\id COL - Benabena NT [bef] -Papau New Guinea 1982 (DBL -2014) \h KOLOSE \toc1 Kolose Polu koyoto epiꞌehina fayahi \toc2 Kolose \toc3 Kol \mt1 KOLOSE \mt2 Polu koyoto epiꞌehina fayahi \c 1 \p \v 1-2 Oho, Kolose hepato boanaꞌise. Nehafihe? Lenali Huꞌmamofihi nagaꞌi nehana bonaꞌise. Lenali lali hiti Yesu Kilisitohi nagaꞌi moneko babeyafa huto koguna noito nominota bonaꞌise. Huꞌma afotifihi fulunaꞌa hiti hetofana hu lepalalinaꞌa lenalitoga mineno. Nani Huꞌmau neleꞌmo ho tiꞌehina bo Yesu Kilisitohi aposolo bo Poluita ma fayahi nokoyobe. To logonati Timoti hiti fayahi nokoyoꞌibe. \s1 Huꞌmamofitoga lofokehi luseꞌna \p \v 3 Leꞌali asaga yupahi lenali kumu Huꞌmamofihi loka nohoꞌina kanagu Huꞌmamofihi fokehaꞌa noluꞌibe. Ai Sipi Boti Yesu Kilisitohi afoꞌafu nohinagihe. \v 4 To lenali Yesu Kilisitohi keheli uleꞌale hite agoya hu emiꞌahananaꞌmu to Huꞌmamofihi bonatoga asagaꞌi leniginaga fite kaba nehananaꞌmu kehelilototiꞌa Huꞌmamofihi fokehi noluꞌibe. \v 5 To lenali Huꞌmamofihi hetofa kaga, yaꞌma ka lamanaꞌa lenalitoga kohe toto oꞌehina kanaguti Huꞌmamofihi bati hinaꞌa kokulumaga molo lepoloꞌehinaꞌa alihi lilune lite bu megeꞌahanaꞌmu geba hite neminabe. \v 6 Ana ka lamanaꞌauba lenali keheliꞌahana kagauba buto asaga melugu bonatoga nehetito i futili huto eneleꞌmo bati nohina yabe. Ana kaga hapaꞌa ma niꞌina. Huꞌmau foipa bonaꞌmagihi eneleꞌmo bati hulata bo nohibe. Lenali yataꞌa kehelite komopatini i gelehe hiꞌahana supo hite fato fato bonaꞌmagi yatai ana hite hetofa kagaꞌa kehelite neminago Huꞌmau lusa gi epololata nohibe. \v 7-8 Lalalutifu giꞌa Epafalasiu leꞌali hiti Yesuhi liliꞌna hetofa huto nolina bo to Huꞌmamofihi kagamo yataꞌa lu lepiꞌehina bouba yatai lalitoga nehetito Huꞌmamofihi Sikalafuꞌauba eneleꞌmo fulu huꞌehigo enali koguna ite minete ai kaba hinogo ai kaba hinogo hilata hite neminana yabe luto lenali kumu ya lu leꞌemiꞌehina. \p \v 9 To kehelilototiꞌa yalo Huꞌmamofihi lenali kumu loka hoto minolata nohuꞌibe. Ai lu keheliꞌehinanamofihi lenelepilibe luto loka nohoꞌibe. To ai Sikalafuꞌuba leneleꞌmo eto hinogo bati hite to keheliya iseꞌnatini asagaꞌi hokolo hilibe luto loka nohoꞌibe. \v 10 To yalo lenali asaga yupahi aitoga minete hetofana hite neminenogomo Sipi Boti ai lenofokehi lilinaꞌmu yabe. Yaꞌma leꞌali loka nohoꞌibe. To lenali asaga yupahi Huꞌmamofihi lagamo keheliba keheliba hite minete, to bonaꞌi eneheꞌmalata yaꞌma hetofa liliꞌnatini fato fatoꞌi yamofihi legeyaꞌa babu luto hilina ya hinogomo Huꞌmamofihi hapaꞌa keheli bati hilete hetofana suhi hite minete ya hilabe luto loka nohoꞌibe. \v 11 To Huꞌmamofihi amuyaꞌa lenalitoga huto hinogo yanauba amuya molo lepalalina to lenifi taga huseꞌna huto nohinogomo koseleꞌi mehese aitoga uleꞌale hite minalabe luto luloto to Huꞌmau komopatinigu sabiyana lolo hu lepalalibe luto loka nohoꞌibe. \v 12 Lenali asaga yupahi Huꞌmamofihi gepohi lite bati huse ka lu emite enegelo bilata nehilo. Ai afotifu leleꞌmo bati huꞌehigo aiꞌa fana tose kapoꞌa huto hulenogomo anagu minete aiꞌa bonaꞌa hiti bati huꞌehinanaꞌa fato fatoꞌna lilune. \v 13 Ai Satahi amuyaꞌamofi hiti metepuhi huꞌehina kapoꞌaguti leleꞌmo kefefe huto lubuto biꞌehina. To aiꞌa panaꞌa gi moneko panaꞌamofihi kapogo leleꞌmo moloꞌehina yabe. \v 14 To aiꞌa panaꞌauba Yesu golahaꞌaloti lalimo mina fito foipanati i pa so letoꞌehina bo nohibe. \s1 Kilisitohi hapaꞌa ka \p \v 15 Huꞌmamofihi lali bu megoꞌohuta bo nohinaya akuꞌi aiꞌa panaꞌa Kilisito ai Huꞌma legi huto monekoꞌi nohina bo yabe. Ai koyapa kanagu Huꞌmau asagaꞌna lolo mehuꞌehina kanagu minoꞌehina bo to asagaꞌna lolo huꞌehinamofihi Yesu ai be ligiꞌehina bo nohibe. \v 16 To Huꞌmau leꞌmo ho tiꞌehina bo, Yesu ai kokulumalugu nasana to melugu nasana asagaꞌna to yaꞌma lali bu nogotana hiti bu megotana hiti yege yegeꞌi lolo huꞌehina yabe. To ai agelo bo fato fatoꞌi eneleꞌmo huto huloto kapoꞌanigu eneleꞌmo nomoloto to kibina bonaꞌani hiti sipi kaba bonaꞌani hiti to gamani bonaꞌi hiti yaꞌma lolo huto eneleꞌmo ho tiꞌehina. To yaꞌma asaga melugu mineꞌahananamo Yesu to Huꞌmau hiti liliꞌna neliꞌigo asagaꞌna lolo huꞌehina yabe. To yaꞌmu asagaꞌna aiꞌnaꞌa niꞌinaꞌmu yabe. \v 17 Ai koyapa koyapaꞌi minoꞌehina bo nohibe. Asagaꞌna huto mehina kanagu ai mino lito minoꞌehina to aiꞌa kaba nohigo asagaꞌna aitoga hepito asagaꞌnamofihi hapaꞌa bati bati huto minoꞌehina yabe. \v 18 To asaga bonaꞌmagita Huꞌmamofihi kaꞌa megeꞌi moloto nohuta lali gufaꞌa nohutogo to ai Yesu latahatiga nohuto kaba nohibe. Ai Kilisitohi nagaꞌi leleꞌmo huto huꞌehina bo yabe. To ai kohe toto filiꞌehinaguti ho tiꞌohuto alihi ho tilana bonaꞌmagi ai megeꞌi melete ho tilabe. Ya huta niꞌinogo aiꞌasigo asagaꞌna kohe toto be ligiꞌehina bo nohibe. Ka hapaꞌa ya huto niꞌibe. \v 19 Huꞌmau panaꞌniloga nemehaꞌni mino baga noibe luto lu kehelito ligo yaꞌma Huꞌmamofihi hapaꞌa moneko legege huꞌehina bo nohibe. \v 20 Ya higo ai panaꞌa, Yesu malipu yafalo nofilito golahaꞌalo asaga sibina hiꞌahanana i pa soto Huꞌmamofihi leꞌmo fulu huꞌehigo yatai kokulumalugu nasana asagaꞌi to melugu nasana asagaꞌi aitoga minalibe luto golahaꞌa heꞌmiꞌehina yabe. \p \v 21-22 To lenali koyapa lenegekesa foipa yigisetiniꞌmu to lenipagu sibina hilata hiseꞌnatiniꞌmu Huꞌmamofihi fatehaꞌa lolo hiꞌahana bonaꞌi fotoꞌi mineꞌahago leneleꞌmo bati hulago ete laluꞌagita nehana yabe. Yesu ai Huꞌmamofihi gobisalo leneleꞌmo moloꞌehina yabe. To hiya hutobe? Lenali kumu yabe luto gufaꞌa heꞌmito malipu yafalo filiꞌehina. Ya huꞌehinagi Huꞌmau mone ka lepekilinaꞌa meniꞌigo buꞌalo ho tite neminabe. Yatai foipa bonaꞌi menehana fotogo bonaꞌi to bebe sose bonaꞌmagita neminabe. \v 23 To lenali yatai amuya melete Yesutoga minete komopatini emite minete ka lamanaꞌamofihi yataꞌa keheli uleꞌale hiꞌahana kamuꞌi li pili kete yaꞌma legeyaꞌa huto hilinamofihi geba hite keheliseꞌnatini mopo mopo mehilata nohigo ya hite minalo. Yaꞌma nani Poluita, ka lamanaꞌa nasanamofihi kele kele bo nohuna, asaga bonaꞌi melugu neminanamofihi yaꞌma nani ka lu yege holata nohunamofihi, yaꞌma kehelilo. \s1 Polu mono foya nolinamofihi kaꞌa \p \v 24 To nani lenalitoti nagabu foya ko nofunanamuꞌi nipaꞌni sibina mehuse fokehi nolube. Henaꞌmube? Lali Kilisitohi gufaꞌa nohuta bonaꞌmagi kumu gabu foya kofilina moneꞌa niꞌina nani heꞌmoto kofinogo su halibe luto nohuna yabe. \v 25 Huꞌmau nani Kilisitohi nagaꞌi nehana bonaꞌmagihi koko panaꞌani neleꞌmoꞌohutoꞌa noho lifigo buto lenali Yuta gegisaguti fegutoga nehana bonatoga buto Huꞌmamofihi suguna ka lu lepilubeꞌmu hunogo keheli bai talanaꞌmu yabe. \v 26-27 Ana suguna ka koyapa bonaꞌmagihi lu meepise minoꞌehinaya to yatai lali aitoga komopati nobina bonaꞌmagi kumu lu hokolo hu noletabe. To lenali fegutoga bonaꞌi aitoga neminamagi kumu lu hokolo hu lepalalibe. Ana suguna ka henana niꞌibe? Ma niꞌibe. Kilisitou lenali komopatinigu nominenogomo lenali Huꞌmamofihi fana mehaꞌagu minalabe. \v 28 Hapaꞌa ya huto niꞌinagi leꞌali Kilisito kumu luto kaga lu yege hoto leli huto buto asaga bonaꞌi lu epilata nohuꞌibe. Leꞌali amuya moloto asaga bonaꞌi lipoti epiloto to asaga kaga lu hokolo hu noepito hulata nohuꞌibe. Henaꞌmube? Enali Kilisitotoga mino hepite bati nehinogo Huꞌmamofihi bulo eneleꞌmoto biluꞌibe luto nohuꞌibe. \v 29 To nani ana liliꞌnalo amuya moloto liba liba nohube. Komopaꞌnigu Kilisitohi amuyaꞌauba neheꞌmago ana liliꞌna nolube. \c 2 \p \v 1 To nani lenaliꞌi to Leotisea hepatoga bona kumu to nokabaꞌni bu megeꞌahana bona kumu lusi liliꞌna noluna nekehelifiye? \v 2 To ana liliꞌna henabe luto nolube? Enali ai heꞌmenogo ai heꞌmenogo hite koguna ite nehite ai ginaga fi eminogo ai ginaga fi eminogo minalabe luto foya nolube. Ana huto enali Huꞌmamofihi komopaꞌa keheli fe lite loe lae mehise minalabe luto to Huꞌmamofihi suguna ka lꞌemo huto huꞌehinanaꞌa hapaꞌa kehelilabe luto foya nolube. To ana suguna ka hapaꞌa henana niꞌibe? Yesu Kilisito bo yabe. \v 3 Ai Huꞌmamofihi keheliseꞌnaꞌamofihi bihaꞌa nohibe. Huꞌmamofihi keheliseꞌnaꞌa fala kito niꞌinaya ai Yesu lu hokolo hu lepololenogomo aiꞌa hetofa hetofa kaꞌa asagaꞌi kehelilabe. \p \v 4 Ya huꞌehinagi lenali mone fato bouba faga faga luto lu epilenogo mekehelilo. Mone fulu huto luto laga hina ka luto lu nolepinogo lenemegesa hi emilo. \v 5 Nani lenali hiti moneka nohuto Kilisitohi keheli uleꞌale hite komopatini molo emite amuya melete nehana nokehelube. Nani fotoga nohunaya aku komopaꞌni lenalitoga nomoloto nokehelube. \s1 Kilisitotoga molo emite hetofana hu lepalalinaꞌmu yabe \p \v 6 Lenali Yesu Kilisito kibina boti minalibe lite aitoga komopatini meleꞌahana suhi hite aitoga hepite asaga yegegu minalo. \v 7 Lenali yaga legi hite minete aitoga lufusatini limite bati hite tiba tiba hite amuya yafa lolo hilo. To Huꞌmamofihi kaga yataꞌa lu lenelepiꞌohunana amuya melete keheli emiba emiba hite minalo. To Huꞌmamofitoga lenegelo bite komopatinigu sabiyana bai tenogo minalo. \p \v 8 To fato bonaꞌmagi keheliseꞌnatini leꞌmo sibina hiluneꞌmu nehanagi enemegeꞌi memalalo. Enali Yesu Kilisitohi ka lu melenelepise enaliꞌani enekesa kehelite to ma melugu nehana bonaꞌmagihi hapaꞌani anasi kehelite monoꞌi li sibina hite ka lu lepilabe. Yesuhi kaga mekehelise nehite faga faga lite lu lenelepilanamo kaba hu bati hilo. \v 9-10 To lenali nekehelibe. Kilisitohi komopaꞌagu Huꞌmamofihi mehaꞌa bai toto nominabe. To ai asaga kibina bomagihi kibina boꞌani to kaba boꞌani kokulumagufi melugufi nehanana ai enebe ligilata nohigo lenali to ai hiti moneka nehite lenemehatini bai toto bati huto niꞌigo mine bati bati nehana yabe. \p \v 11 To lenali Kilisitotoga elago ai lenugufatini laga mehuse komopatinigu foipa hapatini amuyaꞌa laga hu heꞌmi lepoloꞌehina. Ya nohuto enugufa laga nehana suhi huto komopatinigu hu lepoloꞌehina. \v 12 To nagami folose nehana hapaꞌa henana niꞌibe? Mana niꞌibe. Lenali nagamiꞌi nefelete Kilisito hiti fililete keligu limilete aku ai hiti ho netibe. Foipa hapatinimuꞌi fililete ai hetofa hapaꞌamu akuꞌi ho tite minaluneꞌmu hite nagamiꞌi feleꞌahana yabe. Hapaꞌa ya huto niꞌibe. Huꞌmamofihi amuyaꞌauba Kilisitohi filiꞌehinaguti leꞌmo ho tiꞌehina supo huto lenali leneleꞌmo ho tiꞌehibe. To henabe luto leneleꞌmo ho tiꞌehibe? Lenali aitoga agoya hu emiꞌahanamoꞌmu yabe. \v 13 Lenali koyapa Moseu keya ka luꞌehina kamofihi mekehelise fegutoga bonaꞌi minete foipa faipa hapatini hilata hiꞌahanaya Huꞌmamofitoga filiseꞌnalo mineꞌahana yabe. Yalo Huꞌmau Kilisitohi leꞌmo ho tiꞌehina suhi huto leneleꞌmo ye koꞌehina. Huꞌmau foipanati asagaꞌi li heꞌmi letoꞌehinagihe. \v 14 Ai foipanati li heꞌmi letoꞌohutoꞌa to lali asaga keya ka megeꞌi memolose sibina huꞌohutana fayahi goꞌehina yaꞌma ka foya melilube luto fi sibi huloto Yesuhi hiti malipu yafalo nili hoꞌehina niꞌinagihe. \v 15 Ya nohuto Satahi ka lepekilinaꞌa ka foyagu leneleꞌmo malalinaꞌa laga huꞌehibe. Kilisitou malipu yafalo fililoto foipanatini li heꞌmi nolepoloto Sataha nagaꞌi eneleꞌmo laba huꞌehigo fatehaꞌa fi lehe toto nebago yatai asaga bonaꞌi Huꞌmamofihi amuya bo nohibe lite kehelilabe luto enelepiꞌehina. \p \v 16 To ya huꞌehigo lenali noseꞌna menoseꞌnaꞌmu to sipi yupahifi mono fuli yupapofi yanaꞌmu to yuhufa ikapo o nebelenogo yanaꞌmu hiti kaga melete ka lepekilana meniꞌibe. Yaꞌmu mekehelilo. Ana fato bouba ya suhi huto hu lepoloꞌehinagomo bati mehuꞌehibe. \v 17 Yaꞌmana samapahaꞌa legi huto faꞌmenena niꞌibe. Yaꞌmana alihi Huꞌmamofihi kapoꞌagu minese hapaꞌa meniꞌibe. Anamofihi lusi hapaꞌa ai Kilisitou nohibe. \v 18 To bonaꞌi moneꞌamagi enaliꞌani enegekesa yigi yigi nehanana to bamuꞌi bu neganana lusi mono ka niꞌibe lite, lali lenebe ligiꞌohuta nohune lite liyafa hite neminabe. Faga nelina bonaꞌi nehabe. Enali enugufaꞌani leꞌmo sibina nehiteꞌani to agelomagihi Huꞌma tegi hite nehabe lite enaliꞌani enegekesa yigiseꞌnaꞌani liyafa nehana yabe. Ya bati mehina yabe. Enalimoya lenalitoga ete ana suhi hite minalo lite ka lepekinogomo enemegeꞌi memalalo. Enali komopatiniguti sabiyanatini lu heꞌmi lepalalanaꞌmu yabe. \v 19 Enali Kilisitotoga hepite meneminabe. Ai latahati nohinogo lali gumitaꞌa nohuta hupaꞌatu to goꞌnunaꞌatu hiti li hepito ai hiti monekoꞌna nohuto Huꞌmau lu moloꞌehina suhi luto hofa notone. To enalimoya Kilisito latahatigati i pa sete heꞌmiꞌahana bonaꞌi nehabe. \s1 Yesu fililoto aku aho tiꞌehinamo lenali foipanatiniꞌmu filite kosaba minoseꞌna niꞌibe \p \v 20 To lenalimoya ma melugu bonaꞌmagihi hapaꞌaniguti ali gulufe su heꞌahana. Kilisitou hiti ana hapamuꞌi afiliꞌahana yabe. Ya hiꞌahanaya lenali yaꞌma melugu bonaꞌmagi hapaꞌani henabe lite akuꞌi megeꞌi nemalabe? \v 21 Noseꞌna henamoꞌmu mone yaꞌma kayahi melibo lite to mone yaꞌma mo sibo lite to mone yaꞌma kayatu bako mehubo lite nelana, lenali henabe lutobe keheliꞌahana? \v 22 To yaꞌma noseꞌna hiti anaꞌina hiti asagaꞌi minoba minoba hilina nasana niꞌifiye? Oꞌe. Su halinaꞌa faꞌmenena niꞌibe. To enali yaꞌma nemalana ka ana huto faꞌmene bonaꞌmagihi kaga anasi niꞌina yabe. Kilisitohi kaga meniꞌibe. \v 23 Ana, yaꞌma kagaꞌani agelomagihi liyafa hilo lite to lenugufa leꞌmo laba hilo nelana kaga hetofa ka legi huto niꞌibe lite moneꞌamagi kehelilanaya ana kagauba lenugufa leꞌmo bati mehilinaꞌmu yabe. Yaꞌma kagauba lenubuto bilinaꞌa meniꞌinagi lenali yaꞌma mekehelise minalo. \c 3 \p \v 1 Lenali Kilisito hiti ho tiꞌahana bonaꞌi nehafiye? Ai nohina kapomuꞌi sa sa hite lenegekesa yigilo. Anagu Kilisitou Huꞌmamofihi yahi lamagaꞌaga nominabe. \v 2 To lenali ma melugu niꞌina nasanaꞌmu lenegekesa meyigise kokuluma kapogu niꞌina nasanaꞌmuko lenegekesa malalo. \v 3 Lenali filiꞌahana bona tegi hite nehite ma melugu niꞌina nasanaꞌa heꞌmitetini Kilisito hiti Huꞌmamofitoga lenemehatini meleꞌahana yabe. \v 4 To alihi Kilisitou lali minose bihati nohina bouba fana mehaꞌa hiti aku oto nehetilenogo lenali ana hite fana mehaꞌagu nehetilabe. \s1 Bonaꞌmamgihi tafa hapaꞌa hiti to kosaba hapaꞌa niꞌina \p \v 5 Lenali ma melugu bonaꞌmagihi hapaꞌani li heꞌmilo. Moko liseꞌna yagi, anaꞌi gumina foloseꞌna yagi, kolotananamofihi hapaꞌa yagi, lenipagu keheli sibina huseꞌna yagi, to foipanamofihi hapaꞌa asagaꞌi komopatiniguti li heꞌmilo. To ma meꞌmofihi nasana asagaꞌi laga lepesiseꞌna yanaꞌmu lu laga hite heꞌmilo. Yaꞌma melugu nasana laga lepesiseꞌnamoya lugefa suhi huto niꞌina melugu bonaꞌmagi Huꞌmamofihi leꞌmo laba hilata nehana anaꞌina melugu nasanaꞌa liyafa hite kanihi filata nehana. Lenali yaꞌma hapaꞌaya megeꞌi memalalo. \v 6 To yaꞌma suhi lite neminana bona kumu Huꞌmau sipi ka epekilinaꞌmu yabe. \p \v 7-8 Lenali koyapaꞌi ma melugu bonaꞌi minete ana suhi lite mineꞌahanaya to yatai ana hapaꞌa li heꞌmilo. Kolo tose kata li heꞌmite hulata nehana supo hite foipa hapatini li heꞌmilo. Keleꞌna ka luseꞌna yagi huli ka luseꞌna yagi to fato bona leꞌmo buya huse ka hiti li heꞌmilo. \v 9 To ai bahane hanogo ai bahane hanogo hite meminalo. Yaꞌma tafa hapatini minoꞌehinaya lenali ananamo li gololo tite li heꞌmiꞌehite yatai yuhufa bonaꞌi lolo hite neminabe. \v 10 Huꞌmau leneleꞌmo kosaba higo asaga kanagu aiꞌa mehaꞌa legita minalabe luto leneleꞌmo bati bati nohuto keheliseꞌnatini hokolo nohigo yuhufa bonaꞌi lolo nehabe. \v 11 To Huꞌmau ya nohu lepalago fato fato bonaꞌi meminese moneko bonaꞌi nehabe. Mone Yuta bonaꞌi to mone fegutoga bonaꞌi meniꞌina. Ana huto enugufa laga hise bonaꞌi to laga mehise bonaꞌi meniꞌina. To nagaꞌi emite koko hise bonaꞌi to nagaꞌi melise bonaꞌi meniꞌina. Bonaꞌi hapaꞌani fato fatoꞌna niꞌinaya yaꞌmana faꞌmenena niꞌibe. Kilisitou ai lali fato fato bonaꞌi asagaꞌi leleꞌmo moneko babeyafa huꞌehina. Ai bonaꞌi yege yegeꞌna leleꞌmo moneka huꞌehina. To ana huto ai yege yege bonatoga minalibe. \p \v 12 Lenali Huꞌmamofihi bonaꞌa nehabe. Ai kekeꞌi nolu lepoloto leneleꞌmoꞌehibe. Ya huꞌehinagi lenali fato bona kumu leniginaga fi epelete fulu hite eneheꞌmete agoya hite minalo. \v 13 Foipanatini ai li heꞌmetenogo ai li heꞌmetenogo hite minalo. To lenali folagahatinigu mone bouba keleꞌmo sibina nohinogomo kai kipagu fulu hinogo nohuto leꞌmo bati hubo. Sipi Botiuba lenali sibina nohuto leꞌmo bati hubo. Sipi Botiuba lenali sibina hiꞌahanana ali heꞌmi lepoloto leneleꞌmo bati huꞌehinagihe. Ai hapaꞌa megeꞌi malalo. \v 14 To amuya melete asaga bona kumu leniginaga filo. Ya hilete lenali asagaꞌi bati hite koguna ite monekoꞌna hite minalabe. \v 15 Huꞌmau folagahatinigu Kilisitohi fulunaꞌa minalibe luto leneleꞌmo monekoꞌna huꞌehinagi fulunaꞌauba lenipagu kaba hinogo fulu hite minalo. To Huꞌmamofihi fokehi lilo. \v 16 Kilisitohi hetofa hetofa kagaꞌa komopatinigu mineno. Keheli bati hite ai ka lepinogo ai ka lepinogo hite minalo. To Huꞌmamofihi gepohi lite yege fise nama litetini to Sikalafuꞌi komopatinigu lepiꞌehina nama litetini laga hina nama yaꞌma lite Huꞌmamofitoga ana nama asagaꞌi lilo. \v 17 To asagaꞌna hilanaꞌa to kaga lilanaꞌa Sipi Boti Yesuhi giꞌa liyafa nehite minalo. To ai kumu Huꞌmamofihi fokehi lilo. \s1 Lalamehi minose hapaꞌa \p \v 18 Lenali anaꞌmagita bahatinimagihi keheli epilo. Yaꞌma Yesu Kilisitohi nagaꞌi neminana anaꞌmagi ana suhi lite nehana yabe. \v 19 To lenali bomagita lihatinimagihi leniginaga fi epite lenipagu logo mebino. \v 20 To lenali yagapanaꞌmagita itotinigihi afotinigihi agoya hu epilo. Ya nehinogo Huꞌmau lenofokehi lilibe. \v 21 To lenali afoꞌanigita yagapanatini keleꞌna ka lu epiba epiba hite meminalo. Faꞌmene keleꞌna ka lu epilata nehinogo enali koseleꞌi enohoto enipagu keta hilanaꞌmu yabe. \p \v 22 To lenali liliꞌnalo bonaꞌmagita sipi botiniloga agoya hu emilo. Asaga lepiꞌahana liliꞌna li bati hilo. Asaga yupahi bu lenagana kana hiti bu melenagana kana hiti liliꞌna amuya melete nehinogo Huꞌmau kehelito lenofokehi lilibe. Yaꞌma kehelite liliꞌna babahi hite alilo. \v 23 To asaga liliꞌnamo fato fatoꞌna amuya melete lilata minalo. Melugu neminana bonaꞌmofihi liliꞌnaꞌanisigo meniꞌina yagi Sipi Bomofi kumu liliꞌna liluta nohune lite kehelite amuya melete lilo. \v 24 To ya nehinogo Sipi Botiuba hetofa nonaꞌa babu luto lepilinaꞌmu yabe. Aiꞌa molo lepoloꞌehinamofihi minaꞌa fuku luto lepilinaꞌmu yabe. Lenali sipi botini ma melugu bonaꞌmo menohigo, Kilisitou ai Sipi Botini liliꞌna kaba huse botini nohinagihe. \v 25 To Huꞌmau kegeiyo nehana bonaꞌmagihi ana huto sibi nonaꞌa epilinaꞌmu yabe. Ai buꞌalo yege yege bonaꞌi monekoꞌna nehabe luto nokehelibe. Ai keheli fotogo huto epilinaꞌmu yabe. \c 4 \p \v 1 To lenali kaba bo nehanamagita kele kele panatini eneleꞌmo hetofana hite to bebe sose hapa hite eneleꞌmo bati hilo. Lenali Kaba Botini mone kokulumalugu nohinamofihi lenekesu meheno. \s1 Kehelina ka yabe \p \v 2 To koseleꞌi mehose amuya melete Huꞌmamofitoga fokehi nelite nunumu hite Huꞌmamofihi loka holata nehite minalo. \v 3 To lali kumu luto loka nehete Huꞌmau ai ka lamanaꞌa suguna kaꞌa Yesu Kilisito kumu ana kaga babu bonaꞌi lu epiluta kapo hokolo hu letalibe lite loka halo. Nanimoya yatai ana ka lamanaꞌa lu yege hoseꞌnaꞌmu nagaꞌi liꞌohuna yabe. \v 4 To nani kumu yabe lite ana kaga lu yege hoto lu epilenogo keheli fe lilabe luto loka halo. Huꞌmau naniꞌi ananaꞌmu noho lifiꞌehigo yaꞌma liliꞌna naniꞌni lusiga lilube. \p \v 5 Enali Kilisitohi nagaꞌi menehana bonaꞌmagihi fulu hite kehelilete bebe sana hapaꞌa hi epalalo. Ya hite, asaga yupahi ka lamanaꞌa lu episeꞌnamofihi kapoꞌa sa sa hite mone faꞌmene meminese eneheꞌmete Yesuhi hapaꞌa enelepilo. \v 6 To lenali kaga nelanaya ka lagaꞌa hiti fuluꞌa hiti lite neminenogomo enali ka kehelilabe. To enali mone kaga lenoloka nehenogomo kaꞌanilo nonaꞌa bati hite akuꞌi lu epilabe lite kehelilo. \s1 Anasi su halina ka \p \v 7-8 Lalalutifu mone giꞌa Tikiku nani lenalitoga ho lifilube. Ai ana huto Sipi Botimofihi liliꞌna bo nohuto koseleꞌi mehose neheꞌmolata nohina yabe. Ai lenalitoga buto lali kumu lu lepilenogo kehelilete komopatini keta holatanaꞌmu babahi huto higo lenali lenegelo bilabe. \v 9 To lenali bonatini mone giꞌa Onesimasi loe hiti bilaꞌibe. Onesimasiu ana huto lalalutifu nohuto koseleꞌi mehose Huꞌmamofihi liliꞌna boꞌa lagati lebesina bo nohibe. Ana loe bole lenalitoga bilete ma hepatoga huto nohinanaꞌa asagaꞌi lu lepilaꞌibe. \p \v 10 To mone bouba giꞌa Alisataku nani hitiꞌi nagaꞌi liꞌehina bouba lenali kumu nehafihe luto noligo fayahi nokoyobe. To ana huto Makiu, Banabasihi etaliꞌafihi panaꞌa, ai lenali kumu nolibe. Nani ai kumu alu lepiꞌohunagi to lenalitoga nehetilenogomo be tigite leꞌmalo. \v 11 To Yosua mone giꞌa Yasatasi ai ana huto lenali kumu nolibe. Enali yaꞌma loebe monebe bonaꞌmagi enaligo Yuta bona kegiꞌagati ete Huꞌmamofihi kapoꞌa liliꞌnalo neheꞌmete neminabe. Enali amuya melete neheꞌmelatanamo sipiꞌa niꞌibe. \p \v 12 To lenali bonatini mone giꞌa Epafalasi ai Yesu Kilisitohi liliꞌna boꞌa lolo huꞌehina bouba ana huto lenali kumu nehafiye luto nolibe. Ai asaga kanagu lenali Huꞌmamofitoga loe lae mehise uleꞌale hite minete agoya hi emite minalabe luto nunumu huto amuya moloto Huꞌmamofihi loka hoto nominabe. \v 13 Ai lenali kumu amuya liliꞌna nolina bo nohigo bu goꞌohuna yabe. To ana huto Leotisia hepato bona kumu hiti Hilapolisi hepato bona kumu amuya moloto liliꞌnamo nolina keheliꞌohube. \v 14 To laga lebesina bo, Luku, ai lusa bo nohina yagi to Temasi ana hite lenali kumu nehafiye lite nelaꞌigo nogobe. \p \v 15 To lenali Leotisia bonatoga enebe tigite kaꞌni lu epilo. To mone aꞌmo, giꞌa Nifa aitoga to Yesuhi nagaꞌi aiꞌa nonugu li gehesa nehana bonatoga ana hite enebe tigite kaꞌni lu epilo. \v 16 To lenali yaꞌma fayapo leka se su helete Leotisia bonatoga epinogo enali li nupa hite leka salabe. To anaꞌmu enali fayahi koyo epoloꞌohunana lepinogo lenali leka salo. \v 17 To mone bo, Akipasi, ma lite lu emilo: Sipi Botiu kimiꞌehina liliꞌna yamofihi meheꞌmise li baga ibo. \p \v 18 Nani Poluita naniꞌni nayahaꞌnitu fayahi koyoto ma luto nolepube. Nalaluꞌnigita nehafiye? Nani yaꞌma noluto to nagaꞌi liꞌohunaya lenekesu meheno. Huꞌmamofihi leneheꞌmoseꞌnauba lenalitoga mino moloto mineno.