\id 1CO - Benabena NT [bef] -Papau New Guinea 1982 (DBL -2014) \h 1 KOLITI \toc1 Koliti Napa 1 Polu koyoto epꞌehina fayahi \toc2 1 Koliti \toc3 1 Kol \mt1 KOLITI Napa 1 \mt2 Polu koyoto epiꞌehina fayahi \c 1 \p \v 1-2 Huꞌmamofihi ai kaꞌalo Yesu Kilisitohi aposolo lolo hilane luto neleꞌmo eto huꞌehina bo Poluita naniꞌni yaꞌma lalalutifu Soseteni hiti moneka nohutotiꞌa Koliti hepatoga Huꞌmamofihi nagaꞌi lenalitoga fayaha nasana yaꞌma koyoto nolepuꞌibe. Lenali Yesu Kilisito leneleꞌmo bati higo Huꞌmau bonaꞌi minalabe luto elesa molo lepiꞌehina. Lenali hiti to noto notomagi hiti Sipi Bo Yesu Kilisitohi giꞌa kumu keheli li pili keꞌahana bonaꞌi enali hiti moneko elesa molo lepiꞌehina. Yesu ai enali sipi boꞌani hiti lali sipi boti hiti nohinagihe. \p \v 3 Afotifu Huꞌmamofihi aitogati to Sipi Boti Yesu Kilisitohi aitogati leneheꞌmoseꞌna to fulunaꞌa lenalitoga mino moloto mineno. \s1 Koliti bonatoga monoꞌmofihi amuyaꞌa huto huꞌehinaꞌmu foke ka luꞌehina \p \v 4 Huꞌmau ai Yesu Kilisito kumu yabe luto leneheꞌmoseꞌna leneleꞌmo hetofa hu lepoloꞌehinaꞌmu nani lenali kumu luto keheliloto kanaꞌamu kanaꞌamu Huꞌmamofihi foke ka lulata nohube. \v 5 Ai Huꞌmau ka keta mehuse lu huto hulatana to keheliseꞌna fato fato nasanatu leneleꞌmo hetofa huꞌehigo monoꞌmofihi minaꞌa babu luto liꞌahanaꞌa yaꞌma niꞌibe. \v 6 Kilisitohi kagaꞌauba komopatinigu uleꞌale huto fulunaꞌa huto huꞌehina. \v 7 Yaꞌmu lenali faꞌmene Sipi Boti Yesu Kilisito alihi metoga huto hilinaꞌmu geba hite nehite Huꞌmamofihi kamofihi legeyaꞌa mone lenebe meligise lenalitoga ahuto hu baga iꞌehina yabe. \v 8 Ai yaꞌma Sipi Boti Yesu Kilisito henetilina kanalo foipanatini meminenogo to lufusatini amuya malago minalabe luto kaba hu lepoloba lepoloba nohinogo kanatini su halibe. \v 9 Huꞌmamofihi panaꞌa Yesu Kilisito lali Sipi Boti yaꞌma aitoga i keꞌmalabe luto elesa molo lepilina yanaꞌmu ai hetofa hu lepalalinaꞌa akeheliꞌohune. \s1 Koliti bonaꞌi enali mono kumu lite loko luku hiꞌahana \p \v 10 Nalaluꞌnigitabe. Nani Sipi Boti Yesu Kilisitohi giꞌalo yabe luto lu hokolo hu lepito yaꞌma lilugi, kehelilo. Lenali kaga fato fatoꞌi nelite loko mehilo mono kaꞌmu nekehelite lenegekesa hiti komopatini leꞌmo moneko hite minalo. \v 11 Naꞌo bogiyo. Nani folagahatinigu kenasabo bise ka huto nohina yaꞌma Koloehi bonaꞌamagi lago keheliꞌohuna yaꞌma lu nolepube. \v 12 Ya huꞌehinaꞌmu kaꞌa ma luto nolube. Lenalitogati lugaꞌamagi lali Poluhi nagaꞌi nohune lite lilata nehabe. Ya lite nelago luga lugaꞌamagi lali Apolosihi nagaꞌi nohune lite lilata nehabe. To lugaꞌamagi lali Pitaha nagaꞌi nohune lite lilata nehabe. To lugaꞌamagi lali Kilisitohi nagaꞌi nohune lite lilata nehabe. \v 13 Yamofihi hena hena huꞌehibe? Enali Kilisitohi loko hiꞌahago panaꞌalobomagihi hiti loko hi epeleꞌahana niꞌifihe? To Poluita, nani lenali kumu yabe luto malipu yafalo filiꞌohufihe? To Poluita nani nigiꞌniuba ho hauta holago mono nagamiꞌi feleꞌahafihe? Ya huto meniꞌibe. \p \v 14 Nani lamaꞌnaka mono nagamiꞌi mefolo lepoloꞌohunamo niꞌinagihe. Ya huꞌehinaꞌmu komopaꞌnigu bati nohube. Bo loemo Kilisipoko Gaiyasiko hiti etalisigo folo etotoꞌohunamo niꞌibe. \v 15 Lenali ya lite li lalabe luto: Ai giꞌauba ho hauta lahago mono nagamiꞌi foloꞌohutamo niꞌibe. Lenali yaꞌma lu lalabe luto nolube. \v 16 To mone ma luto nokehelube. Setefanohi bonaꞌa enali hiti folo epoloꞌohuna lugaꞌa enali kumu mekehelube. \v 17 Kilisitou ai nagaꞌa mono nagamiꞌi folo epalalane luto noho melifiꞌehibe. Ai kaꞌa lamanaꞌa lu huto huto hu epilane luto lu netoꞌehinamo niꞌibe. To ana huto Kilisitou ai melugu bonaꞌmagi nelana ka lu epilane luto noho melifiꞌehibe. To henaꞌmube? Yaꞌma nelana kagauba Kilisitou malipu yafalo filiꞌehina kagamofihi amuyaꞌa limi lalibe luto yabe. \s1 Kilisito ai Huꞌmamofihi felisa to keheliseꞌnaꞌa niꞌibe \p \v 18 Kilisitohi kagaꞌa amuyaꞌa amuyaꞌa hiti niꞌigo yanaꞌmu ma kehelilo. Malipu yafalo filiꞌehina kagaꞌa yaꞌma kegeiyo bonaꞌmagi fililana kapogu melelata nehana nekehelite negi nasana yabe lite nelanaya to laliꞌi kapo lamanaꞌagu nobuta bonaꞌmagita kehelutogo Huꞌmamofitogati amuyaꞌa kaga niꞌibe luto keheliꞌohune. \v 19 Yananaꞌmu mono bukugu Huꞌmau luꞌehina ka mone ma luto fayahi koyoꞌehinamo niꞌibe: \q1 Nani enali keheliseꞌnati \q1 bati huꞌehibe lite \q1 nelana bonaꞌmagihi \q1 kagaꞌani ho laga hinogo \q1 limilinaꞌmu yabe. \q1 To keheliseꞌnati niꞌibe lite \q1 neminana bonaꞌmagihi \q1 keheliseꞌnaꞌani yamofihi \q1 keheli heꞌmilunaꞌmu yabe. \p \v 20 Yaꞌmu keheliseꞌnati niꞌibe lite neminana bonaꞌi hiyaꞌa hite minalabe? To mono kamofihi keheli akeheli nohune lilata nehana bonaꞌi hiyaꞌa hite minalabe? To yatai kanamofihi hapaꞌamu kaga foya lilana bonaꞌi hiyaꞌa hite minalabe? Huꞌmau aiꞌa bonaꞌmagi keheliseꞌnaꞌani faꞌmene kaga niꞌibe luto keheliꞌehina yabe. \p \v 21 Yaꞌmana hapaꞌa ma niꞌibe. Huꞌmau keheliseꞌnaꞌa amuya huto nohigo bonaꞌi enaliꞌani kehelilata nehana yanatu Huꞌmamofihi hapaꞌa bu galune lite aluneꞌmu bati mehiꞌahana. Yaꞌmu Huꞌmau keheligo bati higo Kilisito filiꞌehina kaꞌa lu episeꞌna yaꞌma bonaꞌmagi kehelite negi nasana yabe lite nelanaꞌa yaꞌma bonaꞌi lugaꞌa lu epugo kehelite aitoga agoya hu emilune lite fifa neigo Huꞌmau enubuto bilata nohibe. \v 22-23 Yuta nagaꞌmagi enali yaꞌma ka kehelilune lite topa hose nasana hulenogo bu galune lite amuya nehabe. Giliki bonaꞌi ana hite enali ananamofihi hapaꞌa keheliluneꞌmu nelite sa sa nehite kupomoꞌi fite minelata nehabe. Ya nehanaya lali yaꞌma Kilisitohi malipu yafalo heꞌahanamofihi kaga lunogo Yuta bonaꞌmagi enali keheligo keta hulata nohibe. To Giliki bonaꞌi enali kehelite negi ka yabe lite lilata nehabe. \v 24 Ya nehanaya lali Huꞌmau leleꞌmoꞌehina bonaꞌmagita Yuta bonaꞌi nohuta Giliki bonaꞌi hiti nohuta laliya Kilisito kumu nokeheluta yaꞌma Huꞌmamofihi felisa to keheliseꞌnaꞌa niꞌibe luto nokehelune. \v 25 Bonaꞌmagi enali Huꞌmamofihi foyaꞌmu Kilisito malipu yafalo filiꞌehina yaꞌma negi nasana niꞌibe lite nelago ana Huꞌmamofihi negi nasanauba bonaꞌmagihi keheliseꞌnaꞌani be ligilata nohibe. To Huꞌmamofihi foyaꞌmu amuyaꞌa meniꞌibe lite nelago yaꞌma Huꞌmamofihi amuya meniꞌina nasanauba bonaꞌmagihi amuyaꞌani be ligilata nohibe. \p \v 26 Nalaluꞌnigitabe. Huꞌmau lali hena legita bonaꞌi elesa molo lepiꞌehinamo niꞌibe? Beto hite kehelilo. Asaga bonaꞌmagihi lenali kumu hetofa keheliseꞌnaꞌani hiti keheli fe lite mineꞌahanaꞌa babu lite nehabe lite nelafiye? Oꞌe ya menelabe. To amuya bonaꞌi lenalitoga babu lite nehabe lite nelafi? Ya menelabe. To ana huto lenigi hite nehanaꞌamagihi lenalitogati babu lite nehabe lite nelafi? Ya menelabe. \v 27 Ya nehanaya bonaꞌmagihi enubulo keheliseꞌnaꞌani bati mehinaꞌa lali Huꞌmau leleꞌmoꞌehina yabe. To bonaꞌmagihi enubulo amuyati meninaꞌa lali Huꞌmau leleꞌmoꞌehina yabe. Henaꞌmube? Enali keheliseꞌnati bati huꞌehibe lite to amuya hiti nohune lite lilata nehanamagi enubuyaꞌani hulata hilabe luto yabe. \v 28 To bonaꞌmagihi enubulo limite nehanaꞌa yaꞌma Huꞌmau elesa molo epilata nohibe. Henaꞌmube? Bonaꞌmagihi enubulo enikibina lolo hite minaꞌahanaꞌa hiti to faꞌmenenaꞌa hiti enali Huꞌmau lukesaꞌani sigilata hilibe luto eneleꞌmo laba hilinaꞌmu yabe. \v 29 To ya higo melugu bonaꞌi moneuba Huꞌmamofihi bulo gufaꞌa limo titi lalibe luto ya suhi huꞌehina niꞌibe. \v 30 Ya huꞌehinaya Huꞌmau lali Yesu Kilisitotoga leleꞌmo hepiꞌehina yabe. Kilisitou ai yaꞌma lali Huꞌmamofihi kaꞌa keheli bebe salutamofihi hapaꞌa minalibe luto yabe. To ai Huꞌmamofihi gobisalo mino fu luto minalutamofihi hapaꞌa minalibe luto, to foipanati li heꞌmi letelenogo komopati gulu gulu linogo minalutamofihi hapaꞌa minalibe luto yabe. To ai Kilisitou laliꞌi foipanaguti gulu ho letalibe luto yabe. \v 31 Yaꞌmu kaga mone mono bukugu ma lite fayahi keyeꞌahana yaꞌma uleꞌale hilibe: \it Lenali fokehi liluneꞌmu nehana bonaꞌmagi Sipi Botiuba hu lepoloꞌehinaꞌamofihi fokehaꞌa lilo.\it* \c 2 \s1 Polu Kilisitohi heꞌahanamofihi kaꞌa beto hu epiꞌehina \p \v 1 Nalaluꞌnigita nani lenalitoga nehetiꞌohunamo yaꞌma Huꞌmamofihi suguna kaꞌa lu lepilube luto yaꞌma keheliseꞌnaꞌani bati huꞌehina bonaꞌmagihi kaga lilata nehana supo huto laga hina ka lu melepiꞌohube. \v 2 Oꞌe. Nani ma luto keheli amuya mololoto buꞌohunamo niꞌibe. Nani lenalitoga buto nohutoꞌni kaga lugaꞌa meluꞌohuna yagi Yesu Kilisito ai kumu hiti to malipu yafalo heꞌahana yamofihi kaꞌasigo beto hu lepilube luto keheliꞌohunamo niꞌibe. \v 3 To lenalitoga foiya bito nehetilubeꞌmu nohuto laga lepesifi melepesifi luto minoꞌohuna yaꞌma amuyaꞌni meniꞌigo nefeleleꞌi bigo afoya ito minoꞌohunamo niꞌibe. \v 4 Ya huto nohuto Huꞌmamofihi kaga luꞌohuna lenegekesa lilube luto metoga bonaꞌmagi keheliseꞌnaꞌani niꞌina kagaguti lenimi molose ka lu melepiꞌohube. Huꞌmamofihi amuyaꞌauba to Sikalafuꞌuba naniꞌi kagaꞌni leꞌmo hetofa huꞌehigo legeyaꞌa lolo hulata huꞌehibe. \v 5 To ya higo lenali Huꞌmamofi kumu keheli amuya malalana yanauba bonaꞌmagi keheli fe lilata nehana yamofihi meniꞌibe. Oꞌe, Huꞌmamofihi amuyalo lenifita ilabe luto ya huꞌohunamo niꞌibe. \s1 Huꞌmamofihi suguna kaꞌa Sikalafuꞌuba lu huto hulata nohibe \p \v 6 To ya huto niꞌinaya nani ka keheli bati mehuse liluta niꞌifihe? Oꞌe. Nani lamaꞌnaka Huꞌmamofihi kagu hofa tete mineꞌahana bonaꞌamagi yaꞌma keheliya ito kagaguti lu lepilata nohube. To ya nohutaya yaꞌma metoga enigihiti bonaꞌi fililete faꞌmenena lolo hilanamagi keheli fe lite kaga lilata nehana ya suhi huto lilunaꞌa meniꞌibe. \v 7 Oꞌe, nani keheli bati huto lulata nohunaꞌa Huꞌmau koyapaꞌi komopaꞌagu suguna huto keheli moloꞌehina yamofihi lu huto hulata nohube. Keheli moloꞌehina kaꞌa yaꞌma bonaꞌmagita lali Huꞌmamofihi fana mehaꞌagu minalune luto koyapaꞌi anaꞌina li huto mehina yupahi Huꞌmau leꞌmo keta mehuse huto molo letoꞌehina. \v 8 Metoga enigihiti bonaꞌmagi enali anamofihi keheli moloꞌehina kagamofihi hapaꞌa mekeheliꞌahabe. Kehelitita yamofihi lali Sipi Bomofihi fana mehenamofihi afoꞌafihi yaꞌma malipu yafalo mehatitaꞌmu yabe. \v 9 Ya huꞌehinaꞌmu kaga mone ma lite mono bukugu fayahi keyeꞌahanamo niꞌibe: \q1 Bonaꞌmagi bu megeꞌahana \q1 to enegekesatu mekeheliꞌahana nasana, \q1 to bonaꞌmagihi komopaꞌanigu \q1 mekeheliꞌahana nasana, \q1 yaꞌma Huꞌmamofihi \q1 komopaꞌani emiꞌehilana bonatoga \q1 leꞌmo huto hilinaꞌmu yabe. \p \v 10 Ya nasanaꞌamu Huꞌmau ai Sikalafuꞌa ho lifigo oto lu huto hu limilata nohibe. Ana Sikalafuꞌuba silaga bonaꞌmagihi komopaꞌanigu to Huꞌmamofihi komopaꞌagu fala kito niꞌinaꞌa hiti kehelilata nohinagi yaꞌma lu hokolo hu letoꞌehibe. \v 11 Hiya bouba yaꞌma laluꞌafihi komopaꞌamofihi hapaꞌa keheliꞌehibe? Komopaꞌamofihi afoꞌafu aiꞌasigo kehelilinaꞌmu yabe. Ana huto Huꞌmamofihi komopaꞌamofihi hapaꞌa yaꞌma Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba moneko aiꞌa kehelilinaꞌmu yabe. \v 12 To lali ma melugu bonaꞌmagihi sikalafuꞌi meliꞌohutamo niꞌibe. Lali Huꞌmau mono ka molo letoꞌehina yamofihi keheli fe lilune luto Huꞌmamofihi Sikalafuꞌa liꞌohutamo niꞌibe. \p \v 13 To ya higo laliꞌi bonaꞌi lugaꞌa Huꞌmamofihi Mehaꞌa liꞌahanamagihi ai kaꞌa lu keheli huto lu epiluta nohuto lali bonaꞌmagi keheliꞌahana ka lu epiluta meniꞌibe. Lali Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba lu limilina kaꞌasigo lulata nohune. \v 14 Bonaꞌi lugaꞌa Huꞌmamofihi Sikalafuꞌa hiti menehilana bonaꞌi enali yaꞌma Huꞌmamofihi Sikalafuꞌmofihi kagaꞌa mone mekehelilanaꞌmu yabe. Enali hena hite kehelilabe? Meniꞌibe. Sikalafuꞌi hiti nehilana bonaꞌmagi kehelilanaꞌa huto niꞌinaya, Sikalafuꞌi hiti menehilana bonaꞌmagi kehelinogo faꞌmene kaga legi lolo hilubeꞌmu hibe. \v 15 Lali hetofa Sikalafuꞌi hiti nohiluna bonago nasana asagaꞌi faꞌmene bu go fe lilanaꞌa niꞌinaya bo moneuba enali hapa hapaꞌani lu huto mehilubeꞌmu higo keheli bati menehabe. \v 16 Ya huꞌehinaꞌmu kaga ma lite keyeꞌahanamo yamofihi lamanaꞌa niꞌibe: \q1 Sipi Bomofihi komopaꞌagu kaga niꞌina \q1 yamofihi bo mone \q1 kiꞌafu kehelilina niꞌibe? \q1 Kagaꞌago noligo \q1 yaꞌma hiya bouba leꞌmo bati higo \q1 luꞌehina niꞌibe? \q1 Mone meniꞌibe. \p Mone meniꞌinaya lali yaꞌma Kilisitohi keheliseꞌnaꞌa lu huto hu letago nominone. \c 3 \s1 Bonaꞌi Huꞌmamofihi foyalo bonaꞌa lolo hite nehana \p \v 1 Nigibo nalaluꞌnigitabe. Yaꞌma kaga lu lepiꞌohunaꞌmu nani lenalitoga ma melugu bonaꞌi keheliseꞌnaꞌani hiti lu epilata nohunaꞌa ana suhi huto lepiꞌohube. Lenali mono kagu amuya memelese Kilisitohi lagaso yagapanaꞌi inapu tegi hite nehago nani Huꞌmamofihi Sikalafuꞌa hiti menehanaꞌa lu epilatamofihi yaꞌma lu lepiꞌohube. \v 2 Nani komopatinimofihi amuya noseꞌna melepise faꞌmene amipo lepiꞌohunamo tegi huto niꞌibe. Komopatinimofihi amuya noseꞌna yaꞌma hiya hite nalabe? To lenali yatai yaꞌma noseꞌna amuya nalana bonaꞌmagihi legegeto menehabe. Lagaso yagapana tegi hite neminabe. \v 3 Lenali koyapaꞌi mineꞌahana legegeto faꞌmene nehabe. Lenali ai siko higo ai siko higo nehite luba sabo hite faꞌmene bona tegi hite mineꞌahana suhi hite yaꞌma hapaꞌamofihi huto huto niꞌigo koyapa lenemehiti minelata nehabe. \v 4 Lenali lugaꞌamagi Poluhi bonaꞌa nohune lite nelago to lugaꞌamagi Apolosihi bonaꞌa nohune lite nelana bonaꞌi yaꞌamagita lenali kumu faꞌmene melugu bonaꞌi suhi hite nehabe luto lu lepalalunaꞌmu yabe. \p \v 5 Lenali laliꞌi henabe lite loko hilata nehabe. Apolosi hiti Polu hiti leꞌali faꞌmene Huꞌmamofihi koko panaꞌamaleꞌita Sipi Bouba lilina ka lu leꞌetoꞌehinaꞌa huto ka lu lepito nohuꞌigo ai kumu agoya hu emiꞌahanamo niꞌibe. Huꞌmau leꞌemiꞌehina liliꞌna liluꞌina niꞌibe. \v 6 Bigahaꞌa naniꞌni lito kofoꞌohuna yaꞌma suhi huto nani folagahatinigu liliꞌna hapi fiꞌohuna. Apolosiu ai bigahaꞌalo nagamiꞌi hekito ligilata Huꞌmau yaꞌma lusa agigo legeyaꞌa holata nohibe. \v 7 Ya huꞌehinaꞌmu lito kofolata nohina bo ai kumu melilune to nagamiꞌi ligilata nohina bo ai kumu meliluta niꞌinaya lusa gigo legeyaꞌa leꞌmo holata nohina bo Huꞌmamofihi ai moneko kumu lilune. \v 8 Lito kofolata nohuna to nagamiꞌi ligilata nohina leꞌali moneko legegeto nohuꞌibe. Minaꞌa yaꞌma liliꞌna liꞌohuꞌina legegeto eto eto huto liluꞌinaꞌmu yabe. \v 9 Leꞌali Huꞌmamofihi liliꞌnalo boꞌa nohuꞌibe. Huꞌmamofihi foyaꞌa lenaliya nehabe. \p To mone hiti fono ka luto lenali Huꞌmamofihi nohi hepaꞌa lolo hite nehabe. \v 10-11 Huꞌmau liliꞌna nimiꞌehinaꞌmu luto nani nohi giseꞌnamofihi lamanaꞌa ufeꞌye yafa lukesa lito fiꞌohuna. To anamofihi gupisalo bonaꞌi lugaꞌamagi molo emite nohi gilata nehabe. Lukesa fugo minoꞌehina yaꞌma Yesu Kilisito yabe. Yaꞌma li sigito mone fato lukesa akuꞌi filanaꞌa meniꞌibe. Yanaꞌmu nohi neginamagi keheli fe lite minete kaba hite gilabe. \v 12 To lukesa yamofihi gupisalo moneuba goli efahi yatufi, to siliba efatufi, to minaꞌa tito nina efatufi, to helebole yafatufi, to akepatufi kifinatufi gilina yamofihi minoto nohi giꞌehina ya suhi huto hapaꞌa huto hilubeꞌmu hibe. \v 13 Minoto Kilisitohi Sipi Yupahi alina kanagu hapaꞌa huto hilinaꞌmu yabe. Ya nehinogo logo sipi i kulu tilubeꞌmu hibe. To ana logouba nohi negite liliꞌna liꞌahanamofihi hapaꞌa li huto hilinaꞌmu yabe. \v 14 Bo moneuba lukesamofihi gupisalo nohi giꞌehina ana logouba lo su mehalinagi faꞌmene minalina yamofihi aiꞌa minaꞌa lilinaꞌmu yabe. \v 15 To bo moneuba nohi giꞌehinamofihi liliꞌna logouba lo su ho etalina yamofihi ai minaꞌa melilinaꞌmu yabe. Ai liliꞌna lito giꞌehina Kilisitou li fekilito to ana bomo logoguti buto bilinaꞌmu yabe. \p \v 16 Lenali yaꞌma Huꞌmamofihi sipi mono nohaꞌa nehabe to Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba komopatinigu minoto nohina yamofihi mekeheliꞌahafihe? Yaꞌma lenali akeheliꞌahana. \v 17 Huꞌmamofihi nohaꞌa yaꞌma eto huto niꞌibe. To ai nohaꞌa yaꞌma lenali nehanagihe. Lugaꞌamagi enali Huꞌmamofihi sipi nohaꞌa li sibina hilanamofihi Huꞌmau aiꞌa ana suhi huto ana bonaꞌi eneleꞌmo sibina hilinaꞌmu yabe. Yaꞌma leneleꞌmo sibina hilana bonaꞌmagihi Huꞌmau eneleꞌmo sibina hilina niꞌibe. \p \v 18 Lenali komopatini keheli sibina mehilo. Lenalitogati moneuba nani ma melugu bonaꞌmagihi keheliseꞌnaꞌani bati huto liꞌohuna bo nohube luto lilina yaꞌma ai keheliseꞌnaꞌa heꞌmito bonaꞌmagihi enubulo keheliseꞌna bati mehina bo lolo huto minalibe. Henabe lutobe? Ai ya hulenogo lusi keheliseꞌna Huꞌmamofitogati lilibe luto yabe. \v 19 Metoga bonaꞌmagi keheliseꞌnaꞌani yamofihi Huꞌmau kehelinogo legeyaꞌa lolo mehilinaꞌmu yabe. Ya huꞌehina mono bukugu Huꞌmau kumu kaga mone ma lite fayahi keyeꞌahanamo niꞌibe: \it Huꞌmau ai enali keheli fe luꞌohune lite anaꞌina neligo kofohi nemele epalago kofohi moloꞌehinagu ananamofihi bagagu eneleꞌmo buto nohibe.\it* \v 20 To fayahi keyeꞌahana mone hiti ma huto niꞌibe: \it Sipi Bouba enali keheli fe lite nohuta bo nohune lite nelina bonaꞌmagi enegekesa kehelilata nehana ka yaꞌma faꞌmenena lolo hulata nohibe luto Sipi Bouba keheliꞌehibe.\it* \v 21 Ya huꞌehinaꞌmu lenali bonaꞌmagihi enugufa leꞌmo lite metilo. Anaꞌina silaga nasana lenali kumu yabe luto Huꞌmau molo lepoloꞌehinamo niꞌinagihe. \v 22 Nani Poluita to Apolosi to Pita lali yaꞌma lenali kumu yabe luto kaba heꞌmi letago nohune. To melugu nasana silagaꞌi to minolatanafi fililatana to yatai niꞌina nasana alihi huto hilina nasanamofihi silagaꞌi lenali nasana niꞌibe. \v 23 To lenali yaꞌma Kilisitohi bonaꞌa nehabe. To Kilisito yaꞌma Huꞌmamofihi panaꞌa nohibe. \c 4 \s1 Aposolomagi Kilisitohi mono kaꞌa liꞌahanamofihi hapaꞌa \p \v 1 Lenali lali kumu kehelinogo Kilisitohi liliꞌnalo boꞌa to Huꞌmamofihi suguna kaꞌa kaba huto leliꞌali bo lolo nohuta kehelilo. \v 2 To kaba boꞌa enali foyaꞌa liꞌahanaguti mone tito be ligiꞌehina ka henana niꞌibe? Afoꞌafu linaꞌasigo hite liꞌahanamo niꞌibe. \v 3 To naniꞌni ka lilube. Lenali hiti to bonaꞌi lugaꞌa hiti lolo hite minete nani hapaꞌnimofihi kehelinogo lamanaꞌa lolo mehilinaꞌmu yabe. To naniꞌni hapaꞌni beto mehilunaꞌmu yabe. \v 4 Nani nipaꞌnigu keta mehuse nohuto foipanaꞌni niꞌifi meniꞌifi mekehelube. To ya huꞌehina lenali folagahatinigu liliꞌna liꞌohunogo foipanaꞌni meniꞌigo nohube luto melilube. Nani hapaꞌnimofihi Sipi Bo monekoꞌuba li huto hilubeꞌmu hibe. \v 5 Ya huꞌehinaꞌmu lenali bonaꞌmagihi hapaꞌaniꞌmu lilata nehana amuya memalalo. Sipi Bouba aiꞌa i behe huto oto sugunaꞌi fenene huto niꞌina nasana yamofihi leꞌmo hutotoga malalubeꞌmu hibe. To bonaꞌmagita legekesa kehelilata nohutaga hiti yaꞌma li huto hu su halubeꞌmu hibe. Ya huloto Huꞌmau aiꞌa bonaꞌmagihi hapaꞌani moneko monekoꞌisi bu galina guna moloto eneleꞌmo hetofa hu epololota liyafa hilubeꞌmu hibe. \p \v 6 Nalaluꞌnigita lenali lali hapati ya hite bu gelete keheli fe lilabe luto kaga nolunamofihi nani to Apolosihi leꞌalitiꞌa ka lu moloto nolube. Monolugu hite melete minalo lite liꞌahana kaꞌa yaꞌma be meligise bonaꞌi lugaꞌa eneleꞌmo ho tila lugaꞌa eneleꞌmobe kohobe mehilo. \v 7 Kiꞌafu ligo lenugufa leꞌmomo titi nehabe? Lenalitoga anaꞌina bai toto niꞌina yamofihi Huꞌmau ya nasana melepiꞌehifihe? Oꞌe. Huꞌmau anaꞌina silagaꞌi lepi su hoꞌehinamo niꞌinagihe. Lenali henabe lite nekeheligo Huꞌmau anaꞌina melepiꞌehina lolo nohigo laliti li huto nohune nelite lenugufatini leꞌmomo tilata nehabe. \p \v 8 Lenaliya lenalitiniꞌmu ma lite kehelilata nehabe: Lali lusa gigo anaꞌinati bai toto niꞌibe. Lali asagaꞌna keheli baga ito nohune lite nelafiye? Lali menohutogo lenali monolugu kibina bo lolo hite nehafihe? Lenali ya hite lebe ligiꞌahanamo niꞌifi ya? Nohune lite lilata nehanaya Huꞌmamofihi bulo lamaꞌnaka kibina bo lolo hilana niꞌinaya, ya hite minete laliꞌi leleꞌmete binogo lenalitoga mino moloto ligihiti bogo ana huto lolo huto minaluta niꞌitita bati hitine. \v 9 Nani nekesa kehelito ma luto lu nolepube. Huꞌmau aposolo hiti lali faꞌmene bonaꞌmagihi komopaꞌanigu leleꞌmomo limito molo letoꞌehinaꞌa lolo nohibe. Ya hulago lahalana bo nohuta suhi lolo nohibe. Asagatoga agelo bonaꞌi nehana to metoga bonaꞌi nehana enali gili gili hite laliꞌi lubugo sibina hilago nohune. \v 10 Lali yaꞌma Kilisito kumu yabe luto negi bonaꞌi lolo huto nohutaya, lenali yaꞌma Kilisitotoga nokeheluta nasanati bai toto niꞌibe lite kehelilata nehabe. Lali amuya hiti menohutaya lenali amuya hiti bo likibina bo tegi hite lolo nehana. Ya lite nekehelifihe? Bonaꞌmagi lamaꞌnaka luto laliꞌi yaꞌma leleꞌmobe hokobe hilata nehanaya to fato bonaꞌmagi lenali lenugufa leꞌmomo tilata nehabe. \v 11 Yatai huto nohina kanaꞌalo lali yaꞌma noseꞌnatiꞌmu yafi nagami kumu kauꞌna nolahago filito nominone. Guketeti meninana nohune. To osahi lehelata nehabe. Nohati meniꞌigo bula ola huto faꞌmene nominone. \v 12 Lugufamofihi nasana huto hilibe luto laliti layahatitu amuya foya lito li huto hulata nohune. Lali kumu leleꞌmobe hokobe hiꞌahana bebe sose ka lu epololata nohune. Kalanaꞌi nemele letago lipakafa menohose faꞌmene nominone. \v 13 Yatai huto nohina kanaꞌalo leleꞌmo sibina nehanaya faꞌmene eneleꞌmo fulu hulata nohune. Lali faꞌmenena lolo huto bonaꞌi asagatoga sosopana legi huto minolata nohune. Yaꞌma lali minomo buto yatai hiti ya huto nohune. \p \v 14 Nani lenubuya hilibe luto yaꞌma kaga fayahi menokoyobe. Nani komopaꞌni nolepuna paꞌni panaꞌni lenegekesa li hokolo huto fayahi yaꞌma nokoyobe. \v 15 Kilisitohi kamuꞌi babafi lilana bonaꞌi yaꞌma babu lite nehanaya afotinigi asagaꞌi menehabe. Yesu Kilisitohi hetofa ka kohe toto lu lepito aitoga leneleꞌmo buꞌohunagi afotinifita naniꞌnisigo lolo huto nohube. Yaꞌmu lenali paꞌni panaꞌni yabe luto luꞌohuna. \v 16 Ya huꞌehina yaꞌma nani nigiyakagu ite nemege talabe luto lenegekesa lito nolugi kehelilo. \v 17 Nani ya hilabe luto Timotihi ho lufugo lenalitoga foiya nobibe. Aiꞌi komopaꞌni emiꞌohuna bo Sipi Bomofihi mono kagu panaꞌni lolo huto minoto anaꞌina leꞌmo fu luto lolo hulata nohina bo ai buto nani Yesu Kilisitohi mono kaꞌamofihi kapoꞌa Kilisitohi nagaꞌa noto noto nehana enelepito minolata nohunamofihi buto akuꞌi lu lepinogo kehelilabe. \p \v 18 Lenalitogati lugaꞌamagi nani kumu yaꞌma mealinaꞌmu yabe lite lenugufa limo titi hite kegeiyo faꞌmene minelata nehanaya. \v 19 Sipi Bouba lu kehelinogo bati hinogomo nani lenalitoga nobuto kegeiyo hite neminana bonaꞌmagihi kagiꞌani keheliloto Huꞌmamofitoga amuya meleꞌahanamo niꞌilifi yamofihi hapaꞌa li huto hilube. \v 20 Huꞌmamofihi mono kamofihi kapoꞌa faꞌmene kagagu meniꞌibe. Huꞌmamofihi amuyaꞌagu yamofihi huto hulata nohibe. \v 21 To lenali nani kumu henabe lite lilata nehabe? Kipakafaꞌa hiti obo lite nelafihe to komopaka bati hinogo fulu huto obo lite nelabe? Lenoloka ya nohobe. \c 5 \s1 Moko lise nasanaꞌmu huto huto niꞌibe \p \v 1 Lenali kumu ma lite lamaꞌnaka lago nani keheluna: Lenalitoga moko liseꞌna fatoꞌi Huꞌmamofihi mekeheliꞌahana bonaꞌmagitoga yaꞌma sipi foipana huto mehuseꞌnamofihi yana hiti huto huto niꞌibe. Lenalitoga bo moneuba afoꞌafihi lihaꞌa niꞌibe nelago nokehelube. Yanaꞌmu yaꞌma nolube. \v 2 To lenali henabe lite anaꞌina yaꞌma huto huto niꞌina yamofi kumu lenubuya nehinogo lenugufaꞌmu menekehelibe. Henabe lite lenugufa leꞌmomo tilata nehabe? Lenali bati hite kekeꞌi nelite lenubuya hulata nohina nasana lilata nohina bomofihi yaꞌma folagahatiniguti li heꞌmi etalana niꞌibe. \v 3 Nani nugufatu fotoꞌi nohuto komopaꞌniguti yamofihi lenubuya hulata nohina nasana lolo hina bo aiꞌi kaga yaꞌma folagahatinigu nohuto hu tegi huto Sipi Boti Yesuhi giꞌalo ka loko hu su hoto ma luto lu nolepube. \v 4 Lenali Sipi Bo Yesuhi ai bulo ai amuyalo li gehesa hite nehinogo nani molo kehelito komopaꞌnitu keheli lepinogo \v 5 ana mokolo bomofi folagahatiniguti heꞌmi etelete Satahi yanugu malalabe luto nolu lepolobe. Henaꞌmube? Yaꞌma gufaꞌauba foipa nohina hapaꞌa Satau leꞌmo sibi hulenogo to komopaꞌa li gelehe higo Huꞌmau ana bo buto bulenogomo Sipi Bo Yesu Kilisito nehetilina kanagu mehaꞌa minalibe luto yabe. \p \v 6 Anaꞌina ketaꞌa hiti lite minete lenugufa limo titi nehana yamofihi keheli sibina hulata nohube. Lenali beleti noseꞌna lolo nehana hapaꞌa nekehelifiye? Beleti noseꞌnagu mone yisiti kitili keteleꞌnauba i tili huto bula ola huto yeye bilinaꞌmu yabe. Yaꞌma mokolo bomofihi hapaꞌa yisiti tegi huto lenali folagahatinigu bula ola huto bati mehibe. \v 7 Ya huꞌehinaꞌmu yisitiꞌmu sa sa hite loko hite li heꞌmi su henogo nebinogo legeyaꞌa lagaꞌa hiti lolo hilo. Lenali ya hilete yisiti nasana meniꞌina beleti, Pasa noseꞌna nalana yupapogu nonotanana hetofa suhi huto minalabe. To henaꞌmube? Lali lubuto bilatana sipisipi yaga Kilisitohi yaꞌma lali foipanaꞌmu yabe luto filiꞌehinamo niꞌibe. To yaꞌmu aiya lali Pasa noseꞌna nalata yupapogu holata nohuta sipisipi yaga suhi huto nohibe. \v 8 Yamofihi Kilisitotoga hepito legelo bito minalune luto beleti noseꞌnagu yisiti meniꞌina yamofihi foipana hiti moko lilata yisiti suhi li heꞌmi su holoto yisiti nasanaꞌa meniꞌilina nasana yamofihi etoꞌehina hapaꞌa lito to ka lamanaꞌa legeyaꞌamofihi nasana yamofihi nohuto legelo bito minalune. \p \v 9 To nani fayahi mone koyapaꞌi ma luto koyoto lepiꞌohunamo niꞌibe: Lenali kegeiyo hilata nehana bonaꞌi humofaꞌna hiti meminalo luto lu lepoloꞌohuna. \v 10 Yaꞌmu nani Huꞌmamofihi mekeheliꞌahana bonaꞌmagi anaꞌi guminaloꞌnafi to yogo feꞌnohi babu luto lilube lilatanafi to keya ka li gofa huseꞌnafi lugefa li filata bofi enali kumu meluꞌohuna. Enali yaꞌma meꞌi heꞌmiluta yupahi megeꞌi malalutalo nehana yanaꞌmu enali hiti lali hiti melugu nohutoti nominone. \v 11 Nani ma luto koyo lepiꞌohunamofihi hapaꞌa niꞌibe: Huꞌmamofihi ka nokehelube luto lenalalutinifu moneuba moko foya lito sibina hilifi to gumesilo aꞌi lolo hilifi nalisalo lugefa nasana lito minalifi to bonaꞌmagi enemegeka lilifi to negi nagamitoko humofaꞌna hilibe, to keya ka i gofa huto humofaꞌna hilibe, bonaꞌi ya hanaꞌa hiti mino hepito noseꞌna menalabe luto lu lepoloꞌohunamo niꞌibe. \p \v 12-13 Nani fegutoga bonaꞌi nehana enaliꞌi kaga luto lu laga hu epoloseꞌna yamofihi nani foya meniꞌibe. To enali fegutoga nehanamagihi foipanaꞌamofihi kaga yaꞌma Huꞌmau loko huto lilinaꞌmu yabe. Lenalitini folagahatinigu mono ka nekehelina bonaꞌi enaliꞌi foipanaꞌanimofihi kagaꞌamu lilana yamofihi bati hilubeꞌmu hibe. Ya huꞌehinaꞌmu mono bukugu ma lite keyeꞌahanamo yamofihi kehelite minalo: \it Foipa bo aiꞌi heꞌmi etenogo folagahatinigu memineno.\it* \c 6 \s1 Monoꞌani meniꞌina bonaꞌmagihi enubulo foipanamofihi kaꞌa melilo \p \v 1 Lenalitogati moneuba yaꞌma laluꞌafihi foipanaꞌa lito nohilinauba ai ana kagaꞌa yaꞌma mono bonaꞌmagitoga lu huto mehuse monoꞌani meniꞌina bonaꞌi enalitoga bite ka foya lulata nohina ya nasanaꞌmu lenubuya menohifihe? \v 2 Lali Huꞌmamofihi bonaꞌa nohunogo alihi fegutoga bonaꞌmagihi kaꞌani loko hilutaꞌa mekeheliꞌahana niꞌifihe? Oꞌyo, alihi lenali fegutoga bonaꞌmagihi kagaꞌani loko hilabe. To ya hilanaꞌa niꞌigo henabe lite lenali folagahatinigu niꞌina ka nesiꞌasi niꞌinaꞌa loko menehabe? \v 3 Lenali nekehelifihe? Lali minoto agelo bonaꞌmagihi kaga hiti loko huto liluneꞌmu hune. Ya huꞌehina anaꞌina faꞌmene nasana yaꞌma huto hulenogomo, keta mehuse huto faꞌmene lu laga hiluneꞌmu hune. \v 4 Yamofihi kagaꞌa huto nehinogomo lenali henaꞌmu Huꞌmamofihi bonaꞌi nohuta lali nokehelutogo limilata nohina bo enalitoga lelite bilago lu laga hi lepelelata nehabe? \v 5 Lenali yaꞌma kaga kehelinogo lenubuya hilibe luto lu nolepube. Lenalitoga ekesa hokolo hina bo mone menohifihe? To lenalitoga kagatini huto nehinogomo aitoga lelite binogo leꞌmo fulu lepalalinamoya, lenali yaꞌma ya suhi menehana yabe. \v 6 Lenalitoga moneuba laluꞌafi hiti foipanaꞌatiti huto hulenogomo Huꞌmamofihi mekeheliꞌahana bonaꞌmagitoga lelito bigo lu laga hi eteꞌahabe. Bati mehina suhi nehabe. Lenali ka foya huto hulata nohina yanauba mono katini li kele lilata nohibe. \p \v 7 Lenali bonaꞌa moneꞌamagi foipana hi lepelenogomo henabe lite legese hite faꞌmene meneminabe? Leneleꞌmo sibina hinogo ya bati hitine. To ai foyagu leꞌmo melenogo ai ka foyagu leꞌmo melenogo nehite ya bati mehuꞌehibe. \v 8 Lenali yaꞌma lenalitini hiti ana nasana li sibina nehago gumina bauka nelata nehabe. Ya nehite lenali kogunatini hiti ana suhi hi epelelata nehabe. \v 9 Anaꞌina foipana lilata nehana bonaꞌmagi Huꞌmamofihi ai kapoꞌagu henetilanaꞌa meniꞌibe. Yamofihi mone keheliꞌahafihe? Lenali komopatinigu keheli sibina mehilo. Moko takolo bonaꞌi to nalisa lugefa bonaꞌi to ibe sili abe sili bo to bo lugaꞌa bomagihi enugufa li sibina nehite anaꞌmagi suhi hite minese bo \v 10 to gumina taminalo bo to feꞌnohi samahi tito lilube lilata nehana bo to bia nagamitoko humofaꞌna nehana bo, to enemegeka lilata nehana bo, to fakupa ka lite luba hilata nehana bo, ya nehanaꞌamagihi Huꞌmamofihi kapogu metilanaꞌmu yabe. \v 11 To lenali lugaꞌa koyapaꞌi ya suhi hite mineꞌahanamo ninaya yatai foipanatini aheꞌmi lepoloto Huꞌmamofihi bonaꞌi minalabe luto komopatini okala huto leꞌmo babahi higo nehabe. Sipi Boti Yesu Kilisitohi giꞌalo yabe luto to Huꞌmamofihi Sikalafuꞌamofihi giꞌamu luto leneleꞌmo bati higo nehabe. \s1 Huꞌmamofihi giꞌa lenugufatinitu hofa talo \p \v 12 Lenali asaga hapaꞌa keyaꞌi meniꞌigo bati huto hilutaꞌmu yabe lite lilata nehabe. Maꞌnaka nelanaya to asaga hapaꞌa yanauba leneleꞌmo bati mehilinaꞌmu yabe. To nani ana huto asaga hapaꞌa bati huto hilune lite nelana ka megeꞌi malalufiye? Oꞌe. Mone hapauba nagaꞌi nimilenogo bati mehibe. \v 13 Lenali yaꞌma noseꞌna lipagu nasana niꞌibe to gupatigu yaꞌma noseꞌnaꞌmu niꞌibe lite lilata nehabe. Maꞌnaka nelanaya minoto Huꞌmau ai ana hiti ana hiti heꞌminogo faꞌmenena lolo hilubeꞌmu higo su halinaꞌmu yabe. Lugufauba yaꞌma mokoꞌmu yabe luto meniꞌibe. Sipi Bomofihi nasana niꞌibe. To Sipi Bouba aiꞌa lugufamofihi afoꞌafu nohibe. Oꞌyo, lali aku alihi Huꞌmamofihi bulo ho tito minonogo ai lugufaꞌmu ka foya li letalinaꞌmu. To lali lugufatu Sipi Bomofihi giꞌa li hofa talune. \v 14 To Huꞌmau Sipi Bo Yesu filiꞌehinaguti leꞌmo ho tiꞌehina ana suhi huto amuyaꞌaloti laliꞌi lugufamo leleꞌmo ho tilubeꞌmu hibe. \p \v 15 Mega lenugufauba Kilisitohi gufaꞌamofihi nekisaꞌa niꞌina yamofihi menekehelifihe? To Kilisitohi gufaꞌamofihi nekisaꞌa mone kapolo aꞌi hiti leꞌmo monekoꞌna hilupihe? Ai ya huto meniꞌibe. \v 16 Lenali ya lite menekehelifihe? Bo moneuba mokolo aꞌi moneto i kelelenogo etali etugufaꞌatiti leꞌmo moneko hilete minalaꞌina yamofihi mono bukugu fayaha kaga mone ma luto niꞌinamo niꞌibe: \it Etali loemaleꞌititihi etugufaꞌatiti moneko lolo hulenogo hepite minalaꞌibe.\it* \v 17 Ya huto niꞌinaya lugaꞌamagi enali Sipi Bomofitoga i hepilenogo ai hiti komopaꞌani moneko lolo hilubeꞌmu hibe. \p \v 18 Lenali moko takolo nasana meleꞌisi heꞌmite bilo. Bonaꞌi moneuba fato foipa nasana lilina ya nasanauba aiꞌa gufaꞌalo leꞌmo sibina mehilibe. To moko tako lilina ya nasanauba aiꞌa gufaꞌa komopaꞌa leꞌmo sibina hilinaꞌmu yabe. \v 19 Lenali yaꞌma lite mekeheliꞌahafihe? Lenugufatini yaꞌma Sikalafuꞌmofihi sipi mono nohi niꞌibe. Huꞌmau lenali lenugafamofihi komopaꞌagu minoto lito hilibe luto molo lepoloꞌehina yabe. Lenali ana lenugufamofihi afoꞌagita menehabe. \v 20 Huꞌmau lenali minaꞌa fi lepoloꞌehinamo niꞌigo lenali lenugufamofihi aiꞌasigo niꞌibe. Ya huꞌehinaꞌmu lenugufauba Huꞌmamofihi giꞌa fi hele hu eteno. \c 7 \s1 Bo alobomagihi enali ka \p \v 1 Lenali fayahi keyete nenimite ma lite noloka heꞌahanamofihi lu huto hilugi kehelilo. Bo moneuba lihaꞌa melise minalube luto lilina yamofihi bati huto niꞌibe. \v 2 To ya huꞌehinaya kaga mone niꞌigi kehelilo, moko liseꞌnauba enimiꞌi mololatana nasana babu luto niꞌinago ya nasanauba enemeto enemeto hite, lenali anaꞌi lilete lihatini hiti minalana yamofihi bati huto niꞌibe. To anaꞌi enali ana hite bahatinilo bite bahatini hiti minalanamofihi bati huto niꞌibe. \v 3 To bo kaiya kugufaka mone kegiꞌamofihi lihaka oꞌe melu etobo. To ana huto aꞌmaka kugufaka mone kegiꞌa bahakamofihi oꞌe melu etobo. \v 4 Aꞌi, kai kugufakamofihi kagaꞌa kaitogati meniꞌibe. Bahakamofihi nasana niꞌibe. To bomaka kai kugufakamofihi kaꞌa yaꞌma kaiꞌna meniꞌibe. Lihakamofihi nasana niꞌibe. \v 5 Bo alobole letali letugufamofihi lite amanapa lolo mehiliyo. Faꞌmene Huꞌmamofitoga nunumu hite malaluꞌibeꞌmu keta mehuse hite kanatiti kanatiti lu kehelilete kanaꞌa melelete lilaꞌina yamofihi bati hilubeꞌmu hibe. Malalaꞌina kanaꞌa su holenogomo akuꞌi li hepite malaliyo. Malalaꞌina kanaꞌa be liginogomo yamofihi Satau ai enimiꞌi molo hinogo foipa hi lalibe luto nolube. \p \v 6 Bo alobo hite minalabe luto lu memolo lepolobe, faꞌmene keheli lepito nolube. \v 7 Nani komopaꞌniuba ma luto nolibe: Nani nohuna suhi hite kofuta minalanamoya. Ya huꞌehinaꞌmu Huꞌmamofihi amuyaꞌauba fato fato suhi huto leleꞌmo huto huꞌehina yamofihi kapoꞌa fato fato suhi huto ya suhi ma suhi huto niꞌibe. \p \v 8 Yafaꞌanaꞌi hiti to neheya kola hiti to keto anaꞌi hiti enali kaꞌani yaꞌma ma luto nolube. Enali nani suhi lite bolo mebise anaꞌi melise mineme bilana yamofihi bati hilubeꞌmu hibe. \v 9 Ya hilanamoya moko lise lenegekesa yamofihi bo alobo topa helatana lenegekesa kehelilanamo, yanamofihi logoꞌauba leneleꞌmo sibina hu laligi bati hite bo alobo lolo hite minalo. \p \v 10 Bo alobo lenali kaga lilugi kehelilo. Yamofihi nani kaꞌnisigo meniꞌibe. Sipi Bomofihi bagaguti kaga hiti nolube. Lenali anaꞌmagi bahatini meheꞌmi epalalo. \v 11 To bahatini heꞌmi epelete yamofihi bolo mebise faꞌmene minalo. To bahatini hiti akuꞌi li hepite minalo. To lenali bomagi lenali lihatini meheꞌmi epalalo. \p \v 12 Boanaꞌi lugaꞌamagihi kaga lilugi, kehelinogo Sipi Bouba kaga luto keheliloto nolibe lite mekehelilo. Nabaga leꞌmo babahi higo nolube. Kilisitotoga komopaꞌa molo emiꞌehina bo moneꞌmofihi lihaꞌauba mono ka mekehelise aꞌi minalina ai bahaꞌa hiti minaluꞌibe luto nelinogo bahaꞌauba ho lifi meheꞌmilinaꞌmu yabe. \v 13 To Kilisitotoga komopaꞌa molo emito minalina aꞌi moneꞌmofihi bahaꞌauba mono ka mekehelise minalina yaꞌma lihaꞌa hiti koguna huto minaluꞌibe luto nekehelinogo lihaꞌauba meheꞌmi etalibe. \v 14 Yanaꞌmu bati huto minalaꞌinaꞌmu yabe. Huꞌmamofihi ka mekehelise bonaꞌi enalitoga lihaꞌanimagihi Huꞌmamofihi lusa yauba enalitoga hiti buto nolibe. To mono ka mekehelise anaꞌi enalitoga yaꞌma bahaꞌanimagihi lusa yauba enalitoga hiti buto nolibe. Ya nohigo yagapanaꞌanimagi Huꞌmamofihi lusaꞌani hiti lolo hite neminabe. Enalitoga lusa meminatita yagapanaꞌani yaꞌma Huꞌmamofihi kaꞌa mekehelise bonaꞌi suhi hite lolo hite minatitaꞌmu yabe. \v 15 Mono ka mekeheliꞌehilina boubafi to mono ka mekehelilina aꞌubafi bahaꞌafi to lihaꞌafi heꞌmi etoto bilube luto nelinogomo oꞌe melilo. Huꞌmamofihi ka keheliꞌehilinauba oꞌe meluto naga ito li pili kalutaꞌa meniꞌibe. Huꞌma koguna ite hepite minalabe luto elesa moloꞌehinamo niꞌibe. \v 16 Ya niꞌinaꞌmu aꞌi kai bahaka hiti hepite minalaꞌina yamofihi Huꞌmamofihi kapogu bahaka leꞌmoto alapihe leꞌmoto mealane? Yaꞌma keheliꞌahapi, ya? To bo kai lihaka hiti epite minalaꞌina yaꞌma lihaka Huꞌmamofihi kapogu leꞌmoto alapihe leꞌmoto mealane? Yaꞌma keheliꞌahapi, ya? Yaꞌmu lenali meleꞌisi meheꞌmiliyo luto nolube. \s1 Huꞌma suhi hite minalabe luto lu letoꞌehina ana suhi huto minalune \p \v 17 Lenali lenemeto lenemeto hite Sipi Bomofihi suhi lolo hite minete lite hilabe luto lu lepoloꞌehina to Huꞌmau elesa molo emina yupahi lolo huto moloto minolata nohina yanamofihi mono kagagu minalo. Nani noto noto Yesuhi nagaꞌamagihi yaꞌma kaga lu epito lu laga hulata nohube. \v 18 Bonaꞌi lugaꞌamagi Huꞌmamofihi keyaꞌa enugufa laga hi epeleꞌahago Sipi Bouba elesa molo epinogo o henetilanamagi ana huto ana keyaꞌi yaꞌma Yuta bonaꞌi enali li meheꞌmilabe. To bonaꞌi lugaꞌamagi enugufalo Huꞌmamofihi keyaꞌi meniꞌilinamagihi Sipi Bouba elesa molo epinogo o henetilanamagi ana keyaꞌa kumu yaꞌma fegutoga bonaꞌi enali buka metilabe. \v 19 Enugufa laga hite minalana to enugufa laga mehise minalana enaliꞌi nasana faꞌmenena meniꞌibe. Huꞌmamofihi bagaguti kagaꞌa kehelite lite minalana nasana yamofihi lamanaꞌa niꞌibe. \v 20 Bonaꞌmagita lolo hite melete nehago Huꞌmau elesa molo epiꞌehina yamofihi komopaꞌaguko minalo. \v 21 Kai kele kele panaꞌi lolo huto nohatogo Huꞌmau elesa molo kimiꞌehina yanaꞌmu kegekesa loe lae mehinogo anaꞌasiloko minobo. To kele kele panaꞌi lolo huto minoto foya lilata nohataguti gulu ho ketalune lite nelinogomo oꞌe melubo. \v 22 Kai kele kele yagapanaꞌi nohatogo Sipi Bouba elesa molo kimiꞌehinaꞌa kai Sipi Bouba foipanaguti pa so ketoto gulu ho ketoꞌehina bomo nohata kehelibo. To kai yaꞌma faꞌmene nohatogo Sipi Bouba elesa molo kimiꞌehinaꞌa kai Kilisitohi kele kele yagapanaꞌa lolo huto nohata kehelibo. \v 23 Yesu aiꞌa lenaliꞌi mina fiꞌehinamo niꞌibe. Ya huꞌehinaꞌmu metoga bonaꞌi hapaꞌanimofihi kele keleꞌi lolo mehise Kilisitohi kele keleꞌi hi etete minalo. \v 24 Nigibo nalaluꞌnigita. Lenali lenemeto lenemeto hite yaꞌma koyapaꞌi lite melete nehago Huꞌmau elesa molo lepiꞌehina analoko yatai kana Huꞌmamofitoga hepite minalo. \s1 Bo meliꞌehinaꞌa hiti keto aꞌi hiti kaꞌatiti \p \v 25 To bolo mebiꞌahana anaꞌmu to lihaꞌani meliꞌahana boꞌmu yaꞌma Sipi Bomofihi bagaguti kaga meliꞌohutaya Sipi Bouba komopaꞌa nimito neleꞌmo lamana nohina yanaꞌmu kaꞌni nifita ilata nohuna bomofita yaꞌma nolube. \p \v 26 Yatai kanaꞌa yaꞌma keta huse nasanamofihi komopaꞌagu nohutogo lenali faꞌmene minalana bati hilibe. \v 27 To lihaka nohifi meheꞌmi etobo luto keheliꞌohube. To anaꞌi melise nohapi anaꞌmofi kumu sa sa mehubo luto keheliꞌohube. \v 28 To aꞌi lilata yamofihi sibina mehilubeꞌmu hibe. To faꞌmene nohilina aꞌi moneuba bahaꞌalo bilinamofihi sibina mehilinaꞌmu yabe. Anabole neminanamagi nasanaꞌmuko kekeꞌi lite minalana, ya suhi lenalitoga huto hu lalibe luto negekesa nokeheluto yaꞌma nolube. \p \v 29 Nalaluꞌnigita, kaga yaꞌma lu lepiluna kehelilo. Huꞌmau moloꞌehina kana asu halubeꞌmu hibe. To kanaꞌa hupamone huꞌehinago lihaꞌani hiti nehanaꞌamagi bati hite lihaꞌani menina bo tegi hite Huꞌmamofihi foyaꞌa amuya melete minalo. \v 30 To yibi hafili hite neminanaꞌamagi minete lite hilanamofihi yibi hafili mehu tegina lolo hinogo minalo. To lenegelo bilata nehana lenali minete lite hilana yauba lenegelo mebi tegina lolo hinogo minalo. To feꞌnohi mina fite neminanaꞌamagi feꞌnohatini memino tegina lolo hinogo minalo. \v 31 To ma melugumofihi yogo feꞌnohi moloseꞌna lite ete hilata nehana yamofihi ya mehuse suhi hinogo minalo. Henaꞌmube? Meꞌmofihi yaꞌma fayahaꞌa hiti niꞌigo bu goto kehelito nominotaya fenene hilubeꞌmu nohigo yaꞌma kaga nolube. \p \v 32 Lenali yaꞌma faꞌmenenaꞌmu yamofihi lenegekesa yigiba yigiba hite keta huseꞌnamu minalabe luto keheliꞌohuto nolube. Bo kofuta nehanaꞌamagi Sipi Bomofihi foyaꞌmuko kehelite minaluneꞌmu habe. Minete Sipi Bouba kehelinogo bati hilibe lite lilenogo liluneꞌmu habe. \v 33 Lihaꞌani hiti nehanamagi metoga nasanaꞌmuko keheliluneꞌmu habe. Ya nehinogo lihaꞌanimagi kehelinogo bati hilibe litego liluneꞌmu habe. \v 34 Ya nehite enegekesa loemo nekehelite neminabe. To ana suko hite yafanaꞌi panalaꞌi enali Sipi Bomofihi liliꞌnamuko kehelite minaluneꞌmu habe. Ya nehite komopaꞌani enugufaꞌani Sipi Bomofitoga molo emilune linogo keheliluneꞌmu habe. To bahaꞌa hiti anaꞌi enali metoga nasanaꞌmuko keheliluneꞌmu habe. Ya hilete bahaꞌanimagi keheli laga hilabe lite ya hiluneꞌmu habe. \p \v 35 Lenali bati hite minalabe luto kaga yaꞌma lu nolepube. Lenali kapo fi hekini nologopa, lenali negi menese komopatini li nupa hite melelenogo Sipi Bomofitoga asagato minete agoya hi emite minalabe luto nolube. \p \v 36 To bo moneuba ai paꞌa yaꞌma bolo bilina legege hulenogomo yaꞌma kaba huto leꞌmo mololoto nohinogo komopaꞌagu lagaꞌa besinogo koseleꞌi henogomo bahaꞌalo ho lifilubeꞌmu nohutomo, ho lifilina yaꞌma sibina mehilubeꞌmu hibe. \v 37 Ya hilinamoya bo moneuba komopaꞌatu ma luto keheli amuya malalubeꞌmu hibe: Paꞌni yaꞌma faꞌmene minalibe luto kehelinogo paꞌa minalibe, keta mebesinogomo lu huto huto lu laga hinogo bati hilubeꞌmu hibe. \v 38 Ya huꞌehina bo moneuba ai paꞌa bahaꞌa lilibe luto keheli emilina yaꞌma bati hilubeꞌmu hibe. To moneuba paꞌa ho melifise leꞌmo mololoto minalina yamofihi bati huto mino lito tilubeꞌmu hibe. \p \v 39 Aꞌi moneubafi moneuba bahaꞌauba moloto hilina, hilinaꞌa huto mino lito buto minalinagihe. Bahaꞌa fililenogo yaꞌma bo moneto bilube lutomo bilibe. Ya huꞌehinaya sibi saba huto mino lito bilinaꞌa meniꞌibe. Sipi Bomofitoga komopaꞌa emilina bolo bilinaꞌmu yabe. \v 40 Negekesa keheluna ana aꞌi bolo mebuse faꞌmene minalina yaꞌma gelo bito minalubeꞌmu hibe. Ya suhi huto kaga niꞌinaya negekesa keheluna Huꞌmamofihi Sikalafuꞌi nanitoga nohigo nolube. \c 8 \s1 Faga lugefa nasanamofihi sebaꞌa epilata nehana kaꞌa \p \v 1 To faga lugefa nasanamofihi sebaꞌa nelata hiꞌahana yamofihi keheluto lu lepilubeꞌmu nohube. Lali asaga bonaꞌmagita anaꞌina hapa hapaꞌa akehelilata nohune lite nelafihe? Yamofihi keheliꞌahanaya hapaꞌa kehelise ago keheliletetini lenugufa leꞌmomo titi nehabe. To komopatini ai eminogo ai eminogo hite to ai heꞌmenogo ai heꞌmenogo hite minalana ya nasanauba lufusatini lolo huꞌehinogo bati hite minalana yabe. \v 2 Lugaꞌamagi enali keheliseꞌnati napa huto niꞌibe lilana yaꞌma enali kumu lilune. Keheliseꞌnamofihi legeyaꞌa moneꞌa hiti meliꞌahabe luto lilune. \v 3 Lugaꞌamagi enali komopaꞌani Huꞌmamofitoga molo hetofa hilana enali yaꞌma Huꞌmau kehelinogo bati hiluneꞌmu habe. \p \v 4 Ya huꞌehina faga lugefamofihi sebaꞌamu yaꞌma luto kehelilata nohune: Faga lugefa ai yaꞌma nasana lamanaꞌa meniꞌibe. Huꞌmau ai moneko lamanaꞌa nohibe. \v 5 Fato fagalo keneꞌi silagaꞌi kokulumagu to melugu nehabe lite lilata nehabe. To foipa lugefanamofihi sipi bonaꞌi to enigihiti nehana keneꞌi babu luto nehana keheliꞌahanaya. \v 6 Lali yaꞌma Huꞌma afotifu monekoꞌi nohibe luto keheliꞌohutamo niꞌinagi aitogati anaꞌina silagaꞌi huto hu su hoꞌehina. To laliya ai kumu niꞌibe luto hilune luto nohune. To Sipi Bo monekoꞌi Yesu Kilisitohi ai yanagu anaꞌina silagaꞌi huto huꞌehina to lali ai yanuguko nohune. \p \v 7 Ya huto niꞌinaya bonaꞌi lugaꞌa enali yaꞌma hapaꞌa ya huto niꞌibe lite mone keheliya ilanaꞌa mehabe. To ya hanaꞌamagi enali koyapaꞌi to yatai hiti lugefamo lusi keneꞌi nohibe lite kehelilata hiꞌahanamagi komopaꞌani lapa mebiꞌehinagi to enali sebaꞌa nete ana lugefamofihi amuyaꞌamu keheligo ketana lolo nohigo nete komopaꞌani leꞌmo sibina hilata hiꞌahanamo niꞌibe. \v 8 Huꞌmau ai noseꞌna nonotana to menonotana yamofihi kehelinogo sibina lolo mehilubeꞌmu hibe. Sebaꞌa nolataꞌna yamofihi kehelinogo sibina hilifihe? To menolataꞌna kehelinogo bati hilibe. Aitoga ya huto meniꞌibe. \p \v 9 To bonatinitoga mone ya huto niꞌifi, meniꞌifi kehelilo. Faꞌmene lugaꞌamagita lenali lenegekesa kehelite faꞌmene nalune lite nehanaꞌamagita lenalalutinigihi mono kagu amuya memeleꞌahanamagihi enali komopaꞌani li sibina hi lalagi, yaꞌmu kehelinogo keta lepesino. \v 10 Kai komopaka hokolo hinogo minalata lugefa nasanamofihi nonugu sebaꞌa noto nehitogo, kalalukafu moneuba kehelinogo komopaꞌa keta huto lapa mebinogo nohilinauba bu kogoloto yaꞌma luto lilinaꞌmu yabe: Nonanago nani ana huto nalube luto luloto nalubeꞌmu hibe. \v 11 Nolotoꞌa yaꞌma kalalukafu mono kaꞌa nesiꞌa keheliꞌehina bouba Kilisitou mina fiꞌehinamo niꞌinago kai komopakagu buloto foipa huto sibina mehilina niꞌifihe? \v 12 Lenali ya suhi nehite lenalalutinigihi eneleꞌmo mumusopa i epelete komopaꞌani eneleꞌmo sibina hilata nehabe. Komopaꞌani li sibina hi epalalana yaꞌma Kilisitohi leꞌmo sibina hilanaꞌa suhi huto lolo hilinaꞌmu yabe. \v 13 Ya huꞌehinaꞌmu nani lugefa nasanamofihi sebaꞌa nenenogo nalaluꞌnifu ya nasanaꞌmu yabe luto keheli sibina hu lalibe luto ai kumu kehelugo keta hu lalifihe luto lugefanamofihi sebaꞌa mo sito nohuto minomo buto minalube. \c 9 \s1 Aposolo bonaꞌmagi foya hapi fiꞌahanamofihi kaꞌa \p \v 1 Nani kumu henabe lite nekehelibe? Mone lulata bomofihi koko panaꞌa nohibe lite nelafihe? Ya menohube. Nani Huꞌmamofihi koko panaꞌa nohube. Nani kumu yaꞌma aposolo bo menohibe lite nelafihe? Nani lusi aposolo bo nohube. Nani yaꞌma Sipi Bo Yesu bu megoꞌohufihe? Bu goꞌohube. Foyaꞌnimofihi legeyaꞌa Sipi Bomofihi neheꞌmoseꞌnagu huto hulata nohina yamofihi lenali yaꞌma ya suhi menehafihe? Nehabe. \v 2 To bonaꞌi lugaꞌamagi kumu aposolo lolo mehibe linogo lenali nani kumu aposolo bo nohibe lite nekehelibe. Aposolo foyaꞌnimofihi legeyaꞌa Sipi Bomofihi lusalo huto huꞌehinaꞌamofihi lenali yaꞌma nehabe. \p \v 3 Hapaꞌnimu lilata nehana enali kaga yaꞌma lu gelehe ito lu epilata nohube. \v 4 Lugaꞌamagi enali lalitogati nani foyaꞌni liꞌohunaloti noseꞌna yafi nagamiꞌi menalibe lite lu laga hi netalafihe? Bati mehilibe. \v 5 Aposolo lugaꞌa enali to Sipi Bomofihi gonamu tamuꞌa hiti to Pita enali anaꞌi yagapanaꞌani hiti mono foyalo bilata nehago noseꞌna epilata nehabe. To lali ana suko huto lihati hiti mono foya lilutamoya noseꞌnati menimilana yamofihi bati hilifihe? Bati mehilibe. \v 6 To nani hiti Banabasi hiti leꞌalisigo leꞌeyatu foya lilata nohutotiꞌa noseꞌnatiꞌa lilata nohuꞌibe. Enali suhi huto leꞌayatu liliꞌna melise naluta lu laga hu leꞌeteꞌahana yamofihi bati huto niꞌifiye? Mehuꞌehibe. \v 7 Kibina bo enali luba hilana nasana to noseꞌnaꞌani enaliꞌani efahaꞌanitu mina filata nehafi? Menehabe. To moneuba foya lito li huto huto hekeleꞌehinogo lito menalina niꞌifihe? Oꞌe. To moneuba bulumaka yaga kaba huto amihaꞌani menalifihe? Nalibe. Yaꞌmu lenali noseꞌna leꞌemilo, luto nolube. \p \v 8 To kaga luto nolunamofihi yaꞌma metoga bonaꞌmagihi kaga nolube. Ya huꞌehinaya mono bukugu kaga hiti anagu huto nohibe. \v 9 Moseu keya ka luꞌehina kaga ma luto luꞌehinamo niꞌibe: \it Bulumaka moneuba foya noli epoloto kifi nalubeꞌmu nohinogomo oꞌe melilo.\it* To Huꞌmau kaga yaꞌma luꞌehina bulumaka enali kumuko meluꞌehibe. \v 10 Bonaꞌmagita lalimo hiti luꞌehinamo niꞌibe. Foya lilata nehana enali legeyaꞌa huto higo nalune lite keheliꞌehite hekelelata nehana ya bati hulata nohibe. \v 11 To nani Banabasi hiti leꞌali yaꞌma lenalitoga komopatinimofihi nasana legeyaꞌa hekololata nohuꞌina yanamofihi minaꞌa lenalitogati leꞌagufamofihi nasana liluꞌinaꞌmu keheligo keta nohifihe? \v 12 Lugaꞌa enali lenalitogati noseꞌna feꞌnohi lilata nehana ya nasanauba bati huꞌehinamo niꞌinaya lamaꞌnaka leꞌali hiti ana suhi huto linogoti bati hilinamoya leꞌali hapi huto foya liꞌohuꞌinagati ema meliꞌohuꞌinamo niꞌibe. Kilisitohi ka lamanaꞌamofihi kapo fi hekini lo eto laluꞌifihe luto lenalitogati noseꞌna feꞌnohi lilabe lite liꞌahanamo yaꞌma heꞌmiloto ketana lito humofaꞌna hulata nohuꞌibe. \v 13 Sipi mono nonugu foya nelinaꞌamagi enali mono nonugutiko ite neana noseꞌna lugaꞌa nelata nehabe. To logoꞌnogo hite kuguhi koyo emilata nehana bonaꞌi logoꞌnogo hite noseꞌna laita hite nelata nehabe. Ya nehanaꞌa yaꞌma lenali menekehelibe. \v 14 To ai Sipi Bomofihi kaꞌa leliꞌali bonaꞌi lali ana suhi huto ka lamanaꞌa keheliꞌahanaloti lugufamofihi noseꞌna lilabe luto lu lepoloꞌehinamo niꞌibe. \p \v 15 Ya huꞌehinaya naniꞌni yaꞌma kapogu menobube. To lenali yaꞌma ana suhi li netalabe luto keheliꞌohuto fayahi yaꞌma mekoyobe. To bo moneuba yaꞌma nani suhi huto Huꞌmamofihi ka lu nolepito minaꞌa melise negelo bilata nohuna li sibina hu lalibe luto yamofi kumu kehelugo keta nohinago fililata nasanauba nanitoga lilifihe? luto yanaꞌmu kehelugo keta mehuse nohibe. \v 16 Ka lamanaꞌa lu huto hulata nohube. Yanaꞌmu lusi bo nohube luto liluna yamofihi bati mehilinaꞌmu yabe. Liliꞌnaꞌamofihi nani nugupisalo moloꞌehinamo niꞌibe. Ka lamanaꞌa lu yege mehotita akae, bati mehina suhi huto minotitaꞌmu yabe. \v 17 Foya yaꞌma naniꞌni negekesa kehelito li huto huto lutita yamofihi minomo buto minaꞌa lutitaꞌmu yabe. Naniꞌni negekesa kehelito meliꞌohunamo niꞌinago yamofi kumu ma luto niꞌibe. Huꞌmau ana foya nugupilo molo netago lilata nohube. \v 18 Ya huꞌehinaꞌmu minaꞌa lilata nohunamofihi ma luto niꞌibe. Nani mono foyalo nobuto ka lamanaꞌa minaꞌani meniꞌina bonaꞌi lu epilata nohube. Ya nohuto ka lamanaꞌa lulatanamofihi minaꞌa lugufamofihi noseꞌnaꞌa lilatanaꞌmu liꞌahana yaꞌma heꞌmilata nohube. Nani negelo biseꞌnamofihi yaꞌma minaꞌa nolube. \p \v 19 Nani asaga bonaꞌmagihi kele kele boꞌani menohube. Akuꞌi bonaꞌi yege yegeꞌi yaꞌma Kilisitotoga eneleꞌmo malalube luto faꞌmene kele keleꞌani lolo huto nohube. \v 20 Yuta bonaꞌi Kilisitotoga eneleꞌmo malalube luto Yuta bo enalitoga minoto, Yuta bonaꞌmagihi suhi lolo huꞌohuna. To naniꞌnimu Moseu keya ka luꞌehina kagamofihi kele keleꞌi hu etoto niꞌigopa keya kalo kele keleꞌi hi etelata nehana bonaꞌi yaꞌma Kilisitotoga eneleꞌmo malalube luto enalitoga mino moloto keya ka luꞌehina kamofihi kele kele panaꞌa suhi lolo huꞌohuna. \v 21 To fegutoga bonaꞌi enali Moseu keya ka luꞌehina ka mekeheliꞌahana bonaꞌi Kilisitotoga eneleꞌmo malalube luto fegutoga bonaꞌmagi enalitoga mino moloto keya ka mekehelise bo suhi huto lolo huto minoꞌohuna. Yaꞌma Huꞌmamofihi bulo yaꞌma aiꞌa luꞌehina kaꞌa megeꞌi memalalube luto melilube, naniꞌni Kilisitou luꞌehina kaꞌa megeꞌi moloto keheliya iꞌohube. \v 22 To bonaꞌi moneꞌa komopaꞌanigu Huꞌmamofihi kagagu amuyaꞌani menina Kilisitotoga eneleꞌmo malalube luto nani amuyaꞌni menina bo suhi huto lolo huto minoꞌohuna. Nani ya huto fato fato bonaꞌi eneheꞌmalube luto bonaꞌi fato fato bonaꞌi enalitoga minoto fato fato suhi lolo huꞌohunamo niꞌibe. \p \v 23 Silaga nasana yamofihi faꞌmene ka lamanaꞌa huto holito bilibe luto lolo hulata huꞌohube. To Huꞌmau lusa nogi epoloto nani hiti lusa gi netalibe luto lulata nohube. \v 24 Lenali ma lite menekehelifiye? Yokoloꞌna lolata hepato yaꞌma yagapanaꞌmagi enali yege yegeꞌi hololu lilata nehana nasana yaꞌma monekoꞌuba kohe toto hololu luba luba huto henetito minaꞌa lilata nohibe. Lenali ana hite Huꞌmamofitoga bite sekele mamuti lilune lite hololu lilo. \v 25 Yagapanaꞌi yokoloꞌna hilana enali enugufa amuya malalune lite hapi fite fato fato legege hite elata nehabe. Liluneꞌmu nehite enali sekele mamu nasana faꞌmenenaꞌmu ya suhi hilata hiꞌahana yabe, lali yaꞌma sekele mamuꞌa minoba minoba nasanaꞌmu ya suhi hilune. \v 26 Naniꞌni hiti yaꞌma hololu lulata nohuna yamofihi keyaꞌa hiti nasana bu goꞌohuto fotogo huto hololu lulata nohube. Nani foya liꞌohunamofihi nani ho fetaga mehube. \v 27 Nani bonaꞌmagihi mono ka lu epi epi huto nohuto naniꞌni faꞌmenena lolo hu lalube luto nugufaꞌni lelito limito moloto kabaꞌa hu etoto nominobe. \c 10 \s1 Faga lugefamofihi lipite agoya mehi etalo \p \v 1 Nalaluꞌnigita lali tatatigi lolo hite melete hiꞌahana yanaꞌmu kehelilabe luto lenelepilugi kehelilo. Moseu Iyipi metogati eneleꞌmoto nobigo enali yege yege bonaꞌi sopohuba ifi to epalago biꞌahana enali asagaꞌi hege nagamiꞌi lite biꞌahana. Ana nagamiꞌmofihi giꞌa Safa Nagamiꞌi yabe. \v 2 Ya nehite Mosehi megeꞌi malalabe luto sopohuba to hege nagamiꞌuba asagaꞌi mono nagamiꞌi lolo higo feleꞌahana. \v 3 To enali ka melugu nebago Sikalafuꞌuba kokulumaguti noseꞌna li huto hu epigo asaga bonaꞌi nete mineꞌahana. \v 4 To Sikalafuꞌuba efanuguti nagamiꞌi li huto hu epigo asaga bonaꞌi neꞌahana. To ana efahi Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba li huto higo yauba enemegeꞌi moloto buꞌehina. Ana efahi yamofihi Kilisito yabe luto yatai lali nokehelune. \v 5 Ya huꞌehinaya Huꞌmau ana Isilaeli bonaꞌi lugaꞌa enali kumu foke ka meli epalago kame metoga fili su heꞌahago sekuyaꞌani i tili tele huꞌehina. \p \v 6 To Yuta bonaꞌi tatatimagi enalitoga nasana huto huꞌehinamofihi lali legekesa li hokolo huto huto huꞌehinamo niꞌibe. Lali yaꞌma foipa nasanaꞌmu lipoti melenogo ana suhi lolo hu lalutigi. \v 7 Enalitogati lugaꞌamagi faga lugefa nasanaꞌmu lipi emite agoya hi emite mineꞌahana. Lenali yaꞌma ya suhi mehilo. Yamofihi mono bukugu yaꞌma fayahi ma lite keyeꞌahanamo niꞌibe: \it Bonaꞌi enali meto minete nete nete ete ho tilete faga lugefa nasanamofihi gelo bite melekehi hiꞌahana.\it* \v 8 Ya hilete moko lise nasana fato fatoꞌmofihi li huto hite mineꞌahana ya suhi mehilune. Enalitogati lugaꞌamagi ana nasanamofihi foipana li huto hite minago Huꞌmau nonaꞌa epigo ana monekoꞌisi yupahi moneko bonaꞌi lugaꞌa babu lite filiꞌahanaꞌa yaꞌma 23,000 fili su heꞌahana. \v 9 To mone yupahi hiti enalitogati lugaꞌamagi Sipi Bo kumu komopaꞌa bati hina bo nohibe lite fi taga hi etago, Huꞌmau enoho lifiꞌehina osifaꞌmagi heni epalago fili su heꞌahana. Lali hiti ya huto Sipi Bomofihi fi taga mehu etaluneꞌmu nohune. \v 10 To mone yupahi hiti enalitogati lugaꞌamagi Huꞌmamofihi bugu nefigo enoholata bo agelouba enohoꞌehina. Lali hiti ya mehilune. \p \v 11 Enalitoga nasana huto huꞌehina yanauba lalitoga sipina lipoti nomalana yamofihi bu galune. Meꞌi hiti kokuluma hiti kanaꞌatiti hupamone nohinagu nohune. Kaga yaꞌma legekesa lite yamofihi beto hite fayahi keyeꞌahanamo yaꞌma niꞌibe. \p \v 12 Ya huꞌehinaꞌmu yaꞌma moneuba aiꞌamu kehelito Huꞌmamofihi kagu amuya moloto nohilina bouba buto sibina hu laligi, yamofihi legeso huto kaba huto minalibe. \v 13 Lenalitoga lenimiꞌi mololata nasanauba huto huto o henetilina yaꞌma noto noto bonaꞌi asagatoga ana suko huto hulata nohibe. Ya huꞌehinaya Huꞌmau keheligo uleꞌale hulata bo nohinago fi betaga hube nohina nasana moneuba huto huloto lenali amuya be ligito eneleꞌmo felu halinaꞌa lolo nehinogomo Huꞌmau aiꞌa leneleꞌmo bati huto amuya lepito bihu komogetalo lenelepilenogo bite faꞌmene mineba mineba minalanaꞌmu yabe. \p \v 14 Ya huꞌehina yaꞌma nalaluꞌnigita lugefa nasana faga faga lugefa nasanalo meminese hitetini eto hite minalo. \v 15 Lenali komopatini lenegekesa hitiꞌnamo nehabe. Yamofihi kagaꞌa yaꞌma lilugi lenalitini kehelite bu go fe lilo. \v 16 Konugu yaꞌma bai nagamiꞌi Kilisitou lusa gito moloꞌehinamofihi yaꞌma nonototi Kilisitohi golahaꞌa lusa gito moloꞌehina yaꞌma guna ito lilata nohune. To beleti lusa gito moloꞌehina yaꞌma nonototi Kilisitohi gufaꞌa lusa gito moloꞌehina yaꞌma guna ito lilata nohune. \v 17 Yupala noseꞌna yaꞌma monekoꞌi noseꞌna lali asagaꞌi nolata nohune. Ana suhi luto lali asaga bonaꞌi i hepito monekoꞌi lolo hulata nohune. \p \v 18 Lenali yaꞌma Isilaeli bonaꞌmagi kumu kehelilo. Enali Huꞌmamofitoga kuguhi keyete noseꞌna nelata nehana bonaꞌmagi mamufa gilata hitalo Huꞌmamofitoga monekoꞌna hite i hepilata nehabe. \v 19 Kaga nolunamofihi hapaꞌa ma huto niꞌibe. Lugefa nasanamofihi sebaꞌa nelata nehana nasana faꞌmenena niꞌibe. To lugefa nasana ai hiti faꞌmenena niꞌibe. \v 20 Huꞌmamofihi mekeheliꞌahana bonaꞌmagi enali sebaꞌa nelata nehana yaꞌma Huꞌmamofi kumu meniꞌibe. Sibi felemagihi sebaꞌa nelata nehabe. Ya huꞌehinaꞌmu naniꞌni yaꞌma lenali hiti sibi fele hiti i hepilana bati mehibe luto keheliꞌohube. \v 21 Sipi Bomofihi konuguti nelete to sibi keneꞌmagihi konuguti nelete hilana yaꞌma kohi loeguti nolataꞌa meniꞌibe. To Sipi Bomofihi hitaloti nelete sibi felemagihi hitaloti nalanaꞌa meniꞌibe. \v 22 Lali foipa felemagihi sebaꞌa nonogomo Sipi Bomofihi ita bi laligi lali enohoka mehilune. Lali amuyatiuba aiꞌa yaꞌma be meligiꞌehibe. \p \v 23 Lenali yaꞌma nasanalo asagaꞌi lilutamo niꞌibe lite lilata nehanaya silaga nasana lilenogoti ya nasanauba leleꞌmo bati mehilubeꞌmu hibe. Anaꞌina silagaꞌi lilutaꞌa niꞌibe lilata nehanaya yaꞌma nasana silagaꞌi lelito nobuto mono ka leꞌmo hetofa hilutaꞌa meniꞌibe. \v 24 Yamofi kumu nani ma nolube, bo moneuba ai aiꞌnaꞌago yanaꞌmu kaba huto mekehelise laluꞌafi kumu hiti kehelino. Lenalalutinigihi eneheꞌmete hetofana hu epalalo. \p \v 25 Lenali yaꞌma maketigati yaga noseꞌna mina fito nalune lite lilete mina fite nalo. Ya nehite faga faga lugefa nasanamofihi nonuguti niꞌifiye lite kehelinogo komopatini keta hinogo lebesi lalibe lite enoloka mehete faꞌmene nalo. \v 26 Yamofihi mono bukugu fayahi ma lite keyeꞌahanamo niꞌibe: \it Metoga nasana silagaꞌi niꞌina yamofihi afoꞌafu Sipi Bo aiꞌa nohinagi lali asaga noseꞌna bati huto naluneꞌmu nohune.\it* \p \v 27 To Huꞌmamofihi kaga mekehelilata bo moneuba noseꞌnamu elesa molo lepiꞌehinogo yaꞌma nohaꞌagu tilune litemo tilanagihe. Tinogo noseꞌna lenubulo molo lepilenogo yaꞌma lenegekesa kehelinogo komopatini keta mehinogo faꞌmene nalabe. Faꞌmene nelete felemagihi sebaꞌa niꞌifihe lite loka mehe etalo. \v 28 Faꞌmene nenenogo bo moneuba yaꞌma yaga yaꞌma lugefa nasanamofihi sebaꞌa niꞌibe luto lu hokolo huto lu nelepinogomo ana bomofi kumu kehelinogo keta nehinogomo heꞌmite mo silo. \v 29 Lenalitini komopatini sibina hilinaꞌa meniꞌibe. Lenalalutinigihi komopaꞌani sibina hu lalibe luto nolube. To nani komopaꞌni keta menohigo henabe luto ai komopaꞌa keta nohinaguti kehelitoꞌni mo silune lite nelafiye? \v 30 To nani Huꞌmamofihi fokehi holoto noseꞌna nalunamo niꞌinaya, Huꞌmamofihi fokehi holoto naluna nasanaꞌmu moneuba nehabe luto keheli sibina nohibe lite nelafiye? \p \v 31 Nani lenali kalo nonaꞌa ma luto nolube. Lenali noseꞌna naluneꞌmu nehitemo to yafi nagamiꞌi naluneꞌmu to silagaꞌna hiluneꞌmu Huꞌmamofihi giꞌa huto huto hilibe lite ya suhi lolo hilabe. \v 32 Lenali Yuta bonaꞌi nehana to fegutoga bonaꞌa nehana to Huꞌmamofihi bonaꞌa nagaꞌi enali enubulo keheli sibina hiꞌehilana nasana yamofihi li huto mehilo. \v 33 Nani ana suhi huto bonaꞌi fato fato enali bu negenogo bati hilibe luto nohutoꞌni naniꞌni nasanaꞌni bati hilibe luto meniꞌibe. Asaga bonaꞌmagi Huꞌmau enubuto biseꞌnaꞌa lilabe luto foyaꞌa lito nominobe. \c 11 \p \v 1 Nani Kilisitou ito buꞌehina giyakagu ito megeꞌi mololata nohube. Lenali ana suhi hite nani nigiyakagu ite nemegeꞌi malalo. \s1 Anaꞌmagi kakiliꞌani bilanamofihi kaꞌa \p \v 2 Lenali yamofihi lolo huto moloto huꞌohunamo ka keheli su heꞌehite nani lu yege hoꞌohuna kaga kehelilete yamofihi kaꞌa megeꞌi melete neminabe. Yamofi kumu nokehelugo lagaꞌni nebesilata nohibe. \v 3 To kaga mone linogoꞌni kehelilabe, kehelilo. Bo yaꞌma anaꞌmagihi afoꞌanigita nehabe, to Kilisito yaꞌma bomagita afotinifu nohinagi to Huꞌma yaꞌma Kilisitohi afoꞌafu nohibe. \v 4 Bo moneuba ai latahaꞌalo kakiliꞌi biꞌohuto Huꞌmamofitoga ka lilinafi to Huꞌmamofihi ka lu huto huto hilinafi ai Kilisitohi leꞌmo laba hilina nasana lolo hilubeꞌmu hibe. \v 5 To aꞌi moneuba kakiliꞌi mebise Huꞌmamofitoga ka lilinafi to Huꞌmamofihi mono ka lu huto hilinafi yaꞌma bahaꞌamofihi leꞌmo laba hilina nasana lolo hilubeꞌmu hibe. Ya hilinamofihi yaꞌma anaꞌi lugaꞌamagihi okaꞌani laga hi su hete neminana anaꞌmagihi tegi lolo hilubeꞌmu hibe. \v 6 Ya huꞌehinaꞌmu aꞌi moneuba mono nonugu tito latahaꞌalo anaꞌina ifi toloto ya mehuꞌehinogomo yaꞌma latahaꞌalo okaꞌa laga hi su hete leꞌmo hupamone hi etalo. To aꞌi moneuba okaꞌni heꞌmi netenogo nubuyaꞌni hilibe lilina aꞌuba kakiliꞌi li biloto mineno. \v 7 To bomagi mono ka lilana kanalo latahaꞌanilo anaꞌina lite ifi telete minalana bati mehilinaꞌmu yabe. Henaꞌmube? Enali yaꞌma Huꞌmamofihi nasana hiti to Huꞌmamofihi sekele mamuꞌa lolo hiꞌahabe. To anaꞌi enali yaꞌma bomagihi sekele mamuꞌa nehabe. \v 8 Huꞌmau ai bo yaꞌma aꞌmofitogati lito lolo mehuꞌehinagi aꞌi yaꞌma bomofitogati lito lolo huꞌehina yabe. \v 9 To Huꞌmau bomo yaꞌma lihakamofi kumu yabe luto leꞌmo huto mehuꞌehibe. Aꞌi yaꞌma bomofi kumu yabe luto leꞌmo huto huꞌehina yabe. Yaꞌma anaꞌi enali yaꞌma bomofihi sekele mamuꞌa nehabe. \v 10 Yamofihi mono kaꞌa lite nehago agelo bonaꞌmagi bu gete neminabe. Anaꞌi enali bomagihi kaba hiseꞌnaꞌanimofihi keyaꞌa mone yaꞌma latahaꞌanilo kakiliꞌi lite ifi telete minalana yamofihi bati hilubeꞌmu hibe. \v 11 Ya huto niꞌinaya bonaꞌi yaꞌma anaꞌmagihi kaba nehanaya to anaꞌi yaꞌma bomagihi kaba nehana yamofihi Sipi Bomofihi bulo yaꞌma boanaꞌi fato fatoꞌmofihi minalana yamofihi laga mehilinaꞌmu yabe. \v 12 Yataꞌa anaꞌi yaꞌma bomofitogati lito lolo huꞌehinamo niꞌibe to yatai kana bomagi anaꞌmagitogati huto huto bonaꞌi i futili huto nominone. To bonaꞌi hiti anaꞌi hiti silagaꞌi yamofihi Huꞌmamofitogati huto huꞌehina nasana niꞌibe. \p \v 13 Lenalitini kehelite bu go bati hilo. Aꞌi moneuba latahaꞌalo anaꞌina bonaꞌi li gehesa hilanaga ifi metose Huꞌmamofitoga loka halina yamofihi bati hilina niꞌifihe? \v 14 To bo moneuba okaꞌa yatamalo niꞌinogo minalinauba yamofihi hapa komopatitu kehelinogo bati mehilubeꞌmu hibe. Yamofihi hapaꞌa koyapaꞌi mono ka mekehelise minana kanagu akeheliꞌahanamo niꞌibe. \v 15 To anaꞌmagihi latahaꞌanilo oka yatamalo anaꞌina ifi teꞌahana sekele mamuꞌa Huꞌmau epiꞌehinaꞌa legi huto niꞌibe. Anaꞌmagihi okaꞌani yatamalo minanaꞌmu lite yaꞌma keheligo fokehi lilata nohibe. \v 16 Moneuba yaꞌma kaga keheli heꞌmilubeꞌmu nohuto ma luto kehelino. Fato suhi yamofihi lali hiti Huꞌmamofihi nagaꞌa lugaꞌa hiti mone lito menohune. \s1 Yupala noseꞌnalo li nupa hiseꞌna \p \v 17 Anaꞌina mone kumu keheli sibina hulata nohuna yamofi kumu lenofokehi meluse lenegekesa lito lu lepilugi kehelilo. Lenali mono kalo li nupa hilete komopatini li mehepise loko hilata nehite mono kauba leneleꞌmo bati mehilibe. \v 18 To mono kagu li nupa nehago lenali komopatini loko hulata nohibe lite lu nimigo lamaꞌna ka nelafihe luto mone kegiꞌa kehelube. \v 19 To loko hiꞌahanauba hiya bonaꞌmagi Huꞌmamofihi bulo mono kaꞌmu amuya melelata nehana leꞌmo huto hulata nohibe? \v 20 To lenali Sipi Bomofihi yupala noseꞌna naluneꞌmu li nupa hite minete noseꞌna nelata nehana yaꞌma Sipi Bomofihi noseꞌna meniꞌibe. \v 21 Lenali noseꞌna lelitete no bati mehise lenalitini meleꞌisi eto eto hite nelago bonaꞌi lugaꞌa kauꞌnamu filite minelata nehabe. To bonaꞌi lugaꞌamagi bai nagamiko nete nete komopaꞌani enegekesa sibi saba hulata nohibe. \v 22 Lenali nohatini meniꞌigo ya suhi lolo hilata nehafihe? Lenali noseꞌna nalune litemo nohatiniluga minete nalo. Lenali Huꞌmamofihi bonaꞌa enali kumu keheligo enumuhi meniꞌina bonaꞌi enali keheli sibina enubuya hina suhi lolo hilata nehabe. Ya nehana nasanaꞌmu henabe luto lu lepilube. Lenofokehi lilufihe? Oꞌe lenofokehi melilube. \p \v 23 Lenofokehi melilube luto henabe nolube? Koyapaꞌi lu lepiꞌohunagi Sipi Bo Yesuhi yaꞌma miꞌmi huꞌehina sinipogu \v 24 beleti noseꞌna liloto Huꞌmamofihi foke ka luto gofa hoto noepito luꞌehina: Yaꞌma nani nugufaꞌni lenali kumu luto nolepube. Nani kumu keheli nimite ya hite nete minalo. \v 25 To noseꞌna nelago bai nagami kohi ana suhi huto lito ma luto luꞌehina: Yaꞌma konugu Huꞌmamofihi mu tifiseꞌnamofihi kaꞌa kosabaꞌnamofihi golahaꞌni malalunamo niꞌibe. Nalanaꞌamu nalanaꞌamu yaꞌma nani kumu keheli nimite ya hite nete minalo. \v 26 Asaga yupahi lenali yaꞌma beleti noseꞌna hiti bai nagamiꞌi hiti nalanaꞌamu nalanaꞌamu Sipi Bo moloꞌehinagi ai filiꞌehina kaꞌa lu huto huto hite mine lite bite nehinogo ai i behe huto limilinaꞌmu yabe. \p \v 27 Yamofihi bonaꞌi lugaꞌamagi enali Sipi Bomofihi beleti noseꞌna hiti bai nagamiꞌi hiti li sibi sibi hite nalana yaꞌma Sipi Bomofihi gufaꞌa hiti golahaꞌa hiti li sibi hinogo foipana huto hilinaꞌmu yabe. \v 28 Yamofihi beleti noseꞌna hiti bai nagamiꞌi hiti naluneꞌmu nehitemo kohe tete komopatinigu kaga niꞌilina sa sa hilete nalo. \v 29 To bo moneuba Sipi Bomofihi gufaꞌamofihi hapaꞌa keheli fe meluse faꞌmene nalina yamofihi foipana huto hilubeꞌmu higo Huꞌmau nonaꞌa guna malalibe. \v 30 Ya huꞌehinaꞌmu lenalitogati lugaꞌamagi yupala noseꞌnamu keheli fe meluse faꞌmene nelenogo kanaꞌamu kanaꞌamu amuyaꞌani meniꞌina to epesiseꞌna huto hulata nohibe. To lugaꞌa fililata nehabe. \v 31 Lali hapatiꞌmu sa sa huto lu huto huloto minotita ya suhi huto Sipi Bouba yanamofihi nonaꞌa melimititaꞌmu yabe. \v 32 Ino bano minaluta yamofihi Sipi Bouba lali hapati li huto huto osahi limilubeꞌmu hibe. Lenali mono ka mekehelise bonaꞌi hiti mino sibi hite nehite sibina hi lalabe luto ya suhi hu letolata nohibe. \p \v 33 Yaꞌmu nalaluꞌnigita, lenali yupala noseꞌna nalune lite nehitemo li nupa hite minete bonaꞌi lugaꞌamagi kumu enegeba hite nehinogo o neheti su helenogo hapi fite nalo. \v 34 Moneuba ai noseꞌnamu kauꞌna sipi henogomo nohaꞌaluga minoto kohe toto neno. Li gehesa hite li sibi sibi hiꞌehinogo lenalitoga foipana huto hu laligi. To kaga lugaꞌa naniꞌni nobuto leꞌmo fe lilube. \c 12 \s1 Sikalafuꞌuba mono kamofihi amuyaꞌa limilata nohibe \p \v 1 Nalaluꞌnigita, Sikalafuꞌuba amuya fato fatoꞌmofihi limilata nohina hapaꞌa keheli sibi hise kumu lu lepilugi kehelilo. \v 2 Lenali koyapaꞌi mono ka mekehelise bonaꞌi nehago lenegekesa fi hekini lago negi nete nasana lugaꞌamofihi faga faga lugefagu bite i hepilata hiꞌahanamo yamofihi keheliꞌahanamo niꞌinagihe. \v 3 Yanamofihi megesaꞌaga linogoꞌni kehelilagi keheliꞌehilo. Bo moneꞌmofihi Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba leꞌmo babahi higo Yesuhi leꞌmo gumiꞌi molo emito melilubeꞌmu hibe. To Sikalafuꞌuba babahi mehinogo Yesu yaꞌma Sipi Boꞌni nohibe luto melilinaꞌmu yabe. \p \v 4 To mono kamofihi amuyaꞌa fato fatoꞌmofihi niꞌinaya Sikalafuꞌi monekoꞌuba ana amuyaꞌa limilata nohibe. \v 5 Mono kamofihi foyaꞌa fato fato suhi huto niꞌinaya foyamofihi afoꞌafu Sipi Bo ai monekoꞌi nohibe. \v 6 To monoꞌmofihi amuya fato fatoꞌmofihi foyaꞌa lilata nohutaya Huꞌmau monekoꞌuba leheꞌmago lilata nohune. \v 7 Sikalafuꞌi yauba monolugu bati hite minalabe luto monoꞌmofihi amuyaꞌa silagaꞌi guna moloto limi su holata nohibe. \v 8 Moneꞌmofihi yaꞌma Sikalafuꞌuba leꞌmo babahi higo mono ka keheliya ito lulata nohibe. Moneuba ana huto Sikalafuꞌubago leꞌmo babahi higo fato fato hapaꞌa lu bati huto lulata nohibe. \v 9 To bo moneuba ai ana Sikalafuꞌmoubago leꞌmo babahi higo Huꞌma kumu keheli uleꞌale hinalo amuya nasana huto hulata nohibe. Moneuba ana Sikalafuꞌuba leꞌmo babahi higo epesiꞌehilina bonaꞌi eneleꞌmo ye kolata nohibe. \v 10 To moneuba topa hose nasanamofihi foya lilibe luto amuya nohibe. Moneuba Huꞌmamofihi bagaguti kaꞌa lilibe luto komopaꞌa ekesa li hokolo hu etolata nohibe. Moneuba yaꞌma anaꞌina silagaꞌi Huꞌmamofihi Sikalafuꞌmofitoga niꞌina meniꞌina nasanamofihi hapaꞌa bu go bebe salibe luto komopaꞌa ekesa li hokolo hu etolota nohibe. To moneuba fato ka bonaꞌmagihi enonogoꞌaniguti mono ka sibigopa lilibe luto baga leꞌmo babahi hulata nohibe. Moneuba enali enonogoguti lu hokolo huto lu epilibe luto baga leꞌmo babahi hulata nohibe. \v 11 Ya nasanamofihi amuya silagaꞌi Sikalafuꞌi monekoꞌuba aiꞌa ekesa kehelito leꞌmo eto eto huto guna moloto limi su holata nohinamo niꞌibe. \s1 Lugufaꞌa moneko nehepinogo kele kele nasana monekoꞌi minalibe \p \v 12 Bonaꞌmagita lali Kilisitohi lugufa monekoꞌna tegi huto nohune. To lugufamofihi kele kele nehi etana nasana ligi layahati lokaba labaga lubu legekesa yamofihi babu luto niꞌibe. Enali yaꞌma nekisaꞌa li nupa hago lugufa moneko lolo huto niꞌibe. Kilisitohi gufaꞌa ana suhi huto niꞌibe. \v 13 Sikalafuꞌi monekoꞌuba lalitoga limiloto mono kagu leleꞌmo nupa higo lugufamofihi suhi huto monekoꞌi lolo huto nohune. Sikalafuꞌi monekoꞌuba laliꞌi asagaꞌi monoꞌi folo letoꞌehina lugufamofihi suhi huto moneko lolo huto minalune luto leleꞌmo nupa huꞌehibe. Ya higo lali Yuta bonaꞌi to Giliki bonaꞌi, kele kele bonaꞌi to faꞌmene nohuta bonaꞌi lali moneko Huꞌmamofihi Sikalafuꞌi lito komopatigu molo su holoto monekoꞌi lolo nohune. \p \v 14 Lugufamofihi kele keleꞌna yaꞌma monekoꞌi meniꞌibe. Babu lite nehabe. \v 15 Yamofihi ligigusauba ma luto melilubeꞌmu hibe: Nani yahaꞌa menohube. Ya huꞌehinaꞌmu gufamofihi nekisaꞌa menohube luto luloto lugufa heꞌmiloto aiꞌasigo meminalubeꞌmu hibe. \v 16 To legekesauba ma luto melilinaꞌmu yabe: Nani buꞌa menohunago yaꞌma gufamofihi nekisaꞌa menohube luloto lugufa heꞌmiloto aiꞌasigo meminalubeꞌmu hibe. \v 17 Lugufalo yaꞌma lubugo minatita lugufaꞌauba hena huto ekesa kehelitine? To lugufago yaꞌma legekesago minatita lugufaꞌauba hena huto tu bitine? \v 18 Yamofihi ya huto meniꞌibe. Huꞌmau yaꞌma aiꞌa ekesa keheli fe luto lugufamofihi kele keleꞌa asagaꞌi yaꞌma foyaga fato fatoꞌmofihi eneleꞌmo tulu huꞌehina. \v 19 Lugufamofihi nekisaꞌa monekoꞌi minatita lugufa yaꞌma sibina huto faꞌmenena lolo hitine. \v 20 Yatai yaꞌma kele kele nasana babu luto nehago lugufa monekoꞌi niꞌibe. \p \v 21 Ya huꞌehinaꞌmu lubuꞌuba layapofihi ma luto lu meemilubeꞌmu hibe: Kai lali lufusati menohatagi heꞌmiloto bubo. To latahatiuba ligigusamofihi ya luto melu etalinaꞌmu yabe: Kai lali lufusati menohatagi heꞌmito bubo. \v 22 Ya huto meniꞌibe. Lugufamofihi nekisaꞌa lugaꞌa amuya nasana yaꞌma meminatita lali mino bati huto meminotitaꞌmu yabe. \v 23 To lugufamofihi nekisaꞌa mone kumu kehelutogo limite nehanaꞌa yamagihi kaba hu epololata nohune. To lugufamofihi buyaꞌa hulata nohina nasana yamofihi guketetu ifi toto sekele mamu hulata nohutaya. \v 24 Lubuya mehuse nasana yaꞌma hutoꞌi minelata nehabe. Huꞌmau yaꞌma lugufa li huto huꞌehina lugufa nekisaꞌa limite nehanaꞌa enaliꞌi kaba hu bati huꞌehina. \v 25 Lugufamofihi nekisaꞌa enali fato fato hite meminese legege hite ai kele keleꞌi hu etenogo ai kele keleꞌi hu etenogo hite minalabe luto foya epiꞌehina. \v 26 Ya huꞌehinaꞌmu lugufa nekisaꞌa moneꞌmofihi kotaꞌi helenogo kekeꞌi lilinamofihi lugaꞌamagi enali hiti kekeꞌi lu baga ilanaꞌmu yabe. To lugufa nekisaꞌa moneꞌauba bati huto minenogomo lugaꞌa silagaꞌmagi enegelo bi su hete enegelo bilanaꞌmu yabe. \p \v 27 Ma suhi huto niꞌibe. Lenali asagaꞌi li nupa hite Kilisitohi gufaꞌa legi huto monekoꞌna lolo hite kele keleꞌi hi etete nehabe. \v 28 Lali Kilisitohi nagaꞌa lolo nohuta bonaꞌmagita ma huto nohune. Huꞌmamofihi nagaꞌa lalitoga ana huto eneleꞌmo eto higo nehabe. Yataꞌa lugaꞌa aposolo leleꞌmo eto hulago lali foya tiꞌehibe. Yaloti limito Huꞌmamofihi kaꞌa lu yege hose bomofihi bagaguti kaga lu huto hulata bo. Analoti limito Huꞌmamofihi ka hapaꞌa enelepise bo amuya suhi fato fatoꞌmofihi liꞌahana bo, eneleꞌmo eto huꞌehina. Analoti limito topa hose nasanamofihi lolo huꞌehina bo to amuyaꞌaloti epesina bonaꞌi eneleꞌmo ye kose bo hiti to eneheꞌmalata bo to foya kaba bo to fato fato enonogoguti faꞌmene kaga lu huto hilata bo, eneleꞌmo eto huꞌehina. \v 29 Lali asagaꞌi aposolosigo leleꞌmo eto huꞌehina niꞌifihe? To lali asagaꞌi kaꞌa yege hose bagaguti kaya lu huto huto bonago hiti leleꞌmo eto huꞌehina niꞌifihe? To lali asagaꞌi mono ka hapaꞌa enelepise bonago leleꞌmo eto huꞌehina niꞌifihe? To fato fato topa hose nasanamofihi suhi li huto hilata bonago leleꞌmo huꞌehina niꞌifihe? Oꞌe, oꞌe, ya huto meniꞌibe. \v 30 To epesina bonaꞌi eneleꞌmo ye kelata bonago leleꞌmo eto huꞌehina niꞌifihe? To fato fato enonogoguti faꞌmene lu huto hilata bonago leleꞌmo eto huꞌehina niꞌifihe? To enali enonogoguti lu hokolo hite lu neepina bonago leleꞌmo eto huꞌehina niꞌifihe? Oꞌe, oꞌe, ya huto meniꞌibe. \v 31 Yaꞌmu lenali mono kamofihi amuyaꞌa tito ninaꞌa lilune lite amuya malalo. \p To nani amuya nasanamofihi kapo lamanaꞌa enebe ligilanamofihi kaꞌa lenelepilugi kehelilo. \c 13 \s1 Lemehi epito eneheꞌmolata ka \p \v 1 Nani niginaga mefise nohuto bonaꞌmagihi enonogoꞌanigutifi to agelo bonaꞌmagihi enonogogutifi mono ka lutita nani faꞌmene minotine. Yaꞌma faꞌmene pepe notina nasana belo nogo ya suhi huto faꞌmenena lolo hutine. \v 2 To nani Huꞌmamofihi ka lu huto huto hulata bo lolo huto hutoꞌni Huꞌmamofihi suguna kaꞌa yamofihi keheli su hoꞌohutoꞌni to Huꞌmamofihi kamofihi nekisa mokisaꞌa hiti keheli su hoto nohutoꞌni to nani linogo kosa mone li sibi hu heꞌmilibe luto keheli uleꞌale huꞌohutoꞌni niginaga mefise faꞌmene minotita faꞌmenena lolo hutine. \v 3 To anaꞌina asaga enumuhi meniꞌina bonaꞌi eneheꞌmalube luto feꞌnohaꞌni heꞌmi su holoto to enali kumu luto nugufa logogu heꞌmilotoꞌni niginaga mefise faꞌmene minotita faꞌmenenamo niꞌinago ya nasanauba neleꞌmo bati mehititaꞌmu yabe. \p \v 4 Eniginaga fise nehilana bonaꞌmagi enipakafa mehese agoya hite minaluneꞌmu habe. Enali siko mehise enaliꞌaniꞌmu kehelinogo metinogo enaliꞌani enigiꞌani lelite metilanaꞌmu li saga mehiluneꞌmu habe. \v 5 Eniginaga fise nehilana bonaꞌmagi enali bebe mesose hapaꞌani melise, yogo feꞌnohi li pili mekose, hipa mehi epelese, bonaꞌmagihi foipana lu gehe meli epelese, \v 6 foipa nasanauba i futili nehinogo enegelo mebise, lamanaꞌamofihi nasanauba i futili nehinogo enipagu bati huseꞌna keheliluneꞌmu habe. \v 7 Eniginaga fise nehana bonaꞌmagi enali ketaꞌa hiti nasana faꞌmene koseleꞌani meenehenogo kofilanaꞌmu yabe. Anaꞌinaꞌmu asagaꞌi kehelite amuya melete minalanaꞌmu yabe. Komopaꞌaniguti Huꞌmamofihi agoya hu emite enifita ite minete Huꞌmamofihi kagu amuya melete minomo buto minalanaꞌmu yabe. \p \v 8 Eniginaga fise nasana yaꞌma su mehose minoba minoba hilinaꞌmu yabe. Huꞌmamofihi bagaꞌaguti lu huto hulata ka yamofihi su halinaꞌmu yabe. To fato enonogoguti lulata nasana yaꞌma su halubeꞌmu hibe. To kaga fato fatoꞌmofihi hapaꞌa kehelilatana hiti yaꞌma su hoto fenene hilinaꞌmu yabe. \v 9 Ka hapaꞌa kehelilatana hiti lu huto hulata ka lulata nohuta yamofihi ifo hayaꞌalo niꞌibe. \v 10 Minoto alihaꞌa yaꞌma minoba minoba nasana hapaꞌalo huto nohinogo ifo hayaꞌalo niꞌina nasana su hoto fenene hilinaꞌmu yabe. \p \v 11 Nani yagapanaꞌi inapuhi lolo huto minoto inapu ka luto minoꞌohuna, to inapupagi kehelilata nehana enegekesa kehelito minoꞌohunamo yataꞌisi yaꞌma olopa bo lolo hulotoꞌni, yagapanaꞌi inapupagihi nasana aheꞌmiꞌohube. \v 12 Ana suhi huto yatai kanaꞌa kehelilata nohuna yaꞌma gapo gapoꞌuba lokaba labaga li gelehe higo bu goto bu go fe luse mehuꞌohuta ya suhi huto niꞌibe. Alihaꞌa ai bulo bu genogo ai bulo bu genogo huto bu galune. Yatai kanaꞌa keheliseꞌna hiti mone kegiꞌa anasi keheliꞌohune. Alihi kanaꞌa keheli su halune. Alihaꞌa yamofihi legeyaꞌa lamanaꞌa lubulo huto hinogo Huꞌmau lali hapati keheli su hoꞌehina ya suhi huto lali bu goto keheli fe luto keheliluneꞌmu hune. \p \v 13 To minoba minoba hilana nasana yaꞌma yabe. Huꞌmamofitoga keheli amuya nomolota to huto hilinaꞌa sa sa huto geba nohuta to liginaga fise nohuta yamofihi nasana loebe monebe nehanaya liginaga fise nohuta yamofihi leꞌmo kohe toꞌehibe. \c 14 \s1 Huꞌmamofihi bagaguti kaga beto hu epilata nohutauba tito niꞌibe \p \v 1 Ya huꞌehinaꞌmu lenali bonaꞌi leniginaga fi epelete eneheꞌmalune lite nelitemo amuya malalo. To analoꞌi Huꞌmamofihi Sikalafuꞌa nolepina amuya lugaꞌa lilune lite nelitemo amuya malalo. Ya hite nehite Huꞌmamofihi bagaguti kaꞌa lu huto hilata nasanaꞌmuko kehelinogo tino. \v 2-3 Lugaꞌamagi fato enonogoguti faꞌmene anaꞌasi lilata nehana yaꞌma bonaꞌi lu meepise Huꞌmamofihi lu emilata nehabe. Enali yaꞌma Sikalafuꞌuba eneleꞌmo bati huꞌehigo Huꞌmamofihi suguna kaꞌa nelago bonaꞌi lugaꞌamagi keheli negi nelata nehanaya, Huꞌmamofihi bagaguti kagaꞌa lu huto nehana enali bonaꞌi monolugu eneleꞌmo olopa hilata nehabe, to eneleꞌmo amuya melelata nehabe, to eneleꞌmo ba yegelata nehabe. \v 4 Fato enonogoguti anaꞌasi lilata nehana enali komopaꞌani leꞌmo hetofa hilata nehanaya Huꞌmamofihi bagaguti lu huto hilata Huꞌmamofihi kagu nehanamagi eneleꞌmo hofa telata nehabe. \p \v 5 Lenali fato enonogoguti lilana hapaꞌa li su halabe luto keheliꞌohunaya, Huꞌmamofihi bagaguti kagaꞌa li huto hilanaꞌmu yabe luto kehelinogo tilinaꞌmu yabe. Huꞌmamofihi bagaguti kagaꞌa beto hilata nehana bonaꞌmagi fato enonogoguti lilata nehabe yaꞌma enebe ligiꞌehibe. To fato enonogoguti nelinogomo to bo moneuba kaꞌani lu gelehe huto lu hokolo hilina bo nohinogomo ana ka nelanauba asaga bonaꞌi Huꞌmamofihi kagalugu eneleꞌmo hofa talabe. \v 6 Nalaluꞌnigita, nani lenalitoga nobugo Huꞌmau lu huto huto lu nimiꞌehina kaꞌa to mono ka hapaꞌa mone lugaꞌa to komopaꞌnigu keheliꞌohuna kaꞌa to Huꞌmamofihi kaꞌa komopaꞌniguti beto huto lenelepise kaꞌa lu huto hu nolepito fato enonogoguti kaga lu nolepinogo yanauba hena hena huto fi hele hu lepalalibe? \p \v 7 Faꞌmene nasana sipilohi yamofihi hetofa lite fu melinogomo ya hena huto nogo sipi malalina kehelilune. \v 8 To ufehi enonogoꞌa bati huto fu melilana yaꞌma henanaꞌmu kehe noibe lite bite luba hilana nasana leꞌmo bati mehilanaꞌmu yabe. \v 9 Ana suhi hite lenali fato nogoguti lilana yamofihi bonaꞌi lugaꞌamagi hena hena hite kehelilabe. Faꞌmene fato enonogoguti nelinogo kagatini yamofihi habafahuba li sibi saba hinogo faꞌmenena lolo hilubeꞌmu hibe. \v 10-11 Negekesa keheluna noto noto fato fato enonogo niꞌibe, to keheliluta kamogo niꞌinaya, faꞌmene nani enonogo mone keheli sibina hiluna yaꞌma enonogomofihi afoꞌafu nani kumu kehelito fato hepato bo lolo hilunaꞌa hube, to nani ana suhi huto ai kumu kehelito fato hepato bo lolo hilinaꞌa nohibe. \v 12 To lenali hapatini ana suko huto niꞌibe. Sikalafuꞌmofihi amuya lenalitoga huto hilibe lite amuya melelata nehanamofihi bati huto niꞌinaya, Yesuhi nagaꞌa Huꞌmamofihi eneleꞌmo hofa talabe litemo amuya malalo. \p \v 13 Ya huꞌehinaꞌmu fato enonogoguti kaga faꞌmene anaꞌasi lilana bonaꞌmagi hapaꞌa bati hilete lu hokolo hite lu epilanamofihi amuya lilune litemo Huꞌmamofitoga kehe ilabe. \v 14 Nani fato enonogoguti Huꞌmamofitoga lilunamofihi nipaꞌniguti tinogo lilubeꞌmu hube. Negekesaꞌniuba nasana lamanaꞌa li huto mehilinaꞌmu yabe. \v 15 Ya huꞌehina yaꞌma hena hena hilube? Ya suhi hinogo bati hilubeꞌmu hibe. Sikalafuꞌuba komopaꞌnigu babahi higo nani Huꞌmamofitoga loka nohago negekesauba keheli fe nolinogo nabagatu lu huto hilube. Sikalafuꞌuba komopaꞌnigu mono nama hiti noligo ana huto negekesauba keheli fe nolinogo nabagaloti lilube. \v 16 Ya mehiluta yaꞌma kai komopakatuko Huꞌmamofihi fokehi halube luto lilata yamofihi kaitogati ya suhi keheli bati mehilata bonaꞌi lugaꞌamagi kai kaka mekehelilanaꞌa niꞌinaya enali hena hena hite lamaꞌnaka yabe lite lilabe. \v 17 Kai Huꞌmamofihi fokehi lamanaꞌa lilataꞌa hetofana hiti kalalukafu yaꞌma keheli bati mehinogo hena huto komopaꞌa leꞌmo hetofa hu etalibe? \p \v 18-19 Fato enonogoguti kaga lulatana yamofihi nani yaꞌma babu luto lulata lenebe ligito lulata nohube. Ya huꞌohunaꞌmu Huꞌmamofihi fokehi lilata nohunaya, nani yaꞌma kehelinogo lamanaꞌa lolo hitine. Li gehesagu fato enonogoguti kaga yatamalo lilube lutomo faꞌmene lutita niꞌinaya nani yaꞌma kehelugo nolimibe. To komopaꞌni negekesatu keheli fe luto bonaꞌi eneleꞌmo bati bati hilube luto yaꞌma mono ka loesimo lu epilatanaꞌmu yamofihi kehelugo notibe. \p \v 20 Nalaluꞌnigita, fato enonogoguti kaga lulatanaꞌmu yagapana inapupagi suhi hite minete foipa hapaꞌa mekehelilo. Ya hite, minalanaya yagapana inapupagihi keheliseꞌna hiti meminalo. Enali kaga keheli fe menelibe. To lenali kaga kehelite leꞌmo fe lilune lite yaꞌma olopa bonaꞌmagihi kehelise suhi lilo. \v 21 Mono bukugu kaga mone ma lite fayahi keyeꞌahana: \q1 Sipi Bouba ma luto nolibe: \q1 Nani mone fato hepatoga bonaꞌi \q1 eneleꞌmenogo \q1 enali ete ma bonaꞌmagihi \q1 yaꞌma fato enonogoguti \q1 nani nabagaguti kaga lu epilanamoya \q1 faꞌmene kaꞌni mekehelilanaꞌmu yabe. \p \v 22 Anamofihi lugaꞌa ka lilugi kehelilo. Fato enonogoguti kaga sibigopa lulatana yanauba Huꞌmamofihi ka keheliꞌahana bonaꞌmagi kumu luto babeyafaꞌa huto menohibe. Huꞌmamofihi ka mekeheliꞌahana bonaꞌmagi topa halabe luto babeyafaꞌa niꞌibe. To Huꞌmamofihi bagaguti kaꞌa bati huto lu huto hu epilataꞌa yanauba Huꞌmamofihi ka mekeheliꞌahana bona kumu yabe lutomo meniꞌibe. Huꞌmamofihi ka keheliꞌahana bonaꞌmagihi yaꞌma lufusaꞌani uleꞌale hulata niꞌibe. \p \v 23 Ya huꞌehinaꞌmu lenali asagaꞌi Yesuhi nagaꞌa li nupa hite fato enonogoguti kaga lite nelinogo, yamofihi kanaꞌa mono ka mekeheliꞌahana bonaꞌifi to fegutoga bonaꞌifi tite kehelite negi nagi nenabe lite keheliluneꞌmu habe. \v 24 To Huꞌmamofihi bagaguti kaꞌa bati huto lu huto huto nehinogo, Huꞌmamofihi mekeheliꞌehina bofi, fegutoga nehana bo moneuba lenalitoga tito ka kehelilubeꞌmu hibe. Ya hilinauba yaꞌma asagato foipanaꞌamofihi hapaꞌa lu huto hi etete ka foyagu leꞌmo malalanaꞌmu yabe. \v 25 Ya hilenogo komopaꞌagu nasana fala kito niꞌinamofihi huto hilenogo ai mino fe luto melugu golaga fito minoto Huꞌmamofihi lahupa fi emito Huꞌmau lamaꞌnaka lenalitoga nohibe luto lilubeꞌmu hibe. \s1 Mono kamofihi nasana neheti su hoto nehetino \p \v 26 Nalaluꞌnigita, ya huꞌehinaꞌmu hena hilune? Lenali mono kamuꞌi li gehesa hilune lite nehitemo yaꞌma Huꞌmamofihi kagagu leneleꞌmo moneko monekoꞌi hite hofa talanamofihi hapaꞌa yaꞌma hilata nehabe. Moneuba mono nama lelito olata nohibe. To moneuba kaga giyaka lito lu epise kaga lelito olata nohibe. Moneuba Huꞌmamofihi bagaguti kagaꞌa fato fatoꞌmofihi lelito olata nohibe. Moneuba fato enonogoguti lulatamofihi lelito olata nohibe. Moneuba fato enonogoguti luꞌehina kagamofihi hapaꞌa lu hokolo hilinamofihi lelito olata nohibe. Ana suhi asaga lilana Yesuhi nagaꞌa eneheꞌmoto amuya molo epalalibe lite ya suhi hilo. \v 27 Fato enonogoguti kaga lilana yamofihi asaga bonaꞌmagita melilo. Loefi loeyagi moneyagifi enalisigo ya suhi lite moneko moneko nelinogo moneuba hapaꞌa lu gelehe huto lu epino. \v 28 Mono kagu li gehesa hite nehite hapaꞌa lu gelehe huto lu epilina bo mone menehinogomo to moneuba fato enonogoguti lilubeꞌmu nohutoꞌamo ai kaga luse mineno. Aiꞌasigo monetoga nohuto aiꞌa ka hiti to Huꞌmamofitoga lino. \v 29 To Huꞌmamofihi bagaguti kaga yaꞌma bonaꞌi loemofi, loebe monebefi enali lu huto hite liluneꞌmu nehinogomo, lugaꞌamagi enali nekehelite kagaꞌani loko hite kehelilanaꞌa legeso hite minalabe. \v 30 To li gehesa hiꞌahanalo mone bouba legeso huto nohigo Huꞌmamofihi Sikalafuꞌuba komopaꞌagu yuhufa kaga emigo lilubeꞌmu nohutomo kohe toto lilina bouba yaꞌma faꞌmene nohinogo lino. \v 31 Ya hite, Huꞌmamofihi bagaguti kaga lilune lite nehitemo, faꞌmene lu su halabe. Ya nehite moneko moneko lilenogo, lugaꞌa enali mono ka kehelinogo komopaꞌani babahi hilibe. \v 32 Huꞌmamofihi bagaguti kaga lu huto hilana bomagi lu huto hilanaꞌmu kaba hite minalabe lite liꞌahanamo niꞌibe. \v 33 Huꞌmau yaꞌma leꞌmo sibi sibi hilina nasanamofihi afoꞌafu menohibe. Aiꞌa leleꞌmo fu luto minalinaꞌmuko ekesa kehelilata nohina afoꞌafu nohinagihe. \p Kilisitohi nagaꞌa asagaꞌi mono kalo li nupa hite nehago yaꞌma \v 34 anaꞌmagi enali kaga melise faꞌmene mineno. Anaꞌmagi ana li gehesagu kaga lilana meniꞌibe. Anaꞌi ana suhi hite kaba bo meminalabe luto Moseu keya ka luꞌehina kagu yaꞌma limite minalabe lutomo niꞌibe. \v 35 Enali mono nasana mone kumu loka halune lite nelitemo nohaꞌaniluga minete bahaꞌanimagihi enoloka henogo lu keheli fa keheli hilabe. Aꞌi moneuba mono kalo li nupa hiꞌehilanagu kaga lilinamofihi lubuya huse nasana niꞌibe. \p \v 36 Huꞌmamofihi kagaꞌa lenalitogati hapi huto hulago ya suhi lilata nehafihe? To lenalitinisigo keheliꞌahana niꞌifihe? Oꞌe, ya huto meniꞌibe. \v 37 Lenalitogati moneuba aiꞌamu kehelinogo, mono ka lu huto hulata bo lamanaꞌa lolo hilina to komopaꞌagu Sikalafuꞌa hiti bo lolo hilina yaꞌma, ka fayahi koyoto nolepuna asagaꞌi yamofihi Sipi Botiuba lu moloꞌehinamo niꞌibe luto kehelino. \v 38 Bonaꞌi moneuba yaꞌma kaga keheli heꞌmilina yamofihi ai kagaꞌa mekehelilo. \p \v 39 Ya huꞌehinaꞌmu nalaluꞌnigita ma lite kehelilo. Huꞌmamofihi bagaguti kaga li huto hilune litemo amuya malalo. Fato enonogoguti faꞌmene anaꞌasilo lulatanamofihi oꞌe lite meli epalalo. \v 40 Mono kumu li nupa hite minete anaꞌina silagaꞌi hite melete hilana yamofihi lamana huto legeso huto bu baga ino. \c 15 \s1 Yesu filiꞌehinaguti ho tiꞌehinamofihi kaꞌa \p \v 1 Nalaluꞌnigita ka lamanaꞌa alu lepugo keheliꞌahabe. Ana kagamo akuꞌi lu lepilube. Giyaka giyaka fito lu lepugo lite lufusatini alolo huꞌehinamo niꞌibe. \v 2 Lenali ana ka lamanaꞌa lu lenelepiꞌohunamofihi li pili kete liꞌehinogomo yaꞌma leꞌmo ye ko sibina mehuꞌehinogomo yaꞌma, lenubuto bilubeꞌmu hibe. \p \v 3 Mono ka tito niꞌina kaꞌa lu nimiꞌehinaꞌasigo lenaliꞌi lu lepito ma luto lu lepiꞌohube: Kilisitou lali foipanatiꞌmu filiꞌehina yaꞌma mono bukugu ai ana hilibe lite koyapaꞌi emasana keyeꞌahanamo niꞌibe. \v 4 Filigo keli heteꞌahana mono bukugu li meleꞌahana kanaꞌa loebe monebe keligu minoto mopo huto ho tiꞌehina. \v 5 Ho tiloto kohe toto buto Pitahi huto hu be liꞌehina, analoti buto Pita hiti panaꞌalobo lugaꞌa 12 asagatoga huto hu enebe liꞌehina. \v 6 Analoti bonaꞌa nagaꞌi 500 enali li nupa hite nehago analo huto hu enebe ligo be ge su heꞌahana. Enalitogati asaga enubu hiti nehanaya moneꞌa filiꞌahana yaꞌma kanagu nokoyobe. \v 7 Analoti gonaꞌa Yemesihi huto hu be liꞌehina analoti aposolo asagaꞌi huto enebe liꞌehina. \p \v 8 Alihi yaꞌma nani mone fato kanagu neketoꞌehina pana tegi huto nohugo huto hu nebe liꞌehina. \v 9 Nani aposologuti limito nohube. Nani Kilisitohi nagaꞌa kalanaꞌi molo epoloto enohoto huꞌohuna bo aposolo yabe luto nigiꞌni mololago nelesaꞌni ligo nohube. \v 10 Nani aposolo lolo huto nani hapaꞌni fato fato huto niꞌina yamofihi Huꞌma komopaꞌa hokolo hina bouba lu netago lolo huꞌohube. To ai komopaꞌa bati hina bouba aposolo liliꞌnalo neleꞌmo malago faꞌmene lolo mehube. Nani foya liꞌohuna yamofihi aposolo lugaꞌa enebe ligito liꞌohuna yabe. To nani henaꞌniloti lutine? Huꞌma komopaꞌa bati hinauba nanitoga minago liꞌohube. \v 11 To nani foya lito lu huto huto lepiꞌohuna ka niꞌifi to aposolo lugaꞌamagi foya lite lu huto huto lepiꞌahana ka niꞌifi, moneko ka niꞌibe. To lenali keheli uleꞌale hiꞌahana ka monekoꞌna niꞌibe. Fato fato ka meniꞌibe. \s1 Yesu filiꞌehinguti ho tiꞌehinaꞌmu lali hiti ana huto ho tiluneꞌmu hune \p \v 12 Kilisitou yaꞌma filiꞌehinaguti ho tiꞌehina ka ma luto lu noleputogomo lenalitogati lugaꞌamagi henabe luto filiꞌehilana bonaꞌi akuꞌi ho tilana meniꞌibe lite lilata nehabe? \v 13 Yaꞌma filiꞌehilana bonaꞌi akuꞌi ho tilana meniꞌibe lite nelana kaga yamofihi lamanaꞌa meniꞌibe. Ya huto lamanaꞌa niꞌitita Kilisitou filiꞌehinaguti ho metitine. \v 14 To Kilisitou yaꞌma ho metitita mono ka noluta yaꞌma faꞌmeneꞌmu lutogo lenali faꞌmeneꞌmu lenifita ite minatine. \v 15 To mone hiti niꞌititaꞌmu yabe. Lali Huꞌmamofi kumu luꞌohuta yaꞌma aiꞌa Kilisitou filiꞌehinaguti leꞌmo ho tiꞌehinamo niꞌibe luto lulata nohutaya filiseꞌnaguti leꞌmo ho metise nasana niꞌitita Kilisitohi Huꞌmau leꞌmo ho metitine. To yamofihi kagaꞌa luꞌohuta yaꞌma Huꞌmamofi kumu luꞌohuta ka faga faga lutitaꞌmu yabe. \v 16 Filiꞌahana bonaꞌi ho metilabe luto ka yaꞌma lamanaꞌa meniꞌitita, Kilisitohi leꞌmo ho metititaꞌmu yabe. \v 17 To Huꞌmau yaꞌma Kilisito filiꞌehinaguti leꞌmo ho metiꞌehina kaꞌa lamanaꞌa niꞌitita lenali lenifita neitita kagauba faꞌmenena lolo hititaꞌmu yabe. Henaꞌmube? Lenali foipanatini yaꞌmanauba minatitaꞌmu yabe. \v 18 To Kilisito kumu keheli uleꞌale hilata nehana filiꞌahana bonaꞌi haya kalatitaꞌmu yabe. \v 19 To lali Kilisitou yatai ma melugu nohuta kanaꞌasigoko leleꞌmo bati hilina niꞌitita bonaꞌi lugaꞌa asagaꞌmagi lali kumu kehelite kekeꞌi nelinogo ate ate luto minotitaꞌmu yabe. \p \v 20 To ya huto meniꞌibe. Kilisitou yaꞌma lamaꞌnaka filiꞌehinaguti aho tiꞌehina yabe. To ho notito filiꞌahana bonaꞌi ana hite tilabe luto kohe toto tiꞌehina. \v 21 Yaꞌma hapaꞌamofihi ma niꞌibe. Bo mone Atau ai fililata nasana leꞌmo kohe to letoto filiꞌehina ana suhi huto fato bo moneuba Kilisitou filiꞌehilutaguti ho tiluta nasana leꞌmo kohe to letoto ho tiꞌehina. \v 22 Lali asagaꞌi Atahi nagaꞌa nohuta yagi asagaꞌi fili su halutaꞌa huto nohune. To ana suhi huto lali Kilisitohi nagaꞌa nohuta bonaꞌi asagaꞌi keliguti ho ti su halutamo niꞌibe. \v 23 Fi lehe tete ho tilabe luto lu letoꞌehinalo ho tiluneꞌmu hune. Kilisitohi leꞌmo kohe to letoto ho tiꞌehinamo niꞌibe. Alina kanaꞌalo yaꞌma ai nagaꞌa lali ho tilutaꞌmu yabe. \v 24 Analoti alihaꞌa minoto asagaꞌna su halina kanaꞌa huto hilibe. Ana kanagu Yesu aiꞌa enigihiti bo to sipi kaba bonaꞌi hiti to Satahi amuya boꞌa enali amuya lelito limi su holoto yaꞌma meꞌi kai kapoka yabe luto afotifu Huꞌmamofihi yanugu melelenogo kaba nohinogo kanaꞌa su halinaꞌmu yabe. \v 25 Yatai yaꞌma Kilisitou foyaꞌa lito kaba huto mino lito nobinogo Huꞌmau fatehaꞌamagihi gi fehupaꞌaga eneleꞌmo malago foyaꞌa li su halubeꞌmu. \v 26 Ya huloto yalo fatehati bo sipiꞌa ho fililubeꞌmu hibe, giꞌa yaꞌma filise nasana yabe. \v 27 Yamofihi mono bukugu ma lite fayahi keyeꞌahanamo niꞌibe: \it Huꞌmau bonaꞌi hiti to anaꞌina asagaꞌi yaꞌma aiꞌa gigusaꞌaluga leleꞌmo molo su halinaꞌmu yabe. \it*Ana ka yaꞌma kehelilete Huꞌmamofi kumu hiti luꞌehina kaga niꞌifihe lite mekehelilo. Huꞌmau aiꞌa Kilisitohi gigusaꞌaluga leleꞌmo nupa hulata nohibe. Ai yaꞌma Kilisitohi gigusaluga meminalinaꞌmu yabe. \v 28 Huꞌmau aiꞌa bonaꞌi hiti to anaꞌina silagaꞌi yaꞌma panaꞌamofihi gigusaluga leleꞌmo nupa hinogo panaꞌauba ai afoꞌafihi gigusaluga minoto agoya hu etalibe. Ya hulenogo afoꞌafu minomo tito lebe ligi su halinaꞌmu yabe. \p \v 29 Lenalitogati lugaꞌamagi filiꞌahana bona kumu yabe lite mono nagamiꞌi felelata nehabe. Filiꞌohutaguti ho tilutaꞌa meniꞌitita yaꞌma henabe lite nefalabe? Lenali filiꞌahana bonaꞌi lugaꞌamu lenegekesa kehelite nagamiꞌi folo epoloꞌahana, keliguti ho tilataꞌa meniꞌitita henabe lite ya hi epelelata habe? \v 30 To filiꞌohunaguti ho tise nasanaꞌmu keheli amuya memoloꞌohutita nani henabe luto yaꞌma noho fililuta nasanamofihi gupisalo ketaꞌa hiti asaga yupahi nominobe? \v 31 Nalaluꞌnigita, Sipi Boti Yesu Kilisitou aiꞌa nani liliꞌnagu leneleꞌmo moloꞌehina yamofihi keheliꞌohutoꞌni Huꞌmamofihi bulo ma luto nolube kanaꞌamu kanaꞌamu fililuta nasanauba lifito ago nominobe. \v 32 Nani yaꞌma Efeso hepatoga lopi yagakafa legi hite nehana bonaꞌi hiti luba fito minoꞌohuta yabe. To bonaꞌmagihi kaꞌaniya nani ya huto fililuta nasanalugu minoꞌohunamomuꞌi yaꞌma henana lamanaꞌa huto hu nimilibe? Filiꞌohutaguti ho tilata meniꞌilina yamofihi nani ya huto minoꞌohunanauba faꞌmenena lolo hilibe. To filiꞌohutaguti ho tilata meniꞌilinaꞌa yamofihi lenalitogati bonaꞌi lugaꞌamagi ma lite ligo bati hitine: Yago fililuta niꞌigi yatai noseꞌna yaga hoto nagamiꞌi hiti laba lona noto minalune. \p \v 33 To ya huto meniꞌibe. Bonaꞌi moneꞌamagi yaꞌma kaga lilata enali leneleꞌmogopa hi lalagi yaꞌma enali kaꞌanilo nolube. Sibi humofaꞌna nehana bonaꞌmagitoga bite i keꞌmalana bonaꞌmagi enali komopaꞌanigu ana hite sibina hilanaꞌmu yabe. \v 34 Lenali yaꞌma komopatini hokolo hinogo eto hite nehite foipa nasana lenemegesa hi emilo. Lenalitogati bonaꞌi lugaꞌamagi Huꞌma kumu menekehelibe. Yamofihi faꞌmene kehelinogo lenubuya hilibe luto nolube. \s1 Filiseꞌnaguti lugufati kosabaꞌi lolo hinogo ho tise nasana \p \v 35 To lugaꞌamagi ma lite lilabe: Fililago pata siꞌehina bonaꞌi enali hena hena hite ho tilanabe? To enugufa enokaba henana tegi hinogo huto hilabe? \v 36 Yaꞌma kaga sibigopa negi ka nelabe. Lenali noseꞌna notina hapaꞌa nekehelifiye? Lenali noseꞌna bigahaꞌa lite he kefelata nehanamofihi faꞌmene anaꞌasi tilina meniꞌibe. Filito sekuya biloto yalo boloto tilata nohibe. \v 37 Bihaꞌa nasana yaꞌma fato suhi huto niꞌibe. To noseꞌna yaꞌma fato huto niꞌibe. Moneko okaba hiti meniꞌibe. To legeyaꞌa kileꞌi niꞌina to fato noseꞌna niꞌina bihaꞌago he kololata nohune. To he kololotogo notinaꞌa hayaꞌa hiti yaꞌma alihaꞌa huto hulata nohibe. \v 38 To Huꞌmau ai keheli fe luloto lu etoꞌehinaꞌa huto gufaꞌa emiꞌehinalo ana suhi huto boloto tilata nohibe. To legeyaꞌa ana huto nohaꞌa ana suhi huto fato fatoꞌmofihi huto hulata nohibe. \p \v 39 Lugufamofihi hapaꞌa ana huto monekoꞌi meniꞌibe. Bonaꞌmagita lali lugufati ana huto fatoꞌi to yagakafamagihi enugufa fatoꞌi, to namamagihi fatoꞌi, to fayaꞌmagihi ana huto fatoꞌi niꞌibe. \p \v 40 Kokulumagu nasana silagaꞌi niꞌina to metoga ana huto anaꞌina silagaꞌi niꞌinaya, kokulumagu nasana silagaꞌi niꞌinamofihi sekele mamuꞌa fatoꞌi to metoga niꞌina ana huto sekele mamuꞌa fatoꞌi niꞌibe. \v 41 Yegemofihi silikehaꞌa fatoꞌi, ikahi ai silikehaꞌa fatoꞌi, sonofiꞌi enali ana huto silikehaꞌani fato fato niꞌibe. \p \v 42 Filiseꞌnaguti ho tilatanamofihi hapaꞌa hiti ana suko huto niꞌibe. Lugufa keli halatana yamofihi faꞌmene pata siseꞌna niꞌibe. To lugufa gololo tilinaꞌa yamofihi pata mesise minoba minoba huto su mehalinaꞌmu yabe. \v 43 Keli hoseꞌna yaꞌma futuꞌa niꞌibe. Gololo tise nasana yaꞌma silikehaꞌa hiti niꞌibe. Keli hoseꞌna yaꞌma lapa mebinana niꞌibe. Gololo tiseꞌna yaꞌma amuyaꞌa hiti niꞌibe. \v 44 Keli nohota nasana yaꞌma meꞌmofihi lugufamo niꞌibe. Gololo tiseꞌna yaꞌma kokulumamofihi lugufati niꞌibe. Me lugufa niꞌina ana huto kokulumagu lugufamo huto hilibe. \v 45 Ya huꞌehinaꞌmu mono bukugu ma lite fayahi keyeꞌahanamo niꞌibe: Yege bo Atau yaꞌma mehaꞌa hiti lolo huto minolata huꞌehinamo yanamofihi afoꞌafu lolo huto minoꞌehina. To alihaꞌa Ata tegi bo giꞌa Yesu aiꞌa amuya moloto minoba minoba hilutanamofihi afoꞌafu lolo huto minoꞌehina. \v 46 Ya huto niꞌinaya kokulumaguti lugufa kohe toto huto hilina meniꞌibe. Metoga lugufamo yaꞌma kohe tolago kokulumaguti lugufa yaꞌma alihi huto nohina yabe. \v 47 Kohe toto melugu bo Atau ai yaꞌma metoti lolo huꞌehina, ya huꞌehinaꞌmu luto melugu bo minoꞌehina. Alihi Ata tegi bo Yesu ai yaꞌma kokulumaguti bo limito minoꞌehina. \v 48 Melugu bo minoꞌehina babeyafa huto metogati yagapanaꞌa nohune. To kokulumaguti bo minoꞌehina babeyafa huto kokulumaguti nasana lali minaluneꞌmu hune. \v 49 To metogati ai mehaꞌa liꞌohuta ana huto kokulumagu bomofihi ai mehaꞌa liluneꞌmu hune. \p \v 50 Bogiyo, kaga moneꞌya lilugi kehelilo. Me lugufatu Huꞌmamofihi kapogu mebilutaꞌmu yabe. To fulupa ito faꞌmenena lolo hilina lugufauba nasana amuyaꞌa hiti minoba minoba huse nasana mone melilinamo niꞌibe. \p \v 51 Kehelilo. Nani suguna ka mone lu lepilugi. Lali moneꞌa fili su mehaluta niꞌinaya asagaꞌi nominanaꞌa hiti filiꞌahanaꞌa hiti lali faꞌmene li gelehe huto kosaba lugufamofihi asagaꞌi lito i kololo bi su halutamo niꞌibe. \v 52 Alihaꞌa su halina kana ufepo neinogo filiꞌahanamagi ho tilete fulupa ite tugumaꞌi mebilanaꞌa minalanaꞌmu yabe. To lubu nohaꞌa fili koto nohilutaꞌa hiti meleꞌisi i gelehe huloto fato lugufa lito i kololo bilutamo niꞌibe. \v 53 Lugufa yaꞌma fulupa ito tugumaꞌi bilata nohina nasanauba amuya moloto minolata nohina nasana yaꞌma gukete suhi huto lito i gololo tilubeꞌmu hibe. To filiseꞌnamofihi lolo hu lalutigi minoba minoba nasana lito i gololo bilibe. \v 54 To fulupa ilata lugufauba minoba minoba huto minoseꞌna lito i kololo bilina yupahi kaga ma luto mono bukugu koyoꞌehinamo huto hilubeꞌmu hibe: \it Minoba minoba nasanauba fililata nasanamofihi be ligiꞌehinamo niꞌibe.\it* \v 55 To ka mone hiti niꞌina: \q1 Fililata nasana \q1 kai loho fililata nohata \q1 amuyaka hiya niꞌibe? \q1 Fililata nasana kai ufehakatu \q1 leleꞌmo lagabuꞌi gise nasana \q1 hiya niꞌibe? \p \v 56-57 Foipa nasanauba yaꞌma fililata nasanamofihi ufehe nekaꞌa lolo huꞌehibe. To keya ka liꞌahana kagaꞌmu yabe luto foipa nasanauba lelepito amuya hiti lolo huꞌehinaya Huꞌmau ai Sipi Boti Yesu Kilisitohi lu emilago foipa nasana be ligilata nohina amuya limilata nohinagi, yaꞌmu fokehi nolune. \p \v 58 Ya huꞌehinaꞌmu nalaluꞌnigita, lenali amuya melete ho ti kibi kibi hite uleꞌale hite minalo. Ya nehite Sipi Bomofihi foyagu kanaꞌamu kanaꞌamu amuya melete lelite bilabe. Sipi Bomofi kumu yabe lite foyaꞌa lelite binogo buto faꞌmenena lolo mehilibe lite nekehelite lilo. \c 16 \s1 Yesu nagaꞌamagihi efahi li nupa hilabe luto lu epiꞌehina \p \v 1 To yatai lenali Huꞌmamofihi bonaꞌmagi Yelusale hepato nehana kumu yabe lite moni efahi li nupa hilabe luto lu lepilugi kehelilo. Galesia hepatoga mono bonaꞌmagihi lu epiꞌohuna suhi hite hilo. \v 2 Lenali efahi nelina suhi hite ana legegeto kehelite fuli yupa yupapo salele napagu yaꞌma lugaꞌa fuku lite leꞌmo eto eto hite melete minalo. Faꞌmene nehinogo buto nehe netinogoꞌni efahi li nupa hiluneꞌmu ligitagahi hi lalagi yatai li nupa hilo. \v 3 Lenalitoga binogoꞌni bonaꞌi moneꞌa eneleꞌmo eto hilana bomagihi fayaha nasana epiloto enoho lifinogoꞌni, li nupa hiꞌehilana efahi yaꞌma Yelusale hepatoga lelite bilabe. \v 4 To lenali kehelinogo bati hinogomo nani hiti moneka bilune. \s1 Polu enalitoga bilubeꞌmu nohuto kaꞌa lu malago buꞌehina \p \v 5 Nani Masetonia hepatogati bilubeꞌmu nohunaya anaga butoꞌni kanaꞌa nesiꞌa minoto lenalitoga bilubeꞌmu hube. \v 6 Lenalitoga buto kanaꞌa nesiꞌa minomo netinogo koꞌmofihi kanaꞌa su halina niꞌifihe? To kapoga neleꞌmo bati hilana yaꞌma yagafi yagafi bilunaꞌmu yabe. \v 7 Nani yaꞌma yatai kana yamofihi faꞌmene kapoga nobuto lenaliꞌi bu lenogomo biluna yamofihi bati mehilubeꞌmu hibe. Ya huꞌehinaꞌmu Sipi Botiuba kehelinogo lenalitoga buto kana nesiꞌa minototi bilube luto nolube. \p \v 8 Nani yaꞌma Efeso hepatoga nohugo Yuta bonaꞌmagihi sipi noseꞌna nalana yupahi, giꞌa Petikosu nelana, ana fuli su halinaꞌmu yabe. \v 9 Yaꞌmaga Sipi Bomofihi kaꞌamofihi kapoꞌa bili etoto foyaꞌni huto higo nolugo legeyaꞌa holata nohibe. To ka lamanaꞌamofi kumu fatehe boꞌa babu lite nehabe. \p \v 10 Timotiu lenalitoga buto henetilenogo be tiginogo gufaꞌa gabu meginogo bati huto minalibe. To nani Sipi Bomofihi foya lilata nohuna ana suhi huto lilata nohibe. \v 11 Ai neheya kola nohinaꞌmu lenali ai kumu kehelinogo melimino. Nani hiti nigibo nagabo lugaꞌa hiti geba huto nohutagihe. Lenali legeso hite kaba hi etete ho lifinogo fulu fulu huto kapoga oba oba huto nanitoga o henetilibe luto geba nohube. \p \v 12 To lalalutifihi Apolosihi kaꞌa lilugi, lalalutigihi Kilisitohi bo lugaꞌa enali hiti lenalitoga bilibe ekesa lito ho lifiꞌohunamo ai yatai bilinaꞌa babahi mehibe. Yataꞌisigo niꞌigopa kanaꞌa monelugu bilina kapoꞌa hokolo hilenogo lenalitoga bilubeꞌmu hibe. \s1 Polu kekeꞌi lu epoloto fayahi koyo su hoꞌehina \p \v 13 Lenali kaba hite minelete Huꞌmamofihi ka kehelilatanamofi kumu uleꞌale hite minalo. Ya nehite koli mehise gimi bomofihi hapaꞌa lite amuya melete minalo. \v 14 To liliꞌna nasana silagaꞌi liluneꞌmu nehitemo komopatini ai emigo ai emigo hite lolo hilabe. \p \v 15 To nalaluꞌnigitabe, mone lu lepilugi kehelilo. Lenali Setefanasi to lalamehaꞌa enali kumu yaꞌma lite keheliꞌahabe: Enali Akaiya hepatogati kohe tete Huꞌmamofihi ka kehelilete komopaꞌani li gelehe hite Kilisitotoga keheli emiꞌahana. To Huꞌmamofihi bonaꞌa enalitoga kele kele foya minalune lite lilete lilata nehabe. \v 16 Yaꞌma lenali ya suhi nehana bonaꞌi hiti to enali hiti Huꞌmamofihi foya lite nehana bonaꞌi lugaꞌa hiti enemegeꞌi malalo. \p \v 17 Koliti bonaꞌmagi lenali kumu kekeꞌi lu epoloto nohunaga Setefanasi hiti Fotunatasi to Akaikasi enali nanitoga elago komopaꞌnigu nokehelugo bati nohibe luto negelo nobube. \v 18 Ya hulotoꞌni nani hiti lenali hiti asagaꞌi enaliꞌi bu go lu mala huto nohutogo lipagu legelo biꞌohuta. Lenali bonaꞌi ya hanaꞌa enali kumu kehelinogo bati hino. \p \v 19 Esia metoga Huꞌmamofihi bonaꞌamagi enali lenali kumu kekeꞌi neli lepalago nolube. To Akuila to lihaꞌa Pilisila etali nonugu mono kumu li nupa hilata nehana bonaꞌmagi enali Sipi Bomofi kumu yabe lite lenali kumu kekeꞌi neli lepalago nolube. \v 20 Lalalutigita lenali kumu nehafihe lite asaga bonaꞌmagi liꞌahana. Lenalitini moneko monekoꞌi soso hi epelete minalo. \p \v 21 Nani Poluita fayahi koyolata osahi neheꞌmose bonaꞌnimofihi yanuguti lito naniꞌni keketini nolu lepoloto fayahi yaꞌma nayahaꞌnitu koyo su nohobe. \p \v 22 Moneuba Sipi Bomofihi mehi meemilina yaꞌma Huꞌmau gumiꞌi molo etelenogo yabalugu limilibe. \p Nani Giliki kaguti: Malana ta, noluto lali kaluguti Sipi Botio kai obo, luto nolube. \v 23 Sipi Boti Yesu leheꞌmoseꞌna lenalitoga mino moloto mineno. \v 24 Komopaꞌniuba Yesu Kilisito kumu yabe luto lenalitoga minolata nohibe.