꞌmite su halo. Lenipakafa lenehenogo mineba mineba hite nehinogo yege liminogo bati mehibe. \v 27 Satahi yaꞌma kapo hekini lo etalo. \v 28 To gumina lilata hiꞌahana bonaꞌi lenali heꞌmilete lenigigusa lenayatu amuya melete foya lite noseꞌnatini fꞌenohatini li huto hite enumuhi menina bonaꞌi eneheꞌmete leniginaga fi epite amuyatini hiti minalo. \v 29 Huli ka mone lenabagaguti mone melilo. Kaga lamanaꞌa lite ai heꞌmenogo ai heꞌmenogo hilana kapomo sa hi lepalalana ka linogo enali katini kehelilana bonaꞌi lugaꞌa keheli bati hinogo eneleꞌmo bati hilanagihe. \v 30 Huꞌmamofihi Sikalafuꞌa leꞌmo ipagu sibina mehilo, yamofihi lenigiki ka lite leꞌmo felu kalu mehalo. Henaꞌmube? Huꞌmau alihi kana napaꞌa huto hulenogomo lenalimoya gulu hoto fi hetofa hu letalibe luto Sikalafuꞌa yaga osahi tegi huto lepiꞌehina niꞌibe. \v 31 Lenali enipakafa hoseꞌna hiti to kenasabo biseꞌna hiti to enemegeka lite yaꞌma asagaꞌi keheli heꞌmilo. To luba lenegekesa mehino. \v 32 Lenali komopatini fulu hinogo ai ginaga fi emigo ai ginaga fi emigo hite minalo. Huꞌmau aiꞌa Kilisito kumu yabe luto foipanatini li heꞌmi lepoloꞌehinamo niꞌigo lenali ana suhi hite foipanatini ai li heꞌmi etenogo ai li heꞌmi etenogo iheꞌma aheꞌma hite minalo. \c 5 \s1 Fi besa lenogo minalune \p \v 1 Lenali Huꞌmamofihi yagapanaꞌa laga besiꞌehinanaꞌa lolo hite nehanagi ai babeyafalo minalo. \v 2 Ya nehite asaga bona kumu leniginaga fite minalo. Kilisito ai ana huto lali kumu yabe luto ginaga fito gufaꞌa sibi heꞌmiꞌehina yamofihi Huꞌmamofihi kuguhi koyo eminogo Huꞌmau tuꞌa keheligo bati huꞌehinagihe. \p \v 3 To lenaliꞌi moko huseꞌna to aiꞌi gumina foloseꞌna to ananamoꞌmu yokolo ka luseꞌna to fato bomofihi nasanaꞌa liba liba hilube luto lenipa huseꞌna lenali folagahatinigu huto mehino. To ananamoꞌmu kaga lumofaꞌna mehilo. \v 4 To kolo tana ka yagi, negi nagi ka yagi, to kiya yokolo ka laga mehinanaꞌa yagi lilanaꞌya laga mehilubeꞌmu hibe. Huꞌmamofitoga fokehi lite minalo. \v 5 Lenali yaꞌma ka kehelite minalo. Moko lilata bonaꞌi to anananamoꞌmu enipagu hilina bonaꞌi enali Kilisitohi to Huꞌmamofihi kapolo minete lite metilanaꞌmu yabe. To ana huto enali fato bomofihi nasanaꞌa lilube luto enipagu hilina bonaꞌi enali ana hite ana kapolo metilanaꞌmu yabe. To henaꞌmube? Enali Huꞌmamofitoga enemehi meemise ma melugu nasanatoga enemehi emilata lugefa nasana suhi huto megeꞌi melelata nehana bati mehibe. \p \v 6 To bonaꞌi lugaꞌamagi fi taga hi lepalalabe lite faga faga lite lu nelepinogo kaꞌani mekehelilo. Foipa nasana yamofihi hite minelata nehananamuꞌi enaliꞌi Huꞌmamofihi keheli meemiꞌahana bonaꞌi enalitoga Huꞌmamofihi ita biseꞌna huto hilinaꞌmu yabe. \v 7 Yaꞌmu lenali bonaꞌi ya hanaꞌa hiti mino hepite meminalo. \v 8 Lenali koyapaꞌi enali suhi hite metepugu mineꞌahanamo niꞌibe. Yatai yaꞌma Sipi Bomofitoga nehepite fana mehatini hiti lolo hite nehabe. Yaꞌmu fana mehenamofihi legeyaꞌa lolo hite yanamofihi babeyafalo minalabe. \v 9 Fana mehenamofihi legeya lamanaꞌa ya huto hulata nohibe. Komopatini lamanaꞌa hiti minoseꞌna to fotogo huto minolatana to ka lamanaꞌa lulatana yabe. \v 10 Yaꞌma anaꞌina lolo hilune luto lilana yaꞌma Sipi Bouba kehelinogo bati hilinaꞌmuko sa hilo. \v 11 Lugaꞌamagi metepunagu to futuꞌa lolo nehinogomo enali hiti mino mehepilo. Lenali yaꞌma ananamofihiꞌya li fana tete li hokolo hi etalo. \v 12 Anaꞌina sugunaꞌi hite nehanana yamofihi enubuya hulatana niꞌinagihe. Yamofihi kaga melilune. \v 13 To huto hulata nasana yauba fana nototo asagaꞌnamofihi okabaꞌa leꞌmo huto nohinana niꞌibe. To yaꞌma leꞌmo huto huꞌehinamofihi lusi hapaꞌa fana mehena hitiꞌna lolo nohigo bu galune. \v 14 Yamofihi mono ka mone ma huto niꞌinamo niꞌibe: \q1 Lenubuꞌi keꞌahana bonaꞌi \q1 lenali ho tilo. \q1 Filiꞌahanaguti aho tilo. \q1 Kilisitou \q1 yaꞌma fi besa lo lepalalubeꞌmu hibe. \p \v 15 Yaꞌmu lenali minete ho hite hilana ka yaꞌma kaba lamanaꞌa hite minalo. To negi nagi nete meminalo. Keheli fe hite yanagu minalo. \v 16 Yatai yaꞌma kanagu foipa nasanamofihi li fulugu biꞌehinamo niꞌinagihe. Yaꞌmu anaꞌina lamanaꞌa lilata kanaꞌa huto hu lepilinamo yaꞌmu lenebe meligino. Kanaꞌa faꞌmenena lolo hu lalibe luto yabe. \v 17 Ka mekehelise bonaꞌi lolo hite meminese Sipi Bouba foyaka lu lepoloꞌehinamo yamofihi bu go bebe sete bu gete minalo. \p \v 18 Bai nagamiꞌi nete negi nagi menalo. Yaꞌma komopatini leꞌmo sibina hilinagi heꞌmilo. To Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba ai komopatinigu mino bai tenogo minalo. \v 19 To kaga ai lu emigo ai lu emigo hilata nehite Huꞌmamofihi fokehi hete ya hite iꞌemi aꞌemi nama mono nama ai lu eminogo ai lu eminogo hite komopatinigu Sipi Bomofihi fokehi lite nama lite lenegelo biba biba hite minalo. \v 20 Ya nehite Sipi Boti Yesu Kilisito giꞌa liyafa hite kanaꞌamu kanaꞌamu silagaꞌnamu Huꞌma afotifihi fokehi hete minalo. \s1 Bo alobole etali hapaꞌatitimofihi ka \p \v 21 Lenali Kilisito kumu keheli emite minete ai agoya hu emigo ai agoya hu emigo hite minalo. \p \v 22 Anaꞌi lenali bahatinimagihi agoya hu epite minalana yauba Sipi Bomofihi agoya hu emiꞌahana ya lolo hilinaꞌmu yabe. \v 23 Kilisitou ai bonaꞌmagita latahati lolo huto minoto leleꞌmo nupa huto kaba hu letoto nohina suhi luto bonaꞌmagi lihaꞌani kaba hilabe. To Kilisitou lali yaꞌma gufaꞌa nohutogo aiꞌasigoko lubuto bilata bo nohibe. \v 24 Yaꞌmu Huꞌmamofihi nagaꞌi laliꞌi Kilisitohi agoya hu emilata nohunogo ana suhi hite anaꞌi enali bahaꞌanimagihi agoya hu epilata hilabe. \p \v 25 Bonaꞌi lenali lihatinimagihi komopatini epilo. Kilisitou ai lali kaꞌa nokeheluta bonaꞌmagita komopaꞌa lepito lali kumu luto gufaꞌa katiyaꞌi huto filiꞌehina suhi hite komopatini epilo. \v 26-27 Kilisitou henabe luto gufaꞌa heꞌmito filiꞌehibe? Yaꞌma lali gufaꞌa nohuta bonaꞌmagita ai kaꞌaloti nagami okala hu letoto leleꞌmo eto huloto Huꞌmamofihi bulo nugufaꞌni leleꞌmoto tilina kanagu bati huto, kolo tanana hiti to mone sibina sabana hinana hiti meniꞌigo gulu gulu luto lamanaꞌa huto minalune lutomo niꞌibe. \v 28 To bonaꞌi lenali lenalitini komopatiniꞌmu leniginaga filata kaba nehanamo niꞌibe. Ana suhi hite, lihatinimagihi leniginaga finogo komopatini epilo. Lihaꞌamo ginaga finogo komopaꞌa emilata bo aiꞌa gufa ginaga filata nohinagihe. \v 29-30 To hiya bonaꞌmagi enugufaꞌaniꞌmu luba nehi etana nehabe? Menehabe. Lali bonaꞌmagita lugufati kaba hiluta lamana huto noseꞌna emito minoseꞌna nominone. Lali Kilisitohi gufaꞌa nohutaꞌmu luto aiꞌa bonaꞌa ana suhi huto kaba hu letolata nohibe. \v 31 Ya huꞌehinaꞌmu mono bukugu ka mone ma luto niꞌibe: \it Bo moneuba itoꞌafinogo afoꞌafinogo heꞌmi etotoloto lihaꞌamofitoga buto i keꞌmoto etaliꞌatiti etugufaꞌatiti keheli emite minete monekoꞌna lolo hite minalaꞌibe.\it* \v 32 To ana kamofihi hapaꞌa fala ki minoꞌehina yamofihi Kilisitohi to bonaꞌa lali kumu yabe luto nani nekesa yaꞌma nokehelube. \v 33 Ya huꞌehinaya yaꞌmu bonaꞌi lenali silagatoga yamofihi lenugufatiniꞌmu kehelilata nehana ya suhi hite lihatinimagi kumu kehelite leniginaga fi epilo. To anaꞌi lenali silagaꞌi yaꞌma bahatinimagihi enigiꞌani leꞌmo saga hite minalo. \c 6 \s1 Yagapanaꞌmagi to itoꞌanigi afoꞌanigi lolo hite minete hilana ka \p \v 1 Panalaꞌi panaꞌi lenali Sipi Bomofi kumu lite kehelite itotinigi afotinigihi agoya hu epite enali kaꞌani keheli epilo. Yauba yaꞌma lenali kapo lamanaꞌa hokolo nohibe. \v 2-3 Keya kaguti anaꞌina huto hilibe luto moloꞌehina kamo hiti kohe toto luꞌehina ka niꞌibe. Ma luto luꞌehinamo niꞌibe: \it Lenali itotinigi afotinigihi enigiꞌani leꞌmo saga hilete melugu mino bati hite kanaꞌa yatama minoba minoba minalataꞌmu yabe\it* luto luꞌehinamo niꞌibe. \p \v 4 To itoꞌanigita afoꞌanigita lenali yaꞌma yagapanatini eneleꞌmo enitaluga binogo li sibina mehilo. Lenali Huꞌmamofihi kaꞌamu enegekesa linogo keheli fotogo hite kagaꞌa lu epilo. Kaba hi neepelenogo mono kagu hofa talabe. \s1 Kele kele bonaꞌi enigina bonaꞌi lolo hite minete lite hilana ka \p \v 5 Kele kele bonaꞌi lenali metoga enikibina bomagihi koli hite agoya hu epelenogo kaꞌani kehelinogo komopatini lamana hinogo Kilisitohi suhi hite agoya hi eteꞌahanamofihi ya hite kehelilabe. To lenali kumu kehelinogo keta mehinogomo fulu hite minete kagaꞌani kehelilo. \v 6 Lenaliya enikibina bo lenugufa lenemehi epite agoya nehi epelenogo yamofihi lenubu genogo bati hilibe luto niꞌigopa lali Kilisitohi ya suhi kele keleꞌi hu etoto minalune lilete Huꞌmamofihi fokehi lu lepalalina suhi hite minalo. \v 7 Bonaꞌi lenali kumu keheliꞌahana niꞌigopa Sipi Bomofihi kehelite komopatinigu babahi hinogo foyaꞌa kosele kasele mehese lilo. \v 8 Lenali yaꞌma keheliꞌahabe. Moneꞌa enali koko panaꞌa nehananaꞌa to enigihiti bo lolo hite nehanaꞌa enali lamanaꞌa lolo hite hiꞌahanaloꞌi Sipi Bouba nonaꞌa epilina niꞌibe. \p \v 9 To lenali hiti bonaꞌi lenali koko yagapanatinimagihi ana hite keheli bati hi epelete ana suhi hite eneheꞌmete luba ka lu meepilo. Ya nehite ma lite kehelilo. Koko yagapanatini hiti to lenali hiti yaꞌma kokulumagu Sipi Bo afotinigu monekoꞌi nohibe. Ai enigihiti bonaꞌi to enigi menina bonaꞌi moneko legege nehabe luto kehelito bonaꞌi silagaꞌi kaba hulata nohibe. \s1 Huꞌmamofitogati gimi mageꞌi luba nasana li lenayanugu malalune \p \v 10 Lu su hoto lilube. Huꞌmamofitoga bite i keꞌmenogo ai amuyanaꞌa napa huto lenalitoga niꞌinogo yanamofihi komopaꞌagu mine lite tite uleꞌale hilo. \v 11 To Satau ai sugunaꞌi lenimiꞌi malalubeꞌmu nohinogomo leneleꞌmo sibina hu lalibe luto Huꞌmamofitogati gimi mageꞌi luba nasana asagaꞌi li lenayanugu melelete minete kaba hite minalo. \v 12 Lenali yaꞌma akeheliꞌahabe. Lali faꞌmene lugufa hiti bonaꞌmagita luba sabo menohune. Metepu kapo kaba nehana to Satahi kaba boꞌa hiti enikibina bo sipiꞌa to sipi bo amuyanaꞌa nehananamagi to foipa keneꞌi samahi tito kokuluma megesaꞌaga neminana enali luba li huto hu limilata nehabe. \v 13 Lenali yanaꞌmu Huꞌmamofitogati gimi mageꞌi luba nasana lilete minete luba laga mehinaꞌa amuya melete nehinogo fatehatini enali ete luba hilubeꞌmu nehinogo lenali analoꞌi amuya melete minete koli mefelese uleꞌale hite minalabe. \p \v 14 Lenali ya hite ho ti kibi kibi hite minalo. To gimi bonaꞌi nehepilata gu kata legi huto lenali Huꞌmamofihi hetofa kagaꞌa gilimitini lolo hinogo gu katatini ho bite minete to aiꞌa bebe sose hapaꞌa kefe gutini lolo hinogo bite fonokotini kaba hinogo minalo. \v 15 To Huꞌmau bonaꞌi eneleꞌmo fulu hilata nohina ka lamanaꞌa lite minalana yanauba enigigusagu fegu lolo hu lepelenogo kapo melete minalo. \v 16 Yaloꞌi Huꞌmamofihi keheli amuya emiꞌahananauba helegutini lolo hinogo asaga yupahi so kite nehinogo Satahi gimiguti mageꞌmofihi logoꞌa bu nebe liginogo yanamofihi li sabalinaꞌmu yabe. \v 17 Ya nehinogo Huꞌmamofihi lenubuto bilatana kapaloti suhi huto kakiliꞌi lolo hinogo yamofihi lite i kolo bilete minalo. To Huꞌmamofihi kagaꞌa yauba emitaꞌi yatama lolo hinogo yamofihi lite minalo. Ana emitaꞌi Sikalafuꞌmofihi emitaꞌa niꞌina yabe. \v 18 Ya nehite lenali silaga kanagu Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba leneheꞌmenogo Huꞌmamofitoga minete leheꞌmobo lite buka tite minalo. To iyo iyo hite koseleꞌi kaseleꞌi melenehenogo kaba hite minalo. Ya nehite Huꞌmamofihi bonaꞌi yege yegeꞌnamuꞌi yabe lite nunumu foya lite minalo. \v 19 Ya nehite nani kumu yaꞌma nelesa melinogo Huꞌmamo nabagaꞌni leꞌmo babahi hulenogo hetofa ka lamanaꞌa sugunaꞌi niꞌina yamofihi nabaga li gelehe hinogo babahi hulenogo lu huto hilibe lite lenali Huꞌmamofitoga lilo. \v 20 To nani ana huto hetofa ka lamanaꞌa kumu yabe luto Huꞌmamofihi kaga leliꞌali hulata bo naga nonugu nohunaya Huꞌmau lu netalina ka nelesa melinogo lu huto hilibe lite nani kumu Huꞌmamofitoga kehe ilo. \s1 Fayahi koyoto su halina ka \p \v 21 Minoto lito nohuna yamofihi hapaꞌa to foyaꞌa lilata nohuna yamofihi kehelilabe luto Tikiku aiꞌya buto ka lu lepilubeꞌmu nohibe. Ai lalalutifu lamanaꞌa Sipi Bomofihi agoya panaꞌa foyagu amuya moloto minoꞌehina bo yabe. \v 22 Ai lali malo nominana ka asagaꞌnamofihi lenali kagalo lu lepito komopatini leꞌmo amuya hilibe luto ho lufugo foiya nobibe. \p \v 23 Afotifu Huꞌmau to Sipi Bo Yesu Kilisito ai nigibo nalaluꞌnigita lenali fuluna li huto huto molo lepoloto keheli amuya melelatanatini li futili hu lepelenogo komopatini ai eminogo ai eminogo hite minalabe. \v 24 Sipi Boti Yesu Kilisitotoga i hepinogo komopatini emilata nehana bonaꞌi lenalitoga Huꞌmamofihi leneheꞌmoseꞌnaꞌa yamofihi minomo buto minalibe.