\id 2CO - Benabena NT [bef] -Papau New Guinea 1982 (DBL -2014) \h 2 KOLITI \toc1 Koliti Napa 2 Polu koyoto epꞌehina fayahi \toc2 2 Koliti \toc3 2 Kol \mt1 KOLITI Napa 2 \mt2 Polu koyoto epiꞌehina fayahi \c 1 \p \v 1 Poluita nani Yesu Kilisitohi aposolo neleꞌmo ho tiꞌehinamofita to bo mone lalalutifu hiti moneka nohutotiꞌa Koliti hepatoga Huꞌmamofihi bonaꞌa to Giliki melugu mineꞌahanaꞌa hiti asagaꞌi mineme bite ete hiꞌahana lenali fayahi yaꞌma koyo nolepito ma luto nolube. \p \v 2 Afotifu Huꞌma to Sipi Boti Kilisitohi aitogati leneheꞌmoseꞌnaꞌa to fulunaꞌauba yaꞌma lenalitoga mino moloto mineno. \s1 Polu gelo biseꞌnamofihi gupisalo mino moloto minoto Huꞌmamofihi fokehi liꞌehina \p \v 3 Sipi Boti Yesu Kilisitohi ai afoꞌafihi Huꞌmamofihi fokehi lilune. Ai fulunamofihi afotifu to leleꞌmo fulu hulata afotifu nohibe. \v 4 Ai kekeꞌi luseꞌnamofihi hapaꞌa fato fatoꞌi huto nohigo leleꞌmo bati hulata nohibe. Ya huto Huꞌmau leleꞌmo bati hulata nohina yamofihi lali ana huto lalalutigihi lugaꞌa kekeꞌi luseꞌnamofihi enugupisaꞌanilo huto nohinogomo eneleꞌmo fulu hiluta nasana niꞌibe. \v 5 To Kilisitohi gupisaꞌalo kekeꞌi luseꞌna samahi tito anamofihi nekisaꞌa mone lalitoga hulata nohibe. Ana suhi huto Kilisitohi leheꞌmoseꞌnaꞌa yaꞌma lalitoga napa huto li huto hulata nohibe. \v 6 Lalitoga kekeꞌi luseꞌna huto hulata nohina yaꞌma lenalitoga fuluna huto hilibe luto to leneleꞌmo bati hilibe luto huto hu limilata nohibe. To fulunaꞌa yaꞌma lalitoga huto hu limilata nohina yaꞌma lenali kumu yabe luto huto hu limilata nohinagihe. To fulunaꞌauba lenalitoga mino moloto fi hetofa nohu lepelenogo kekeꞌi luseꞌna lalitoga huto hulata nohina ana suhi huto lenalitoga huto nohinogomo fi siti bite minete lilabe luto niꞌibe. \v 7 To lali lenali kumu lifita ilata nohuta yaꞌma uleꞌale nohigo ma luto kehelilata nohune. Lali kekeꞌi luseꞌna lilata nohuta yaꞌma lenali hiti kekeꞌi luseꞌna kehelite nehite fulunamofihi ketipaꞌa lali lilata nohutana lenali ana hite lilabe. \p \v 8 Lalalutigitabe, Esia metoga nohuto kekeꞌi luseꞌnamofihi lu gupisalo minomo tiꞌehinamo niꞌibe. Yaꞌmu lenegekesu ho lalibe luto lilube kehelilo. Mone kegiꞌa yaꞌma ketaꞌa hiti nasana goliꞌa hiti nasanauba lugupisalo tiloto leleꞌmo ho kalinaꞌa nohigo molo emito minalupi fililupi luto mone mekeheliꞌohutamo niꞌibe. \v 9 To yaꞌma fililatanamofihi kaꞌa nolune luto komopati kotinifa giꞌehina yanauba ya huꞌehinaya mone huto hu melimiꞌehinamo niꞌibe. Lali amuyaꞌamu kehelutogo limo ito faꞌmenena lolo hulenogo Huꞌmau filiseꞌnaguti leleꞌmo ho tilata bomofihi ai amuyaꞌamu kehelutogo minalune luto yaꞌma nasana huto hu limiꞌehinamo niꞌibe. \v 10 To aiꞌa yaꞌma filiseꞌnamu lubuto biꞌehina ya hulago yanauba minoto akuꞌi haka ho molo letalubeꞌmu hibe. Yaꞌma hu letoba letoba huto yaꞌma kaꞌa keheliya ito nohuto aitoga lifitaꞌi moloꞌohune. \v 11 To lenali Huꞌmamofitoga lilana yanauba bati nohigo Huꞌmamofihi aiꞌa komopaꞌa lamana huto yabe luto nolu etenogo lito lubuto bilenogo bonaꞌa asagaꞌmagihi enabagaguti lali kumu Huꞌmamofihi fokehi hete enegelo bite minalabe. \s1 Polu Koliti bonatoga bilubeꞌmu nohuto fato suhi lolo huꞌehina hapaꞌa \p \v 12 Lalitiꞌmu kehelutogo nesiꞌa tilata nohina. Yaꞌma ya huꞌohutoꞌmu komopati lusiga noluto to lamaꞌnakagu yaꞌma metoga nohutogo komopatiuba nasana mone kumu li fitu falinaꞌa meniꞌibe. Lali Huꞌmamofihi ka mekeheliꞌahana bonaꞌi enali enubulo ya suhi huto minoto mono ka kehelilata nehana bonaꞌi lenali lenubulo bati huto minolata nohune. To lali metoga bonaꞌmagi kehelilata nehanalo amuya moloto bati huto minoꞌohuta meniꞌibe. Huꞌmau leleꞌmago ai amuyaꞌalo bati huto minolata nohune. \v 13-14 Nani kagaꞌni faga faga hiti menolube. Kaga hapa lapaꞌa mone fala menokube. Fayahi koyoto lepilenogoꞌni leka sete keheliya ilabe luto koyolata nohube, luto akeheliꞌohube. To lugaꞌa lenali meleꞌisi nani hapaꞌni akeheli fe liꞌahana suhi hite lenali alihaꞌa keheli fe lite su halabe luto nokehelube. Ya hilenogo lenali kumu nani kehelugo tilata nohina ya suhi hite lenali Sipi Bo Yesuhi yaꞌma kana napaꞌalo nani kumu kehelinogo tilibe. \p \v 15 Kaga ya luto noluna yaꞌma keheliya iꞌohuto liliꞌna kana loe yupahi lenalitoga biluna nasanauba komopatinigu bati hilibe luto leꞌmo babahi huꞌohuna. \v 16 Buto bu lenogoloto Masetonia metoga buto minoloto akuꞌi i behe huto oto lenalitoga nehetinogo neleꞌmo kohe tete kapogu molo netenogo Yutia metoga bilufihe luto keheliꞌohuna yabe. \v 17 To nani ma luto lugo keta mehuse huto fatoꞌmofihi huꞌehinamo yabe lite nelafihe, ya? To nani yaꞌma bonaꞌi Huꞌmamofihi ka mekeheliꞌahana enali tegi huto yaꞌma lilube luto luꞌohuna kanaꞌa nabagaꞌnitu monekoꞌi oꞌyo lilube to komopaꞌnigu oꞌe lilufihe luto luꞌohuna yaꞌma futuꞌa lolo mehilifihe? \v 18 Huꞌma ai lamanaꞌamofihi afoꞌafita nohigo nani kele kele panaꞌa nohunamofita henabe luto moneko kumu oꞌyo luto to oꞌe luto lilube? \v 19 Huꞌmamofihi panaꞌa Yesu Kilisito ai hapaꞌa yaꞌma nani hiti to Silasi to Timoti lali lu lepiꞌohuta bo ai yaꞌma kaga luꞌehina lugaꞌa oꞌyo luto nohigo lugaꞌa futuꞌa lolo huto oꞌe luto faga lilata menohibe. Asagaꞌi yaꞌma lamaꞌnakaꞌa luꞌehinaloti legeyaꞌago ho baga ilata nohibe. \v 20 Huꞌmau lu limiꞌehina kaꞌa fato fatoꞌmofihi yaꞌma aiꞌa kago legeyaꞌa holata nohibe. Yanaꞌmu yaꞌma Huꞌmamofihi fayahaꞌa mino baga ito nominabe, luto Yesu yabe luto lamaꞌnaka luto Huꞌmamofihi fokehi lulata nohune. \v 21 Huꞌmamofitinifu lenali hiti Kilisitotoga leleꞌmo malago minoba minoba hilutamo niꞌibe. To Huꞌmamofitinifu yaꞌma aiꞌa liliꞌnalo leleꞌmo eto huꞌehinamo niꞌibe. \v 22 To aiꞌa bonaꞌa minalune luto komopatigu keyaꞌa molo letoꞌehinamo niꞌibe. Ai alihaꞌa leleꞌmo laga hina huto mino baga ilinamofihi babeyafaꞌa lolo huto yaꞌma ai Sikalafuꞌa komopatigu molo letago minoꞌehinamo niꞌibe. \p \v 23 To naniya lenalitoga mebuꞌohuna hapaꞌa ma huto niꞌibe. Nani Koliti metoga buto ka lepekito leneleꞌmo sibina hu lalube luto kehelugo keheliꞌohuna keta nebesigo mebuꞌohunamo niꞌibe. Kaga yaꞌma komopaꞌnigu bu nogoloto nohina bo Huꞌmau keheligo bati higo lu nolepube. \v 24 To lenali keheliya iseꞌnatinimofihi amuya melete nehabe, yaꞌma keheliꞌohutamo niꞌinaya lenalitoga buto nani kibina bo lolo hilube luto mone meluꞌohube. Faꞌmene lenalitoga komopatinigu enegelo bilibe luto leneleꞌmo bati huto foyaꞌa lilata nohube. \c 2 \p \v 1 Nani ma luto keheliꞌohuna. Kekeꞌi lilana nasana li huto hu lepi lalugihe luto kehelugo keta nebesigo lenalitoga mebilube luto komopaꞌnitu lu laga huꞌohube. \v 2 Naniꞌni kekeꞌi luse nasana lepilenogoꞌni mone kiyiꞌagi komopaꞌnigu leꞌmo bati hi netalabe? Lenalitinisigo nehabe komopatinigu keheli sibina hinogo ya suhi mehilubeꞌmu hube. \v 3 To lenalitini anaꞌina lilata hiꞌahana leꞌmo fe lilabe luto fayaha nasana koyapaꞌi koyoto lepiꞌohunamo niꞌibe. Lenali ya hilenogo nani lenalitoga bugo komopaꞌnigu leꞌmo bati hi neteꞌahana akuꞌi komopaꞌnigu laga mehilina nasana lolo hi nete lalabe luto yaꞌma ya huꞌohunamo niꞌibe. Lalitiꞌmu yaꞌma luto nokehelube. Nani komopaꞌnigu negelo biseꞌna kehelutita komopatinigu lenegelo biseꞌna li huto hu lepilibe. \v 4 To komopaꞌnigu keheli sibina huꞌohube, to komopaꞌnigu hepuhi lago lenali kumu yibi sipi huto fayahi yaꞌma koyo lepiꞌohuna to komopatini leꞌmo sibina hilube luto niꞌigopa komopaꞌnigu lenali kumu yaꞌma amuya moloto nohube yamofihi hapaꞌa lenelepilube luto yaꞌma ana fayahi koyoꞌohuna yabe. \s1 Foipa foya lilata bomofihi kolotananaꞌa li heꞌmi etalana kaꞌa \p \v 5 Bo mone kumu luto fayahi koyoꞌohuna ai yaꞌma komopatigu laga mehina nasana liꞌehina yaꞌma nanigoꞌi lolo mehu netabe. Lenalitoga lugaꞌa hiti komopaꞌnigu laga mehinana liꞌahanamo niꞌibe. Li nupa linogoꞌni yaꞌma botoga keta hu lalibe luto asaga bonaꞌi hiti yamofihi lolo hu letoꞌehinamo niꞌibe luto meluꞌohube. \v 6 lenali asagaꞌmagita osahi emite anaꞌina leꞌmo fe lite lolo hilana yaꞌma anasilo su halubeꞌmu hibe. \v 7 Yatai yaꞌma boya komopaꞌagu sibina hinogo monoꞌi heꞌmi su ho lalibe lite foipanaꞌa pa so etete leꞌmo bati hilo. \v 8 Ya huꞌehinaꞌmu yaꞌma lenemehi emite komopatinimofihi hapaꞌa lepilabe luto lenegekesa lito lenoloka nohobe. \v 9 Nani ma luto leꞌmo bati hulata nasanaꞌmu luto yataꞌa fayahi koyoto lepiꞌohunamo yaꞌma kaꞌni kehelilafihe luto yamofihi hapaꞌa huto hilibe luto fi taga hu lepoloto koyoto lepiꞌohunamo niꞌibe. \v 10 Lenali bo moneꞌmofihi foipanaꞌa li pa so etelago nani ana huto li pa so etolata nohube. Aiꞌa foipanaꞌa lu huto huꞌehina yaꞌma li huto hu netoꞌehina niꞌigo yaꞌma pa nosobe. Ya huꞌehina lenali kumu kehelito Kilisitohi bulo yaꞌma \v 11 Satau ai fi taga hu letoto lebe ligi lalibe luto foipana heꞌmilata nohube. Satau yaꞌma anaꞌina lolo hu letalube luto kehelilata nohinaꞌa akeheli su hoꞌohune. \s1 Polu Toloasi hepato nohuto ekesa loe lae huꞌehina kaꞌa \p \v 12-13 Nani Kilisitohi ka lamanaꞌa lu yege halube luto Toloasi hepatoga nonehetugo Huꞌmau aiꞌa kapo li hokolo hu netago kehelilotoꞌni bo mone nalaluꞌnifu Taitasiu ai meago yabe luto sa sa hulotoꞌni negekesa loe lae higo ana hepato bonaꞌmagi nayahi epito heꞌmi epoloto Masetonia kapoga buto sa hilube luto buꞌohuna yabe. \s1 Kilisitohi kaꞌa lu huto huseꞌa nohune \p \v 14 Akae. Huꞌmamofihi legelo bi emilune. Huꞌmau aiꞌa Kilisitotoga leleꞌmo hepilago ai foipana heꞌmi letoꞌehinaꞌmu fokehi hoto kanipo filata nohutoꞌa megesaꞌalo leleꞌmo leliꞌali nohina yabe. Ya higo lali noto notoga buto kaꞌa lu noepinogo ana kagauba hetofa tuꞌa tili tele huto nobina suhi huto noto noto i futili huto nobibe. Yaꞌmu lali Huꞌmamofihi kekeꞌi lu etoto legelo bi emilune. \v 15 Lali Kilisitohi tuꞌa lamanaꞌa legi huto nohutita Huꞌmamofihi kuguhi koyo emilago bonaꞌi enubuto bito noeneleꞌmana bonaꞌi hiti to yabalugu limilata nehana bonaꞌi hiti yaꞌma tuꞌa enoholata nohibe. \v 16 Foipanamofihi nasana lolo hiꞌahana enali tu nebite fililata nehana nasanamofihi tugumaꞌi enahago fililata nehabe. To lubuto biꞌehina bonaꞌa lali tu nebite minolatanamofihi tuꞌa loholoto leleꞌmo mopo higo kosaba lemehiti lolo huto minolata nohune. Foya yamofihi asaga bonaꞌi enaliꞌani amuyaꞌaniloti bati mehuꞌehigo akuꞌi laliti yaꞌma lilune. \v 17 Lali bonaꞌi lugaꞌamagi hite melete nehanaꞌa nehana ya suhi lolo hulata menohune. Bonaꞌi lugaꞌa asagatoga Huꞌmamofihi kaꞌamu kehelilago kefahi li huto hu epilina nasana lolo hulago foyaꞌa li etelata nehanaya lali yaꞌma komopati lamana hinogo minaluta Huꞌmamofihi bulo buto Kilisitotoga i hepiloto mono kaꞌa lulata nohune. \c 3 \s1 Lu mu tifiseꞌnamofihi kaꞌa kosabaꞌnamofihi foyaꞌa lilata nohune \p \v 1 Lali ligiti li ho tilune luto kaꞌa yamofihi akuꞌi hapi fiꞌohutamo yaꞌma niꞌifihe? To bonaꞌi lugaꞌamagi enigiꞌani li ho tilata nehana suhi huto lenalitoga fayahi melenogo bilibe luto lali hapatimofihi fayahi mone koyoto lenelepilupihe? To lenali ligiti li ho tite fayahi keyenogo lito buto fato bonatoga epilupihe? \v 2 Ya suhi huto meniꞌibe. Nani foyaꞌnimofihi fayahaꞌa lenali yaꞌma nehabe. To fayahi koyolata nasana yaꞌma komopatigu fayahi koyolago bonaꞌi asagatoga bu gelete leka sete kehelilatana yaꞌma niꞌibe. \v 3 Lali lenalitoga foya lilago lenali Kilisitohi fayahi koyolatanaꞌa lolo hilago ya suhi huto hapaꞌa huto huto niꞌibe. To fayahi koyolata nasana yaꞌma nagamitu mekoyoꞌehibe. Amuya moloto minoba minoba bo Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba fayahi koyoꞌehina yaꞌma faꞌmene lapelegusa efato meniꞌibe. Komopatiniguya fayahi koyo malago niꞌibe. \p \v 4 Lali ligiti li ho tilune luto meniꞌibe. Lali Kilisito kumu yabe luto Huꞌmamofihi amuyaꞌalo minoto ai giꞌa li ho tiluta niꞌinaꞌmu nani yaꞌma nokoyobe. \v 5 Foyatimofihi legeyaꞌa mone lalitigati huto hulata nohibe luto ya hu tegi ka luto keheliloto keheliseꞌnati amuya moloto mone meminabe. Anaꞌina lolo hutogo bati hulata nohina yaꞌma Huꞌmamofitogati yamofihi niꞌibe. \v 6 Huꞌmau aiꞌa yaꞌma leleꞌmo bati higo lu mu tifiseꞌnamofihi kaꞌa kosabaꞌnamofihi foyaꞌa yaꞌma lilata nohune. Lu laga hiꞌahana ka fayahi keyeꞌahana yaꞌma keheliya iseꞌnamofihi foya niꞌigopa Sikalafuꞌi li emilata foyaꞌa niꞌibe. Lu laga hiꞌahana ka fayahi keyeꞌahana yauba lemehati filiseꞌna li huto hu limilata nohibe. To Sikalafuꞌuba minoba minoba huto lemehiti minolata nasana yaꞌma li huto hu limilata nohibe. \p \v 7 To Moseu keya ka luꞌehina ka tafa komopati sibina husemofihi li huto huse nasana yaꞌma lapelegusa efato fayahi koyoꞌehina ya nasanauba niꞌigopa Huꞌmamofihi fana mehaꞌa huto huꞌehinabe. To ana keya ka luꞌehina kamofihi fana mehaꞌa yaꞌma minoto su mehoꞌehina Mosehi gobisalo fana mehi yanauba sipi niꞌigo Isilaeli bonaꞌmagi enali analo henetite bu okabaꞌa silifiꞌauba enubu hago okabaꞌa bu go bati mehiꞌahanamo niꞌibe. \v 8 Mono ka tafaꞌamofihi fana mehaꞌa ya suhi huto minoꞌehinamo niꞌinaya Sikalafuꞌuba mono ka kosabaꞌi yatai li huto hu limilata nohina yamofihi fana mehaꞌa leꞌmo inomo tinogo sipiꞌa minalibe. \v 9 Komopati li sibina hulatamofihi lolo huseꞌna yamofihi lu mu tifiseꞌnamofihi ka fana mehaꞌa yaꞌma imo limito niꞌibe. To foipana meniꞌigo minolatana moneꞌa yamofihi foyaꞌa fana mehaꞌa yaꞌma moneꞌa tito niꞌibe. \v 10 To tafaꞌa lu mu tifise kamofihi fana mehaꞌa yaꞌma fenene huꞌehibe. To lu mu tifise kaga kosabaꞌnamofihi fana mehaꞌauba napaꞌa huto be ligito minoba minoba hilanaꞌmu yabe. \v 11 Anaꞌina minomo buto su halinamofihi fana mehaꞌa yaꞌma napa huka huto huꞌehinamo niꞌilinaya anaꞌina mino lito buto mino fotoꞌi moloseꞌna yamofihi fana mehaꞌa minomo tito sipiꞌa minoꞌehina. \p \v 12 Lifita ilata nohuta nasana ya suhi huto niꞌinaya mono ka keta mehuse huto lu aku toto lu yege hoto epilata nohune. \v 13 Ya nohuto Mosehi suhi huto menohune. Ai Isilaeli bonaꞌmagi yaꞌma fana mehaꞌa besa besa loto minoꞌehina yamofihi su halubeꞌmu nohigo ete bu ge lalabe luto golaga bagalo guꞌmotu ifi to etago minolata huꞌehina. To lali Huꞌmamofihi kosaba ka moloꞌehinamofihi fana talinaꞌamu fala mekiluta nohune. \v 14 To enali komopaꞌani fi hekini lago mineme bite nehago Huꞌma lu mu tifiseꞌnamofihi kaga tafaꞌa yauba akuꞌi ifi tago enali kaga leka sete keheli bati mehiꞌahanamo niꞌibe. To ifi tete sa giꞌahana yaꞌma faꞌmene mone gulu mefalinaꞌmu yabe. Kilisito monekoꞌuba gulu foto li heꞌmilata bo nohinagihe. \v 15 Isilaeli bonaꞌi enali yatai kana yaꞌma Mosehi fayapofihi kaꞌa leka selata nehite keheliseꞌnaꞌani ifi tago menekehelibe. \v 16 To komopaꞌani li gelehe hite Sipi Bomofitoga minenogo ai ifi tete sa giꞌahana yaꞌma gulu fo epalalinaꞌmu yabe. \v 17 To Sipi Bo yabe luto noluna yaꞌma Sikalafuꞌmofi kumu nolube. To Sipi Bomofihi Sikalafuꞌuba minolata nohinaga anaꞌina moneuba nagaꞌi letalinaꞌa meniꞌibe. \v 18 Lali yaꞌma logobisati aitoga ifi toto sa megiꞌehinogo Sipi Bomofihi fana mehaꞌa gapo gapoꞌi legitanagu bu galata suhi huto Sipi Bomofihi fana mehaꞌa bu goto nohutogo ai fana mehaꞌauba fi fana to letoto leleꞌmo gelehe higo Sipi Bomofihi suhi lolo huto nohuta yabe. Yaꞌma Sipi Bomofihi Mehaꞌa ai ya hu letalata nohibe. \c 4 \s1 Lugufaꞌa yaꞌma somo keleꞌa ya suhi huto niꞌibe \p \v 1 Huꞌmau ai kekeꞌi luseꞌnamu foyaꞌa yamofihi lu letoꞌehinamo yaꞌma to komopatigu keta mehinaꞌmu koseleꞌi kaseleꞌi mehone. \v 2 Ya nohutoti foipana amuyaꞌa hiti huto hu lalibe luto suguna huto sibi hapaꞌa lilata nasana lemegesa hu emiloto mone fagamofihi gupisalo minoto Huꞌmamofihi kaꞌa li sibina hulata yaꞌma ya suhi menohune. Lali Huꞌmamofihi bulo aiꞌa kaꞌa lu aku toto maꞌnaka luto lu huto huto lu noleputogo bonaꞌi asagaꞌmagi lali hapati keheligo fu luto niꞌibe. \v 3 To ka lamanaꞌa lu yege nohota sapuyaꞌa lutita yaꞌma enali yabalugu limilata nehana enalitogago noluna ya hulata notine. \v 4 Enali yaꞌma ana metogati gihiti bo moneuba giꞌa Satau, ai komopaꞌani fi hekini lago Kilisitotoga keheli meemise neminabe. To ai komopaꞌani fi hekini lago enali ka lamanaꞌamofihi fana mehaꞌauba komopaꞌanigu limilenogo Kilisito Huꞌmamofihi babeyafalo nominana bomofihi fana mehaꞌa bu go fe lite bu menegabe. \v 5 Lali mono ka nokehelito lalitiꞌmu lu lepilutaꞌa mehune. Yesu Kilisito ai laliꞌi Sipi Boti to lali Yesu kumu yabe luto lenali koko panatini lolo huto minoto minalune luto lu lepilata nohune. \v 6 Huꞌmau ai koyapaꞌi metepuhi niꞌinagu fi besa lobo luto ligo goꞌi lu besa loꞌehina. To aiꞌasigo yaꞌma lulago komopatigu aiꞌa kamofihi fana mehaꞌauba mino kikipa hago Kilisitohi gobisalo Huꞌmamofihi silikeha fayahaꞌa huto hu lamana nohigo bu golata nohune. \p \v 7 To lali ai fana mehaꞌa komopatigu liꞌohuta bonaꞌmagita faꞌmene bonaꞌi lugufa lapa mebiꞌehina bonaꞌi nohune. Anaꞌina mone hetofa hatofanamofihi minaꞌa tiꞌehinaꞌa sa megise bati mehina kapogu malalina suhi huto fana mehaꞌa yaꞌma komopatigu limiꞌehina yabe. Henabe? Ai kagamofihi amuyaꞌa lalitoga meniꞌigo ai Huꞌmamofitoga niꞌina yamofihi hapaꞌa huto hilube luto yabe. \v 8 To laliya kekeꞌi luseꞌnamofihi gupisalo nohutogo yanauba leleꞌmo tili tele hilinaꞌa meniꞌibe. To legekesa loe kehelito negi noꞌohuta yamofihi kehelutogo sibi mehuꞌehibe. \v 9 Fatehati lolo nehanamagi babu lite kalanaꞌi nemeletago Huꞌmau afotifu menoheꞌmi letana yabe. Kalanaꞌi mele letete ya nehanogo lagabuꞌi gilago sibigopa filito fenene mehune. \v 10 Ana suhi huto Yesu minoto lito huꞌehinamofihi komopaꞌa ana huto lugufaga huto hilibe luto lugufagati Yesuhi he nefiligo minoꞌehina babeyafa yaꞌma lito humofaꞌna hulata nohune. \v 11 To lali lubu hiti nohutogo kanaꞌmu kanaꞌmu bonaꞌmagi enali Yesu kumu lite lali ete neheti neheti hite leleꞌmo sibina sabana hite fililatanagu leleꞌmo melelata nehana yamofihi Yesu minoba minoba amuyaꞌamofihi yaꞌma lali fililuta lugufaga huto hilibe luto ya suhi huto huto hu limilata nohibe. \v 12 Ya hulago lalitoga fililatanauba foyaꞌa lilata nohibe, to lenalitoga uleꞌale huto nominana nasanauba foyaꞌa lilata nohibe. \p \v 13 Mono bukugu fayahi ka mone ma lite keyeꞌahanamo niꞌibe: \it Nani aitoga nemehi emilata nohutoꞌni ka lulata nohube.\it* Ya lite keyeꞌahago lali ana legegeto aitoga keheli amuya mololata nohutoti kaꞌa lulata nohune. \v 14 Ya nohutoti ma luto kehelilata nohune. Huꞌmau Sipi Bo Yesuhi filiꞌehinagati leꞌmo ho tiꞌehina ai suhi huto lali hiti ana huto leleꞌmo ho tiloto lenali hiti Yesu ai nohinalo leleꞌmo malalubeꞌmu hibe. \v 15 Lali asaga nasana yaꞌma lenali kumu yabe luto lolo huto moloto hulata nohune. Huꞌmau leheꞌmoseꞌnamofihi nasana i tili huto binogo bonaꞌi asagaꞌmagi kehelilete Huꞌmamofihi foke ka lite enegelo bi emite Huꞌmamofihi fana mehaꞌauba bu baga o baga ito minalibe. \s1 Lali keheli uleꞌale huseꞌnagu nominone \p \v 16 Lali ya huꞌehinaꞌmu yabe luto koseleꞌi kaseleꞌi mehone. Lugufati lagabuꞌi gilata nohinaya kanaꞌamu kanaꞌamu komopatigu leleꞌmo amuya hulata to kosabaꞌi asaga yupahi limilata nohibe. \v 17 Metoga kalanaꞌi mele letalana nesiꞌa yamofihi su halina yanauba sekele mamuꞌamofihi laga hinaꞌa su mehose minoba minoba hilinaꞌa li huto hu limilibe. Ana sekele mamuꞌa limilinaꞌa yanauba lali kumu kalanaꞌi nemalana liꞌohutana be ligilinaꞌmu yabe. \v 18 To ya huto niꞌigo lali anaꞌina ketaꞌa hiti li limilata nehana yanauba niꞌigopa anaꞌina suguna nasanauba huto hu limilibe luto ana kegiꞌa komopatigu bu goloto minolata nohune. Yaꞌmana metoga niꞌina lubutu bu golata nohuta nasana yauba faꞌmenena lolo hilinaꞌmu yabe. Yaꞌma lubutu bu menogotanauba amuya moloto mino fotoꞌi moloto minoba minoba huto minalinaꞌmu yabe. \c 5 \p \v 1 Lali ma luto kehelilata nohune. Yaꞌma me lugufamo fulupa ilina nohi legita niꞌina to tele bilenogo Huꞌmau kokulumagu minoba minoba nohi mone li huto huto molo letoꞌehina yamofihi bonaꞌmagi enayatu megiꞌahana faꞌmene Huꞌmau ai amuya moloto minalina nohi hepaꞌa giꞌehinamo niꞌibe. \v 2 To lali yaꞌma ya huꞌehinaꞌmu kokulumagu nohi li huto huto lelepilibe luto lagaꞌa keheliꞌohuto amuya nomolo faꞌmene lugufamo hiti minolata nohutaꞌmu yabe luto kiligi ito minolata nohune. \v 3 Lali lemehati yupaꞌi mino lalibe luto yamofihi kokulumagu kosaba lugufati nohi suhi huto lito li hepinogoti bati hilibe. \v 4 Lali ma metoga nonugu nohuto yanamofihi kekeꞌi luseꞌna keta keta nolebesigo kiligi ito nohune. Lali yaꞌma me lugufati, nohi tafaꞌa legi huto niꞌinana yaꞌma moneꞌna heti heꞌmilune luto menokehelune. Tafaꞌa gukete faꞌmene niꞌinogo kosaba gukete lito li hepito minalune ago kehelilata nohune. Ya nohuto filiseꞌnamofihi nasana lolo huꞌohuta yaꞌma amuya moloto minoba minoba hilutanauba mikili halibe luto lulata nohune. \v 5 Ananamofihi lamanaꞌa yaꞌma huto hu limilibe luto leꞌmo babahi hu letoꞌehina yaꞌma Huꞌma aiꞌasigo nohibe. Ai ya huto leleꞌmo hetofa hilina nasanamofihi babeyafaꞌa yaꞌma ai Huꞌmamofihi Sikalafuꞌiya molo letoꞌehibe. \p \v 6 Lali yamofi kumu keheli eminogo komopati leꞌmo hetofa hu letelenogo koli mehuse minalune. Ya nohutoti ya suhi huto yamofihi kehelilune. Me lugufa hiti minolata nohuta kanaꞌa yaꞌma Sipi Bomo sa huloto kame hepato nominone. \v 7 Yatai kana yaꞌma komopatitu Huꞌmamofihi kaꞌamoꞌmu kehelutogo amuya moloto nominana ya huto niꞌibe. Legeyaꞌa yaꞌma meleꞌisi bu megoꞌohune. \v 8 Ya nohutoti sibi komopati leꞌmo hetofa huto nohinogoti lugufatu kame hepato nominotamofihi yaꞌma heꞌmito koto hepatoga Sipi Bo hiti minolataꞌa yamofihi lagaꞌa kehelilata nohune. \v 9 Minolatana yamofihi yaꞌma metoga kame lugufa hiti minolata nohutaꞌafi to ifoga koto hepatoga minalutaꞌafi yaꞌma Sipi Bouba bu legenogo bati hilibe luto fana hoto minoto lito hulata nohune. \v 10 Yamofi kumu yaꞌma luto ma keheliꞌohune. Mega lugufa hiti nohuto anaꞌina lito moloto huꞌohuta bati huto niꞌifi to sibina huto niꞌibe yamofihi mone kegiꞌa ai eto eto huto kaga loko huto pa soseꞌna limilibe luto minoto lali asagatoga Kilisitohi ka foya kefa hisalo ho tiloto kululu tito nehetilune. \s1 Huꞌmau leleꞌmo bati hulenogo ai hiti hepito minalutamofihi kaꞌa \p \v 11 Sipi Bomo lelesa nolinogo nohuta niꞌibe. Yamofihi keheliꞌohutoti bonaꞌmagihi enegekesa lito ka lamanaꞌa keheli emilo lu epilata nohune. Huꞌmau ai hapati asagaꞌi bu golata nohibe. To lenali ana suhi hite hapaꞌni yaꞌma komopatinitu kehelilata nehafihe luto nokehelube. \v 12 Lali ya luto linogoti keheliꞌehinogo lali yaꞌma ligiti leꞌmo ho tilune luto lu noleputaꞌa meniꞌibe. Lenali faꞌmene lali kumu keheli bati hinogo netinogo lenali bonaꞌi lugaꞌamagihi komopaꞌani topa mehanogo minete enugufamofihi nasanaꞌmuko kehelite enigiꞌani li ho tite minelata nehanaꞌa yamofihi nani hapaꞌni lu epinogo keheli bati hilabe luto nolune. \v 13 Lali kumu negi bonaꞌi yabe lite liꞌahanamo niꞌifihe? Yaꞌma Huꞌmamofihi foyaꞌamu yabe luto niꞌibe nohune. To legekesa yigiseꞌna bati huto niꞌibe lite liꞌahanamo niꞌifihe? Yamofihi lenali kumu niꞌibe nohune. \v 14 Ya huꞌehinaꞌmu Kilisitou ai mehaꞌa limilata nohinauba leleꞌmo hetofa higo lalitigo lugufati lelito tilutaꞌa meniꞌibe. Lali yaꞌma luto keheli emilata nohune. Ai bo moneuba lali bonaꞌi asaga kumu yabe luto filiꞌehinamo niꞌinagihe. To lali asagaꞌi ana suhi huto tafa hapatimoꞌmu filiꞌohutaꞌa yaꞌma keheliꞌohune. \v 15 To bonaꞌi asaga kumu yabe luto filiꞌehinamofihi ya huꞌehinaꞌmu lubu hiti nohuto yamofihi lalitisigo minoto lito mehuse ai kumu luto minoto lito hilune. \p \v 16 Yamofihi lali melugu bonaꞌmagi keheliseꞌna megeꞌi mololoto hapa hapaꞌani lu su meho epalaluneꞌmu hune. To lali koyapaꞌi ya huto Kilisitohi ana huto gufaꞌamofihi hapaꞌa bu goꞌohuta, ana babeyafalo yataꞌisi yaꞌma akuꞌi mone bu megone. \v 17 Ya huꞌehinaꞌmu bonaꞌi moneuba Kilisitotoga hepiloto molo emiꞌehilina ai yuhufana lolo nohilibe. Tafa hapaꞌa su ho etolago kosaba hapaꞌa ahuto huꞌehilina yabe. \v 18 Ana nasanamofihi legeyaꞌa yaꞌma Huꞌmamofihi nasanago niꞌibe. Lali koyapaꞌi ai fatehe bonaꞌa minoꞌohutaya aiꞌa yaꞌma Kilisito kumu luto leleꞌmo fulu hulago aiꞌa bonaꞌa nominone. To ya huto lali bonaꞌi lugaꞌa yaꞌma ana huto eneleꞌmo fulu hilina kaꞌa lu epilabe luto lu limiꞌehinamo niꞌibe. \v 19 Lu limiꞌehinaꞌmu Huꞌmau aiꞌa Kilisitohi ho lifigo oto minoto metoga bonaꞌi asagaꞌi hiti aiꞌa hiti eneleꞌmo ketipa ilubeꞌmu huto minoꞌehibe. Ya huloto foipanaꞌani li heꞌmi epololoto akuꞌi leka so su mehoꞌehina yanaꞌmu ka foya melilinaꞌmu yabe. To leleꞌmo ketipa iloto kagaꞌa yaꞌma folagahatigu molo letoꞌehinamo niꞌibe. \p \v 20 Ya huꞌehinaꞌmu lali Kilisitohi kaꞌa leliꞌali bonaꞌi Huꞌmamofihi ka lamanaꞌa lu lepilata nohuta keheliloto lenegekesa lito yaꞌma Huꞌmau lu lepilata nohina suhi huto nohune. Kilisito kumu Huꞌmau leneleꞌmo fulu hinogo aitoga bite hepilo. \v 21 Kilisito ai foipanaꞌa meniꞌina bo yaꞌma Huꞌmau lali kumu luto lali foipanati ai gupisaꞌalo molo etoꞌehina. Henaꞌmube? Yaꞌma lali Kilisito hiti i hepiloto Huꞌmamofihi bulo fotogo huto minalune luto yamofihi lolo huꞌehina. \c 6 \p \v 1 Huꞌmamofihi leꞌmo bati nehana bonaꞌi lali lenegekesa lito ma luto lu lepilata nohune. Huꞌmamofihi leheꞌmoseꞌnaꞌa molo lepalalina buto faꞌmenena lolo mehino. \v 2 Huꞌmau luꞌehina kaꞌa yaꞌma ma huto niꞌigo kehelilo: \q1 Nani leneheꞌmose kapo \q1 hokolo huꞌohuna kanagu \q1 lenali ka keheliꞌohunamo niꞌibe. \q1 To lenubuto bise kanalo \q1 leneleꞌmo bati huꞌohunamo niꞌibe. \q1 Ya luꞌehibe. \p Kehelilo. Kana lamanaꞌa yataꞌisigo niꞌibe, lubuto bise kana yaꞌma ana huto yatai yaꞌma niꞌibe. \p \v 3 Lali ana huto bonaꞌmagitoga foya lilata nohutaꞌmu kosele ka li lalabe luto yamofihi mono kaga behelefe limi lalabe luto ya mehuꞌohune. \v 4 Lali Huꞌmamofihi foyalo boꞌa nohutagihe yamofihi hapaꞌa li huto huto ma luto molo lito bulata nohune. Kekeꞌi luseꞌnamofihi gupisaꞌalo nohutoti to ufehaꞌa hiti nasanamofihi gupisalo minoto to iꞌi oꞌenamofihi gupilo minoꞌohuta yatai ketipanamofihi komopaꞌagu nominone. \v 5 Segi osatu ite i kehe li keheli nehago naga nonugu minoꞌohuta kalanaꞌi melete lehaluneꞌmu nehago minolata huꞌohutamo niꞌibe. Kekeꞌi luse foya lito nohuto, lubuꞌi mekose ho tiloto nohuto noseꞌnati menose minomo buto nohutogo Huꞌmamofihi foyalo boꞌa nohutamofihi hapaꞌa yaꞌma huto huto hulata nohibe. \v 6 Ya huto nominotaya komopati besa lago nohuto keheliseꞌna minoto komopati fulu higo minoto lalalutigihi noeneheꞌmotogo Sikalafuꞌi hiti minoto komopati bati huto epilata nohune. \v 7 Lusiga luto ka legeyaꞌa noluto Huꞌmamofihi amuya lito minolata nohune. Lamanaꞌa niꞌigo nominotoꞌa nohutogo yanamofihi gimi mageꞌa heleguꞌa lolo huto lito nominone. \v 8 Ligiti leꞌmo ho tiseꞌnamu to lubuya huseꞌnamofihi folagahaꞌagu minolata nohune. To lofokehi lilatana to libe pigi bibe hilata nehana yamofihi folaganugu nohutogo Huꞌmamofihi foyalo boꞌa nohutamofihi hapaꞌa ya huto huto hulata nohibe. Fagalo bo yabe lite neli letago faga meluse minolata nohune. \v 9 Hapatiꞌmu sa sa nehanaya Huꞌmau hapati keheli su hoꞌehinabe. To fililatanalo lebatoꞌisi niꞌigo fililuneꞌmu nohutaya faꞌmene lubu hiti minolata nohune. To lahago filito buꞌohutamagita faꞌmenena lolo menohune. \v 10 To kekeꞌi luseꞌnamofihi gupisalo nohuto legelo biba biba huto nominone. Salafaꞌamofita sibigopa bonaꞌi asagatoga monoꞌmofihi feꞌnohaꞌa hiti eneleꞌmo lolo hulata nohune. Lumuhi meninaꞌa nohutogo komopatimofihi feꞌnohaꞌa bai toto niꞌigo nominone. \p \v 11 Oho, Koliti bonaꞌise. Komopaꞌni yaꞌma lenalitoga babu luto niꞌibe. To labaguti lusiga luto lu nolepune. \v 12 Laliti yamofihi komopati amuya moloto leneleꞌmo hetofa hulata nohune. Lenali lenemehi limilata nehana yamofihi nesiꞌasi niꞌibe. \v 13 Lenali kumu kehelugo paꞌni panaꞌni lolo nehago kagaꞌni yaꞌma lu nolepube. Mone kegiꞌa belehaꞌaga pa sete ana hite lenemehaꞌa nanitoga melenogo mineno. \s1 Huꞌmamofihi mono nohaꞌa nohune \p \v 14 Huꞌmamofihi ka mekehelise bonaꞌmagitoga bite mino hepite koguna lolo mehilo. Lamanaꞌa hiti to laga mehinana hiti etali hena hite i hepite menalaꞌibe? Yaꞌma i mehepilaꞌinaꞌmu yabe. To fana mehena hiti metepuna hiti moneko kumu minalaꞌifiye? Oꞌe, ya huto meniꞌibe. \v 15 To Kilisitohi ai kala boꞌa Sata hiti etali hena hite komopaꞌatiti hena hite leꞌmo hepilaꞌibe? Ya hilaꞌina meniꞌibe. To Huꞌmamofihi ka kehelito nominota bonaꞌa lali hiti to ai kaꞌa menekehelina bonaꞌi enali hiti hena huto koguna huto minalune? Ya huto meniꞌibe. \v 16 To Huꞌmau hiti lugefa nasana hiti moneko nonugu minalaꞌifiye? Ya huto meniꞌibe. Nekehelifihe? Huꞌma amuya moloto minoba minoba bomofihi nohaꞌa lali yaꞌma nohune. Ya huꞌehinaꞌmu Huꞌmau ma luto luꞌehinamo niꞌibe: \q1 Nani bonaꞌnimagihi komopaꞌanigu \q1 minoto lito minolotoꞌni \q1 enali folagahaꞌanigu humofaꞌna hilube. \q1 To nani enali sipi boꞌani lolo huto \q1 minalube. \q1 To enali nani yagapanaꞌni lolo hite \q1 minalabe. \p \v 17 Yamuꞌi Sipi Bo ai ma luto luꞌehinamo niꞌibe: \q1 Nanitoga mekehelise neminanaꞌa \q1 heꞌmi epelete fotoꞌi minalo. \q1 To nani lu laga huꞌehinamofihi \q1 bati mehina nasanalo \q1 yaꞌma li mekehelilo. \q1 Ya hilenogo naniꞌni kaba hu lepoloto \q1 leneleꞌmo hetofa hilubeꞌmu hube. \q1 \v 18 Ya hulotoꞌni afotinifita minalube, \q1 to lenali yaꞌma paꞌni panaꞌni lolo hite \q1 minalabe. \q1 Yaꞌma Huꞌma amuya bouba \q1 huse mehuse suhi huto \q1 aiꞌa kagaꞌa ya luto luꞌehinamo niꞌibe. \c 7 \p \v 1 Nemehi lepiꞌohuna nalaluꞌnigitabe. Huꞌmau yaꞌma ka lali kumu lu moloꞌehina yabe. Yaꞌmu lali komopati to lugufati leꞌmo sibina hulata nasana asagaꞌi li heꞌmilototi komopati gulu gulu linogo Huꞌmamofitoga koliꞌa hiti minalune. \s1 Polu komopaꞌni li gelehe hanaꞌmu gelo biꞌehina \p \v 2 Lenali komopatini lalitoga malalo. Lali lenalitoga li sibina mehu lepoloꞌohune. To bo moneꞌi leꞌmo sibina mehu etone. To lenipagu fito anaꞌinatini mone li sibina mehuꞌohune. \v 3 Nani ka yaꞌma lenifisa ilube luto lu melepoloꞌohube. Nani koyapaꞌi lu lepiꞌohuna ka mone akuꞌi yatai lu lepilube. Lali lenali hiti moneka minoto lito fililuta niꞌifi faꞌmene minaluta niꞌifi ana suhi huto mino lito buto minalune. Komopaꞌni lenalitoga minoꞌehinamo minalubeꞌmu hibe luto alu lepiꞌohunamo niꞌibe. \v 4 Lenali Huꞌmamofitoga uleꞌale hite neminana komopaꞌnitu keheliꞌohuto lenofokehi nolube. Lenali komopaꞌni leꞌmo fulu nehago kekeꞌi luseꞌnamofihi gupisalo nominotoꞌni bati huto minoto negeloꞌni sipi nobube. \p \v 5 Masetonia kapogu oto nehetiꞌohuta moneꞌa labasu mebune. Ya nohigo kalanaꞌi melete lugufamofihi lubaꞌa hilata to komopatimofihi lelesa luseꞌna yanauba luga luga huto huloto leleꞌmo loe lae huto minoꞌohutamo niꞌibe. \v 6 Ya huto nohutogo megusa yagapanaꞌmagihi komopaꞌani leꞌmo bati hulata bo Huꞌmau ai yaꞌma Taitasi leꞌmo gelehe hilago oto leꞌmo amuya molo letoꞌehina. \v 7 Ya huloto i gelehe huto oꞌehinauba yaꞌma anasi leleꞌmo bati huꞌehinamo meniꞌibe. Lenali aimo leꞌmo bati hiꞌahana kaꞌa yaꞌma lelito ago kehelilototi komopati ketipa igo nohune. To naniꞌi bu nagalune lite kehelite minelata hiꞌahana to foipa nasana huto huꞌehinaꞌmu leniginaga figo mineme bite neminana to nani kumu yabe lite fi hetofa hi netete amuya melelata nehanaꞌa yaꞌma kaꞌni lu nimilago yataꞌisi komopaꞌnigu keheli bati huto kehelugo tigo nohube. \p \v 8 Nani koyapaꞌi fayahi mone koyo lepito leka sete kehelite komopatini keta huꞌehina yanaꞌmu yatai komopaꞌnigu kehelugo keta mehibe. Fayahi luto koyoꞌohuna kanamofihi yaꞌma kanaꞌa hupamoneꞌisi komopatinigu keheli sibina nehago kehelilotoꞌni lamaꞌnaka komopaꞌni keheli sibina huꞌohunamo niꞌibe. \v 9 To yatai yaꞌma komopaꞌni bati nohigo nolube. Komopatini sibina huꞌehina yaꞌma yamofi kumu lenipagu keta hulatanamofihi komopatini i gelehe hanaꞌmu luto nipagu lamaꞌnaka keheli bati nohube. Lenali leniginaga fiꞌehina yaꞌma Huꞌmau keheligo lamana nasana lolo hulago keheliꞌehinamo niꞌibe. Ya higo nani kagaꞌni leneleꞌmo sibina mehuꞌehibe. \v 10 Huꞌmamofihi kamuꞌi liginaga filata nohinanamofihi leꞌmo gelehe hulata nasana li huto hinogo Huꞌmau lubuto binogo minalune. Yamofihi liginaga fise nasana yamofihaꞌa li huto hilina alihaꞌa ya nasanaꞌmu kehelinogo mone sibina mehilubeꞌmu hibe. To monoꞌi mekehelise bonaꞌi ginaga fiseꞌna yauba negi nagi nasana li huto nohigo filite bilata nehabe. \v 11 Bu galo. Ginaga fiseꞌna yaꞌma lapa mebiꞌehibe. Yamofihi lenalitoga legeyaꞌa nesiꞌa huto mehuꞌehibe. Legeyaꞌa sipiꞌa ahuto huꞌehibe. Huꞌmamofihi kagalugu leneleꞌmo babahi huseꞌna to hapatini bati huto leꞌmo huto huseꞌna to foipa nasana fitu fose heꞌmilata huseꞌna sipiꞌa to Huꞌmamofihi ita biseꞌna lenelesa luseꞌna to nani kumu keheliya ite amuya moloseꞌna, to foipanamofihi mone kegiꞌa epilataꞌna yaꞌma nasana ya hinaꞌa li huto huꞌehina yaꞌma lenalitoga nonaꞌa huto hulago lenali foipana meminoꞌehinamofihi hapaꞌa huto nohibe. \p \v 12 Ya huꞌehinaꞌmu koyapaꞌi fayaha nasana ma luto koyo lepiꞌohuna yamofihi foipanaꞌa lilata bomofihi ai kumu luto meniꞌibe. To foipa nasana lolo huto molo etoꞌehina bomofihi ai kumu hiti luto meniꞌibe. Kagaꞌa lu lepugo Huꞌmamofihi bulo lenali lalitoga malalanamofihi hapaꞌa huto hilibe luto yamofi kumu koyoto lepiꞌohunamo niꞌibe. \v 13 To lenali ana hilete komopati leꞌmo kefa iꞌahanamo niꞌibe. \p To komopatigo leꞌmo hetofa hiꞌahana yamofi kumu luto meniꞌibe. Lenali Taitasihi komopaꞌa leꞌmo fulu hago ai komopaꞌagu gelo bito nohigo anamofihi kaꞌa yaꞌma kehelito lagaꞌa nominone. \v 14 Nani koyapaꞌi leneleꞌmo hofa toto lenali kumu nofokeha kagaꞌni yaꞌma Taitasihi lu emiꞌohunamo niꞌibe. To lenali kumu ka lu emiꞌohuna yamofihi legeyaꞌa yaꞌma huto hu su hoꞌehinamo niꞌibe. Nani kaꞌni yaꞌma faga hiti mone lu melepiꞌohunamo niꞌibe. Ana huto lenigitini leꞌmo ho tito Taitasihi lu emiꞌohunamofihi yaꞌma legeyaꞌa alolo huꞌehinamo niꞌibe. \v 15 Taitasiu ai lenalitoga bulago koliꞌa hiti keheli emite to kekeꞌi li etete lenipagu melete be tigilete heꞌmeꞌahana to kaꞌa keheli emiꞌahana yanaꞌmu kehelito mehaꞌa lenalitoga moloꞌehina yaꞌma napa ho lito bulata nohibe. \v 16 Nani lenali kumu keheluna anaꞌinatini fotogo hutogo niꞌigo nugufaꞌni sibina mehinogo bati huto minalubeꞌmu hube. Yaꞌma komopaꞌnigu bati nohigo nokehelito lu nolepube. \c 8 \s1 Mono kumu lite efahi li nupa hilanamofihi kaꞌa \p \v 1 Nalaluꞌnigita, Masetonia hepatoga agoya hi emise bonatoga Huꞌmamofihi heꞌmoseꞌnauba lamanaꞌa lu huto huꞌehina yamofihi lu lepilube. \v 2 Enali eniginaga fise gofana yamofihi komopaꞌagu minete salafaꞌa mineꞌahanauba faꞌmenena lolo hinogo komopaꞌanigu sabiyana sipi huto lolo higo efahi li nupa hiꞌahanamofihi nesiꞌa meniꞌibe. \v 3 Nani enali hapa hapaꞌani keheli bati huto keheliꞌohuto nolube. Enaliꞌani enegekesa kehelite babahi hite enali efahaꞌani epite amuyaꞌanilo molo legege hite lagasoꞌa moneꞌi tite mineꞌahana. \v 4 Nani enegekesa lito ya mehuꞌohugo enaliꞌani kehelite logoꞌna hete Yutia kapogu Huꞌmamofihi bonaꞌamagihi komopaꞌani bati hinogo kehelilana nasana li huto hite eneleꞌmo bati hilana kefahi epilane lite loka heba heba hite liꞌahana. \v 5 Ya nehite anaꞌina nesiꞌa lolo hiluneꞌmu nelafihe, luto nokehelugo ya hiꞌahana yabe. Yataꞌa yaꞌma Sipi Bomofitoga komopaꞌani keheli emilete Huꞌmau lilina malalinaꞌa hilune lite lilete lalitoga hiti komopaꞌani limilete mineꞌahana. \v 6 Enali ya suhi hilago Taitasiu yaꞌma lenali komopatini keheli bati hilana foya hapi fiꞌehina yaꞌma li su hoto lilibe luto yamofihi lu etoꞌohuta yabe. \v 7 To keheli uleꞌale hiseꞌnatini to Huꞌmamofihi ka lu yege hoseꞌnatini to monoꞌi hapaꞌa keheli fe lite keheliseꞌnatini to monoꞌmofihi foyaꞌamu amuya moloseꞌnatini to lenemehatini epite leheꞌmoseꞌnatini limilata nohina ya nasanamofihi legeyaꞌa babu luto huto huꞌehinaꞌmu yabe luto komopatigu keheli bati huse foya lilete kefahi li nupa hilanaꞌmu ana hite keta mehuse hilabe luto nolube. \p \v 8 Nani lenogoꞌna bito meluꞌohube. Mono ka nekehelina bonaꞌmagihi lugaꞌaga ana foyaꞌmu babahi hiꞌahabe. Yamofihi lu lepinogoꞌni lenali eneheꞌmoseꞌna legege hite yaꞌma huto niꞌinamofihi hapaꞌa huto hilibe luto nolube. \v 9 Lenali Sipi Boti Yesu Kilisitohi leheꞌmoseꞌnamofihi akehelilata nehanamo niꞌibe. Ai sekele mamuꞌamofihi afoꞌafu lenali kumu yabe luto muhi meniꞌina bo lolo huꞌehina yamofihi lenali anatu monoꞌmofihi yogo feꞌnoho suhi hilabe luto ya suhi huꞌehinagi nani yaꞌma lu nolepugo lenali giyaka lite ana hite bilabe. \p \v 10 To kaga mone ma luto keheliꞌohuna lu lepinogoꞌni keheliya ilenogo lamanaꞌa huto hilibe. Lenali yaꞌma tafa foya kanagu hapi fiꞌahana yaꞌma yatai li su halanamofihi bati hilubeꞌmu hibe. Lenalitini yamofihi meleꞌisi kefahi li nupa hilune lite lilete keta mehuse hapi fiꞌahanamo niꞌibe. \v 11 Ya huꞌehinaꞌmu molo emite lelite nebite keta mehuse hite hapi mefiꞌahanamofihi suhi hite keta mehuse hite li su halana ananamofihi legeyaꞌa yaꞌma nasana meleꞌehilana legegeꞌalo li huto hilabe. \v 12 Komopatinigu keheli bati hite kefa malalana yaꞌma Huꞌmau kehelinogo bati hilubeꞌmu hibe. Lali memoloꞌehiluta legegeto niꞌigopa anaꞌina moloꞌohuta babeyafalo melenogoti Huꞌmau bu gago bati hulata nohibe. \p \v 13 Enali lugaꞌamagi lamana hite minenogo lenali sibina hite minalabe luto efahi li nupa hite epilo luto nolune meniꞌibe. \v 14 Lenali yogo feꞌnohi yatai kanagu enali salafaꞌa enoho lifilenogo anaꞌina moneko legegetoko huto hilibe luꞌohunamo niꞌibe. To minoto kana mone yupahifi enaliꞌani yogo feꞌnohuba lenalitoga kauꞌna kanagu ho lifinogo yaꞌma moneko legegetoko mine melete minalabe. \v 15 Guna melete epiba epiba hilanamofihi yaꞌma mono ka bukugu kagaꞌa ma huto niꞌinamo niꞌibe: \q1 Enali noseꞌna babu lite \q1 li nupa hiꞌahanamagihi enumu higo \q1 mone heꞌmiꞌahanaꞌa meniꞌibe. \q1 To nesiꞌasi li nupa hiꞌahanaꞌamagi \q1 mone kauꞌnamu mefiliꞌahanamo niꞌibe. \p \v 16 Yaꞌma Taitasiu lenali kumu luto leneheꞌmoto fifa ilata nohuna ana legegeto aitoga huto higo Huꞌmamofihi fokehi holata nohune. \v 17 Lali lu emutogo keheliꞌehibe luto lilutaꞌa meniꞌibe. Aiꞌa komopaꞌauba bati hinogo foya lenalitoga bilubeꞌmu hibe. \v 18 Taitasi hiti to lalalutifu mone hiti etoho lufuna yabe. Ana bouba ka lamanaꞌa lu yege holata nohinogo Huꞌmamofihi bonaꞌi asagaꞌi kehelite giꞌa liyafa nehana yabe. Ai hiti Taitasi hiti etoho lufune. \v 19 Huꞌmamofihi bonaꞌa enali ana bomofi kumu komopaꞌanigu keheli bati hilana kefahi lelito buto eneleꞌmo bati hinogo moneka bilabe lite leꞌmo meleꞌahana. Ana foya yaꞌma Sipi Bomofihi fana mehaꞌa leꞌmo sipi hilibe luto to komopati babahi higo eneheꞌmalubeꞌmu nohune luto foya lilata nohuta yamofihi hapaꞌa huto hilibe luto yaꞌma komopati epise foya lilata nohune. \p \v 20 Yamofihi laga mehina ka mone huto hu lalibe luto babu efahi yaꞌma legeso hite kaba hilaꞌibe luto etoho lufugo nebaꞌibe. \v 21 Lali nasana lolo hutogo Sipi Bouba aiꞌasigo kehelinogo bati hilibe luto niꞌigopa bonaꞌmagita ana hite kehelilenogo fotogo hilibe luto lilata nohune. \p \v 22 Lali yaꞌma etali hiti lalalutifu moneꞌi hiti enoho lufutogo foiya nebabe. Ana bo yaꞌma babu yupahi fi taga hu etoto bu goꞌohuna amuya nasanamofihi hapaꞌa huto huꞌehibe. Yatai yaꞌma lenali kumu keheligo uleꞌale nohuto amuya babu luto nomalabe. \v 23 Taitasihi hapaꞌamu kehelilune lite nelinogomo lenali kumu yabe luto ai hiti nani hiti foya lilata nohuꞌina botini loemo yaꞌma nohuꞌibe. To Taitasigi hiti moneka bilaꞌina boleꞌi lalalutigihi hapaꞌatiti kehelilune lite nelinogomo etali Huꞌmamofihi ka nekehelina bonaꞌatitimagi etoho lifigo foiya nebaꞌibe. To etali Kilisitohi fana mehaꞌa leꞌmo saga hilata nehaꞌina bomaleꞌi nehaꞌibe. \v 24 Lali lenaliꞌi leneleꞌmo napa huto noluna yamofihi lamanaꞌa huto hilibe lite lenali ana bonaꞌi lenemehi epinogo Huꞌmamofihi bonaꞌmagihi li gehesaꞌalo li gehesaꞌalo lenali keheliya ilabe. \c 9 \s1 Yutia hepatoga mono bonaꞌmagi kumu efahi li nupa hiꞌahanamofihi kaꞌa \p \v 1 Yutia kapogu Huꞌmamofihi bonaꞌa eneheꞌmete efahi epilanamofihi kaꞌa akeheliꞌahabe. Yamofihi henabe luto akuꞌi koyo lepilube? \v 2 Ana foyaꞌmu komopatini topa nohago keheliloto lenigitini li ho tito lenali hapatiniꞌmu Masetonia bonatoga ma luto lu epiꞌohube: Huꞌmamofihi agoya hu emise bonaꞌi Akaiya hepatoga nehanamagi tafa kufugu meleꞌisi leꞌmo bati hilete kefahi huto hulata nohina kapoꞌa li huto hiꞌahanamofihi kaꞌa yaꞌma Masetonia bonaꞌi lu noepugo bonaꞌi lugaꞌamagi enali amuya melete katini kehelilete ana foyaꞌmu enipagu keta mehuse huꞌehina. \v 3 Nani ana foyaꞌmu lenigitini li ho tito lu lepiꞌohuna kagauba buto faꞌmene lo lalibe luto luꞌohunalo yaꞌma anamoloko melete keta mehuse hilabe luto nigibo nagabo yaꞌma enoho lufugo nebabe. \v 4 Naniꞌni alihaꞌa nohunamofihi Masetonia bonaꞌi hiti buto lenali kefahi li nupa huseꞌnamu ligitagahi nehago leneleꞌmo bati huto lu lepiꞌohuna kaꞌni limi lalibe luto nani hiti to lenali hiti lubuyati hu lalibe luto yabe. \v 5 Yamofihi yaꞌma naniꞌni nokehelugo bati higo nalaluꞌnigita yaꞌma enogoꞌna hoto enoho lufugo kohe tete lenalitoga foiya nebabe. Bi nehetinogo lenali kefahi epilune lite ema afetoga kaꞌa nimiꞌahanamo niꞌibe. Yamofihi yataꞌa kanagu li nupa hinogo minalibe. Ya hilenogo nani lenalitoga bu nehetito lenohoka lenohoka hinogoꞌni kefahi malalanaꞌa huto niꞌigopa komopatini li hokolo hite minete kefahi melelata hiꞌahanamofihi hapaꞌamo lamaꞌnaka huto hilibe. \p \v 6 To kefahi li nupa hilanaꞌmu fono ka yaꞌma ya luto noluna keheliꞌehilo. Lenali bigahaꞌa nesiꞌa ho kafaluta yaꞌma minoto legeyaꞌa nesiꞌasigo liluneꞌmu hune. To bihi nasana asaga bihina lolo hiluta yamofihi minoto samahi tito liluneꞌmu hune. \v 7 Ya huꞌehinaꞌmu yaꞌma suhi lilabe. Lenali fato fato komopatinitu kehelite keheliya ite kehelilana legegeto hite yaꞌma kefahi heꞌmilabe. To enipakafa hiti nehinogo bonaꞌmagi enohoka enohoka hinogo ya mehuse komopatinigu babahi hite heꞌmilabe. Enegelo bite kefahi heꞌmilata nehana bonaꞌmagihi Huꞌmau bu gago lagaꞌa besilata nohinagihe. \v 8 Huꞌma ai amuya bo hapaꞌa nohina bo keta mehuse huto anaꞌina ai amuyaꞌa huto hu lepilibe. Ya hulenogo lenalitini lenumuꞌi nehinogo leneheꞌmose foya fato fato bonaꞌmofihi lilune litemo anaꞌinaꞌmu sa mehilanaꞌmu yabe. \v 9 Mono bukugu ka fayahi mono bonaꞌmagi kumu mone ma luto niꞌinamo niꞌibe: \q1 Aiꞌa anaꞌinaꞌa guna ito salafaꞌamagihi \q1 eneheꞌmoto epilata nohibe. \q1 Aiꞌa kekeꞌi lu epoloseꞌnaꞌa i laga mehuse \q1 mino lito buto minalubeꞌmu hibe. \p \v 10 Huꞌmamofihi aiꞌa bihaꞌa nasana li huto hu limigo hekoloꞌohuta anamofihi legeyaꞌa silagaꞌi huto higo lito minoto ho tito nohune. Aiꞌa lenali hiti minoto bigahaꞌa li huto hu lepi su holoto lusa gito leꞌmo napa hulenogo eneheꞌmoseꞌnatini yamofihi legeyaꞌa mino bai toloto i futili huto minalubeꞌmu hibe. \v 11 To amuya feꞌnohatini hiti lolo hite bonaꞌi eneheꞌmete fato fato bonaꞌi hiti eneleꞌmo bati hilenogo eneheꞌmoseꞌnatini legeyaꞌa huto hilenogo enali lali kumu yabe lite Huꞌmamofihi fokehi lilanaꞌmu yabe. \v 12 Lenali ya hite, Huꞌmamofihi nagaꞌa eneheꞌmeꞌahanauba legeyaꞌa huto huꞌehina mone ana muhi menina bonaꞌi eneleꞌmo bati huꞌehina to mone hiti Huꞌmamofihi enegelo bite babu lite neminana niꞌibe. \v 13 Lenali Kilisitohi ka lamanaꞌa kehelilete li pili kete lite neminana yamofihi hapaꞌa to lenali Yelusale hepatoga mono ka keheliꞌahana bonaꞌi to lenalalutigihi lugaꞌa asagaꞌi enali hiti lenipagu bati hinogo kehelite babu lite eneheꞌmelata nehanamofihi hapaꞌa huto hilenogo Huꞌmamofihi fayahi mino baga ito minalibe lite leꞌmo ho tiluneꞌmu habe. \v 14 Ya hilenogo Huꞌmamofihi leheꞌmoseꞌnaꞌa fato suhi huto lenalitoga li huto nohinaꞌmu yabe lite komopaꞌani lenalitoga melete lenali kumu yabe lite Huꞌmamofitoga buka tiluneꞌmu habe. \v 15 To lali Huꞌmamofihi aiꞌa leheꞌmoto fi hetofa hu letoꞌehinamofihi afoꞌafihi Yesu kumu yabe luto lu su meholatamofihi yaꞌma faꞌmene iyo iyo ka lu etoto fokehi lilune. \c 10 \s1 Polu aiꞌa foyaꞌa leꞌmo amuya moloꞌehina \p \v 1 Poluita nani yaꞌma Kilisitohi fulunaꞌa hiti leheꞌmose nasanaꞌa hiti kumu luto lenegekesa lito lu lepilugi kehelilo. Kehelite nani kumu yaꞌma lite lilata nehabe. Lalitoga oto minoto aiꞌa amuyaꞌa hiti bo menohinaya kagaꞌa nagamiꞌa hiti lu lepilata huꞌehina. Ya huloto buto minoto golagaguti kaga lu lepilata nohibe. Lenali ya nelabe. \v 2 Nigibo nalaluꞌnigita, lenalitoga buto minoto melugu bonaꞌmagihi komopaꞌanitu kehelite lilata nehanamofihi suhi huto foyaꞌa lito nominabe lite nani kumu lilata nehana bonaꞌi nogolagaguti kaga lu epilube luto lilunamofihi babahi huto lipoti lu epilunamoya lenali lugaꞌamagita ana suhi huto nogolagaguti lu lepi lalugi nohoka mehilo. \v 3 Lali faꞌmene bonaꞌi ma metoga minoto humofaꞌna huꞌohutamo niꞌinaya Huꞌmamofihi kaga kumu yabe luto luba hulata nohuta yamofihi metoga bonaꞌmagihi tafa komopaꞌanitu kenasabo bilata nehana ya huto meniꞌibe. \v 4 Mono kamofihi lubaꞌagu foya lilata nohutamofihi metogati gimi mageꞌi huto nohuto meniꞌibe. Yaꞌma Huꞌmamofihi amuyaꞌa hiti nohuto yanatu fatehe bonaꞌmagihi faꞌmene kagaꞌanimofihi bihu gegisaꞌa tele bilata nohune. To enali amuya moloto li pigi binogo niꞌigo, \v 5 Huꞌmamofihi hapaꞌa keheliya iseꞌnamofihi kapoꞌa hekini laluneꞌmu anaꞌina lite enita bise kagaꞌani li noheꞌmune. To Kilisitohi agoya hu emilutaꞌasigo huto hilibe luto kehelito fato fatoꞌmofihi nagaꞌi emito nohune. \v 6 Lenali nani kaꞌni keheli fe nelanamofihi yaꞌma babahi huse helenogo bonaꞌa lugaꞌa ka pelesa ilata nehanamagihi osahi enahalune luto enegeba huto nohune. \p \v 7 Nani hapaꞌni lenogobisalo huto nohinamofihi legeyaꞌa bu galo. Lenalitogati bo moneubafi moneuba aiꞌamu kehelito Kilisitohi yagapanaꞌa lolo hilinauba aiꞌamu ma luto kehelibe. Ai monekoꞌi Kilisitohi bonaꞌa menohibe. Lali hiti ana huto asaga Kilisitohi yagapanaꞌago nohune. \v 8 Sipi Bomofihi foyaꞌamu kehelito amuyaꞌa limilata nohinamofihi leneleꞌmo laba husemofihi niꞌigopa leneleꞌmo lukesa fi lepalalube luto niꞌinaya nani ana amuyaꞌamu luto nugufa lelito tito kaga lu lepilunamofihi nubuya mehilinaꞌmu yabe. \v 9 To fayaha nasana yama koyoto nolepuna yamofi kumu lenelesa lusemofihi kaꞌa koyoto nolepunaꞌmu yaꞌma lenegekesa mekehelilo. \v 10 Nani kumu yaꞌma lite lilata nehabe: Fayaha nasanaꞌmu kagaꞌa koliꞌa hiti to amuyaꞌa hiti koyolata nohinaya logobisalo yaꞌma amuya bo menohibe. To futuꞌa kaga lulata nohinamofihi yaꞌma nagamiꞌa hiti lulata nohibe lite lilata nehabe. \v 11 Bonaꞌi ya hiꞌahanaꞌamagi enali ma lite kehelilabe: Nani fotoꞌi nohuto ka fayahi koyoto lepilata nohuta ananamofihi legeyaꞌa moneko legegeto folagahatinigu nohuto li huto huto melenogoꞌni bu galubeꞌmu hube. \p \v 12 Bonaꞌi enugufa lelite titi hite neminana bonaꞌi enalitoga lali i hepito legege hilune luto enali suhi huto nohune luto nolupiye? Oꞌe. Bonaꞌi ya hiꞌahanaꞌa enali hapaꞌani ka keheli melete sibigopa ka lilata nehabe. Enali enegekesaꞌanilo kehelite ai bu gago ai bu gago hite hapaꞌani li gehe nelibe. \v 13 To laliya Huꞌmau melimiꞌehina foya sokapo kumu lugufati li ho tiluta meniꞌibe. Aiꞌa limiꞌehina foya sokapo hiti liliꞌna hiti yaꞌmaꞌasigo liluta niꞌibe. To ana amuyaꞌa hiti liliꞌnaꞌa hiti limiꞌehinana mone lenalitoga liluta luto lu limiꞌehina yabe. \v 14 Lali foyaꞌamofihi legegeto huto lulata nohune. Foyamofihi kupaꞌalo yamofihi lamaꞌnaka lenalitoga niꞌinamo niꞌinaya yabe. Hiya hutobe? Lali kohe toto yaꞌma lenalitoga nehetito lali labagaguti Kilisitohi ka lamanaꞌa yataꞌa hapi hite keheliꞌahanamo niꞌibe. \v 15 Lali bonaꞌi lugaꞌamagihi enali foyagu lagaꞌa keheliꞌahana suhi huto moloto lali liꞌohutamo niꞌibe luto lugufa lelito tise kaga lulata mone mehune. Keheli uleꞌale huseꞌnatini yamofito yahi lilenogo lali lenalitoga buto foyamofihi kupaꞌa Huꞌmau molo letoꞌehinaꞌa yaꞌma leꞌmo hofa talune luto yaꞌmu komopatigu lebesiꞌehinamo niꞌigo kehelito nominone. \v 16 Ya hulototi lenemegesaga niꞌina hepatoga bonaꞌmagihi enalitoga ka lamanaꞌa lu huto huto lu epiloto bo moneꞌmofihi foya kupaꞌagu laliꞌi li huto huꞌohutamofihi lugufa lelito tilatanamofihi kaga luseꞌa mone lu meemilune. \p \v 17 Mono bukugu kaga mone ma luto niꞌinamo niꞌibe: \it Moneuba lelito titi huto kaga lilubeꞌmu nohina bouba ai Sipi Bouba li huto huꞌehinaꞌmu keheli emito Sipi Bomofihi giꞌa liyafa huse ka lilibe.\it* \v 18 Moneuba aiꞌa gufaꞌa lelito tito nolinogomo yaꞌma faꞌmenena lolo nohibe. Sipi Bouba ana bomofihi giꞌa leꞌmo ho tigo lamanaꞌa lolo huꞌehibe luto lilune. \c 11 \s1 Polu to faga aposolo bonaꞌmagi \p \v 1 Kaga nesiꞌa mone lu nolepinogoꞌni negi ka lolo nohinogo kosele kaseleꞌi meleneheno. Faꞌmene yaꞌma legeso hite kehelilo. \v 2 Nani lenali kumu yabe luto Huꞌmau siko hulata nohinaꞌmu yabe luto amuya mololata nohube. Lenali bo alobo suhi mekoꞌehina paꞌi bala bulu tigo minoꞌehina ana legi hite nehite bo monekomofito bilabe luto nani keyaꞌi molo lepoloꞌohuna yaꞌma Kilisito nohibe. \v 3 Yamofihi yaꞌma osifaꞌuba miꞌi mololata nohinamofihi hapaꞌa keheli fe lite minete Ebahi yaꞌma faga kagaloti miꞌi molo etoꞌehina, ana kagaloti lenalitoga bonaꞌi lugaꞌamagi enimiꞌi molo lepalalanaꞌmu kehelilata nehana golo golo gilenogo babahi Kilisito kumuko kehelilata nehanamofihi heꞌmi lalabe luto nekehelugo keta nohigo nolube. \v 4 Lenalitoga bonaꞌi moneuba henetito Yesuhi hapaꞌa lali lu lepilata nohutamo ya suhi huto niꞌigopa mehaꞌa fato fatoꞌmofihi mone lu lepiꞌehinamofihi to koyapaꞌi lalitogati liꞌehinamo niꞌigopa fato fatoꞌmofihi kosaba kaga lu lepiꞌehinamo yaꞌma to ka lamanaꞌa lalitogati keheliꞌahanamo niꞌigopa mono ka fato fatoꞌmofihi lu nolepigo oꞌe lite melise faꞌmene keheli emilata nehanamofihi bati huto niꞌifihe? Oꞌe, yanaꞌmu komopaꞌnigu keta nohigo nolube. \p \v 5 Naniꞌnimu kehelugo nanitoga anaꞌina ya suhi ma suhi sa sa huloto aposolomagihi bo sipi enonogo melete enigigusaꞌaluga nominona legita lolo mehibe. \v 6 Nani nabagaguti kaga lu lepilata nohuna nesiꞌa amuya memoloꞌohunamo niꞌinaya to Huꞌmamofihi ka hapaꞌa keheli bati huꞌohuna yabe. To yamofihi hapaꞌa fato fato suhi huto lu hokolo huto lenubulo li moloto lu lepilata nohune. \p \v 7 To lenali leneleꞌmo hofa talube luto naniꞌni imo limito minoto Huꞌmamofihi ka lamanaꞌa lu lepiꞌohunalo minaꞌa mone lilunaꞌa mehuꞌohuna yamofihi sibina huꞌehifi bati huꞌehibe? \v 8 Lenalitoga mono foya nolito leneheꞌmalubeꞌmu nohube luto to Huꞌmamofihi nagaꞌi lugaꞌagati yogo feꞌnohi lilata huꞌohuta yaꞌma enali nasanaꞌani gumina lise suhi huto lolo huꞌohuna niꞌifihe? \v 9 To lenalitoga nohuto anaꞌina mone kumu sa huto buto mone lu melepiꞌohunamo niꞌibe. Naniꞌni sa sa huto humofaꞌna nohugo Masetonia hepatogati nalaluꞌnigi nehetite anaꞌina nimite li nabaga melelata hiꞌahana. To lenalitoga yaꞌma faꞌmene nohuto ketaꞌa hiti nasana mone ligo mefi lepoloꞌohunamo niꞌibe. To mino lito tito akuꞌi ligo mefi lepalalube luto nolube. \v 10 Kilisitohi ka lamanaꞌa komopaꞌnigu niꞌigo lamaꞌnaka nolube. Ana suhi hulata nohuna nugufa leꞌmo napa huto hu tegi huto noluna kapo henanaꞌmu Akaiya kapotiniguti mone fi hekini melalanaꞌmu yabe. \v 11 Yaꞌma yamofihi henaꞌmu nolube? Komopaꞌni melepise ya hulata nohufihe, ya suhi huto meniꞌibe. Komopaꞌni lepiꞌohunamofihi Huꞌmau moneko bu goꞌehibe. \p \v 12 Lenalitogati minaꞌa melito akuꞌi kohe toto nasana lilata nohuta ya suhi huto minalubeꞌmu hube. To yamofihi faꞌmeneꞌmu niꞌigopa bonaꞌi lugaꞌamagihi Polu foya lilina yamofihi babeyafalo minalune lite lilata nehana enugufa lelite ti lalabe luto yamofihi lukesaꞌani li sigilata nohune. \v 13 Bonaꞌi ya hanaꞌamagihi aposolo faga fagamofihi to mono ka foyamofihi faga fagaꞌa lite minete, Kilisitohi aposoloꞌa laliꞌi babeyafaꞌa lolo hilata nehabe. \v 14 Ya nehite yamofihi nasanaꞌa fato fatoꞌmofihi mone liꞌahabe luto lilupihe? Ya luto meniꞌibe. Satau ai hiti yaꞌma agelo bonaꞌa fi fana tete enali babeyafaꞌa lolo hulata nohibe. \v 15 To Satahi foyaꞌa lilata nehana bonaꞌi enali ana hite lamanaꞌamofihi kele keleꞌi hi emilata hiꞌahana babeyafalo enaliꞌani babahi hite lolo hite minete nehago topa mehalune. Enali minete sibi foyaꞌa lilata nehana yamofihi mone legeyaꞌa liluneꞌmu habe. \s1 Polu aposolo foya lito gabuꞌi giꞌehinamofihi kaꞌa \p \v 16 Kaga luꞌohunamo akuꞌi lilube. Nani kumu negi bo lolo nohibe lite kehelite mehilo. Sibi yamofihi nani kumu ma lite nekehelitemo keheli nimilenogo nugufa nesiꞌa leꞌmo napa huka huto lilube. \v 17 Nani kaga ma luto liluna yaꞌma Sipi Bouba luꞌehina supo huto lilugopa faꞌmene nugufa lelito tito kaꞌa hapi fiꞌohube luto sibigopa negi kaga lilubeꞌmu hube. \v 18 Bonaꞌi silagaꞌmagita lugufamofihi nasanaꞌmu leꞌmo napa hite kaga lilata nehanagihe, nani ana huto faꞌmene babeyafa huto lilube. \v 19 Akae. Lenali anaꞌinamofihi lenali anaꞌina hapaꞌamu kehelilata nohuta bonaꞌi nohune lite liꞌahanamo niꞌinaya lugaꞌamagi negi nagi ka lenelepilago keta mehuse hite keheliꞌahanamo nehabe. \v 20 To koko yagapanatini leneleꞌmo malaluneꞌmu nehite, to noseꞌnatini lenebesilite naluneꞌmu nehite, to fi taga hi lepelete nehite, to enigihiti bo lolo hi lepalaluneꞌmu nehite, to lenogolaga lenabaga i gofa haluneꞌmu nehinogo yanaꞌmu lenali keleꞌna ka meepekise keheli epilata nehabe. \v 21 Lali yaꞌma ananamofihi suhi amuya memolotogo lenali koli nehabe lite nelafihe? Lali lenalitoga agoya huto minoꞌohune. Yanaꞌmu lubuyati hilifihe ya? \p Moneꞌamagi anaꞌina ya suhi ma suhi hite haha luloto yaꞌma liꞌohune lite nehinogo nani hiti negi bonaꞌmagihi suhi huto nelesa melinogo lilunagihe. \v 22 Enaliꞌaniꞌmu Yuta bo nohune lite lilata nelago, nani hiti ana huto Yuta bomo nohube. Enaliꞌaniꞌmu Isilaeli bonaꞌi Huꞌmau leleꞌmo ho tiꞌehinaꞌa nohune lite lilata nelago, nani ana huto lulata nohube. Enali akuꞌi ana hite enaliꞌaniꞌmu Abalahahi tataꞌagita nohune lite lilata nehago nani analo enemegeꞌi moloto lulata nohube. \v 23 Enaliꞌani Kilisitohi kele kele boꞌa nohune lite nelago nani yaꞌma sibigopa negi nagi ka lilube. Nani enebe ligito Kilisitohi koko boꞌa fato fatoꞌmofihi nohube. Nani foyamofihi kekeꞌi luse nohuna yaꞌma fato fato suhi huto niꞌibe. To mono kaꞌmu luto naga nonugu tilata nohuna to segi osatu nehelago nagabuꞌi gilata huꞌehina. Babu yupahi nani filiseꞌna huꞌohunamofihi fato fato legegeto tito niꞌibe. \v 24 Yuta bonaꞌi enali kana nayahi mone kegiꞌa su hago osatu neheꞌahana 39 higo neheꞌahabe. \v 25 Kana loebe monebe Lomu bonaꞌmagi segihi osatu neheꞌahanamo niꞌibe. Kana moneko yupahi efa osatu nehelago filiseꞌna huꞌohunamo niꞌibe. To kana loebe monebe higo boti yaꞌma li gofa higo nagamilugu limiseꞌna huꞌohunamo niꞌibe. To kana moneko yupahi nagamilugu hege nagamiꞌi gupisalo minoba minoba nohugo ikahi tiloto limilago, yege tiloto limilago huꞌehina yabe. \v 26 To kana babu luto yatama kapo buba buba humofaꞌna huto nohugo koꞌuba nagamiꞌuba hago filise suhi huto minoꞌohuna yanamofihi gupisalo tito minoꞌohunamo niꞌibe. To lubalo gumina bonaꞌmagi kofohi nemalago buto kapo moloꞌohunamo niꞌibe. Yuta bonaꞌi nani hepato bonaꞌmagi to fegutoga bonaꞌmagi nohoseꞌna hite nehago folagahaꞌanigu mino baga ito minoꞌohunamo niꞌibe. Sipi hepatoga buto bonaꞌmagi li gehesa hite nahaluneꞌmu nehago mino baga ito minoꞌohunamo niꞌibe. To faꞌmene ka meꞌi niꞌina metoga hiti foya yupa kopa humofaꞌna huto filiseꞌna huto minoꞌohunamo niꞌibe. Hege nagamilugu yaꞌma folose supofihi legegeto to mono ka faga hiti lilata nehana bonaꞌnimagihi folagahaꞌanigu mino baga ito bula ola nohunamo niꞌibe. \v 27 Hitupa foya lito nugufa nagabuꞌi gigo humofaꞌna huto nubuꞌi ko bati mehuse humofaꞌna huto kauꞌnamu filito yafi nagami kumu nebesigo yasiꞌmu filito minoꞌohunamo niꞌibe. Guketeꞌmu to nebelusaꞌmu sa sa huto minoꞌohunamo niꞌibe. \v 28 To yanamofiko mone meniꞌibe. Kanaꞌamu kanaꞌamu komopaꞌnigu nagabu gigo nogo noto hepatoga buto Sipi Bomofihi bonaꞌmagihi asagaꞌi kaba hu epololata foyaꞌmu kehelugo keta nebesigo minolata nohube. \v 29 Lugaꞌamagi Huꞌmamofihi kagu amuya memalago nani kekeꞌi lu epoloto nohube. To lugaꞌamagi enali Huꞌmamofihi kagu ho kete limiꞌahanamagihi komopaꞌanigu keta nohigo kehelito nominobe. \p \v 30 To nani nasana mono kumu nugufa leꞌmo hofa talube luto nolutoꞌnimo amuya memoloꞌohuna yanaꞌmugopa leꞌmo napa huto linogoꞌni bati hilubeꞌmu hibe. \v 31 Sipi Bo Yesuhi afoꞌafu Huꞌma aiꞌa yaꞌma nani kumu bati huto nokehelibe lamaꞌnaka lutoꞌnimofihi keheliꞌehibe. Ai giꞌa li saga huto fokehi luba luba hulata hilunaꞌmu yabe. \v 32 Nani Tamasiko hepatoga nohugo gihiti bo Aletasi gamaniuba naga nonugu neleꞌmo malalubeꞌmu nohuto lito nohi hepato gegisaꞌamofihi kasinugu kofohi meleꞌahana. \v 33 Ya nehago nigibo nalaluꞌnigi enali sipi sepekeleꞌnagu li gu ilete bihu gegisa hokolo huꞌehinaguti fitu fe heꞌmigo leke ho limito fegutoga foloꞌohuna yabe. \c 12 \s1 Polu komopaꞌamofihi bamuꞌi egoꞌehina kaꞌa \p \v 1 Nugufa leꞌmo hofa taluta kaꞌa kosabaꞌi yamofi mone leꞌmo bati mehilinaya faꞌmene yamofihi lilube. Komopaꞌni li gelehe higo anaꞌina bamuꞌi bu goꞌohuta to Sipi Bouba lu belegepa ito luꞌehina yamofihi yataꞌisi beto huto lenelepilugi kehelilo. \v 2 Nani Kilisitohi bonaꞌa moneꞌi keheliꞌohube. Nani yaꞌma nasana mone bu goꞌohuna kanaꞌa kufu 14 nobigo bo mone aiꞌa yaꞌma Sipi Bouba faꞌmene leꞌmoto tito kokuluma ifo muya gupisalo niꞌinagu yaꞌma tiꞌehina. Nani gufaꞌa hiti niꞌifi to gufaꞌa gololo tilago niꞌifi luto yaꞌma keheli bati mehube. Huꞌmau aiꞌa yaꞌma keheliꞌehibe. \v 3-4 To ana bo ai Sipi Bouba faꞌmene leꞌmoto tito yaꞌma Palatisi gi nohota foyagu tito kaꞌa lu bagaguti meluse to metoga bonaꞌmagita lu huto mehilabe luto yaꞌma keheliꞌehina. Nani ana bo yaꞌma keheliꞌohube. To gufaꞌa hiti niꞌigo tiꞌehifi to gololo tiloto kokulumagu tiꞌehifi yamofihi nani mekeheliꞌohube. Huꞌmau aigo keheliꞌehibe. \v 5 Ana bomofi kumu luto giꞌa leꞌmo hofa toto lilube luto yaꞌma naniꞌni hapaꞌni leꞌmo hetofa huto melilubeꞌmu hube. Naniꞌnimu lilube luto yamofihi lapa mebiꞌohuna yamofi kumu yaꞌma lu hetofa huto lilunaꞌmu yabe. \v 6 Nugufa leꞌmo hofa taluna kaꞌa lilube luto lutita lamaꞌnaka luto lutitamo niꞌinaya negi nagi bo meminotitaꞌmu yabe. Ya huꞌehinaya, nani kumu kehelinogo ti lalibe luto yamofihi mone melilubeꞌmu lube. Anaꞌinaꞌmu lugo to lolo huto moloto nohugo lenalitini bu gete akehelilata nehana ana legegeto huto minalinaꞌmu yabe. \p \v 7 Sipi Bomofitogati anaꞌina kosabaꞌi bu goto moloto huꞌohunamofitoga komopaꞌni ti lalibe luto nugufa memeꞌagu ema ufehaꞌa hiti nasana monetu fiꞌehinamofihi Satahi kele kele panaꞌa moneuba ai komopaꞌnitu kehelinogo ti lalibe luto nayahaꞌni nalapihe luto luꞌehinamo niꞌibe. \v 8 Ya hinogo heꞌmi neto lalibe luto Sipi Bomofitoga kana loebe monebe yupahi loka hoꞌohunamo niꞌibe. \v 9 Buka tugo kaꞌa ma luto lu nimiꞌehina: Nani felisaꞌniuba kai amuya memalalataꞌmu yamofihi babu luto kimito keleꞌmo bati hulata nohibe. Nani keheꞌmose naniꞌniuba kaitoga i bilito buto niꞌinogo anaꞌina mone kumu buka tilataꞌa meniꞌibe luto lu nimiꞌehina. Ya huꞌehinaꞌmu Kilisitohi amuyaꞌauba naniꞌi neleꞌmo amuya malalibe luto lapa mebiꞌohuna yanaꞌmuko leꞌmo hofa toto nolutoꞌni negeloꞌni bilata nohunagihe. \v 10 To Kilisito kumu yabe luto amuya memalaluna niꞌifihe? To neleꞌmobe hokobe hi netalana niꞌifihe? Kekeꞌi luseꞌnamofihi gupisalo minaluna niꞌifihe? To bauna fiseꞌna to kalanaꞌi meleseꞌnamofihi gupisalo minalunamo niꞌifihe? Oꞌyo. Faꞌmene yanaꞌmu komopaꞌnigu keheli sibina mehuꞌohube. Nani lapa mebiꞌohunalo yaꞌma aiꞌa amuyaꞌa nimilago amuya mololata nohunagihe. \s1 Polu Koliti bonaꞌi kekeꞌi lu epoloꞌehina \p \v 11 Yaꞌma nani kumu lulata nohuna ka negi nagi ka luꞌohunamofihi lenali kehelite melete hiꞌahana yanauba neleꞌmo topa nohago nolube. Lenalitini neleꞌmo hofa tenogo bati hilinagi. Nani fayahi afoꞌafita faꞌmene bo nohunaya enali enegekesa sipi bo nohune lite keheliꞌahana lenalitoga bite nehanaꞌamagi nebe meligiꞌahana yabe. \v 12 Nani lenalitoga foya bati huto lugo topa hose suhi to anaꞌina kosabaꞌi bu go bati huse nasana koseleꞌi mehoꞌehinaꞌa hiti huto hulata nohina yanauba aposolo bomofihi hapaꞌni li huto hulata huꞌehina. \v 13 To lenali henanaꞌmufi sa sa hilete Huꞌmamofihi nagaꞌamagihi li gehesa lugaꞌa lenali babeyafalo meniꞌibe. Nani lenalitoga moneko nasana huto mehuꞌohunana niꞌibe. Noseꞌnatini to anaꞌinatini lenebesilito kalanaꞌi memolo lepoloꞌohunamo niꞌibe. Ya huloto leneleꞌmo sibina luseꞌna yamofihi lenali keheli sibina hite hiꞌehilanamo yanaꞌmu foipanaꞌni heꞌmilo luto lenoloka halufihe, ya? \p \v 14 Nani lenalitoga loe yupahi buꞌohunamo niꞌibe. To yatai yaꞌma akuꞌi bilube luto leꞌmo bati nohube. Binogoꞌni kohe toto buto nugufamofihi noseꞌnaꞌa hiti feꞌnohaꞌa hiti efahaꞌa hiti mone lenoloka mehalunaꞌmu yabe. Lenali yogo feꞌnohatiniꞌmu niꞌigopa lenali kumu yabe luto amuya mololata nohube. Yagapanaꞌi kitiliꞌamagi itoꞌanigi afoꞌanigi eneleꞌmo nupa hilanaꞌa mehabe. Enali itoꞌanigi afoꞌanigi lelite tite noseꞌna enabagagu bilanaꞌamuko keheli bati hite minelata nehabe. Nani afotinifihi suhi huto nohuto yaꞌma lu nolepube. \v 15 Ya suhi huto nani lenali kumu yabe luto yogo feꞌnohaꞌni minoto lito hulata nasanaꞌni li heꞌmilube luto keta mehuse huto nohube. To nani ya huto komopaꞌni lenelepilata nohunogo lenali komopatinitu nani kumu lenemehi melelata nehanamofihi inomo limito minalifihe? \p \v 16 Bonaꞌi lugaꞌamagi nani kumu yaꞌma lite lilata nehabe: Aiꞌa nasanaꞌa li be sililataꞌa mone menilinaya ai sugunaꞌi huto bonaꞌmagihi fi taga hu letoloto limiꞌi mololoto anaꞌinatini be siliꞌehilina niꞌifihe lilata nehabe. \v 17 To nani hiya huto ya huꞌohuna niꞌibe? Lu nimilo. Nani yagapana nagaꞌni lenalitoga enoho lufugo bite anaꞌina mone bite liꞌahafihe? Oꞌe. \v 18 Taitasi yaꞌma bilifihe luto lu etoꞌohuna to lalalutifu mone ho lufugo moneka biꞌahaꞌigo yamofihi Taitasiu buto lenalitogati anaꞌina mone lenebesiliꞌehifihe? Oꞌe, leꞌali komopatiꞌa li hepiloto kapo monekolugu ito moneka nobuꞌibe. \p \v 19 Kaga oto lulata nohuna yamofihi lenali keheligo kaꞌni yaꞌma leneleꞌmo hetofa huse kaga noluna lolo nohifihe? Ya suhi meniꞌibe. Nani Kilisito hiti nohutoꞌni Huꞌmamofihi bulo kaga lulata nohube. To nigibo nalaluꞌnigita, lamanaꞌa nani kumu yabe luto melube. Mono kagu leneleꞌmo hetofa hilube luto lulata nohube. \v 20 Nani lenalitoga buto bu lenagaluna lenali kumu kehelinogo bati mehilifihe luto, to lenali nani kumu ana hite kehelinogo bati mehilifihe luto nokehelugo keta nonebesibe. To lenalitoga kenasabo biseꞌna to siko huseꞌna, to ibe fitobe nasana, to molomo titi hilataꞌna, to libe pigi bibe nasana, huli tali ka mege ka lulata, bonaꞌi enugufa lelite tite, li sibi sibi hilata nasana yamofihi niꞌinogo buto nehetito bu go lalube luto nokehelugo keta nonebesibe. \v 21 Lenalitogati lugaꞌamagi ema afehaꞌaga komopatini kolo tago, moko liseꞌna to mokoloꞌnamu enegekesa yigi yigi hiꞌahanaꞌa ya suhi ma suhi huto komopatini li gelehe mehise ya suhi hite nehinogo lenalitoga buto nehetiluna yamofihi lenogobisalo Huꞌmaꞌniuba neleꞌmo laba hilenogo lenali foipanatiniꞌmu nipaꞌnigu ekesa ho lalibe luto nokehelito keta nonebesigo ya hulata nohube. \c 13 \s1 Lipoti molo epoloto koyo epiꞌehina \p \v 1 Yaꞌma lenalitoga akuꞌi binogo kanaꞌa loebe monebe hilinaꞌmu yabe. Mono bukugu kaga ma luto niꞌina: \it Ka foya lilana kanagu bo moneuba foipana hulenogo bo loebefi loebe monebefi bu gelete lu huto hilenogo lamaꞌnaka litemo niꞌibe. \it*Lenalitoga bu nehetilenogo ana kagaꞌa keheliloto kaꞌa lilubeꞌmu hube. \v 2 Afehaꞌaga ema foipanatini hiti mineꞌahanaꞌa to lugaꞌa lenali hiti lalitoga alihi kana buna yupahi lipoti lepito luꞌohunamo ananamofihi nugufaꞌa fotoꞌi nohuto akuꞌi yaꞌma nolube. Alihi akuꞌi buto lenubuto mebilunaꞌmu yabe. \v 3 Kilisitou yaꞌma kaga lu nimigo lulata nohunamofihi hapaꞌamu lenali sa sa nehana yaꞌma bu go fe lilabe luto Kilisitou aiꞌa lenalitoga foya lilata nohina yamofihi agoyaꞌa hiti meniꞌigo folagahatinigu amuyaꞌa hiti lilata nohibe. \v 4 Koyapaꞌi lamaꞌnaka luto ai legeso huto nohigo malipu yafalo heꞌahanamo niꞌibe. Yatai yaꞌma afoꞌafihi Huꞌmamofihi amuyaꞌa lito ho tito minomo buto nohibe. Lali ana huto ai huꞌehina suhi huto legeso huto nohutaya aitoga i hepiloto Huꞌmamofihi amuyalo buto lifita ito minolata nohuta yamofihi hapaꞌa lenalitoga li huto hu lepilunaꞌmu yabe. \p \v 5 Lenali yaꞌma lamaꞌna ka mono kagu nehafi menehafi komopatinimofihi fi taga hi etete bu geletetini yamofihi hapaꞌa lu huto hilo. To Yesu Kilisitohi yaꞌma komopatinigu leꞌmo malago nominanamofihi hapaꞌa akeheliꞌahafi ya? To komopatinigu menominogomo lenali kaꞌa keheli fetaga hiꞌahafi, kehelilo. \v 6 To nani yaꞌma kaꞌa keheli fetaga huꞌohunaꞌa meniꞌibe. Ya suhi hite bu nagalabe luto fifa ilata nohube. \v 7 Huꞌmau keheliꞌehinogo foipanatini li huto mehilabe luto nani Huꞌmamofitoga loka hoto nominobe. Lenali bu negenogo mono bo lamanaꞌa lolo huto minalube luto meniꞌibe. Lenali Huꞌmamofihi ka keheliya ilana yanauba huto hu lamana hilibe luto lulata nohube. To nani faꞌmene bo mono kalugu minalutaꞌa ya bati hibe. To nugufauba mono bo nohuna lolo hilinamofihi faꞌmenena niꞌibe. \v 8 Lali yaꞌmaꞌamagita hena hena huto ka lamanaꞌamofihi luba li emilune? Faꞌmene fi hetofa hu etalune luto amuya moloto legeyaꞌa huto hilinaꞌmu nominone. \v 9 Lali bonaꞌmagihi enubulo amuyatiꞌmu sa sa nohutogo lenali mono kagu amuyatini hiti minalana yaꞌma lipagu lagati lebesilinaꞌmu yabe bati hiluneꞌmu hune. Ya nehinogo komopatinigu fi fana talibe luto Huꞌmamofitoga kaga luto nohune. \v 10 Nani lenalitoga buto kekeꞌi luseꞌna lepi lalube luto fatoꞌi nohuto lipoti kaga lu huto huto fayahi yaꞌma koyoto nolepube. Sipi Bouba amuya nimiꞌehina nasanaloti lenaliꞌi lenefelu halunaꞌa meniꞌibe. Lenali lenufusatini leꞌmo amuya malalibe luto lu nimiꞌehinamo niꞌibe. \p \v 11 To nalaluꞌnimagita, kaga lu su hoto ma luto lilube. Lenali lenipagu keheli bati hite minalo. To lipoti lu lepito kaga yaꞌma noluna kehelite komopatini leꞌmo hetofa hite leꞌmo lamana hilanagihe. Ya nehite lenalitini komopatini leꞌmo moneko hilete fulunagu minalo. Ya hilenogo Huꞌmamofihi mehi lepiseꞌna to fulunamofihi afoꞌafu lenalitoga minalinaꞌmu yabe. \v 12 Lenali ai be tinogo ai be tinogo hite minete, ai soso hu etenogo ai soso hu etenogo hite koguna ite minalo. To Huꞌmamofihi bonaꞌi malo nehana asagaꞌmagi keketini li lepelelata nehabe. \p \v 13-14 Sipi Bo Yesu Kilisito leheꞌmoseꞌna yauba to Huꞌmau mehi limilata nohina yanauba Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba leneleꞌmo hepilata nohinaꞌa yanauba lenalitoga mino lito buto mineno.